Skip to main content

Full text of "Ioannis de Ianduno ... Super octo libros Aristotelis De physico auditu subtilissimae quaestiones ... Eliae etiam hebraei Cretensis Quaestiones uidelicet de primo motore, de mundi efficientia, de esse & essentia, & vno cum eiusdem in dictis Auerrois super eosdem libros annotationibus quàm castigatissimae leguntur duo demum horum"

See other formats 


lOANNIS DE lANDVNO 

PHILOSOPHI ACy.TISSIMI 
SVPER OCTO LIBROS ARISTOTELIS 

DE PHYSICO AVDITV SVBTIHSSIMAE QVAESTIONES: 
lii quarum fingularum capitc Tituli carum ac Conclufioncs 
nupcradLc^entium,&: Studiofbrum commodum 
in Summascolkc^ta: confpiciuntur: 

EIIAE ETIAM HEBRAEI CRETENSIS aVAESTIONES: 
wdclicet dc 'Primo Motorc,dc Mundi Efficicntia.dc EfczD- EJfentia^a- VnoX 
cum Emfdcm in di^is ^^crrois fupcr cojdcm hbros i^notatiombus 
ijuamcajltgatfhmxlc^untwi 

DVO OEMVM HORVM OHHIVM EXTANT INDICES; 

sdtcr Quxftionum ac Conclufionum fingulorum librorum nupcr additus, 
ahct toons opcris notabiliaquxqj acairatiflimc dc-monflrans: 

Q^VORVM DILIGENS CASTIGATIO S E <i. V E N T 1 
LEGITVR EPISTOLA. 




VENETIIS APVD IVNTAS 
ANNO M D L I. 



R.D.MATTHiEO SANCTORO SICVLO.LV.DOCTORl 

AC BONARVM ARTIVM AMATORI 



Pj)multiS RJjuis Florentittus, S. 



VmDeo opttmomaximoain(flamortaIium ideo dcbcantur opera,quodno# 
bis non folum fumma contuIitbona,vcrum in horas confcrrc,cadcmcp fcruare 
nondcrinar,Vmsillislapientibus,qui nonroIum vcritatisbonum communw 
caucrunt,rcd qui viamacmctodum inucnerunt,quo veriratcm ipfam cx appro 
batorumPhilorophorudi(fiisnancirci,tucric^abimpugnatoribusfaciIius pof- 
fcmus^nos dcbitorcs circ,ncgabit ncmo. Hanc viam Philofophorum Princcps 
Ariftotclcs oftendit,cum dc Imgulis dubiure non tantum no inuiilc, fed ncccf 
farium cflrc docuitnpCim enim vcriutem fcire non folum homines cupiunt, fed errores rcpcllc 
rcobnixenituntiir,ilIorumprarcipuc,quorum autorirariacdignitati abfcp controuerfia fidcs 
adhibcrctur,nifi Dodiffimorum virorii firmioribus argumcntis rcdargucrcntur.HancTheo- 
logorum fcola in herericorum oppugnandis,8C cuellendis erroribus ampleditur. Nullum dc^ 
nicp dc Philofophia quouis honorebcncmcritum vidi,qui hoc vcritatis adipifccndx ftudium 
non totis anhclarct viribus:quinimo dchuiufmodi Phtlofophandi jjcnerc,quod Scolafticum 
appcllaiur, laudes, virorum diferriflimi fcripfere.Hunc Vnum ex alijs, qui Philofophicis difci 
plinis opcramnauarc (hiducrut, ioannem lANDVNVMin hos Arifiotclis Phyficac 
Aufcultationis Oc^o Libros animaduertirqui non folum in diircrcndis Ariflotclis, 6d Comcn 
ratoris dicfiis fcrutator ingcniofus rcpcritur,vcrum illorum fcntenriam folus rarionibus, mih> 
canribufc^ argumenris ita tucri nititur,vt q ui eius dodrinam reperietur edo(flus:a veritatc ipfa 
argumcnfis^phifticis,fcuquouisaliocolorevcllocofirmatts abduci no polTit.Huius igitur 
viriacutinimialtcrcationumfiucquxllionumlupcrOcflo PhyficorumLibros,pro nouaillius 
zdirioncprsrparandum opus fufcepi:quod pro iplius dignitatctotis elaborandum viribus pu 
taui vtex illo iamomncsfru(^us:pacis,acvcritatisbonumhaurircvaIeat.Erroribus enimhos 
libros hucufcp fuiflc vallatos nuUus fapicntum ignorabtt,quihancnouama nobis elaboratam 
acditioncm vctcri confcrct.In hac cnim mutatas voces(imprcffbrum forte vitio^proprix coiii» 
fonanriz rcddcre laboraui.Intcgritati ctiam locos ^ plurimos rcftitucrc curaui:propriu dcnicp 
huicpncclaro opcri vurtumrcintcgrarcvoIui.Et,ncalicuiStudioforum commodo dcfuiflevi 
dcrer,in fingularum quxftionum,ac corporum illarum capite proprios titvlos et 
CONCLVSIONES fubbrcuitateapponcrcconatusfum.Qufrtioncs ct nonullas quonda 

ELI>E HEBR>EI C R E T E N S I S Philofophi & Mcdici dc P R I M O MOTORE, dc 
MVNDI EFFICIENTIA, dcESSE ET ESSENTIA ET V N O , a mcndis fiml 

litcr innumcris non finc labore 8C maxima diligenria purgaui. Et ciufdem in di(fhs Auer.fuper 
eofdcm libros pcrlcgi anntoationes: quus pcr ncccflarias,8C fcitu ctia dignas profpl 
cicns,cmcndarcvolui. HocigiturOpusPatcr cruditillimc,tibi,tuocp nomini dicarc volui; 
qucmmultarumdiiciplinarumamatoremoculatafidc nouerim.Intc cnimluris ponrifidj,ac 
Ocfarei refplcndet pcritia.>qua fuftragantc,Do(floratus Aureola prarfuIgcs.Ncc Pocfis ctiam, 
nec artis Oratorix muncra dcfunr,quid vltrarExtant animi tui probitas,viti^ candor, 8C intcgri 
tas,quibus mcrito probi viritc vcneranturSC coIunt,Tantorum igiturmcritorum rationchas 
meas minus dignas clucubrationes fufciperc vclis rogo,quas honoris mcigraua intelletflufc^ 
tuiacuminecorrigcrcaccaftigarepofleminimcdubito. Vale. 




INDEX QVAESTIONVM 

AC CONCLVSIONVM 
fOANNIS DE lANDVNO 
"iV^PER OCTO LIBROS ARIST. 
DE PHYSICO AVDITV. 

Quarfhoncs Libri Primi. 



V^ftio Primd. An Dt Ktbm fiiturJt* 
fitfcitntij. fo!io.i..columni.i. 
Qonclufio. KtrumnsturaLumfcitntiiM 
proprit hdbtmuf quoait* qux 
utmpluribuf conutniunt, proprijfii 
mc ucro, quo ad ct , que lUit fcmpcr 
infunt. folio.i.columnjt.i. 
QuefHo Stcundd. An cns mobilt,utl cor 
putmobiUfitfcicntunituralHfuhicdum. a.j. 
Conclufio.^nsmobiU, ideli fubHtntid mobilic,ftcundum fui 
lommuatm ritionc, huiuf prnnjt psrtk phHofopbie, qu£ 
tfldcPhyfico Audiiu,fuhicilume{i:cxteTsrum aatempjr 
tium fubitdum efifetundum dtttrminatas rstionts,feu mo 
btlitatkpsrticipationtm. 3.4. 
uxfiioTtrtia. Anjid ptrfeHsmfcicntiimitilupo caufi" 
to,omna caufts cognofccrc oportat. 4.1. 
nclufio.Adperfcdamfimpbcittr cognitiontm rti oporttt 
omnts tiui caufis coyKfctrt,quas tptinatatfl habtre,na 
guttmaicogmtioncm ptrfcdam ingentrcie ommbMO» 

■ fisfoUicitumtffentccffirtumcft. 4.Z. 
auxftio Quirti.An cjUcm notiora fimpticittr flnt^cquo 

4dnos. 4- 4- 

Conduflo.^nniturslibui ty iiuink nonfunt tadtm nobk, rr 

fimpJicittrnotiora,m matbemittcis utro,eid(m nobis, tT 

fimpUciter nottora funt. y. 1 . 

Qntftio Qttmti.Anumutrfilii iKtion quoiinos fintipfis 

jhiguLribui. 

Conclufio.Vniuerfalia 'mttntioniUancnfuntnobk prionac 
notion ipfis finguljribui,quorum ftnfitiua cognitio prtor 
tftuniutrfatkcognitiont inttUciliui,qux tamcnpriortfl 
tognitioncfingularis,idcft minui uniutrfaik. f. 4. 

QjixBioScxta.An fpccies fpcciilifiima ftt prtmum cogttitum 
ahintclleliuhumano. 7-i- 
Conclufio.ficiUfubfiintripottftconctpiumfptcieifptciatif' 
flme non effe prim cogniium,fei aliquii uniutrfaUm , ntc 
contra hoc aliquid icmonftraripotcft. 7-V 
u£^o Scptima. A n naturalif contra mtitratii prmtipii nc 
gantestdifputarcpofftt. 7-4- 
ConcUifio.tiaturalcm, perfereprobirt negantcm prmcipid 

■ iimturalem fcientiaptrtinentta,non oportet, utrumxon 
tnntgantcsprincipiiioHrmx cTtffttUtl tfft,nontutc 
doAriaedifputxrtpottft, 8.i.a. 

Ifnpreflbium rrrorr reh'<5la cft hxc concluno 
tn Aio loco. 

C^ux&ioOfiaiu. Antns fii*tmiaioAMiftmiitriltionkfiib' 
fiantie cT accidcnti. 8. j. 

Conclufio.Eni non uriuocum ntcpmretqui»ocum,ftd4iuio^ 
gum cft id fub^atitum C7 tccuieiu, jtut dtccm prddici» 
menti. 8.4. 

Ct3ffitoKoni.Anfyi>ftantii mattriJltfttpfim ptrtts tiuf 



dtmntionkiiuiflMk. ^.4; 

CcncUfio. MittriaUm feu ftnfibiltm fubBantii, qusmuk non 
nuBi ptrft mdjuijibilcm puicnt, ca tamcn pcr fe m etufitm 
/ptciapirtti,Ucttmtdiinttqutntitttt, ntctffario iiwfl* 
bdiseft. lo.i, 

Qm/Jio Hecimi. An totum iiRmguitur k fuk pirtibus, utl 
(umiQkidtmfit. n.^,. 

Conciufio. Totum ptrftcr primo Htm ut\ iiutrfum cum tli» 
quifut partt ntmtaquam tft,ttptrft fti nd primum litm 
utliiutrfumtfftpottft. U.X. 

Qutftio. X I. A n mdtuifibiU infinitvm tjft pofiit. 11.4.* 

ConcUifU). Xuflam mdiuifibtlcfcciindum extenftonem,iut ui' 
goTfm,wfinitum effc potcfl.fedftcunium duratwnem at 
priuatKncmformalis ac fpecificx dtterminationis. 11.4. 

QuxRw.^ii.U.Anipfumindtuifibdepofiueffequatt. ti.x. 

Conclufio.EtftmdiutfibiUptrftfubfiftens,tieftilttrinocon 
iun{ium,nuUafenfibili(jualitate,»tc fpcciequartt ilUmgt 
ntrtsjffetiuejfepofiu,feilic iniiuijibiU pnmx utlftcunm 
defpecici qualitatibmqutletffe contingat, idcliaiicmm' 
herens,quiUiUquo moiotfft non inconucnit. 1 z. *. 

QueHK. XJII. An propcfitm bec , tantum unum tH , utn 
ftt. 11.4. 

Conckflo. Ttnlum unum effe, prout unum fumitur t forma, , 
ntctfferio utrum tft,prout autm i quantitnt fumituT,fat 
fumtR. ij.i. 

QueQio.KlUl.AninfimtmHfitipiotm». i;.3. 

Condufto. Infinttum ut mfimtum ,i.ftcudum txttnfiontm.quo 
ai numtrumfutrum pjrtium , cll ignotum , formatiter au* 
tm,idtft qutntum tdfum infinitatis ntionm, cognofct* 
hUtft. ij.j. 

Qttf/}io. X V. A n quinti cognitio tx ptrtibus fuis qutntittti 
uts,dtptndtat. 14. 2. 

Contlufio.Quantinotittadiftinaa txptrtium »du,nonautc 
inpottntucogmtiontconfurgit. >4-J. 

Quejbo.'X.Vt.AnnaturaUiii mixtmumctiunuHum ter* 
mmattfint. ^^A- 

Condufio. tiaturaliiommi,qutttmHnittiraIii,idmiximimt 
cr mMiimini ntctffario dctermmats funt. 15.1. 

Qutftio. X \' 11. A n quodlihet corpm finitum,confumi conim 
gitper ibtationmfinttijdiquotiesfa^am. 15.4. 

Condufio.Corpuf gtntrjd>de,tut corruptibdt,per abUtione 
equiUum pirtutm,non auttm per partium m/qualium fc 
cuttium proportionm diquoues fjiiiMn, confumi tandem 
contiugtt. 1^4. 

Qifdho.xvill. AnrtrummturMutm prmapit fuit con» 
tnrii. ii.u 

Conclufto. P rincipii reru naturiliumlictt fint ingtntrtfuh» 
fiantie,ti tamtnquo adfitri ipftrum rtrum contnrti tffc 
neceffarium eft,luetnonomnu<outnrii fint quantum ue 
roaiejftmuu.mccontrtritfunt. i6,u 

Queftio.yi\yi.Anmittruprimifittm. 17.U 

Cbdufio. Miterit prtmt net formt t{i,utc atiqut formS Kr, 
fedetmm pun pottntia feipfi tb ipfa forvu diSuUii. 17. u 

Que&io. 'X.X.Anmateria prima fiifubftaniia. 17.4. 

Conclufio. tXiteria prma non eft adu fubftantu, udicciiit, 
/idtftfubfttMiimpotcntii. 17.4. 

Queftto.XXl.Anprmcipurtrumnetiarilimu ttutmntrid 
flm. 18.1. 

Codufto.KtrumturaUu prindpii tsmpft^ ptncciies tris 
funt,nec pluTa,ntc pauctora iribuf ejfe neccjfirui eft. i3. j 

Queftio. XXll. An tx non tmtfimptuUtr,fUietx mbdo di 
qutdfiit. ly.;. 

4t Conduflo. 



QVAESTIONVM E 

Ciclnfio. A \i<^di tr tuhdo fieri, 'ulficut ex nuttrii, tut ^/i 
ftunon cfft ptr imtHm,Mt nuurAlcm mutittontm,impoft 
fllnlc tfiiit ptr ilnm fvrflttn fimplicc produiltonem, Dco 
Untii proptiA, Jtqiiii cx mfci/o ficri non tntonucnit. 19.4 

Qn</}<o.XXIIJ. knpriuaiofurtrum tuturdUum prtnci» 
pium, io.j.' 

Con{lufh.Priudtio,qiio iit(fc,rcTHm mturJium prmctpiu 
Af 9tu<}ii4m cftydt tpfj, <]uo ii csrum ficri, prtnctptum cfl 
non iti purt pcr icciicns,fci prntctptum pcr fc, utt fubtc « 
Hmn dt^pofbtitumaiformAmiiiduccndm. 20.4. 

Q«*fljo. X X It U. A'i omiiiumgcnerdl>iltum cr corrupttbi* 
Uum fit um mjiscrij. 21.1. 

Conclufio. MitcTum propm</U4in unsrt mtmcro effeomntum 
gtntr^tUumo^cotruptibtlitM cjl impoliibdc,matcrum 
autem prinumtercwtotjm unjon numero non pofuiiu,rc4 
prtudttue omniumcienerditUum cffc O" ptr initffertnttiM 

. comrnuntmfufctpttndumtS. 21.2. 

QMrf-ffjo.XXV. AnPotcnttA mdttriteffcntiiUter fU tdcm 
atmipfafubfianttsmdtcrix. 2m. 

Conclufio. Potenttjt nutcrije, fi fubieHiaefumjtur, eddcm cft 

1 <umfubQjtntidm^eri£,fiueroprofomult prtncipio,ijuo 
ipfipoten\ dicitur ejfcntidUtcr diuerfiefi db ipfi futtfub* 

flMtlS. 1).2. 

Qnxdjo. XX\'l. An matertd biibidt in fc mfinitas pottn» 
tiit. 

Qonclufio. Mjitcrism primjm infinitti potcntidi fimtU bdbere 

dd formM mfinUA! indimdualci tmpofftbdc tfl. if.j. 
dutflio.xyivu.AnmdttTiaiffi formm ippttat. 25.4. 
Ccmciufio. Mitcru ipft formam iifpcitt non nitmaU alufuo 

appttittifftl mturaU. 26.1. 
Qiiieilio. XX VlU.Att priuatio fit mattru appetendi forma 

caufi. . 3.6.1. 
Conclufio.PriuationonprincipaliifciufieH appetitus mitC" 

ru ad formam,fcd dtfpofiiio pottui. 2 <$. 5. 

Qof/iw.XlX. A/i matcriapTimafu pfc generMit CT cor 

nptibdif. 2^.4. 
CoocUiflo.Mattrianonefigenerabdkptrfe. 2^.4. 

QuxftionesLibri Sccundu 

Q\t}}ioPrwu.Annattirxdctinuio bonaac ptrfedt 
fu. folio. z7.coUtaau.i. 

• Conclufto. Hrc natnr^ dejinuw.nitura efi motus 
CT^idctis prtnupium incom quo cfi, pnmocT per fe, o* 
HOH fccundumaccidcnf,pcrfc£iiCTre{ldef}. 27.2. 
^urfiio Sccunda. An njiuram cjfc qiicquo modo demonftraTi 
pofftt. 23.J. 
Conclufio.Valfb nonnuUi CT appdrcntcr nstursm effe denton* 
flrareconaitfuot-.boctnimmitmunlirabileefl, xB.f. 
QuafttoTcrtu. Anmateriacrfmmafint natmrs. 29.;. 
Cof)< lujio.P.tfi tsm matcrta qaam forma fint tuturAtfarmi t* 

Kenuertutcrpraunaturacflijmaterti. 
QuxfitoQnma. Anomnu matemattulud fcnfibtUbut fint 
- abfiraiid. jo.2. 
Conclufio.Emiamdttnaticalia licel rtili abfiraHionc x fenfia 
bddminr(fuaiiuamabJlraHafitU,necea, cjuxex mtcikfia 
«grnre ^ JbftraAioat ,ahfirakaiuur tamtna finfibdtbu$ 
txopcrepoffd)dis mttUtSw^ftcunium fpcctaltm, CTpar 
ttcMiircmj^rafiionismodum. )o.). 
Qttxfito. V . A n tntta matcmtKalu fint absira^d A irrflrgiM 
U mateTta,net quje na fint tpforu tmcBigd>dis mjtcru. 2). 1 
Caachijio.Eatium matcmaticaUum mcUtgtbtUs mattri*,ntc 



T CO^CLVSIONVM 

exforma cr materia compofitum tdiquid efi,tteleontinuSt 
uel tpforum ptrtes ciuantuatiu£,m diuifibititatcs,feu ttr 
minus,^ ptr fuifiuxm ipforum tdufa tft, 'eiiQorum fubie 
fiumucl genufacdiffcrcntuexquibus lUorumratioiincoi 
Sant,'*qutbui abfirada nequaquam funt. J? *. 

Qttrfito.yi.An Haturalia iefinuntur ptr mstetim ftnm 
fibdem. „.1. 

Conclufto. E ntid ndturslid per mdteriam, idcfi per fubitiium, 
quod cH prmaptii,quodfubfiat motui uel quiett, cgterif^ 
fenjibiltbui qiulitstibus,iefintri neccffarium rft. jj. 2. 

Qurfito.vn. An naturalis Pbdofophus habeat conflierare 
materiam prtmam. ^4. x. 

Conclufio.KiuuralK Philofophmconflierat mdteriamprimS 
per fimpliccm wtctleflui apprehenfioncm, dc comfH^tto» 
ntmconfiicrat etum fubliatus abftradat aUquo modo, n4 
horum mferiorum effeflrices caufefunt. 54. 

Qttjcsiio . V 1 11 . A n m jf f rj4 hibeat rationcm cdnfje. j j. i„ 

Conclufto. Kiterta tit naiurtdtum ommumcaufa quo adeffe 
acfieri. jj.a. 

Qujeflio. IX , A n omnes psrtes dcfinitionis flnt fbrmte. j y. j, 

Concluflo. Partts icfinitionit.ut partcs, matcrue rationem hd 
beant,ut utro cffcntules funt iefinito fbrnules funt,m c3« 
paratione ad mdiuiduum natursdcfinitte. 

Qfirftio. X A rj finis ftt caufa. j tf, u 

Conclufto. hnii fccunium cffc extrs animdm, rationem cdufc 
babct,non autcmfcciidum effe m antnu, nec pro aliqua fu4 
reaUtite. j^.u 

Q«/ft/o. X I. An mfuperiorihutdc caUftd>ufcorpord>us ali 
quddfortunacracafucontingint. j^.i. 

Cocluflo. Infuperwribut cTcaltftibu* a fortuna CTi ufuali 
quidtHtntrt.,impofitbtle eft. j/.u ' 

Qur ftio. X 1 1 . A n fortuna et cafus ftnt cauft p accides. j?. 4. 

Conctufio.Cafus C7 fortunacauflsptr iccidcns conuenienttr 
adnumtrantur m bit,qu4e in mtnori parte cotmgunt ab age 
teapropoftto.fiucanatuTd. ?7'4» 

QAsftto. X li I. An natura propter finem agat. j 8. », 

Conclufto. tiaturam agtre propter finem neceffsrium eft, ftm 
qutdcm ars ipfa eo iQam tmuari dtcatur ,qu6d propter fi* 
nemagU. jS.i, 

Quxftio. X 1 1 1 1. An monflritqut peccata naturt dicitur, ab 
tpfaristuraintentafint. j^.u 

Concluf 0. h\onftra,qu£ nsturt peccdtd,dicuntwr,non i. natit 
Ti intetafunt,fcd ab aUquo alto agcntc propmquo naturte, 

. quodcafusdicitur. j^.u 
Qur ftio. X V • A n r«' natur^k neceffitas txeitu materii quom 
quomoiodcpendcat. 40. u 

Conctufio. Tametft naturalium neceffttas ex ipfa mattrit n» 
tione non prxcife fumii,ut nonnuUt falfo opinafle uifi funt, 
ex eorum tamcn propria mdteru aliquo modo de^et,m4 
psautemexfinceafumeniaeffeuidctur. 40.U 

Quacftioncs Libri Tcrti), 

QVtefiio Primi. An lueeffiriMmJittifporMtt poMM 
ignorjrf njfHriW- 41.2. 
^ Conciufto. Motum ignorates, ntceffariM eft igno 
rarecrniturtmiignoranttafimpUciter. 41.2. 
QueftioSecunda,Anmotusfua(ius. 
Conclufio. lAotus neq^fimplicuer aiitti ptrft(iwi,nec pura ift 
potcntii/cipcrmiftuicrmptrfedmefiiSu*. 42.1. 
CXBxftio Tertia.An motusiefinitiofuconueniens. 42.J. 
Coaclufio. Definuu) motm, qui ipfum efft adum exi&entts u» 

potentu 



I 



I N D 

. pet<ntiJ,utflc,iidtur,rftconutni(nf. 4*-}. 
QS^Uo Qjiirta. Ar motui jlt m mcutntt. 4^ 
CimtlujU>. Btfi mofiw pcrfem moucntc ntqiutjnam ftt, tjl nti 
hdimummtoptriiccii^ni. 4;-2. 
0»«^ QuintA. A n tAio cr pj^io fmt dito diuerft dc dijlin 
{iiprtdicamtnti. 44-i- 
Ctmclttfio. A{iiocrpi/iioJkttmtuHmptiU,tmen diuer^ 
ftfutHpridtcMenti. ■■■ 44>2. 

QMxjltoSext4.Anmotittlit efftntialittr idemtu trrmino ai 
quem. 44.}. 
Conciafio. M otm/tcundum 9. pro /brm4 minui perftdt 4 nij 
gifptrff{iidifjirtnifumitur,tfftnlulittrid(m tjl ciittr 
mtno 4d f urm.iu ucro fiuxm quidjja tfl,ii> lilo diuerfuf tf» 
fentiMiterefl. 44- 4- 

Qttijho Septiwui. Aninjimti confidentioid nunrdemfpea. 

Aet. 4?. 2. 

Condufio. Infutitumifecundum omnem modum 'mfiniti,fptcu''- 
IjrmdMturale Pbilofopbttfpe(iit,feddmerfimode. 4;.;. 
CjtxflioOiiiud. An mjinitum.fiponjtur, prmapijfolum ra 
ticntm hjbcit. 4 5« 4- 

Coiulufio.lnfinitum,fifit,quoadfubRjntijminfinuxmjgni» 
. tmdint fubieilum, joium prmcifuum efl,crnon prmipU' 
tum. 4(-4- 
Quj[QioKond.Antnperpetuist^ Aettnis pojft*befu di^ 
fim^ujniur. _ 4.6. z. 

Concl^io.lnperpttttkeT Atttmittntr4nsmutdbiUbiu poffe 
ak ejfe indtfiintium tfl, in mtnnmutjhtlibM Mtem pofie 
. ■ty'cifttffeniuleindi(ltnili funt.jtpt^fe cejfefecumUim 
Aiium juptrjdditum rtjltter m trjnjmutjbiltbut diuerfj 
r ftmt. 46.1. 
QUif^jo.X. An fic d^iu corpus infinitum. 4^'4- 
Coitclujio.Sutium ccrpuijiue ftmpUx jm cempt^tum aiiu 
j, infimtum effe potefl. 47- 
''ClB*liio.'iii.AnmjinitAmidtitudo(impl:cittr rtperijtjiiu 
. tnnjtun. 48.1. 
^onciujio.Krrumdtffercntitmfecundum genw fiuefptcitm 
fat mdiuiduum , nulU tji iHu mfinitj multitMdo:jt reru m 
imduiluer di]ftrentium,ntJlum^ inter ft ordinem per fe 
bjbentiii,iu)inci)utnttmultitudineinjinitJintt<niri..^B.i. 
ajtxfho.yLll.An mjgnitudo in]injinitumdiuijibi!n ftt.4<^. i. 
i[onciujlo. iM tgmtudo efi diu^ibiln m mjinitmn ftcundiim fuc 
.«^mtmdtutrfjrumpjrttum. 

'.3C 1 1 i- A n qujntjmcuntp nugnitudmtm ptr appoji* 
tKmtmcontmgattxctUere. 49- 4« 

Cenclujio. Qiumcuntf; piruHittm ptr duiijionem, omnemt^ 
multitudinemjinitjmjc detcrminjtjexccllere conttngit, 
ddtimutromiffutudmfmperdiuiliottemtxctUtre,impof 
jibiletfi. 

Quzrftionts LibriQuani. 

QV/^o Prrma. Anomnti entidjintinloeo. /b/.?o. j. 
Conclufto.Corporilu tnntii CT ftnfibtlu in loco pro 
priofunt,<etincorporiluCdbjirt(tientuuito 
ptrtrinsljtionemeffeibcuntttr. jo.?. 
•<QB<rf{K> Stcidi. Anm loevfitmrtmcofemjtiMi loesti. $0.4 
Condufio. \n niturjit locorfi utrtm locjtt coferujtiua.iO. 4. 
QKje/?io Tertu. Anlocuf jit aquilis loato. fi . 2 . 

Conclajio. Nrc remmKnM nrr propriiM loemtcpuii/i eji locito 
fecundum dimenjtones , tt iocus proprtut fccundum ccatnen 
tiam jeqtulis eli corpori hcjto. y». 2. 

Q«r/? jo QttirtJ. A n iocm jtt ulttmum cohttnenta. j t. j . 



E X 

Conclttfio. Locus nec formj nee miteria,iutfpirium eontinen 

tisejifftdultimumconunentis. 5i'4- 
Qttxfho Qjtmti.Locustntjuonimgenerejit. J2.4. 
Concluflo.Locus nonfoiumjdgenm quititJtisfpt{ijl,ftiid 

ipfumubt. JZ.4. 
Quxflio Sexti. An tocus fit immobtlis. 54. i. 

Ccnclufio- LtKut fccundum proprijm rationemprimo ©■ f>fr 

feimmobiliscjl,jt ptrjccidtns forte mobtliis ejl,ji motum. 

corporislocjti. J4.1. 
QnejHo Scptima. An ttrrg locm,jit tqut fuptrjicies. 55.1. 
Conclujio.Aqutfuperjiciesnjturaliutriute conftrujtiuam* 

formjtj immtdijie id terri fe hjbtns etm eji njiurjlis ac 

proprimlocin. ^5.1. 
Qtufiio OAiUi, Anorbk lunt conctuum locm fit ignk con^ 

tttniensjcproprius. $^.4. 
Conclufio. Ignis efl in Concauo orbis lunt uii in prcprio icns 

turjltloco. 5^.1. 
QntftioNont.Anultimifphiri jitinloco. ytf.j. 
Coneluflo. yltimjfphj:rj tfl in loconon perfe,fcdp iccidens, 

Cp-percentrumejiintoco. 5^-4i 
Qi«/?io.X. An ujcuum tffefitnecejfjrium. jy^' 
Coachtfio. Vicuum effenectjfjriumnonfolum non efl,fedfjl' 

pmrjimpojfibile. 5^.2. 
Quxfho. X 1. An,/J ujcuu eff<t,pof!ibile effet m ipfo fieri mo- 
•tunt. ^0.4. 
Concluflo. KuUusfitrtt IocjIis motus tn uaciio fi effet . rfo • 4. 
Qutfho. X 1 1. An ur/ori;:!^ MniiH motus jijlterius iithcitjtc 

Jft fccundum mcdif xd mcdtum fpijiitudtntn vtenuitJtem, 

fiae grofiittem cr fubulitjtem,ittendenda. 61. i. 

Conchtfio.lnquibufiam mobilibus proportio utlocitjtisiaom 

tus naturjlis aduelocujttm, eflfecwidum proporttonen 

mediorum m fubttlitjtc cr grofiitie. 61.5. 
Qiuflie. XJ 1 1. A n fucceffto tnmotu grjuium cr leuium exrc 

fiflentijmeiilciufetur. 6i.j. 
Conclufio.^Xotusgrjutumcteuium fuccejfioex medij r^fi* 

ftentijproueint. «Jz.j. 
Q»i-/r<c.XllII.An «40(0 exifttntt,pofftbile fitineofieri mo 

tum locitem intmjlis. 6^.2. 
Conduju>. S< uicuiim ejftt, cr ft jnimjlia, in ipfo ptr «A^uoi 

tempus efie poffent, in iUo tjmtn ntqujqujm moutrttuur. 
Qutjiio.^V.Antxi&ente Vicuopriuattofortt. (fj.^. 
Coclttjio. Vjcuum ttt fpjttum fcpjrjtum prtujtto minime eft, 

frdutdicitnegjtUMcmcum iptuudtne, huiufmodi corpui 

priuttioe^. ^v4- 
QKx/ho. XVI. AngrttHiBin c lenium motus ex medto pleno 

tmpediitwr. ^4.1. 
Conctufio.Kullumexmeitoplenj grauium cr/fwlt natunli 

motuiprtftititrimpeitmentttm. 64,.^ 
Qutiiio. yiV II Antempusjit jltquoi ens. 64.. x. 

Concluflo. TempttS eft duftUi^.mtafurj motus. < 4. 2. 
Q««^.X V 1 1 1. An ipfum tempm iiftmgujtur ejfcntialtter 

imotuprimo. 6i.z. 
Conclujio. Tipits ntc abfolute moluse{i,nef,iipfi circtttjtie^, 

fcu primus motusjed jb iQo efftniulttcr iiiimiiu efi. 6f. u 
Qut{iio. X IX. An Temporis definitio ftt conueniens. 6f. 4. 
Cottclufio.HtcdefinUio,Tcmpuseftiiumerus motns fecundi 

prius C" po{ierius,(ft bonj jc conuenitni. 66.1. 
Q^utdto. X X.An prius cxpofierius motusefjentiaiiterflnt 

idcm cum priort cr po fteruri ipfius temporis . 67 -t. 
Conciuf o.Vrtus cr pofterius motufipro perfedmus ptrtt f 

motum importatt fumjntKr,fiut proipfjtnnfmutjtio* 

ntaprtortcypoficriorttiports dtfitngutreni,fi uero pro 
i|i iij trjnfmutjtione 



I 



QVAESTIONVM ET 

trdnfmutitient fucceffuu,feu fuccejfmt conttttM cum il» 
loeiiemfunt. 67.1. 
QHvfftw vigefiprimjL. An unum cr idem injiMS fltiutoto te 



pore. 



6S.X. 



Concluflo . Qumuk fecunium effe unum cr idem inftan t idem 
non jit in foto temportytiem tJLmeriniiins fccwidum fub* 
&intimfuhlQtotemporeeffenecejfxrumeli. 63. 
dutftio vigeftmafecuiult. An inftttns , tempiu diquo modo 
ciufet. ^?-?- 
Conctuflo. IttjlMS cr fi temporis in nuOo csuftrum genere cm 
fdfu,reducitur tmen ^ ciui sliquo pjiffo miteridisfltcsu 
fa,fcu tMiquMi neceffixru cius dijpojiito. J. 
Qu^ftio Vigefimitertts. Anfic dare mtntmum tepus. 69.^. 
Concluflo.UonefideciperettmpmflmpUctter mimmum quo 
adfumcontinuitdtem. 70.i. 
QBf/?«o vigefimtqudru. A n motw tn eo ^ q^tm menfure 
turatempore. 7»?- 
Conclufio. Tempui mcnfurat motum, quitenmqudntum 
quoddmtft. 7»J- 
QMfiio Vigefinuquinti. An tepwflt menfurdouietis. 71- 4« 
Concluflo.Quies,quxeftpriujUio motM,nectjfiTto tempore 
menfuratur per accidens. 7 » • 4- 

Qg*/lio V igejinufcxtd. An motus flt perfe cdufi corruptto^ 
nn. rx.v 
Conclufio. Kotuf fttundtm fe csufi eft corruptionis , ut utro 
in{irumtntum,tftetimgenerjitioitisciufi. _ 7»- 
Qtttftio. XXV 1 1. A n temput fit txtrd inimiltumini. 7*. ?• 
Coclufio.Tempuf,fi pro miteriili ftgntficitofui fumitKf^eft 
afiu pnter mmm,formiliter tutem no.fed tb mnu eft 
Cinpotentid. 7*'J- 
Qtt tftio. XXVIII. Afl ttmpus Wnum fit dpud omiud tempo* 
rdlii. 7?. 2. 

Conclufifi.Tempm primipdtittrfumptum , tfi numero unum 
omniumtcmporAltum,tt]r.pusfecundjrioj[umptumnontft 

imumdpudomnid. 

Quacftioncs Libri Quinti. 

QV<f ftio Prims. An td moutri ptr sccidtnt dicd,quoi 
coniunplurei,quod mouet pcrfe. 76. x. 

Conclufio. Mouens comuniiu per fc motorificut fcr 
mieflmouensperdccidens. 7y.*. 
QuxRio Secur.di. A n gentrdtio fit motus. 7fh 
Conclufio.Generdtto fubftStiitts formxelemtntiefl motutco 
muniter fumendo motum non iutem prcprie, in quo minet 
idtm fecundum nomencT dtfintttonem fub utroqut ttmw 
no. 7<-4* 
Qut ftio Tertid. An motus flt in tribus gener^us, quditattf 
qudntttitt,crubi. 76.^ 
Conttuflo. Motus,ut formiltm receptionem importat,in gene 
re pijsiontfed.ut uero ntionemfeu perfcHionem dictt, m 
quintitite,quilitite,crubiillum tfjccontingit. 76.J. 
CXtt<fttoQudrti.AnmfubftdntiafitcontrdTietdS. ^ 77>. 
Conctufio.Subj}intixftcuniumft,nonfuntinutcemcotrarii, 
at fic fetundum quiiitates contnrttfunt. 77?. 
QtisfiioCXwtitd.Anaticutsijueniixdiqud reldtio nulUmip 

fofiHitranfmutittone. 78- 
Conclufio.Ktlitio rcilis nuUi.tinq fulneiio diuenirt pottft 
nuQi m ipfofd£ii mutitiont,tinq ttrmmo dutific. 79. z. 
Qu/ftio Sexti.An Motusfufcipiitejfepermotum. 73.4- 
Conclufio. mUut motus perfeproiucitur i motu, neceiuseii 
perfe ttrminus^ perdtciiens termtnAtur motus ddmotu 



CONCLVSrONVM 

quandocj;. 79.1. 

Qujtft/o Septims. A n in qudntitite fit contrsrittss. 79 . 

Conclufio. QUintititii ftcundu l'c fumptx non ineft aliqui pro 
priflftma contrdritiiS,ftd ut fub aliqua natKrdtformi con 
flderatur,iltqui tUi mtft conirarittas. 79' 4> 

Qutiiio OHiUi.Anm tom fit contrartetas. B0.2. 

ConcLjlo.\ntocondturilt,qui tfi uirtui conferudtiudlocdti, 
tlidltquomodocontnrtctiS. 3o.). 

Qutftto Nond. An mdgis CT minut perfeftum fecundum for* 
mm,ad quimeftmotuSyfpccitdijfcnnt. 80.4. 

Conctufio. hUgis minus ptrfeHum fecandum fomum , ad 
qum eft motm,non uariant fptctem. 80.4. 

Queftto. X . An formd-, fecundum qum eft motus,flt und nu# 
mero a principio motus ufq; id terminum. 8 1. 2. 

Conctufio.formdm,fecundum qumeft motus, tdndtmtfftX 
principio motuf ufq; di termtnum/ecunium quofdMi, uel 
diuerfdm,fecundumittof,probdbileefi,ntccertiim, 81.2. 

QUd fiio. X I. A n mot^ex terminis cotrsrifr.fint cotrdrij. 8 j. t 

Conctujlo. M otus quofdim d Contnrijs termtnis tncipttntes, 
eontririos effc contingtt fecudum tcrminos id quos, qui u€ 
roddeontrma ttrmindntur,ptrftcontrdrijfunt. 83. t. 

QB*ftio.Xll.An^M/rt motuicontnriifit. 8j.2. 

Conclufto. Quies non proprte,fed fecunium communem con» 
trdrietdtis rdtiontm,motui contrarid eft,u(dttutt biJ>itut 
crpriuitionif. Sj.i. 

Qttxliio. XIII. An quits in ttrmino motusddqutm,jitmotitt 
ptrfcHio. 8j.j. 

Conctuf}o.Qtt:es,quxttrminummotusdiciteundem cum mo 
tu,perfciiio motus eft,utdute tcrminum em itctt,formi* 
titer fumendoipfumnonnijiptr dcci^ns motus perfedio 
eft. 8?.,. 

Qgxftw.Xllll. Afl unumcridem numero corruptHm,rtgt^ 
neretur. 8). 4. 

Coctufio. Idem numero corruptum regentrsri fimpticiter rft 
impofiibilt, mfi per uirtuttm fuper mtuntts CT umutrfd' 
tis igentif prxter mturm agcntis,ut in omni erit omnium 
rtfurrtdtont. 84.1. 

Q^uncftioncs Libri Scxri» 

QVdfiio Primd.An continuum tx mdtuifUfitibusfltto 
pojitum. folto.B^.columni.u 
■ Conc/j»/Jo. Lintm ex punfiit cjfentuttter compo* 
nijiututexpirtibus quintitdtiuistjft tmpojfibile tft,tx 
iJlts timen ut quoddm effentiJe termimtum confurgtre 
dicttur. 3f.2. 
QU£ftioftcunda.Anpunitumfit'mipfilined. 8^.2. 
C onctujio. In lintiiliquomodotft puniius ut ipfius ttrmwus, 
uttidmoiumformx. 6<Jj. 
Q«*ftio Ttrtid.Anpun{iumfltdliquodtnspofltiuM. 86.4. 
Conctufio. Pun{ium,ut terminumtinexjigniftcdt,pofitiuuM 
quidem eji,at ut lincim contiiiUins,cum priudttont mteHi» 
gitur. S^.t. 
Qn-f#io Q!urtd.An duo corporafectmdim totumfefe tM* 
gerepojftnt. 87.J. 
Conctujio. Huo corpord fe fe fecundum fetotd tdngert impojU 
btlt tft:qux,fitingertntur,ex eisunum alio maiui corpui 
nequiqusm conftitueretur. S7.J. 
Quxjtio. V.Componi uclno componi ex 'iKdiuifibilibus,Ane4 
dem rdttDite,mignttudtntcrmotui conuenut. 87. 4. 
Conc/«/fc.Compon«,Mc/non Componicx IndiufibililfUifecun 
dum eandem rationtm proportionis uet confequentix,mo» 

tui 



I N D E X 



tuidcmdgmtudiniconumt. 98.i. 
Qtt/ejlio Scxu. An /ipcr indiuifibile Motum ficri contin* 

^4t. ' 88. u 

Cocluflo. Motum pcr fc ficri fupcr uidiuiftbile cfl impofitMe, 

atpcr icctdtnfficri motufupcrindiuijil>ilcconngit.BS.i. 
CiMjlioSeptuM.An Mouerio' Motumeffe,fimulcffc 

lCMt. 33.2. 

Conclulio. lAouerijy lAotumeffcflmuleffc, idcflincodcmm 
fiauucflimpofiikile. 88.2. 
Qntfho Ofiiui. hnomne,<iuoimouetwrycotaia%it tulociut 

ucl nrduK moueri. 39.;. 
CoiKlufio. Mohili,ut mcbtle, uclociuidut tirdiui moueri po^ 

tcfl,nobilc uero ut tAc mobtle,ut 4 ttU motore motum, no 

potcfi uelocius moucrL 89.4. 
Qujeflio Nonj. A;i msgnitudo CT Ttmpm concomittnturfe 

fKundummfinttum, 
Ceiiclufio. MigmtudocTTcmpusfcfcconcomititntur, quM' 

tumidfinitatcm.uetmfinitjtcm. 39-4- 
Qttjcfiio Df cimj. An InfinuA Tcmpore fimto pertnnfiri pof 

fint. 89.4. 
Con< lufio. Mohile itiquod dHu,ttel potentid infinitj tempore 

fimtopcrtrxnfirenonpotefitfedfortc pcr icetdens tempo 

refimto iiifinttd m potaitu pertrjnjibit. 90. 1. 

Quifiio Vndecimd.Annuncfitintcmporc. 90. 2. 

Conclufio. Totiut temporif non efl ictipere nunc ut tcrmtnum 

tcrmindti,fed ut(otinudnscontinuiti,acieporistcrmtndti 

feu pdrtis cfi nliquod nunc,ficut taminus tcrminutt. 9 o. i. 
QiufUoDuodectmi. An wNtinc TcmporH tltquid moueri 

po/tr. 90.4. 
CoiKlufio.Aliquidpropriemoueri m infHtieff impoffibilt,dt 

aliqutdmoueri,i.mutdtuejfetncodem,poffibileeft.^o.4.. 
Quxftto Tertiidc<tmj.Anoe,quodmutdi,fi diutfibtlc.^i.i. 
Conclufio.Omne tAotumpdrtibde effc neccfjirtum cflrNMllH 

etum indiuiftbtlc mouert per fe potcil. 9«. 1. 

Qttxflio Quirtjdccimd.An td, in quo primo dliqmd mutdti 

efi,fitindiuiftbtle. 92.J. 
Conciufio.Tcmpusin quo ihquid primo mutitum t&, mituifl 

bilecffeoportet. y2.j. 
Qjuflio Quintidccimd.A n in motu fit primum mutdtum effe 

ipjrteiMe. 9^-4' 
Conclufio.Hotilmmotudcciperc primum mutitumeffejif 

fiipiendo pirttm motus,fecuudum qunn iliqutd mouetur, 

tamen fi quod mdiuifibile,i quo motus iniliitur,dccipitwr, 

ttoninconuemt tUquod primum mut^Uun tfjein eofumi 

pcffe,quodpirsmotusminimeefi. 9^-4^ 
C^ffiio Sextidecimd. An locilttcrmotumfit utdUqm eode 

locopertotumiUquoitempus. 9i-l- 
Conclufio. M otu lcciUter non efl imliquo todem loco ptr dii* 

quod totum tempus. 

Qiiarftioncs Libri Scprimi. 

QVxflio PnijM. An Aliquidmouciturifcipfo. 9J.4. 
Conclufto. Pcr fe rio primo diquid d fetpfo moueri po 
te{i,it pcrfeprtmoimpofjfibtleeR. 94- «• 
Qujt^io Secundji. An id hoc Ari&otellsfit dcmoitrdtio quid, 
uel prcpttr quid. 9 4- 4- 

Concltifio.Ari{loteUsdemonfirdtio,qudmMd feipfomoueri 
probit,non prpptcrquid,fed quii iemofiritto rf^. 9 4. 4. 
CJ«jf ftio Tcn/j. Ancx cmnibia mobtUbusficTt pofitt unum 
continuum. JJ. *• 



Conclufio. Exomnibus mouenlibus CT mobilibus uni fitricon 
tinuum impoj^ibilc eil. 95.;. 

Qttjc&io QUdrtd. An m motu Locili mottcns (T motum fint 
fimul. 9^.;. 

Conclufio. Moucns diiu CT mobtlejSulimuirunt tempore, ut 
mouens propmquum ty mobilc non funt fimul in todcm lo* 
coprimo,fedfuntineodem loco,qudfi pofitiue,idt{lficut 
fi>rmjfkOinhxrensfubiciio. 9^.5, 

Qttxfiio QttiUtx.An iltenns CT Altentum flnt fimul. 97. j. 

Conclufio. Altcrdns propinquum jimul ejicu alterato, non du 
tem altenns prtmum,feu rcmotum. 97-4^ 

Qurfiio Sexti.Ancircd quirtxfpecteiqu.tlitites,ipfi fiit il 
teritu). 98.}. 

ConiUifio. Non cB proprie cTptrfcdd tdles quiUtilei iUern 
tio,fei periccidcns cr tmpropric. 9S. 

QBjfi}» Septmti. AnadquiUtites primx fpectei CQntutgit 
alteratio. 99- 2. 

Coclufio. A d hibitus, quifunt ih pirte hominis corpordUs,ar 
fenfutuacr dppetitiui,fcutntelle^tudnon contingit pro» 
pne <y perfe ilterittonem (lfe,fed pcr icciiens. 59.2. 

Qfifftw Oilaud.An genus jit inum mturj, fctlicet an gene* 
risformd,eddemfitCKmformjfpecificd fecunium fiiAfiin 
tiam. too.j. 

Conclufio. Non efi um fecundum fubflintim ic nttonem gc« 
Bcrit ic jpecieimturd.fiueformi. loo.j. 

Corilufio. Qucdno fint plures form^e in compofito tum niio* 
iubus,tumauiioritittbui ArtJl.cT AuerroiSiTguU. 102. 

Qua?ftioncs Libri Ocflaui, 

/'~\ V jefiio Prmf j. A n rternititem motus qujcrere id nj 

\J turdlem?hilofophumfpe^et. 105.2. 
Conclufio.Quxrcrcmotusxternititemdi ndturx 
temPhilofophumpertinet. tof. 

Qurjito StcUdi.AnpcTpetuttdtis motus cofiderdtiodd primi 
prmcipij inteUigcnttam neceffarid fit. 105.4- 

Conctujio.PerpctuUittsmotusconfydcntto ntceffirit cRti 
mteUtgendum primum prmciptum effc. 1 06. 2. 

Quxfiio Tcrtid. A n motus fit tttrnus. 10^.4. 

Conclufio.l^otuseft xlcrnus. 107.1. 

QutftioQUirtd.Anmotorxternus^tyintnnfmutibilif^qui 
per inteUeilumo' uotuntitan mouet,motumnouum imme 
dtite ciufire udlcit nuRi trifmutitione prrccdete. 1 09 . i. 

Concluflo.Primusmotorintnnfmutibilis exiftens,(yfi ptr 
uoUuttilcmigit,motumnouiiimmediite igere necfinnul 
lomotuprtcedcnte. 109.1. 

Qtt*ftu) Qttintd. An motus Aeternus iepenicit d motore lii 
quoeffeiitue. 11 0.1. 

Conclufio.l'\otuS£ttrnusnon(ftibiUquo motore,itd(}, dbil 
loper motum proprie dependtdt, non impUcat timc ipfum 
effciliue depcndere a motore ficut Uutre diiphani id prjcm 
ftntum corporlt luminofi. 1 1 o. 2 . 

QttxitioSextd.Ancatlumigitmhomms inteUedum eyuo 
luntdtem. iii.i. 

Conclufio.Caleliii corpora ptrfe nuUo modo igunt m mteUe 

6um<yuoluntiicm. ' 111.2. 

Qttxftio Septtmd. An iugmentitio ftt motus cotinttus. 1 1 2. t. 

ContUifto.Augmentitio non flc fimpliciter continui efi,<^ infi 
nito temporeptrpetui ftt,fed forte continua eft ui toto 4/1= 
quotempore. 112. 

QMftio Odaud. An dlttrdtio flt diuifibilk m mfinitum.iij.t. 

<¥ iiij Conelufio. 



QVAESTIONVM ET 

Conclujio. QvMqium A Itcritio.quxfomu fiuef, utl tim tfl 

fiuxufdtutlihil^ ftt in infinitum.Mttratio tdmtn non dtui' 
diturmf<^tfff^iiniuctmfuccticnici minfinuiun dliquo 

moio. 

QBxfiio Nona. Ananimslmoutit fcipfum. "?-4' 
Concluflo. A nimjl fit moucrt fttpfum fufapitndum tfi,q,m co 

t)} inimimoutns,ZTCorpufmotum. «<}-4' 
QHf/?w Dtcimi.Anmotwi ixnimilisflt n^tturdif. u 4- 5 • 
Conclufio.S\ctutdnimditnon ficnixunlis th,<j,uokntiXtm 

txcludit,fti. nilHr J/J tfk,idt& non utolcntus. ii4-4- 
Q«/ftio Vndtcims. An (Snuc inmimitum notitit ftip^ 

fim. 

ConclufioprobMc cfl grmc iprumfeipfum mouert. us.x. 
QH^/lio Duodectmj. An GentTisCrMC ,ium ipfumgtntrit, 

fltfuimotmimmediitumpriitcipium. up.i. 
Conelufio.Gtntnns Gnut non tmmeititum prmcipiiim tdi 

Hum iUius motus ieorfum, fio tpfum Gnut mouttur,ium 

gtntritur. ' 
Qitj[f}ioTtrtiidttimA.AnfitaUquoimoutiaptnitm immo' 

bilt. . 
Conclufio.Primum moutns moucri ptr fe uel ptr acciienf pro 
prio notut{limpoffibilt,pof^ibiltitttem ejl ipfum impro- 

prit moutri. ^ 
a^tStto QttJrtiitcimd. Ait motorts coTporucaltfiium ptr 

iccidensmoucjmtur. 120.2. 
Conclufio. SuBui motor corporm coeUQiumftcptr acctdcni 

mouctur,its<}, pirs mcuti! permotieniiu^iliffui.txo.i. 
CX^ijcfltoQjiimiicctmi. Anmotuf Localisprtorfitomnibm 

ilijsmottbiu. 

Conclufio. Mofui loalif in uno CT eoiem mobiUprior tfl alijt 
motibui fecundum prtorititcm pcrfeilioni!, CT iw diucrjii 
txidenfmobilibui.prior cfi ftcwtHfubfi&tndt confequtn 
tiim,crftcuniumttmpuf. 

Quxllto Sexiiiectmi. An diquif motui iliuf i Locilt pcrpt' 

tuuf effe uilcit. r ' * "i 

Conclufio. tiuUi Tnnfmutilioilii k LociU,eiitm fecundum 
numerum,pcrpetuA cffc potcfl ,ftd btnt pottH tfft cotinui 
fecuniumj\>citcm. '*,^-''* 
Qutfiio Decimiftpttmi.An motus refiexus continuus effc u* 

leit. '^••'- 
Conclufio. MofHfli Rf/?<x«m continuumflmpUciitrtfft tft tm 

pofiMt. ^ '^'•^- 

Qu/fiio DtctmicaiU4. An Mofw Circulirif mfinituf ac pcr 

pttiiit<effepof?tt. 'V'''" 
Co»»f/i-yio. CtrcuLris motaf conttnuutic pcrpttuuf tffcpo^ 

ttfi. ^ •"•4. 

Quefito DcciminoM.Anh\ou(ni finitumptr ttmpuimpni 

tm moiitrt pojilt. * * n 

Conciuf\o.h\ouens finHumptrttmpufinfinitu moutrt tflim 

pofftbilt. 

CXiuUto Vigtfimi.An uirtui mfimtim mignituiint fimtitf 
ftpofiit. 'f4J- 

Concluf^o.Honpottfimmdgnituitntfintti tfftuirtut tnfimc 
tt. 124.4- 



CONCLVSIONVM 

QttJiftioVigtfimiprimjt.AnVrimum moutns immedijtemo 
utitprimummobilt. ii6.i. 

Conclufio. Primum moutnsfimpUcittr,quod tfi Dtuf,non mo 
utt pTimum mobilt ibfq; proprio motort,qui tmmtdutttf 
ficitprimimobilifmotum, 12.6. z. 

Quefiio Vigtftmiftcundd. An Primm lAoutnffit uigorkm 
finiti. »17.?. 

Co«f/((//o.PnniBmmo«<nj,^i40<fnff mtdiitt, ntcimmtdiitc 
motum iliqutm tgit,ftd tfl aufi motut ficut finif , non efl 
proprie fintttucl mfiniti wgorfe. > 27. 4^ 

QutfiioVigefimitcrtii.An?rtmummotuf prmcipium un» 
folumfit. '»?•»• 

Conclufio.Vrimum Principiummotm fccunium ntmtm fi^ 
nHt^tintumunum. 

Quarftioncs Eliarhcbnri crctcnfis, 
Dc primo Motorc. 



Vtflio.AnVtufGloriofufomnium rcrum Primum 
pTinciptum moucit prtmum coelum ficut cffictens o? 
/ieut finis,utl tuttum fu moucns jicut finH. ij o. a. 

Conduno» 



Vrimum principium,quoiefl Deui mouet primum ccelum tf< 
feRtuetmmedtttcficutmotortscsttrtfuidtttmuiitimo 

btllA. I}2.2. 



0} 



Dc Mundi Efficicntia, 

V<r^JO, An tntium Vniutrfitif ftcunium Philtfoa 
pkorumdifii,ADto Glortofoflt CT qttomodo.fam 

Uo. n9-^ 



Dc Eflc 8C Efl^cntia Sc Vno. 



V* nam fit VniufnituTi,a' quomodo id tns/tu dem 
cemprddieamentifchibtit. 142.2. 



AnnofjftonfS tiiifdtin dtHtf Aucrroiffuptr oHolibroi Phy» 
jicorum. »4}'4* 



miicifqutfiionumdcConclufionumfuper odo Ubroi Phyfi' 
corum,crtorum, qut ex ntixhebrxi Cretcnjii 
opcrc,idditifunt,jinii. 



f 




INDEX UORVM OMNIVM 

Qi.VAE IN HIS Qj,VAE«TIONIBVS, 

SVPER OCTO LIBROS PHYSICORVM 
SCITV DIGNA HABENTVR. 



i}iri(}ioefl iupltx fcHictti fuppofJtitcT 
rtilis. /b//o.{.fo/Mnrn4.j.E 
A bfhddio muttiplex. /b/io. } o.co/Jtni. j.F 
Abfirjdtonutbtiiuticd. ji.i.C 
Abfolutiuum pottfl itfiniri pvr rtfpeHi ■ 
H»nt. i7.4.H 
A flto entis ntctffarii fimplicittr tfi propttr ipfum. 1 2 8. 4. E 
Affio cr pafiiofunt iiutrfi prgiicnmentu. 44>2.C 
A^toiHpAffotfft. 4J-J.H 
AfMoienomtnittynt. 4}-4-F 
Adwefiiupltt. 49.a.D 
AiSiM imptrftHut cr ttrminut ad (pitm funt iicm numf 
ro. j)»C 
A CT pottntit funt communii ommhut rtbui. j.H 
Adm cpotenttj funt in quolthct genere. af . i. D 

AHu ciirent tntelltptur perffteciem 4<Si«. ?J-«.B 
ASum qut it pottntii txtr^itur prxbibcrt inttUigitur iu» 
pttcitcr. 4? ? P 

Aiiut optimutnon ftmperefl nobiltor potenti* opttma. fi)n 
Uo. 2.2.GH 
A cciitntis msthtmatica poffunt itmonflrm. J J • 4. H 
Acciientupluraetufitm fptciei pojfuntefft tntoitmfubttM 
flo. 8Z.4.E 
Aifcitntim ptrfedm flmptitittr rtioporttt cognofctrtom 
ntt caufds ttut. 4. 2 . BC 

Aifcicntumpcrfc^m ingtntrenooporttt omnttcaufisco 
gnofccrc. 4.2.BC 
Aifcitntimrtiptrftiim oportttcognofctrt omr.es cdufts 
qius babtt ibtitm. 4. 4. F G 

Agtnstfi iuplcx. 

Agcns mttniitiliquiiiuplicittr. J9-}-H 
Agcns cr pstitnt apiuntur iuplicittr. J a.J.P 

Agcnthibttpctentumi{\tusmfuiejfe{iut. 72.4.F 
Agtnt ptrftQiui tgit m paffum propinquiut. j 1. D 
Agrni pcr mttUtHum CT miterialt itfferunt. 1 2 4. 4. G 
Agf »« motum cr finH m feparatts funt tiem. 1 2 8 . 2. D 
Caleflii igunt in mfcriora ptr tmcn fuuin, 8 2. ; . H 

A Itcratw quii Jit. 1 1 j. 2. A 

Alttratioefiiuptex.ibiicm. 99-<-D 
Atttrationtm fieriinteUtgitur iuplicittr. 71.1.D 
Alttrdttoaltcuiutftcuniumtotumfimul. BS.j.E 
AtttrMur aliquii totum fimul. 11?<;>F 
Alttralio ii quitfpecict quilititlfcfi. 
Altcritioiiquoibibituicfi. ^^.a.D 
A tttratto efiaibabuut corpork ptr accidens. 9 2 . D 
Atiquiiefifiuemotuiupliciter. iotf.4.E 
Altcratto tjliimrtuttt monltt ptraccidtns. 99-4F 
A tteratio capitur iuplicittr. 1 ij .». C 

Atteratio qux CT quomoiofitiiuifibilk. uj.i. i.j. 

Attcrintejiiuplex. 

Attenns quomodo efi ucinon eflflmuleumtdterato. 97.J.H 
Aniloguefidupttx. i^.i.C 
AnimimteUtgitcontinuumdifcrctc. 7}.a-A 



Aii utgttitiui fcnfitiui cT cogititiui funt diutrfe. t o 4. } . H 
A ntmj um efl prxpintto ii ilim. i o 4. 4 . E 

Ammiefimotiuianimilit. 114. 2. B 

Aninu efi ciufi primi pcr fe mouens aninul. 1 1 4 . ) . B 
Animjlmouetfctpfum. 11J.4.H 
\nantmittejliuplcxuirtutmotiui. »14.».^ 
Appetttmeliiuplex. atf.t.A 
Appctitmciuficfimiigentii. a^.j.P 
Appofltto fiticraccepttontm diucrforum, 49- 4- H 

Attridtot^iuptex. 97. 2. D 

Auaoritatet Artfio. probanttt gtnutbibtrt aliim formim 
kformsfptciti. loi.j.G 
A«(ffori/jfr$ Autrroisaiidcm. 101. 4.G 

A uftoritittt A rifiottUt 5 non flnt pluret formr fubfiintiiln 



i» Hnoifii/iuiiMO. 



loi.j.G 



Angwtf fi/aMo inteUtgitur continua iupltcittr. 1 1 2. 2.B 
Augmtntitio quomoio fit motut continuwi. 11 x. 2. j. 

Augmtntitioquomoioflt. 60.J.E 
Auucnn£ ntionaicprimoprmipio impugnintur.io^.j.P 
Magisciliium corrumpit minm catiium. 9u x.B 

C 

CAtiditas tfi dettrmimtigradm. fotio.^i.coISm. 2. A 
Cifuicrfortunidiffcrunt. ?7.i.D 
Cafuilii CT fortuiti non contingunt in calt&ibus corporim 

;7.J.P 

Ciufi cr prmcipium cjpitia- iuplicittr. 2 o. 4. G 

Ciufiiiaturmuttipluiter. ai.i.C 
Ciufinonefifcmpernobiltorciufito. Jt.».C 
Caufa ptracciitns ed duplcx. jS.t.C 
Cor/«m efi corruptibile fcc unium ubi. 1 7. i . A 

Catumquiefcit. aS.i.D 
Calum mouet feipfum. 1 1 4. 2 . B 

Catum fccuaium antiqaorum opinioncm tiufitum fuit i for^ 

tfna. J7.a.B 
Corium efl nobilm ifiif mfcrioribm. J7. 2 . C 

Catumtflin loconon proprieifeiimproprit. j3. j.F 

Catum nulto moio per fe agu m intcUcdum iut uolunti» 

tem. 111.2.D 
Cor/Km^uomoiodgiVin inttUtdum. iit.j.G 
Ceutrumcfiiniiuiflbilt. JJ-2.A 
Ctntrumnoneftlocmtcrr/c. JJ-a-B 
Centrumeiicaufifixioniffpbxrir. f7-4^E 
A toto cato nibil poteft fubtnhi. 1 2 j . 4. G 

Calum bibet potcntum idiuim motm £tcmi. 13.6.1. A 
Circulitioprior noncft ciiemcum pcftcriori. iij.i.D 
Cognif 10 tji iupttx fcdictt ftnfltiui cr mttUtdiu*. 6.X.A 
Cognitio inttUcdiui mjgk untutrfalH prior tft cognitiont mi 

nu< iiniuerfili. 6.1.B 
CognitiofenfituufinguLirls efl prior cognitiont inteUtdiud 

uniutrfali. 6.2.A 
Cognofapoteft hibens iefinitionem proprie ii^im. IJ.^.F 
Cognifio acciicntis cft prior cognitione fuhftintit. 41. 4. £ 
CompiritiomtereomprcbenfibiUi quomoio uerificitur.fo» 

lio. .7.1. C 

CompcfitioeftdupUx. 8j.2.C 
Comprebenflo prim dtcitur de fenfitiud. 7. 1. D 

Competcrc tltcut iliquid fccundum ft contingit duplicittr.fom 

tto. lo.j.FG 
Compf f rrtf c»tt ibfolutt compttit ttim utt fubfttntu uet ac* 

cidcnti. ij.i.CD 
Cmpofuum giioiitoiio eft notius fuH partibm. 19-;. E 

V Conditionaitt 



I N D E X 



Coniitieruiii pottfitffe uerimm dcciitm tfi impofiibi' 
It. 

eonf{/f/e«4/f m utrim utlfJfm quidftquJtur. 96.1.C 
Qondcnfmc<juomoio{it. 60.X.D 
Conceptui dt homiitt eft noHlior ij de nninuli. . j . H 

Confuttudo frpttmpcditur k cogmtionc ucrttjttis. 4- H 
Confiicrmo perpctuitxtif motus tjl ntctjfjtria «d prim.u prm 

ttpiumcogncifctndtm. xo6.t.D 
Contingtrt nro f dupLcitcr. ? 7- ? • H 

Contrjrtttis Acctpitur duplieittr. \6.x.D 
Contrdrij hnbtnt tdtm fubteHum. 77 • ? • H 

Contrjtriorumtidtmtdmdttru. 60.X.B 
Contrari* confidtnntur duplicitcr. 1 j . G 

Contnriorum unum corrumptt ^ttrum. 47. t- B 

Stdnonftmptr. 80.J.H 
VnumpottftpluribuscontrdrijrL Sj.z.D 
Cor (juomodo tjl in mtdio corporit. j<. i . B 

Corpiuiccipiturdupluittr. J.t.D 
Corput pote& finiriproprix fuptrfieit. 47. 4.E 

Corpui jinitum qtiomodo ptr ibUtiontm pdrtium non confu» 

mtturutlconfumitur. ty.4.G 
Corputfipitum non hxbtt pjrtts infinitdS t^iudlts. ly. 4. G 
Corpui ejfe pmplt(tterinfinitum tfl tmpofiibtlt. 47. i . D 
Corpora fimpUcii funt fibiipfis contrsrtx. 47. t. B 

Corpuslocxnsquomodoeonftrtut locxtum. ji.t.B 
CorponduofttMgtntijL ftcundum toium non confiitutrcnt 

dliquidnuiut. Sj-i-G 
Corporii caltflis pirs conftdtntur dupUcUer. 94. 2. D 
Corpord caitBiaj^untmdnimdUd. 111.). G 

Corpui antmdt hj^ct dtm formm fubiltntixlem «i m' 

md. it4.}.BC 
Corruptibilt td di<iuid duplicittr. % 19.1.0 

Corruptum iwn pottfi rtgtntritrt idem numero. 8}. 4. H 
Crtxtto non pottji probxri nxturdittr. 107. x.B 

D 

DEmon{lrsriqu£ po^unt itd dtbtnt.folio. i 9.co/. j.H 
Dt rtbM nxturxUbui efifcix proprtt dt3d. X7- x.C 
Deftpofft tffe intelUgiiurduplicUtr. iio.j.F 
Dtftnonpojfttfft. iio.j.G 
Df M produxU omnid tx nihtto ftcundum fidm. a o . 1. D 
Dtusmoutt primum calummotu diurno ntione mttt.fo* 
lo. \x7.x.D 
Hefinitio fft dupltx fcilictt logia cr rttlis Mturdu . fo* 
lio. ^l-^ 
Dtfinitiotemporiftfibond. 66.1.C 
T>tfittttntidCdptunLdupluittr,fciUcttfeamdumfe,Cutfunt 

tditd. <5.4-P 
Diuifiotfidupltx. i?.»-A 
Dijftrtntig dmrjbrum gtntrum fignificsntur tifim nomi-* 

nibus. J-^-t-B 
Difpofitio corporH dnimM ejl duplex. »14. 4. D 

Diutrfd ftcundum fptcicm dtcuntur muUipltcittr. 1 o;. 4. B 
Diw/io eji dupiex , fcihcet fccuadum fornui,a' qudntttxf 

tes. »?t.B 
DiyifiocorporUfitdiiobtumodis. t$.4.V 
DiuilhfptcictmiHdimdMdtflfecundumdccidens. it.i.C 
iMuifibiUtds tomptttt fuifldntu nutfruU perft immtdidtt 

fubitRiut. it.i.C 
Doflrma dtmonfiritiud fit duplicittr. a 9. 1 . C 

Duo funt gtnerd torum qu£ fiunt db dgtntihus ptr ft. fo» 



c 

ffedm ndturdlts funt dupUcts. foUo. ^o.eolumnd.i.H 
\ Effitiens non tfi cxuft intrinftcd rti njturdlift . fo* 
Uo. 18.4.B 
E Imentdftcunium diucrfss uirtutts halKttt rdtionm hci di* 
ucrfim. fi.i.A 
Elmcntdquomoiofuntinmifio. S7.4.E 
Ens mohile fub diuerjis rxtionibus tfi fubit^m totiut pbi» 
lofophix nxturdlis CT fcitntix dt Pbyfico dudttu. fo* 



lu>. 



J.4.E 



Efl{ mobilt nott importdt unm rm fub und rdtiont. j.t.D 
Enf mobilt fignificdt fubfixntixm mobiltm, ). 1 . D 

EftJ nxturxU cxpitur dupUciltr. H- 4- E 

Enl non tfi unius rxttonn tcrtix dtjiinAd. 9. t.C 

Ensnontfipurttquiuocum. j.t.B 
Enstfidnxlogum. p.i.B 
Hnstfidnpltx. 64.X.C 
Hibdpottfitffttns dHu per formm genenltm fint forms 

fptciiU. 102.4.F 
EnsxdiKJpiturdupUcatr^ ii4.a.D 
Enf I in pottntid xUquti unttur dupUcittr. i o 2. 4. H 

Bntidndtur^dtbtut defimt ptr nuttrim ftnfibdtm. fo* 

Ito. i;-jE 
Enfu ndturtlid poffuntft, tliter hibtrt qudntum dd dcciden» 

tid. »-4-G 
Enfu nitunlii funt dtttrminitd dd mdximum cr dd mmi* 

mm. iJi-D 
Enfw mdtbmitici funtdd minimum dttemimtd. 1 J. ?• H 
Enfii ndtunlid quomodofuntdtttrmindtd uel non. t^.x.C 
Entid nuthtmdticd non funt db(trd£id k fenjibtUbuf . fo* 

Uo. J0.4.E 
Entidnonfuntomnidinloco. fO.j.U 
Entii ftpdnti funt m toco improprit. j 0. j. H 

EqiulitiScfidupltX. J1.2.C 
EqudUftcundumptrftdionmtfi idm ftcundum perfcilio* 

nm. 129.J.H 
V.fft cr pofft non difftrunt in ptrpttuis. »f . t. B 

Bjjc fims hibtt cdufxUtittm ftcunium quod td optimum CT ul 

timum. )6.i.V 
EttrnitdS motus tonfidtntur k phdofopho ndturdU. fo* 

UO. IOJ.2.D 

Exccifrr^iunfjmcun^; p4riuf4rrm:mH/nfi«iincm dutmdgni 
tudmm:quomodocontingit. 49.4.H 

E.xnihitodltquidfifrimttUtgiturdupticittr. *9-A-f 

Ex mhtlo moi/ jit tinquAm tx mattru uel etim poft ni* 
bttcxc. 19.4.H 

Expulfioquidfit. 96.}.H 
F 

FAfcinxtio putrorum. fotio.^S.coiumnd. x.C 

Ftrrum moutt fcipfum di mugncf rm. 97.}. B 

Titndifuntquinq;modi. 20.1.A 
Figur* inutniuntur nsturxtittr in lapiiibui. ? 9 • ? • G 

Fif quodfittx ttttt dtiuptr dcciiens. 2 o. ; . E 

finkt&dupttxfcdicttquocrgritidCHim. 4-?'G 
Finii non tfl aufa mtrinfecs rei nxturxUs. 18. 4. E 

EtnisgtnerstionifirtificulHefidupltx. J6.1.D 
Fmfc m dmms mouet in gtntrt ciufd igtntii. j 4. H 

Form4 gtntris cft dnterfx 4 fornu fpeciei. 1 01 . j. G 

Tomdciptturdupltcuer. JJ-J-H 
Formj non tfttddtm qus bomo efibomOfCrqud dnimilefl 
. dnimdl. 102.2.C 

Forra4 



T OT IVS 

formi dicitur ent tHu . 114.." D 

hormgrMiifjlprmdpiummotm reccptiuum. 28. 2.B 
forpumoutturptr iccidtns. 63..4^H 
Worvututurdlntjlin^cnitd. a.i.F 
FortiM fubfldntiJii ijuomodo itnLtfur mdttri^. xs.i.C 
¥ormd fubfidntidlis fufcipit mig/i cr minut. 7?- 4- G 
FormtffyF/i^irMrjrcrmdgif^MiiTn mdtcrix. i^.^H 
Fomi^ fttuniim qujjutjl motui mMttund ptrlotumitm* 

putmotut. Si.j.F 
FormifgritJairionmanff lifm. ' Si.j.F 
Fomum primm conjUcnt niturdlil. 
FormjC fuhRdntiJes funt contrarix. 7y-4-G 
Formi dlttrMtis ptrfidior tfi in proximd pdrtt dlttrdti. 

folto. 92.1.B 
Fom^ ftthflMtidUs non pojfuta tfft plurts m uno fuppcfl» 

to. 102.J.E 
Vormdrum fubflimialium tn uno fuppofito ordo. lot.^B 
fortund CT Cdfus <juomodo ft hdbttU. }7- 4- H 

fortundCTcufuf fuiitcdufe pcrdccidtns. )8.i. A 

fortundcflidcmcum mttUcSluprdiiico. jS.i.B 
tundjmcnu iJcomctrtx funt dupliad. 4B.1.B 

G 

GEnMCdpiturduplicittr. foUo.ioj.x.A 
Gtnufprxdifdturtnquiddt f^cit. io;.z.C 
QtnM prjrdtcjtur dt diffcrcntti pcrft. j.i.C 
Gtnutcrdifftrtntidtntk mdthtmitici. )2'4-F 
Gtntrdtionon poicji fucccdtrtcorruptionioppofUt.xi-yd 
GcncrMtodiciturn:turi. 29.4.H 
Gtntrtttocipttur duplicittr. ■ 42.3.A 

^ntrdtiotjiutrusmotus. 7S-i-^ 
S. Gencritiotllciuficorruptionisfuicontrdrij. 7X.2.B 
titncritiotflmotufdiuijibilis. 75- 4- C 

etnerdtio fubfiantit tji motm fuctt^ium . 7^- >■ B 
i^entrdttoncs umut rci non poffunt tfft plurts. 8 4. ; . G 
Gtnerdtto cfi ptrfcdior motu locdt. i z 1 . 2 . A 

Gtntrdni formim non dit omniA dccidtntid qu/c poffunt for» 
msmcffc. 101. ).E 

GtntTdnfgrdutnon tflimmtdtdtumprmcipium d{liuummo 
lutttuf. 119. i.G 

Gtntrdtt identitiS txigit idtntit^ttm ttmporis. 84. 4. F 
Gtntrdtumtnitiflinti gtntrdtantfl. 92.).G 
Grddus motus non nunct unuf pcr totum motum. 8 1. 4. G 
Crduenonpotcfi tffc fimphcttcr furfum. $^2.C 
Griutmudcuononmoutrttur. 6i.t.A 
Grdue non moutt ftipfum de pottntia tfftntidli dd ddum. 

folio. iij.j.E 
<$rdutvltutmoutntur k fvrmis fubfiintidltbus. ii^.j.E 
Griut fccundum d^um txifitns m pottntid dccidtntMi non 
moHtt fcipfum pcr ft. 11;.). G 

Crdutbibtt polcntumrtctptiudm motus. 

H 

HAcc propofitio tdntum unus cfi : quntdo tfi ueri CT 
quindonon. foUo.ix.^^f 
Vdc propofitio omnts pxrtts fufU dliud k toto uittHigitur du 
pUdttr. ii.).H 
HdcrnuU flcutoppofltKmmoppt^ fk propojltuinpro* 
. pofitottntttnprxitcitiscfftntijdihus. iz.uD 
HoiROforniptttsti/ffflniimfrorr/uryt. 84.).^ 

1 

IDtm potcfi tfft ciufi oppofitorum. fblio. 2 8 . 1. A 
Ignistfi tttconcduoorbaluntut inlocoproprio.s6.t.A 



O PER I S 

Ignfe «r proprid mdteria non luctt. %6.i..li 

lUuddequo cfi fcicntiipottfi ftdhttr bibtre. 1.4.H 

lUummitiononcfimotus. 83.^.G 

Impulfioqutdfit. y^.j.H 

Indtuiftbtlt pottfi mcucri ptr dccidtns. p 2 . 2 . C 

\ndiuifihiUtfiduplcx. 12.2.B 

Indiutjibile quomodo cft ucl non tfi quile. 1 2 . j . F 

Itidiuiftbtle quomodo fit ucl non flt infimtum. 1 2 . 1 . A 

\ndtutfibdtnon ficit muus. 70.2. A 

\nfinttum dicttur multif moiis. 4(.4.H 

Infintlum iicttur quituor modk. 11. 4. H 

\nfinttum effc ignctum inttlligttur duplieiter.' 1 J- J-E 

\nfinitumquomodonotHm CT ignotum. ^i-^ 
\njinttumnon potefi tfft ccgnttum «crj tognitiontcc. fo» 

iio. ij.j.G 

Infinitipsrtts nonpoffunt difiinilt cognofci. <}*4-H 

In^ni/Mmi/uoiMJ modis ejiignotum. 14.1. A 

\nlinititm quilc ftt notum cr quile ignotum. 1 4. 1. D 

\nfinitorum unum non efl miius dlttro. 48. 4. H 

\nfiniti plun poffunt effe fimul. 2 4. 4, E 

\njiiutum fccunium multitudincm ditur. 24.4.F 
^finttum quomodo potcji effe uelnon efft principium . fif 

iio. 4<-4P 

Infinitum fleffct nulUm bibertt tduftm. 4<;. 1 . A 

\nfinitum non pottd pcrtrdnfiri. Sp. 4. H 

\nfliiifcipiturduplicitef. 63.J.9 

\nfiinfcymutdtumelfefuntidem. <?8.j.F 

\nfiinfhibet duplexe(fe. dS.j.E* 
^nilinfquomodoefi tdcmucldiucrfumcumtemport. £3.).F 

\iijiiiistfi tngtntrtquMtitdtis. 69.1.B 

\nslinseji fubliinttimobtlis. 69.1.C 
\njiini fccundum fubjtintnmnonrficMifitemporis. 6^.i.E 

\njiinseji tngtntrt cdufemdtertilis. ij.j.a 
\ntiins ttmporis dfiimiUtur pwiilo m Utieti circuliri . fo» 

lio. 107.4.G 

^ntcliciiusejl unus momnibuf. 49->-B 

httclleilus non cji fortm dins tfft corpori. 49 ■ >■ B 
httcHedus tnttUtgtns rtm iltttr quim tjl non ftmptr tjl 

filfuf. JI.2.A 

\nleQe£iusnonquiefcit. 8j.2.D 
\nteUcdusmoutturmotu ff>iritudlL Sj.j.E 
\meUtgenti£ dtcuntur formx. Jf-4-G 
intcUtgentix priaurii ttitcntiont dgunt propter ft quomo- 
do mttUtgitur. ^ .. 124.4.8 

\ntenfio CT rc mi^io oppcfitorum funt ttmport. 4 2. 4. E 
\migmitio jirtis dlttnt corpus. yS.t.D 
A/rrrottonu modus ptr imiginitiontm. 9 S . 1 . D 

Iffl4gut4r<o multtns cdufit nuLum conccptum. ;3. uD 
L 

LApis proitHus quomodo tcrmimt motum fuum.fo» 
Ito. 122.1.D 
hipis mldris dtfctndtns fi impeittur db obititd fil>i . fo» 
Ito. 122.2.C 
Ltnri mdior tfl ptrfedior lintd minori. Bo.x.A 
Lintd ^folutd cr ttrmmitd dtjftrunt. 8; . j.fi 

Ltnrd quomodo tfi utl non tft O" k quibus compofiti.fom 
lio. Sf.x.C 
\nommlintdtfl ^iquomodopunilus. S^.j.F 
QBomoiio bnti termmitur ptrpunilum. S6.J.G 
\nUnedt{tdiuifibilttiSz;- tBdiuijibiUiJf ftcundum diutrfd. 
foUa. 8^.3.U 

/ Ltnrj 



t 



IN D 

L intJ tfl m fuptrfcit dd modm fvme. 96.4. ^ 

LocttJ ruturilis hjbtt uirtiUmtonfcriutium lociti. ji. i.C 
Locw f ft tttdtmfibilA . f »• «-C 

LociMf/? iwp/cx. 

Locm ^uomodo c /J jf ^B4</<j utl m^qudk \oc4to. ft.i.C 
LociMf/f formi rti loctUrftcundum dltquorumopimontm. 
Stcundum a/ioi mattrid.ftcundMm Jtoif^ttium mltr» 
ctptum crc. J*'^'** 
LociMcr fuptrficiti funt idcm. J^-J-E 
LocipropnfUtcj. ji.i.D 
Locwm tjuogcncrt prtdicmtntorum fit. $2-4*G 
iMci diffinttio. 

Locm capitur duplicitcr. 5i-?-E 
LociMgHO«o<fof/f mo6i/<i «f/ ifliffloW/U. J^-»*^ 
LocM tcrrx cfl fupcrficicf iqu^. yf.»-D 
Locwmjgft utfrifcttifwr corportbuf propttr qiiitttmquM 
proptermotum. J7.J.H 
Ih/oco nAturjJirflbtnt contrtrittM. So.j.E 
Non (fdtur primj par$ /oci i qiw. 91- »• A 

Ll«iifncr9«4/it^« ftnfibilts dtfftrtnttngimt. jj.i.D 
M 

MAgnifiKfoi»ff//igit«r f/Jf mfinitu duplicittr. fo» 
/10. 85,.4.F 
Kagnitudoflfu infiniti tmpm non pottfl tfft finitum.fa* 
/10. 89-41' 
MdgmfHio dupiicittrdcbttur formt. 1 1 j. a. A 

WigKttniHfr^f cdpitur <fj/p/jciffr. ^.^.H 
Migmtmlo cfi dtuifxbdH ininfimtum, cr fcjitf t ad diuifiontm 

mfimtmpotcntiim. 
WignttMioomnif tfi fimtn. «J.J-G 
Wigmtnio in/inifa non rf piignJt mittrie. 47-5.1' 
Mjgmfniinfffl conftdtrsnt duurftmodt Phyficm cr Mtftfcf- 
matfCKJ. 47- 4- G 

MtfgmtHiio cr motut funt tiiifdtm ntionk quMtum *d com= 
poni tx indtuifibilibus. 8 8. i . A 

HtU undc proutnnnt. i a ? . 4. G 

Mi/anondfpfniifnf i primo prmcipio. 129.4G 
M4tJ!>ffflaftcx ff>mo/ogu. jo.j.E 
M4t6<«i<tticum f ni quii. 3 o.}. E 

MdtfcrnMticd b^nt omnts cMfu. 4- 4- E 

M4ti^fm4tif <i pojfwif di^iniri ptr fubjhntim fubitHm. 

folto. J1-4E 
M4f bfffljtif HJ confidtrjJt dt cdufj formili tMtum. jj. i . D 
Motfria ^Momotio bibct plui dt tntUittqum compcfitum. 

folto. J.J.G/J4.I.D 
Kitcristflprmcipimforme. J4-iA 
Mjffriaprimj^uofflodof/ffntnonfcjtfnj ii//ifH4m formm 
proprum-.fcd m pun potcntis dc ft. 17. 2- A 

M4tfrt4 prima tfi diquo modo fubjiMtii •fcd m pottntu. 

folio. 17.4H 
KattriiquomodotfiddtUquid. i9.i.A 
Mstcriatfldupltx. xi.i.A 
Miteris qus umtttt fit und. 2 2 . 2 . B 

Mdtf rid tfl communk sd ommj gf nfr jiifii. 2 a .j. P 
Mdfrria primj bibtt pottntiM ittjinUM sd formM mfinitM. 

folto. i5-4F 
M4tf rii non babtt pottmim di corportitdttm mfinttm. 

folio. 47-?E- 
M4tfri4 primi quo dppetitu appctit forniim. 2 « . t. D 
Mitfrupnmanonf/l gf ncrjfct/* pfr ft. 2<.4.H 
M4tfri4 tfl niturd. »9«VH 



E X 

h\ittridtppsrttduplicittr per diffinUionm rti n^turdllf.' 

folto. j,.4.G 
Mdteridtflcduftrerum ndtundtm. jr^.B 
M4ffrMfflouffur pfrjcciiicnj. ^2.4.^ 
MJxtmufflcrminifflHm dsntur inndturdlibufcompofitH. 

folto. 70.4.B 
Vitdicms conucnit per dccidantfftprmapium motus in tBo 

inquotfi. 27.j.(t 
MfJiuffl tfi compofitum tx tfftntijf txtrtmorum. 81. 1. D 
Mfiiiuffl tfl fornu fimplcx. 8t. 2. A 

Mfiiumf{l(fHp/fy. {tf.2.A 
h\tdiumrcfii\'.t pottntie motiue. <i.j.P 
hXciium plcnum non impcdit gnuc dut lcue i fud uclocitM.- 

folio. tf4.i.A 
Mf <fi4 infrr f frminof slterttionk funt duplicid. 71. i.C- 
Mfrfiumnon fcmpcr mouctur motu ultimimott. yS.i.C 
h\enfurspottfi tffc tndiuifibdii. 9i-j G^ 

h\enfursrc ttmpui c* mof um difftrunt. tfS.i.C 
Medium ncctffinum quslc dtbtt tfft. 1 o^. 2. A 

Mttiphyftcui difputdt contrs ntgsnim principis Philofb<* 

phit nsturslii. 8.2.C 
J,\i(iiquMctpsntflmtf}d. 87.4-6 
Mofrti<t4< non cft piflio cntif mobdit. 4. 1. A 

Kobdi f diquid mtrmftcum dupltcittr. 1 2 o. 2 . A 
E T omniiHt mobdibui non poitfi fitri continuum. 9f . J. & 
h\cbiU tttrnwn m pottntu rtff>eflu psrttum motus. fe» 

tto. 110. 2.D 

Mobdtconfldcrdtur duplictttr. «S.j.B 
Mobdthtbttdupltxejfc. <8.j.E 
Mobdtprxccdumotum ttmport. I07.«.C 
h\obtlt snttqujimoutiturtfiinduplici potenlid. 42.1. A 
Mobdtdupltcirtrmsntt fubtsdm forms. 42.1.^ 
M06 Jf poitfi tsrdtus cr utlocius moMtri* 88. 4.Q 

h\ obde contrsl^it ens sd nsturde, J J • 

Moiuj f4u/> dup/fT. 2.^.F 
MonftrHffl9iiii/if:crw"mf4H/>. i9'*-^ 
tAonjiriquoitiodo funtintcnts k mturs. ?9*4-P 
Motor xff rnuf efi omnino tntrsnfmutsbtlH. 109.1.9 
Efi aUquif primus motor. 9S-i-f 
Hotor orbis non moueturperdcddens. 109.1. x.jt 

MofororfcJiqMomoiomoMffHr. 109.1.2 
Ulotor pot duplicUcr itcQigi cffei» msgnitudmt. iif.z.B.C 
Motor qudibtt tfi proporlionstus fuo mobiU. 12^4.(7 
Mof orf f orbmm qutrt moueint. 1 2 8. j . E 

Mof uf Htrum jll m tribuf f^cntrtbus. 7^- J-P 

Mofuf (if i/uopfrprwf iijf4tHr. 77.I.C 
Vormtlt motui confilcrstur dupliciter. 77. a. A 

Su/nffc^nmc/fmfoifmgfrtfrf cum fcrmmomotnf. 77-»-B 
InmotMfuomodo diturprmum mutitum cffe. 9J.2.B 
InmotiimufmfurprimumraKf4tum effe. 9J.2-B 
Motuf non potcji ficrt fuptr Miuifibde. 88. 2. B 

MofHfpotf/Fpfr4cciif)»f/ifri fuper mdtuifibile. S3.2.B 
Kotui calt c)i finitui. 89.4.6 
A liquid cH fine motu dupliciter. 10^.4.8 
MofHf njfBr^iif apttur dupliciier. 114.4.B 
Motuf «uimt/if ^uomoiofi} nsiursHf uel non nstursiis fo^ 
Ito 114.4.B.C 
h\eiui fecundum fidm chrifiidnm inccepit tT ttrmms* 
bitur. 10S.2.C 
Motuf circulsrii e{i infinitia. loS.j.P 
MofHfrffrmif nonf//ttprimoMOtorc ut csMfs dgentc.fo» 

Uo. 



L 



TOTIVS OPERIS 



tio. II0.2.B 
Motusdfpenittkmotortflcut abigtntt. tio.i.C 
Mof itf iicituT wiui dupUcittr. 1 1 9 . 4. F 

MofHf compjrMitur duplicitcr. 1 21. 1. B 

MotMlocaiifquomoiocompAraturid altoimotut. izulB 
MotutlocjliSfiuomoiotll priordlijsmotibuf. izt.i.B.C.D 
MofM di formdvi (jut ftnt. 111.1.A 
Motuirtfitxufcontingit duplicitcr. 1x1.4.6 
Motufrtflcruinonpottfl tfftcontinuu*. 122.1. A 

Motui arcuUris potcjl tffc^continuus cptrpttuus. fo = 

Uo. 122.4.H 
Kotusipirtt intt ttrmmtwptr iltquod quod nontflmu* 

titumtfft. 9}-iB 
Kotut bnbtt dupUets ptrtts. »' J- Q 

Kotusmci^ non tjl prmctpium dHiuum motus grMis.fo^ 

Uo. iij.j.H 
Kotus quid flt. S0.4.G 
Motusi .ffinttioquomododfiiffittwrctinfit bona. 
KotuscapiturdupUcitcr. f^-A-^ 
Motusquomodo tjl ttffdtm tffentix cum ttrmino. J2.3.G 
Wofu igncrjfo nccefjc f ndturam ignonrt. 41. 2.D 
h\otuitfiadusftiimptrfiiiuf. 42.t.A 
Kot»t{i ptrfcHto impcrfxHi. 4j.i.D 
Motusnoncfimmoutmtptr ft. 4J.2.D.4.G 
MotuslociliscdltfAcitperaccidtns. «.t.D 
Wofuj /ofa/jf nonpojjcf/im m MMUofl dirttur. 60.4.H 
Kotuslocili^f^tctts. j^.j.H 
MofHS corporiscceltitis non tfl ptridiquodme^um. 61.1.B 
Mofjrt^gni]7C4f J«o. 77.1.0/^7- i.C.I? 

Mofus««pifKrfnp/;ciffr. 9J.4.F.G/<7.i'C.D 
Kotutcaltftisnonpotcfleffeminimus fimpUcittr. 70.2.B 
Mofusquomoiof^riu/i corrMptiOHlJ. 72.t.D 
Moti»inon«^JiffH«xfril<wtm4«. 7J.»-D 
MotKSpfr/f nonprodnnfurpo-mofBin. 79-t.B 
MofnsimRHutKrdifiMtiai) prrdccidrns. 79-* 
Motui tx contrArijs ttmiais quomodo funt contririj . fo' 

lio. 8J.1.B.C.D 
Kotustonftdtrstur dupUcittr. Sj.j.G 
MotKS cr mdgiutud^nis pxrtts nonfunt tiufdtm rnionis. 

foUo. 38.I.C 
Motustfitttraus. io7.t.C 
Mofusmf pfrpffttuf. <■ loS.i.B 

Mouenf»r<t/ifu<(/oca/<t(r({uo&i(Sffio4t(. y^.j.H 
Moufnsry?</«p/fx. 9^.4-G 
MoMfnf ii/iucrmoi«mirff« funtftmulttmport. 9^.4. 97-» 
Mournf propwijuuni ftmptrtfl flmulcum raoto. 97.J.F 
Mourns fimtumnonpottfl moutrt ptr ttmpus infimtum. 

foUo. »»J-?F 
M ouf nt aUquod mouttur a moto. 4; . 2 . D 

MoHCTtiper /rconwn/fH)Jip<r4cci<ffnf mouft pfracfiirns. 

foUo. 76.1.0 
Qttod mouttur localittr non babtt tfft M aUquo loco ptr alf 

quodtotum tempus. ?J-J-G 
Vihilmouttur fttpfo pcr ft. 94.I.B. 
Moium * pnncipio intrmftco pottji dicikfdpfomoutri. 

foUo. j)4.4.E.F 
NiWmourturra/ZAifcrrts mignifiiiiwfm. 124.4.H 
h\outri €7 mofum tfft nonfunt ftnui nift priuatiut. fo' 

lu. 38.2.D.B.E 
Omnr^uoi moufiurprr ft tftdiuiflbile. 91.1.^.0/94.1.8 
QnodmoutturbcalutrtftdMtf^ilt. 92.1.C.D 



lAoutria fcipfo quii flt. JJ.t. A 

Dupiicittr mouttur aUquid ptrdccidcns. 1 2 o. 2.C 

l^/fmmourturmof (/>{(( contrarijs. 122.;. G 

M ultitudo non tfl tnsftd tntia. t; . 2. A 

Multitudotfidupkx. 48JF 

MuUitudoomnis tft frnttd. tj.j.G 

MuJtitudoquomodo flt flnita utl injinitd. 49-).4> 

Mufif 10 cceUnon tH prima mutatio. ttt . 4.H 
M utjre locum ftcundum formam CT fecundum fubitdum 

quidflt. 9J-4-E 

KutatumtfftprimimobiUstflmtnfura aliorum. ^9.2.8 

N 

NAturatfl prmcipalt principium motus cr quittk. 
folio. 27. 2. D 

Nifwf comprfif pfr efftntiam fuam^ flt m iHo in quo tfl 
motus cuius ipfi efi princtpium. 27.;. E 

liatura tfl diutrflmodt principium motus iu diutrfls.fa» 
/10. 27.4 E 

Hatura immeiiste caufit motum w i//o m quoefl. 27. 1 - C 
ySaturam tfft quomodo pottil aut dcbtt imonfbrari. fo" 
lio. 27.1.B 
Ndturddgitpropffr^nrm. )8.2.D 
Numfrum formarum fabdantiaUum . toj. 2. A 

Haturalis Phihfopbus quomoio habtt tonfiitrart mattrii 
primam. 54. 2. D 

TitctflitMrtrKm naturalium tfl tx mdttria ftcudum opinio» 
mm antiquorum. 40.1.D 
yitctf^itMhuiufmodiAquo flt. 40. 2. B 

Nrcr/?if Jf mattri<e cr |?nif difftrunt. 40- 5; H 

KtctfiitMnaturalium quart iicatur i mattria potiusqukm 
fint. 40.4G 
Nil»/ tfl quoi non fit unum. 1 2. 4. G 

Nof iori iif unfiir duplicittr,fciUctt quo ai nos,cquo ad naa 
turam. y-iC 
Kotioranobif cr ftmpUcittr non funttadtm in naturMibus. 

foUo. 4-4^ 
Nofiori flmplidttr ejq^^dnos funt tadem m matbtmaa 
ticis. f.« C 

fJotiors nobis tjflmplicittr non funi eaitm Mt diuiuk . fo* 
Uo. J»B 
N otius CT ignof iuf idf m tffe tfi impoflihilt. 6.4-V 
Kotiustfftquoadnos inttlUgitur dupUcittr. 29.t.A 
N wic quomoio eft uel non efi in toto ttmport. 90.2.) 
Innunc frmporjfHfrum/iafmofus. 90.4.G 
Humeruftft duplex. 66.1.D 
tiumerorum fptcitsptrtinentai perftdionem uniuerfl.fi>' 
lio. 49- «C 

O 

OBirflum primttm intrDc (fluf tfl iupltx.foUo. 9 ■ 4. E 
Omnipotfnf non pottflomnia facere. 84.4.G 
OpimofrrifiT/jorax (if fubit^o fcitntig naturalis. 2.4.E 
Opinio Egidij de eodem. 2. 4.H 

Opimo(tcfnti«m fubjiantim mattrialcm non tfft diuiflbf 
Itm. 'o.tC 
Opinio it msttris inttUigibiU. ) 2. 2. B 

Opiniotfr partibus dtffimtionis. Jf.J-G 
Opimo <lr caufiittatt ftnis tripltx. jtf. 2.B.D 

Opinionrf if ndfHTacr^wiJifJtc locL f<-{>.4 
Opuiionf s dt mtmobilttitt loci. $4- ^-i 

Opinto 



I<K D E X 



Ofmontsdtlocilil^e idtimr fpbxrx. s6.f7.%.i.i.l$ 

OpimoMttquorumdeuiCUO. f^.z.D^ 

Opinio de pundo. S7.1.A.B 

Opinio Autcennc de perpthdtdtt motm: lo^. 1. B 
Opinioncideimmobtlitite primi motork. 

Opinionti dt augmtntjUiont. it x. 1. D 

OpintomdtmotugrMuim. ii^}.G 

P 

PAn fubflintidc tiufdtm rationit prtctdit id ijuod tfi 
pdrs etufdem quantititis. folio. 1 1 . 1 . B 

Pjrtes tiufdcm nttonK funt partes eiufdem f^eciei idinui * 
ctm. «o.j.F 
rsrtes «jujmtititius funt dupliees. « 4- J • E 

PirtesqujintttMiut,ponuntur 'm difftnit ont totiu. <57.4.F 
Virtes auintitdtiu* CT effentijles dtfferunt. 8 j. a. C 

Tirtes fluxui non dtfconttnuintur. 66. 4. H 

Pxrtes ntotiut smmilk funt quintititiiue. 114.1. A 

Vifiionts imptdiunt eognuioncm. 1 o o. 1 . C 

Per fecipicur dupUciter. 21.4.G 
Pfr icciiens iccipttur triplicitcr. ft.x.A 
VerfiHio nuIU eftperfciii. 41. a.C. D 

PerfcHummigk , tymtnui perfc&tm im iifferunt f^tcic. 

folto. 8o.4,G.H 
Pcrpttuorum diutrfltM. 4.6. z.D 

Vtrpctui iton indigtnt confenunte igmt. yi. ». A 

PtrpttuttMmotuitft iprincipto. - wi tx^.4.G.H 
Vbintifmi ticttilt<iuo modo nobilis fit MtBtRu non tantn 
fimpltcitcr. a.?.F 
PbilofopbnnituriUtrtducit conclufionts fuM id principii 
pcrfenoti. j.j.G 
Pbilofopbii mturdif e& fciaUii una fccundum imlogiim. 

fblio. }-4a 
Pbihfophii nituraUtHenpetefl reprobire ntginttm priw 
cipii dodrittx . 8.1.C 
Pbilofophii niturjU* difputit contn ntgintem prmcipu ip* 
fimeffecrnondoiirint. S.a.C 
Pbtlofophii mtur^isdifftutit contri negintem prmctpu do' 
ihtinecreffe. 7.4C 
PhilofopbmponUidfenfumminifrfti. 127.4.H 
PbyflcMts- h\etiphyficui diuerjimode confidertnt fubfttn* 
tiMibftnilM. ?4-4H 
Pluuti tfft propter eonferuitionem ^qudititk elemento* 
rum. ;B.4.H 
Porpbyriiu tndit fcientimdtumuerfitibus prortbmtjc. 

folio. tf.}.F 
pdfuio cipitur multiplicittr. 81.LC 
PojTc diliinguttur fccundumdtfliniiionem ddui. 4^.;.F 
Potens dicitur iliquid duplicuer. 1 2 S . 4. H 

Potentueftdupltx. 125.4.H 
Poteniii pifiiui cr eim iHut funt in eodem fubiedo . fom 
Ito. 1.4.F 
Polentii eft m todem genere cum iHu fuo. 77- A 

Potentix nonune duo intcBiguntur. 2 4. P 

Potentii mitcrix quomodo fit idem ejfentiiliter cum mufre 
rii]uelnon. aj.i.B 
Pottntii cipitur dupUcittr. *?-4-F 
Potentnea^tus igtntis correff>ondet potentii pijfiui ma' 
terix. 24.1.8 
Potentii mittrit ad formim non eft tns ntionk folum . fo= 
lio. ^)}-H 



Potentii dd non effe umut ordimtKr ad efft dteriut . fo » 
' to. 40.4.F 
Pottntii effentiilif quid ftt. 1 ij. 2. C 

Poientu iccidenulis. iij.a.C 
Potentu ii motum gnuk efl duplex. tif. ».C. D 

Polentii cjfcntulH cipiiurdupUcuer. ii3. i. D 

Potenttinttuiejlduplcx. 118.4.E 
Potentii mfinUi non poteft effe m mignitudme. 1 2 4. H 
Potentu mpnui fiponitur m mignuudme mouet in non tem 

pore. I2J.I.D 
PotentiitftinfinUi dupliciter. 12^.4.^ 
Prxdicimentum apitur dupUcittr. 44. 2. A 

Prtiicitncntum txigu tru. 44. 2 . A . B . C. D 

E ift in ptsdtamcmo inttUigitur duplicittr. 7^. 4. H 
Prtttti pijiio tntk mobilis ejl motui. 4. 1. A 

Prmapu trtpUcii confiienntwr m pbilofopbii rntunU. 

foiio- 8.1. A 

Prmcipurerum MtunUm qu£ c quomodo funt contn* 

rt*. 16.1.B 
Principiirerm nitunlium funt trinnec pluntribui.fo* 

lo. iS.j.E 
Principii dicunturprinu duplicittr. 18.4.G 
Princtpiorum numcrut acctpttur diuerftmode. 1 y . 1. B 
Prim tiidtuerjimoie fuo pofterion comundum. jo.j.G 
Prim cr pojlcriui dijfiinuntur tempore. 67.1. A 

Priw cr pofteriui in motu funt tria. ^7. j. E. F 

PriMCT poflcriuimotui qnomodofint idtm utl iiutrfum c5 

prtori(ypolitriorittmporM. <7.J.F 
Prius cr poftcrius quomodo funt ciufa. 7. 4. H 

Prtuittoquomodotftcrncn tfttiufa appttitus mattrix ad 

formim. x6.x.D 
Priuitto dicitur firma mattrir. i ^ . j . G 

Priuitiotftprinctpium mtrmftcum rerum mtunUum.fo* 

Uo. iS.j.G 
Pruutio quomodo poteft utl non poteft tfft prmapmm . fo* 

Uo. ao.4.F 
Priujuiotftnotiorbibitu. 87. 2. D 

Primummobilteft incorruptMe. . 108.1.D 
Primum princtpium probatur tx fob motu ptrpttuo . fo» 

Uo. loiJ.z.B.C 
Primumprincipiumpotuitmcipere motum fint prguiimu* 

tittone. t 109. 4.H 

Primum principium motm non eft in mignUudme. fom 

to. laj.z.D 
Primusmotoreftomnino immobilk. ii^.j.G 
Prtnum mouens mcuet mcbde infiiiitum. 1 2 4. i. C 

Primum mouens eftaufa motus tnfimta. ixf.j.Q 
Primummouens non mouet immcdute primum mohtle.fo^ 

lio. 116.X.K 
Prtmummouensquaremagkdicttur moutre primum mobim 

le- 127.1. A 

Primummouens fccunjum Artftotclem non e& propric ui* 

gork fimttuel m/imri. 127.4.E.F 
Prtmumprmcipiumtft injiniti uigork ftcundum fidtm.fo' 

Uo. ii5».2.C 
Primumprincipiumtftunum tintum. ix^.j G 

Proprictitcs rcrum mtunlium funt dupUcts. i. 2.F 

Propofitionts ptrft notas oporttt quandoqut dtmonjhari 

mile iiftiojuis. 2 9 . a. . B 

Proportuutlocitiik motus natunUt ad utlocuattm mobi* 

te. ^i.i.D 

Pulfio 



TOTIVS 

Pulflo (juid tjl. 9^.VH 
tundum cunitdtm non cfl incomumtnfefjc qu^lid . fo > 
lio. ir.^H 
VunSi fubitHtm. 

Vunlhit rfldlicjmd pofltimm, 97.1.D 
VunRuitfiiujpltx. 97.1.D 
VunBut ttrmuw» quid fit c ittm centinuau. 87. i- D 
Pun^iut tji ftnfibilK ptr togitatuum. Sj.x.C 
Funiluttfl priorlinti 87.J.E 



/'"X Vtlitittt tMgibilct non funt formt fubftMlislci 
tlcmcntoTum. falio.77.^-f.f^ 
^^^QuJttif hibtt qudtnor fptcitt. la.a.C 
Q£ititatlf qujrti fptcitt. ^S.j.G 
QuJitdtit primi fptcits. 99. x.D 

Q^ht<xtis fpecici tn quo fimdMtur. yy.j 
Qudtttf fundatUT in quMtitdtc. 99.) 
Qttinlit.-u fucccfwdmcnfunturtcmporctdntum. 7j.j.F.G 
Qujuitititi fucccftuxnihdcft dquiU nifi fit quMtitdi. fo* 
lio. . 7M-G 
QusntitMconf{derj.turdupUcittr. 
QuMtitMcflmdiuifibilit. 

Q_Udntititii\oncompctit folumdiuiflUUtdt. lo.j.F 
QuintitiUiquomoio compctit contriirictM. 80.1. A 
In quMtihtc fccundum fc quomodo tft CT non cft contrmt» 

tM. 80.1. 
QuMtitM ficut cfl dctcrminsti ita fkut CT qualitM. fo* 

Uo. 9i'^-^ 
Q^MtmdupUcicof^nitioncpolcfl cognofci. 14.;. E 
Qutfliodc£ttrmtMt motuptrtuMtd Pbdofopbumnjtw 

raltm. tOi.^.E 
Quitt tft dupltx. »8.i.B 
Qttits mtnfurMur temport. 71. 4. H 

Quitf tft priuMio. 7 1 . 4. H 

QjHCfccnfldcrMurdupUcittr. Sj.j.G 
Quitsquomodoflt ptrft^tomotut, 8J.4 
Q_uitt eft pcrfciltomotuf CT mobilis.- 
QuicsnuIUmcdutintcrpdrtts motut rtfltxi. ii2..).G 
QuitfctntcapiturdupUciter. 4)-}-E 
Quomodo intctUgitttr nuthcmMicus conflderit tntii mjitbe» 

mitici ut funt i mitcru ibflrAiii. }i.2.D 



RAtioeffcndi aUquid notius tft cffe prioris tntitdtii. 
folto. j.j.G 
Rdho unititis mattrit qme fit. 2 x. 4. G 

KclMio cfl duplcx. 78. ».D 

Rc/iii(«u diucrjimodc rcfcruntur idinuictm. 78. j.F 
Kclitio Mtribuitur iUcui dupUciter. 78.J.G 
KtUtiortJis non pottfl efjic maliquonifi faRd tTMfmuti* 
ttontinto. 78.J.H 
KtUtiopottflAUcuidttrAuitMqumttrmitto dbfqut trdtif. 

foUo. 78.).H 
Ktrum nitunUum pcttfl tfft fcitntid. i. i.C 

Kts ndturdhs c" mobilii idtm funt. t.i.C 
Ktt ndturdltt cdpiunturdupUcittr. 2 o. 4. G 

Ket ndturdlis dtffinttur per mdttrim fcnflbiUm. 4. E 
Kcft&cntidcft mtcr motorcm cr rtm motdm. dz.j.H 
RcflHcnlid mcdijnon hdbct cdt^dlitdtcm. 6). i. B 

KtfoUuio dd mdteridm primdM fit dupUciter. lOj.j.F 



O PER I S 

Ktuobuio generJis flt m.^i.mitUbus dnnorum. S4.1.B.C 
S 

SCicntid proprix tft bdtUut concluflonk dtmor.flrdre 
cx proprijs. folto. 1. a. D 

Scientid ndturalit cfl neccjfaru id hunuMm focUcttdtcm nos 
turdlcm. i.j.E 
Scientid pcrfcdd dicitur dupUcUer^ciUcet m gentre cr fim* 
pUcitcr. 4.1.B 
Scicnttd prtdicdmentorum priut tfl doccnda qukm umuerff 
Uum. tf.j.G 
Scicntu potcft demonftrare cdufis fuifubuiit. 
StnlibiU Cdpitur iupUcittr. i. 4. E 

StnfthdtthiupUx. JO.j.H 
StnjibtUd communid qudrt dicuntur communid perfenon pri 
mo. JI-4-E 
Singuldre dtcitur dupUciter,fcdicet fimpliciter CT in refj^e» 
Hum. r4<H 
SMtgu/^rwm rft fcientid fuh ratione uniuerfdi. 1. ) H 
Sivgulirium fccundum cffe flngulart non efl fcitntia. fo» 
Uo. 1.4. 6 

SmgulmtH mcorruptiHtt. 6.^E 
Simthtudo tftdupltx/ciUctt fj)irUudUt crrtdtk. J. J.E 
Simulcjftdliquoquomodo imcUigitur. 96.4..H 
Sptctts f]>tciatifitmatflprimumcogmtum;d>mtcUeiiu fccw* 
dumScotum. 7.X.B 
Sptcics diitt duo. IOJ.4.F 
Sptcitsmuniucrfopoflibdts funt dHudUttrm ipfo. Si.i.C 
Specietcmld?ct ininfcrioribus corrcfj>ondct fua conflcUitio, 
folto. J9.4-F 
Spbrre uUimt piTtes non funt m loco m potentu. {7. ) . F 
SphjcrduUimd quomodo fit tnloco. $7. j.G.H 

Sphtrd ultima non cft tn loco pcr centrian. f7. j. 4 

Subicitum cdpitur dupUciter. 7} . 4. H 

SubtcHum fcienti£ nituralis cfl fubflMtid mobdk. j. a. D 
Sitbiciium cflaliqutddupltcitcr. xx.i.C 
Subicdumbibtt ft tripUctttrad firmamdliqudm. 42. j.G 
SubftMtidmtfftpriuttns qukmacctdtns quomodo mttUtgi» 
tur. 9.J.P 
Sub{iMtid natiaratH non tft diuiflbdk ptr dccidtns pure . fom 
Uo. lo.j.G 
SubflMtia mdttritdk tfl ptr ft diutfibdiis m partts tiufdtm rd 
tionts. lo.j.G 
Std>flinti/cmdttriatknon compttitptr fe efft diuiflbde . fo» 
lio. lo.j.H 
SubflantitcompetitdimflbditMm fecundomodo per fe.fo* 
lio. 10.4.H 
Subflantia CT fuhHMtU ndtunlls differunt. J?.J. G 

Subftintii non diffiniturper fuum icciicns. }4-'- A 
Subftintummatcridlisconfiieritur i Phyflco. 105.4G 
Subftantie funt contrdfi^ fccundum formM. 77- 4. G 
SubflintiM dbflradM effe dcmonjhat Phdofophm naturalit. 

folio. ?4-4-F 
Qu4iUbet fubftMtid dbftra^a efl flnk fubfldntit fcnjibdk, 
foUo. 117.2. A 

SubtditMconflderdtur dupUciter. S9.^G 
Succcfliomotutgrauitcleuk undc prouenit. tf2.j.H 
Succcfliomterduomutitd cjfe c mter duo inflantii eflcd» 
dtm. 63.1. D 

Suptrficics hdbtt dupUccm rdtiontm mtnfurMdi. ;j ■ 4- G 
Suptrficies eft mattriile loci. n • } - B 

Surfum 



^fmCdtorfmupiimlur duplicittr. 

T 



INDEX TOTIVS OPERIS 
SunUtittv. $4.1. A G TrMfmutdbUe t>tr dccida 



Amtrcunum totum corpus,«liui totm tfi impojfi* 

87.J.Q 



TarditdStStdupUx. 

TcmpuitfiiiUquoitns. 
Ttmpufcjlcxduplici quintitdtc compojltum. 
Ttmpus duo flgnificit.tMcm.cr' 
Ttmpusundedcnomindlurcjfc. 
Tcmpui non cfl motut ahfolutt , ntc circuUlio. 
Ttmpuscfldliquidipfiuimotui. 
TtmpoTi plurd non poffciit cjfcfl cjfcnt plwra mundi.fa* 



<Ji.?.F 
6^.x.C 
tf4.i.D 
64.J.E 

6i.t.C 
66.1.C 



Ito. 



6f.x.D.J.B. 
7?.4-G 
66.X.C 

66.1. E 
66.^.r 
66. 

6B.1.B 

70.2. B 



TtmpordpUtrinon pofftntcffcftmul. 
Ttw^tfinmtm nmtntus. 
Ttmpioristffentii. 
Ttmput cr motut idtm funt. 
Ttmporii foTmsltflgntficjctiait. 
Ttmpm mtnfuntftipfum. 
Ttmputflmplicittrmimmum non ictnr. 
Ttmpws mtnfurnt motum ftcundum quod ipfum tempus tfl 
tnstxtr^inimm. 7J.J.H 
Trmpw mcnfurst motumftcundim quodquMuttfl . 7i.?.F 
Tonp«« ^Momoio fit cxtrt anim^m. <4- 
Ttmpmtflpijfio motui. 

Ttmpufquomodocflunum numtro dut plun inommbus te* 
. porj/ifctM. TS A^^ G 

ITM^ tfl finitum,fl magnitudo tft flniti. 
Tmpw htbttprtnctpiumcrfincm. yo.j.G 
TtmpMiUudtn quo dUquid primo mutttm tfi: tfl indtuiflbi' 

it. 9^y^ 

Tcmputcflxtemum. »07- 4-^ 

Ttmpui motw cspiiur ^uplicittr. «ij. 4- H 

Tcrminuf ^hohio jo indiuifibilis. ji. i. D 

Totum tffenatiMqusmfuipirtts. y.uA 
TotumtffcidccufuispirtibutqiiomoioittteUiptttr . 11.2.D 
Totm quomodo eft idem ucl diutrfum afuis psrtibuf. utde. fo 

Uo. ti.a.D 
Totumjlmul Jttnricontinfft dupticittr. ^ o. 4. H 

TrsibisquidfU. 96.^.^ 
TrtnfmutitiotfldupUx. yuj.H.^S.vG 
Tr4ttfm»t4ti9 ptrfttypcr sccidcns qmieft. 9 1 . 4. G . H 
TruifmutMonuiUprxter locJcm potcft cffe pcrpciusfo' 

luK i2i.a.C.D 



VS OPtRIS 

TnnfmutibiU ptr 4fciiens eft ttism trjtnfmUtsbik ptr ftt 
foUo. 9i.4<II 



VAtuumtfftnontftpofftbdt. S^-i.^-f 
Vscuiponensproptertxptriments. 60.1.B 
Vscuum fl dsretKr motus dnimsiis non fltrtt into. ^). 2. D 
Vscuumquidfit. ^).4.H 
Vscuumnoneftpriustio. tf).4.H 
Vbiquiied. <».J.G 
Vbi ieptndet k loco in fieri tsntm. 8 2 . j . G 

Vbt ceeli tfl proprijffimm. f 8 . j. H 

\ttteruhifurfm,v ubi ieorfum non tft mtxims iiftsntid. 

folto. 8o.?.G 
VifHoquiiflt. , 96. 

Velocitis eh iuplex. yi.j.P 
Vclocttstciplurcipoffunttfftunius moWif. 6t.^H 
V tttgo quid ftt. 9 i . 4. E 

Vtrpruitnsdominjbitnnftrit. HI.4.B 
Virtus cipitur dupUcitcr. 1 28. 4.F 

Virtut conferuitius locsUs ed in pr^iicimento quslttstis. 

folio. «-a-D 
Virtutet confcrustiut iiutrft funt in toie cotinentt . j« .?. G 
Virtusnsturslisnone&iettrminstssi minimumin quoina 
pottii. 80.2.C 
vUimumiicitiuo. 5^4-^ 
Vnir 1 cntisflUfC^ uniri eidem fecunim quoi eft ens s£lu itf" 
fcrunt. lOj.i.B 
Vnitss snslogu fujficit si fcienlie unitstem. 9.?- H 

Vniucrfsic cipitur iuplicittr.f.prort ^ inttntione. 6.\.A. 
VntutrjslttfftnotiusjhguUricjuiiftt. 6.1-B 
Vniutrfsltinttntionsltnontftnobiiprius notum qusm ftn^ 



gulsrt.ibidtm. 
Vnuierfsle cft corruptibile per deciiem. 
Vniucrfslis cognofcuntur iupUcittr. 
Vnum eft iupUx. 
Vttum numcro iicitur dupHciter. 
VnMmftmpliaterfitexafiua-potentu. 
Vnttss cft quid pofltiuum. 
Voluntas bumsns eft usriibilis. 
Voluntss motoris cccUftis non uttristur. 



5.4.H 
6.4.B 
6.4..G 
tj.l.B 
a2.;.B 
jo.t.C 
8j.2.D 
89.J.G 
89.j.a 



Lt^cif ii^orm notsbiliumin toto opert contttttorum 
feric slphibeti iigefti ,fints. 



9 



Qrz Titl 
Mitic rxs 




NATVRAJJtS PHILOSO^ 

.SHIM NECESSITATE, ET EIVS IN SVA$ 
PART^S DIVISIONE, AC 
PHILOSOPHIAE 
L A V D ! B V S. 

SVMMA PRAEFATtONIS 

Ex mteftlicisaircrumtx Senfttisnotitum proportio» 
ne,M coniawnibuStfaifibtUum cognitmcm,fiue KiUuriilem 
fcuntiim ncccffaTiim infcrtns,e£m in pirtts fiuc Itbroi diMti 
4u: Hmc Pbtlofophix /juin profcqiutur. 

PARS PRIMA 

Qumneceffjriiftt HituriUs Scitntid,txtJi, fijc inttt 
riitiontm fcnftm ct uurfclicis conditiones c/t, 
fimiUtudmc, dcdiratuT. 

PRAEFATIO. 

Icut vita fine tndici.i cfl cIigiTjilis, ita 
raKiorciifacaaiuabilu. irt.uupropo 
fitionc fCTtbit Anli.in quad.4ni cpitlo 
laad A!exandrii,qux Cu inciptt: Ain 
Alcxandro bcne agere.Eitniftaprcv 
puliiionc canguniurcru quaniil fpe^ 
ctatadpiopyolitum.Prtmumcft vvx 
finc triilicia condttio. Sccundum c(l 
ninontsrcnracfcomnundatio.Tcrciumcic viix (loe cri' 
fticta ad racioncm renracam alfimilatio . Pninum tagicur 
to pnma patte ptopoiicionts cumdicicur,vica Hnc crifti 
tueligibtlis.SccundiimcangicurinrccunJaparte cu di^ 
acur.KaraciofcnracaamabiTis.Terciuin vcro cagicur m 
Cpniunctionc,(icut,Primocrgodcclarabitur primum,r. 
<f viia nnctriUiiialucligibilis.Sccundodcclarabicur fc 
Cundum,r.c^ratiorenfata ellainabilis. Tctcio ccrtium,^ 
aiTimilatio rationis renfatx ad vitam llne criAicia. Pri 
muni nco(lendicur.Omncbonumcftdigibi]e& appc' 
td>tlcrinecoquod ftupcfacit corrumpit nacuram ,rcd 
Vitaiinc criftitia t(i bonuin line accidence,quod llupcfa 
Cit&corrumptt naturam habcDti£tpfuni:crgo vicaline 
tnftiriactleligibii(i.Alatorproporttio eft maniicfta: qa 
omncboiiijelieligibilcrincquolibet malo, vt patctcx 
Sccundo Ethicorunt.tllud autem,quod ttupefacii nacu' 
tamcl^,c|uoddam maluin,vcdefceft maaitcftum: crgo 
omne bonutn eft cligtbilc (Ine co,quod ftupcfacic 6C cor 
rumpitnaturani,Cv: ticpaccc maior.dd minordedaracury 
fciltcct (f vica tic quoddam bonum.hoc tacile <ii videre, 
qinavica vnomodofumtcur proa^Suprimo viucntis,5C 
liceft formafubt\anttalisvtucnti!>,r.anima,<>: fmltoc di 
Aum e{k,cp anima 5^ vtta funt idetn.alio modo fumuur 
vicaproaiftufecundo ipnugviucntiSjquiclta^itut eius. 
&hocmodofumpric Art.Sedjdodc Animain lUo cap. 
C^uoniam autcm cx incercis, vbi (ic dicic. Dicamus igi-' 
turprinctpiumacctptcnicsincctionisdcteTroman 6C ina 
niinatum ab aniinatotn viucndomulcipltctterautem ip 
foviuercdtdo.licrgo vitafuraacur pro a.ftu primo,f.;,p 
amma,qux eft fomta fubftancialis viucntig , (ic mantfc' 
ftum cft ipfam ctTc quoddam bonum,quia dictc Ariftu. 
Pnmo Phy.c)> forma rubftannahsefiquoJdam diumfi 
6C apptectbtlc.li ctiam fumatur vita fccundo modo,f. pro 
akrtufccuiido,quieftopusaiftuB vtuciuts,vt mcclligerc, 
lcntirci3cc.ncccrtuinctl,c|> cft quoddam bonutn. nam 
Ati.dicic primo£(hicorum,c;^quori~icuiic|ieft3dus c5 
munis dC opus in opere,VKktur ctVe bonum,dC fic manu 
fieftum eft,c]i viiacft quoddam bonum:cn(hiia aiit cor.' 
rumpic 6C ftupcfactt naturam habcniis,vt dicit Anft.4. 
Bibtcorum.di: propccr hoc ipfc dicic . O&iuo Ethicorii, 



tp natura matime vidcrnr fugcrc m'fte,app<fcre aute de 
ledabilCjOc (ic vita (]ne trilliri.i cft quoddam bonum Cu 
neaccic(cntc,quod (iupeiacic&corrurapicnaturam h%« 
bcncis ipluin:quarcmanifeftutncft,c)> vita finc iriftiua 
cftcligibiiis.ddhoceftprinium. Icempoccft declaran' 
aliomoJo,viu eil chgibilis (ine iIlo,cuius oppoficum 
cft neceftariumad felicira(cin:fcdoppo(lcum tnftiti^eft 
necedariumadfclicicati-m.crgoddc. mator cft cuidcns^ 
quia omne calc,cuai9 oppoiicum cft necc iranuni ad fclp 
ci(j(cm,c(tm«lum,bonumautem eft eli^ibiic fine nia^ 
lo.crgoa.'c.Scd mmor apparcr.nainoppotltumtrtftitix 
c& deIc<flaiio,vtpatet in Scptimo Echicorum , icd dcle< 
<ft.utonecciIariaeftadfclicitatc,vcpaietcx Primo Ethi 
cvrum^optimiimcniin&puIcherrimtunixldcIcdAbiliil 
(c!icitas.& inOdauoEihicorii lioccftcontinuKate ope 
ratiois optimx,qux cft fclicuas,!.] iine delcclatione habc 
rinonpotcft,vtoftendituribidem,ricigiturpa:ccprimiX Ejj^j^, ^ 
qtvtcaiuiecnftittacfteligibtlis. Nunc oftendendo fC' piiiriiriim 
cundum,f,<|>raciofcnfacacftamabi1is:quiatlla racio cft fuapccnacu 
ainabilia,qu(cft certaquantumadfpcculabilia,^ prcv ra cxpcot. 
ficuaquatttumad operabilia,fcd rano , cuius vericas cft 
Cxpcrta,eftcercaquoadfpecuIabilia,Al proFcua quan^ 
luin ad ag;ibilia fcu operabtlia : ergo ratio , cuius ventas 
cft cxpc r u cft amabilis:tnaior eft mann^ef; a,quta natura 
philofophiertmaximamcemcudincm quxrcrefm Ca», 
men.in.SecundoMeta.S(l vitledilproficuum efc quocU 
dambonum,vcpatcttnSccundo£rhicorum.ergotlIara 
iioeft amabilts,qu(cficcrta5Cpro(?cua,fed mniorappa 
rer,f.cj> ratio,cuius vericascr(experta,efi certa quantuin 
ad rpcculabitia,6L prottcua quantum ad operabtlia . cer^ 
taquiJcincfcquitumad fpccu'abili3,quia ccnirudo ha 
bcf ur pcT rcfolut lonem ad prineipia per fe nota, vt patct 
cx Priino Polte.pnncipiaaucem pcr J"e nota fumiiturjvia 
fcniusmetnorix6:eXpenentix,V(dDcet An. Secundo 
Pofte.6i proucinio Meia.crgo lila ro eft cert a,cuius vcri 
las cfc cxpcrta,talis eti't ratio cft proficua,quta fra Arif. 
prot.Emio Mcca.expercos niagis prontere vi Jcmus finc 
cxpericnttara:ionchabentibus. cr;;o manitvrfta e^c mi' 
nor,f.<|. ratio,cutusveruascf(cxpcr(a,cfc amabilis.Ez 
hac cc~>clufionc vlterius arguo ficllla ratio eft amabUis^ 
cuius vcritaseftexperta,fcdracionis fenfatx verttas cfc. 
cxperca.oamperractonemicnfacamin propofico iucclli 
go racionem fcnnbilcm concordamem fcu conformc : ta 
Itsauteinrationisfcnltbilisconcordantis vcricas eft cx^ 
pcrca,quia cxpcrimcntt'i ferinonum vcrorum efc vc coii 
cordcc rcbus .^cnfacts,f m Comc.Odauo Phy . dC in Tcr, 
ito dc Anima.Condicio necenariavens demonfcrationi 
bus eft,vt illud quod apparet ad fcnfum non dtflerat ab 
eo cp videtur f m ranoncm.crgo racionis fcniatx.f. fenlu 
bilibusconcordantis veruascftcxpcrca:quarcfequttur, 
t^ranofcnfacacfc amabilts.&l hoc ciat fccundu. Rc^ 
siat profequt tcrcium quoJ efc ofcetiJcre fimilttudinc lcu 
couenicntiamintcrrationem lcnfatara.iSC vitam llnc tri 
fntiaqux nniilttudofigntticaturinhacdidioneficut.po 
teftarutncisairignan duplcx fimilitudoquantumoccui; 
ricad przfens. Vnacft quia vica nnctrifricia& racio fcii 
fata funt bonum quoddam appenbtlcfm racionem,V( 
probatumcft.Aliafimi]itudo,quia ficutvita Tnie trifti' 
tiacrtdiuturniot6i duraticrcpvuacum tnftitia: triftt' 
tia entm fcupcfacit &i corrumptt naturam habenti(,vt di 
ctt Ari.4. l thi.fic ratio fcnfaia <5i confona rebus fcnfatis 
cfcduratior 6C permanctior c'): ratio qux fcnfibilibus nd 
concordatTCum.n.aliqua condufio oftendit ur ex priDci>- 
prjs per fcnotis,qux concordat rebus fenfatis,tunc genc 
rac habitum tirmum,d^ tmpolTibilc aut difttcdeeft homt 
ticmrcccdcreacrcdulitate lalis conclufionis.econtrano 
autcm,ctnn ratioad aliquamconclutioncm non procc^ 
dit ex prmcipiis fumpns cx fcnfu vcl codulis ex talibus, 
tuiic cfc ratio dcbilis 6C dcbilcm credulitatem indunt,ita 
<^ homofactliierdeducuur ad credendumoppofitum.ct 
fcmpcrhabetquandam formtdincai ad ipfum crcdcdu. 

vnJc 



PRABF ATIO 



Vndf Commen.dfCit in fuo prologo fuper O^Sauo Phy. 

ahorainesqui in luuentuie furrunt nuiriti in lcgibm po 
18 falfis 8C fi.fxic^s.cum tncipiunt philofophari 5: aud| 
re ratrones demonllranuas.tunc ipli reputant impoflibl 
ltailla,quxponunturinialibuslegibu»ac reputant im^ 
pofTibilem illam peTfectionem.quac mittiturper obferua 
tionem legis.Et hoceftpro tanto.quia non concluditur 
cx principrjs per fc notis qua; concordant fcnflbus,3C fic 
eft fimilitudo inter ratioiiem fenfatam 6C vitam fine tri^ 
ftttiaquantumadfirmitatem flC debiluatcm coiififten^ 
ng vtriufc» Aha fimOitudo eft multum couenien», ga 
(icutvitaMneiriftHiarequiritfortitudinem viriutis n»r 
turalndigeftiuac.vtfciuntmedia.ficratiofenfata requi 
rttaptitudinemfeu bonitatem viriutcsanimalis difcreti 
ux.ficut enim cum virtutisnaturalisdigeftiua eft debt^ 
lisnonbenepoieftdigererenutrimenium nec fegTegare 
punimabimpuroddremanent fupernuitaccs tn corpo' 
re,quarumexcelTusgeneTat argrttudine* conrriftantes, 
ficcum viTtusanim.ilisdifcretiua5i: pracipoe cogitatt' 
iiavirtuseftdcbilis6cdiminuta,tuncnon poccft homo 
bcne difccTncreintcr verum &i falfum.per fe notii dC t\5 
perfenotum,& tales funt ilii.dc quibut Ati.dicii.Secun 
doMctaphy.ttquibufdamdebiliscftcerritudopropcer 
fmpotcntiam compIeiftendi.Et tunc remanenc m anima 
flhuB multi peiTinii crrorcs 6C abominabilc» falfitates, la 
Iiiautemimpoteniiaperueniediadpropwfitiones per fe 
liotas.quam Ari.vocat impoccntumcomple<Scdi,prO' 
ocnit homini proptcr diminutionem in natura.f.quia ha 
betorganum viriutis cogitatiux5: imagmatiux male 
formatumdi maledifpofitum,aut propicrincxcrcitatio 
nem,quia.f.noncftfati»cxercitatusinarce racioanandi 
fidrcfolucndi,aucpropteTpefrtmamconfuetudincm,quj 
radicacur in cis, vi docet Commen.pnmo Cce.&C Mun. 
ficuc videmus acadcreilhs,quitn pnncipio accipiuntp^ 
pofifionesapparentes.hcec tamen falias , Et indubitStcr 
lales inucniuntur multi hutus tempori» qui fcquuntur fo 
lumconfuetudinesSC tamofitatcs loqucntium, nec CU' 
rant refolucre ad ahqua principu pcr fe nora , fcd fiftunt 
m au^loritattbu» & dictis horainum malc& fupcrfiaa^ 
htcMntclledis.Et hxc quidcm cft tcrtia fimiliiudo intcr 
racioncm fcnfacam SC vitam finc cnftitia.Ex hw ergopa 
tet propofiiio afTumpta q> ficut vica finc criftitia eft c)i^ 

Sliilisttaratiofcnfacaamabihs.ratioaucc fcnfaca,i. Pcn' 
jiJibusconcordansindubitanterhalterinon poceft ll' 
nenoiitia rcrum fenlihilium quibus debct ratio concors 
eflc,dc dc rebus fcnfibilibus cognitio non h.ibciur fine 
naturali philofbphia tcftance Arift.in procciniode Ani^ 
>» ma.vbidicicfic,aui noncftaliquis.qui tficpanioncsma 
> > tcnac non fcparabilesinquanta non lcparabdes,fed Ph/ 
>» ficmcircaomncsquxcuncji funirahscorporu dChuius 
» » marerizoperaSC paiTiones func.Qjiafi dicat,non cft ali/- 
>> quit philoibphus qui cSfideret palhones.i. fenfibilcs for 
niatcxiftentcs in materianin Phyncu».i.Nacuralis: na^ 
turahsauccmeftconfidcranscircaomnes formas fcnfi^ 
bilcsSL opera ipfius matcrix.ergo maniteftum clt quod 
naturalis phiJorophiacft ncce(T.uia ad rationcin fcnfata 
&adeius amabiliiatcin perfcL^tam. 

SECVNDA PARS. 
Ttiuidititr ipfa tiiturjdk Pbdofophii m omcs fuM 
farUi , ac Vnrtulcs L d>ros. 

IPfaautf PhilofbphiaNaiuralishabct fcx parcesprin 
cipales Vna quidcm 5C prima eft,in qoa cofideracur 
dc cnic inobili,&. dc moiu , dC dc principijs cius , SC paf^ 
lionibusin cSi : i3C hxciradicurinOJtauolibroPhyllc. 

Secunda pars eft dc cncc mobih ad vbi,io qua cdlidc 
rancurcorpiora fimplicia,f.corpora caelcltta^ddquatuof 
clcmcnta,fubrationcquamobiliafuui fccudiivbi.SCdc 
quibufdam ali)s anncxu hutc confidcranoni:dL h(c cray 
diiurinlibroCocJi6CMun. Tcrcuparscftdeence mo 
bili ad fotmam in cflmuiu,ui quacon/ideracur dc Gcne^ 




[^e qua gcncr abilia func& corruptibilia . tt eit npcandii 
liic pro lunioribus , q> rnotus 53 form'am dicitur omnit 
cranfmutatio,quxeft acquifitio vcl amiflio forinx fub^ 
ftantialis,ficut cft gencraiio 6C corrupno proprix di<fta, 
6C omnis cranfmutatio qu3 concomicacur aliqualitcr gc^ 
neratiopropriaficut augmciaito.nam ad augmentatio«' 
nemneceflariorequinturgeneratio formi fubftantialis 
nutnti vel augment.ici in matcria nutnmenci.vt patec in 
ptiniodcgcnerationc.Et adhxcomnis ctan-^^muiaiio.qi 
difponic ad amuTioncin vclaccepctoncm lorinA- fublian 
tialit,ficuc altcracio propri( diifca qux prxcedit formam 
fubftantialcinmarcria,dc qua dicic Comen.primoPhy' 
nco.q> generatto cft terminus alccrationis : 6: dicic itaqi 
motusad formaomnu acqutficio formx fubftanttal^, 
6C perdicin,omnis tranrmucatio, qux difponu ad calcm 
acccpdonem vel perdicioncm , dC ad qua requiricur:fcd 
inotusadvbi no difponit vniufrnilircr fuuni inobilead 
accc(Hioncm vel ad amiflionc formx fubftantialts: vnde 
func aliqua inobilfa^m vbi,qUx omnino funt imranrmii 
labiliafm fubftan;iam,f.curpora cotIcftia,vc demoftra 
tumeftinpnmoCuthfiCmun.Ethoc ettam diat Anft. 
OdiauoPhyfi.c^ncquaquS fubftantiamutar,quod mo 
ueturincoquod iertur,^m vbi:hoc folumnihilmurarur 
inc(Te,ficutciusquodalrcratur: qualc cnim quod augec 
dC detrimenium pafirnti8quantum:fl«: hoc eft quod pul 
chrxdiat C6mcn.ibidemlic,illud,quod cranslcrcur,n6 
niucaturnifi iantriinvbi:3Cnon fcquicurex mutacimie 
vbimutatio fubftanii.Tnioti,vtconcingicin .iliismocix 
bus,f,()> in altjs mobilibuc acctdit moco rranrmut.itio iti 
fubftantia,ficuc in motu alterationisdC augmeiiti,f.q> al 
reratum muiatur in fua fubftanciaaut appropinquatur 
Tnutationi,cumalteratiofic via ad corruptionem finali'' 
ler.Ec fimilitcr in augmcnio contingit ab eo q> res diuer^i 
rificeturinquanttcatctdCcum hoc infcnditurcrit viaad 
corruptiunem^cantileiiunpolTccrcsnaturaliscxtcndic^' 
corrumpcrctur,h(cigiturcft differentiainter mocum ad 
vbi,dCmoiUBd formam. C^anavcroparspnndpax 
lis Scicnn( naturalisconfidcratdecncemobtlilnordinc 
ad quafdam palTioncs cdfcqucntcsipfum pnmoim tbal 
teratumeft adqualitates pnmorucorporii,f,calidn,frv 
gidu,humidn,& liccum 3i hxc traditur in libro Meiecv 
rorii.ibi enim confidcracur de tnfiaintnaciontbus exalta/ 
iionuinin fublimi,qux confcquunturaliCTanoncmacl 
caliditatc6C licci;atc,dL dcingrolTationibus fcuinlpilTa/' 
iionibus vaporil,quxcoiifequunturahcrationc ad Ingt 
difatc:i3CdcdigeftionibusdL indigcftionibus 6C mulits 
alr)s paJlionibus miftoru, qux confcqituntur altcratio.' 
ncscorporiladprimasqualKatcs licut oftcndtturibidc. 

Quintaparspnncipaliscftdecnte mobili miftotnani 
fDato,f.de lapidtbus 6C mctallis,in quaconfidcrain pnnx 
cipia iftoru 6C accidcntu pcr fc:fcd illam partcm non ha^ 
kemusab Anfto.Albcnusautcdchoc feai tratftatum 
Cttigbonum. Scxtaautcparspnncipalis cftdccorpo* 
ribu» aniinacis.Et ifta habct quaiuor parccs prmcipales. 
vnaeftdeanima,i^«u&F>cTfc accidcniibu» inc6muni, 
prout fctencntcxparicanimx: dC hxc rraditur inhbro 
de anima. Aliacft dc pafltoiubusc5munibus corpori et 
animxinhabitadineadcorpus fiue difpofitioncscorpo 
ralcs,qux requiruntur incorporc animato. Et hxc tradif 
tnparuislibrisnaturalibus. Tcniacftdc animatisant' 
sna fenfiiiua,&: habcc m libro deanimalibus.in quacofi 
deraturdcgencribusiScfpcciebusdC accidctibus anima 
lium dC pariibus. Quarta eft dc animacis anima vegcia^ 
tiua:i9Chichabcturinlihro dcvegetabilibus&^ plannst 
vbscoDfideraturdcgencnbutdC fpccicbus 6C palTioni^ 
bus&pnnapqsplantarum.Illa auiem fccunda pars,ia 
quaconfidcraiur decomuntbus acddctibus corpondC 
aninizfubhAbitudincadcorpus habet trcsparies.viU 

cft 



V 



PRAEFATIO 



eftdcpafnomliirscSmunibufcorporiflf animx fcnfiti^ 
liz,nc funt fcnfusdil lemirc,mcmorari& remintfci,fom 
nu< 6C vigilia:dC de iftis confidcratur m de fcnfu et fcnfX' 
to,dcmemoria& rcmimfcen(ia,& fomiiodL vigilia:aii( 
Aint pafTioiics comuncs corpon 5L animz fm locum mo 
tiux,f.mo(UB localis animaliu , dC de iftis agitur in libro 
decau(tsmo(urianimaliri . Adcuius iniclleiftu adductt 
Iibcr de partibus opportunis ad progretTum animaltum, 
aliz funtpairionescomuncB corpori &1 animx vegeta^ 
ttux,quz funt longitudoflC breuitas vitz,mors 6l vita, 
rcfrigcfacftiocalonB naturaliE,qu( in aliquibus fit pcr rc 
fpira(ioncm& exfpira(ioneaens:ctin quibufdaaliter lu 
ucjitus & fcnc<ftU8,nutntto& augmentatio, faniiasdC 
xgntudo.iftxcnim funt pafTioncs comuncs corporidC 
animx vegetatiuz notabiles 6i pnncipalcs.circa quaru 
conndcrationc plurcs funt difricul(aces:& dcJftis agitur 
tn libris paruis naiuralibus diucrfis,f.dc caufts longit udi 
ntB 6L breuicatis vitx,dc mortc i3C vtca,cui annccTttiur dc 
rcfpiratione&l cxrpiratione,feu rcfngeratione,5i! iuucn^ 
tuccdCfeneiftu(c,nu(rimenco 5Cnu(nbili,diC fanicace &i 
zgntudincquaniuadiacccnacuraliPhilofophif.narura' 
liscnimPhilofophiacftdc fanicate & zgricudinc pnma 
inuenirc pnncipia,vt docet Arifto.in de Senfu & Senfa- 
to.vnu cft fine dubio q> libru de nutrimento QC nuiribili 
no habcmus ab Arifto.fed de augnieco cofiderauit fatis 
inpnmo dcgcncracione:&.'dcnutTimctoaliquid infecil 
do dc anima. Albcrcus aut fecit libru dc nutrimetoflC nu 
dc fanitate tribili.dcfanicacc& zgncudme nu habcmus ab Anfto. 
xmoAo, nccabatiquofamofoPhilofophoquantu fpe^tadPhi 
lofophia naturale fo)um:fed Aucr.tn fuo Colliget multa 
congregauttdeiftamatcria. C^frecautcaliquis circa 
pdi<fla , cfi lif vna pars Scicntiz naturalis de corporibus 
animatis anima fcn{iiiua,ec alia dc antmacis anima vcgc 
tariua,quarcnoncft vna dccorporibus animaiisanima 
intelledtfua^Et nmilttcr cum fic vna pars dcpailionibus 
comuntbus corpori dC animx fenfitiuZiSC alia dccfimu 
nibuscorpori&lanimzmoriuz, dC alia dc cSmunibus 
corpori 6C animx vegccacTu(,quaren5eft vna decdmu 
nibuspairionibuscorpori&animx intcllecftiuzc' Ad 
Rafio, hocdicercnc Actrto.^C Comcn.r)iratiohuiuscft:quiain 
hoc cftdiffcrcnainter anima I(elle<fhua&alias aninMS: 
gaanimaintcllccftiua noncftformadansefrc formaliter 
alicuiuscDrpOTiBf m doArinam Anfto.in.x.dC.i.dc ani 
ma.idco no funtaliqu(palTionescorporidCanimz(ceI' 
lc<ftiuz c6munes:dico comunicate inexiftcn(iz,feu ihz' 
rcncix,quxcomuni[eriiih{rcat corporidiCanimj incelle 
^iii3r:immo paffionesanimz tnctllc>f(iu( nuJlo md func 
vniczcorpon Fm cfTe,nec ih(reces ci,ncuc ncc anima in^' 
teUc(ftiua,licetnnt comuncBcSmunitatc cuiufdadepciv 
dcntiz:qa depcdcnc ab anima,vt i fubic<flo,& i corpcv' 
rc,velabaliquocxiftctc incorpore,r.^ phancafmace,vc 
ab obtC(flo vcl a mouete , vt hct videri m. ; .dc anima.SC 
lunOoporiuichcrc fcicntia fpeciaK' detalibuspafTioni^ 
bus cdmuiiib'corpori& animz iccllccttux.comuntbus 
dico f m inhzrcntia 6C incxiftentia:(ia nullz funt tales,et 
dcndcntenocft fcicntia.dc illis aiit,quz funtc5muncs 
corpoii 6C animz inrclle<ftiuz comunicace depeiidentiz 
fatis habct in ccrtiodc Anima.vbi agicur de openbSani^ 
mz incelie<ftiuz fcdaliz aoimz,f.vegctaiiua,d£ kniiiu 
uz^GC mociua f m locu funt formz maccriales ec habent 
virrtices et operationes comunicatas corporib' 6C dcpi^ 
dcnccBabtpliscorponbuBctab coipdifponibus tSquSi 
fubicifctSjCt non roluabipfaanima:ct proprer hocopor 
tcTcofidcrarc co/idcTationc diftmcta ab ea qua confidc' 
rantvr cx partcanimx.£adcaricrattocft,quarenoneft 
pars rpccialis decorporib^animaiis anima icelle(fiiua:qa 
nocft formamaccrialtSjgracuiusImediatcnatura fecc"- 
rtt aliquod opus et difponcs naturalcs : fed oes difpdnes 
corporis humani funt imediate^preranimSicc^itatiu^ 
qux cft formadanscffecorporihumano:ctde iftis fuffi 
dcnter habct m dc gcncrauoc animaliu , cc w alijs libris 



nacuralibus. Csnderandu eft q>libris prznominatis, 
inquibus craduncur pancs Scieniix Nacuralis,anncxi 
futu quidaali) IibcIliArifto.ee Aucr.namlibcrdcliocis 
indiuinbilibu8,anncxus eft.6.libro Pliynco.in quo oft^ 
dt(urc{>nulli~i cdtinuricftcuporitiicx indiuifibtlibus.li^ 
beraut Auerroisde fubftjtiaorbisannexus eftquodax 
modolibroCvCicliecMun.quantilad pnmii ec fccundu: 
ecaliqualicer OifcauoPhyfi.liber aucc Arifto.de.ppricx 
tatibus elcmcnto^! aliqualitcr annexus eft Iibro Metco' 
roro^c.et fimiliterlibcllusde inundaciocnili. Libcllus 
aut decolonbusanncxuseftltbro deScnfuet Senfatoin 
quoagiturdegcneracionibus fenfibtliii. Libcrautem 
de phy fonomia quodamodo anncxus eft libro de anima 
libus quanii'! ad illam parce , in qua confideraiur de par^ 
tibus et difpdnibus corporis humani : er eft ilia fcicntia 
multu conuenicns ad morale fcientia ct ad vita pracfbca: 
quia cognofcerc mores hominu naturale8,quod docctur 
il)idc,multumconfert adordinaca conuerfacionccu ho^ 
minibu$:ccad dcbi(ij regimcnipforii hominfi ficutfciilc 
cxpertiin tllis. Liberautedc Problcmaribus, quoad 
magna dus parccm congrcgacus cft cx mulcis accidcnci^ 
bus naturalibus maniftms ad fcnfum^quorum m cauft 
funt difFiciles c< occulcx,pcinenc ad diucrfas parces fdc^ 
tiz prznominacas.vtparciculadehis,qu( funccircavo 
ccm,anne<flicurqu(xlamodoad fccundii de Anima.vbi 
conndcracurdevoce:ec fimiliccr parttculade his,q func 
circa ca<^um,quodamodo anne<f^i(ur fecudo de anima. 
vbiagt(urdeca(fhi:alix qucxpaliis fuo modo^fcd dchoc 
non eft plus ad pr{fcns.Et fcias,q> Iibcr ille de problema 
tibuscomunicerinuenicur corrupcus et fncorrctftus , et 
noneft multum expoficus ab aliquo nocoauc famofo,ec 
idco pauci ftudenc meo,et paucioces incelligunc eii fufft' 
cicicnqa muhaetpulchcrriina teoremata mtrabilisdcx 
leclationis funt inco congregaca.vnde tndubicantcr ei 
qui, illum libru bcne comgeret ec exponcrcc copcceticcr 
mulcas ec magnas gracias dcbcrentreddcrc ftudiofi. 
TERTIA PARS. 
Vhilofhormmunuioptimm uitmtfTc icbtntuiuf 
rcj^iwdruplio ritionto&tnditur. 

MVnus Philofophic eft bene viucre.Ifta propofitio 
habctur aSenccain quartoepiftolaru.epiftola fc 
cnnda,vbi fic dicit.C^is dubitare mi Lucillc poteftdeo 
rumimmortaliil munus eftcqf viuimus Philofophice, 
q^bcneviuimusc^quafi dicatnullus.^ailt igitq> rounus 
Philofophiz eft bene viuere . Poteft autc ad pr{fcns hic 
propofitio quacuor modis declaran . Pnmo ex pane fif 
premz perfciftionis humanz , quzeft ipfius foclicicas, 
Secundo ex partc bonz tnielle(flionis . Tcrtio cx partt 
optimz inftru^bniB . C^juto ex parte recflz a(ftionis. 

Primaergoratiofumccurexparte humanz fcclicita«' 
ris.adcuiuseuidentiam fuppono(ria.Primumeft,q> foe 
licemelTcfiuc fodicitas idccftquod bcne viucre.et hoc 
habeturplaneabAnfto.inprimoEthico.vbi capit h(c 
crfupponitcx confelfioncomnium iniclligentium quid 
nommis falidtatis.et hocdidi hisverbis.Bcneviuere 
auiem et bene operari idcm exiftimat d quod eft elTe fcc 
licem.Secundo fuppono , c)> opcrano hominis nobililTir 
maetpcrfc(ftiiTimacftrius fcelicitas: ethoc poteft pro^ 
ban fic.Summubonum hominisefteius falicttas.hanc 
conccdcrcc omnis intelligens et fanc mcntis:fed nobilif' 
flma et perfe(ftiflima opcratio hominis cft cius fummum 
bonum:hocprobatur. Namficutopcraiion«« propriz 
altarumrcrum funtearum bona,vtoperaiiopropriao/^ 
culicfteius bonum,f.vidtrc:et operatiopropriacultelli, 
quxeft fctnderc,efteiusbonum,nmi1itcr autcmct ina^ 
liis:ficoperariopropria hominis cftciutbonumrecper 
confequens optima et nobilifTima operaiio eiuseft oobi 
JtlTimumipfiusbonum.Sequitur ergo conclufio,f.c)>no 
bihfiima operatiohominiscftciusfctlidtas.Tcrrio fup.' 
pono^c;^ nobiliJ(fimaoperatiohomtnis cft munus Philo.' 

fophix 



Nota 

Liherdeli^ 
nris, 

Librr de 

fublUdjor 
bit. 

Liberdep* 
prirtjtibwt 
ctemeto^ » 



Probletna* . 
t> Arifio» 



Fcrlicltas 
quid ciU 



Fcrlidtas 
hott eft p« 
frcbCima 
operado. 



Opatio pfe 
ChlTima ho 
ininis rfl a 
l'hilofo » 
phia. 



I 



PRA EF ATIO 



fepWae.i.aliquodabipra philofophia caufatum.S: hoc 
probo lic.Omnt« operatio hominis eft ab ahquo.hoc pa 
«rcx.i.Ethicofn.vbi ponitur generalis ratio virnuis, 
q,virtusert,qii.Thab<ntcmperficit,& eiusopus iTonfi 
rcddif.igitMTnnbililTimaopcratiohominisdebet eiledh 
aliquaeius vertutcimmcdiate.auf igitura virtutc natu^- 
rah,i.naturahter incxilVcnte.aut i vutute acquifita, non 
<ftdicendumq.avirtutenaturaliimmediatc,quta tunc 
omnes homines haberct nobihlTimam opcrationem hux 
manam,eoci.omne8communicant in virtunbus natux 
rahbus debitts per fc homini.oiius lamcn oppofit um cft 
mantfeftu in muhi<!,qux non exercc nt,nec potcntu pro 
pinquaexerctrcpoirunt nobihirimri liotninis opcratio* 
rem.vtpat«inpueris 5Cinpr3uis.SimiIiierergo relin^ 
quituT q. huiufmodi operatio eft a virt ute morali aut in^ 
tellct^tualsquianoruntpluretvirtutespropnf homini» 
& acquifitj. vt patet tn Sexto Ethicorum . non a vtrtuto 
morali.quia virtus moralis eft mintis nobilis virtute in^ 
ttllet^uali.ficutappetiius.quteftfubiev^tumvinutismo 
raliSjCftminus nobilisintelledu.in quo funtvirtutes in^ 
tellechiales.vt ratis patet ex Sexto Ethico . Relinquitur 
CTgotT,operattonobih(TimaeftavirtuteItelle»ftuali.Phi 
lofophiaautcmeftcomprehenfioomnium virtutum in^ 
lelle<^tualium,vtparctex Sexto Mctaphy.ecintradax 
tu Algazel dc diuifioc philofophijtfequitur ergo q. opc 
ratio nobihflima ipfiiis hominis eft a phdofophia, hoc 
eft idem quod ipfum eftc donum philofophtf ,& hxc cft 
tertia fuppofitio. Exhis fuppofiiionib» tribus fic lyll'a 
tur.Cuiufcunrti donum feu munus eft fclicitas, eius mu- 
rus efthciieviuerc,reddonum philofophif eftfehatas. 
e rgo ei(:c.maior pater ex prima fuppofi tione 6C minor pa 
ret ex ali^s duabus.naiti fclicttas eft nobtlilTima opcratio 
homtnis vt dscit fecunda fuppofitio.a: nobililTtma ope^ 
ratioeft a philofophia vt dicit tertia:quare videtur,q. do 
num fcumuiiusphilofophif eftbcncviuere,& hxc eft 
pnmaratio. Secundaratio fumiturcx parte bonf iii' 
ielle..^ioni8.fl<:arguofic.cuiufcun4»munu8 eft bene inx 
telligere.eius munuscftbene viuere.fed philofophtjmu 
nus cft bene intelligerc.ei go Alc.maior patct:qui3 inteU 
Iigere eft quoddain viuete.vt pater.t . dc Anima . a«:.6. 
E' hicorum.erpo benc tnttlligerc eft bcnc \nuere.N am fi 
finipliciteradfimpliciierdfbcneadbn.C^: minor pater. 
nain philofophta non eft aliud omr.es habitus ijitcllc^ 
(fhialc8,vt patetparttm.«.Metaphy.6<: partim.<-.Ethtc. 
habitibus auicm intelleftualibus.pcrficituranimainteU 
k-ifbua ad beneintclligcndum,vtoftenfum eft.6 .Etmc. 
er<»ovidcturq.abiplaphilofophta cft bene tntelligere. 
quart&c. Tcriiaratioacctpiturex patie optimi in^ 



paii; 
cis conrilbt 
prinvipiis. 



ftrutftionis fic,illius mnnus cft bene viuerc^quod opor^ 
iuitmittcreadinftruendumignaro8,rcd ipram phiiofo> 
phiamoportuit mittercad inftrueduignaros^quaredfc. 
maiorpatet.Namhomincsignan multum indigent tn>- 
ftruiadbcncviuendum.vndc vidcmus omncs philofo'' 
phos nioralcs cC poetas,qui ad hominum inftruLtioncm 
Ijborauerunt prxctpcre bene viuere,5; darc documen^ 
taad beneviucndum:(3Choc videturin libns moraltbus 
An,dC TuUi) , <V: Senece,& omntn aliorum: propter q<l 
6C in libcllo dc renteti^s Phiiorophorum diat.Sic Edc dC 
bibe.vt bcnc viuas,non vtuas vt edas SC bibas.SC Sene^ 
catndccopiaveiborum,idflCagamusvtmcliorem ViV 
tamtp vulgusducamus.6: idcm (^arto epiftolaru ad ^'9^'*' •>* 
Lucillumcpiftolaprimii,omniaadmorcsctad redaiidQ P'"* 
rabiem artcciuum rtfcrrc ftude.nS vt plus aliqtiid rdas, 
red vtmeliuti,5i:iic patet maior.dC minor rcnbiiur ab 
Ari.in de morte fua^f.q. oportutt mttterc phtlofophiam 
ad inftruendum ignaros,&: in libro de fentcntijs Phtlofo 
phoruin fumpium efta Platoneliterasinfipirnti animo 
tanquam tnfirmo baculum corportconucnirc.& Scneca 
in dccopiaverborum.Sapvciitiaantmum informat&fa 
bricat a<rtionc8,regii vitain,difponit agenda.A: oinittcn 
dademonftrattquarefcquiturc^donumphdofophif cft 
beneviuere. Quanaratio fumiturcxparic rcvlf a<^ia' 
nis fic.Cuius donum eft a^fuo rc<fla:etusdonum feu mo' 
nuseftbeneviuer<.nama(fliore<ftafld bcne viucrc funt 
idr:vt paietex.6,Etht.lcd nuinus philofnphif eft ai-lto 
rei.'ta,probatio.dtcit Scnecaquartocpiftolarum.epifto' 
la feptima. Asftio rcfla no erit ntll lucrit voluntas re(fta, 
ab hac enim 6C rcvfla jifiio,6L voluncas re<Ra non erit ni^ 
ii habitus antmi fuent bonus.ad hoc cnim voluntasjha^ 
bituscnim mentis nonent nifi tociut vit^ legcs pcrccpe 
rit,6(:q>dc quocunqi ludicandumcftnifirec^tum et tm^ 
iniitabileiudicauerit:conftatautcmq>iudicarc certii et 
immutabiltf dc quohbet ct totius viff leges prfopcrc cft 
a philofophia:nam philofophia eft vinuerfi cauff cogni^ 
tio.vtdictt Algazcl in tra<ftatu de diuifidc philofophif: 
et Robertus in fuo trav^tu de ortu rcientiarum diat , <^ 
philofophiaefthumanarum diuinarumc]; rcrumcogni" 
iio cum ftudio benc viuendi coniun.'ra.ergo a^^tto.et pcr 
confequcns\iucreeftaphiIornphia.vnde idcin Scneca 
indeco^iaverborumficait. Scio neminem polTc bcne 
viuerelincfapientif ftiidio:ct Ari,6.Eihico, Sicuc fani' 
tas facic fanum,fic lapicntia lcliccm.Potcft etiam alTume 
re raiionem ex parte pcrfc^tilTiinf dclc^tationis.et ibi liu' 
lisloqufde dcle<flatioiie.Hzci(aque ad commcndatio.' 
nempmlofophitadptxrens fint coiTgregata. 

Acutiftim( 



■ 



ACVTISSIMAE QVAESTIONES 

lOANNIS DE lANDVNO 

SVP£R PRIMVM LIBRVM ARISTOTELIS 
DE PHYSICO AVDITV. 



Tcx* c«i«> 

Tnc,c*u» 
Tcx*c.i. 



TcXtC.ixi» 



Q. V AE S T 1 O I . 
An de KebM tiatHTalibiulit fcimtid. 



Ircaiftam pnmampap» 
tcm Phtlorophiz natura 
li(,quxtraclKur inhbro 



homtnum eft mdius nmplicitcr toto genete annoruqt, (I 
tniliter autem &inaliisdictturc(re vtrahxcpropofirib 
ab illo,qui vfus eft ea ad demonftrandum murcSelTc mc 
lioremcalorimphcitcr.curaoptimumhuiu» gencrisex 
illa dirpofittone.in qua comparatur ad optimum altenua 
geneti»,habetcxcellcntufimpliciter rerp«rtu oprinijab 
terms generis.nunc autem optimum in genere aifluu ex 



hat tuturalibus polTit e( 
fcfdcntta. £t arguitur 
primo q> n&quia de fiiv 
gularibut non eft faen.- 
cia,Primo Pofteriorum, 
&SeptimoMefaphyli 

cx:fcdrcKnaturale*runt 

Cngtdar«t,cumfintmateriale»,vtpatet Primo l^hyfico 
nnn,&SeptimoMefaphyfic(:ergodCc. Secundo fic 
dcrcnfibtlibusnoncftfciciitia,vtpatetPrtmo Pofterio^ 
rum,& Sccundo Ethi.fcd naturalia funt fcnfibilia,vt pz^ 
terinSecundode Anima.fii: Secundo huius.quare&c 
Tertio fic.illud,de quo eft fctftia.eft impolTibtle aliter 
fe habere.xt patet Primo Poftrrtorum.ScSccundo Ef hi. 
fcdentiaiuturalianondintimpolTibilia ahterfc habcre. 
namcntia naturaliafunt mobi1ia,vt patct in Pnmo 6C Sc 
cundo huius,mobilc autcm poteft aliter fe liabcrc,cri mo 
ucn fit alitcr fc habcrenilcquairt pnu»,vt patcrin Scxto 
Phyrt.quarc&:c. Quartofic.Qlud.dcquocft fdcntia» 
debetcfreingenituraAiincorTupnbilctfed cntia natura^ 
lia non funt ingenitaSC incorrupttbiIia:qu3refl£c.Maio-' 
rcm fcnbit Anfto.Scxio Ethi.dC probat cam fic. Scietia 
propne& nonfmflinilitudinediiftacftdc no contingen 
ubus alitcr fc haberchanc declarat:quia coringentiaali^ 
tcr fe habere.fi fucnnt remota,latent,vtrum fint aut non 
(Int.de talibusautemconftatnon elTc fcicntta, co q>faen 
tiacft habitus certiis 5i firmus. igttur illa, dc quibus cft 
fcicnti3,non fiint coiingcnf la alncr fe habere.ct talta funt 
neccflana.vt habetur Secundo Pcri Hermcnias.Et vhe-' 
nus,omne necelTariumefta:tcm{5,ut patct in PrimoCoe 
li& Mundi:ou!niaautem arternarunt tngenita 6C mcoT' 
ruptibiIia:ergodc quibus cft fcicnna funt ingcntta 3C itu 
corruptibilia.6i: fic pat et Maior,6i: Minor cft cScclTa ab 
omnibu8.namipfaiiaturaliahabentmateriain,qua poC' 
funt cjTc dC non efrc,faltem omnia, quae funt infra orbcm 



Phyftcorum,l'rimo po dirpoIuionc,quxcftaaus,meliuscftfimpliciteroptimo 
tcftquan.vtrum dcre^ Ij .■ ,f,rk,.,<,.-nri,>i>l> meUnr nmnUci, 



ingcncrepotcnctarum.vtDcu8ipfeeft mclior fimphcu 
tcrpotcntia rcceptiua.Similiterautcmoprimum ingenc 
rcennumaciufimpliciter fubfiftentium^eftmeliusfin*' 
pliciteroptimoin gencre cntium in potetiarccepttua. Vt 
Deuseft tneliorfimpliatcroptimapocetiarcccptiua,cr.i 
go tot um genu» ac'tuum rcfpciftu a-ftus eft melius fimpli 
dtcr toto gencrc potenttarum reccptiuarum. cum igitur 
mofiuumintellc<rtusfitcnsadu refpcs^u ipfi»,fcqiiitur, 
omne motiuum intclicct» cft fimplicitcr honorabiiiui 
intclle(flu.fi igiturentianaturaliaflnt mottua intellc^», 
erunt fimplV nobiliora ipfo intclle<rtu:quod eft abfurdiT, 
ergo entia iiaturalia non funt motiua intellc^lus , nec por 
conrcqucns intelligibilia:quare de ipfis non cft fcicncia, 

OPPOSITVM arguitur auftoriratc Ariftotclis.qui 
traditfci£(iamdc rcbusnaturalibus.Etarguitur rationc 
comunuquta eniia nacuralia funt cntia intelligibdia vni 
ucrfalia.habemiapartcs&palTiones dcmonftrabde» dc 
ipfis,vt fatis pat et excTcitatis in philofophia.Hfc autem 
rcquirunf 3C fufficiunt ad ho:,qu6d dc aliquibus fii fciea 
tia,vc fcribuur in Prirao Portcrtorum.quare dCc, 

CONCLVSIO 
Hcium naturaliumfdentiaroptopTiehabcmm qaoadci.quae 
illii ut in pluribut conuniiunt,propniiriine vcro qu6 
adea,qux fcmpcT tnfunt. 

AD quxftioncm intelligendum cft breuitcr, qudd 
pcT rcs naturalcs hic uuelligimus rc« mobilcs. na 
tura enim cft principium moru.s 9C quietis,Secun 
do hutus.hxc autem funt aniinalta dC plantx flc corfi par 
«n.fimditer autem mincralia, fcilicct iapides 3C mctalla, 
■mplius clcmctafl£ omnia corpora ccdcftia. Vltcnus 
confyderandum,quod fcientiapioprK,prout diftinguit 
contraalios habitusmielIe.ftualcs,efthabitusconcIufioi' 
risdcmonfiratxcxpropriisdd ncccflati)« pnnapijszfli 
hoc habctur in Scxto Ethi.flC Pnmo Poftcnorum. 
Tunc dico ad quf ftionem.quod dc rcbus naturalibut 



funteileCxnoneiic,iaitemomnia,quxiuniinrraor«m , r\ u ui^ 

Lunx.quarc&c Quintoficdctllo,quodnon poteft D potcft efrefcicnfia.qiijadequocunq, potcfthabcnha^ 
^ .. - ^ „ . . . , , ■ I.- _« .... ^....n» HmnnnlVrartonem acauilicus cx orODrn» 



Tcx.c«»« 

Tcx.c I». 
Tcx. C. IT, 

Tcx,c>>. 



moucre int clIcc'tum,iion cft fcietia:fcd entia naturaha n5 
poftunt moucrc intcllciflum.quarc fl^c.Maior patet. qa, 
cumfctcntiafit habitus intcllc<ftua]is, vtpatet tn Sexto 
Ethi.oportetq>illud,de quo eftfaeniia, fit intelligibtlc: 
intelligibilcautanmouctintcIIc(rtum,utfcnGbdemouet 
fenfura.vt patci in Tcrtio dc Anima. fed minor probar, 
quia moucs dcbct efle nobiliui rooto, vt apparet ex Tcr 
iiode Anima.flc probatur.quia mouc8,in co c^mouc», 
eftactus vcl cns in a(rtu,& mobilc, vt fic,cftin potcntia, 
vc patct tn Tertio Phy fi.conftat autc,c^ aiftus cft fimpli^ 
dtcr nobdior potcntia,vt patcc Nono Mctaphy ficx. Et 
confirmacur ifta ratio:quia,cumoptimum tnaliquogt.' 
nerc cft melius optimo in alio generc,tiic lotum illud gc* 
ous eft mclnw toio ill<?gcnercvt patct in Tcnio Topico 
tum,6C cft manifcfta per cxemplum. nam,cum optimus 
hooiofjtuKlior fimplicttcr optmi«afiiio,totumgcnua 



tusccrru» p«r dcmonftTacioncm acquificuscx proprf)» 
pnncipij«,de tali poteft elTc fcicntia^fld hoceft euideni cx 
di(fhs:feddcrcbusnaturalibuspoteft haberi certushabi 
tus per demonftranoncm acquillrus ex proprija princi- 
pi>s&nccelTariis,ficutpatctinfpic»cntiin Libros Arift. 
fiC Auerroim 9C ahorum nat uralium PliilofophoriLveri' 
bi gratia.QuxcunqueentiafQnt corrupribilu lUa cntta 
habent matertam, aut funt in matena : fcd enna natura' 
liafunthuiufmodnquare&c.Hxc eft demonftrano ex 
propno principio et ncceflario.prinapio,dico,do<finnf, 
per quam dcmonftratioiiem poteftacquu-i certus habu 
tus iniellcv^tualts perficicns ad veram cognitioncm iftiua 
condufionis.fimilitcr dC in ali^B mulris. quarc ATc Sc> 
cundodico,qu6d Sdcntta Naturaliseft nrcclTaria ad fcK 
citatcm humanam,quam hoino poceft acquirere tnhac 
uita.quia i]Iud,fine quo ho mo non potcft intclligere pero 
landu. fuQ.Phy. a iciflc 



Rctnacura 
lit,i,mobi; 
Iis. 

Tex. c, I* 

SciappricC 
lijbitui co 
cluboou. 



Dc reb*na« 

turalib* po 
(rtlcc fcu. 



QVAESTIO 



PRIMI 



I. 



SfTa natur.i 
f.ilncnccff 
Ciiiaad liu 
minamfo 
liarjtr) na 
curjlcm. 



USce fubftantia? immatcr/klf steCpridpue ^«mam Tub ter.v-iio modo abaclu rcftttertdi,*: fic dc ipfo iJB-efi f?f<-n 



Trx, cis« 



ProprirtJ/ 
Crsrryn:itu 
rjiium func 
duplicrs. 



ftan(ianv,quxcllDcusfuprcmus,crcnerclT'anumad feJi 
cicaiem humanam. hocp.i(ct,quu in liuius intclledionc 
princtpaltter&cirennali(crc(>n(]llii fcliatas iplius ho^ 
ininis,vt dictum td PnmoSC Secundo Ethicorum,&: 
Scxto, vbi diat Arillotclcs quod Jicut fanitas fac^t /anii, 
f?c fapienua rclkttatem. 6C pcr faptenriam , intelli|ifit ha* 
birum intcUc<ftualcm,quo pcrficttur infellciUifi ad cogni 
tionemfeparatnrum,prxcipueipfiu8 Denfcdfine natU' 
ralium cntium fciencia liomo non poccn: intclligere fub^ 
(hintias immateri.i!cs, dC prxcipue ipfam primam , qux 
cflDeus.nam intclicdus humanus inintdligcdo depcn^ 
dctex phaniarmatihusaliquo inodo.phatarmata autcm 
fiint finiilitudincs rclpedu fcndbtlium , vt patct Tcrtio 
dc Anima.Spcctc&quidcmigtturin phantafmatibusin. 
tellie itur;cum igitur fubrtantiz iminacc^ialcs non fintfe 
ctftiduin fc fenfibilcs.ncc fecundum aliqua accidentia et« 
tohzrcntia,vt paictcxOdauo Phyflcorum, ArDuodc^ 
amoMct.iphyrficx. fcdfolura funt fenfibdes fecunduin 
fuos cfFedus,quos producunt mfubllantfjs corruptibili 
bus^diT prxcipuc fecundum motus pcrpctuos corporuni 
calcftium:dc irtis autemconfyderat ScicntiaNaturalii, 
&nulla alia.ergo requttur q> ipfa Scientia Nacuralic eft 
neceflarta ad fdicicatcm humanam. Et cft confydcran 
dum,qu6d proprietaccv rcrum naturalium,quantumad 
propolicum fpcdat,(unc dupliccs.quxdacnim runr.qu» 
infunt rcbus naturaltbus folum.vt in plurtbus & in ma^ 
loripartc temporis& in maioriparte ruppofitorum, ^ 
tamenin aliquiTius tcmportbus 5: in aliquibusindiui^ 
duis deficiuni.vt homtnem haberc duas manus , 8C de^ 
ccm digitos in manibus contingic vt in pluribus, attame 
raro.dC vt tn pauciortbus cont ingit, quod non habct niTl 
vnammaniI,A:qua(uordigitos,aucduos. nmiTitcr pars 
dcxtra forcior cft vx in plunbus quam finiftra,tamen ali 
quando cont ingit cas efTc xqualcs.ideil xquc fortem ha 
bcrc finiftram,& dcxtram:« contingit aliquando qudd 



n3;;«Iio n>odoa ptMcntia fcnliciti.i , Qc de ipfo pofelc <Ac 
fcicn(ia,vt dicuntd: capiiit ab Arift, in PrioiodC Sccun 
di Poftc vbi vult,cj^fcnfus benc c vniucrfalis,fcntirc au 
tcm fingularis. Sedcon(rahocarguun(.nliqui.quiapo 
tfnciaorgaiuca qonpot clTe vniucrfalis.^iC hocpatct Tcr 
rio (!c Anima.fedomnitfcnfuscft potenttaorgantVa,^ 
patecTerttode Aijimaiquarc&c. Itci ii, cuius ellpo^ 
temiaci^eftadus.&ccouerro^vtpatetin Libro deSen 
fu 6C Senfato:fi igitur potciuia fcnlitma cft vniucrfalis.fi 
niiliter adusfenticndicft vniucrfalis.cV:, fi ai*tus fentien^ 
dicrt finguIans,5:pofcnti3 fcnficiuaeftlingularu. Ad 
pnmumpDirctrefp6deri,<i.vniuerralcdictturdupliciter. 
vno modo diciiur vniucrfale perabnradioncm i matc^ 
na,aJia modo didtur vmucrCiJe pcr quandam indit^cren 
nam ad plura.primo modo potentia orgamca n5 eft vnt 
ucrfaliF.fed fccundo modo bcne. nam potentu org.tnica 
poreft clTe uidiftcrcns ad multa obieda, vt vtlus ad albii 
6L ad nit;rutTi,&: iioiilitcr in aliis, Sed comra hoc obii.. 
cmir.Namficutvifuserciiidiffcrens adalbum & adnir 
gium,fimilitcrviderequodeftadus vifus cfttndifferw 
ad album A: nigrum, fi enim vidcrc clTct dctcrminatum 
ad aibuin,tunc non coniingcrct videre mgrum,a(: e con' 
uerrQ.Diciturqinoneftfimile,qui3vnus£>«: idcm vifus 
dicitur rcfpcdu aliii 6t iiigri.rcd non dicitur cifc vnus 6C 
idcm iiumcro adus ^idcndi rcipcdu albedinis 3C iiigre^ 
dinis.iiamolortcnecvnus fecundum fpcctem fpccialilli 
mam. ec fic probabiliter poiTet illa relponfiQ fuftincrt. 

Adaliudargumcntum,cumdictfur,cuiuseftpotctia 
«us cft adus.venl cft loquendo de potcnria palTma fub^ 
iediucNamin fubiedocodceft potentia paiTiuaac cius 
adus,vt V1A1S& vilJo,& i conuerfo: fed obiediue, non 
oporoet <^ oinnino cuuts eft potcncu eius fit adus,&: eo* 
dcm modo:poccncia enim vnanumcro eft fiircepiiua fp« 
ciei albcdinis A: nigredinis.vt tencc oinnis dodrina. fcd 
«on eft vnus adus numcro,d«: fimilitcr vifio albcdmuet 



Si-f:l>i!eca. 
(luplr. 

Keplica» 
Tcx.c.«, 

Tcx.CT» 



Rrifio» 

I^eplica* 



Rerponiia^ 
I."» .ii»t 



Potetia paf 
fiuj & rtuf 
ac^iitrunt I 
cudemfut» 
irdo. 



r. n r t ■ j " ^ w^»"- ••v">->i viiuad<.i.usiiumcro,».iimi]itervuioaJhcdmtsct 

limilralttforttordextra,quoadmotus«teriorcs,vtpa G nigiedinis.quareficnon valcr. Alirer polTctdun adra 



tet ad fcnfum, Et de ipfis rcbus naturalibus qu.intum ad 
iftas proprieiatcs efl lcientia , quam Linconicfis proprie 
didam vocar,qux eft comprehenfio vel comprchcnfio^ 
fiis habitus vmcacis corum, qux vt »n plunbut eod^ 
tnodo fc habenr. Alix funt proprieutes rerum natu^ 
raJium, qu.Tinfunt ipfis rebus naturaliTjus fcmper.di: 
quaixam ad omnia tndiuidua,vr humanx fpecici feinpcr 
fii:inommbusindiuiduis compctii furceptibiliras.difcu 
plinx nhbilitas.homini enim compem fcmper apiitit 
doadclTcdifcipliuatum,6i:omni tgni6t; fcmper compo 
Mtaptitudo ad elTc furfum,a£ corpi civlefti omnxdc fem.r 
pcrcompcticmoueri,ccficdcaliis. Ec deipfigrebusna,' 
turalibus quancumad talesproprietaccspocrfccfTefaen 
tia,quam dicic Ltnconienfis propriiilimcdiLlam^quf cft 
comprcheniio veritatis alicuius impofTibilis aliter fc ha>- 
bcrcpercomprelienfioncm fiuc cogmtionc propric caur 



tionem illam principalein,cildic«ur,dcfcnfibilibu8 &Cc. 
verurt>eftfccundum fuasrariones fin(Tularcs,et fccundii 
fuuni elTc fingulare:ita quod fecundum ipfum clTc fingu* 
larecorum fit fcicntia,aut propinquum pnncipium lcien 
rix.lcd (Jcipfisfcnfibilibus fccundum rationcs vniucrfa* 
let &: elTc vniuerfale benc clc fcicncia;ita ipfa vniuerfa' 
lis racio eorum cft rcientia eoriim in anmia liumana,(cilu 
cct iprum clTc vniuerfale elt ipfa fcicna vcl propinquum 
pnnapium rcicntix:5(: hocfutficic. 

Ad aliam cum diccbatur,illud,dc quo eft fcientia &:c. 
Dico (^.ficft fciena proprijiGmc dida, fcibtlc debet cfle 
tmpotlibilc alitcr fc habcre quatum ad propr icratcs,quse 
babcnturdeipfo,iiafcilicerquodfempcr dLin omniindi 
uiduo habeat proprieta(es illas. Siautcm lit fcicntiafolii 
proprie dida,nic fu t^icii q. vt in pluribus fimiliier fc \\Xf 
fccac quatum ad talcs propriecarcs,vc diclum luic priusj 



Aii.tlbRH£ 

fccudii 
Dc fmgul.t 
r>t>ui fccua 
du c(re6rv* 
guljrenS e 
rdcncia. 
Ad tcttiiu 



r - .V v,.^K."f""^'-^ "««quatumaataicspropriecarcs.vcdictumluic Driusj 

fx,quxrft.mpoir.bil.saIiccrfchabcrc Etficpatecc,d „ Nec cltimaginandunu,,Lid,dequocftfa^itS nTpof 
Ctdicendum adquxl>.onem. « fital.cerfchaberc . n«„ nn.r.r v, r' .Ji^" I,?^.^ a 



Sin^lariu 
cfaafubra 
done vfi, 
Conui* 



Ad fccitdii 



Cc dicendum ad quxl^onero. 

AOrarionesincomrarium. Ad primam,qu(cftde 
fingularibusai: cxccra. verumcit fecuiidum racio- 
iietfuas proprias fingularet^fli: fic vcre procedtt proba^ 
lio.ficddefingulanbuii.ideft de rebus.qux lingularictr 
exiftuntfub rationibus vniuerfalibus 6C abftradis,bcne 
eft fcienna,& hoc fcnfit Commen.in Proccmiode Ani^ 
ina,vbidicit,qu6ddefini(ionesfunc rerum lingularium 
eaiftcntiumcxtraanimam,fuppIefccundi'iranones vnu 
ucrralcs.quasfacitimelledus.Et adminorcm.inquadu 
citur,cntia naturalia,6i: cpera.verum cll fecridum qutid 
cxiliutuextrainidledum. laroen fecudum quod funt in 
intclledu^ric habent efle vniucrfale. mlitl cnim prohibct 
quin ics mdiuidualis cxiftcns in matcria, viiiucrfaliccr in 
telligatun&: fccundum hocdeipiw poceft haberifca-na. 
Vtpacct Scpiimo Mcta. Ad fcciindam, qux cft de fcn 
ubihbus,adhocdiciUaliqui,(j>fenfibilc didtur duphctr 



lit alicer fc haberc.i. non polTii vanan fccundum aliquod 
elTc.quia hxc cft falfillima pro rcbus naturalibus. fed eft 
impollkbilealitcr lehabcrcquamum ad prxdicata, qux 
fctunturproprijlTimedcipfo. ita cp conclufio fctbilis eft 
verainommhora.a:ficfehjbciuenna naturalu fccun-r 
dumrationes vniuerfalcs.quoniam fcicmu huius cSclu 
llonis cic pcrpctux vcntaiis.omnis homo eit percepcibi 
lisJirciplmxjA: omnis ignis eftaptus ciTe furfum:fcd n5 
lixc,oinnishoroofpeculatac'tu,necomnisignu eft acfhi 
furfum fimplicicer. I3icimus igitur vno fermone,qu6d 
cntianaturaliafuntpolTibilualucr fchabcre quatum ad 
accidentia feparabilu, & fccfidum ifta trafmutanrur^fcd 
quantum ad prxdicata ic habenria rcmpcr,qiix dc cis dc 
monr(ramur,fun(impolTibiliaalncrfeh3bcrc,itac],con» 
cIulio,qux de cis formacur.ert perpecux ueritat:s..5c hoc 
modoinieJligitLincon.mPrimoPofte.ai: fccundu talia 
accidauuper fe dc proprij non fit uantnutitiarcfpedt* 

naturdiuni. 



Illud d (|UA 
c fiij pot fe 
alitrrhcrc* 



Entunatu* 
rjlia pntle 
alitcr hube 
rc quirjih 
ad accidm 
cia i'cpjra< 
tfiita. 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVW 



A4 



I 



tatur de aptuudmc cllcndi furfum ad caretuni iftiu. apri 
ludinis.fiinUiier homo.manens liomo,nunquarn tratmu 
caturde rifibiUtate adcarentum rdibilicatis.ai liac «It 
PCTfecbfoluttoilliusranonis. 

Ad aliam cum dicebatur.fllud.de quo eft fciemia Kc» 
poteft dici,<j. verum cft f m fpecian.fed n5 oponet q, lit 
rncemtum 5C incorruptibde f mindiutduum.& lic elt de 
rebusnaturalibiw.fccundumenimfpeciem funr atcrn* 
adneenerabilcs.vt fatis patet in Sccundo de Generaao 
ne&SecundodeAnima. Sed hicdubuareiahquisqd 
Tnt,e.»<*. ,„t'elligiturlHCperfpeaein,fmquaentia naturalia funt 
in2cntiad:incorrupt.bil«a.cu enim fpccies dC forma func 
idem.aut illa fpecks cft torma in anima, aut forma extra 
animam.n fit (ormaextraanimam, auteft indiuiduali», 
aut fcparaca ab tndiukiuis.fi fepara:a ab mdtuidut». hxc 
cftopinio Platonis.(iuam Arift.rcprobatSeptimoMe^ 
taphyficx.fi vcro ftt in tndiu.dui» , aut eft eadcm torma 
fubftantialts cum formis .ndiuiduoii"i,autalu.ri aha.hoc 
eft contra cSmuncm do/trtnam,m qua tenetur q, vniua 
indiuidui non fint plurcs forma: fubftattalcs. fi 1» eadern 
cumforma fubftantialiindtutdui, li corrumpatur &i illa 
fc<ciescora.mpcretttr.8<: ficiion t/rent ingcnna 3C incor 
ruptibilia.Si forma m antma,tunc eft diccre, q, ipfa entia 
wiTuralu funt ingenit a S: incorrupitbilia dC {tcrna, quan 
tum ad formam in antma.5C hoc videiur impoft.bilc^qa 
formareina:ural.sman.ma,noneftaliud^eiusfpecies 
tntell.e.b.l.s,vtomncsconccdunr.fpeciesaucem intelli^ 
icbdis 06 eft perpeiua & in intcllc<ftu vna numcro 5C ea 
dcm immoceneratur 6£ corrumpitur f m gcncrationem 
ec corruptioncmphantafmatis, feu intcntionem mugt, 
Bantw,vt vulr Commen.inTertio de Anima. vbi d.ctt, 
cbintellccfla vn.uerfalia funt colligatacum tntetionibus 
imatrtnatisa: corrupta per comiptionem eorum. Ad 
hoc dicunt aliqut,q,,cum dicebatur enna naturalu funt 



Tiau«.i«. 

Dubiotio. 



Com.io* 
Sohatio. 

TCK. C,X7. 

Rrproba« 
co* 

I 

Tex. c, x«< 
Aluiblo. 



lcm eiie mgeiumui w». iuvv*. • V. — , c. 

pliciccr vno modo.tj' nullo inodo gencrcf , nec tota, ntc Forma n** 
rmaliquamfutpartero,funiltter ctiamq.noncorrumpa tiiral.ic.n» 
lur ficficcoclumdtciturelTeingenitum^vtdemonftratu gouu, 
cfttnOctauo Phy.dC PrimoCotliac Mundi,quianecip 
fum totum.nec ci» pars tntcgralis.nec fub.ciiiua genera* 
turA:corrumpit,nccfiinul,ncLfm fuccclT.one. Altomo 
do poteft iiitclligi for ma naturalem elTe ingcniia SC incor 
ruptibilem,quu ipfa non gcnerai vnqui tota hmul, nec 
ec rorrumpitur totafimul f m omncs fu-is p.irtes fubiet!» 
ua»,fed folum fucceftiuetqueadmodum aliquod elcmenx 
tumnunquamcorrumpiturfimul totumquoad omne« 
fuas partes qu5cttatiuas.& hoc modo finc dubio fpeciet 
rei naturalis cft ingcnita dC tncorrupt ibilts.nutiqua enim 
oesformxhumanxgencraturfimul.adquas matenafie 
m pocentia,ncc omne» fimul cornimpuntur.ied fuccellu 
ueeftKcncrat.ovniuspoftaliammmfimtuinrecunduia 
arculum,vteftoftenfuminSccundodeGencratione.fix 
' nitliterfiCmaHj».indiuiduuinaut,quodn5habcc parieii 
fub»ecbua»,corruii»pitur&:gcneraffi.nulto[uinfm fu5 
forma indiuidualem:^: ille modus elTcndi ingtnuu 8C in 
corrupnbile benefuff.at adhocqtdealiquo fit fcientu. 

Adalia,cuindicebatur,illud,dcquoeft fcietia, potelt AdquintiS, 
moucrcintellc^tum &:c.Hicvidetur, fjquida.n do^lor 
hutus tcnporis.qui probauit mufcam hmplicuerelTeno 
bihorem calo.non polTct iftam rattonc dilToluere ficde^ 
duCtam.vtdeducebatiirin argucndo.ipfecn.mconccdit 
immopropnncipioalTumit,q,,cum opnmumin aliquo 
genere f m difpolitionem, in qu a coniparatur ad opnmu , 
in alio genert eft fimpliciter melius opiimo altenus genc 
ris tunctotumilludgenuscftfimphcitcrmelius alio tO' 
to genere,3i: hoc vult verum eflfe.tuncdcducaf vt pnui, 
6C apparcbit refolubiliicr concludi.vcl q, lapis cft fimpll 
atcr nielior intellcc1u,vcl q, lapis noneft ens aAu potcs 
mouere intclle<ftum aliquo modo ad intcllcaionem.qua 



hocdicunt aliqui,q,,cum dicebatur entia naturaiu lunt u.^"- Scd auid dicemus ad illam rat.oncm polTumus 
ingenua&.ncorrup.ibihafmfpec,eVbunccm^^^^^^^ 



' Rcptoba* 

RO. 



c.Mproforma,quxeftexcraantmam,quxcfteadcfub 
ftannalitcrcumformisindiuiduorum.A:,cumcJ.ctnir,q. 
formx indiuiduont corrumpfitur.dicum.q. verum e« R 
accidens.vtcapiunt exSep(imoMeta.d<cunttn,q,ipU 
forma eft ingcmia & inconuptib.lis per koC ita non re. 
pugnar generabile A:corrupttb,le per acctdens,& ingcni 
ium ac incorruptibile pcr fe. Sed hoc non ftat,qa.a cut 
cunq: fimpl.citer5Cii.diu.dual.tcr.neft unumoppohto^ 
nim pcr fe,e,dem fimul non ineft altojtper accdensihac 
concedcret omn.s homonon habcnsintelleAum deprax 
uatum.f. .gimr furma lubftantial.s ret naturd.s eft .ncor 
rupttbilu pcr fe.pfa,fin...l non cftconup«bd.s per acox 
dcns,cumficfi...plex. Ite Anft.mfineDcc..m Meta. 
demonftrat q, nil.d eft corrupnbile p accides.immo cor^ 
rupt.bilc per fe uieft cuKunqt.& .dem aperte Commen. 
vtilt ,b,dem.a: de hoc hi.t longtor fermo.f.m quxibone 
deeencranonealusinfophifmatedegene.* '°""Aa- H 
ftamial.s.vbi oftefumfu.t6:defenfum,q,formafubfta. M 
Sicft^^rfeacpnmogenerabil». Alii aluer ctudm 
6C dxco,v^<* pcr illam fpecicm, f m cjuam emu naturalu 
LcngeAuaflC incotrupnbilu.debet.ntell.p formain 
an,ma,f.fpecies intell.g.b.l.s. hxc enim non eft generab 
l„neccorVupt,b.l«propr.eaCpcrfe cugeneratto flCcor 

rupco proprie di.^a fic cranfmutat.o f m fubftant.am ac 
hxcfp«.esnoneftfubftanna,fedacc.dens. bcd hicv» 
detur elTc debile.nam fimditer poftit dic., q, fit homo.n 
ecncrabilu &C incorriipt.b.lts f malbed,nem,eo cp albe. 
do,cum fit accdens.non propne generatur, nec corrum 
p,tur.Iterii,fpcc.es.n.ell.gibil«eftqu.d cxtr.nfecum ab 
ipfa re naturah.cuius cft fpec,cs:ec idcono cft propr.c d« 
<5ium q.fmeamrcsnaturalisfit.ncorrupnbais. Weo 
poteft aliter d.c. ad prxfen»,ficut d.ccbam.q. res natura^ 
1,8 bene eft conupnbihs ct gemta f m ind.u.duum,fed elt 
u,gcmta& .nconupt.bihs fecundum fpec.em, '^oceftfe' 
ciw Juin formam vmua&lcoi.fed «pfam tormam natura 



rct^b. 14«.« • „ , 

d.c«rc,ficut dicebatur m Secundo vic A n.n.a.-.ractatu de 
fenfu agente.q, iUapropofitto veritatem habet »'n fpccic*; 
bus fpecialiftimi» eiufdem genens propne diJli, SC forte 
in generibus contcntts fub al.quo gencre proprio 61, vni^ 
oocoe,,fecuodum cy d.<fhim fu.t ibidem, led in xquiuo^ 
cit aut anaJogis omnibus ift.s fupenoribus dC «nfenort^ 
bus non eft itccelU lum.nunc aute actus 6C res aetu func 
qux Jam xquiuoca vel analoga communta ifttsinfcnon 
bus5: fupenonbusennbus:A:ideon5oponet,q,,fioptt NSfempe* 
mus actu» fit nobil.or optim.i potctu,q. omnis aAus fic ou opt.m 
nobihor omn,p*tent,a:nob,hor, dico, f:mp!iciter 3: ab. ^«"^'/^^^ 
folutc.poterit,gtturresnaturahsmoucrcintellectuminc _^ 
duntefuophantafmatevnacuminuidle<fluagcte,vtc6 ^^^^^^ 

mumterdicitur.&tii noneftfunplicter nobdtor intellc^ 
^.&,cumd.c,tur,mouenseftnobUiusmoto,6i:agcseft 
nobiliu» pattentc,poteft dw cf verum eft de vjnute pro 
pria,fed cum mouet tn virtutc alterius non oport«t:nunc 
autem phancalma non moucc intelledun, n.fi in vircutc, 
quxeft,mclle^uisagcns,vihabet vidcnTerciodc Ani 
ma. Sedcontraiftam folunoncm pollct raMoriabiliccr 
dubitanquidincclligiturpcrages v.mite propna.nam, 
fi per agt.-i8 virtucc propria uiiellig.tur cale agcs.quod tn 
elTe fuo 6C tn fua v.rtute a nullo depcdec,tunc non cltniU 
voum folum cale agens in coto umuerfo.fcdicct ipfc De , 
aCtuncexift3propofinonc,fempcragen»cft prxftanut 
panente.nihdpotericconcludi dcipfo intelleJtu agenr^ 
nifi quis diccrer,qi ipfe im cllevTus ages eft ipfe Dctt», qa 
cft contra Anfto.6£ Commcn. fcvundum eorum expoli 
tionem.Siautem peragens viri.ite propna intelhgatur 
omne quod agit per nacuram fua & formam : (quamu.» 
nooagic fine quocuncp alto:)flcut ccrlum d.ceret agere r 
formi propna in ifta inferiora,*: fi non agat fine fuo mo 
torr.tuncphantafroareimatenalis multum bcnevrclie 
agcns vinutepropria:ac fi nonagat fineprxfentu « v.c 
tuteu«cJle<fh«agencis.hoc enimno obftante,tamc agic 
Undu.fua.Pliy. a "^**!"® 



C^VAESTIO 



PRIMI 



II. 



SolutioaiK 
Ailquintu, 



Licrt phan 
tafm.iriiili 

quo mdno 
bt!iut ir.ccl 
lcrtn.n o tii 
Cmplidtcrj 



Tcz.c'(, 



Ta(.c,z(. 

Tcx.c,so* 

Tcx.c.x. 
Tcx*c«*. 




aliquo modo pcr foimam fuam,auc poncrrtur agcns fol il £ 
pcraccidens:quod multincgant. rrgophStafm.i cliagcs 
»ntntcllcfcuviriurcpropna,liCft nulinc intcl!ckftuagcn' 
tt.Si ll omnc agcns vircutc prcpna cll llmplicitcr nubi^ 
lius fuo pancntc,runc rcdic i^phatafinarct matcrulisclt 
limplicicer nobilius tnccllc<ftu humano, quod cft ndicti^ 
Ium:5:idcotllafolutiononeftru(r)Cic8. Propccr quod 
ad prxfcns dicoalicer,faItio mc!ioriiudicio, qt ages hcne 
cftprx(lannuspaticnt<-Fm q»pa icnseft. fcd nonopor^ 
rcrcjiomncagcnR,qu.ilitcrcunqifitagcns,fitnobiliUspa 
ticntctpfo lunpliatcrtquiapoftibilecft.^-ipfum paticns 
habcataluniopcrationemnobdiorem ^ ft: rccipcrc aS 
illo a<»cntc,6d ^ fic nobililTima operatto tUius agenci8,5£ 
ica cft tn.ppollto.phanrafma cnim rci nacuralis benc agit 
rptrttualiccrinintcliciftum imprtmendoci fpcciem rcpro 
fcncantem ipfam rcm,& tncellcirtus c5 rccipit,^ f m hoc 
phanrafma cft qundammodo nobtlius intellc.ftu : tamcn 
intellccftus habc aliam operationcm nobtliorcm,f.ince!' 
ligerc.quamnon rccipitcomplcce abipfo phimcafniace, F 
fed forcc ab incellcctu azctc^flC hxc opcratto cft nobilior 
quacun(}iopcracionepnancafmacts,vcomncsconccdric. 
£C ideo rcmanet q> intclle<?hjs elKimpliciter nohiliorqp 
phantafmaiquianobiliras flmplicicer cuiufcunc{i rci dc^ 
bet actcndi cx du« pcrfctfltflima nobiliilima opcratio 
nc.Dc hoc autem vtdcbttur amplius in qiixftione de in^ 
tcllcwtu agcntc,fed ad pntfcns tanta fufFicunt. 

Q.VAESTIO II, 
An Eru Mo&iIr,MW Corptu Mobi/e fit ScimtU 
HatttTalif fubitflHm. 

Onfequenter quxnrur de fubiecflo Scicncix 
Nacuralis.Virticns mobilc ve! corpus mo 
bile ftc fubic(rtum,t.obict5tum eius. Argui 
tur Pnmocp non.quia tfic parrcseius cflcnc 
iubiccca iu parcibus Scicntif Natural(s:hoc 
eft f.iirum:ergo&. pnmum.falllrasconrcqucntiscftdcfe q 
not:i,Nam anima cft fubieauni in Scietia de Antni.i, di 
abcainciculcrun&ciiipfaanima noncftaliqua pars lub 
tc^aua cnci$ mobi!is,ncc corports mobtIts,cum ipf:! non 
inouct pcr fr,licuc patct in Tcrcio dc Anima.d^ pr{ctpue 
animaintclJecliuajquzeftincorparca.^ patcc c5fec]ucn 
tia,6cqutaficuttotumadtotum,iiap.irsad partcm. Iic 
fccundOjfubicJtum vnius fcictix dcbct circ vnius runis, 
Vt paccc Primo Poftc.vna.n.fcicnna elt,quf vnius gcne 
rts fubiccli eft.fcd Scicncta Naturalis cft viia rcictia,cucn 
diftinguat 6C numerccur contra alias parces philofophif, 
VcpateciuScxioMeta.ipfuro.n. ensmobilevel corpus 
mobdc non cft vniu( r5nu,ncc vnii gcnus.Nam gencray 
bile dC pcrpccuii nd funt vnius gcncris, vt pacet Decimo 
Meca.modocns mobi]e5lcorpusmobilcc5e eft corpo 
nbus co:lcftib*,qux func perpecua,vc patcc I^nmo Cali 
& Mundi,i>^ cft cc coc iftis infcnoribus,qux func corru.- 
ptibilu,vc patet ad fcnfum:quare SCc. • Icc cemo, xqui 
uocum non cft rubiectum in altqua fcietia, vt vult Arift. H 
£cCdmcn.inQuaTtoMcta.nuncaiu eni mobilccftfq.' 
uocum,criincludacxquiuocum,f,cns,quod cftxquiuo' 
cuni fm i^urphy.quarc &c. Iccquarco,ens p acctdcns 
noucft fubieclum in aliqua fciencia,cum dc eo non pofCc 
cflc fcicnciaSexto Alera.fed ipfum corpus mobilecft cns 
pcr accidcns,cum mobtlitas accidit ipli coipori. Iccin 
quinto^oerubicc^cumfclx dcbcthabcrc aliqua palTionc 
pnma,vchabctPrimoPofte.fcdens mobilcnullahabcc 
proprta palVioncm,vcl il habec dicas eam.crgo.dt^c. Ite 
fexto,ensquiefcibilcnoncfifubic(ftum inifta fcicnttater 
gonecensmobilc.antccedenscft coccrTumaboIbus. SC 
tcncc cofequcncia,qa nacura eft prinapitl motus ct qetis. 
crgo,qua rone ens mobilc c fubie/Ju in Scia Naturaii,fic 
6Cens quiefcibile.Etconfirmai,qutaoppolitoiv eft eade 
fcia:fcd mobile6^ quicfcibiIefuntoppo(ita:quarc&:c. 
orposiTVM argtumrcxcCidiclo.Naincoininuai 



OpIoTho* 
mxin prtn 
cipto Pnyii 
coru S( . «i 
Meu.ac,i« 
Phjr. 



tcr dicrtur,(^ Scientia Naturalts diftinguif (m difttncM 
nem cntts mobilis, vcl corpons mobilis.quarc &c. 

c: o N c i V s I o 

Eni mobilc.idril rubAantij mubilit rccunduinrui rominunrm 
rjtiancm.lmius primzpjrtiiPhilarophix,quxrfldr Phy 
Jko Aii(litu,rubirclum d1:cztcrarum autrm pactium 
liibic^m <l*. Iccundum drtrrmin.itas raoonci, 
fru tiiobiliUDs patDi.'ipj(ionei». 

DEifhiquxftionceft diuerfitas inter expofltores 
Anft. Anriquior cnim expofi tor cft fan,ft' Tho-' 
mas,qputaturfuilTc mrlior tntcr latinos. Dixic 
cn;m,cj> cns mobilc cft hicfubiectum,fcd not> prubat cx 
preHc multum,ncc foltut argumcnca faJca in coiicrarium 
faltem in fua cxpofitionc fuper liunc Librum. quia forte 
non videbatur ei difftculcas in hoc,nec crac fortaftis rcuo 
catum in dubtii in fuo tempore.Dicic ti'i cum hoc,c^ cor^ 
pusmobilcnon eft fubiecfltim ScicntixNaturalis: quod 
probar,quiaimllafcienctadcmonftracfuum fubiecflum, Tex«c*is* 
vt habccur Pnmo Pofte.fcd in Scxto huius oftcdicur, c^ 
omnc roobde cft corpus:quare &'c.£x hoc autem polTet 
aliquis fic argucrc,aut corpus mobilc elt hic rubicclum, 
auccns mobile.perdiailionemcocclTamifed corpus mo 
bi]cnoncfthicfubici.^tum:quarcidCc. Scd,quicquid fk • 
dc ifta conclufione,mihi vidctur,q>ifte homo,falua pace 
dC reucrcntu,adducat racioncm tnrutFici<:ccm. noncntin 
idc eft corpus,& corpus mobilc omnmo, vnde licct prtv 
bccur in Sexto huius, omnc mobile eft corpu$:nu pro 
ptcr hoc probaturibi.t^oiTmcmobile lit corp*mobdc, 
6i fic qui poneret corpus mobilc iiic ciTc fubicc"tum,non 
eftconrra fc,c^h.Tcfcicnttaprobarci: fuum fubicctiiclTc. 

Iiem vtdeturdifTerreprobarci^omne mobde cftcor 
pus mobilciV probarc corpus mobilcclTc. S<C potcft alu 
cui elTc manifcftum,qi corpus mobde ell, cui non cft ma 
lufeftum aut cercii,c)) omne mobtlc lic corpus:tmmoaIi^ 
qui negarcnr iftam,c{i omnc mobile ilt corpus, f. dli, qui 
dicunrangelosmoueri:quiramcn omnino concedcrenc 
tftamfinedubio,corpusmobilecft. Iccm,quuuis fub^ 
icvfhim Scientix nondcmonltratur eiTe,riitn aliqua fcteii 
na ipfum benc porcft probarc dc altqutbus fuis Ipecicb', 
dcquibuscftocculcum,fcd dc aliquoalio, dc quo cft alt 
quomodoinccrrum,qia aducniac, ficutdocct Ltnco.in 
SecundoPoftc.vbi fic dicit,c]> omnis fcientiaacctpicfuii 
fubici.'cum clTe limplicicer,vc Metaphyltcaens, SC Gecv 
metria magiii:udiiicm. VcTutamen dc his, qux fub fub.* 
ie.fto funt,iiaiiaccipiturfeinper,qiTi funtfub illo. immo 
probacur fubicc~tum ipfum dc fpcciebus, qiix funt fub ip 
fo.hxc funt vcrba eius.& pari raiionc poieft quxn fub.' 
ie<fhim de aiiquo perrincnte ad illam facnriam, cum non 
ntdciIlonotum.vndc,quamuis aliquis poncret corpus 
clTc fubtci.^cum tn aliqua fciencia, non clTcc inconuenicns 
ipfum probari de aliquo confydcrato in illa fciena. vt pu 
ta dc mobili,demonfVrando,fj> omne mobilcefTct corp*, 
ncc pto cato probaturcorpus mobilc clTc. SC fic mulcum 
dcfictc ratio illiusExpolitons.vr videtur. 

Aliusexportcor.f.dominus Egtdiusdidr, (]>ipfe non 
incclligicillam poritioncm,(^ cns inobdc ftt fubtctftum m 
Naturali phtlofophia.unmo arguit corra hxc pnncipali^ 
ter duab^rationibus.Prtmacft hxc. quia, fi fic, frquercc 
c|> Nacuralis Scie:ta cffcc fubaiccrnaca Mctaphyficx.qCi 
ftattm paret tlVt falfum 6C imporc, cii fint diuc fx parics 
pliilofophif principaies.Conlcqucntiadeclarat:quiaUla 
fcicntia fubaltcrnac a]ccrt,cuiuii fubie(ftum includit fubie 
tftum alierius cum condirionc acadentali, qux iion flutc 
cx pnnctpi)S propri)s illius fiibtcdTi cuiadditur,uc Perfpe 
(fiiua fubalternatur Gcomeirix,e6 cf linea vtfualis, quae 
cft fubiciflum perfpe^iux,addic fupra lincam,quam con 
fyderac Geomccria,condicionem acciden:alcm, qux n5 
fluit,nec orirurcx propriis principijs i^lltislinex.f.vifua 
liiatcm,fimilirer&:inaltis.Nunc3utc enseit fubiectum 
Ateta.vt pa te t Qu arto M.en,6C cns mobilc includit cns 
cii coodttione accidcntali,qux n5 orit cx propn)s piinci* 



Opmio 
Egtdii, 



i<tc» 



C<ifp'jccis 



Eatmobu 
kno ipor; 
•Wvni re 



QyAESTIOTT 

pijs enns fm q> nis,Cbiobtlitatt. Item.li cns tnobilc cf a 

jet fubicsfiuin hjc.tunc Nacuralis fcientu cHet pars Mc^ 
taphyficx.quod patct crTc talfum, cum fint diucrfx parx 

K»principalesphilofophif.A:probatconfcqucnt!a:^]uia 
ad ipfam Mctaphyficam non folum pcrtinccjconfydcra^ 
f c ipfum cns,fcd pnmas parrcs cntis,vt patet IMetaphy 
uca.nunc autem ensmobiJe eft vna de pnmis parnbu» 
Ciitts.cn8 cmm non cotrahitur ad fuas partcs per diiFrren 
tsas,cuni lit analogfi,fed per duicrfos modos elTcndirnuo 
aurem elTc rnobile eftquidam modusclTcndi.quareftlc. 
Et pcr iltas rationcE duat cxporitorillc, tj. corpus mti 
, otlecftfubicctum inirtafctcntia. 

Alij vero dicunt aliter,* dicunr.q» corpus mobiTc no 
».. «fifubici.^tum hic,fcd magisens mobile.qund probantp 
tadones rtmilc8pr3tdi(ftisrarionibus:quu fic fequcrctur 
<^Nturalis faen tia eflet fubaJternataGcometri3c,c6 q. 
Cjcomctna confydcrat corpus abfolutc. corpus autc mo 
bile indudit condittonem acadentalcm fupraipfum cor.' 
pusmobile,&: fic Naturalis fubaltcrnatur Geomctrix: B 
quod eft inconucnieos. Irem aliqui ficarjfuunt.Si natxi 
ralis confyderat corpus mobdc,tunc Geomctna eft pars 
Sdentix NaturaJis:quod cft abfurdum.6(: probatur con 
fcqucntia.quiaeiufdcm fctcnfiTcftcofydcrarctotum 6C 
«ius pa«es.vnde,cumcorpus lit pars quxdam huius^qd 
dico corpusmobtlc,ai: ipfa Gcometria confydcrar cor- 
po«,ipfa vtiq, cft pars Scicntix Naturalis. Et tuocipn 
volunt folucread roiiesdominiEgidtj. Adcuiuseut» 
dcnitam capiunt.q. hoc totum.ens mobdc, non dicit 
uerfas rationcs,i.non figniticat illud, quod figniticat fub 
dtucrfisrationib',itaq,cns iignificatfubvnarationc, dC 
«uobiJe fubalia rationc,fcd totfi fub vna rationc, fciJicet 
«nobihs.fiCidco noncftibi additio vniusad aliud,ficut 
fiipponcbat prima ratio.quarc&c.Et crcdo quod ipfi co 
guntur hocdfcere.fcilicctquodens mobileno importac 
diucrfas rationcs proptcr foJutioncm vnius rarionts.qua 
arguiturquodgcnuspdicaturdediffcrentiapcrfc Ar C 
guitur enim fic.iftacft vera pcr fe,rationaIc cftcns.aut er 
paccipituribi cns pro rationc tcrtu difnn<^a aranonc 
iubftantix&acadcntis,aut pro rauone fubftantii, auc 
pro accidcnte.aut pro ipfomet rationali. vt fit fcnfus, ra^. 
tionale eftens.idcftraiionaJeeftrationaJe. n5primomo 
do,quia ens no cft vnius ronis. vt patet in QuartoMcta. 
GC in Porphyrio.necfecundo modo,quia tuncgcnus prj 
dicaretur de differentia per fe.ncc tcrno modo,qu« con- 
ftat q. rationaJe non cft accidensiergo rclmquitur quarx 
to modo,f,q.en8prxdicaturdcrationaltperrationc pro 
pnam iph us rationalis.ad pari ratione de vno gcncre per 
rationcm propna vniufcuiufqi.& fic addniim vnicuia 
Bon diat aliam rationcm ab eo. vt dicendo homo ens, ly 
cmnon dicKaJiaro rationcm a rationem hominis.ficcft 
in propofito,cn« mobilenondicitibialiquam altamra- 
noocmqp mobile, necJubali.i ratione. it hoc dicunc 
hnJIctmcnno.Arifto.inQuartoMcta.vbificait.aCnon 
diucrfum aliquid dicit fccundum didtionc repeotanu idc 
«nimcltcnsliomo^dChorao.advnuahomo. ^ 

Sed mihi vidcturq, iftidefiauntquantum adduo.Pri 
tno quantum ad tllas rationes de corpore, quas adducut. 
namct>tp»potcft acapidupliciter.vno modo protrina 
dimenflonc,ai: liccftingcncrcquantitatis,& hocmodo 
nnn poniturin fubicdo Sacntiac Naruralis,& fic proce- 
dunr fllx rationcs.aliomodoacapitcorpus pro liibftaji 
tia fubicda trinx dimefioni,6£ hoc modo imcJJigtf ur,cti 
d»cittur,corpus mobileeft fubiedum in Sacria NaturaJi, 
dC fic dJx rationc» nihil valcntcotra tgidium, quamuis 
fortc ncc ipfebcne deinonftret conclufionem fuam, vt vi 
debttur.Seciindo pecc.int ifti vltim^ vt credo, in hoc, cp 
d»cut,ci>cns mobilc nullo modotmportat diuerfas ratio-' 
oes,fed vnam rcm fub cadem raiione. & hoc ad prxfcna 
non credo propter duo. Pnmo, quia,fi Ik eJTer, tunc nuL. 
luspropneadphilofophice loqucndodcberctdiccrcfub 
iectuni Scicnna: Naturalis eJlc ais mobtlc: cutus tamca 



PHYSICORVM 



opooficum.pfitencnt.Et confcquentta probatur: qtMal- 
poftquam dicendo ensmobile,ibi ly ens no habet aliaw 
rauonem mtcIIigendidC fignificandi q mobilcfupcrflue 
a:ommnomutil.terpoiiitur:immo tantum valcretdice 

«,q,mobiIcclTetfubieaumSacnr,fnaruraI,.,&muIta 
melmsclTct:quu fioit natura non faat pcrpluic^ quod 
xqux bene potcft faccrc pcr vnum,fimiliter.-,rs dcbet fe 
haberc.unde L.nconicfis ... Pnmo Poftcrio.dicrr.q, mo. 
PJ.ylicorum cft poncre verba,qux masris funt .id rc per 
tinetma,necviunturp!unbusinftrumc!i8quodpoiT.tn,? 
vnofaccre.fi igituridcm ful, cadcm ranonc intoll.-eree 
permobdcA: pcr ens mob.Ic.na nrhil d.t>crrct,n^fi fo. 
lum f m hanc vocem cns,inur,hter ct fupcrHuc poncrcrur 

u, cxprciTionc fubic.^t, Scictif Naturalis, & fierc t 
nbus vocibus A: inftrumctis.quod xquc beneporeft fif 
rtvno. Etai;ipliusCommei..d.atfupcrprimuPhyfi. Com'Vi'^ 
q. nomma fynonyma non vfitanrurm fcientndcmr.ftra 
tiua:quare mihi vidctur mconucnicns clTc q, dicendo en» 
mobde.tpfum ens nullam aliam rationc fignificat quim 
mobilc. Et iterum propicr aliud, quandocunq, per al» 
qucm cermmum •ntcll.gimusal.quiddcpnmano mtelle 
«Sii fub aiiqua rartonciliud idem fub cadcm rationeintel 
ligit pcr iplum cuicilc^ addatur, fi ,.5 fit dcterminauo di 
ftrahcns qux faac oppofitione tn addito. vt dicendo ho. 
mo monuus, hanc recipio pro vera ad prxfcns.nunc au 
Km per ipfum cns fccundum fe fumptum intell. ruur fub 
ftantu fubranonefubftannxpr,m.Ta:principalicer vr 
omncsc5ccdunr,vndccuicunq,addac.irhocintellig«ur 
cum non lit deierniinatto diftrahcns,aut qux non polTet 

Itarecum fubftantia,rartonahiIe videtur, ci.dchet,ntelli 

gcrc ipfam fubftannam oim qua ftat,au; ^ mob.Ie non J^c^c"" 
eudetermtnatiodtftraIiens:immoftatcum fubftantia. «KHigirub» 
Weo,caTnd«co<n8mobiJc,dcbcc per ipfum cnsintclliffi »Jnnjmo« 

ftjbllancuroobiIit,vtfitidcmdicerccnsmobilea£ fub- 
^ Itantta mobtlis. Ncc valct motiua illorum. cum enim 

. P«->modicunt,quoddicendorarionalecften8,ihiIyen3 
prxdicaturdeipforattonaJivtftat fubciusrarione, hoc 
vidcturommno inconucniens:quia tcrmmus nonprxdi 
cat nifi iJIud quod fignificacmodo hoc nomcn ens non fi 
gmhcatrationaIefubpropTuranonerac,onalis,ficutpa,. i 
ret pcr Philofophum (^nnt o -Metaphy licx,vl>i enumc^ «♦♦ 
rat omma fignihcata huius analogi^cns, dC nunquam po 
luit ibt ratK)naJe.ai crgo quxntur, quid diat ibi ly ena. 
cum diatur rarionaJe cft en$. dtco quid ibi fumuur pn> 
fubUanna,« cum dias t u,ergo gcnus prxdicatur dc dif, 
teremtaperfc,egoconcedo:fednon ficpcr fc propri)lTu 
m«,hcutprxdicaturdefpcac:tamenprxd,caturpcrfefe. '^'^'P*'"' 
amdum quod pcr fc diftuigu.tur contra pcr accidcs.Nec 1",- t.f 
Src?'."" Tenio Metaphy.. 

ltar,necinbcxtoTopicorum.bocautem difcutere per. t»aSaccii»i 
nnct ad aliam fcicntum,fcdicetad Logica» Mctaphy. 
tamenadprxfcnsadduco\Tiamrationcm talem,omne, 
quod eftanimaJ perfuam form5,eft animal pcr frfed ra^ 
t«onalecftanimalpcrfuamfo.-ma:ercorat,onalccftani^ ' * 

maJperfcm.i,oremc;,pioaC5mcn,Q,nnto Mctaphy. 
capituIodeSecunduni •c. vbidiar,q,omnc,quodcftaL ^«♦C''^» 
quid f m formam,cft tllHd per fc fecudum vcrum modii. 
OC minor eft euidcs:ranonale enim eft animal per fua for 
raam fubrunttaJc.dchocnon plus ad prxfens. Ad au 
^oruatcm Anft.dico q. non diat Arift. q, dicendo cns 
homo,qi Jy cns non dtftctt ratione ab homme, /cd bene 
dicir,q, ens homo.dt: homo.dicunt aliquid aliud.idcft ali 
quam aliam rem fccunduni dicltonc rcpcnca. vndebcne 
volo, q,hxcdictio homo repetuadicendocns homo«9d 
homo,non dictt altquam aham rcm:nunquam tn ex hoc 
habetur q, ens homo folum dlcit vn.im ranonc.« q. hf o 
JitintctiaoArift.patetdiligcncerinfpicienttItrcramtbi,. 
dcm. RedcamusigituradpnncipaIepropofitfi,Eidi* 
co breutterad pr.xfens, q, ens mobilc.i.fubftacu mobilr» 
. y^'^ Saentix NaturaJis.dc quo cft Sactia Naru» 
ralis.l;t hoc probo tonccoi. qmadc ipfa ^ ema parnbua 
Iandu.fujiPhy. a ii) ci 



Arg.i, 
Scnindo» 

Tettio, 

Com.it 
Qjuito. 



Adprimu. 



Philoropht 
a n;iturjlis 
rrduatuur 
c5cIurioncr 
ad priapu 
g fe nou. 



Adprimu* 



Mobi)ecS« 
tnhic eni 
■dMturjie 



A^ii&po 

tcndj funt 
cdia omni; 
bui rrbw. 



Ad (erdil. 



OVAESTIO PRlMf 

6C paflionibuB & principi^s confyder^ltur in tftafclcntu» 
&quxcunqitneainqutrunturpertincnt ad complcmen 
tumcognitionisipllusi. dcprincipiisenini inrrinrccis ip^ 
fius cntis mobilit conf/deratur tn Pnmo hQius,dc pnnci 
pris aurcm cxtrinfccis omnibus cafualitate,f. de moucnti 
bus,con:ydcraturinSeptirtio6iiCMauo,departibusci» 
fubicctiUKin diucr(lsparnbusScictiJcnaturali»,dc onv 
nibus autcmpairionibuscfifydcraturinTcrtio d:Qiiar 
to huius,& Ihnditcrin Quinto 6C Sexto aliqualitcr. 
lioc videiur elTe latiorubilc : cum cnim motus fit princt^ 
palior palTio confydcrata in fcicntia ifta,illud,p quod ip^ 
fa, laquam per fubiciTtum dcfinit ur, vidctur elfe fubic^tij 
in ifta fcicntia:nuiic auteni motus dcfiniturpcrenii iijobi 
lc,ut paret Tcrrio huius.dico tanqp pcr fubiccftum fuum, 
Vtconccditur. Sedcotrahocfuntdifficultates.pruna, 
quia fccundum hoc Scicntia Naturalts eft fubaltcmata 
Mcta.fiC pan eiui,VTdcdu<flum(uitpnus. Itein fccun 
dum hoc fequitur,qi factta naturalts e/Tct pars Mciaph/ 
ficx.quia ad eandem fcienuam pcrttnct confydcrare ali/ 
quod gcnus dC pnmas partes eius.ut patet Prtmo Poftc. 
modoiprumensmobdeedeprimit parfib»entis. Itcrfi 
hoc vidcturclTccootra Commcn.in Secundo huiu«, vbi 
dtcit.tt) fiibicilum huiui Sctcniix cft natura.dC pnncipu 
naturali.i,cum (intcomunia omnibusrebus naturalib*. 

Iicruin,tdcmnoneft fubiccftum totius parcis, cd 
lunc pars ejTct xqualis toti:fi igirur cns mobde cft fubtc^ 
tftum in ifta fncntia, qux dicirur Libcr Phylicorum, vt 
communicer dicicur,quo potcft cifc fubicccu in tota fcien 
ttanacuratic' Ad primum iftoruni dico ad prxfcn», cf 
ad liocvtaliqu.tfcientia fubalterneiur altcrinon fufticit 
<p fubte^lum ciu» contineat fubienflum alccriut cum con^ 
dinonc accidentali,fed rcquirtrur,q> principium Scienci^ 
fubaltcrnatx demonftreturtn facniia fubahernantc, ita 
q> ipfa fubaltcrnata non rcducac fuas conclufioncsad per 
fe prt ncipta nota.hoc autem non contingir in propoltto. 
Nam prmnpia NaturalisPhilofophix non indii;entdc/ 
monftranpcrMctaphy(icatn:immoipfa fcicnna nacu^ 
ralis bcncreducitfuascociulionesadpiinapia perfcno 
ta,f.admotum,a£ plnraluat<mentium,5(:ad naniraagc 
rcpropter fincm.di flmi1ca,c|ux vlterius non dcbeardc 
monftrari canquam conclurionespcrcincntcs|ircadMe 
taphyficam.di: idcopropncSdcnna naturalis non fulv 
alccrnac ipfi Mctaphyfic». Ad ahud nego confcqucn 
tiam.dt: cum diacur,ad candcm fcienciam 6Cc, Dico.cj,, 
fi fic pars prima entts, qux non trahat ens ad dercrniina^ 
Uim gcnus fcibilc,cunc Force dc lUo non dcbct confydera 
reSacntiaNaturalis.fed, fi fitparscntiscontrahcnsip> 
rumcnsaddeterminacum gcnusfcibilcdChabcns mo^ 
dum abftraftionis diftindum ab alijg, cuncnon oporrct 
tj> pcrnncat adMccaphyficam.ficauccmcftinpropoll' 
to.Nam mobilc concrahic ipfum cns ad gcnus deccrmtna 
tum.fcilicccadnaturalc arhabcc modum abftradionis 
diftinifVumab abftra(rttoneMctaphyfica& Mathcma^ 
tica.a: «dco non oportct q. Naruraiis faccta fit pars Me- 
Uphy.quemadmodumcftfcicntiadeaiSu&potetia, eo 
qi atftus dC potencia func parccs enns,qux ipfum no coiu» 
trahunt detcrmtnaic ad aliquod gcnus fcibile^dC non h»* 
bcnt modum abftradionis diftindum i naturali 6C ma^ 
thematica.imnio funt eommuma rcbs>naturalibus , diui 
liis,dCmathcmanas quocuncp modo,dC abftrahuc a mo 
tu & a maccria fcnfibtli fccundutn elTc 6C dcfinttioncro: 
cns auccm mobile folum compenc nacuralibus rcbus, 6C 
Bon abftrahit a motu 3C a maecria fenfibili f m dcfinitia» 
nem.ens vcro diuinum cftabftra<flum fm elTefiCdefinix 
tioncm a niotu 6C a matcria fenfibih, 6C ens mathcmaci^ 
cum eft abftracfUim fm dcfinicionc quidditariuam : idco 
non valccillarario. Ad terrium,f.ad illuddnflumCS^ 
mcntatons.fonediccndum,c]>pnacuram ipfe inccllcxic 
cnsnaturalc.htK aiit cft idcm cu entc mobili rcalitcr , qa 
natura cft princtpiu motus fiiic. Vel cft diccndum.qi Co 
■Kn.loqui c large QC coitcr dc fubictfto, pro omru co, qil 



1,1. 



Tejcci» 



J irt faVnrfaconfydcrarur.ainon eftpafTio dcmonftraca. 

a<:ficcftdenatura.quarca:c. Ad ahud diccndum cft, Adqojrtu, 
«1» cns mobile alitcrcft fubicctum in toca Sacnria naco» 
rali,<5£ aliccr in ifto Ltbro.nam,fic6fydcrccur rpfumcns 
mobilc quancu ad oem modum clTcndi pofltbtlcm in fe 
6C in alf)t futs prmapijt.A: m fuis pamb»fpcaalibu8,fic 
cftfubic(ftumtntotaSciccianacurali:fi vcro confyderc( 
eni mobilc in vniuerlali,&: f m ronem abftra(fla,i. c6em 
omnibusencibutnaturalibusuclpluribus,^^ quantuad 
panionescocs,ficeft fubicctu in facncia ifta,quxeftpn-» 
ma pars naturalis philofophif .6: hoc intcdebat C6mcn. 
in proamio hutus lih. vbi dicic fic.Ex hoc fcrmonc decla „ 
racurquodintenciohuiuslibrieftloqui dcrcbut natura „ 
libusomntbut cdibu8,quxconftituunturpernaturl,ac „ 
fic diucrfimode cns m»bilc cft fubicififi in factia ifta, 6C 
in nora philofophta naturalnquodnon cftinconucnicns. 

ADraiiooetprinapales. Ad primam cum diccbar RiiCooei, 
cur.quta cunc pars ciitis mobilis &.c, poccft cocedi. 
r Ec,cum dicitur.q. in Scicnt la de Anima5i:c. Aliquis pof 
fct dicere.ficut communitcr dicuur,q. in Scicnna de Ani 
ma fubie(ftum eft corpusanimaiu lubrauonc animxdC 
non ipfa anima, dChfc bcnc cft pars fubictfhua corpori» 
mobihs a:cncii mobilis.Et fiquts vcllcc ccncre q. anima 
eft ibi fubie<flum,ficutaliquib»placet,A: forteficcft, tuo 
polTct dicerec]>,quauisanima non fic pars fubicdiua cor 
poris,vclentismobiliR,ipfatamcn cftpars fubftancialii 
ipfius,fciliccc forma & artui.falccm quancum a J animas 
corporalcs.d: hoc fulficic ad hoc q> dc lofa lit aliqua part 
Scicntix naturalis. Scd quid diccrctuTdc antma tntclle 
(ftiua,qux nullius corpons eft a(ft», vt pacec in Tcrtio de 
Anima.f(>ne dicendum,ci>hcctnon fitdanscnecorpori 
humano,ipra camen dat fibi opcrari (ccundum Anft, 3C 
Auerroim,&opcracioipfius, fciliccc intelligcrc, dcpen- 
dcc ab aliquo exiftccc in corporc humano, fciJiccc a phan 
cafnurc.&ipfacftquodammodoinpotctiaclTcnciaJi ad 
Q fpecicminielligibdcmSCinutabilisadcam.vchabctvi* ' 
dcn Tcrttodc Ai>ima.quareaec. Alitcrdicuntali). <f 
licet anima non fit pcr fc mobil w, cft ramcn mobilis p«r 
acadensad monim corporis,idcopoteft benc confydo 
rariin fcicnriack Anima. 

Ad fccundam cft diccndum tj> f ubie^fhim vmus facn 
tix debct elTc vnius rationis vniuocf ,ucl Ifm analogiam. 
Vt patcc Quarto Mccxnunc aucipfum cns mobile, qul^ Tat,Cs«' 
uis non lit vnius rationis vniuocf , tamcn eft bene vnius 
rationisfmanalogta,&:dicitur(m pnu$& poftcriusdc 
corponbuscotlcftibus.quxfunt nobihora mobiliaali)s 
omnd)us.di:ideodcipfocncc mobili poccft c/Tc faenru 
vna.non tamen Incclligo q.coca Nacuralis philofophia, 
quxc5icerponiturdecnccmobili,ficuna pcnitusfmfpe 
aem fpecultnimam.fcd eft vna f m analogiam :fianeft 
cuisfubicrcum.hocaricalibivenficarcpropono. 

Adcerciamdioendum,<j.piirexquiuoct"inon cftfub« 
•C(ftumfcicntixpropne,lcdanalo5ubcnepoceft clTcfub 
ri iciftum fctenti.x.&: hoc dicit Anfto.in Quarto Meta.n« 
enim, fi muhipliciter alterius,fed fi ncc f m vnum, nccad 
vnum rattones refcruncur altenus,i.non oponct,fi aliqd 
fit mulapliaterdiclum^t.Fm diucrfat rationcs di^itjjnon 
propterhocoporcctcjjaltcnus&altenus fciencix fitip^ 
fum confydcrarCjfii: nullo modo vnus. fed, fi dtcacur Fm 
diucrlas rationcs no habenccs ordinem ad vnam prima, 
tunc bcnc eft alcenus 6C alccriut. fi autcm dicacur fecuiu. 
dumdiuerfasranoncs ordinata8,tucpoteftad vna facn 
tiampenincre.&hocipfcpriusdixcrac^noncnim folum 
corum,quxfuncvniu« ditftorum,eft vniusfaenti(fpccu 
lari, fcd 6C corum,qux funt ad vnam naturam. 

Adquartamdiccdum, q.,quamui« mobilicas tccidit 
ipficorpori.cri corpus niobile noncftensp3cadcns.,put 
Anfto.IoquiturdccnteperaccidensSexto Mctjphylv 
cx. nam illud didtur ibi cns pcr accidcns , cuius vnio 
nonhabcccaufas pcrfc 6C dacrminatas, vc album clTe 
iDuficumd£hunifinodi:fcdvnio mobiltcacisca corporc 

habcc 



Phitorophf 
a njcuralis 
rfcij una Te 
cnndiiar\a« 
loguou 

T«,c»^ 



Q.VAESTIO 



PH YSI CORVM 



I r r . 4 

l!^??"'!^'.''"!'™''""*'^''^'"^'^'"^^ A wphyfica,quantumadillani paKcm.quxeftde fubftaii 

''j;'^fP?'"'«t'»,ertfci«ntia p«rfeJta,cri litde fubftanfi)» per 



tia.dlquamuistncnteperaccidcMsficcns addiium enti, 
/lontamen rcquuar,qictianicnsaddttum cnti (iccnsper 
accidcns:/ed rolil iJJud,cuius partiu concurfus elt intermi 
natus non iiabcs cauias p fe dcccrminatas rtniplicitcr. 
Pinu paHi Ad quintam dici potcfl,q> pnma paiTio ciuis mobilis 
ftj cfii mo ellipfemotUBeiuSjdChictnquinturquidric.dilquxfunc 
biJiie mot «uspartes&pnncipiatvcrueft trj.qjinocusnodcmon' 
• ftratureiTe,quiamanifcftucftadrci>iuni:DC ideoclt prin 

apium doarinx.vt vult Comincn.uitllupriino. ncc fi^ 
niiliter dcmonilraiur tf mobilc moucatur, quia mamfcx 
ftum eft ad fenliira.non enim docctur ncc addifcitur, nec 
pcr confequensdcmonftratur,iufi illud,quod primo con 
^ cepimus,dC Dobisapparctdubium vel faJfuin:ctpoftdu 

S bitattonem manifeftauir ei» ventas nobis, vt fcribir Ltn 

M. conienlis'fupcrPrimoPofter.propepnncipium.AJi{ tfi 

m paiTiones,quac funt occulix vcl minu$no:(,dcraonltran 

K. tur, vt omnecnK mobile eft corpus,d^czcera alia huiuf 

^^^^ modijVt patetin Scxto huius.Etum de principi)s ipfius 
^^Bp CDtismobiksbenedemonftranturahqua, vtquod pnn^ 
cipia funtcontrarta.5(: hfc Fortafreeftprimacocluno hic 
WL demonftrata: &lquod principia retum naturaltum funt 

MsbiStai quodammodotrudC catteraalia. Eteft fciendum,c}.li 
cctmocusiicparsenris mobiJis, non tamen elTe mobilc 
vd ipfa mobiliias cft paiTio cntit mobilis : immo eft for^ 
malc pnncipium huius fecunduin quod huiiM, licut 
' tfi^^f^f bilitaseftformaiepnnctpiumrillbilis. 
Vf)4/f^r~ A<lfcxtamdicendum,q> non eft ilmilede entcmobili 
^il^yw^&de ente quiefcibtli.quia mocus eft habitus,& quics pr» 
' llU:ffH*' "^^"'-^■■'"'•"ononcognorcicurnifi pcr habitu, vtpatec, 
^ flJ^tf &^ideoensmobilcpoceritciTefubieftum&n6 ensqinc 
'fc ' V fccns. Vel poccft dici,t^> Itcet motus & quies opponant, 
'^^tamenensmobilectquiefcibilenon oppoiiuntur:immo 
vnum Qi. idcm eft ens mobile &C quiefctbile, (aJtc in iltu 
corruptibi]ibus,& ideo non valet rano. 

Qni quidcm intclligcrc,2ii fdrc coringit dr/- 
ca omncs fcicniias,quarum funt principia,cau 
Cr,di^ clcmcnta cx horum co^mtioncS6c. 

Q.VAESTIO III. 
AnadperfcEfam fcimtuim de dliqMO CMfato omntt 
cdiifds cognofcae oporteat. 



B 



biStai 
Do c paETio 
eniuniobi 



lectii>:a.camenillanoncon(inet omncs caufas, vt dicit 
Commen.Priinohuiug,fcdfolumc5fyrdcratforman>,A: Com.t, 
moiorem.&fincm.&pnusdixcratti. fciencia confydc- 
ransde prlncipnscuiufcunqt cntis.r.Merjphyfica.cSiy- 
deracdcrcbusfimplicibus carencibuBpniicipiis^cC p«r 
principu tpfa.uitelJigic caufas agentcs. quarc dCc. 

OPPosiTVM arguitauciorit.iccArift,inprmcipio 
huiuslibri,vbidicit,quonum in(ciltgerci3i: fcirc conuc' 
nir omnibus fcienti)s.ecum dC Comm€n.ibidicit, do^ 
Aruuiper/cciaeftiiicipcreacognuionecaufaruin rcmo- 
tat um rci cognolcciidj perfe»fix,dcindc inicndere ad co- 
giiicionemaliarum caufaruin remotaruni ordincm, 
donec perueniat ad caufas propinqu jsiin quo qtiidcm ui 
decuriniclligcre,q»ad perfc^fcam c<>gni:ionc ra oporicc 
cognufcere omnes eius caufas dCc. 

coNci y?to 

Ad pnfrcliin fimplidtrr cognitionc m rd, oportctomneirtut 
cjuf.ts cognofccrf .ipn si uM f f)h.ibcrc,non jutcm ;id 
cajnioonein pcrfcrt mi " •'cr-Tr ilr omntbut nufM 
fqlliciniiii rf^i- nrccirmum efJ, 



AD euidentiam qu.Tft(oiiis eft incelhgcduto^c^ per 



Trx, c. m>» 



Sda pfrAa 

<lf duplrj; 
fjtnpiV&ia. 
gencre. 



Tex.c.1 




COBUI. 



C«B.if. 



Ircaliceram.Primoquxr((ur,v(rumad pcr^ 
ici^^am fcientia de aliquo caulato oportet co 
gnofcere omnes caufas. Argutt pruno 
non.quu per dcfimtione habetur fciena per 
fe(fta.(naipfa definttio vel eft tota dcmuftra 
tiOjVel potilTtma pars demotiftrattonis,differcs a demon 
ftrattonc fola poluione terminoi?.)fed in definittone non 
ponunromnes caufse dchniti,ficut tndcfinitionc fubltan 
nx non ponuncur nili maceria&forma,qu( pertinentad 
co(npolituin:quare &c, Itcm fecundo, fi ad perfe(ftam 
fcicntia reicaufatzoporteret cognofcereomnes caufas, 
tunc oporterct cognofccrc pnmam caufam, cum ipfa fic 
pnma dC nobililTiaia & perfecTttlTima caufa: fed cdfcques 
eft lalfum.qaintellcclus animz nolirac ita fehabet ad no 
tilTimainn.icura,ficuioculusnyJticoracisad luccm So^ 
)i9,vtdiat Arift.SccudoMcta. modomaiu£|^tilTimain 
rutura funt fubftantix feparatx,vt ibidem e^onif: qua 
rc vicietur,(]> mtellcftus animx noftrx non poteft ca co.' 
gnofccre,& fic non poteftcognofccrc pnmam caufam. 
quarcdCc. Iccm tcrtio folet ficargui,Medictna cft per 
fe(flafcieftadefanita(r,veldccorporc ianabiIi:hoc bcne 
concedcrcni medici.fed in ipfa Medicinanon cofydcran 
t ur oinnes caufx fanitads.vt patct in Itbrts mcdtcorum. 
qusre&c. Itcm quarto, Sciennx Atathemacicz func 
faencix perfehftilTimx,cum ipfe fint fciettz in Prtmo gra 
du certitudinis,vt diat Commen. Secundo Metaphy fi. 
fed tftznonaccipiutomnescauias,tmmofolum caufam 
formalcni, VI dtcit C6mcn.ibidcin. lccin quinto, Mc 



cctu dicttur duplidter, vt habci Qiiinro Mcta. 
cap.de perfciflo.uno modo diqtur (icrfcfhim fim 
pJicitcr,aIio mo dicitur pcrfc<:lu la gencccEt fic jpplici' 
do ad propoficum dicicur,i^ fcicncia pcrfcifta d:cit ur du^ 
phcicer.vnomodopcrfcaafiinplici(cr,il(omodopcrfe^ 
«ftatngcncre.Scientia finiplicucr pcrfe.^df aliquarecft 
tila,pcr quam res cognofcicur f in oranem racioncm coiv 
fydcrandi per fe,fm qua poieft confydcrari.v:,fi cogno 
fcaturalalFmo^m modum clTcndt pcr fc fibiconucnicii' 
(em,& ^m omnem rationcm cfreaciaJem^Cmqiuntn ani 
ma),&inquan(iicorpusaniinarum,&mquan:u fubftau 
Q tia,A:quoadocspfcpaiTionesfibicouucu(cu:es,fmocs 
tftas rones feu modos.Scicnrta aiit perfcaa ingcnere cft 
i]Ia,quacognorcicurresfm aliqua dcterminara ronem, 
dC quantum ad ea,quz conucniu nc propt ie ei, vt talc cns 
foiri.v(,fi cognofcacur aial folum qj animnl, & quo ad 
ic.accidciis ipfius animalis,vt animal ell,fiir 3C in ali)s. 

Tunc dico duo ad quzftionem.Primo dico,q> ad pcr* 
£c(ftam fcienctamfirapliciccr alicuiusrei oportet cogno^ 
fcereomncs eius caufas.fecundo dico, cf ad fcietiam per 
fe^tamingenere,nouoportet cognofccre omncscaufa* 
ipfius ret cognofcendx. Prunum oftcdiiur fic.ad fcicn 
tiam rei caufatz fimpliciccr pcrfe "ti,oportet cognofccrc 
omnia iUa.ex quibus res dcpcndet quantum ad clTe fuil. 
dicopcrfe,redres caufatadcpcnJec abomnibus fuiscau 
fis:quare3dc.Matorpropofitionou eft. naeadera funt 
principiaelTe&cognuionisnaturf,vthabeturcxSecun Trx,c.i», 
doMetaphyficc.&hoceftrationabile.namrescogiuta * * 
eftcaufacognitionisfuzapudhuinanuraintcIle<fhim,uc 
patet ex Tertio de Anima, & Duodccimo Mccaphy.ai: Tex. c, 
Commcnia.vndc quzcunqi funtprincipia pcrfe ipfius Com,»,^ 
rei,quantum ad fuum cfTc fimplicircr.dcbcnt ciTcprinci^ 
pia cognitionis nacurx ipUus.Mmor eft eui Jcns. coftat 
cnim qucid rcs cauCica depcndct in fuo ciTe ab omnibut 
perfc caufis& pcmcipiis.quare&c. hoc ctum oftcdicur 
cxalio.nam ad perfcclam cognttionem fiuc fcicnnam de 
reoportetabfoluionmctquxftionc$,qux fiuntde ipfa, 
ita quod arapluis no dubiccmus dc ipia rc propter qutd, 
&hocei^manilcltum.namquamdiu contingit dubita/' 
reproptcrquidJcaJiquo, non habeturpcrfcila cogni» , 
tio dc ipfo: fcd non poftunc foJui & deccrminari onv 
nei quzftioncs propier quid de aliquo fcibili caufato. 
nifi cognofcantur omncs caufx ipfius:crgo &c. Secun 
dura dedaratur. quu ad cognitionem alicuius rei fub 
altqua derermtnata ratione fufficit cognofcerc caufas 
propriasillius fubaliqua rationc. cognuio autem fcicn^ 
iifica lubctur per propriam cau£un: fcd non omnes ipl^ 
landu.fuu.Phy. a iiq ra 




■ i 



QVAESTIO 



PRIMI 



IIII. 



Arj.t, 



Tf T. c.x, 
Arg.x. 



Tcx, c ii, 

Adprimu. 



Dcfmido 
duplcx. 



Tcx, cit. 

tiniiquo,& 
qiiui gra. 



Ad tccudi 



rejcaurxrunccaurxproprizeius rccundmnaliquam ra^ 
tionemccrminaram.vccorpora cceleftiaSd primuB mo^ 
tor n5 func caufz proprix ipHus animal w, vc animal eft, 
ncc prtma materia cft cuius caufa proprta, vt animal eft, 
nmiliccraucdt: inali^s.quaredLC. Sed concra pnmam 
cSciuflonem folcc dubicari.quia, H ad p>etfedam rctencia 
fubllanciz nacuralis oportec cognofcere omncs eius ^au 
fas,tunceiusdefinitioencper addicamccuin: quod pacec 
eircfairumcxScpttmoMcta.& probatur cdrequencia. 
quia Fm hoc.cum cognino perfe<;^a non (lc llnc dcBnitio 
ne perfc(fla,oportet in dctinirione rubllanci( naruralis po 
rerc omnes eius caufas,& per confequens cius caufam fi 
iialem:modo caufa Hnalis eius el\ opcratio.vt patcrin Se 
cundo Cali 6C Mundi.dd in Sccundo Ethi.operacio autc 
rei eil accidcns ciu$:etgo in defiincionc fubl^aiicix n.irura 
Jis ponecur accidens,d^ pcr confcqucns ell definicio p ad 
dicamencuno,cum accidens fic exira genus fubftanctx,ut 
patet m Septimo M ecaphylic(. Icc dubicacur ex alio. 
quia noii eft aliqua raencu,inquaterminat cognicio om 
nmm caufarum alicuius rei nacuralis,ncut pacec inducca 
do in omnibufi partibus Philofophiae.non cnim in Meia 
phyficadocencuromnes caufxanimali«,vel plancz, vc 
pacer fcicncibus cam,nec limilitcr in Scictia Nacurali. ibi 
cntm non declarancfubftancx feparacx,qux camen func 
pnncipiaomniumnacuraltum.ab ipfo entmprimo mO' 
tnrc dcpendct ccclum 6C totanatura. vt dicit Anftocelcs 
Duodectmo Mecaphy. quarc inconueniens videtur, q» 
ad cogntcionem pcrfctflam flmphciccralicuius rci caufa^ 
tXjOportec cognofcere omnes caufas eius. 

Ad pnmum iftoqt poceft dict, qt duplex eft definitio, 
fdlicet logica, dC iftaeftdeRnirio fublunttx , dC non eft 
peradditamenturo.Ai fic Anfto.intellexit, talis enim de 
onino eft per genus 6C diffcrenttam.dC hxc func de cfTen' 
tia fpccici dcnnicx. alia eft dcfinino mlisdC luturalis, 
6C hxc bcne eft peradditamcntii.Sed hxc folutio non pla 
cecali^s, quiabcnepoftcc dtciquod definitio accidcntts 
non clirct per addicamenrum, cum pofTec definiri per ge^ 
nus 6d differenctam, qux func de elTentiaeius. & fic non 
enct in hoc difFcrencia mcer fubftaciam 8C accidcns:quod 
•ft contra Ariftotelem. 

Alf) dicunt aliter,cdccdendo, qi in definitione fubftan 
tix naturalts benc poni debet fints ipfius.f.opcrarioeius, 

aux cft etus acctdens:fed n5 fcquitur cx hoc,q» definino 
tpcraddicamccum,cumindefiniiione ponicur aliquid 
quodeftcxtragcnusdefinici, SCipfum definicu fubfifhc 
in illo canquam in fuo fubiet^o dC fundamcto.SC hoc mo 
do fchabetfubftantia&accidcns. Modolicec finis fub.- 
ftanrix nacurah°s,quieftopcracio,qux efteius acctdcns, 
fit extra efTenriam fiC genus fubftannx, noiitamen fub- 
ftantia fubfiftit inillo taquam in fuo fubic<fto. 6C ideo no 
eftdefinirioper additamenium. Alicer dicunc aliqof, 
& dicunc, q>duplex eft finis.fcilicec finis quo,6i: finisgra 
ria cuiu8:5i hoc habetur in Secundo de Anima.Finis gra 
ria cuius cft illud. propcer quod principalitcr c res 6C opc 
raiur,ec hocmodo Deuscft finis omnium alioi^cncium: 
finii aucem quo eft tpfa operario propna, per quam adu 
pifcicur finis graria cuius, vt fpeculario diuinx quiddica^ 
riseftfinis quoipfiushomiius,fimiIiteraucem& inalt)s 
fuo modo.mododicunt ipfi,qu6d in pcrfeifla 6C proprijf 
fima dcfinitione fubftanrix nacuralts ordinac( in fincm 
non ponitur finis quo.qui cft acadcncts eius,fed finis gra 
riacuiu8:&iftecftfubftantiaperfeifiior,graria cuius cft 
jpfafubfbmciadcfinica:5Cideonon valet dubitatio illa. 

Ad aliam diccndutncft brcuiter,qu6d fimpliciter per 
fedla cognicio alicuius rei naturalis vcl tncencio non habc 
curpcrvnamfolam facnriam,feu pcrvnam folampar^ 
temphilofopliix.Scd,fihabecur fimplicicer perfccfhico- 
gnirio talis rei,hoc eft pcr diuerfas fcientias, vt per Natu 
ralemcognofccncurcaufx maceriales 6(:mouenccs, per 
Piuinamautem cognofccnturformalcsiK finalcs.vcdi 
dt Commcn.DuodcctinoMetahy» 



H 



ac3 habeC 
oct caii£ju* 



ADrarioncsprtorcsdicendumeft. Adprima,q>ai) Riitione», 
cognttionem perfc(5tam dcfiniriua rci caufatx opot 
tet cognofcere omnes pcr fe caufas etus,eo quod definnid 
notificaccirenciam rei dcfinttx perfc^flc.dC umc,fi ficdc^ 
finttioimpcrfecta,poceftaccipere aliquacaufam vcl ali' 
quas,d(^ potcftalias dcmiccere. 

Ad feciindam conccdo cofequens.flCcum dicebacur, 
tntcllciftus animx noflre fltcDico breuitcr,q» illud di 
umnocatdifficulratcm,A:non impolTihilitatem,vc ex 
pofuic Commcn.tbidem.Quomodo aucc incelle Jhis hxu 
manusdeueniet adcognofcendu fubftanttafeparaca,de' 
bet inquiri in Secundo Mcta.& Terrio de Anima. 

Ad cerciam dicendum eft, quod Medicina eft fdentia 
pcrfe^ca non fimpliater,fed fulum in gcncrc, 6C idco nec 
cft contra diJta. 

Ad quartam fimiliterdeMathcmacicadiccndumeft,' 
c|> mathemacica,vtdtcicCdmen.iion habenc omnescau 
fas, fcd folum habenc caufam formalcm.dC ideo ad perfe^ 
(flam cognicionem dceis flue fcienciam, fulficic copiofce 
rc niam caufam.quomodo aurillud fic vcrum.quod ma'- 
chemacicafolumhabcc caufam formalem, cum vtdeacur 
habere fubiciflum.quod cll eonl caufa macenalis in qua, 
A eri.iiTi caufatn finalcm,fcilicetipfumprimum,iiiquirat 
intclligcnsincellcAus. force Commcncacor incelligic,^ 
mathemacica non habent nifi caufam formalem,pcrqui 
proccdunrdemonfb-ationes machcmatiCac. akas auiem 
caufasnononininoeis negaret. 

Ad qutntam fimilitcr dicedum eft,q>res diuinxpofte 
rioresnco,nonhabciircaufasagctespropne,fm docftrt. « • • 
nani Auer.in DuoJccimo A\et j. & in Qu.-irto Ccdi 6C "onj.ti» ^ 
Mundi,fcdbenehabcccaufasfinalcs,5dfurmales,d(:mo , 
ucnces,quasconfyderacMetapliy.vc vulcCommenca. 
Primo huius:& ideo ficeftintclligcndij, Cfcognitio pcr^ 
fci^ca requinc cognirionem omnitim caufarum,a quibus 
caufacur illa res,ita q»,!! habec omnes caufas,fcilicec ma>' 
cenam, 5C formam, efticiencc, A: fincm, vt res uacurales, 
oportet iftas cognofcere.Si vero habent folum unam cau 
famautaliquas,tuiic^er illamaut pcrillas, habetur c<v 
gninoperfcc^la.ficucii halwet omiies..vtdint Cdmcn. 
fuper Itceram.quare iion valcc. 

Non cnim cadem funt nobis nota fimpPr. tcx, ca* 

Q.V AE s T I o. I 11 I. 
An faiem notiord fimpUcitn fint,&-qtih dd Noi. 

Onfcijucnterqufntur,vtrumeadem fincno 
ciora ltiiiplicicer,Si: notiora quo ad nos. Ar 
t;utturprimocj>ric.quia,nilicircntcadcfinv 
plicicer nociora,&:quo ad nos,tunc aliquid cf 
lecoaofuni i natura.hocpacctcfrcfalfumui 
Primo Ccrlidi: Mundi.&SccundoMeta, aComen.pro 
baturconfequcntia.quiaaliquidnotius quoad nacuram 
cft ordinacu ad hoc,vi fit fimpliaccr norius nobis. 6C (ic, 
ii non cirec nobis nocius, cunc elfec ociofum quo ad hoc 
nam ociolum cft illud, quod ordinacum ad aliqucm fine 
non accingic ipfum, vc pacec in Secundo huius. Icem,fe 
cundo,illafunc nociora quoad nos,aquibus noftcrincel' 
]e(ftusmaximepancur:fed incellc(ftusnoftcrpacicur ma" 
xime ab i|lu,qux fum nociora fecundum nacuram : qua^ 
[arori 



• » 



Com,>* 




rc fli^c.Maror propofitio noca eft.quia noftruui tnteiligc 
re vel eft patt.vel aliquid coiifequens palTioneni,uc pacet 
cx Tcrtio de Anima: idco id vidccur maximc effe no^ 
bis nocius, a quo maxime pancur incei]e.fcus nofter. 6C 
probacurminor.nam incellciftus noftcrpacicurab incel' 
ligibtli, vc patetin Ternode Anima:ergo magispact^ 
turamagtsincelligtbili,SiCmaximc amaximo intelligi' 
bdi.Nam fi fimpltateradfimpliciter,ec magisadmagui, 
6C maxtmc ad maxime,Secundo Topicorum. coftac au 
cem,q> quxd jm notitlima Fm nacuram func maxime iiv' 
celligibi1ij,ficuc fubftantiz immateriales. vt pacet in Sc' 
cuodo Mcrii.quatc paticur noftcr mtcllccVmaxime ab 

eis. 



Conut* 

Tez,c»«s, 

Tex,cx. 
Tex.c,i, 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



irii. 



<rs,& fic fequicur q. ifla finr nobts noriora. Itew tcr' 
tio,i]lz,q funt magis abdracfla func nociora quo ad nos: 
fed notfora fimpIV runcma^$ab(^ra^ta:erj!:o Sie, Ma/- 
forpropofitio pater.quia, procanto vniuerfalta aliciini 
funtmagisnotaquoadnos,qu(a func magis abfh^acU) 
Vt vtdecur.Minorapparet.namillx, qux funr nofitfima 
fm naturi, funt abfira>fta a motu,5C a matcria fcnfiliili fi 
cutDcus,d£ alixfubn:ancixfeparat.T,quarc^c. Item 
quarco.iHa,qux nofiro incelle<f^ui fiinc magis fimi)ta,vi 
dencur elle notiora quo ail no», cii inte!le<5lus cognofcat 
per affimilarionem cognofcentis ad cognitum, vc paiet 
T*c*s«* Tcrnb de Anima,&: in Quinto Ethi.fed notiora fecU' 
.; dura naturamfuntmagisfimilianofirointelleifrui. ficut 

enim noftfr intelleftusefi: perpetuu'!& fine magnitudi-' 
ne corporaIi,fic i1la,qux funt manifcftilTimaf m naturS. 
ficut Deus &L ali{ incelligentix.quare &c. Icem qoin' 
to,fi aliqu:t efTent notiora quo ad naturam.AC minus no 
ra quo ad nos,hoc pro tanto videtur elTe,quia efient ma^ 
gisencia dC minus fcnfibil(a:fed propteriftacaufam non 
tft diccndti,q> aliqua finc nortora quo ad nos,6C fint mi' 
nus nota quo ad naruram.quare v'tdetur,q> nulla fint no 
dora^m namram,quz fintmtnusnotaquo ad nos.Ma' 
iorvidecurmanifefia.nam proalionon videturq» aliqd 
flc minus notum,nifi qufa eft minus fcnfibile. m(nor de^ 
daratur, quia materia prima cft minus ens, cjp compofU 
tum ex materia& forma.ficutomnes concedunc . ergo, 
f^Jrp illam caufam efTet ahquid notius fimpliciter alio.f. 
qutaefTetverius ensvjp i1lud,cunc materiaprima non ef- 
fct fimpliciccr S( fm narura notior qi copoficum : quod 
ramen videtur elTc falfum.Nam caufx funt notiores fim 
pliciter,&fmnaturamipfiscaufatis,vt vult Arifto.in 
licera.& fimihter Commen.materiaauc primacft ci cS 
pofiti.vt omncsconcedunt.quare 3Cc. 

OPPOsiTVM Arift.vulc in licera.vbi didt fic.Non 
cntm cadcm nobis func nota,d£ nmplidccr. 

CONCLVSIO. 
In NAtitratibitt & diuinii non runt eadcm nobii & nmpiid« 
rctnoCiorj,inni.itemattciivrro,eaJemnobi5,& 
Cinpliater notiora funt, 

ADintellcifiilqoniscft intelligendum,c^ cognitio 
tniellc(fliua humana dependet ex phatafinatibus 
humanis.vf patetexTenio deAnima. 6C ideo 
illa dicuncur notiora quo ad nos , q funt magis fenfibilia 
6C magis phantafiabilia.Sd hoc fignu eft,quia hofes vuU 
gjtre$,quinonfunt exercitati,nonco^nofi:unt nifi fenfu 
bilia,vtin pluribus.Notioraautem iimpliciccr funt lila, 
quxfuntpriorisenti(acis,e6q>vniiquod^eft incelligv 
bilefmq» ciit,vt patetlQuarcoMeta.Etiftafunt diaa 
T.c.i*. nociora nacurz,non quia nacuraca cognofcac(muIcx.n, 
func naturx qux non cognofcunt.)Sed dicuncur norio^ 
ranarurx,quia,quantum eftex fuiiiatura,noca funtSC 
cogni(apriuE,veIquia natura fi cognofceret, primoco^ 
gnofccre(ca,ficuc videturCoinmentatorinceiligere.Di , 
citenim,q>ficurcaufxrerumartificialiumfunt nociores ' 
anifiaacisprocanco.quia aicifcx facic racioncsarttficia' 
les cx fuis caufis,fic caufx rcrum nacuralium funt nocio^ 
rcs apud nacuram,quta natura facit c5pofita cx fuis cau^ 
ns:tdeo,fi cognofceret,priuscognofcerctca8q^ compK)^ 
iita.& nihil prohihcc coditionalcm elTc veram,cutus an 
tecedens eft tmpolTibile.vt Commen.accipit in O<fhuo 
Pli y liconi m h xc condicionalis, fi na rura cognoicerct 
Coin.79* prius cognofceret ciufas cp compofica excaufis,non pof 
fet elTc vera,ni(i caufx rfTenc iiociorcs apud nacuram . 6C 
fic fortafTc Commen . incclligit. 
Prta deto Tuncdicenda funtad quxftioncmtTta.d£Primodice 
dumeft,qiinrebutnaturalibus nonfunt eadcm notio^ 
ra nobis& fimpliaternotiora.quod,pbatur ficllla func 
notiora fimpliciccr dC apud naruram,qux natura cogno 
fceict priuSjfi ipfacognofcerec:hoc eft eutdens ex dicftis, 
feJ ciu(x,3C principu rcrum naturalium fuju huiufinO' 



B 



cScro fcdb 



Cotn.ic* 



di,q> natura prius cognofccret ea componta,fi ipfa co 
^norccrct,cumnaruia faciaccompoficionemcxfuis cau 
lts,vtam(iucfacit artificiaIta:ergocaufx 8C priiicipiarc^ 
rum naturalium funt notiora apudiuturam: fed conftat 
(p huiufmodi caufx non func iiobis prius nncx.nam effe 
ousipfarum rcruinnacuraliuni,Cmotus,eto(>erationc«, 
&qu3litatesfenfibilesfuntpriusfcnfibiles & cogicabix 
les qi ipfapnncipia inirinfccafubftanciarum nacuraliri* 
vcciiilibec cftmanifeltum.ideofunt iiobis notioro>,vn 
dcdC motus&qualitatesentium func priiicipia dokfcri/' 
nxinNacuraliPhilofophia.vtviilt Comen.in ifto pru Comvt* 
mo.quare&c. licm,illa,qux funt fimplicitcrnotiora, 
funtpriuscntia.vcpatet cxdichs^fedin rcbus naturalt^ 
bus illa,quz funt nobts notiora,nd funt prius cnria.Cau 
fxenim& pruicipiaper fercrumnaturalium funt pno<' 
res ipfis cntibus compofitts naturalibus,& corum acciV 
dcntibus:ipfa autc accidentia lcnfibiha fuiic nociora quo 
ad nos,vt manileftuni cll vnicuiqi mcelligcci.quarc dCc 
Sccundoeftdicendum,q>in dcmnnfhacionibus ms^ 
thcmaticiscadc funcnotiora fimplicitcr& quo ad nos. 
nam in quibufcucji caufx func notiores quo ad nos, in ca 
libus funceadcm noriota fimplicitcr dC quo ad nos . con 
ftacaucc,c^caufxfuncfimpIiciccrnotiorcf fuis caufacis! 
fcd in Machematica ciufx demonftratiux funt nobis no 
tiorcs fuis pafTionibus,vel conclufiontbus dcinonftratu 
iiis,vt dtcit hic Commcn.& patct fcicnci dc monftratioy 
ncs inatl)cmaricas:& ideo dicit CSmcn.tn Sccundo Me 
taphy.dcmonftrationcs mkchcmaticxfuncinprimogra 
du ccnicudinis.quarc&c. Tcrcio diccndum cft, q> in Condufio 
rcbus dtuints non funt cadcm llmpliciccr nociora dC quo tcrcia. 
adnosiquia inquocunc^gcncre, cftc;flus,ccca,qu(func 
poftcriorisencicatis,funtnotioraquoad nos: &ea qux 
func pnnctpia&prioris cntitarisfunc noriora fimplici.'' 
ter,in illo generc cncium non funt eadcm notiora nobis 
dC nonora fimplicttcr,vt patct cx dictis: fed in rebus iiu 
; uints,f.ad vnamrcicnciam pcrcine:ibus,vrad Mctaphy 
iicam,cfre<fius funcnobtsnoriorcsqpcauf(:qmaef)(<ftus 
funcfimpliciterpoftenorcs,&nottora quo ad naturam 
func principia &C caufx,qux func pnora fimpItarcr.Nam 
ca,quxfumnobisnociora,in Alccaphyfica,quo adpria 
cipalem cius pancm,funt mocus 8C tcmpus.SC numetus 
motuum coclcftium:& cx iftis inquiruntur principia ab 
ftractaelTc,dLnunieruseorum:tpfaautem pnncipia ab.» 
ftratrtafincdubiofuntnoriorafimpliciter: & ideo dicit 
ea A ri . m a nife l^ ilTim a, in n a t u rain S c3o M eta. qrc & c. 

AD primam racionem neganda eft cofequccia . & ad 
ilIud,quod acapicur in probati5c,q> aliqua funr no 
riora fimplicitcr d(:c.Dicendum eft,qi talfum cft:fcd bc.^ 
nc ordinacur ad hoc q> fit nocius alicui aiccn cognofceri. 
m6 diccret aliqs,()> Itcet hf c notioni fimpliatcr.non fint 
notioraquoad nos,tamcn bcnc funt notiora alicui alreri 
cognofcentt.Vel dicendiim.q. aliqua cfTc notiora ilm^ 
plicttcr noncft finalitcrproptcrproptcr hoc,vt fic nobit 
nonus,fcd vt pcr ipfum habeacura nobiscognitio pcrfc 
(fcadc co,quodcftmu)us nocum fmnacuram,5<:hoc be 
rc eft vcrum.Nam hx caufx rcrum naturalium n5 funt 
fiobis notiorcSjira qi prtus fiat in intcllccftu noftro cogni 
riocarum^ aliarum.tamcn pcrfe>fta A:complcta cogni 
tio ipfarum rerum nacuraliumcaufacarumno poceft ha 
bcrifinc cognitioncipfaruni caufarum,vc vidccur vcl.' 
le Arifto.in litcra.quare non valct. 

Ad fccundam,cumdicebacur,illa, i quibus maxime 
pacicurintcllcifrus&c.conccditurintclltgendofica quq 
prius rcapic incellc(fius,&cum dicifur,q> inrcllc<fhis ma 
ximc rcapit a maxime intelIi2:ibtli,dico,<j> non cfl veri 
iictntcIIigendo,c}>priusabipfisrccipiat.& cum proba^ 
tur,quia intcllcifhis rcdpit ab intclligiljili phata/iaro vd 
cogitato,&idcopriusrccipit ab.DtcIligtbdiprius phan 
(aliato,& maximc ab incelligibilt maxime phantafiaro 
recipic et p.itirur.modo ipfa frparata non funt intelligilji 
lia prius phaniafiatafcu cogicata^fcd magis intcIligtbJui 

corporea 



T.c.t. 
Rn6one«. 



Abf(rN3io 
duptidur. 



T.ct. 



Similitodo 
dnp rx. 

T.C, H, 



Con . iz. 

» 



T,C.7». 



M.ilrri3 
quo pl*hrt 
de mcitjic 
^copolitu 



R5 rffifndi 
aliqdnoQ* 



T.cxo, 
T.c.i, 



QVAESTIO PR,IMI 

corporta&fcnfibtliaphantarmataflC fimilitudincs fcn. 
nbilium . quare d^c. 

Adtertiamcumdicitur,magis abftraAa flCc.poteft 
diciqiverum eftdeillis,qux funt magis abftra<fta ab^ 
ftra(ftione a fuppofitts,vt animal eft pnus notum quo ad 
tiosqt homo.fimiliter autem&tnaliis.Sed loquendode 
•bftraftionr,quicftreali9frparatioamotu &. a matCx 
naffnfibili,nonoportetq>illud,quodell magis abftra' 
<rtum,fit prius nobis noium:imo ad talia abftraifra quo' 
dammodofehabetintcllectus antmx noftrx.ficut ocu' 
lus ny(SicQracis ad lumen Solis.vt dicit Anlto . m Sccu 
doMct3phy.6Cidcorafio{quiuocjt de abnraaione. 

Ad quarram.cil diat,illa,qux funt magts fimilia 6Cc* 
<l verum eft loquendo dc fimilitudinc fpirituali,quxeft 
p«rfprcicmrcccpram,feddefimiliiudir.erc.ili non opor 
tet.Non cnim cognitio fit pcr fimilir udinem.ita res co 
«rnitafitacluinpotentiacognofccnrc, vt probatum cft 
Primodc Atnma.a: in.i.& hncmodo intclicv^lus po({u 
btliseftinpotentiaomniaficri.f. modo fimtJitudmis 6C 
reccptionis,vt exponit ibi Commcn.nunc intellec'iu8 hu 
inanus,quauis forte fit fimtlior f m realcm conucniciuia 
cum ipfis principiis abftra(ftis,q« cum rcbus corporalt^ 
bus,noti tamcn alTimilaiureis *m fpcciem rcceptam,iin 
mo pnus rccipic fpcae arclnisphatanatis vcl cognitis: 
idco dlcit Commr.in Tcrtio dc Anima, fpccics quidcm 
iguurtaliumin phantafmatibusintclligit.quarc Alc, 

Ad quintam.cum dicebatur , fi altqua ciknt,et c.alig 
eonceduntet ponuntiftamcaufam,quare aliqua funt no 
ttora f m naturam.f.quia plus habct cntiiacis:<5L hoc mo 
do fcripfit fan<fJus Thomas in expofitiSc huius loci.Sed 
iftud non videtur benc tutum pp rationcm iliam dcma/- 
teria.nam fm hocmateria non cfTct notior fm naiuram 
ijpcompofitumeoqnpfanon habct plus emitatis,ci1 llc 
cns in pura potentia.vf patet in Pnmo huius.compolitii 
vcroeft ens a<flu.EtaIiquiconceduntiftud,f.q> materia 
Bu]lo modo eft nonbr compofito.3£ cum dicit ur,c^ cau^ 
fae funr notiores caufatis,ipfi dicunt,q> hoc habc t vcrita 
tcm in ali)s a matena,e6 c|. ipfx funt a».1us, vel funt cn tia 
ina^Tiu.AIii vero dicunt,q>matcrunon habetpliisdeen 
tuate atftuali compofitum.ipfa tamc habet plus de en 
titate poicntiaIi:ideo ipfa cft notior quo ad natura qiiam 
ipfum compofituro.comporituni cnim nocftin fMDtciia 
ad elTe fimpliciter,nifi ratione maccrix, 

Aliterpofrctdici,q>liCctill3,qitac plushabenr de en^- 
ticatc,i.qux funt pcftcrions cntitans , non iiint nonora 
(impltcitcr.tti plus habere deencicace no cft vIV raiio hu' 
ius,q>cftcirclimpiiciternotius,fcd cjre prioris entirans 
cftratioc6is,quaaliqmdeftnotius apudnaturam . mo' 
do.licet materia non habeat fimplicitcrplus dc entitatc 
qp compofi tum,ipfa tamen eft prions cntitatis quim cfi 
pofitum , prions dico via gcncrattonis . potcntia cnim 
prxccditacftumineodem ordine generattoni8,vi patet 
NonoMetaphyfi.& hoc fufficit. 

Sunt autcm primum nobis mamfcfb 5^ ccr H 
ta confufa magis , poftcnus autcm fiunt cx 
his ncta clcmcnta &prmcipia nohis diuidcn 
tibus haec, 

Q.VAE STIO V. 
AnVTidHotiota qwad noifint ipdi SinguUmbHS. 

Onfequcncer c^xritur, vtrum vniucrralia 
fint notiora quo ad nos ipfis fingularibus. 

Arguirurprimo,c))non.qutain rcbus na 
turalibus,illud,quod eft notius ali()^uo fccun 
dura naturam,non cft notius eo quo ad nos, 
Vtpatetcx prioribus:fedvmuerfale eft notius fcdinna' 
tura fingulari.probo:quia ilIud,quod eft verius cns , eft 
nottusquo ad naturam:fed vniuerfaleeft vcriusens fin.> 
gulari,2vlaior c5ceditur ab omntbus , Mioor probatur: 




j quia vniucrfeleeftperpetuum,vtpatctPrimo Poftc.SC 
(ingularcnauiralc crtcorruptibilc.Epctuum autcm cft 
pnus di nobilius corruptibili,vt patet OJtauo Phy fieo. 

Iicmfecundo,fivniucrfaIccirct notius fingulanquo T,Ct(, 
ad noSjtunciJem clTet noiius SC minus notii quo ad nos: 
quod videturimpoiribilc.5C probaturconfcqucntia: Jia 
vniuerfale& fuum fingulare funt idem.ficut communu 
ter tenetur. Itcm ccrcio,tllud,quod habct clTc in antma, 
non cft nottus quo ad nos eo,quod habet ellc excra anu 
main: fcd vniueriale habct elTc iii anima,& fingulare cx» 
traanim.im.Maiorpatct.namcntiaanimx, i5(. ipfa ant» 
macognofcuniur poftcnus rcbus extraaniinam : vt pa^ 
cetcxTcrtiode Anmia.Minorpatctm ScpumoMeta. Com.», 
6C Commcn.in.Duodecimo Meta.dicic , q>^ vniuerfalia 
apud Arif.funt collciftapcr intelleaumex fingulanbus 
conapieiKcm in eis vnam rm fiinilitudmcm,ec (acictcoi 
eam intcntioncm vnam. Itcm quarto,dcfinitum eft no 
_ rius qu6 ad nos defi.urniibui vt dicit Pliilofnplius in li' 
^ tcra.Scdipfaditlinicncia runcm.igis vtitucrlaliaqpdcfini 
tum,vtpatecinSccundoPofte.dCfpecialitcr quaniu ad 

S;rnus,quod eft vntucrfalius qp fpccics difintta,vt mant« 
cllum eft. Itcm quinto^parceiralictiius corius func mi' 
nusnocf quoadnosipfo coto,ficuc vulcPhylofophusin 
Iiccra,ctC'>mftator:fcd vniucrralioralun: minus vFium 
parccs.nam ipfa fpecies,qux eit minus vr>scft compoii 
tacxgcncrcA: ditTcrencia. Iccin fexco,ditViciIltma ad 
copnofccnduin non funt noriora qu6adno&:i'ed vfia^ 
funchuiulmodi MaioreftnocainQuuicoMcfa.cap.de T.c,i, 
principio.A\inorapparrtpcr Anfto. inSccuodoMcca. ^*»>» 

Itemft:pcimo,tIIud,quodcftpropinquiusei,quod cft 
minimc nocum quo ad nos,vidccur clTc minus iiotu quo 
ad nostquiafcmpcrpropinquius maxiinecali cft magit 
talr.fod vrecft.ppinquiiisminimcnoto quo ad nos vcl 
niaximc ignoto,f.matcnx priinx,qux videtur clTc ma.» 
ximcignocaquoadnos.quarc 5ic. hcm Octauo ar>- 
guicur aufftoritaic Arift.in Primo Poftenorum. vbi di^ 
G cit,q>fingiilariafuntnotioraquoadnosipfis vniucrfali 
bus. Itcmnonoarguiturfic.hvniucrfalcefretnobis no 
tiu9fingul.iri,hocelTet protanto:quia totumfcnfibilein 
diuiduuinclTctnotiusquantum ad fcnfumiji fufparccs: 
iftampropofinonem ponit Commcnca.in commcco in 
his verbis: Caula in eo quod prinapium doannx de rc 
bus vfthus eft,quoniam vniucrfum dcmonftratum no» 
miscftapud fcnfum qpetus parccs. & tdcm ipfe dicit in '* 
plunbus ali)s locis iftius prologi.Sed ifta non poteft clTc " 
caula,quarevniucrfaIceftnottusquo adnos qp lingula' 
re,oportcretcnima(Tignarein quogcnerccaulalifatis ef 
fct huiufmodi nociornas ad illam:quod eft impoiTibilc. 

OPPOsiTv.M Arguuurauiftoritate Arift.tV.' Com- 
mcnratoris.qui volunc,i.]> vniucrfalia linc notiora quo 
adnosipfisfingulanbus.ctconcludunt^cf^dinatijfimu^ 
proccdere a nobis notionbus .id caqux funt mmus noca 
nobis,oportec cx vniucrialibu&ad fingularia pcrucnirc. 

CONCLVSIO 

Vniunfjlia intentionjlijnonfunt nobii prioraac nodora ip( 

fiiOngulanbui.quorum lcnfituu fognitio priorell 
viiiuftrilniognitioiicintcllctliuj .qliliJUun 
prior cfl coj^iiitionc fingubrii.iddl 
mmtu vnuunfilii. 

ADquxftiontsfolutionrinfunt pratntclligCda alt Singnlare 
qua.Primum eft inielligendum,q> fingularc,qu5 dr duptSc, 
tum ad propofirii fpev.^cat,dicicur dupiicitcr.vno 
modo dicicur fingtilarc fimpIicncr,alio modo dicitur fia 
cularc in rcfpCvfu.Et hanc diftin(fnoncm iimuic Come, 
Singulare fimpltciccr cft indiuiduum dC vnum numcro, 
quod nonprxdicacur de pluribuspcr fc,vcSor . 5C Pfo. 

fimilia.Singularc in rcfpci.^tu eft iIIud,quod cft minus 
vniucrfalci3c ininuscommuneqialcerum;A: lioc modo 
fpccicsfpeaalilTimadiciturfinguiarts rcfpe/cu gcncris, 
qiuadl mmuBcommunisipfogcncrc . vndc Cumcn-a. 



1 



QVAESTIO PHYSICORVM V. 6 

A faltsAibftantix compofit«,«oq.tlleconceptu9eftimn' 

fec^his.rcd dic<nclum,q>nonoportetiiludquodfranlmu Refatatio* 
rafurdeextremoadrxrremri pcruenire pruis ad omnia 



Cogniciae nmas. £tvltenutconiyderandumc(l,q> in homme 
inhofc du cftduplexcognitio,f,fcnliriua&:intelle(f}tua.&ifteduf 
plex cognitiones conueniunt in hoc.q. vtraque fit per fpecie 

rcceptamarecognita,quar fpccies reprcfeniat rem co^ 
Knttam.diffcrut aucem in hoc:quia cognitio fcnntiuacft 
uiorganocorporeo^&fit per fpcciem.quaEitareprcfeiu 
m vnum fingulare qi non alterum:cognittb autcm int el 
leiftiua cft vntuerfalw,ai: non eft in organo corporco , 6C 
firpcr fpcciem,quzrcprcfentatquidditatc rei',nonprxx 
cifc vnum indiuiduumquidditatis.qualiterautcminte] 
lctfiuspbftraiftusamaceria poteft iniclligcre indiuiduu 
inatcriale,vthunchominem,adprxrens no determino. 
Vfc cilitef y''«"usconlyderandumeft c|hvl'epoteftaccipi du' 
dopliattr. phdter,vtcommnnttcrdiciturinLogica,&inSepnmo 
Qgid fu Meta.vno inodo po:eft nccipt pro re qux denominatur 
vniuerfa!iB,5i: vrctft resQuxcuiKh.cuipcr nacurL 
fuam non repugnat cllc m pluriouS. alio modo lumitur 



CondaGo 
pnma. 



vftj7fiitentionc,quaaltquid formaliierdenominac vFc, 
& ifto modo vreertconceptusintellcvflualis , quc habec 
intelle<^us d« tali re,quz «ft apta nata,vel cui non repo» 
gnar clTe in pluribus. Dicunt tamen aliqui q> ad ratio-' 
nein formaiem vniuerfalis prointencione non fufhcit q» 
fit cdceptus incelleJlualis,red requiritur rcfpecftus ad plii 
. ra ruperadditus:'de hoc autcm non eft ad prxfens dtftin>> 
rnreffeno? ^uendum. Vlcerius accipio q> vniuerfale efte nonus 
om fiogtu lingularinihil aliud eft.qi cognitionem vniuerfalis clTe 
pnus intcllcftu cognicione fingularis.vt animal ciTe nox 
tius )io[e,iuhil eft aliud.qi cognicionc animalis prxcede^ 
reinintelkiflucognitionchois.finiilicerautc 6C in aliis. 

His vilis polTumus diccre ad quxftiunem cna.Pnmo 
<p vniucrfaic,quod cft intencio,noii eft pnus notum quo 
ad nos ^res tmgularis.Et ftat im probatur.quia res,qu( 
itinr in anima intcne(5liu;^non funt notioresquo ad no> 
fpfisrcbusfcnribilibusexiftcntibusextraanimam . hoc 
videtur habertex Temo de Anima.fed vniuerfaie^ itu 
Knnone eft rcs cxil^cs ui anima intclleftiua, vt patet ex 
dic'tis:eftcnim conccptusintelleiftualis dC vniucrfaliscu 
refpedu ad plura ruperadditus.quareodc . Maior appa^ 
ret.ficuc enim rcs,qux eft in fenfu,r.fpecies rcifenfibilis, 
&ip<afenfationonfuntpriuscognic(ad fenfuin qi ipf( 
re«rxtftcncesextraanimam,vtmantfcftum cft cuilibct 

PiQceiligenti(Noii enim vifus prius videt fpecie ipfius co^ 
loris aut vifionem ipfius colons,q^ ipfum colorera. fimt 
htcr aucem&inali7s}Sicvidciurc{>resextftcnces apud 
incelledum , fcilicet,(pecies rcnl in(elligibilium,np funt 
priusnoc(mielle<ftui ipfxrcs.&ideoapparct maior. 
6C minor cftcuidcns:quu vniuccfalc pro incencione eft 
ipfa reiincelleiftio cii rcfpccflu ad plura fuperaddito, vel 
faltem ipfa fola rei intdlcctio, vt omnes confitentur. qua 
CodbCcdi refiCc. Secudodico,qicognicibintel]c(%ua magis vni^ 
ucrfalts,pnor cft in intcUetfiu noftro cognitione miiius 
vniuerfalis.de hoc dico ordine gencrationis. quod fic fi^ 
batur.Iilud,quod ducitur de pocentia ad arlum per me^ 
dium,prius peruenic ad medium ad czcremum:duiTV 
modo illud mcdium fit difpofiium ad exrreraum,vt pa*- 
tet Quarco Mecapliy.medium enim cft,in quod pn^craf 
tnutattranfmutansrfedintellciflusductturdepotctia pu 
ra ad cognicionem minus vniuerfalis taoquam ad quctw 
dam atflum complctum,& ipfa cognictb intelle(fiiua ma 
gis vniuerfalis eft quid medium intcr pocentiam puram 
iptlus intelle<ftus cC adum dlum.nam cognitio vniuerfa 
liscft quidam a(ftus refpcdu potcntix incellectiux,aceft 
quid pocencialeflf impcrftiflum rcfpe^fiu cognicionisma 
stsdctcrminarx.VndeCommetatordictt Duodcdmo 
Co(B«tt. Met3i.<j> fcire aliquid m vniuerfali eft fore ipfum in pote 
ria.vtcognitioinccliediuaantmaIu,fm q>animal ,porc 
ualueft,i.imperfc(fu rcfpecfiu cognitionis homints fm 
<^homo:fimiliter autem dC in alqs.quare SCc Sed altqs 
cauiliarct conira iftam rationemtquia Pni hocconccptus 
prunxmatcriXjdebcret pnorclTcq^coDcepcus vniucr^ 



B 



vniueriaiis,noc v. 
i$detcrminar(de T ^ 

.furgum dubica.^ ^J^>;^^ T, 

n concJulionem. 



media, vt dicic Commen.Secundo de Anima.Nam con 
cepcusmaterixprtmxnoncftdifpoficio ad conceprum 
fubflantix compofitx,ficut conceptus magis vniuerla^ 
lis eftdifpofirio ad conceptum minus vniucrfalis,6C me 
diumefTenriale^led acadentalcrecipiendiipfum , vt ha/- 
betur a Commen.primo Mct.i.Noiandum tamcn circa 
hoc,q> licetcogniriointelle<ftuia minus vniucrfalisfic in 
incellecflu pofterior ordine gcnc rationis,tamen eft prior ^ . — , ^ 
viaperfe(fiionts.hocenimeftquoddicit Artft.in Nono^x^,,, ^ r .*V 
Meta.(}>ea,quxrunc pofterioragenerarioncfuncpriora%l( 
pcrfeftione. Terriodico,q<cognitiofenfictuaflngular ««i 
ris fimplicicer eft prior ^ria generacionis qi cognitio vni^^ . 
uerfalis infelle(fhua.quodpatet:quiacogmtio,quxdep5 . . - ^ > 
detaba]ia,cftpo(}eriorea,aquadependccalii]unmodoaM^^ t 
fed cognttiointellei,'tiua vntuerfalis dependct a cocni^V ■^^*^ KV' 
tione fciificiuafingularishominis.vt cognicioincclIc(fti^^ . '» « J ^ 
ua hominis depcndct ex cogmtione fenfictua fingulart» « ^ • ^iT^ 

hominis.vcpatecexTcrciocie Anima.vnde deticiente T<.c.io» '. ' * 
ali(]uofenfuinan'uitate,necefreeftdeficerefcieniiamde Dubitatitt' • 
renfibiliilliusrenfus.vtpacetPnino Pofte.vcrum autc P".'"^ ' 
omniscognitiofingularisfimpIiater,vcSorris,fitpnor "P"*"** T », ^ 
apud intellecftij qp cognirio intclletfhua vnmerfalis , hoc ^il^w, 
cftmagnum dubium,i3C nolo ad prxfens detcrminar(de 
ifto. Sed concra iflam pofirionem in" 
tionesmullx.Primaeft coiicra primam 
Videtur enim tj> vniuerfalia,qu; func incencioncs,nnc no 
rioraquo ad nos ipfis rebus fingiilartb':quiacffc(flu8r6» 
rum nacuralium funt nociorcs quo ad nos fuiscaufis:fcd 
rntentionesrerumnaturalium,,qux vocantur vniucrfa 
lia,funt quidiefTe(flusrerumnatura]iinn,vtomnes coa 
cedunt.resenimnaruralesintelligihtlesfaciunc fuas inx 
rcncionesin incclle(ftu huraano,fjlcem mediancibusphS 
tafmacibus,&intelle(ftua^entecoopcninte,Vt fere om* 
nesconcedunt.VndectCommcntaror in Duodecimo 
Metaphy.dictt,q> rcienlia noftra caufanir d rcbus : qua^ Com.»s, 
re&c. Item,ftvniuerralia,quxruntinienciones,eftcnc R6 fcdSi, 
minusnotaquoadnosipfis rebusfin^lanbus,timc de 
berent elTc notiores f m naturam,6C limplictter: quenv 
admodum cnim illa.qux runt minus nota fimpliciter SC 
fm naturam,runt notiora quo ad mos,<5C i conuerfo , vu 
detur q> ea,qux lunt mtnus noca (\u6 ad nos,fint nontv 
ra fimpliciter i5C qui> ad nacuram.dC fic patet , q> huiuf' 
modi vniuerfalia elTent notiora f m naturam ^'i tC9 ipfe, 
hoc autem eft fairum,vt vidctur,quia notiora apud luu 
turam 6C fimpliciter dicuntur illa^qux habenr plus entu 
taris,vcomnesconcedunt.Ift( auiemtntenrioncs, qux 
func incclle<fbones rerpc(fturubftanrix,iion vitientur ha 
bcrc plus enritatis,nec efTeprioriscntitatistimmo Anf. 
diat,q>animal vniuerfaleauc mliileft,aucpofteriu9, vt 
pacecui prcKxmiodeanima: quare 6Cc. 1'rxterea.Si 
vniuerralia efifcnt minus 6C porrcrius nota quo ad nos ip 
iis rebus,quarum runt concep(us,tunc rcicnria, qux rra<> 
diturin Porphyrio,nondeberetpriu» doceri l'cientia 
prxdicamencorum Anfto.auc qpSctcncia Naturalis.do 
cct cnim tlla rcienria vniuerfaiia,qu( funr intentiones,vc 
communitcr dicitur:do<fbinx autcm pnndpium diCTtur 
cfTe i prius notis 6C cognitis nobis,eo i taltbus homo 
faciliter addifar.quare flCc. Aliadubitatioeft contra 
fecundam condulioncm.fi enim vniuerfaiius cft notius 
quoad nos minusvniuerfali,vtanimal homme, tunc ip 
fum minus vniuerfale debec e/Tc norius f m nat ura ct fim 
pliatcr.NamitavtdeturclTcinrcbusnaturalibus,(^ no 
ta minus nobis vidf rur cfTe nota magis f m naturam , et 
fimpliatcr.fcd conrcquens eft fairum , quia notius apud 
haturam eft,quod habetplus cnricarig,vcl qut>deft prio 
ris enticans, vt acceptum eft. 

AdprimumpotTuinusdicere,c^effeflus5(rc. verum Ad prtml 
cft(;^cfic<fUurcnfibilesrerpc<ftu nacuralium func nobia racioDna, 

noctores 



T.ci, 



R5 tada» 



Oubititia 
fccunda. 



Ad fc&sm 




QVAESTIO 

Bonorcs ipfw fubftant^ BC caufit naturalibu» : fed cffc^ 
iSusnonfenfibilcsnonoportct. nunc autcin vmucrrx^ 
lia,quafuntinientioncs,nonfuntfcnfibilcs,vt vult Vhi 
lo ophire.quarc5>:c. Alitcr diccrct aliiiuM, q> ucrueft 
dceftecubusiiaiuraUbus.quircmanrtinipfisrcbus ma 
tcrianbus iiatur:iIibus,vicrtmotusA: pluralitas cntin, 
6C huiulmt^di cmia talia:lcd intcllciftio rci naturalis non 
eft rcmanciMi cflcctus tn ipfa re intclligibili,fed rccipuur 
inintcllc<;iu,quicftincorporcus.quarc&c. Ad aliud 
i^liceret ncgando con£rqucntiam.cum diccbatur,q> ca, q 
funt minus nota nobis,funt notioraiuturac,vcrum cft m 
rcbus,qux fur.t cxrraanimam,nonaurcminrebus,quae 
funtinaiitmaertvcrum.nuiicautcipfa vniuerfalia func 



PRIMI 
£ 



Sin»nUre 
c(i incorru 
ptibile. 



rescxiftcntes inaimnahum.ina.quarc dCc. Aliter du 




ronctn, 
l^orphyri* 
rradif iHaj 
f vrib' p 



ScM ^dica; 
mmtoni; 
prwr crtrt 
docmdj^ 
vnumt 



Qjix cofue 
iwnius.fer* 
monc ditn 
ciUimc mu 
tamui, 

Ad rc£im 
dubonc}. 



\'Tei com 
ptibilc pet 
acudcna. 



^ .cerentaliquicancedcndoconfcqucntiam dC cofcqucns 
cum dicebatur q> intentioncs.qu* funt inteIIc>rtioncs 
'f«fpc<5tu rerum naturalium,eflcnt maioiis cntitatis qi ip 
fx res natiurales.hoc dicunt clTc vcrum faltcm loqucndo 
lercbusmatcnalibus.dicuntenimtfclTeamsin intelle 
eftlongcuobiliustp clVeartiscxt.-a animam. fimilu 
ter autem 6i in alijs.dc hoc autem ad pracfcns non dcter^ 
mino. Ad aliud polTet dici,q> Porpliy rius non tradic 
m fuo Itbro dcKftnnam dC fcicnni dc vniucrfahbus, qux 
funtintenriones&intelleftionesiprarunircrum, fed dc 
vniuerfalibus pro rebus,quibusattrtbuuntur intentitv 
ncs^neccftfacntiarealis,quiadla cognitio vntuerfalitl* 
V!T-', jytam ipfe dat ibi, confyderat propterratioctnationis co 
gnitioncm vel inftrumentifacndi,quod eft fubicdil tn 
logicaHjuod Ari.confydcrauitin praidicamcntis de re- 
bus prxdicamentalibus,vt ex corum cogmtionc luuarc 
nir Logtcusad cognitioncm fuorum fcibilium propriO' 
nira.£Xffi quis vcUet dicerc,c]> Porphy.cofydcrat 6C dif 
finit intcntiones fecundas in habitudinc ad rcs,potcnt di 
ccrr,c^nonpriusd<Ke(urtlla fcienua dc vniuerfalibus» 
coc)>(pfalintnobis notioraqircs:fed,auiacognitio eo^ 
nim luit neceirana ad cognitionem 5C cioirtrinam przdi 
camentorum Arift.vt dtcuiit multi Logicorum. Credo 



Impofr rff 
out» 



Coccptiu 
hois cfl no 
biliori^ a> 
nimaljf. 



RnGonci, 



camcn faluapaccd^: rcuercntta cuiufcunque,chnr,n fans 
rationabilitereftintrodutlum legerc librum Porphyrt) 
antclibrum Pntdicamcntorum Artft.iir.mo Anft.trar 
didit in prxdicamentts primam partcn-, logicz.Pnmam 
dico ordinc docflnnx rationabilis.£c,li eiTct vna parsLo 
giczdiftiniftaabaliis, et prius ciTrt doccda doarinade 
quuic|! vniucrfalibu!; qi dc ali]!:, rebus logtcalibus,ipfc 
Anfto. bcnefautfret, dCpnuscradtdilTct eam .quiata-r 
men fic confuetum eft m iftis teinporibus,ideo pnus lc 
gatur liber Porphyrq in nominc domini.non enim faale 
quae ab amiquis confuetudintbus compreiienfa funt rcr<' 
monc tranfiiiutantur,vc Arift.doccc in Secudo Ethico. 

Adaliamdubitationem potcft concedi confequens. 
dC,cumdiccbacur,c)>hoceftnotius apud naturam &ic 
concedcndumcft aiiquomodo, nonautcm lunpliciccr. 
6C ita cft in propofito . nam licct homo,quantum ad fui 
fubftantiam^nonficnobilioris aut pcrtcchocis eiuicatis 
q^animal,e6 q>vna&eademcftfubftamia liomtnis 
animalis in homtne,fimilicer autem in al^s fccundum 
communcm viam,tamcn homo,(m c]> ftat fub apparcn^ 
ti,a quo fumuur proprius conccpcus iplius hominis , vc 
homo.eftnobilioriscncitatis ip animal,vc ftatfub appa 
ren(i,a quofumitur coccpcus auimalis,vc animal cft.Na 
raciocinari,a quofumicurcoceptushominis uueUe^ua 
lis,eft nobtliorii enttcatis(|iconcepcu$ fencire^iquofu^ 
micurconccpcusanimalii. Aliicrdiccretaliqui,q> ho 
mo,i^in qihomo,eftnobilioriscncicacis cp animal tnli&' 
minccxifteits.dicunccnimcj^aliaeil forma fubftantia.- 
lis,pcr ciuam liomo cft homo,d£per quam homo cft ani 
mal,£Cftc dccxtcna:d^fempcr formainferiorcft nobi* 
liordi peric(ftior fimpliciccr forma fupcnort . fcd dc hoc 
inquiretur inquxftione fequenti. 

AD rationes principales diccdum cft. Ad primam 
CODCcdcndu cft cocu vf^ Ulu^vhidicttur, voi' 



H 



duptt. 



ucrfalecft nobiliotts entiracis,iftud enim cft negandum. 
£t , ci'idtcitur , cj> vniuerfalc crt in corruprtbile,i?C iinjiu 
larccftcorrup(ibi1e.dicuntaiiqui:()> verumefcde fingu 
Ianlimplici(cr,faJtemmaienali.6:de ifto non loquicuc 
Anf. fed lingulare tn refpctfiu it a bcne cft incorrupcibtlc, 
ficui ipfuin >i>iuerlalc. Aliccr dicunc alq,()i tpfum vle 
hcct non fit pcr fe corrupnbilc,iprum tamen bcne corrti 
pi(urpcraccidcns,f.adcorruptioiiem fuoru fingul.iriu. 
dclVuaisenim pnmisfubftantiiSjiinpolbbtlc clt aliqd 
akorum manere,vc dicit Anft.in prxdicamccis.£t,cuni 
dicK,q>incornip(ibdecft vcriortsenntatis Cp conuptt» 
lcverum cft dc eo,quodcft uicorruptibilr,fed dc co, q3 
<ftcorrup(ibilepcracadens,licct non fic corrupcibile fe 
cundum fcipfum,nonoportet(}jfit fimpltatcrnobilius, 
quared^c.Scd v(rum hoc fit verum.cp vntuerfale eft cor 
riiptibilc foliiperaccidcns,bonaditliculcascfl,^ habec 
vidcninScpiimoMctaphy. Ad fecun dum dicciidri, 
<j>Y8eWene notiui^TWpf uis riotum,lK pofterius notum 
cadem cognitione,& t"m eandcmpropneraiemeft 
po(TibiIe,fcddiuerliscognitionibusddfm diuerfas pro>: 
pnetacesnonefttnconucnicns. nuncaucemipfa cogni^ 
tio vntuerfaliuin,quam ponimus priorem mtnus vniuet 
fali,eftaliaacognictoncminu8vniucrfali.&-ideon5 va^ 
Lccratio . Ad teriiumfolutum eft pcr diftinaioiiem 
pofitaminpofitione. Adquartum,cumdiatur,dcfini ^Ditfinictia 
tum&cpolTumusdiccre ()>ea,quxponunturtn defini' cjptuntux . 
uoiur,polTunc accipt dupliciccr. vno modo ftn fc & abfo 
lutc,6C fic funtnoitoraquoad nos ipfa fpeacdefinita,vc 
animal abfoluic cft pnus no(um c^uo ad no« ^ homo,fi' 
mducr6L m.ilt)s,aliomodopoiTuiit cuiilydcrarualtafe 
cundum ({> fuiit ditlinieiitu ipfam i'p<:ctcm,<3L hoc modo 
fpecies,qux difttntiur,eft notior quo ad nos quadam ca^ 
^ittonc confufa^cjp fint difTintcntia ipfam Ipecicm , fiuc 
ipfumhominem. Adqumtumcunidiacur,panes etc. 
conceditiir,vc funtparcesi&cumdicitur.cpmmus vni^. 
ucrfalceftio(umrefpei^uvniuerlalions,nicitur,(j> ve^ 
rumcftaliquomodo:5:fubiftar.uione ipfum vniucrfa 
liui.f.vtelt pars minus vniucrfalis,f.parsdifiinitiua,elt 
pofteriu8,dCmmusnotuinquoadnos.Scd ipfum vnu- 
uerfahu3>(m q> elc totum,efc nobis notius: fiC nihil prohi 
bet rainuf vFc clTc aliquo modo cocum refpciicu vFioriv 
fcilicectotuindiffinibilcj&ipfumvniuerfalius elTc totii 
rcfpeJlu minu8vl"is,f.(otuvrc.C^uah(CTau(cmipfa fpe*' 
ctes eftcompofi(aexpcnerecx.dttfercntiavidcbitur po 
ftea. Adfexium,cumdicitur,iila,qua: lunc diffialio*- 
ra<3<:c.cocedi(ur.£c,cum dici(ur,ifca funcditliciliora: di 
cunc aliqui,c)> Anfto.loquit ibi de vntuerfalionbus caa 
iaUtate,licuteft Dc»&alif fubftancix fepaiatar.adquaa 
intellevfcusanimatnoftri fchabet 5Lc. Sed non fcquitur 
dc vmuerfalibus fm prxdicattonem.6(: de iftis hic loqui 
lur. Aliter potcft dici,(p vniucrfalia polTunt dupltater 
cognorci.vnomodocoii;ntttonc coniura dC impcrtcfta,. 
ficilto modononfuncdiilicilliinaadcognofcendumip' 
fis fingiilaribds.alio modo poiTunc cognofci cognitionc 
per(c^'ca&:dctermmaca,ica,f.()> cognofcantur quantun» 
ad comparationem ipforum adinuicem in tdctitatc SC <it 
ucrlitatc, 5d.quan(umad pracdKara demonftrabilu dc 
ei8,fiCficfunt multumdilTialiima.neciftomodo cogni^ 
cioeonimcftnccciTano priorcognitioncfingulariii.vn 
de,quamuisfacilc fitcogno cercens Sc vnum abfolutc 
&C con(ufc,cii diilicilc cft cct citudtnaluer 6C complcte co 
gnofccreidentuatemoC diucrlitacemcnctsad vntim 6C 
i conucrfo. fimiliccr diiTercnciam 6C idccicaccm ipfius eo 
ci8,quodeftelTenctaadipUimciTe,fimiIitdCin al^. Ad 
Cep(imumcumdicitur,illud qnod eft propinc^uius c. 
Coccdcndo non cfc iioiius fub illa racionc.fub qua cft 
propitiquius minimcnoto.llc cudiatur vniucrfalc&c. 
diCo (j>ipfum magis vniuerlalcpotcftdupliciter conly 
deran.vno modo,Fm cj>ci^ mtnuspeTfe.rtum min*vnu 
uerfali,faliem quantum ad apparcs.fub quo incelltgicur, 
dC hoc modo non cftprius nocum.alio modo pocelT co', 

fyderari 



VHa co» ' 

gnorciitue 
duplidter» 



Maps mU 
ucri.ile c6« 
fidcr.itur. 
du^Iiatet* 



M 



Q.vAisTro prtYsicoRVM vr 

fvdCTantprummagis vntuerrnlr,vtpnuscoEnorcit fuis A rattonts,i,intcIIccf?u$. Altrcrponetexponj 
finguIanbu-irenfibtltbus.aiCilceft tioium prius quo ad tasCommctatoris,vtfitpropolmocopula 

^^^^ noSjVt hocfenttre.vel fenrus pniisoccurnt fenfuiqp hoc . - 

^^H^ ratioctnatum:d£ fic pnus fit incellec^ao anima]t8,quz fu 
mitur a fenfu^qp intelle.rtto hominis,quf fitmitur a rano' 
^Ho^Hnii ctnando.fimtltcerautem&l inali)sfuo modo. Ad au.' 
Ad nonu* <Sontatem Ando.pata ex prxdnftis. 



Toriittoti* 
^ &{ ptc* 



Ad aJiS rationc 

deillo dtcfto Commeniaions,quxmultosfecitdubttarc 
6C cogttare,& paucos aut nul os tioui expofuilTe tUud di 
<rhimC6mcnratoris,ctinotioritastomi< fcnribilis apud 
renfumeflcauranotioritatistotius vniuCTfalis apud iiv- 
telleaum.& fic hoc cft caufa.vt ipfe dicit,quare id rcbui 
naturalibus poftertora in elTc funt nobts notiora.hoc dt^ 
cit io his verbis.flC q» vniuerfum il!ud,f.cotum feniibiJc, 
dequo IcKutus fuerat.eft notius apud fenfum: caufa ell, 
quia vniucrfalia intelle^a func nottoraapud intcllciflum 
fux partesintclletftx.fiucillxpartcs fint fpecics,fiue 
caufa.fimilircrcaufainhoccrt,q»rcspo(l<:riores in cfTc 
fciliccf accidccia.funt norior.i apud nos cp caufx:hoc au' 
tem dt(flum,eftquam mirabile6Coccultum.q>cnim alr^ 
quod totum fenuhilc fir pnus notiim apud fenfum tj» fuf 
partes,cuiufmodicaufabtliiaccm habeiit fuper hoc,qi co 
gnirio inrcllecfciua animalis prxcedac cogninonem hois, 
aucfuperhoc,qimo[us5i!pIuralttascntiumfint nociora 
qu6 ad nos ipfis fubftantiis naturalibus.dato ctitm q fcn 
lusalicuius liominisnunqiiamcognoueritaltquod cocii 
fenfibile quanm ad eius gtes fcorfum SC diuifim , tamett 
adhucpolTetcfTc pnus noiut ipfe moius.^l^ fubnacta na 
tunlit. Forte diccndu,q<nonriiirintencio Aucrrotsil./ 
lam nottoricatem tocius fenfibtlis apud fenfum efic per lc 
caufjmilliusnonontati conus vniuerfahs:fcdq>cx hu' 
iufmodi fimtlirudine,f.qi.tocum fennbJccflnotiusfcnx 
fuiqt cius parus dtuifint,noca iiiic ifta venras,q> vniuer 
faleeft ptius nobis notu qi fingularc,fimili:cr cx tllo in^ 
nocutttft.i verica»,q>res pdftcnorcsincc.f.accntu, func 
nobis vel quo ad nos nonora qp cauff .polTibilc.n.crt ali' 
quid cflTc cim cognofccn Ji,quod n5 clt caufa cilcnJt (im 
plicttcr. vnde videmus,q> Anft.cum dixtlTcc vle clTc no 
tius,declarauirhocpfimtleItocofciifato,itaq> lllud fuic 
quodammodoniediumAd probandum iftam vcrtcatc. 

Dubiiaret adhucaliquts contra certtam condufionc, 
propccr vnum dicftum Commentatoris in Pnmo huius, 
Tci.c:4t. Verfusfincmilliuscapttuli.omnesigtcurconcrana pnn' 
ciptafacium.Diciccniniibi Commencacor liic verba, 
„ coinparacio inrcrcoinprehcnfibilia ab tntellccftu & afen 
fu non venficatur,nifi,qn acdpit in refpeKftu c6prehclio 
ni8c6ts:criigitiirc6prchci]fiointeIIe<fiualit licv{Vs:dCc5 
prchcnfio fcnfus fingulans fimpTr non fic aliqua cophcn 
, , fio vrts: vidcf q> nulla fit coparario.vc dicercq> fingulare 
fimprr fic pnus nocti cognicione fcnntiua ipfum vfc fit 
noriicogntituctnrellev.liua.hfc tri c6paratto ponebacur 
Jfjktio tertiacoclufione.ergo inalc. Adhocpoflec dici,<j» 
comprehenfionireiifitiuxdf tncclle<fnux nnn fic aliqua , 
c6is c6prehenfio vniuoca,iti bene p6t eis elTe coprchen^ 
fio cois analogica ad iftas^dicitur.n.comprchenfio fec«"u 
dii analogtam dccomprchenfione fenfiriua,dC dc incclle' 
<rtiua,vthabctvtderiTertiodcAla. Stafit quxratdc 
quapriii8dicttc6prchenfio.Dicendum,q (m ordmcim 
poncionisnnminis,prtusdicicurdefenficiua comprehen 
fione eo <j> ifta nottor eft mtiltis. tncantum , q> aliqui non 
cognofcunt aliani comprchcnfioncm nifi fcnfinuam : 8C 
quidam anrtquorrt non poiiiic df lam inccr inccllci^tiim ec 
fenfum.vc patec in Sccundo dc AlxSC hos fequcbaf qui 
dam fociorum meorum thefllogizans:quilrequcncer di 
ccbac fe iiitelligcre colorc pcr vifum,fi^ nitelligcTe fonij p 
audicum Sed Fm ordincm narurx ret pnus dicitur com.' 
prchenfiodc intcIIet1iua,(^defenficiua:quiacomprehc.» 
fio intelliirttua eft fimpfr nobilior renfitiua,quia ad ea or 
dinaturrennctua,diccnceThemiftioin Sccundode Aia, 
qutbufcunc}; mortalibiis nacura rributt incellcftum , 
dcm dcdit fenfus intrinfccos dC cxtrinfccos in mintfteriQ 



B 



7 

illa auifhjfi' 
actuacaits, co 

paraciointcrcomprchcnfibiliaabintclledu non veriD- 
cacurnificumaccipiunrurin rcfpc<fiu comprehcnfionis 
communis^&hxccopulaciuaeft vera. A:dcbet fic Jcgi 
& incelligt prima pars.comparacio inter comprchenfiSi 
lia ab intcllecftu non venficatur ntfi cum acctpicur refpc 
<ftu comprchenfiontscommunis.f intcllt^ibilui. Ncc ect 
dicere<j)ComprchcnfibiIcab intHlei55u lit notius fcnful 
illud aliud.fcd bcne verum eft diccre d( propne q? hoc 
comprehcnfibilf abince!le<flu notius eftapiid incelleiftii 
«^illudaKud.Similiceraucemfccund:ipars fic debet ifi' 
tclligt.comparario inccrcomprchenfibiliaa renfu n6 ve 
rificacur nill cum accipirur rcfpe«flu comprehcnfionts c5 
munis,f.fenfitiuf:operadico,qu3 comparancur adtnui' 
cem dtuerfacomprchcnfibilia cttam a fenfu. non.n. eflct 
propriedi.flum,hoccomprchcnfibilc a fcnfu eft noctus 
apud intclIcL^um qj illud^falrcm non elTec ica propnc du 
(^im.hoccomprchcfibilc fenfu cft notius fenrun'jt illud, 
Hanc autem aui5conracc.5d cius declaracionc,quam p<v 
fui,tdeo hic vlcimo induxi,quia mihi poft coniyderacio 
nem alcenus au<floncactsi occurnc . fed cu potet cani 
poncrc canquam dubicacioncm , 6C indcfolucic modo 
prxdido . quaic dCc, 

<5.VAESTIO VU 
An [ptciafpeciahffma fit VrimHmCo^tnm 
ab mulltHo humano. 



CSparatia 

iccrc6|ir(; 
hrnlibilu 
({uouctifif 
cjtur. 




Vidam Reucrendus do<ftor5f fuhnlis mul 
cri,pofutc,c]>coceptuscorufui fpccici fpalif' 
fimxciTec pnui in inceUc<fcu cp conceptus 
vniuerfaliorii. vc fi quis bcne diiponcus f m 
fcnfum fcncit tndiuiduil albedinis, prius co^- 
cipit cocepcuconfuroaJbcdincq)Colorc,ecqi quaiicatr, 
iiinililitcrailcS^inaii^s. JEchoc probauit tribus ronu 
bus. Prima eft. agens natiirale noii impcdicum apprcv 
ptnquacriruopaJTtuorufTtciencerdtrpofitoagtc in iprum 
f m vlnmil rux potenttx:crgo agic cftc<ftum pfc<fhflim3 
tnquantu p6t.rcd oia concurrencia ad iftii akfcii incclle<5l* 
funt omnes res nacurales medi(,qu{ pr^ccdtic ocm iCxa 
voluncarisd^ n5 impcdicf, vc paccr:crgo producunccon 
ceptum pcrfeiTtilTtnium inquafum polTunt: ille aucc non 
cftnificoceptus rpcciei rpecralilTimf.ficnim altquis ali% 
vcpuca concepcusalicinusc6inunions,quifit inipcrfc' 
«Ttioriji fpci fpcctaliflimx,ficut parseftimperfeiftior ctv 
to,lcquitur lila nou pofTunt tn conceptti fpccici,dC ica 
nun^i caufarenc illu. Sccundodicir Autc.Scdb Mcca. 
cap.tertio,Metaphyficacft vlcima ordine doclrinx: cr.' 
go pnncipia ofum altara fcicnciarij 6C ccrmini tHanl poO 
fuBC cocipi ance prtncipia Mecaphyficf .quod no eflec,fi 
prius ciporcerct concipi cnscc hmoi calia.cc fcqucrccMe 
taphyucicflepriorem ordinc do<firinx. Tcrtio fic, <? 
oporccret prf cedcre cocepcus vI'iore$ ante c6ceptum ca 
lisfpeciei,runcrcnrilpofitoinavf)udc finguIariSi: mouc>' 
tc fenlum dC incclleclu Jbluro,oporceret magnuin tepui 
poncreanrecjpconciperctur fpcs illius fingulans pnmo 
fen{«ci:quia pnus oporcerec intelligerc pratdicaca tn quid 
coiade tlla fpecic ^mordinem.cx hoc aucem,vr diat,pa 
tet caufa quarc incclligac inccllecftus pnus vnu icelligibf" 
leqt aliud.liLCC fpecies plunil finc ei pfices.hcK cnim non 
cft a voluntatc,cum tunc habeat tncc!!c>fiusa<ftum intcl 
ligendi,redhuiuscaufacft,quia fingularc vniuB forcius 
inouecfenrumcjp fingulareaJtcrius:itac]>primum rogni 
tii ab incelle<ftu cogmiioncconfura cft rpccies f^ilinima, 
cut* fingulare clficaaus mouet fenfum pnmo,liuc fit vt> 
fibile fiue audibilc fiue cangtbilrquodcunc^ entm indiui 
duum prius oiuuec fenfum,eius fpccics prius cft cognica 
cogmuone con(u£i,vc iftedicu. 

Condufio. 



$cotns 

Spc» fpaltf 
limacUpri 
mucoptu 
tu ab ueb 
lcAu 

Ko prima 



Roterua 



QVAESTIO 



PRIMI 



Tonu Scod 
c5aa ipfu 



CO NC L V S 1 O 
FjdkrunmfripottWconffptum rpfciri rpfcialiBimx.tJon 
cirtpriu»coftniri5.fr<l aliquid vniurtfaliuj , ncc 
concra Iioc iliquid dcmonflrJn poCcft, 

ETquamuisfUx rationespulchrx Rnt 6C fubcilcs, 
tame»j fcnrcntiam Ariflo.ac communeni do^trma 
cenenci poflfibile eflet eas debtluarc. Arguecur.n. 
fecundum pnman» rationem q> conccpius diftuKlus &. 
diftinitiuus fpeciei fpccialt(Timx,cuiu8indiuiduum for^ 
tiu» nwuec fcnfum pnor eft m iDteUeclu via gcneraitoi» 
c&concepcusconfufuseiufdem fpccici PCcipicBdojjpo^ 
iitiOMe» ilJaseafde, agcns naturalc&c. fedconccptus di 
ftinv:"tus fpcciei fptcialiffimf .cuiiis iiiJtuKiuii pniismo^ 
uet fcnfum& foniuseft perfcaiffimus coccptus in que 
poflunt caufj natui alcs illt.f.indiutdufi pi ano 5i loniu» 
moucs fenfun^tiiintcllecluagcuiqujrcpnus producec 
•ntellcAri diftinAu dlius fpet tj^conceptu confufum, cu^ 



t dequibuseftibtintenttoprtncipalts.Concedendo tn 
cocnitione diftui<rta,phus cognofcuiit magig vfta co^ 
gnofcant minus vFia cogmiionediftmcla &i plcfta.nun 
quam.n.habereturcfe(ftcconceptusdtfttnJtushoIs,nili 
pnus habcrctur conccptus diftinifhjs aIalis,dC fic de ali)s 
fuperioribus.quf diftinftc potfunc cocipinta q> ficut co- 
gmcioconfufaaialis^editcognuioncconlufamhols.ira 
coenitio diflin<^a aialis aliquo modo pccdit cognicionl 
dilrmdam hois.f.ficut pars prjccdit totu.cum.r.,aial po 
natur m diftr>nc t>ai«,oportec <^ in eius diftone ponaiuc 
diffinitio alalis.fi debet perfcifte dC oSno cxplicite diffiiii 
ri.Sed,qalK>cfciuerijc pauaexercitatiinLogicade hoc 
voluifolicifari.hjcautadpnsfintdi<rta non rcprobSdo 
do<fmn5illius,cunisintelic(fiu non atnngo,fedad vcrita 
capl<niorcinquilitionc,adqu3ocHhoIe» hfit dcfideriu 
nacurale. AdaJiironcm potcftdtci q^quacucunc^ cu 
ccptu4 vfior confufus fit ni intcllct^tu prior vu generois, 
coiKtptusconfufuR (pei (pcctaltfTimj fmiintcnnoncm 



Ad (ertias 
lonem* 



iiMoooofitilvultifaho.qutadicit q.totus ordo cSfufeB Arift.tnnonoportcf m.ignriti5sapponcrcantcq[jcogiio 



A<1 prirel 
rauonem. 



Ad fdim 
cationtm . 



«ognofccdi prior cft. OStra tcrtia roncm fic oppono, 
Si conceptus cStufus fpeciei fpcciaii/rimf elTct prior vu 
C0gnitionisuiintcllc<ftu<^conccptu3vl'is,tuncfingula^ 
rinioueiitefcnfuminmtcllcvlufoluto oportcrct magnu 
C^pusponereaiucqp cociperergcimsgcneralifrimililhus 
IpciidilltusfinguUns-.quia prtus oporterei cognofcere 
pdicaiacoia pracdicatain quid de illa fpc f m ordine vftp 
quo pucnirnur ad gcnus generaliftimil.hoc ailt cft inco 
uen(cns,vt patrtcuihbct mtelligenti.Naquilibct cxerci 
tatus dC hns fuftiaente veruatc,ftatim finc magno ccpo 
rep<^tc6ci'pere^cnus generalilimfi dIiusfpci,vtconce^ 
pto hoSc ft.istin hiic lonpo tpc poc cocipcre ipfam fubfti 
tia. Sed quia cdtraarguerc no cft folucre,3C fi ad mille 
tncCiucnkntiaquis deducat,tdeodico aliicr ad iftasduas 
rones. Ad prima dico,i^ fingularialicuiusjpci mouc^ 
tc fcnfumfVCinte'lediinonimpcdito,inte lccius noneft 
fufficiencerdifpofiiuii ad c3ceptum confurum (pei fpecta 
lilTTmf.ntfipcedcniibuf aliquomodo coceptibus vrio* 
ribus:5C ideo non fiet w intelleducoctptus ilhus fpcicS 
(uf(,nifi aliquo m6 preccdani ocs coceptus vTcs pdtcato 
ruin quid dc illa fpccic.ficiit albedine pfuc aeri nump in^ 
duccrct fua rpcm di. intcntionc m acrc,nifi aer cflct difpo 
fitui iuminc et diaphanitate.fimiliter matcrta pnma,it p 
pofTibileponat encfeparataab oi {orma,<5i: poneret po<> 
fe recipere formS mifti ab ahquo .icrentc naturali,n6 rec» 
pereicanifi fSccdcnnbuslormiscrn-.oru quocuncy mo. 

Ad ali3 ronem dtco,cp Me taphy fic.i pp hoc nO eft po 
ftcriorordtncdoitrinf aliisfcicniii^iiquia coccptus vlVrt 
Aiom fcibiliu fint poftcrioret cSccptibus fpjliiTimoruni 
cofidcratoru inaltjs:poftenorc8 dico via generationis. 
tales.n,coccptus fimpliccs cofufi non docentur,nec^ pcr 
dodrina acquu-unturtquraf m Licofl.in l'rimo Poftc^ 
pric principiii,na docctur ncc aJdilcitijr:nifi illud qS cij 
primocondpicur apparetnobi» dubitl velfalfum. Ifti 



Tex.e.«, 



fcatur("uugcnu*:quiatalcsconceptus ordiuati admuice 
oon hi-u adinuice tanta repugnatti vcl cotrarietaccm , qi 
oportcret ad aducntu vclreceprionc vnius m alicjuo ma 
gno t pe corrupi alteri"i.&: eft fimile argumctu , ficut fi di 
ccrciui fiCjfipfitcalbcdmcnuiKp agerccfuaintctione tn 
acrciufioporteretacreilluminarijtunc oporicrct appo' 
ncre magnii ips antctip ipla faccret intentionc m medio, 
Imc aiit incdiii feg no eft veriLuico ncc illud fequii.Et cS 
firmat folucio ifta:$|a ccrtu eft q^ tot mcdu funt inter c&/ 
ccptumconfufumfpecici fpcculiftimz dc coccptum fui 
vniucrfaliirtmum.quot func mediaintercoceptum vui' 
ucrfalilTtmum^coiiceptumfpcaei fpecialiflimx. , 

Ncceflccftigit vnuc< principiri aut plura. 
Similitcr naturalisnonhabct loqwidc prm xcitvc^t, 
dpijsan fint dCc. 

Q.VAESTIO VII. 
Am NiitMrdlv, confr<i nannalia ptincipU 
nrgi^ntn , di/Jjntarr pcffu , 

Irca ifhid capitulu primo queri£, vtrii Pht» 
IofophusNaturalispolTi( difputarc concra 
negante principu naturaha. Arguit pri^ 
mocf ficquiaficui fehabet Mctaphyficu» 
ad pncipia M etaphyficalia,fic fc Iiabet Na-- 
curalisadprinctp<anaturalia,hoc patet jj couenientc Cw 
militudinc,fcd Metaphy ficus p6c difputai c cont ra negi 
teprtncipiainctaphyficalia, Vf patet in QuarcoMeta* i^XtCt- 
quare&c. Itefcdb.adiUiipcrtmctdifputarccontrane ■*" 
ganteprincipianaturalia.cuius ipfa pnnctpia naturalia 
funt inaxime propria.hoc videt rOnabilcTcd tpfius phu 
lofophiNaturalisprtncipiajiacuraliafuncmaximc pro^- 
pria,vcmanifeftueft.quaredi:c. Iceccrtio,ilIe,qp5t de 




monftrareprmapianacuralia.pocdifputareconrra ncgS 
aiicconccptusincomplcxi&confuiinccfunt dubi) ncc i% tceatredNaturalisPhtlofophuspotcftdcmonltrarepnx 



Metaphy s 
bci i ordi 
nc doAri f 
ncpodcri, 
ec 



tapparrnt falfi:ideo,cu talcs non doceantur cx ordinc do^ 
«firinc no cft accipiendus ordo doc"tiinf ipfius metaphy-' 
fic(adalusfaentias. Sedfiquxras,qu3re ergo Meta. 
pofterior cft ordtne dodrinf ihoc eft pro tanco forte, q* 
complcxa,ciu( in ea demonttrant ur,funt difFicilu mulrii 
ad cognofccndum cemtudinaliter & vlV, vt patet in pro 
bIcmatibut,quxdifpuranturinca.nthtL n. prohibet ex 
aliqutbus.cnconcipiuiiturconcepribus fimplicibus,for 
mariqunesmultudubitabiles Aldit^icilcs ad foluendu, 
vtvtriiensfiivnu&enefintMdcintcrfefli fimilu ta^ 
lia, IccpolTctdicijCj» Metaphyficaeftpofteriorordine 
do(flrinjroneiIlius,qJlconfyderat dcvribuscilitatcfi' 
cuteftDeu»,atalapnncipuabftra(fta, quorii quiddu 
tasdebcc p Metaphyficacognofci.fi afit doceref poftc 
nus quatii ad illa parce,iii qua confydcrancur vHa pdica 
tione,hoc non eft nill, qu ia cognitio taliii pcmet ad eao' 
de panc philofophi£tad qua {jtinct prtncipia abftra<fla. 



Cipia naturaIta:quare5:c..Vlaiorpatet:quiap eande ra^ 
tionc,pquam oftenditur aliqua ventas,conccdetiIhcJr« 
rc huiufmodi vcritatc, vt latis patct m Pnmo Pofter . 6C 
minor eft cuidcns cx primo huius. Vbi Anfto. dcmoii' 
ftratipfammatcri^pninS.qufcft vnu pnncipiu rerum 
naturaltum.quare&c. Itcquarto arguitur audonta.' Tex.c«»«, 
tc Arifto.iniftoprimolib.vbiipfedtfpuutconcra Par^ Texlc,», , 
menidemd£ MclLnuraquinegauerunt prinapia rerum 
naturalium.tamen in ifto lib.tradit Arifto.primam par^ 
tem Phdofophix Namrahs.quarefltlc. 

OPFOSiTVM Arguiiuraudoritate Anft. tnlirera 
vbiJidt.qi naiuralts nonhabetpfcdifputarecontra ne 
gantemprmcipia rerum naturalium,IdemvuItComm€ 
tator&omneeexpoficorcs Anft. £c probatur rario' 
nc:quia ficui fc habctgeomctrnad principia geometnf 
fic fe habet naturali* ad principia naturalia pcr conuenic 
tcia iLaiilKudiitcaurcdgcoincttiaoonhabct pcr fcdifpu' 

larc 



I 



Comen«t, 

Phnapia 
friplicia co 
>r.infin 
■tuNa 
cur.iJi. 



. QVAESTIO PHYSrCORVM y/ji g 



TCX.CI, 



XlLdicJ:ur,i5i:accip.turaComnictafore m «fto pnmo, 
SaennaNaturalisconfyderac princip.a rnpiccia,f. pntl 
apudoiftruif&non.pliuselTefimpIV^ai pnnc.pia eire 
non dodnnf :& prindpta e/Tc 6i do<flnnf .funt afit pr.n^ 
c.p.a dodJ.nf & non c(le ipfa accidcnt.a p lc rcfpedu na 
turalium fen(ib.IiG,vtcrtmotuscS: plur.il.tas cnt.um.ot: 
exempl.hcatCanien.aiorlifr.&lfuijtquaJitatesmiunu 
Jct P fe& propnc ipforii naiurai.u,qux diic in coiinirio., 
nf Iubi^tiarunaturaliu:6i:rnn6funt pnnapiaiprtus ef 
fe fimprr.fed fo'il alicuius dTeaccntalitcr.l^nncip.ii autc 
eirc,fednondo(rtrinxeftmatcriaprima&: fonc pnmus 
niotor:hxc.n.bcn£runrpnncip.arcrii naturai.u, liictn 
nonfuntpropneprinc.p.adoL^tr.nx:qu.a princip.il do^ 
<tr.nxdeb«tcircafac.lionbus6i: fac.liter cognofcib.le, 
VthabcfQuinto.Mcra.cap.dcpr.nc.p.o.vb. Ar..d.ar, 
cf optimu do<ftrin.T principii'. eft.a quo f|s faciliter add.. 
fcit.Facil.rcrantai.qinsaddifctf,Eca,q tactl.tcr cogno^ 
fcit : conftat autc cp pnma matctia & pr.mus motor non 
funt facdiaad cognofccdii:fmo plurima d.tficulras eft ad 
cognofcerdam .ftaprinc.p.a.Principia vcrododr.nf n 
«ITe funr propnf formx fiibftantKiles rcip raturaliri. funt 
enim quodamo pr.ncpia doc^tr.nx inquanrii p cognicto 
neipfariia: tranfmutationi«fubftat.alis,qeftfm forma 
■fiibrtantiale.puenimusad not.t.3 pr.mrmaterif,5fipfi» 
priuat.oni; 6C pot cntif .funt aut pnnapia elTend. .pHs r^ 
bus naturai.b»,vtman.leftueftin PrimoetScdbhu.ui. 
6C idco formf rerum naturalium aliquaiiter funt princi* 
pudo^fnnx& elTe.D.co autcm aliquaiitcr,qu.a formx 
nonfuntomn.nopr.ncip.aprimado(ftrtnx, fed innotc 
fcunt cx opcnbus propriis rcrum naiuralium , qux funt 
aifboes earii,vt patet ex Scdb dc Genc.6i: Odauo Mer. 
His vifis polTunr dici ad quxft.onf tria.Pnmo cj. Na 



fputare cotra ncgant c pnndp.a natural.a,qux funt pri/i 
cip.aipfiuscirc.&nondoJtnnx.quoJprob.itur qu.a lY 
1« ,qui p6t probare aJiqua princ.p.a ciTc.pore ft redarcue 
re illum qui ca negat,vt manilcftum cft cuilibet i ntclli.rf 
t..n.ini pcundcm proceilum oftcnd.iur .il.quod copi^ 

xum.aCrcdarguiturncganaipfum.fedPhilofophujNa.' 
rural.s bcne poteft dcmoftrarc prindpia ipfius cflc qirx 
non funt propna prinapia doi trinx,vt pater per Arift 
qui dcmonftrat pnma matcria elTc.fii: fimil.ccr in O-^ta; 
uohuius dcmonftrat pnmum motorcm cDc . quare 3Cc* 
Tcrt.o dico <f Naturalis bcncpoteft dtfputare corri 
negantem prmcip.a doifrrinx 5: eiTc,fciIicet formas fub, 

«ant.aicsnaturalcs.qu.a.UuJquoaliquideftnotiuscon 
lydcratumin ScientiaNafuraI.,cu.usnotit.a poteft nex 
ccftarioconcluditirc poteft dcmonftran m Sc.cnt.a Na 

«««'•Apcrconfequcnsporrcdarguincgansipfum fcd 
" aliqiud confydcratum in Scientia Naturali cft notius ip. 
Ci torma fubftannali.a: cx illo poteft ipfa forma rubflan 
tialij nccclTario condudi circ.quarc fiCc. Maior cft nota* 
quia oratio cftiyiIogtlmuBcxnrn.oribusnob.s,a: prt,> 
pri)s dc ncceJTiratc con cl udens . M i nor p ropofi t.o eft n<y 
ta.nam fad.o fcu prodmftiorc. natural.geft aliquid no> 
ttus .pfa lorma iuoftantial.,&: ex ca potcftnecciTario c5 
ciudiipfafomia fubftantiaiiscircciimcnim fcnfui fah? 
intcnori,f.cogttatiux manifeftum fit rcm naturalcin fie. 
n feu produci poftquam non eft,oportct q, fit ab aliquo 
produccntc propinquo 3C per fe.&,cu.« ,pfa matcr.a rci 
taax non fac.at ipfam rcm hi<ffam,(cd fit .n potcntu re^ 
c«>t.ua ad cam.vt aqua non faciat cx fcipfa p.fcem quc- 
admodumneclut.1lactatexrcipfovas,redart.fcx,opor^ 
tct crgo q, ipfa materia fit fubie<fb , 6C q, ibi fit aiiquod 
ahud prtncipium producens rem nat«ralcm:tllud autem 
eft forma fubftant.al.s:quare dCc. Al.x autcm demS 



Conclufi# 
Ccraa. 



.:t-,T 



«.ralisPhiiofophusnonpo^eprobar^Vnum qu.^cyat c ft^^^^^^ 

pr.nc.o.a do<flnnx nertment., ^r^ri.^ Kl,,..,fu ^ "^" "^l ^l . T.T l*'7'"ft"nJ" formas fubfta 



f 



*oada£o 
rcuodj. 



. .^v. «..^•u.^Mi^. «liuill k|UI llCgdL 

pr.nc.piado(flnnxpcrt.nentta ad Scienttam Naturalc, 
dico.per fc dC dirccftc. Et hoc ftattm probatur. quia illc,g 
nonpotdcmonftrareproprica: perfc pnnc.p.a aliqua, 
nonpoteftd.fputarecontrancgantemea..dcm cn.m eft 
fyIiog.fmus,quo demoftratur al.qua coclufio,& quo c5 
irad.ctur ncgaiui, vt patet .n Log.ca.fed Natural.s non 
poteftdemonftrarcpr.nc.p.adoiftr.nx:quiavel demon 
ftrarct ca dcmonftrationcoftcfiua , vel dcmonftratione 
ad impoir.b.le,a(: hxc cft diuifio fuff.aes,vt patet ex Pri 
mo Poftcnon dcmonftratione oftenfiuazquia iftadebet 
procedcre cx al.cju.bus notionbus condufione:nunc au 
tcm ipfi» prinapijs doclnnx nihil cft notius quo ad nos 
infcicnrianarurai.,vtinfcicntianaiurali n.hil cft notius 
quo ad nos,qp q, motus fit. vnde A rift.d.dt . fubi)ciaf ur 
nob.s naturaha moucri. Item nihil addifcitur,& p cSo 
fcqucns non demonftratur.nifi quod cum primo conaV 

Eimuscftnobisdub.umvel apparct fairum,& poft du^ _ 
itat.oncm veloppofitioncm contradicentis,man.fefta^ ^ 
tur e.us veritas nob.s,vt pulcherrime didt Linco.in Pri 
»no Poftenorum prope prindpiil.NulIus afit fanf men^ 
ttsconcipicnsmotuindubitat.ftam.quia fcnfui cft cui- 
dens.igiturnon polTunt demoftrandemoftratione oiL- 
fiua.necdcmr)ftrat.onc3dimporc:qu.a.fta procedit ex 
al.quofalfococcnToab aducrfario,&al.quovcro coa/ni 
pto.fii: coiicludit aif quid manifeft.us , cx cuius intcrcm' 
pttonc reuertitur ad interfptionc ilhus falfi cocclTi.a: ad 
condudcndfi eius oppofitti eiTc ven'i,& hoc no latct fnc 
te» logicifi igit ur pr.ncipia doArinx demoftrarftur ne- 
^ati,oportetcj,aliqu.delTcrmanifeft.usfairum ip oppo 
litum ipforii pnncip.orii: & hoc cft laifum.na ficut pnm 
pnncip.a doiftr.nx funt m faentia Naturali noniT.ma in 
fuavcr.tate,ficcoruin oppofitarunf not.lTimain falfita^ 
le fua:ncenim fc habet in fc.enttjs.vt didt Ariil. Primo 
Poftc.vfjfl notilTimQ eft in Tua vcr.tate motum effe, ip^ 
aoa clTe iioiifliniu cft tnfua faliuaic,di: poucs mo^ 



Metaphy* 
ficui difpu 
tn contra 
ncg.infe* 
prinapia 
Pliilolo; 
phi^ iuCu# 
ralii. 



« 
<( 



tialcsenc.fcdquoddiaumeftlocoexcmph fufficiat ad 
prxfens. tteftconfydcrandum.q, licctNafuralis Phi 
lofophus non polTit pcr fc dC pcr habitum faennx Natu 
ijatsdifputarccontraneganics prunaprincipiafux do.- 
tSnnx vt oftcnfum cft:Tamen alius Philorophus.prea-- 
pue Mctaphyficus poteft contraeos d.fpmare: quia ipfie 
confvdcrat ens,et vnum,& fubftantiam.et quai.tatem. 

u "^' P*",«""^'".<*^ alios modos entis primot cx 
qu.bus polTunt formari rat.oncs contra cos proccdentea 
ex concdTus abcis.& hocmodo proced.t Arift. comra 
tpfos in capitulo prifenri^vt patet .nfpiacnti.5: hoc 

cit pcr halMtum Philofophix pr.mi,vt ipfemer oftcndit 
in his vcrbis.Haber enim ad Ph.Iorophia hic rcfpcAjs 

ideftconfvdcrattoeorum,cxquodifputandumeftc6tra 
antiquos,habct vnam partem ad Philofophiam idcft ad 

Metaphyficam.quxdicifurPhilorophiaahfoiutcpan. 
tonomaliam.i.cxccllcnt.am: ipra enim eft pnnapaiiJTw 
maomnium habituuin .ntcllcv^tuatiura. ' " 

Tuncadrat.ones.Adpr.mamdiccndumeft,q, fimi. 
Ic cft .n hoc.q, vtrao, conryderac fua pr.napia,rcd diiTu 
railc eft inaIio:quia l^hiJofophus pnmus confyderat ens 
inqtJtantuin ens,ai: omnu fub rarione cnris,idco ipfc ha- 
betdirputareconcrancganfcmpnncipiumprimu quod 
forinaturdeeme:prxapucqui3 primumprinapium c5 
ceditquocunqiconceiTovthabet videriinQuarto Me^ 
taphy.fed Phylofophus Naturalis non coiydcrat pcr fc ^***^ 
ifta pnncip a niarrrif ,p q po:,pccdcrecontra ticgJics 
mu motu 3C plaralitatc cntul.idco nonpoc difputarc c5 
tra ncgances ifta. Sed aliquidubitant hfc.quia ficut Mc 
raphyfjcus confyderataliqutd, quod conccdif quoa-|cB 
conceiro,fic Naniralis cSfyderar aliq J qtrconccdif quo^ 
cunqi conceJTo,vt morii vfr,SC cicquid coccdrf, oportet 
q, c6cedaf motut.non.n.potcft conccdi fine fcrmone,^ 
fcrmo non pot fTeti finc motu acris.quare &:c.rcd Meta* 
phyUcus poc dirpucarc cotra afgantc nru pndpfri,c6, 

illud 



Obieclio . 



1 { /ti^AESTIO 



PRIMl: 



VIII» 



rflfudeoncediturquocunqrconccffo.crgoNaturalis Phi £ noncdvnuexruppofttioncT&hoc noncfTct ficOfticu* 



Ratio. 



lofoph' poterii dtlputarc contra ncgantc fui"i principiii/. 
motrijCO q» iftud concedicquocunqi concciTo. Ad 'hoc 
p5t dici,i)> non c(l fil^ de princtpio primo complexo, dC 
demotu ^tumadpropoittu:quia,liprimu priDcipiucd 
plcxuconccdtt quocunc^ concclTo,hocertpp c5itaccm 
ipHus cntisde quo confticuitur primil principui,Cno co 
lingit tJc fiinul eflc 6C non clTc, vt patct Q^iarto M.cti, 
tta ipfum conccdit quocunc^ conccflb proucnic cx par 
teruadf cxcoicatcfjaadota vcra:fcJc])motu8 conccda 
turquocunc^ conccflo.hoc nonproucnitcx p.irte ipfius 
mofus,c6 q> lit c5is ad o!a cntia,fcd tortc proucnit cx par 
tc ipfius concedcnris,qui non pdt conccdere finc motu, 
•^. Vt argucbatur. Aliter diccret aliquis,q) tpfc motus nd 
concedtiur quocuncti conccflodc a^ftu figniftcato^fcd fo 
ludc aiflucxcratn.Primiiauc pnncipium complexum, 

2uod pcrtincc ad Mctaphyfici1,conccdicurdca4fhingnf 
caco,quod cfl dctcrmtnatc vcriL, Iiclicct fm verica' 
tetUe,qutncgat mocu,pontcmotumdc facto,tiiiftf,qui ^ 
ncncciino motum,hocn5 c5ccdcrct : idco Naturaltt n5 
haBcret contraiUum.fcd i]k,quinegatpnmu principiu 
complacum.ncccflario concedit q> vox fua figntficct aii 
quid,aut tpfe clTcc fimilis plantis, & deterior brutis,vt 
Tex.e«f . dtcic Philofophus in C^iarto Meca.hoc auc coccflb , ine 
Utcabilttcrconcludit^q>n5dequolibcc verum efl fimul 
cflic 6C ao clTe,vci anirmare dC ncgarc, vc Arill . dcduat 
tbidem. Ad fcciam ronem cum dicicur , ad illum dCc, 
verQ efl,fi fint propria ei,6C fl fint occulta vel minus no* 
u.fcd,flnntnotiiTima,nonoportct,SicaucceIl dcprin^ 
api^s do(5lrin{apud PhiloTophum naturalcm:quarcetc. 

A]i( du( rones folut( faiit cx di(fliB. Tercia enim bc 
ne cocludit de prtncipf)s,qu( no funt princtpia prtma do 
^in(,<]> Naturalis dcmonflrrat ea,ct hoc eft eonceiTum. 

Ad au(floritacc Arifl.in oppofitum dtco,q> ipfc no di 
rputacconcraParmciiidcfiCMcliflum per habitu Philo 
fophi(naiuralis,fedphabitiiPhtlofopnt(prim(, vtipfe Q 
dicic in litera.pro tato tii coa<flu9 (uit illam difputationc 
ordinarc tnter partcs huius fctcti(,qa illi Phtlofophi dcfi 
ctcbanc&crrabantconcrarcsnacuralcs.quarc &Lc. 

i^. Prindpium autcm maximc proprium; qm 

inulnpbcitcr dicitur idquod e(t. 

aV AE S T I O. VIII, 
An ms fit miuoam , idefi miifs ratiow , fub-' 
flanti^ , tr acddmn. 
Vacru hic, Vtrii ens fic vnius rSiiis ad fub* 
(tantia 6C acciis. Arguit pnmo c)> fic, 
lilud.qdcft fubiesftij 

rCni«.Navnafctcnitaefl,qu(efl vnius ge.' 
ncrisfubicv^^ijVt patcttn Prinio Pofle.fcd 
cns Cil fubicvlii vnius fcicnn'(,r. .Mctaphy (Tcac , vt patet 
in Qiiarto Mctaphy. Ifcrccudo,quodpdt;atur<icali 
Tcx.e,i, quodCnonpdicatur(quiuoce,nec dcnomtnactuc ^ica " 
tur vniuocc.d^ P cofequcns eilvnius rSnis : non.ii.func 
plurcs modi prxdicandi, vt patet tn prxdicamentii : fed 
ipfum cns iSdicaf dcfubftancia5^accidcnccnon(quiuo 
Cc:quta tunc non eflct fubicifiri alicuius fcicnti( , vt patet 
Tex.cz, c^QuarcoMeta.nccpdicaturdenoraiiutiueiquia calis 
pdicatio cfl accidcntalis.vt patet ex pr(dicamcntis. eni 
autem prardicatur de quocuncji cflcntialjtcr . crgo relin^ 
quitur ipfum vniuDCc pr(dicari. Vmucxra aiit func vnt' 
rationis,vt dicitur in pr(dicamentis, quarc 6Cc. Itcm 
tcrtio,quod eftobieiflum vnius virrutts cognofcitiu^ eft 
vniusrattoDistcti virtutespa<fiusdiftinguaiicur£C ad' 
P obieifta,vt patet m Sccundo dc Aia. Scd ipfum cns cft 
obie(flum vntua potenti(,f,inccllc<rius,vt diciturcoiccr. 
Te3(,c,ii, l"*'''^*^» Ite quarto,ilIudcxquoconfticuttur primii 
* * principiucomplexuenviuusrationis:fedensefthm6i. 
quare A^cMaior patct:quia ipfum prtmum principium 
complcxum cft voO d£ compl cxti cft voa propofictOj 6C 




D 



recurcxaliquomuIciplicrdCminorpaccc pcr Anlto.«i 
QuanoMcca.vbidicir,q> hoccftpnmripriiKrpiu cotn^ 
plcxti:non conttngit tdc ilmul enfe 6C non eflc.quare 6Cc. 

Itc quinco,illud quod primil productturi cl maxtme 
vna cft vnius rSnis eo,q> ca 6C catum debci^pportionari: 
vtiScdbPhy.Scdipfumenseftpmilcatila ca maximc 
vna.nam pma rcru ciirti cft cc, vtpatcttnlibrodcCais. 

OPPOSiTVM argtiitur hic auiftotiratc Arift.qui du 
cit,i|t ipfum ens dicit muItipIV.quod no clTcf,fi cfTct vn** 
racionis ad fubftmttam et accidcns:quod cntm cfc vnius 
rationis ad aliqua non dicitur de cis mukipliciter, 
CONCLVSIO 

Ensnonm!uocuin,nccpurc(qiiiancuin,rcd anatogficftadfub 
l1antiain,S( accidcnf , fiac dcccm prKdicamcntJ. 

E ifta quxftionc funt opiniocs diuerr^.Quid j enim 
dtcunt,c)> cns cft vnius ronis tcrn( difcinctx a ratto 
n( fubftanttjc 5C i raiionc accidcnits.quod probat rdni<' 
bus prius adduc'ns,i5t pcipue fundac fe fu{j hoc,quod ip.' 
fum cns habcc vni1 inodii clTcndt lcuvnum apparcnsto 
fubftantia 6C accidcnce^f.enTc tormaliter p fc.nS ipfa fulv 
ftantia eft ens ^(e6C formaIicer,d£ acctdcns eft ens pcr 1( 
formalitenquauis.n.ipfum fit fubiecfiiiic in fubftatta, lii 
non eft ens p ipfam fubft2na formalitcr,f.quod ipfa fub< 
ftantta fic formalc principtri,p quod eft ipfum accns,im/ 
mo fcipfo 6L ron aliquoalio dl cns formalitcr,& ab ift» 
modo cflcndi c5i poccft fumi vnus coccpius iiitcllcsftua/' 
Its diucrfus a con^cpiu fubftantix proprto , 5C a coccpttt 
accidcnttsproprio.Dicunttiiquidj iftorum,quod licc^ 
ratto cncis,fit vna fm fcad fubltanciam 6C ad accfis,tii p 
prius prxdicaturde fubftantia qi dc accidctc.SCideo di^' 
citur quod ens non eft pure vniuocum,fcd analogu quo 
cunc^ niodo.Ni fubftanaipfa el^ pnui dC venu<! ens for 
maliter ipfum accns.Ec p hoc foluunc ocs aucfcoricatcs 
Ariftotclis A.' Comcntatons. Sed iftud no placet alijs 
PS2 multa .Pnmo.quia fi ens eflet vnius ractonis ad fub^ 
flanciiSfad acciis,cuncetTecgcnus,cii pdicareturdeci* 
eflennalicerd^Fm vnaronem.hocauc rcputat tnconue<' 
niensfm Arift.&: Porphyrnl.iicc valct li dicacur, quod 
llla raito p prtus participacur a fubftaniia (|t ab acctdctc^ 
& ideo non eft pu re vniuocu.quia fim iliccr diccrc quoti 
ratioaIalispprius5lprincipaIiusinucnKurin hole q^in 
alijs fpcbus,6i: vIV fpc> ciufdi: gcncris no piif comparari 
ad fc inuicc cc (que pfeiftc.ncc zqualucr habcrc ratione 
illius gencris:potcft itaqi fic opponi fi partiapatio alicu 
ius modi cflSrndi fcdm magis {^fcdii 6C minus pfciftil irn 
pcdiret vniuocii,fcquicur aial non cITec vtuuocum ad 
nolcm 5i ad alta aialia.cii ho pariicipct ipfum multo for^ 
tius cxtcra afalia. Iic,(i cns clTct vnius rationis dtfhn 
<flx &c.tunc conccpcus dccepdicamccoru non ecnc fim 
plicifTimi 6C pmi:qd pacet cfle falfum p Porphiriu, q du 
cit^qd^dccc gencra pdicamcntoru funt dccc pma princi' 
piarcrum.& pacct confcquentia:quiafcmpcrconceptu* 
inficrioris eft compofitus aliquo modo ex conceptu fupc 
rioris, vbi fupcnus habet vnum conccptum difhniftum. 
hxc afitronoDcftmultt1cuidcs:qa fupponicvnii c]uod 
eft forte xqucdubiri,vcl magts propofito,f. q> coccptui 
tnfcrioris iit c5ccptus coinpofiiu» ex plurtbus conccpti-' 
bus,& hoc mulii negantrfcd dc hoc vifum fuit alic]d pus. 

Iicm ifta pofitio videtur apcrtc contra Artft.micncio 
ncmin QuarcoMctaph.vbiipfccxemphficansmuIttpli 
citatem entts,cxcplificat dc falubrt , quod dicicur (m di 
uerfas racioncs,vt manifclhim cft ibidcm. Nec valet qcf 
ipfi dicunc de tllo modo clTcnJi fubftanttx 6C accidcncts. 
qd'pafci:quiaclTcpcrfcformaIiccr fubftann(cftidemcf 
(cnnaliter cum ipfa fubftanna:et fimiliccr eflc formaliccr 
accidcnctSjVC tfbmct conccdcmc,ni}iil aliud cft m«dut 
cfTcndi fuiipfius. Vndc ficut fubftancix 6C accidentis no 
cft vnus mtxlus cflcndicommunis,nc ciTc formaliccr n5 
C^ vnus conununis modus cflcndi tllis. Icem aliqui li^ 
. arguunc. 



Q_VAESTIO PHYSICORVM VIII 



2rguunc,przdtc.-«nim non prxdicatur cfTcntiahier de mo 
do ellcndiya quorumuurtatioipiius tcriniiti, vt animal 
non prxdicaturdc iUo tnodo ciiciidi , qui ell fcntirc, vcl 
fcnrui,a quo fumitur ratio animalis: & homo non przdt' 
dcur cirentta]i:crderactoanan , vcl rationali virtucc , a 
quofumuurraciohonnnis.Tuncargurtur/ic.ilIcmoduB 
dTcndi , falicct clTcformaliicr , au: cfc ens vcl non cns . fi 
non cns,cunc cfl dcrifonum,cjj raciotmcUigcndicntis fu-- 
(naturinoncntczfi eCi cns , tunc cns prxdicarcturcfrcn' 
halicer dc modo ciTendi, a quo acciptcur ratio cncu : qd* 
vidctur* ircimpo6libilc. lccinmodus cffcndi aquofa 
micur conccpt us allcuius ro.dcbct cfTc modus clVcndt cu 
«ushbcc contcnci fub ilgnificationc tllius tcrmini, vc m<v 
dus animaiis cfl modur» clTcndi cuiuslibct aiumaci.nmili 
tcrautcni&inaIi)s.ficrgQ clTcformalitcr cfl moduseO 
fcndiji quo fumit ur ratio conccpcus cncis, ttic ciTc furma 
IiterellmodusclTcndicutuslibcccntts:nuncautem, cum 
ipfuin ciTc formaiicer fic quoddam cns,ipfum cfTcfi^rma' 
Jicer cnc modus ellcndi ipfius cfTc formalircr : 6C fic pro^ B 
ccdicur w infinicum in modis cfTcndi pcr fcordinatis, auc 
•dccfTccmoduscfTcndifui^pfius^q^^MdcturefTeimporc. 

Ec idco dico aliccr ad quxRioncm,& dico cria. Pnmo 
dico,c)< ipfum ens non efl vnius raiionis ccrtiz dt(hn<fkx 
aratiotnbus dccem prxdicamctorum . Ethocprobatur 
racionibus pr(di<rtts,tum quia cflct gcnus.t um ctiam.qa 
habcrct aliqucm vnummodum cfrcndicommunc fub^ 
fbmti{ 6C accidcnci:quod cft valdc rcmo:uro.quarc.&c. 
- Sccundocft diccndum quod tpfum cnsnoneft pure 
zquiuocum,quia dcipfo^vt dc fuhic<rto, noclTc vna fcic 
rta,\t vult Arifc.inQuarco Meta.Scd confn^ucscft fal-- 
fum,vtpacctibidrm Tcniodico, quodipfuin ciis cfl 
analogum,quia tllud, quod dtcuur dc diucrfis fm diucrx 
£isranoncs ordtnatas fccudum prius dC pof)enu«,tta fcu 
bccr,c)> prius dicicur de vno,& poft crtus dc alio,ct dc po 
. ftcrtori non diciiur nifi in habnudine ad ipfuro prim um, 
fciliccc vc ci^ aliqmd lilius pnmi , diac analagicc dcillis : 
hanc rcapio pro manifefta. fcd ipfuin cits dicit ur dc fub'- 
ftanria & accidcntc f m diucrfas rationcs ordrnatas fm q 
prius5C p>ofterius,ita cf dc poflcnori diciiur in habicudi 
nc ad pn'iui,vt cA aliquid eius (dc fubfhincia cnim didrur 
pnus fecundum raxioDcm fubfiancix, qux cfl pcr fc fub.« 
riftcrc,vclfubflarc:& dictcurdc acadcnccfm raiioncm 
{uaip,quxcflinhfrcrc:& nondicicurdc acadcntcniiim 
hahitiidineadfubilannam,inquatum,fa1icctcfta)iquid 
ipiius fu bflantix cnhs/alicct qualitas,vcl quamitas ip^ 
fiusfiibilantixvclaaio:quarc6.'c. Iccrn probatur ra 
tionearKiqua,c)> hon llr vniu'; rantmis communis fubAa 
uz 6^ acadcntisrqutailia ratto vcl eiTctraciocntts abfo^ 
uiti, 6C fic cilct raiio rubAanrnc , 6C non conucnirct aca^ 
dcnn:vcl ciTct racio alictnus alterius accidcntis , & (ic elx 
fttrattoacctdcntis,&noncompccercc fubftanttx; 

ScdhicfuncdifficuIcatcs.Pnmacil Commcncatorts: 
quia,iicns nonciTct vniusracionts,tunc gcnusprxdica^ 
rcturdedi6Fcrcncia pcr fe:quod rcputanrimposfibilc.fm 
Arifl.TcrtioAlctapIi,& ScxtoTopi.&patctconrcquc 
ua,quia dicendo ratioiialc cft ciu, auc ibt cns prxdicarur 
fub racionc fubilantif ,auc fub raciotic acctdcnttB,autfub 
tacionccomuni diftiiWta ab vtnict;. (i primo modo, tuc, ^ 
cum fubnanciafitgcniis,prxdicaturgcnusdc differcnx 
perfc.lt fecudomo«)o,hoceft impoiifibilczqutararionalc 
acc cd fubfiiantia, ncc acadcns . fi tcrtio modo , habctur 
propotitum. Itcm aliqui dubitant iic. Omne commu^ 
nc , quod poteft cfTc notum 6C ccntrm dc a hquo , dc quo 
auUum inferiorum fuorum potcflciTcnotumdCccrtum, 
cftalicnus ranonisab vnoquoqi fuonim infcrtorumifcd 
«ns poccfVefTcnocum ct ccnum dealiquo,dcquo non cft 
«crtum cf (ic fubfcai)cia,ncc iic acadcs.quarcdCc. Ma 
ior propioiicio noca e(l,quia,fi ahquod communc no difx' 
(crrct rc,nec rationc a fuis infcnortbus , tunc dc quociic|t 
tdciTecnotumdCcenum,oportcrct cfTcnoium altciuod 
kiorum infcnonim vd figiuficatoniin , ticut , qttia 



dicitur/m diuerrjs rniioncs dc latrabili &piTcc 5f Tydf' 
rc,fi non dilicrrct ab illis fm rationcm communcm vii5, 
oponct dequocognofatur caniSjCognofcitur vcl llclia, 
vcllatr2bilis,vel pifcts.fimiUccr aucc 6C in alt)s.& iic pa» 
let maior.Ec minor dadarat ur: quia qutdam anciqui ccv 
gnoucrunt flf crcdidcruntflrmicer,c]»lumenriccns,fl£ti 
mcn dubttaucrunr, vtrum ciTct fubilancia vel accidens, 
itacj>necclTctcertumcis tfclTccfubflatia, nccq>efl'ct ac 
cidci)s.iunih[crdicitur,(|>atiqui cognoucrunt animani 
eiTccns.di camcnnoncognoucTunc vcrum effcc fubitan 
tiavclacadcns.quare&c. Ethoc cftquod aliquiar^ 
guunt fub aliis ucrbis.unus fiCidcm conccptus nd poreft 
clTc ccnus dubius alicui cidcm fimul: fcd concepcus cn 
cic cft cenus alicui, cin cft dubius conccptus fubfhinrix 
6C conccptus acadcnns,vt patcccx dKfas. Et coArma 
tur pcrcxpcrimcntum.Vidcmusenim,qu6d,fi quxrerc 
mubapucro tKlarufticodcaliquo,utrum liccns, ipfere 
fpondebic quod(ic:df,iiqu(racurabco,utrumricfubft3 
najvcl acddcns nefcit quid dcbcat rcfpondcrc: quod non 
uidcf.niii qtna en» cft alccnus rattonts , quarc c. Ad 
pnmam dubitarioncm dicunt altqui , quod ifta propoii^ 
ao,ratioiuic c(l ens,non cft ucra nift dc ipfcmcc racioruu 
li.ec fub ratione propna racioraIi»:& idco genus no prf.» 
dtcaturdcdif^ercciapcrfc.nccoporti-tcnshal^crcunara 
rationc.&l hoc fuic uifum in quxl t loiic dc Suhicao Vht^ 
lofbphixNr.turalis^ubidiclumfintjquodcns nonfignifi 
cac racionalc fub ratiSe proprta r.tnonalis . nam cns aifiu 
cxtraaniroam noniignificat nirtdccem prjdicamccafub 
fuis pnmis rattontbus:tdco m propofitio nc,in qua prfdt 
catur cns, non prxdicatur raciona^c fub rattonc propna 
ipf:us,eo quod in propoficionc non prf dicatur niit illud, 
quod ligni£cacur pcr icrminuin poht um in loco prxdica 
ti.Qualicer atircm foluicur hxc raiio.quxracur in fccilda 
qux(hbnc,qu(eil dc fubiecto Scicntix Naturalis. Ad 
aliud dubiuin dicunc aliqut,qu6d,(i quiscognofac dcali 
quo quod fic cns,oporcer quod cognofcac cpfit fubft acia 
vclacctdcns fub diiiunvflionc,licccnoniicnecclle quod 
fciac dcccrminatc ipfum clTc fubftantiam,vcl detCTmina" 
tciplumelTcaccidcns.Sedirtudnon vidcturfufhcerc,5ja 
fidncrminatccognofcirur.iliquiddc aliipiofub ratione 
cntiy,tamen non cognofat dcterminatc fub rarionc fub^ 
ftannx,nccdccermmacefubrattonc accidcntis : oportcc 
crgoipratiocncisiicaliaab vcraq« illarum.dctur cntm 
q< pciiicus (it cadcm cum ambabus,oponet cp habens ra 
noncm cntrs dc!crminatc,op(>rtct cp habcac vel dctcrmi 
nacc racionc fubfljniix, vcl dcterminatc racionf acddcn 
tis. Ecidcod:coaIucrconccdcndo maiorcra& ncgan 
do minorcm.immo crcdo , c]> quicuiiqi cognofcit ccrtiiu 
dinaiitcrcffccnSjConapicipfum dcccrminatc conccpiu 
fubftanti{,vcldcccrminatcconccpiuacadcntis. £t,cu 
diatur,q>aliquifunt fcicnrcslumcn cilc cns, tamen nefci 
ucrunt ipfum ciTcfubftannam.Dico, ci> hoc non hitt pro 
tantOjquuipfiintclligcrcncIumaiintclIcctcualiquo, qui 
non clTcc inttl!cc"tus fubftantix , ncc intcUcclus accidciv 
tts.immo neccliano conccpius , qucm habucrut de lumt 
nc f mra VCTicatcm vdaat conccpcus fubftantix, ica c^ 
noii acctdcncts , vd crat conccpcus acddcnris , ica c)> noa 
fubftanttx.namillcintclicdus vclrcprcicntabit enspcr 
fc fub(iftcns,& Rc clTct imellciftus fubftanrix: vel rcprc^ 
icntabtccnsmcxiftcnsalrcn,d£(icciTct conccptus acct^ 
dcntis. Quodaatcmipiinclducrontdiccre vtrum clTct 
fubftaotiavcl acadcns, hocfuit pro tanto , qutancfciuc/- 
runc quid nomints rattonc fublTannx & acadentis , fed, 
ii cog^ouiifcnt quid didcur nomtnc fubfcancix, 6C nomt 
ncacddccis, ftatim cognouiiTcnt cf ipfum lurocnclTct ac 
cidcns,ct condpiebat ipfum vt acddens. £t per idcm 
dKcdum cft ad aliud dubium dc conccpcu. Similitcr ad 
cxpcnmcntum dc puero (9C ruftico,diccndum eft,t)> pucr 
6C rufticus bcncintcltigic qd nomints encis, fcd ncfcic qd 
nominis rubftantix Ai accidcnris : quiaifta funt iiomma 
phyiica, qiix nonrcfcrumui ad iiia figntficara nili pcr^ 
Iaodu,fupcrPhy, b cxercitatot 



Confinnv 
do. 



Ad prima 
duboncm. 



Supra for, 
T.-i <. e. 
A. rrcundi 
duboncni. 



Ad conflr* 
mauoncm 



QVAESTIO 



PRIMF 



IX 



tJubiUtio 
tcftia» 



|lril>onCo 

cll pri' eni 



Yex.cS.s. 
T<A.c6,f I 



RnGoncf . 

Vnius .lOJ 
logt; fuflw 
ciiJclictx 
vniutcm. 



Ckcrcftatos altqaali:cr in philofophta , ^nide, H pucro vct £ 
ruftico cxponerecurquid dicitur rubftanai, dC quid acci 
dens d< quocunq», quod concclfit elfc ens, lutim conce^ 
derctipfumclTc (ubftjtiamdctcrminatc, ddnonaccidcs, 
vel dctcrminace acadcns,ica non fubitanciam . Et fi 
quiscaularationtsdiccret fccxpcrtnicntalitcrcognofce^ 
re qu6d ipfc conccpic aliquid vcens, taineii non habct de 
dlo cntc conccpcuin fubftantiz ncc accidcntis,non credc 
rcm cu non enim eft neccfiarium quod qutlibct dictt efku 
niar«,vt dicit Ariftoc. in (^arco Atccaphy. Poceft crgo 
dici ad maiorcm,ciim diccbatur omnc communc &c. ve 
rum eft,n tllud contingat fccunJum ignotantiam rci: fed 
Ocutingacfecundum ignoranciaquid nominis nonopor 
tec.modo (}> aliquis cognofcac dc aliquo q> iit en5,cc igno 
ret an fic rubftScia vel accidens, hoc non cft fecundil igno 
nnctam rei,fed fccundum ignorantum quid nominis,^ 
luconfiderapropriam rolutioncm etmanifcfta eam fecii 
dum dicfca. Scd adhuc aliquidiibicanc fic, ifta propofi.' 
no cft vera. Subftantia cft prius ens SC pcrfedius acci 
dcns:autigituribifumiturenspro fubftantu, aucproac p 
ctdcce,aut procnce in communi fub ractonc tcrcia . fi pro 
fubftancia, hoc cft inconucnicns, quia tunc crit rcnfixs, <f 
fubftantia cftprius fubftantia,c^ accidcns fit fubftantta, 
quod cft ridiculum:quia nunqi ipfum accidcns eft fubfti 
na . Si vcro fumaturtliiens proaccidcnte, adhuceft ma» 
gis inconucnicns.quia tiutc erit fenfus , fubftatia prius 
cil accidcs cp accidens, quod cft iinpollibilc.fi tertio mo 
do habctur propofitum. Hxcqdcm ratiouidcturmul 
tum apparcns,6£repucanccamdemonftraciuamnonnul 
li:quam idco vlttmo induxi, qua non cft ica cummums, 
ficuc alix,faltem apud doi^crinam illorum, quos noui. Ec 
poceft fic refponderi ad iftam rationcm, vt dicatur cj» ibi 
funiicurcnsprofubftantia, fcd nonpropicrhoc erii fenx 
fus , (]> fubftancia fic prius fubftantia q^ accidcns fit fulv 
ftantiu:rcdentfcnfus,c]>fubftantia fitprius fubftr.ntiaq^ q 
accidcnsfitaccidcns, cc hoccft verii, licuccnim fubftjii' 
na cft prior fakem nacuraliccr acctdence, fic ctiri fubftaiv 
tia eft pnus naturalitcr fubftantia accidcns fii ncc idcs: 
6Choc noneftinconucnicns. Similiter,cijmdicrbatur,c|i 
fubftanriacftnobilius ensaccidcmc,fortcinie!lij;cndum 
eft cj» ipfa fubftantia cft nobilius fuftantiai^ accidcns lit 
accidcns.tSL hocucrumeftaliqu.ilitcr.Nam ipfa fubftatV' 
na ficeft fubftantia,q>iiicll'cndo fubftantia no dcpendct 
ab accidcntr,nec vniucrfali^er ab aiiquo entc a^ftu cui in- 
hxrcat, fed ipfum accKtcns m cftcndo accidrns dcpendec 
i Aibftanti3,cui inh(rer, iiuanrum,q> fi non inh;rercr,nd 
enet accidens.Vndc Ariftocelesdicit in Scptimo Meta^ 
phy.q> accidentis eirc cft inclTc,q> in Priino huius,c)> pal^ 
fionrs non funt fcparabilcs.&: iiucndicpcrpalTioncs acd 
dentiaoinnia,vc ibi dicit Commciitator. 

AD ratibnes priores . Ad primam, cam diccbattrr,iV 
Iud,quodcftrubie(flu&c. hiccommunitcr dicicur, 
c|> ad vnicaccm rcicncix non requiricur vnicas numcralii 
rubic(f}i,ncc vnitas redidum fpcctcra fpccialilTimam, nec 
vnitasrccundum genusvniuocum, fcdvnitasanalogix " 
fufficit.nuncautem ipfumcnsbcneeft vnum (ccundum 
analogtam. Nam omiiia alia entia refcruncur ad vnii pri^ 
mum cns,vt ad fubiec1um,'non tanquam ad vnum efficf 
cns aut finem,vc didc Commcncacor.& loquitur dc rub" 
ftanria maceriali, vc puco: nam omnia accidcntia , immo 
ctiam omnes rubftannx alix attnbuunttir uni rubftancif 
tmmaccriali vc fini,fcil»ccc ipfi Deo, immoctiani dicunt 
abqui tanquam agcnti.Ciiif autcm lic vnttas fdeixtx.ad 
quam fufticic vnicas obictfti fccundum analogiam, bonii 
cftcc inquirerc, vcrum fcilicet fic ^Tiicas fccundum rpccic 
rpcdahfsifnam,ita c{> omnis habinis fcienttfki.qaihabc^ 
tur dccmccx primis panibuscnns, finc idem fccunduni 
fpecicm.auc fic vnicas recundum genus,auc rolum analo^ 
^m.fed hoc nimis elTct longum, tdcn proptcr brctutace 
dimicco ad prefcns. Ad lccundam cft diccnduni,quod 
«w noDpracdtcaiur purc xquiuocc, fed prxdicauur aaalo 



gice. 6C iftum modum pracdicandicnmprchcndic Aiift. 
lub xquiuoco propccr diucrfiiatc rationum , quas habcr 
ipfum analogum,cvI dc tali bcnc eft fcientia,vt docet.^^ri Tcx,c6a 
ftot.inQuarto iMethaphy, vbidicic fic,no,enim folum 
corum,qu{ func fccundum vnuiodicTtorij cft vniusfaen 
tix fpcculan.fedcorumquxad vnam naruram. Ad ccr 
tiam dicendii,c)> ipfius intclletftus didtur c(Te duplcx pri^ 
mum obiciflum.vno modo pnmum primicace principa^ 
JiiatiSjdd primum primitate communitatis. Obic>.^u pri 
mum primtcatc principalitatis cft vnius tationis vniuO' 
Cf,dC tale cft fubftantu.fed primum priniitatc (ommuni 
tattseft illud, quod cft commune ad omnia per feintelli' 
gibilia,i>:hoccftipfuinen8,ct talepoteftcilc vnius ratio 
nis feciuidum analogiam.cc fulTiac. Ad quartam.cum 
dicicur,iMud,exquoconfiicuiicurprincipiadi:c. Dico,q^ 
cum piimum principium coinplcxum debeat elTc c5mu 
nilTiinum:eft enim natur jhccr pr!cipium oinnium digni' 
tatfi,vtdiciturQuarto Maaphy. idcooportctiprumcf 
feconftitutumcxtcrmino comunift^imo, rcilicetcx iplb 
cnte:^ idco fuffiat cj> fic vnum fccundum arulogiam . 
£i cum dtccbacur, quod ipfum primum principium non 
dcbet habcriex fuppofitionc, ficeftintclligcndum hoc, 
<)>nondcbccefle nocumexaliquibusaliis propoficioni' 
bus notK>nbus,& prxfuppofitis notioribus ipfo, dico ip 
fopnmo p>rnicipio,cx quihus concludatur: tamcn nonc 
gaturquinadeius vcritatem requiraiur vcritas fuarum 
partiam,vthoc,quoddico, noncontingitidcm fimuler*' 
fe 6C noncllc idcm,requirit vencaccm )iuius,non contitU' 
gic tdcm fimul cllc rubftantiaiTi,&: non cftc rubftanttam» 
d: huius, noncontwgicidcm fimule(Tcacadcns,&non 
accidrns. Adqumcam^cum diccbacur, illud, quodeft 
caufacum A^CCoccdatur.Et cii dicitur,cj> tpfum cflcitc. 
dico,t|)in illapropofitionc, primarcnimc.iulatarunic(l 
clTc.non acapitur ibt cnc.prout cft communc fccundum 
prxdicactonan ad fubftanciam 6C ad accidens, fcd fumiC 
ibi elTc pro exiftencu alicuius determinaci enris , quod fe 
habet immcdtacc ad primam caufam:cuturmodi eft nobt 
lifsimamtclligcnciapoft ipfumDeum. vndcfccuiKluni 
aliquos vulc dicere q> in ipfo pnmo caufaco idcm cft elTe 
Qiii cum fua eflcntia , vndc ficut tlTeniia primi caufati cft 
primum cjufatu , fic efle ipfius cft primum cauCiUum:de 
hoc tamcn ad prcfens non dcccnnino 6Cct 

Mclius autfmmfinitumencdicit, quodefl 
quantumacaqtfeaIiquidell,quod cfL 

Q. V A E S T I O IX. 

An fHbfUintm matfTialit fitpnfein pdrtts eiufdem 
rationit diHiftbilis . 

Via Ariftor, didc hic, tj> fubftanria non eft 
fimia de iCjfciliccc fine quanricacc: omne au-» 
ccm finitum ifto modo,quo loqui: ur, cA di^ 
uifib^in partcs ciurdem ranonis , 6C econ^ 
uerfo : idco folet hic introduci quxfto, 
Vtium fubrcantiamatcrialis fitpcrfcdiuifibilisin par> 
Ks riurdcm rattoms . 

Arguitur primo q> ficrquia ficut re habct fubftanria ad 
quanntatcm,fic partes fubftantix ad panes qu.-inrirarii, 
perconucnicnrem fimtlitudinem: fed fubftantta prioreft 
naturaliccr quanrirate, vt omncs conficcntur:ergo panet 
fiibftantixfuntnaturalitcr priorcs partibus quanciiatti, 
&i fic fuhftantia pcr fc cft diuifibilig in partes naturaliter 
ciufdem rarioniSjanccij» fibi ineft quancicas . Icem fccii 
do , fi rubftanru eflec diuifibitlis in parrcs ciufdcm rano' 
nis, non per fic, red pcr quancitacem, timc pancs eiurdem 
rationis ipCiUB fubftannx non eflcnc fubftancix.quod pa 
tec efre falfum^parces enim ligni funt fuhftantix: fimilitcr 
autcm 6C in alijs.confequencia dcclaratur: qa partes uni' 
ufcuiufcii diuifi funt iIIud,quod runc per illa , quihus cotii 
diuiditur in eai , vc animaJ diuiditur ui hommcm 6C a&^ 

num 




QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



IX. 



»umpcrraoonalcai:irr«ionalc,&confiatq,hoinocftil ^ qucflfc. Sed%tdcturiniliiq,hTcopiniodcficitin<ItK> 



10 



kid^quodcftpcrferationalcliinilitcr autcm 6C. m alt)s. 
ficrgo rubilanttamatertaiLsdiuidcretur in partca cturde 
nttonispcrq«Jantitatcm,tancvnaqu(c|t illarum paruij 
eiTet illud.quod ell,per ip6m quantuaccin , 6L talc non 
potcQ ciTc fubihintia.cumcnim quanntas noiifit (ubftS 
rtaperipfum,iiihilpotcfte(Tefubl"taiuia:qujreA;c. Itc 
urtio,il]ud,quodcompciitcaufi caufato,per prtu» 
compenc cau£aeq^caufato:fed c(Tc diuiftbile in partcs ra 
tionn ciuUcm comprtit quanmati & fubftaniix, dC fub 
ftantia eftcaufaquantttatis,viomncs concedunc : qua^ 
redLC.MaiorhabeturaCommcntatorcOclauo Meta^' 
phyficxcapituJo,oportct aurem non ignorarc. Itcm 
quartOjrifubftantuciTetdtutHbdisperquaniitacem.ctlc 
forma fu bUanttalt,s non vniret ur immediatc matcnt pri 
naj:quoJcommutmcrreputaturimpoiTibile. A: proba' 
tur coDfequcntia.cum enim fbrma fubftantiaiis non ad.. 
ueniatralimatcrixdiuifibth&partitxal) alu materia. 



busJ^nmoinhocqidicir,»!. lubltantia matcnalis nuU 
lomodoritdiuirtbdisperfc.feciidoinhoc,q.dicit,q,iifci 
diutribilirasprimocompctiiquantitati.Priinuin licoii^ 
duur:illud,quod meft ahcuipcr accidcns , comtngit ci 
noninelTe,vthabeturpJaneab Arifto.in Dccimo Me^ 
taphy.verfusfinem 5<:»nC)cuuoPh>'licorumin illoca 
pitulo.addK^ialicintendentibus.rcdfubftaniiammatC' 
rtalcm non contingit noncirc diuifibilcm in partestqua^ 
re A.C. Sed diceg q, duplex eft accidcns,fcilicct neceflji 
nuin,& non ncceiranum.Dc primo non eft vcra maior. 
fed de fccundo modo fubftjntiani eirc dtuilll^ilc m <ft .ic 
CiJensiiecelTjnum.Iftudnonfufftcit.quta Phiiofophui 
in Dccimo Mctaphyfi.inteiiditoftcndcre,qui>dnihiicft 
corruptibile per acctdcns.OC ad Itoc allumit propofitio^ 
nem prntdt Jtam.folicct accidcns contingit non ciTe.fi igi 
lur inielligerct dc accidentc non nccclTarto.tunc nC, pro-» 
barcf nifi<|,corruptibiJe non cft accidcns non ncccira^ 



,• V, . 7 » 0 '—••-r-"-'"K'"'"'- •'"•••••>■ •».«-iu«,is non nccflia^ 

tunc,limatcrunonclTct dtuilibdis&partitaabalia roa rium.athoceftridiculum:quiaconftat vnicuiqueciudd 



tenanifipcrquantitatem, lequcrcturq>rorma fubftan^ 
tialis non vnirctur,ucc aducnirct imnicdiaie matcrif pri 
inx:quare&c. Itemqumtoper illuJ fubltaiuia mate 
rtaltscft «Mucfibdisinparicsciufdcmracionfs, per quod 
^jracftapiaBatahabcre plura indtuidua eiufdc fpeciei. 
lum ipfa iRdiuiduaaon func partes ciufdem rationts pcr 
quantttaccm,fed pcr materiam.hoc hahent fccundum q> 
videtur vclle Commctator Sepunto Metaphyficf . vbi 
dictt,<^caufamultitudtnisindiuiduorumfub vnafpccie 
»b,eodcmagcteeftniultitudoparttummaterix,in quas 
ageMagicquare>^\-. Vndc ctiam fubftan.tix fcparatx 
dicuncuraPhiloTopliisnonelTc plurificatx numeraliicr 
in vna rpec.cquta nouhabent matcriam. 

OPfosiTVM arguiturauc'tornate Arift.inifto Pri 
aio>vbi dtcit,q> fublian tu noo eft finita nifi pcr quanti^ 
tatcm.& intcndttdefinitatefmextcnfioncm,nondc fix 
mtate vigor*s,a«Jtdurationts:di:pariracionenon eft du Q 
uifibdtsntfipcripfamquatitatcm.diutfibdu dico,inpar 
tes eiufdcm rationts. 

CONCLVSIO 

MJtehjlrm,frnlenribitcmrubn4nti4m,quainuit nonnutll per 
ft indiinfibilrin putrnt,ca ucnrn prr fe in eiufdrm ipc 
ae,partcs, licrt nicdiantc: qujnatate.ncx 
cdTano diuiIibUit rl). 

AD iftam quxftioncm cbcunt aliqui,<], rubftantia 
matcrialis nullo modocft diuifibilis pcr fein par 
ics euifdcm r6nts,fed folum pcr quancitatcm.Et 
hocprpbam fitfi fubftanria clTct diuifibilts per fc in par 
tesc^fdcm rationis , aut hoc elTct in pnmo modo diccdi 
Pfr fe,aut in lccundo.non in primo modotquia tunc ciTc 
iliuifibtlcinpartcsciufdctnrationisponereiurin defini' 
none fuhltantixma'enaIis:quod falfumeft& inconuC' 
mcns.tiecfimiliccrin Sccundo modo,quia ficfubftantta 
maccrialis poncrcturindcffntttoiie hutus, quod eft clTc ^ 
diuifibiJoiiiparteseiufdemrationis:hoc aute relinquuc 
pro inconucnicnit. Item,iIlud,quod pcr feeft diuifibw 
leinpartesciufdcm rationis per fe, haber partem CKtra 
pancm:luncrecipiuntpromanifcfta.fcdiprafubftantia 
roaccnalispcr (enon habet partcm extr a partem,vt ma^ 
mfcftum elt cuilibet incelJigenn : quare &ic. Secundo 
dicunt,c}, elTcdtuifibilc in huiufmodi partes debctur fub 
It anttx matcriali per quantitatcm.quod probant fic : qa 
pcr iUud cui primo A principaJiuscom^^ctit diuifibthtas 
mpartcsciufdemraitontsdebcturclTclicdiuifibilCjCUi' 
cunqucdebcrur.primumenim in -vnoquocii genere efk 
caulaquare omniaaIiarunttalia,vt fatis pacct inSeciido 
Mctaphy fi. modo ipfi quantitati cc'ipcctt primo &C pnn^ 
apaltter cllccltuifibtle in parrcs ciurdcm racionis: hoc ha 
bctur.vt dicunc a Phtlofoplio Quinto Mciaphy.capitu 
lodcQuanto.vbi Arifto.dcfinicnsquantum dtcir,quaii 
tum ch dtuifibile in ca,qu{ tnfunt^quorum vnumquod'' 



corrupttbilenoncft accidens iion necclTarium. Item 
accipiam aliam propofitionem ex Pnmo Poftenorum 
in pritnocapitulo.Si igiturfcicntia demonftratiiia 6Cc. 
ibi 

dicic Philofophus.accidctiaenimao ncccrTaria runt, 
Vndc vultapcrte ibi^<),omnianecelTariarunt perfe aii^ 
quomodo. £tconfirmatur,quiafermonesin demoiu 
(iratiuis runtinteiiigendidcpcrrc,vt dicunt iiJi,qiii tc/ 
nent pofinonem prxdicftam, dC prxciptie rationnhilc 
cft vr intclligancur de pcr fc in liia arte,qux docet demoa 

ftrare,&: vbidcmonliratAriftn.vnamdcprincipaJibui 
conclufiombus Ulius fcicntix.Cum igttur dtcat ibi Aru. 
abfolutc c),accidcmianonfuntnecen'aria,ifta propofi' 
tio eft vera per (t,6C per conrequens nulla funt acciden^ 
ti3,qu(,rciiicct nuilo modo funt p fe runt nccelTaria.ficut 
enim in atfirmatiuts per fe prxrupponit de omni,ita & in 
negatiuisperfefupponttdcnuIlo,vt fcinjt ex Logica. 

rc confirmatur:quia Arifto. in illo capitulo, fi igitur 
demonftratiuafcientta,propeprincipiumponitiftam di 
uifioncm,Omne quod ineft alicui,aut ineft ci per fc,auc 
fccundumaccidcns,ac ftatira poft fubdii iftam propoll 
tioncm.accidcnna autem non funt ncccfraria:& fic de eo 
demacadentc inteliigendaeftdlapropofitio diuifio, 
liergopropofitiointelligirurdc accidente non nccelTa^ 
rioA' diuifio : intelligenda cft de accidcnrc non nccclTa' 
no,5i: erit intellciftus.omnc quod ineft aJicui,aut ineft d 
perfc,auinonnecclTartO:fedconftatqutid accidcns nc 
cciTanum iion incft non necelTario : crgo tncft per fe , SC 
hoccftquodvolumus. Icem Anftot.Quinto Mcta- 
phyfi.capitulo.dccodcmdicic,qu6d tlJa,qux funt ca^ 
dem altquibus per accidens non dicuntitr vniuerfalitcr 
dc ets . nam vniuerralta fccundum fc cxiftunt , accid .0' 
ttanonruntneccirana:conftatautemqu6d elTc indiut<' 
fibilcin partcsctufdcmrationis vniucrfaliter dicitur de 
rubftantiamatcriaJi:ergonondiciturdeea purc rccuiv 
damaccidcns. Itcm Anfto.ineodemquinto capitulo 
dcaccidente,nonponit nifi duo fignificata accidencis. 
Primum cft , qiiod non cft nccelT3rium,rccundum eft cj. 
quicquid meft alicui per fc, A: non eft dc fubftancia cius. 
Et pnmum quidein fignificatum ponit his verbis . Ac* 
cidens igttur quod incft alicui , dC vcrum cft diccre . fed 
cum non cx neccftitatc necfccundum magis , 8C poft 
excmplificat. Secundum vcto fignificatum nc cxptvi 
mit , Dicitur dC alitcr acadens , v t ciuxcunque exiftunc 
vnicuiquc fccundum fc, non in fubftancia entia.Ecce 
fccundum Anfto.quod omnc accidcns,quod dtftinguu 
tur contra accidcns non nccclTarium , ineft fccundum fc: 
&:fi quisponit terciuni genus accidentis, fcihcet qiiod 
cftnecelTanurntCid tamcn non ineft fccunduni fe,hoc 
ertconcederc Arifto.fuilTc diminutum in numcrando 
lignificata huius analogi accidcn8.& ideo non crcdo 
clle verumquodrubftantiaroaterialisfit diuinbilis per 
acadens pure , ficut ifti conccdunt flC ponunt . Peccanc 
landu.ruperPhy. b ctiam 



Trx.c.zc 



Tex.c. 



ConStnuf 



Conftrma* 
tio. 



Texrf.i<, 



Tex.c.ii. 



Tcx.c . » . 
&prioPhi« 



Qpantitaa 
non cfipe* 
tit rolu di! 
uifibiliUi . 



Partf» eiuf 
dc ronis. 



Tnt.c. II. 

Copctfre 
alicui.iliq'? 
frcundu fc 
duplicitCT. 



Conclufio 
Subdanna 
tnatrnjlis 
rftp fcdiui 
Cbilitlptci 
eiurdcm ra 
Conit, 



QVAESTIO . PKl 

«ianiinalio,quod,fahcct dicuntquantitatcm cfTc illud, £ 
cui pruicipalitcr compctit cllc dtuilibilc.cum cnim diu i* 
fibditas in partcs eiufdcm rationis fitquoddam accides, 
6C accidcns non poteft efrc principalc fubiedum akcnua 
«ccidcnti8,vt omncs conccdunt,6: habctur cx Secundo 
Mctaphyri.inconucnicns eft , cj> ipfa quantitas , cum lit 
quoddamacddens.fitfiibtec^tu illius diuilibilitafis pnn 
cipale.nccfcquitur.cf.fiquantumdcfcribiturpcr clTc di 
uifjbilc:ergo ipfaquatitas prinapahtcr fit fubicclii illius 
diuifibilitatw. Et confirmaturquu ide debet clTe prtn 
dpalc fubiciftum potcntix Vel aptitudiiiis ad aliqucm 
mtfium reapicndum.flC illiusaftus.vt idcm cft ptincipa-' 
!c fubicftum poicntix ad formam fubftantialem.X tpli» 
formxfubrtantiaiis.llmiliterautcm&inaliis. Si igitur 
tpfa qiiantitas clTct principale fubieftum dntiftbilitaiis 
quxeftquxdampotentuvcl aptitudo ad a^ftum diui^ 
fionisrecipiendum.vrique fcqueretur ipfam quannrax 
tcm c(Tc pnncipalitcr fubicftum diuilionis aftualis.cum _ 
aliquid duiiditur aclualttcr in pancs ciufdcni rationis.di 
quis hoc dicerctt' 

Dico igitur alitcr ad quxftionem prxmit rcndo qux' 
dam . Prinio wtelligcndum , cj» partcs ciufdcm rationis 
funtpirtesciufdcmfpecictadinuicem.vt dux partes li< 
gni.quarumquflibeteftlignum.fimiliterduohomincs, 
qui funt ciufdem fpcciei fpccialifiimf ,& fic de fimilibus. 
&huiuftnodtpar:esquandocB funt libtinuicccontinuf, 
vt dux par :cs lign),aut ignis.a tunc polTunt dici parto 
quantitJtiui:aliquandoverononpolTunt elTc fibt)iiuU' 
ccm contmux.fed difttn<fl{ dC diuerff fecundum a^lrum, 
Vtduohomincs.ecninc polTunt dici partes fubiccliux 
feu fuppofira. Vltenus accipio a CommcniatorcQuia. 
toMetaphy.capitulodeSecundumfc,vi>aliquid compe 
titalicuircciidumfeduobiismodis.^Tiomodo ficut fuS 
ftantiacius,aIiomodoficutacciden8,& vtrunqi duob» 
modis.vnomodoimmcdiate,alio modo mcdiatc.A^po 
ratexempladciftis:A:funtverbafua ifta.Omnc quoJ G 
inaliquo cxiftit pcr fc,aut cxiftit in eo tanquam fubftjn» 
n'a,aut tanqpaccidcns,dC vtrunqi iftorumaut pcr mc^ 
diuiii,aut fine medto.vt fubftanna pcr medium , aut cil 
medio cft homo viuus.acadens pcr mcdium,corpus co 
Ioratum.fubftatiafincmedio,homo rationaIc,accidens 
(iiiemcdiocft fuperfiaescolor.-ita.inhacautcmnotabili 
diftindlionenonparumgaudcbat animus mcus. 

Hisprxmi(Ti8dicoadq5ncm,c}> fubftantia mareria^ 
Hs cft p fe diuifibilts in partcs ciufde rationis.fccundo dir 
co,cj> hoc non competit ipfi fubftatix per fe tmmediatc. 
Primuoftcnditurrationcpixtacia,qutafubftantia ma* 
tcnalis aut cft pcr fc diuifibilis in partcs ciufdcm ratiois, 
autpurcpcraccidens.hocconccdereturab omnibus (x- 
pientibus.fcd non cft diuifibilu pure pcraccidcns, yr p«- 
batumeft:quianullumpureperacadcns eft ncccfiariil, 
fldvniucrfalitcrincxiftcns.vtvult Arift.inloas prxdi^ 
<?hs:quarc&c. Item,id,quodcftprincipalefubie<flum 
alicuius accidentiSjCUi alTignatur fubtciflum per fe , non 
potcftefrcfubiccftumillius accidcntis pure pcr accides: 
hancrecipiopro vera.fed ipfa fubftantia materialis cft 
pnnapale fubietlum diuifibilitaus in partes dCc.&. ipfi 
diuifibilitati datur fubiefium pcr fe,ficut ifti conccdunt: 
quarc ipfa fubftantia materialis non eft pure pcr accidcs 
lUbtccfium diuifibilitatit.ergorelinquiturcj»aliquo mo^ 
c!o pcrfc.flC probatur Minor:fubic(5tum cnim diuifibtli 
tattsprincipaic,auteftipfaquanttta8,autfubftantia ma 
terialis fubiCLb:^ hxc diuifio vidctur fulTicicns.fed ip^ 
fa quantitas non eft principale fubie<flum fimplicitcr ip^ 
fiusdiuifibilitatis.vtoftcnfumeft.quare dic.dC ficpay 
tet pnmum. Nunc autcm dcclaro fccundu:tllud cnim, 
quod competit fubftantix mcdianrc quantitatc.non dc^ 
bctur ei pcr fc immcdiatc,hoc cft cuidcns:fed ipfum cfle 
diuifibilc m pattes ciufdcm rationis ineft fubftantix mt' 
diante quantitatc.tanquam difpofitione & prxpara' 
dooe ad i/lamdiuiiibilitatcin, vi omnes conccduat . £c 



MI 



IX. 



adiftamiiitentioncmdia"t Arifto.cjj fubftantia non eft 
finitacxtcufiuc,nififccundiimacciden$,i.nifi ci tnfit ali 
quodacadcns,f.quatitas,5£ hocipfemct cxponit ftattiTl 
poft,fed fimul,& aliqu( quantitatcs funt: 6C hoc fufficit 
ad intcntioncm Ariit.vt,f.oftcndat,c]> nontiii eft vnCi 
cns,c}>fit fubftantia:ilh enim non cfTet finira nec infinu 
ta cxtcnfiuc:cuius nppofit um volcbant illi, contra quoa 
arguebat^dddirputabattLidcm. Itcm aliqui iic argiiiir. 
fi fubftaniia cftet diuifibihs pcr fc ct imnicdiatc in partcs 
ciufdem rationis,qucmadmodum gcnus eft pcr fc dC im 
mediatcdtuilibdc infuas fpcctcs,tuncfcquerctur,c)> par 
tcs illx ciufdem rationis,qux funt indiuidua ciufdcm fpe 
aei,diffcrrcm fm fubftantiam.fcdhoc cft (ialfum dC iiu 
conuenienK,vt vult Arift.in Secundo Poftcnorum. vbi 
fic ait.mult{ funt diffcrcnttx in eadein fpvcciCjfcd non (m 
fubftantiam,nccpcrre.6Cprobaturco(cquctia:quiailJa, 
111 qux aliquid diuiditur,ditTcruntabinuiccm ^m iUa fcx 
cundum qux diutdtitur. vt cum animal diuiditur f in ro^ 
□aled^irTationale idcohomodf brutum difTcrunt abin 
uicemfm tfta.fi igitur forma fubftancialis fpccici fpccfa^ 
lilTimx diuidcrcturfm fcipram&immcdiatc in diucrfa 
indiuidua,qux funt parics ciufdcm rationis, vidcrct con 
fequcnscne.tf ipfaindiuiduaciufdcm fpcaci diftcrrcnc 
abinuiccm fm formas fubftantiales:dC tuncdifferrcntfe 
cundum fpccicm.quod eft abfurdum. &ed alicjs pofTec 
caui11arc,diccdo,c^ fubftantia matcrialis cftpeTfed^im 
mcdiate diuifibihs in indtuidua fubftantix non mcdiart' 
tcaliquoaccidc«tc,&lconccdcrer,c}> indiuidua etufdcm 
fpecicidilteruntabinuiccmfmfubftanti.im 6C formam 
fubllantuiem natutalitcr,priufquamdiffcrai aliquibus 
accidennbus,fcd non differunt abinuiccm per formam 
f m fc,fcd per formam indiuifibilem: Alpcr hoc multii iu' 
uantur aliqui illorum,qui ponunt indiuiduum fubfta* 
tizcftindiuiduumpcriormam fubtlantialcm,vt vide^ 
turveIIc("ommentatorinSccundo dc Anima . hoc au< 
tcm videturdit^ialctciiere:quta,cumdico forma indiui 
dualis,autindiuiduilitas , addit aliquam reni fupcrfor/- 
mam,aut nihtl addit . fcd,fi nthil addft,tunc ficut indiui' 
dua difTcrunt abinuiccm per formas ■ndiuidualc$,ira dif 
fcrunt pcr formas abfolutc:quod cft inconuenicns,SC c^ 
tra cos,6C coira vcritatc.li indiuidualitas addit aliqu^ rc 
fupra form3m,aut illa rcseft fubftantia,aut accidcns . (l 
accidens,redit coiura eos,cj>,iiidiui Jua,cum diffcrant fe 
cundumform3sindtuidualcs,diffcraiit formalitcrfecun 
dum accidcns.Si illa fndiutdualitas fit fubftantia,aut eft 
forma,aut maicrtatted non cft diccndum, c)>fubftanua 
matcrix,quia tunc pcr fubftantum matcnxdiffcrrcnt 
forinalitcrindiuidua cuifdcm fpcCtci:quod cft Hdiculii. 
ii dicatur,c)> huiufmodi indiui Ju.ilitas cft forma fubftan 
tialis.aut clt cadcm cum forma abfoIutc,aut alia:fi cade, 
tunc reuertitur mconucnicns/cilicet tj> diffcrunt pcr for> 
masabfolutc.fieftaliaformafubftantfalis i forma ab.' 
folute,tunc vnummdiuiduum numcro habet fimul dt^ 
ucrfas formas fubftantialcs,ciC fpecies non dicct totam 
fubftantiamindiuiJuorum: qux omnia inconucnicntia 
funf,5l contra dodrinam communcm . Qualitcr autc fe 
h.ibet vcritas,dc hoc aJ prxfens no dcrcrmino, fcd in.p^ 
blcmatcdcprincipio indiuiduationui,videbiiurdeo da^ 
tc. Ad rattoncs huic pofitioni contrarfas facilc eft re* 
fpondcrc vifis pr(di(flis.Ciim cnim tpfi dtcunr,priroo,q( 
aut in pnmo modo d^c.dico,c)> in fccundo modo prxdf 
catorumc/TentialiilcompctitciTcdiuifibilcipfifubftanf 
matenali,fed no olno imediatc:qucadiTiodum rilibilitas 
aix hum3nf,feJ mcdiante quatttatc aliquo modo mcdia 
ti5is,vt dic"tileft.5t ad hoccofcnfit Philofoph' Quinfo 
Meta,caplb de Quato-.jion enim dixit quantitas cft, qd 
eft diuifibile5iCc.fed>lixuquanfum,qutacfto,q> cptitas 
bcnc fit diuinbilis, vt puto , tamcn non ita pnncipalitcr 
fubftat ipfi diuifibilirati, ficut fubfi^ntia matcrialis,qu{ 
includiiur in qu.tnto:no tgitur oportcbtt pro t Sto cp fub^ 
ftantiamatcrultspoiuturia dtninitionc diuiiibilitat», 

Vd 



c« 

c< 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



X. 



II 



Ad ff JUm 
Htioncin . 



RnGono. 



Pjn rubfla 
ronii prx; 
.cftpf nuiV 



Diuifiofp^ 
aa in indi 
uiduJdtfc 
cundu jca 
dcni. 



Ropritna i 
Subfiantix 
nutrnali 
conurnit p 
fe tinrdiK 
tr&ibirdi; 
ac diuiijbt 



vcl,ri dicfrctiir cf fubftaniia matcrtaitB ponicur m dtflTu 
nitionc pctfcft J iplius diuifibilKattSjnon eircc inagiul iti 
Coniicnicns,vt,f.ipradiuifibilitas in partcs ciufdcm ro'- 
nts intelligatur cHc quacdam aptuudo fubrcaniix ttiatC' 
rialis ad recipiendum diiufionein m partcs ctufdcm fpc' 
ctci:quarum vnacftextraaliam. Adalum cum dict^ 
rur,q> cft diui/lbtle &c,dico,q< ipfa fubftaniia pcr le im^ 
incdiatcnon habctpartcexirapanc, ciiper lc mcdiatc 
td apta naca haberc partem extt a patie, dC hoc c|> Cii 
uiribilismediatepcrrc,nonputc pcr accidens. 

AL) rationes tn pnncipio qujcltionis adduiftas , licer 
tcndantadconclulioDcm,quam pofuimusiquia ca-' 
Bienpcr vumrc<flamincendunt,oputcll ad eas inceiv 
dcrc.Cum pnmo dictcur , ficut fubftantia ad quanttta' 
■cm ctcpoteft dici,^ in hoccft (lmilc:q> llcut fubftantia 
macerialis non poteit eflTc itnc quantic; 'c,lic parccs fub^' 
fhiiicix maccnalis non porfunt ciVc linc qnanticace.i.nne 
partibusquacicatiuis.rcddilTimilceil in aIio:qiiu lubitJ 
tta non includic in fua circnci.i aliquod elTc acadencale:io ^ 
poteft eiTe macet la pt lor quantitatc , fcd pats fubftaniix 
ciufdcm rationis cum alia icludic in cirencia fua aliquod 
ciTc accidcncalc,f.cfrc partcm ciufdcm racionts. 8C ilAud 
elTc accidcntale non poteft habcrc immcdtatc,fed medii 
tc quanticacc.SC hoc tamcn fortc vcrum eft , id, quod 
cftparBfubftancixaufdem rationis, nacuralitrr prrcc 
ditillud,quodeft parsciuldcm quancirjcts.vt lioclignu, 
quod cA par« lignictufdcm rationis fm id quod cft, pn' 
<ilhacquantuaicfua:priusdiconacura,fcd oun opottcc 
<f lit prius quantum ad hoc efle,quod cft parttaJitas vcl 
Cireparccmciufdemrationis,&idcoracio non cucludiu 
Ad fccundam dico ncgando confequcntiam.£c ad,p' 
bationcm cum dicttur,paf tes vntufcuiufqt diuin dCc.di^ 
co(]>hoccft vcrum iiidiuinoncper fe& eircotiali fcup 
ie,inquadiuirumeftidem fubibintiaiicercumdiuidcnti^ 
bus.licutanimaldiuifum pcrfcpcrrationale 6C irracio<' 
nalc:fcd indiuinone fecundum accidcns non eft necdTc: ^ 
fedliceftinpropoltto,diuilioenim fpccici in indiuidua ^ 
cftf m accidenSffiC non pcrfedd immediatc.Incadem.n. 
fpecie funt multac dtfcrcntlz,frd uon fecunduin fubilan 
tiam,nec pcr fe , vc lam allcgatum cft in Sccundo Pofte^ 
riprum. Adcertiamconcedendumcft,q>elIc dtutnbi 
Jc in partcs 6Cc.compcrit ipfi quantitan pcr ipfam fubfta 
nam fubic>fciue,6: idco pniicipalius compccitipn fubftj 
cix fubi)Ci tali diuifibiluati ipfi qu2tttati:fcmpcr enim 
fubftantia matertalis cft principalius fubictfium fuorum 
^ccidcntiumqialiudacctdens.vnde licet verion modo 
pcrfcconuentatquantitatiilladiuinbilitasq^ fubftacix: 
quia quantitan compecic per fc 8C immediatc,f. non mc^ 
diantealiquaalia formadifponentc eam ad iftam apcitu 
dinem.fubftanttx autem matenaliconuentc perfeimmc 
diacc,fubie<fiiuc:quu fubftancia fola cft pcr fc fubliftcnB 
6C alccn non uihxrcns.falcim enci in avCu:idco dicicur,qf> 
fubftancia fic principalius fubiciflumaccidccium vnii 
accidcns fubietfhim altenus.Vcrumautemdiuinbilitas D 
fubi^anx in panes ciufdemracibnis 8C diuilibtlitas qua^ 
iiiatisftcviufcciidum fpecicmfpcaalijTimam, rclinquo 
pofterionpcrfcrufationijquibusplacutric proiogarefer 
inonem;plurimam cnim fonnCkterem,nifi infpicicncium 
aniinoscredcremtediocoiitnftan. Sed,nquis lumcr 
rct irtam propolltioncm,cuicunci? competit aliquod ac^ 
cidens magts proprie per fe,etdem compccit pnncipali': 
(>occftdict,cj>vcrum cftcomparandoinciKlcm genere, 
icd non tn diucrfis.dC ratio aiugnatur:quia fubftanciafo 
la cft per fe fuhiiftms& alten non inhxrenB,faltem enii 
in a<ftu, vc (hxi fupra. Ad quartam rarionem conccdo 
confequens^f.q) forma fubilatialis aduetuat maten^ mc 
dtantibus dimcnfionibu!; rcmancnctbus cirdcm numcro 
f m crrentiam.qux pnus erant.SiC,Cum dicitur:q> cuc for 
ittafubftaiici.disnon immediacc vnitetur matcnz prt^ 
in{:dico,q> immo per pnuationcm medi) prmcipalions, 
qu6d,f.rtc pnncipaJius rcccptiuum form((^ matcria:fcd 




non immechate pcr priuationem medti dirpolTciui &prf 
paraiiui:iiiimo poteft elTc mcdium dirponttuum ad recu' 
picndumionnamfubftanciaiem:tdeonon valcc illara^ ■ . ; 
uoconcranos. Quintaracto folutacft cx diiftis in di.* 
fttniftione Commentatoris. 

Habcc autem dubitationcm dc toto 8^ parte. "^"'^ 

Q. V A E s T I o X.* 
An TofHm DiftingnatnrafuiiparQbuf ^ucl 
cum tUis idan fit, 

Vfrirurhfc,vfrumtonimfItidcmcum fua 
partevcldiurrfum. Arpiiif primoi^non 
fic idem cum fua panc:quia,fi totu c/Tct ide 
cumaliqua fuipane.tfic parteseiTent incer 
fc cxdemtquod cft falfum.quia manus non 
eftidcm cumcapitejnec^conucrfo.ConfequcnnadccIar 
ratunquia qua rationc totum elTcc idem cum altc]ua vna 
fuipaneeademrationeelTetidcm cum alia :5il!c efret 
idem cum omnibus futs panibus,& i conuerfo ocs par-- 
ccscfTenrcxdem ipft toto:modoquxcun(|t vni A cidem 
funteademinterfcfunreadcm:igiturparrc8 erunc exde 
inteTfe:quodeftimporribilc:quare &c. Item fecildo, 
fi eotum 5C pars elTcntidcm,runcquicqutd cCueniret to 
u,dC parri conueniret,faltem de partibus realtbus.fed c6 
fcqurs eft fatfum.totum enim omnes partes tocius inclu^ 
dtr,& nullt parnum hoccompetir,(}>includat omncs par 
rcstotius:quiatuceiTetxquaIistoto. Itemterrio,(t ro 
rumclTecidemcumfua partcSC^ conuerfo,tunc tocum 
efletindiutfibile:quodeft manifcftumimpofribilc.Er.p.' 
baturcurequcnri3:q«ta ficucdicebacur,fi totum eft id€ 
cum fuaparce&e conuerfo,eadem rattonecum z\r)i:6C 
ficocsparcesefTcntexdc cori.A: pcTcorequcnscrricex^ 
dcmmccrfc:quiaquxcun(jivni5ieidcm&.'c,&fic vlce 
rius feciuitur,q> ipfum rotum eft indiuifibilctquia diuifio 
debet elTe in diucrfa.& iain oftenfum eft,i|> partes erunc 
cxdcm 6C non diuerfa dCc. Irem quano , quod poteft 
Teparari ab aliquo no eft idc cil eo,nec< comierfo : fed p» 
poccft feparari a toto , vt manus \ corporc:quare 8Cc 

OPPOsiTVM arguitur:i]uta,fitottielTctaliud :i fua 
panc, ctiiKefTetaliud a fcrpfo:quodeftimpolTibiIe.Pro 
baturconrcquentia : quia, fi rotum eftahud a partc, fi' 
•nfltter.pars eric aliud a toto,dC quaractone vnapars cric 
aliud a coto, eadcm racionc omnes partes erunt ali{ a to^ 
ro;fed,fiomnespancsfuncaIiud^toco,cum totum non 
fit aliud <p congregatio olum fuarum panium,fcquitur, 
cptotumcftaliudafeipfo^quod falfumcfl 8C impolTtbi^ 
\e,8C hanc rarionem induxit Coramentator. 

CONCLVSIO 

Totum pcr fr & primo idcm vd diuerfum cii ali qua fui parte ne 
4]uj(]uamdl, Jtpecrr, lcdno pnmiiidrin vcl di 
ucrruni cffc potclh 

AD (iiisrtioncm dimiiTis opinionibus altjs^dtco, 
quod totum ciTcidem cum fua partc vcl cciam di 
uerium,potcftitelIigidupIicit(T.vno modo per 
lc primo,alio modo per fc non pnmo.Icem polTct acapt 
diihnifbb cotius in totum ellentiale,5C vniuerfaIe,dC 
quanciratiuuni:dC fubdiltingui totum quantit atiuum in 
totumcontinuum,& noncontinuum.fcdcaufabrcuita' 
rispe(tranfco:quiacft idcm ludicium dcomntl)us quo 
adquxftionempropofiram. Tuncdicobreuiter qua^ 
tuor.prtmo dico,qu6d totum noneftidem cum fuapar^ 
teper fc& primo.Sccundo dico,(]> locum non cft diucr^ 
(ura ab aliqua fui partc fimplicitcr 6C primo . Tcrrio di^ 
Co,qu6d totum eil idcm cum fua partc pcr fe,fcd non prJ 
mo.quarco,qu6d cotum cftdiucrfum pcrfc apartcfuacc 
nonpnmo. Pnmumoftcndicurfic.quia,fi cocumcl^ 
(etidcm fimplicitcr&l primocumfua partc^tuncquiccjd 
Vicludcrccur in toto,includcrecur in parcc.quod eft mani 
feftumeiTefaIfum:quiacunccociimnonclTec maiu-. fua 
parce.colcqucnria dc fc paccr. £t dcdaratur fic fc(}m, 
Iandu.rupcrPhy. b tij quia 



Come.iy* 

TotumidS 
dTr cu fuis 
ptib' (]uo 
intcUigit • 



Totu5 not» 
ril ide «15 
luisptib* p 
fc pnmo» 



Tcx,c,i 



Dub itatlo 
pnnvi* 



Diibit.itio 



RnGoncs « 



QVAESTIO PRIMI 

qmaitltid ,qiiod cft dc cfTentia alicuiiis 5C perfcdtione, g 
noneft ideni omnmo aliud abeo: lioccft euidens . fed 

, parseft dceirentu&integnratcrotius, vc inantfcftum 
cft,&habeturejtQiitnfoMetaphy.totum cnim noeft 
perfciSe toium.d habeac omnes parxes fuat per fe. Tcr 
ctum declararur ftc,fa1icct qi totum cft idem cum fua par 
tc per fc et non primo,quia i!lud,quod compent alicui ra 
tioneaiicuius fua: partis.SC non fccundum alfas,debetur 
ei per fe aliquo mo,licct non primo:5^ hoc h?bct Pnmo 

, Poftcrtorumt^lQLiinto huius.fed ipfum cocum compa 
ratum ad aliquam luam partem dct crminatam cft idc cil 
ea rattonc vnius partis.d^ non ranone aliarum,quxcuii' 

2ut enim pars deccrminata fumatur,ipfacft eade fibiip^ 
QC non alt)8.ergo 8C ipfum to(um,quantum ad iI12i par 
temeft idetlli parci,<5Cnoquoadaltas:d^ricpcrfedCn5 
primo.verbi gratia iit vnum cotu A B C:dico,q> hoc to 
tum eft idem g fe cum A,non tamcn primo : habcc enim 
ipfum A tn fua fubftatia.dC idco cft alt.]UO modo ei idc. 
fcdconftat<^noneftidcmcum Aratione iprius B,nec F 
rationc ipfius C,quia ncc B,nec C,cft idc cum A.cft igu 
tur folum idem cum ipfo A,ratione ipnus A,quod dt 11 
bi idcm.quaredfc. Quarcum declarat (ic:i11ud , qiiod 
cftdiuerfum abaliquufolumrationcvnius partti ,liccc 
non omnium fuarum parttum,eft diucrfum ab eo per fc, 
8C non primo:nunc ipfum tocum compararum ad aliqua 
fuiparcemeftdiuerfumabea,non tationeomnium fua^ 
rum partiu,nccfmomncsfuipartes:quiatunc illa pars 
dTet aliud i feipfa.quarc&c.Maior patct:quod enim c5 
peiitalkui fiinplicitcr,pcr fcprimocopcnt cuilibct cius 
parci:vndeilIud,quod folumeftdiuerfum ab aliquo fc» 
cundum altquam fuipartem,vel fm alfquas,non eft di^ 
uerfumabco,vclaliudabcopfe<SCprimo:SC minor eft 
cuidens:quare&c. Sed aliqui vltcrius quxrunt cotra 
tftud,cum loium flt diucrfum a parte ct i conuerfo,an to 
lum fit magis diucrfum i parce, vel pars a teco,vcl i con 
ucrfo.Potcii refpoodcri fic breutter : q> cotum verius cft 
aliud a partc q; e conuerfo:quia ipfum totum includit ali Q 
quid aIiud,quod pars non includit. vc tocushomo inclu 
ditaliquid,quodnonincluditmanus,fed pars noninclu 
dit aliquid quod non indudatur a toro:quia qulcquid cft 
pars partis eft pars iotius,& non i conuerfo. £i cilc du 
bitaret aliquis iunior:qutaillud,quoddiftert abaliquo, 
dcbetdifferreabillo per aliquid,quod no fit in illo alio. 
vt,fi homodiifertabafino,oportet q>difterat pcr aligd 
quodficinhominc,&noninafino:cum igicurpars ipfa 
nihil incIudat,quodnon fitintoco,fequicurqiipfa psnu 
difterat a coto. Ad hoc potTumus diccre,q> dla propo/- 
ficto,illud,pcrquoddifrcrtabaliquo&c.vcracft in illis 
quorum vnum diifcrt ab altero primo 6i pcr (e6Ci con^ 
ucrfo.fcd vbi vnum difFcrt ab altcro per fc 6C no primo^ 
non oportet:5f fic eft in propofito,vt vifum eft. Aliccr 
potcft dici,q> ipfa pars bcne includit aliquid, vel ipfamec 
cft aliquid,quod non includitur in toto totaliterii.quaru 
tum ad omncs partcs totius.ficut hzc pars , caput , bcnc 
cft aliqutd,quod non induditur in hominc quantumad 
alias partes hommts,fecundum quas homo diiFert a capj 
ledCi conucrfo.tunc ad formam rationis , cum diceba^ 
tur,tIlud,quod diiTenab altqiio,includita]iqaid ,quod 
fion induditurin illoalio.Vcrumcftquod iiKludiiur in 
illo alio quancum ad ifta pro qutbus dincrt ab ilIo:fed n3 
oportet q> includat aliquid,quod omnino nuUo modo fic 
iiiilio alio:& ideononvalet racio. 

AD rationcs patct folutio cx di^ftis.primat; cnim bc' 
neconcludunt,c|itotumnon cft idem penitus cum 
fijis parnbu8,fcd n5 conuincunt,c{>nullomodo fintidf.' 

Ad rntionem in oppofitum cum diccbatur, , fi vna 
pars dif!crrct a toco,c)> fimiliter 3C omnes , Commenta. 
dictt ad iftamrationem,c}>tbieftfophifma compofino^ 
nis &i diuinonis.quod fic intelligo : quia ifta propofitib, 
omnespartesfuntaliudatotOipoteft {tclligi duplictter. 
vno modo,(^ omnes £tcs icorfum et diuifim func aliud 4 



xr. 

toto,aIio ™odrt,quod ornne* fimul acceprx funr afiud i Hfc fypofi* 
toto , pnmo niodocft vrum.Nam fenfus eft^qudd qux-« '"^ "'■■* P^'^ 
hbec pars fcorfum diuifiinacccptacftaliud atoto : SC ■iliud 
hocelc verum.nammanus (coiumacccptaelc aliud ato iriiigif du< 
to homincfimiWcerec capuc,ec ali{&c.fed,fiintclligatur pliatcr. 
fecundo modo, fic eft falfa,f.if omncs partes fimul acce^ 
ptx fintaliudatoto:ficenimfequerccuromnmo,<}> totii 
elTec aliud a feipfo:d£ quia illa proporuio.f.omncs parccB 
func al.-ud a coco.qux poccft c(Tc compofita aut diuifa,cfl: 
faila in fcnfu compofito,idco poteft ibiaiTigna^^i fp>edalt' 
tcr fallacia compofittonis:fi autem accipcretui hxc prO' 
pofiiio.torum nihil cft aliud qt omncs fux partcs cti prac 
di<fio,dic concluderecur inde,(|> cocti fit aliud a fcipfo, tuc 
polTet ibi alTignari fallacia diuifionis,fiuc fophifma diuiV 
fionis.Si cnim incentgcrc:ur,c). totG nihil aliud cftcp om 
nes fuxpartcs diu'.'lm fumptx.falfa elTec.i3iC,ll intellige' 
rccur,q>toiumnilulaliudcftq«omnes fux partes fimul 
fumpt(,vcl vnitx,vcra clTcr.di! quia in fenfu diuifo elTet 
falfa,ideo quantum adhocpotcftibiattendi fallacia di' 
uifionis.idco dixit Commentator,qi ibicft fophifma c5 
pofinonis&diutfionis.Velpotcftdici,c}>tpfe accipitdC 
pro vcl , tf a C}> eft ibi tallacia compofitionis ve! diuifiSis. 
dC hocfbrccelTccmclius:quiaCommencator non ponic 
inillo paralogifmo illam maxiniampropofi(ionc,qu( di 
c^tacftjfalicer totualiud mltileftqiomnesfuf parces,fed 
iftam,cotumnihi!aliud eft qp congrcgatio partium.dd 
hocn5fignifica(nifivnum,f.c|>totumfitidcm cum fuis 
pambufi omnibus fimul fumptis.d^ idco folum vidctur, 
c]>ibifitfallac(a compofirionisproptcr muliiplicttatcm 
illiuscompofitionis,qi»xeft,c{>omncsp.irrcs fuiit aliud 
atoto.ideo forte meltuscft cxponereCommentatorem, 
vt duluni cft:it> ipfe int endit ibi ctTc fa llaciam compofi« 
nonis vel diuifionis,quia non fuit ci curx confyderarc,q 
iftarum fallactarum ibi commitierccur,e6 hxc conf/ 
derano eft logica,vcl poceft exponi Comnietator,c]> n5 
intenditibieUefophilmacompofitionisdCfophifma dt^ 
uifionis,fcdintcdit,q>ibieft fophifma,idcftfal!acia,qu3e 
requtntcompofitioncmiSCdiuifioncm,A; hcK el^ veru. 
nam vtraquefallaciarequiriccompofirioncm&diiiificv 
nem, vc fciuntlogici 6Ce. 

Atvero, ricf)indiuiribj1c,niilUimcric quan 
Cuni,ncqucqualc. 

Q.VAESTIO X\. 
An indiMifibile Infinintm effepofj^t. 



Trx.ctt* 




H 



Icquxrunrurduo.Primo vtrum indtuifibi 
lepolTit elTc infinitum. Arguitur pnmo 
(j>fic:quodnohabetprincipium nec finem 
eftinfinitum:hoccfteuiden8dcfc:fed indi/' 
uifibilc n5 habct principium,nec finem, vc 
pun(5lus,d£ vnitns, Iiem fccundo primus motor eft in 
finituSjVTpatecOLlauohuius^fedprimusmocoreftindi 
ijifibi1i8,^tdemonftratumcftibidem:quare. Itemtcr ^ 
tio.matcnapmacftinditttfibilis:fedipfacftinfinita:qua '** '^' 
re5Cc.maiorpacetScptimo Metaphy.vbi habctur, 
niace'iaprimaneceftquid,nccquale,ncque quancum, 
reciue priuationes horum:A: minorpatetfccundo Me^ 
laphyfi.fli: Primohuius: quarc flCc. 

oiTOSiTVM ArgiiitiirauLtoritate Arifto. comra 
Parmcnidem 6C MeliiTuni. 



Tcx,e«w» 



CONCLVSIO 
Niillum!ndiuiribiIe,f<rain(luincxtrnfionem,.iut vijrorrm infi:: 
nitum effej)otc({,fcd rccundii dur.itionrtn,ac pnuationem 
lonnalitacrpcciftcf dclcrmitutionii. 

INtelligendum cft , quod infinitum dicicur quatuor Infinitu df 
modis . Primo modo didcur infiniium fcaundum quadrupfti 
cxccnlionern, &:dc tfto loquitur liic Philofophus 
cum dicit, quod ratio infiniri , fctlicct quid nominit, 
congruit foli quanritati . eft enim infinttum , fic du 
<flum,quod ipfum cft quantum extcnfum finc tcrminis. 

AIio 



I 



4 



QVAESTIO 



Condufio 



Tcz.c: 1». 



Conrlufio 
Tex,c,7». 

TCX.C.T*. 

Condufio 



Tex.c.ii. 

Tot.c. f*. 
Tcx.c.«o, 



Condufio 
quoro. 



Obicclio » 
Kcfpofio . 

rjiGoncs • 



Alio modo didtur infinituni f m durationon, f.q» no ha 
bct tinem ncc pnncipium fux durationis. Alio modo du 
Cicucinfiratumfm vigorcm,i.fmquaiiiatem nioucdi,r. 
(^nonhabecaliquemdcterminaruminvigorcm ad ali^ 
quamdetcrminatam veIociratem,ri!dquacunq« vclocv 
tacedaca,pocc(lcauiarcmaiorem,&:hocdicitur infinifi 
vigoris intcnfiuc. Quarto modo dicitur intinitump pri 
uationem tormalis 6C fpeciticxdctcrminatinnis. 

Tunc et^diccndumadquxRionem.Primoqi tndiiiV' 
'(ibilenon cflinfiniiumpnmo modo.-quiaquod non 
quantumnonelltnlinitumillomodo.lllud rnnn intinu 
.tum c(k quantum cxtcnfum linc ccrminis, vt dicic Com^ 
m encator:red tndiuirihile non eil quaniuni.lioc cnini et- 
retimplicarccnnirndictioncmiquMin ditlininonc quan 
ripontturdiutribilc,vi iii Quinto jMccuphy. dC manitC' 
ftum eri:quare&c. Sccundodiccnduin cft.cfindiui' 
fibilebcncpotrdclTeintinitum fmdurationc.quu quu 
libcc motor caclcftit cft intinitus hoc modo , cu moucac 
motu pcrpetuo,vt patet in Ocftauo huius.fcd qudil>ct eo 
nun e(i indiuilibilis cum lit line magnitudinc.vtctiapa^ 
tctO<flauohuius. motor .n.inm^ignicudinc cxiHcns no 
potcHmouctepertcmpus inHnitum, vt dcmondratum 
eftibidcm.quarc&c. Tertiodicofmintentionc An. 
& Commcntatori5,cj» induiilibnc non poicftrlTe inflni^ 
ttun f m vigorcm,id etl.fm quantitatcm moucdi : qund 
{icprobatur.Sienimalicjui!>motorcrrer infiniti vigoris 
[impliciter,tunc motus hcret in inftati^fed hocell impof 
nbile-.quare A^c.impollibilitas conrequeniiseft manite' 
(Va.motus emm propric diclus non potrft licri in inilaii> 
ii,vt patet in quarto huius,&l fexto dCo(!tauo. Et confe.' 

Sucnna declaratur quantum ad propolitum rpe<%it.Na, 
eiret motorA^igons infiniti&moucrcc,aucmouetetin 
inftanti,aut ititemporc.liprimomodo habetur propo^ 
(itum^ft fecundomodohoc nonpoictlefrc.quiain quo^ 
cunqt temporc mouerct,oportet illud tempus luberc dc 
tcrmtnacamproportionemadtempu8,in quo mouercc 
aliqua virtus linitx motionis: nuc auiein proporno mo^ 
tusad motum,quantumad vclociiaiein,en 9m propor^ 
tionem motoiis ad mocorem:ergo iplius motoris vigo« 
ris infinici t(i aliqua proportio ad alium motorem linicii: 
quod ett impol1ibilc:quarc dCc. Multa autem alia pet tt^^ 
nentadillamconclufloncm,fedhabet locum fpccialicer 
tn Otfcauo huius,<5t: in Duodecimo Mcta.di idco ad pr( 
fcns percranfeo. (.^i'^'''*^ dico,q> iiidiuifibde,i,quod cx 
fenonhabecdiuinoncm,necdiuilibilitatemtmmcdiate, 
benc <i\ infinitum quarto modo : quia dlud , quod de fe 
nuUamformam fubdanttalem fihideterminar^efc tnfint 
tum pcr prtuationem deccrminationis fpccificx.hxcma 
nitefla cfi:quiadccerminacio fpxcilicaelt a (brnu fubfta^ 
tiali,quxproprieeftfpccies.fedmatcria prima,qU3e fic 
e{lindiuit)bdis,f.quiadcfc<3«Cimmediatenone(cdiuifibf 
lis.nullam formamfubnantiatcm (ib:detcrminat.quia, 
fi Ithtdcccrmiiiaret vnam,omnc8 alix fibi repugnarcnc, 
quod cfl falfum,imino cflin pocctta ad omnes.neciniel' 
bgo ipfam maccriam primam dle infinitam per pnuatio 
ncm cuiufcunqi determinattonisformalisdC fpcci6cx,p 
tanco,qiiiaa(ftu licpriuacadiCdenudata omnidecermina 
tioncf[>ccifica,qucmadmudum oculus crcus eft pnua.' 
rusomni vifionc:fcd protaiito,quia inclTriitiaftia nom 
cludacaliquam dctermmationcmfpccificam,fedipfa eft 
tnpotcntiarecepnuaadomnes , vtapparchit clarius tn 
fcqucniibus. Logici argiierenc. Omncdiuinbdc eR dni 
tum : ergo omncindiuilibde eft|infinitri:qa ficut oppofi^ 
tumineppdfituin, propofitum inpropofilo. Dicen 
dum.qt tenct m prfdicans ef!encialibut,df fic nd eft hic. 
quia finitt>m non eft cfrcntalitrr idcm cum diuifibili. 

AD pnmum argumenmm dicendum , cf ad eiTe infT^ 
tum fecundumcxcrnfionem,non fuffidt non habex 
reprincipiuinmagnitudint»,neqiicfinem,fcd requiritur 
fic quancum extenfum fine cerminis; indiuifibile autc 
iion cft quancum cxtcnfum:hoc cnim cfTci diccrc bachaa 



PHYSrCORVM XII IX 

A albas,calig3s mgras. Ad fecunduro patet ex di<Si8.it 
ad certiumfimditcnquarc&c. 



m. 



Q.VAESTIO XII. 
An ipfum Indinifibtle pojfit cffe QMdk, 

Ecundo quzniur circa iHam partieulanv 
virum indiuillbilcpolTitelTe quale. Ar* 
guicur pnmo quod lic.quia,quod per natu.- 
ram luain non dctcrminat fibi vnum oppo- 
litorum,einonrcpugnac reliquum:h.TC cft 
Mijnitcrta.lcdindiuifibilcpernaturamfuam fibinon de 
tcrm:n.it non qualc.quta tunc non qu.-ilc dcbcrec p>oni in 
diliinitione indiuifibdis,quod non eft. quarc 6Cc. hf Tex.c, «i. 
fecundo,quod eftconiunaumqualicacieftquale:fedtn' 
diuifibtle eft coniuncuim qualii4ti;crgo cft qu.ile . Ma^ 
lor efc m.initcft j,Minor apparct;quia punctus eft coiun 
«fcu!. jlbcdini dC e conuerfo,vt puca pu(^u4 cxiftens m fu 
B pcrficicalba.pun<rtus3Utemetlindiaifibdis:qu.ire dCc, 
Itemierciointelie(flushumanuseft indiuifibilis ,pnV 
mo de Anima:fed ipfc Stelledus humanns eft qu alis : eft 
cnimfcicns,dCfacnctaeftquaiitas,vcpatcc in prxdica<- 
niuiiis . quare dCc, 

opposiTVM arguicur auftorirare Arifto. in litera. 
CONCLVSIO 
Et filndiuifiblle per fe rubfilTrnf .i.altrri non coniunAum, nutla 
frnfibiliqujliuce.necrpfdr cujrt.i ilIius£rnrTU,.iifcAum 
cirrpoiric.rrdficinduiirtbilcpriinf vrl Secund^ fpc» 
ciriqu.aliCJCibuiqujirctlr concingai.lndiuifibilc 
umrn in quancit.ilr , ruinptd , i.jIicui 
inhxrcn<,qualcaIiquotnodoetre ' 
noniaconurnit. 

ADquxftionemeftprxintelligcndum, duplex 
eftmdiuifibde.C^uoddameft pcr fefubliftens.vt 
uitelleaus humanus,vt patct i Pnmo de Anuna. 
Q 6£ vi'uerfaliteromnisintcllc(ftuseftindiutfibdis, fecurw 
dum quantitatem.aliud dicitur elTe indiutfibde alten in.' 
ha:rens,llcucpun(5tus dC vmtas. Itemconryderandfi, 
<f quaiitas habcc mulra fpecict, vt patet in prxdicamen 
as.Pnma fpccies cft habuus 6i difpofitio.Sedida eft na^ 
curalis pocencia,6£ tmporentia.tcrtia cft palTio 3C pailibi 
lis qualitas: 6C ifta continet omnes qualitaces fcnlibilcs. 
quarta cll (oTm3,dC arca aliquid contTans figura:fl<: ifta 
conctnct omnes qualitates immediate fundatas in quan^ 
tirate,quxtamennonrunr primo fennbilcs, cuiufmodi 
fiuii figur( concinuorum,& forte qualitaces numeroqt, 
vr parttas 6C imparita5,quadratum,foIidum,dC hm5t. 

Tunc dicendutn eft ad quxftionem pnmo,<^ indiuifi 
bi1eperfe(ubfiften9,i.alterinoiicoiiiuni.'tum vrl vnitu 
nonpoteftclTc qualc aliqua qualitatc fenfibili.Et hoc 
probant aliqui fic:quia quod eft immobde non poteft ef 
fequalealiquaqualitate fcnfihili:fcd indtuifibile per fc 
ftanseftimmobilc:quarei5tlc.Maior patct.quia fccua» 
_ dum qualitaces fenfibiles proprtc fiunt moius, f, alcenu* 
^ tionis, vt fecundum calidum,rrigidum,f1ccum,d£ humt>' 
dum,flf huiufmodi.ficucpatet inSecundodcGcncratio 
ne,&. Secundo dc Anima<«3i! Septimo huius. Minor pa^- 
tet ex Sexto hutus.vbi dcmSftratum eft plane,q> omne, 
quod moucturcftcorpus. contTatautem q> indiuifibtle 
noneft corpus:quiacorpuseft oinniquac}idiuinbile,vt' 
dictturPnniodeCcelo6i Mundo: quare &c. Aliter 
probat Arifto.infinelibridcSenfuflcScnfato, c)>nullii 
indiutfibileeft fennbdc,necperconfequciisquale qualt^ 
rate fcnfibili:quia,fi aliquid omnino indiuifibile elTec fen 
fibde,contingeret cp poilet fimul videri 3C non videriab 
eodem vifu,tcilicct fi poncreiur fcnfibde f m vifum , eo^ 
dem modopotcritdcdiicide .■dtjs:fedconfe(juenseftim' 
pot1ibile,quiacontradi(%ononpoceft elTe limul de eO' 
dem. Frobaiurconfequentia rupi>oncndo,quod fit ali^ 
quadetcrininatadiftacia,in quarotapoteft videri quod 
kbcc vilibde , dC non vltra cai» . 6C cttani eft aliqua 
Iaiidu.fupcrPh)r. b iii) difhustia 



Indiuifibi $ 
Ic e dupicx 
Tcx.c.4t» 



Qualitat 
h.ibccquai 
tuor fpci. 



ConCra pri 
.am 

R6 prima t 



Trx.c.i4, 
Tcx.c,tt, 
Trx.c. 
Tcx, c», 

Rofcda. 
Tcx.c.z, 



QVAESTIO 



PRIMI 



xiri. 



Conclurio 
rccnncU, 

OoTnc* if* 
Conclufio 
tntu* 



ConduCo 
quoru. 



vnit.ilc no 
cl} incoue; 
niens ctfc 
quaJu* , 



diftitta i Wfu.in qua rora non pofTet vidert vi(tbile qdx 
cunip citra cain verfus vifutn 6C poft vltimum tcrmtna 
tllius diftancf( potcR viifere vifu prxfenccci.dC t(ix duf 
diftantizcopulatefuncintcrmino communi.ita q> vl^ 
traillum terminum,viribtlenonvidcbtrur.&Icitra illu 
termtnuin vidcbitur. Siiguurcftaliquid omntno indi^ 
uilibtlc,quod lit vifibtlcjponacur tllud in vlcimo diftan^ 
tix,in qua poteft videri,d£ illius tn qua non poceft vidcx 
ri^runc idud vinbilc,ra(ione qua eft in vltimo diftanct x 
tnquapoteric vidcri,vidcbitur:5^rationc,quaeruin vl 
ttmo diflantia: tn qua tota non potcnt vidcri, non vide^ 
bitur. Vcl aliter dcducunt aiiqui: ratioiie , qua cric m 
vl timo dtftantix, in qua poncbatur polTc vidcn , 6C non 
crac in aJiqua cius partc,tunc fccundum hoc non videbi» 
tur,6C rationcquaedvlcraiftam diftanciam.in qua tox 
ta ponebatur non pofTc vidcrt videbiturquta fciliccc n5 
cnc in aliqua partc illius difcaniix,in qua poncbacur non 
pofTc vidcri . Prima camcn dc Jui^iio cft ad inccntioncm 
Arifto.nili quod ipfc dlud vlrimum diftannx,in qua no 
poceftviden,vocatprimumdiilantixinqua poteft vi* 
dert.& hoc cft vcrum acccdendo ab iUa diftanna,in qua 
non poccrac videri ad ipfum vifum fcd proccdendo i vu 
fu ad diftantiam in qua non potcft vidcri , (lc potcft dici 
vlciinum diftantix,m qua poccft vidert:£Ji: fic indubita^ 
tcrfimul vidcbirurd^ non videbicur:quod cft impofTihi 
le . quareATc. Sccundodico, quod indiuifibiie fubfu 
ftens non poccft cftc qualc,qualitatc de quarta fpcac:qa 
omnisquaJiiasdcquartafpeciefundatur in quancitate, 
vc dicicCommencatorin fcptimohuius.nunc autcm iiu 
diuifibile non cft quanrum:quare 6Cc. Tertio dico , cp 
tndiuifibilepcrfefubf)ftcns,ideftalterinoninhxrcns,bc 
nceftqualcquahratcdeprimafpecic qualitatis: ciuiail' 
lud,quod cft habituatum habitu inrcllcc1ual(,cft licqua 
k:&:hocpatctinprxdicamentis. fcd indiutfibJe fccun^ 
dum magnitudincm,fcilicct intcUcclus humanus, cft ha 
biiuacus habitu incelleduali,fcilicet fapicncia,5C fcictia, 
tntcllc<rtu,prudcntia,df arte,vrparetinSexto Ethtcoip. 

Quartoad pra-fcnsdico^qi indiuifibile non inlixrcns, 
fcilicetintclleiftushumanus.poccftcifcqualis fccundum 
fccundamf|}ccicmqualiratis,quxell naiurahs poccniia 
rcccpttua.fi cnimintclle<flus poiTibilisnunhabcretpote 
liamreccptiuam fpccicrum inteUigibiliu,non pofletcas 
reciperc:quod cft inconucniens.crgo oportct conccdcrc 
tpfum habcre potcnciam reccpciuam fpcctci incclligibu 
Ii8:qucmadmodum matcna pnma habet poccnttam rc>- 
ccpciuam fonnx fuhftantialts.dC huiufmodt potcncia no 
poccftclTcidcmcrrcncialiccromniiiocum fubftantia in^ 
telledus polVibilistqucmadmodum potcntia materi( n5 
cft idcin elTcncialitcr omnino cum fubftaiia macenx, vt 
videbiturinconfcqucntibus. Vtrumaut indimfibile 
pcrfc fubfiftcns aliudabintelle^lu humanoficqualefm 
primam fpccicm qualitacis.r.intelligeniia moucns ccelii, 
dehocnundecermiiio ad prxfcns. tn ComnKncaior in 
DuodccimoMccaphy,dicit,q>quxdam funt fubftatix 
{incomniaccidence,dt^ pcrcoiifequcns fincqualitate.dC 
illxnon vtdcntur ciTeali^nifi Incclligcntix mouetcscor 
pora ccclcftia. Scd dc indiuinbili inhxrcntc altcri,f.dc 
puii<5lo dC de vnttate, vtrum talc fit aliquo modo qualc, 
fonaiTcnon eftmagnum inconucniens,*.^ huiufmodi in 
diuifibtle cfTct qualc fecundum accidens: quia quicquid 
tnfurmac fupcrficiem informat tcrmmricius, faltcm per 
accident.cum tgttur albedo informet fuperficiem dC dct 
d cffc quale,f.alhum:quare non informabic ex cofcqucn 
tilincam&vlteriusipfumpuntfium.Ncc iftud cft coiu 
traintcntioncm Anfto.hic.fuffictt cnim ei duccrc Par^ 
racnidcmdil AlclilTad iftud inconueniens, q>,fi totum 
cnsclTccvnumindmilibile:nullumenspcr fc fubfiftcns 
cfTctqualcqualitatc fcnfibili:cuiusoppofitum patcc ad 
Hcnrum.Si tamcn vidcrcm aliam demonftractoncm pro^' 
baatc,c|> nuUo mo putflus fic qualtt nec p fc nec p acciis, 
ncc ineducc ikc uiicdiate,non recuCuc credcrc vcncacc. 




H 



AD primam rartoncra dicendum , qu6d tndtmfibOc R nlionci. 
fibi determinat non qualemodo pr^dicto.nec opor 
tct quod ponaturin ciusdilfinitionc:quianoncftfua 
fcntia,nccparsfuxciTcnnx.tamcnnonquaIe bcne poC- 
fct poni in dcfcriptionc ipfius indiuifibilis,vt diccrct llc, 
tndiuifibile eft non quale tllud,quod non habet ahquam 
magnitudincm, nec qualicaccm fcnfibilcm. Ad aliud 
patctexdidis. Adquintumfimiliccr conccfTumcft,q> 
intellcaus humanus eft qualis fecundum primam fpecic 
qualitatis,qux cft habicus tncelleclualis . £t hocdiclum 
fit fccundum communcm do<firinam.qu.iIiterauccm in^ 
tcllcvftus humanustndigcachabitupropncdido bono^ 
pcrfcrutatioeft. 

Q.VAESTIO XIII. 
An Pnpofitio h^ec^Tantum wwm efljuna flt. 

IrcaopinioncmParmcnidis 8C MelilTi fo^ 
lcthicquxn,Vtrum iftapropofitiofit ve< 
ra,cancumvnumcl^ Arguitur primo c^ 
non : quia ,fi tantum vnum eft, aucillud 
vnunn cft fubftantu,aut acddcns.&hoc 
patet pcr fufhctcntem dxutfioncm : fed non potcft cfle 
tancum vnum,quodfit fubftantta : quia accidcnscunc 
non clTct cns. ncc tantum vnum,quod fic accidcns, 
quia tunc fubftantianon ctTctcns:quarci3Cc. Iccm fc 
cundo.tlla propofitio cxclufiua cft lalfa, cuius prxdicX' 
tum compctic alccn fubicdto.vtiftacft faifa, tantum 
homocft lcnfibihs:quiafcnfibdccompetitaltcri,tjp htv 
inini:fed fic eft hic.nam elTc non folum compecit vni,fcd 
criammulcis,multacnimfunt:quaredi£c. Itcm tcrtio. 
fi tantum cft vnum,aut eft vnum continuitatc,aut difii 
nirionc,aut indiuiltbiiitatc:hancrecipitAnfto . in lircra. 
non vnum coimnuitatc,quiafunc multa qu.t non habec 
concinuuatem,vt vnitasdfpunvhit SC fubftanci( fcpa/ 
ratx.Ncc cftdiccdumq>iantumfitvnumcns diHinicto 
ne:quiatuncomniacftcnt ciTcmialitcr vnum.illa cnitn 
funtelTcncialitcrvnum, qux lubcntcafJcm difi^initiiv 
ncs.Ncccft tantum vnum iiidiuifibilitacc:quiacunc nul 
lum ensclTct qujlcqualiiace fcnfibili, vcp^ictexdidu, 
quod eft iinpoiTibile: quarc 5^c. 

orrosiTVM Arguitur . t arum cns efttcrgo tantum 
vnum cft. Antcccdcs cftinanifcftum:^uiac6ftat q> cns 
cft, & nihil cft,qiiod non fii cns:crgo an cns cft.cofcquc 
tia paiet.quu cn^ dC vnum conucrtuni,<f^ func idc cilcn 
tialiicr.vtpatct Quarto Mcta.ita , q> oc, q<i eft cns,cft rexx,i# 
viium,5l oc,quod cft vnu,cft cns:ergo,li tm cns cl^ tin 
vnum cR-.SC cft fimilc argumctum^ficut^fi diccrctur,tiii 
homocurrit:ergotiTiranonaleciurnt. Itc,vnumeft,ec NiliileqS 
nihii cft,quod nonfic:vnumergociTivnumcft. pmilTx nolit vno» 
func manifcftx.Primo quidcm,c|> vnum cfc,hoceft ncv 
tuni:quia cns 6C vnum funtidem,3ir ipfum cns cft: crgo 
vnumclh Itcfccundapropoficiueft vcra,f.tj) inhil eft, 
quod no fic vnum: quia oc ens cft viium:hoc pacct, quia 
tnducendo in quolibet cnic,eft vcra.crgo nihil cft, quod 
non fic vnu:dC fic patec i;^ pmilfx funt vetx,6C cufcque»' 
tta declaratur {> fimilc.Iequit .n. h5 currit , 6C niliil currit 
qil nonfit homo.ergociri homo curnc,pcr intcrpr^tacto 
nem iiuiusdt<ftionistm.ergofimilicerfcquinjr,vnt5 eft, 
6C iiihileft,quodnonfitvi>uin:ergotmvnumeft. Iic, 
tlla propolitiocxdufiuacft vcra,cuius prxdicaium cd^ 
pctic fubicc~to,ct nuilialtcri afubicifio.hfccft manilcfta, 
qa I fta rcqutruntur 6C fufFiciunt ad vencatc propofirioia 
artirmaiiuxcxdufiuz,vtpatctinf/ncacegorcmactbus: 
fed ficcftm propofico,cuftacauccm c}>elTecompcrit vni 
&L non alterialicui ab vno.probaiio:quta, fi cflc diccrC'^ 
tur dc aliquo alio ab viio,i)lud ahud aut clTct cns,.iuc no 
cns.fi non cn6,crgunon cns cirec:quod cft impofTtbilc.fl 
cns: crgovnum .quincnsdi^ vnuroconuertuncur.5^ fic 
cnt cric aliud ab vno:quod cft impoinbilc. crgo efte non 
conuenit alicui altcn ab vno:quarcfcquiiurquo<i tao' 
tum ynum d\, . 

Ad 



1 



i 



QVAESTIO 



Di'ai6o da 
plex. 

Coow** 



T*x.e, zo. 

IndiuiGo 
<luplejc. 
Vnum da* 
plex. 



Conclufio 
pnau. 

ConckiGo 
reninda. 

R5 prima. 



Tcx«c.««. 



Rnfionct, 



CONCLVSIO 
Tantum unum r(Tc,prout vnum (irtnitur i {orma , ncc r (Tario re^ 
nim cll.proul Jutcm iqujnnutr mmitur, falluni (A. 

AD folutioncm quxftionKjConfydcradum cftpru 
mo,C)> ratio vnius fumitur ab indiuillonc, vt dtv 
cet Anft.in Quinto Mctaphy.capiculodcVno. 
vbifictpfcdicif.vniuerfjlnercnimquatcunqi nonhabct 
diuifionemjVcficut vnumdicatunndiuilioautcm, cum 
opponatur diuifioni.mulciplicitcrdicicur.ficuidCipfadi 
uifio.nam quot modis dtciiur vnum oppofitorum,6C al^ 
(crum, vt dicitur Pnmo Topi. Eft autem duplcx diuilio 
quantum ad propofitil fpcdtac. vna cft diuifio rerum fm 
formas,aliacftdiuifiorerum Fmquantitacc8,5^ hocfatis 
tiuiuitCommetatormPnmn huius vcrfus princtpium. 
vbi dicit,c^multttudo vcl cft rcrum diffcrcnrium f-m (br 
fnai,vel eft rcrum diifcrcntium f in quanttiatem. Idc au^ 
tcm eft ludicium quo ad hocde multituditic ^dc diui' 
Isone.nam multit udo vel eft ipfamcc dtuifio, vcl cocomi 
tatur pcr fc diuilionem, vt habct videri in Decimo Aleta 
phy.cft ergo duplcx induiifio,f.f m formam,6L t-in quan 
ncacem.Bt,cum ratio \-nius ruraarurab indiuillonejuc dc 
<fhimeft,fequicurct>cft duplex vnu. quoddam cftvnu, 
cuiusrario (umiturab radiuinoncfm formam. aliud e(l 
vnum,cuiut rario fumitur ab indiuifionc (m auanritatc. 
6C hoc fortc eft illud,quod dicttur fub alijs ucrbis,q> vnii 
vd diat tndiuifioncm in naiura, vel forma entis, vel du 
cit indiuifioncm in naiura quantitatts. 

TutKdicenda funt duo ad qu«ftioncm.Primo,q> fi ac 
cipiatur vnum,fmq>diciturabmdiuifionefni formam, 
fic propofiao cft vera,tantum vnii cft.flC ioq^uor de vno 
»&u,6C cntcaiftu. Sccundoeftdiccdum,q., Ii accipiatur 
vnum,prouc dictcur ab indiuifionc fm quanricatc:fic n5 
cft vcra fimplidccr& vniucrfalitcr. Primum probatur 
rationepriu8addu(fla.illapropofitioexclufiua afRrmati 
uacft vera,cuiusprfdicarumcompctitfubte^to,flC nulli 
altcriafubicJto.hxceft notacuilibctintelligcnti. fcdifta 
cft hutufmodiiquia eirecopetit vni,3C nullialtcnabuno 
fni lorinain,&: loquordec(tca(ftu.ficnimcire acTtu coue 
ntfct alicui,quod non clTct vnum fm tormam, tunc illud 
dlict cns di non cns:quarc &c Secundum oftcndic fic: 
illud, quod non liabet quancicaccin,noncft vnum fccun 
dum quiricatcm:hoc eft cuidens. fcd aliquod ens eft, q^ 
non habec quancitatcm,vt Dcus 6C alt) motorcs cacli,vt 
pacccin Octauo liuius:crgo aliquid cft, quod no eft vnii 
fm quantitatem.61: ficifta propofitio non eft vcra,tantii 
vnumeft,proutipfumvnum dictturab indiuifioncfni 
quanricatetn.(5C lic dcbct mtcUigi in propofito. 

ADprimum argumentum, cum diccb.itur, cancum 
vnum dCc.dtco pcr inccrcmptioncni.ficuc cnim non 
oporcct,qi,niantumeiMcft,crgovcl ilcudcuirii eftfubx 
fianria,vel cantum cft accidcn8,ficut uon fcquitur, cantu 
animal cft fcnfittuum:crgo t atum ranonalc eft (cnfinuu. 
fimihccr non oporcec liccc tantum vnum cft, q» tllud tan^ 



PHYSICORVM 
A 



xiin. 



«5 



In(hn(ia, 
Dtlutto* 



B 



tum iftius propofitionis , nncum vnum eft, f. ipfum cft, 
nunquam vcrificatur de mulris.non enim uerum eft dice 
rc multaeft.ipfacnim orario cftincdgrua:modo verum 
6C falfuin prxfupponunt cogruum,vt patet cx Pcn Her 
mentjs. Seddtcesad minusiftacft vera,muttitudoeft: 
&. muhit udo cft aliud ab vno:crpn non tatum vnum eft. 

Ad hoc dico,c|» mulritudo vel eft rcrum ditFercntium 
f m quantitacem.vel eft reruiii dtffcrcctum formam. 
fi pnmo modojficeft numerus indiutdtiorum.et iftacft:, 
quid vnum,&non aliudabvno quod conucrtiiurcum 
cntc.fi aurcmeftmulrirudo rcrum diiferentium fmfor^ 
mas,ficeft numeruselfenciarum, dCifta propncnoncft ^"'"Wdo 
cns,fcdentia:quiaiftacftidem realiccrcumcftenti)s,qu( "cdmta^' 
nonfuntcns,fcdcnna. Ec,fidicatur, q>ipfa multiiudo 
cftcns,oportctdiccrc,c)>ipfaeftqLiid vm'iaIiquo modo: 
quia ipfa eftquid indiuifum aliqualiter.nonenim cft diui 
fa in multitudincm5: non mulcitudincm, 8C ficeft quid 
vniljACnoneftpenitusaliaab vno:quare A:c. Ad tcr.» 
tiamdicendumyCi^vnumquodcficnsai-^iu eftvnum infe 
f m formam.dC pcr confcqucns f m definfcioncm.fed non 
fcquitur proptcr hoc,<)> vnumquodqt fit vnum cum alio 
fmdefinirionem, ita<}>omniacnria fintvnri ens folum, 
6C cadcm fibiinuicc, vt imaginabanc Parmcnidcs dC Me 
]iiru8.Sicur,licetSocra.fitvnus numcro (iccundum fc.fl' 
niilitcrdf: Plato fit vnus numcro fcorfum , tamen non fe^ 
quirur cj> Socra.61: Plato fint vnus 6: idem fibiinutcc nu 
mero.fimtlttcr <3i: in propofito:quaxc non valet. £t ficfic 
ditftum ad iftam quzftioncm. 

Siigitur «nttnirum fm q> infinitum ignotiim 
eft fm multttudincm 51 magnitudincm infinu 
tumignotum quantumcflcjuoddamSLC, 

Q.VAESTIO XIIII. 
An Infinitwn fit Igno tMm. 

Icquarratur vtrum infinitum fit tgnotum. 
Arguunr primo q> n6:quia, quod liabet de 
nnicionem,nonelt ignocum, cum definicio 
noctficet dcfinicum,vt pacec Priino Topic. 
ec ctiam in Secundo Poftcriorum.fcd ipfum 
infinitum Itabct definittoncm,cumfitquancumdCcxcen 
fum finc ccrminis. Iccm fecundo.illud, de quo cft fcicn 
tia,non cft ignocum:hoc cfteuidcns per fc.fcd de infinito 
cft fciencia,vc pacct Primo Cceli iSt: Mundt, 6C in Tercio 
huius:quare&c. IccmTcnio.illud.cuiusoppoficilcft 
no[um,iplum non cft ignotum.nam ad candcm fcieriam 
pcrtincnt oppofita, vt pacet Nono Mctaphy. fed oppofi 
tutninfinitieftnotum,f.ipfum finiium, vt manifcftfi cft 
cuiltbet intelligcnti:quarc dCc Itcm quarto,fi in intely 
ledupolTibiltpofruntcircfpccics intelligtbilcs infinitx, 
infiniium potcft clTe inidle<ftii:fcd fic eft, cj> in intdlc<flu 
po(Tibtli potTunt elTe fpccies intclligibilcs infinitx : qua^ 
rc &:c.Maior parct,quia ficut pcr fpectem intelligibtlem 



TextCiu 




Tex,ci, 



Ahfolute 
competens 
cnb , i.upc« 
nt vrt lub' 
lUnnz vrl 
acddcnii. 



tum vnumvclfittantumfubftancia,vcliantu acadcns. J) vn^tnpotcftintelligivnum intellii;tbilc, ficinfinita pcr 



£t,cum dtcitur,c}> fubftantta 6C accidens fuffidcnccr dw 
uidunc cns 61: vnum,finc dubio v:run> eft : 5i: idco quiC' 
quid abfolucc compcctc cnci,compecic vcl fubftancix vel 
accidcnci,dc prxdicaas rcalibus.fcd non oportct,(}> quic 
quid atinbuitur cnridi: vni,cum cxdufionc, atcnbuatur 
ipfifubftanrixcumcxdufione.vclacctdcnticum cxclu^ 
nonc.ficutnon cftneccfrc,c]>omnc,quod tancumconue 
nic animali.conucniat cancum homini, vcl conueniat tan 
tum afino^SC fic de aliis.immo cnam,quamuis valcat c5 
fcqttcntiaafupcnon diftribuco admfcnus diftribucum 
abfolu^c flC fineexclufione,tamen no tcncrct cum diiftio» 
ocexclufiua.vtbcneicquitur,omnc animalet^fcnfitiuu: 
CFgo omnis homocftfcnfiriuuB,non tamcnfcquitur,tiTi 
omnc antmal cft fcnfiiiuum:ergo t antti omnis homo cft 
lcnfitiuus. Adfcctidamcum dicitur,ilia^pofitioddc. 
c6ccdatur.fld,cumdicicur,ficcfthtc:{alfumcft&c.&,cu 
dicuur vUuius,<^ ciTc cumpcuc multu:dico c)> prxdica^ 



infinicas.5:Mniordccljracur:qutac6llac (|>iniiKcIlectu 
polTibdipoiTuntcfrclpccics intclligibilcsduf vd trcs,ve 
omncs conccdunt:modo, quarationc polTunt fimul clTi: 
duz vcl tres fpecies incelligibiles in incellcclutpari rario^ 
nc infinicacjcd c^infinicx non magis rcpugnaut fibimui<- 
cem q^duxvdcrcs. Itequinto,quicognofcicvniucr^ 
falccognofcic infim'ca,cum ipfum vniuerralccomprchcn 
dac fingularia:fcd intcllciftus co^nofcit vniucrlale,vr anf 
mal & hommc,fub quo infinita Imgulana coprchcdunt, 
f m Porphynii. Ite fcxto.motus 6C tpsfunt infinita,ut 
pacccinOiftauohuius.dC tamenifcacncianon funcigno 
ta,immo funt fcita fufficicntcr,vc pacct in ifto libro. 

OPPOSiTVM dicir Arifco.tn ifcocapitulo,vbi didr, 
a infinicum,fcdidum ()>infinicum, efc ignotum.idc vulc 
Anfco.SecundoMctaphy.vbidicir,c)>non numcrabic Tcx,e, n, 
fc<flioncs,quip infiniiaproccdu,d£impolIlbilecft intcL' 
ligcre Imcam niTi (caiu cutun. 

Condufio 



Tcx.cti« 



QyAtSTlO 



Infinitu ei 
iffiotH itrl 
tigifduptV. 



Condufio 
pnnu. 



Oii vnifpi 
ludo&mul 
titudo cilA 
niu. 



Conclufio 
rccundj. 



TcB«c.xz. 



CONCL VSIO 
Infininim.iit Infinitiim,idcn fccundum cxttnfioncm.quft ad nu 
mcnim fiurum pjttium.cfl i^notum, tuinutitrr aux 
tcm,idrfi qujntum .id fuJm iniiniUDs raUa 
nem , cognofcibilc eft, 

AD quxl^ioncm cft intclhgcndu,c{> infinicum, fm 
cjiinfiiiuumciTcignotum.poteft incclligi duob» 
modis.vno modo potcdincclligi, if ipfuin infini 
tum,quantuiu ad racioncm formalcm, qua diciiur infim 
tum,r.quanium ad ipfam inUnitacem,iiu:lo inodo ficco' 
gnicum.alio modo poccft tntclligi ctfipAjm mtinicum cft 
ignotum quatum ad numcrum dctcnninaium parctum: 
ita,r.q> non cognofcitur circ aliquis numcrus determuuu- 
cus panium inliniri,^m cf c(l iniinitum.vr, fi t(i iniinicii 
fmquantitaccm,n6cognofctcur vcracugniiionc efre alt 
qucm numcrumdctcrminacum partium quandtatuiarii 
iplius:&:,(i eii infiniium f in formam,iion cugnofcic elTc 
aiiquis numerusdctcrmitucusru.irumrormarum. _ 

Tunc dico duo ad quxftioncm.Pnmo dico,c|> infTnicii 
non eft ignotfi primo modo,r.(i> ratio iormalis ipfius mfi 
nittnullo modontcognita.hoccnimprobant rurTicicccr 
quxdam racionum prxmiilarum.cum eniin oppofuum 
ipllus tnfiniti litcognitum abintcllc<rtu,f.finicas& ict' 
ininatio,non cft impofribilc incclligcrc ipfam priuacion2 
tcrminorum,quxcfcinfinifas.Iccm, cum ipGjm infinicri 
fm exccnfioncm dcfiniacur aliqualicer,(.c)>cftquancuin 
extcnfumtincterminis^impoirtbilc cilipfumclTc pcnu' 
igiiocum,ralccmquancum adquid norainis. Efttainc 
confydcrandum,q> ipfum infinicum §m cxccnfioncin,cQ 
fic impolTibilc cfTc, vc demonilracum cft in Primo Cceli 
6C Mundi,non incelligit inccllcvlu affirmatiuo vero,quo 
adirmetur e(Te,ncc cciam incclligiturincc!ligctia Gmplici 
vcra,fcdfi/la,cum (Ibinoncorrcfpondcacaliquidcxpar 
terci.dCloquordcmfimcatc fm adum, quxcftncgacio 
tcrminorummagnicudinis.Ecidcm intclligcdum cft dc 
uifinito fm mulcuudmem.ifta cnim ncceftiiecce potcft Q 
inrcriinacura.immoomni9magnuudodil mulcicudon^ 
cclTario cft ccnninaca.fcd benc iniclligit intclligeniia flni 
plici fi^ta,vt hircoccruus.Intclligitur etiam intcllcv'cu ne 
ganuo vcro,vc mcclligicur no clTc in nacura rcrum &C n6 
elTepo(Tibi1e.6C cxhocconuinciturnccclTario ipfum tnfl 
nitum,fm infinicum,i. quaiicum ad rationcm formalc 
infinitatis clTc cogmtum:quia illud,dc quo iiitcllccflus ali 
quid ncgat ct affirmar,intclligitur ab intclk(fiu:modo de 
tpfo infinito.f m infinitum cn,intcllcau8 aliquid cnun 
ciat negatiue,vtipfumnonelTcverc:(imilircT potcft alu" 
quidaftirmarcdeipfOjVt ipfum.ciTc,oppo(itii tinitoali.»- 
quomodo.quarc. Sccundodico,(]>iplum infinitu, fm 
<]> infinituin,bcneeft ignotum fecundo modo,f. quStum 
adnumcrumfuarum parnum,ita,f.(]>noncognofcitali.' 
quisdetrrminatusnumcrus partiummfiniti. pamum di 
co omnium.dC hoc eft facile viderc:quia illud.quod nuU 
lumnumcrumdcccrminatum habct,nft potcft cognofci ^ 
vcra cognitionc quaiuum addcccrininatum numerum. 
hoc cft euidens:quia cognitio non efl vcra nill conforme 
lur rci, vt patct in Tcrtio dc Aniina,A^ ex Scxto Ethico^ 
corum:fm (imilnudinem cnim & propnctatc cognitio 
fit.nunc autcm partcs infiniti oinnes no habenc aliqucm 
nuincrum dctcrminatum:quta tunc infinicumefTcc finu' 
tum,quodcftimpolTibilc.vt,fi eninfinitumfm quanti^ 
tatem,panesciusomnc8quantiiatiuxn6 funt in aliquo 
numcrodeterminato. fiautemcft infinicum (m forma, 
pancs fu.T formx non habcni numcrum dcierminatum: 
quare&^c.Ethxcvidetur c(l~e intentio Commcntatons 
fupcriftam partcm.in pnmocnimfyllogifmo, quemibt 
ponic,acciptt iftam propontionem. omne cdpoiirum cx 
pnnciptjs infinins in quantitacc dC forma cft compoiicii: 
quod non fcicur ex quoc dC qualibus cft compoiit um. in 
quo uidccur incclligcrc c)>ipfum lofinitum fm quantitaie 
6C forinam cft lic ignotum,c(> no fciiur ex quoc partibus 
& qualibus cft coafticucum:& hoccft idem quod ipiarri 



PRlMf M T 
E 



XIIII. 



tnfinitum nefciriquo ad numci^ dctcrntinarum omnium 
parttum.di: hoc criam bcne vidcrur inccndcrc .Anfto. in 
Sccundo Mciaphy. vbidicit fic, propicr quod non cnu^- 
merabic fcifcioncs,qui pcr infinua prnccdii: q.d. numcr' 
partium,inquasdiuiditurlinea diuilionc, qux proccdic 
ininfiniium,nonpoccnc cdprchcndidcccrminatc.uclfic, 
quafi dicat,illc,qui proccdit pcrinfiiiita,i. qui inciJcnt li 
ncam {•m <j>,cft diuiltbilis in infinitum,n6 cnunciabic fC' 
A(incs,i.noncognofccf niimcrumdcicrminacum fe<flitt 
num,i.diuilionum.VndcnccclTccft incclligerc lincaipu. 
fam ftarucrc,i.tnicrduoconftuucam & finitam imcSiige 
re,(.intcr duo pfiifta.fi igitur infinicum, fm c)» infinitum, 
nonpotcftelTccognituin vcracognicioncquatum adnu 
mcrum dctcrmtnatum omnium fuarum partium.Et hoc 
acccpir Anlto.concra Anaxa|roram,qiii pnncbac pnnci 
piaprimarcrriiucuralmclTc limpliciier iiifiiiica.cx quo 
fequcrccur ipfa principia cfTc ignota quancum ad miincif 
dcccrminatum ipforum omnium,i[a fcilicct,cj> nfl cognO 
lccrctur e(Tc aliquis numcrus ipforum omniuin,'ncc ipfa 
omnia cognofccrenru r.cx quo fequcrecur omnia compo 
fita naturalia non ciTc nota.tunc cnim arburamur cogoo 
fccrc vnumquodcp co|.'ofiium,cum cognofciinus cx qui 
bus dC cx quaiiti$:idcl~t cx quot fic compofitum. £x qut' 
bus vcrbii inaniicftc vidctur Anft.oibrndcrc, (]>ip(cnd 
fumpfii infinitum f m cp infinicum, clTc ignocfi , niH qura 
non cognofcicur determinace quoc fint parccs cius fmcp 
infinicum.ficcnimconcordabu pnma propofitiocti vlu 
fna,riicarbttramurcognofccred£c.fcd,fiprincipiaeiTcnt 
tnfinita non cognofccrcnrur cxquot SC quihus clTcnt:rpi 
infinicum fccundum (]> infinicum,cft ignorum quancum 
ad hoc,quoc & qux coniineancur in cu:qiiarc di^c. Paccc 
igirur quomndoinfinitum,fcciidum (t>infinuij,eftigno.' 
tum.dC quomodo eft notum. 

EX his ad rationcs. Ad primam cam dicebatur, quod 
habcc dcfiniitoiicm&c.Dico,c]>,fifiabcc dclinitionc 
propncdi<fli,quxdicitquid rci,ncpotcftpropric vo 
rccognofci.inccllcv^tuscnim, (luicliipli^quod quid cft, 
fempcrcft vcrus,Tcriiodc Aniina.led,fi habet dcfinitio 
ncm folum diccnicm (]uid iiominis,cuius parics llnc im^ 
poiTibilcsin clTcndo, vcl ad rcinuiccm incompolTibilcs. 
tunc non intclligcretur fimplici iniclligcntta vcra, cum ei 
non corre.^bondcat rcs.cui cuformccur. iiec inieiligcrcrur 
intellc(flu affjrmatiuu vcro,vt di(ftum cft. tamcn bcncin 
•elligcrcrur imcflccfhi non vero fimplici,fcd fiJto,& intcl 
ligcrctur ncgatiuc vcrc,vrfupradiiflum cft. Etefthicad 
iiertendum,qu6d,cum ipfum mfinitum, quanium ad nu 
iionciormalcmfuam, quxcft ncgacioccrminorum ms.^ 
gniiudinis, autnumcri, (ic nonens, non poceft inccUigi 
primo& principahtcr, ficut nccali? ncgationcs, fedin.' 
telligrtur fccundario pi.tft intellcc^boncm cnns, cui coii> 
tradicit.vtrum autem pn' candcm intclligatur cnadC n5 
eiis,d£quiMnodo, aliaqu;k'ftio eft,dCa)ias vifum finr. 

AJrccundanidiccndumeJt, cfdcinfinito clt lcicntia 
ncgatiua,(|uafciturnonrlTc,d. idco cocclTum el^ipfum 
clTcaliqualiicrnoium.fcd HcipCo nonctlfcicnci3,quaco' 
snofcatur diftinftcqu.;nmadomi.'cs Uiasparrcs, dC qua 
Kiacur ommum fuarum p.ircium nuincnjs,£C fic indubv 
tantcrcftignotumignoranriaoppoittacognittoni dcter 
minatxomnium fuarum p;inium fcorfum dCdiuifiin,oC 
ficimpolTibilc cftipfumcognofci.Aliiccft vn^mtjdus. 
NulluiicnimpolTct dctcmunaccfiC diftin^ cognofcerc 
omncgpartcsipruis infinirt:v]uia aut coc>norccrctcasoca 
fub rationib* proprtjs 3CI:mul, A; hoc elt impollibilciqa; 
intcllcifcusndpoccftbcncljmuldiucrfaintclligcre fubra 
tionibufi proprns^ diliinctis.autcognofcercteasfucccf 
fiuc,d£ hoc dupliciter.quia aut in confydcrando una pofc 
aliam pcrucnirctad vltiniam,autnuquam pcrucnirec9<^ 
vltimam.fi pnmomodo,hoccllimpolTibtlc. quta infiM 
tum,fm c]>infinirum, nonhabct paricm vlcimam.quia 
tunc habcrec primam:6C ficcllct finicuin.fi dicaturfccun 
do modo, yt nunquani pcrucaiac ad ulcimam partcta^ 

fcd 



Trx.cii. 



RtifioAes, 
l-t.ibens de 
hnitionem 
/ pnc dida 
cognofa* 
tuc.&i. _ , 
Tex,c«*V 



Teic.ci, 

P.irtc» infi» 
nm no piit 
dilhnc^c co 
gnofci,!. 



« 



Q.VAESTIO PHYSICORVM XIIII. 

?l!i'irj'".^"'^.l""" ^"^™ P?""" ^ ''""^ P'"'' A pnmo.quo^ mffnitum fcaindum extenfionc non c ft om 
'* ' ' ""'«'gnotumfccundumrationcmformalcmquadicitur 

infinuuni.Sccundo,qu6d huiurniodi inRnitum bcnc eft 
ignotum quo ad numcrum dctcrmtiutum omntum fua/' 



«4 



cunclincdubioniiquam compicbiturcogiufio pattium 
ipliut intiniii.&: fic non liabctur f>crtecta cognitiocopo' 
Utiquodconftitueturcx huiufmodi patubus. Et (ic, li 
Infintium ^*"' confyderemus videbimusduos modo8,quibus iii' 
duob*inoi ^nxufneliignotum.vnomodocftignoium quatumad. 
diidiigno numcrum dcterminafumomniuml'uarumpartium,qu{ 
(um. cft tmpollibilc vere de ipfo enunciare.alio modo efl igno 
lum ^norantia oppofita cognitioni dcicrminatac omniu 
(uaqtpartiumdetcrminatc feorfuincxCdiuiliin.5^ vtrac^ 
cognitiurcquinturadcognttioncm pcrfcctam compoli 
ti,f.quacognofcaturquotnumcro funt pcrfe ctuspnnct 
pti^&C qua lciantur fcorfum 3i diuifiin oinnia,cx quibus 
componatur.ddhoctctigit Anft.cum dixit, q> cognofci 
inuscxquot,d£cxqutbus. Adtertia patet foiutio cx 
du.^bs.concefTum entm cil, cp ipfum infinitum cft ahquo 
moilo notum,quantum ad rationcm formalcm, qiu dici 
(urinfinitum,f^ aliis modiscflignoium. Adquartam 
concedo maiofem.Ei,cum diccbatur,(}> fpccies mtclligi- 
bilis 6Cc.dico pcr intcrcmpiioncm.£t,cum diccbaiur, cj» 
duz fpcg vcl trcs poffunt fimu! elTe inintelleau^cocedo. 
fed non fcquiiur,c{> infinitf poffint fimul ciTc:quia ad hoc 
q>fpcciesmtclligibilcscircntfimulin intclleiftu non fufft 
cn ipfas non opponi fibnnuiccm, fcd oporterct phantaf" 
inata,i quibus dcpcndcnt^clTc fimul infinita dC res phan' 
cafiabdes cfTc fimul mfintta6,quanim fpccics per fe fimul 
<nentinintclledu.hocautcm cfl impolTibile. quare&c. 

Ad quint^cum diccbaf:qui cognofcit vniucrfalc SCc. 
|>otcftdici,quod quicognofcit vniucrfa]c,cuius funt infi 
niia indiuidda fuccciriue,non oportct q> cognofcat infin» 
taindiuiduafimplicitcr.quianondumcognofcit Itnguhi 
riafubraiionibuspropri)s 6t:dirtin<flis.viq intclligitho 
minem non oportet ipfum intclligere Socratcm 6C Plato 
ncm fub rationibus proprt^s finguIanu.6C idco no opor.' 
tet q> cognofcat infinita.vcrum eftciiim, q>, fi cognofccs 
tale vniucrfalecognofcerct omniactus indiuidua fub nt' 
tiontbusproprrjs.ipfccognofccrct infinita,fcd nocftita, 
EtadiflamintcntioncmtntcUigendum cfldulum Com 
Coai* tf «"«ntatoris tn Tcrtio Jc Amma,vbi diat,q> in,pp>ofirio> 
nevniuerfaiiintcllcvtusiudicatres infiniias fub iudido 
vnico.hoccnim modoiudicat infinitc,ga intelligens fub 
ic«ftum propofitionis vniucrfalis habetintclle^tionem, 
quxcftmdifrcrcnsadinfinitafecijdum rcpri^ fentationc, 
6C de fe nd plus rcprxfentat vnum iUurum q; alterum.SC 
boceftimpoflibtlein virtutibuscorporalibus : quiaco' 
gnitio,quxlibct vniufcuiufcp coi^icttdcterminatevnius 
indiuiduircprxfcntatiuafic,c}>non alicrius. Ad fcztii 
cftdiccndum,q>motus6i: tcmpus nonhabent infinitate 
§m adum Si fimul,fcd partes corum fibiinuicc fucccdiic 
tn tnfinitum:& ifcarum partium omniu, tcmpons6C mo 
tus impolTibileeftcognofccre vcre aliquc numcrumde» 
(erminatum,tpra lamen raito infinitatis motus 8C tempo 
**** nsbcnecftnotaintelleiftui. Eteft hic cof/dcrandum, . 
q>,cumdixiinut fupcrius,(^ipfuminfitutum,qu3tum ad 
fuamranonem formaIem,f.infinitatem, nonclTe notum 
aiTirmatiuc dC vere, ita cj. cognofcatur cfTc, intcllextmui 
non elTc notum de mfinKO f m extenfionc,ficut patet ibt. 
dem:fcd volum' diccrc c}> infimium §m durationc quaiv 
tum ad ipfam infinitatcm fitnotum vcra cognitione §m 
affirmanonem:immo fufhcicnccr dcmonftratur aliqut4 
cfTeinfinitum §m durationcm fuccclTiuam.Siimlitcr non 
intelleximusdcinfinuopcrpriuationem fpectfice dctcr^ 
minationis.dcmonftraturenim fufficientcraliqdefTcin^ 
finituni pcrpriuationcfpecificx dcterminationis,i3£fm 
ff in cfTentia non includit aliquam formam dcierminata, 
6c hxccft primamaicna.ficutctiata^ftumfuit pnus.Oc 
tnfinito autcm f m vigorc ad prxfcns non dctermino,nif] 
quod prius fuit ta^frum.quod non potcft cfTe altquu talis 
inotor,qui fimpliater fit infiiiiti vigoris.flC ideo cft igno 
tum fic <j> non cognofai cfTc vcra cogninone. Ex om 
Bibus igicur prxdi(fcu hoccftaccipcrc, fiquuintcndcrit. 



Tcx,c.«. 
Tcx,c if, 
Tcx, c. 



rum partium,ita fcUicer qitod non cognofcatiir clTcaliqi 
ccrcus numerus omntum .'iiarum partnl, Tertio, quod 
ctiam ipfum fic infinitumeft tgnoiumignorantiaoppofi 
ta cognitioni nmnium fuai* patiium fcorlum 6C diuilim, 
dC hxc funt principaliushic in:ciifa. Quano t amen po 
tcftliabcri,quodinfinitumfccunJumdurationcmfuccef 
fiiiam non eftignofuinelTe,cum fit dcmoftraium ipfum 
clTc in C^uarrn huius,fci1iccr mot» ^ tcmpu». Quinto, 
quod etiam infinitum fccundum pnuanonc fpecificx dc 
terminationis non cft aliquo modo ignotum , ciim fuf^i- 
cicntcr pofTit demonftrari primam materiam clTe fic infj 
nitam. Sotto.patct aliquid,fed modicum de ipfo infi^ 
nitofccundumvigorem:Kjuiadc hocinOAauo plcniu» 
eftconf/dcrandum, Patetetiamexdidisfolutioquo.' 
rundamargumentorumLogicorum.Arguiturcnimfic, 
infinit um aut cft cns,aut non cns. fi cft etu & nullum en« 
fit tgnoium naturaliccr,vt patcc per Commencatorcm in 
Sccundo huius,fi£ in Pnmo dc Gencrationc, 6C h.ibetur 
in Tcnio dc Anima:qa intcliedus pofTibilis cfl in potcn 
tiaomnia ficTt,vt ibi diaiur.a: fi fic cft.fcquitur quod ip 
fum infinitum non cft ignotum.Sicft no cns,eum ipfum 
non cns polTit intelligt, vt patet in C^arco Mctapliyficf, 
adhucipfuminfinicumnoeftignotum. Item, illud,dc ^««.c»»» 
quotntcllc<flusaliquidcnunciat,noneftignotum,cumfc 
cunda opc ratio intelle/tus prf fupponac pnmam. coflat 
autcm qu od de tnfinno aliquid enunciatur fecundum a£^ 
firmacionem& negacioncm.quarcACc.omnium iftorii 
6C fimilium pacct folutio cx di<rtts, Et fcias, quod ifta quf 
ftio eft bona 6C difficilis dC ab ali)s parii inucni ordinatii 
fufticicntcr,fcd prxmilTolaborc non modico cogrcgaut. 

(iVAESTIO XV, 
An Qitamicognitio ex panibiufMif qHond/' 
tatiHiiydependcat, 

Ecundo quxnt drcacandem partcm. Vtrti 
cognitio quanti dcpcndcac ex cius partibus 
quantttatiuis. Arguiiur pnmo quod no, 
quia quod intclligitur fimpltd infclletftu no 
tntcUigttur incelledu parciri, vc patet in Ter 
tio de Anima:fcd Iinca intclligiiur fimplici &C vna intel' j 
le Jtionc,vc patet ibidem. Prxterca fccundo, quodin^ 
tclligiturinindiuifibiliccmporis,nonintclligitur intclle» 
clu partium:quiafific,tuncnonintelligcref trlimul.mo 
dolincaincclligicurinindiuifibtli tcmpons, ficut aliaiiix 
complexa,vcvult Arifl.inTentodeAnima.quarea:c Tex. cti, 

Iccmtcrtio^fiinicllcclus inrcUigerct quantum cxfuii 
partibus,fcqucreturautqu6d nunquim mtrilec~tusfini' 
rctiticclle<rtioiicm,aucqu6d intclligcretinfinita. patctcS 
fequentta,quiapartesquanticonrinuifunt u)finitx:mo.> 
do vtrunqj confcqucs cft iinpoflibilc, vc manifcftum eft 
cuilibcttntcUigi-ti.quarc&c. Itcm quario. quod priuB 
cognofcituraliquibusalijs,non depcndctex cognicionc 
i1lorum:fedipfum cocum quancumpnus cognofdcur^ 
fux partcs.Maioreft manifcfta. Minor patet : quia totii 
vniuerfalitcr pnus cognofcitur fuis parttbus, vc hic didt 
Commcntator:quarei9fc, 

OPPOsiTVM arguitur audlontatc Ariftoielis hic, 
vultentm,qu6d tucarbitramurcagnofccrc vnuqutxlt», 
cum cognoicimuscx quot &! quantts fit . dC per quot « 
quantis fit partibus , intclligit partes quantitatiuas, vt 
omnes exponunt, Itcm , ficut cotum cfTcnttale habct 
fc ad partcs cfTentiales , fic torumquancttaciuum fcha^' 
bccad parcesquanncaciuas:fed cocum encnttalc cognai- 
rdcur cx fuis parcibus cfTentialtbus , fcilicet matcrufiC 
forma, vt vult Ariftocdcs dC Commccator in Proamia 
buius;quarcdCc, 

Gjnduno 




i 



QVAESTIO 



PRIMr 



XV. 



ConduCo 
pnnu* 



tiutiux fuc 
dupiicci. 



DubiUtio 
primi. 



Dirfjiutio 
fccunJa, 



Ad primi* 



Obiedio. 



Rctponfio, 



CONCIVSIO 
Qtunti no titia diftinAj tx partium artii, non autem in po* 
Irntia.coijnitioncconfurgit. 

AD hoc dicunt aliqut,qi ipfum quantum potcft co 
gnofciduplici cogmnonc.f.cognitioneconfufadC 
impctfeaa,A:cognitioncnfe<flaA: dilUncfta. tuc 
dicunt ad quxftioneni duo. Pnmo, q, quantum non co^ 
gnofcitur cx fuis panibuscognitioncconfufa.ai: quamu 
adtalemcognitioncni, ipfum tonim pnuseft notumqp 
fua partcs feorfum SC diuifim fumptx, ficut langebatur 
arguendo. fed cognitione perfeAa SLdetcrmtnata benc 
cognofciiur qu.>ntum ex fuis partibus.tia ex illi» cognO' 
fcituraliquid, ex quibus habeteflc ; fed ipfum quantum 
habet elTe cx fuis partibus.Maior patet : quiaquxcunqt 
funt prnicipiaeflendi eadcm funt prtncipia cognofcendi 
cognitione perfcvfhi: minor patet de fe. E fl tamen intel 
hgendum fecudum Ariftotelem in dcScnfu 6C Senfato, 
quodduphces funt partcsquanritatiux:quxdamlumin 
aiftu,5:quxdam in potcria.partes in asftu funt, quxfeor 1 
fumflCdiuifiinfunipixpoirunt participare formamto/ 
rius. partes in potcntia funt partes exccllcntis paruitatis, 
qux feorfum 6C diuilim fumptx non portunt participare 
fbrmam totius.fed refolucrcntur in conncns. vt caro po( 
fet diuidi in partes tam paruas.quod illx partes diuiff no 
rcmanercntcarnes,fedrcfoluerciurinaerem.hoc autem 
amplius confyderabtcur in fequenti quxftione. Nunc 
ergo dicunt aUqui,quod quantum cognofciturcognioo' 
nefuarum parrium in a<fiu , fed non cogninone fuarum 
partiumin poceniia. primx enimfunc infinitx in vnO' 
quoq» f nie naturaU fld quanto , 3C quo ad tales non pro^ 
ccditdiuinoininfinitum fecundum proportionem eaiv 
dcm , vt habet vidcn fupcr Libro de Senfu 3C Senfato. 

Scd hic funt dux dubicationes faris bonx. Prima c, 
qtiiaricucprimum quaiuumhabet cfTe cxfuis partibus 
fecundum aAuin.fic ecia habet efTc cx fuis partib' quan-' 
ritatiuis,quxdiciinturpartesinpoccntia.caroenim mu ^ 
nimacopofiia eftcx parcibusexcelleiitisparuicacis,qux 
non pofTunt fcorfum fubfiftere, fimtlicer aucc dC in ali}s. 
Cum igttur quicquid cft pars partis cft pars totius, fequi' 
turquodipfa tota caro habeat effeexhuiufmodi parti' 
bus,qux dicuncur partes in poccnria, fiCperconfequcns 
habct cognofci ex eis, AJta dubitario:quia hcet partes 
quanti,qux dicuntur partcs fecundum adum, ftnt finitf 
in quolibetcontinuo naturali, t.imcvidentur effeintam 
nugnonumcro,quodquafi impolTibilc videtur ipfum 
cogiiofcere.qscnimcognofcct quotcarnes minime fint 
tncarnehominis,3Utalccriu8 animahs''^: fimiliter quis 
tognofcet quot lapides minimi fint in lapide magno:mi' 
nirtii dico,idcft tam parui.quod minores non polTint fub 
fifterc:' Adprimampoteftdici:quodhcet totum ha^ 
beat efTcex fuis partibut aliquo modo in potentia.ta^ 
men non oportet quod cognofcatur cx illis propriefiC 
pcr fc.Et cum dicebatur, vnumc^uodqj cognofcitur ex il 
lis ex quibus dCc. Dico, quod, ii ioquamur de partibus 
clTcnnalibus , hoc eft vniuerfaliter verum. fed,fi loqua^ 
mur de partibus qu3nriratiui«,debet fic intelligi, vnum^ 
quodque dC cxtera. verum eft potentibu» feparari abin^' 
uicc5: fubfifterc feorfum.fed dealt)s nonoporter, Sed 
adhuc ahquis dubitabit : quia fccundum iftum intellc^ 
«ftum Ariftorelesnondicitcontra Anaxagoram. pone^ 
bat enim A naxagoras partes infinicas rcrum naturalium 
ciTeprincipia earum:fed non dixit cas elTe feorfum 3C du 
nifim fubliftcmes,fedconiun(ftim. idco non bene argucx 
ret Ariftocele» concraAnaxagorS , fi foUim incelligebac 
quod vnumquodqi cognofciturex illis,cx qutb' eft, po 
tcnribus feorfum dC diuifim fubfiftere. Ad hoc cfkdi-' 
cendum,quodlicet Anaxagorasponeretinfinitasparte» 
carnis coniunirtimexiftenteSjtamenaJcius pofitionem 
icquebatur necefTario , quod infinirx fint paries camis 
pcrfecxifterc potentes , ideft feorfum ab aliis partibus 
camis parttcipamibuB formani carnis.Hoc iic patec.po'' 



J nebatenim AnaxajjoraSjquodin vnaquaqi re naturali 
cfTcnc parciculxinnnitx alternis rcinaturalis, verbigra>' 



ria in viu porcione aqux diccbac elTc infinitas partes car 
n\s,5C pcr fc.ponamusigiciir quddexipfacarnefcgrcgcx 
turahquacarofcorfum cxiftcns, cunccerrumeft,qu6d 
caro rcmanais in aqua eric minorquam erac prius : quia 
fempcr quancum minoratur cx ablacione quanti, vt ma*' 
nifeftum eftad fenfum. tunc vlterius moueatur ab aqua 
aliacaro fubfiftcs,adhuc rcmanchitinaquacaro,flitiet 
minorisquancita;is:auc igiiurfegrcgacio ccftabit remo^ 
ca illa carne.aut non: fi celTabtt,ergo deuenictur ad aquS, 
inqua non eft ahquid czrms-.dC fic noomne in omni eni, 
cuiusoppofitum volcbatille.fi autem femper fegrcgari 
polTit in infinitum caro fcorfum fubfiftcns,fld fimihcer re 
maneret fempercaro fubfiftcns,tunchabcbicurqu6d ip^ 
fiiis carnis funt infinit.r partcs non folum coniunilim exi 
ftentes.fed etiam potcnics fcorrumforiii.im carnis parci. 
cipare: omncs auccm calcspartcs neccfTceftcognofccre 
adccgnitionemcociusfimpliciccr perfe<ftam, 6d ficopor 
cebic cognofcereinfinica,quodeftimpolTibilc:& fic mul 
tum fubtilitcT procedit Anftotelesin Iitcracontra Ana^ 
xagora, vtpateVinrptcientiliteram. Adaliamdubica' Adfecudl, 
tioncm polTumusdiccre adprxfcns,qu6d qunmuis fit du, 
muhum difficile cognofcere numerum dcterminatum 
parrium carnis.fimihtcr lapidum 6C plunum aharum re^ 
rum naturalium:&: quamuis force non fit aliquis,qui hu'' 
tufmodi notitiam habcat, tamen, cum tahs numcrusfic 
cns,d£ nullum ens fit ignotum naturaliccr:«3£ cum incelle 
fcuspofTibihsficinpotentiaad omniafieri, vcdicirurin 
Tercio de Anima.idconon rcpuco impolTibile habere Tex,c,ti, 
talem cognfrionem rerum nacuralium. quamuis enim 
confitcar me non habcre,nec fortc alii multi.iicc iftud eft 
rcmotfi.quia dictt Philofophus in Prxdicamentis, quod 
mulca funt fcibilia,quorum fcicnrix nondum funt, vt 
quadratura circuli fabiliscft,dC tamcn fcienna circuli 
I nondum eft. , 

EX his dicendum cft ad racioncs priorcs. Ad prima 
Jicendum clc,qu6d bcne concludit,qu6d cognirione 
confufatotum non cognofciiur ex fuispartibus, falrem 
diuifimconfyderatis,fcd cog.iiiionc perfc(fTa5c diftin^ 
Cg, fic cognofcitur. Per idem ad fecundam.in cognitio 
ne enim confufa cognofcttur in inftanti fecundum cogni^ 
tionem dcterminatam S£ pcrie>ftam, Ad tcrtiam pi^ 
tetex diifns. non enim ponimus quantum cognofci ex 
fuis parnbusin poccntia, qux func infinitx, fcd cx parti/- 
bus attu modo prxdti-lo, Ad aliam folutum cft. cox 
gnirio enim conlufa dC imperfecta lotius pnor eft via gc 
ncrationis cogninone p.irtiri:fed cogmno parrium pnor 
cftcognitioneperfetrca cognicionccocius : ddhocnoneft 
inconucnicn8.quarc 5rc. 



Rufiofle^ 



Tex«cx<i, 



Amphus, fi ncccflc cfl ciuus pars conucmt 
eflc quantumcuncp rcciindum ma^nitudjhcm 
^ bC parunatcm,6K! iplum connngcre bCc. 

Q.VAESTIO XVI. 
An NdCMraliii ad Maximtmi & MinimHm 
teminatd fnt, 

VxriturhiCjVirum encianaturaliafint de< 
tcrminataaJ maximumSC mtnimii. Af' 
guitur primo quod non.quia illud,quod eft 
diuilibilcin miinitura,non eft dctcrmina' 
tum ad mintmum. nam fcmper in quod ali/- 
quiddiuiditureftmin'i]Io,quod diuichcur^cumparsfic 
minuB tototfcdentianacuralia funtdiuilibiliain infint/- 
cum,quia funtoonriniia.continuumautcm cfldiuilibile 
fcmpcrinea,qux funt fcmpcr diuifibilia ; vt demonftra' 
tum eft III Sexco huius,& in Libro de L ineis indiuifibili*- 
bus,flCinQtiintoMctaphyficx.quarc&c. Iicmfecun Tex,e,i« 
<)Ojfinaturaliacirencdctcrmiiiacaad maxmiumdCmini Tcx,ca. 

mum. 




QVAESTIO 



PHYSrCO RVM 



xvr. 



fnuin,ninc in quantiratc efTct contrarietas:(cd hoc e(i in>^ 
conuenicns.quarc ACcFalHcas confequcniis patet in Prf 
dicamcnns.conrequcniia patct:quia cotrarictas eft inicr 
■iaximediftantia:modo inquancitatcinuentetur maxi<' 
ma diftantia,cum crit detcrminata ad maxtmri &C ad mu 
nimum. Itemcerno.nnaiuraliaenent dctcrmtnacaad 
nitnimum,tunc cifcntcomponiaex indiuinbilibus: fcd 
hoccflimponibilc:quarc&c.iinpolTibilitas confcquen-' 
tis pacec in Sexto huius. confcqucntia dcclaracur : quia, 
poftquam cntia naturalia cncnt dctcrmuuta ad mint' 
mum,tuncindiu:none ipforum dcuenirenir ad indiuin' 
bdia.cum cnim in diuinone perucntrctur ad minimum. 
nmc in diuiHone efTet darc mtnus minimo^nc iftud mini 
mumdiuideretur quodcfl impoffibile.crgo perueiiure^ 
niradindiuilihiha:modo vnumquodc|ie(lcomponrum 
cxhis,inqux diuidicur, quarc&c Item quar[o,onv 
negraueeCl grauius ahquo:fcd hoc non cifet.H 6C cftcra. 
maior pacet in Qiiarto Cocli dC M undi.minor patec.Ipfa 
cnimgraui:aseft quzdam forma nacuraUs.ergo, H dC' 
terminarecur ad niinimum, SC illud mintoium clTet gra^ 
uius aliquo.cunc mmimo grauieilec minus graue : quo<i 
eftimpofnbtle. Item quinto,!! ncelTet^trK matena pri 
maelTctquandoqiflneomntrorma:qiiod eft impolTtbi^ 
lCjVtpatet in PnmodcGcneratione.&patet confequen 
na:quia,n fltmiiiimacaro,.idhuceiTetdiuirtbili$,cum fit 
quid conrinuum,(ier^odiuii.iicur, auc parces, in quas di.' 
nidirur,liabcbuntforma6carnis,autnon.n flc:cum pars 
itt mtnortoto,eritdareminus minimo:quodeftimpof<' 
libile.n nonlubebuntformamcamis, lunc matertailla^ 
niin parttumerit fineomniforma. liem fcxco,n fitdar- 
re mmimam camem,dC illa diuidaf.auc diuidctur iii par» 
tes.qux funt carne5,aurdiuidecurinparces,quxn5 func 
caraes:i3iC fi in parces,qux funccarnes : ergoerit caro mi^ 
nor carne minima.flm parccs,quz nonfunccames:ergo 
caro eric compoflta cx noii carnibus, cum vnumquodct» 
(iccomponrumexhis,inqu(diuidicur. Iicm fcptimo, 
quod poteft augcri ininfinitum nu ef^ determtnacum ad 
maximum:hoc eftcuides de fc. fed ignis potcft augcn in 
infinitum,vtvult Anftoceles tnSecundodc Anima,dC 
cft quoddani ens nacuralc:quare 6Cc. Item odbiuo,ncuc 
eft in ennbus ma[liematicis,ita videtur fc habere in cnci^ 
busnacuralibu8,cum cnria machematica non flnt frpara 
caa naturalibu$,nececonacrro:fcd marhcmacica n5 funt 
dcccrmiiiata ad maximum 6C ad inintmuiTi , cum conti^ 
nuum ficdiuifibilcin infinicum:quare&c 

opposiTVM arguitur auiftoritate .Ariftotelis in 
iRQ capicuIo,vbivuItquod quodhbet ens nacurale ha.' 
bearquanntatemdcterminatam ad maximum^admi 
nimum:5^ idemvult Commeacaior 51 omncsExpofi^ 
tores Ahftotclis. 

CONCLVSIO 
Naturaliaomnia.quacrnuf na(uralia,3dmaximnin& mini/ 
mumnecdrariodcterminju func. 

ADquzftioncmeftdicendum,qu6dencianatunu ' 
Iia func decermiiuta ad maximum SC ad minimu, 
ficinccIligcdo;qu6d cuiuslibet ennt naturalis rft 
aliquaquantuasitaparua,qu6d fub minori nonpoteft 
faluari forma illius fcorfum dCdiuiltm.nmilitcr eft ica ma 
gna quancicas,qu6d fub maiori non poteft faluan forma 
tllius.verbigracia,eftaliqua quancicas carnig ira parua, 
quxfubmuiorinopwicftcxtftcrcforma carnis diuifim. 
nmtlitereft aliqua quanrtcas ica magna,qu6d fuh maiori 
non poceft faluari fotma carnis:fimtliter auccm eft dc om 
nibus parttbus cntium nacuralium.& dc totis ipfis nacu« 
ralibus:& huius rano eft plana.Quia tlla, qux func dcccr 
minata fccundum virtuces fl^qualttates naturales,func 
determinatafecundummagnitudmesnaturalc5:fed onu 
nccnsnaiuralceftdeicrininacumfecundum vinucemna 
curalcm.quareflCc.Maiorpropoficio eft nianifefta^quia 
vinus fcquuur roa{;nuudiBcra,ua,i^ m maioti taigfutu 



Com,i(< 



Rofcciiia, 



B 



dine eft maior vtrrus,& forrior,& in minori minor,cxte 
ris panbus:& prxcipnc hoc vcrum cft in fimplictbus cor 
ponbus,dcquibu8m>nus videtur cp elTcncdcterminaca- 
fecundum magnicudtncm,tKin maioriigneeft fbrttorca 
liditas dC tn minori debilior cxtcris panbus.dt mtnor pa 
tei:quia quodlibcccus nacuraic hal)ct operacionem deccr 
miiiacam:operacio autem detcrininata eft a virtuiedetcr 
minara.quare A:c.Er declarac Comentacor hoc m Ocw' 
uohuiuspcrfimiIcinrebusarnficiaiibus:quxlibct enim 
rcsariifictalcsrequiruncquacicatem deccrminatam, fine 
qua non polTunc in fuam operacionein propriam, vc fccu 
ris polTct elTc ica parux quantirans,c)t no futficeret ad fc 
candum.&fimiliicrpolTctclTccam magnx cjuantiiaris, 
q> homo non poiTct ca mouercad fccandum. fimtliccr au 
tem 6C in aliis.fic aucem eft m nacura.ficut in arte quo ad 
hoc. Icem,liennananiraliinonelTcnt detcrminataad 
maximum ad minimum,tuncex quocunci< cxccfTu fc 
cundum magnittidincm A: paruiiatem iion oportcrctea 
cortunipi.hxcconfcqucncia cft cuidcns : fcd confcqueni 
eftfalfum:quia macenaaquxad taniam quantitatcm po 
teft pcrduci,c^ fubea non ftaret forma aqux.Similiter in 
untum aerpofTecper condenfationem minorari, c^ipfc 
corrumperetur.fimiliterautemdi aliis.quared^c. Itc, Ro tetda, 
fi cnna naturalia nonclTcnc detcrmtnata ad maximum, 
tuncquantocunqifuppofiroaltcuiusfpecici dato, poiTi' 
bilcelTetelTcmaius.hoc cftincoiiucniens:quiafic homo 
polTecelTc tScxquinticatts vt acMngerctvlqj ad cctlum. 
poftquam enim,quancocuni.^ fuppoliiocxiliente,vtpu.' 
ca homine,adluic contingcrcc clTc maiorem homine,polI 
co.quod cfTct homo habens quantitatem viginti pedum- 
adhuc polTct eiTe maior,d£ adhuc illo poiTct elTc maiorec 
fic perucnireturad hoc q» polTct elTe cancf quancitatts c^' 
att ingerct vfqi ad Cvvlum:quod eft impolTibtic.quia niic 
non eftnccvnquamfuitneccrit.&Tpatct confequcntia. 
pollquam eniin homo nonelTecdecermtnacusad maxix' 
mum,runcc}uancocurK^ fuppofico homuiis exift<nce,ad 
huc ciTec dare niaiorcni:ltmiiitet autcm 3C in cxccris.Sed 
cftintclligcndumq>entianacutalia poiTunt confyderari 
dupliciter. voo modo fecundum cf naturaiiafunr, dC iic 
determuiata funt ad maximum 6C ad minimu modo prx 
di<fto.altomodopoiTuntconfyderari fccunduinc}> conri 
nua funt,6i: ficnon fuDS dctcrminata ad maximum 6C mi 
nimum , immo eisnon repugnac diuidi in infinKUm in 
partes,quarumvnaeftcxtra aliam. Confyderandum 
etiam <f licet nacuralia per fc fubfiftencia 6C fcorfum fiue 
diuifiin lintdeterminataadminimum,tamcn ciuancuad 
partcs tn coco exil^ences 6C excellencis paruiians non po 
tentesparrtctparefeorfum5C dtuifim formam naturale, 
flc nonfuncdetcrmtnataad minimum fimplicirer:immo 
quacunc{« partccarnis dacaadhuceftminor extftcs in to' 
ta c3rnc:non camcn quxlibcc calium porcft parcicipare 
feorfum &. diuifim nacuram carnis:immo li fcparai ccur 
refoluerencurincocinenSjVtminimusfapormhjfusaquf 
mans, vt docct Arifto.in Libro de Scnfu 6C Senfa.Saen 
dumetiam,c]>iftud di<fcumeftnitclligendum deentibus 
naturalibus 6C fbrmts permanennbus.fcd decnnbus fue 
ceftiuis.AtfunttcropusACmotus^noncftomninomanifc 
(him.&Cdchocplus videbiturin Qiiarto. 

AD rationcs. Ad pnmam pacct ex dt^Ht, Ad fccun 
dum diccndum,c^ quanntaci fccundum fe no eft alu 
quidcontrarium,f:)lccnipropric.ramen,lecridum c^con 
iuniftacftnaturalibus lormis,bene habccconcranu.quo^ 
ad difpoficiones fuac. Ad cenium cft diccdum, c^in di 
uifioncennumnacuralium,bcneperuenicuradindiui(ibi 
lia,nc,c]> no pofTunt diuidi in parces minores ciufdcm na 
turxfcorfum&diuifim fubfiftcnccs^ACexralibus bene 
funt cdpofita.non tameii perueniturad nidiuifibilia fim^ 
pliciterfii: totalicer, ficuc funcpuni^ta&vnicaccs : immo 
vnaquxcjiparriumtaliumcnris naturalts eft diuifibilij 
in inrinitumiiipartcsinexirtcntcs , qucmadmodumcria 
ipia dimcailo diutflbiliseft in in&iuum inpartes,quatu 

vna 



Riiliones« 



PRIMI 



QVAESTIO 

Tnwftcxtraaliam. Adquartum.cutndiccbaturom^ 5 
ne graue dlcConccdo quod omne graue fubfiftens feor- 
fum&diuifimeftgrauiusaliquo grauiimoto extfteiuc 
a:coniuii<floalierigrauufed noncrt mielligcdum quod 
omnegraucfeorfumcxiftcnsfitgrautus aliograui fcor. 
funiexiftcntc.viargucbatur. Adquintum diccdum, 
quod (ic non crit inatena prima finc omni torma : ijuia il 
Ix partes imnimx carnis,cum diuidcTcmur adtnuicc, ac^ 
cipcrcnc formamconiincntis.vt, (i fint lu aerc, accipiciit 
formam aen«,& fic dc ali)s.et hocdocutt Artft.in dc Scn 
fu dC Seiifato. Sed aliqui m«rantur,quid generabit hu^ 
tufmoditormam fubftanttalcm:vcrbi gr.ui.i,fiminimu 
plumbum diuiJatur.quiddabirtllis parttbus formani 
acris. Et eft diceiidum,ci> ipfum dtui.iciis tnftrumcnta 
Iucr,6C virtus cctli exiftcns in continciitc dabir talem for 
mamfubftantialem.veliprummetcontinens per fua for 
mam gcncrabit fibi fimilem forniam in matcrtapariicu^ 
larum diucrfarum. Sedaliquidubitanthic-.quiaforma 
acris non pot ftarc in materia fub minoti quantitatc qua 
fonna tcrrx,immo minimum terrx eft minoris quanara 
tis minimo atris.ponatur igitur minimuni tcrrx tn aerc, 
6i:diutdatur;fi partesiJlius minrnif terrx refoluantur in 
,»:;■:,: aerc.tilcformaaensfaluabiiurinmateriaminorwquanx 
tuaiisquammatenaformxtcrrx. parte» cnim matenx 
illius terrx minimx funt minorcs tota terra. hoc autem e 
Reljponfto, impofTibilc, vi vidctur. Ad hoc cft diccnduiii , quod 
formaacris non potcft ftare tnroatcria fub minon quan^ 
titate feorfum Sl diuifim quam fit muiima quantitas ter< 
rx.fedconiunftim^dtintotopolTibilccft formam acris 
ciTc in m.iteria minoris quantiiatis minore terrj fcorfum 
cxiftcnic. Ad fcxtum dicendum,cj>,fi minimacaro di^ 
uidatur,diuidctur in partcs.qux pnus erant carnes, fcili-' 
cetcumeranrconiunclx adinuiccm : fcd non crunt am^ 
plius carncs,cum crunt abmuicem feparatx. £t tu dicts, 
ergocomponcretur caro cx non carnibus.dico, quod no 
fequitur:quia caro non componitur ex illis diuifim fcor 



XVII. 




Dubitatio, 
Rcf^nfio, 

Dubitatio, 



CVAESTIO XVII. 
An Qnpdltbet corpm finnnm con|Mrni contingar^per 
dblationrm finiti dhqnotin f.ififjin. 

Irca iftam partcm quxririir,^trum quodhV 
bct corpus finit um confumi poflit pcr abla^ 
rionemalicuiusfinitialiquotics fa<ftS. Ar 
guiturprimobreuiter q> non.qa iI1iid,quod 
eftdiuifibilcininfinitum, nonpotcftconfu' 
mipcr ablationeiTi alicuius finiti aliquones fai.1am : hoc 
cftcuidcns.fcd omnccorpus finitum eftdiuifibileininfl^ 
nitum,cum fit continuum:quare 5Cc. 

oppoiiTVM arguitur per Arifto.in htera. 
CONCLVSIO 
Corpusgenrrabtlcau(corruptibiIc,per abUtioncm zqualiuin 
pvtium.nonautrniprrpirruim iitxqiMliu fccundum pro 
portioncmattquutrcj fjAi,conrumt tandeconungit. 

AD quxftionem eft inrclligtndum brcuicer,()> diui 
fio corporis finitiin fuas partcs poteft fien duob* 
modis.vnomodoin partcs ciufdcm quantitatis 
&xqualesfibiinuiccm,vc,filignum diutdcreiur in par<' 
tc»,i^uaq: quf Iibet eft vnius pcdis.alio modo poicft tieri 
diutlio corports finiit in paries ctufdem proportioms, no 
tficiufdcmquantttatis.vt,filignum diutdcrcturin duas 
medteiatcs,& vlterius quxlibet medictasm duas mcdic 
(atcs,& fic proccdcndo,hxc ciTct diuifio m paries eiufde 
proportiontB:ita ficut prtm{ pancs,tnauas fic diuifio 
funt dimtdi( ad toium,fic paric8,in quai ni diuifio fccun 
da,funt dimidix ad illas-,quxdiuidunturincas,di: tnnon 
{hnt xqualcsad inuiccm:quia mcdictas totius eft maior 
incdietaiepariis.fimilitcrauicmpolTct licn^m aliaspro 
portinncs.vr,fi lignum dtuidcrctur in ires parrcs,6C qu{ 
libct illarumintrcs partes. Vltcrius fcicndum,c]>aliquiij 
non repugnat alicui 6m vnam rationcm,quod tamen re«> 
pugnaret cifm aliam.vt hominialbofecridum cp albus, 
repugnatnigrumc/Te,fednonrcpugnac liommi lccuiidii 



Diuifiocer 

pisht dilu: 
b* modii. 



fumcxiftcntil>us,fcdconiunv.'um,&vt ficbcne funt carG q»homo.fimiIuerautem& inaliismultts 



ncs:quare«3Cc. Ad fcptimum dico,quod ignis non au 
gcturininfinituni fimpliciter fiComniiio,immoeft ali^ 
quaquancitas ignis,Ka magiia,qudd fub maion non po-' 
tel^{aluanformaignis,fed verueft,quddcalidit3signis, 
uiquantuin calidiras ignis.potcftfccxtendcre vltra ter^ 
niinum,qui communiter wuenitur in rcbus viucntibus. 
& idco caliditasignis non poteft efle fufFiciens caufa aus; 
mentationis in >nuentibus.Et ad hanc intentioncm dixic 
Tex.c 41. AnftotelcR Sccundo de Anima,qudd augmcntum igius 
eft in mfinitum quoufqi combuftibilc apponatur.in iiifi^ 
niiiim dfco,idcIl vltra quantitatcm,qux communitcr in 
ucnitur in viucntibus , 6C hoc fufFicic Ariftoteli. Ad 
oclauumpoteft dict,quddn5cftfimiledecnttbusnatu«, 
ralibus dC mathcmacicis:quia mathcmatica non dctcrmt 
nanc fibi formas detcrminatas dC \irtuies dcterminatas, 
dico per fcipfa immcdiate:naturaha autem fic:qu,ve &c. 



Mathemai 
ticjfuntad 
minimum 
drlctmina 
U. 



Tunc dico,qi nulli corpon Hnito,^m (]> continuum eft 
dC finttum,rcpugnatconfumipcr ablatioiicpartiumciuf 
drm quantitatiSjdd xqualium aliquoncs faJtam. immn, 
fi ab aiiquocorporc finito,quantumcun(^fit magnum, 
auferatcorpus finitumquanttJcunqiparuum,cocies poC-* 
fet aufcrn, cf toiu cfTcc cofumptfi.Et hoc ftattm ptobat: 
quia,llcorporifiiutorepugnarctc6fumiperablationem 
partium ciiifdcm quancicatis,tunc in ipfoclTcni parres in 
ijnitx fibiinuicc xqualcs.pro alto.ii.non icpugnarct ci in 
quanruincon(inuiii3Cfinitum,ninpp infintcatcin hmd( 
partiuin:fcd hoceft imporc.non.R.cftintclligibile, c)>in 
aliquo corpc finito flnt partes eiufdem quatitatis fimpli' 
dtcr intinitx:immo ficut in li^o dcci: pcdunoncli quaa 
titas vnius pcdis nifidecies, licincorpore quanttlcunc^ 
6ntco,n6;cft nifi finiries,quxcunc]!i dcterminata.ut in ctx 
lo nonfunt partesinfinitx xqualcs vnigrano milt), fed H 



ConcIuCo 
prtma. 



Corp* fini» 
tu non hit 
pjirtrs infi< 
iiitai xqiu 
1«, 



Itcinipfamathcmaticabcnc func dctcrminata admini' |^ ritxfm n.uura.Eth<)cprobafcuidcter:quia, fiinaliquo 



mum,quod poltit feorfum cxiftcrc, vt aliqu.i Imca eft ta 
parua,c]udd mtnor fcorfum SC diuifim non polTet exiftc 
Fe,Iicet fitfemperaccipcrcintoto mtnore,i3i ficde alqs. 
£ft citamaIiquaquantttasitamaxima,quxnon poteft 
efrcmaior.ficucquantiias torius mundt corpord. fcd for 
tciftammaximiratcmnon habct ratione qua dimenfio 
fcuquaiuitas,fed rationcnaturx,cut cftconiunifca:qua' 
rcnonvalctratio. 

Tex, CI7» Ampliu.s,fi omnfa infunt quidcm huiufmo/ 
di in inuiccm,&i non fiuntjfcd fcgrcganjr cum 
Hirunc.dicuntur autem bC a pIunmo,fit autc cx 
quolibct quodlibct, vt cx carnc aqua fegrcga? 
tur SCcaroex aquatomne autem corpusfimtu 
refccaturacorpore finitoSCc. 



corpc tinito cfTcnt iiifinirx partes fibiiniiicem (quales,fe 
quercf.q^fi ctTct infiniiumcorpus fimplicicer, nonhabc 
rctplurcs partcsxqualcscp finitumiquia vtrobiqicfTcnc 
fimplicitcr infinitx.hoc aiic cft impofTibiJc. licct cnim fic 
impoflibilc efTecorpustnfinituTO,tiii(hi cGdinonalis eft 
nccefTana,fi efTetcorpus infinitumfimplicitcr, inipfocf 
fcnt plurcs pancs quantiraciux xquales qi in ipfo finito. 
alttcrcniminfinitumnonciTctmaiusfinito.ergoimpofri 
bilc cft in corporc fiiiito cfTc partes infinitas multitudine 
xqualcs ribMiiutccm:quarevtdctc)>ipfi corpori finico,ra 
tionc,qua fimcum cft,non rcpugnet confumi pcr ablatto 
nem pantum xqualium.aliquotics £aclam. Sccudoeft 
dicendum,q> cotpus finitum nonpocr ft cdfumi pcr abla 
noncm partiil ciufdcm proportioiiis.tnxqualium tamcn 
adinuicc.quia,illud,quodcftin tnfiniriidiuifibile,quan^ 
tum ad alu]uas partcs non ()offct confumi pcr quantam/' 
cunq^ ablationcm par tium huiufinodi.de tur enim c)> con 

fumcrctur. 



Conclulto 
fccunda* 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



XVIII 



i6 



fumcrenir.nincdtuifio teroinuret.A: ricnoneflctinRnu utn ficrr,quodpra:«Jitipf»iincfle adu.Tuncporeft 'dici 



Te*,tS, K 
.CoflduiMi 



lum: fed omne corpus tinicum diuiribtle eft iii inhnitum 
in par tes ei u ide proportionu!.aur. n,eft diuifi bile irt in fini 
tum,au(jeiuspuemc diuifioadindiuifibiiiatrediKtcftdv 
cendu q> dtuilio cminut pueniat ad indiuilibilia: qa]cuiK 
c6iniuumc]Teccompo»itumexindiuifibrfib»,cuvt»unv- 
quodcp fit coporuuin ex illis, in quar diuidic. bocaik cft 
impofl';bllc,vt dcnionfiratumeftin Sextol>uius.crgodi 
uifio cotuiui clt in inHniiu in ptes eiurdc proponionis:^ 
(ic p ablanonem taiium ei repugnat confuoii. Tenio di 
ccdumeft,quod aIicuicorpori,Hnito,uttalecorpiis,rrpu 
gnat dtutdi. dC p confequcns rcpugtut ei con Ajmt f; abla 
«fonem calium ptium .\-qualium.quia ilIi,quod eft ppetu 
um 3i ingencrabnf A: incorruptibilc, repugnat confumi 
pcrabiationempttum quariicimcp.rcpugnaidtco louc 
qua lale. Ccdcorpus culcileiinuum^mmagoitudmcjn 
cxiis,eft ingcDcrabile 5C incorruptibite. quarc &c. Ma^ 
lor patet,quia omiiis fuiiftamia , qux aliqii dtuidu' in par 
tc< qu3ntiraciua8,eft coiruptibiiis aiiquo modo: quta ad 



ad quxfbonem.PrtmOjC^ princtpia rcrum n.ituraliri qua CocftjprF.i 
luinad&ium cftc non funtcontranalibitnuiccm.fcilicet 
prtncipia mtrtnfeca,di: hoc elt biile uidcrc, quta iila,quo 
xuin vmim cft pcrfcvtio alterius, non funt comraria fibiy 
inuicci^C hoceft matiifeftii, qa vnii comrarioK: iio eftg* 
fcaio alccriusdans ct circ,vt a]b>edo nS cft pfe^tio n^C' 
dinisdaiisete(re,iKccconuerfo.rirratit & inaiijs: fcd pri Coqdufift 
ciptarci^nUiumi^cuin adcfleeoi)tficfehiK, q.vnri cll 
pfc;fhb altenus:foriBa.n.eft acftos &pfe^tio max. quare 
6Cc. Secundo cftdicendum,<}>aIiquapniKiptaren1na 
turalium quantura ad iicrt eorum funt c5craria,cc adhoc 
potcftadduci ratio, qnam Artfto.poniiilitcra.tUafanc 
principia rcrum iuturaliuin,qux non fiunt ex altcrutris, 
ncc cx aii;s,dC omnia alia fiuiu ea cts.hxc.n.rcquiruntui 
&.'fuffiauntadhoc()>aliquafint principia rcrum natura ' 
lium:fed pruna ctmcraria func huiufmodi jion.n.fiunt cx 
ali)s,quia lunc nonclTcnc pnma, ncc fiuf cx alterutri$,ca 



q» ipfa funt contrartQ , vnum enim concranorum non fie 
tam paiuam qpcitatem p6t deduct,q, in ca noii poteft fal « « aJ">,id cft non mutatur in iJlud, vt cxponit Commcn.' 
uariformanaturalis,vtpacetexpratcedcmiqucftionc. tator: a(:omniaalf»apni»wscoiitrarfjsfiuntexipfispri' 



Tex,cxo, ^""'"°'"P**«'"P''"noc«l«e«Mundi.tbi n.dcmoaftra 
tum cft, q) caluni cft ingenitum & incoiTupf ibilc. erg» 
ipfi,rationeqiiatale,repugDat diuidi& c6l"umip«abla 
tioncni partium qiurt1cun()(. 

RtaCom*. A ^'^'°"<'"iE»tctexdiais.vc^eft.n.q»ipfiii»CT«i« 
.Xi.tinuumdiuifibtlecftininfinitumin partrs ctufdcni 
proportionis,fed non in ptes eturdrm (}uantitatis,i.|qua 
les:ideo non eft concra dicta.quare &c. 



T«to«4i« 



Omncsigirur pnncipu contBana fadunx. 

Q,VAESTiO' xvui. 
An Rrmni nathriihnm Vnmipt*tinCmtTdna. 

Vfntur hic, vmim princrpia rcrunijnartira 
lium fintctiiurana. Argmturpn>noq.n6T 
qtita prnopia non fiunccx afterutris:rcd c5< 




?- franafiuntexalterutns.quareajc. Mator 
« ratcrtnhrcra.&Mmorfimtlitttrfbfdcm.nS 
enim qtiodlibct rit ex iiuolibct , fcd cx contrano vd me^ 



mis comrariis . oia cniin-,ilr3 a pmnis contrari)», vel funt 
contrarta fccunda,vTiincdu:modoipfa coturatia fccuo' 
da fiunt ex contrartja^tK patet induocndo,albMm.n. fic es 
non aibo,ct domuscx non domo:ct ipfa ai»mcdia fiuiK 
ex cotrari)s,uc coiores mcdt) fii"it cx cxtremts,f.rubet"i ex 
aibodi: mgro,6C tcpidii hs ex colidoct frigido,qiiare S<.c. 
Itcm,form3d(: prittano funt prtncipia rcrum iiaturaliuin' 
quantum ad ficri, 6i hoc probabitur in fcquentibus : fcd 
formad^ priuatio fuat cdteana aliquo modo:crgo a'iqua 
contranafunc pnncrpia rcrum naturalium quancum ad 
licrt ipfotum, Tcniaeft dicexKiUra^ q> nonomnia pnn 
cipia rerum naruraltum^etiam quaniuiB ad fieri,funt co^ 
traria,tmmopixterconirjria oporra «tfealiudpnncipi 
um,quod nulli fit concrarium.&! hocptobarur hc^ntfi cf 
(et aliqucd prioipiu ipfius fieri rci nacurals aiiud ab vtro 
quc contranoruin,tuncficn rpfius rci naturalis non reet' 
pereturin aliquo iubiCv*to,ncc fimditer formarei nacura^- 
lis:& hoceft impv)fsibile,ut manireftumcftcuilibct tntel 



T,c5.zo* 
C6,io. 



j « A vju.ya.wv. , I^Vl V A WIILI V IIIC^ r- ' 7 -^- ■ 

«!io,vt album fit cx non albo non quocunc^, ferfex mgro ^ ligcmi.ciim.n.fien ipfius m nanjralis fit mocus ad ipfam 
&exmcdio,fimihtrrautemetmaJij». It cm fcanidD,f? "* 
prima principraefrcnr comraria, tiic primi principTi cjrec 
pnnctpium,quod cft impofTibflcqufa pnnTO mhtl crt pri 
of.flf probaturconfequencta:quia,cumfubftaiinxniht1 
ntconrrartum, oporrerer, cj>, fi prima pnncipia fim cntu 
tTana,c|> rpfa cn"cnt acctdentn: accidens atlt (empcr eft in 
fubte(5to ahquo,qtio(f cft prrcipium eius, 3£ prius co:qua 
fe dCc Itcm tertio,fi pnncipta cfrent conrrani,nmc ex 
Bon fubftamijs fieretfubftantfa: hoc at1t eft impofTf biie, 
ga iHudjCX quo aliquid fir.eft prfus co qtiod fit: « fic n6 
fubftantia eiTct pnor rubftnncia:quodcftfaIfum.5: con>. 
fequciitia.phacunquiarubftanrramnondicimuseiTecS' 
n-ariS nibftatitii.vnde.fiprinctpta efrentcontrarr3,tnnc 
non efrent fubftantix; cum tgtiur fubftantta fiat ex pnn^ 
cipi>s(omnia enim ud funt prlcipia ucl ex pnnctpii$>eg' 
rur q. non ex fubftanrrjs ffet fubftantia . Item quano, 
11 pnnctpia eirent contraria,omnia naturaha e/lent comi 
pt ibilia:q. eft falfum pro corponbus coclcftibus,ut patet 
Pnmo cotli cr Mundf.et patcr confetjuemrarquiactmtra 
m funr ■dinutccm corrupt tua, vr dcmonftratur in li tera. 
CC in Pnmo deGeneratione,quare&rc. 

oiTosiTVM argait p Anft.ft Comemator.et I hoc 
cScordaixrunt oes antig &c. vt dicit Ariftot, tn Ktera. 

C O N C L V S I O. 
Wnc ipia reium naturarium , ficet fmt in genere rabllut*ix,eafa« 
nen qu6 ad ficri ipCirum rerttm amtrarra e8c neced 
riui»! eft,licet non omTrij contrari j ftnnt^it 

Alu rcro 3d C0C minim r cotniTi:) tbn i 
Dquxfttonemiftameftmtelligetidum, q>resna 
lurales polTum confideran duplicicer.vno modo 
quantum ad fuum cHi:, aUo modo quiuuum ad 



Conclufio 



rcmgcnerandan): moiusautem requiric (cmpcraltquod 
fubie/cum, cum fir quoddara acddcns : crgo fequicur,q> 
ipfumficnvuicreaptinaiiqaofuhitc(fW>. aiitcr.n.iiihildd 
cerei ur moucn lilo motu.dc: conlequcniia pai et :quia He^ 
n fpfius rci nacuralis non recipitur m priuattoiic cotraria 
form^ad quamordinatur ficn:nccipra tbrnia,ad quam 
tfndic fien,recipiturin priuationc fui . vnum.ii.opfKtfito 
nira non rcct ptt altcrum,ncc ctia fieri alterius. ergo prx^ 
ter contrarta,oportet eflTc aliquod fubietfttnn, quod nuUt 
fit comrarium, fcd t n potcntia ad ambo . t:i hxc efl ratto 
Anftot.inlncra. £t confinnaturquia,fi ficri rci natu^ 
rahs rcCTperetiir p*r fe tn pri uatione prxcedeme foimam 
fat.^ti:cuinipfapriuatiofit perfeno ens^tuncnoncns fjer- 
fe rcciperet ipfum f\cn,Si. cum fien fit idcm, quod mocus 
ordinat i>6 ad rcm generandam, t iic m prtuattone SC ncg^a 
ctone ciTet mot us.omne ailr, m qcio eft motus per fe, mo.' 
uetur pcT fc . crgo ipfa priuatio tnot» mouerctnr per fe ad 
formam fatfbtillad arir,cfuod per fe mouctur ad ali<}d,ter 
minato motn, kicnttur fub ilIo,ct tfoneaiur ca.iguur pni 
uarioinucrarciur fub fanTta,& informarctur ipfa forma, 
quod eft per fc impoffibilc. ergo fien non recipiiur in prf 
uationeformf prxccdciitcfonn3m:oporcet igitur,^uod 
aliqutd fic fiibtc».'tTm prxtcTipfam priu.iiioiicm,£t iic fc^ 
quii ur,(% non omnia principia rerum naturahinn, quan« 
rum ad nen,funr conrraria.ct non folum corrarta fnne 
pnnctpia rerum naturaltum quantu ad fieri, dC iftaeftd^ 
terrmnacto Artft, vu}r,n.pnncipta concraria efTe contnu. 
rta ali()uo modo verum eft 6C neccflanum,aWqBO modo 
n6,fahcernoomnia. £teilimeUigeiidii.q> cotrarieta^ 
accipit dupliatcr. Vno modoftriif^ ct propnc,et ifta eft. 
icpugoaiuu duaruio fonn^ntiii pofitarum tn codcm gfr» 

Dcrc 



Q_V A E S T I O 



P R I M !• 



XVIII. 



Com,sT» 



ll«rponfio 
nci. 



Contrjria 
c6riJrr.inf 
dupliatcr. 



ObirAio 
pttma. 



ObieiSto 
fKunda« 



RfrponGo 
ad pninu. 



nere prstdicabili cxiftfnnum, 8C fihf^nuicem ruccedenci' £ 
um in codcm rubieao.Et adhuc ilti eflduplcx. vna pet' 
fcvla, &i tali$ non potell elfc nifi vntus ad vnum , dC hxc 
eft contranecaa cxcrcmorum tn illo gtnet e . ficut conrra^ 
riecas calidiracis maxiinx ad maximam fngidicaiem, 6C 
iftacft maximadiftantia calium Fonnarum: aha cft imp"- 
feAa ct diininuca,ricut coirarictas mcdiorum adinuicrm 
&adextrcma,dC hoc habcturcxquarco Mctaphy.Alia 
cft concrariccas tmpropric dicca , qu.x tll uppollcio inccr 
priuationein dC. habitum.h(c aucem oppoliiio rationabf 
Iiter vocaiurcontranctas: quia fcmper vnum contrario.> 
tum propne diclorum eft diminutu 3C rainusperfetftuin 
rerpe<flu alterius,& (ic magts appropinquacad priuatiO' 
ncm,€C aUcrum eft perfc<ftius, dC magis habet rationem 
habicus.Item fubievfium exil^tens fub vno contrariorum 
cft fempcr priuatum alio:£C nomcn contrarietat is ext ert' 
dirur ad opporitioncm, qux eft inter priuattonem dC ha« 
bitum.modo,cura dicebatur,cbprincipiarcrum naiura^ 
lium func concraria quantu ad neri non inteliigitDr <f Ane 
vniucrCilitcr contrana^xra contranctate, dC proprie di'> p 
dla:quia talia contraria non Tunt in gencre fubftantix, 3C 
licnonelTeccontradiifhoomnium principiorum reruna 
turalium intrinlecorum: fcd efl intelli^endutn,q> funt co 
trana vcl contrarictaic improprte dK~ta,vcl contraricta^ 
te rumpta large. talia auiem contrana bene Aint tn gene> 
rcrubftantix . Namlicetvnaformafubftantialis per fe 
no n Itt contraria al ten cotrarietace proprie diifhi, tamcn 
forma fubftantialis gencrabilis oppontcur pnuationi: fi- 
cut habitus opponuur priuacioni , iia quod qualibet for^ 
mam gciicrabtlcm prxccdic pnuario cius in maicria. 

TVnc ad rationes. Ad primam,cum dtcebattir,c5 
traria 6Cc, Concedo,({> prima principia non fiunt er 
alccrurris.EtjCumdicttur, q>cdcrana fiuntexalrcrutris: 
verum cl^ contrana fecunda, v t album 5C nigrum, dC fic 
dcal^s.red contrariaprimanon fiunt cxalterutns. For^ 
ma enim non fit ex pnuatione,ncc ecSrrario.iSC ideo non 
cft controuerfia in diclis Anftot . Aliter dicitur comu 
niier,5: fortc meltus, cont raria poffunc dupliciter con 
fiderart . vno modo, inqiumum ad formas, dC Cic vnuin 
non fit cx alio,id eft non mutac inaliud, vtcxponicCom G 
mcntator.priuatio cnim non inutatur in forma,iiccccon 
uerfo.nmiliter ncc albcdo in nigrcdinem:alio modo poC» 
iunt colldcrart contraria quancum ad fubtc<fta,et lic vnii 
fitex alio,vt album ex ni^ro,id eltex fubicc"to, auod eft 
fub nigredine,vel medto.liniilitcr 6C in ali)S. Sed concra 
hocobi)ctcur:quia,fi ficintclligiturcontranilfienexcox 
trano,fctlicet ratione fubicCTt,tunccontrarium non iit ex 
contrario nifi peracadens:cuiusoppofitum vulc Arifto 
telcs in litcra.ubidtat,q>pcr fcloqucdo album non fii ex 
quocuna, fcd ex non aioo , non quocunq<,fcd cx non aU 
bo,quocieftnigrum,vclmcdium: fcrmo cnim fcietificu» 
dcbet incclligi de per fe . Item llmilircr polTet dici aiiqd 
fieriexdcfpcracoratione fubicifci,co quod fubiciTtum exi 
ftens fub vno difpcratorum , eft in pocencia ad alcerum , 
vt dulce eft in potcntia ad album, dC fic non plus ncc rav- 
nuscftdicerealiquid fiericx contrario , quam cxdtfpcra 
torcuiusoppofitum vulc Anftoteles inlicera.crgonon 
cft fic inrelligcndum contranu fiericxcontrario vcl mc' 
dio,id eft rationcfubic^ti . Ad primum dicendum, \j. 
pcraccidenspotertcapidupliciter,vtadpropolitum fpe " 
^t.vno modo prout diftingiritur cocra pcr fe,et pnmo. 
alio modo accipitur pcr acadcns, vt diftinguitur contra 
dcterminatumdi^ nccciTarium. Modo,vnum cotrarium 
bcne fit ex altero per accidcns primo modo, id eft no per 
fc 6C primo pnnapalircr.illud cnim,ex quo primo,et pcr 
fc fit aliquid,eft pars cius.unum autem conrrarionim no 
cft pars altcnus . Scd fecundo modo contranum benc fic 
ex concrano vel medio per accidens , id cft non dccermi^ 
natc & non neceflano : modo vnum concrariorum fic fic 
ex alcero , id eft determinate 6C necefTario fit ex alio con 
innovclincdio,quedpa(«, quMcotunhujnpafc^t 



primofit exenrein porcncta, vtalhum expoccnrtaalbo: 
limiIitcraucem3C inaIns:Modo,illud, quodcftinpotcn 
tiaad vnuniconiranorum,nccelTario d^dcccrmuMtc eft 
fub alio contranorum,vcl fub mcdio,vtomne, qucd cft 
tn potceta ad album,necciTarto cft nigrum,vci mcdioc(v 
lore coloratum. dC ideo '^ium conrrariorum fic cx altero 
necclTario et determinate:et fic non fTc pure per accidcns, 
fccun Jum c]> pcr accidens diftinguitur concra nccelTanu: 
&hoc modo intellexit Philofophusticn contrarium cx 
cotrario per lc.Illud enim , quod eft minus pcr acadcns, rrcudl 
poicftdia p ferefpcAu eius,quod cft magis per accidens "tiic i^ i ni t 
dC indeccrminatum. Per hocautem patec folucto ad fe^ 
cundum dubium,cum dicebatur,(7> fimihcer d£c.dico,(^ 
noneftfimtle: quiaexdifpcratonon fii aliquiddetcrmu 
natc 6C nccclTario,fcd contingentcr,vt album non necef> 
fario ficex dulci : quia non cft nrcclTarium q> potcntu aU 
bum fic dulce a<flu,aut a^ftu amarum,nec econucrfo: tm^ 
mo atflu dulce poceft clTc non in potentu album,fed aftu 
aibum.fimtltter autem d£ in ali)S difpcratisiquu multuoi 
difTcrt pcracctdens,ct indetcrminate fieri cx aliquo difpe 
rato , 6C rcfpe^^tu huius fieri ex contrarto dicitur concrx' 
num fieriperfeexaliodetermtnate: iicct non fitfimplici 
ter pcr fc et primo. Ad fccundam rationem pate: ex di 
^is. benc enim concludttur cii pnncipia non lunc concr.-u 
na omnia, loqucdo de concranctate pnipne divfla, fed a^ 
lia contrariecace no connngtt.fimiluer autcm ad Teniu. 
Sed eft aducrtendum, q> Commentacor dicir, iftx ra^ 
tioncs non necclTano condudunt pruicipia non ciTe coif 
trana: nec Ariftoc. induxiceasciiquamdcmonftractuafi, 
fed ut probabiles. cum entm diciiur , q> coniraneta.<; iion 
fit in fubftantia, dicit C^ommcntator, i)' bene veru cA (t^ 
cundum fubicifcum, fed non fecundum formam . S<. idco 
non concluditurq>principia fubftanrixnonfuncconcra 
tia,et ad hoc induxit di<futm Anft.qui dictt fubftanriam 
no cfTc coniranam fubftantix. Vcrum cft dc fubftanti}a 
compoficis, fed non de fimplicibus . 6C tdeo illx rationes 
non omninoconcludunt, q>principianon finccontraria. 
pofTumus crpo dicerc,c}) ucru fit iftx rat lones non con 
cludunr,(]>principta nuUo mo fint contraria : immo fuiic 
contraria aliquo modo,fct1icct largc loquendo dc contra 
nccace,uc diifcum eft . fcd,fi loquamurde conrrarietate.p 
pric,fic fone bcne concludunt,(}) principia non func conx 
aaru : quia talis contrariecas nullo modo eft in fubftan/' 
cia. vndc prx tcr propnc dt^ta concraria, oporcec cfTeaii<- 
quod ahud principium . Ad formam crgo rationi~i,cunt 
dicebaror priino,fi principiaelTcnt conirana,tunc prmci 
pi) eflcc prinapium . verum eft, fi fint contrana propric. 
raiis cnim contrarictas non cft nifi inter accidencia, qux 
requirunc fubiciftum ens atftu prxcedens ea. fed,fi princi 
pia fint contraria contrarictatc large di^a, tunc no fcqui 
tur: taliscnimcontrarietaseftinterformamfubrtanria' 
lem,& priuacioncm cius,6C ipfa forma fubftantulis non 
rcquirit fubicctum ens actu: 6C ideo bencconc?uditur,(^ 
prindpianon funt contraria concrariecateopria, fed non 
concluditur c|> nuUo modo fint contraria . tt cfl diligen 
ter confiderandum, q> Iicet ifta racio Ariftotelis non con 
uincat principia non c/Tc coniraria,tamcn habctur nccef-' 
fario ex ca,(}> oporiet ciTc aliud prinapium prgcer contra 
ria, fed in hoc fufficu ratio Aniiotclis . nam iiue fic coiv 
trariccis impropric dicca fiuc proprie dicca, fcmpf r opor 
tcc cotranum clTr tn aliquo fubiccco , idem enim debct ef 
fcfubiectumpriuationis et habttus.il entm conccduncur 
pnndpiaconcrana concrarictatc, qux cft intcr priuatio^ 
nem 6C habitum, eciam conccditur cfTe aliud prindptum 
prxter contraria . Similicer ad cerciam cum dicebacur, . 
()> ex non fubftanci^s 6Cc . verum cft fi cflent cotraria pro 
prie 6C ftncte,fcd non fi finc contraria large: SC talis coO' 
trarieras cftincer tormam 6C priuarionem formx . Etcx 
iftaconcclTione habct vlceriu«,cj>non folaconcrariafiinc 
prinapia , <^ia fbrmx , cuialiquid npponicur priuaiiue^ 
oponct cdc aliqued (ubic<fhliB^ fic ipfa non cft t ota rei 

fubfUotia 



1c 



QV A ES T I O 



PH YSICORVM 



XIX 



Cerloin cft 
(omipobi 
lc rccundu 



B 




fiibftanna. Ad quartam cum diccb3iu'',(]> runcorontjt 
6Cc dico,c)i omnia nacuralia aliquo modo funt cot ruptj^ 
bilta vel (ecundum fubft jtiAm.A hxccli corrupcto hm- 
plicicer.vcl rccunduinaliquaaccidenttJ.Et,cmndic«ur, 
q> ccelum cft incorrupttbtle, vcrum eft fccundum Aibfta 
ttam,tamen eft bcne cocruptibilc fccundum ubtrnam.cu 
acquint vnfi vbi.dcficit altcrum: 6c fic in ccelo lunc prm 
Cipiaconcraria,rctlicet fccundumqimouctur.rcilicctubi 
cc pnuatio. iiamdum mouctur ad ;iltquod vbipriuacuni 
cftiUo,&; hisconrrartisrubiictiurrubiecmm, rcilicctfub 
ftanttaccclt . ideo dicnur mjieria in pocencia ad vbi , dC 
quOjideft adtcrminontraiirmuiattonK Iocali<;: quorum 
vnus cft viide,id cft termiii' a quo, er alius cft quo, id eft 
tcrmmus aJ qucm, 6C idco non ualct rario concra dufta. 
Alicer dr , c|> veijt cft , li pnnciptaeflcnc contrana .ppria 
contranctatc, tunc omnia naturaliaeircntcorrupttbilia, 
icd non oportet,«)i,fi lint largccomiaru dCcommuiuccr 
dida con(ranctatc,quarc6Cc. 

Vndc,fi aliquis priorcm vcra piirabit cflc ra 
tionem.ct hancncccHarmmcft.fi dchctfaliiare 
vtrafcp rationcs , fubcllcqiiodda tcrtium&Cc. 

Q. V A E S T I O XIX, 
An Miirrriii primd fitms. 
Via Philofophus condudit hic,<|>prftcr cS 
traria , oporcct cfTc aliquam naturam fubtC' 
ifbira, dC illa noii cft niu matena, ideo quf nf 
hiCjVirumaprimahtcns. Arguit prio cp 
non,qa cuius forma cft nd cns,et ipm eft n5 
cnt:hoc eft maniicftu,qa efTc rei eft forma cius.lcd forma 
macenx eft non en$,qui,-| priuatio cft forma iDaccnx, vc 
com.7« diCicCommcntator in Pnmohuius: priuatioautcmcft 
pcrfcnonenSjVtdicit Arift.quarc&.'c. Itcmfecundo, 
fi matcriaprima eirct crts , au t en'cc ens nacurale, auc ma> 
chcmaiicum, auc diuinum pcr diuiiioncm fufticietcm , Q 
habct ur m Scxto Mctaphy, fcd non cft ens naturalc : ga 
quodlibccensnacutalc habccaliquem moeumdetcrmu' 
iurii,vt ignis furfum,5i: (crra dcorfum,^ fic dc ali^s.max Q 
uriaautcm pnmanonhabct aliqucm motum nacuralc 
detcrmmaciim.ncccft cns ma[licinacicumaucdiuinti:qa 
ifta func abftraiTta a materia.ut patet in Sexio Met aph/. 
5C pnmo de Anima: m.itena autcnoncftabftraJtaa ma 
lcnajVtmanifcftumcft.quare&c Itemtenio,tIIud,q(f 
non cft fubft.iniia,nec accidens non eft cns, cum ens diui 
datur fuff icicntcr pcr fubftantiam et accidens,vc patet m 
Pnmo huius,& C^into Metaphy.fii ettamm Prxdica^ 
rocnncfcd maccna non cft liibftana,ncc accidcns,v( pa^- 
tcf in Sep; tmo Metaphy. vbi di<fhjro cft, q> matcna «cc 
cft quid,ncc qualc,nec quan(um,ncc aliquid aliorum,q<* 
bus diuifum cft ens,ncc pnuationes horum . quare &c. 
Itcm quarto,quod cft mcdium intcr contradictona, no« 
,»». cllertSjUt patet Quarto Mctaphy.fcd matena.pnmacft 
huiufmodi:nani eft mcdium mtcr elTe non cire,ficuc 
citCommentatoriniftu pnmo.quaredCc. 
1.70, orposiTvM arguiiuraut5contatc Ariftot.inlicera: 
qui vulc,q< maccria pnma cft aliquod diucrfum a pnua/' 
ttont.&C idera vulc Comaiciitator,etomac«cxpofi(orca 
Anftotelis. -D 

C O N C L V S I O. 
Materia prima ncc fonna cfl , ncc ali quam proptiam formi ha« 
bctjffd cftcntmpurj potcnr>.i, rciprjabipCifonnjdiffinda. 

AD qu(ftioncdiccndum pnmo, q>matcrta cft ens 
aliquomodo,quia illud.quodcft fubieclum prtn 
cipalc omnis tranfmucarionis , cft ens aliqua^ 
litcr.non ens enim non potcft fubrjct tranfmucationi , q» 
tunc non cns trafinuiaretur,quod eft impolTibile.fed ma 
tena pnma cft pnnctpalc fubiciftum omtus t raofmuratit) 
iii5:ip(a cnimcft fubicctum fubftancialisirafrauraiionis 
qux cft gcncratio ct corrupcio,cum icm|>cr oponcat fub 
ijCTaliquid.cutattributtur ficTi,utprobat Anft.inliicni, 
6C lioc donooftrabttur poft hoc.£ft cnam fubtciflum 



Condufi o 
fccundi. 



Scibratio. 



quomodoaliarumcranfmucanonum, rcilicet flibiciflum 
rcmotum dC mcdiatum.nam omnis tranfmucacio eft ali^ 
quo modointcr contrana,vr marafcftum cft:et ipfis con 
irartjt oponctcfic aliqaodcommuncfubicctuin.quarc 
6Cc. IccmilIud,exquocoinpoiiicuraIiqutd,cilcn8. lu 
noncns,noneftdccompofittoticcncis: fedcx ipfapriniA RofcJli. 
matcnaa!iquidcompomcur,fctliccc fubfturMiucuralii, 
vc manifcftuni cft.quarc 5Lc. Itcin fi prim;i matcna cf 
fcf fimplioter A:purenonens, tuncaliquidficretcxnilxi '^«tertta. 
lo:lioc cft falfum. crgoC^c.iallKas confcquctitis eft nota: 
quiamhocconucncnicomnes,quidc nacuralocuci funr, 
<j>cx noncnceomntnonihil fic.Confequcnciapaccc: quia 
ipia macena priinacft prtmum fuhicclum, cx quo fic ali^ 
quid cum infic , vc omnes conccdiir, qui incclligunc quid 
nommisroatcnf. quarcdfc. Sccundocftdtcciidum,(^ 
maicriannneftformaaliqua, nccaliquam formam prcv 
pnam dC detcrunnatam habet dc fua cflcnna. quod muU 
riphctterCommcncacorprobat. Pnmo: quia,fihabcx 
rccalKjuamformam propnam,tuncnu]|jmaIiamrccipc PfimatS 
rccniliipf3Corrupca:fcdiprammaccriamcprrumpiinrc •• 
cipiendo formam cft inc>)nurni<ns:quta tunc forma rcci< 
perct ur in non entc, 5C d.ir« cidTc Jvfiu, quod cft impof^ 
(xhiS<.&C probatur confequcntia : quia ad hoc, <j> matcria 
rccipiar formam altquam fuhft3nti.tlem , oporct (j> tpfa 
dc fctpfanon habeac cfTc fimplicitcrtn acftu : formx cnioj 
fubftanctalis eft dare elTc fimplictccr in ailu. Ad hoc igi 
iur,c{>pnma inaccna rccip>erct aliquam formam fubftan 
lialcm.oporccrct rcmancrc ill.im,qu.x darct ci ctlc fimpl) 
arcr m aiftu. A iic corrumpcret ur fubftaniia ma(enx,cu 
lus clTct propna illa forma . Ulud.iufiroplicicer corrumpi 
nir,cutus propna forma corrumpic ur:o<; fic prima inace.» • ''< 
rianullam formam recipcrct nificorruptaipfa. Sccun^ 
daratioeft^qutaillud.quodcftrcccpciuum omniunifor.' 
niarum,n6 liabct aliquam forro3.ppriam: fed pnma ma 
tenaeft huiufmndi.Maiorpatct: (ja fi illud,quod rcctpic 
omncs formas,haberercx fcaltquam formam, aut tllam 
rccipcrcr,auc non.fi n5,fic non rccipcret oroncs formas, 
SC hoc eftcontra pofirum.fi fic: tuncidcm recipcrct fcip' 
fum,<jiiodcrcipollihilc:nihil.n.rec»pitfe,ncccftcaufaali 
• cuiiis in rccrpicndo fc,fiuc fit reccptio fpint ualis fiue cox^ 
porahs.vtvult Anft.,5i.'Commcn,tnSccundo dc Anu 
ma.& Tcrtio.er Minor apparct.namipfamatcna prima 
rccipit omncK form.is.non.n.eft ri», quarc rccipiac vnam 
veiquafdam magis »j omncs: vndecocedcndum eft, auc 
<j» nuIIS reopir,quod cft corra fenfum , aut (^rccipit o£s, 
Al hoc eft quod volumus. quarc QCc. Tcnia ro cft h jc, 
fimaccna primahabcrctaliquamforroafibi propriam, 
tuncgcnetatio non ciTccaliud qi alccracio,quod eft omni 
noinconucniens.Confcqucmta probatur: quia,cum ma 
teria fit fubicvftii gcncratioms, oponet ipfam manereean 
dcfub vtrocpterminoipfiusgcncranonis.hoc.n.eft uni^ 
oerf^ihter ven: in oinm tr^nutacione, q>oponct ci fub^^ 
Ci altquid, quod fit vnum numcro fub viro<)« tcrmuio. fi 
igtiur matcrta pcr feclTct aliquid cns ac^tu.ciic fub vtroc|r 
icrminoipfius giiationis fimtlitcrmaiKrctidecna atftu, 
Ois autcm talis irafmotanoeft trarmutatio acodcntalVi 
in qua manec vnii ct idcm numcro cns a<fcu.nam p calcm 
iranfmutacionc non mucat nomc dC diffi nitio. crgo gcnc 
racio fimpiVcrit trafmuianoacciitaiis. dC, cii non fitaug 
mentatio, necmot' localts, vt manifcftueftcui}tbct,rer 
linqmf,c{> crtt alceracio. omois.n.iranfmutacio acciicalis 
auc cft alrcra(io,auc augmctatio, auc inncuti localis. qua^ 
rc dCc. Iccm,fi pria macena habcrct aliqua formam fub 
ftancialc fibi.ppna . dico fm tp maccria , 5C p quam clfct 
maccna,fcqucrct fifr, <f omnts ibrma pficicns matcriaia 
primam cjTet accii$:quod eft valde abfurdum . fic n.fpc^ 
acs rci^ naturahii non chfTcrrent ab inuicc nifi fm sccidc 
nz.dC pacct cofcquentta:qa forma,q aducnic cnci in a^u, 
f m ({> a(ftu,cft acc(is,qa laiis non dat efti: fimpiVcc i adiu^ 
icd clTe f m qd. modo forni aducmes roatcnf aducnit cm 
nioaAujfin (]iin a^fiu.poftq^ipfiHD maccna prima f mx^ 
Luidu,fupcrPby. c matctia 



T.com.Ti 
T. cocn.4. 



Tcnia ro. 



QjurtarS. 



QVAESTIO 



PR.IMI 



XX 



lJWteri3poniinu»habc«a<fhimproprium. Patetcrgo £ d,8fma<W,n<^iiautcmdecnrcnaturah purc inpotftt 



exommbus iftisdicli»,q»materia pnma nulla form3 ha- 
bcT fm q. matcna, falicet pcr quam fit matcrta . Vtrum 
autcm habcat alicjuam forma fubftantialcm fibi coxtcr^ 
nam,qux tf» non lit in cius etfentia,nec dccius clTentia, fi 
cutponuntaliqde formi fubftantix,if>l corporis^flC utrii 
ipfa remancns fub una forma fubftatiali polTit rccipe alia 
(brmam fubftantialcm, ficut ahqui ponunt,f,ilh , qui dt^ 
eiTt formas fubftantialet clementorii remancrein mifto, 
de hoc cft bona pcrfcrutatio , 6C forte alias inquiretur. 
Conctufio, Tcrtto dicendum cft,q, ipfa materia prima eft cn» in po' 
•rtoa» tcntia pura de fe;qa quod eft ens aliquo modo,5: non cft 
a(5l»,nec de fe hfis actti,illud cft ens in potcna: hf c eft ma 
tiifefta cuilibct intelligenn: fed materia prla cft cns aliquo 
modotVr demonftratumeft, fld non cft aliquts a(fhiB,ncc 
habcns aliqucm aiftum propnum de fe . crgo rclinquicur 
ipfam efTc purc potcntiam, id cft ens pure ui potcnria. 
Sed aliqui8 htcdubitaret;quiaomnis diftin^lio eft per ali 
Dubiiaiio; quem a<ftum, vt iiabetur ex SeptimoMctaphy. cum igit 
'"•♦»• fnateriafif dcfccnsdiftinctumaforma.ipfa.n.matcriafe 
ciidum fuam fubftantiam eft ppetua, vt videbiturpoft. 
corruptio autem attingit cflentiara formx, vi vidcbitur 
poft:relinquiturcrgoc^ ipfamatcriade fehabct aliqucm 
■(flfl . Ad hoc p6t dici ad prefcns,q> oli difttn<flio prin 
Rri^onCo fjpjato,^ ctMnpofitorum cft p acflum ahquo modo,fcd 
diftincnio prindpiorum no oportet q, fit p aiftum elTcn^ 
tialem vnuifcuiufc}i diftinctora : nunc materiadd forma 
funt principia pnma intnnfeca rcij: naturalium.ideo non 
oportctcf matcriadifttnguatur i formapaliqucm aiftti 
fibicnentialcm.fcd fripfaab eadtfhnguttur. Itcmpdr 
dict, <^ ficut cf^tia vel natura matcrix eft ,ppter formJ 
tant^ propter finem , vt diat Commcntator in Secundo 
huius. fic dift in/tio OC diuerfitas cfTcntialis maicrtz i for 
ina eft propter ipfam formam:fli: fic adliuc diftiniftio ma 



Sccundo huius.ttcumdicitur,quodlibft A:c.Dicendii 
cft, q» illud eft vcrum dc enttbus naturalibus.propricdl 
cta:non oportet cnim cj. habeat aJiquc motum determi^ 
oatum pcr fe dC immcdiaic,fic auccm «tft prima matcria. 

Ad certiam eftdiceiidum, qi bene cotingit materiam 
ron clTc aliquod ens actu dc [c,dC ad iftam intcntionc lo^ 
quit ibi Anft.non tn negat quin fit cns in potctia:immo 
ctia Arift.ibi fubdit,fed pocentia omnia hxc dCc. Ad 
quarfamdicobrcuitcrpcr intercmptionefnminoris. Et 
jid probationcm diccndum,<}» malc allcgac Commcnta^ 
lorcm.nflcntmdicitq» matcnacftmcdium inrcTcllcflt 
nonclTe,feddicif,<|>eft medium internoncns pBrirm.^^C 
non cns vniucrialitcr,A: non ens ac^tu, ita ifta niicon.» 
cludunt:quiainconrr3dk"toriis dcbet ciTe afttrmatio & 
iiegatio dc codem 5C codem modo:modo ens uniucrfali' 
tcr,dC cns a^tu non funt idf omnino. 3C ideo non em vni 
ucrfalitcr,d^ non cns actu non concradtcunt:quaproptcr 
potctl inter ca cc mcdium §in abncgatioiKm,C<^ ncc cft 
non ens vniuerfaliter,i. pcnitus non cns, nec ais actu d« 
fe,6il illudeft pttma matcna. hocautem laiuit annquoa 
Fhiiofophosprxcedentes Ariftotelein. 

Q.VAESTIO XX. 

AntAjteriiiPrimafitSHbfldnti*» . . 

Eeundo quffitur, vtrum matcrta pruna flt 
fubftantia. Argutturprtmo <}>non:quia 
illud, quodeftdc gtnctc relationi», ncwicft 
fubftantia,cupr(dicamentanon fintpcrmi 
fta dTentialiter,vt patct in Primo Pofteno^ 
nim : fed materia prima eft in gencrc rdarionis, vt diat 
Arift.inSeci"idohuius,fV:cxprelTiusC6mcnrator. Ite 
fccundo,tllud,cuius dria fubftantiahs cft accidens,n5 eft 
iiibftantia:hxceft manifefta.quia differemia rci fubftan Cam. 70, 



terix a fonna eft pcr formam:non quidem formahter,fcd q rialis conftitutt ca in fua fpecie, vc patct in Scptimo Me^ 



RnGonet, 



ita<)>lypcr, dicatciTCunftantiamcaurxfDrmalisintinfc. 
cx diftinguentis: fed finaliter, tta <j. ly per. dicat circun^ 
ftanttam caufbe finalii , 

AD rationcs. Ad primam,cum diccbatur.illud cuiu« 
forma &:c.p<Mcft dici , <f verum cft fi fit forma pro> 
prie diifta , fi vero fit forma fectindum flmilitudmem fo^ 
lum, non oportct fiCc, Ft, cum dicitur,pnuafio cft huiu» 
&C.D1C0, <|> priuano non eftpropnc forma primx mate 
hx, fccutidum quJ eft prima materia: c6 <j« forma cft dc 
<frentiailIiu8,cuifls,ppnceftforma: modo nullapriuario 
cft dc cfTcncu matcnx: qtna tunc n6 reciperct omncs for 
mar non.n.rcciperet illam formam , cuius pMuarioeltet 
eius enenria. ficut criam priuaoo formf non rectptt illam 
formam.cuius eft pnuatio.fed pro tanto pnuatiodicirur 
formamatcrif,quiaquandam nmilitudincm habctcum 
forma rcfpcc^tu eius . Nam ficut forma eft materif , cuiu» 
cft forma, dC non cft fcparata ab ca loco , 6C fubie<^to,fcd 
vnita ei,fic criam priuatio eft in matcria, flC non cft fcpa^ 
rata ab co loco 6C fubicifio: eft tamen diuerfa ab ca fecun 
dum diffinirionem 6C cfrcnriam , ita qudd clTcntia matc^ H 
tix non eft ipfa priuaHo,nec i conuerfo.ficut dcr.ionftrat 
Ariftotcle»inlitera;quare5<:c. Item poteftaliterdici, 
qudd priuatio prxcedens aliquam formam in materia 
potcft confydcrari quatum ad negarioncm illius formx, 
flCflccftperfcnoncn8:nec iftomodocftformamaterif. 
vel poteftconfyderariquantumadaptirudincipfius ma 
terix ad huiufmodi formam.pnuario enim nfl eft flmpli 
citerncgano,fcdnegatioinfubte<fio apconaco, vtpatet 
T,cem««* inQuartoMciaphyfi.&iftaapritudobcne eftaliquod 
en8,d£ quantum ad hoc pnuario ttt forma materix,non 
quidcm fubflanftalis,fed accidentali», vt vidcbitur in fe 
qucntiljus. Ad fcctidamdubitationembreuitcrdico, 
tf matcria eft cns naturaIe,loquendo large dc cnte naru^ 
f ali pro omni co,quod pcr fe pcrrincr ad confy dcrarionE 
T*ooiB,«> vri naruralis,hccc noflcproprieensnacurale^quiacnsna 
furalc propric eft ipfum compollnim, vt dtcii Anfto.ia 



Plioatto di 
ci( forma 
matcnc. 



taphy. fed dilfcTentta fubftanti.ilis matcrix eft accidens: 
quia pofte^fiue potcncia cft eiu8 diffcrentia^ut dicit Com 
(nentatorin tractatu dc Subftanria Orbis:fed ipfa potcti 
na eft accidens matcri3r,vt dicii Commetator in Primo 
huius. Itcm tcrtto,quod eft in poccntia ad fubftatiam T.cotn. n 
noneftfubftantia:hfccftmanifefta.ficut,quodeftin po T.com.t. 
rentiaanimaI,noncftanimal:fcd matcna cfiin potenria 
ad fubftatiam, vt patct in ifto Primo,*: in Scptimo Mc-' 
taphyficx:<iuare 5Cc. Item quarto,illud, quod manc« 
vnum numero non eft fufccpatile contrariorum^non efc 
fubfcantia: fed materia mattcns vna numero non cft fufce 
ptibilis contrarionsm. Mator p3tet,quia hxc efc proprie 
iascommunisomnifubfcancix,vtpatctinPrxdicamcn 
tis.Minorapparer:ipfacntmmaterta recipit omncs for^ T com!<i. 
tnasfubftantijles.Arfubftancisr niliil cft contranum, vt Secundp ' 
patet in Prxdtcamcntrt. hunu . 

opposiTVM vult Arift.hicflCinSccundohui».ctl T.c. 1- 
Septimo 6C Octauo,« Duodeamo Meta.flC in Seciido Scj >; . 
dcAniroa;&tdcvultC<Smen. EtarguiturrSncomnc ^^'JJ / 
ens auccft fuhfcicia , aut accidcs:hxc cft fufficics diuifio, q'^',',,' 
vtpacccinPnmohaius,d(inPrxdicamcntis.<fed prima ^^copT.v. 
matcria c en8,vr detnonftratii cft prius,d£ no eft acciclcs: T.com.i. 
ga acCTdcns femp eft in aliquo fubiecto,materia aiit non 
cft in aliquo fubiccco,cum ipfa fic primum fubiectorum, 
Vt pate* in Pnmo huius, dC omnes cucedunt. quare 6Cc. 

CONCLVSIO. 
Materia prinu non cft athi fubffanti:! vel acddeni ,frd 
cftrubffanna in potentix. 

AD quxftioncdico primo,<]. prima matcria cfc ah" 
quo modofubrtantia,quodprobaf: quia princi' 
pium intrinfcdi fubftanrix debet efte fiibftanria: 
hxcefi manifeff.i,qa,fi principiu inrnnfccum fubfraniix 
ciTet non fubftantta, tunc nonfubftanriaefTet prius fub' Conc 
frantia:quod cft impolTibilc.fcd matcria eft principiu in^ pnm; 
trtnfeciifubfianti(c6pofic{.hoccteftnotum:quarcdCc. 
Sccundo dicojq» ipfa matcia prima cft fubftucia in po 

tcntia 



QV AESTIO 



PH YSICOR VM 



XXI 



Rnfionci * 



I 



Tauc5,f« 



fmria:cueniinipfafitruhfrantia,.iutcrffuhrt5ri3 /nactu ^ 
aut rn potcnttapdtuillonc futfictcn(nn:fcdiplafnatcrfa 
pnma nQ cfc iiibfi 3tu tn aau,(icut patn cx pccdcnttbus: 
omni9.n. fubftatitta m at^u vd c ft forma, vd hns formi 
partem fui ccnitakm: quoi^ nullum cdiingtt pnmf ma(. 

AD pnmum argunicnt ii^cum diccba t, guod cft in gc 
ncre rclaiionts 5Cc.dico,qi vcrfi eft, fi ht p fc , l\' f ui 
Aiam ccntiain m gfic relationis, fed fi eft in giie rclatioms 
f m aliquam fui.ppnetatem fupadditam fux fuBx, vel ct 
f mQdam fimiIitudinem,noopoTtct. Et,cuindicebatur, 
q>pria matcrucftadaliquidfm Arifto.&Conuncnia.- 
lor diat , cfi eft dc giic relationis ; dico q> non cft intentto 
Anftot. (j^matcnapmafm fuam eflcntiam , & ^pnc (tc 
adaliquid,ficutpatcrmtasauifiIiatio,reddreireadaliQd 
f in quandam nmilitudincm:(}a ficut vniim rclatiuo^ dc 
tcrminat fibi rcliquum,fx.' relatiua diucrfificanturf m di' 
ucrtitatcm coiji rdatiuoi^ .id quar referuntur , fic matcria 
dctcnninat fibi vnam formam qitum ad efleacTtu, SC di' 
uerfificwtur raatcrix propc fm diucrfitatem formai>,ct B 
ficjtncellexit Arift. ibide,vt patet infpicien. hocaut fuffii 
cit ci ad,pbandum quod intcndtt,f.<;^ cadcm fdcniia Na 
turalii habct cefidcrarc dc matcria 3C (brma. Ei quod dt 
cit Cdmcniat0r,q>m3tcnaeftingiicrdationis: p€t fimi 
Iitcr exponif m fimilitudmcm pdi<ftam.vel potintdligt, 
qimateriaeftad aliQd,d£ ingiicrdaiiontsq^tumad ful 
;ppnctatein,t.^ cft poteniia ad formam, non afit qitum ad 
fuamccnriam:& rtccrhubchit Artft.quodintendit.nam 
cum potet la matenx fit ad lomiam, non pot fdri fine fci 
cnria formx, di cum ipfa ccntta pnmx matcrix nonpdc 
fan fine fua potcntia, fcquitur vitenug, q> eircntia matc^ 
rix non pot fctn finc forma: 6C fic ad fcicntiam eandc ptt 
netconfideratiovtnufq?. Adfmdiccndii, c{>polTcn5 
cft^ppncdifTercncia fublVmtialis ipfius maierix , fcd per 
ipfam ctrcunrcnbitur ditfercnria maccnx ad formam . 
hoc.n.nccclTanum eft in reb» mulrum occulris, q. noiifi^ 
ccniurcx fmsacciiiibus,tncantu, q>eoi^accntiaponunc 
locodharum fu&ahum, vi diat Anftotc. in ScpnmodC 
0<fiauoMctaphy. Adtcrtium cumdr,quodcftinpo Q 
tcntia fubflatta SCc. Vcn~i cft,ci< illud no cft fut3a in a(fiu, 
fcd non fequttur, <{> nullo mo fit fut>a. £r,cum didtur,(^ 
inaterta cft fut>a in potcntta,vcit: eft de fc:ct idco voTo, q> 
no eft ex fe forroaJttcr fu&a in a^f u,fcd bcnc eft fuBa in po 
Ad quarium p6t dia, q> fulVam clTe fufccprihi. 



tenna. 



lcm contrarioR: , intcihgitur de fuba compofita , ficut 
alia quxibi dicuniurderut3a.agir.n.iht Ar:ft.dc/libft;in 
tf.i compofita,ut ibi didc Boaiustmodo macena prlano 
cft fubftaiuiacompofita, fcd fimplex . Aliccr pur dici, 
qi licet marena non fit immediace fufccpriua contnuiorn 
jjpnc di<fto9,ri) medtantc forma fufccptt huiufmodi con 
trarta,ct hoc ftiliiat . Itcm pot did, q> ma pria bcnc cft 
fu fceptibili^t cOtranoip largcditfhi corranaat c j> oppo^ 
nt,<."iefticcrpuarioncet habkn : reciptt.n.aJtcrnatim for 
mi,6C ibrm( puattonc, vc patet i ifto libro.qre no valer. 

Tria gdcm igitdiccrcclcmeta cflc,S^^ cx his 
intcdcnribVidebitvticphabcrcquanda rone, 
ficut dixim^.PIura aut trib^non ampliuseil^d 
paricndu ^dcm fu fiidcns cll v num SiLc* 

Q.VAESTIO XXI. 

An Pmcipia rmm ndfKr<t2wm r^tMin Tridfnt . 

|Icquxrftur,vtmm prindpia rae naturaliil 
IfinttiTi cria. ArguitiirprthiOjq-non^quia 
prima pncipia reip naltum funt pmacoiitra' 
ria : vt patet in cap"*. prxccdencc. fcd priraa 
' cStrana non funt mfi duo:nam pma contrax 
naas non cft ntfi vna contrariaai . vna atJt contrarictas 
non cft nifi int cr duo cxtrema,cu ip(a fit maxuna difbra^ 
tta, vt patct in Dcdmo Mecaphy, qoarc 8Cc, Iten>,fic 
cando,tot funt pndpia reK oaturalium, quor fuiv caufae 
canitiMnnobcau&cft pndpiuni, Quinto Mctaphjrii. 




fed cauff rei? namraHti funt t^tuor , vc patet Seoindo hu 
ius:quare&c Item tetiio,i) clTcnt tria aut f m numenl, 
aut f m fpedcm,auc Pm genus,aut f m analogiam. hf c cft 
dtuifio fufTtdens, vt patct in Qirimo Metaphy. cap" . de 
vno:fcd pndpia rci^ naiuralium non funt riii tna f m nu' 
merum:quia lunc rcs naturalcs non dTcnt nifi tres f m nu 
mcrum:quodeftimpofribile. nec (iFr funt ttn f ria f m fpe 
dem: quta tunc rcs naturalet no cfrent nifi tres f m fpem, 
quod eft manffefte falfum . itcm quibufcuncp mbus f ni 
fpcciem vel f m numerum accepris, non fuffidunt ad gcx 
nerarionem reij naturalium. SilVnon funttriafolumfm 
gcnus : quiatuncresnafurales no efTcnt ntfi triafecundii 
gcnusjquod falfum cft. rcs.n.nacurales func fubftacix na 
turalcSjflC quaJirates naruralcs.fii vbinatin-alia, qux dif 
ferunt gcncrc , SC in vnoquoqi iftorum gna func diucrfa. 
Similiter non funt tin tria f m analogiam.probatio: quia 
hulla enria funt numerataf m vnitatcm: hoc eft cuideng. 
fed e(Tc tria eft cfTc numcratum, 6C analogia eft quxd am 
viiitas,vt patet Quinto Mctaphy. quarc videtur q» nuU 
la entia pofTunt cfTc tria f m analogia . Et confirmacur, 
quia,cum aliqua enria funr plura aliqua pIuraliiaie:quod 
hbct eorum fm fc debct e(Tc vnii vnitat e oppofita iTJi plu 
rahtari.hocpatet indu Aone.fi.n^Socraces dC Plato et lo 
annes funt t tes f m numcrum,quihber illorum fecundti le 
eft vnus numero:& fi homo ct afinua funt duo fm fpcm, 
qinlihet iporum eft vnus f m fpcdem in fe . fimiliter aut? 
SC iii alfjs. Si igif ur ptlcipia rerum naturatium elTent trta 
f m analogiam.cnc quodlibec ipforum cfTet vnfi f m ana.» 
logiamin fecofideratum.hocautemvtdeturefTefairura, 
qtria macen a prima , cum dicatur efTc vnum de illis tnb* 
pftnapi)s , qox ponuntur , 6C rpfa maierta prima non cft 
vna fecundum analogiaro in rcbus narurahhus, fcd vna 
rumero,vr ponit Anfto. in Secundo deGen5rarionc.& 
CommcnratoroftenditinDuodedmoMctaJshy.quarc 
&C. Et con firmatur quia illa, qux funt vnum f m ana^ 
logiam,non func iria fecundumanalogia: ficur,qua: funt 
vnum numero non funt tna numao.fcd principia rerum 
naturalium func vnum fccundum analogiam.quod^pha.' 
tun quta duo pnndpia,f. matcria flC i^uatio ordinarar ad 
(brmam tan^ ad (incm, vt (^tis pacct in Secundo huius: 
modo, vbivnumpropcCTalfcrum, ihi vtrobiq» fanrum 
vnum : SC criam vnus modus anaiogix eft ordinatorum 
ad vnum (inem, vt docet C^ommcnt ator in Quarto Alc^ 
raphy.pwopc principium.igitiir pnncipia funt vnum fm 
anx'ogiam:quomodoig!rurfunttna fccimdiim analogt^ 
am.'' Irem quano,pnma pnapia rcrum naturahum de 
benc inuenin in ommbus rebus naturalibus: hxc efieuu 
dem,(ed ilhi tria,Cmafen'a,forma,d£ priuano,non inucnj 
untur in omrubus rebus naturaJiljas. nam ipfum coelum 
cftresnaturalis,atp3tctPrimoCali5( Mundi.diC tamc 
ipfum ccclum non haha matcriam, vr demonftrat Cora 
raencacor in ifto Primo, et Ot^auo huius,a tn dc SubftS 
lia Orlris. &C Octauo M etaphy. quare 6Cc. Item quin 
lo proho q> materia dC forma n5 funr prindpia rcrum na 
turalium:quiaprtnapiarerum nacurahum dchct cfTcno 
t iora f m itat urara tp(is rebus naiuralihus compofiris, 6C 
ipia ficcopofita funcnotiora quo ad nos, vt dr in Primo 
haius:nimcautcmaccna, 6C (iirma non fimt noriora quo 
ad natoram.qiria iTla funt noriora (ccundum naturam , 
fiint verioris enricati8,vt didtur comunitcr fupra Prootx 
snium huius.ctrius atam fignum eft,q> notifstmaf m ni^ 
f uram func venflimx enciiatis, ficut Deus 3i intclligen<' 
lix alix,\T p3t« in SecundoMetaphy. ma aufcm,cu fit 
cns in potcntia , dc fc non cft matoris eotitaris copofito, 
quod eftinaiftu:fi(V fbrma cilnon ficcns a(fhi,fed a(ft*.vt 
communif cr diaiur,DQii eft verius etw compofito,qiiod 
cftcns aifhi: quarc&c. 

OPPOSiTVM argutrurauAoritateAnftocinlitcra, 
vbt daerminatjCf prwdpia rcrum naturaHum funt trta, 
C ma te r ta,forma,& pnuatto: SC idem vult Commen. 6C 
al^ cxpofitores Aniio.iioccttaio pain cx prius oftenfiK 
laiidu,(upcrPh)r, c q probatuoi 



18 



Com. I, 
Com.zt 



Tcx,e6,t. 



Tex. c 10« 



Tex.c,#. 
Tcx,c. 14, 



Tcx,c.sf, 
Com,s« 



Tcx. e. tit 

TCX. CTf» 
Tcx. C.7t* 
Coni.is, 
Tex,co,i4 



T.cS.i, 




QVAESTIO 



PRIMI 



XXI 



Conclufio 



fi/oBaruni cnim cl^, i]> principia funt contraria: dC pr{ter £ 
eoncrana oporcct cllc aJiquod principiuni : quarc dCc. 
crgo runt|(ru. 

CONCLVSIO 
Rcrum njmraltum Ptincipiaumptrrcijpcr3radc«,Ttiafunt, 
nec ptura liccp Juaota tnUit cOc nrcclUnum cll. 

AD quctlibncmi(bim brcuiter dico duo,pn'ino,<]i 
prima principia reru naturaliuni inirinfcca fuiu 
tna.fccutuio dico «.)> no funi plura tribus . Pnmu 
odcditur lic:inaiert.i,l'orm.t,<>: priuatio, lunc rria aliquo 
fliodo:fcd matcrta , forma , 6l priuatio funt principia in^ 
tnnfcca rerum naiuralium : ergo principta prtmaincruu 
fecarerunaturaliufunt trtaaliquo modo. MaiorcAeui" 
den8dcfc,dcMinotdcclaratur.primoq>materia dC for 
ma funt pnncipta prima rcrum natnralium muinfeca:i]a 
llla, cx qutbus primoi^: principalitcr rcs naturaicsfuiu 
dC fiuni.fuiK pnma principia rcrum naturalifnntrinfcca, 
h(cellcuidcn«:fcdforma&maccrMtuni iimoi.rxcis.n. 
funcdCfiuntresnacuraIes,caC^expartihiis incxuiccibus p 
tn ipds. qtfpatct: quiajfkuc ro hdls inutlci reioluuur i ra 
Cione ho!s,ctrdncmmunci, ficratiofubrtatigt naturalis 
refotuitur in racioncm matcn(,<9£ rarionem formf. 
quodci) autcm ex iliis c(l,m qux rcfdluitur,^ ex qutbus 
ComponKur:quarc dCc, £i nocandil circa idam raifo»' 
nc,q» materid,forma,flC priuacio , funt alK|uo modo rria, 
& nuqi diftincfta abmuicem loco,cc fuppolito^ficut Soc. 
et Plato,fcd funt diftincta fm diiViniiioncm dc quiddita^ 
tcm.alia enim eft dithnino matcn(,& alia formf , & alta 
pnuationis.matcria enim eft fubie<5hini primum.ex quo 
inexiftcnte aliquid fi[,vt dicu Pnmo huius,Forma vero 
cft acTtif <>das ciTc ifli lubicJto, 5C pcr quod lilud fubicctu 
habetefTc aau.Pnuatio vero tl\ negatio formf tn li^p fu 
bicclOjCumapntudtneadcam forma. qilibctcnimfor' 
hiam gcnerabiic pr^ccdit in fubicifTo ncj^ai io,& non elTc 
iplius,cum aptitudinetanKn tccipicndi cam,6C (icdcbec 
■ncelligi.(^alicet it m3icria,ec fbrma^ dC ^udtto finc kna 
vidf l>itur confcqucnccr . (^iod ai"it pnuatio fit vnum 
pnocipium in:rinfecum rcrum naturalium oftcdicur fic 
communucr.Iliiid.quod ell ex necellitatc coniuni^tum p G 
fc^ priiicipdlii'uL>to rerum naturalium^ <$(u adficri, 
6C qiruib ad eire , efl aliquu modo principium rcrum na^ 
turaUri.h(crccipiturpromanifc(la.fed ipfapnuano cil 
buiufmodt: nuntp enim matena rei naturalis tranfmuta^ 
retur ad aliquam formam.nill dc(!ceret illa forma,& ni(i 
haberet apciiudincm ad rccipiendum eam : dC hoc qualt 
per lc noium cft. Iicnim matcrianonctrrrcc aiiqua fot' 
tVconi « tt ^'h'^'*^ habcrct eani:5C (ic non traiifmutarctur ad cam. 

et ad iftam mtctioncm eCk illud quod dicit An. in Pnmo 
de Gencratione.habitibus pfentibus in matena, no am^ 
plius gcncracur aliquid.Similtter,(iipfa macenacarens 
aliqua forma non haberct potetiam Ciae aptitudinem ad 
recipicndum eam,t unc uunc^ recipa eam,cum non red'' 
piaturimpiofnbiie rccipt:dCperconfcqucns nonnaturax 
iiccr dcbctct tranfmutari ad ipfam,& quia ociofa elTct il^ 
latranfmutaiin .Nccen'cc(litac{t adhcKc)>macen'atr3& 
muiecur ad alu^ iormam, vc prius careat ea , dC hcat po^ 
tentiam fiue aptitudinem ad eam . h(c aatem carentia cu 
apticudinc,indubicanccr c priuacio,vc patct Quarto M( y\ 
taphyfi.crgo pnuano nccelTano c(t coiun<fhi materiae in 
fienreinacuralis. Iccm cciaqptum adefTe^nam matena 
exiftcns fub vna forma ncccfTano cft pnuata aiia forma 
■ fibioppoHca. vc matcna cxiftcs forma liominis,nccclTa' 
Com» fb« noedpriuacaformalaptdis.&hocetumponif Cumenx 
rator in iilo capiiolo,manifeftum tgitunfequuur ergo, tp 
pnuatio eft princtpium rcrum naturaltum quantum ad 
elTc. Vtrum autem (it pnncipium per fc vei per accidcs, 
SC quo modo vidcbitur in aha qu{(lionc. Sccildo dico, 
pnncipiaintnnfccarcrum naturalium nonfuntplura 
inbus:quia cot funt huiutmodiprincipia quot lufFiciunt 
fidgctKratiuncm dC corrupcioncm rerum aacuraliuin,d£ 



PriuaBof 
^ndpiu » 



tex. c. 



X7 



^oncloflo 
Vccundj. 

I^nutu. 



ad alias tninfRmtationes,^ ad elTc ipfarum : hxccft ma^ 
nifctta.nam ad hoc ordinacur pnncipia rcrum naturahu, 
Vtiplf resgencrciuur exciSjA: luu,6i tranfmuccnturfm 
XY eis conucniunt:fcd tna lutticiunc qpcum ad inirinfcca, 
fcilicct matcna,torma,dC priuatio « cum accidetia lerum 
hacur.dium no llnt priora fubftanci)8 naturalibus:dil cuu 
iibct ipforiun non poiTinc cllc incnnfcca phncipia SCpti, 
macaR:. Itc,ipfacaagensremnaturalcmn5po(e(l elTe 
pnnciptum incriniccum,^ dcciTcntia reigencracx : quia 
niliilcflicit fcip:um,vt maiiifeftum crtcudibet.vtrum 3t 
agcnx naturale debcac ciTc incnnfccum ipli matcn{ fubt{ 
tranfmiitat(oni,bonaqu(ftioctt:A^ forte vidcbicurpcv 
ftcrius.Tamen cercuin cfk,q> ipluin agcnSjliuc faciensrc 
iiaturalem no eftde clTcntia iptius generaci,vel quocuc^ 
favfii.Siiiiiliter etiani finis rei nacuralis,propne ioqucdo, 
vcK ofKracio rci nacuralis, vci aliqua res nobilior ea, cui 
incendic aiiqualiccralTimilari,vclconiungipcr opcraciO' 
nemfuam, vtfacispacetin Secundodc Anima i3ilponit 
CommcntaiorinSccildo Mccaphy. 6C quodcunqpilio.' 
rum fu caufa Hnalis vel vtrunc^ , manifcicum efl, q> non 
eft itrinfeca rci natui-alurclinquitur crgo,()> fola matena 
&formapolTintciTeprincipiarei naturalis pcr fcincnn' 
reca,&: principaluer . Pnuatio autem eft hmoi pnncipiii 
proptcr nccciTicate pr{dic^am:quare A:c. Iiem,(i prin^ 
cipia rcrum naturalium cfTcnr plura tribuii , oportcret c^ 
illud quartum vcl ciTct fubicJtil ipfum , vd aliquid ahud 
contrarium iduobus contrariis primis,f a prtuarione, et 
a forma:fed non poteft eiTc aliud fubiecflum : quta vnura 
fubiciftum aliquo modo vnitatis fufTicit ad redpiendum 
omntagcncrabiiia naturalia . quaiiter autc nccelTano (it 
vnum,videbnurpoft,Nccpoteft rlTcaliud contrarium: 
quia tunc oporteret <)> clTet aliquid aliud contrariumei« 
Nam contrarium dicitur contraro contrarn"i,& tiicinter 
lUa duo concraria addiia cfTct quxdam liia contrariecas: 
ftd hoc eft importtbiic c qiiia non poicft clTe nifi xma pri» 
macontrarietas.namprimacontranetaseftprimi genc 
ris , fcilicet ful3( , & vnius generis non eft ni(i vna pnma 
cdirarieta$:ful'>a autem eft vnii genus : quare illud qazr^ 
tum nonpoteftclTealiquod contrarium: &. Ilcrelinquit 
c}> pnma principia intnnfcca rerum naturaluim nonpo(3' 
funteiTcpIuratnbus. Etcofirmaturma^is manifcft&' 
do:cum enim pnncipia rerum nacuraliuin,faltcra aliqua, 
(int contraria,vt pnus oftenfum eft,prima principtade.' 
bcnt efTc prima contraria , 3C intcr quat (it prima contra^ 
rietas. primaaucemcontrana nu funt nifi vnum parco^' 
cranorn,6L ipfa contrarieias non eft ni(i vna : quia quod 
per ropcrabundaniiam dicitur vni toii coucnit, 6C fic iHa 
cotraria qu{ i^unt prima principia rcrum naturalium, no 
func nif) duo.pr(ier hoc autem no eft ni(i vnum fubietTtil. 
certum , vnumdicoaiiqua vnitace: quarcfeqintur cj> iiv 
trinfecapnma principia rerum naturalium nd funt plura 
rribus. Et eft intelligcndum c|> principia rerum nacura 
iifipolTuntintelligi pnmaduplicitcr. vnn modo pnmir 
tate coicacis,alio modo primitace princtpalitans . Primo 
modo,fctiiccc pnmicarecdmunitatiB, quxcSiter prxdu 
catiirdeolbusprincipijsrerii n5lium:& (icfuntpncipta, 
materiaiA^forma^etpriu.itioin lUiscommunitatibusacx 
cepra.(i fccundo tnodo, 6C (icftmt principia fubftantiae: 
quemadmodumenim fub(^tuiaeftprimum ens pnmi^ 
tateprincipalitatisrcfpr.ftu omnium aiiarum rerum na>- 
tin-alium,flceriam principia fiibft3rif funr prindpia pri" 
marerpciftuomnium pnnctpiorumprtnctpaliratis pnmi 
rarr& fic vtracp prim.i pnncipiarerum naturalium funt 
materta de gcnerc lul^ftanti; , funt 6C forma fubftactalis, 
BC eius pnuatio. hxcfuntcommimiaprindpia omnibut 
rubftiti^s naturalibusgiiabdibusdilcorrupribilibus: 6C 
hoc quidem verum eft ccmiparado adinuicem prinapta, 
qu( fiint in tftis rebus naruralibus infenonbus:prindpia 
cntm iftorum fiinr pnnctpia fiibftarif .6:,fi volumus lcjq 
deprimis pnndpns rerumcranfniurabiluim llmplicitcr 
prnDic ordine principaliiaci5,(tcindubitatcrprimapriiv 

cipia 



ScAralf; 

Erlicici ' 
rt) ei inci . 
lcca. 



TcrtUr* 



QV A EST I O 



PHYSICORVM 



XXI 



»9 



Tex.c.i*. 



Dnbifcitio; 



Rrrpofio. 



RqsRri. 



dpi» rcrutn tranrmurabilium di: mutannnum runr prtn^ 
apu mocus Cf Feftis.qui pnm' cll micr onincs.A: prmci' 
piuin oium aliorum: vt paict OJtauo huius, A.' Sccundo 
dcGnatione. Vtrum aiit in fublVantiis naturalibus fem' 
pitcrm»,f.corponbus cflcftibuit (it matcna ralis,auc no, 
pcrfcrutaiio eft boiia.0C habct inquin in Ovftauo Meta^ 
phyfi. 3C Duodeamo,ct m Oaauo huius. Sed aliquii 
dubitaret r6itabiliicrcontradcin6llrationemillam,qua 
oflcnfutn cftpriuationem clfc pricipium, quia lilV poffct 
proban,q> potencia matcnx,& limilitcr dimeiilio clVcnt 
prtncipia rci$ naturalium:c6 q» fcmpcr A: neccJlario funt 
ooniuncftaipfl matcrn,6i in clfc, A: in fieri. Ad hocpo 
tcildici, q> ilia comprehcndriturin fubieao feumacerta. 
nam indubicanccr ipfum fubtecfcum drbct cflfe poccns in^ 
f «rman 6C cranfmiican: quod n5 ciTcnc nili clTcc quanru. 
Scd diccrcs, q> fimilitcr pnuatio dcbcret cdprchcndi no.- 
niiiie fubieifti , dC fic non diccrcniur nifi duo . Dico, ip 
AriOor. cxpreirit ipfam priuationem diftincte ab alrjs,p 



analogata , quoif qut>dlibctinrccil vniim fnianalogiS: 
cx quibus analogis cSllituicur vnus temanus,quo dicit' 
turtna, 6ihxccitveritas.nammaccria, lorma,<SCpn^ 
uacio flc func cru ^m analogiam : non q< vna analogia fic 
(ormaJc prfcipium, quo dicancur cria.fcJ (4J vniiquodcp 
lilorum m fc fumpcum dC in fua comunuatc coca eft vni! 
fm quidam analogiam,6C hoc cft vcrum.maceria.n.^in 
fc fumpca in tota fiu communitatc, prouc numcracur c5- 
iraaliaduoprincqiia coiarcrumnacuralium, dicicui dc 
maccrta prima,quz cil purc potf cia,6(l dc fubicclo quod 
cilensadtufimpfr: eil tamcn in potentia adaliquamdi< 
rpofinoncm accidcncalcm . 6l nun dicicur purc vniuocc, 
nec omnino (quiuoce,fed fccundum priusi dC pollerius. 
Scd,fiquzracurdcquopcrpnu8dicitur macena:forccdi Dubiuciw 
ccndum ctl, q> fm ordinc nacur; rei maccna fm prius di' 
cicur dc fubiccfto pnmo, quod omntno cft cns in pocccia: 
iftud.n.cilin potennaadlormamfuiliicialcm^qufcflve 
rior poccncia,4i pocencia ad formam accidencalcm. Simi K«ip«I»o» 



Nummtt 

prmcipio^ 

flit 



doplit-iccT. 



Cen.z 



R&&oo« , 



Pnncipij 
tmfciftn 
aailogiam 



tanco,qa aliqui fpcciaJirer errabanc circa ipfam,nullo mo Q licer torma dicitur analogicc de forma fubftaiitiali, 3C de 



doeam i maceria diftingucnrcs:Philofophu8 afic iion fo 
luin debec diccre vencarcm,fed rctnouere 6C excirparc cr 
rorcs . Icem^pceraliud diftinxic pnuationem a fubie- 
€to magts qp porcntiam aut dimcnfionc : cja ipfa pnuatio 
habct aJium modum pncipandi ipfum fien, matcria ct 
ibrma. eil.n.priuatio principiu ficn, ficut tcrmin'a quo, 
non ailt macena necj? forma.dimcniio aiit & poccniia no 
babct nmninoalium modum pnncipiandiiprum iicrt ni» 
fipermodummatcnTjf.p m(>dumrcceptiui faltcdifpoi! 
nui.ideo bcnctradidic Arifto. numerum pnncipiorij in^ 
trinfccorumnaruraJium. Eteila^ucrccndumulccnus, 
<^ principia rerum naciiralium func aliquo modo duo fcv 
Jum,aIiquo modo tria rolum,aliquo modo funt quacuor, 
aliquomodoqutnc|i,Ec parcr.'i numereiurpniicipiarc- 
rum na turalrum in;rinfeca n fc,6ir quancri ad elfe, fic funt 
r3iumduo,f,ma&rforma:ri vcronumercnc principiain- 
innfcca per {c,dC p acccig, fic funt crta,f.maceria , forma, 
priuatio. fi vcro numcrcnc caufz intrinfecx dC cxcrin 



forma accidcncali : 6C fm prius dicicur dc forma lubftan' 
tialiordine nacurarrci. licccfmnominislamofitaccmdC 
impofirioncm pnusdicarurdcformaaccidencali. fimtlu 
tcr pnuacio dicicur fm analogi a dc puai lonc formx fub- 
ftantialis dC accidccaJis.ct fic vnumquodc^ lilorum inij, 
fcctidum fc fumptum,cil vnum hn ana!ogiam:& ad iRi 
iniencionem dcbent intelligicircina ^'m analogiam. 
£t ad illud.quod concra hxc induccbatur, cu aliqua5Cc, 
conccdendum eil . dC^cum dicicur, cp materia non cit q4 
vnum d^c.dico,q> verum cft, fi accipiacur maceria prout 
cflpnncipiri proprie fubQjci( gencrabiJis, fcd,fi accipia- 
tur c6munucr maccna pro quocu D<p fubicclo cncc in po 
tcntuad aliquam difpofitionem, licbenc cftquid vnuiti 
fm analogiam, vt diccbacur: cc hoc modo fumitur matc- 
na cum dicuntur prima pncipta reip nacuralium clTe cna 
^m analogiam prccifc loqucndo de pmis priciptis primu 
race comunicacis: dC hoc etiam modo maccna iucnicur in 
omntbus corporibus nacuralibus . corpora.n.ccclcftta. 



fecx folfi p fCjfic fuDt quacuor,f.inaccru,fonna,agens,et p quamuis iion habcnc maceriam,qux eft incnnfecum pn 



finis. Si vcro cuin principijs incrinfccis dC cxtrinfcas p fc 
c6numcrencpriactpiap accfU,flc funt,f.maceria,forma, 
priuano, agens,^C iints. Confiderandu cft vhcnus, cb 
duplcxcfcanalogia, vtc6icerfolccdicihic.Qi^ixdamcll 
anologia,quxell: diucrfa habicudo diuerforum ad vnuin 
fiibic<fcum, &hancana]oguhntalu pdicamcnraad fub 
fiancuin,vt dicic Commenc. inQuano Metaphy. AJia 
<ftanalogia,qcftliabicudodiucrfoiti ad vniiagcns.ficut 
plures opanoncs incdicinalcs accribuucur vni mcdian;, 
forccola ifta infertora ci'lo. Alu eft attributio dtuerfo^ 
rum ad vnum finem, vc fanariuum in cibo,6C vnna ad fa 
nitat<ranimalis,Altaaiiccftano]ogia,quxeft fimtlis ha.- 
bicudodiucrforuui ad diucrfa^Fm quam aliquid fc hat>ct 
ad alcerum,ficuc quoddam alterum ad alcenl. vc ficut rc 
^tor fcholarii ad fcholas regendas, fic re^or nauis ad na^ 
uem rcgcndam,& fortc iftam anologiam hfit ad fcinuicc 
principia aliorum gcneitt ad principia fubilantix, 6C ec5 
uerfo.ficut.n.pnciptafubx fehiit adfut3am, itapnncipia 
qualiiaitsfeliabencad qIiiacem,nmiliccratic6Cinalt)S. 

AD primam racionem diccndum , <f primaconcraria 
beiiefuntquxdamprincipia,fed prxccrilla,oponet 
«n<r aliud fubic>rtum , vc demonftracum fuit prius:quarc 
«on valeu Ad fecundain paccc cx di^tisinumcrado.n. 
princfpiacxcrinfccaec incrinfcca vcitt cft cp func quacuor: 
fcd incnnlcca tanrum quoda modo func duo, dC quodam, 
tnodotria. Adterttamdiccndum c)>futu tnaFmana^. 
Ingiam aliquomodo , Etadimprobationes. Adprima, 
cum diciiur.nullaentiadi^c. dico q> principia efie tria fm 
analogiam dupliciter poteft intelligi. Vno modo fic , qf 
ipfa analogia fit formalisracio,qua denominatur rria, vt 
albcdo cft principtum formale, quo aliquid dtcicur albG, 
Arlioc modocftfalfum, vtprobatur. Alio modo poccfi 
fntclligi pricipta cfirc cna fm anaiogiaoi , id eft finc cru 



cipium fubftancix,d£ de fe in potencia ad eiTc, camcn bc» 
ne habcnc maceriam,id cft fubicifcum, quod cft in poccnx 
lia ad vbi.aliccr.n.non moucrencur localiccr.Sd hoc mcc^ 
dic PhiJofophus in Ovftauo Mctaphy.cr iii Duodecimo, Tck,c.4. 
vbidictt,c}icccluinhubccmaceriam,vcleftmaccria,qux Tck*c.io* 
eft in potccu vnde, 6C quo,i.in poccntia ad lerminos traf 
formationis tocalis.quoq: vnus eft vndc,i.a quo,6C aliui 
cftquOji.ad qucm. Eceil cofidcrandum cucaiflud^c}), 
f! acctpiancur principia rerum nacuralium pnma primtca 
te pnncipaluaiis,f.pnncipta fubftancix generabilis,quz 
fuut pnncipia rcfpciiiu accidcncium, fic non func propnc 
cria fm analogum, fed maicna fubftantix compofic( eft 
vnum fm numcrumaliquomodo,vt vidcbicurpoft: 6C 
ipfa forma fubftantialis gcncrabilis cft aliquo mo Jo vnti 
f m gcnus ad omncs formas fuftannalcs, cum prfdicccur 
dc ipfis in eo quod quid,et finc diuerfa fm rc.Simdiccr aii 
tcm dc pnuanonc form; fubftancialts.cum iguur dicitur 
c}> pnncipia rcrum naturaliutn prima func cria ^m analo^ 
gum, incrlligcndum cft, hoc de principtispninispri' 
mitate communicacis, i]ux eciam in oinnibus nacuraliJ}' 
corporibus inueniUncur, Ad cerciain confirmacioncm, 
cum dicebacur,illa,qu( func vnum d£c.conccdicur,cp no 
func vnum fm analogum iic, c]> analogia fit racio forma 
]is,d£ pnncipiri formale,quo dicuncur cna : fcd bcnc funt 
tria f m ana|ogiam,td eft cria analogaca: quorum quodJi' 
bet in fc cft vnum Fm analogiam . OC hoc modo cft incdli 
gcndum , cum dicicur, principu rcrum nacuralium funt 
vnum fm anaJogiam.vcrum cft fincdubioloqucndo de 
atuIogia,qux eft actnbucio ad vnum finem.forma cnim 
aliquo modo cft finls materi(,fimiliter 5C priuacionis:dC 
ideo voio, <)> n5 fint tna f in iJiara analogiam, fed aliquo 
modo, vc prius dicfhim cft . Ad quartam patct folucio 
cx di<ftu,nam licec incodo non fic maceria , quz cft in po 
laiidu.fupcrPhy, c ti( icntia 



JigiiiZCCi by VjC^^ii^ 



QVAESTIO 



PRIMl 



XXIX 



CAporituj 

eoUdnif 
duplicitcT, 



TCX.C«|T. 



Tcx,c«(z. 



Com«zi. ' 



CoBI«( 



•rlificijliu 
CUHCc^oa 



ccilcf a id cltc nmplicKcr, ncc f orma, taicm matenani pcr £ 

ficicns fm in:cn:ioncm AtiR.dC Commcnt.Primo Coc^ 
li dC Aiundi,tamcn ipfum cocJum, quod cfl quinta clTcn' 
liacorporca, bcnccflmaicruinpoccntiaad vbi, §m<f 
oftcnfum el\.dC aliasplcniut oftcndctur, (i Ocusvoluc^ 
rit,6C libi placucnt. Ad quintam, cum dicttur,princu 
pia cciam dCc.conccdicur. £c, cum dicicur, matcria, SC 
forma dCc. poceil hic dici , compofitum ex maicna 3C 
forma dc gcncrc f ubftancix colidcran htc pot ditpliciccr. 
vno modo im fuam clTcnttam circrircriptis omniJ^xis ac' 
cidf ntibus pcr incclleifhim,5C hoc modo forte no e(i no^ 
ttus quo ad nos ^ maceru dC forma : nec matcria 6C forx 
(na func nociora ^m nacuram ipfo compofiro lic fumpco. 
nam,(icuccommunicer dictrur,c5po(iium degenerc fub 
fVanciz arcunfcnptts pcr iiMdic<ftum accidcntibus , non 
habcc aliquam rem dc fua cfftntta prztcr materiafvl for^ 
niam,i,qu( ncc fic mate na,nec forma. Alio modo poccfl 
confidcrart huiufmodicomportcumquacumad aliquod 
accidcns ctus , vel quancum ad aliqua acctdcntia CenCihu 
lia . 6C hoc modo ipfum eft nocius quo ad nos forma , 6C p 
fnaceria.& forma,df materia func eo nociora, quo ad na> 
turam ipfo modoprzdicfio: 6C fic matcriadC tormabcnc 
func magis entiacompofito ncconfiderato: fvl ipfuni co-" 
poluum c(i nottus quo ad nos f m talcm niodum. dC hoc 
fentit Commcnt.tn l^nmo huius,» prologo.vbi dicit,c)> 
poiTtbilc cft ex rebus compofitis.t.ez confequeniibui ea 
rum cognofcerc caufas earum. Alttcr dicunt aliqut,()> lix 
eet materia SC forma non fint matoris 8C pcrfediorisciirt 
tacis ^ comporuum , 6C fpccialtcer ipfamaicna : funt ca^ 
tne prioris encitatis aliquo modo tpfo compofuo: 5:1 hoc 
fufftcic ad hoc, q> fm t noitores quo ad natutam, vt diccQ 
cft iQ quzfttone de nottonrate vniucrraliuni 6LCt 

Sic igitur nos dicam iis 5lc. 
0. V A E s r 1 o xx\u 
An tt non rntf /impJiritfr , ffwe tx mhilo (diqnid fidt. 

Irca ifnid capitulum quzrtcur, vtrum aJifld 
poflit fieri ex non ente fimplicicer, Hue ex ni 
hilo. dC eftcircailUm partcfpccialircr. Mul p 
tipticicerauicm cumdicatui fieri.Arguitur 
primo c)! fic. quia agrns omntpotcns poteft 
ahqutd produccre cx niliiIo,aliter enim no cfTef omnipo-' 
tcns: fcd :iliquod apcns eft omnrpotens, vt ipfe Deus, vt 
concedunt omncslcgcs,quare5^c. Icem fecundo,agrs, 
quod iiullo modo eft diminutum , poicft aliquid ex nilii> 
lo produccre:hoc patet . cj» enim agens fubtcclTum rcquix 
rat cx quo agat ^ucnit ex diminunone ipHus : fcd primii 
principium cft agcns nullo modo diminutum.immo pcr 
feircilTimum,vcpatet in QuintoMctaphy. aCrommcnr. 
6C Arift. inproctmioMeca.dtcittotaliccroptimri,quod 
cft tn nacura Deut. quare SCc, Itcm tercio, niH aliquid 
fieret cx nihtlo , tunc procedcretur in infinitum in caults: 
quod cft impofsi^bilc Sccundo Mctaphy.probario confe 
quctix.fumamus aliquod fa^fium: aut illud eft faifhim cr 
aliqiio,auc ex nihilo. fi cx nihilo, habetur propoficum. fi 
cx aliquo,quzratur de illo alio.aut illud efVfa>ftum cx alf 
quo,aut ex nihilo.fi ex nihilo, hahetur propofitum. fi ex 
aliquoquzraturdeilloalio, autilludcftfac^tum &.c.ex 
alitfjvel ex nihilo. C\ cx nihilo.hctur^poficu.fi ex aliquo, H 
ijreturdefllo vt pn», 6C fic^)ccditurlinfiniiu. Itemqrto, 
^Jto i%is eft nobiliu» &C pfectius tanto pauciora pfuppo 
nic:fed Dcus cft nobiIi'agcs, 6C pfectius q» nn:crgo pau- 
cioraprcrupponitinagendo qi ipfa natura. cu igiturnax 
tura prefupponit mu:cnam,I)eusipfeminus qpinatcriS 
prefuponit:flilhocnoneftnifinthil.ergo mhil prffuppox 
nit.Maiorpacet.quiaenimnaturaeft ages perfcccius^ 
ar8,ideo narura inagendominus prefupponitqp ars. prf 
fupponit enim nacura ens in poccncia,f.maceria. Ars au^ 
wmfempcr prffupponic cns actu,vt ars domificacoria 
pt{fupponitlignaIapides,& medicina corpus humanu: 
luailiicrautcm 6C tn alijs.SC indccft q> omncs lotmin* 




rum artificialium funt acctdcncia : vt dicic Commcrator 
infecundohuius,& infccundode Aiaquaredic. I:e 
quinto, agens virtutis infinicf poieft alujuid ex nihilo fa 
cere:fed iprcDeuscft agens vircutis tnhnitf, ergo5ic. 
Mator patct : quta tale agens poieft aliquid reduccrc dc 
infinita diftantia:minor patcc in Duodeomo Mccaphy. 
quarc5!c. Item Scxtoarguiturratione anttquoruphi 
lofophorum rucuraJium.Si aliquid fic aur 6t ex.eme, aui 
exnoncntc. Sicx nonente,hahcturin:entum , Sicx cn- 
tc,hoc eft impolTibde. quta fi aliqiiid ficrct cx ente , tunc 
eflet antcqi fierei:quodeftimpoiTtbiIe:&probatur cdfe 
qucnna.nam, fi ahquid ficrec cx encc,non fiercr nifi cx cn 
cc, quod e ipfummec. vc Ci aqua fic cx aliquoenrc, opor' 
tec c)> fiat ex ipfa aqua.fi cnim ficret cx aere per fc,tuc aer 
rcmancret in aqua favfla, & fic vnum & idem cfTct acr ct 
aqua:quod cft impofTibilc.crgo relitiquirur, c|<,n ahquid 
fit ex cntCjCf tpfum fiet ex iUo cnic^quod eft ipfum. &L fic 
fcquitur qi aliqiiid eft antequam fit faiftum : quod cft im^ 
poftibilc: ergo relinquituromncquod fic ficricx non en^ 
te . Iccm feptimo , ficut fc habcc gcneracio quzdam ad 
ron ens quodda,fic gcncracio fimpliciter ad non ens fini' 
plicicer pcr cuucnicntcm fimilitudtnc.fed gcncratioquf^ 
dameft cxnonencequodam, vtgcncracioalbicxnon al 
bo:crgo generacio fimpliciccr eft ex non ente fimplV. 

o p p o 1 1 TV M arguicur au<ftorttate Ariftot.in litera. 
vultcnim,<;^fempcroportct aliqd fubiiciqu<}d fit,id cft, 
cui attnbuitur fieri, 6C in quo recipitur ipfum ficri . 6C ta 
hoc conuencrunt oouics , qui dc iMturalocuti funt, cf cx 
nihdo niiid fit . 

CONCLVSIO. 
Aliqoidex nihilo firri , vci ficut rx matcria , aut poR rui non eflc 
pcrmotum ,autn.itur:ilrm mutJtionrm impofMbilc 
cOtaiprr aliam loriitan rimpllcem prodiw 
aionem,Deo tintum propnj,ali 
quid rx nihilo licn^ 
non inconucnit. 

AD qu«ftioncm eft intclligcndum , qi aliquid fieri 
exnihilo fimplicitcr poteft incelligtduobus mo^ 
dis. Vno modo fic,<j» ly cx, detcrmtnet drcunfta 
tiam caufx matenalt8.& efTct fcnfus aliquid ficricx nihi' 
lo tanqp ex matcria. Alio modo poteft Jtelliei fic,cjjly ex 
dicat circunftantiam ordints,id cft poft, vt nt fenfuSjalt' 
quid fieri ex nihiIo,id eft poft nihil,nullo fuiprf cxiftctc. 

Modo ad quxftionem diceret Ariftot. 6C Comment . 
&ali)phiIofophantes,cjfexnihiIononpoccftaIiquidfic^ 
ri primo modo,fciIiccc tanqp cx materia.quod mulctpltci 
ter eft euidens . nam,fi ex non ente,\t materia, ficret alt»- 
quid, tunc non ens,feu nihd elTet pars entis: quod cftim.» 
pof«tbile,vcparctperfe. & probatnrconfequcnria. nam 
illud, ex quo fit aliquid tanquam cx matcna pcr fe rema*-' 
net in re fada tan^ pars facf^i , vt cft viderc in artificialt^ 
bus. nam,fi domus fiacex lignis, ligna remanct in domo 
faaa^fimtliter autem 6C in altjs . Item.fi cx nrhilo aliqutd 
fierer,tuncipfum nihil reciperec elTc faifh^quod cft impof 
fibilc.di breutrcr vnum oppofitorum non recipir alterti*' 
vndc cum omnino nthil opponatur ipfi elTe,nihil non re*l 
cipit cfTc.rtlud autem.ex quoaltquid fit,vt cx materia re^" 
cipitcfTc fafti.quarcflfc, Secundoctiamdicerent Arir' 
ftot.& Commentator, c]» ex nihilo non poteft aliquid fie 
ri fecundo modo,fcilicet poft nihd:quod probatur fic. 
Primo,quta t1lud,quod n t,pocuic elTc ante^ fierct.nam, 
fi non pocuit elTc cunc fuic impolTibilc elTe', 6C fic nunquS 
eric:dIaipitUTpotcria ad e(Tc cius , quod fit,auceftin alitf 
ence , auc in nullo cnte o!no. Siin cntc > ergo non fit poft 
omninonthil : fiinnoncnte, hoc ftatimcftiinpofTibilc: 
quia non ens omnino,non habec potentiam ad efTe: quia 
runc aliquando cfret ens,ciuarc 6Cc, Dicunt aliqui,c]i po/' 
tuit e/Te potenria a(ftiua agenris, non potentia paiTiua ma 
rcriz. fed non fufficit:quia nihil propric potuit e(Te anreq^ 
elTcr, nifi przccfTcrit potcntia rcceptiua fui e(Te . Iiem, 
ratio Ariflotclis cft tn litcra:oi'.»nc, quod fit, vel cft acci> 
dcnsjvelcftfubftantu. fi cftaccidcns,maiufcftumeft,cp 

in 



Com, (f« 
Com.s. - 



Tex.c.f^k 
Tcx«c»t** 



Tcx.C«M. 



Ex nihilo 
aiiquod 
n mtcUigit 
dupUotcc* 



QV AESTIO 



PH YSI CORVM 



XXII 



in Fcrt rcquirtt rubicifrummani ct iprum accidcns non po ^ 
tcflcirc Hnerubicifto. fiautcm Ht rubflanrtaflcfircxaJu 
<]uo,iicuc parct induiflionem.nam plant; cnam ani^ 
malta fiunt cx fcmtnibus , nmilitcr autc & in ali)s fuo mo 
Ficndirunt do. Itcnihocmanifeftat Ariftotclc», inducendoinol' 
modi busmodisficri,omncenim,quodfit,autfittrinsfigura' 
tioiiCjVt Itatua: aut appofitionc,vt qux augmcntantur: 
aut abi^ra<fiione, vt ex lapidc figura Mercuri): aut com-- 
ponctone, vc domus:aur alteracionc, vt cx aqua aenin ol 
bus enimidis modts manifenumcft aliqutdfub^ci tpfi 
fieri SC prxexiHetc.quaredf c. Item racio Commcnta 
torts <{i multum pulchra . dicit enim Commencator, q>, 
f» tndiuidiiu trasfcrretur dc non cfTc omnino ad ciTe,opor 
teret aut aliquid cfTct tranfmuracum finc tranfmutatto 
oc^aut q» tranrmuiacin clfet in non cnte.quorurn utrunqt 
cft manifcftum tmpoiribilc . q< cnim aliquid fir tranfmu.' 
tatum fineomnicranfmutattone, hoc el^impofribik,fi'' 
cui c)> alKjuid fic album fiiie albcdine:qu6d enam trafmu 
tatiofia{innonente,hoceftimpofribi]e: quiatuncnon B 
cm iransmutarecur, cum omne, in quo 6t rranfmutatio, 
tranfmutetur. ficuti]Iud,in quocilalbcdo,c(lalbum,d£ 
fic patet impoiribilitas confcqucntium.fed confcquentia 
non mtiltuin dcclarat Commcntator, potcdautcm ficin 
telligi . ii aliquod inJiuiduum efl Factum, liabct aliquam 
difpofitioiicm quam prius non h.ibebat, nccfimpltatcf, 
necinfubtc<fto: prius entm non habuit ciTe QC nunc eA:er 
gooportet qi aliquid fit tranfmutatum:dctur enira quod 
nihil in mundo fit variati't:omnia igitur fe habenc vt pn': 
& fic ficut pnus non fuit cns,fic nunc no el^ens: 5C ficeft 
cns 6C non cns : quod eft oppofitum prtmx dignitacts . fi 
autem aliquid eii tranfmutatum , aut igitur cfi tranfmu^ 
tatum finecranfmutattone, SC fic habccprimum tmpofTii 
bt]e:aute(lcranfmutatum tranfmutatione,dL tuiKaut il^ 
la rranfmutatio recipit ur in non cnte fimpliciter,diC fic ha 
bctur fecundum impolTibtJe.aut rccipitur in aliquo entc, 
6C fic iIIud,quod fit pcr illam tranfmucactonem,no 6c ex 
omnino non enie,id eft poft omnino non eiis:cuius oppo 
itcumdtccbatur^&hxcquidemrarioeftmulnim fortis q 
quanium ad tfhim conclufioncm , cp niht] pocefl fieri ex 
puro non ente:femp ergo oporccc aliqutd fubiici ciquod 
fit . Sed norandiim eft ficut dictt Comenta tor ibidem, 
q> duplex eft tranfmuratio, fcilicet accidf talts,6i: fubftan 
na]is. Al iftx c5ucniunt in mu]ri8,ficut ipfe coUigit in Prt 
tno tracbuu dc Subftanria Orbis. diiferunt tamc in hoc, 
quiain tranfmutacioncaccidenciltnon mutatur nomen, 
nccdtfrmttioreicircaquamfit. vr^fiSoc.trafmutaturdc 
albcdtnein nigredincm manct nomcn dC difTtntrio Socr, 
tn tali trafmutatione,& fieri fubiicitur cns aclo,& vnum 
nu«tierofimplictterfubufroc}< tcrminotranfmutarionis. 
In tranfmutacione vero fubftanciali mucatur nomen , td 
cft rcs nominata, dtfFintrio. vt,fi antmal morirur 6C gc 
ncrarurcadauer, non remanetanimal, nccdtfBnirioani' 
fnaJis.fimi]tter autem, fi cadaucr refoluirur ad terreftrei» 
cacem , inhuiufmoditranfmutatione oponerAibtjcialt' 
quod fubte(flum,quod non fit ex fe cns tn a(flu:cum cnim 
iUbiecftum tranfmutattonis debeatmancre vnumnumc 
ro fub \troqi tcrmtno, eo c}» vnus terminorum non reci.' 
pttalterum, cum fint oppofitl, tunc, fifubie^ftum elTet D 
de fe ens aclu fimplicicer,tunc maneret vricji vnu numc 
ro ens aiftu fimplictter.dC fic,cimi nomen 6C diiTinttio fu^ 
snantur ab acfiu, nianeret idem nomcet dtfttnirio cadem: 
& flc noncfTct tranfmutacio fubftanrialis. Vrrum au» 
tem in aliqua tranfmuianone pofTit manerc aliqua forma 
fubrtanttaJis vna numcro,vt forma corpori»,aut fubfta' 
tix,quf ramcn forma non fit eiTcntia, nec deefTentia ma^" 
terix prtmx, ad prefcns non dctermino, fcd aliis ^idebi- 
lur Deo volcntc.&r hxc quidem eft fentcnria Ariftotelts 
6C Commcntatoris dc ifta queftione. Tcnendum cft 
tamen fimpIiciter.flC cum fide Chrifhana,q> ipfe Deus.p 
duxit omnia cfenouo ex nihdo prxexiftentt fubiecfto.ied 
illa produ^fiio non futt fa(5li,nec fier^nifl xquiuoce,quan 



Trirmat»* 
tJtiocdu; 
plex. 



Opnno cit 
Cbolua, 



RerpAfio. 
adargumE 
u. 



DubiUtfo2 
KiiOo, 



tumcuncp terminus cius fucrit vniuocus cum tcrmino h 
(ftionis natura]is:fed diciiurcreatioet fimplex cmanatio. 
Huncigirurinodum ignoraucrunt Phtlofopliigenttles. 
nec mtrum: quta non poteft cugnofci ex fenlibilibus,ncc 
conuicicx a]iquibus, qux cum fcnfibtlibuB concordanc. 
6C tdco il]i,qui fumpfcrunt cogniiioncs fuas cx ractonib' 
concordannbus fcnfatis, nonpcrucncruntad notittam 
huiufmodi faefttonis: preapue,quia raro cottngit ifte mo 
dus.diC nunquam fuit nifi femcl.dCeft v^ldc longum tcm 
pus prxteritum poflq futt. Uli autcm,qui tfhim modum 
producfboniscognofcunc , dicuntur per aiiam viam co^ 
gnofcere,fci]icct pcr auiftoritares fandorum,& pcr rcucx 
lationes , 61: huiufmodi . Per iUam autcm difim^fnoncm 
produ(flioniB,quxta<fcaeft,foluuturargunienia Anfto, 
6C Auerrois. Probant cnim fufTiactcr qi ex niliilo fimpli 
citcr non polTit aliquid produci producfttonc qux cft mo 
tus5CcranfmucationaturaIis,fed,pdu<ftionequxcftcrca 
tio,ec fupcrnat uralts bcne poteft. £t fi dicas,nonne ter 
ra creata eft cififdem rpecici cum terra gencrata^ dtccndn 
q, fic:ergo producftio eft eiufdcm fpeaci,flC non xquiuo^ 
cediceretur q> non requitur,quia agcns,quod creat.eft al 
tcrius ordinis abco,quigcncrac.&idco produ(fboncs 
funt diucrfx . 

AR iflot elcs autc & Auerrois foluerent rationes,qux RnGonct, 
funtcontraeorum fcntentam. Ad primam.cum du- 
cebatur,agensomntpotens 6Cc. dico per interempcionJ. 
nam agcns non dicicur omnipotens,nifi omnipotcntia a» 
(fliua,dCpotctiaa^riua noneft fincpocentiapafltua.Vn^ 
deagensomniporcnsnoncftpocensnifipolTibilium, 6C 
potcna palTiua. nuncaucem ex nihilo fimplicuer fien zlu 
quid non eft dc numcro pofTibilium potcna pafTiua5Cc, 
Adfccundam negandaeftmaior. nonenini cfl cxdimt' 
nuctone agentis q> non facir irapofTibile, fcd diccre ipfum 
agens facerc impolTibile ffcn',eft error 6C deccptio,^t du 
ctc Commctacor m O^uo huiuB:nunc autem facere aJi/ Com.4, 
quid omnino ex nihilo eft,impofTibile faccreimpofnbtle 
fieri, vt patet cx didis . 6C fuftentanc ur ipfi fuper hoc , qi 
vnumoppoficorum nontntelligicur fieriexaltero nifip 
accidens, vt album ex nigro: fimiliter autem &C in aliis. 
Cum ergo non cns opponatur enti,iion fit cns cx non eiv 
tc nifi per accidens.femper aucem pcr acadcns rcduntur 
ad {} fe aliquo modo . tdeo oportct a]iquod ens fubijci cx 
quo fiat quod fit . Ad t ertiam neganda eft confequeny 
tia ,6C cum dicirur,fialiquid fit 6Cc. dico,q>,fi aJiqua fub 
ftantia fiat , tlla fier cx fubicvfio prxexiftente in pocentia. 
&,cum dicttur, quxretur de illo fubie<floex quo fic, auc 
cx aliquo, aur ex nihilo 6Cc. dico hic, q> tu fupponis vntl 
falfum impolTibile, fcilicet q» primum fubicdum cx quo 
per fc aliquid fir,fiat dc nouo, hoc autcm cft impofiibilc» 
vcdemonfiratum eftinPrimo,d£ declarabicurtnfcquen 
tibus.Non igitur procedcretur in infinitum m caufis nx/ 
turalibus per fe ordinarii. fed pcrucniretur ad vnam pru 
mam matcriam, qux tamen eritingenerabiliB , 6C incot' 
riipcibilis. Ad quartam dicendum,q> c^uanto agens eft 
nobilius,tSto pauciora prifupponit priora agcntia. Vn 
dcagcns nobtlilTimum nullam agcs prxfupponit.fed n5 
quanto agcns cft nobililTimum, tanro pauciora prxfup.» 
ponictn parte fubieifti.quia tunc fequerctur,c}>,cum qux 
iibccmcelligentiafit nobUiornaturamacerialt: qiiiamt<' 
nus prxfupponcrcc maceriam: 6C fic ntliil prxfuppone 
rct.tt vltertuSjCum primum prlcipium fit nobilius qua^ 
litscc alia inteUigenria, fequitur q» minus prxfupponit q^ 
nihtl. quod cH ridiculum . dC tdeo non valet itla rario. 
Adquinrampoteftdia,q>,fi fitvirrun* infinitx invigo 
rCjbene verum eft, q> pocef> 6ic. fed fi eft virtutis infinu 
tx fecundum durationciTl,non oportet.fic autem cft in 
pofito . nullum enim moucns cft viriuris tnfinitx recun^ 
dum \n'gorcm, vc videbitur in O<^uo,fed hcnc eft vtr.» 
lucis innnitx fccundum durarioncm . Ad fcxcam cum 
dicirur. auc cx ente&c. diccndum fccudum Ariftotelcm 
inlitcra, cj> ahqd ficriex cnte potcftincelligi duplictccr* 
Iaudu,fupaPh/, c voo 



Tcx,c.ts« 



QVAESTIO 



PRIMI 



XXIII 



Iflad quod 
(it.titrxrn 
tcinaAu p 

■CCOf» 



Vno enim modo ex «nte fecn J um cj» ens,alto modo tx en 
te,non fecundum.c|»ens. fcJ altquoalio inodo . Itmtliter 
autcm ex rionentc. quemadmndum McdicusaJiquispo 
tcft Itclligi duplicitcr.uno modo fnnf MedtcuR. alio mo 
dononfm(}>Medtcus, fcd fmq^xditiirator.&licethoc 
clTet peracadens.Modo dicendum, (^tllud,quod flt lim 
pliciter,bene ftt ex enic atflu, fcd non f m ()» cfl ens aftu p 
fc,rcdfmaltum modil . Similiter id, quod dt fimpliciter, 
bcnc Bt ex aliquo quod non eft id quod fir.fed non fm ly 
non cft id ncc per fcjfed alio inodo 6i per accidens. verbi 
gratta. nacrdebetgenerart fimplicitcr, oportet bene 
ipfe 6at cx altquo cnte a<ftu, fed non fict cx aliquo cnte 
&tyfm c]> cns adu pcr fe. vt puta ex aqua , quia tuc Hmul 
rcmanerct aqua et aer,et fimplicitenfed neqi fict ex aqua 
f m cp aqua eft non aer &C pcr fc: quia tunc remaneret|nnn 
aer in acre (i-fio: quod cft impofrtbtle . Fit crgo quod dc 
tx ente in atft.u,per accidens t3mcn:&-' finiihter ex non en 
te,quod,f,eft non cns illud quod fit.E t iftam diftin^flibnc 
ignorantcs aniiqui crraucrunt circagenerationem,dicen 
tes gcnerationcm nmpliciternonclK, quia putauerunr, . 
fiquidfIeretcxcniea<fcu,quod iicret cx ipfo fecundum 
quod cns a<flu , pcr fe . Similiter aurem , fi ficrec cx 
non encc,qu6d fieret ex non entc (m quod non cns ct per 
fe.hxc autem non funt neccfrana,fed per accidens aliquo 
modo fit aliquid cx vtroai. Sed t unc reftat diccrc vltcn* 
cx quo fft pcr fe quod flt.Ec Arifto.dicit, qi ex cnte in po 
ccncia ad ipfum,vt,n ex aqua generatur aer,oportet in ae 
rc cfte aliquod ens,quod fic in pKJtcntia ad aquam: fimili^' 
tcrautem Sc in alijs. Sed illietiam nondiftinxerunc inier 
cns a<flu,& cns in potccia,& ideo peccauerunc. Ad fcp^ 
timam cum dicebatur , ficucgeneracioquzdam &c. di^ 
CO,q> ens nmplicuer poteftdicereduo . Vnomodonon 
cns vniucrfaliter,& hc no tenct fimilitudo: quia non eivs 
quoddam poicft habcre potentiain ad ens quoddam,fcd 
non cns vniuerfalicer nuUam porenriam poteft habere. 
Alio modo no cns nmplicitcr potcft intelliat non ens pn 
ctpalitcr,fcilicct non cns a<flu: & hoc modo bcne j^cnera^ 
turexnon ente fimpliciter,i.cx non enie akfcu , enic lamc 
potentia: 6C fic foluit Ariftot, in Primo dc Gcneraiione. 
quarcnon valct. G 

Manifcftum igirur , q»,fi quidcm caufae funt 
QC principia coFjr,qu^na funt, cx quibus primis 
runr,6C fuit non fccundum accidcns dCc 

Q.V A E S T I O XXIII. 
An VriHdtio fit rmrrn ndturaliHm 
Principium t 

V^erttur hicvtrum pnuanoflt principiuni 
rerum naturahum. £t habet ctiam hzc qux 
ftio locu in captiulo przcedentc, fcilicet. Sic 
igiiurnos dicamus . fed magis, propriehtc, 
VI puto . ArguKur prio cj> non:quia illud, 
quod eft pcr fc no cns,tioii eft pnncipium cntis: cum caa 
farei fic digniorcaufato.fed ipfa priuatio eft j; fe noncns^ 
fccunduin Ariftot. in liteia: quatcdCc. Item fecundo, 
ipfa non eft principium vt caufa matenalis:quia matcna 
rectpic prtncipium,vc formam facfii, 6i priuacto non rcci H 
pit pnncipium vt formam fa<fh , cum ipfa opponatur ci: 
tt*, c« if » oC vnum oppofitorum non rectpit alterum, nec eft caufa 
formalis ipfius rei naturalis: quia ipfa priuacio non dat ef 
(i ipn|rei nat urali.nec cft caufa agcns: quia omne agcs eft 
inoucns:priuatto aute non cftmouens. fempcr enim exiV 
fttmabicur fpccies altquamoucns,Tertio huius, nec etia 
cft caufa finalis reituturalis : Qa finis 6C bonum funt ide. 
Tcrcio Ethicorum: pnuacio autcm non eft bonum quid, 
immo imaginatur ad maleficiu:crgo nullo modo cft cau^ 
(a reinaturalis,necpcrconfequcns principiuin,vc videt. 
Itcm tertio,magts vtdet ur cp potcnna matcrif fit ptincur 
pium rcrutn oat uraJium , i^ pnuacto . ipfa cnim poccacu 



ttx*u >■• 
Tex,c«*i. 



^^^^ 



Tex,c,4, 



: materi» eft per fc ens, 6C prarcedit genr ratum, 6C necefTa 
norequinturad fieri rcinaturalis: priuatio autem eft pcr 
fe non enc,dC tamen ipfa potentia non pKsnitur ab Arifto 
teJeeircvnum prtncipiumrerumnaturaltum.quarc&c. 
Iceniquarto, lipnuatiocirctpnncipiumrcrumnatura^ 
lium,aut clTct principtum per fe, aut per accidcns. Iizc di !|!« tomja 
uifio fufficics eft. (ed non cft prinapium per fc, vc omnes * '** 
conccdunc: quia ipfa eft per (ic non cds', nec per acadens. 
probacio: quiaperaccidcnscontingitnoncire, vtpatet 
Decimo Metaphyfi. dC OJtauo hutus. oC Pnmo Pofte^ 
riorum:fcd ipfam pnuationem noncontingit non elTe pn 
cipium ipfius fieri,dum eft ipfum fien, vt manireftum cft 
cuilibecinielligenti.quarc&c. Item quinto,illud,quod 
non eft principiumcognofccdi, non cftpnncipium cfTcn 
di,vtpatctexSccundo Atetaphyfi. fed priuaiiononcft 
pnnciptumcognofcendi,cumfitpoftcriusnota, vtom>- 
nesconcedunr. 

OPPOsiTVM arguitur auiftoncate Ariftotelis in lite 
ra,d^Commeniatons:&: rationibus.quiaprincipiafub^ 
ftantiarum naturalium dcbcnt ciTc concraria, vi priustv 
ftenfum fuit:i3i:inh(KConcordaiicr{itomnesantiquiip(a 
vciitatecoacrti.fcd nonpofruntcflecontrananificontra^ 
nctate pnuationis 6c habiius,vt diftum eftprius. quare 
dCc Item,fi ex hominc immufico fiet inuiicus, aut fie^ 
ri muficum ariribueiur hommi iminufico , fecundum <f 
bomo,aut fecundum (]> immuficus; fi feciidum ()> homo, 
lioc non ftat: quia tricomnis homo ficrct muficus , quod 
eft faKum.fi fccundum qf cft tmmuficus, iuc,cum immu 
ficum firpriuacio mufici,ipfumficrtattribueturpnuano 
m,dC fic pnuacto cft pnncipiu m rci naturalis. 

CONCLVSIO. 
PnuaiioQiioad dTc, NTiim n:itarj|ium pridptiim neqtiiquam 
cn,at ipC», qiio ,id earum f.eri, pricipiam rli, non ica pu 
repcracadrni , iVd pnncipium prr fc, vO 
fubiechim dirpofitimimadfor; 
inam inducendam . 

AD quzftionem cftintelligedum, cp ficut commu rieri k effe 
niter dicitur,&; bcne.res naiuralcs pofTunt acapi rei» n.itura 
duplicitcr. Vno modoquantum ad fieri. alio mo ''u/jdintel 
do quantum ad f j<ftuni e(Te.& propter illos, in qbus Phi ''8"""*» 
lofophia oritur de nouo,dico, (ji per ficri ret naturalis eft 
intclligendus mocus przcedens ipfam rcm naturalcm 6C 
tcndcnsadipfamformamexirahendam de porentia fub 
ie(fh.verbi graci3,cum ignis cx combuft tbilibus gcnerat 
ignem,przccdit(^uxdam,alteranoinipfislignis, fcilicec 
quacalefiunt,5(; l)ccaufatur&difponitur& prxparatur 
maceria lignorum ad formam igns rectpicd.nn, landcm 
autemmatrria fufficienterdirpofira, fcilicctcalefac'ta& 
cxiccata,ignis generans dr educere forma igntsdc matcx 
na lignorum.in qua prjcxiftebat non a<fiu, fed poieniia. 
talis igicur moius fcu tranfmutatio przcedens clTe rei na 
tnralw intendent ad ipfam formam,dtatur fieri rei natuy 
ralis. Sed fa^tu cfTc eft ipfum elTe rei nai uralis, quod tcr- 
minat huiuimodi motum:vel quo adurnictc vel habico, 
celfat motus,& non amplius fit res. Sed eft cc vlicnii$ 
confiderandum,(]> princtpium 6C caufa pot accipi duplV. 
vnomododiciturcaufa pcrfc. aliomodocaufaperacci' 
dcns quancum fpccfut ad propoficum . 6C uerum caufa p 
accidens p5t intclligi duplidtcr.vno modo pure 5C omni 
no per accidens,prout per accidens omnino difttnguitur 
contra per fe . alio modo dicit ptr accidens f m cj» p acci/- 
dcnsdifbnguitur conirapnmo&: pnncipaliter. Item 
confidcrandum, (f Itcet prlcipium dicatur mulitplicitcr, 
vcpacecin Quinio Metaphyfi.capitulo de principio.ta^ 
mennoneftmultumracionabtleiftam quxftibnemintcl 
ligi nifi de principio,quod eft caufa: non cnim eft fans co 
ucniens, quxrcrc, anipfapnuatio fitpnncipium rcrura 
nacuralium capiendo pnncipitim prouc eft pnncipifi ma 
gnicudinis,quod eft pnmum figniffcatum pnncipt) poli/^ 
tum ibidem. Conftat enim (}> ipla priuatio no fic eft prin 
cipium rcrum oaturalium . nam liuiufinodi principium 

magnitudmis 



Principiu^ 



T.C3.I 



k 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



XXIII. 



CJdf mul* 
ttelidfcT. 
xirx. c.s». 

Intrirs qnm 



fatimdupli 
dtcr» 



Cocronc» 



imcnniiJiniscftpuaus, auc pnma pars maj^nir udinis. 
tt tti.inifcl>uin cft iprainpnudtioncm formx njcur;«lis 
ncn cllc pun/cum,ncqucprimam parccm magnicudinis, 
immomagisrcducirurad primummoduni pnnapti.qa 
illud dicicur pnncipium primo modo, vtidcaliquid pru 
mo mouetur ad .iliquem terminu Itbi oppofirum , vr pa^ 
tcc,cum dicir.ex opporicofiutcm aiccrum,in Quinto Mc 
tapli/.Ncceri diccndum, q> rcduciturad fccundiim mu^ 
dumpnncipi),quia pnnciptuni fecundo modocfl illud,a 
quo pliinhuB danf; pricipi}s , facilius aliquKl poccil ficri : 
ficuc ftgniticat Arifior, vtindoccndodebemusincipcre 
i faciiioribus ipfi dircipIinai)do,licet pofTct fieri lioc incu 
picdo a difTicilionbus, fcd non ica bcnc:modo ficn rci na 
ruralis non poccfc liabcre principium a quo licuc ccrmin' 
nifi fuum oppoficutn quod cfl priuacio, Item principi-' 
um ifto fccundo modo debct efTc aliquid pofitiuum , li^ 
cuc pnnapta doJtrim funt ipfa maps nota nobis, vc ex^ 
poficorrs concordanc . & alitcr ignorSoa eflet opcimum 
principiumdo<rtrinx,quodnullusdiccrct. quiatuncdo' 
fior primo dcbcret fduccrc tgnoratiam in ipfo difcipulo. 
R elmquit ur crgo , vc vidccur, q» ad primum modum re^ 
ducacur.potcfl tamcnipfa pniiano,inquancum ed ccrmi 
Busaquoipfiusfieri, redua aliquo modoad fccundum 
fignificatum principii, quod cfc illud, vndc vnumquod^ 
quc fict optimc.Nam ab ipfa priuacione aliquo modo op 
rimc fjeri inctpit rci natur.ili5,vc a ccrmino li'quoJtcet no 
ficillud,vndcincipir,vcabagentc. Icem nonqusrritur 
an priuatio fit pnncipium rcrum naniralium accipicndo 
ipruin principtil proprima partequantitatiua incxifleiv 
tc,cx qua aliquid fic, vc prima pars nauis cflicdile : quu 
certum efl q> ipfa priuatio non cfl prima pars quantitah^ 
ua rci naturalis , exqua inexiflentc fietrcsnaturalis. 
Amplius noncft raoonabilc quxrere,3n ipfapnuatio fit 
prmcipiumreinaruraliE,accipicndoprtncipiumrcru na^ 
turalium pro fupfjofitionc , vel propKsfinoneper fe noca : 
quod cfl aliud iigntficarum principi^ ibi pofirum.nocum 
cnim cfljt lioc non cfl vcrum. Vndc omnibus his figni 
ficatis pntcrmtnisremanct fignificaiumprincipii,quod 
cft caufa:& deifto quxricur.Sed et caufa mulctpltciter di 
citur.vno modo dicirurcaufa materia,alio modo forma. 
alio niodocffcctcs,vcl agens . aho modo finis,vc pacet in 
Secundo huius . Modo non efl mulrum dubium.vtrum 
priuano fit prindptum rerum naturalium, ficut caufa fi^ 
nr.Iis.Certum cntm eft cp non: cum p^erefTcipfius vcl "ra 
tiaip(iusprtuacionit rcsnaturalcs,ncc habct clTc,necnc^ 
ri,ncc opcrari. Nec cft dubium an fir caufae fficicn*. ma^ 
nifcftum cnim eft quod non : cum efficics agac per forina 
iuam in ipfam formam gencrati: priuatio auccm non pro 
ducit formam,ciii opponicur.^t euidcns efl . Ncc cll du^ 
bium an priuario fit pnncipinm.quod eft ficut caufa for^ 
malis rei naturalis : quiaplanumcftipfaronondarc efTe 
rcinaturali ciiius eft priuatio.RcIinquiturcrgoquxfho, 
an pntiatio fit principium rei nacurali>; , ficut rubietftuRi, 
vel ficuc maceria:L\' liocaliqnaliccr vidccur dubium. De 
indc prf mi«o,qu6d duplicttcr aliqutd cil rubiccftum auc 
prrcipium fiiliin refpeJlu alicuius rcccpti.vno modo pfc 
dC prlcipaliccr, vt fubftantia re/pectu accidcntium. Alio 
modadifpofiiiuc, vt fupcrfjcics rcfpeclu colons dtcuur 
fubiciflum. fimiliter autem & in alt}S fimilibus multis . 

Tuncdicoad qufflionem quacuor. Primo dico.quod 
pntiacio no poteft cfle pnncipium rei nacurahs proprie, 
quantum ad fa^ftum efle.fccundo dico quod ipfa non pt»^ 
tcft efle princtpium rei «aturalis quaiuum ad ficri.purc p 
accidcns : ica q> niillo modo pcr fc . rcrtio dico, quod ipCi 
noncftpcr fcprincipium fubieif}iui"i principalc refpedu 
ipfius ficrt. Quarco dico,qu6dcft per fe princtpium,taiv 
quam fubicAum dirpofitiuum,vcl difpofitio fubic<flt. 
Primum fic patenquia illud , quod non rcmanet re fadta, 
non eft principium intrinfecum ipfius rei quantum ad fa^ 
c-fum clTc:hfccftroaniferta.cjuiapriijapium intrinfccum 
vult remaivcre in ipfo cffc rci , cutus cft principium inchn 



B 



fecum:fcd ipfa priuatio quf prf cclTit fbrinam in materia, 
non rcmanct inrcfacTta, immodcficit aducnicncc iorma, 
vc notum cft cutlibet intelligcci.quare &c. verum camen 
cft,qu6d fcmpcrin macena,cum ipfa , cft fub aliquafbr.' 
ma, cftpriuacioaltcriusformx oppofiix: fcdnonprtv 
ptcr hoc cft dic.endum , quod priuatio fit pcr fc pnncipix 
uminrnnfecum rci tac^tx : quianon cftaltqua parsiplius 
xei , fctlicct nec matcria, nec forma , ncc cft prtor ipio efle 
rci faax,immo poftcrior omnino:confcqui[ur enim for.' Sci%' cocro 
ma.-n illam alijs oppofitam. Sccundumdcclaratur: ga ""fbabot 
ricutdiccbatur priusui quxftionc dediuifibilirate fub^ 
ftanriaeinaterialis:nullumcnspureperaccidcns conuc^ 
niens alicuiineft ei nccclTano. flC hoc dedaratum fuit au^ ^*** 
«ftontatibus Ariftotelisin Dccimo Mctaphy ficx , & tn xcjuiT''*' 
OiTuuo huius, 6^ Pnmo'Poftcnorum,6Cin t Juinto Me 
(aphyficx, capitulo dccodcm. 6C capitulo dc accidcnte: 
ied ipfapriuatio prxccdcns formam inmatena nccclTa/» 
no cft principtum rci naturalis quantum ad ficri, vc om^ 
nesconcedunt, dCcapuurab Ariftoccle& Commenta^ 
corc:ergotpfa non poccftcffc huiufmodi principium per Dubttado 
accidcnsomnino: icaquod nulloroodoperfe. Scdcirx 
ca hoc quxruncur duo . Pnmo quxritur , quare A nfto^ 
tclcs dixic ipfam cflc prinapium per accidens magis qua 
pcr fe, cum ipfa aliquo modo fic principium per fe. 
Sccundo , quxritur m quo modo pcr fc ipfa pnuario fit Refpobo. 
principium ipfius ficn rci naturalis , Ad primum polTcc 
dici , quod Ariftotclcs pru tanto dtxit cam cfTc princtpL» 
uin per accidcns,qutavoluitol^endcrcdiucrficatemciu9 
a matcria , fiuc fubiccl o ,' c6 quod in hoc vifus fuit Plato 
errare: quiamatcnam^; priuationemnondifbnxit, vt 
Itabctur in litcra'. magis auccm patet diucrfitas maicrix 
i priuatioiie poncndo cam efTc prindpium pcr accidens , 
quam principium pcr fc,e6 qu6d ipfa materia nullaccnut 
d\ principiuin fccundumacddens, fedfolum pcr fc. 
Ad fccundum vidcbitur circa quartam conclufioncm. Tcrtifcon 
TcrtiumoftcnduurquiaiUud^quodcftprincipalc&pcr P 
fc primum fubieJtum ipfius ficn cft ipfa pnma matcria, 
ficut patct pcr PliiJofophum in liicra.dico autcm prmum 
fubiefcumcxquo fit aliquidprimumcuminfic: fcdipfa 
priuatto non cft idcm clTennaJitcr cum pnma matcna,ut 
omnes conccdunt:^ probat A rtftoteles in litcra. Itcm 
pcrfc&principalc fubictftum ficrieftinpotentia ad tcr^ 
roinum ad qucm, &C informabile tcrmino ad quem ordi^ 
natur ficri. ficut cft vidercinartificiahbus . Nam fubie^ 
(Ttu m ficri domus , fcilicct Iapidcs,laccres, 6C ligna cft in^ 
formabde forma domus , 6C prius cfl iii pot cntta ad eam, 
fimilitcr autcm 8C in aliis : fed priuatio prxcedens for<- 
niam in materta noncftin potentiarccepttuaadtermi^ 
num ipfius fierf,nec informabilis ipfo. Vnum enim op^ 
poficorum non cft rcccpctuum alcerius , ncc informabtlc 
ab alccro: immo cft dcftru<fciuum , aut dcftrucflio ipfius. 
quare&c. Itcm primum 6C per fc fubi'c<ftum ipfius fie^ 
ri fubiidtur ipfi (ormz fieri tcrmtnato,hoc eft eutdens de 
fc . fcd priuatio non fubiicitur ipfi formx ficri terminato, (^jrtr cS 
immo amouctur priuatio,quz in fieriprxcedcbat,vt no clufianu:^ 
turocft. Quartumdcclaratur. illud,quodprxcedic batto» 
ipfuro fierirci naturalis,dL cft ncccflariocotuiictum prin 
dpali 6C pcr fc principio fubiciTciuo ipfius tieri,cft princt^ 
) pium difpofitiuum ipfius ficri.hxc rccipicur pro mantfe^ 
fia ab omnibus intclligcnbus: fcd ipfa priuacio cft huiuC' 
modi. namancequam maceriafub^datur alicuifieri a^ 
Iicuiusrcinaturalis, oportct ip(am carcrc 6C priuatam 
e(Te omni forma tali , vc didum fint pnus, et quadiu ma^ 
ccria tranfmutacur ad formam facci,ncccfTario habcc prix 
uationem anncxam. fi cnim habcrcc iJlam formam , non 
amplius moucrecuradcamrvndrdicicArircocclcsin Pri 
modcGcncracionc, quodhabicibusprffetUtbusiitnuu Tex« Cf«. 
tcnanon ampltus generatur aliquid , fcdiamcft. quare 
6Cc, cum igicur priuario fic ncccflario principium difpo^ 
ficiuu qp tum ad fieri, 6C non eft pure p accits,relwquit fp 
jp {c.paict crgo i:^rtum,f,q> priuacio cftper fc principium 

fubievftum 




4 



QV A E S T I O 



PRIM !• 



XXV» 



Pabitatio 



ObicAio» 
Hcrpolio, 



DiarrTiiitu 
lihut' qu* 



fubiecflum difpofitunim quantu ad fieW. Sed dubirabis E 
hic.pnmo in quo modo prardicatorum per fe fit ifta pro^ 
pori(io,priuatio eft pricipium difpofitiuu ad ipfum fieri. 
Secundo, quia fm hatc, ipfa priuatio deherct poni in dif* 
, fininoneipfius6eri:quodnonviderurcneverum. Ad 
pnmum pofTec dici,q> hoc eft in fecundo modo prsdicax 
lonim per fe. namelTeprinctpium difpofitiuum ipfiu» 
fieri eft quoddam per fe accid^s priuationis, quemadmo 
dum dicimus nfibilitas hominis. Item ahquis dicrref,q» 
cft in pnmo modo pcr fernam cfTc pricipium ficrieft cau 
b finalis.ppinqua ipfius priuarionis prarcxiftentts in ma 
icria, ad hoc enim videturordinaripriuartoin materia , 
CC huius{(ratia elTe,vtfit aliquo modoprincipium rci na 
turalis quacum ad fieri: modo, omniii taltg propofirio eft 
in primc> modo dtcendi per fe,in qua caufa prxdicatur dc 
caufatoin rc<flo,vel inobliquo, vtdicir Lincoii.fujj Prix 
mo Pofteriorum. Ad aliud dicunt aliqui, A: probahtli 
ter,vt mihi videtur, q.fpra priuatio includiturin diffini^ 
tione ipfius fieri.nam fieri eft mnt us prstcedcns formam 
in materia, 6C tendens ad ipfam formam . morus aure cft p 
atflus cntis tn potf ria,r.ad tcrminum n>ocus. pocemia au 
lem ad cerminuui mocus.qu; cft difFinicio ipflus motus, 
cft carcnttaformsccumapricudinc ad cam,& huiufmodi 
carctia eft ipfa priuatio: dC fic in diffinirione motus inclu 
diturpnuatio,vt paret rcfoluentipartem dtffinitionis,et 
perconfequfsindiPFinirione ipfiusficri quod realitcrcft 
idem cum illo motu:non.n.folum illud dicitur poni in dif 
finiiKpnc.quod in ea cxprimiturnominc propno, fcd qtT 
ineaimplicaturfi^poniiurindiffinitinne alicuius diffini 
cntiii,vc dicunt Logici. Scd diccs.fi in difftnitione mo 
tut.fl: fieri ponttur priuario, cum monis fit idem cfTcnria 
licer cum tcrmino ad qucm,fequirur,ci. priuatio ponarur 
indiffintcionecerminiad qucm.f.formf.adquamordina 
tur fien: &. hoceftfalfum . Potcft dici, cp motus,p forma 
fluenrebcneeftidcm aliqualitcrcum tcrminoadquc va 
dit , fieri camf ab co diffcrc ficuc impcrfe<fhim i pcrfec^o, 
& diminutum ^complcro. QCideo non fcquicur, c}>illud 
idem,quod ponicur in diffinitionc mocus, fit ct«am in dif 
finttiocttrminiadque. Alircrpoteftdici,q> priuatiocft p 
fndifftnirioncmoius,capiendomntumprofluxu form{, 
&iftomodonon eftidem efrentialiter cumtcrmino ad 
qucm.vt in Sccundo huius oftendcrur. vel poiTumus di' 
cere hrcunis , q» ipfum f^cri nihil aliud cft mfi tranfmuta^ 
lio fubieApnuati aliqua forma ad illam formam,5i: hfc 
difFinitiohabcturplcnecxintenttone Ariftoc. SC Com^ 
Dicntatons , Alicer diccrct aliquis ad priorcm dubica^ 
rionc, q> licct priuatio pcr fe fic principium ipfius ficri ran 
quam fubic^^m difpofiriuum,quia camen non eft pcr fe 
principalc pnnciptum eius , idco non oponct qi ponatur 
inditfinuioneipflusmotusautfferi. fedhocn^cft tutil: 
quia fimilitcr potentia non cft principale fubiertum mo^ 
tus:tamenponicurin diffinicionc eius,fli ficparetadquf 
ftionem . Eft auiem ddigentcr confidcrandum , q> ifVa 
quxftio folct moucri fub alia forma fic , vtrum cx priua^ 
tione fiat aliquid per fc . 6C adhuc alio modo, vtrum ficrt" 
miificf per fc atcribucndum fit immuficx praccedenti.Et 
primus quidcm mndus pcrqutrcndi timc vulc hahere ta^ 
lem diftinc^tionem,q> \y cx, poteft diccrc circunftantiam 
cauf* materialis,vcl poteft diccrc circunftSriam ordtnis, H 
vt fir fcnfus cx pnuatiacaliquid deri, id eft poft priuario 
nem.&, fi inrelligitur primomodn,patct quid fic refpon 
dendum. ficn.quodfir, ficcx priuacionepcr fctanc^cx 
caufa maccriah difpofiriua, rO autem priapali. Si autcm 
intelligarur fccundo mndo, fic potcft bene dici, ci> ex pri' 
uaiione pcr fc ffr aliouid.i.pofteam : nam ex co quod eft 
icrminus ex quo ipflus (?cri, poteft dici aliqd fiericx pri' 
uanone tah modn,i.poft illud.fcd ipfa pnunrio eft cermtx 
niis a quo ipfius ficri,vt conccditur, cum ab ipfa incipiat 
ipfum ficri.quare 6Cc. Si autem quf ritur f m alium mo 
dum , fic potcftdia'fmdiftin(f?ioncmfuprapofitam,f.c)> 
fichffiuncx «tnbuttur tmmuficx non tanc]^ principalt 



fubie<^to, fcd tanfp difpofitiuo . Er fic patct veritas iftfu» 
quseftionis,quf in multis & diucrfis quatcrnis inucnitur 
multum diminucc 5C truncate tradua . 

AD priores rationet. Ad primam dicifur,ci> non ens 
non cft principium entis pcr fe , fcd per accidens bc^ 
nc,flC fic eft in propofito.cj» fi incclliptur cft pcr accidens 
cmnino, fic, c}> millo modo pcr fc , dico <|> hoc eft falfum 
&impofribilr.nullum.n.necefranunaiuraliccr6Lomni' 
noeftomninopaccidens,vceuidenieroftenfum fuitprix 
us,fimi1ifcr in aiiafftionede Gcnenrioncformar,&: alias 
|-efumccur:fed,fi incclligicur pcr accidcns.f m cf difbngui 
turconcraprimum&principaliccr.ficcft uerum.tuncdi 
ccndum crgo,q> non ens non eft pnncipale principium p 
fc cncis: camen aliquod non cns poccft clTe pnncipium di 
fpofiriuum ad aliquod cns prfctfe ad cnsdiminutii&im 
perfc(flum , ficuc eft ip um fieri.ficuc non fuhftStia ucl ac 
cidcns non eft pnncipalc pnncipium per fc fubftantiar,ca 
men porcft cfTe principium difpofitiuum ad fubftantiam 
pcrfc,vcomncsconccdunc.quare&.'c. Aliterdicuntqui 
dam,adprimamracioncm,q>Iicet pnuano no fitcnspo^ 
firiuum cxtra animam,ramen non fequicur,q> nullo mox 
doficcns: quiacnsdicicurctiamdenegaciombusS^ pri^ 
uationiltus.crcomiprionibus cntin pofiriuorum.vt Art 
ftoc.dicitinQuarto Mctaphy. Ad fccimdampatercx 
diitis.eft.n.priuano pnncipnim in pcnerecauf* matcna 
lis difpofitiuf , &C hoc eft cfTe caufam marcnalem quodS' 
modo poftcnorem & non omnino pnmam. Ad tertia 
poreft dict,q> potcria materif bcnc eft aliquo modo prin 
dpiumipfiusficri. fcdiftudcomprehendiiurin matcria 
fcu fubieflo: 6C fimilircr dimcnfio , qux cft nccefTaria ad 
ficri,if a cp , cum dicir ur fubiet^ium feu matena cft prtnci' 
pium ipfius fieri, int cllipitur pcr hoc torum compofitum 
cx fubftanriacorporali&rpotctia, vndc& fubic<^um de 
fcribitur perens in pofcnria.Sed quare Arift.non diftinr 
xitinrcrfuhftantiam fubieA,5: potentiam,&.'dimcnfi6 
nem,flcut intcr fubftariam fubiccfhjflf priuanoncm.qux 
ratur caufa huius in quxftionc de numero principiorum 
rerum nacurahum. Ad quartam dicendum,q> priuatio 
cft principium aliquo modo per accidcns , prout pcr acci 
dens diftinf^uirur contra pnncipalitcrSC primo, no tamc 
ficeft per accidcns nulio modo cft pcr fc.Et tu d-ces,ac 
cidens contingit non cfTe. ucrum cft accidens rarifTtmum 
6C indeterminatum,quod neceft,necfempcr, ncc f m ma 
gis,ncc vt in plunbus: vt didc Anftoc. in Quinto Mct a^ 
phy.cap". de Accidence.fcd accidcns ncceflanum 6C de* 
tcrmtnacii no conringir no clTc, 6C omnc cale dico cflc alf 
quo modo f m fc, quod,f.diftinguicur contra pnmum fi' 
gnificacum accidcntis.vt planc docet Ariftoielcs in^Quf 
toMctaphyficf . 

AD racionem in oppofitil eum diccbatur, q^ ficri mu^ 
ficum flirc.dicirurc6munitcrq>huiurmoJi ficriattri 
buiturp fc homitri , fcd ipfum per feaccipitur duplicirer. 
vno mcklo proprie prou t cadit tn propofitionibus dcmS 
ftrariuis.alio modo per fc,id eft non pcr aliud fubiccffum, 
vtcxcpliffcat Ariftotcles in Primo Pofteriorum . capi» 
rulo dc ftatu in prf dicatis. q> alhum conuentt homini pcr 
fe.&non peraliudfuhicvlumrficautem dtciturin propo 
fito, quod fierimuficxattnbuicurhomini non per aliud 
fubie(5ium . Aliter poteft dici, qu6d ficri muficf non at^ 
tnl^ uitur immuficf tanquam fubiecfto pcr fe,ct principali 
ter , nec propric attribuitur homini /ccundum quod ho.' 
mojfedfccundum quid cftinpoccntiaad muficam , 
Et tu diccs,crgo omnis homo in potcntia cxiftcns ad mu 
ficamficrei muficus, cum vnushomo ficret muficus. 
Dico quod vcrum cft , vel fccundum aiTtum , vel fccun^ 
dum aprirudincm : omnis enim homo cxiftcns in potciv 
tiaad muflcam , vcl fir 3(fhi muficus , vel cftapt us nztxti 
fierimuficus , ncc oportcrquod omnis homoncifhrns ift 
potctia ad muficam fiat aflu muficus vno fatflo mufiet»; 
flcut quis honio fit ^ncipale fubiecflu rifus , non t fi opt>r> 
let ({) ols ho ridcat aiflu,ridcte vno. Alitcr dtccnthl et m* 

Uus 



Tejcc», 



Piiuado 
tjuo liipri« 
cipiuni pcr 
acciilcm. 



Tcx* c«if* 



Tcx.c;ia 

Rtifiooc* 
rtiaum Jil 
oppoijtu. 
p lc jcapif 
«lupU* 



Obiedio» 
Rcfpoofta 



QVAESTIO 



PH YSICORVM 



xxriii. 



<C,X7i 



ti\ti,c^,fivn\ia homoimniuncusfiat mu(icus,htiiurmo' 
di ficnd:betattribui htcentiin poceiuiaadhacinuncji, 
iecundum c(i cfl hoc cns in pot emia ad mulkam: lingulo 
cnim caufitorum dcbenc alVignartcaurx lingularcs:vt 
Ariftot.diKCt in Secundo huiu«.vndc,cum hoc fieh ma 
ficum llc quidatn llnguljrisctlcifVus, dcbct ei airignah 
lingularis caufa fubiev^tiuaid^ ilc nuUum inconucntcnf 
conlequtcur. Ad fccundam poccil dtci,q< Itcet priuatio 
Don flt princtpium cogtiorcendi habicuin cutus cfl prtua/ 
tio, tamen bene pocelt cnepruciptum cognofcendiaiu 
quem aliuro habitum,cutus ip(a non efl pnuaito: qu^uia 
igiior prtuacto form( in matcnaifonfit pnnciptum co^ 
gnofcendi tpfam formam : lameii poreft clTe princtpium 
cognofccndt ipfum fiert rei naturalis,feu tpfam traiifinu^ 
canonem prxcedcntcm tormam . Nec eft inconucniens, 
q>ptfa(ioalKutush.ihttusllt notioraliquomodo aliquo 
alio habicu,^ ftlane docet Comccator ui Oc^tauo hutus. 
cap. Moueniium tgiturdf eorum , qux moueniur, vbt 
oftcnditcaufam quarc Ari(l.dcfcnbttillud,quod mouc« 
tur per fe |»er illud quod mouct ur pcr accidens . Et tu vu 
clcaiCoaimcntum tbi,cc altbt,ri vis infcUtgcre icc'(cPhi 
lolophiam Artft. 

Subiwfla quidcm natura fciMis cft f m analo 
giam.ficut.n.ad fiatuam zs, aur ad letflukim lu 
gnum,autaliorum aliquod habcnciumformS 
<n matcria, bC infor mc fc habct prius cfj acdpiat 
forma,ficip(a fcad fubHantiam habetdCc. 

Q.VAESTIO XXini. 

An OrKm CnabUum rt CorrMphBiltii fn ma matni/i, 
Vxrimr hic , vrrum materia prima fic vn» 
numeroin oniuibus grncrabilibus dC cor^ 
rupribtlibus. Arguitur pi-imoc)>non:qa 
vnumnumero non potcd cffc fimul indi>' 
ucrfis numcro:quta cunc polTct cnevnum 
jiurocro,^ pluranijmrro.dC rtccnctvnumSC non vnil, 
quodcH tmponibilc : fcd ipfa geitcrabtlia funtpluranu^* 
mero.vt manifefhim elli-ad fenlumiqiiarc &c. Iie Sc'- 
cuiidojii ficcilet, tiincommuni gencrabiltum efTet vn» 
£orTna:cuin in vna fnaterta non lit mfi vna forma numc^ 
ro , vcl f.<ltem (pecirica . fcd confcqucns cft falfum 6i im^ 
poniHilr: qaiaiuncomnia naturalugencrabilta &cor'' 
ruptihiliaclTenc vuiusei eiuldeiiifpecici,quo<lcfltmpof 
fibilc. Iccmtcnto,auf elTctvnafccundum clTenttamy 
aut fccurtdumeiic,perrufltcicn(emdiutnonem: fednon 
cft vna fccundum elTennam:quia fuiK cntia no ciTent di^ 
ucrfa (ccundum eiTcnnas , cum haberent vnam commu^ 
ncro clTcniiani.nec cft vna fccundum eflrquia aliud cfTc 
habci matcru ignis , 6C aqux & liois dC afini. qua»e &.c^ 
htm Qu.irco,fi fic.tuncquodlibet ficrct cx quohbct: 
qwodcA falfuin.vt pacet in Primo huius . 6C patet conrc* 
qMcntia:quiaiila funt adinutccm iranrmuiabilia.AL vnu 
corum tit cx altcro,qu( communicant in vtia nuietia,vt 
dicitur in Sccutido de Cjcnerationc.quarc 5fc. 
OPpntiTVM arguit ur au Aoncatc Arift.hic,& tiiPri» 
mo,dC inSccundode Gencratiotie, &C per Commemaio 
rcnihK , & in Duodcctnio Metaphy. Et arguror ratio* 
ne:quia otMnigdiucrruas cc pluraltcasefl pcr altqt>f a^ftfi. 
a<ftuscfl cntm qut diftTngutt &C. fcparat , vc communiter 
acciptturcxOv^tauo Mciaphyfi.fedipfapnnsa matcna 
nuUam formam habct de fe:crgo de fe non cft dtfiin^^ta tn 
dnierfts enctbus naturalibus.ct fic relmquiiur,q> fii vna: 
qopa quzcunc|i diuifionem nonhabcnt , vt fic vnum di- 
cuntur Quimo Mctaphy.cum igiiur ipfa non fii una fp£ 
dcfc:quiafpcacs &formaidemrunt,fli:ipfa fmt}»roa^ 
tcna eft,nullamdefc habec formam. Itcm,tioneft una 
gencrc: qacuiuslibec gencns funtdiucrff fpccics . neceft 
vna f m analogtam:quta fcmpcr unum analogatorum eft 
pcrfct.^^tus altcro,-5>: pnus. & vna pnma miteria rct natu 
talisnoncft fimpliciicrpriorautpcrfcdiioit^alu: relin* 




qiiiturergo, q»fit vnanumcrOj&haccquidem ratiocft 
toriis dC dcmonflrariua. 

CONCLVSIO 
Marrriampropinquamm.im nutticroeircommom gmcrabi/ 
limrift f orruptibiluim cll impofsibile : m.itcnjm'aulcm ptiina 
«i irmoum vnam nurorto non politiuc . led pnuatu 
ueomntumgcnrrabilium clTc, &pfrindif» 
frrcnnamcoem,rurcipicnducf), 

AOqufftionemprxincelligendumcft, q* maccna 
duplcx cft f m modfi, fcdicct maceria proptnqua, 
fiCmafcna rcmota . maccnaquidem propmqua 
cftmatcna dtfpofita determtnatis difpofitionib", 6C ptf^ 
pataca,vtmacerta caltda&: ficcaeftroatertapropinqua 
ignis,fimilitcr aucem & in aliis. Maccria rcmota eft ma< 
leriaomninoprima.dequafupcrius fuicditftu, quodde 
fe nuilam formam habet proprtam , fm ij> maiena , ncq» 
pnuationcm propriam:fcd eft iii potemia ad onincs for^ 
ma» 6C pnuaiioncs. Et dc ift» quidcm prima 3C remo^ 
ta materta dixerut aliqui,c]> ipfa de fe nec cft vna nec plu^ 
« res:quod probaucrunt ex hoc,q> ipfa de fe ncc habct ^it' 
laicm indiutfam,qu*eftprincipium vnitarii numcralis 
f m eos:ncc multas quaniicarcs difttnrtas.a qbus cft plu^ 
ralitas numeralts , cum tpfa fit ens purc in pocemia . Sed 
iftudnon fuihctc:qutavnum&niult3 fufticienterdtui.- 
duntcns fm .Anft.tn Dcctmo Meiaphy.vndc,cum tna^ 
tena fit cns,oportet q> fic unum vcl mulca:& cum tpfade 
fe non fit multa,quia no habcc de fc quihus diftinguatur 
in multa,rcmanei,q. fit qutd v nu : fcd non eft vnuin fpc^ 
aut gcnerepropric.cumnonhabcataliquaformam fpcx 
aficam,nec generalem:crgo rclinquitur q> fit una nuroc-' 
ro.non enim cft quid vnum f m analogiam,vt manifcftii 
eftcutltbcttnteIlipemi,coq.tioneft diftin/ta inpriusSC 
poftcnus fm fut nacuram,cum fit pure potctia cns. Et 
idco dico altcer,&; dico q> tnacerta proptnqua no eft vna 
numero omniumgcnerabiIiumoCcorrupiibilium:quta, 
ft fic.oninia gencrabtlia elTcnt etufdcin fpeciei, ci"i in una 
matcnanumcro codem modo difpoficanon lintplurca 
formx fubftancia'et fpectficf : confequens autcm eft ma^ 
nifcftc tmpolTibilc : quta encia naiuralia habcnt dtucrfa* 
opcmtiones , alia per fe propna acadencia diucrra . 
Iccm,matcna proptnqua eft materia informaia difpofu 
tiontbus proptiis .ilicuius rei nacuralts, vt mantfeftticfh 
f<d certumcftjCkdifpofittoncspropnivniusrei natura^ 
lis funt diucrf( a proprijs difpofinonibus aitcrius . vt du 
fpofitioncs propnx tgnis fuiic calidum<9t ficcum in fum^ 
n)o,&difpontione8 proprixaquz fuiic frigidumdChUi» 
midum:hxc aucem fuiic concraria adinuiccm,nmiliter ac 
&inali)sfuomodo:rcropcr cniro dtfpofitioncs propnx 
\nuii rei naiuralts funt cdaari( dtfpofitibnibus propri}» 
alterius rcijficut extrcoium exiremo, vt contingit in fim 
plicibus corporibus,qux funt concrarta fibi)nuicem,vel 
in vna qualitate.vel in duabiis. Aut fum cotrarta fibijn' 
iitccm,(icuccxtremum mcdio:vt dtfpofiiioncselemento 
lumdtfpofitiontbusmiftorum.vcl ficutvnum mcdtuin 
alccri medto , vt difpoficionet panis difpofitionibus cari 
nis,vt tangit Commemator in primo Cxli& Mundi,fi> 
niilitcrautcm&linaliis.quarefiCc. Itcro.Secundoeft 
dicendum, q> matcria prima & rcmota bcnc eft vna nu>. 
ineroomnium generabiltum et corrupnbilium.quod fia 
probatur:quia omntum,qux admuicem tranfmucantur^ 
cft vnum fubtccftum numero , cum fempcr iranfmutatio 
rcqiitrac fubicaura vnum numerofub vrrocji termino 
crafmutaciois , vi patet in ifto PrIo,5>: Quinto huius. fed 
ipfa cntta nacuralta func adtnutcc tranfmutabilta,ut patet 
ad fenfum.nam ex animali f?i cadauer, 6C excadaucrc fit 
terra:firr aiit in alijs. Nec eft ro quarc in duobus cnci' 
busnaltbus cranfmucabilibus adinuKcm immcdtatefic 
vnrifubmnumeroplusqpindiuerfis.quatc flCc. Et p5c 
oftedi ronc fupradtcta , q mihi vr c(Te fufficiens ad iftam 
coclufioncdemonftrjdu. cu.n.n^ fit mipmadefcdiftin 
&i iD diucrlls inaicnaUbuSjOponct ipfain habcrc aliqul 

vaicaccai 



tv^ateria cft 
duplcx. 



Opioio* 



R(j>batio»\, 
Tcx.c«» 



Condufi» 
pnma» 



CondufSo 
fecun4a. 



Tex.c.Js« 
Tex, c^j* 



QV A EST I O 



PRI M I. 



XXIIII. 



Tcx. c, ■ t. 



Com» f 4* 
Vnum nui 
incro fc(S> 
dupliciicr 



Gotn.i 
T.oom** 



Matcrii 

pnmac co 
munu ad 
oij gcncra 
bilia &c. 



Tcx,c,t 

Dobiudo 



Tcx.«,t 
Tcx.c.M 



vnfcatcm in cis.vniucrfalircrenim qu(clinq! diuinoncm J 
non hibcnt, vt ficjVnum dicunuir C^inio Mctaphy. 3C 
cum iplanon fit dctc vnj fpyccic propnc, ncc gcncrc, nec 
■nalogia,rcliquitur fit vna numcro.quarc.6^c. Scd dc 
roodo vnitatisipfius conlidcranda cft diltgentcrfcntcn- 
luCumentacons m Ouodccimo Metaphy. ex cius vcr^ 
bu cnim 6C eius fentctta ibi colhgirur,q> ahquid clTc vnu 
numero potcil intelhgi dupliciter. Vno modo aliquid e(l 
vnu numero pofitiuc dC proprie,6£ e(l illud, quod hdbec 
vnam formam indiuidualcm, qu(cl>cnsaiftud£ mdiut' 
fum in rc,ficut Soc,6^ quodhbci aliud indiutduum fubf , 
fimilitcr ^Ltnaliisruomodo. ahomodo potelt intclligi 
altquidclTc vnumnumcropriuauue', fcihcctp priuatia' 
nem omnium formarti indiuidualium a quibuscilmuU 
iitudonumcralis:modomateru nouellquid vnum nu^ 
mcro prtmo modo , fcilicet pofitiue : quia tpfa in efTcnna 
fua nCS habct ahquam formam indiutdualcm propriam, 
qua fit vna a^tu 5C cns tn a^lu, vf dcmoftratum futt pus: 
fcd bcne eft vnanumcroprtuatiucpcr pnuationcmom- 
nium formarum tndiutduahum , a quihus eft mu\iitudo „ 
6C pluralitas numcralis:non ficq> fii adu pnuata et dcnu 
data ab omnibus formis fimul, iicut oculus cxcus cft ih 
mul priuatus omni vifionchoc entm eft falfum et impof 
(ibtle, vtdcmonftrat Commcncator tnSccundohuius. 
dC Anft. in Prttno dc Gcncrationc , fcd fic , q> ipfa in cf^ 
fcn(iafuafccundumq>cftmaicria primano inchiditalt^ 
quam formam propriam,& ficnonhabctdcle mulcitU' 
dinem . quarc rehnquiiur q- ipfa fit vna numcro prtuati.' 
oe. £t eft notandum circa hoc,c^ficut ipla diciiur vna 
numero priuatiuc modo pr(dicto,iic ipfa potcfi dict com 
■nuniB ad omniagencrabilia SC corrupttbductiam pnua 
tiue.quu,fcilicet n5 habet in ciTcntia fua altquam formS 
indiutdualcm ct propriam,qu; dctcrmtnata fit ad vnum 
indiuiduum fcu lingularc:tdco cft communis pnu.ittuc. 
Et addit Commcnta. cj» diffcrt communtrasmatcnj pti» 
mfacommunitate vniuerfaliii,prxc*tpucgeneri<;:fnrni£ 
cntm communes,in qutbus inuenirirur vniucrfaha , funt 
tn potentia.d^ idco (cire aliqutd fa\ cf vniucrfalc.cft fctrc 
ipfum in potentia f m dtcit,C>)mmunicatto igtrur, qu( 
iniclligiiurinformiscommunibus, habcicjTc cxtraanir C 
mamin po(cn(ta.Iftaau(cm communicaiio, quxintelli> 
gtturtn mateitaprim,'«,cft pura priuatto:cuin non tntcl'> 
hgaiur nifi pcr priuattnncm iorinarum idiuidualiumab 
ea .Eft tgitur intcntioCommcntatorisinhis vcrbistc)» 
matcnaprimanonhabet communitatcm fuSpcr aliquS 
'\main furmam communem dC potcniialc, qux fit de iua 
fubftana propria ci (m c]> matcria. Scd vniuerfale ha.> 
betcommunHarcmexira animampcraliquam vnS for^ 
mam communcm,potciuialcm (.imcn di impcrfcAam, 
qux cft propria ipfi vntuerfali. & in his vcrbis Commen 
laior vidctur tntclligcrc,q) ala cft forma vnuicrfahs ex^ 
tra antmam a forma rpcciah.vniucrfAlis dico , pro rc , de 
qua alias Dco fauct e dicam. Communiia* autcm matC" 
tif primf.ad omnia generabilia non eft aliud nifi eius in^ 
difFcrctta ad ipfa , inquantum non habct ahquem a^um 
flbi proprium,quo fit hoc,idcft fpcci.ilc diftk^tu ab alio, 
Et dicK tbi Commencator,c]> verum cft,cj. iftc cft verus 
lnrclicvtu<: matcrix pnmxquantum ad cius vnitarcm, q 
nunq^cftditfiusabAnftot. inahquoloco:fed inucnttur ^ 
innui cx ctus verbt8.& hoc cft vcni, quia in Primo Mc^ " 
taphyr.in crroribut dicir,q> tn fundamcnio naiur^ nihil c 
dtftin^.df I Scptimo dtcit,c)> tpfa n5 cft quid , nccqua" 
lc,necquantum,nccaltquid ahorum,qutl>usdiuifum cft 
ens.quarcdCc. Vlccriuscftintclhgcndum, c)>aliqui9 
poiTctdubicarcratisrationabiltrcr.nam omnc,quod hx« 
bet entitatcm pofitiuam cxtra animam,cft vnutn encita^ 
(epoficiuaextraanimam.hoccftcutdfscxC^iiartoMe.' 
taph v.fcd matcria pnma habct entitatem pofitiuam ex' 
traanimam,ctim fitaliqutd rca1itcr& quidtraciue di(hn 
Aum i prmatione, vt patet tn Primo huius , quare 8Cc, 
Prxterea,Siroatcriaprimafic vnum numero priuattuc^ 



Tcx.c.i I* 



exhoc,c^inc(Tcntiafuan6habear aliquam multiiudinl 
formarumindiuidualium,jqutbuse(imuIttcudonume« 
ralts,fic ipfa poiTcc dict plurcs numcro prtuanuc,pro tan 
to,quu ipla tn elTcncu fua non habec altquam vnam (or^ 
niam,aqua lit vntcasnumcrahs.&ficeiiccvnanumcro 
priua(tuj,6L plurcs numero prtuatiuc fimuhquod vtdct 
irrationabile,coqutaiftavidc(uroppofita. Prxtcrca. 
StmiiiicrpotTetdtct,c}>tpfamatcrucl^ vnafm fpectcpri 
uatiuc,eo c}> non haloet in clTcnna fua altquam mul tit udu 
ncm formant fpccificarum,a quibus cft multitudo fpcci^ 
fica:hoc autcm nuliusdicif. Ad prtmam dtcendiim,i^ 
matcru prima ficut hct cnncaic pofittua , fic hct vnitatf I^cfponli» 
ponttuam folum poicntialem , vt patct ex pcedcntibus. 
6C luconcedtturhaberevnKatcm porcnttalcm foltl'pofi,>' 
aua,fcd non vnttatcadtualcm pofiituj dc fe. Ad aliud 
polTet aliquis cuadere diccndo nc,c]> no eft fimile de mul 
ntudinemjf.&dcvnttateipfius.namro vnitatis fumit 
ab indiutfionCjVt patet in CjUiinto Metaphy.indiiiifio it 
cftquxdapriuatio. id vnuascft.pptnqua priuationi; 
fed pluralitas n5 fic fchabet , & tdco potcrit dici m :i vna 
prtua(iuc,6C non plurcs pnuatiuc: tf , fi hnc nnn fufFictr; 
concedaiur m jm cfTc plurcs priuattue ficfnrclligendo,<^ 
in fua cfTcntunu includit altquam formam a qua fic vna 
numero ai^cu. 5L ideo ficui dr vna numcro , quia non eft 
plura dc fc, fic dicitur plura numcro , quu non eft vna dc 
ie^nec ifta funt op(>ofita realiicr, vnu numcro priuatiuc, 
& pJura numero prtuanue.ficut licet albil 3C ntgrum finr 
oppofita,ti"i priuatto albt 6>C priuatio nigri no funt oppox 
fica, cum fiinul fint tn mcdio colorato , Prtma t ii folutio 
viderur mchor,coc|)rariovnius fumtturab indiuifione. 
vndc,cum matena pnma n5 fit dcfediuifa numcralitcr, 
ipfa p5r dici quodamodo vna numcro. fed ratio multiru.» 
dints 8C plunlitatis non fumit i prtuatione. ct ideo,q;utS 
ipfa non fit vna numcto pcr aliqiu vna lormS, n6 fequit, 
vtfitpIurcsnumcro.ncctntclligoc|>ipfa fit vnanumcro 
&. criuatiHC,& folum,&: prf cifc pro tanto, quia de fc no 
habetmulias formas tndiuidualestquia fimihcerpofrct 
dici,<^ indiuiduum ens a(ftu,vt Soc.elTct vnum numero 
pnuanurquia nullum talc habct mulrttudinc formaK, i 
qutbus fit muhii numcralirerfcd pro t^to , quia ncc vna 
form^indiuidualcm habct,quafit vna numcro, necmul 
tas.qutbiis fit numcroplura:rcd poccntiafchct adambo 
hfc. Vnde foric ratto principalis radicalis vnitaits mate^ 
Hf prtmx cft ipfam cfTccns pure poicnna,ad quod cofe^ 
qutturprxdi<^ra.EtideoC6mcntatordtcitineo, autqcf matens 
<ft in potctu dicerc,eft eft vnum numcro , ct c5mune 
plunbuB. vt igttur fit ad vnum diccre , matena pnma cftr 
di<^ vnum numcro,cx eoquod ipfa cft cnt tn pura pote^' 
n»,&i perablationcmformarum indiuidualtumomniit 
abcamodopdicfto.noquiaaau firfit fineoihus formis,- 
fcdcjuianullac1audi(tnelTcnttafua. Ad ahud dulMum 
p6tdict',c}i n6cfttnconuenicnsmampnma cfTcvnSfra 
fpem puatiue,pporrionabt1V,ficut ipfa df vna niicro pri' 
uanue,f,qa ifian5 hctl fuaccnttaforas, qb» fpecifiecdi> 
Ainguaf,tta()>pabla(toncfbrmanfpecincarum drvna > 
§m fpcm pnuanue,filV vna Pm gcnus:fed hoc non opor^ 
ruit Come(a(orc exprimcrc:qa patct cx diclis ctus fati». 

EX dic^hs patcc fnlurto pnmarum duarum rationum. 
Ad Tcr{iamdiccndum,cj)tpranoncftvna numcro 
*m fuum c(Tca<ftualc,vt hencprobabatur: tameipfacft 
vnirm numero fecundum fuum clTc potentiale . non qui' 
dcm,(]> cius potentia fit fimplV vnu fubieftum numcro, 
fcdipfafmid,quodcftcnsvnum Pm errcpotcnriale, 6C 
hoc fulfictt. Vcl dicat,tj> eft vna fm enentiam m6 pdi> 
<flo.Etcudr,qutatunccntian'alian5efl"cnt diia fmfuas 
quiddiiatcs, dico,c}> tmmo : quta dria funt illa , qux funr 
diucrfa aliquid vnu cntia , Decimo Mctaphy. mo ,entta 
naita funt diucrfa Fm (brmas aliqutd vnum enria,i. in ali-' 
quo uno conucnienria.f.in ma. Sed dices. ad minus eniia 
nalianoncruntdiucrfa fm fuasquidditatcs &per fedC 
^mo,cti no incrit eit diucrfitas nifi ronc uniuit pris qddu 

latiuj: 



Ro umu* 



RiiCone* . 



Tex,c.iB 



QVAESTrO 



PHrsrcoR.v\t 



XXV. 



13 



taciui.et hoc cocederctur :J maltts.rcl.cer ab illis, qui po ^ tcrix. Itcm o.lauo, fi potenria matene efTct accns ma. 

nuntquiddttatemiubllantifmatenaJiseirccomporttam - ' 

ex mi Ol t jrma. Alij vero dicerent, q» ma prU nullo ino^ 

do eft pars qdditati» rublrantiac fiue rei natutalts , red fo^ 

laformacftcocaquidditat,vt videtur veHcCotncnia.ui 
Cota. Septimo Methaphy.fcd de hoc ad prerenit non d.rcuiio. 

Ad quarta dictduin,»|. ola materulia runt adinuicc traf- 

muiabilu , vel immcdia(e,vt UIa,quf runt fib.)nuicemp 
^ . ^ P>nquafmformas,.vcImediatcd^pcrFylure»tranrinuta^ 

tiones.ita q. ma.qu; ni"ic elt lub una torma,r.alini,p5t f?e 

ri lub (orma tcrrf inulns trafmutationibo mediantib»:di: 

hoc n6 eft wcduenics,nec c6tra Anft. fcd q. vnfiquodc^ 

ira mcdiatc fiat tx vnoquoq, ,hoc bcnc cft incSuenicnt. 



Te3t,c 70, Primum quidcra igitur didum efl,6^c, 

Q. V A E S T I O XX-V, 
^^otentiamatcriiteffcnualurrfyidancMtnipfafiJfy 
fld>}tiamaceri^, . ,n 



tenv, tuncex matena6C forma non f?ercc vntl nilt r'm ac 
cidMiquodeftimpoiribtlc.vtvuIn Anft.mOftauoMc Tex.c». 
raphy.cV:SecundodeAnima.ctconrequcnii3probatur: Tex,c,7, . 
<|a cx .naceria dC forma non ht vnu , nili quij matena efl ' 
ens.npoiennajdCformacliaJtus. licr^uciVcinpoteniia * 
accidcrct matenx, tilcex ipfaforma5C matcna rierct v 
nuin (m accidens:quod eliinconueniens. 

oppo» iTVM arguituraudoritatc Commcnratorts 
inifta panc,vbi dtnt aptc,q> porencia noneft idem cum 
fuSamatenf . vtidemdicit inTra:^atudeSubftatiaOr 
bij, q» polTe.quo fubftSc.atur hoc rubieAum,dirtfrt a na 
lura rubic^lijCt hoc,pbat hic,ei lllr ibidem.vt uidcNtur. 
Etarguicurratione:jqaficutrehiitpotetif animxadanu 
inam,lic potcnnx materif ad matcnapconuenicinem fi 
intJitudmem.red potentix alf non runt ipra ruba aif , cum 
fuBa anim» non fii nifi vna in vno araco, &i potecia: funt 
'lihacSjVi vifus «cauditi^fni cCmunem docftniia.^re&c. 

CONCLVSIO 



COQI, 70, 




Omracntatorfupiftamptem exponedoil^ ^ Potcnt>jmjtcria:,firubiccbuc rumjiur.eadciive/lcttinrublbn* 
lud verbuAnft.Etqu»dfuDtum.probaro tiamatcn*, llveropro f <-t< ■-■ipio, guo ip(a 



Coia.f. 



potent.a m Jtcna: non ci\ fub^ eius.&L ideo 
lcirca hoc poi quzri, vtrum poi«tta matenac 
Htidcm eC-nt.al.tcrcumipfa fubamaf. Arr 
guitur primo q. fic:qa illud , p quod rubftatiatur aliquid 
cft eiut eflentia^nihd. n. rubacur {} fuuin accris , ut mani' 
feftum cflxfcd matena fut3atur pcr polTc, vt fcrtbtc Com 
men.in tra(ftatudc Subilantia Orbis. Item lccundo, G 
«ut fe habet primii agcns ad elfc aJiu.iic fe h«t pnmii pa^ 
tics ad cirempotenc.a, p conucmcnic limilitud.ne.n: fcd 
f>n.iii~i asjes eftcnsactu p fuam een[iam,ita,f.4j»en"eaci»i 
non ett addiiii lubf fux^vt oesconceduiit: quare fiiVprv 
mum paticns ens in poti-tia p luam eenttain ftc, q. 
tenria non eft ali<]d addituin eius clTeiuix. Icem teriia, 
tn quolibet giie cft atfhis et potenria,vt vult ATift.in No 
ito Meraphy.fi£ C6men.in Prootmio de Anima^fed fub 
ilant..t eii vnum genus: crgo in grie fubjc efl aliqua pocc 
tia.iUaautnon eft compofitu^necforina, vt manifcQum 



potcnsdiciiur, <i 
abiprjeitik 1 



imcriaeft 



AD iftam quarftionem dimiiiisaU^s opinion.l^Sjdi. 
coadf ' 



CocToprU 



prcfcns 13 difttnc^rionem , p potf t.a.n nos 
polTumus Itell.gere duo:uno modo fubiectum po 
tens.alio modo formale prii)cipiu.n,i. rerpcclum leu ha^ 
bitudinem ad formain griandam', ve! ad agcns . Tunc 
dico ad quacllionem.q. potcntu,!! fumaf ur p rubco pocc 
rie,ficeftidcinccnrialitcrcum matcria:qaiIlud,quod eft • 
pcricv^tl3tle,5C inlormabilc pcr ferma fuDalem.eft ip^a ef 
fentia matcrix pmw iiiformabilc. dico prio pnapalV,hoc 
cft euidcns:rcd rubie^flum potens cft hutufmodi, vt f r no 
nimcft:ijrc&c Secundodtco,q,r!lumaturpitcnttap Conclun» 
formali pnapio,quoin:idrpotcs, ficnoneftidem fubiu fecunda, 
hter,vel ecnitalir cum ruba matcriar.Et hocpbatur mulri 
plicacr. Et primo fic : dla no (unt pcnit us xTium dC idc er^ Prima t6, 
fennalitcr, quoip vnum mulriphcatalcero mancnte vno: 



«ft:crgo relinqtur q, lu inatcria, vt manifeftum eft: A: fic C hoc eft cutdcns.fed matcria exfitc vna numero 



matrrta eft fubaliter potentia . Itcin quarto,ficut fe h*- 
Tcx,ciz, fccc eiVe ad pofTe, ita efTentia ad potentiam : fed in xcernui 
jiondifferunt eirc dC polTc Sm Arifto.inTcrtio huiustCB' 
tN xtcmi* non dii^crunc cfnna 6C poteniia.cum tgitur 
prtoia ma fic xceriia, vt dcmoftratum eft in Pnmo hui*: 
Tex,ctz. ii^turq<tprafitideinct'iruapotenria. Itcquinto,fi po 
tentia matcrioc cffet accfis fupaddituin ciTentix matcnx, 
'fequcrctur,q>clTccproctfrus iinnfiniti'imacc/itibus mi^ 
Tcx.c 4w xerizfimulexiften;tbus:quodvidccimpolTibileexTer^ 
<io huius. vbi dr,(t> nu cft dare infinitu aifcu fimul, nec in 
•nulcttudmCjiMCtn magnitudinc.£t,pbatur c6requentia: 
cja fuBm eft in porctta ad acciina rua , vt manifeftum eft: 
aiiter.n.cfTet impolTil-nlcca habere . fi tgr potcntia mate^ 
Tixcft acciis materix,ip(a vtiq» matcri.i videbif cfle i po 
tciitia ad ipfam potentKi, 6C fic quxtet dc illa poteiiria, p 
qua matcria eft m potet la ad ruam potcnna, vtije fit idem 
clTentialiter cii ipia ruba maicnx,aut non.fi fic,pan ronc 
crac ftandii in prima potentia : fi non, tunc matenacft tn 



potennz 



funt plurcs , vt potcntiaad forma ignis eft alu i potcntia 
ad formam aqux:lirrauicm 6C in altjs. Et hxc ratio fum^ 
pta eft ex vcrbis Arift.ex Tcrtio huius,vbi dicit.q, pof. T"' 
fcfanan.aLpoircinfirmarinon.demjlicetrubie^rtum po.- "-^ow.i. 
tens fit idcm:o<: Commcn.in Duodccimo Metaph^ . dt* 
a"t,qjnumerus habilitatfi,i. poicntiaitt matcrif eftFinnn 
merumrpccieifgiiabihum. Etconfirmatiftar6:ga,fi 
potcntia marcnf , ^ formaJV dcnoiatur potcs, eft idem cii 
matena ecnrialV,qua r6ne vna poc^tu.d: alta crit, fic idf 
eum matena,di: licocs potetix, quas he: matcna ad for.^ 
ina8,errutdemclTcnrial.tcr&: fubfi •. ihter cum.pfama 
tena:modo,quxcunque \Tii A: cidcm numcro enennaii' 
rer 6C indiuiribiliier funt cadem,intcr fc runt eadcm:ergo 
ocs potcnxmatenx ad ibrmas funtidcelTcntialVet vni"i: 
quodcftimpoiTibilcpfe.nam poicntixdifbngunturper 
diftinAoneaftuu, faltemimmeduitow. Itcm,fi poten^ 
ria,qua habcc matcna exifiens fub forma aqux ad forma 
acris,efTervnumdi:idccumpotcnna,quamhabctad for 



potenna ad illam potcnam, ec hlV quxrct dc illa tcma po mam ignis,cunc oe,quod vnam illaijt poccntia» reducc- 



tenria,S(: fic,aut tbu quf ftio in tnfinitii,aut oportct in pn 
apto cocedere, q. poicnna matenx ad forma fit idem ct- 
fentialitercumipfaprimamateria. Itcmfcxto,fi potcn 
tia marenx cfTet accfis macerif ,tunc ipfa potentia elTet 
^(us:auod vidct impolTibiie, quia a<flus dC potcncia funt 
opponta,d£vTTUmcoiviioneftalcei(e.Et pacec confequcn 
tia:qa oc acetikns eft forma , 6C omnis forma eft a Jtus. 
Itcm repttmo.fi potctia matcnz eft accrisjtuncforma nd 
vnirctur immedutc matenx primf : qiiovi videturincon 
uenieiis.quia forma rubftaiiti.ilis eft prima pfekfrio ipfius 
materi.T, vt oes concedunt. dC patet confequcntta: qa for 
ma non vMtur maccrix diTi raediaQtc potcntia iplius ma 



ret ad asftuin , rcducerer 8C aliam , hoc non videtur bcne 
c6uenicns:0i: fic,omnc,quodgencrarctaerccxaqua,ge^ 
ncraret cciam Sc igncm: quod eft tmpolTtJc 6C coiura fen.' 
fum. Itcm ratioiics Commentaroru funt ad propofiru Tcttia t6t 
cfticaces. Naro^fipotentiamatcnz.eiTetomninoefTen * 
tialitercadcmcumfubftantia matcrix, cunc aducnienrc 
formacorrumperctur,velai.ferrccur fubftancia roacerif, 
quod clt maiufeftum .mpolTibile.5(: patec confequentia, ' 
quiaforma prxfcntc,corrumpiturpotentia, quam habu 
it ad lormam illam.vr manifcltum eft . quod enim eft a.- 
(Ttu non cft ficuccfieratinporcnria, vtdrinNono Maa Tex,e.u> 
phy, 61^ vFr dicic ipfe, fi potcnria outerixelTct fut}«.ciut, 

tunc 



QV A E S T I O 



P R I M I4 



XXIII* 



^fitabitttio: 
taui, 
An potetii 
tuma{cor 
rupi valeac 



Qturta Tti 



PrTx dabii 

btio. 

Ancournic 

Ur poCttia 

diflin^af. 

in fubicCtu 

lliircrp«c(ii 



DnbiUtio 

fccunda ; 
An a«l ptit 
luaonc tor 
tnx corrii; 
|>3trit polc 



Cubitatio 
fcrtia. 
An potrtia 
tnatcnx fu 
dctur imb 
fhntia mn 
triiat. 
Tex.c.xo, 
DubiutiOi 
«utta.^ 
An potctia 
tnitcri( fit 
accntrcale 
- vcl tonis* 



tunc rubftantia eiui corrurnpcretur apud generattonc. ■£ 
Scd mirum t(i , cum potcnita m joe ad formam Ht tnfini' 
tz durationiii i parccaiuc,vt dicit Commentator in Pri' 
mo C{li <dil Mundi,quomodo ipfa potcfl corrumpi,cum 
AnftotcJcs dcmonQrccin Primo Calidi^Mundi muJ^ 
tiplicttcr , quod nullum cns tngcnitum , fciliccc zternum 
i parccancc,poteftcorrumpi, ficut ncc aliquod facftum 
poc maneretncorrupci^bilc.Ec force dtccndii, nuliu pcr 
pciuu a partc antc pdc cornlpi lic,(]i m poilcH: nullu cius 
fiTc gtiatur.& fic intcliigic Anftor.contra iIIob , q pofuc^ 
runcmundii ins;cnttu,£K!poftcaoinocorr{iptnc, qitnfu 
turo nuH' rcgenerabtt mildus. fcd pocccia maccriz ad for 
inam,q fuit xtcma cx partc ante,i^uis corrupacur 6C m'i 
quaiTi gcncrct cadcm numcro,tn rcdtbtc poicntta cadcm 
fpcctc,vt ciiSocrac.fuerit corruptus,matertact* iteipertc 
tn pocentia ad formahonitnts, tlcuc fuic ^us . Vcl dtco,cti 
pocencia,q^tum ad id.quod efl pofittuum,non corriipit, 
fcd folum quanti'iad priiucionc formz,qpr(cxtftcbatin 
inatcrta,dC hoc addttil noii prcrmttcas. Iiem, (1 pocciv 
lia matcrif eflct ftjba matertz,tuc maceria eflec in pdica' 
mcnto ad altVjd.non in pdicamento fuBf :quod eft impof 
fibi]c.part.n.fut$z cR fuba.dC patct confcquencia:qa po' 
tcnria pro refpecflu c(l in pdicamctoadaliqd: dC hocectS 
ipfedicitinTraAatudeSubftjiiaOrbis, cfpoiredr re^ 
fpc<ftu formz: 6C ipfa matcnacft vni"i ennum exrictuni p 
fc,i.abfolutri clTcntiarr a refpe«5hi. Sed c5ira tfta pofitio 
nem dubitat mulripPr. Prtmo dubitat ctrca tlla difiincSto 
ncm,qua dr, q>hocnomepotcntia potfumi vcl.p fubtc 
<flo,veIp refpe<5lu:hoc vidcturtnconucnicns, qa nomcn 
abftra<ftu non fumtt pro fubte(5lo.tn hoc.n.diffcrt ccrmi^ 
nus accticalis concret'ab aftra<flo,fIue a principali:qa tcr 
tntnus acctitalts cocretus poc accipt.p fubicito ucl,p for^ 
ina:abftratfhis aut no.cum igtt potctia fit nomcn abftra^ 
Autn non pot lencn.p fubic<fio : «q^uis hociioincn pocens 
pofTit accipt,p utroqt.Vnde hutc argurocnto innitctes q 
dam dfxerunt, cj» illa di(hn<^o,puencrttex ignoranaain 
tcr abfUaiTtutA: dcnotninanui'i. Iccm dubiil cft contra 
t>riinaiU roneni C^ommct.qafupponir, i4>ad/)uationem 
forime COrrumpii pot ctta:hoc aut viilcfur difticile: qa cft 
forma fubftantialis cductt de porcntia materif i gnante, G 
^ro an matcna fii potes recipcrc forma,aut no : it iic,tgic 
habct potcnttam recipiendt forma. nihil.n.cft potens re^ 
Cipcrc forma finc potentia, ficut nihil cft album finc albc 
dinc: fi aute non fit potes tecipcre forma, crgo reapit qtf 
non pof recipe:quod eft impoflibilc, crgo tn tllo tnftanti 
materia habet potcitam ad forma,& fic potentia non cor 
rumpit,vtvidet.Eciamconfirmat:qa potetifaAuzcor 
refpddct potcnna p;^iua. Quinto Mecaphy.fcd in infta 
ti,cum giians grut,dC cxtrahit formam ad a<fli],ipfum gc 
ncrans hcc (xicenriam a<fliua rcfpciflu matcrif : crgo ci cor 
refpondct potentta pairiua,& non ntfi in matcria, vtccr^ 
tum cft.ergo in inftanti tllo matcna habct potenciam rcx 
ceptiua (brmz,5C rn in illo inftantt forma cft pfens maz: 
crgoapud pfennaformznoncorrumpit potcntta matc' 
rix.dC fic roComcnta. vtdctur falfum fupponerc. Itcm 
dubitat runabiliter circa fccundam ronem etus.Nam nu! 
Ja relario fundat immcdiatc in fuba, vt capit ab Anftot. 
Quinto Metaphy.cap" dc ad aliquid.fi igf potentta ro j( 
fundatimmcdiateinfu^>amatcriz,vtcoceditur.cfl.n.ac p| 
ddens immediate confequcs ccntia maz, Itanrum,<j> per 
cam circurcrihitur ccntta matcri(:ergo no eft ad aliquid: 
cui* oppofitu fupponit r5 Commcnt. fecfida. Aliud du 
btu eft antiqut~i:q>, fl potentta matcriz eft acciis cius,aut 
cft acciis cns rcalc,aut acctis cns ronis. nd c diccdi'i,c)< fit 
cns folum ronis : {]a fic roa non cfle potcs nifi p ojjatione 
nritntelle(ftus:quod eftabfurdirm.fi vcrodiceret, c}> ipfa 
efrct acctdcns cns realc,hoc videt incoucnicns:quia rcfpc 
vcl relatio non pot cfle rea]is,5d cns extra aiam, cui' 
tcrminus non cft cns extra aiam.hzc eft manilcfta: qa re 
lariua fimul funt 8C no funt.nunc ailc cerminus tfti' rcfpC' 
<dus,r. pocamae maac ad formagnandam noncft cns ac^ 



tra aTam: terminus zmf huiufmodi rclarionis cft ipfa for^ 
ma giianda,q nodii cft ens extra aiam, vt manifcftii cfL 
quare 3Cc. Iteni qdam duiiitant mulrv fubtiliter: qa,n 
potcntia maz efTct accils rcalc pter a>am,iunc liinulcriit 
acciitia reatiainfinita:quodvidcturimpoflibtle,vt patct 
cx Tertio Phyficor.ga noncfiinfinitum in aau, nccfm 
inasnitudinem,nec fm multitudinc, vt accipit ex iUo lo^ 
co.Jct^barurconfcquenria fminicntionc Anftot. gtia 
tio .n.,pccdit in infinit um in futuris , vt patct tn Secttndo 
dc Giiattone . &C ideo oportet q» in inflnitil genercnt for^ 
mz inhnitz: modo ma ipfa habct nilcaccidencali ccTp<v 
tcncias remoc35,falcem ad omnes formas illas,quas rcci' 
pict in futurii: qa, fi nunc non habcrct aliquS potenttaad 
formam,qua rectperin mtllefimo anno, tuccflirt impoft 
recipcre cam, dC fic rccipctur impoft rccrpi: quod cft inv 
poflibile.oportet igit c]i matcria,quz nunc eft,habcat po 
tctiamad qplibet formam, quam rccipet in futuro:et fic, 
cum ipfz formz enint infinicz, fequtcur, cj> maten'a,qu{ 
nunc eft.het porentias t nfitutas fimul. Si igr potenita ma 
teriz eft cns atftu reale, fequttur cj^infinita accidcntia rca 
iia fimul criir aau in marcna. 6C auget diificultatcm: qa» 
cum quzlibet portto materiz crir fub formis infinicis nu 
mcro , 6C mulczfunt porriones matcrizadinuicediftiiv 
ctZjfcqturci^fitnulcruntplurainfinita fimplicitcr.dico 
infinita fimplV. nam alias formas renpict in futuro hzc 
potttrt materix,<pilla:6i: ficcruntN^aldemultottesinfini^ 
ta:<^ videt omnino abfurdum et impoflibde. Ad pnmu 
dubium,dico,^ vox nullircirepugnar, nrcmodus figni 
ficandi:iminouox quflibcr.q^tumcfttlcfc.eftindtffcres 
ad quodlibet fir.nificattl,6i ad quf ciic}i modum fignifica 
di: q> 3m vox aJiqua fignificet talem rc, vel talc, fub tali 
mo(io fignificandijVel t ali.hoc hctab impofitionehuma 
na6t vfu.vndc,fi nos inucnimus mulros homtncs vtiali 
qua voccad aliquam rcm fignificandam.et fpecialiter vi 
ros anriquos 8C iblcnes , dehcmus ciconcedcreiliam v«v 
cem talera re fienificarrcum igf inucniamus Ariftot. dC 
Comment. vtinocnotepo3cntia,j?fubiccto potenfe,6C 
altqfi ettam fumti.p rerpectu,tit ocs concediif, nullum rc* 
put o inconuenicns diftinguere modo pdicro . Cum crgo 
dicitur q> nomc abftractum non fumitur^ fubiecto,finc 
dubio verum efl, cj> nomen abftractum ri>ne,qua abftra 
crumcft,n6fumiturp fubieaOTraltem eo modo, quoc6 
cretum: fed aliqua vox fignificans aliquam (brmjl tn alv 
ftracto pot efle impofita ad fignificandilipfum fubicctu 
fm aliam ronem,& zquiuoce przciie:qa nulli uori repu 
gnat quamcuncp rem fignificare. Quod ailt Anft. Al C6 
menta. acctpiant hoc nomcn poientia .p fubicctopotctc: 
hocpatct in diuerfis ucrbis Artft.et Commcncacoris.Df 
dt.n. Anftot.in Sccundo dc Anima, c|. materta eft potc 
riatqcf non cft verum,pprte,ntfi, ga eft fubiectum potes. 
Similitcr dicit Seprimo Meraphy. c^ matcria ncc cft Qd, 
nec quale,nec quantum,quare &c.fcd potcntia ofa tfta. 
Similicer Coincii.in fuo Tractatu dc Subftanria orbts d( 
ci(,m3m elTc potcnam renpicntc numei^: f m numex: for 
maffr. 6C tn multis ali}S locis inuenircpoterif diligcs confi 
deratordc nole tamen no eft multum curandii,dumroox 
do fciatur vcritas rci:eft aut fyncera veritas, €f ipfa mate 
ria prima cft fubicctum porcns: quod vtrti vocctur pot&' 
tia.non facio magnS curam. Ad aliud dubiii,diciic ali^ 
qui,c}< pocenciamaceriz,quf eftnus accns.poteftaccipt 
duplicitcr. Vnomodo quantum ad prtuationcm formf, 
ad quam eft potenna,& fic fine dubio corrumptt ur potc 
tia materiz ad przfenriain formz, 6C fic inielicxit Conv 
mentator. Alto modo potcft accipi potentta matcris 
quantumad apritudtnem matcrtz ad rcdpicndum for^ 
mam ipfam:& fic potcntia materif non cOrrumpirur ad^ 
ueniente ipfaforma, vt oftenduntranonesadductz. 
Scd hoc non placet aJiis.Pnmo.quta feciidum hoc, rario 
Cfimcntatorts non oftendit nifi c^ puatio cft aliud a mi. 
nam potcnriamatcrizquantumad priuarionemnoneft 
aliud quam priuano, Itemoppofitanonpoftlmtfimul 

cfTc, 



Oubitatio 
<}uinta. 
An potrtia 
mif (itaocj 
dcmrcalc. 



Tex.c«<, 



Adptiml» 



potcria 00 
pitutdupft 



Tex.e^' 
Tcx.c.t4 



Ad fccud^ 

<iubitauoM 
ncm* * 



Rcpbatis 

rnliocus« 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



XV. 



14 



.<fre modoa<^tus&pot«it.af«moppofira,r»l.f rdanuc A traafinminiquodeftabrurdum. P««"''5!P*!!mlrf 

leiftum pra(?ycum,aut fpeculatiuumthxcdiuifioeftfuf 



Uia rnfio. 



accipicndo potetiam pro refp«/tu:ergo fimul ma iion ha 
bcbit pof entiam nd for mam dC actu tormam , cum aftUB 
^x: potentia fim oppofiia relatiue, vt fcribit Commenra' 



Alia t&£o. 



rnQo. 



l 



Adpnma 
dubdncni. 



< Ibvbatio 



tor m Nono Metaphv. tt ideo alii alirer dicum, cf ad- 
ueniente vel ptffente forma fecundum aaum.deficit pa» 
temia prarcedert non folum quo ad priuationem.fed eti^ 
«m quamum ad refpeaum prxcedentcm fbrmam, tta 
tnat eria non eft ampliui in tali potenna, ficut erat . Et ca 
dicebatur,q>in illoinftanti generationi» formx, aut ma^ 
terti e ft tn poteniia aut non,dico, q. ip^a n6 eft proprie in 
potemia pratcedente ac^um.fed eft in porentia a<ftui con- 
luniTta , qu« non eft propne potentia realiter diiferens i 
fubiC(flo potentif ,red eft quxdam non impoftibilitas ha> 
bendi aifhim. ficut dicimus, q. Sor. feden» poteft federr, 
id eft non eft impoftibilis fcderc! potemia enim muItipJi' 
citer dicit ur,vt pater in Secundo Peti her.E t cum diceba 
tur vherius , q. potentia a(Siua requim potentiam paflu 
uam.poteft dici.q, verum eft pot?tia paftiua quf eft fub. 
ietTtum potens &: receptiuum^fed non femper requirit po g 
tcnnam quar eft accidens fuhftamist porentis . Alii di^ 
cunt,q>»ninftantieduc'^iom» formx fubftamiali»,ipruin 
gcneransnoneft .impliuiinpotetiaagens, quia nihil mo 
ttct,& omneagens.pprte eftmouens.fed hoceft difficile: 
gaininftantigenerationi» ipfum generan* habetaliquS 
caiiraUtatem fupra ipfam formam,*: non aliam,iuii age^ 
ti.s.iEtiam Arift. vocar agen» non folum mouen» motup 
prie dicto^fed vniuerfalittr omne tranrmutan», qualiter* 
cunqi tranrmutat , vt pattt in Secundo huiu». Irem po' 
left dici, cj. ipfi potemix actiuf agenrts correrpondet be^ 
iiepot«nttapafliuamatenx,accipiendopotetiamprona 
turali qualitare maierix , qux dirpofira eft ad rccipie«dil 
fbrmam.& ilU non corrumpitur:red n6 oportct q. ei cor 
rtfpSdeat ille affe(Su« priuatus.quipriiw erat in matertx. 
Ad aliam dubitationem dicttur communiter, q»illa pot? 
tta mattnx, qux eft rerpec^tu» ad forma,non fundatnr tm 
medtatcinipra rubftatiamateTixpnmx.red mediameali 
qua qualitare naturah.qiix eft de recunda (ptde qualita^ 
tn.SC eft naturali» potenna paftiua.qux correrpondet na 
lurah potentix aftiux apentis.Et,cum dicit ur, q. poten^ *- 
ria ad formam cft immediate conrequms elTentiam ma^ 
terix.pof eft dici,<j. verum eft immedute, id eft non mc^ 
diamealiquoaIiofubie(flo prinapaliort&priori vtagc^ 
nerationis , fed non immediate perpnuatioiietn medi) di 
fpofitiui,imodimenfionesinhxrcntimmediariii»ipfipri 
mx matertx , dicentf Coment at ore in de Subftantta Or 
bis,q. primum reip inexiftentium huic fubie^fto funt tre» 
' dimenfioncs,quf dicumur corpus.l *ro tanto tamen ma^ 
" rerta diciturnotificariperipfam potcmiam,quiaprriftii 
rerpc<Rummateriamanifeftius comparwurad formam, 
6C ad tranrmutatione Aibftattalem, a qua prinapahteT ru 
minir imelle<flus primf materix,vt patet in Primo hiti». 
Ad aliud dubium dixerunt aliqui, q> potemia materix, 
qux eft rerpcchis adform3,non*ftaliqi»odacadcn» rea^ 
le prf ter operationem imelle<f^u«,fed foUim habet effe po 
fitnium recundum mtellciLlum.dicunt ramen, q. materia 
eftpotensrecipereformam.dato q.intelle^.'5us non imel^ 
ligerrt. & exemplificant , q. priiiat io non eft aliquod en« 
pofitiuum prxter intelleAum, 6C ramen oculu<! eflet ca^ 
cus remotaaclioncimelleiflua. Sedmihividetiir, «^in 
iftis diVVis eft comradi<ftib impliata:qnia conftar,q. prx 
tcr omnem ac^um intellectu» humani matena elTet pote» 
recipere formam , & hoc confedunt ifti : SC certum eft, 
ipfa non cft pottns formaliter nifi per potenriam:aut ipla 
potennaprxtcraJtum intelle^us eftaliquid, autnihtl,fi 
« ft aliquidtergo ens. dC conftat q. non eft folum ens nega 
titium : quia matena efte potentc nS eft lolum ipram effe 
priuatam:etficpotentia,prfteraaum inttlle<f^us,eft en« 
pofitiuum:cuius oppofitum ifHdicfit. Si vero dicaturq» 
porentu, prxicr a^fxum imcne<Su«,fif nihil.tuncmateru 
■<ft formaliter poten» per mhtl:potcn« dico rcalitcr,« 



ficiens. non per intelleifhim praifiicum : quia t unc mtclle^ 
<Su»pra<^ticusinduceretpotemiainipfamateria,velipfa 
potenrta matenx cfret aliquod de humanis a<fnonibus,q 
funt abrurda.et vt fit ad vnum dicereprai^icus.vel eftu 
^tiuu.s,& ilie principium eft artificialium necelTariow hu 
manx vitx,ficut domus & veftimenta SC huiurmodi, de 
quorumnumerononeftpotentta matenx; vel eftacfti- 
uus&iUccftatfhisagibilium humanonz.r.vinutum mo 
ralium dC operationum earum: dequaiv numero iion eft 
potentia materif .vel eftet aliqua de humanis deledatia. 
uibns, qux funt abfiM-da . Siautem dicerctur,q. f m in* 
telleciu rpeculaiiuum , runc folum eiTet ens fubicvfliuetn 
intellcvlu fpcculatiuo: 6C fic non efTef principium trarmu 
tarionis realis, aut tranrmutatio realis marerix ad form a 
noeftirt.nifi tnrelltertus humanusimeIligeret:quod eftab 
furdum.nam omni homine dormiente, adhuc ignis com 
bureret.& patet confequentia: quia nuncp matena traii^ 
fmutaretur ad formam , mfi efTct potens reaperc eam . fl 
ai"it potctia elTet rolu ens apud imellecnl.tunc nO efTetpo 
tens recipere form5, nifi intelle<ftu imelligete . quareac, 
Nec eft fimile dc cccatate ad oculum , 6C de potcntia ro» 
tenx.idmateriam.namcxcita»noneftaUquid pofitiuiJ 
de re.red negatio vifus : 6C ideo e/Te pofitiuum folu habet 
apud intelle<f^um,fed potentia maierif t ft quid pofinufi, 
quoformalitermateriaeftpotens prxteromnem aAim 
«ntelle<rtus humant. Prxterea. En« rationis folum non 
eft priiicipium tranfmutatioms pcr fe naturali» : quia nec 
«ft pnnapium av^tiuum p fe huiu» rrarmutationis, nec di 
Ijpofitio a;friui naturalis.qa tunc eiTet in ac"tiuo ipro nacu^ 
ralimec eft principium materiale, vt maniftftum eft : nec 
principtum dirpofitiuum partiui:fli: fic nullo modo ens ra 
tioms eft pnncipium necelTanum naturalis trarmutatiox 
«iis,a<: fic aut oponet dicere , q. potentia materix non eft 
prinapium tranrmutationis naturalis necelTarium, 6C nc 
«nSpofletranfmutarinaturalitrSfmutatione ad forman» 
ftie potentia ad eu , qcf nullus diceret : aut eft dicendum, 
<|> ipfa potcntia marerif ad formam non folum eft ens rS^ 
3ii»,'6<:hoc puto ven:. Ad aliud.quod arguitur,c}> refpe-' 
Ajs realis exigit terminu cnte 5: reale pier aIam,pot con 
redi.modo forma giianda in matcria, Iicet no fit aif^u ena 
n materia^ipfa tfi trt in potetia aftiua agftis:et fic ipf» eft 
rermin»illi»rcfpe<ft»,qdi pofeniiamaterix.non.n,ert dii 
l}iu,qn potenria paftiua referaf ad a<%ua,6C econuerfo.et 
abiftapotentia a<ftiuailli»agenris ipfa potentia materi* 
liabet realiiate rua,vt i termino: 6C hoc ignoralTe vifi «ut 
fl1i,qpofenti3materixdixerutiionefTcetisreale,fe_drolQ Qg«flio, ' 
«ns ronis. Er tu qrcj^an niateria referaf ad forma gene 
T.inda alia reIatione,qt relatione qu« refert ad agcs.Et di^ 
cere q. non.quod.phat : qa fi materia refert ad form3 ge^ 
ncrandS p aliS potentia,quahabet ad gfian», aut eft p po 
ceotia aaiua,aut paftiua.non p potenriam actiu3:ga cer^ 
tmn eff , q. matcna pma non het potenriS acriua refpectu 
formx giiandx,vt iam ocs concedunt . fl verorelerataa 
formam gfiandam relarionc.q eft pot€ttapa(Tiua,hocn5 
«ff nifi relario ad agcs,qa poteria pafTiua eft fmcipium ai T.com^rl 
[> fmutadi ab altero, inquanrrialrerum,QuinroMetaphy.. 
Ccx. Dicere eTgo.faluo meliori iudicio, q» materiJ liabc» 
re potenn^ ad recipitndri form3,non cfi aUud realif er^ni^ 
f\ ipram habere potentia, vt tranrmutet ab agente ,6C fie 
liuiufmodt refpectus eftbene relatio realis, cumipfuni 
agens fit qd reale pnrter aiam. Et fic potert^babiliter di 
ci ad iTtam amiquam dubit ationem, fi tfi alias meli» vide 
rem,non recufarem. Ad aliud dubium dictJt aliq.cj. ac^ 
adet la realta clTe fimul Si: actu infinita, non eft Iconuem^ 
tns in accidcntalitcT ordmaii», &: qux polTunt efl< in eo* 
dem loco.a: in eodem fuhiecto.fic aute efr de ill« poren^ 
tti»,quashabermateriaadform«»3d futurii generadasi 
fant.iLpcr accidens mtent x , & po accidcjis ordiMtx. » 



A<f ^uarti ' 
dubooemt 



Ad ^oiun 



I 



CLV A E S T I O 



P RI M I. 



XXV. 



t>ibiejtio; 
Kciponlio 
prinu. 



KnCoalia. 



Hcprobl* 



PropofiCio 



T.eom.<i< 



Sed ninc eft duhium , cum potcnria materix .id formam j 
(tc eiu9 relaiio ad agcns, lunc limul elVenc uiiuiiLZ potcn'- 
cix adinuiccakfnux. £c adhocpotcfcdici, qtnoneftin 
conucniens,mfinitos eiTc rerpertus virtucis acTiux ad ina 
teriam reCepciuam,dC fic potencia matenz,quz efl quan 
ruas nacuralis abroluca,e(l VTia -. rclaca camen infinicis rc 
fp«fhbus,limtlicer Sil vircus avbua primialcerancis cfl dC 
aliqualicer vna/cd hahecrcfpcifcus ifinicns ad ipfam nia.- 
ieriam:illi camen refpeJ^us 3i vircus a.5liua fuh illis rcfpc 
(flibus cxiAcs non efc a<fcu gencrans aliquam Corm jm, ni 
(i fic dcccrminacus rerpcv^tus ad illam matcriam,ec locuio 
gcneractoDts. QC ideo non crunc fimul infinica hn a^um^ 
Sed q) adiungebacur mdubicacioac^qi non folum errit ii 
finica huiurmodi accidencia realtatfed plures et mulcories 
infinic3,e6 c]>quxlibecporrio materix, habcc huiufmodi 
pocencias infinuas,dimcilc c(i. Ec ahquis pniTet diccrct 
q>quamuisquxlihcc porcio maccnx fit in pocccia ad lor 
mas infinicas lccundum numcrum , non camcn func plu/- 
tts pocccix infinitx fimpliciter.:quiacx omnibus illis nu 
mens pocenciarum fic unus numcrus (impliciccr infinu'. „ 
Sed finc dubio hoc non ruiricit:quia,cum h(c demonftra ^ 
ta porrio maceriz ficc in poftcrum fub formis infinicis fc' 
^ndum maceriam,|oportet q> nfic habeai pocentiam ali^ 
quam ad Vnamquamcji illarum.alicer enim non clVcc po' 
jens recipcrc cas , & lic elfcc impolTibile recipcre . & pcr 
confequens non reciperec : 6C cum ponacurin poflcnl re-« 
apere,requic,q) recipiac,6£ cjt nunt^ reciperec:q<i"efi im^ 
poftibile.oporcec igicur,c)> nuc habeac potenna ad unam 
quamqi illarum fonnarum:qua8 i fucuro reciperec^L cu 
illx erunc infintcz nmplicicer, fcquirur, q> habcac pocen 
ttam ad infinicas formas: cum ad vnamquamqji habe 
at pocenctam vnam difciniftam a pocencia,qux cll ad aiu 
am , fequicur , q> hxc portio maccrix demonllrara fimul 
habeat poccnas infinicas fimpliacer : 8C fimiliccr fi nume 
rus aggregacus ex numero poienciarum huiufmodi mx< 
tertz,3c numcro pocenciarij alcerius macera:,non c(l nu 
fi mfinitus,rcquicur,(]> parseflzqualis coti: quod edim' 
pofTibilc omnino,quia dignicas eft,q> omne cocfi eft ma^ 
lus fua parte.crgo rcliquicur,c]i niimcrus totius aggrega.' 
tiisexnumerispotetiarumduarumpornonum maicrix G 
ficmaiorcpnumerus potenciarum vnius porcionis ma' 
tertxthocauccicerumeftinconucnicns, quia infinitofim 
plicicer nihil eft maius:& um probacum eft, qi numerus 
pocenciarum vniui pomonis macertx eft nmplicuerinfi 
nicus. AdhuiusdifiFicultaciseuanoncmaccipio,c]>fc^ 
cundumincencionem Arifto.inqualibecporrionemaro 
nxdemonftracafucceduntinpoftcrii lormxinfiniix nu 
mcro diuerfx.quod fic pat et: conftat cnim cp hxc portio 
macerixnon poteftfubfifterenneomniforma,dCcoftat 
eriam,q> quxcunc^ forma fic in ifta matcria,tpfa non po^ 
teft perpecuoexifterein eafecundum Ariftot.quia vc fic 
torrupcibile ppecuaretur.quod eft impolTibile, vc demo 
ftracum eft in Primo Cali dC Mundi. Hxc iguur porcio 
macenx dcinonftrata,exiftcns fub hac forma,auc aliqua 
do priuabicur ifta forma,aut nunquam. fi priuabitur ifta 
forma,auc acquircc aliam,auc non. Si non:eft concra pri^ 
mam fuppoficioncm.fi acquirecaltam, cuncauc femp fta 
bic fub iila,SC hoceftcontrafecudamfuppofitioncm:auc 
non femper,dC cunc ficuc prius,iftacorrupca, auc nullam ^ 
aham accipiet,d£ hoceftconcrapnmam fuppofinonem: 
auc recipiec aliam,& fic cric quxftio de illa, A fic in infini 
tUmnecefTeeft fuccedcrcfibi}nuiceminhac demonftrar 
ta porrione macerix fbrmas infiniias, ita, cjj numerus fuc 
cefTiuus formarum indiuidualium fibiinuicem fuccedeii' 
rium tnhac porrione maccnx, eft infinitus fimplicitcr 
cx parte poft:fimiliccr aucem dicccur de alia pornonc ma 
tcn*,Si: eadem rarione:8d fic habecur, cj» duo numeriin^ 
finici fuccclTiui erunc in maceria, ec conftac cp cocus numc 
rus aggregatus ex iftis duobus numcris,cft maior quoli' 
bec tllorum:fiquidcn) omnc totum eft matus fua parte,in 
fixuioiguurnuincroruccdliuoiorourumailu] proliibcf 



fore numerum infinitum maiorem . nec aliqaid etia pror 
hibcc, q>plurcs rormxconUiiuunciuimcros infiniiui>lor 
niarum tiumcralium fuccclTiuos. Si iguurcuilihcc furm^ 
fiendx correfpondcc in prinia maceria aliquis vnus rcfpe 
^cus,quieft pocenciaad eam, Sila):enusformxgencran' 
dxalierrcfpccVuSiquid prohibec indiuerfis portionibut 
maccrix,fimulclTe infinitas portioncs macenx,ec fic elTc 
ftinul plurcs numcros iiifini:o!> huiurmodi pKxenturum 
r>mulcxiftrntiumr'aucctiamquid prohibecunum nume 
rum iiihtiuum calium poceiuiarum clTc maiorcm alioc' 
£i cunidicebaiur,()>pIurainfini[anonfuncfimul,i>ec v.' 
num infinuuin clt luaius aJio , hoc fine dubio verii cft de 
tnfinuoiuqiricacecontinua.calcenim fi elTecaliquid vnu 
intinuum,illud coinprelienderettotum,&excradlud nu' 
hil clfet: fcd dc infinito in quanticacc dilcreca accidcncalf 
rer ordinacarum nihil eft inconueniens ipfum eiie^iSiC clTc 
fimul plura talia , 6C vnum calium poccft cilc maius alio; 
qiiia nullum tlloH: infiiiiioiv cocumcomprehendic, (]uod 
cft lilius gcncris.vel polTec dici facis ratioiiabiliier,(]> vn? 
ilJorum numerorum noncft maior.fimplicicer alio nu» 
tnero . ficut , quauis in qualibec linea fint tnfinica pun(fta 
m pocenn.i,vc communtcer dicicur, cum cocum aggrega 
cum ex numero pu nifcorum cxilcciuium in vna linca , 3C 
numcro punccorum cxiftciitium in alialmea non cil ma 
tor numcro punc~toruni,qux funt in unalinea.Ec,cum di 
acur,(]>tmmo,quiaomnetotumcft maius fua partc,dict 
tur(]>vnusillorumnumerorumnon eftcocum rcfpe«.1u 
alccnus:quia racio cocius rcpugnac infinico, cum cocu,dC 
pcrfeiTcum finc idem.nr paccc ex Tercio huius: ica camen, 
q>omnccocumeftperfetftum,licecnon econuerfo. Nullii 
auceminfinicum,fecundum(]ihuiufmodt,eftpcrle'^(um, 
VI vulc Ariftoc.inTcrtiohuius.5C idco vnus tllorum nu 
merorumnoneft tocum rcfpeclu alccrius, ncccconira^ 
Xto, Sed,cum dicebatur,(]> Anft. hoc improbat in cer> 
tio hufU8.Diacur,c{> ipfe bcne demonftrac ibi no eiTc infi 
nuumfecundum magnicudinem, feddeinfinito lecundij 
mulcicudinem non videtur demoftrare. immo racio,qua 
ad hoc inducic,videcur folum elTeprobabilis.hxc aucem 
vidciur cfTe incentto Commcntatons: quia dicic fuper tl' 
lam rationcm,(f fortc ifta propofiiio eft dc gencre propo 
luionum per fe notarum, lcilicet q> omnis numcrus cft jt 
fe numeracus. fi ergo ponererur (f aliquisnumcrus eft in 
finirus,cuncillenonciTet numeracug: quod cftimpolTihi 
Ie,vt dicerei ur Commcntacori, omnis numerus fpecie 
rum cftnumeracus. fedno oporcec de numero indiuiduo 
rum prectfe accidencalicer ordinacorum, & fimul pocenx 
tium exiftcre in eode(Ti loco di eodem fubieJco.quod 
co,ad ditfcrcnctam numen indiuiduorum corporaliu cxi 
ftecium indiuerfislocis^vt Socracea[,ecPlato.taliii cnim 
indiuiduorum numerus non pwccft cfTea(ftu infinicus fim 
plioicer.quiaexcisconftituerecurvnamagnicudoilmplf 
ct(erinfinica:quod cft impofTibile. modo poccncix mace 
nz ad formas Futuras funt calia indiuidua:(]ux benc pof-' 
func fimul cfleineodcmlocoSd fubiedto, 6C ideonihilvi 
dctur prohibcre numerum carum ciTc limplicicer ec atftu 
infinituin. Vel dicacur , q> Commencacor non aiTcruiciU 
lam propofinoncm efle fimplicer vera; quiadtcic fone. 
Alicer dicunt aliqui ad dubicacionem prindpalem : cp lu 
cet formx generandx elTcnc fimphdcer infinicx,& mace 
ria nunc cft pocens recipere formas i]las:camen non opor 
ccc (]> fimul nnnc in materia finc pocetix infintcx:quia nd 
oporccccfpotcna mulrii rcmocaficaliarefpcclu alcenu» 
formz fiC aIterius:immo maccria pcr vn a 6C eandcm pcv 
tenriam numcro,fciIicec pcr fubftanriam iuam, eft pocc* 
rccipere omnes fonnas indiuiduales!: pocenna dico miiU 
lum remoca.non crgo dicererur,(]> maceria,qu{,niJC c(t, 
habet aliam pocenctam numcroadformam, quxgcnera 
bitur in mtllefimo anno a potctia ad forma, qu( fier poft 
quatuormillcannos . Potcnrixcamcnprupinqux benc 
funt diuerfx ad diucrfas formas^dc ift* eiiam func diucr^ 
iac afubftAatu macctiac,'& dc iftis inccJligcbatur concW 

fio 



1 



QVAESTIO PHYSrC 

iio.Et fftx potcnrtx^ptnqux non fiint fiinul tn maccrta, 
fediibi^nuiccm rucccdunc vna poAaliam. Sic igicurnon 
«runtlimulaJtuinlinifxporemif in matcria,ncc plurtc» 
^rptoba/ crunc infinita>ncc vnum inHniCum cnt maiut alio. Scd 
>o* idud non c(l bcoc tutum.quia, H poccntia rcmota macc' 

riz ad £ormam,quam rccipcrct in.ioo.anno. cflomntno 
rcaJitcr cadcm cum poccntta rcmora ad formam, qua rc' 
cipKcmmtlicrtmoanno,ncccircclTet, cj>, cum vnaillaru 
rcduceturadatftum fuum^d^alu rcduccrctur adavftum 
Aiumriioc cnim vidccur pcr fe nocum. quia, cum aliqux 
potcncixfuiucadcincirenttalKcr indtuilUnliter.li vna 
tllarum rcdttcat ad accum fuum, <)• ddaltanmiliter redii' 
cacur ad acftum fuura.igitur^cum poicua matcrix ad for^ 
mam gcncrandara ia millclimo annoHtcadcm omnino 
cum potentia matcrixad tormam gencrandam in.joo. 
anno.vt lupoms.fcqiutur, q», cunivnaillarii reJucatur 
ad asftum fuum.q. 5c alia reducatur ad a>ftu faum:i3>: lic, 
cumgcnerabufuroiagencr.indaiu.ioo.anno, gencrabi£ _ 
ctformagoncradain mdlelimo anno:quodeit ndiculiu " 
crgo liiz potetix remocx funt diuerf( ad diucr lk> formas 
^ncrandas,i3d (k rcdit idcm quod pnus. Inqutrc dtltgcn 
tcr,quia mulcum cft hoc diStcJc 6C daufum. 
JUIboa, X ^ '''"O'*" pnncipalcs. Adpnmamdicendum,!;^ 
_/xaJiquidfubftanttari pcrpolTc pocertduplicicer inteb 
liguvno modoq>reponacurinfuo eiTentialigenercppor 
fc.alio modo potcfl intelligi aliquid fubihtnttartp polTc, 
i.<f fubltitia eius cognofcatur.modo verum cft, q> tllud 
pnmum pofic cft dc clTcntia ci',& tpfamct cfTentia illiui 
quodfubftantiaturppoirc fed fccundo modo non opor 
cct.aliqiiideoim cognofcicur pcr alcerri,quodnoneftdc 
cHcncia eius,fed acadcns propnu ciusiSi^ ftc maceria fub 
ilantiaturpcr polTc,i.fubftanctaipriusmaccrix incclligit 
pcrpoirc,dCipfumpolTc ponicur lcKodftx fubftantialis 
inateriur.Iccmpoceft uitelligi,qj maccna fubftanciaturp 
poftc,i.rcicrcurad fubftaniiam prinapaliicr diiflampcr 
poiTc.f.ad Formamtd^ hoc modo vcrum cft. ncc fcquitur C 
propter hoc,<f poiTe ftt nui eftcnciatet iftud ct diat ibidc 
Commcntator,(^ polTc, quo fubftanciatur dCc. Ad fc^ 
Cundum dico,c^ ilmile cft in hoc : cp ficut pnmum agens 
<k eil cns aclu <f nullo modo habet pocciiam reccptiua, 
fic primum paiiens eft ens in potcnria rcccptiuad^ paiXu 
ua,q> nullo modo dc fe habcc pocentiam a^ftiuam. fcd dtf 
|]inilccftinalio:quia ficutprimum agciiscftens nobilii> 
fianim,6C in finc pcrfcctioni8,& atft» pnmus, dC ideo no 
potcft ciTc fubictfiura alicuius accidcntis:quia tunc fcha^ 
bcrct ad ipfum aliquo modo ficut perfc(fiibilcad fua pcr^ 
fc«ftionem: fed ipfum primura fubic<ftij eft fubftanctatm<' 
perfec'tiiTima,&; indiget pcr fia lormis fubftancialibus 6C 
Inaaorbct ''^"'^^"'''''^"^•'^"^'^'"^POccmiapalTiua poceftcircac 
g^iAia ««^*"* 'pfius. Adccrtiumcumdicuur.inquolibcr ge-' 
«potctia, ^'^^ &.'c.potcftconcedi,q> in quolibctgcnerc fubftantts 
cft poccniia,f.fubieiftri poiens,& hxc eft matcria prima, 
quxefttngeiiererubftanci(,canquam ptinciptum infrin r\ 
fecum.Velpoteft dia,qMn quolibet gcnerc effeadiiSC 
6C potcntiam poteft intelligi dupltciter. Vno modo cp ip 
fapotecu,qux cftrcfpccffusadac^tum^vclct fubic^um, 
quodperficuurpcrai^tum.fit uniucrfaliccr inillogenerc. 
in quo cit tpfc acuis,& hoc cft talfum in ali^s gcncnbus a 
gencrc fubitanrif.nam fubic<ftum,quod pcrnatur p qua 
Ittatcm aiftualcm,non cft in genere qualicacis, ficut fubie 
<flum,quod pcrficitur pcr forma fubftantialem,eft in gcx 
ncre fubftatix. Alio modo poteft infelligt,q> in quoltbcc 
generc d.'c.ita q< illud idcm, quod cft aau in ahquo ccnc 
re,aiiqfi fuit in poccntia,& c c5ucrfo,& fic verum eft.na 
illacadcm qualiias,qux modo a(ftu cft in gcnerc qualica 
tia,fuit altqn cns in potentia,ita q> ad caro fuit aliquid in 
potciiua aliqn.fimilicer auccm 5^ in aJi^s hradi.tamc po" 
icntu non clc in geiicre qualicatis,d(: fic cft verum : tta q» 
potcntuinucnin in alrjs geiicribusa fubftScta nihil aliucl 
cft.ip aliud clTc m potentia ad tc iUius gcncris, qux tfi po 
(cntianoncftdcaliogenaccanquam princtpium cilciv 



ORVM 



XXV. 



^9 



talcmtnnfecti.A^ideononvaletillarario. AdquartQ In xtrrnis 

cnnccdo Maic}rcm&.'c.Et,cumdicitur,q>inxtcmi8&c "i"" <''*?'ert 

dico q> dla propoficio,in xternis non dillcrt clTc 6C polTc^ " * pore, 

debcc fic intclligi,q. in xtcrno,^m cj> xccrnum eft , no eft 

pnus cpc ipfum poircelTe elTctquia cunc non ciTct xtcr 

num.dlud cnim,quod prius tpc potcft cc q« fit , pnus tpe 

cft non cns ens fit : dC hoc xccrno rcpugtiac . in xccrno 

igicur non ditfcrc efTc 6C polTe:hoc eft,q. no prius rpe po- 

xcft elTe ipfum fic.Sed non oporcec ip in xt erno no dif- .» .3 .Z:~^ 

ferac polle ab ipfo ce,ica,q> omne fuum polTc fic idcm cii 

illo elTc ad quod cft polTc. hcuc Sol fm fuam fubftantiam 

cft xccrnus,& idco fubftantia cius nopriut potititclTc 

fucrif.SC tamen aliquod eiuspolTc difkrt ab aliquo eius 

ciTc.porreenim clTcinorienrcdiffcrtabclTcin orienie:qa 

dicimus,dumeftinoccidente,potcftcfrein orientc,& ta 

mcn noii cft ibidcm:fimiliter cft in propofito. cum enim 

(ubftancia materix fic xcerna,iuinquam prius* potuit ciiCc 

maccria fuent materia:tii non fequit, q> oc poflTcjqil ip 

fa habct ad aliquod eiTc,fic pcnicus idem cii illo efre. Ad 

Suintumdicendumeft^qinSeftproccftiis m infinicum. Pocrtiaow 
t,cum diccbacur.n poccncia macerix cft accidcns, cunc P''<lup*, 
maceria ctit in potcntia ad illud accidcns. Dtco,q> potcn 
ria dictt dupliatcr,vt ad prxfens fpeclat. vno modo pro 
prie,pro pocenru ad aaum,5i fic non oporcet i|> oc fub^ 
lefium fic in potentia ad fuum accidens,fed folum ad acci 
dcntia fcparabilia,qux dc nouo acquiruncur in ipfo. alio 
modo fumicpotcntia large,pro nonimpotctia habediati 
quid,vcSocra.rcdenspoceftfederc,i. noncft impolTibilc 
fedcrc,& calis poccntia non cft gd aliud fimpliciter a fuh^ 
K^o,6C ab adu ctus.fic aut eft ipfa matcria in potctia ad 
■fuam poccntiam,f.quia non repugnat ci habcre cam, fcd 
non eft in pocentia ad fua pocentiam primo modo,quare 
non valctiUaro. Adfexcumdicendu,q>pocencia ipfa 
■naccTixpoteftcdparariad fubftantiSipfius materixprf 
mx,6C fic ipla bcnccft quida adus accidentalu» imperfc^- 
cftus, vel pot comparari potctia ipfa ad illud, ad quod cft 
potentta,dC fic non eft a(ftu$,vt potciitia matcrix ad for- 
mara ignis noncftforma,ncc ac^usignis,fimilicerailc £C 
ia alijs. Veni cft tt*! c{>cft tn potentia piira,i.fubiev5nj pure 
pofens,non cft aliquis actus ncc fubftatialis,nec accidcn 
talis. Adfeprimudiccndum,c|>formafubftantialcvni Fnrtna fub 
tl immcdiafc materix prirax pot duplV intelligi. Vno n.inar qua 
fnodoiramcdtatcp priuanonemoCs rocdt), & ois caufx "'''^r ma« 
t3iprincipalisq^di(i>ofinux,5Chocputo impore:immo 
quxlibct formafubftantialisrequfritaliquas difpofitia» 
nes,mediancibus qbus vniat ipu materif.aiio modo poc 
iRtclligi forma fubltanculc vnin immediatc ipfi matenx 
primx p rcmottoncm medij principali$:cui.f. vniat pru» 
ctpaiiustj^maccrix, 6i:q> principalius fubftet formx^ 
matcria:% hoc cft vcnlumii.pnncipalecnim fubiccftii re 
ctncns forma fubftantiale cft tpfaclTcntia materix, 8C ip^ 
fa forma cft ctusactus prim*,& prima pfectto pnmitate 
prinapalitatisteam tii prxccdunt multx pparationes or 
dinegencrationts,pr.-ccipuc forma mifti perfecci,vc aliat 
Videbicur,fi Deus volucnr. Ad occauum nego confe^ 
quentia.&,cum dr,qiexroareria&forma6i.'c. Dico,cf 
ex raatcna,^m q> eft tn potccia,i.f m c^ cft fubicctum ptv 
tcns,ficvnQcumforina,fcdnon fmc^ eftm potcncia,!. 
fm rcfpccrum ad ipfam formam.tpfccnim rcfpcaus ma^ 
ccnx ad formam non cft principalis caufa vnionis Sdvni 
tatis matenx ad ipfam formam:fit ergo vnum ex mato- 
riaSd(orma,fmq)forraaeft.Kcus, &C raatcria cftpoccn^ 
tia,t.fubiecnim potcns,& nullum actum de fe habcnstet 
fic mtclligendum eft illud dtctum Arillo. dC Commrnca 
tons.bcnc camcnconccdcre,c^ ficuc forma fubftantuUia 
pcrfidcns matcriam,licct fic agens prinapale vel pnnct^ 
palisrario agcndi,cri non agic nifi meJiancr aliqua quali 
talc nacurah aatua, qux eftcius difpofittoad agendum 
vt omnct conccdunt,&: fic et niatcria,qux cft principalc 
rcccptiuum vcl principalis ro rccipccndi, non rccipit niH 
mcchantcaiiqua qualitatenacurahpaiTiua,quxeft ciua. 

landu.fup.Pli/. d dt(p6 




QVAESTIO PRIMI 

. diTpontioadrca'p»cndum,&illapotcnttapafniia,r.qiU' £ 

litas naturaiis difponcs ad reccptfoneni,hal>ct in fc qucn 
dam rerpcvftum modo prxdi<fto ad formain:& huiufmiv 
diaccidcntu bcnc funt in toto copoiuo ex maccna 6i. for 
raa.pnmotamen pnmitaie gencrationistnfunt ronema 
tcnx,li:cr pnnctpalitcr via 6C ordine pfcchon» refpiciSt 
ipfam formam,qux ed finis matcnx:d6 omnium motuii 
dC difpolitionri materialium pccdentium ipfam, vt fatis 

Tcx,e«w» habcturcxSecui)dohuius,d£nc dictiintad quxruonc. 

Q.VAESTIO XXVI» 

An Mdterid habtatinfeinfinitaspotenHds, 

D meliorem intcllevflum huius ouxftionis, 
I quxritur,vtrummacenainfehabeat potcn 
tiasinfinicasfimul. £targuicurq>non:ga, 
cum poccttx macerix fic ens rcale prxccr in^ 
tellc(rtum, vt patuic pnus, fcquitur q> cxrra 
aium3ninulcnencentiatnnmta:quod videtur yaldcab^ 
iurduffltquarc dCc. p 

DPPo»iTVM arguiturqutamatcrtahabctpoten 
tiasad plures formas^aut crgo ad formas (initas aut ad in 
finitas.n ad finttas: ergo illts reccptis vel finitis 6C habt^ 
tts non elTcc amplius in potcntia ad alias fbrmas : 6C tunc 
Veicorrumpcreturmaccriatlla:quode(l impofribi]c,vcI 
nonefrctampliusreceptiua formx: quod cciam cfl im' 
poiltbdc.fi aucem habet potcnciS ad formas infinitas, fc' 
quiturtpramhabereinlinicas potcnas:cum numcruspo 
tcndanim matenx flt Fm numcrum formarum ad quas 
habct potcnttani,vt omncs conccdunt.quaredCc. 

CONCLVSIO 
MatrriJm prima infinitai potmtias fimul habcre ad formuiM 
ftnitas indluidualci impoiTibilc cH, 

AD euidcciam quxfbonis prsmitro aliqua.Primo 
q> materia prima non poccil pcr fe line alia forma 
fubfiftereiflt hoc pulchre 6C pcrfc<flc dcmonllrac 
Arifl.in Frimo de Gcnerationc 6C Corruptione.&Com 
incntator in Secundo huius:quurcquetur<^ cns purcm 
potcnna dc fc ciTct cns a<fhj : 6C ficciTet ens aAudf non 
ciTa cns atfhitquod eft oppolltii pnmx digniraris.Er co^ 
fcqucntiapatcr.quiaomncquod fubfiftu dilTin(rtud^fe>> 
paratum a quocunc^ alio cA cni adu dc fc.Si igitur matc 
na pniiia ciret fm fe ipfam fcpanKadCdiilinifta ab omni 
forma i-in fubrirtenci3,ipfa dc fccfrct cns adu, Secundo 
fuppono q> matcria non poccft clTe pcrpccuo fub vna for 
tna mdiuidualuquia cunc fcquerctur corruptibdc (inu 
plicitcr clTct pcrpctuum.nam omnc compofitum cx ma/' 
tcnad^ formatndiuidualt,faltcm habentccotrarium, cfl 
corrupttbilc dc k:6C hoc omncs coccdunt. Si igitur illud 
oompofitumcx matcnadi^ formaindiuidualieft corrib 
ptibtledefe.ergo fimatena pcrpctuo ftarct fubillafor^ 
ma i1ludcorrupttbtleclTctxcernum:quodcflcontra na^ 
luram.ficut dcmonftracum dt in Prtmo Cccli 6C Mudi. 



xxvr. 



Tcx.e.s»» 
Com«iz. 



Tcx,c*ii|* 



Tcx.c. »», 
Tcx.c.17» 



ttam habecur propofltum. Si nuliam habet potfoa ad A 
rccipicnda.ergo iion eft poccns reciperc cam:5i: fic nunc 
clt impoilibilc rcctpcrccain:d: ponicurq> recipictcam: 
quarc qiiqi rccipict illudquod cftimpollibilc rccipcrc 
quodcltabfurdum.Stcuccnimilludquodnuc ct^inipor 
iibilemotKrintiquammouebitur,ficomninodIud quod 
cft impotcns rcctpcre aliqutd nunquam recipict illud^ 
Qumto fuppono maccria rcfpctfcu altcri* 6C altenua 
formj habct aliam 6C aliam potcntiam. Nam r^lia cft po<- 
tcntia matcrix ad formam quam recipicc in duccncefimo 
annoa poccncta macerix ad form jm quam recipic in mil 
lcriino anno:dC hoc eft facis planum cuiltbet fani capicis. 
Nam riciTctpcnicuseadcmpotccia,6LnuIlomodo diucr 
fa ad formam quam rcctpiec.i.;oo.anno fucuro 6C ad illS 
quara rccipict in miHcftmo anno.antcquam vna iftarum 
potcntiarum rcduccrctur ad acfhim fuum,d«l alu reducc^ 
retur ad fuum aclum.Et lic cum matcna tccipcrct forml 
in ]OOo. anno rccipcretilmulformainquam poteft rc' 
" cipcrc in.}Oooo.anno:quodcit ndiculum.oporictigirur 
alia fit poccntia tnaccri( ad aliam 6C ad aliam formamt 
■licer enim cum rccipcrcc vnam fonnam llmul rcciperet 
omncs quas pofrctrecipcrc. 

£x his dicoad quxftioncm q» maccria prima nunc ha Conduf 
bet potenrias infinitas ad fbrnias inliniras indiuidualcs. 
Quod fic probatur:fi pnma matcna rccipiec in futuro in 
Hnitas formas ncccfle eft tpfam nunc haberc potcnctas in 
finicas:hocpatctexduab^fuppofiitonibus. quaic pnma 
dicit q> matcria nunc habet potentiam ad quamlibct for^ 
mam quam reapict in futuro. Alia cft q> ad diuerfas for^ 
mas habet diuerfas potenttas utoftcnfum cft^fcd ipfa ma 
tcna rcctpict in hituro formas infinitas,vt probacum cft; 
quarc di:c.Ec fi dicas,ergo potcntix quas habct materia 
ad (brmasfunttgnot(:dico i]>vcrumc(l quantum ad nu 
mcrum dctcrminarumomnium calium pocciiarum.i. qf 
non cft nocusnumcrusdetcrminaiuEomntu taltumpo 
Q tcnitarum:! n hoc non obltancc noca cft qutddtras potcn 
ttx matcnx ad formam 6C cius diuerllcas a fubftacia ma^ 
tcrtx 6C midca talia. Solutiones autc difTiciUtatum cir' 
caiftam pofirioncm contingcntium rcquiras in alia qu{* 
ftioncprxccdcntciftam:qutahiciftam pofittoncm non 
proaliorcfumpli,ni(ivc manifcftarentur hypo(bifcs,cx 
quibus ifta conclufio confirmacur 6C dcmoltratur.Et fic 
deillts conf/dera diftinJcioncm potenitxin potcntiam 
proptnquain 6C rcmoca,di.' forcc inucnies alto modo clTe 
diccndum.Simdiccr confydcra dc prtuatione alicuius for 
mxinmatcrtaquxpotcftcorrumpi fincco cp illaforma 
gcncrctur.f.per corrupnoncm (ormx quam confcquitur 
illa pnuatio : 6C tfi maccnaadhucrcmancbit priuaca lUa 
formapriuationealiaconfequcncealiamformamd^c. . 

Exiftentc qiiodam diiiino oprimo &C appeu 
bi1i,Aliudquidcmcontranu ellcipfi dicimus, 
Aliud autem eft aptum natum appctere,8^ dc/ 



Tcrcioaccipioc^maccria primaacciptcttnfuturofor ^ , _ ^ . .. 

masinfinitasnumcro,faltcmfuccc(Tiue:alitcr enimgcne " fyderarcipUim reCUndumipilUS naturamOCC. 
ratio non pcrpctuarcturtfcd dc(iccret,quod cftimpolTibi 
lc f m Anft.m Sccundo de Gcncrarionc. dC tn Pnmo. £t 
probatur ifta fuppoficio ex prxmtiTis : quia matcnaqux 
Dunccft fubaliquaformaautperpetuo habcbttcandcm 
auc non.Siprimumdetur^hoccft conirafuppofirionem 
fecundam.Sidetur fect]dum.ltoc,f.cptUa forma comim 
pctur. tunc aut matcria rcctpict aliam formam aut nulla. 
SioulIam:tunc cnt maicria fincomni forma indiuidualir 
quod cft ipo(Iibilc,ut pacct cx prima fuppofitionc.Si ma 
teria recipicc altam formam:iunc quxrctur ckdla an pcr 
pctuo erit in materia aut non:6C fic ficut prius: oportcbic 
crgo conccdcre cp fempcr poft quamltbec forma rectpiac 
alum in infiDttum:dC noc cftquod volumus. Quarto 
accipio q> matcria nunc liabct potcntiam ad quamcunc]^ 
formam qua recipict m futuro:quod fic patct:quiafi ma 
tcria in mdlcfimoanno aliquam formam rccipcret : aut 
aunc habct potcntiam ad diam aut non, Si habet poten' 



Q.VAESTIO XXVII. 
An M<ttfri4 ipfa ¥ormdm appeutt. 

I Vxritur hiCjVtnim matcria appctat forml* 
I videturpriinoc^ non:quiaautappcterec ca 
appcncu naturali , autappctitu animali.NO 
appctitu narurali:quia ificconfequitur for' 
mamnaturalcm: vtappctitusnaturaltBip' 
iiusgrauisad vbi deorfurrLnecappecitu animali:quiaap 
pccitusanimalis noncft nifi in animalibus. ficut naturay^ 
lis in naturaldsus. Iicm fcci~ido,ficut fe habet forma ad 
inatcriam,fic fc habet matcria ad formam per coiiuenicn 
tcm fimilicudtnem. fcd forma non app>ccic matcn.im.er' 
go ncc ^couerfo. Itc ccrtio,fi maccriaappcicrct form3: 
auchoce(Tct,quiafimuI intcndcrctplurcs formashabc» 
tc:& ficintcndcrct 6C appctcret impolTibUe:auc quia ca^ 
rctomoi forma,di: hoccftimpoftibile,vtparctexdi<fusr 

auc 



A 



Q.VAESTIO 



PHYSr CORVM 



XXVI n. 



x6 



Condufio 



ftutquiae(ret(aftiduadi<fbiforntaquamhabet&hoc«ll formani:dcnce(retveruniq>rricroluniappeteret fomiS 



tnconueTiiens:quianullumpcrfec'tibile cil ralhditum fua 
pcWecTiioncqu iire 6Cc. 

• oprotiTVM arguituraucioritaceArtft.inlitera.dC 
iM^ricatc Commentacoris ibidcm. 

CONCL VSIO 
Matnijipfafomiani ipprcitnon animalialiquo 
;ipprticu,rcd nacurjii. 

INccIIi>;endumcilq> duplcx eil appcticut. ficutdicic 
Comnicntacor incommcntohuius parcis. l:fti.-nim 
appcticus nacuralis,dLcft appcntus animalis. Appct* 
tus naturalis cft inclinatio confcqucns n jiur ain rci ad ali 
quam periecftionem ipiius, Hcui graue dicitur appcTcre ef 
fedeorrum : eo q> quandam apntudinem<S£ inclinatinnc 
babet adclTe deorrum tanqua ad Aiam perfedioncm na>> 
luralcm.fimilicer aucem dC in ari)s. Appccirus canicn ani 
■nalis aliquando fumicur pro acfturaliquandu pro pocen> 
ua.Av.1us aucem qui dicttur appctuus animalis eil iulIi' 
oano confcqucns cognii ioncm cxiftctcm in animali qua 
cognofataliquidelTcbonum vel malumrcumenim ant^ 
tml aliquid ludtcat nbielTebonumi3C coueniens-.ftaiini 
tncliaaiur ad prorequendumi1iud:dCmouetur adprofc 
qucaduni Jlud niH aJiquid prohibeac. Cum aucem ludtv 
cac cfTc malum ilacim luclinacur ad fugicndum & cuicaa 
duinfllud:& huiufmodicognitioncs fcquentts cognino> 
ncm fcnficuiani vocancurpallionef.Appcdcus autcaiii^ 
maiis,fm «]>dicic poicnciam,cl( virtus naturalis animx 
qux recipic hmoiinclmacioncm fcu pafTionem:cuius fub 
diuinonemrelinquo ad prxfens quia peninec ad TerciQ 
de Anima:diL ad Secundum Echicorum5^Sextum. 

Tunc dico ad quxflionc tria.Primo q> macena pnmi 
appetit tormam:quia vnumquodc^ penedtibile appetit 
fitam pcrtcctionem : perfcvflibentm vniuicuiuscp cli eiut 
bonunrvnumquodci; aucemappccicluum bontj:vcpa<' 
tet Pnmo 6L Decimo Ethiconj:red materia efl quid pcr 



Condafio 
tettoda. 

Poodulie 
Cfrna, 



Dubiuao 
pnma, 



B 



cum moucretur aiftu ad eam. A!io modo poccfi iniclligi 
Hcq»appecic»maceriseetiillud quod habcc matcn.TO<;c; 
idell quzdam idoncicas i5C qua:d j ordin jcio macertxad 
formam^quxcflpnncipiuniquoJammodo moiutnatu 
ralis ad iplam formam inquatum line rali idoneitate mo^ 
tus miterix ad formam non clTct nacuraiis : ficeR VC' 
rum;D^ illam idoneicatcm habct maiena anicquam aiftu 
inoucatur ad forma. Vel alucr pocdl dici,fciliccc C6> 
mriitator intelligit de matcna vt cfl accrpca in Iitco pro>' 
pintjun gcnrrationis alicuiU!» forntx.tunc enim appetit il 
lamdcterminate:dci(ieappccitusc(l aliquid iniusinot' 
ad idam formam. Ad aliud dico cp appetirus maienx Ad ^f^onc 
adformamnoneftomninoaliudabiptacius pocetia^fed l^ciponOo, 
forte differt fecundum rationem &modum:quia dtcit po 
tcniiamaterixrefpccCu poictitixa.'tiu( agcncis:d)^ dicit 
appctitusrdnequaedadformacSquam adfuumbonQ: 
ad iormam dico vt eft in potent ta a Aua agcntts. 

AI D pnmum argumirtum dico qi matcria appetit for^ Rrifionet ' 
mam appctitu naturaliircd ifte non folum confequt' 
tur formam:redquaracunc^ naturam inclinatam ad per> 
fetfttonemiverum eftq>in entibus atftu appetitus nacura 
lis bcnc confcquicur ipf.im formam:fcd in cncibus poicn 
tulihus^ficutcft inccllcduspnlTtbtlisdiCmacena prima, 
bcne confcquicur ipfam iiacur am pcrfefcibdem. Ad fc 
cundumdicoc^nmiIccl^inhoc:quiaricuc forma n6ext 
jlit (inc macena : forma dico qux nata eft vnin materix: 
timnoTeparacioeiusamacena eftfuacorrupcio^ficmace ' 
na non pocefteiTe (Ine forma.vc di<ftum fuit prius:red dii 
llmilccftin lioc cj» maccna non cftperfediodans ertc for 
ma-.llcut tpfa iorma eft perfeiftio dans ee macerix. Ad 
ter;iumdicoq>noneftruiFicteni; diuilloiquia tprjmate'' 
na appctic fonnam pro canco,quia ens cn poccntia cft per 
fcdibile per eam:quatumcunqi enim matena (ic ai^u fub 
aliqua forma,non remouct ur propter hoc ab ea quin ipfa 



fe<ftibiled£eiU8per(e<fhoeftfonnavtmanifcftucft. qtia ^ (icquantumeftdefeinpotentia adaltas,quibu8 nataeft 
rtOCc. Sccundo dico q» materia non appait forma ap<- perHci. ideo 



QurSio. 

Adpnmil. 

Keiponfio, 



pctitu animali:qtiia non cognorcic fonnri.cunc enim onv 
nu maccnalia nacuralu cognofccrenc: quod eft ndiculti. 
Ec ex hoc fyllogtxa. Terno dico q< maieria appent for 
mamappetitun3curalt:quia quodappctic aliqutd &n5 
appetit illud appetitu animalt appettt ilJud appetitu natu 
ralirprxctpue li tllud appetcs llt res naturali» aut natura: 
fitd macena appccic formam vt oftenfum eft:d^ non appe 
nteam appetitu animali. vt la probatum eft. quare dCc, 
Prxtcrea.illudc]uo<,1 pterruinaturaprtnctpaliter inch^ 
nat ur ad ahquid tanquam ad fui perfcctioncmiappent ilx 
lud app>entu nacuralr.fed materiaeli huiufmodt refpecTtii 
formx. vt patet cx diifbs.ipra enim e dc fe ens in pura pc' 
tenttapaiTiuaad (ortnam:d£ (iceft perfeccibilis per eam. 
quareOi^c. Scdaliquisdubiiaretcontra demonftrano 
nem primxconclulionisiqa (i maccna appcccrct forma: 
eo q> eftpcrfeftibilis perip£am.cunccuin ipfanon foluin 
habcacvclic pertc<fcibilis qfi acflu mouccurad iormam: 
led cciam antequani moucaiur ad formam non folum ap 
peiic formam cum inouccur ad eam,red ctiam ancequam 
moueatur ad eam:hoc autem videtur elTe cotra vnuro di 
AumComroetaCoris:quiadicitq> appcncus macerixad 
forroamefcilludquod habet matertade mocu adformS: 
modomatenamhil habetdc mocuadformam niiicum 
ac^tu inouecur ad cam.igitur folum appccic iocmam dum 
ac'tu mouctur ad cam:quod non efTct li appcterct (orroa: 
eoqFcfcpcrfcc'abilispcr cam. quatc&c. Item quacnt 
an appetitus matenx ad (orma (it idcm cum eius potcii' 
na ad eam, aut quKl aliud ab ea. A d primu dico ma 
ccna non folum appcnt formam cum'avtualiter mouetur 
adeam:fedcnam antcquam ai^ualnct nioueatur adea: 
«oc^cunc crtimpcriCLU&apta pertici. Etad di^tum 
CoinmeutaconsdtcoqtpoiKc duphcicer incelligt. Vno 
inodoi^appccuusmaicnx jdtormamiic illud quodha 
bcc matcna dc mocu ad (ormam.i.aliqua pars mocus ad 



Qycrtio, 



easappecitvc (brmaliter pcrficiacureis. 
Scd altqui fans racionabiliter dubitant, cum forma ho 
mints llc forma perfec*tilTima qux naca eft pcrftccre mate 
nam vt iupponunt, quare materm exiftcns fub forma ho 
rointsappectcalias formas. Ecdiceducj>Iicet formaho Refponfio 
mtnisncp)erfe>ftiiTima formarumaterialium:quiatamcn 
tpfa non dat materix omnia elTe fubftatialia qux funt ab 
al>)s formts macenalibus &C ipfa materia non poteft ftarc 
perpetuofubformahumana.fdco ad hoc mateiiahabet 
aptitudincad alias dC eas appctit appetitu nacurali. Me> 
liusenim eft ipfam fuccelliue eiTe fub lonnis omnibin 
quam folum cfTe fub forma humana. In omnibus aucem 
nacuradelidcracquodmcliuseft.vtAnftocelcs dicic tn 
SecundodcGenerarione.SiigiturelTet pnfTibilcmaterii Tex. cj» 
elTcperpetuofubforma homini^i^fortenS appeteret elTe 
fub aliisifed quia hoc non eft FK>(Tibile:ideo rdinquicur in 
materia extftcnte fub vna forma hominis appctuus ad 
aliat (brmas. 

Q.VAESTIO XXVIII. 
An PriNdRo fit mdtm<t a^pctmdi for^ 
mdm canfa. 

Ircacominetumhuiuspantsqu{ntur vn(i. 
Vrrumpnuatiollrcaufa appecitus maccn{ 
adformam. Etarguiturpnmoq» non:qa 
non cns no eft caufa cntis^red priuacioeft no 
ens:appcricus ailt eft aliquod ens,>>t manifc 
ftum eft:quare 3Cc. Ite fccundo,appetitus ipHus macc> 
rtx ad formS eft naturalis incliiiatio tpflus materi» ad for 
mam.vt pnus dnflum eft:modo pnuano nd eft caufa ta^ 
hs inchnanonis ad forma,quia cum aduentetc forma cor 
rumpacpriuano ipra,vcicti priiiactocfrec ca inclinationis 
adfu5corrupcionc:quod vi^inconuenifs. Icccertio,aut 
eiTet caufa maccrulis auc cfTicirs aut (inalis auc (ormalts. 
Nd caufa matenalM.c]a ipfa fubftancia materixeft huiiM 
landu.fuQ.Phy. d ij caa£a 




Trt.c.n. 
Tcjc» c.ii* 



Com.ti. 



TcK. c. tl. 



Modut ca{ 
ciiduptr. 



Trz.c.is, 
Tex, c. I. 

Concluiio 



ConcluCo 
frcundJ. 



Tnc.c, fi. 



Rnfionn* 



Tcx,e.«. 



QVAESTIO PRI 

MufaiTHteriaI«s.vtpatetcxdivftts:ncccaufa formalis:<ja £ 
fonnc non eft torma «3C ipfcappctirus matcnxcftqux^ 
damformafaltcm aeciJentalis, Nec ctiam efteffictens: 
quianonensnoncfficttaliquid. omncenim cfTiciens eft 
mouens , vt patcc in Pnmo de Gencrarionc. femper 
auccm cxtfttmabitur fpccics aliqua mouens in Teitio hu 
ius:ncccaufa finalis.fcilicct quiafinis cftquid bonfi. prt* 
uaiio autem non cft quid bonum cum opponatur diuino 
oprimo 3C appct tbili,vt patct hic:fl£ fic non eft propter fi 
iiembonum.quarcd^c. Itcm quarto.matena ap(>cttt 
iormam f m ipfius naturam.vc Arifto.dicit in litera.Scd 
pnuatio no cft naturaipfius matcrix.vt maniicltum eft: 
quarc materia non appetir formam f m pnuacioncm. 

OPPOSiTvM arguiiur au,floritate Commccaton'»: 
q quidcm dicit q> priuario cxtftcs in inarcrta eft caufa dcx 
nderii nacuralts, quod habct matenaadforml. Etiftud 
viderur fcntirc Anftot. ui litcra vbi dicit quod matcna 
nonappetitfuiiprtusfpccicm propfcrnoneire indigens. „ 
ergovultquodnon indigcntiaclc caufanon appetcndi: " 
& lic pcr oppolltum indigcntia cft caufa appctendi.quia 
ftcutncgatio cftcaufa ncgatioius& affirmatiocft caufa 
aftirmatfonis Prtmo Poftertorum : tudigcucia auccm eft 
tdcm quod priuatio.quarc 6Cc, 

CONCLVSIO 
Pnuado non principalis caufj cft appetl tu i materix ad fo» 
mam.rcd difpofiDua poiiui. 

INtelligcndumcft (jbduptcxcftmoduscaufxquantii 
adpropofitumfpcctat^quxdam cnimcft caufaprin^ 
cipalis,&quxdamcftcaufadifpofitiua.SC diuerfit.i8 
hxcrcduciturad illam diftiniraoncm,c)>quxdam cft cau 
Ta prior, 6C quxdam poftcrior, qua ponit Anft.Secundo 
huius,& Quinto Metaphy.caul^cntm principalis c cau 
fa prior,dd caufa difpofitiua cft caufa magis poftcrior. 

Tunc dico ad quxfttoncm duo. Primo.q. pnuationo 
eftcau(apnncipafis appeiitus maccnx ad formam : quia 
iUud quod non eft pcrlctTtibile pcr formam non cft princi 
palis caufa fubiciftiuaap[>ettius matcrixad formam.hxc 
cft manttcfta.nam principalis caufa fubic»ftiua appetttiu 
materixcft tlludquodrccipicillam formam taquamfua 
perfcifuoncm:fed ifta priuacio non pcrficttur per forma, 
vcmantfcftum eft.quarcSiCc Secundo dicoqf priua.' 
riocftcaufadifpofitiuaappetitusmaccnf adformam:qa 
illud quod ncccilario rcquiriiur in materia ad hoc vt apx 
pctattormam&noeftcaufa princip.ilis ipfius appetit», 
Vidcture(recaufadifpofitiua.Sed pnuatio necefrariore^ 
qutnturinmatcnaad hoc qiappetat formam.nunquam 
enim materia appeterct propncformammfi carcrctea, 
£Utem appcritu,qui fit principium moc» ad formam. Na 
maceria non mouetur ad formam quam habefvt manix 
fcftumeft.&dicitPhilofophu$ Pnmodc Gcncracione. 
quarc 6Cc. Eft crgo intcntio Anfto. circa hoc cj> matcru 
priuacaaliquaformaappccit tllam vtperficiatur perca: 
non quod ipfa priuario appctat formam:quu nihil appc 
rit fuiipfius corrupcionem:priuatto autcm corrumpitur 
prifenccforma: fcdipfa materta fubicifta pnuationieft 
qux appetit formam. 

AD primam rarionem dico c|> non ens non eft princi' 
palis caufa cnris:fcdnoncns poieftclTecaufadi{po/1 
tiua alicuius cntis: vcl caufa finc qua non, Er cum dicitur 
q. priu.itiocftnoncnsidicocjj ipfa nocftens pofiriuum: 
tamen benc cft cns prtuatiuum:priiiationcs cnim fif nega 
ttoncs entia dictmus Oiftauo Mcta. Ad fccundam dico 
q> priuario benc cft caufa difponcns marcrum ad inclina 
rioncm naiuralem ad formam:& ifta inclutano no cft de 
ftt udio pnuationis:fcd bcne vcrum eft cp ifta inclinatio 
cftadahquidadquodcofcquuur rcmotio priuarionis.f. 
ad forniam.vndc bcnccoccdcndum cftqipnuano difpo 
nit matcriam ad inclinaiioncm ad fiiacorruptioncm : fcd 
fortc non pcr fc,fcd pcr acddcs.accidit cnim formx q» lit 
Corruptlo,vcl c^cafequiturcorruptio pnuationis prout 



MI 



XXIX 



H 




prigario difpontc ad ciut appetitum. Ad tenium dioo 

cftcaufamaterialisdifpofitiua:nonprincip.ilis:dC hoc 
non eft tncouentcns. Ad quartuin fimilircr porcft dici 
q> materiaappctti fm fui naturjprincipaliicr^feddifpofi 
tiucpcrpriuacioncm.vcl dico c{>inillo verbo Arifto.lyr 
ipfius,non rcfert naiuram matcnf fcd pnuationem. cum 
cnim dixiirct quod cft quoddam diuinu opcimum dC ap/ 
pccibilc, Subdir aliud quod concranum ipfi efte dicimua 
Cpriuarionem.aliudautemapcum nacum defidcrare f m 
ipfius naturam.f.f m naturam ipfius pnuationis.Scd finc 
dubio crcdo q> mclius cft q> 1/ tpfius , refcrac matcnam: 
tum qiiia pnuatio propric nec cft nacura ncc habens na^ 
turjm:tum quia mclius cft Arift.poncrc caufam princi' 
palcmappeiitus marerif adformamq[t du"pofitiuam:fc<J 
de hoc non cft magna y ts facicnda:dummodu hoc fic de> 
claractl c|i priuatioaliqualitcr habeat ingrctVum in gCM^ 
rationc:vtdicic Commen.&fitaltqualicercaufa6Cc. 

Corriimpitur aurcm etfit:cftquidcm vtficl Tex.ct», 
cft autciTt vt nonrfccudum quidcm cnim quocl 
eftin quo fccundum fccorrupiturrquod cnim 
corriimpitur in hoc cft priuaaoanquatum air* 
tcm fm potcnti.im non pcr rdrd incorrupu*b< 
lcm ct inycnitam neccllccftcilcipfam ctc 

Q^V AE S T I O X .YDf. 
An materid ptima fit pet fe Ccnrr<ii7i7if 
CrcorrMpribili*. 
Icquxritur, vtrummatcria primafit perfe 
corruptibilis& gcncrabilis. Etarguic pri 
mo(|>fic:quMilludquodcft parscompofiu 
pcrfcgcnerabilis^Ccorrupiibiiiscft p fc ge 
ncr:ibilcfiC corruptibilc.hxc vidcc clTc ma' 
nifcfta.Sed matcna pnma cft huiufmodi. ergo dCc, Itc 
fecundo,illudpcrquodaliafuncgcncrabilia dCcorrupti^ 
biliacftpfegcncrabilc<5Ccorrupiibi)c. na proprcr quod 
vnumquodqualciS: illud magis,PninoPoftcrioru:fed 
per matcriam alia funi generabilia &:corruptibilia,vt pa 
tccinifto PrimodiC Scpnmo Metaphyficx.quarc&c. Jex. evti» 
Iccm ccrno, ficut fchabctfubicftumalteracionisadal Tcx.cn« 
teratioi}em,fic fehabct fubie<5tum generationis ad gcnC' 
rationcm pcrconucnientcm fimiliiirdincm:fcd fubie(frii 
altcracioiiis eftalccrabilc,vcomncscocedunt.quarcdCc. 

Itcm quano, autfioritatc Commentacorism Pnmo Coi^», 
huius capituio. fic tgitur nos dicamus. vbi fic dicic. In 
fpcrmatcquodfit homocftaliquidquod rccipit formam 
homiius:&l cft illud quod in rei veriiatc dicitur gciicrari. 
Conftat autcm qii^ illiid rccipicns fonnam hominis eft 
ipfa maceru prima. crgQ pnma matcria in rci vcritaK 
diciturgcncrari. r<. . 

OPPOtiTVM arguit auiftoniate Arift, in tfta parte, 

CONCLVSIO 
Matcrianon eftgcnci-abilis pcrfc, 

DIcendumbrcuircrc^maienapriinanoneftgcne< ^ondufi» 
rabtlis pcr fcquod probatur raiionc Arifto.inlt 
tcra, VI cam deductc Commentat or.Nam fi ma^ 
tcria prima per fe gcncrarctuntunc antcqua matcria prtr 
maclTctgcncrata,ipfaelTcc:qu(x] c impoirtbtle.jBtparct 
conlequcncia.nam fi matenapnmagcncrarur ipfagoie^ 
rabiturcx matcria pntna.Ataicnacnimpnmacllpnmu 
fubtCLtum cx quo fic .iltquid cum infic:modo maccna pri 
ma omnium gencrabilium cft vna numcro.vt dicu Co' 
mcntacoriSC Arifto.igtcurmatcriaprima cx qua gcncra 
biturmatcruprimaeritvna numcrocil matcna quxge 
nerabitur.Omne aficquod eft penu'vnuin numcrocu 
illoex quogcncratcflantcqifitgcncraiu:cilillud exquo 
aliquidgencracfitantcqficgcncratum illud. Etconfir 
maiifta nonrcmcnicndoquandamcauillacionc. Nainli 
hxc paxs i»atcri{ fignata gcnerarct, tunc oporccrcc caio 

gencrari 



QVAESTip 



PHYSIC ORVW 



1. 



X7 



Rnfionn, 



jtncrancx aliqua matcrta.cuncauriiramatcna prarcxt^ ^ Itcm (cnio,idcm noncftprtndpium & caufa oppoH. 



llcnsciTcc pcnitus vna numcro cum illaquTgcncrafaut 
alia.St eadc pcnirus runc illa matcna qux ponit gc ncrari 
fciii marcria antcqua fucrit gcncrata.Si vero matena quf 
gcocratur ez hac portione marrn( non fit penit us eadcm 
numcro cum illa prxcxiftcnte:fcd alia fequuntur duo im 
polTtbtlia.PrimOji.^ duac matcrix numero (imulcruntin 
vno loco,f.illa,quf gcncraiur,&: ca ex qu<i ponitur genc 
rafi:quod eft omnino impofTibilc. Aliud cft,q> matcna, 
quf ponif ficri cx matena prariaccntc rcciperet in illa ma 
tCTta:iSud cnim,quod gcncratur cx aliquo, rccipitur in il 
lo vel fecundum fe totum,vel fccildum aliqiiam fui par^ 
t«m:impolTibile cft auicm materiam pnmam, cfi llt pn^ 
num fijbie^ftum,rrctpiin aliquaparteinatcn( :quia tfic 
fionclTcc primum fubiedtum.Icem,cum illud, cx quo ali 
quid f^cratur,prius fuerit in potenna ad ipfum gcncra^ 
tummacena prxcxiftcnscritin potetia ad matcriam ge 
tierandam:di! tunc,cum potcntia non fit nifi ad a(^m,fc 



TCK, c. tl* 

Tcx, cau» 



orum.idemenim, inquantumidcm, noncft natum nil] 
faccrcidcm^Sccndo dc Generationc:fcd mocus OC quics 
funtoppoluaQuintohuius:crgonatura nocltprincipiil 
motus^f^quictis. Iicquartoomiusbona dcnnittodc^ 
bet campctere cuilibet contcnto fub definito,Scxto X<v 
ptcorum: led ifta dcfinicio non cSpecic omni nacurx:pro< 
baturprimo,qanaturacoclinoncft principium qutctis, 
cum ipfum ccclum pcrpctuo moucatur,0<rtauohuius. Tcx. c«i|» 
quarc&:c. Icem quinco,forma fubftancialis grauis tti^ 
animacieftquacdamnacura,vtmanit'cftucft:6^ ipfa non 
cft pnncipiummoucndiA: quicfccndiincoinquo eft.f. 
niipfo graui:quta,fi fic.tunc grauc mourrct fciprum : cu/ 
lus oppoiitumvulc Artfto.Odauo huius:quia hoccft 
proprium animalium. Item fexco,bona dcfinitio non 
debctconnncrealiquodfupcrfluum,ScxcoTopicorum, 
& in Porphyno.& Sccundo Poftcriorum. fcd iftadcfini 
tio cotipcc altquid fupcrflunm.cum enim omnc,quod eft 



Tcx, cix. 



quicur,quod maicria generata fh a<flu« : quod cft vnum ^ pnmo tale.fic pcr fc cale.vc paccc Primo Pofter 



impoilibile manifcftum. 

AD primum argumctum dfco,q> Itcct prima materia 
firpars compofitigcnerabilis,nonfcquitur,q»pcrfe 
corrumpaiur,fcdpcraccidcns impropne, fmq<inca 
aliquid corrupicur.vc,fi diccrccur dolium accrcfccre , qa 
aliquidjf. vinum accrefcic in ipfo, vccxemplificat Comx 
inenc;;ror. Ad fccildum dico,q> illud, p quod alia funt 
gcntrabilta dd corrutpcihilia formalirer,bcnedebeteege 
nerabilc Arcorruptibilc,f.ipfum compofitum uel forma: 
pcrmateriaautcm aliano funcgencrabilia neqi corruprt 
bilia formalitcr,fed folum fubictfiiuc. Ad ccrciil dico, 
€f fubicvfiu alceraiionis eft altcrabtle.i.alccrationc fubrj^ 
Ctbilc,fed non per akeractonem acquifibile:fimilicer autc 
fubiedum gencrarionts eft gcncrabtle, ideft gcncrationi 
fubi)cibt1c,fcd non per gcncracionem acquifibilc. Et cc 
(icincelligendum eft di<flum Commcntatoris,q>macena 
rccipicnsformanieftillud, quod inrei vcnrate gcncrari 
dicirur.i.generarioni fubiici,no afit gcnerari,idelttcrml^ 
Darcgencrationem.Quidauicmeftiilud quod pcrrc& 
phmo tcrminat gcneracioncm,tnquirendumcft. 

Q»«/Iioniim fnper PrimHtn de Phyflco AHditK^fimf, 



S V P E R 
DE 



5ECVNDVM 
F H Y S I C O 



L I B R V M 
A V D I T V. 



Eftigirur natura prindpiu alicuius,8^ caufa 
mouendictquicfccndMn eo in quo efl,priniU) 
et pcr (c,ct non fecundum accidens bCc. 

Q.VAESTIO I. 

An N4tHr« Dejinttio Bon<t dc PcrfeEla fit, 

Vxricur hiCjVcrum deffnitio naturx 
I fitbona. Etprobaturprimoqinp: 
I quia abfolutum non debct definiri n 
refpetftiuum, cii definitio dcbcat cllc 
cx prioribus:rcfpeAiuum autcm non 
eft prius abfoluto,immoeft poftcn': 
fed naturacft gd abfoluium^f. forma 
& matcrta,principium autccft quid 
rcfpcJtiuum,cumdicaiad princtpia' 
fum.quarcAfc. Itcmfccudo,quadocunc^tnfcrius con 
iungicur immcdiatc fuo fupcriori cft nugatio, vt diccdo, 
animal homo,ficut habct vidcri m Primo Elcnchorum. 
ftd ficcftinifiadefinitionc:quia dicicuribi princtpul5C 
caufa.caufa eft quid inferius ad prtncipium.Omnis cmm 
caufaeft piincipium,fcd non conuctciiur Quinto Meta. 
capitulodePrincipio.igicmifta definuionecft nugacio, 
dC calu dctinicio non cft bona,Sexco Topico. quarc 6Cc, 



m 



loruin, VI 

dcrur,pofiquaditftumfucnc q> nacura cft primii princi-» 
pium moucndi5t quicfcendi,q> fupcrfluc ponaturper fc: 
6C fimiliccr poft ipfum pex fc fupcrfluc cxprimitur,&: n5 
fccundum acctdcns. quare 3Cc, 

opposiTVM arguicur au>.1oritate Ariftotclis dC 
CommencacoHf. 

CONCLVStO 
Hzc nacurx dcfinitio.N Jtun elt mocut & quietis principiuiu 
ki eo in quo eft.ptinio & pcr lc.it non rccundnm 

AD hoceftdiccndum,quod illadefiniriocftbona, 
cuiusocs parciculx conucniuncdcfinico , pip^ 
fam nocificacur diftinac ipfum dcfinicfijdC diftin 
guiturabomnibusali)s. hanc rcctpiopro manifefta. fcd 
illadcfinitiocfthuiufmodi.Primoc)>ficprincipium mo- 
tus 6C quiccis eius in quo cft , prol>ac Anfto. quia na^ 
„ turalia diHcrunt i non naturalibus, f.ab artificialibus pcr 
" principium mocus quiccts cxiftes in cis. artificialia,n. 
fm (^arcificialtafunc,nullumhabencimpctum mutario 
nis innacum,i.nullum habcnc pnncipium motus exi^ 
ftcns in ei8,f in qf artificialu funt: fcd naturalia,^ m na* 
turalu funt,ncceftario habent in feipfis pnncipium aiiqCf 
tnotuiSCquiecu.di: ficnacuraliadiffcrunca non naturalt 
bus pcr pnncipium motus cxiftcns tn eis. fed naturalia, 
fccundum q> naruralia funt,non dilferunt a non naturali 
bus nifi pcr naruram,uc manifcftum cft.ergo fequitur,!^ 
iiaturaeftprinciptu pcr femorusflt quictisincoin quo 
eft,fcilicet in quo cft ipfa natura,& ipfe motus SC quies. 
Ec pofTcc hf c declaracio fic rcdud ad fyllogifmum.Illud, 
^crquod nacuralia,fccundum vj> nacuralia func,diflFcrunc 
anonnfituraiibus,eftprincipium mocutineoin quocft 
mocui 8C quics: fcd nacura eft illud,pcr quod nacuralia,fc 
cundumc^naturaliafunc,difFeruntanon naturalibus,f. 
abarcificia1ibut:iftzprxmilTx funt manifeftx cuilibet 
y bcncdifpofito.quarc&c. Quod autem iiatura ipfa fit 
primum,i.principaleprinapium intnnfecum motut5: 
quicttSjhoc non mult um dcclarat Arift.fcd potcft fic vt' 
dcri.Cumemmin rcbus naturalib' fini aliqua principia 
mocuum dC quietum inftrumentalia:5: quxdam fccun^ 
daria,fctlicct qualitatcs naturalcs, qux func earum vircu 
res.oi: quxdam magis prinia &C prmcipalia,f. fubftancix 
ipfarum.nccefre eft,q) nacura vcl fic principiil motus uit 
ftrumeiualc dC fccundarium,vcl principium,i. prindpa» 
lc:fcd non cft diccnduni,q> naturafic principium ininnfe 
cum motus folumfccundanum 3C tnftrumccale:quia res 
naturalis.uc aaturaliseft,pnndpaliter& primo habctcc 
6C diftinifuonem ab alt)s per naturam. Vnde omnino ir* 
racionalc elTec,qu6d nacura elTccfolum principiura iiw 
ftrumencalcfli fecundanum moucndi & quicfccndi.cr' 
gorclmquicur ipfamclTc primum,idcftprincipalepriiu 
cipium ; dico intnnfccum moueiidi & quiefcendi. 6C po< 
tcft fic ordinari fyllogifmut, Prmcipium mouendi 6C 
landu. fu[2.Phy, d ii) Qcfcendi 



ConcluCo 



Njtiira rft 

pnncipiu> 
mof &qr« 
Cll, 



Natura cA 

prtncipale 

principiu5 

moc*&qe< 

ti». 



Q.VAESTIO 



SECVNDI 



I. 



bi fuam 9 



Meiicinx 
conucnit p 
jcuJms cc 
pnncipitij 
mofintllo 
} inquod). 



Tex. c,i/ 



Com.i» 



qatcfcendtfecundanumj&organicfjroluninoneftprtn/- j falf«3Cpcrlongumrpjtt"um;autcj» flectat tibiasS^ert' 
cipalc principium mtrinfccuin rilcndi dC diftinguendi. ' ' ' ''" ' ' ' * 

Sed ipfa natura eft principium mtnnfecum principalc eC' 
fcndi & diftingnendi naturalia a non naturaltbus, vt ma 
rifeftumcft;crgonaturanoncftprtncipium morus folii 
inftrumentaletrelinquiturcrgo, fjiipra lu principale , &1 
pmnumhuiufmodiprtiiapium-ex hocautem fequuc)> 
fit perfcfiC non Pm accidens. Confydcrandum tamen 
eft,<^ ilbe dux particulx,f.per fe 6: non f m accidens, n5 
inuttliter fubiungunttir poft hanc particulam prinium. 
■am pcreaseuidentiusnotificaturipfa natura,ai magi» 
diftinf1e.iftj cnim patticula pnmiini.diftinguit natura a 
Virtutibus narurjlthus rei naturalis,quf folum func prin 
cipia tnftrumentalia motuum, vt grauitas m graui,fli lc>- 
■ttas in Ieui:&: calefaifbbtluag in calcfaclibili, & Hcde cas 
teris.Ht hxcparticula pcr fe.debet rcfcrn ad iftam partt^ 
culam,incoin quo eft:vt fit fenfus,ti> ipfi natur* pcr fua 
efrcntum competit ipla fit in lUo in quo cft motus, cu-- 
iiMipfa eft principium.etin hoc diftingutturnaturaa mo 
acnce violcntante,quod non eft intrtnfccum ei in quo eit 
motus.cuius cft principium,fcd extrtnfecum. vt patetm 
TeriioEthicorum.Hatc autcm particula, 6t non fecun^ 
dum acctdcns.licet comprchfdatur fatis in hoc, quod eft 
perfe.nontamftnutilttercxprimtturquiapcTeius expo 
firionemmanifeftius&euidentiusdiftuiguituripfanatu 
ra ab arte,qu3e quodammodo eft pnmcipium motus.Na 
licet aliquf arres fint aliquando pnncipu motuum tn 
lis cifdcm fuppofitis,in tiuib» funt huiufmodi artes, tame 
hoccftperaccidens,verbigraria. medicina altquadoeft 
principium medicationis in ipfo incdico in quo eft medi 
cina:cum fctlicet ipfe medicus infirmus exiftes per fuam 
artem medicatiuam feipfum medicatur.fed hoc finedu^ 
bio eft omnino pcr accidens.fi enim arti medicaoux con 
ueniret per fe,q> ipfa eftet fubie(fttue in iUo eodcm in quo 
eft motus,cuius ipfa eft principium,tunc,cum nunquara 
medtcatiuaars fit pnncipium fanarionis nifi inlaboraii' 



gac brachia,idi: huiufmodi cuditionesaccidcntales. Etad 
huc,dato,c{> tales arteseftcnt principiaaliquorii motuu, 
non tamc funt prima prtiKipalu principia eorum, fed 
magis inftrumentalu.de ideo nd fequeretur quod huiuf» 
modiarteseftent luturx. fictgiiurpaiet bonitas defiiii' 
rionisnaturx. Eteft inteJligendum vltenus im Com>' 
mcn.qiiicctomnis natura fit principium mo:us ineoin 
quoeftjhoctamendiiicrfimode eftindiucHis rcbusna« 
luralibus.Naminaliqutbus, f. inalterabtlibus fimplici' 
bus,f.in elementis, qux dicuntur fimplicia per abnega^ 
cionem mtftionis,principium alterationts,6£ fiiniliterge 
nerationts eft mareriam,i.principium mtrinfecum efc 
pnncipiumrccep:iuuni,fcupairiuum&non a^fiiurKnon 
eniminueniruraltquodcorp'fimpIex quod altereturex 
fe,f.aiftiuc,vtipfedicit:«^multotTiinus quod gencretfe, 
vel quod Itjbeat in feipfoprmcipiumacliuum fuxgenc* 
racionif.qualtterhocautemfit mtclJigcndum,quxrarur 
f inquxftioncdcinrnnficttatemoucntts iiaturidis. Scd in 
rebusaugmentantibus, diCetiamin mobilibusfm locii, 
faltcm aliquibus,princtpium intrinfecu motus eft fecun^ 
dum formam,i. vt crcdo, prtncipium avliuum tftoru mo 
tuum efcinirinrecum mobtli:& hocfpecialtterverumefc 
demotu augmentationis. AnnTial enim planta, conce 
ditur habcre virtutem QC pnnapium atfauu fu( augmen 
tacionts. vc patet in Primo de Generattone, Secimdo 
de Anima.Sinuliteranimalhabet in (e prinapium atfci" 
uumfuimorus Iocalis:i3i£nonfolum palliuum, ititantu, 
tj> ex hoc dicirur mouere fetpfum.fed vtrum graue inanu 
iiiatum et Icuc fimtlicer liabent in fc principium atfltuum 
fuimotus localis,de fi fic,vtrum av^tuium per fc, aur folii 
per acadens,hoceft valde magnum & ditficik dubium, 
fed dchocaiias videbtt,fi Deo placucrtr. Similirerdicic 
Comentator,antmalia dC. plantj habenc principiij affhuii 
quarundam alterationum intrinfecii.ficut cfc de illis, qu( 
acciduntanimalibus exei8,qux contingunt corportbua 



te(fanus enim non rccipit motum mcdicaiionis:)requere G eorundcni.5C fortc tntelligit Commc.ci» .iltqii fpcdcs ali 



tur vtitp,qu6d medicus,in quoeft ars fubiecftiux mcdia 
nXjfempereiTet infirmus,cumipfcmedicaretur,6i:qu6d 
nunquammedicareturinfirmtiniflfeipfum:quodeftab^ 
furdum.hocigiturcSringit arti medicatiux pcr accidcs, 
fcilicet q. ipfa lit in ilio eodem.in quo eft motus cuius ip> 
iaeftprincipium.vtergoeuidentiirimeoftendereturdifx 
fcrentia tnter naturam &L artem,tdeo Anfto.exprelTit S>L 
non fccundfi accidens,fupple tpfa natura cft tn illo.in quo 
eftmotus. et hoceft venflimum.nunquamenim natura 
folum per acddens eft in illo.in quo ipfa caufat motruiia 
«j. contingat motum flC luturam, qux eftcius prindpiQ 
omnino fcparata cfTc^hoc cnim eft impolTibilc, quod mo 
lus naturalis deorfum fit in aIiquo,in quo nullo modo efc 
natura graui8,qux eft princtpium talts motu8:quemad* 
modum eftpoflibtle.quod fanaito fit in aliquo fubtefto, 
inquonullo modoeft ipfaars mcdtcinx.quxcftprina-' 
piumfanarionis.Etpropterhocdicit Arifto.q. hxcfepa 
ranturaliquandoabinuicem, fcilicct fubieAum.inquo 
cft ars.fid fubie(ftum in quo rccipitur motus.cuius princi 
pium eft ars.quod non contingeret,fi per fe elTent coiun> 
i'ta.Et Commcnta. dicit ibldem, quod artes innarx funt 
p fe & primo agere in alta fubiefta ah illis.in quibus func 
&ficfuncprinapiamoiuuminaltjs.Ethocinte]ltgcndri 
cft de artibus,^ quibus proueniunc acta non folum acftio 
nes,vcdidt Commen.flC ideo non valerer inftanria de ar 
te faltandi & de arte cancandi fine extrinfecis inftnimen^ 
cis:qux videntuTeffe principia motuumin fubftantijsi 
inquibusipfxfunt. Confyderandum eft, quod hiiiuC' 
modi artes, a quibus proueniunt atftiones illx, non funt 
proprie SC per fc prindpia fubftantix mot',fed modi mo 
tus.vt per artem faltatiuam non habct habens eam face^ 
re ipfam fubfbintiam motus faltationis.cuius forre fignti 
eft: quia ec fine artc aliqui falta t.fed habet facere taic mo 
dum motusjvel faltcm difpofitionts, (cilicct cf velociter 



quxtcrum,rcceptxinorgants corporis anttnalis, (iaailc 
aJiquasalcerariones inipfo antmali, ficuthabetvidcriin 
de caufis motus animalium.iSL cutingit ettam,if ,cum ali 
quod excnnfecum alcerauerit partes extertorcs corpons 
anima1is,vtaercalidusaut frigidus, illxpartcs alteracx 
alterant alias incenores.fed hic mot us non ellet propnuB 
anima!ibus:quia m elemcntis poteft conngcre,vc vna 
parsaquxcalefavrrf calcfaaataliam.dll fic indiucrlisip^ 
fanjturadtucrfimodecftpnncipium intrinfccum mot*. 
£ t dicirur natura non omnino vniuocc pnnciptii.In om> 
nibustamendefcrip:ionibusnonpotefcquis faccrc plus 
ifto,f. Arifco. vc dicic Commen.ita quiuts natura non 
dicatur omiiino vniuoce d£ vniformiter dc omnibus na> 
turis.tamen Arift.dcdititabonamdcfcripiionecn cGem 
de ipfa,c|> nullus potcfi poncrc meliorem. 

TVncadrationes.Adprimam cum didtur, abfolu' 
tum ft;c.Dico,q> iIlud,quod cft penitus abfoluium, 
&cfuafitum ad fuam clVcnri.ini,5C quantum ad rationem 
fubie<ftiquMntclligiiurdC fignificatur,nondcbet defini' 
ri per refpe<fh1:fcd quod eft abfolutum fm illud quod efr, 
cii intelligitur &C. fignificai ur fub aliqua habicudinc feu rc 
fpe(ftu,poccfcdefiniti pcrtllumrefpesftum.&ficeftin pro 
pofito.nam licetnaturaFmfuieirentiamfirquoddaniab 
folutum,f.materia5C forma fu!ifcantialis,camcn hocncv 
men naiura fignificatur& tntelligit in refpcctu ec in habi 
tudincadmotum6Cquictem:dCiftc refpcvius fcu habi> 
rudo expnmitur per hoc, quod dicicur,principiu & caiu 
fa mouendidCc. 

Ad fecundam poteft dici, quod, fi inferius immedtate 
addatur fuperioriinuti!iter,fic eftnugatio,alttcrnd. m5 
ficnoncfthic:quiadiatpnndpiiidC caufa adfigntfican* 
dum q> iion codem inodo, fed diuerfiii modis ipfa natura 
eftpnncipiumdCcaufainocus indiuerfis rebus naturali 
bus.ficutpatctex prxdi<ftis a Comentatorefumpns. 

Ad 



1 



t 



fdipot elte 
ca oppoUs 
Cotum. 



QttCJ ida 
pUx, 



Trx*c,7<. 

Obiccbo, 

tJltUio, 



QVAESTIO 

Ad tcrctam Jicunt aliqui,q>idcni no ett caufa oppoH' 
torum eodcm moJo (quc prmcipalucnlcd diiicrlimo 
dc potcll eilc vnius princtpaJiicr iSCaltcrius lccunda.^ 
rto,t.incdutcprimo,dC nccfiin propolicoinacura cnim 
eftprinciptuin niocus magis pnncipaJtccr di priino, fed 
ipllusquiccis non tca prwcipaluer, fcd incdumc inotu. 

Scdhoc videturrepu^narcdetinicioniqujncuni ad 
lam paritculam primu.illaenim vidccur decerminare tO' 
tumhoc.r. pruicipiuinc^ c-iufa moucndid: quicfccndi. 
tiiliquisdiccrccquodnacura bcnccrt primum.iJertpnn 
Cipale pnnctpium quiciis pcr rcrpev.^um ad qualuaccs feu 
Virtuccs acadcnca]cs ipflus mobdis,qux non rutic prin' 
cipalia principia motus ddquiais.fcd non cA omnmo pii 
mum pnncipiuai per pt luat lonem motus mcdo.Ec lic di 
ccrccur,qilicec nacura iion llcprimuprincipium quicns 
acque pnmo 5! pniictpalicer, licuc mocus, tri ipfa eft pn' 
inum,Lpriscipalc ^irinctpium quiccis rcfpcctu virtuium 
nacuraJiuacadcncaituin,tca,r.ci>prius prtncipaliuseil 
principiu qecis, q^ iinc iimfii vtnures.d£ hoc fudicic^^c 

Aliter poccil dici cum dicit,unum 3C idcm nd e(k pnn 
ciptum oppoHcoiS!. Verura eil prinapium aiffauil perfc 
6C immcdiatum,prxcipuc tn fubietTto codc modo difpo' 
nco:red iJcni pocclt eiTe pnncipium recepciuum op|iolu 
torum ruccctruicrecipiens ca:modo iicetl intclligcJadc 
finiiio,(^Dacura eli prmcipium rcceptiuii mocus Sc quic 
tis,itatamcn,q>ittanonrecipic limul.red rucceniac,qua' 
uu limul habcac apncudincs ad mocii dC quietc. .Aliict 
dicuBcaliqut,q>duplexe(iquics,vaaeil quicsin urmv 
no i quo,& il^ bcae opponitur motui,3^ ilc non intclli^ 
giturq> eadein narura lit princtpium mocus .3(1 quiecis, 
vc na[ura,quzeft principiumotusarurrumiii denrrum, 
noncA priinLjm dCperreprincipiumquierccndi furtum. 
fimiliccrauccoCiiialt)s. Aliaell quiesinccrmmo ad quc, 
6CillanondicicuropponitRncui, fcd cil pcrieccio mocus 
auc conrequensipiam perte Aonem mocus, vc liabec vi» 
dert inC^inco huius.dC lic nacuraeadem cil principium 
tnocusdCquiecis.naeademeilnatura, quagrauc mouct 
dcorfum,dumel^ furrum^dil principHi,quoquiercicdco« 
fum.duin cl\ in loco deonuin.tlinilicer aiic 5C in ali)s. 

Ad quartam dicunc aliqui, cp illa deliniiiodebec intel 
Ugi in his,qux mouoncur i3l quiefcunc. vndc llc cfc intclli 
gcnda,nacuraet^ prinapium mocusecqutetis exiAensin 
co,tnquo cftmocusdC quies Alc.Iuilltsauccm, quxrolii 
nioucniur,nacuracrtpnncipiii motusrolum.corpusau' 
tcm coclciic folum mouccur dCnS quiefcic.cjtiare &c.Nec 
cllirracionabde, quddalicer definiat naturaca-li,quam 
nacurai(loramintenoruin:quianaciiraeciain nodtcicur 
vniuoccdeiitis&de ilJa,lcd;rquiuoce,velaiialogicc.na 
corrupcibilidCincorrupiibdi ruhrianciz noneil aliquid 
communc oinnino vniuocum, vt pacet in Dccimo Mc» 
taphylicac. Aliccrdiciit aJiqui,ct>in iRa dcfininonede 
betaccipi.£(,provel«itaci>natura iitprinaptum &cau 
ia mouendi vcl quicrccndi,ica tatnen,c(> per iftam diiiun' 
^fuonem circunicnbitur quacdam parcicula dciininnnts 
,vna. Alucr poceft dici,q:> nacura cccli bene c caufa mo 
4iciidi<3C quiefccnJi,eo moJo,quo cducnit quiefccrc ip/t 
ccclo.quainuiscnimcaclum non qutelcacquiece oppolu 
tamocut lucali de vno vbi adaliud vbi,tfi quicfcit quie» 
te oppoiita mocui localide vnotoco locoadalium totii 
locum:nunquam enim corum coclum mouccur dc vno ro 
to loco ad ahum tocum locum ditlanccin,(icut animalia, 
qux litu hiufmodt mouentur.Ec forte ad lilam inccncio^ 
aemdiCK Phdofophusin Octauo hutus, qjmouecurto^ 
eumdiquiefcicoHiiie. 6Choc magis declarandum eftin 
Sexto. Sed dices.qutes eit prtuaiio mocus : vnJc itihd 
quiefcic cjece oppofica alicui motui,quo fcdicet mocu n5 
cl\ nacuin mouen per illum motu,eo qi pnuanue oppoii 
ta nata funt fien circa idcin:caium vcro non cft nacii caM 
Diocu mouen. £t poceft dici,q> quamuis coduin f m na 
Cimmpropnam.quaccckimeft nonhabcat mouen cali 
inocujtnnourcpugnat cifm (^corpus:quiaiilcrepug(ia 



PHYSJ CO RVM 



r. 



28 



rct omni corport.dj ei^o dicrcur, c]> nihtl qufefcif aliqua 
quicre, nifi illud quod iiacuni eft mouen inocu oppofito 
|Ui quicii,poirctdiCT,q> verum eil, vcl cuinon rcpugnat 
mouert cali motu racionc fui gencris. non folu m enim alu 
quid poceft dici pnuacum aJiuuo,quod natum eltliabcre 
frofpccicmpropria,fedpotclt Jici pnuacum aliqiio, qd 
natumeftii.iberc,i.quodnonrcpugnacei fm fuii gcnus. 
vcdocec Anft.QuincoMcca.c3p.dePriuationc,vt cal» 
pa dicitur pri uata oculis,quia liccc f m fpccicm propnam 
non Itc nacahabereoculos,cii n"» rcpugnatci rationcqua 
animal.llmiliccr auccm 3C in fimilibua.Ec forcc ifta fola» 
tiodebecfulficere,licetcommuntcer nonponacur. 

Adquincanipoceftdici,q>forma fubftantialw inant« 
maii eft pnncipium mocus in ipfo graui.non quide iSiu 
uum pcr fe,fed folum pafriuum,feu recepriuil. SC idco 110 
fequicur,<{.graue moueat fcip uni propr(e;qaquod moA 
iiec fcipfum localicer dcbcc cilc Jiuifibile in pcr fc moucsj 
ecperfcmomm.Vn-um autemhocfimul Itercura eo,c^ 
moius grauis deorfum fu nacuralis,quxraturinqu.v(li<t 
ne de icrinricitacc mocoris nacuraJ is ad mobile. Qiio J au 
te<n forrna giauis fit principiuin inocus ipfius rece pciuii, 
6C non actiuum perfe.hocvidccuraperredicere Arift.in 
Occauo huiusin finedliuscapuuii.Sed acciJK Alhocab 
aliquo moueri:vbiaicIoquensdcgrauibus&Ieutbusin 
animacts, quod quiJem igicur nihd mouet ipfum fcip' 
fuin,maniieftuin eftrfcd mocusprincipium habet no mo 
ucnJinecfacicndi, fcd paciendi. Vcrum aucemhoc ve^ 
ruin fic .3(:quomodo:dcbcc inquin fuper Ovftauum huius 
in quzftionibus de mocore grauiuin SC leuium inanim.a' 
torum.Eft enim quxftio rammediiFicdis , dC non cft hie 
Jocus terminandi eam. 

Ad lexiam rationcm dicenJum, cp n3 eft fuperfluum 
poftittJparticulam,pnmum,fubderc pfe, propcercau^ 
fjmpciusdicca.Nam pcriftas parciculas lic intelleclas, 
vt expo!uciucrunt,manifcftius di: raagis diftinAc mani 
fcftatur<5«:declaratureiTentianaturx:«3C firaditcr dcilla 
pircu:ulj,3£ non fccundum accidens. Iccm, ifta parti' 
culapnmuin,pofretaIiccrcxponi, vdincelJigi Cp expofi^ 
ta fueric fuperius.s c fii fenfus:vi> nacuraefr prmciptil mo 
uendi5i quicfcendi ineo in quo efc,tca c^ pnmo dC imme 
diace,non medunce alio inotu caufac mocum .S^ quierem 
in eo in quoefc,vel fecundum avfhim vel fecundum apci* 
iudinem:<3C hcK dicitur ad diflcrcnciam morus, quem na 
tura non poteft caufare in aliquo alio ab eo in quo eft, vc 
graue cum mnuetur deorfum, poceftahqutd aliuJmo. 
uere deorfuin: fed naturaipfiusgrauis nonerat primo.i. 
immcdiaccprinciptumilliusmccus.fcd mediante uiocu, 
qucm caufac in tllo in quo efc. mocus aucem quem prinO' 
piac m illo in quo efL,caufac 3C piincipiac iinmediace,i.na 
mediance aliquo motu necelTano prxcedencc.Ec lic inccl 
ligcndo dcfininonem,habcretur,(^ niiquam aliquod cor 
putmouetaliudcorpusnifiipfumprius moueacur. fi.n. 
aliquod corpus pcr fui nar uram prius moucrcc aliud cor^ 
pusc^ipfummouerccurpcr fuam na(uram,nacura eius 
pnus iK immediatius elTcc pruiciptum motus in alio Cj ii^ 
illoinquoefttqiiodnon viJcf rationabile. Dehoctaine 
non Jico aJ prf fcns dcccrminacionem. Alia cciam par 
ricula dC non fecudum accidens,po:efc alfccr inrelligi. Ad 
quodconfyderandum,(]>perfc aliquando fumtcur pro^ 
prie,pro eo,quod eft per fui efTcnciam. Ahquando fumit 
magislargeproeoquoddifringutturconcraindeiermina 
lum.autnon necefurium:ica«.]>c6muniteTdicif aliquod 
conucnire alicui pcr fe,quod dctcrmtnatc i3c neccllario ei 
conuenit. Vnde 6C Atif otelcs in Primo Pofteriorum ca 
piculo,Si igitur dcmonfrratiua fcieiicia.dicic, quod ea, 
qux func |>er accidcns , non func neceiraria. 5C iic ncceC' 
faiio non funt pcr accidens per conueriionem negati' 
ux.quarerelinquicuromnianccciraria cfrcperfc falccm' 
communicer & largc. Ne igicur quis pucarcc q> nacura 
fic pnncipium &c.per fc,f m tj> pcr fe dicit 1 Jc quod dcier 
minatum dCneccfrarium non per fe propricdC p fui ciTci^ 
IanJu.fu{>.Ph/. d iiq uam. 



Tcx.CKr» 



Tcx.c. iz, 

Lorm.i gra 
uisc pnnci 
pifi mot*re 
cepuuum. 



Natara }m( 
mrciiJleca 
uljt mntuj 
iUoiquoc* 



Per fe cjp. 
Juplicitcr, 



Tex,ct* 



Tex,c,«o, 
Tcx, C.IZ. 



Opinlo prt 
mi. 

Drmolhv 
tiqpnc. 



QVAESTIO SECVNDI 

tiamtidcofubdiJitPhiloropIius.Ecnon f m accidens, in £ 
quodarintelltgereqinaturacftpnncipium moucdi^fc. 
non folum pcr fe largc prout pcr fc difbnguitur contra in 
dcrcrminatum:fed per fc vere& propn'e.f. pcrfui cflcn^' 
ttamtS: hoc cft vcrilTimum.Na ipfa natura pcr fui eften^ 
tiamimmcdiatchochabctqifitaptanata e(Tc principiii 
motus flCc.Iicct a<5lu non fit principium morus &:quicti9 
ninmcdiantibuKaliquihus naturalibus poictiis accidcn 
talibus a<^iuts fld paiTiuts falrcm in iftis infcrioribus natu 
ris, Vtrum autem nacura moucns cctlum moueat immc 
diatc per fuam eflentiam aut pcr virtutem:aur pcr cognt 
tionemdiuerfamrealitcrafuafubftantia benceft iViqui^ 
rcndum: fed hoc ad prat fens non difcuno.Sufficit afit ntic 
definitionem naturxcfTc bonam dinullam ncgationcm 
necfuperHuitatcm contincrc: Itcetparticulf pofitftnca 
mulcum vidcancur propinquj. 

Tcnrarc autcm dcmonnrarc naturameflc 
ridiculumcd. F 
Q.VAESTIO II. , 
An^atHrdmZffe qHoqm modo Dfmon|fr4n poffit, 

Vxrirur hic vtrum naruram elTe poflTt de^ 
monllrari. Etarguiturprimoqi fic.quia 
illudquod eftnonl peraliud potclldcmoru 
itran per diud,hoc cft euidcns:fcd naturam 
elTeeftnotum peraliud.f, ptrciTcnacuralifi 
renim. ficut enim cSpoficum cft nocius fimplicibus cQ^ 
poncntibus ipfum,fice(Te compofiti nocius cft cj ciTc fim 
plicium panium fuafum,Vnde cumnatura fitquodda 
principium fimplex cx quo res naturales componuntur, 
Videtur qi notius fitelTereinaiuralis qielTcnaturx. qua^ 
rc fcquitur q» nacuram elTe potcft dcmonftran. Etiam 
llcuc natura cognofcitur per motum,vt patet ex eius dc^ 
finitione, ficnatura clTe cognofcitur pcr mocum e/Te,6C 



rr. 



ftraridemonftrarioncadimpofTibilc. Illud auccmlblu 
dcbcc dcmonrtran quod clt i JinoEum ^ dubium : Oi hoc 
pulchrc docec L incontenfi» in Pnmo [-'oftrrior i~i in priru' 
apio. vbi dicit, ({I non dcKctur ncqi addifcitur:nec p con 
rcqucns dcmonftratur:nifi illud quod cuin primoconci' 
pimus eftnobis dubium vcl apparet falfum. Tunc du 
cunt duo ad quxftionem.primo q» natura clTc potcft dc" 
monrtran:& demonftr.uioneoftcnliuaoCclenionftratio 
neadimpoiTibile,lecundoqu6dnaturamclTc non debct 
demonrtran. Frimum oftcndicurratione prjrtaaa:qa 
naturam eflc poreft fyllogi=an cx propoficionibiis vcrii 
necclTariis dC pcr fe 3C noiioribus.vt fi fic arguatur : mor 
tus cft: fed motus non potcft eflc nifi natura fit.quare aXf 
tura eft. V<l formctur fic dC mclius. Si motus,eft natura 
cft.fedmot'cft:crgonacura cftrmaior notificabiiur fic. 
C\ principiatn a nacura cft,ipl'j nacura clc.hoc eft cuidcs. 
Sed fi mocus eft:priiicipium a natura eft, probatio. quia 
cum natura fic principium mocus , fequiturqimotus cft 
pnncipiatumanatura.flCficfi motus eft principiacumi 
natura, cft:crgo fi motus eft natura cft. Item entia natu 
ralia funt: fed naturalia entia non polTunt elTc ntfi p>cr nz* 
turam.quarciSi^c. Etift{ funt dcmonftranones oftcfiu(. 

Item ad impolTibile duplicitcr, Primo fic. natura non 
cft:fcd fi natura non cft,motus non cft,quarc motus non 
cft:^ hoc eft lalfum impolTibile notius ^ natura nO elTc. 

Iccm fic.fupponcndoq>motusrft:quiafcnfui bcncdi 
rpofito&fufficicnterappropinquato 6C mcdio benedi^ 
fpofifoappaiet mocuB.Tuncarguiturfic.naturanoncft. 
hanc ponit aducrfarius.Scd fi natura non cft motus non 
cft. hxc recipitur 5: coalTumirur vt vera:ergomoiusn5 
cft:fed fupponcbacur mocum elTc.quare mocus eft,6i: n5 
cft:quod cftcontra pnmam dignicacem. Sccundum 
oftcnditur.qutaillud complrxumnon dcbctdcmonftra 
n quod noncftocculium necdubium nec apparct falfum 
tcrminisciusintcllc^^tis^hoc fatis patecin PrimoPoftc 
flc naturam elTc poteft demo^nftrari. " Ittm fccijdo,iliud q riorum:& prxcipue auvfioritate Linconicnfis prxallega^ 




Circa quod contmgit crrarc poteft demonftran:hxc vidc 
tur cfle nota de fc,6i: habctur Primo Pofteriorfi. Sed dr^ 
ca hocquod cft naturam cnTc aliqui errauerunt:negantcs 
cnim motum cflc ncgauerut naturam elTc:cum natura fic 
principium motus.quare 6Cc. Item tertio fi pnncipium 
magis notum potcft demonftrari : &C principium minin 
nocum pocericdcmonftrari. Scd pnncipium notiua po^ 
teftdcmonftrari.quiaprincipium pnmum complexum 
cft notiflimum omnium pnrcipiorum, vt patet (^iarto 
Mctaphyficx.5i: tamen Arift. in eodem quadruplicitcr 
ipfumdcmonftrat,cumortcndat ipfum ex necclTart)s 
veris propofittonibus.Omnis autem fyllogifmus ex nc^ 
ccflari)s cft demonftrariuus. vt docct Arilto. in Primo 
PoftenorumcapituIo.Siigitur demonftratiua fda QCc, 
Itcm [matertam efle poteft demonllrari. vt patct m 
Primohuius:modo maieria cftnatura.vtpatet Secutv 
do huius.quare 3C cxtcra. 



ta.SedtnicIlc(ftoquiddicitiirnominc naiurx SCquidno 
minemotusnoncft dubtum ncc occultum nccapparet 
falfum naturam clTc vt manifcftum eft.quarcdi^c, Sed 
faluareuerctuiaficdicctiumiftapolitio videtur mihidu 
bitabilis quantum ad pnmam coclufionem.fcilicet q> na 
ruram cflc CKilTit verc dcmuftran, Quia in omni vcra dc 
monftrationc fiucfitquia, fiuepropter quid ambfprx. 
milTc dcbent efle nonores conclufionc.ficut patet cx Pru 
moPoftcnorum.alitcrenim non facercnt fcire; modo in 
rationibusprxdu^Hs ambfprxmilTx nonfunt notiorct 
conclufione.vt patct diltgenier conlyderantt. Nam licct 
in pnma ratione prima propofitto lortc fit notior, fcilicec 
ifta.mo:uscft:tamenfecunda,fctlicct ifta. motus nonpo 
rcft cfTc finc natura:nd eft notior qulim naturam efle:nec 
potcft probari nifi accipiendo aliquam mmtu nocam 
qudm nacuram ciTc , \^ fi acaperccur fic.Si principium 
non cft pnncipiacum non cft : fcd narura cft principium 



OPPOsiTVM arguitur aucftoriraceArifto, quidicit H motus^fincdubioiftavidctiireflcniinus nocaquamna^ 



€f tcncare nacuram dcmonfb-arc dCc, 

CO NCLVSIO 
Falfo nonnulll& appaTrnterNjcurameire drmonflrare conati 
funCihoc mim indemonftrabile rft, 

D£ quxftioncintellizcdum.q» aliqui5rmagnidi' 
cunt q> multum diDcr t diccrc aliquid nd polTc de 
monftrari,5i:dcbcre dcmonftran. Dcmonftrari 
enim potcft,vt dicunt,omnc dlud quodpotcft concludi 
cxnccelTarijsperfe& nottoribu«,falcem demoftrationc 
quia, Item dcmonftran potcftdcmonftracioneadim'' 
poflibileomneiUudcuiusoppoficofalfo eft aUquid no.' 
tius infalficate. Vndecum oppofitum primi coplcxifit 
nottus in fua fialfltace omnibus alps falfis : qucmadmo^ 
dum ipfum primum complexum cft notius in fua venta^ 
tc omnibus alc)s veris.idarco omnia olia principia com-' 
plcxa ab ipfo pnmo principto complcxo poiTunt demon 



turamclTe vel falcem non msgtsnota. quarc&^ cxtera. 

Et fimiliterinftanpoteft contraduas raiioncs adim,' 
poflibiIepriindu(5bs. Eti.mi contra fecundam ratio« 
ncmoi dicitur,fi cntianai iiraliafunr.fi c5cedereturifta 
eft nottor quam naturam ciTc: tamen alia non cft nonor. 
C ifta, cntta naturalia n5 poiTunt eflc fine natura vcl ntn 
per naturam,immo nocius clTe videt nacuram clTc quam 
fpfameffepniicipium nacuralium vcl faltemnon minus 
nocum. Et fic cum demonftratio debeat elTc ex amba/ 
bus notionbus conclufioiYc dcmonftranda. alitcrenim 
non notificarcc cam,videturquod naturam clTc non po" 
teftpropneprxdiclis argumentationibus dcmonftrari. 

£t fortepoflctrefpondenad hacdubicationcm c^fuf' 
ficitdcmonftrationi vt fii ex notioribus quoad nacurS: 
licct non fempcrfit ex pnusnotis nobts:ficutpacet in de 
monftrationibusnaturalibusquxfuntpropcer qd ideft 
pcrcaufas.iftfcnimnonfunccxprtus notis quoad not 

cuni 



DnT»<5l?rat 
n <]dcbct. 



Concltirio 
pnni I pra« 
babiliccr. 



Conclufio 
IrctjJj pra 
bobiJjceT, 



Rrproba* ' 
cio opwuit* 
nis. 



Rel^onfio, 
jdtrproba 
tiuncni prt 
i»( optato 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



rrr. 



19 



<um cPfe(flus nnturalcs funr notiorcs quo ad nos futs cau fccundum Ic<5luram Lincon.Et vidc qi illam fcntcntiam 



fii.vt patct in primo hutus.Modo ifta propoluio.li mo 
tus ctiam naturacftjVcl natura cft pnncipitl motus: qu3 
tits nd /it notiorquoad nos ifta propolitio iiatura cft: 
camencftnotiorquoadnaturam. quia morum elTc vcl 
naturam eirc piincipium motus cft caufa finalis huius q> 
t(lnaturaclTc:ad hoccnimordmatur c(Tenatur(,vt mo 
tus fif,vcl vt ipfa fit prmcipium moru$:df fic prf diitf de 
inonftrationcsproceduntcxcau^a^SCpHrr confcqucs cx 
notioribu'; naturf :ideo lunt bon j dcmonrtranoncs. Et 
I cftaducrtcndumq^aliquidcircnori'jsnobis,vcl quoad 

od nof^i^ru nosjduplicitcrpotcft intclligi. Vnomodocfcognitioei* 
(clligtf Aut pracccdat in nobis cogniiionenialtenus via generarioisr 



NoCiu< clTe 



pliaccr. 



Comcn.x. 
Cooicn, I, 



ct hoc modo fortc cftetftus naturales funt pnus nobis no 
ti. Alio modo dicitur aliquid nobis pnus notu, quia cius 
cognitio prior cftviadignitatis 3i pcrfcclionisqpcogni 
tioaltcnus:5£hocmodo caufa eftnobiKprius nota fuo 
caufato.VndcC'ommcnta.inSccundodc Anima.d£ in 
primohuuisdicit,q>cognitioalicuiu5 per fuam caufam 
pcrfe^ftiorcftcYi perfuamcfrcntiam tantum.C^um crgo 
dicirur c)> demoftratio debct clTc cx notioribus.idcft pus 
nocis:fi inteiligitur cx pnus nocts nobis,tntelligendri cft 
altcro modorum pnoritati8,f.(^cft ex talibus quonl CO' 
gnicib prior eft i n nobis vel prioritacc perfcAiois vel ge^ 
ncrationit.Siigiturnaturamcfrc prtnciptum motus eft 
caufa finali,<! cius quod cft naturam cire,tunc prxduti fyi 
logifmi polTunt concedi clTcdcmoftrationcs proptcr qd. 
&fificintclligiturprimaconciufio,conccdimus cam.Si 
autem naturam ciTc prinapium motus,vcl ipfum motii 
cfTe,nuIIamcaufalitatemhabcrct fuperdlud quodeft na 
turam elTc,tunc no bcnc vidco qualitcr ifti fyliogifmicf' 
fcnc dcmoiiftratiunnifi quis diccret q> ad demonlbandii 
oculca vel dubia benc oportcc vtranq» propolitionc elTe 
notiorem nobis.Sed addcmonftrandum,i.ad contirmS 
dumeaqux funcmanifcfta&nondubianecocculca: fuf 
ficic vci vna^poficidc nociori.DccIaratacrgo funt duo. 
primo nauiram efTe poteft demonfh^ari.Secudoci) no 
debcT dcmonftran. Etcftconfyderandum ad plcnio' 
Buadup^ rcmintcllc<ftiihuiusfccund{conclufiocus:<|> atiquiddo^ 
ccturdcmonftratiucduobus modis.Vnomodopcr kri 
pturam.Alio modopercxpr{lTum fcrmonc:6dhoc puU 
chrcdicitLincoii.fupcrPrimoPofte.Non folum voco 
docTtnnaquod ah oredovlonsaudimus: fcd fcripcuram 
ctiam loco docloris accipio:et quamuis quanru ad vcra^ 
qucdo<rtrinamoporccacdifcipuiuminmenccfua fiue in 
anima prxcognofccrc quid nominis pallionis 6C Aibic^ 
Ai,3C quia cft rubic<fli5: dig^iratis,tamcnnonfcmp cfl 
nccclTenccconucniensq>ipfcdo(5for fiuc doceac vcrbo 
& fermoncfiuc fcriptura prxordinct cxpicfTf vel prj fcri 
bat quid nominis paiTionts vel fubici~ti:ncc quia cft fubx 
ieftiveldignitatis:vtq>ipfefcribatvei dicac caie nomf 
fignificac calem paltioncm vel cale fubicdum : 6Cq> tale 
fubicctum cxifht.C^um cnim omnibus intellcifcu benedi 




p.>nct 

p f<r noti» 



DoArina 
demodt»* 



qux pofitaert in foiutione quxftionis lignauu Arilt . in 
luofcrmonccuin dixit.tcntarcA:c.Tentarecnimfo!cter 
fc rcfpec"tu diff iciiium qux ditTicilc cft 3<. iabori:>fum 
ccre. vnde cum ipfc non dicac fimplicitcr cj> ridicuium cft 
demGftrarc iiacuram clTc , fcd ccntarc dem6ftrarc:in lioc 
vidctur tnucreq» naturam elTc poteft dcmoftrari modo 
prxdi(^to:fcd tamcn ridiculum elt tcntare t jquain lit dif 
ficile& iabonofum demonftrarcnaturaelTcEt hoc cria 
fignihcac litcra qux fe<5uit ur:manifcftum cnim cf huiui^ 
modi rcrum funt mulra,f.qux moucntur & quicfctir.vn 
dcfiquisaliccrccntetdemonftcarenacuramciTc ipfc pro 
cedet cxminusmanircfti$:&hoccrtcontraracionem:ct 
pcrconfequen$rcprchcnfibiIcA:dcrilibilc:dcmonfti 
enim manilefta pcrimm.inifcicaiion potenia|Ml 

Vltcrius coniydcrandum q> hnmincs inucniuntur du 
plicitcr difpofit, 6i tdonei fecfidum inrclleauni: quidam 
cnimbcncfuntdifpofitiA:idonciadPhilofophuA:ifti ^uf'male 
o rcciptuntpt<3pofitiones pcrfeiiofascOmodo quo rcci^ ilifporitji^> 
pidcbcnt,f.fincrocinationeexprclTj.AIi)verofunc ma bare. 
ie difpofiri fccundum tncellccfcum vel cx natura vcl cx c6 
ruecudinevelexvcroquevel cx defcL^u cxcrcitacionis: 
6C ifti aliquando non rccipiunc bene propoliciones pcr fe 
vcras & nocas fcd neganc eas auc pecunc cas dcmonftrar 
ri:& caic gcnus hominum nunquam pot eft philofopha^ 
ri.vc dicit Comme.hic.cr apud talcs vc eis facisFaciac vci ^ 
cur Arifto.quandocpauibufdamvicduvfttonibus A pro 
pofirionibus famofioribus vcl fimplicicervel apud lilos 
qui fic Aincdifpofici:6: hxceftdov^tnnaComc.fupcr Sc^ 
cundoPhyfi.cap.diccndumigit primum vcrfus fincm. Com?,t«« 

Pcr prxdi<fta patec ad racioncs. Ad primamconcc^ 
doq>nacuramelTe porcft demonftrari modoprxdictos 
fednondebecdemonftrancxintcntione dC pcrfe rancp 
ficdifFicikA: labonofum.V ndc ficincelligo,c^fi aliquis 
vel litrmone vcl fcripcopromtcccrec alicui :difcipulo hc^ 
^ neidoneodiC difpolito doccrcphilorophiamnacuralem: 
ipfenoncencrcturin iibro fuo fcnbcrc dcmonftratione 
ad demonfb-andum iftam conclufioncm.f.nacuram elTc: 
ncc fimiliterfivcrbodoccrcc non tcneretur cxprimere 
talem dcmonftrationcm.Sitamen aliquis minus bene di 
fpofitus vel malc ncgaret naturam clTe pofTct ei demon^ 
iiran. Etperhocpatctad fccundani racioiiem. 

Ad ccrciam dico brcuiicr cj> primum pnncipium non 
dcm<>nflrarur aiiqua vcra dcmonftracionc: fcd folum de 
monltrattoncfecundum quid.f.clenchica fcu rcdargui^' 
tiua qux proccdit cx coccfTis ab aducrfario dC nullo mo> 
docx vcrcnotionbus ncc fimplicitcr nec alicui. vt pjtet 
ibidcm:fldcumdiciturtj>omnisfyliogirmusex nccclTa' 
Tijs cft dcmonflratio:vcrum eft cx nccciTari)t notionbus 
conclufionc 6C uon alitcr. 

Ad quarram cum dicitur marcriam ciTe STc.potcft dl 
d c|» ibi eft faiiacia accidcnris . Nam ipfi maccnx cxtra^ ^ 
neueftcffitnaturarefpcc^tu hiuusactribuciquod eftdc' 



f(>oficis:notumcft fignificacumalicuiusnominisvclefrc D monftrariclTc.Vndcnunquammaccnademonftrat fub 



alicutusfubicifti vcldigniAccs,fupetHuriclTet illud por^ 
dinare fcribcndo vci loquendo: vt cp aliquis prxordina^ 
rccquid lignificac hocnomcncaliditas vcl fngiditas:vcl 
quod ipfacalidirasfit:6c ficdccxtcris.modomtellec^tus 
iicurdi: naturanihil dcbet facfrcociofum : dC .ppter hoc 
dicit Lincori fupcr Pnmo Poftenorum cap.de compara 
tioncdcmonftranonum.c)>mo3 cftPhilofophorum poj- 
ncre vcrba ad immitatioiicm naturx quf non facit pluri 
businftrumcniisquod poteftfaccrc vnico inftrumeto. 
SimtliccrautcmcV: cadcmrationccum aliquod complc' 
xum fit notum dC manifcftum:& tcrmintsintcilev^tus iio 
poteft cfTe dubium,ncc apparcrc laifutn : non dcbct dtf 
<flor iliius fcicntif conan dC laborare ad dcmonftran^ 
dumilludcomplcxum.Etc|> vera fini prxdiifca manifc 
ftc docct Anfto.in Primo Pofter.cap.diffidlc autcm eft 
cognofccre fi fcimus auc non.in ifta parcicula.C^uafdam 
tamen rciencias mhil prohibec quxdam eorum dcfpicoc 



racioneclTequanacura,fcd fub racioncqua maccria-oC 
hocnoncftremotum cji aliquid dcmonftretur efk fub 
vnararionc fpcciali5dnon fubaliacommiini&not.i ra* 
tione.Ereftconfimilcargumcntum,vt fidiccrcturccru» 
dcmonftratur clTc vel aliquod aliud antmal cuius clTc n3 
efl notum , fed ccrrii cft elTc aial:crgo animal dcmofrra^ 
tur cfTc. Vel fic.dcus dcmon ftracur clTe:fcd deus cft ens: 
crgo cnsdcmoniVracurcfl'e:di:fitfto cft mclius cxcplu: 
inquiremclius. Dubicanc .iliqui, quiacadcm viainuc' 
ftigacur fi cita: quid elc.vt Anft.vulc SextoMcraphy. 
Conftacautcmc}> quideftipliusnacurf inucitigatur.vt 
patct m litera.Et poccft dici qi cadcm via dcmonftraciua 
dcipnori inucfcigatur fieftdCquidcfc:fednoncfc nccef 
fc fiquidcfcinucfcigacur aliqua via non dcmonftratiua 
()>proprcrhocdemonftreturfi cfcfiucipfum clTc: nunc 
autcm ipfum quid cft nacurf non demonftracur ibi dc na 
tura.C^iatbidicic CA>m.<^p€rfyilogifmos hypoiheiw 

CM 



Tcx. ci. 



QVAESTIO 



SECVNDI 



III. 



Tcx.c.7i 



Tcx«c«(o. 



Tcx«c: tt. 
T^.c.ii. 



Te<.c.i. 



Tcx.c.«i. 
Tcji.c* tz. 




Conclario« 
ncf trcj.c6 
clufto pru 
probabil^. 



cos nullum ignotum dedaratur omnino,C demonftratio 
nerimplicttcrfcdvtimurcisadconfirmandualiqua ma 
nifcfta pcr fc,fupplcbciiedifpofitts,qux tamen indigent 
modicula dcclarahonc propier non bcne vcl minus bcne 
difpoIitos.Nuncautcm Artfto.adinqmrcndumdiffint^ 
tionemnaiur(Vtiturfyllogirmo quodam li^'pothetico: 
quod poteftfic videri.Sinaturaliadifteruma non lutu' 
ralibtisper principium motus 5i quictis in ets: natura 
cft id pcr quod naturalta diffcrunt a non naturalibus : fc^ 
quiturq>naturaeft &c. 

Vidctur autcm natura &I fubnanria corum, 
quac naturafunt^quodpnmumincft vnicuicp 
nonformatum pcr fcipfi.im , vt lcciuli natura 
lignum , ilatuae autcm zs dCc. 

Q.V A E S T I O I 11 . 
An MdreitdCrFonnd/intNdtnra. 

Ic quxrituT, vtrii materia,& forma fint na' 
tura. £tar5uiturprimodcmatcrtac|> nu 
fu iucura:quu quod demonftratur cflc , dC 
potcft 8C dcbct demonrtr.iri cn'c,non cft na 
tura:hoc patet cx prxccdcci quxftionc . fcd 
materia demonftratur elTe,vt patet in Piimo huius,et in 
de fubfticia Orbis:quare 3Cc. Item fccundo , auod eft 
ia pocentia ad natur j non eft naturaiHcut quod eft in po^ 
tentia aniniaJ non eft animal . fed m at ena cft in potcntta 
adnatutam:cftenim enspotcntiaexPrimohuius.&Sc^ 
ptimo Meta.quare&c. Item tenio, quod eft in poccn 
paadcnsnoneftens,&:pcrconfequens non cft nacura. 
quia natura dcbctclTccns:fed materiaeftinpotemiaad 
cn8,quia cft in potcniia ad cffc: cns autem ct eirc fiint idc, 
V t capicur cx Quarto Mcca.quarc 6ic. Deinde quar/- 
to arguirur de forma:q> ipfa non ftc iiacura.quia quod ac 
ctdic nacurf noii eft nat ura.hoc eft cuidcns.Scd for ma ac 
cidit naturx,f.maccri( cum polTic ci adelTc& abellc prx 
tcr corruptionem fubicai.f. materif .quarc&c. Itcin 
quinto.fi materta SC forinaeftiiat^ra:tuncvniusrci na^ 
turalis erut plures nacur;, cum vnius rei nacuralis fic ma 
tcria& forma.vc pacec in Prtmo huius.etSeciido.Scd in 
conuenicns vidccur cj» vnius ret nacuralis fint plurcs aa^ 
(ur(ficucp]uriumreruinnaturaliiifit vna iutura,quia 
ctiam vna res nat umlis ciTct plurcs.quare 5Cc. Itc fex^ 
to.quodcftensabfolutum no eftnatura:quianatura cft 
quid rerpctfliuum cum fit pnncipium dC caufa . Scd (ot^ 
ina cft quoddam abfolutum,cum fic fubft2tia:loqutrour 
cnim dc forma fubftanriali.quare &c 

opposiTVM arguiturautfloritarc Artr.tn tftoca^. 

CONCLVSIO 
Et C cam miteria qnim fortna fint naturi.forma taincn 
venus&pnusnjcurj cft quim m:iteria. 

AD quzftibnem reducendum eft ad memoriam, 
quid fic maceria pnma,& quid forma fubftanria' 
]i&,6C quid nacura:&quia ifta funt facis noca pa^ 
rum criam excrcicans,idco penranfco 6C dimicco iftj de 
fcriptioncin. Ecdicoadauxftionem tria.Primo, mi 
teria e natura.Scctido,q> formacft natura.Tcrtio forx 
ma magis.i.verius dC p prius eft naiura qp materia. Pri 
mum poteftoftendinutone,quam ponit Artft. tn lirera. 
quameriampofuenincquidjantiquorum.Quia ficut fc 
habecmaceriarei arrificialis ad rcartificialc,hc maceWa 
rci iiacuralis adriinacuralc.hxc vidccfatis manifcfta p 
cSueniencem fimilicudtnem.namficucinlec'tuIo,qui cft 
rcsarcificialis, eftaliquid aliud fubicfftum prfccripfam 
formam leifluli,6C fimtiicer la ftacua 6C tn alijs rebus artt 
ficialtbus,fic in xre dC auro, 8C tn altjs rebus huiufmodi 
nacuralibus videcur efTe aliquid altud pr^ccr formas ifto 
rum.fed mareria rei arcificialis eft fubftantia ipfius,vt li^ 
Snumcftfubftantia lc(ftuliOi:iuuura,iuiulucr auccm 6C 



■£ inali^.QuodprobabStantiqui&fpecialiter AnriphS, 
perhoc fignum:quia,fiIc<ftuIuscaditautponatur in tcr 
ram,A: pcr puirciaiftionem accipiat potentiam germini 
di&generandi,nongenerabitle(ftulum,fcd Iignii,dL fic 
matcriarci artificialtscftilludquodgencrac libi ianilc, 
ron autcm cius formam:cale auccm clt nacura fubila< 
lia rci; manifcftuni cft igitur,q» inatcria rci arnficialis eft 
cius fubftancia fcu nacura,fiC per conlcquens iiiaicria rci 
nacuralis cft iplius nacura. Sed aduertendum,c]> antid 
plusextenderuntiftamracionemq^ dcberent : quia pcr 
camnonfolumputaucruc,q>materiareinaturalisfic na ' 
tura&fubftancia,fedq>fitcocafubftancia rci n.-tcuralis: 
quemadmodum enim matcria rei artifictalis eft cius toca 
fubftantia 6C forma eft accidcns inducftuin ab arie.ficpu 
taueruntq>iplamaceriaeileccocarubrtancia rei natura^ 
ris,6C omniaalia,qux funt in re naturali cfrenc difpoficio 
ncs accidcntalcs. Vndcignoraucrunt formam fubftaiv 
tialcin 8C veram inaterum primam,qux eft ens de fe pu 
■* rapotentiapaftiua,vcpacccindiuerfislocisphilofophix 

Arift.Sufficiccarocnhxcracioadmanilcfcadum.q^ hoc Confinnaf 
jiomcnnaturadiciturdcmaicria.Scd polVccalitcrconfir ^bjuoprU 
ii)ari:quiaquodeftprinciptunimotus6dqutccisineo tn ma condu 
quo eft primum pcr fe & non fm accidcns,i]lud eft nacu fionis» 
t» per dirt^initionem naiur(:fed macena prima eft hin5i: 
quare&c.probacioiftius.cumenim ficaliqua tranfmu»' 
tano fubltanrialiSjin qua mutatur nomcn 6C detiimio 
generatio&corruptio,non potcft huic tranfinu<ationi 
primo 6C principaliler fubiici cns ,a^u finiplicitcr,fm 
cftensaiftu.quiatunc forma,qux acquircretur.non da^ 
rccclTc fimpliatcr, dipcr confequcns non eiTct Forma 
rubftantiali*,fcdaccidcnialis:5^ficnon niutaretur vcrii 
nome,i.resnominata,necdtfritutio.rclinquiturergo,<;^ 
huiufmoditranfmutationtfubiiciturprimo&lprincipa^ 
Iiter,5<:perconfequcnsperfc,& nonFm accidcns aliqti 
ensdc fc purc in pot ctia,5d hoc cft inatcru pma.cc ficp» 
G cccq> maccriapnmaeftprincipiummouciidi motugenc 
rationts.dC fimiluerquicfcendifubformagcnerata pri^ 
muro.quare5:c. Sccijdumdeclaratur:quiaillud, line Conclufia' 
quo nulla res eft nacuralis fimplicicer a<flu,dd tilo habi fccunda j^* 
toftatim eftresnaturalisfimpliciter dCaaujVidcturef^ bauir, 
fcnaturareinacuralis.hoccftnotum.fcdfineformafub' 
ftanaali nuUa res cft naturalis fimpliciccr&: a>ftu , 6C har 
btta forma fubftanti.ili,ftatim eft res naruralis fimplict^ 
ter&aiftu.quodlk dcclarat Phylolbphus. Sicuc cnim 
ars fe habcc ad illud,quod cft fm arccm,fiuc arcificiale.fi 
niiliccrfc liabccnatura.-idiiIud,quod eft^m naturam,d( 
natura]e:ifta cftconucniensfimilitudo,5C forte erai ia/ 
mofaapudantiquos.fcd nulla resdicicartiticialis vcl fin 
arcem limpliciccr <5l in aitu antc^ habeac formam arcifi 
Cialcm,i3L cunc dicicur res arciticiali$,ciim habec formam 
arcificiaicm.vc iion dicicur aliquid ]c>ftulus,quamdiu fo^ 
lum elt in poccntia ad foi main IcJculi,fiiniIitcr auteni 6C 
inalos . vndc fimLlicer nullarcsdicitur ralis rcs naiunu 
lis,antequam habeat Ibrmaiii taiis rei adu . vt cum alir 
quid eft caro folum in potcti3,ficuc panis vel fanguis,no 
fimpliciier 6C acfiudicitur caro,fcd cunc pnmum,cu for^ 
mam carntshabcc.quatc&c. Iteinilludeftnatura rct 
nacuralui,pcr quod pnncipalitcr generat fibi fimilc : hoc 
cft euidcns eciamfm anciquas.perhoccnim probabant 
materiam rci artificialis cllc eius fubftanciam, 6C forma 
ciusnon clle nacuram fubftanriam,quia,f.maceria ge 
nerat fimilc fibi 6C non forma.vt paccc per fignum Ajv 
tiphoncis prtus ditfrum.fed res nacuralis genem fibt fimt 
le pcr formam,pcr quam cft id quod eft , vt homo fit ab 
hotninc.quarcd^c. Iccmgencractodicicur natura pro 
tanto^ciuucft^^iatn naturam.alitcrenimeft de gcncra^ 
none nat uralt,i3il de artifictali tranfmucationc: quia cranf 
mucacio arcificialis aliquado denommacur ab agcce fuo, 
6C non ab iUo tn quo eft,vt tn rerminum ad qucm , ficuc 
medicaiio noii dicitur via in medicacionc,fcd dcnomtna 
tur ab ipfa mcdiciiuutraniiuutado vao nacuralis dicic cc 

dcnomiuacur 



H 



Ciiitio <ff 
nacurx. 



Q.VAESTIO 



Conclurio 
tcrtia ptot 
batnr. 



Rnlioncs, 



T«t.c. 7 . 
Ex poceda 
4t adu Ct 
fimu&irnu 



Forma fiib 
cuoam • 



dcnominarura termino ad quem fcniper,non aut ab iJlo 
i quo.vt n quid tranrmutatur a ntgrcdtnc in albcdincm, 
nondiciturdcnigran,rcddcalhart: fimilitcr autcm&Im 
ali)s.& (imilitcr gcncraiio naiuralis dicitur narura, quia 
c(i viatn naiuram:conatautcm q< gcneratio cft via in 
formam:crgo forma cft naiura.d: liac funt rationcs Ari. 
tnlitera. Tunc dcclaraturtcrtiumrillud.pcr quod res 
natuxalis ctl cns a^ftu llmpliciter.magis cit natura ,q< iL- 
lud pcrqucdeftinpotcntia.namvnumquodq; tunc dir 
dturcirc nmpliatcr,cumeft aiiu^SC magis qtcucftpo^ 
tentia.vt diC4t Arid.in litcra.fed conllat q> res naiuralts 
eft ensaiftuflmplicitcrpcrformam, pcr maicriam aiitc 
eftcnsinpotcnna.qu3rc&c.Siccrgo detcrmioata fuiu 
tnapriina&c. 

AD pnmam rationem in contran'um,cum diciiur qiJ 
dcmonftratur&c.potcft uiterimi,5Ccum proba^ 
tur,quia naturam elTc non dcbct dcmonft rari,vcrum cft 
fub rationcqua natura cft,itaq> tcntcturdcmdftrart hf c 
proponiio,natura eft. fcd aliquid quod eft ii.itura fuh aii 
qua fpeaali ratione cufyderarum henc potcft dcmdftra^ 
ri.fic aiit cft in propofito^vt pnus pat uit.iujn.n. dcmon^ 
ftraturmarcnj c(Vc,vtnaturaeft, fed demonftratur elVe 
Vt matcna,fub ratione propna.qua cft ens in jMjtentia. 

Ad fecundam ciim dicit ur,qd cft in potentia Arc.veiji 
cft,rieftmpotcntiaadomncmnaturani.fed materia no 
cft in potcntiaad omnem naturam,fcd folutnad natura, 
qux efta(ftuc,ad naiuram autem poicntialcm non cft.p^ 
pne in poteiuta rcmota,tinmo cft ipfimcc. 

Similitcradiertiam,materiacnim noncftin potentia 
rcmotaadqiIcu({«, fcdadcnsaifcUj^^' talcpotccnatura. 

Ad quartam ciico,q> formapropnc non accidit natu 
rxmatcnx,quuacCTdcsdebet habere fubictTtu cnsatftu 
pnncipaliicr,matcria autem quz fubftat formac fubfta^ 
ttalipnncipaliter.ndeftens acftu de fefmq>eft fubiecTtii. 
Et cu dicitur,q> forma adeft etabeft d(:c.dico,c^ debct m 
tcUigipracterfubiecTtiatftu exiftcntis corruptionem. 

Ad qumiam dico,qi vnius rci naturalis clfe plures na 
ttirasacflu nmplictccr,impoiribile tft : fcdnon eft remo^ 
tum,quin vniusrcinacuralis,nnt plurcs naturx,quani 
Viiacftpotcncia& aliaefta<ftus. nam cx talibus.ppne 
dC ftmpliciter fit vnum,vt docet Arif.in Seciido de Ani 
ma.cuiusratiocft.quiailIaconftituuncvnu &:non funt 
nmpliciter piura 6C diuerfa,fed funt tlla,quorum vnuni 
folumeftens,&vnumpropric,fli:.iIterumnon eft fim^ 
plicttcrcns,ncc fimplicitcrvnii.Adhoccnim tj> aliqua 
fint propric plura rcquiritur, vt quodlibct tllorum lit jj^ 
pric cns dC vnum,nunc autcin ens 6C vnum,cum multi< 
plictter dtcantur,qCl proprieeft,ac^tus cft,ct ipfa inateria 
prima, vt nc,proprie 6C limpliciter non eft ens,ncc vnii. 
£t idco compofitum cx matena& formanon eft nifl ens 
vnum nmpliciter pp vnitatcm exiftcntcm in forma , vt 
diciiConiment.Et,cum diciiur,q> ficut pluriuin rerum 
naturalium non eft vna natura 5(:c. Dico q. plurium rcre 
naturahum non cft vna natura fimpliciter aciu 8C fpeafi 
ca,tamcn omnium rerum naturalium gcncrabilium be^ 
ne cft vna natura ens in potentia pura, f. prima matena. 
vt patuit in Pnmo hnius.& fic vnius rci pofTunt elTe plu 
rcs naturx,quarum vna eft potcntia,fiL alia eft a<fhi8:fi4 
tftx nonfuntpropricpluracntia.vtrum autem vni^fub^ 
ftancixnaturalis polTint cire plures naturf , quf funt for 
tnx fubftantialcs,ad pfcns non dccermino,fcd fortc alias 
vidcbttur. PofTct itcrum dcclarari formam fubftatia' 
lon cftcnaturam perdifrinicionc natur.T,quia,f.eft pnn.' 
ctpium pnmij,i.princtpale motus 6C qutctts in eo tn quo 
«ft.quod probacur.cum enim illud fit prindpium moue 
dt&C quicfccndi,per quod naturalia diffcrunt i non natu 
ralibus,illud pnncipalitcrdcbcccirc principium moueiv 
diflf quicfccndijpcrquod pnncipaliterditTcruntnaturX' 
lia i non nai uralibus . ccnum aurcm eft,c}i Oc licct p lU' 
f uram quamlibet difFcrunt naturalia i noii naturalibus 
pcr compararioncm ad acctdcatia , tamcn comparando 



PHYSI CORVM 
A 



IIII. 



matenam ad ibrmam fubftantialem,principalius diftin^ 
guunturnaturaliaa nonnaturalibusper ipfamformam 
qi per matcriamtformarnim&acftus propricfeparat££ 
diftinguir,vtpatet Scpiimo, quare&c. 

Ad rextam,cum dicitur , tllud quod SCc. vcrum cft.fi 
fit omnino abfolutum.ita cp ncc per fuam eiTcncum, ncc 
reraliquidfjbiadditumfitrefpc<rtiuum:fiiii fit abfolu^ 
tum fmilludquodeft& pcraliquodaccidens referatur, Tex,c 
nonoportet.Modo.forma fubnScialis fm fuam clTcntia 
bene eft quid abfolutum a rcfpccftu rclatidis cum ipfa fit 
fubftaiitialitcr fubftanti«:tamcn pcraliquid fuppcraddi^ 
lunifuxelTentixeftquidrefpctrtiuum 6C rcla:um,r.per 
rcfpct^til principiationis feu caufaluatis fuper tpfum mo^ 
tun\:6i hocfufficit.Siccnim dicebatur narurS efle quid 
rcrpe(ftiuum,f.quantum ad rarionem formalem,ii qua fu 
mitur intellctflus eius dC nome:licct fm k,6C fm id quod 
ipfa eftjfii qutd abfolutum:quare non valet. 

B Qiioniam aurem dctcrminatu cft quot mo '^'"•'^ 
dis dicitur natura,poft hoc fpccufaducft, quo 
iTiodo diftcrtMatiicmatic^a Phyfico : etemm 
plana Kfirma habcnt phyficacorpora 8C ma# 
j^nitudincs bC longitudincs & puncla , dc quw 
bus inicnditMathcmaticus SJx.Dchis quidc 
igiturnci;ociaturMathcmaricus,rcd non in^ 
quantum pliyfici corporis tcrmini cft vnum^ 
quodquco^. 

Q.VAESTIO nrr. 

An omnid Mathematicalid a fenfibi%9f;„t Abfiraffd. 

Irca iftud capitulii primo(.]ritur,vtrit enria 
mathematicalia fintabftracra a fcnfibihb». 

Arguttur prtmo cp non,quia gux funt fp 
vnita 3i coiiiuncla lcnfibilibus non funt an 
ftra(ftaab eis.abftra<flum enimidem eftqd 
fep4ratum:&:nihil eltconiundumcum aliquo,& fcpa^ 
ratumabcofiniul: fed entia mathemaiicalia.f.numcr^ 
6C magnitudincs funtconiun(5iacum fenfibi]ibut,f.cum 
caiido,frigido,humidoddficco,vtomnes concediit:qua 
reSCc. Item fecundo,qux funt per fc fenfibilia,no funt 
abftra(fla a fenfibi]ibus:nihil entm eft abftracftum a frip 
fo.fcd encia mathemaiicalia funt per fc fcnfibilia , cti fint 
fcnfibilia C(>ia,in Secundo dc An/nia,quare &c. Item 
tertio,a(:tus non eft abltralitbilisab illo cuius eft a(S» vt 
fatis habetur inSecundodc Anima, 6C Oiftauo Mera. 
fed entu matheinacica func aitus fcnfibilium. probacur: 
quia enna func a<flus illorum,in quibus fcmper inueniun 
tur.Confimtlieninlmaiore vtiturArift.inTcrtioPhy. Tex.c 
adprobanJum,c}>motusefta(ftus entis in pocrntia.fed * 
conftatcf ifta mathcmatica fcmpcrinueniuntur dC A>nt 
in fcnfibilibus.A: uunquam funt nifi in fcnfibilibus, vii>-^ 
' dcin fubftantijs infcnfibiIibusomnino,ficut funt intelli,^ 

genii(,nunquamfuntnccinucnit'iturmagnitudine$,nee 
numeri acddcntales,cum nuUa habcant accidentia fecu^ 
dumComc.Duodecimo.Mctaphy.quarc Afc. Item CCrt>i, 
quano,qux non abftrahunt i motu non funt abftra.5la a 
fenfibtlibus,cummotusfitpcr fe fenfibilis , Sccundo dc 
Anima:fcd cncia inathematicalu n6 funt abftrada i mo 
tu,cuinomnccorpus fitinobilc,&omnequod mouctur 
fitcorpus,Scxtohuius.Et cofirmaturminonquiaquod 
diihnitur pcr motum non eft abftrahibile a motu, vc pa^^ 
tct de fc: fed numcrus diffinitur per motura.eft cnim nu^ 
merus mulritudo cx vnitatibus aggregata,& aggrega* ''"'«.c. 
rioeftquidam motus.vel numcrus eft multitudu miiof 
ratavno,&mcnfuratioeftmotu8.quare 8Cc. 

o p p o s i T V M arguitur audoriracc Arift.in ifco cap. 
vbi vulc apercCjCjj illa mathcmacica,in quorum confyde 
ratione conueniunt Mathematicus 3C Naiuraiis funt ab 
ftra(fb.vDdc dtdt,abftracfueiuin runc,& n£ cfi menda^ 

ctum 




c ^ 



TCT.C. 

Com . 
Tcx. c. 



Tfx.c. 
T".c, 



Tex.c.ii; 

Etymolo < 



Eni nuthe 
nuDcuin , 
faod fic. 



QVAESTIO SECVNDI 

ciumabftrahenfium.ldcmvultinprocrmto de Anima £ 
& in Tertio. Et confinnatur per commune di(rtum,dC 
perhoccj>fcietiideipfis,r. Geometria SC Artthmetica 
dicuntur mathcmaticx,ot eo tj> funt dc abftraai&.vnde 
dicitmathcmaiica amathefis^quod cftabflrai.lo.A; hy^ 
cos fctentu,quan fctcntiadeabftraiftis.idem dictt (Jonv 
men.d^omnes ali) expofitores Anno, 

CONCLVSIO 

Enda mathematicilia licct redi abHr.iaione a renfibilib«neqaa 
quam .ibrtr JCla fmt,nec ca qux ex mtrllf chi aj^cn te Hj ab * 
(baAionc,.ib(1rahiinturtamealtnlibi!ibus ex opcrc 
poffibilisintcllcclm.rccundum rprci.ilrma(pat» 
ticuljrcm abftradionn modum. 

ADquzftionemprxmittoaliqua.Pnnio quid in' 
tcll ■ - 



iir 



Abftrartio 
niircalit& 
intcllrduj 
natura* 



ComS.ii» 



telltgttur pcr ens mathem~aiicuiii quantuad quid 
nominis.eft autem ens mathematicum quatii ad 
quidnomints,llcutnumcrus,&magniiudo,d^ partes tp 
(orum flCperrcpa(riones,&principta demondratiuadc 
qutbus confydcratur in Geomccria &C Anthmerica. 

Vlf erius cofy derandum,t}i muliiplcx eft abftra.fcio, 
BC per cofcqucns multtplicitcr aliquid dicicur clTc abdra 
ftum.Quxdameftabftrafliorealis,& alia intellev.luax 
lis.Abftraitiorealiseftfeparatioduorum ent^m cxtra 
antmam cxifteniium,quxcunq« fint realiter reparaca . tn 
proprie 6i ftricfte abftracTtio dicitur fcparatio aliquoruni 
duorum,quxpnusa]iqualiterhjcruncconiun>.'la,vtdici 
mus liquorem abftrahi ex herbis,6d buty rum cx laifte et 
hmSi. Abftraifuo intelleiflualis cft duplex.vnj,quf per^ 
tinec ad incellc/tum agctc,aha qux peninct ad intellciflu 
pofTibilem. Abftraifho,qux pertinet ad tntellcdum agc 
tcrti eft facere de potentiaincelle/to a<flu intelleiflum, vt 
dicit Commen.in Tcnto de Antma.vtrum auiem intel' 
le(flus agens faciatdepotctiaintcllecfloatfhi intelleiftuin 
cificiendofpccicmintelligibtlcmvna cum phatafmate, 
aut immediate produccndo intellc..^oncm,auc quomo^ 
do,dchocnihiI ad propoficum.fcdalias vidcbttur Dco 
volente.abftraiflio vero pcrttncns ad intclle<flum polVu' 
bilem,vt generalitcrdcfcribi poteft,cllintclle(ffao alicu.* 

ucrlimodc (luod pofterius.Sed adhucifta difttnguttur fm i^fum 
luo poftci pruisdtuerfimodeconiunftumeftfuopofteriori^aquo 
abftrahitur.pnusenim.iliquandocftconiunifliifuo pO' 
ftcriori clTentialiter,f.ct> eft idem ciTentialiter cfi co , vel 
pars ciTcnnx cius,diC fic fpccies di genus dicuiitur c(Te cO 
lunifla.Et fimilitcr fpccies 8C indiuiduuin , dC abftracfbo 
talis prioris a fuo poftehoti eft abftra<flio vFis i fuo pzu 
ticulari,dC cft communis omni fcicntix.nam in o! factta 
potcft confydcran pcr intcllecfcum fuperius prxtcr fuum 
infertus.alio modo prius eft coniuniflum pofteriori acci^ 
dcntalitcr,fic,f.tj>neceftetuselTcntia,ncc pars effcntix, 
6C hoc modo fubictflum cft prius accidctibus . fed adhuc 
cftdupltcicer.namipfum pnus accidentalicer coniun^^ii 



Priut cfl di 



nonconiu 
cUim, 



Tuncdicoadquxftionemmulta.Primo (^entiama^ Conclufio 
thematica non funt abftracfta a fenfibilibus,abftra<ftione P"""» 
rcali.ad quod mihi fulficit ad prxfcns illa ratio, qux sd^' 
ductaeft tn pnnctpio quxlhonis^quiajf.ipfjfunt cuiuu' 
<ftafcmpercumfcnribilibustn rc extraantm.im:nunqua 
cnim cit nec iuic nec enc hnea,qux non fit in aliquo fub^ 
ieiflocahdo vel fngido,ficco vel humtdo,vel mobili mo 
cu rcifto vel mocu circulari,di^ fimiliter cft de ali)s formit 
maihematicis.iftj eiiim,cum fint quxdam accidi:tia, n5 
func excra animam niCi infic aliqua fubftatia nata fubfhu 
reaccidencibus fenfibilibus. omnts auccm fubftantiana 
tafubftareaccidcniibusfenftbilibushabct in fe aliquas 
qualitatcs fenfibilcs.alitcr cnim non clTet a^liua vcl paD 
nua,d£ ficclTct perpctua:5! ficnonclTct denaiura iftaril 
fubftannarum infertorum,qux funt gcncrabilcs dC cot-' 
ruptibilcssnec clTct dc iiatura cali,cuin ipfum calum fit 
avftiuum primodC princtpalitertntcromntacorpora, dC 
habetqualitaiC8fenfibiles,f.lumtna ftelUr{j,et aliarum 
partiuin: ncc enrct fubftantta mouens orbem,quia illade 
bet elTc fine omni magnitudtne.vc demoftratil cft 0.fla 
uo huius. Sed vcrum numen inathem3tici,qui func ac 
cidcnciadegenerequanticacts,po(Itnt elTe in fubftantijs 
uifenfibdibus,d£incorporalibus,dubium cft apud alix 
quos: ramen, fi hic numerus non cft nifi mulntudo indi^ 
uiduoruin ciufdc fpcciei 6C in feparatis a matcna no func 
mulcatndiuiduaciufdem fpeciei,vc videtur velle Arift. 
inPrimo CceliSC jMundi.6iC in Duod;ctmo Meta. C6' 
men.apcrtc.dd habetur ex Sepctino,confequeiis eft,it>in 
talibui fubftati}* non funt numeri mathemacici,qui func 
acctdencta dc gciiere qua;itatis,prxcipue fi verum cft dt 
<ftumC5mcn.in Duodedmo Meia.quxdafunc fubfta^ 
tix fineomntbusaccidciutbus:iIludcnim non incelligtc 
nifi dc motonbus orbium. De hoc aurein ad prxfcns no 
determino:fed ramcn fuftictt mihi,q>ifta cntu machcma 
ticalia nonorontno finc rcaliter feparacaafcnnbus, Ve.» 
rum eft cp Arif.in in Duodecimo Metnphy.&l in.14. alf 
quas ratiocs adducit ad hoc,et cui iueric cur{ vtdeat eas. 

Sccundo dico,c|> ifta entia machcmaticaha no funt ab 
ftra<fta pcr intclle<flum agentem,faltcmtanquieffe(ftu3 
ipfius tncellcifcus agencts.nam effeccus intellect us agccis 
iiumani,vcl cftfpeciesintelligibitis, vel intellectio, vcl 
vtruncn, vt omnes coccd imt,3L patec ex Tertio dc Aia, 
conftaiautem c)>nuincrid(lm3gnitudincsnon funt fpc» 
ciesintelligibiles,necmtcllec:iones:quiaficclTen: in iiu 
tellectu poiTibili,vt in fubiecco:quod eft abfurdum. qua 
redCc. IncelIigendumcti,c)>licetilhieniianonfint ab^ 
ftracca per inccllcccum agencem tanquam cfFectus,pptn'' 
quiipfius,quiacamenabftrahere cft facere de potcntia 
intdlecco actu mrclleccum,<9£ per cofequens abftraht eft 
fieri dc pocennaituellecto accu intellcctum:ifta auccm en 
tiafiunc dcpocentiainieIlcc[isactuintellccca:ideo forcc 
non eft incoauenicns dicerc,q> ipfa fint altquo modo ab ConcIuC» 
ftracta pcrintcllectum ageniem. faltem obiectiue,dC n5 ccrtia. 



poftcnonialiquandopcrnaturamfuamdeterminat fibt H primomodo. TertiodicOjC^iftanoiuntabftracta ab 



SHibile eft 
duplcx» 



tpfum pofteriu8,ita c^ finc ipfonon poteft eiTc,vc homo 
(ibidetcrminat nfibile,ifa c]> nullus homo poceft cfte fub 
oppofico nfibiIitatiB,vel finc rifibilitatc.fimilitcr autcm 
6C in alijsp fc acctdcntibus 6C fubic^'tis,& tale prius ecta 
poteftaDlb-ahi a fuo fupcriori pcTintcllccftum.pofcft.n, 
tntclligi homo fine rifibtlitate,5C ficdc fimtlibus.alio mo 
do pnuscftconiunifiump>oftenonaccidcntaliter, 6Ccii 
hoc ipfum pofterius non dctcrminat fibi ineiTc pcr fuam 
naturam,immo poteft c(Tc fine illo 6C tub eius oppofito, 
vthomo refpeiftufcdercvclalbcdinis,d£ fimtliter Itnea 
cft coniun(fbi accidentalitcr caIiditati,dC non determinat 
fibieamperfuamelTenriam:immopoteftelTc Imca fine 
calidicate & fub fngiditate, vt in aqua. Vltenus con^ 
fyderandum, c]) duplicia funt fenlibilia, quxdam coia, 
qu(,f.omnibus aut plunbus fcnfibus cognofcuncur. alia 
propna,quz ab vno folo fcnfu nata func pcr fc cognofci, 
V t habct dcdarari in Sccuado de Anima. 



ftractibnc pcrtinentcad tntelicctum polTibilem,qux cft 
fupenonsabinfcriori:quiafupcriusdC infcnus vcl func 
cadem clTcncia clTencialicer , vel vnu cft pars ciTeiiti; aU 
terius.vc omnes concedunt.conftnc autem , ifta entta 
mathcmaticalia nec func eadcin clTeniialitcr cum fenfibi 
hbusqualitatibusdiC moribus,necpartes cfTcnnalcs eo/ 
rum,vt maniteftum <ft:quia fuiit in diucrfis prxdtcamcx 
tis.quare dcc. Quarcodico,c^ipfa non funt abftracta 
(icut fubicctum faltem proprium 6C prinapale a fuis ac^ 
cidencibus propri)t.Tum,quia fubicctum propnum cu/' 
tuslibetaccidentis pcrfuam naturntn dctcrminat fibi ilx 
lud,ita,f.(]> finc ipfo e(Tc non poccft,vt fc habct homo ad 
rifibilc,!^ criangulus ad haberc tres:modo ifta cntia ma 
thematicalia nodetcrmmanc fibi aliquamdecerminaiS 
qu.ilKatem fenfibilem,necf m fc,nec(m fuas fpecics . 6C 
inhocdiftertens inathematiaim a fubftanna fenfibdu 
quta fubftantia iuturalis,quan(um ad fiias fpecies.rc 

quiric 



ConclufW 
quarta* . 



EniiHathc 

Runcu no 
rrquincdc 
tcnninjtc 
oiulitntrni 
UoiitMic} . 



B 



QVAESTIO PHYSrCORVM 

quirit dctcmiinatas qualiratcs fcnfibilcf,vtigni8 calidi' 
t3(can6C CiccnMem,dC aqua frigiJiratcm 6C humitjita' 
ccm.rpccies autcm cnns mailicmjrici nuliam dctcrmina 
tam quaJitaccm renfibilc ii bi dctcrminat,immo linca po 
tcft ciFc fine caJidiiate, vc in aqua,&: linc frigiditatc,vt in 
ignc.Et nmilitcrdcczteriscxUtctibusmaihcinaticis re 
fpedu aliarum qualiiatum fcnllbiliua):nullum cnim cns 
purcmathcmaiicumdetcrminatcrcquirit ad fuuin clfc 
aliquam qualitatcm fcnllbdem propric X dcterminate, 
necaliquam complcxioncmdctcrminjtam.ncc combt^ 
nationem dcterminatam qualitatum.vt pacct corydera^ 
ti.quare non crunc abftracla ab eis Hcut proprium fubie 
<flumab accidcncepcrfe. cum,quiaipfx qualiiatcs fcn' 
(ibiles nunquam mucniuniur demoflrari dc ipfis magni 
tudinibusautnumcriii.qualiiatcs dico lciilibiles, q funt 
rcnfibiliapropria.dequibus hic ioquiniiir, vt oliditas 
dC fngidiias,6c limilia huiufmodi.&: hoc efc lignum , qj 
quanntates non lunt propria fubictfta iftaruni qualiiacQ. 
quare&c.Verumefttamcn,()i aliqu; qualitatcs,qux 
funtfenribihac6niunia,ilcut iigurac,vtiriangiilu»,qua' 
dranguluSjpofiunt dcmoiillrari dc matlicmatici!» niagni 
tuditubus,vtdemonftraturinGcomriria,q>fupcr linca 
datam cft tnanguluin xquilatcrum coUocare. Quimo 
dico,q>illacntiamathemacicalia funt abftrahibilia ab^ 
(Iraclione qutnto modo diifta:quia funt aliquo modo po 
ra qiialitatibus iennbilibus,dicente Commcn.in Tra^ftai 
tu de Subftantia orbis,c{i primum rerum,qux exiftut in 
hocfubiC(fto,funt crcsdimcnlioncs.qua-dicuiuurcotp)*. 
vnitasctiam,qu3e cft pnncipiuin numcri , aliqiio modo 
cft prior fciilibilibus qu.ilitatibu$,& func contuntfla ac^ 
cidentalicer iprisfenlibtlibus,d(liiondeterminanc ftbiei 
perfuam naturam,vtpaceccxdi<fh's:ergopolTunc intel' 
ligi finc eis.di: per conle-.juens abftralii.ifid ifte modus ab 
Uracftionu eft alius ab ommbus prxmiitis^d: pu to,c)> eft 
.ppnus mathcmatico.<3i: folct dcfcnbi fic,abftrac"tio ma^ 
thematicaefttiicellcifcioalicuiuspnoris contun "ti inefTc 
accidctalitcr cum fuo poiterion.quod quidem prius per 
fuam nacuram noo determinac fiiit pofterius:,fed lila dc^ 
fcnpcio non eft propria abftra<ftioni machematici, quia 
homopoceftincelligifinealbcdinecanquam prius accix 
dentalicerconiun«fcum cum poftenori,quod fibi iion dc 
tcrminac,6C ramen ifta intcllcvftio non ellet mathcmaci.' 
ca,vc manifcftum cft.& idco multum vidcntur pcccare, 
qui diffiniut abftratftioncm mathematicam.Ec iden for 
ce mclius cirec diccre,q> abftra<fcio mathcmatica cft intel 
letfbo numen,auc magnitudinis aut paftionis iftoru, vd 
propri) pnncipi^ dcmonftraci,non incciligendo qualica.» 
tet fcnabi]cs,nec motus naturalcs. Scxto dico , <^ entia 
mathcmacKalu non funtabftracta ab civ,qux funt fcnfi 
btlia communia:quia ipfaincc funt illa,qux funt fcnfibi^ 
liacommunia,f.numcrus.dd magnitudo,vc patec Secun 
do dc Antma.£ft taroen intclligendum, licec numet* 



iiir. 



3» 



Tex.c.iu 
Inicirs icel» 
ligrsri-ati« 
tcr^jl I',n6 
ip e t jiius» 
lcx,c,t. 



A ftMCtatquareSic. Prxterea.Sientia mathemacica funt Tcnia, 
abftractafm intelIeccum,cumMathemacicus confydc 
rac ea f m tjjabftracta, vt dicit Commcn.i. S:.?. htiius, 
TuncMathcmaticusconfyderabicca^fmqihabcnteirc Tcx.c, it, 
in anima,& fic ciTet artifcx rationalis,vel falcem non rca 
iis:qiiodcilabfurdum.quare6i.'c' 

Adpriinum diccnduin,ficutcomunitcrdici>ur,& ha 
beturexTcrtio dc Animacap. Indiuiltbili.im quidc in 
lelligencia.Incellectumaliquidinteiligere a!itcr qp fit in 
re poteftcoiicingetedupiicicer, vno modo componrdo 
vel diutdedo,ita,r.q> componat aliquid aim aliquo , vd 
magis propne afFiriiict aliquid de aliquo,quod in re non 
inrllci,ncccftidcnicumco.vtdiccdo,K6rftafin.js, vcl 
ncgei aliquidab aliquo.quod in recompctitei. vt dicen 
do,honi^o non eft animal.«5C fic fine dubio incellccius iiv 
telhgcnsalitercp fitinreblfu8eft,vtparctSexto Meta. 
vbi dicit Arift.q> veramalfirmationcm halxt in compo 
riio.ncgationem veroindiuifo,faJfuinaucemhuius par- 
ncioniscontradictionem.d^ ficMaihematicus n5 intcl» 
ligit cntia mathcmatica alicer tp fint in re,f. componcdo 
vrl duiidendoaliier Cp fit in re.non cnim inielligit ea eiTc 
feparatarealiterafcnlibilibus,ncc intclligic ea non elTe 
coniunccacum feiifibilibusivtninc}! enim iftoru falfum 
cft. Alio modoporrft incclligi,cj>incellectus iceiligac ali» 
tertjp fic inre nonafFirmandoauc negando,rcd q» intcilu 
gicaliquid noiimcclligcndo ta,qux lum ciconitlcca, fed 
prxtermittcndora:&:hocfimp!iciintuitu,i>llicnon eft 
i.ilfusiiiicllcctus.vndcdicit Anf.inTeriio de Anima.m 
diuilibiliumquidcmigiturtntelligemtain his cft,circa 
quznoneftfalfum.A: vocatincelltgencia indiudlbilium 
omncm coceptum micIlectuaUm fi ne aff irmat lonc 6l ne 
gacione:ad lioc enim q» incclicccus fic verus.au t non fai» 
fus,non oporiec intelligi omiita qu;cunc{$ ciSiuncca uinc 
ipHrciinrrllecfx.vc manifcl^um cfc cuilibet cxrrciiato 
inPhilofophia, vcrum efttfi,q.ipfc Maihcmaticus bc 
nea(firmataliqua,flCnegacdcluisfcil)ilibus,rcd non ali 
cer qp fit in re,6£ ideo nonelt faifus.vnde 3C Atift . dicit 
intfto cap . De his igicur quidc negociatur, i, fpecuiacur «« 
Machemacicus,f.de lineis,fupcificiebus,corporibus, 6C « 
puncti$,fcd nonmquaiuum phyfi.corporis tcrminus eft « 
vnumquodcp.ncqucaccidcniiafpcculatur inquacum ta <« 
hbuscorporibusaccidunt.vnde fiLabftrahunc: abftra.- « 
ctaenim func,i,aptanataabftrahi racione prxdicca ,6^ << 
non eft mendacium abftralicntium . 6C fuper hoc dcbc' « 
musfuftentari. 

Adaliamdubitationcmconccdo Maiorem.fed ne*. [ififioadli: 
goMinorem.^Cadprobatioiic dico,(%liceiiftaniath&'. cunautn, 
matica non fintrcaltterfcparataa fenlibilibus qualica' 
tibusFm fubfiftrntiam,f.loco6i: fubiccto,iamen iuntdt} 
ftmcta 3C diucrfa ab eiseirentiaiiter SC quiddiraciue, ica 
q> eircncia magnicudims 6C numcrin5 cft cjlentta 6C qd^ 
dicasalicuiusicnfibilisquaiitatis aucmocus,immu fiint 



6C magnitudo non funt abftracta ab illis,qux funt fcnfi^ jy ia diucrfis generibus prxdicamcntorij,vt patet in prj di 



btlia communia, funt t ii abftrahibilia ab ipfa fenfibdica/- 
le fic,q. poiTunc mcclligi fine fcnfibilitatc.nam ipfa fenfi^ 
hilitas,qux eft apt itudo mouedi fcnfum,nu cft idc ciTcn 
nalirer cum cis,fcd corum propriecas accidcncalis , ficuc 
vtfibdicas coloris.vc vulc Arifto.6(:C6men.Sea3do dc 
Anima vnde Machcmaticus,$m cj» Maciicmaticus non 
confydcrac namcrum 6C magnicudincm,Fm tj» fcnfibilia 
func,fcd f m fuas eiTentias inhabicudine ad proprias fuas 
paifioncs demonftrabilcs de ipfis,ec fic patet ad qonem. 

Scdconiradicta funt diDicultaies communes ,61: bcV' 
nx,primo,quiaintelk<.1useftfaIfus,qui intclligit alitcr 

fit in re, vt patct in Libro Peri herme.modo , inteiir^ 
Aus intciligens mathcmaticalia abilracca a fcnfibilibus 
tnccliigitaliccr(j^fintinrc,quia rcalicer func coniuncta: 
quarccftfaifus.quod videiur incouenieiis. Prxterca. 
Inrcilccru5cftfictus,cuinihiicorrcfpondec ex parce rcf, 
vtpatec cxTertiodc Anima:modo:iftiabftracTioni n6 
corrcfpuodctaiiquidapancrei.cuniin rc non fuot abi^ 



cametis.SiiftaelTcntulisSCquidditatiua diuerficas ,cu 
hoc,q> pcr naturam luam non dcccrniinat fibi qualitatcs. 
fcnfibilcs,fufficientrr corrcfpondct abftraclioni prxdu^ 
«.'tXjpropter quodnon eft fic"ca. 

Adaliuddubiumdicobrcuiceradpr(fens,(}>licetifta i^wfio ad 
fint abftratfla (m intelle(ftum dC nonextraaiiimaaiftua<- ''■'ttiuai; 
Iiccr,camcn non fcquicur ti> machemacicf fin t facnrif ra-- 
iion.iles,vel cj> non finc realc5:quia confydcrant ift.is for 
mas f m fuas elTencias in hahitudine ad pafTiones rcaics, 
&:permrdiarraliadcmonftraiiua.Eccuni,dicic Comc» Q.uointel» 
tator,q>Mathcmaticuscoryderaciftafn}C]>func abftra %,'furma» 
<ftaamaceria,dico,<i>iftud dictumpoteftincclligicduplr "2^"V"'<^' 
citcr.Vnomodoq>Mathcmaticusconfyderace3fmq. enna m^a'» 
func abftractaa maceria,ita ipfa abftracrio fit formajc chematicj 
iDcofyderatofcufcibiiimathcmatico.vt cum dicimus, vt rnnt a 
cj>Naturalis cofydcrat ens mobilc f m q> mobilc,i.C]> mo ab 
tus vcl mobilitas fit formale in obiecto cofydcraco a Na '^^» 
curali, Ec hoc modo non puto.vcrum ci%^q> Atachcmat» 

cus 



Q.VABSTIO 

cus conry derat cntia ninthcnaaiicaf m <f abftraifta^ quia 
runcipfcconfyderaretabftra<fJionc,quxeft tntclicSio, 

3uodvidcturabrurdum:qutaMathcmancus,fm<fM4 
lematicus purus.non confyderat nifi numeros 8C ma^ 
gnttudnics,dC eorum partcs pcr fc,.^: pnncipia,&l palTio 
ncs,quorum nullutn el\ ipfa intdlc/ttoeorum.vndt hccc 
MathematicuMntclhgat fuafcibilta.ntintamcn habetp 
hoccoiifyderaremtcUeftioncm eorum al-iftractam , fed 
fbrte Philofophus Naturalu eaconlydcrarct . vnde illud 
problema,vtrumcnttainath<ma«ca lint intelleaa ab^ 
ftraJta a lcnfibihbus.non cftpurc nuthcmaticum , imo 
fortcnullomodomaihcmatu:um,necbabcrc: Phyloib- 
phus matlicmaticus mrdiuni mathematicum ad deinon 
ftrandum iftam conclu(i<)ncm.Aiu>inodopoteft intcl^ 
hgi,q> MatheinaticLiscoinydcfat hunifmodientufnjq» 
abftfada,i.confydcrat abftrada pter fcniibilia,5: hoc 
eft verum.nec fcquitur,fi'confydcret caconfyderatione 
abftra(fhi,q>ipfamconfyderationem abHraiftam per fe 
confyderet.dtcamtguur, <f Mathematicus confydcrac 
ea fni cj» abftrada,t.conryderatione abfha«fta,intelligen 
do ea prxter motum 6C priter qualitatcs fcnfibiles.ec in 
hoc ditfert a Naturali,qui ca confyderat (m ct> funt termi 
iti naturalium,d(: fm q> funt in matena, vt dicit tbi C'om 
inentator.6C hoc futfictt, Confyderandum tamen eft, 
a licet Mathematico conccderetur cofyderareipfam ab 
^dionem fuorum fcibilium.non propter hoc feqiitre^ 
rur,tjielTetrat«onalisproprie:quiaartifex raticmalis ha^ 
bciconfyderare non qufcunc^ entia frm animam,fed ea, 
quxfunt inftrumenra deucnicndi ad notitiam ignoti,dC 
eoriim per fe partes,&: principia.Si: pairioncs. 

TVnc ad raciones prinapales. Ad priniam paterex 
dtiftis. SilVad fecundam.cocludit enimqnftanS 
Tunt abftraiffc» ab entibus,qux funt p fe fenfibilia,&: hoc 
conccdo.tamenbenefunt abftraAa ab ipfa fcnlibthtate, 
6C hocnoneftremotum,vtpatuit.Aliter dicitur comii^ 
niteradmaiorc,q> ilia,c^u{funtfennbt]iaperfc,A£ ^mo, 
non funt abftracta a fcnlibihbus,fcd,fi fuiit fenfibilia per 
fenonprimOjbencpolluiitcirc abftratfta a fcnfibihbu», 
ObieAio &ficeftin propofico 6i.'c. Scd contra hoc dubitatur, 
quia,fi iftaiunc fcnfibtlia pcr fc 5C non primo,i9C fenfibi^ 
liapropna,falicct qualitatcsfenfibiles, funt fenfibtliap 
fc & primOjVt communiter conccditur,fcquitur , q> ipfa 
retitibilia communiafunt idem clTcntialitcr di propri)9,f. 
cum ipfisqualitatibus fenfibilibus proprt)s:quodomnf 
nocftabfurdum.Probatioconrcqucnti{.quia,cum ali' 
quapa(rtovcIproprict3sincftalicuipfei5(: pnmo,tllud 
. . ellidemcireiitialittrcum ilh»,quibusiiicftperfen5pri' 
mo.flcut fupcrius cum infcriori.vel ficut infcrius cum fu 
periori.vt cum rifibile ineft homint per feprimo,^: for- 
npcrfenonprimo,A:]nmi]tccr animali,manifeftum eft, 
homo eftidcm cfTcnualiter cii iftis. Et fimiliter, cum 
magulu» prtmo habet trcs ^Cc.fld ifocheles 6C figura n5 
pnmo.patct quia triangulus cft idcm eircntialicer cum fi 



SECVNDI 



Riifionei . 



"£ nem ipforum diftinguuntur fcnfus partjcularcs,vt vide> - 
lur tn Secundo de Anima,non autem per fcnfibiha com 
munia.quarcSCc. £cel^aduatendum,<)i alia cSpof/ 
fetaiVignan,quareiftafcnfibi]u cumunta dtcuntur coia 
fcnlibiliaperfenon primo:quia nullus fenrut: particula- 
nsperrationemvelnaturamfuam propriam cognofcit 
ifta fcnftbilia,nec mouetur ab eis,fcd pcr aliquam naiU' 
ramcdcmoninibus,vclpluribusfcnfibus.v: vifus non 
pcrcipic magnit udincm f m qi vifus per rationem fua pro 
pnam,quiatuncnullut alius fenfuscacognofcerec:qiiod 
fa!fumcft,fcd pcrrationcmvclnaiuram aliquam coein 
fibi 5: aliis:d£ fic nullus fenfus pticulans cognofat ifta, 
nec inimutaturabil^isprimo fm q>hmoi,fedper fe ad 
pnniorquod enim ineft alicuiratione fuigcncris non in-» 
eftci pnmo.quamuis pcrfc.non crgodicuniuriftafenfix 
bilia pcr (e non pnmo pro cantu,quia hnt fciilibilia p ip/- 
fa fcnfibr.ia propria,dC q> (enlihili i propria fint cauf( fen 
(lbilitatiscorii:immoiprapcrfuinariiramnata funt inv 
^ mutarcfcnrumcciamad^prias charatficres vel fpccicv 
(maliquos:feddiccrencurfenfibiha nun primo raciune 
pridiaa:quianullus vnusfenfusfenfiteaper fc pnmo,' 
vc didumeft^fed rattoncalicuius naturx cois:cui pnmo 
non incft clTc fcnfiiiuum eorum , vt puto. 

Ad tcrtiam,cum diciiur,a(ftus iioneft 6fc.uerum eft,' 
R cft cius adus per (c,6C inquantum huiufmodi.Et, cuin 
dicitur mathcmaricx formx funt a<fius fcnfibdium , di^ 
co,q>funtbenea(ftU5 quidam fubftantiarum fcnfibtha, 
fed non vt fenfibiles,fcd hoc ci» accidit aliquo modo , dC 
idco non cft rcmotum quin abUrahantur i fcnfibilibus. 

Sed aliqlicigant hic:quia cntia inaihematicafunta.fl* 
Aibiiantix fcnfibilis fmeiTecius cxtra anim.im , non.n. 
fm ellc in anima.vc planum eft:modo fubftantia (m clTc 
cxcra antmain cli fcnfibi1is:ergo func a<5tu.s fubliSti; fen 
fibihs fmq>fenlibilis i3Cc.Dico,C)> htceft tallacia xqut' 
uocanonis.Cil enim dicu,q> ifta enna machematica func 
adus fut>ftantix fcnfibUis fm clTe extra animani,vcrum 
G eft f mclTc aliquod.f.f m clTc fubttaiuiale vd accidcnca' 
lc,itaq>lubftanccib fincn*e fubflanrrjle priiic»paliier:SC 
fic lunca^us fublt.intix fcnfibilis fiii ahquod elTe cxcra 
annnam.fcd non ^m omne cfTc cxira aniinain.Ec cum di 
ctturinminore,q>fubftantiaeft fmfibilis fm clVe cxtra 
animam,verumcitfmelTcaccidcntaK-,quod habct pcr 
quahcatcs fcnfibiles.fed non func fm elTc primu5: fubQS 
nale,di: fic (quiuocarur eiTc extra aiam.quarc non valec. 

Ad quarram concedo Maiorem,dC ncgo mtnorc.Et, 
cun» dicitur,«.)> omnc corpu& eft mobilc.conccdo i-j^in re 
cxtraanimamomnicorporiincft mobilitas, tamcn mO'' 
btlitas non eft eiTentia,nec de elTcntra corporciratis, iiii- 
mo accidcns:^ ipfa corporeitas nullam inobihcatc pro^ 
priam fibi dctermiiiat,vc corporeitas. fi enim fibi derer^ 
minarct propnc mobilitatem ad vbi furfum,ei repugna^ 
fet mobtlitas ad vbi deorlum.dC i conucrfo,5: cuin nuU 
la eircpugncc,fcqiiKuri.)>exfcnuilafibideterininac pro 



T<-x.c.*«. 

Quarc fcn» 
fibilia coia 
dicunf 36ut 
rrnribiliap 
Irno prto. 



gura,vcinfenu8cumfuperiori,& cumifochcle ficut cii |^ pric^&tdcopcrintfllevfiumcoiifyderari potetlfinemo 

niferiori.crgofimiliter inpropofiio.fi fenfibtliras pcr fc '^'^- — ' — '^-^ ' -i— o — 

pnmo incftfenfibilibuspropri)s5l fcnfibihbus coibu» 
pcr fc non primo,tunc crunt eadem elTcntialiter. ' 
ditutio ob Ad hoc refpondctur,c^ aliquid inelTc alicui primo cft 
iccUoni». duplicicer.Vnomodoprimitatccdmunicatis , quod cft 
oommune omnibus,quibus illud ineft,5C hoc modo ve-« 
ra eft maior^diminor cft falfa. Alio modo primiiace pnn 
apalitacis,5<: fic maior eft falfa,6i minor vcra.non enim 
• fcquitur,fien4primo,i.pnncipahier,diciturdc fubf^arv 

tia,q> fubftjcia^fic idcm<nrcnci.ilitcr cum omnientc. Vel 
magis ad propolicum.fi proporcio pnmo,i.principaliter 
tnucnitur tn numero,non fequicur qf numcrus fit id^ efo' 
fentialiter cum omni quancicate cui incft proponio,cum 
ettam inter quancitates cotinuas fit proporrio:modo fcn 
fibilia propria non funt fcnfibilia primo primitatc com «■ 
municatis, i3clpnmtcatcprincipalitatis:quiaprincipalius 
6C perfccaus forte moucnt fcafus:^ liecundii du1uKruo-< 



bilitatCjd;: fimiliter fine tnotu. Scd Jicercs,ad min^cor-' 
puKdcccrminacfibi mobilicaccmabluluie,nonhanc fpe 
cicra.vcl iIlain.Dico,q,corporeicas,quxeftquacitasc5 
tinua de fe immcdiai^non fibi detCrminat mobiliiacem, 
redmediancefcibftantia polTibilifibi fubiccta:A: dc ifta 
dcmonftracur,q> omnc corpus cft mobile,5i: i con:n:3C 
Cccorporcitaspojcfcintclligi linemobilitatc, 6C mulco 
forcius finc motu. Scd uliv^ui fophifticanc hic , nacura 
(aac quod mclius eftifcd melius eft fibi deccrminare mo 
tumccnura,cjit non dctcrmmarc.cum habicus fit mclior 
priuacione:quarc A:c,Dico,v-]i natura facit dc concingen 
ttbus,i.depolTibilibus,quod eftmdius.rcd n6 oportet, 
<|>invnoquoq(faciatiliud,quodfimpIici:er rochus eft: 
quiatuncinvnaquaqucmaccnafaccrct lcrmam homi/ 
ni.<;,qu; cft mclior limpiicitcr ailis formis-fcd factt dc pof 
fibihbus,qiiod mciiuseftvnicuicpfm fuifubfcanria , vt 
docct Arift.Sccundo Pliy,& Commcacaror ibidc. Nuc 

auiem 



Obififtto , 
Rcrpolio , 



V 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



V. 



15 



■atajnpficorpor«tari,vrcorporcuas,n5_eftnielrus cp quod Wdcturabrurduni.probatiiT conrcquentiaifja mi 



per fut naturain fibi dcterminct mouim rcctum qi ctrcu 
larem:quia,ri vnriprxcifclibirequu-erct inene aJius no 

Soffct « tne(Te,cum oppofita non fint fimul in codem.di: 
cpertrct vnu<iIloruminotuum,f.illc,cuiuBoppo(iium 
corporeitasllbideicrminarci:cumdemonfbatum fitc^ 
nihii mouetur nifi corpus.hoc autem eflet incoiiuenicns, 
contra bonum vniucrfi,& per confcquens non ci\ bo 
num corpori:quta qd cft contra bonum totius,no pot ef 
fefimprrbonumpartitotius^iSiprfCipue p.irti eflentia-' 
idco non oportet q> corpus ilhi deterintnet dCc. 
Adquintamdico,(])indit!iiiuione dta non accipitur 
aggregario pro motu locali,quo aliqua fibr^nutccm ap' 
, proptnquantiiTvelapproximantur,fcd pro cauCiliratr, 

uac)> cft fenfus cx vnitatibus aggregata.i.cx vnitaeibus 
caufata.6£ fimiliter.cum d«citur,numerus eft mulitiudo 
menfurata vno,non intelliguur mcnfuraiio pro motu lo 
caIi,quo menfura applicatur ad menfurabile, fed intelli' 
gitur mcfurata vno.i.caufata vno.vel vt dicunt ali),mc' 
furatavno,i.aptanaudcrerminateinieIligi per replica' 
rionemvnius.Quomodoautemvniras fi caufa numcri 
& priflcrpium,an ficut pars quSritariuadf dcclTenria ip' 
flus,aut ficut difpofino fubic(fh ad numcriim , bona du» 
bitattoeft:fcd dc hoc aliai. 

Tat.c» it. Abftra<fh> cnim funt m intcttf <fhi a motu,8C 
nihndiffcrt.ncquc fit abftrahentium mcnda^ 
dum graria pratdidlorum. 

Q.V AE s T I o V. 
An Entu mathemddcalid fint abfkdila ab intcl 
Ugibili matcTid i nel qm nam fit ipfontm 
intrllj^bilif matcrui. 



B 




trria,quac poniturin difftnttionc naturaliiaut eft imellig< 
bilisaut non.fi cftinteIIigibiIis,ergon:]turaIiadif7iniunt 
p materiS intelligibilc,5: fic no aliterdiffiniunt $ mathe 
maticalia^finoncftintelligi^bilis^tunc eft omnino igno^ 
ta,&ficpcreamniht1notiiTcabitur,n(c pcr confcquciu 
diffinietur.quare&c. Itemquinto,Matliem.iricus c6 
fydcraiillud^pquodennamathcmaticalia differfit: fcd 
ipfe non confy dcrat nifi dc caufa form.ili,vt dicif Comc- 
tator.inPrimohuius in primocommento.quarc&fc. 

opposiTVM arguitur ex communi dKfto. coitcr.n. 
dicirur,q> cnria mat hemaricalia diffiniunrur pcr materia 
intelligibi1em,licccnop<rmatcrtam fcnfibilem. Et ar 
gutturratione:quta omneens in matcnadepcdetex m-a/ 
icria alujuo modo,S^ fic dchct diffiniri pcrmatcrum:cii 
cadem fint principueffendi 5C cognofcendi Sccudo Me^ 
ta.fed entia mat hcmaticalia fiint in marern,f, numcri dC 
m.ignitudines,vt faiis patet in Secudo huius,6i: in protK 
mio de Anima,& in.i 1 4.Meta.quare dCc. 

CONCLVSIO 

Entium mathematiraliuin intrlligibitii mareria nee rx forma 
lc matrrta compolitu aliquid rit,vel conttnuum.vel iprorti 
pailri quatUJHuz, autdiuifibilitalct.rtur imninus,^ 
per lui tluxiun ipibnjm cjiir.i cH.kd illoru Tub* 
icc}um,vcl getiuiaL diiri-rrntij ,rxquit>u( 
illotum r.ilionri conftant , i quibus 
abftrjcla netjujquam liint. 

DEquxftionecft intelligenduin,<j> diffictiltas 6C 
altercattoeUquid jitmatcria intelligibilis enritl 
roachematicalium.Quidam dixetunt, q> huiuf' 
modi matcria eft fubftantia compofiia ex matena& for 
nia:Qainipfafunteniuinathcmaticalia,vt in fubic^fto. 
Scd illud non eft omnino fecurum:quia aliqua func indu 
utduacntiurnmathcrnaticalium^quxnouluttt ui fublta 
tiacoinpolitaexmateriaai forma,ficutdimcfioncs cor 



Tex.c.»« 



Tcx. c. 1«. 
Tex,c,i4. 



Opiniooe» 
dr matrria* 
UelligibiJj. 



Vxritur,vtrum entta mathemaricalia (inc 
abftratftaimatcnaintclligtbili, aut dcbeat 

diffininpermateriamintelligibiJc. Etar^ C porumccrlcuium.quiafupponoadprxfcns,qicorpora 



Tot.c. 



I. 



Tex,c. II. 
Tex.c.fi. 



guitur primo t)i non debeant dtifiniri p mx^ 
terum incelligibdcmiquia iUa,qux func ab.> 
ftratfla i matcria^non debcnt diffinin per macenam tntcJ 
ligibilcm.hxc videtur manifefta , Sed enria mathematu 
ca funt abftratfca ti matcria, vt patet per Philofophu hic. 
quared^c. Iicfcciido, encia inathcmaticalia no dcbct 
diffininperilIud,quod eftimpofTibile.nam difftnitio rea 
its diccs quid rct debet effe ex partibus poffibUibus in eO 
ftndo,3C poffibtIibuBComponi,ficuttndiffinitione com 
ponimtur,vt dicit Lincon.in Secundo Poftc.fed matcra 
tntelligibUis eftimpoffibdis effe.probario:quiamatcria 
diat cns m potctia, vt patet Primo huius.inceUigtbile au 
tcmdebet effcaclus.veleiuin actu.na iiitelligibilemo^ 
uet intcllcctum, ficut fenfibile mouet fenfum , Tcrtio de 
Aiuma.Nunc auicm omne moucns vel efta<fiut,velha 
ben8avfium,teftc.Anft.Terriohuius.vbidicit,fenipau 



coeleftia funt fubie Jta fimpiicia,uon compofita ez matc^ 
rtadiC formafubftanciali perficiente& tnh(rentc.£t hoc 
teftatur Cdmctator in Primo dC Oiftauo huius.dC Oifta 
uoMcta.di: in.it.&tndeSubftanriaorbis.di: Anft.vi 
dctur hoc velle Pnmo Cct.dC Mun.& o<fbiuo dC Duo^ 
decimo Atefa,Scd fortealta.s inquirctur. Vndc poflct fic 
argui:matcria,p qua diffinitur magDUudo,debec cffc ma 
tcnaomnis magnitudiniE.hoceftcuidcnstfed fubllanaa 
compofita ex matcria 8C (ormi non eft niaceru ois ma« 
gaituduus.quared^c Aliidixerunc,(^maccria tntelli 
gtbdiscntiummathematicaliumcft ipium contjnuumi 
raoriforteexhoc,quu mulcaemia confyderata in ma.^ 
thematici6,Cfigurx,dC carum accideniMlundaiur in co 
tinuo,oCfic vidctur,cj>intclligatfanc"iusTho.in Tcrtio 
de Anima dc in quibufdani ali)s locts.Scd iftud non pla^ 
cctali)s:quiaipfummetcontinuumeft quodJacns ma^ 



temexiftimabitur aliquafpeciesmouens.Itemincelltgu jy tI)cmaricum,6Ctaraennonfundaturincdcinuo,quiAnu 



bile agtt tn intelletftum:form( aur eft agere , Secundo de 
Generarione.cum igiturenB in pofcncia no fit aiflus nec 
ens a;f}u,videiur cj. impoffibilceft cfle matenam iiitellu 
gibilcm.qiiarc&c, Prxtereatcrcio,ficntiamathcma# 
iKaludiffinirencurpermateriam tncclligtbilem, aut in 
corum diffimtionibus poneretur maccria inccUecfhis, in^ 
quaiuum matcria,atumquaiuum iiuclligtbihs per fufiRi^ 
aentem diuifionem.non tnquancum maicna, quia tunc 
omnis matcna poneraur in diffinitiombus eorum:quod 
vidctur inconucnicns.nec inquanrum tnceUigibiIis:quia 
»nreIligibiIc,inquantumintcIligibilc,nonpoteft intelligi 
nilt m habitudtnc ad intellc<rtum:& iicdifftnitioncsma^ 
themaricalcs non poffcnt intdligi nifi intclligcndo inx 
ielIectum,ciiiu8oppofitumpatetperexperientiam, poC» 
fumus enim intelligcre difiinitioncm Iincx non tncelligc 
doincelleifhimnoftrum.quarc&c. Pr(icreaquarto,fi 
iIc,tuncdiffmitiomathcinacicanon diffcrreti natun^i;, 



hil eft materu fuijpfius.etiam numerus eft ens mathema 
ticum,dC m non (undatur in conrinuo fm concinuum 
eft:quia fic omnc conttnuum cffct numeracum,quod eft 
abfurdum. Ali} dixcrunt alucr,dL dixerunc, macc' 
naintelligibiliscnciunimachemacicaltQfuncpartcsqua*' 
iitatiux,di:diuilibilitate8 ipforum,vcmaccria uuclligv 
biIiscircuhfuncfemicirculi,^ficdeali)8.SC diciic iftani 
fuiffeincenrionem Arift.in Scptimo Mcca. d£ hoc pro* 
bani per diuifione,quumatcriaincclligibdis,auttft fub 
ftantta compofita,auc ipfum conrinuum,aut panes indi 
uiduales ipforum machematicahum: fed pnma duo lunc 
rcmota : crgo rentanet tcrtium . fed iftud cft (alfum , 5C 
contra incencionem Anft. Primumpacet,quu macc/ 
nainceUigibiliseimummathcmacicaliuindcbctcffecux 
munisomnibuscnribiumachcmacicts:hoc eft euident. 
fed mulca funcenctamathemactcaliain purts mathemari 
cis coivfy deTara,qux noo habcnt pancs inccgrales , ficiu 

pun..^e 



Prio Phjr, 
Comc.T», 

Odauo 

Phyfi. 

Com,7«» 

Oaauo 

iMctaph)'.' 

Coni^' , 4. 

Dtiudrcio 

.vlrcjphy , 

Comc. to, 

PrtoCiaii, 

Tcx.c.jz. 

Odaiio 

rrlrtaphy, 

Tfx.c.iz* 

Duodrcio 

Mrr.TpIiy, 

Tex.C4t, 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



Rnfiono . 



Non hnt 
aclurxillcs 
ad' inicHr 
p Ipccicm 
atltit, 
Mjtrnairu 

.biccta 



bcui dirii; 
nitp mater 
namcrlltgi 
bilem uh. 



Kndnninfinttum,vcrupponunt,m}gnt(udiniaucno 
pugnat,vc capitur cx Tcrtio Phy fic.Scd per candem ra^ 
tionem probare(ur,q> punaus non cil ma:cru uuclJigu 
bilis hnc(,cum pun(fto rcpugnat cxtcdi in tnlinirum . £c 
fortedicendum,q> magnttudini rcpugnac cxtcndi in infl 
iu(um,cu hoc iit ci imponcH cnim ci cirec poiiibilc , hxc 
potcntia elTct ociofa pcr coiiim ccmpuB xccriiri.bcnc ca^ 
mcn vcrum clt,q>nonrcpugnar magnitudini primo S(. 
^ncipahccr.rcdfotmxnatiirali.Puirccaiit aliqs virertut 
quacrcrc,ad quam partcm Piitloroplii;, pcrcincnt hutuO 
modi diiFiniciones 6C dcmonrirationcii , &. (u con/idcra 
circa hoc,quontam «^^ct pcrfcrutadonc. 

ADprimam racioncdico.cpiftaAincabtb-aifbi a raa^ 
rcria rcnribth,rcd non .tb omni matcna, Ad fccu.' 
dam dico brcui(rr,q> nnn lolum poted incelligi zStas vcl 
habcns aftum^rcd ctiam altiiuid habcns lubiiudincmad 
ailum:quod nccefl a/tus ncc habciis aclum dc lua circn 
ria. Vcrum cil tamen.q) talc non intcllipitur pcrlpeciem 
propriam,vt dici(Ur,rcd per fpecicm avhjs:modo, macc^ 
ru,licct non fit atSu* nec habcns a<flum,tamc habet apti 
tuduicra adai.^um,vt pacccin Pnmo huius.quarc &.Ct 
£tiampo(e(ldici,q>,cumdiciinuscn(ta machcmacicalta 
diftinin pcrmatcnani tnteUigibilcm,non eft incelligcn^ 
datbi maccriaproniaccriaolnopnma.quxert cns om^ 
liino&purcpotentta.namiftjnoned lubie^Tcum lalccm 
propinquunicutushbctcndsmathcmacici.rcd pcr inate 
riamincclhgtbilcm mcciligtmusrukic.flum deicrens ip<- 
fumcns machcmacicumimmediaccvel quall imediacc. 
dC idud non vFr cii ens in potentta pura, vc patet cx pnE 
didt». Vct um ell (ii qi rubiCiTtum dimcnlionum intcrmi 
na(aru,rctlicct maccna prima,c(l cns pura poccntia fecu' 
dum c)> vtdcrur vellc Commciicacorin Tra<ft jcude Sub 
lianciaOrbis, vbi dtcic primil rctf exillccium in hocfub 
tc^to func crcs dimenr)oncs,qux dicuncur corpus. 

Ad ccrciam d(co,q> non poiucur ibi matcru intelligtr 
bilisfub rationequamatcrtain cot,nccfubracionc,qua 
intelhgibtlif ,fcd ponicur aliquid,quod el^ matena intel^ 
ligibilis fub aliqua (peciaJi rationc,fecundum qua habct 
Tiocificareipfum dtmnict~i. vc cum dicimus q> linea cft IS)- 
gicudolinciacicudincS^c.ibiponiturlongiciido fub ro' 
ncfuaproprta,pquanoctlicaturlinea,& no ponicur fub 
ractone qua matena,ncc fub ronc qua intelligibtlis.dC tii 
dicicur diifo per matcnam tntclligibtlcm pro tanto,quta 
non eft p m^teria fenfibilc^f.p fbm relattj ad mocudC jje 
t€,dCciieftaliquomopma(eriam,v( oiifum fuic prius. 

Ad quartam dtco,q> Imo diffcrccer diffintet Nacura^ 
UiSC M.a(hemattcus:quiaMachcmaiicusdif{inicpcr 
lud,quodcil maccriaintelltgibilis,non fic tncclIigcdo,i. 

Eniacenam,qu{ poc intclligi,fcd p materu,non vc fcnfi 
tliscfl,i.iionpmaccrijfumptuin habicudine ad motu 
6C quietc.hoc auc modo non dif^inic Nacuralts, immo p 
maccriam fcnltbilcm,i.p materia relara dC comparacaad 
moiil.vtvtdcbicurinfcquenriqSnc. Verumeit igtmr, 
<f roacciia.p qua diffimt Naturalis,cfl in(clltgtbthB , fed 
non folum clt in(clli|;ibtlts,immoetiam fcnllbtJts modo 
przdi<fto.£t fic,vt lit ad vnum diccre,Machemaric' dtf 
fintt p matcrum,iiitellixtbilem foIu,ita cj> ly folii, cxcliu 
dic matenjreiifibtl»-,Naturalts aiit diffinit p materta fen 
libilc,dil ik muli u dirtcrenter,vt patet cuilibet tntelligea 
ti . vei dicas 3C redti in idc , q> matena,pcr qua dtffinnur 
rc* naturalis,qiut8 fic incelligibdi8,tTi non codcm modo, 
itcut materu mathematicaliti : na materta rri luturalic, 
vtnacuralis eft,a5tnteliVnne mocu,nccell tntelligtbilif 
itnemo(u:fcd ma(cria , p qua diffimt res nia(hemarica> 
cft intclligibilis finc motu cx aliis fcnfibilibus acditibus: 
fCpphocdicitmatcriaintelligtbilis.matcria vcro natu 
rults non lic mcrctur dici tn(clligibi]is,quta non fumtiur 
flnc fcnfibilibus prxctpue llne mocu : It autcm dtceren^ 
turnacuraliadtffiniripcr materiam intelligibtlcm darc^ 
tur ta(€lligic{> in eorum diffmitiombus fumcrctur matC' 
ha finc ficimbilibua. 




(unrmatio 



Ad quintaihpofrcc dia,qDod Commentacor actiJ 
pi( caufam formalcm iarge,proente abftrado per intel 
le:^tumimaceriafcnftbtli.dLhocmodo materia inteJlt* 
gibdis benc cocmet fub caufa formali.ai: fic ad illud dici 

Q.VESTIO. VI. 
AnHdntTaliadiffimMnHrpfTmateriam (enfibilem; » 

Vxricur vcrii cncij naturalia diffinianf pe^ 
macenafenflhilc. Argutturprinuiq> no. 
qadicirAnft.inSeptimoMetjphy,q>nu Xex c 
ierueftivTnocafmrc:6:taIcnon cft pnnci^ ** * 
pti1 no(thcandi.iIii4vJ,nccpc5fcqucns diffi^ 
riendi.cxhocryllogisa. I:cfccijdo,lific,tt'icin diilo< 
nibusfubariinaturalii1eirccaddnamctri:qa repucat in' 
coueniens n Arift.iii Septimo Mcca, vbi vul: , q> diffo 
ftiJjf iion elt p addicame(i'i.corcquccia probac:quta ma^ 
tenanocftfenfibtlisnifi p acciitia,vt manifcftum cic,3d 
3 lk-tndifFonerut3.cnacur<iIiscirecaccris. acctdcs.iuic eft Tex.c,»», 
extra gcnusfubftanttx:5:talisdt(rinicioda:urpcr adJf 
tamcntum, inquafumicur aliquid, quod eft cxcra "Cx 
nusdifiiniti.quarcSCc. ^ ' 

Et c5finnat,quia auc in difroinbuseniiu nacuralii! po 
nttinaccriafcnftbilis,vcfenfihi]iseft,auc maceria,!.') eft 
renljbilis,nonvcfcnfibdiscft.fiprimo mo,fit:fequtc idc 
tiicoueniens qcfprius;fifccundomo,hoc vidcturincon' 
uenietis.quta fic etia in diffonibus mathematicaliii poni 
turmatena,<icftfcufibilis,li:ccno vc fcnfibilisclV^Cnlc 
fimiltterdifjmirent n.itural;a3i:niailicmacicaIia.4rcA;c. 

Ice tertio,illud,qd'clt lingularc.no dcbet poni iii d.iii 
nicioe:qadifFoertdc vfibus^cc ex vribus,vcpatcccxPrl 
tno Poltc.fed macena fcnfibdis i- fingularis , cii fenfus fij 
fin2ulanil,vc pacet m Scdb dC Tcrtio de Aia:quarc fli^c, 
I;equarco,encia nacuraliano diir difriniri p lorma fci^ 
fibilc,vc vr manifeftii:ergo necp macena fenfibile.Si te 
netcofequctia^qamagis vidcrccurdeberediffmirip fot; 
Q m5fennbi]ci.ppmaceria,c£i forma fic princtpahus natii 
raqi matena,vt patuitprius.quare 8Cc. Icc quinto,iI/' 
Iud,qd'no cft limpir notius fuba naturaJi,n5 dcbcc poni 
in eius dilfone,cfi diffo del>cac efTc ex principijs difFiniri^ 
jpncipiaatitfuntfimprr5:fm natura nociora principiay 
tis,vcdrin proamio huiut.fcd maccriand cft qd nocius 
f m naturam fubftancia copofica : quia iJlud , quod cfl 
tiociusfccundum na(uram3cfimpliciter,dcbet elTema^ 
gis, vt dtciturinproa:miohutus.inodo,matcrianoncfl 
inagt' ens fubfiantia compofita.quarc fiilc. 

Itcfesto,maceriafcnfibiJi!ino puccfreindiSonc fuB{ 
nacurali$,vtprinciptiicxtrinfecij:qa noneft agens ncifi 
finis ipfius, vt notii eft.nec vc principiii tntnnfecii . Pro< 
bario:qa pnctpia incrinfcca funt ptes tllius.cuius func pn 
cipia.vt patec in Pnmo huius.mo,ipla maccria no cft ps 
Qddicacis fulix nacuraJis,vc vulc Comctator tn Septtino 
M :ca.cap. Vcru autc idi: vel diuerfum fl«:c.vbi dicic, q> 
jy quiddtcashominiscfthomofccundumformam,di: non 
cft homo aggrcgatus cx macerta 5C forma. 

opposiTVM arguicau<5ionea(e Arift.inmultis lo' 
cis in proocmio de Ala^fli: in Sexco dC Scpcimo Mcta.& 
inifto Scdb libroPhyficorum vidcturtdcm incendere. 

CONCLVSIO. 
Eoti j Narutalia pcr matrr jdcff pcr Rjbic^m , i^od cR 
pnnapium quod rubf{.ic mocut vd qnicti , cjclchfque 
rrnlibilibus quaLcaCibut , dclfinin nccciTinti cl^. 

AD quxfttonem incclligendum efl,qu6d pcr mate 
nam fenfibtlem poiruncintelltgi duo . vnomodo 
poceft acctpi maceria fenfibilis pro matena pru 
ina infbrmaca quahtatibus fcnlibilibus .vel V(ali) lo<t 
quun(ur,proma(eruprimainhabiCudincad forma na^ 
ruralcm,quac6fequiicurqualita(esfcnfibilcs,cc iftom5 
dicuncaltqui,q>cncianacuraliadit)iniuncur pcr macena 
renltbtlcm.Sed,vcbrcuicercxpedtam, non vtdecurclTc 
\Tt vcru:qa cooftac ««corpora cacleftu funt rubftantiai 
landu.fupcrFhy. e naturalcs. 



Tex.c,it, 



Come. «t* 



Prio de aU 
T<x. c.ic. 
Sfxto Mc* 
Tcx.c.z. 
SeptioAlc» 
Tcx. c.i»» 
Sc<te Fhy. 
Tcx,c« tf. 



QVAESTIO SECVNDI 

haturaIes,&mnon hntmatcria primi AibfVanteai for>' 
Cbnclulid mxinhzrenter,vc nititurprobareCommetacorinmuU 
tefpofiua » locu.ad prjfens tii fuppono. Ahomodo poccft accipi 
mucria fenribilis pro fubteiflo,quod ell principiu, 6C vc 
cft principin mocus SC quietis per fe fubdat accidcnci^ 
bus fcnfibilibus.&hoc m6cTcdo, qtcncu naturalta de^ 
bcnt diHRniri p materiS fenribileinn6intelhgibilem,i.p 
fubie<rcum,quod ertprinctpiiimotus,&vtertprincipiu 
motus.Hoc at1c ph5c otidi:quta naturalta debent dtiFiniri 
P tllud,quod cfl propriu principiu ipforii, dC jt quod di^ 
Ihnguunrur i non naturalibus:hanc recipio pro manifie^ 
fta&! concel1a.fed fu&m,quodeR prinapium&c.cfthu 
iufmodi.coftat.n.q>oia naturalia vci func talia fut5a,qu( 
runtprincipi.imo[us&quictis,vcl funt form( cxiflctcs 
(n talibus f13is,vcl c^polita ex formis naturaltbus,ct tali 
bus fut}is:& pcr talc fubm fub runc prjdiiTta difltnguun 
^ curnaturalia j nonnaiuralil>us.inatlieinacicalia,n.^m 

hinufmodi,non rcquiruncaliquod fubicclij^quod Htpn^ 
ctpiualicuiitsdetcrmtnacimocusaucquiccis:immo qd"' 
libctcnsmachematicumindtffcrenicrfc habct ad omne 
motil,vt patuit pnus.Similucr entta diuina,f. incelhgen 
ri{ non ht'ic fubte>fiumaliquod,qiiod fic pnncipium mO' 
tus SC qcns in eo in quo clr,dC fubnet accfitibus fcnnbili 
f • buSjimmofuntfubllitif ImobtlcsflCinfcnfibilcs, vc fup 

ponoad pr(feiiS.quaredCc.SimiIitcr ccia.cnciaarcificiax 
iiafm<^hmoi,non habcnc fubic<5tu, quod fic principjil 
alicuius motus aut quiecis: vc dcKcr Anft.in Scdb Phy, 
TcxtCtS» propcprincipium,vbific dieit,lci^lusautfiCtndumcn^ 
cum &c.vidclitera. Quod aiit matcria dcbcac poni in 
. diffonercinaturalisfub iftarone,vcc(lprinapiumocus 
&quicrts,hocdcclaratur:quiaCcrtiieR,q in diffonc rei 
nacuralis,vcnaturalts,nponatmatcrta,debec poni fub 
ratione,quanacuracn,alicercntmnon diffintrct rcs na^ 
turali!>,vc nacuralis ell , diifiSne naturali.mo,maceria no 
rft natiira proprie,nili fub ifta ronc,vt eft pnncipiil mo^ 
ru$w^quiecis,vtpatccp diffdncnaiur(,qua nullus pot 
. poncremeliorc.^tdicitComcncacor.qiurcfliic. Etcft 
'xnttO* confider3dil,q>,cum mocus fitdegcncrc renfibtlium,vc 
vulc Arift.tn Sccundo dc Aia,idco fubietlil, vt «ft pnn 
ttpitimocu8,raiionabt1iccrdicicur maccria fcnnbilis,A! 
hxc formalis ratio cft diucrfa a ratione forma!i,r6ne etus 
bifftTuc (h diaturinatcriatntelligibi]is,vt manifcftum eftcx 

nitu Si lub pttdtiflis.Itcm,confidcrandc"i,q> mulcu differc fubftjtiaj 
ftantu ait &fubftStianacuralis,vcnacuraliscft:quiatnraitonefor 
hiraln».^.- mallfubftancif nonincludituraccidens fubftanci;. diCO ^ 
/^/ //fi-^ tifiitOfim id quod eft:fed in rSne fubftanti; nacuralts , ^t nacu.> ' 
' fali8eft,includicurmocus,vdhabitudoadmocufldqutc 
tem,imatumq>quidditaccsnaturalm,vc nacuralia func, 
non piic incelligi finc mocu ncc diffinin.i9>^ hoc eft apcna 
rcKnctafiuedoflnna Arift.inmulcis locts,di: Comenta' 
tor.Prtmo Artft.in hoc capiculo dicit ficlmpar quidcm 
cnim5Cpar,d£rc<fh]m&curuuni,adhucailc& linead^ 
»> figurafincmotafuppledtffniirur,vcpatetexliccra fme 



VI. 



Jg ncfmq>naturale,t.fmc|>moucf 5C quiefcit,& intenif»ft 
vel fm atflum vel hm apcirudinc. bx quibus oibus vu 
deturcftcmanifetiiifmtncencionc Anft.fiC Comccaco^ 
ris,q> res naturalis,f m q> naciu-alis cft,includic motu vd 
habicudinein ad motil:d^ tdco bcne poc diffinin pcr mtt 
tena fcnfibilc,t.p fubic(fci~i,quod cft pnncipiil mocus, dC 
Vt eft prinapiii motus.Ec lioc bcnc ftgnauic Comccator 
in Sexto Mctaphy.fupcTvcrba priinii duiTta, vbi dicic 
fic.Nullum tftorii habec dilfinicioi\e abfqi eo,q> illa ditfi 
ntcio accipiac aliquod rranfmutabilc:traiifmutabile aute 
propriifrimceft fubicc^tu^quod cft principiii mocus. £t 
cftconfidcrandumppiuniorcs,c{> cns nacurale duphct> 
ceracapicur.viiomodopropne&ftriifte,dcfic eiis tia^ 
turaletdecft)qcihiisnacura:habens afic nacuraeft c5po 
fitumcxmatcria flC forma,)icutdocct Anlt. in Scctido 
huiu5«alio modo fumicens naiuraic gencralicer cutccr 
prooleo,dequoproprieconlidcrac Phdofophus Nacu^ 
^ ralis pcrSciam nacuralem.Ectftuddtuidteur:quiaqu(da 
^ runccnttanacuralia,qu(funcperfeaccidcnnafubftaciai|t 
naturaliiijVC moucrifurlum ignis,dC ncdeaii)s:eth(cdi 
cuntur proprie f m nacur5,vc docr c Arift.in htcra . Alia 
ruiic fubftanti( naruralcs,d(l h( func duplices.qu(da func 
iimpIiccs,i^djCvSpofic(eK matcru&forma,&ift( fim.> 
plicc»,qu(ja funtpfe fubriftcccsaaii.vtdictidecorpo 
nbuscarlcftibus^i^daruttt p feno fubliltctcs a(ftu,d(^ h(C 
fiint ma(cria,q clt rubicirtft,A; forma,qu( ipfam perficit. 
Modo,iftud dic1ii,f,q> nacuraltaentiaditftntuncurp ma 
tenifenfibilc.t.p fubicJHl,q^cftprincipiilmotu8^vcm 
eftinoibusencibus nacuralibusaliquo modo.vt,fi difh 
niarurtgnis,quieft fubftacianacuraliscompofica.pofTct 
iic dta.ignis cll fubftan tta copofita ex matena ck: iorina 
fbali,qu( func princtpia motiis furfum , proporctonalicec 
auc bc. in ali)s,Et,fi dtfhnttur moucri fur fum,forte dicerc 
cur,q> cft atftus cncts in potcnctaad vbt leuiri,£c,fi difTini 
rctur maccria prtma,forcc dicereiur,q> cft fubin primn, 
cx quo aliqtiid fic,£c fumeretur ibt fubietft{i,q^ eli td^cii 
macena fub ranonc nocfnn in habitudinc ad iatftionc ali' 
cuius,qu( cft aliquo modo mocus.Ec, fi dift initecur for< 
ma fubfcancialts hois dtcerct,ci> ipla cft a>Aus cncik tn pcv 
«entia ad motum cognicionis,qui eft proprius hols p tp^ 
famformani fubftanculcm in!i(rcncemrtbi.Ec, fi ditftm' 
returcorpuscccleftcforte diccrctur,c}>eft (^m rcctptens 
motiiarcularf pperuil.Etqu(racdcilhs cxcpiis quxda 
inanileftatio&excratacio,no auc omntmoda vcriBcx/' 
no.tancumauccmadprxfensmihi fufficic,q> ficuc fub^ 
ftjtia na:uralis dcbct diffiniri pcr matenam, vc cft prin^ 
opium mocu!:,ficqu(ltbetfpecialis rcs nacuralis, li vFr 
dtlfiniatur,dcbct diffinirt per altquod fubicifcum , vc cft 
princtpiummotusproprijdliusret. Vlcerius tnccllig? 
dimi,<f f m Commentacorem in ifto Secundo in fine vlti 
mi capituli per ditfinicionem rei nacuratis dcbet apparc/' 
remaceriatfed hocconctngicduplictccr, Viiomodo fm 
exprxlTionem,tca,r.q>cxprimacurcanqp vnaparsdiffini 



» «dhucfupple diffinicur,fincmotu,f.quia non diffinfunt 
>• finefubicifto,5Chabirudincadmotu. ItctnScxcoMt 
taphy.dtat Arift.fic,Scd ola phyficafilVfimo,>t nafus, 
• Tex.<««. DcuP,^cie8,caro,os,aIal,fbhtl,radix,concxcotaliccr|^l3 
ta,nullius,n.tpforu r6 fine moru eft,fed femp habet ma^ 
teni, lce in Septimo Meca.cap.Qm vero diffS oracio 
ircx.C«»»* cft,dtcit fic.Senfibile nacp aial forfan dC fine motu nd eft 
difhnirc.ecu ibtdemdiac C5mcntacorfic,rc8 nacuralcs 
func econcrarioniathcmacicis:qutddicas.n.rcnl nacura^ 
liii no poc tntelligi fine mocu fenfu.ficuc polfunr intel/ 
Itgiquiddicaccs machcmaricaru. Icc,Cumcncator vcr 
fut pnncipitl Scpitmt fic dicit.In philofophicoauditu 
fcrutacur deprinctpi^scorponsfmc^ cfi nacura)e,i. f m 
inouecur 6i quicfcic. htc aiit gfcrutacur dc ets f m fub 
R&ctaim.Ecce,q^Cdmctatorcxponic ula rcduplicatio' 



Com?,»a, 

Malrria 3: 
pjrccdu| 
aCfrp di I 
niCionc irl 
nacuralis. 



w diacepr(cedcncc,vbificdicic:fiecautcvtt<jimanifefti~t,fl bj rionis,vtfidtC4thomocftfubacdpofita(xtalibus carni 
>• aliquis vtroruc{i cccaiKrictcrminosdiccrc,dCfubdit.Im busSC ofribus,5Caiarattonali,Aliomodofmquatidam 
» par gdc cnim ^.'c.poftca addit.Caro ailt,et o»,fi£ homo. 



Comcn. I» 



confccucionc,ita.f.q> ex partibus poficis in dimutctonc 
confcquacur q> maccria cius dcbet elle talis & talts.Vt,f! 
dtftintatur rcs n«curalts per gcnus dC dilferenciam , vt ho 
mo per animal racionale.liccc enim ibt non expnmacur 
rnacena homtnts,cameii cx lioc c)> cftanimal,fequicur q> 
debet cire copoficuscx materiadifpoGtaad rcceprionctn 
fpecierum fine maceria, vrl ad virturem reccptiuam fpc»- 
cierum finc maceria,i5C cx hoc quod eft racioanaciuum, 
fcquicurquod debcc elTccompofituscx maccria opcimc 
coplexionataad rcCipiendum tnteiittoncs cogitabiles, 
vclaliquid huiufmodi.5C iftomodo vidctur iiucUtgcrc 
'Commcncaior,i3C fic cxplanac Albcnus tbidem. 

ADraMOncsinconcrarium. Ad pnmam diccndu, 
aliquid clTc ignorum f m fc poccft intclligi dupli^ 
Ciicr.vnom5q>nullomupolTic icelligi,5C fic nullu eiu 
eft ignotii.Dullilenimcnscftignoiilnacurah>er«vc dicic 

Commea.ator 



QVAESTIO 



Comc. 
Trx.c.ii. 




Sob(bnti3 



no diifinifp 
itw accnt. 



;Tat.c*i(, 



Irtia tH 
in»%is mt 
^tiAm com 
|po6tum. 



PHYSrCORVM 
A 



vir. 



Commcn.ruprd Pninum de Gcocracione, 6C habccur ex 
TerttOkie Aiiiina.qutainccllc>5tus podibilis ct^poccns 
oia ficn.iniino ipfum non cns non elt C\c ignotum , cj» nui 
IoinodopolTicinceJligi,imointelligicurpcr fpccicm cn^ 
ti», vt coiter dicitund. iic niatcru etiam oino primanon 
clttKnoca per fc vcl fm rc.aiio md pot intcUigi qi aliquid 
ritignocumFm (e,icac^nuertnaiumcognorci finealio, 
fed pcr aliud cognorcicur , 6C lic cfl dc maceru prima : 3C 
talcpodq^ notum cl^porcft clTc pnncipium cognofceiu 
di altcrum 6C difhnicndi. 

Ad Secuiidain patcc ex ditftis . Nam licet accidcns (ic 
cxtragcnu8)ru&z,nontamcnc(icxira gcnus fubii;incix 
naturaJis,vc Dacuraliscft , vtdeclaracum el^ . quatc non 
valec. Itcmdicunc aliqui,qinon omnis Jitfinicio,quz 
ertpcraliquidcxcragcnusdiilinKi.eltproptie pet jddi^ 
tamccum : imooporcec quod diHinitum ipiuni rxillai in 
illo caoc]^ in fuo fubiccco, vc in lublcantia cxilhc accidcs: 
6C ideo,cum accidens diflFuiitur pcr fubioftum , ell ditf6 - 
peraddicamcntum,6Cfubltanttanoncft inaccidentc vt " 
in fubicifio:dC idco,cjfiuis fubilantia di£Rniretur p<r acci' 
(]ens,nonefretpcradditamcntum.hoc lamen llncdubio 
vcn'i eR,qi fubilanna non dcbcc difFiniri propne loquen 
do dcdilfiniiione pct fuum accidens,vt docet Commcn 
taior ui Sepctmo Mciaphy.faltem per accidens,vtacct^ 
dcns cfc,licet forte pcr aliam rationrm pofTcr. 

Ad Tcrciam dico,<}> mairna fcnfibihs beneefl fiiigU' 
lans f m cire extra animam,fcd ^m cire abltra 'lum in ui^ 
tcllcdtu,bcne cll vntuerfalis,dC hocfufiicic.nihilenim.p' 
lubct,tllud,quod fingularuer cxiibt extra animam, viu< 
uerfalucr inielltgi:quod contingit ex abilraifaone virtu^ 
tumuiccilek^cualium,quarum vnagcncrac inicilcifU)^ 
alta rccipit ca,vt decl.>ratum cft in Tcrtio de Anima. 

A Quarta diCo,c^'' inio encia naturalia bcne diiTtniun' 
tur pet lormam fenJibikin.ideft pcr formam, quxcA pn 
ctpiuin,<>^ vt pnncipium motus quiccis.Et, cum diat 
^irtudnonctldi<ftumcoe, c)> ditFiniatur performalicn' C 
nbdcm , fed per matertam fcnfibUcm, dico, <|i pro tanto 
tonc confuetum ei^dici ca dttfmiri ptonus pcr maccnam 
icnribilcm q^ pcr fortnani fcnfibilem^quia nullum cll du 
btum,quin per formam fcnltbilrm dcbeat dtSintri , (mo 

?uati notum cuilibet benc difpofito parum exercitaio in 
hilofophtaNacurali.Echocetiadiac pianc Aritlo.dC 
C6mc.m prooemio dc Anima,fcd de macena magts fuit 
dubium.£C hoc magis ponttur in q5nc ad manitctta'. 
dum&fTequcnnusexpnmuur,vtperconfuetudinc ali^ 
qualiter credatur.Quf enim confueuimus dignamur dt" 
ct 3C confucta funt magis nota,Secundo Meta. Icc for.' 
(cranoquare frequentius dicunturdiffintrip materiam 
renfibilcm per formam fenfibiJemcihquiap matcria 
iennhilem magts dillinguiiur a diuinis cncibus,q^ p for^ 
mam fcniibtlcm.nam p>er macertam fcnfibilr diTtmguu^ 
curadiumis:iSiIractoncquama(cria clf,qutanullajn ha^ 



54 



Matrria eif 
prmt.ipium 
tormz. 
C6mr. |0. 
Tex. c.i. 



Adfektampoccftdici, quod licct materia non ctkt 
principium inirinfccumquidJiiatisnaturalts co modo 
quo pars eft i nt rinfeca toti: tamcn ipla elt pnncipium in, 
tnnlecum fubltantix contpoticx, vt euidrns cft de fe, ^iC 
fic ponitur in cius ditfinuionc.Et adhuc licet non eircr 
quidditaiis,f.formx,camen polFec ctrc princtpiil ininn^ 
fecum ipfius quidduatis, vt propnum fubie(frum ipfius 
quidditatis defcrens cam.5C ideo deberct poni m difftni 
tione quidditatis, Ethocfatis videturrationale.Nam 
Commentator vultin iftoSecundoci^maicna rft caufa 
formx ACpcrconfequrnseiusprtncipium.fiquidemom. 
nis caufa eft princtpium Qiiinto Mctaphy fi . i3C conltat 
q> non cft principium exmnlecum.cuin nec fit agcs , ncc 
finis:ergorclinquiiur,<j, fit priiicipiuni intnnfccuni ip» 
fius tormz.nd quidcm licut pars eft tntnnfeca toti: quia 
matenanoncftparsformx^fedficutfubic^^tuma: ptrfc 
(^tibile eft incnnfecuni fux perfevtioni mhxrcnti , cx qua 
cum ipfo fit vnum ens per fe, aCexiftens invno loco. 

eriamdicirccundumaliquos, cf materta bcne 
eftpars etTenttalis quidduatis nacuralis.Et ad diccum 
Commencatoris,cum ipfedicu.quod quidduas hominit 
nonefthomocompotitusrx maccria 6C forma, vcrum 
eft ex materu indiuiduali hac vcl illa;fcd eft compofitus 
ex maccna 6C forma in communi pcnincnte ad fpecic.^ 
iftud compoficum dicitur forma non propncab infot' 
mando,fcd pcrctrcumlcnpcionem macen( indiuidualis, 
vtdicuc:^ficin(elliguComencacor,cumdicic,c^quid.' 
di(a8hoisel^homofmtbrma,i.c5poluuscx maceria^ ^ 
formapr^cer condiciones indiuiduales 6C parctcularrs, 
qux non funt dequidditatc hominis.dC fimiluer in aliis 
fcd dc tioc ad prxfens uon dctermiDo. 

Demonftrantautd^qniagis naturalcs bCc Tex.c,«i. 

CJ.V AE S T I O VII, 

An tiaaaaUf Vhdofopbus bdbeat confidtrare 
matetiam prinuun. 

Icdeberec qufri,vtruift( (cietif medif flnt 
magis naturalcs qp mathemacicf, feJ de hoc 
qufrecur cum fophifmatibus , SC quxrecui 
tiunccircafequens caprm.Qrnaucetn natti 
radupliciterdicicur. Ec pnmo quxratur 
VtriinaturalisPhilofophushabcat confidcrare matena 
primaro. Arguiturc^non.Pnmo,quiaeam conf/dc 
rat Mctaphyncuc,v(pautinScptimodC O<fiauo 3Cin 
.ti.Meta . non crgo NaturaJis. cx hoc fyllogiza. Ite 
Secundo,nulIus artifrx demoftrac fuum fubiciftuin, ncc 
ea,qux funcancefuumfubieduinfm Lincoii. in Pniru» 
Pofte.6£ Anfto.dicic in eodc , ()> nuilius Scientix eft dt» 
inonftrarepropriapnncipiafua:fed maceria cCi princi.» 
piumrerumnacuraIium:ergoNacuralis no demonicrat 




Tes.c;zi4 
Tex.c. t. 
Tex. c.i. 
Tcx.c.io< 



eani elTcItan ccrtio,ficuc fe habct ars ad res arcificiaies, 
bencmaceriamfmcommuncm dodnnam:A: rationc, p itarehabetnaturaadresnaiurales^pcrcouucnientemfi.' 
<]uafcnfibi]iselt,quu penitu8fuiitmfenfibiles:fedp for miJitudine.fed nulJaarscofyderatprimamarena rcrum 



mim fenlibdem non fic diftinguuctn^ ab eu ronc qua for 
maeft,quia ipfa entia funt qu(da form(.& quauis formf 
son dicantur de eis fm vnam rationcm vmuocam 6C fpc 
oficam,tamendicunturdeeisfm vnam rauonem anax 
logam:fcddchocnonplus ad pr(fens. 

Ad quinta toiutu tuic prius,vbioftenfum fuic quomo 
do matena eft fimpiV nocior ipfo copofico:quia licet non 
Ht maioru encitaciB ipfo,eft camc realicer vlV pnor ip.* 
fo:6C hoc futTtcic ad hoc,vt fic nonor fimplT 8C f m naru^ 
ram incdligendo ficuc prius fuic expoficum.Icc,licct ma 
tcria non fic vcrions enncacit adiualis,quam compoficii, 
ed tamen venoris entitatis potenttalis , compofitum: 
quia compotinjm non eft m potentu niii ratione macc 
ritySCno racionc torm(:irac)> macena per fedd primo eft 
tn poccncia,compoficumauiemnon primo,fcd racione 
parc(s:d^ hocfunictcadhocquodmatcru ficaliquo mo 
donotiorfccundum nacuraro. 



cpnmai 

arcitictaltil,fcd vnaqujcii propru, vt domificanua Iigna 
&lapides,d: fabcrxs,&l medicus corpus humanu^qua^ 
rc nuUa fcientia Naturalis c5fyderat materia prima rerii 
naturaliu. Prxtereaquarto.Naturalis nonconfyJcrat 
primafbrma,vtfatispatecp Comrtarorc i Duodedmo 
Meta.ergo nec prima macerta per finiile conuentens. 

OPPosiTVM videcurincenderc Atifto.inifto capi 
tulo 6C cxpreiTius Commcncator. 

CO NCLVSIO 
Natora)uPluIofophutconrydrr3Clnatrriamprim:im prr lim/ 
plicrm intcllrnus jpprchmfionrm ,.tc compnfiiionrm, 
confidrrac rtiam rublbnCi^is abnrjdai aliquo modo, 
vt horum infehoium eifrMcct cauf( iiMit. 

INteIligendum,quoddemateriapotTumusloqut du-' 
plicttcr. Vnomodo dc materia primaet rcmota,quc 
fcilic«defenocftcns,|nifipurcpotctiapairiua.AIio 
landu.fupcr Phy. e !) modo 



ComS, (I } 



Mjtrria eft 
duplcx. 



I 



QVAESTIO 



SECVNDI 



vrir. 



Enot Aai, 
Com . 
Comc«ks< 



CondalSo 
pnau. 



TcK, c,i» 



nodo vt difpofita dC appropnata a J forinatn:flC hxc eft 
oiateria deternimatisaccidctibus5<:ali)s dil}x>lHionib» 
infbrmata.vt matena caTa & (icca in fuinmo ert maccna 
approprutaigni,a:fiigidaflChumida,aqux,fimilKer5t 
& in aliis. Vlierius confidcrandum gratia Quartf ra* 
nonis inducli,q> im Commcntatorem in Primo huius; 
*^mi.ti. vcrfus fiiicm.formatum duo fum gcncra. C^fdam funt 
Formaru iotmx in matcrns,5ilali* funt non in matcriis , fed fcpa^ 
pia duo« ratxabomnimateria &magmcudinc,3i: hxcdicunrur 
inicliigentix.vt patct in Duodecimo Mctaphy. VI' 
ccnus acapio,q> ipfius matenf pot hcri duplex confide^ 
latfo. vna intuiciua.qux perttnct ad prtmam opcratione 
intelle>fius.autcompofitiuaflC difcurfiua , qux perrinet 
adSecundam opcrationem inteirs,qua,f.confideratur 
macena cllc dC dcmonftratur. Modo dc iftis peccauit 
Auic.fmrecitatioiiemCommematorisin Primo huius 
&.i.Voluit.n.Aui.q>Philofophusnaturalis nondemo 
ftrat maccriam prima efTc Umtliter nec primam formam 
abftraiftam , qux cft Deus fupremus . Sed ifta demrarc 
perttnet ad Philofophum prtmum,fcudiuinum,f.ad Mc 
taphyficum.et Naturalis dtbcc accipere cc fupponerc ab 
ipfo maccnam primam ciTe 5C formas abftra«f«s : S>L hoc 
probauic rone prxtafa,quiaaudiuice>t PoftcnoribiJS 
ana]ycic.q>nullafciademrac fua.ppria pncipiacercuaiK 
cft «!> materia primadC forma pnma func i^di prima prin 
cipia rerum naturalium.quare dCc. Sed ifta pofiiio no 
placet C5mentatori:quia ficut dicit,tmpore eft demFatc 
primam matenam clTc,nifi per fignum iiaturale , ideft p 
tranfmurationem in flia.et fiPr prima formaabfoluta,im 
poiTibiliseft dcmrari nili pcr fignum naruralc,f.pcr mo' 
f um xcemum: talta ailt dcberenc demonftran per Sciam 
Naturalem , qux confiderat figna nacuralia , S>i iion pcr 
Philofophiam Primam. Vnde Commentacor in Primo 
huius dicir, <^ certiOr fcrmonuin , quibus vfus eft Auic. 
addcmonftrandum pnmum principiumclTc, no trafce^ 
dit ordincm fcrmoniun probabilium.E t m ifto capPo dr 
q>via, qua proccfTic addcmr.indriprimum principium 
elTc,eft via loqucniium , &i fermo eius fcmpcr inuenitur 
meliusinter Peripateticos Oi: loqucntcs : vndc peccauit 
pcccato manilcfto cum crcdidit demrarc primum prin^ 
apiumciTedenirarioneeftcntialitcrperrinentcadSciam 
Dnitnam. Dico ergoalucradquxftioncm fmincen^ 
nonemC6mentaioris,primo,ti> Naturalis l^hilofophus 
habct confiderarc matenam primam confiderationein' 
cuitiua,f.fm primam operationcm intellc<flos: quiaqui> 
cucji confideratcompofitumex matcriactformacogn»'' 
«oneperfc;fh,necelTeeftq> cognofcat matcriam 3cTor' 
fnam,vr docet Anfto.in Primo huius: eadcm cnim funt 

Enncipia cfTcndi, et cognofccdi Secundo Metaphy.Sed 
'htlofophus naturalis cofiderat compofita naturalia ex 
maceria 5C forma,f.aIala,platas,ec mineralia:quare 6:c. 
Saendum tn,cj>ipram mndditatem vel elTentiamatenx 
primx non confiderat Naturalis, vt natutalit eft,nifi ha^ 
bitudinead motum,vtpacuitinprxcedctibus. Sccii' 
dodico,q)naturalis Phtlofophus habct confiderare ma^ 
Conclofio riampnmamconfidcratione compolitiua.f.cognofccn' 
(ccunda. doiplam elTe dC demrando.Quod probatur ratione CC^ 
nientacoris:quia dlius philolbphi eft cofiderare macena 
primam elTe,qui habct confiderarc primum medium.ac 
fignum , quod demonftracur e(Te : eiufdem enim fdcnrif 
eft confiderare medium,Si: extrema dcmonftrationis, 
Primo Poftcriorum .fedNaruralis Philofophus prinvo 
«dirc<fleconrideratmediu,(cufignum,quodemonftrat 
materiam elTc:noncnim potcft proprie demonftrari elTc 
nifi per tranfmutationem infba.per qua conuincitur effe 
aliquod ensin potenria pura f m (c.6C eftet dcnnonftrano 
talis,In quibufcunqi entibus eft tranfmutatio in fubftaii 
ria , oporcet clTc matcriam , qux eft ens purein potcotia: 
fcdinentihus naturalibus hoccontingit. quare &c. 
Maiorpacct. namin cranfmutatione fubftanriali muca^ 
tur nomcn flC difFinKio,ita,<f nec manct idem nome,nec 



£ eademdiflfin<rio:inhoc«nim differt trarmutatiofubftSy 
fialisab accidentali.intaliauicm fubflrancialitranfmu^ 
tatione requintur aliquod fubiccftum . hocenim cominii 
nceftomnitranfmutationi. VndefiL Anftot.in Pnmo 
huius dicit,c)> fempet oportet aliquid fubijci quod fif,id> 
eft cui attribuitur fiert:d£ illud fubietfhim debet elTe vnii 
aliquo modo fub vtrocp termino tranfmuutionis . illud 
rrgofubie^um vnum , quod fubiicitur tranfmutaiioni 
fubftaiiali aut de fc 9L fm q> fubiedum.eft ens aiTtu, auf 
«ns in potentia. fi clTct de fc A: >m q. fbm , ens a.ftu , tunc 
rcrminus adueniens nanefTet nifi accidens, nonautem 
f^a:quia fubftaniia non recipitur in ente at^tu fecundum 
th ens actu,fed inagis acadens : dC fimiliter forma, quz 
abtjceret iir ab illo fubie^lo elTet accidens,di non fubftan 
tia.poftqi remaneret idem ens a<flu ficuc pnus.talis aut€ 
tranfmut.if io non eft fubftantialis mutans nomcn dC di£* 
finitioncm , immo accidenralis : A: fic tranfmucario fub> 
ftantiali» non elTet fubftanti.ilisrA: fic patet maior^dCmi 

F nor eft manifefta.quafi de fe.iiam, vt dicit Commcnta' 
torinPrimohuius.videmus idemcorpus transfernde 
camcitate in terreftreitatem , jSd mutatur nomen fli diffi 
nirio,ita non amplius dicitur caro.nec habet diftiniciQ 
nem cami$,fiiniliterautemfl£inalrjs.quare&.'c. dCYxxc 
quidemetiameftdemonftratio naturahs,cuius mediS 
pertincc ad Plulofophum naturalem.quarc &c. Ter^ 
tio dico,q> eciam ad Philofophum naturalem fpecftat dc 
monftrarcfubftantiasabftra.ftasclTeper fimilem ratiiv 
nem,fcdicetquiamcdium,perquod demonftratur elTc, 
fcdicct motus perpctuus conttnuusdC vmformis perti^ 
netad Philofophum naturalem,vi manifeftumeft. qua» 
reSCc Irem demonftrarc entia abftratfta elTe, aut pcr> 
tinet ad Philofophum Pnmum,aut ad Natur.-ilem : coa» 
ftatenimq>nonad mathemacicum.Sed non pertinecad 
Philofophumprimumrqiiia nullusarcifex poceltdcmo^ 
ftrare fuum fubievTtum clTc demonftrationenec propter 

^ qutd,nccquia,cumnihilfitnociusinfnenciaqp fubte<M 
fcientt(;m6,fbrmxabftrac1xfunt fubiccla Philofophif 
pnme,fcu Metaphyflcx,fctlicet partes fubiedtiux prin.' 
cipalis fubicvfli,vt habet videriin Mctaphyfica:ideo vi* 
dctur, <^ n6 habec dcmonftrare huiufmodi formas elTe, 
quared^c. Vndedicit C^ommcntatorvcrfusfinemhui* 
primi,q>,fiNacuraliSnon demonftraret hutufmodi ge^ 
nusentium clTe,fequicur<}>nonelTec aliapars Philofo^ 
phix.nifi Nacuralis d: Machematica.C^od ficapparen 
quia certum cft,<)> Mathematicus non demonftrat ea ef 
fe.i3£nonpocefthaberircicncia de ipfis , nifi cognofcaiv 
tureftc.cumigiiurclTe earum fitoccultum6^ignotum, 
oporiet <,]> dcmoafb-entur cfTc , ancequu cognofcantur 
quidditates corum:fed non polTunt demonftrari pcr fcie 
ciam confiderantem quiddirates eorum:ergo * fi iion de^ 
monllrantur clTcper Naturalem, nuilo mododemoiv 
ftrabuntur e(Te,& per confequcns nulla fcicnria, vel para 
Philofophix entdceis,5:ficnon eruntplurcsPhilofo' 

" phixrarionales&fpeculatiuxjnifiNaturalis fiCMathe 
matica:quodeftabfurdum.Rc!inquiturergo,<{>nacura 
Iwdcmonftrac formas abftra>fcas clTc. Confidcrandii 
ramen, tjialicer confidcrat Diumus de ifti$,quam Natu 
ralw.namNacuralis.vtdK^iumeft, demonl^rat easelTe 
per motum,& non eft alia via philofofica , vt dicit Co- 
mcatat<KinO<flauohuius:dClicconfiderat deiftis fm 
fum caufx m<Mientes,fed Diuinu$,fupponen8 procon 
ftanrii naturalitaliaentia e(Te,confiderat decisfecundii 
cp funt formf fubftantix fcnfibilis & finis,ita<]> confide 
rat Sl demonftrat <}» huiufmodi fubftantix abftractx 
funtprincipiafubftatixfenfibilisfecundum formam 5C 
fecundumfinem.EtvItcrinsaliaprxdicataquidditaciua 
demonftrat de eis,fcilicet <}> funt ai^^puri.et a func intcl 
hgentes,fii: intelleiftf,*: fimilia.ec hxceft do<ftrinaCom 
mentatons in Duodecimo Metaphy. vt patet confid&> 
ranri.Qualiteraucemformxabfolutx funi formx fub* 
ftantix fenfibilts confideraixlum eft,fcd non hic. 

Ad 



ConcIidl« 
tcroav 



Tex.CrflK* 



Phyficuilt 
&inrta.di# 
ucTrimodt 
confiderat 
lubfbmnas 

ComcA«f« 



I 

J 



QVAESTIO 



PHYSI CORVM 



r- VII r» 



Rafioaef» 



Scu potdl 

recisfiiifu 
birdi. 



Mararalir 

formi ptii 
ntuiu 



Ta<»c.x74 



ADprtmamracionem diccduiif,ficucdicit Commc- 
cacorinScptimo Af ecaphyli.<:3(lin Duodecimo, q> 
Atctaphy llcus aliccr conr>dciac pnmam materta , Si alic 
Naturalis.iiamMecaphylicuseamconilderat l-m c^eft 
pnnctpium rul3f,rupp!ccompolup , Naiuraltsaucc cam 
confidcrac f in c}> cll ca crafinucacionis : ifti niodi runc du 
u(r/i,& hocfuFiicic.Idcmhabecurabcodemin Sepcimo 
Atecaphy.vcrfusprincipium:d^viJeaccutpiacec. IcC 
Alctaphyncusconlideracprimammateriampercompii 
rarioiKmadors prim3spartcseniis,& nci^artone?, fiuc 
pnuacionesearum.vt apparecSepttmo Meiaph f i.vbi 
Anft.lic dicit,q> materta non eii quid,t. 116 cfc f ba a<5;ii^ 
fuppie de fe,necquale,ncc q^cum,ncc altqutd aliorii, qb> 
decermtnacum eftens,nrc|t pnuanones,fed fupple pocen 
tta ad omiua hzc.Nat uralis autcm no lic cdfidcrac cam, 
fed inodo prxdn^lo. 

Ad Sccundam,qux ftiic ratto Auic. folutt Comrnta' 
tordlcens,q) matorcft veradcdcmoftraiioncppccrqd, 
&dedcmonftracione limpltciccr.ct pcr demniilhattonc 
{implicicer forcc incelligtc demonftractonetn per caufam 
remocam^tiullaigiturfaenctademonitrat caufas primas 
Vut fubieclidemonftracione per cam,rcd,li cauf; fubie<fU 
'haberemcaufasaltaSjperquaspoftcat demonftrari , riic 
tlla demonihatio pemncbitacirupenorcmrcTam, cuius 
«ft conliderare lilas caufas: tamc fcicnria hcne potel) dc^ 
monftrarc cauias fui fubicifti dcmonftracionc, qux Ht p 
fignum,dicodemonilrationcm quia.f. percltevfcumno- 
cioreni. 6C hocconiingit cumin fciaalii|ua conficSeracur 
aliqinscfrct.1us pcrfe, c^ui noiior cft nobis ip caufi fubie 
<ftt,flC alitcr non.cum Jcmonftratto fic cx notioribus . tx 
hoc fufticit Linoori.in Fnmo Pofte. ad oftcndcndum,<^ 
Artfto.no debutcdemonftrare,q>ipfuro fcirc llt.noniri. 
debuit per caufam, cum nuliius fclx /irdemonftrarc fuu 
Y ubtea um : ncc pnuci pia fu t fu bi ccti pcr caufam oe^ 
•monftratioRcquta, vt inantTeftumeft: quianontifiHyf 
altquis cfTc^fius pcr fc notior nobis conlidcratut tn rcuti' 
tia jeinonftrattua,p>er(]uam inanireftetur,q>ipfumfcire 
fit vcldrbeat niantfel^an,cumbciKdtfpontis fitqyaflp 
fcraanileitumipfumclVc. . ■ 

Ad Tertiain foiuit Commentator , c}> non eftomnino 
riiV:qufa noneft aliqua ars , qux conliderat pnnctpta^ 
.palTiuncs rtcrum arcitidalium in cdi. 6e. idco nullam coiv 
■ftderac matenam primam ivrum arcTticialium. nec (ottt 
cft multum neccllartun),quta ars ordinatur ad faiftion? 
rctantiTctali8,quxeftquid fiiif^ularc:^ tdenfufriciicico 
-gnofceTcmatenriexqua.fedhtneeft vna fcia NaruraltB 
conliderans rcs naturaics in cdi,& prmctpia c5ia dC pif'' 
'ftones c6cs:& lita habct coniiderare macenam pnmarti 
<omimicM:m,5£ dcmonftrarceam modo pr^dicto. 

Ad Qiiartam patcr ex dKftis^quomodo Naturalit c5w 
fickrat formas abftra<fhis,£C formam primam . Et vtde, 
q> noeft Hmilc de maieria prima.di: dc forma primaoini' 
nino:quia prtma materia cft pars tbf naturalis ve! iuhit 
(fcum quiddiiacts nacuralis:&.' ideo Nacuralis habcccam 
conriderare.fcd fortna prima,qu{ cft Dcus, non eft part 
jilicuius fubltantixnatunilis,redfolumcft formaexem^ 
planstfii ideo Naturalis nonconftderat ca,vt forma eft; 
redforte,vteftprimum pnncipium motus, vthab«tv*> 
■dcti in O ^uo hutus : quaic c. 

Q.VESTIO, VIIU 
An Mdtrrid babedt rdtionem cduf*. 

Eicrminatis autcm hts , conHderandum eft 
de caufis.Hic quxritur pnmo fupcr.c.c.i». 
1 vcruminaceriaiitcaufa. Argutturpnrao 
(^non.quianon eftnobilior di dignior 

^ . . I res matenalis. caufa autcm digniorcftcaux 

fato. Iicm Secundo , caufadatcfrecaufato^modo ma.- 
teria non dat ciTc,imtno recipit efTe a forma. Item Ter.' 
tio caufa viiiuerfalitcr prior eft cauikto.PtunoPoftc.Sf. 



5f 

Tcx.c.>u 




C("5. prim.i 



A t.fed^materianoncft priorcopofico.cumadlusfitprior 
potcntia,Nono Aletapliy. Itcin Quarto, li cJTet caufa, 
autciTetcaufarctdtumx,auc luturalui, aut roathematt' 
cx pcr futficieniem diutlionem . quxnmuscnim dcma' 
tenarealiexiftentc cxtraatinnam : feJ non poteft ellc ca 
entts dtuir.i.vt omiKs concedunt:nec.entis nat uraJis , qa 
.quidditas rci nacuralis n5 eft niH fbrma, vt vidciiir velle 
Commen.fli: lic maccrLi noii elc pars,ne'c principtum iiu 
truirecuinqutdditatts n.iuiralis^quarciic. ltcin,no'n 
potcltclTccaufa emisniathcmattci^quialic coqlidcrari 
dcbcrei in Scfa Atathcm.itica , a1 fcladebeatct^ifidfr.nre 
.caufas fuorum lcibilium,inudo,iioc videturcireapcrte 
.Cv)craCommcn. inProoemiohutus,vbtdicic,q> Scictic , 
Mathemaitcx conHdcrant dc caufa tormaii tatil:quarc. 

OPPOSITVM vuItArift.iniftocapitulo,a:Qiiint» Tfx.f:it< 
Aletaphy.A:inalijsmuhisIocis.Lcarguitiirrationc:qa Itx.cJi. 
quod refponJeturaJ inicrro^ationcm proptcrquid , eft 
caufa:nuncautcmniauriarcrpondeturad intc;rogatio< 
ncm propter quid , vt fiquxraiur proptcrquid animiU 
cft corruptibile,p6t riidcn,quta c coporuti cx cocrarq». 

CO NC L V 5: I O; ' 
MatfriaertnafonlfinnomniumcjiiCi qtto3drire.icfirri. 

AD quxftioncm brcutter dico duo.Priraoi^ nuf 
teriaeft caufa rcrum naiuralium cpcri .id cllc , qi 
t11ud,ex quo aliquid coptifitura clc, vtdctiir clle 
pnncipium ipfiuscptuadeJrc: fcJ aisnaiuraIcfu!jlirti-8 
aJlugcnerabilccCcorruptibtkcflcompofttijm ex ma.^ 
terta&: torina.ricut.n.h5 albu» cftquiJ campolicum ex 
iKiic&albcJinc.ficiliatuiuriilis gcncrabil»s5C corrup^ 
tibilucftcomporuacxmaicriaiSi: forma,vc Jocct Philq 
lusinPtimo liuius. Secundodico, c^matcriarerii 
naruraliumeftcaufacarum,q^cumad fi^nquod pacccj 
quia illud,quod cll fu(3m pcr ic trantmucacionis,per qua 
acquiricur res nacucalit,cft cius pnnapium qttu ad ficrt, 
JQ namiiuiufmodicrj(mutatioeftipfumfjcri rct naturajis. 
dC fubm eit principtu etus, cuius cft fuI5m , vt tnaniicltu 
^.quare&ufed coiiftjt,(}) in.-itcria cti fubicdum pcr ffl 
rrafmutatioms ipfius.pquaacquiritrcsnmis.quare^Cc. 

AD primam ratioiicm diciu aliqui,c}> tlla.ppofitio eft 
lolumprobabilis,f.<{>cafitnobi]ior caufato: eft,n. 
VOra in pluribus caufis,r.in agcntc principali,ec forma ct 
&ie,lcdnoninmatena prima,quxeftimpcrfccftiYTima. 
Vcl diccndum,c)> ca eft nobilior caufato.vt caufatii cft. 
fcd non nportetjVt iilud,quod eft ca , fit nobilius fimpiV 
co rft caufatum,&: ficeft in propofito.quarc&c. 

Ad Srcundadico,t]> no cftde ronccSf dare efteaiftu, 
icdad cuiuseiTcfequtiuraltud: (3»:hocbcnecopctit ma^ 
ten(.quarc oLc. Vcl dico, cp matena hcot. dat elTc , noa 
.qtudemejTca(ftu,fedpotentta. 

Ad Tercia dtco,ci> ac1> bti por e potctta ordinc pfcclio^ 
nt«,ct dignitatts.fcd uia giiatiots e cotrart»i,Nono Alet. 
AdQuarcadico,(}>maccnafenlibilts c ca 5i pnctpiu 
D rci?! naturahii,& materiaintclJigibilisclr ca,&l pnctpiS 
cntiii machemaitcalttl,vt oltcfum fuit pus. Ad aucfttv 
ritate Comctatoris mthi vf ,1^ eft difticiic rfidcrc: polTet 
ttidict,(t> tpfefictntclltgit, tj-Matlicmaticus tiu coniu 
derat dc ca formali,id e de cnic abftraifto a maccria fenfl 
bdi,6C no deagccc,Dcqi de h nr.A: calc ens abftraclum tl 
tnatena fenfibili dr forma:cti lioc tii ftabit c]> vnum ens 
tnathematicum fit matcriaitelligibilisa{terius.£ftcrgo 
intenrio Cfimctatons, vt crcdo , q> Matlicmattcus coll» 
dcrat dc ca formali tin.acctpicdo cr»m formaic prouteft 
abib-ahibilis i maceria (enfibtlt, &C nd cofiderar de mate 
ria,ii no eft taic ens,f.ahltr.-ilubile:fed dc tiutena ,q cft 
abltrahibilc a materiafenfibijt,bri por cofiderarc . 6C. vc 
fit a J vniidtccre in ilio fermonc C5mctatoris,ly tm, non 
«ccjudic de caufis ni/i matena lcnfibi]e,& cam agenic 6C 
fini::maccriaaric incclltgtljilc no excludtt.eo c^ i^a c fon 
vtipfecapitforma,fj}entcabftraliibtha matcna fenfi* 
t}iliCCmdiuiduaIid:omninocuinuni.poc cnira quodlitt 
landu.fuperPhy, c 19 bet 



Rrifionei i 



Ci nonefl 

ffmprr no 
bilior cau« 
fato. 



Mathrm.i< 

drui conQ 
dfratdr ca 
fonnjli xas 



QVAESTIO 



SEC VNDI 



XI. 



b« fubievaummathcmaticumtntelligi fineomnifenfibi £ fed fecu ndo modo.vniuer falia rerum naturalium dicun. 
litacea£motuA^contranodenaturalt:d£ficde.fto. ' n-i.Tr..., ,K.>,..r,_ 

jejt,<. «t. Alio autem modo fpcdcs excplum . harc 
autcm rat lo eft ipfius.qiiod aliquid crat cfle,ec 
humfmodigcncra.vt cius.qua: cft diapafon 
duoad vnum,5:I omnino numcrus,SC partes, 
quae in diHininonc. 

aVABSTIO X!. 
An omnts partef definitioms fint fomf» 




Oiiff quentcr quatntur vtrum omnes par-- 
tes diffinitfonis (\nt formx . arguitur primo 
q>non,quiail!ud,quodpdicat de aliquo ef.' 
fennaliter 5C in rc(fto,nonc(leiu8 forma:faI 
fa.n.dfetifta.aiaieftaial.vr dicit Cometa^ 
torin SeprimoMetaphy.fedpanc» diffmuionispracdi' 
eatur de diflfiniroelTenttaliterdC in re<flo.verum enim eft 
diccre.homo eft animal rationaie morralc.5: fimihrer vc 
n eft tfta,antmal rationale mortale eft animal:&: ifta, ra 
tioiiaIceftratinnale:quare6:c. Itciu fccnndo.fi paries 
diifinitionis eirent formf , tunc omnis difTinitio cftct logi 
ca.nam difftnitio dicitur logica,qux cft pcr formam , vt 
accipkurexProctmiode Anima^fedconfequenscft in^ 
conuenienSjUt paiet etia ex Proccmio dc Ala.quare flCc 
Item tertio,fi fic eflet,tuc inateria eiret forma:cu m diffu 
mtioc accipiarur materia,vt patuit. I?c quarto.ols dif 
finitioefr<tdim«nuta,quodeft abfurdum.&: patct confc^ 
qucntij pcr di^lum Commctatori» in l'roacmio dc Ani 
ina,vbi dicit, q. qui in diftinitione accipit fontiam &L du 
mtttit matcnam,exiftimatur q>dimittit aliquid non ne^ 
cclTarium:rcdnoneftita,fcilicetq. dimittat aliquid non 
necefTanum.tmmodimittit aIiqutdnecclTarium:& fic, fi 
partcs diffinittonts fint formf.Si dimitratur materia,erit 
diminuradiff6:quia dimittct aliqd ncccftariu.quareetc, 
opponTVM docct Anfto.tn hicra, 
CONCLVSIO 
Pjrtes Pcfinitionli, rfpirfrj.in.itrrif ntioncmhabent, WWW 
«ffennalcifiifrtdifmiitolormalfsruntmcopstationcad • 
indiuidiKim natuTZ drfinitjr, 
Ltqut dixerunt,qi partc& diffinitionis pofTunt c5 
patanadipfamditTmitionc, ipfum inJiuiduii 
quiddttatisti) diffinirur.Etprimoro6hiit r6n€ 
materif, cu partes habcjt r6nc materij refpctflu toti»,vc 
Tcx cii patec cxiftofccundo.ocs.n.partcscopar5turadton"i,vi 
* * impcrfectiiadpfeirtu:fChfC cftcomp tratio materif ad 
forma.& ideo parres diffonis rcfpedu ditJonis ^ natu» 
rf,cuiusfuntparte«,hiitrationcmatcrif,fcd,fi cdpateo' 
tur ad fuppofitii,tiue ad indiutduii quiddiratis , fic l'c hfic 
ad ipfum p modum cauff formali$:& hocforte declarer, 
quuipff partcs diffVinis funt abftraitf .faltcm fm intcllc 
fiumabindiutduoquidditatis . na matcria indiuiduali» 
non poniturin vcra diff6ne,tliud aii:,quod eftabltraftii 
Fornu ea, abaliquo,videtureft'cforma vclad modum caufx for* „ 
duplidtcT, malisfchabens. Et ad manifeftjtione huius ponis ad^ " 
dunt aliqui,qi forma dupIV accipitur. Vno inodo accipi'' 
lurforma abtnformando,6ihfceftforma,qux eft alte 
ra pars copofiti pcrficiens matertam. Alio modo dicitur 
formapfcparationcm vcl abftraAioiicmi matcria fm 
K,6Cfm intelle<rtu,5i:a matcna fcnfihili 6C intcllipbdit 
& fic intclligcntia fcparata dicitur forma feparara ab om 
jumateriafmefTcflifm dtftmitioncm quidditatiuat|ua 
lumeftcx parre fua.Et alio mododicuur fotma p abitra 
ftionem imateriafenfibili Sm intelle<fium,ac hoc duph' 
cicer . vno modo dicitur forma p priuanonern maccrtx 
fenfibdis,6d in vli dCin parriculart,alio modo per priuax 
honcmmatcnxfcnfibtlisindiuidualis 6C in parrtculari. 
et ptimo iftorumduorum modorumciina mathcmati^ 
calia dtcunrur formx,i.entta abltra<fta fccundum intcl' 
leiftu m ab omni matcna fcnfibili.fli: hoc modo incellexit 
Commcmaiorin pro<imiohuius,vt di<fiiun fiat priut. 



Opi.f.tho 
ine« 



A 



turformf.qu ai>mintellc/ttifunt abilrairtaamatenafcn 
fibiliidiuidu ili.fldfingulari.vtpateccx Septiino Meca. 
Cum ergo dixit Philofophus,c^ partcs ditlonts lunt fot' 
ma,fii>pofitiointelliguurvir,dcbetcapi fornia coiter, 
ita q> funt formf oliquoprf didonl modorii , 6i cft dicc- 
re,c)iocKpartesdiffinicionis fuiuabftratftf pinfcUe^ftii a 
niaicria mdiutduaIi,flC hoc eft verfi.Nam in diffinitione 
hommis non ponuntur hf carncs hf c olTi.nec in diffu 
nitionectrculi ponitur hic fcmicircuhts.vc patcc in Scpti 
roo M -•taphy licf . ec hf c pofitto videtur fatts rationalis, 
quancumaddiftiniflionemdcforma. Scd quod dicic,q« 
tpff parces diffinicionis tn comparationc ad tndiuiduum 
quiddintis non hfit ranbnem materix,non vtdecur rO' 
nabilc:quiaipff partesdtffiitmois funtpanes indiuidui, 
6C partes dicuniur habcre ronein materif rcfpcffu toti'. 
Ettam quod dicifur,q> partcs refpe Jlu diffiimionis,flC 
_ rcfpciftu naturx habct roncm materif,dubium vidctur: 
' quia matcria non prf dtcatur de eo cuius eft materia.fal' 
teminreiflo,vtc5iterdicKur:modo,parteiiaIicuius dttd 
nitionispdicanturdediffinito inrciftoflL pcr fc,dCetiam 
dc nacura,qux diffinitur.nififonediccr«ur,cj»dIud, 
cft proprie niatcria,non prf dicaiur flCc . fcd aliqutd hiis 
modummatcrif poicftprfdicariclTciuulitcrflCin recflo 
dealtero.flL fic intclligitur.gcnus cniinflCdiftcrentia n6 
funt proprie matcriadirlinitionis vd dtfftniti,fcd habcnt 
roodumconfimilc modomaicri(,e6 qr vtruncfi eorii^ni 
k et feorfum cft quid mtnus pcrleflum tota difftnitio. 

Item dubttatur,qiio,fliC quare altquid dicirur forma p 
remocionem m.itcnf fenfibilis:flt tn nontuucnttur^ con 
ucrfoaliquiddiciinaieriapabftravhoncnifnrmx (cnfi^ 
bili$:idcmcnim vidctur clfc iudicium de viroq». Fortc 
hoc ell pro tant o,quta,cii forma lu pcncclior 6C nobilior 
caufa qp materia,idcouomcnformf cxtcnluincft ad rca 
abftra^ tasflC fcp^iratas hn fe ab omni matena,f.ad intd 
Q ligentiaB^quffumnobilioresfli: fupcrioresadnatura gc 
nerabilc dC corruptibilc,vt patct in Duodccimo Meta. 
£t ad huius fiinilitudincm rcs etiam abftra<ftf f m intelle 
<rf ii a roatcna fciinbili,dicun;ur formf ,c>: non dicunt ma 
terif pp abftraifuoncm a forma fciifibilt. Sed.quia f ni 
iftam politionem oportet diccrc q> Arift.vtitur hic no-' 
roine tormf Sm fimilicudine largc,flc cii moduu Arif, 
fuu inrcbus,quf no funt multumoccultfloqui proprie, 
6C nonfohl fimihtudinarie.Ideo fortcmeliuscirct dice 
r<,ficuttnnuttComincntator,cb Anft.intcllcxttdc diffi 
ruionc,quxcftcxgcncreflCdtffcrcntia.Gcnus cnim,vt 
dicit Coininctator, cft foriua viuucrfalis, Oiiicrcntia au 
tcmci^formap3rticulans,vtipfcdicit:flC idem dicttin 
ScptinioMcfaphy.Quahtcrautemifhid fic incelligeiv 
dum,alias inqutretur,li Dcus concclTcrir. 



RcprobS 
opinionua 



DubiCado 
Soluno4 



Infdiia 

litoinf 
mc« 



AD roneBpatetcxdictis.Forma.n.quxeft altcnips 
copofiti , n6 pr(dicat dc eocui* c fofa,fcd fora dicfta 
p abftrafiioneauiatcnafcnfibilibcncprxdicatur deco 
«:uiuseftforma,&ftc inttlligitur (^«partes diffinitionts 
funt formf f in pnorc pofitione.Sed,fi dicamus tj» intclli 
guurdediftinifioiie,quf cftexgcnercflL diffcrcntia, tfic 
cftbenedubiii,quomodoipfunigenusptfdicaitn retfto 
^inc^uiddedtmnito.feddehocaliai.f.in quxftione dc 
copolitionc fpccici ex gcnerc 6C dtrterentia,dic"fum fuii, 
Ad fccundam porcft dici f in diaa^c^i verum cft,fi ont 
nesparicsomnisdtffinicionuciTcnf formx.quanl vna 
fcilicec vttiuerfalis eft gcnus , fli: .ilu,fciiicct fpccialis , eft 
dtffcrentia , tunc omins diffiiiitio elTcc logtca, C^arc 
aurem dKatur talis diffmicio logica, quxcftexgcnere 
6C differentia, bene indigct dcclaratione , fed non hic. 
nos autem non dicimus fccundum primam pofinoncni 
quod partesomncs omnisdtffinitionisfinc iormx, noa 
proprie fumcndo , fcd modo prxdiAo , Alircr poteft 
dici,qu6domnis dtftinr.iologicacftdiffinino,qux eft 
per gcnus.3«: diffcrentiam . flC dc ifto gcnerc loquitur 
Anftcnoncotm loquitur vnmerCaiitcr,qu6d omnea 

partes 



i 



QVAESTIO 



PHVSIC ORVM 



X. 



3<f 



panci omnii diffrnitionts Hnt fortnx/cd dicir indcfini^ ^ cauramoucnsfdifTcaromrcvndeetiamdefinecuiuigra 



Hanc qone 
rii)e qutto 
■tetiphy , 
qiurti. 



l"Tcx,c.x. 

.C. z«. 

Phy. 

CX.C. Z«. 

ItJto Me, 
c.c . iz. 
Secudo de 
anima. 
Tcx, c. if. 
Finit rlldu 
plrx, 
Cum.i« . 
Diiodecio 
Mctiphy . 
Cea»e,70, 



Tex.c.tx. 
Tcx.c.i . 



Finii ^nc: 
rationK at 
nficiahi cft 
duplcx. 




te,5C parrci; qux in rarionc. Terna ft)futacltex prxHi 
<flis.verum entm eft q> omnii diiFinKio eficr diminuca,n 
tnomnidifithitioneponcrcturrolafurma,quj; elt altcra 
parscompolici,d^ nullomodopereamappareret matC' 
na,necperconfecuiioncm,nccpcr cxprcirionem,cc ideo 
Bonvalct rartb. 

Adhuc amcm, qucmadmodum finisrhic 
autcm cft,quodcuius caufa vtambulandiTanf 
tas.pp quid cnim ambiilarrdicimus,ut fanctur; 
&1 Ujccutes lic,opmamuralljgnarccauram. 

aVAESTIO X. 
Anfinisfit caufA. 

Onfcquencer inquircndum efl, vtru dnis (Ic 
caufa.fed hanc quzftioiic rcpofui intcr alias 
Jc quibusttngulanccropinatusfum.Etiu B 
quxrc cuca hoc capiculuin dc cafu 5C {ottw 
iia.l'lacuicarit milii loanni robcrcli huc rc' 
lacain(vc dC cxicras huius opcris ) i fc.ibns cmacularc. 
£c arguitur pnmo()> non:quonuim oninis caufa efl prtn 
cipium:fcdiintsnonc(lpnncipium,quu itnis eil vlti^ 
inum,cx Quuuo,&C prmcipium 3C vltimum opponun^ 
tur.quare A c. Frxierca fccundo ricuc dicuur commu 
nitcr,caufaelladcuiusciTcfcquitaliud:fcdad cfTe finis 
nd fequicur aliud: quu iiius cft vliimum,dC pofl vlcimti 
nihtl fcquit. Prxtcrca 4crtio,fi (inis effct caufa vel hoc 
ciTct f m cftjVel fccundum qp non cll, pcr futlicientem 
dmifioncmcontradictionis.fcd finisnone(lcaufa,fccun 
dum q> non cfl:quia no cns nulliut cfl caufa:quia caufa^ 
litas non futtdatur tn ndnlo.nmiliter finis non cil caufa fe 
cundumqie(l:qaia,quandofaiutascft in corporc indu^ 
^ajtuncccffat medicatio,d£ non mouet plus mcdicus: 
quu habuibus prxfcntibus in matcna cclTat motus. 

OPPOSITVM vult Arift.inQuinioAletaph.fiCSc-' C 
cundo Pt)yrnco.& Secundo Poftcrtorii,& in dc Anima^ 
libus in muliislocis,Et poccft probart nc:tllud,^uod rc-' 
fpondctur ad qonem faiftamp)erquid,cftcaufa:pp quid 
crum quxnc cam.modo, rcfponiiuum debcc iignificacc 
infpccialiquod figiuficat intcrTogatiuumingencraltfcd 
finisrefpondcturadinccrtogacionemfaclS propter qd, 
quu,vt proptcr quid ambulac vr f;uietur : hxc cft ratio 
ArifttnSccundoPbyncorum.&Qiiimo Mcta, 

CONCLVSIO 

jRnis.fecundomextraanimjm, rationrm cauCchjbet non tmf 
tcmreaindumrirctnanim.),nec pio aliquaiua rcaliute. 

NOtaex Sccundo dc Anima.A^in Duodccimo 
Metapiiy.q^duplcxeftfinis^quo 6C grjcta CU' 
ius.Fmisquocftoperactorei,mcdi.inte qua adi 
pifdcurfincmgraciacuius.finisgraciacuius cft excnnfc 
'cus a rc di: perickftior ca.quia inomnibus, qux funt liucD 
ab arte fiue a naiuta,fcmpcr dercnus cft gratia mclions. 
SepiimolW.Comme.SccundoPhyncorum ponic alii 
dillihflioncm,q>duplexcftiinis.viius eft finis genera^ 
nonis,atius cft tints rct generat(:fcd finis reigenerar^cfl 
opui rci,vnde ficut diatur Pnino Ethicorum,omnium, 
quonim eft npus 3C aliquis ac^us in opcrc bonum eilc vi 
deturfcd finisjti-iieracioniseft torma.i^ hic ell duplcx, 
/icut gencratici cltdiiplcx,artificialis5Cnaturalis,cx Se^ 
pnmo Metaphy fi.& fccundoPhyncorum.quiaad has 
duasjomnesgcncrationcsrcducuntur: naturalic autem 
gcneratioeftaprincipioincrinfcco^df etui finis eft for^ 
mafubftantialis,vt formahominisinfcmine:rcd gcnera 
noariificialiscilii principincxtnnreco dfillius finis eft 
forma accidcncalis.ficui fanira<i cti finis inedicinx. No 
tacjriniftaquxftioncnonvideiur elTcdiiiiculcasntll in 
gcneraltM)cartificia!i,Vf vtriim raniiasin corpore edu' 
(5bi pcr mcdtcinani lit caul j. rimiiiter , ytrum domus ik 



tia noneft dubium,quwfircaufacxtnn(eca. 

Nota , finis gcnerattonis anifictalis duplex eft fccun^ Duodccto 
dum Comine.Duodectmo Mctaphy.& Septtmo. quta .vtctaphy , 
ifte finis potcft elTe in amma artificis , vt forma baJnei Come. i», 
quandoquecft in anima appctcnte SC cognolccnte , vcl 
forma domu"! in mentc domificatoris cognoiccnci» 8C 
appecentis taccrc domum.Similiter fims potcft clTe in rc 
cxcra:6^ hoc dupliciter,quia vcl in aviu,vt Dcus, quan^ 
doqucclcexir.taniinam inpotcntia folum, quandoquc 
a>^ualiter. Dehoccftdtfftculras.vndccircalmcefttri 
ple X opinio.Dicunt aliqui (f tinis,prout crt in anima,ap 
pcttrusd£etiamdefydcracus,habcc cjufalitarcin fuam, 
nonfccundumeiTcexcra aniin.im,ncc fccundum elTcin 
animaabfoiucc,vcfanicasinaniinamedici,vicft defidc jnplrx 
rata& app«tta-Alia cftopiniocuiufdam IblennisThco cali 
Ioj:i:q>nccfecundumciTcextra antmain,necfccundum utciinii, 
elTcinanimahabctfuamcaufaltcaccm.red prolua rcali^ 
tate & quidditace.Tenia eft opinio q» finis pro elTe extra 
animam,vtcftadcpcus,habcccaufalitatcm fuam , vc f*' 
nitas lamadepia per medianam in corpore habct caiu 
falitatem finis. Ratio pnmx opinionis eft:tilo modo, 
dC proilloetTefiniseftcaufa,proquoinouecage)i5:quia prifno 
lioccftderanotKfiniiq»moucatagens.fed finis exiitcs 
in aiiima,prout ctTdcrtdcratus 3C appctitus nioucr agcs: 
quiafaniiasiamacquifitatncorporc,non mouec agcns, 
cum habiribus prxfcn tibus in maceria cclTct motus : nec 
pro elte in anima abfolucc,rcd prouc eft in anima,^ defi 
deracus a M edico. Sed tftimer arguunr contra fc: quia 
fini8,cum fitnobililTimacaufarum 6i^caufa aliarum, no 
potefthabere caufalitarem pro ctTe diftinvto : fed eiTe tn 
anima fiue cognofcittua fiue appctitiua eft cAc diftin' 
iflum.Ipfi refpondenc,q> aliquid clTc in anima poreft efTc 
dupliater.vno modo fubiectiue,et fic benc cft diltinftfi: 
alio modo obie(ftiuc,5i(: fic non eft dtftinftum:modo, Sr 
nisappeittusdCdefideratusnon habet caufalitatcm fua 
proprtmoeiTe,fcdprorccundo,di:hocfut^icit ad finicn^ 
dumcaufalitatcmfiiiis:quia taleeiTcobiciftalcnoneftci^ 
fediltinctulh. Iftuddi(fhimnonvalet.q,entmaliquid '^n»o*'»f 
fit,necin animafubicAuc,necinrecxtratnmatena,qiJ Kimo''"'* 
tamen eft apcum natum cfTc tn primo , illud eft notabilc 
in rCjflC nihil corrcfpondec fibi ex pane rci . R atio : onv '-''M 
TK cns vcl ed in fubicvfto, vel ctl non in fubiecTo per coa 
tradiJtoria:fi eft non in fubic«fio,cunc eft fubftantia,fi in 
fubiciflo,tunccftaccidens:quiaaccidens eftcnsin fubic 
Ao.modo,fictl acctdes, oporcecq,fitinaliquo.f)autcin 
fic rubftantia.oportcc cj» fit exrra tn matena,fi eft gencra 
bilisSCcorrupcibilis, Prxterea,fmilludetfe no habet Secundo 
finis caulalitatem fuam diftmvtam ab aliis caufis , fecun' 
dum q>etTc no eft optimum,quia finis dtbet eflc vlt imii 
6C optimum:fcd finis (m eiTe,quod habct manima, non 
cftvlcimum,vttpficocedunt:quia,q:dtueftinanima2p 
pctirus runc mouct,di: non cft vitimri.finiiltcer ncc oprv 
mi'i:qtita faniras incorporc mdiorcft qp m mence. Prx 
terea,li finis ^ etTc in anima elTrt caufa.iuncagens nuncp 
fruftrareturafine:quodcftfalfum. mulra enim sgcncia 
fruftranturafine,vtpatetSecundo Phyfi.Cfifequentia 
patet:quia ages non iniftratur quod attinzn finc:modo, 

Suodlibet agenc atringit finc pro clTc quo d iiabct in aia» 
fit antmatum, ficut rtinragcncia p arcem remper liabcc 
finem in anima cognofcere dC appcrere liue prodiicanr 
extrafiuc non. I*rxtereaifti contradicunc Commcn-' 
tacon,qui dicit tn Duodecimo Metaphyfi . qudd lorma 
balnei exrra mouecvt fitiiR,fcd forma balnei in anima eft 
cft agens defidcrium 6C mocum: vuli ergo q> finis rm f m 
clTe cxtra anima fit vt fini». R atio Sfcund-T opiniomsi. 
fecundum illud elTe firis eft caufa , iccupdum quod mo» 
uet agens : quiz hoc elt de ratione finis, quia impoiTi». 
bik eilagcnsabfoluiabinrcntione.finis.Sc'undo Me.- 
taphyfi . nultusenim conabiruraliqtnd tacerc ad tcrmir 
nuginontucuruB vcnircifcd fiiiis pro efifc, quod habet 
landu.fupcrPliy. e lu) in 



Tettio, 



Qujrto, 

1<X.C, ttt 



Ro frcuda 
opiitionu. 



Rcprobaf 
(ccudaopi 
010. 

Pjimo 



Sccundo 



TtMio 



R5 (crthc 
opimonis. 



Tcx,c*«z. 
T«cc*ii. 

Comc« i«« 



DubiUtio 
pnma. 



QVAESTIO SECV 

inamnianomoucr.fiIVncc.pc(TeexrraaIam;qiita habf £ 
nbusprxfcnctbus in matcruceflTat motus.Pnmo de Gc 
ncratione.er2orcIinquiturrccundum cius rcalitatero SC 
gdditatc,SC lichabctcalitatcmdiftindaab aliis auiffs. 

lftudnovalct:quiaqufraf deillarcalttate, fupcr qui 
fundatur caufalitas fi ni5,li cft ens vcl nilul: fi nihiJ.pro ni 
hdorflinquatur.ficns.vclcnsinfuhieftOjVclcns non in 
fubiCifto.li cns noninfubic<So,hoccft impolTibtlc : qui4 
form{ arttficiales funt accidentia.Sccundo dc Anima . p 
C6mc.fed cns no in fulaie^rio cft fubftantia:fi fit in fubie 
dto,n6 potcfc,quia vcl clTct in niaccria,vel in anima,quo 
rum virunqi nc gatur.patet hf c. Pr»rerca,finis,vt dir 
ftinguitur ab alii!,,dcbct ciTc vl:imum dC opnmu, vt pa^ 
tet in hoc libro.fed ifta rtalitas finis non eft optimii, imo 
melior cft fanitas acquifica in corporc cp i lla rcalitas qu( 
neceftincorporenecIanimdfubieJttuc.fimiliternec cft 
vlctmii:quu femper coaftiftic in a^cte , vt dicunc. Pr{ 
Krca,fihoce/rer,cuncMcdicusn6friiftrarccur fuo finc, 
hoceftfalfum^quiamulcoctensdeficit.conffquentia pa' r 
tcc:quia fiue produccrct (aniratem extrain corpore , fiue 
non,tii attingeret fincm: vcl inqua abllrahit dC ab clTe in 
antmadC ab eiTc in rc extra. Item contradicit Comcn* 
caton Ouodccimo Aleta.vbi vult <}> iorma balncicxtra 
mouet,vi finis , fcd (m cffe in aia ert agcs defyderium et 
motu. Ro tcru( optnionis,quz mihi videtur probabi 
lior efte,eft.Fm tllud elTe finis hct caufahtaccm.f m quod 
cft opttmum 6C vltimum:quuo{a hfcfunt dc ronennis, 
Secudo Phy fi.&Quinto huius.fed *in elTc in atftu ext ra 
aiam cft opdmti 6C vlcimi'j,vi fanitas aiTtu acqfita in cor 
pore humano habet cJTc vlnmum SC optimum : quiacft 
vltimumincirequidcm,Iiccifitprimum in intcncionc, 
vt dicit Arift.in iftius Ciumto.flmilitcr eft optimu refpe 
«fhiomniumordinatoruminfincm.vifanitas aAu adc- 
ptain corporchumanomelioreftomntbus,qux ordini 
tutadfanitatem.vtattenuationcdC purganoncdC alrjs. 

Praetcrea.fm illud efle finisdicitur habere fuam caliu 
tem.pcr cuius priuationcm aliquid dicit elTe fruftra , hoc G 
patet ex dcfcriptione eius,quod cli frultra , quam pontc 
Arift.SecundoPhyfi.lfruftraeft,quodnatum eft attin^ 
gere aliquem finem,flC non includit: fed cx priuattonc fi' 
iiis,quantum ad clTe exrra antmi,dicitur agcs fruftratil. 
vnde,fi medicuB facit euacuattonem dCc.dC iion acquiru 
lanitaccrealiierin atftuincorporc humano, dicif fruftra 
cgtdc.vnde,fifanitas^melTcinanimadclideratc dc ap^ 
pctttaelTctcS fina]is,nuiiq{ medicus agrrec fruftra, quta 
iitmperatctngitillum fincm fcmper coalTiftic medico. 

Prfterea.f m dlud elTc finis diatur clTc cau fa,fm quod 
cflchabensipfumdiciturclTcpcrfeiftum:quia q> aliquid 
fit magts perfeifhim,<$ prius hoceft propter finem atftua 
lcm cxtra:quta idem cft caufatum dC perfetftum cu prius 
nonfitit.fcdaliquidhabensfinemdicitur perfcclum fm 
ciTc finis aiftualc cxtra alam,d( non dictcur aliquid elTc p 
fe^umper fineminmenteartificis:quiadomus non di^ 
citur perfecfta propter fpeaemeius m mcntc domifica^' 
toris . Mator patct:quia perfe(fhim non eft nifi quod atr 
ttngic finem:ergoaliquidnoncft pcriecTum nifi rationc 
fini8,patetS<cundohuiu8.necloquuur ibidcfinein pcx' 
tentia:quiataIisnoneft vltimufii optimum.Hoc ctiam 
patet cx intcnrtonc Arifto . primo de Generationc, vbi 
dicir,c^ habitibus prxfcnribus in matcria , ainplius non 
gcncratur aliquid,fcd eft tam:3d fubdit, cp habitus dC du 
fpofittoncs funt fincs.Item Commenta. dicit in Ouode 
cimo Metaphyfi.(|> forma balnei habct duplcx ciTe, vnti 
tn anima,aliud extra.^m primum eft agens defidertum, 
6C motus,fcd p fcdm mouct,vr finis.dC loqutt no de efte 
cxcra aiam i potccia:quia illud n5eft vltimu dC optimu: 
mclior. n.dC appctittor cft fanitas in corpore la adcpt a,t^ 
exiftens m potentia vltimum:quia elTc in potcniia prae ' 
cedit cfle in atftu. Notaquxdamdubu. Vidcrurcji fi^- 
nis pro cITc atftu cxrra,non poftic ciTe caula:quu caufa 8C 
^ScAua Qmul fuiu non funt^Sccuado Phy fi,& Quin' 



NDI 



to Metaphy. fi ficcaufa in aflu pcr fe et propna;quia n5 
loquituribidccaufain potcnti.i,nec vfi,nec per accfis: 
fcd finisproclTcaAualiextra afam noneftfimulcumil' 
lis qu( ordinanturad finc,imo tuncccHantofs motiis jS 
ccdcies,quod lam eft.vt prxallegatum eft. Prxtcrea. 
f m illud ciTc debcr finis clTc caufa,quod cft nobilius,eum 
finisfitoptimum.fedciTcttnis in antnu cft nobi1iu$,qp 
eiuselTc cxtra.qa extra iiAcllcvftiuaeftnobtlinroimatc 
riacorporalrergoetiam forma recepta in iniellectu de^ 
bet cfTc nubilior recepta in quacunqj materu extra,fi> 
ue m ltgniS)fiue in lapidibus,fiue! corporibus, SC ofTib'. 

Prxtcrea,De rationc finis eft q> moueat efticics,6C qi 
agens agat.ppteripfum.ex hoc fic,fm illud clTe finis non 
eft caufa.f m quod nunqp mouet agcni:fcd fm ciTc extra 
matertam finis nuncp mouetagcns,nec ai;cs agtt ampli* 
EP tpfum,Imo tunccclTat SC quiefcit.vt dt«fium eft fxpe. 

Ad primum iftorum:caufatum 3C caufa fimuJ dCc.ve 
rum eft in permanennbus,in quibus caufatum&ca na.» 
ta func fimul elTc ineodem.inftantitcmporis , fedin fuc^ 
celTiuis nonoportet q» caufa 6C caufatum fint fimul poll 
t»ue in eodcm inftann tempons,Cfd benc funt fimul pri- 
uatiue per priuationem remporis medti inter tempus,in 
quoeftcaufa,5(l in quo eft caufatum.ficut enim dicit C5 
men.inQtiartoPhyfi.moiusnocft fimul congrcgatui* 
fcd l>cne motus orditutua ad fincm eft fimul caufa illa p 
negationem temporismedii^tjuiaimmediatemotusaliy 
quts tcrminatur ad fuil fincm linc teinpore mcdio,vt fa^ 
nattoadfanitatem:fcdaItoinodononoporretq) finis fit 
nmuIcumfuocaufatopr;ccdcttbuf ordtnatisad ipfum: 
quia habtttb»prxientihus&.'c. Alii.caufaetcjufatuAJc, 
verumcft FmaIiquodelTe:fld cumdiciturfintsdfc.verii 
cft fm ctTe prxfens,ita,(]),cum motus ordinaius in fincm 
aliquem cftpt(fcns,q, tunc finis fit eri3 pr(fen8:rcd mot* 
ordinatus in aliquem finem f m fuum elTc prxterrtum eft 
fimul cum finc fm elTc prffens.flC huuts prxteritionis fi' 
niseftcaufa. Adaliudconcedo maiorcm.ad mtnore 
dicunt aliqui,c]> cfTe in anima eft nohilius cp clTccxtra in 
matcna, vt effe auri in anima eft nobili' tp elTc auriin ma 
teriaextra. Ali^ negant,quiaelTein animaeft elTe dtfttn^ 
<fhim:vndenonfcquif,eftinanima:ergoeft.Imo fallacia 
f m quid dC fimplV cfimittitur. Ahter poceft dict f m illoi 
qutconceduncc^cfTerei inanimafirnobi!iusqi cfTc CX' 
tn.SC vndc fccondum Anfto. Vigr'imo.'t.iuo tchico. 
&PrtmoRethoricf,tnplex cftbonum,vtiIe,dcledabi»' 
lc,5^ lioneftum:modo elTc rei in anima eft mclius boni' 
catehoncfti:vndchoneftiu(cft habcrc aliquod bonum 
inanimaqi habcrein rc extcrna. vndeMcdtcus magis 
efthonoranduspropterfpectcm fanitaci8,(]uam habet 
inanima.qpvnusrufticiwpropter fanitatc qiiam habet 
realicerincorporeexcra:fed rcsexcnnfeca cft vidior dC 
ddcifubtltor qp in anima,vc fanitas acflu adcpca tn corpo 
rc rcaltterci^vcilior&delcifcabiliorcYtexiftens in mcce 
mcdici.modo,cum Arifto.dtciccjjfiniseftopcimum.lo.' 
quiturdcbonoincelligibthiS:delcv.1abili,& non dc ho^' 
ncfto. Ad aliud.dcrationefinisetc.dicendum,(}>agc8 
agerc proptcr finem poteft intclligi dupliciter. Vno mo 
do cf a<ftio agcntis,dum agtr,dcpendtft cum caufalitatc S 
nts libi propria.alio modo q>,igcns agit propter finem, 
vtdiftinv.^amhabctcaufalitatcm.nonaJtio agcniis dc 
pendctafine prout habct dtftinAim caufalitfttcm Jcd 
quta apit propter finem pro cjnco,quia fints confequtiur 
aiftioncmagentis:vndc,cum dicttur,ftnis inoucr agens, 
debet fic intelligi,tdcft finis confcquiiuraiftioncm agcn^ 
tw.Nota tamen,licct fiitis pro efTc cxrrain aiflu non cau/^ 
fct moium.fed conreqtiatur motuiicfed finis feci! Jum ef 
fe in anima cft agciis dcltdcrium motum:cum enim ar 
tifex cognolcat tinem fub rationc bont, tunc appetir : oC 
pcr confcqucns confcquiiur motus e.\'.criorin mufculis: 
^mdcfintsin animamouet noingcncrccauff finiilis, fed 
agentis : fcd finis fccundum cfTeadu cxtra aoMBam cft 
cauiafiiialis&perficicns. > 

Pcr 



Trx.ciTi 
Tcx«c*. 



.^coinda. 



Tertia« 



RrfponGo 
Adpxunii* 



Ad fcdbi* 



f« Ad tertiii. 



Finis In aLr 
mourct ge 
nere CJulgc 
agencu» 



R.nfioncs, 



Q.VABSTIO PHYSICORVM XI. 

T3Erhocadranone9.oninis raufaSfc.concedaturalu tenti'onemuiucniatdcbitorcni,quem nonoptnabaturm 
X t]uomodo.Dfc»s,q.finisi3i:c.dicen(ium q»licet fints uenu-Cjdi: repor(etpecunia,tunciIle idem mtelletftus pra 



J7 



Te«.e.7t. 



Iace.4 



Cafin&ror 

tUTU dllic/ 

nuit. 




non lu principnim via eenerationis, eft tamen pnnapiti 
vu perfectionit:quta finis cft perte.4ioromnibus ordma 
tis in finem.Cum dicitur finis diCc.diccdum fi nis no dl 
priorordinatistnfinevia{renerarion»,tii eprior priori 
tate perfe(5tioni<i:A: hoc fufficit ad caufalitacem. Ad fc 
cundam.caufa ert,ad cuius clTc 3Cc. verum eft vel confc 
cutiuf perfcvrtionH,vcI conrecunu(gcnerarionis. Admt 
norcmdicendum,q>ice(nihilconfei)uaturfinem viagcx 
nerattonis,camen bene via perfcThonis^d^ hoc fufTicit ad 
hoc q> fic caufa.St dicis,qu<d confcqutcur ad domum vel 
ad fanitatcm qij funt perfcJ){,dicendum,q« m matcria di 
menfioncs prattcritat.qux funt mtnoris perfecttonis cp d 
nis. Adtcrtiam.fi fintseirctcaufa&c.concedo vltir'1 
Viam,f.q. finis cft caufa,&: fundat caufalitatcm qii habet 
efTe ex tra ac^tu.dicis quando cft asftu ddc.ucrum cft quan 
tumadefreprxfensmotusceiTacnon tamenquoad efTc 
prxteritum:(uncvcrumeft,(). finis mouet quamum ad 
efTeacfliiale.quia motus cciTat quo adelTe a.^alc:famen 
cx hocno fcquitur qutn fit caufa.Et, fi dicis, caufa dC cau 
fatum&c. verumcftcaufatum&caufafunt fimul inrc> 
buspcrmancntibus,quxnata funt clfc fimul, fcdin fucx 
ceiTiuis nonoportet quodfintfimul pofitiue,fedfu<Fiac 
quod fint fimul per negattonem medi), &C hoc biffiat ad 
caulaliiatem finatem. 

Q.VAESTIO XI, 

An Di fupetioTibiu ac calejtibiu cotporibiis aliqHa d caf 
/m, Hcl d fortMna contingant» 

Onfequenter quxritur circa captculu de Ca 
fu&Forruna.&Primo fuper T.c.^tf.fVu 
dcncesquidcinin cctlo nihilcafu fietiSfc.) 
Vtrum in cocleftib^corponbus contingat 
aliquacafuaJiaSCfortuita. Etargutturpri 
mot^ficquuquicquideftincaufatopcrfe debcteiTcin < 
pnncipali3Cperfecaufa,przcipueincaufa agente. aliter 
cnim caufatu non omnino depederet i fua caufa:quod eft 
tnconueniens.fed iftaentia inferiora caufaia funt a corpo 
nbus catlcftibus.vtpatetexOtTtauo hutus,5i: cxSccun 
do deGciierattonc,6i: in ifhs inferiortbus c5tingunt mul 
ta cafualia dC fortuita, vt patet ad fenfumjA: in ifto Sccun 
do habetur aperte. Item fecundo, in quibus contingiit 
aliqua raro SC in mmori panc,in ilhs connngunt cafualu 
ct fortutca.hoc enam vtdetur elTe proprium cafualium et 
ibrtuitorum, vt patet in ifto Secundo huius. fed in corpo 
nbus ccrlcfbbus aliqua rarocontingunt.vt eclipfis,Sox 
lis,autMarfis,aut Iouis,et hmot multa.ficut fctut Aftro 
Iogt:quare5:c. ItemtertiOjinipfis contingunt aliqua 
prxtcnntcmtonem fuorum motorum, vt q> talis planc' 
taconiuiigacurcumtaIi,hocvideture/Tcprxtcrintcntio 
aem micltigentix moucntis orbcm.in quo cft planeta,ct 
<^Iumcn vnius commifceatur cum fumine altcrius&^ 
conuerfo,& huuirmodi:cx hoc fyllogiza fi vis. 

o p p o » I T v M vult Arift. in Iitcra.a: Comcn, tbide. 
C ONCLVSIO 
In rupcrioribas & calclTibui corporibut i Fortuna & a Cafu 
al iquidcucnirc.impoSlbilccft. 

AD quxftioncm intcIJigendum.cj. cafus A:fbnuna 
dttfcrunt^mcommuniusiS»: minus coc, vrpatet 
ex li(era,vt videbitur poft. na cafus iiiuenitur SC 
in rebus nacuralibus antmatis,& inanimatis.Eft emm ca 
fijsgeneraliterloquendo agcns peraccidens,i. prxtcriiv 
lcn(ioncmfacicnsalu|uem effcitu raro & in minonpar 
tcFonuna autcm eft agcns per accidcns in hts,qu( aguc 
ipropofi(o,t.percogm(ionem& appeti(um,prop(cr fi^ 
Dem,raro &. tn minort par(c,fupplcproduccns illum effe 
Aum.vc fialiquishomopeTfuumin(elle<ftum practicii, 
dCperfuumappecKum moueaiur adeundumad forum 
propccriftum fiucm,vc emai aliquid,&: przter fuam lO' 



pra 

(fticusjquidtciturintellcclus refpciTtu vaditionisad fo^ 
rum.dicicurfortunaperrefpcaumad ipfam inucniionc 
debuons,vel reportationcm pccun)x,dummodo hoc ra 
roconttngar,(^inueniacdebttoicm,veI ».}.rcpor(ecpccu 
niam.fimilacr,fialiquts fodtat terraad fcpelicdum mor^ 
tuum 6C uiucntat thefautum,quem non optnabatur inut 
nire,di: hicranlTtmenatumeftaccidere,tunc intdleiftut 
ipfius ibdientis in comparatione ad iftum eflrevTtum.f, in^ 
uencionem thefauri,dtcimr fortuna, 6C ifte effeJtus diaf 
forcuuus,i.ii forcuna.fimiliter autem dn: in confiinilibus. 
Si autemiiigenerartone homtnis a fpcrmate contingar, 
q» fpcrmafjCMt huminccjin duobus capictb», quod no 
incendcbat per fuam propriam virtu:em,cunciilud tdcm 
fubic<rtiLim,quodeftagcnsnaturaleper comparationem 
ad cftcctum per fe inten(um,t.quein narii eft ipfum fper> 
m3producere,femperautemin pluribus,diciturcaf(isg 
«* refpci^tum ad illum effec*»! per accidcns,r.duo capita : 3C 
hmoieffe(5(usdictcurcafuali8,di: a cafu, fimiliccr auccd^ 
in alfjs. Vlcenus confydcrandum cll, cj» quidam antu 
quorum,ficut recitatur in Iuera,dixcrunt, quod ccelum, 
&niocusciusfta(uenstotumiftum mtldum infcriorem 
tn fuum ordine,caufata fucrunt a cafu vel fbrtuna.&: for- 
te fuerunt coa(fh ex hoc,ficut innuic Commcn.quia puca 
uet unt Its 3C amtana fuerunt caufx moucces ad mun^ 
di gencrattoncm vniucrfalcm : non cft autrm dc rattone 
htis nifiquod moucat dngregando 3C feparando,&: dc ra 
tione amict(ix,q) mouc.K congrcgando:quod auceni mo 
ueat fic vcl fic 6C reponat in tali fitu altqd corpus i3<:aliud 
in tali,hoc iion habec de fe,fed a cafu aut a fortuna contm 

E.Hanc autcm opintonem Ant^improbac dupliatcr. 
imopcrhoc,quia vt dicit.ac verumeft,mirabiledi: in 
conuentens omnino eft, q. animalta 3C plantx, qux func 
in tfto mundo inferiort,non fint ncc fiant a cafu,ncc a for^ 
Q tuna,cumfiacacaufis,&:excaufisdetcrmtna(is&:incor 
poribus detcrminatis,vc diac Commeii.in Duodecuno 
Metaphy.& ipfum coclum.quod eft diuinius manifefto 
ruin,fiat 6C moueatur i cafu aut fbrtuna.^ Comen. ibi^ 
dem legendo liceram dictt, cp mirabdeclTet, (]>plantx dC 
animalia,d£ alia viliora fferent a natura vcl inccllct^tu, 3C 
ipfacorporacocIcftta&c.Eteftcofydcrandumin tlcara 
tionc t]> AnTt.diat cxprcirc,q> cceJum eii diuiniutf niani 
fei^nim,qifincanimalia&:plancx,3^ Commctacordi' 
cit.t^ libi antmaltadi: planix funi viltora corporibus cce 
Icftibus.Nec debct dtci,quod ipfe loquacurde calopro 
'ggregaroetniotored^mobilcquta ipfemotor fcpara^ 
tus, f.tntelligentia nondum erat nota illisquos tpfc rcdar 
guic.unde folum comparac corpora coclcft ta,qux ipfi tn^ 
tellexerunt ficriafortunavelcafu,adiftainfcnora.Echu 
iusfij;nunicft:quta dicic Arifto. fic, Calum autem dC 
alia dtuintoramanifcftoril&c per hoc enim quod diat 
manifcftorum,fignificat <}> ipfc loquitur de coclo pro illo 
D quod manifcftum eft de ipfo,f.pro corporc fupcriori feiu 
ltbili,dicensipfumelTediuinius3i: animalibus& platis. 
Exhocautempacet error cmufdam vtn famofi, qinpu* 
tat mufcam clTc fimpliciter nobiliorem fpecicm (jp fit cor 
pus qutntii:quod cft abfurfum. Itc aliter arguic Anft. 
cocra iflam opin(onemantiquoruminiIIocapiiuto,Sed 
modorum caufarum.fi fbrtuna vel cafusctTet caufa prif 
maipfiusccrli,ti1coporteretetTe aliquamaliam caufam 
prtorem caufa prima cocli:c|uod cft abfurdt'i.&: p j tct con 
lcquentta:quia per accidenscaufa non potcl^ ellccaufa 
prior omnmo (.jj caufa pcr fe, immo ficut ens per fc pr u j 
el^ cnte per acctdcns, fic caufa per fe priorcft necelT.trio g 
caufa per acadcs.cum ergo cafus 3C fbrtuna, qux.poiuin 
tur ab ali)s etTe pnmacaufa cali,fit caufa per accident,ui 
di<ftumeft:fequiturc}> altquaeric priorcaufa ^cafusdC 
fortuna,d£ fic fequicurprxdi.rtum uiconuenictu. Item 
fequicuraliud inconueniens:quta,ci"i fortuna no iTc caufa 
pcr accidcns nifi rcfpcdu alicuius ciic<^w< no intenti coo 

coniitantu 



Opinio an* 
tti]uoru« 



Tcx.c.*», 

licproba» 
tio opima# 
nu. 



ColuSno* 
bili^ilhs lat 
fcrionbut. 



1 



Cain.4*» 



Tc«,C.47. 



ConcluGo 
rdpontjuJ, 



Trx.ccot 
Tejc.c.T«« 



Rrifionei. 



QVAESTIO SECVNDI 

eomnantis aKquem efFe(flum per fetprius autf m caufarur £ 
ab aliquo quodcrt ab co pcr fe, qi per acadens:feqiiiiur 
q»abipraforiuna,quxcftfortuna refpc<ftu cali & etus 
inotus prius caufctur aliquid qi ipfum coelum , dC motut 
«lucquod eft abfurdum. Irem Commen.dicir Sccndo 
Phyfi.q» illa pofitio dcitruit prtmum principium,fcd no 
dcclaratquomodo.ft:forteficinielIisif:quia primri prin 
apium,cum fic caufa pcr fe,non poteft elTe caufa foUun p 
accidens:moi1o,foriunaeflcaufapcraccidens:ergo prv 
mum principium.quod eft Deus.non crt ipfa fonuna.ip 
fum aucem primum principium efTenon poteftinucftiga 
niiifi pcr mo:umccrIi,vt farispatcccxOifbuohuius:di 
Duodecimo.MctJphy. PofTet igitur ficdcduci. fi foriu-' 
na eflct caufa cocll.tunc primfi principuim non clTct cau^ 
faipfius cceh,e6q>pnmumpnncipiumnopotcftelTcfor 
tuna,vt probarum cft.fed,fl pnmum pnncipium non et 
fet caufa eoeh,pnmum pnnciptum noti elTct,vt fupponi' 
mus:quiacatlumeftprimumcaufaconim corporalium, 
vt patct ex Odauo huius. A: idco,fi pnmum pnncipium F 
nonelTet cauracocli, non eiTetprimum pnncipium om.. 
niumcorporahum. Pnmumautc pnncipiuindcbet clTe 
caufa omnium cntium» alitcr enim non elTct pnmum fim 
plicitcr.quare&c. 

Tunc dico brcoircr ad qu»ftioncm, cp in corporibu» 
Ccdcftibus non contingunc aliqua cafualia 6C foriuita. 
Qi^iia ab illis,qux non poffunt impcdiri ab operationib» 
ruts,non fiunt aliqua cafualia dC fortuiKi:hxc cft manifc^ 
fta.quiaomniscaufa fortuitafld cafualiseft impedibilis 
ab opcrationc fua,cum ab ipfa proucntat aliquid non 
tentum.fcd motorcs corporii cccleftium non polTunt im^ 
pediri a fuis proprl^s op«rationibus,cum fiiit omnino im 
mobiles dCpcrftSC pcr acctdcn8,et ipfa corpora calcftia 
fintincorruptibilia A: inaItcrabiIta,vtdcmonftrat mPri 
mo Ccrli,&.C^.-'buo huius:ergo ab ipfis motonbus cale 
ftibus no fiunt aliqua cafualia aut fortuita in ipfis corpo^ 
nl)usca:lcftibus,conftat autec}>abalijsnon poftcntfio Q 
ri.quare6i:c. Itcmotor,quimouccomnino vnittvrmu 
terdC regularitcr non cft caufajspinqua alicuius cfTcAus 
cafualis aut fortuiri: fed motores corporu caleftium mo^ 
ucnt ipfa regulariter dC vniformitcr per totri tempus f tet 
num.quare&c.maior eft cutdcns.quiacaufa.quf cftfbr 
(una,eft qua: produat aliqucm cfFcaum nSintentum di 
cfFccftu quem intcndebiit,^ fic difformiter 6C irrcgulartV 
ter operatur. fimi liier autcm cft dc ipfo cafu.& minor ap 
parct in Sccundo Ccrli Mundi.vbi oftelum cft,i^ mo 
ttis cali eft rcgulans omninodC vniformis, cum fit a mo 
tort tranfmutabili 5C immobili pcrpct uo 5C alterabili 6C 
Omnino incorrupttbili:quarc 6Cc. 

ADprimam rationr,cum dicitur, illud quodeft 6Cc. 
potcfV dici.cfc verum eft dc illis,qU3t pertinct ad per^ 
fcaionem,fcddchis,qustpcrnncntad imF»«rfe(flione SC 
dcfcctum,nonoporfCf.modo,carualia <v' tortuira,vt fic 
fchabcnr,pertinctadimperfc.ftionem&: diminunoncm „ 
iftoruminferiorum.quare6£c.Alucrpoteftdici,t|»vera " 
eft maior dc illiB,qux per fc inueniuntur in ipfis caufaris, 
6C pcrtincns ad ca pcr fc, fed dc illis, qui inucniuntur in 
caufatts paccidcns,& non pcrtincntr.dea p fc,nonopor 
tct q> omnia talia fint in ipfis caufis: A fic ell de cafualib» 
6: fortuitts.quar cGtingunc intftisinferiorib'.quarc iVc. 
Aliidicunt,c}»iIIud,quodcftin caufatis perfe,debetelT< 
incaufaperfedCprincipali agiiieformalucrvcl virture, 
fcd nonoportet <|> formaliter:6i fic cSccdunt, c^effcifiut 
cafualcs 6C fortuiti,qui cotingunt in ifto mfido infcriori, 
funt virtitaliter tn corporibus calcftibus. Ad fecundS 
dtco,c]> aliqua contingcre raro eft dupliciter. Vno modo 
in comparationc ad toium tcmpus,i3C talia funt cafualia: 
aJio modo in comparationead vicam,vel ad tempus vi^ 
tz vnius hominis foIum,6c talia 116 funt cafualia,ncc for 
tuita.modo, mcorporibtu calcftibus bene fiuntaiiqua 
raroincomparanbnead vitamvnius hominis^f.c^non 
fiuBt ia teniporc yi'fS yaia» homioujniil fortc rciDcl vd 



XI r. 



bis.tamen non fiunt raro in toio rpe,fed infTnities fuccef^ 
fiuc.dCinaliquomagnotpcvaldcplurics:ficu( aiiqafpc 
clusatuedipfcSr&coniunctionrsC^ oppofitiones itcila 
rum,vt fciiit Altrologi. Alticrdicitur,c]i atiqua cotin 
gere rarocftduplictter.Vnomodo raro,quac';:n ad tps 
CC in comparattonc ad fuas caufas.idC limt illa,qu( drpen 
dent a caufis pcr accidcs omnino,dc ijuibus iioii eft deter 
ininatum (m naturam,in quo tpe dcbcanc contingcre 6C 
faccre tales cff cflus. vt inucncio thdaun a fodiente terrS 
fit raio in ipe.ncc habct caufam pcr lc^ dctcrminatam, 
quam nccclTc fit connngcre in aliqiio determmaio tepcv 
re,i3i: t alta bcnc funt fortuita. Alio modo aliqua cdtingtit 
raro,quantum ad tcpus,prxcipuc 111 tpe aiiquo determir 
natoinoncamcnconiinguntraroin coparatione ad om^ 
nes caulas .immo habct caufas pcr fe dcccrminatas, 1 qui 
bus dC non ab ali)s nata func produci. Ec tcmporc caufx 
futurx nnrciTario in aliquo determinat o temporc func 6C 
producereiUa ficnda:& talianonfunr cafualia:hmoiaii' 
tcm cficsflus bcne funt polTibilesin corporibits caleftu' 
bus,ut cdipfis Solts,quamuis raro contingatin tempore 
vnius hominis,dC fic de mulcis ali)s accidcncibus calctti 
bus,camcncftaliquodtcmpus futurum dcccrminatiwi, 
in quo A: non prius ncc poltcnus nccellc eft accidcre cau 
fameclipfisSolis,dC ipfam caufarchmdi cffcc"»!, hoo 
fciunt Afb^ologi. Ad tartum dico bretiucT, itcet uu 
telligentia mouens orbem aliquem non inrrndat prima^ 
ria intcntionc coniuncftione planct x ctl alio 6C alia hindi: 
quia tii intendit motum pcrpetuum orbis <fV: planetx,ad 
quc necclTario fcquit calis coniunJciodC alia fimilia, tdeo 
fccundanaintrnttoncintenditomnia aIia:5choc fufVicic 
vt non finc cafualia^prxcipue c}uia non funt raro tncom 
paratione ad caufas fuat,ut dcclaratum efl. 

JManifcftiiin itacp, quod fortuna caula (It fc/ 
cundum accidcns in his,quac in minori funt 
cundum propofitum eorum 8^. 
Cafus igitur efi caufa fm e (1 accidens 3lc. 

CiVAESTIO All. 

An fortuna er Citfnsfint cMftepa accident. 

Onfegucnterquxritur,Vtrum cariisdC for 
tuna fiiu cauix per acadcnt. Arguit prt/ 
mo q> non.quia caufa pcr accidens nihd opc 
ratur ad caufatum,vt albu dC muficum,qu( 
funt pcr acctdens caufadomus, nihil opetan 
turaddoinum,cum fincucroc]) pofTtcficridomus.rcdfor 
tunaaiiquidoperaturad cffcJtumfortuitum,altter cmm 
non diccrctur fortuitus,fimtlitcr cafusaJiquid opcraiad 
efFcc^tum cafualcm,a]itcrcnim nondcnomiuareturcaTua 
lis.ficuc i3C domus,ad quam nilitl opcratur album 6C mu 
ncn,nondenominatur3b albo,aucmufico. Itcm fccun 
do,cafus 6C fort una func idcin,i{> iiatura 5C intdlcctus §m 
Artft.inlitera.fcd naturadCtniclIeiftus fuiucaufx pcrCp, 
vt patet m Secundo iiuius,£x: Scxto £thicorii:quaredLC, 
Item tcrtio,fi fic,tunc album SC muficum elTcnt cafus 
aut fortuna rcfpc<ftu domu5,cum fint caofx pcr accidcns 
domus,vt patcr ui ifto Secundo.dC fic domus clTcc ens ca 
fuaie,aut fortui(um:quod cft abfurdum. 

OPPOsiTVM arguitur audortcatc Anftotdisin 
iftoSccundo. 

CONCI. VSIO 
CaAit& Forruni C]iilrtprr.icdd(Titconurnfenter annumeraru 
(ur,inbi*,quzintninorlp.irtecontir>^intaba£mte 

aproporito.fiueirtjtura: ' •) 

INtelltgendum eft,cj>,ficut ditfhim fuit fupcnus.cafbt 
6C fortuna fe habent Ikut fuperius 6C infenus.C )mnis 
enim forcuna eft cariis,fcd non conucrtitur : quia fiury 
tuna folum elt in agentibusapropofito,f.percopnitfon€ 
&C appeni um animalcm:cafuB vcro etiam tnuenitur m rc 
bufiinanimatis.vt tnpodacadic czdi tntalimodoquod 
cft conueniens ad fc/Iionem,dC tn rebus antmatts irratie» 

nalibus. 



Continjc» 
re raro ell 
duplicita. 




Tex»c«i* 



Fortutu* 



B 



QVAESTIO 

' naliba<,vt eqtius (ug^ensdebellocaufa btbendi (aJuatur 
abinterfc/tione pcrinimicumfugantemipfum.fimilitcr 
Q^fgf autcmidCinali^s.EllautcmCafus gcncralitcr loquendo 
agen.<i,quod pruducit aliqucm eftci^^um non intentum 
raro &in mfnoriparte. raroquantum adtempus: 3Cin 
minori partc,quantu ad fuppofita. fcd Fortunacfl caufa 
C3(tftcnsinagcntci,ppofito produccns aliquc effirtfhim 
prius non intcntum rarod^ in minori parcc contingcnte. 
Conclufio Tuncdicobrcuitcr,q.fortuna&cafus funtcaunEpcr 
rcfponiiua, accidcn8.& lioc patet ratione,qua prxter intentionc cau 
/ant:falisenimcflcdusproccditab aliquopcr accidcns, 
qui non crat inrcnius,ncc opinaiusab agcnie. &. pat ct ct 
Tanone,qua raroet in minori parte caufant.nam,(i cflcnt 
caufaperfe,tunc femperaut inplunbus agerenr. Ex his 
ponuntHcnduofyllogtfmijfcdpertranfcopropterbrcui 
tatem. Ec notandum diligc«ter,cii pcr fonunarod^ ca^ 
fiim nondcbcncincelligi dusecaufxdiftiniSaefm fubic 
ifbum ab agccenaturalidiC ab intcllcv^u pracfbco. Siciit ali 
quipucnlitcrimaginanturfortunamefre quadam dcam 
fe paratam habctcm duas facics,quarum vua cft bona dC 
bcnefadtiua hominibus, &.' alia crt mala dC malefacftiua. 
fed intcIligo,ct> forruna cft idcm f m fuhftantia 6C fm fub 
fortunacfl ie(ftumcumintellcdupra<^tico. Etfimilitercafus eftidc 
i*A " '"'>l cum agcnte nacurali.ramen diucrfimodrquia il 

^e pratb jmJijjdi, q„ctjciici(UfintcIlei1uspraviicuspcrcompara 
lioncm ad effc<f^um prxcognitum 6C appetitu 6C per fe, 
•dicitur fortuna in refpc«.^u ad cffet^tum qui non fuit pniM 
intentus.vt inrcllcv^tus fodientis,qui dictt intcllectutpn 
<fltcus,pcrcompatatibnemadfoftionem tcrrse, dicif for^ 
nina in comparationc ad acccptioncm thefauri.Similiter 
' illud idcm fubiciflum vcl fpcrma,quod dicit ur agcs & ge 

neras naturale in habitudinc ad homtncm gcncratum di^ 
aturcafusrcfpcctufcxtidigttiquemno intetidcbar.t.ad 
qucm generandum non ordtnabatur per fe. 6C vniucrfali 
tcr virtusformarniaexiftcnsinfpcrmate. Confyderan 
dumcnam.quodlicetef^citus fortuitusnon enetintcn^C 
<us ab agcnte fortiiito,an:cquam produccrctur,tamcn in 
hora vel in tpc,in quo producitur adii ab ipfo agcntc,po 
teft intendi ab eo.vt,cum aliquis luit ad Eccleiiam caufa 
orandi non tntendcns cum tbat fhucnire debttorcm, ncc 
accipcrcpecunfam, poftquamorauitiniiemr debitorein 
acccptr pecuniam, dum accepit cS potc ft bene hoc in^ 
rcnderc& vellc:5d hoc non obftantc,«nt cffcdus fortui' 
rus Bltunomodo,inquantum raro 'cdnngitcx tali caufa, 
&nonfuittnientus prius.fimi1ircrautcm5Cinali1s fimdi 
Cipacctu Vltcriusnotandum,c]>ficutdicunt cxpofitorcs, 

cftXiplcx. <Juplexcftcaufapcraccidcns. quxdam cftcaufapcracci 
dcns ex partc cauf^c folum. 6C quxdam cft caufa per acd 
<}ens cx parte ctiidus,Caufa per accidens ex parcccaufx 
cft illa,qux eft pcraccidcns coiuncla caufxpcr fc, vt fi al 
tium 3C muficii coniuiK^ta ilatuificx diamus caufam fta 
Tux:& taliscaufa non vniucrfaliterertfonunaneccafus. 



PHYSr CORVM 



38 



^ intelleifrci praifHco 6C narura,ramcn diffcrunr f m ratioiie 
6C modum formalem. nam forruna cft illud ipfum quod 
eft int cllectus practtcus. vndc A nft. dicir, q> cuca pracii 
cam ncccftccft eflc fortunam:fcd dicitur intcUeaus in c6 
parationc flifcvt prius. Ad tcmam dico,pcr vltimam 
poficam dtftinctioncm.nam album 6C muficum coniutv 
ctadomificatorifuntcau/x peraccidcns nihtlopcrama 
ad ciTc domus,& idco non funt cafus ncc foriuna.fed cau 
fa pcr acctdcn«,qux opcrat ur ad cfTcci um.quc prius non 
intcndebat.cftectumdicoperaccidcnsconiunctumefffx 
ctuipcrfe^taliscftfortuna velcafus. tt fortc hoc voluit 
Anfto.dicere in illa particula.Sunt autcm caufanim a1i| 
ali}s proximiorcs iSic.pcrcaufas enim proximiores intel 
ligit tilas,quxaliquid opctanturad caufarum,modo tat' 
mcn prxdicto:d: ficdcifto. 

Diccndum igitur pnmum.quoniam n.itura Tex,c7f. 
corum,quac funt proptcr lioc^caufarum cftipo 
llea dc neccflario quomodo fe habct i phy fids. 
in hanc enim caufam inditcuntomnes:8Cc, 

QVAESTIO XIII. 

An NdtMr4 propta Finem agM. 

Vxrirur hic primo,virum natura agat pro 
ptcr fincin. Arguitur primo non : quia 
quod non cognofcit fincm non .igir^jp finc, 
agencia cnim,qux cognofcunt fincm agunt 
propteripfuin,vt patct m homiiiib'. fcd no 
omnis naturacognofcit fincm.vtnacurainaniinati. qua 
re&c. Icem fecundo,iIlud,quod non delibcrat noagit 
propter fincm.vtdemus enim, quod agcn:ia propter ali^ 
qucm fTnem ddibcrant dc ordiiiatis in illum fincn),inqui 
rcndo qux fint,& cpio funt conuctiientia ad aitingcduin 
fincmipfum,utpatct inhominibusconfiliatiui4,A: habe Tex.c,»7. 
tur in Tcrrio Ehi.Scd nacura iion de]iberar,cuni ddibera 
rcfitopusrationts,vc p.i:cc in Tcrtio de Anima:i)C Tcr-» 
tio Ethicorum. Itcm tenio,fi nacura agercc proptcr ft^ 
nemjtunctnactionibus&cffccttbus eius non acciderec 
peccata:quiafiniscftbonum &optimum ordinatorum Tcx,c.a«. 
tn f?ncni,vt patct in ifto Secildo quarc flCc.rcd confcquca 
cft falfum: fjunt cnim multa pccc.ita,f. monftra in actioni 
bus fli^ effcctibus rcrtimnaturaJium, vtcum rpcnnage^ 
nera: liominem finc ocuIis,fl£ cu duobus capitibus.qua' 
reflCc. Itcmquarto,idcm videturenciudiciumdc vno 
cntcnaturali,&;deomnibusquatumadpropoficum:fcd 
pluuia,qux cft quidam cffectus naturalis, no fit proptcr 
aliqucm finc.probatio:quiamaxime vidcrctur fieripro^ 
ptergcnerarionemflC conrcruationcm fliC augmcntatio^ 
ncm?rumcnn,auc et aliorum tcrrx lufccntium.eo <j> per 
ipfainaliqfiiftabonacontingunt,vtpacetad fciJum^fcd 
noncft diccdumiftamcfrccauramppc]uam fiat pluuta: 
qutapariranedebcret didcjjpluuiafitanatura proptcr 



«oq.aliquataliumcaufarum nihilomninooperanturad jy dcftrucnoncmfrumcnti^cumaliquotiesipfum deftruat: 



RiiSonri. 



<ffe<fium, vt an^uebat. Alia eft caufa pcr accidcns ex par 
«cffc.ftuB,ai:cii illac3ufa,cuiuseffcctum pcrfe,r. inten^ 
lum concomitatur accidcnralitcr .tliquis cfic<^s per ac/- 
^'dcns,fci]tcct qui non intcndcbatur,co quddnon folet 
necfempcrnecfrcquemer coaccidcrc illicffcifluf , fed fo*- 
1umraro,'fliLhocdicitur protanto: quia, fialicpiid fem' 
pcr&necefranoconcomitatur aliqucm effedum inten' 
tum ab agcnte,rtdicu]um cffct <j> ipfum agcns non intcn^ 
derctillud concomitans.ucfiqinstntcndcrcrambularcp 
Vtam lutofam,ridicuIumcffcr, ipfenullo modointen- 
deret madefaccrc pcdcs.ct, fi hoc ipfc noii intcndcrcr, no 
pphoc efTer carualcautfortuifummadefacerc pedcs.ctiS 
hinoicaufaper acctdcns bcncoperataliquidad eftct^tu, 
6C cft cafus vel (ortuna : dummodo non ficut fempcr,ncc 
ficutfrequcmcropcreturi!lumcftc<flum, 

EXhisad rationes.Adprimam patetper pnmamdi^ 
ftin<ftionem. Ad fectldam fimilitcr patct cxdi<fli». 
Nam cafus 3C (brtuna,licec flcc cadcm §m iiibtcAuin cti 



vt fi fir in area,6! pluuta cadat fupcr ipfum. quare fliTc. 
Hxc autem fuic racio quorundam anciquorum diccnttijy 
tiacuram non agerc propter finem. 

OPPOsiTVM cameu arguitur auctoritatc Arifto.fid 
Commco.EtCommctatordicit.cjiifludeft principium Conuij 
doctrinxinScientia Naturali.5f,fi diuinus, ideft Meta' 
phyficus non conccdcrec,ucI accipcret iftud principium, 
non polTct dcmonfbarc,qu(>d Dcas habcat Iblicitudtiii 
dcag,quzfuiiciuc, 

CONCLVSIO 
Naturamagcre propler fincm necciTuium ril.fi quidem An 
c6 niain inutari dicjtur,<t> ptcpcci linccn agit. 

Dlccndu fj> natura a^it proptcr fiiKm:d£ hoc prtv 
batur rationibus Arti^. in Iiccra. quarum prima 
cft.Omnia,quxfiuntfempcr,auc h-equenter c<v 
dcm vcl fimili fflodo,aut fiut i cafu,vcl fonitna, aut fii1t 
zb agencc propcci finein:h(C dtutfio eft mani/cila,flC coa 

ccfta 



QV AESTIO 



SEC VNDI 



eertaeratabillis,cumqua>u8 Arift.difputat.fcdraltanS j gnisfliniltcervtic^ natura fecilTcr. quaO dicerer, ipfa 
fiuntatoftuna.necacafu.qiuaiftac caufxfuntcauf* eo^ '"^ " ^ 

rum.qux funt vi inpauCtoribus:quaic relinqutt, q> onv 
ma talta fiunt a natura.Tunc acciptai iftacondufio. Om 
nia,quaefa'untfempcruclfrcqucnier,fiiJt proptcrfincin: 
r«d cntianaturalia,vt in pluribus fiuc fcinper vcl frequcn 
icr eodcm modo. quare SCc. Sccunda ratio eft tfta, vt 
mihi videtur,In quibufcunqj cncibus eft aliquis finis,c{ 
tera prxcedcntia fiunt propter illum finem;lioc patct cx 
dcfinitionc finis.quia finis cft gratia cuius cftcra funt auc 
fi«mt:fedtnrebus naturalibusiuucniunturniultifincs,iit 
«nani^ftum cft,ficut utdereeft fintsoculi,&:audircauns 
fiC huiufmodi.quare 6Cc. Tcrtu rano cft.illa, qux na/- 
jta funt agi,i.produci fub talibus vel cuin talibus difpofi^ 
nonibus,Fm quas funt conucnicntia& aptaad tincm adi 
pifcendum.naiafunt fieri proptcrfinem: liiceft manirc 
fta cutltbet benc difpofito-non cnim cirec aliqua ro, quax 
Yealiquid clTcc naifi ficn fub talibus dirpofiriontT3us,qu{ 
/untconucnicntcsadfincmadtpifccduni,nifi eflcnt nata 
fienpropterfinem.ied cntiaoaiuralia funtoata fieriful> 
taltbus,&' cum talibus difpofitionibus. qux conucniunt 
fien ad acquircndum finc.quod apparet:quia Ccut vniU 
quodq« agitiir,fic aptum natum eft agi 6C i conucrfo.fed 
entia nacuralia fic aguntur,v t in pluribus,q. funt apta na 
faattingercfincm.Si: fubconucnicntibusdifpofirionrl>^. 
ergoficfuntaptanata3gt:&:p confcqucs tiata funt ficri 
fic proptcT fincm. Itcm.iUud agcs agit proptcr finem, 
quodeftnatumimitariab agetcproptcr fincm,&:cuius 
acftiones natx funt complcri ab agcnte propter finc. hxc 
eft euidens. Agcns cnim proptcr fincm no debct imitari 
illud,quod no agit proptcr fiiiem . nec perficerc a<flioncs 
etus:modo,ars,dc qua conftat,q> agit proptcr fincm,imt 
taturatfiioncs n.iiurx.A: in aliquib»perficit ,quxnaiura 
non potcft pcrficere,vt cxcmplificat Comincn. q. .Medi 
cusintcndcnsfanitatcmfacitcxirc fanguincpcr plilcbo^ 
tomiam ad imitaiionem 3C fimilicudincm natur.T,qu{ fa 



cxtriiilicitas arits a matcria,in quam agit, non cft caula, 
quare ipfaagatpropter hncin:quia,liiinagt[urcmur vel 
pancrcnms caufamclTcintrmfccam agcnsin matcriana 
curali,adhuc ipfa cxiftcs in natura limilitcr laccrct,(,pro 
ptcr finem.Et huius fignum cft:quia medicus per fua me 
dicinam ipfc (aiiat fcipfum,licet pcr accidcns hoc conttiv 
gat.Illud crgo,inquo ars difFerc a natura,f. Qa ars cft cx^ 
ira,.S(:naturamtra,noneftcaufa,quare arsagat propter 
fincm.quauisnondcIibcrci.Sed dcbcmusdiccrc caage^ , 
r« proptcrfiuc, quiaadeterminato principio pcr mcdia 
dcccrminataadfincmdetcrminatum pcrucnit, ficauten» 
cft de nacura.quorc di^c. Tunc ad tertiam racioncna 
cumdicitur,fi uacuraA^c.diccdum pcr intcremptioncia 
confcqueniix.Ccrcum eft cnim,fic concclTum eft ab on> 
nibus,qi ars agii propter finem, intatum, cj> hoc ponitur 
in dcfirucione artis,vt patet pcr Euftratium fupra Pnmu 
l:tliicorum.vbificdicit,q.arscftcolie.'uocxadiiiucncw 
coinpcehcfionibus cxcrcuatis 5C probatis ad aiiqucm 
ncm bonum eorum,qux in vita.cV: tamen cocingunc alu 
.quoties pcccau in aaionib' ams dC artificis, vt moftrat 
■ Arifco.in litcra.Nam Grammacicus habcns TcStc artem 
faciendi litcra3,aIiquando non rectc fcnbit, iied nulcpro 
pccr aliquodimpcdimcncum,vcl4>pceraliqucmdcfcdtU. 
,iimilit.cr Alcdicus.habciis arcem fanandf,aIiquando non 
facic opcrationcm cuucnicntem,fcd peccat.vt cum exhv 
bcc pOKonem noii bonam ad fanandum. Similiccr crgo, 
<]uamuis in cftcccibus nacuralibus cotmgunc aliqua pec« 
caca,f.monftra,qux func peccata lilius, qil m nacuraope 
raturpropicr aliquid ^m Arift.in liccra.camc non fequv 
propterhoc naturamnon agcrc propterfinem. £teft 
diligenicrnotandun>,i^,fibcnecoiifydcretifta rano, n$ 
folum non probatur quod intendit,immo ctiam pctii C9 
tranum.Sicnimaliquud a^cns,agci)squod diuerfismo 
dts poceft opcrari,nullum tinc intcnderct,<5i: proptcr nul 
lum dcrera^nacum finem agercc, nonelTcc aliquaracio» 



Eulbatiu*» 



Tcx.c,ta* 



nat aliquando per cxicum fanguinis i narib» : dC fimiUter G '««l» bonacaufa,quare fic agciido bcnc agcret, 6C contra 



RnGonn. 



Com«it. 
» 
»> 



TWe; tu 



Obieftio* 

Dilutio. 



cum virtusnaturalisdebilis exiftcnsnon poceft fanare, 
Medicus pcr artemfuam adiuuateam calefaciendo aut 
iditcr tranfmut.indo,quarcai:c.hoc autem ct ipfe Arifto. 
oftenditinduciionc quadam.vbiconfyderandafuntilla, 
quxctil5iJicitCC>mon.feddimittoilla,pptcr hrcuitatc, 

AD primum argumcntum in contrarium dicendum, 
qt licct natura in rrbtis inanimatis non cognofcat fi^ 
V)em,iamc dirigttur dC gubernaturab aliqiiocogriorccn:' 
Kfincm,f..ibiineIIigenciamouentccatlii:dt hocpulchrc 
docet Coinmen.in Uuodccimo Met.iphy. vbi fic ait.Se 
cundumhccignurintelligcdumcfl,q. naiura agit alicjd 
pcrfc(flc A:ordinaie,Iicct nonintcIIi.>acquaficncc rcme* 
morataab agcntibus nobilionbus ea.quxdicuntur intel 
ligcntix.Et kirtead iftam intentibnem dixit hic CCmcn, 
^,nifi l])iuinusconcedercci()ud principium, non pofTct 
demonftranOcumhabcrefolicitudinc^guia non poteft^ 
aliterpropric dC phyncedcmonftran.nifi, quia iftatnant 
inata,qux funt hic.agunr dircLlc dC perfedc ad dcbitum 
iincmiSi: tamen iian cognofcunt fincin:quod n6 poffcnt 
faccre nifi aliquo cognofcente dirigcrcntur : ficut fagitta 
n6 moucretur dcterminatead fignuin nifi dingcretur ab 
aliquo cognofcenie fignum. Ad fecundam dicit Pliilo 
fophus,<jinconuenicns cft dicere naturani nonagcre jmj 
finem e6 cj> non delibcrat :quia vidcmus, «j> arrifcx n6 de 
libcrat,licctagat propter flnem.immo quanto pcrfcftto 
rem habcc arccm,canco minus dtlibcrat. vt fiquis cithare 
du$,vcl viellatorin qualibctpcrculTionc cliordx dclibc>- 
huctqualiceTdcberet percutcrc, vidcrccurclTc impcr^e/ 
ctifiimus artifcx,6(: fimiliter cft dc alQs^quamuis crgo na 
tura nondeliberecinagcndo,nonfcquuurcam nonagc^ 
reproptcrfiiicm. £i,fidicas,c|^ arsprotancoagnpitv 
pter fincni,licct iion dclibcret,quia iptaeft acens extrin.' 
fecum,iiaturaauccm non,fed intruifccum. Hocnopro 
ficit:quia,(kucdicitipfc Anfto,iiaaut£ii<fiuia cflcttali' 



rio modo agendo male agerct.poftq^ cnira nullum finent 
per opcraiioncm ftiam ^ opcraium luum inccndcrct con 
fequi^indtffcrcnsciTcrfaccrc fic vcliliomodo.vt,fidomi 
/tcatorindonr nuliuinfincm domus intenderec, 

adquemdor.i. . .luxconditioncsordinarccur, no 
ciTct rano,quarc tacicndo domuin mtnima male faccrec 
6l pecc arct plus faciendo domum mcdiocrcro:Fm igic 
ipfum q> aiiquod agens aliquado bene operacur 6L aliqii 
pcccac i:ltn(CciTaruimargumctum,qiagit proptcr fine: 
tunc ciiim directc benc faccrcdicicur, cu fic agic,quod 
eft conucnientad adipifccdum finem.nam fm exigcncia 
itntsoportcccxtera moderari,vtdicu Lincon.inPrimo 
Pofterioru m.tunc autem dicitur malc agcrc,cum incon^ 
ucnicns cft cius opcratio vcl operatum ad attingcndum 
finem,vt patct ex Tertio£thicoruin,vteft notum cuilu 
bcc intclligcnci.Noncrgo valcc c6fcqucntia,(|>,fi natura 
.|, agerct propter fiiiem,in a<fuonibus etus 6C gcncratis noa 
dcbercnccontM)gercpcccaca.£c,ctjprobatur confcquen 
ria,quia finis cft opiiinum,vcrum efttcx hoc benc fcqui' 
tur q> cum agit coiiuejucntcr ad finem,bcnc agit:rcd noa 
/cquiturcxi>oc,qinccen'ario femperbcne agat, quiapdc 
impcdirt muhis modts,vc videbicur poft,licec quancum 
cll cx parcc finis fcmpcr bcnc ficrct. Ad quartum argu 
mcncum antiquorum dc pluuia puteft dici,q> illa noncft 
faufa finalisipfiuspluui.c,fed magis, vtdicit Commcn. 
confcruacio xqualuatisclcincncon*i:aliccrenim corrum^ 
pcrccurroundus.quod qilofit intcliigcndum dcbcc fdri 
cxLibro Mctcororil.Lrforceficdebct intciligt.cuiTua* Pluuiac pf 
pcratftioncmcalorisSohsdCaliarii ftcUarum necelTario cofcruaoo; 
geacretur vaporcx aqua&terrahumefiaJia,dC furfum 
inoueaturadregtonemaais, iiccclTecft hmoivaporem 
itcrumaliqficonucrtim aquam a frigore condcnfantc& 
dcfcendcrc ui(erius.Nam,li fcmp ficrct 5i clcuarctur va' 
por cx tcira £c aqua,£i: uiiquain cx co rcgcncrarct aq ua^ 

tunc 



nc f^ualio 
mclcmcio 
runi. 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



XIIII. 



?9 




B 



tunc randcin in proccfTu tctnporis tota aquafiC tcrracor 
rumpcrcturinvaporcm:fikrfic,cum mundusnon pofTcc 
cl!clincoinnibusrui$ partilius crtcntiahTjus, fcqucrctur 
mundum corrumpi:dC (i mehus tntclligcrcs placct mihi. 
Ahtcr poteft dici ad rationem.q» gcncrario 6C confcrua/ 
rio frumcnri bcnc c(l ahquo modo caufa flnalis pluiiix.li 
cetnonpropiia.&totahter.Sf.cumdicitur.q^parir.ifKv 
ncdcftruc^iofrumcntidcbctclirccaufaiinalis pluuii,qa 
accidtt i pluuia dcftt ui frumcntum : hoc nnn valct, quia 
generacio dC augmcntatio frumcnti fcmper vcl frcqucn-' 
tcrcontingtccxpIuui:,fedciu8 corruptionon contingit 
ni/i raro 6C in minoH parce : 6C tdeo illud potcft cfTe finis 
pluuiac,&r non idud, 

Similircr vtiq; m pfiyficis 8l monnra funt 
peccata illius propter quod aiiquid cil bic, 

Q.VAESTIO XIII I. 
An Monf!rd,qt(<f pfTCitM ndntr*diamatT,db ipfd 
n<itMr4 intentd fint, 

Onfcqucfltcrquacritur, Vtrum mSdra iint 
intcta a iiatura. £t arguitur primo q> Hc. 
C^ia agens propter fincm inicndit iliud q^ 
fadtjhoc vidctur manifeihimifcd natura eft 
agens proptcr finem,vt oHenfum cft, mon 
firaautcmfium-i natura, vt vidctur:quarc&c. Itc fe* 
cundo,n natura non intenderct mon(lrum,tunc non con 
rinuaret ncccoRipelierct rius productionem. vt fi n6iiu 
icndcrec fcxcun digitum,ti]c factis quinqt digitis flatim 
dcfiftcrcc&cef&ircc, 6C non cotinuarct actioncm ad pro 
duccndum (excum digitum,S^ fic dc fimilibui : hoc autc 
Calfum cft.quarc 6Cc. Item tcrrio,cum aliqua func riuD- 
«icm (pcaei fi vnum c(l tntencu a nat ura 61: reliquum:iioc 
videtirr cuidcns.fed homo monfVrtiofus vt homo cu duo 
bus capitibus e(t ciufdcm fpccici cum homtnc non moru' 
(lruofo,& ccrtum cftc^ homo non moftruofus cll intcn 
tusanatura.quarcA:c. Itcmquarto,omnisfTni8cftin C 
tentus abaliquo agentcfcd forma m6(hi>t dualicas ca^ 
pitum cfl quidam finis.f.zcncranonia pcr quam acqmri 
(ur, vt cuidctts cfV.quarc &c 

opposiTVM arguiturau(ftortrate Arifl. qutadi 
ctt,c^ monfhafunt peccataiilius,quod aliquid agit pro' 
ptcr aliquod : pcccatum autem,cum fit quoddam malil, 
Aon cft quid itucntum. 

CONCL VSIO. 
Monfira,qux nalur(pccrat.i diruniur.non i natuta inlcnti 
funt,icdab jliquoalio ifrcnlc propinquo natu* 
nc,quo4 calus dtacur. 

ADeuidcnttam quzfbonis prxmittantur abqua. 
Primo quid inctlligatur pcr monfh-um in coi. fc^ 
cundo quot modis, 6C ex quot caufit fiunt raonx 
ftra.ccrtio prxmittcntur quxdam difhnifboncs ad folu^ 
rionem quzfrionis. Dico primo q> monfcrii efl ens ge 
ncratum cum difpofitioncdifconucoienti^raro 6C tn mi^ 0 
noripane conttngetc,ficutcum aliquis homogcneratus 
cftkabcns duo capita vel fcx digitos vci vnu folum ocu 
lumvcl nullum.itaqiacCTpiodifpofitionem difcouenien 
rem communitcr ad priuationem 6C habitum irrcgulare 
fiCdifconucnicntem^&hxcdcfiniriofatis habctur cx tn^ 
tcnttonc Arifl.in litcra.flC Albcrtiflmiliter. Caufxau 
tem monftrorum f m Alberrum, reducritur ad quatupr« 
Vna quidcm caufa cfl defcifhis vci paucttat matcripye 
ctmda cft fupcrabridancia ipfi* matcrix. Tcrtia caula cfl 

Sualitas adliua vcl pafltua.C^uarta efVmalitia cotincris. 
X dcfcvftu quidem vel paucitate matcrix duplicit cr vcl 
rriplicitcr contingit monfVrum.vno modo fmdcfccfhim 
magniiudmis,vt nafcitur aliquis nimis paruus,ficut for/ 
te vnus nanus.alio modo f m dcfecflum numen, ita <f n6 
cfl complctut numcrus partiu,cx qutbui rcgulariter iiv 
tcgracur corpus humanum. vt ch aliquts n5 nabcat rcgu 
laritcr nifi •vnum oculuiit,vd rafi ynam manum, 6C Rmt 



^ litcrcJcmuIrisaliJs.tcniomoFm vtrunq»,ita,f. q>ipfam 
gcncratum habcc magnitudincm diminucam irrcguiaro 
tcr 6C cnormitcr,o<C cum hoc dtficit ci aiiqua de pambus 
intcgralibus. Veriim cft tamcn,q< hmoi dcfcifnis aiiquo 
modo proucnitex debilicateagenti8,f. vtrtutis foTmati« 
ux,qux ctiam cx maccria fubicc'^ nonpotcfl iufficietaf 
6C complctcformarccorpus fubdebira magnitiidtned£ 
numcro dcbito membrorum:tamen tortc frcquctius coy 
iingunt ex pauatatc dC defcau matcrif ,vt s idctur vcllc 
Aibcrtus. Sccundaqutdcmcaufamonnruollcatis vio Secudai 
dctur clTe fu|>crabundantia niatertx,d£ ex hac multiplici 
tcr fiunt monflra.C^ixdam fupcrabundant in magnitu^ 
dinc,vt cum nafcttur puer enormitcr caput habcns grof<« 
rum,auc aliam partcm cnormitcr ct irregularitcr magnS, 
aut cttam totum corpus.hoc tamcn 6C aliqfi prouenit cx 
forntudincviriutisformariux,vtdicit Albcrtus.C^uJc- 
d.)in autem mondra propter fuptcrabiidantiam inatcnfi 
.ihundanrin numcromcinbrorum:&l hoccftduob^mo^ 
dis.C^ncpenimai^ijdatmembrum dcbitum,i. rcquifittJ 
ad inccgncatcm corporis humani tociu8.qfic|t autc abun 
dat mcmbrum nondcbitum.vt fcxiut digttus,& fecun' 
dum capur,6£ hmdi.Diatur autcm abfidare qtiq; mem 
brum debitum,vt cura orirur in tcinporc non dcbito. vx 
cum pucr nafcitur habcns dcnics:quod cdtingit ex abun 
danttamatcrixdcntium,cumforticudinc etiam vtrtutis 
formactux dentium.dil (icut oncur aliqfi puer hal>cns pi 
losiningutnibus.Etad haccaufam rcduccbatur gcncra^ 
tiocuiufdam puelle,quxprxfcntacafuit Alberto, vt di^ 
cinqux nau fuit cum vbcnbus pcndennbus, 6C fatebaf 
matcr rius q> ipfa paticbatur fluxum mcnfhuorO. Abun 
dat ctiam aliquando mcmbrtl non dcbitum propier ma.' 
tcrix fupcrfluitatem, vcgcncratusfuit quandocphomo 
bicorpofcus,fupcrius,f. habcns duocapica coniun/tain 
vnocollo:vcl bicorpoteusinfcnus,habcns quacuorcrU'* 
ra.Ec ad iflam caufam rcduccbacur quidam pucr, quera 
, dicit AtbcrtutfevtdifrchabcntcvndcCTmora dCvigtsi^ 
riquaiuor labia incompleta,d^ vndecim linguas, 6C mor 
tuus fuit antequam nafcerctur,t.antcquam cxirct cx yce 
ro. Ad i(him caufam rcducitur gencratio geminorum:q 
quandot^ nati fucrunt in vna & cadcm ccltuia matrias, 
BC hoc fuit pcr idum modum,ut dicit ipfc.Sunt cnim qu( 
dam femellx, quxmulturo delcdanturincoitu propter 
diffufionem fpcrmatis fupneruo8fcn(ibilcs,& inilla dc^ 
Icclatione agitatur 6C mouctur matrix. 3C tunc ipfum fc 
men diuidttur 8C qncp pcrfiCTtur diuifio fcminis femdlf, 
quod cfl matcria f|tus,6^ virtus formariua fpcrmatis cfl 
faris forri8:dC tuc nunt duo pucri tn vna cellula matncis. 
Aliqii vcronon omnino perfiCTtur diuifio 8C diflin^fiio 
fcminis,f.fanguinis mcn(hui,fcd folum ramilicatur fupe 
rius vcl infcnus,& fiut duo capita vcl quaiunrcrura. 8C 
idcop>criculofumefldC inconucnicns, q> mulicr incoicu 
agttcc fe 6C moucatur,ficuc dicuntur faccrc mulicrcs nic 
recriccs:quia,fi tunccdcipcrcnt,pof1ctgcnerarimonfhii 
bicorporeum,d^ valdc tutpc,& hornbilc. Tertia aure 
caafa monfhuofitarisefl qualitasa<fliua irregulantcrfQ 
habcns. i fortt enim &nimia caliditatc aliqii contingit nt 
mu pingucdo,& animia frigidicatc proucnit niinia ma^ 
acs. Aliquando ct in fcminc ciiiunccx funt qualitatcs c6 
tranx complexionalcs.i.vt incrlltgocomplcxiomafculi 
nad£compIcxiof{mtnina:£Cvirtus formatiua fatisfacic 
vtriqi fcxui,cam in membns intcrionbuc in ntcmbns 
exterioribus,df e conucrfo.diC fic nafaiur vnum fuppofi 
cum habcns vtruncp fcxum,f.mafculinum 8C ffmimnu. 
Et dicit Albcrtus,q> tcmporcfuo natus fuerit vnut talii 
hcrmaphroditus iiai>cns vtrunq? fcxum ita complccc, cp 
ctiam a fapiennbus \^x difccmi potcrat quis prxualcrcr. , 
immo etia narrabant aliqui fidc digni,(i> in coitu fuccum 
bcbataIiquandovtmuIicr,£<£incumbcbatvt mafculus, 
nccimpcdicbac fitusmembrorum genitalium:quia ficus 
membrivirilif naturalitcrcftfuper ncruum coxx,& fic' 
vuluxmulicrtteftiuxtaanum. Quartaquidcm cauf» C]iiatta cx« 

roonftrorii 




lca. 



QVAESTIO 



SECVNDI 



XIIII. 



monftroruni«ftma!ina,i.tiTcgulan'tas conrincntis. Scd £ vaditadrorum,tra()inon folum cognofcit 5C appco( 



Tex. c« ««, 



fipHin infe 
nonb*cor* 
rrlbondrl 
cdudUoo. 



Fiiriitx iue 

nninf in It* 
pidibu^. 



duplcx. 



Om.ii. 

Agcj intrn 
ditaliquod 
duplr. 



iftud coniincns cft duplcK, Vnum cft concincns intrmfc 
cum dC immedtarum,& iftud cft quxdam pcllis,qux dt^ 
citur fccundina inuolucns f(tum. Aliud autcm eft contv 
nens magis cxtrinfccum 5i rcmocii.r.acr vclaqua, in qui 
bus fit gcneraiio.Modo proptcr maliiiam,C proptcrru' 
pturam primi contmcniis cotmgit «}> fcnicn dcHuit fi£ dt^ 
uiditur-.dil ficdcficit mcmbrum, quod dcbct ficricxtlla 
matcna: vel li ommno non fcparatur a toto,tamcn,ppter 
rupturampclliculxcontinentiscxtcnditurirregularitcr. 
Cic iic aliquod mcmbrum nimis magnum,vt pcs vd mgu 
nus vd auns.Ex malitia vcro,i.cx cius irrcgularitatccx' 
tenoriB continentis,f.acris,aut aquf tiunt monftra p huc 
inodum:quia contingit ()> ipfum contuicns habcns infe 
virtutcm caclcftis circuli cft informatum forti &i imcnfa 
vtrtuccgcneratiua alccrius fpcciciab illa fpcde, cuiusttv 
diuiduum ibidem ecncratur.& tunc force mducunrur ali 
quxdtfponcioncsltmilcsdifponcionib'ilIiusalccriuB fpe 
tici.vtliin aetc,inquogcncrantur procellx multumfor *" 
nter& intcnfc vigeatvirt»catlcftis gcncraiiua hominis, 
contingit gcncrari porccllos habcntcscapica humana,i. 
fimilcsfigurxcapitibus humanis, vclcciameconucrfo. 

Eftenim confydcradum circ3ihoc,q>licutdicit Anft. 
in Sccundo dc Gcncracionc.Formx omniuro funi in tcr^ 
niinis,i.in corponbus ca;lcftibus,in quibuscft tcrmm' 
tottuscorporcitatis.quod llcintelligo, <.f cuilibct fpccici 
tftius mundi infcnons corrcfpondctaliqua conftdiatio, 
vdc5figuraiiococIcftis:cuiu8 virtusdifFunditur adiftQ 
tnundum infcnorcm cum iplis luminibus ftellai)t.& hoc 
pulchrc docct AlbcriusinfuoCommcn.fuperlibrum de 
Somno & Vigilia.vbi ficjdicit,lumcn caclcftediucrfimo 
de (ituatum vehit ad nos omncs vircutcs orbis. £t pro' 
ptcr lioc ctiam dicit Arift.in Pnmo Mctcororum, cx 
nccciritatciftc mundus cft contiguus fupriioribus lacio^ 
nibus &! corporibus fupcrioribus localitrr motis, vt om 
nis virtus cius guhf rnct ur inde.Concingit igicur aluiuan 
do q> lumcn codcftc alicuius conftellationis vd conngu.' 
raiionisftdlarumdominautisfempfupcrgencrationcm 
alicuius fpccici,dirigitur fm radios re>.'to8,aut alitcr focu 
terad locum,inquogencraturindiuiduum altcrius fpc^ 
ctei,6C cunc,qu.imuis illauircus non gcncrcc indiuiduum 
tltertus fpccici,fupcr quam dominatur hinoi virtus CkzJc 
ftis.ramcnimprimit aliquisdifporiiioiics,f.liguraitoiicsi 
dClincaciotKsconiimilcsdifpolicionihusilliusfpccicrJBc 
(onc h(ceftcau''a,quarcinquibufdalapidibus inucmuu 
rurquxdam pulchcrrim; figurx (imilcihumanx faciciy 
vdalicuius a1tcnuBanima'ts:quas tamcn figuras cofiac 
non fuilTc (iSizt ab artc,fed ab agctc.quod cft natura^vt 
narrat Albcrtusin fuolibrodc Mincralibus:& licpases 
caufataliummniiftrorum. Vlicrius accipio magtsaa 
ccdendoad qua:ftioiiemprop>o(iiam,q>agcns intcndens 
aliqucm cffc<flum cft duplcx.Quoddam cftagcns pcrco 
gninonr. Aliud cft agcns finccognitionc cxiftcntc m ip' 
fojficut funt omnia agctia inanimara,& finiiliicr plani(„ 
quiacarcntfenfu.DifFcrcntcrautcm intciidit agens pco 
gnitioncm,5iC agcns non cognolccns. na agcns pcr cogni 
tioncm cognofcit tllud quod agir,5^ ipfum appc^it appc^ 
tituanimaii.idcftappccKUiquicliclcctio cnnfcqiicns co 
gntttoncm.fcd agcns finc cogmtione non inccndit nili qa 
fiabet vtrtutem productiuam ipfius cffcifhis, dC hoc cft 
ruumintenderc.Vcrumcfttamc,c)>hmdi agcns benedi 
ngiturah agcntibus cognofcenctbus.f. ab intclligeniijs, 
ut acapitur fupra a Commcn.in Duodccimo Mctaphy. 

Itcm,vnumquodq< iftonim a^cttum aliquid intcndcx 
rc cft duobus modis. vno modo limplicitcr propric 6C 
perfc(fte,alio modo fm quid 6C diminute. Agcs quidcm 
cognofccnsdicttur rimpliater& perfetfte intcndcrcali' 
quid,& cx intennonc facere,cum cognofac illud 3C appe 
iit,nonfoluminhora,tnquaoperaiur, fcdcrij ante illud 
tcmpus.in quo agir,ipfum cogit abat iiC appetcbat. vt cii 
aliquu cogitaas 6C appetcs cnicrc ycftcni, cxit domun) 



cmpcioncm u> hora tn qua cmit.fcd ctiam prius. Dicicuc 
autem tale agcns intcndcrc folum Fm quid dC diminute, 
cum cognofcic ipfum 6C appctit folum in hora vcl in ccm 
porc,in quo lilud bpcratur. vr,(i illc qui iuit ad foruin, vc 
cmerct & recipit pccuniam adcbiiorc,quam prius no co 
giiabat ncc appcccbat ibi rcctpcrc, tfic dicii ur iliiid iiiten 
dcrc^mquidd^quafidiminutcrcfpct.^tu pnmi modiin< 
tcn Jcndi.Similitcr agcns,quod non cognofcit,dicicur ali 
quid fimplicicer itirenderc cum habcc virtuiem ac^iuam[ 
eius,dCipfumproducitfrcqucntcr,5^ vtin piuribus, vc 
fpcrma iiumanum rccepiuminmatricc iiabct viriuccm 
tormatuiani ordinaia ad gcncrationem hominis , 6i hoc, 
£acitfrcqucntcr,6tvi in plunbus.ik dicitur ahquid intcra 
dirre fm qu<d 8c impcrfc.^tr,cii habct virtutc aifciuam il^ 
lius.d^ agic ipfum foluin raro,d£ vt in pauctoribus. 

His vifispoiTuncadquxftionc dicitna. Primo quod 
ipr^monftr* nuilo modofuntintcu a natura, \t natnra 
eft.fccundoq> non func llmplicitcrdC pcrfe(ftcintcntaab 
ilIoagcnic,quodcft nacura.tcrrio,c)) fmquid<3£ diminu 
te funt inienta ab aliquo agcnic,quc>d cft natura.non qui 
dcmnaturavtnaturacft,lcdvTcafus. Pnmum prob4 
tiir:qUiaqitod nu cft caufatum a natura,>t naiura cf),n5 
e 1 1 mtcnt um ab ea,vi eft natura : hxc <ft manifcfta de fe: 
lcd monftrum non cft caufacum dc per fe a iiatura, vt nX' 
ra cft:quia natura,fm nacura cft,cft principium 8C cait 
f a eorum quorum cft pnncipium 6C caufa frcqucnrcr , 6C 
vtmpluribus,vf habecur iniftoScctido.ddin Librode 
Bonaforruna.iftaauicmmonftra nonfiuni frcqucntcr, 
ncc vt in pluribus,fcd raro 6C in paucioribus. quarc 6Ce, 
Sccundum oftenditur,quta »h illo agente,quod cft na 
tura,non cftaliquid intcntum fimplicitcr& pcrfectc,nin 
quodproducic vtfrcqucntcr, vtin plunbus. Hancec 
rccipio promanifcfta.fi.n. inicndercclimpliciccrd^prcv 
pricaliquid,quod ratodC m minori parccproducit, cunc 
G frutlrarcturafuamtcntionc,vtinplunbu$:quod cftab^ 
furdum.Sditapropnecnctintcntum abhmot agcnccil/> 
lud,quod raro proucnit ab eo:licuc iUud quod frcqueter 
proucnit,qtiod eftenamridiculum.Sedconftatq>moiv« 
ftra non producuntur ab agenrc,quod cft natura, nifi ra/ 
ro&inpaucionbus.quare&c. Tunctertium oftendi 
tur,quia agcns,quod cft natura,iiitcdir illud cuius habet 
potcnitam a^iuam.lixcviclccurmanfcfta;fcdmodocon 
ft.u <^ illud idem agcns,quod cft nacura, rcfpeitu jcftcct» 
qucm producit vc in pluribus,habet potentiam a^Tciuam 
monftri,falccm dum ipfum producii:quia, ft no habcret 
potcnnamatfnuam ilhus,nonproducercc ipfum.ficut.n. 
quod non habct potcntiam rcccptiuam ii6 rccipic, fic n5 
agit quod nullo modo habct virtutcm aiftiuam. ergo ip^ 
iruiiiagcs,quodcftoatura,aliqualiicrintcdu ipfum mon 
ilrum.aucergofiroplicitcrccpcrfcvrte,6i:hoceftremotii, 
aut fm quid 6C diminutc, 6C Itc habetur intentum. Non 
enimagcnsinanimatumdicitur aliquid intcndcrc, cd c;^ 
|, illud cognofcit 6C appctit .ijppcticu animali,fcd folum qa 
" habcc vircutcm a<fuuam iplius.Ec eft notandum, cj> liccc 
monftrumfic aliquaiitcr inccntum ab illoagcncc, qucxJ 
cft nacura,fctlicct f in quid 5(: improprie, vc dictu cll, tii 
illud agcns rcfpcctu monftn non merec dici natura, vccc 
c^cnfunicftjfed cafu5:i5<: ficipfamonftra fiuncacafu. 

ADpnmam rationem paier cxdi<ftu: monftraenim 
propric non fiunt a nat ura vt natura cft,fed a cafu:et 
td* ni3 oportcc q> fint inccnca natura,fcd fortc a cafu vd 
affco agcncc,quod dicitur c.ifus,funt mtcnca modo prx^ 
div^io. Adfccundain fimilitcrcoiicclTumcft,c}>aliqua 
kUT funt intcnra dum fiuni:&: idco potcft agcns complex 
rc productioncm corum. Adcernadico,()>licct mon^ 
ftrum fh ciufdem rpcciei quantum ad fubllantiam cum 
alio fuppofico non monftruofo,tamc difFcrunt f m difpo^ 
iitiones,quia vnaillarumdifpofitionum.f.fuppofittroo.' 
fiiuofinoncft conucnicnsad fincm,neccontingit nifira 
tp6Cttt pauciortbus.alu cft coaucoicns ad fincm 6C (tc^ 

qucotcr 



. DlCUBt 

{'dmtoq 
loranijvt 
iiunoco 

Iluiiimcn 

liciturili 

ibui,vc 
miiraa 
i.AChoc 
lidinta . , 
nanil^ ' ' 

IM. 

oqnod 
tnutn 

diminu 

wa qia 

I probi ^P* 

ie(i,nS 

adcfa 

vriU' 

i5dcw 

tct,6C 

brodc 

rcnttr, 

■edcet 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



XV. 



ijoenterconnngiraftdeovna potefteflTe intentaflf tion A &Cotninentatore.Arguif enim Atift.fic.vtcoIIicf do^ 



40 



Tcx.c.17. 




ellna 

e. m/? 
uic« 
prtv 
cunc 
fcalv 
itcib 
i/crer 
non^ 
llra/ 
cnii» 
abct 
coa 

lam 
ercf 

f. fl. 
:n& 

«P' 
K>n 

ri^ 

OB 

a« ' 

:«£ 
»J 
n 



R5ia 



Tcx.c 



alia. Ad quanam poteftconcedi,<j.ipfa iorma moftri 
litaliqualirer tncenra ab a<;cnte fed non flmplicicer. cum 
nonitciinisgcneracionis frequentcrSCvt in plunbut co^. 
(ingentis, fedraroquaniumad tempu5,dC in pauaoru 
bus,quantum ad fuppoHca. 

£t nanc^ fi eflet in ligno nauis faciiua Kc. 

Q.VAESTIO XV. 

An Rf i UattaaUincctffitdt n f iw mdtrrid q»o* 
quomodo drpmdeat» 

Irca iftam parrnn qttxnttim fuit, vtnim oe 
ages nacuralef!cinirinr<cum p.tiro,di: fupr* 
capitulum de Cafu 6C Forruna, vtruin om^ 
nnveniancdenecelTitace.fed iftasquxftio^ 
nc^ ordinaui inter fophifmata proltxius ex< 
quifita. Qiiodautcmex iiecciTnatefl^c. Quarrit hic 
Vtrum necelfitaseftct^tuumiiaturalium depedearexma^ ^ 
leria rei narurali^.Ht ar^uicurpnmo q> ilcquia illa, qu* 
func fcibilu fimpltcitcr.rune necelTana liropliciter.qa fcic 
riacftnccenranorum, 1'rimoPoftcriorum.ergo rcicntia 
fimplicitcr ncccflanorumcft rimphcttcr.fedenrianatura 
Ka func fcibilia fimplicitcr.vt manifeftum efTc videi:qua 
re debent eflc necefTaria limplictcer. fed necelTiras limpli 
oter in naturalibus eft ex matena, vt vulr Art fto.in hte. 
ra.quare&c. Icem,exilloeft necelTicas propncrat um 
iuturalium,ex quo,vcl ad quod necciTano fequunt:hxc 
«ft manifcfta.fed ex maieru necelTano fequiitur.vc bene 
lirquitur,neceflanohochabetmaieria:ergoeft corrupti' 
bile,&{icdemulcts ali^s. Item,diuiribt1itas in miinitij 
cft quxdam propneras naturalit,vc euidens eft:necelTita 
tfs autem huius caufa cft matena, vr patet pcr Anfto.3C 
CommentatoremTertiohuitis. Icem,efFeiftinim natu 
ralium necciTitas eft ex iIlo,p quod dcmonlrrart polTunt: 
cumdcmonftratio (itdcncccllarijsA: pcr necelTaria, Pri Q 
moPoftcriorum.ftdelTcsrtus naturalcs polTunt dcinoiv 
ftrari pcrroatertam,vt omnchabcns maicnam cftcorru 
ptibilc:antmalhabeimatenam:ergoanimat eftcorrupti 
bile, Itcm,cx illo videtur accipi neceiTiras rerum natu 
raliumflueci^eJtuum naiuralium, ftnequo ipft ciFc.^ius 
naturalcscffcnon polTunt:fcdnon poiTuntclTcfineraatc 
ria,vi patettn parnbus SC in virtuubus naturalibus ioif 
malium A: plant arum:& maxime apparci in mfiftris, vt 
<fa<ftum fuit pmis,quare5i:c. 

oppo» iTVM arguifau<^oritateAnft.quireprehen 
dic de hoc quotdam annquos,d£ ctiam Commcntator. 

CONCLVSIO 
Xnnrtfi N.itunltiiin Dccrflit» ex ipfa matenjr r Jtione non pt« 
< circ(uniitar,rtnonniilhfairo opinaaeririruni.cxco' 
ninilamr prapria matcna aliquo modo dc 
pcndct.maeit autrm ex 6ac ea fu 
nicndjeire yidctur. 



Optnio ant 
dquwrum . 



Qi 



ceftexhtera.ficdect'naturale$ clToitncceiTariifoIuinex 
partc materiz,non ordinarenf ad aliquKl aliud noiiiiiu», 
nec dTent propccr aliquid nobilius.hoc autcm t ft falfum 
& abfurdumiquamuisenim no llnt linc nccclTana&: co- 
uenicnti matena,iamennon funt propteripfam folama^ 
fenam,fcd propccraliquidaliud. VndeCommciatordi 
cit lcgendoIiteram,c)> ad qu.Tftionem propter quid de ct 
fttfhbus naturaltbus.fupplcrcfpondctur hnis,& nonrc 
fpondeturmatcria.crgo matcnaelialiuda iinei&ficrci 
naturalcs funi propteraliquid aliuda mjieria.flCideo no 
fol 

um habcnt neceiTitatem cx materi.i, Itcm (Jomcn.' 
tator «ngif vnam rarioiicni bcnc pulchram, Nam, fi du 
fpnfitioncs & fiiu» partium rcrum naturalium clTcnt f m 
cxigcntiam matenz foIum,5i: non propter aliquem altu 
f?nem,iunc in animalibus teftam h.ibctibui, cum ipfa tc 
fta fit dc graui matena,tunc no drberci clTc nifi omnino 
infcnus 6C no fupra alias pancs liltus aiiimalis minus gra 
ues;liocautem eftfalfum manileftum^cjuare&c. 

Et ideodico adqu»ftionem cria.Pnmo, quod neceiTi 
tas rerum nacuralium non eft prxcifc,5t folum cx mate^ 
na^fecundadico.tjiipfanecelTitase/rev^tuumnaturalium 
aliquo modo depcndet ex maicria propria.iertio dico,<> 
pnncipahusacvenuseftcxfineijcx materia. Pnmu 
oftendttur rationibus pratdi(flt« contra anciquos.Incoiv 
ueniens cnim omnino eft dicere,c}i ocuIus,q cft vna part 
naturalnanimalis n5 fit propter aliquid aliud, necgratu 
alicuiusaltenus a fua materia, immo eft proptcr vifione 
tanquam fincm,qui imponic et necclTttatceircndi. Iic, 
Commcntatorhictangit vnamaliam rationcm, fienim 
formacnaturalesfcquercturnecelTario ipfam materiam, 
& elTcnt omnmopropier ipfam, tuncomnia fupplc nacu 
ralia,cfrent necciTariaiquod cft abfurduin.de patet con* 
quentia:c]aiftaeftdif^K>fitio eniis necelTarii fimplictter, 
cj> eius a.-tio,t,a(ftus,eft propter ipfum, & non i couerfo* 
vceft vidercin motonbus corporum ccrlertium,qui mo 
uenturp fe primanaintentione:& tpfi funt necelTari) fim 
pliCKcrtnmoucndo. fiigiturformx naturalcs fequcrenc 
ncnaturamatcriJc,c]>omiiinoficTent propter ipfam, tiic 
res naiurales efreni necefTarigc fimplicitcr : quod non vt* 
detur.polTunt eniin tmpediri ab opcraiioiub' fuis, qua« 
frcquentius agunt,vc femen iinpedi c a produdione duo^ 
rumoculorumtquod noticontingitinillis,quxpnmari4 
uitencione agunt propter fe. cjuare &c. Icem pofTumus 
acapere alum intcntionem,liue rarionem ex Comcnto, 
inillocapuuloSecundi, vbtoftenditur,q, Naturaltsde» 
monilrat per quodlibet genus caufi. fi formx n.ituralcs 
fcquerencurnccelTarionaturam matcrii,i.elTciit prxciie 
6i necelTitatematenx, fequcrenturduo inconuenientia. 
vnumeft.c}, vnapars materixnon haberet nobtliusefTc 
i| altaiga in nualibet parte materix elTent omncs formx 
Baturales,poftquam cofcqucrcniurfolam materiaro. ut 

. riL , r . . . n *l"0<*''''«^uppofiiumhomintshabctrifibilitatcm,qux 

Vidam amiqui Phdoftjphicredentes miteraim " per fe & prxcifc confequitur naturam humanam : & Itc 

. Vnaparsmatenxnon habercceiTe fimplicitcrnobtliu», 

quamaba:quod cftabfurdum. nanatura homtnis habct 
nobilius dTc nmplicttcr qp matcnx omnium aliorum na 
curalium.aliud inconueniens eft, tj, vna materu no ciTct 
nohihor in vno tempore q in aIio,f,(^ in tempore.in quo 
ciTet fine forma:quununquam ciTcc (ine forma illa nobiV 
liori,vt homo nunquam cft nobilior nfibiliiatein haben 
do fineeaiouianunquam caret rifibitatc&hoceft qd 
voluit dicere Commencator cum dixit, forma, qui fe 
quitur naturam cntts, non eftdi(ftaiiobilior.i. nonfadt 
vnum fuppofitum illius cnns fimpliciter nobilius q, altc 
Tumtnec vnum fuppofictl illius entii nobilius in vno ti^ 
porc qp in alio,f.cum habet illam formam.iyi cum non ha 
betcam,quia nunquam non habec.Ec cxemplificat Ca« 
meotatordecircu/o.i^iqualitasenimhntarumcxeuntiil 
U centro circuli ad eius circuntcrcntiam non /aat circulii 
nobtliorcm,(jicumnon liabct hm5iarqualitatcni:quia 

nunq^ 



Coni.tt» 



Cctn.fr. 



Conclufio 
pnma. 

.^rctinda, 
Tertia, 



rcimturalitclTc totam fubftjtiam rei naturalw, 
_ ficut matcria rei artificialit cftcius toiafub.- 
ftanna;& putantcs iiaturam no agcrc proptcr fincm, qa 
non dclibcrat,dixcruiic confequtnter hts divftis,cj, neceili 
tas rerum naturalium cft ex ipfa matcru, SC non ex fine. 
Et declarat Arilto.intentioncm eorum per fiinile in rc ar 
rificiali vt fi in conftiiunonc domus partcs fic dC fic ponc 
rencurexnatura matcnx.vt cj, fundamentum clTct tnfc»^ 
riut propccr grauitatc matcnx:& panetes nt medio,pro 
ptcrmedietateinintergrauilTimum&:icuiiTimum:di:ce< 
^um,quod eft ex lignis,eft furfum, proptcr leuttatem.lc 
uifTiraacnim funclignarerpe;ftualiorum,vtdicit. ficatlc 
ima^inabantur formas 6C proprictares rerum naturalitj 
«fTe (ic vel ficnecefTariocx nacura macenae. vt tj, dences 
Z ^ii iatJtir "ntcnores fint acutiorcs propter matenx fubttlitatcm et 
^^pinias tdoneitatcmadacutiem.fimilifcrautem&in alijs. Et 
4ixc optiuo eft purus crror.dC idco improbatur ab Arift. 



k 



QVAISTIO 



SECVNDf-T 



^ XV. 



Tex,c,t(. 



Seriidf c8» 
cliifionii. 



Tfx, c.»i. 

Tcrtif coo; 

clurionii. 

Kauo. 

Tcx,c.«i. 



Sccuda to. 



>4 

Tcrtia ro. 



Nccfffitai 
nutcnx St 
finii dirfr; 
runc.na ca 
fimplV.alte 
ra cx fuppo 
oc cll. 



nUnquamcftvtrumipfum non hatetc,flCficcftde alfii £ nmntno&'nmpIicjfcrnecen'<iria.(cd,(iiiucliij;atur,qirte 



formismathcmaiici8,vtdicir.Hoccnuii,f. djrcclTe na- 
biliusno acadirformx,nin elt rinig. quod riciniet 
|igo:c}> forma non dat fno fubiccfto cire nobilius in vno tc 
pprc qi in aIio,nili ipfa fit talts forma, qux cft fintg,i. fcr^ 
minusgcneratirinis. hxccnim fola iormadat ipficiiti,!. 
fuo fubie<fto clfc iiobilius cum iftu cfl in co,iip cum cft m 
potcntia,vt habet fatiscx NonoMctaphy.vnJe furmar 
perpccu3F,i) non funt nifi tcrmini gencraiionis, ficut funt 
ibrmx cctleftes,n5 dant fuis .libicctis ec nobnius in vnoi 
remptore q in alio:tmmo ncc vnum calc fubic(ftum habco 
formalicer circ nnhdius pcr calcm formam qp alterum,co 
<j> talis forma abfoluta.q ux n3 cft Hnis generanonis,nul 
h fubiCvTto dat elTe formaliter f m intentioncm Arifto. dC 
Cominenratoris.patet iginir cf formx nnturales non fc<" 
quuntur neceirano fnlam marcnaiti rci naturalis. qua> 
TedCc, Sccundum declaratur:quiacfte<fhjs naturalis^ 
quocunqi habcc efVe^ab ilio habcc aliquo modonccclTiiar 
tcmencndi,qux ribidcbctur.hfcvideturveracire.quia 
ipfa ncceiricas elTcndi vel cft idcm cum ipfo cflc, vcl ali^ 
qutdconfcquciistpfumefTc.fed cffe(?tu8naturalu habef 
aliquo modo clTc fuum a maccria nacurali f m Anll.in \u 
rera.vnde dicic,i]j ift j non funt line materia neccilana.ee 
ideovult*^ vtrxcjjaPhytlco dicendx funt caufx. qua^ 
re&c. Tcrtium oflenditur:quia nccclTicas cfic<ftuuOT 
naturaliummagiseftab iUodCprincipalius^graiiacuius 
«fl mat cria,6£ non i conuerfo, ipfum non eft gratia macc 
rix:fcd finis cfthmdi,quia,r.maceriaeft graciaipliiu,dC 
non i conucrfo.lianc propoficionem innuic Philofophus 
brcuiierinlitcrahisvcrbis.Caufacnim hxcmatcna,fed 
non hxcfinisdCc.di^ efttnicligrdum caula grattacuius. 

Item,cx illo quod Jigniorem d.'nobiliorem habet cat» 
61itatcm,magis dC pnncipalius fumcda cft nccelTicas n.i>> 
Uiralium caufacoram: h xc eft manifcfta dc fc. fcd fuiit re* 
Baturalius ordinatx tn finem cft nobilioris caufalitatis ec 



cefTttas tftoruin accidentium fir ex maccria pr.xcifc.l jine 
oniniakacjufa.noncrcdoeirc vci$r.nam omniiietfcchiB^ 
qui dcpcnJec cx maceria 6C cx fine,princtpaliu8 habct ne 
celTicatem ex Hnc cx maccria,cuin fiiitfi lu aaU omnift 
caufaruinaliarunijSecundo liuiuk.Modo,oiiuies talcscf 
fcitus,quosdicunt iioiiinteiuos pfc,\': coiriip:ibihc3S, 
qiiatf efl potentia ad non efle,A; mortalttas.q.i.r cfc potcn 
tia ad non viucre,dependenc nd folum cx maccna, lcJ cx 
fine«liquo alio.potcnt u cnim ad non etTc^qua aliqui^ di 
ctcurcorrupcibdc,ardinaiurad aliud clfc. vc pocencia ad 
nonciTc aqiix,quxcftin inaceria ipfius aqu.T.orJinacur 
ad elTcalrcnus rei,r.acris,auc ignit,<£k: licdc alij». dC vnu 
UcrluIucr,po:enti3 ad non elTe vnius rci exiftciicis in ipfj 
matena ordinacur ad clTc aiccrius rci, ad quum illa macc/ 
na cft in p>oiccia.cuius lignum eft:quia iubicc"cuin,quod 
non liabcc racionem ad aliam formam, ncc ad aliud elle, 
non hibet potcnciam ad non cflc, vc patct in corptoribu» 
ccclelhbus fm Commentacorem, 6C fimihcer corrupcic^ 
vnius ordinaturad gcneracioncm aiccnus vt adfincm. 
Vndecranfmucans nacuralenunquam corrumpcrecfor. 
mam altquam,ntJi inrcnJerctalccrius gcncratioiiem.Ec 
idcocredofaluareucccnciacutufcuiiqi v^nccclTitas laliu 
formarum dlaccidentium,qux funi in rc nacur.«li,prmcC 
palius eft cx aliquo aito finc,ijp cx maccrta:imiuo ciia du 
mcnf1oncs,qux dicuncur confcqui nacuram matcrix prt 
inx,pnncipaliusfuntpropceriQrmatn & propccr inacc' 
riam.Etadhucipfanictmatcna cftinrcbus naturalibu» 
graiiafornix,nonoinninopropterfcipfam. C^amui& 
fgicur aiiqua accidcntia rcrum ruiur jlium finc fcmper in 
re naturali ex nacura matmx,vc corruptibilicas iX dimi 
lioncSjO^ li qua func liimlia:c3nic principalior dC pociot 
caufanccelTuatiseorum cQ finis,qi maccriiL, 6C pocior cf' 
fec demonftratto eorum pcr fincni qp per maccnaipfam, 
Caufa auccm,quarcconfuecum eft dtci,«|> necelTicas ifto' 



dignions qi matcna.cuiirs fignum cft, quia ipfum princi q rum cft ex matena ma^s q^ cx finc,forcc eft ilta:^a ficuc 



pfum,quodeft r}ciis,quodcftopcimuni cocaliccr 6C no. 
bililljiiiunioniniumentium,nullomodo habeicaufaiica 
tem maccrix,nccvnitatemctim matcria naiuraitum^nec 
analogicc,habec aucem venlTimc^ proprnlTimecaufa' 
licaccm fi nis,licet non vniuoce omnino,nec finis propnc 
naturaltuiu rcrum:quare&c. Prxtcrea, Ex illo, quod 
nunquampoceftellefinerenaturali, magis eltfumenda 
necdTttas rei naturalis,^exillo,quud pocelt ciTc fineea. 
fcdfinis proprtusreinaturalis nunquam potelt elTc finc 
re naturali,qux cft ad finem:5C tanic ipfa maceria poccft 
aliquandocnc finc aliqira forma Di: viriutc nacuraii.vcr> 
bi gracia,vt vifio,quxeft finis oculijniiquam potcft ha« 
bertfine oculoSC virtutc viliua, matcna vero naturalii 
bene c fincoculodd fine virtuce vtfiua^xt pacctinaliqui> 
bus mdftruofis propcerdcbilicaeem virtucis formacHixi 
quarc&c. £c eft cdfyderandum,c)> neccfTicas macerix 
foleidicinecefTitasfimplicicer, d£ necrlTicas exfincdiaf 



necelTicasexfuppoficione:d£ lila quibus fiiiis imponic ne H monl^tratiuamjdd foiuacrationeiiincontranuin, i% tunc 



Effirct*natu 
ralc< fut <lu 
pUcct. 



cefTitatem tn rcbu» nacuralibus dicunc necelTanacx fup> 
poiicione.Cutusforteratiocft:quiatpfa matenarcinarii 
ralu lcroper eft inipfa re,quamdiu rcs eft,A: ideo necelTc' 
tasex parce eius dictcur nccclTica.<! limplicirer:fcd finis rci 
tiaturalis non fcmper eft a;fiu in ipfa,vt vilio non femper 
cftinoculo,velvifu,idconecclTicas exfineeft necelTicat 
conditionata,fiue ex fuppofitionc. vnde non dximus, c]> 
fimpliciter nccefTarium lir animali haberc oculos,fcd lup 
pofito aitquando vide3t:fimiliier ailc 51 in ali>s hmui. 

Aducricndum cft ctiam, vt coiter dicunc quidam 
expoficorcs,Duplicc8 funt cfrciftus nacuralcs.quidafunc 
pcr fc incenn i natura, 6C ifti dicuntiir ciTe neccfTarij non 
fimplicitcr,fed ex fuppofitionc finis.ali^ funr non p fciiu 
tenn,fed folum pcr accidcs,vt mors, 6C vniucrfahter cor 
rupno 6C morralitas,qux cft potcntia ad mortem,dil cor 
rupnbilitas,qux cft in potcnna ad non clTc. 6Cde iftit di 
cunt,({> ncccuitat iftorum cft cx tpfa matcru^di lita funt 



Nota, 



resnaturalisnonpoccftelTclinefuaniaccria, fic tiun pot 
clTe tinc corrupcibdttaie,nec potcft viiiuerUlicer idCleni' 
pcrcarcrecorruptibilicace. led ipla resnacuralis inuenit 
pnuariomninomuliispropnccatibusordinaccs ad tinc» 
vcaliquodindiuiduumiruicnitur nunquam habcrc par< 
teniordinarainadfincm.vtaliquod indiuiduum homt' 
nis potcft omnino clTc fincocuhs,<3C nunquam habuilTe» 
nec habcrc oculos. £c limiliter iplt lines rcrum nat uralti) 
non femp funt ac^cu tn rcbus naturalibus,oc propter iftj$ 
(im-litudincsconructumcftdici,c^necciriiaccs aliquorii 
cdiccluum vel accidcntium nacuralium tinc cx luateria.f, 
tllorum,qux nccclTarioinfunc vcl incrunccutlibcc indiui 
duo:5l nccefricatesaliquorum funccx finibus,f.iUoruni^ 
qux non feinper,nec incuitabdiccr adueniuc,fcd omnino 
polTunt deficei;e indiuiduo. Qtiod li quis tcncac cucra 
rium,f.k];nectlTuasaliquorum accidcntium n.ituralium 
flc prnrcifc 6i principalicercxmateria.dicarrationcm dc^ 



crcdcndum enc ei:finauccm,noneftctcJcndum.£t hui* 
lignum cft procelTus Antl.in ifto capttuio:quiaabfaluce 
dicic,c)< neccfTitas in naturalibus iiiagis c cx tine qi cx ma 
teria:nccdiftinguKinpropolitoinier diucrf<i acctdcncui 
nacuralta.quarcdfc. Scd, li obijctas vcrba Commcn. 
dicirenimfic.llla, quxinucniunrur in rcbus nacuralibf 
denecefTitate,nopropccraliquid,vt morsanimalis, funf 
proptcr matcrtanr.dil illa,qu.-v inueniuntur in eis propcci 
aliquid,funt propterformamoCdcriniaoncm. Pollct dir 
ci,q< ipfc dicic hoc ^m opmionem altquorum,qui putauc 
runi corruptioncm non ordtnan ad aliquem tinem omni 
no.vel intciligir,(^ ifta non funt propter aliquid, tanqui 
propterfuam propnam opcrationcm.mors enim anima 
JtSjCumlit qu(dam prtuatio,noii luibcc propriealtquacH 
ac'tioncm:&l talium neccif iias eft cx matcria no omnino 
6C principalKerjfedrefpecfciue.taliacniin nngts fc ceuent 
cx parce roaceriz alia:quorii fiuit altqux opcracionet 

pa 



Q.VAi:STIO 



PHYSICORVM 



4« 



Rq>IicJ. 
KctponQo 



ptfftdC proprte, ad qaa« ordinatur.vd falccm faffloftus ^ aliqualtccr «ft ex matena,red non omntno & c jm exclu 
til<a proucmrccx materia Cf> alia.Qiiod fi ipfcAuerrois fiojic altcrius caufx. Adaliam conccdo, q> nccelTitai 



Obic^o. 

Refponfto, 

CoDUlO» 

Coin.»7. 



ObicAio. 
Oilatio. 



B 



a(rcrercrfimpliciter,q>taIiaiiullomodo func propierh 
ncm aliquf m.nec habent ncccflitatem ex aliquo fine nill 
exmarcria,hoccgo noniiirilligo;quiafcio,<^materueft 
proptcr forinam.vt proptc r fincm.Si igitur aliquid cft fl 
naitter proprer maierii, nccclTc cft, vt ipfum ftt proptcr 
formam. Si autem dicat, q> mors animalis eft a inate^ 
fia nccc(Tario,non tanquam ri f?nc,fed tanqu3 a fubteoio, 
hoc ndiil eft ad propofhumtfimiliier forma cft a matcria, 
Vti fubicv^to: vt vult Commctator tnSccundo huius, flC 
«tiam in Tcnio.Et hoc non obftantc, forma no fcqmtur 
nectfiario ipfam matcrta.vt pnus patuit : ergo fimilitcr, 
hcct mors animalis fit i matcria fubieAiue.non habctur 
cx hoc ttnon fit proptcr aliqucm fiiiciTi aiumalium a m« 
ttna. tt,fidicas.<j.morsanimalis,6(:fimiliicr cotru^ 
pcio.cum fi t quxdam priuatio,n5 ordinatur ad aliqucm 
fincm.Contra hoccft:quiaquicquid intcnditaliquid,qil 
nonpoteft li.\bcri finecomiptioiic.&adquod necelTa' 
fiorequtrituTcorruptio, iittcnditcorruptioncm proptcr 
fllud:hoccftmanifeftum.modo,ipfumtr5fmutatum,qtl 
genetat a1iquid,mtcndit formamgenerandam.quinon 
potcfthabcri,iiccinducifinecorruptioneformxcomra^ 
riae quim cxiftcntis,vt manifcftum eft:ergo intendit cor 
rupitoocm propter ipfam form3gcnerandam:& ficfor^ 
maecneranda eft fin is corrupt 10 iiis. 

Etc6tirmatur:quiaficatdifpoluionc« funt neccfrarix 
ronc form«,ad quam funt:(quia finc ipfis non poteft for 
ma recipi in m jtena.fl»: idco nccclTttas carum pnncipali* 
ier«ftcxforma.)ficvidcturfchabcre dc ipfa corruptioe 
6C morte:q.,quia forma gencranda no potcft indua fine 
corruptionc format prjrc«dctis,ideo necrlTitas corruptto 
jiis fit ex ip-a form.i gencrada pniicipaliter. Scd dKC», 
Jion eftlimilc dedifpofitionibusmatcrix adfbrmam,d£ 
dccorrupiione:quia difpofitioncs funcencia pofitiua,5C 
ideo pofium ordinari ad aliud tanquam ad fincm,cx quo C 
dcpcdct corum nccefTifas:fed corrtiptio dC mors cft qux 
dam pnuano,ideo non habwcaufam iiiialcm,quximpo 
nai ei nccelTiratem,nifi folam matenam. hoc autcm vide 
turirrationabi]c:quiaexhoc,q>corrupriono eftaliquid 
pofitiuum.faltemquaiituinadncgationcipfius clTc, be^ 
nchabeturqi nonordinaturita prtnapaliceradaliquem 
{incm,ficut difpofitioncs : fcd quod nullo modo ordinaf 
ad fJnem non fcquiturcx illo. Dc hoc inquiras complc 
Rc^iOQfio. ,e:qn, ind«gct perfcruraiione.Quod fi vclimus diccrc,q> 
corroptionis 6C monis nullus cft finis.cx quo fumaf ciu» 
reccfritas,tencbim'illam diftincaoncm fupra pofitam: 
quam cxpofitores accipiuht ex commento Ac. 

ADrarioncmprtmam poteftdici, ifcntia natturalia 
bcne funt fcibilia Sccundo modo fctcndi, qucm ptv 
nit Lincoii.in Primo Pofterioru fupra definitionem fci^ 
re.fcd non fctbilia fimpliciter fcientta proprijftimc didta: 



dtuilibtlicatrs m in£nitum bcnccft ex ma;cTia,tii non fo^ 
lum cxmaccna,fcdaliqualitcrordinaiurad formam.Er, 
fi quzras^quarc Arift.magis eam reduxit ad matena, qp 
adformam,fnrcecaufafuic:quia f.imonus crat&noiius 
qtmateria elTcc caufainfinitatisoiildiuifionts infinicx,q^ 
forma:noniamen excludic quinformafit aliquo modo 
caufahuiusdiuifibditas infinitx. dc hoc autcmplusvt' 
dcbiturfupraTcrtium Deo volcntc. Ad alam patet 
cxdiais.conccdoeniraq>neccfTKates eflccluum tvatura 
lium fm altqucm modumeftcxroatcria, fed nonomni^ 
no.Simdticr a^ aliam pcr idcm.C^ux quidcm dc ifta quf 
ftione fcripfi rccipias pcrmoduminquifitionis nondeccr 
mmacionisdemontlraMux:quia raimii paruum adiuio> 
rtum fumpfi atb alijs in dus inquificione. 

QM«(lionMin fxpcr Senmdnm Phyfici AtidUtHS fi rvs»' " 

f 

aVAESTIONES LtBRI TERTII 
DE PHySICO AVDITV. 

Quoniamaiitnaturacfiprinciptum bi mu^ 
tadonisifdentu aute nobfs dc natura : oportet; 
nonif>norarcquidfit motus. NccciTanum eft 
cmm ignorato iplo,Stjgnorarinaturam6ic. 

QVAESTIO I. 
An nrcrlfariMm /if,ignoMntf t mornm igno 
rdrr ndiMrdin. 

Irca iftum Tertium hbru primo qux 
ntur , uttfi ignorato moiu ncccffariil 
(\i ignorarc naturam. Arguiiur prJ 
roo cf non:c]uia illud eft perfe nocuro, 
quod non ignoraf ignorato quolibet 
alio. quod enim ignoratur ignorato 
alio.cognofriturperillud : 6C lic noH 
pcT f<:.Scd natura eft quid per fcnotiji 
vc vidctur velle Arifto. in Sccundo 
huius,vbidicit,q>ridiculumeftdemonftrarenatur3efie: 
quodnon cftproalio.nifiqutacftpcrfc notii:quarc5Cc. 

Itcm.effciTtu ignorato no cft iicccfTc ignorarc caufam. 
eaufa cnim non vr dcpcndcre ex effnfKi ncc m efrc,nec tn 
cognofci.fed e couerfo; fed moius eft efte<fKis naturf :qua 
re£(c.Iccm ignorato accidente noncftnccclTe ignorarc 
rubftantiam:cum fubftantia fit prioraccidcte noiitia,de<' 
^nirionc,5i£ tpc, Scptimo Metapliy. Sed motus eft acc^ 
densnaturxdf naiura cft rubftantia.r.maiertaAl forma. 
quarc S^c. Ite ignorato poftcriori non cft nccefle tgno 



Tcx.c,t* 




T«z*c««*, 



Tcx.c.4. 



&ideononoportetq>fimpliciterfincnecciTaria.&:cuc6 Tarepriut.cumpnuspofTitabroluifmintelletrtum apo. 
fydcraillam diftmtfiionemjquiamuhuro cftDOtabili». ftenon,vtc5iterdicitur:fcdnaturaeftpnusg motas,c(i 
3£rt cnim fcientia fccundo roododiCTa,f.proprie,compre flj „^ eaufa BC principium.quare&c. 
henfiovcntatts«orum,quxnonfi:mp<T, fcdvtm pluri^ oppositvm dicic Anfto.dCCommenracor. 
bus codcm medo habent fe dC hoc modo fciuntur natti' 
raiiaqu^admultasconclufioncs.vt c^ihomo gencTCtur 
cum duobus oculis folum,hoe noo fempcr dC eodcm mo 
do fe habcr.fcd frequcicr A: vt m pluribus,& fic de mtiL' 
tisalijs^flCtalianonoportetclTe ncccJTana fimplicitcr.t. 
uni ucrf ah t cr .Scictiac]uanomodo&pro prij iTi mc d icla, 
eft comprch<iio,i.h3buus,quo anima perticaur ad com>' 
pTchcnfioncm liuc cognitionc vcrtiattscorum, quxfcm 
jjer vnitormiter,6C eodcm modofehabcntpercoprehen 
/lonem fux caufi.qui eft impcrmutabilis inclTendo6(!. 
in caufando:dC hoc modo fciendi non fciuni cntia natura 
Iu,faltcmomnw,3Lcaltafun: fimpliaccr necclTarta ficibi 
Iia.vt mathcmaacxconclufiones.vc dicic.Altosaiicmo 
docfcicndiporattbidcm,quospp brcuitaccm dimitto. 
Ad alum concedo nccelTiiat cfl cifluum uaiuraiium 



CONCLVSIO. 
Motam ignoiantrt ncccOarium rft ignoc3te& oaturam, 
ignorantta finipliater. 

DIcendimibrcuiter,«j> ignorato mota n«ceft««fl 
tgnorat«naiuram,ignorantia oppolica cognitio 
ni dcfinitiux dC (>fcv.1x iplius Dacurz.C^od pror 
l>atur:quia ignoraio ilJo,quod ponitur in dctinicione na^ 
c«TX,nccclTecftignoraredcfinicioncip{iusiiatutx,ficut 
ignorato \Xt eo,quod ponitiir in dcfinittonc alicutus defi 
nui,nccclTc eft igiioran iliud defiiutum ignorancia oppox 
ftcacognitionidcfiniciuxillius:h(cefteuidcs.modo,mo 
lus eft tn dcfinittonenaturXjfccundum Anft. dicenrcm, 
q>naturacftpnnc»pium&caul'amouendi&.'c, Et con 
finaatui^quuignoraco illo, excuius cognitione inceUcf 
laadu.fucPhy. f (fius 



QVAESTIO 



T£RTII 



II. 



fiusdcductturtncognitionemnaturx,nect(rcc(lfgnora r monlbarcnaturaineiTc,acnhocntdubium 6C difftctle) 

..^ I n. I r- j ili. J--.- -J rt . /v « 



Cilbcrtui 
Poricc. 
bubitatio. 



Tnu c. ii, 

Impugnv 



renjcuram:lizc cftcuidcns.fed motuseil liuiufmodi.cu 
cnim,natura ntduplcx,r.maceriai£^ torma:matenanoti^ 
ficatur per tranfmutationem propriedi(flam,f.gcncratto 
ocm dC corrupcionem. vt patuit priua inPrimo,& fbrma 
tnnoceracpcra(fttoDC]n,quznon cognofdcur rufTicictcr 
Hnc motu,co omnis aifuo cR altquo modo in motu, vc 
docct AucflorScx prtncipiorumrquarcfl^C Sed aliqs 
duhtcarcc.ntgnoraiomotuncceireeftignorarinaturam, 
vidct cx hoc fcqut.q) cognitio mot' fit caufa cognitionis 
Baturz:&nc,cumcauraninmul cum caufato, cognitto 
motus ent (imul cum cognitione naturz:quod vidct tn^ 
conucniens,qiiia tn incellcdu non pofTunt eiTc plurcs co^ 
RcfponDo, gnittones,vt cSiccr didtur. Ad hoc pofTumus dtccre, 
q> cognino motus bcne eil ahquo inoJo caufa cognictO' 
nisnaturx,fcd diucrnmodc:quta cognitto fcnlittua mot' 
pcr virtutcm cogicaciuain vcl pluncafticim, qux imme 
diatc defcruit inrcllc(ftui,cft caufa cogniiionis inteUec~tua 
lis natur.T,ficut vniucrfahtcr cognirio acctdccis pcr (t,&C 
propric e(i caufa cogninonis tncdJe^ualis fubftactx fub.' 
ie(ftx,vtvu!t Arifto.inprooemtodc Antma. Scd hoc 
non circc (acis tutum:quta Anrio.docct cognofccrc mo' 
tum illa cognicionc.qux eft caufa cognicionis nacut x,vc 
maniTe(luinc(lpcrfc.con(lac auccm q> cogntcto motus, 
qux habctur ex doitrina An fto.non elt cognicto fenfict/; 
DafoIuiTijCum ipfcdcfiniat untuerfaliceripfum morum ec 
aiiquati(crdemon(lracde ipTo.vc q> moruccftm mobili, 
non in mocorc,d^ huiufmodi fimtlia,qux pertineiit ad tn 
telle<fiuni:crgovidccur, cj>cognitio intcllcaiua moc»e(t 
caufa cognicionis narurx.auc non efl neccirarium ignora 
to motu tgiu>rarinacuram.Ecidcodiccrctaliquis,qu6d 
cognitio intellcctiuaiplius motus bcnccd catifa cogni' 
tionis naturxjficut cognitio cfFc;fius pcr fc 3C propri) 3C 
circntialis potcdcrre caufa cognictoms fub(lantix:cuius 
cil accidens vcl c(levftus.Er,cum dtcitur, q> caufa 6C cau^ 
{atum d£c.pote(ldtci,q> verum cd. 8C idco bcne coccdo 
<]>cogniciomocusfimul cAin intelleccucu intellcJtione 
iucur(.dC,cumdictcurfm hoc,inccllc<flusfimuI intcllige 
ret diucrfa diucrfis intcllcaionib js:concedo dtucrfa ha* 
bcncia pcr fc& nccclTariam habicudinem immcdiacaady 
tnuicem,d£ non vidi dcmoftracionem ad oppofitum. £c 
quod dicic Arid.in Quarto Mciaphy. quod, qui vnum 
Tex, e,io, nonintclligic,nihiJ intclligic:concedo,q> fcmpcr, cumiiu 
tellei.'c'incclltgic,ipfctntclligtt vnfi &vna imcllc^Tttone, 
fcd no vnuin foltim&C cti prxcilioncaltcnus vnius:ficuc 
quihabecduosdcnariosbcnchjbct vnum, fcd non vnu 
foli! 6C prxcifc.de hoc cii cft (bccialis difticultas, qux cft 
maior propofico principalt. Ahccr poccfl dici,(^ caufa dC 
caufatum funcfimul inillis encibus, qux natafunc fimul 
€(te:BC non ui al 173, qux non nata funt cltc fimul : modo, 
diuerfx in(cllc<fcioncs non func nac( e(1e fimul,vc didcur, 
quiaintellccnb cft opcratio virtutts intcllciftiux, qpcra^ 
110 autem alicuius cft vfus illius. vnius auicm rci non cft 
nifi vnus vfus fimul:& hanc rationcni fccit Anfto.inU 



cii dcmonftratccam elTe non cft ndtculum omnino, cum 
poiric dcmoniirari, vc vifum fuic tbtdc.vndc dico, q> ip- 
lanon eftomninopcrfcnota,fed|>eTaltud,f,pcrmotum. 

Ad aliaindtco,c)>maiorcftucradccffcdupcraccidcs 
6C rcmoto,quod nonacctpiturin dctinitionccauff .fcd dc 
etieifcu pcr fcpropno&imincdiato.prxcipue, qutfumtt 
in dcfintcionc fux caufx.iieccfrc cft ipfo ignoraco &C cauv 
fam ignorarc.Multa afu func principtacognofccdi 3C do 
<ftrinx,qux nonfunc principia clTcndi fimphatcr,vt pa< 
tct in Pnmo huius pcr Ari(t. dC Commr cacorcm:qa mo 
tusdfpluralicascniiijfuncpnncipia do>ftnnx naturalis, 
&non funcpnnctptarcrum naturjliumquacum ad clTe 
fimpliciccr. Adaliamfimilttcrdtco<:|> vcrtimcftdcac Ad ceiti^» 
adencc coi & omnino pcr accidcns,fcd acctdcns per fedC 
propnum prxcogntcum ducn in cognictoncm fubftarix 
cum achonc tntcllcdus agcntis pcrncientis.Et idcodicit 
Arift .tn proixmio dc Antma,c}> accidcntia magnam par 
tcm &c. tt cum obi^ctt contra hoc.quia fuhftancia prior 
eftacadcntcnotttiadiCc.dehoc eftdiucrfitas tnicrdoda 
rcs.vtrumcognitio intellefttua accidcntisipcrrc ACprtv 
pri^ alicuius fubftantix fit prior tnccllcdiu qi cognuto in-' 
telleJtiua fubftannx.Ec dico ad prf fcns, cj> cognitio intel Cognido 
lecliua accidentts priorcft vta gcncraiionis in intcUeiftu, «">tiJ <* 
quam cogntnoincellccfliua fubftanci(.S'cd nociiia, fcu co P"orcogn< 
gnicto fubftantix prior cft ordinc pcrfcfcionis dC digniu (Unax^ 



Tcx, cii. 



n8,ficuc ddipfa fubftacia eft tncelligibtlc pcrfcoiius quam 
accidcns,vc accidcns.ft: idco non valcc ratio. Ad aha 
dico,qu6d duplcx clt prtus. Vnum cft pnus, tdcft com^ 
munius,5£cft illud,aquononconiicrtiturfuhliftcndic5 
requccta,vc animal ad homincm,&lomncfuperius ad tiv 
(crius:& de ifto vera cft maior. Aliud auc cll prius fccun 
dum uacuram:quod camen cft conucrcibtlccum poftc 
rion,vc cfFcvflus proprius cum caufa propna,5i: iftud po 
ftcrtus poreft cllc prius nocum pnori. Vndc dC Anfto. 
G tn Pnmo Poftcnorn.capirulo dc Dcmonftracionc,qux, 
quu didr,qu6d nihil prohibcc xquc pr; dicanrium,idc(t 
conucrtibtltum.nociusclTc aliquando non CJufam,i. effie 
ccum: fic aucem fe habcnc motus 5: natura,vt paxet cx di 
<fcis,iS£ nonpnmo modo:quare dCc. 

Q.VAESTIO II. 

Onfcquentcr quxrit, vtrum morus fic if^, 
Ec arguitur q> iion. Quia, (i morus eirct 
a/tus,cuncillud,cutu8 cft mocus &inquo 
eft mocuselTec cnsavflu : hxc confequentia 
cft manifcfta.fcd cdfcquens vidccur clTe fal 
fum.nam inocuseftin mobi]i:mobileaurcm noncftens 
actu,f m c|> mobiIc,fcd in potentia. Icctn,fi mocus c(Tet 



Adquatti^ 




aifcu$,tunc omnc cns actu moucrenquia nhtl cft ens a(flu 
nifi per adum.fcd confcqucns vidctur clTc falfum : func 
enim aliqtu cnna actu,qux non moucc,vc pacecinOtfca ^**» ^ *h 

-~ uohuius. Icem,fificaucelTccacfuspcrfeaus,autim^ , 

tiro de bcnru,ad probandum,<j lcnfus non icntic fimul di « pcrfcccus pcr fufticicntcm dtuiftoncm. fcd non eft actn» 



Rnftonet. 
Adpnmtl, 



Snpra.q. 
Stiudi, d. 



uerfa:hanc lamcn racioncm uon ponicvt dcmonftratix 
uam,fcd difputaiiue procedens. 

AD rationes prinapaJcs. Ad primam cum dia*tuTt 
lud quod eft per fe notum 6Cc Verttm eft fi flt pro^ 
prie 9C pcr fc QC pnmo notum.Et cum dicitur c}> nacuram 
e(Tc&c: Dico,q|) non eft omnino primo folum notum 
pcr fc,red foluin prnnum pnnciptum complcxum ficeft 
per fc notum in gencrc complcxoium.Ec, cum probacur 
per Arift.dicentem,c)> ridiculum cft demonfbrare nat ura 
c(Tc,Dico,fj> Arifto.non dixit hoc,fed dixtc,<]> cencarede 
monftrarc naturam e(Te ridiculum cft:qiio hfc autem dif 
ferunt vifumfuitinSecundo huius.Tcntarccntm aliqd 
dcmonftrarc cl^ inccndcrcdcmonlcrarc ipfum, taquam 
flcdifficilcd(:occultumd£quAfi laboriofum,fcd fic non 
cft deco,quod cft naruram ene,quia non cft dubium ali' 
cui intclligcnti (crmtnos:dC ideo ridicuiua) cft tencvc de 



Tex.cn* 



perfiectus,vt omncs conccdunt:ncc eft actus imperfecth 
quiaactus idcm eft quod perfecno, vt paccc Quinco Mc 
taphyficx.modo,nulla pcricccto eft impcrftcta,ficuc nul 
la eft pcrfccta,e6 quod nthil dcnomtiut fcipfuin:ficuc igi 
turnullaalbedoeftalba, ficnulla perfcccio cftpcrfccta, 
&pcrconfcqucns nullapcrfcctioeftimpcrfccta:quiaop 
pofica naca func ficri drca idem:pcrfectum autcm 3C im^ 
perfectum func oppofica , vc manifefhim eft.ergo nulla 
perfeccio eft imperfccta:fcd omnis actus cft pcrfeccio, vc 
manifcfhim cft. ergo n ullus acrus cftimpcrfcctus. Itc, 
vnus&idcmactus nonpotcft clTcdiucrforum cncium. 
hxc cft manifefta : fcd vnus A. tdem mocus cft diucr^^ 
forum , vc moucncis dC mobilis. vt patct m ifto Tct» 
tio.quaredCcxtera. 

opposiTVM arguirtirauctorirate Ari(hxclts,flC Tex. ctit 
Coauncntatorts. 

Conduflo 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



11. 



4% 



Atobikaiw 
Crqui mos 
ucaieindu 
plia poten 
(ia. 



DubiCpTu 



Oubiam fc 
cun dum« 



Adpriaiu. 



CONCLVSIO, A 
Motut nf (j fimplidf CT j prrfccru», ncc pura eff potmda.fcd 
ptf mittus &I mpcrfcchn ri\ jdui. 

Dlcen dii primo,«T>motusefta<fhis,fccundo,q> mo 
tus eft adlus imperfea».Primum probaiur. quta 
illud cft xftuSiquo aliquid cft aAu prius in poten 
ttacxiftens:rcd ipfo motu alicjd cfta<fhi formaliccr^quod 
pnuj crat in potentta.vt xdiricabtlc cum aftu acdihcatur 
eft ens adu.a: calefafabilc, cum adu calcfir.cftens avflu 
ad quem prius crat in poccntia. Et noiandum,c)> mobt 
le.aiiicquam mouer«ur,crat induplia potctia.f. ad ailii 
tmperfcaum,& ad tftum redudum eft cum moucrur:fl£ 
ad a^f^um pcrfeaum SC quicfccntem.flCad iftum reduaii 
eft icrmiiuto motu. vt calcfacttbilc, antcquam calefiat, 
«ftin potentiaad caJcfieri,& ad iftura actum rcductu eft 
ctim calcfit.tta quod per calefaciionc,qux eft mocus for» 
inaliteractucalcfit:5:erat inpotcciaad calcfactum clTe, 
6C ad iftum actum reductii eft terniinata calefactione.f. 
cum Iiabet caliduatcm quicfccntcin,i.non fiuentem am^ B 
phusad vltcnorem gradum. Iiem, motusauc eft act» 
aHquts,auc potentia pura ad aliquam formam, aut omni 
fio nihii:6C hxc diuilio cft fufficiens. fed motus no poteft 
eflfe omnino nihil,vt manifcftum eft ad fenfum:quia mo 
tuscomprchcditur i fcnfu, vt patcc ad fenfum, fld dicicut 
inSecundodc Anima:5C CoracfltatorinQuartohum». 
neq? potellcfrcfola&puTapotcntiaad fbrma aliquam: 
quiatuncocquodeiretin potentiaad aliquaforma actu 
inouereturadea,fiquidcmhabcns motumactu mouen' 
hocafif cftfalfum.nSaquafrigiJiirimacft in potenciaad 
caliditatcin.flCiiinondummouetad caliditatcm.filVgra 
oe detcntum rurfum cft in poccna ad vbi deorfum , dC tn 
ti5 dum mouet actudcorfum.ergo relinquu <j> mot» eft 
aliquisacttis. Sccundu dcclaratur.quia medium intcr 
pocenriam puram 3C actum completum eft actus impcr.» 
6:ctus,hxccft manifcftarfcd motus cft hmoi. quare Sdc. 

Itcm.cum motus fit actus,vt probatuip eft,neccfreeft 
qi fit accus pcifectus, «ut actus impcrfectus. fed non cft 
Mtiuperfectustquta ficomnc habens aliquam formain 
ad quam eft motus actu perfccte moueretur fecundum il 
lamtquodcftfadfum.habcscnim caliditaicm pcrfcctain 
non ampliuscalefit,vc manifeftiieft,S£ habentvbideor 
ftim non amplius dcfcendit.quarc &c. 

Scd hic funt duo dubia.Primum cft,quia, fi motus cft 
actus tnipcrfectus,tucomne quod habet aliquam formS 
f m actum impcrfcctum moucretur fm illa : quod falfum 
cft:quiatcpidumhabef aliquando caliditatem imperfo 
ctam.&tamennon calefit abfentccalefacientc.vtpatet 
inaqriaccpidarcmocaabigne.llmtliter autcmin multia 
huiufmodi ali)s. Itcm,gcncrariocft motus dC, vt patec 
pcr Arift.hic.vbijCumdcfinierac motum vniucrfalitcr, 
rxemplificat dc altcrarione, lod rautarione, 6C augmcn* 
t >,& diminut ione,flt generationc. Ex quo mamfefte vu 
dcturintedere,q>gencratio,prouc cttam difhnguiturab 
alterattone,cftmotus,aJitercnirononalTignauiiretexem T). 
plum de gencractone,poftquam exemplificaucrat dc alte 
ratione.fed generario no videtur elTe actus impcrfcctus, 
cum forma fubftantialis,^ m quam eft gcncrano,non rc> 
ciptac magisflC mtnus:quare flCc. Ad primum dico,(^ 
motus non eft quicunqi actus impcrfectu8,fed actus ini> 
perfeccuscxiftcns infubiecto tcndcnte concinucfldfiuen 
te ad vlterius complemcntum,qu3tum ad motum intcn 
fionis:vcl ad vltenorciii diminutionem,quatum ad mo^ 
tuni rcmifTionis. Ifta autcm tendcntia concmua ad vltc 
norem perfcccionem noneftde eftentia motus,qui eft 
actusimpcrfeaus, fedeft aliquid necelTario rcquifitum 
ad motum.vcrum cft tamen,c)> ficut pnus dtcebatur au^ 
etoritatcCommentatoris,(^hoc nome motusfamolius 
accipttur pro fluxu formx hue tendenti3,qp pro ipfa for^ 
maimperfecta,cuiuspars gcneratur poft partem. quic^ 
quid camcn fic dc lu>c,niocus non cft quicun^ accus, fcd 
aciua exiftciis tn fubiccco ccndcntc kXl tanfmucato ad alu 



Ad recudtS 



Com,t7* 



Cenerabo 
cfl vct*mo 
Cus, 



quid vlcerius.mo cepidiras abfentecaIcfidencc,eftacnM 
imperfectas fincfluxuacruaiiad vlteriorera partemvel 
gradum.quare non valet obieaio. Ad aliam, qux vu 
dcturrectcclTcconitahoc,cum dicitur,ct> generatio cft 
motus:S£ tamcn ipfanoncftaaus imporfccius tendcns 
ad complcmctum. Diatur communiter, gcneracio ac^ 
dpitur dupliater. Vno modo pro inducrionc formx fub ^'«^w»tio 
ftantialis m materia,vel magisproprieloqucndoproiiv "^""•■du/ 
ductionc formx fubftantialis depotctta macenx: A: ifta 
eftininftanti, neceft moius contentusfuhmotu,quem 
Arifto.hicdcfinit.AIiomodo accipiiur pro alteratione 
prxccdc:eiftam prxdictam fubitam muiationem, 6C Cic 
eftvcrc motus flC acius impcrfeaui. Eccnm diatur. a 
quarc ergo Arifto.cxcnjplificauit dc gencrationc poft al 
terationem,fipert11am gcnerationem non inrcUexic nif^ 
alterationem^^Rcrpondcturadhoc.q^hocprotato fecir; 
quiahm5ialteracio,Iicccficvnatranfmuratio:cii dicicur ^^^P°"^<*r 
alteratioincomparationead qualitaremad quamtcdit: ^ 
flCdicitur gcncratio in relatione ad ipfam fbrmS fubftan- 
nalem ad quam difponit limoi cjualita!.:^^ ftc cxcmplifi^ 
cauitdeeaproutvrrocpmodoligniffcatur. Aliter dicfic 
aliqui,c)> illud cxcmplum de gcneratione non ponitur qa ^^''^" 
fitjfed proptcr manifeftationcm. de exempio em m non """'^ 
quxntur verificatio.fcd manifcftatio, vc docct Commc 
tator in Scaldo dc Antma.Et fbrte voluit Arift, p>cr lioc 
fignificare,<j>,fi gcneratio,t]ux dift/nguttur ab aliis rranf 
murationibus.clTct motus,oporfcrcf ipfam cfTe actiige^ 
nerabilis f m q> gererabile.i.dum tendit conr tnue 8C fluit 
ad vltcTioreingradum:6i hocelTctveru. nihil enimpro^ 
hibcf conditionaleni elTcvcram^cuius antecedeiiseft-m 
polTibile, Forcc auccm non eiicr magnitm inconucnicns 
concranaturam, c]>gcneratio,qux cft tranfmutatio fm 
fubft.\nttam,f.f m formam fubftanria!c,prxcedcns tranf 
muratum animal gencranmi , cilet vcrus mocus , fli cf^ 
fet actus impcrfcci us flucns con tinuo ad vlteriorem pcT' 
, fecrionem:flC fic fomia fubftantialis recipcrct magis flC 
' mtnus,fciltcctintenfioncm& remilTioncm conctnuc.Ec 
gcnerario.prout diftmguitur a gcnerato, elTct verus mtv 
cus alius abalterationcclTentialifcr dC ab aherarione.Dc 
hocaucemfortcalias mqutretur cum videbitur derao> 
do,fecundum quem elementa funt in ifto. 

AD rationes.Ad primam dico,c)> illud, cuius cftmo/^ 
tus ranquam fubiccti,dum ipfius eft motus,bene eft 
cns aau,faitcm tmperfectc.Et,cum diacurcontra hoc,(^ 
mocus eft a<flus mobilis,f m q> mobiIe:vcrum cft mobi^ 
lis fccundum c)> mobile,i.f m cp mouetur : non cnim mo' 
iierur actu formalircr nifi pcr mocum,3c fic cft in actu im 
pcrtecto. Ad aJiam dico,q> vcrum cflct, fi motus elTct 
omnit a<ftus,c)> omnccns actu raoucretur^fed non eft om 
nts a<.'TU5,fcd prxdiao modo. Ad alia dico c^ eft adus 
tmpcrfechis.Eccumdidtur, q>nulla perfeAioeft perfe.» NuHjpfrte 
«.'ht;poteftdici,(t>nuHap<cfectioeftperfcctancc tmpcrfe dioeltper 
(fhi illo cfTc.ciuod ipfadat fuo fabtecto, vtalbcdononcft fcda. 
alba,ncc pcrfccffe nec impcrfccte:tamenaliqua perfcctio 
pofefteneimpcrfcctaflcperfectibihs aliquoatto effe ab 
tlio cflc.quod ipfa dac fuo fubtecto. vt fupcrficies.quf eft 
quzdam perfectio, poteftclTc pcrfccra quantumad clTc 
album,vel nigruin,f^mili(er autcm flC tnalijs fimtlibus, 
Cum igitttr motus fit quxda pcrfcvfiio, non cft aaus im^ 
pcrfeaus,nec perfcctto impcrfcaa quStura ad efTc, quod 
dacfubiecto,fcilicec quantum ad moucri:immo fortc mo 
ucriflt nonimpcrfecte:tamen Imiufmodiactus potcftcC' 
fe impcrfcctus qu.incum ad aliud,rctlicet quantum ad cf' 
<c,quod dac tcrminus motus.iliud cnim clTc non dum ha 
bet motusnecrubicctummorusduinmouetur, Veldi' 
catur,c)> motus eft actus impcrfeaus,dC pcrfectio tmpcr 
fecta. non quidem f m fe p fe,fed ratione fubiecti:quia ip 
fum fubiectum motus dum moue{ cft impcrfecrii termi^ 
no motus.flC fimtliter vlccriori perfccttoncad quam ccn^ Mot* c per 
dir. Sic igit motus eft act us imperftctus dC eft pcrfe Jho ftcHo ipt r/ 
iinpcrfccta,i. iinpcrfecti fubiecii f m ()> hmoi,idcft dum 
landu.fug.Phy. f tendtc 



Riiiioact» 



1 



Tex*c.(, 



Tcjce,», 



Subicrttim 
hi t fc tri 
otrr jdfor 
num 




QVAESTIO TERTII 

tctidir ad complcmentunl, & hoc non cft inconticnicns. £ 

Ad aliud dico.q» diuerforum bciie potcft circ vnus 6C 
idemactusdiucrlimodcjtcetnoncodcm modo.Dicetur 
ergo,q) motus Vnus dC idcm cft moucmis vt agentis,vci 
terminiaquo : & cft mobilis vt fubicdi, veltermmim 
quo fubic<ftiuc:di! fic beneeft conueniens. 

Diuifio autfm vnumquodcp gcnus hoc qui 
dem elTccnrcIechia^aliud aut potetia in potet/a 
cxiftentis.En rclcchia f ni cp hmoi eft motus, vt 
altcrabiiis quidcm,inquan(um altcrabilc. 

QYAESTIO III, 

AnMowtf Df^nirio/IrconKCTjifm, 

Onfcqucntcrqunrritur,vtrumdcBnitfomo 
tus iii bcnc alTignata. Arguitur primo,cf 
non:quia implicat cotradi.rtioncm,f.q> mo» 
iuslita(ftus,5cq'ric entis in potcntta.nam 
acTcus entis in poicncta,f m q> tn pocencia, eft F 
poccntia:di: ftc mocus cft acfcus,^ potctia, dC viccnus cft 
potencia6£nonpocentta,dCaifius &non atftus. Icem, 
quodeftaduscncis in pocctia no eft as^tus ennsin a«fcu, 
OC i conuerfo: fcd motus eft artus entis in a<fiu. probatio: 
quta mocusefta>:lusctus,quod mouctur:S£ nthi! moue-' 
iiK nifi ens actu, Quinto huius. l!em,li morus cft afc' 
cntts in potcntia f in q> hm6i,cuc cft a^tus omnis cncis in 
poccntia.namfccundumct>,prxfupponitdeomni:fcdco 
icqucnscft fajfum:quta matcrtaeftcnsin potenna, 6L ta^ 
tnen motus noneftatfluscius. Itcm,!! mocus elTecad' 
cntis in pocentia,fccundum q> huiufmodi, tik clTcc atflus 
mobili&fmc|)mobiJc:hxcconrequenctacciam conccdi' 
tur in Iitcra,& patec:quia ipfum mobilc cft ens in potctv 
tia,fecundum ci)iiuiufmodi:fcd confcqucns cftfalfum. 
quia,n motus clTet aJlus mobiliSjfccudun] mobilc, cfi 
nihil polTit elTc taie Ilnc a<flu,fccunduni quem eft tale. vc 
nihti poceft elTe album fine aii>edine. ergo nihil cfTet mo^ 
bticiunaiftu haberet ipfum mocum.hoc autc falfumcft Q 
manifcftc. Nam calcftidibne crat calefatTtibilc aacequa 
calefieret:nmilicer aucem dC in aliis, qux quandoqp mo-' 
uencur,S£ quandocp non.quare SLc. 

o p i> o s I T v M arguiiur auctoritace Arift.quiltc defi 
oitmotum,SC Commenracor vulccodem modo. 
CO NCLVSIO 
DefinUio Mota>,qua iprum dTe aiftum rxidentii in potentia, 
vc lk,aidcur,ef} conuenieii). 
„„, A DquxftionemeftprxinccUigendum, c|>a]iquoil 
ipli A\ fubictflum poceft criplicitcr fe habcre ad aliquam 
forma.vno inodo c{) fic in pura potencia ad ipfam 
nihil pcnicus habcRS deca.vc aqua fngidilTima nihil pent 
tus caitditatis habet,dCideo no calefit.l]militcr autem dC 
inaltjshuiufmodi.aliomodo poteft fubic<fhim fe habcre 
ad formam,quod perfcvftilTime SC tn fummo cam haber, 
vc ignis liabcc calidicaccm : 6C adhuccalc fubiciflum nnn 
moucturadiimoiformam.nccfiutalcm formam,vt iic. 
terno modo concingir q) fubie ftiini fc habct ad formam 

!rencrabtlcm,ita cj) habct ea fub elTc diminuto dC impcr^ 
cdto.quan medio modo inter potcnciani puram,d£ vici' 
mam petfectionem.diC adhucillud concingtt duobusmo 
dis. vno modo fic.c}) ipfum fubicdii quiefcac fub iiia for<' 
ma diminuta,ita,f.(]>inaiiquotocot{;ent fub vnodiCeo 
dem gradu iilius formx,& nd fluac accu,nec ccdac ad ulcc 
riorcm pcrfcctioncm.dL adhuc tftud Oc fc habcns no mo 
uctur,vt patctdeaquatepida remoto calefacicnte & iic 
in limihbus.AIio modo ipfum fubiedumhabes tn fe 
aAum incompletum contmuc teiidaidC ftuacad aliquid 
vIceriu8,f.complemccum, uel ad vltcnorc diminutionc. 
ad vlcerius complcmcntiL, quacum ad mocum fm quem 
aliqua forma incendit:ad vlceriorcm auc diminutionem, 
quancum ad motum rcmiflionts, (m qucm aliqua forina 
remittitur.Imaginantur enim mulcf,i3C fortc bcncfii fub 
tilitcr,(f ,cum ignis appropuiquacus cft aqux,non folum 



III. 



H 



inducit caliditarcm continue ipfam inreiidens dC perS' 
ciens,red etum rcmutic frigiditatem continue ipfam ira* 
pcrilctcndo. Vtrum autcm nniul tempore fiac ifta in^ intcfio &Tt 
1^11(10 calidicaris&remtfTiofngidicacisvcl fuccclTiuc,dii mifiio huni 
bium videtur.Quidam cnim dicilt,c]> ftacim, cum ignis dmMl tfu 
Aiificicntcr appropinquatus eft aquz, inducic altquc gra 
dum vcl partcm calidicatis,dCcorrumpic aliquera gradii 
frigiditatis,dil iic concinuc,ica quod vn^is gradus imper'' 
fcifcus caliditatis beiieftatinaquacum frr^iduatcciusrc 
milTa,5C^conuerfo.Ali) verocrcdunc,c^,quia concrana 
non polTuntfimulelTc^caliditas auccmic fngidttas funt 
contraria:idco non ponfunc cfTc itmul vnquam in eodein 
rubiecto,falcem fccundum eandcm fuipartcm,fcd prius 
oportet totam frigidiratem remoueri,antcquatn aliquis 
gradus caliditaci<i inducatur in aqua.£t tunc ipfaaquadi 
rpolita perdeftruaioncmfrigiduatisinducicur calidiras 
fuccclTiue pars poft parccm : i5C hoc voluic diccrc Com-' 
inentatoriniftoTertiocridtcit,qu6dmotuseft gcncra' 
tio vnius partts d^c. vc dicetur poft lioc. Quicquid tame 
riCjde hoc conftac,qu6d cunc folum aliquia fubiofni mo 
ucturacftu fccundumaliquam formain,cum halietcam 
fccundum incomplccum 6C impcrfc<fcu elTc, &i a^ftu fluic 
ad vltenore gradum.&l hoccft quod caufac dctinitio mo 
tu8:quam pomt Arifto.motus eft avftus cntis in potcntia 
fccuiidumq)liuiufmodi,i. fccundum c]>fluic<^ vaditad 
vlteriorcm gradum:ita c(> iy fecundum c]>, rcduplicac iL' 
lam proprictatcm nccelTano requinca in fubicito ad hoc 
ci> ille aftus lic mocus, di^dicatur motus:quuuis hm5i flu 
xusauc viafeu tcndcncia non litidemformali:er5£elTcn 
tuIitcr,cuma<fluipfoimpcrfccto,vc vidcbiturpoft. 

Tuncdicoad quxftionem,ci>dciiniciomotuseftbcnc 
afTignau.quiailladcfinito e(i bona^cuiusomncsparri' 
eulx vcre conucniunt de6nitio,dC per ipfam defintiii diy 
fiin^uicur 6C feparatiir i quocunc]i alfo:fed ifta cft hmut, 
C^od enim motus (lc acflus.iam oftefum cft priu8:i}>au< 
tem fit accus cnc ih in poicncia oftendit Arift.quia mocus 
cfta<flusiIlius,tnquo fcmper inuenicur, ficuc lumen cft 
actusdfaphant,quiafempcruiucnic indiaphano, <5c non (encu. 
inalioimorusautcfempcr tnuenKur& cft tn eiite iiipO' 
tcncia.f.inente quod cft priuatumaIiquapcrrccrionc,5^ 
cftaptumnatum cam habcrc.vccalclactiofemp inucmt 
in aliquo,quod cft pnuacum aliquo gradu calidicacis, dC 
cft apcum nacum eS liabcre.nmiliccr aiit 6C in alrjs hm6f, 
6C nun^uam inucnit inaliquo alio. nunq^ enim calefic ali 
quidnilicarc3caliquograducalidicacis,qucm fitnacum 
recipere. Ecconllmilironepoteftoftcndi vlcimaparti 
cula,f.ifta, fm q> limoi, intelligcndo cam, vt pr,TmilTum 
eft. nam ipfc motus fcmper inucnif in fubicvlo tcdcnce 
flucntcactu ad aliquid vlccnus.d^ nuquam in alio,vc pa 
tet ex prxmiJTis.\'eiji eft i> Anfto.illam vlcima parcfcu 
lam aliterdccIaracfup|>oncn<;,c|)quauis aliquid vnii5C 
idem fit accu 3C pocccia,tn aliud cft elTc accu 6C aliud clTe 
in potentia,5C hoc pulclirc monftrac Arift.perpotentias 
adcontraria.quamuiscnimviium^lidc fubiectum nux 
mero,putahumiduas vclfaiiguisliabct poienctam adfa^ 
ran& ad infirmari,tii iftx potcntixnon funcexde ciTcn 
(lalitcr cum fubiecco illo^cja,!! polTc fanari polTc infir>' 
mari ciTent idcm cum fubiecto vno omnmo,tunc intcr fc 
elTcnt cadc poiTc fanan &c.quia qux vni 6C f dc numcro 
clTcntialiccrfunceadcm.intcr fc func cadc^dil lic fequcrct, 
c]>fanari6^ mfirmari eircnceadc,e6c])poccnt[( vntuncur 
i^Cdtfttnguuntur Fmatftus:crgo,cum hoc lit oino incoO' 
uenicns,rclinquit cf> non fit idcm aiicui fubiecco eflc acru 
6C elTc in potentia:quauis in vericacc nc in poccntia ad alt 
qucm acciLvtquauis xs,quod cft maceria lbicu(,flt aau 
xs,6C in pocctia ad ftacua:dC fic aliquid puc clTc atfcus alix 
cuius,vccfttn pctencia,&I nonclTcactus cius fm c]>cftin 
accu, Ec hoc voluic Artfto. habcrc in illa parte. Tunc 
arguiiur.ftatutficatfo,qux eft quidam mocus xris ad for 
mam ftacux, auteftaccus xns, inquancum clcaciiuct, 
aut tnquantumcft inpotcntiaad ftaiuaai:fcd non primo 

modoi 



QVAESTIO 



PHYSrCORVM 



C6ra,zo, 



B 



Coiaz,!. 



nio<!o:quta fic.motus iftc.f. ftatuiffcarfoefTct quidditas A 
ipdus iris.naa^fius vniufcuiurqt fm ch cftens atlu llm- 
pticttereftetus quidditasSCfoinia. Vnde Comnjctator 
dicitinSeptimoMcfaphy.q>quidJitas homintseft ho' 
mo fm formam.Et vlV.fi motus fubftatiarum naturaliti 
elTetaiftuscarum fm q> hmoi,tuncelTent quidditatesea^ 
rum,vtconcludit Comentator.vtficalefa<^ioligni elTet 
«u«a<flus,fmq>cftltgnum,tricclT<tquidditas Iigni. fiPr 
autem ct in alps:quod eft abfurdum.crgo relmquif.qj fta 
tuificatio eft atftus xris inquantu in potctia.t. f m fluit. 
quia 3ic. Et eft notadum f m Commentatorc hic,q> cx 
ifta dcfiniMone motus apparet c6firmatio,f,<^ motus ofs 
debctelTecontinuus,i.non interruptus quiete mcdia. Si 
enim fubte^fhim alicuius adus impcrfetfli quicrcerct fub 
tllopera!iquod'empus &nonconfinuc flucretad vlte^ 
riuSjtuncnon elTet a<ftus eius f m cpcft in potcna.i. fm q» 
flutt fiCc.fcd f m quod in a.^u.i. f m q» quicfceret fub illo 
a(rtu:& fic ille aiflus noclTet motus. Ad hoc igiturquod 
•Itqutsacftustmperfeifhisfit mot'requirifur tn fubicAo 
ciu8continuusfiuxusadvIterius:itaq>fn illo nullo tpe 
quamdiu moucturquiefcat fub aliquo vno gradu, fed in 
quolibet inftanti accipiat illum vcl alium gradum: & fic 
jntelligo dlam continuanoncm,quae apparct cx definitio 
ne motus. Scd huic fententix videt ur cotradiccre ipfe 
Commentatorin 0(flauo huius, vhi dicit, quod fermo 
Alpharabi) eft fcrmo non verus in hoc q» dicif , q> ex vni 
ucrfali definitione motus apparet continuitas:3: fic vidc 
tur fibi ipfi contradiccrc Forte dicerct migifter,q>C6 
menta.nonloqumircx intcntionepropria,necfmdetcr 
minationem.fcd f m probabilitatem:(ed hoc nihil eft. Ec 
ideo dico aliter,ci> intcntio Comcntatoris in O<flauo hu.» 
ius eft,quod non eft filVcontinuitas in motu augmctatio 
lits,ficutinmotulocaIi:quiapolTibile eftcj» ahquodmo^ 
bile tncipiat de nouo moucn locaiiter ad aliquod vbi,8C 
conrinuc fincinterpofirioncquiettsmoucatur paliqund 
torum tps ad illud vbi.Scd non eft pofTibilc, <j> augmen* 
tabilc alujuod, incipiens moucri ad quantttatem, poft^ 
omninonon mouebaturcontinuc,augeai pcrtotumtps 
vftp ad vliimam quantitatem, quam potcft acqutrcrc p 
mo tum augmctationis:immo nccelTc cft imcrucnire plu 
tes qutetes interdiuerfas partes tllius augtnentattonis.tii 
tion intendit ncgare,quin aliquz particulxaugmentario 
nts.qHi^bus acquirunt particulx quantitatis,habeant con 
rinuifatem:ft: filVeft dequibufda alteratiombus. Siigit 
Alpharabiusintcnexitaugmenrationc ficclTc cotinuam 
omnino,c|>augmcntabrlc, poftcjp incxpcrit augmentari 
c5tinue augmcntrf pcr totum tps quoufcji perucnerit ad 
vltimamquantitate,& nonfitaliqua quies intcrmcdia, 
iic eft fermo non veru«.Et fic patet,q> in di^lw Comenta 
toris nullaefteontradi<fltb:quamuis aliqui fupfiaaliter 
tnfpicientescommcntum imponanteicontradi<ftibnem. 

AD primam rarioncm dico, definitio non implicac 
contradhfnoncm.Non cnim eft nccelTcc|> aiftuscn 
txs in potentia fit pura potentia, fcd potcft cfTe aflus im^ 
. perfefiusmodoprxcxpofito. Ad aha patet ex diifris. 
Qm motus eft a<flu8 alicuius,(]uod eft in a(flo,non tame 
tnquantum eftin a<fhi,fed inquantum eftin pocentia mo 
doprzdi<f)o. Patetetiamadtertiam. AdquanSdi^ 
ccndum.cj» motus non eft at^^us mobiltsfecudum q» mo-' 
bileformaliter,ira quod motusdet formalitercflemobt/» 
Ie,ficut atbcdo d.it clTc Blbum,fed finalitcr:quia ipfc mo.- 
tuscft finis propinquus, ad quem ordinatur mobilefe^ 
cundum quod mobile. Et fcias,quod motui non eft aift* 
cntisinpotcntiaad motum, fcdcntisin potcnria ad ter^ 
mtnum motus,fecuitduni quod in potitia, idefl dumeft 
im potcnna ad dCc, 
Tex, t,n, dubiutn autcm mantfcfhim cft , quod cft 
tnotu.^in mobil/.aduscnim huiU5,5^ab hoc: 
motiui autcm a<Si« non alius cft. opof tct qui' 
dem €nim cllc a<flum vujfcp Suv 



iirr» 

Q.VAESTIO riir. 

An M.otHsfuin MoMmtr. 



45 




Rfilniics. 



Onfequenter quxrirur. Vtrum motus fit in 
mouente. Arguitur primo fic. Quia 
ficutfehaber quies ad quiefcens, fic motut 
.id mouens,pcrconucnicntcm fimilitudinr; 
fcd quics eft in quie(cente,ut manifeftum eft 
pcrfe:quared^c. Iteni,illud, qiioddcnominat aliquid, 
non cft fcparatum ab ilIo,vt albcdo Socratis no denomi 
rat Platoncm:fedinotusdenoininattpfum moues.nam 
a motu dr aliqutd mouen8,vt manifeftum cft:quare &Cc 
Itcm.nihil dataliqucm aLlumntfi prxhabeat ipfumt 
hochabeturaCommetatorein Duodecimo Mctaphy. 
commento.ir.Ocextrahensaliquidexpotentia ina<ftu, Tex,e,i» 
nco:lTccft,vtineofitaliquom6 illudquod extrahit^mo 
do,conftatc}>mouc8datipfi mobili motum,dC exrrahit 
ipfum de potcntia ad a(flum,vt patct in ifto Tcri io. qua^' 
Tedic. Ircm,motuscftinillo,cuiusefta<ftus:hxc vide 
turmanifefta.fed ipfe moius cfl actus mouentis,vt mad 
feftumeft,ethabetur hic: quareSCc. Item,in quocft 
a<flio,in illo eft motus.nam omnis a<fHo fundatur in mo' 
tu,v: patetin iftoTcrtio, 6i hoc vult Auclor Sex prm^ 
Cipiorum: fed a<fiio cft in agenre,cum omnis acflio fit in il 
locuiuscfta<rtus. A<fttbautcm cfta^ftusagentiSjCum fit 
eiusfints:quare&c. Itc,motusaut cftin innucietanqi 
in fubicc'io:aut tanquam in cfficicntc per fufficientem di 
■ifionem &C concelTam^fed non eft in ipfo tanqp in agen^ * 
te,quia, vt aKqui dicunt,motus non habet agcs per (adC 
hocdetcrminarumefttn Qtiintohuius.quaredCc. Tex,c»zs» 

OPPOSiTVM argutt au<ftoritate Arift.hic,qui vulc^ 
q» motus non eft in mouente,fed in mobili. vndc dicitur 
clTc a<fius raobdis inquantum mobile.quare 8Cc. 

CONCLVSIO. 
Etfi Motusperfeintnoucntcncqujquainfit, eftnihilomtf 
nusincopcr accidcni. 

AD quzftionem prfintelligcndum eft,c}> in ordine 
mouetium neccfTc cft clTc aliqucm motorcm om^ 
ntno immobtlcm:& hocbene dcmonftratum cft 
in Octauo hoius:«Si idco fupponatur ad prxfcns.Ttlc po 
teftdicibreuitcradquxftioncm,(}>motusnon eftinmo Tex,ci*, 
uenteper fc,f.inquantummoucs.dChocprobatur : quia 
n fic,tunc oc mouens mouerec : qtiod eft impoftibilefm 
fuppofitionem prxdictam.dC patet c5fequenria:quia oe 
illud.in quo eft motus,mouetur,ficut omncillud, in quo 
cfta!bcdo,cftalbum.modo, fiin mouentc perfe eftmtv 
lus,in omni mouentc cft motus,e6 q> p fc prf fupponit dc 
omni.PrimoPoftcriojjt. quareflCc. Itcm,inillo per fe 
non cft motus,quod non eft p ie in potctia reccptiua : mo 
tus enim eft actus entis in potentia,tnquanrum hmdi. SC 
intelltgiturin potenria recepriua,vt manifcftum eft p in^ 
ductionem in fingulia motibus. calcfactio cnim eft actus 
^ calefaciibilis^quodeftinpotcnareccpriua caliditatis.dC 
filVaugmentatiocft actusalicuius,quodcft in potentia 
reccptiua quantitatis,df fic dc cxtcris.fed ipfum moucs, 
fm cf moucns,nocft in potcriarcccpriua,fed magisactu 
&inpotcntiaactiua.vndeinTertiohuius dictumcft.c^ Tex,CiT« 
femperexifhmabituraliquafpecies mouens. quaredfc. 

Scd cft intelligendum,c|> licet motus non fit in mouete 
p fe,inqu5tuin eft moueiis,in bcncpotcft cflein mouen^ 
te per accidens:quia aliquod moucns cft in potciia ad alf 
quemacrumreciptendum,&adipfumtranfmuiat abali 
quo altotfcd hocincftei,inquantu mouens,fed inquantii 
mobile.ficut SoI,qut mouet ifta infcriora ad caliditatcm 
cxiftcs fub vno vbi,eft in potf tia recepriua alterius vbt. 
vt exiftcns in meridie eft in porenria receptiua ad vbi oc.- 
cidentis.Similitcr autem & in multis aliis. Item, n5 fo Mou?» aH«, 
lumaliquod mouensmoueturfldhabetin fcmotum,fcd <\^od mo* 
etiamaliquod moucnsmouctur ab illo, quodmouet.f. uc*iniota 
cum ipfum mouens dC fuum motum funt fibiinuiccm 
contrarui taita fibiinuiccm appropinquantta mu.uoi 
land,rupPhyr. £ >>) agiic 



:i by GoOji^ 



QVAESTiO 



TERTir 



III I. 



aguntdCpaciunturproptcr commutationcmin materia £ motuspriusproduclcurabagctei^actio&paino.-fiC 



Ttxi e, 17, Qc contrarietatcm.vt patct cx Primode Ccncrationc. 
RnQoncs. w Dpnm5roncmdico,q>inhoceft(lmiJc:quiaficut 
jVquicfcens fignificat pcr modum adbui, fic 6C moucs 
ec c conucrfo.fc J dilTimile cft in hoc,q» ipfa quie8,cum fic 
qu.xdam priuacio,n6 ccinparacur propnc ad ahquid, vt 
ad efficicns.fcd folum,vc ad fubieirtum:mocus autcm cft 
e(rc(Huspoficiuus,di:poce(lcomparariad ahquid nonfo 
lum canquam ad fubie<flum, fed tanquam ctiam ad cSu 
cicns,& ficcompatacur ad ipfum mouens. Ahter du 
cunc aliqui,5C dicunt,q>qefccns poteftaccipiduplicitcr» 
vno modo pro co, quod quiefccrc facit, Silic cft conue^ 
nicns fimihtudo^fcd 6C minor cft falfa.quies cnim non cft 
in quicrcetc,t.in illo,qaod quicfcerc lacit. alio modo pro 
• • ' eo,quodquicfcic,i5cncnoncftconucnicnsfimilitudoma 
ion$:& mtnor fic tft vcra.& ideo non valct ratio. Ad 
aliud dicitur,q> no oportet illud quod dcnominat aliquid 
cilcincOjVtifa fubie(fto,fedfufTicu c]>fittnco, vt infuo 
agete.vtdicimusq»colorcft vifus,S^lapiseft infellecfl», ' 
ideft cognitu« abinccllciftu^fiC tamc ipfa vifio non eft for 
maliterS^ in"hxrenterincolofe,nccintd!edio in lapide. 
modoipfaavhobenecfttnagcnfc tanquaam in fuo cfFi^ 
Prahabcrc acntc. idco SCc. Ad aliud dico,<f aliquid prxhabcre 
achim qai a<flum,qucm dat, Gue quem cxtrahic de potentia, dcbcc 
cxcrahif de intelligi duplicuer.vno modo formalitcr,f.q> fit informa 
pocentia,in tum fimul a<fiu,ficut eft cum caiidum calefacit. dC fic eft 
celligtedu^ inhuiufmodigencrationib^vniuocis.aliomodovirtua' 
p icitet, liter,f,cj>habct virtutem aifliuam pcr fedcfcrminaia ad 
hmoi a(ftum educcndum, i3C hoc fufficit. lic aucem bene 
habct moucns ipfum raotil.quare &c,Et hanc diftindio 
nem innuit Commctator Duodecimo Metaphy.comcn 
toprzallegato. Adaliamdico,c)>motuscfta(flu8 niO'> 
iientis,vt cfTicictis.non vt fubiccn. Ad aliud potcft di 
ei,<f aiflio no eft in agcte formaliter ^ fubiectiue,i.tanq^ 
fbrma in fubiecto fuo.cui inhxret:fed folum cfrectiuc,ucl 
finaliccr ,i, can(^ in cfhcience, vd anqt in fuo finc .ppter ( 
illa,qux primana inccncione agunc pp fe, 6C fimiliccr co 
ccdtturmocus cfle in moucnce. Scd quidam dubicant 
hic mulcum fubnlicer,vc mthi videcur.Quia,fi acho non 
cft (brmaJicer 3C fubiecnuc in agenre.fcd m pacicte.opor 
tct q> det cialiquod efre.inunlccnim videcur, q> aliquod 
accidens fic forma inhxrens alicui fubieao,& tn non dA 
cialiquodcfrc,nccfubftanctalcnec acctdcncale. nuncau.' 
temipfaactio nondac altquodencipfi paJro, ficuc paccc 
tnduccndo,noncnimdaccieircagcs:quu ipfura palTum 
non cft agcns refpcccu illius formx,refpcctu cuius eft rc^ 
ccpciuum.& ideo actio illtus formx, qua agicur ipfa for^ 
ina,non dat efTe agen* ei,ncc dat ci clTc paucns, vt manif^ 
ftum c:ncc aliquod aliud,ncc moucre,nec moucri. Itc, 
Dabium (e aliquis argucret:quia actio dcnominat agcns : crgo eft in 
cundum. ipfo.Et,fi dica8,q> vcrum cft.tanquam in cflFicient e.Con 
tra hoc cft:q uia (tmiliter palTio cft in agcnt c, tanquam tn 
produccnte:5.'ideo dcbcrct iprumdcnominare,(ltlle mo 



Dubiu pri; 
tnum. 



Dubiuai ) 
quartu« 



actio non eft cffcctus omnino immcdiacuB rcfpectu agcn 
tis:5ilciidictcurdenominjretpfumpp hoc,quiaip(a eft 
abco,vcab agentc.crgo parirdne, palTio dcnominabit 
ipfum agcns.cum fitab eo eftccriuc. Prxtcrca. Sipro 
tantoacriodcnominaret ipfumagcns,qutafic cftimmcr 
diarus cflFcccus ipfiLis agcncis,tunc vifio nu dcnomifurct 
colorcmjCU non fic cius immcdiacus e(Feccus,fcd mcdian 
te fpccie ipfa,quam pnus df eflFiccrc lo ipfo uifu:immo et 
vifio dcberec magisdcnominare fpecie coloris, quxfm 
aliquoseftimmcdiacumpnncipiumpfcactiuum vifio' 
nis.fimihter aiicSC in ali)s.hxc aucem func falfa:quiadi< 
Cimus,q) color clt vifus.feu vifu cogntcus : non auc did» 
mus,<f ("pccies coloris informis vifum fit vifa.falcem vi» 
fionc colons:quaf c dubifi rcmancc ,<SC ditticuhas no par^ 
ua,qiio 3C quare accio denomtruc tpfum agcns,dil non fic 
incofubieCttuc. Propcerhocdtcunc aliqui, licccpauci, RcTponfia 
c)>acctofinfc5C(mfuamformamnondcnorainacipfum Ad tcrott, 
agens,fcd Fm cauralicacem qua habcc fupcracrioncm:ira 
qj ipfacaufalitascillud quod prxdicatur denominatiue 
dc agcncc.v t,cum dicimus ignis cft c.ilclacicns.ipfa clTcn Aftio deno 
tia calefactionis non denominat ipfum igncm.fed caufali J""}^'. 
tas qua habct fupcr calefaaionem, iia fcnfus cft, ignis 
calcfacit,i.tgnts eft principium d^caufacalefacnonis. £( 
hfcvaqf caufalitas bcne eft inipfo ignerubiecfiue,SC fic 
dcbcrent intelligiomncsiftxprxdicanoncs,dilhocforte 
cftmeliuB.Inquirantfubtiles d ftinctiuipropinquai^in' 
tcnttonu.Et polTct r(5nabtliter dici f m iftam via, cj> acrio 
no dcnoniinac agcs formaltccr, fc J terminatiue,diC in obli 
quo.vndc diccrc,q. ahqiiod c(l tale cns.rcgulantcr cft di 
ccre,aeftcflPiciens caliditatcm, velcaurjagenscalidica' 
cis. Item put dici, q> actio dat ipfi paffo hoc clTc, q^ cft 
actuari,vd actiuan principalicer.dC iftud e(Tc non rema^ 
netinipfonifi quadiuhabctactionem,d£agcnte pfcnte. 
fed accuacil elTc in facco c(Tc bene rcmancc tn abfencia age 
tis. .Adaliuddico,c^immoipfcmotusbcne dcpendet 



frcudu uli 
uccm« 



Adquarti^ 



ab agf tc p fe,ficut probaiu fuit alias.Et patcc fdCthcer :ga dettb Ig& 
omnt poccntix p fc aciiux cocrcfpondec poccncia p fe paf ic per Tc. 
fiuad^^conucrfo.vcocs conccdunc,dlhabecur (^ctsex Xcx, cir* 
QuincoMcca.nuncaricaltquidefttnpotcntta p fcrccc' 
ptiua ad motit,ut patct dc matcria prima:qa ipfa cft natti 
ra quxda.natura aut cft principium caufa p fe moucdi 
6C qutcfcendiprimumi3irnon fm acctdcns. conftac aut, 
q> matcria pnmanullaaliacaufalitati: primo 3C^ fepdt 
habcrcfupmocum nifi caufahcacc rcccptiuiSC fubiccti, 
vt patcccuilibcctntclligcnfipnncipta Arifto, qoarc&C 

£tcuindr,q>hoccft dcccrmtnatu in Quincohuius,f« ObiccHo, 
(^actio,& panio,dC motusnonhabencagcns pfe:dico, Kctponfi(» 
R> hoc nung dcmonftratucft tbi, immo ncc^ dictti cft ab 
Arift.necaComcntatore.d£ hocpatet infpicieridiligen 
terlicera Arift.&C6mencatorts:bcnctnibidemijftt;aiii Tex, cio, 
cftc^motus,fmc}>motus, noncftpfc terminus motus, 
ncc^ ct actio ncc palTio.fcd cx hoc non fcquif,cj> mot^nul 



^..^^...v^.......'^ — — — r " • ^ . — ^ , >.M* 

dus clTcndi fufficcrct ad denominationcm:cofcqucns au- " lo mo dependcat a mot ore tancp a caufa cffcciccc lcu agc 



ccmcftfalfum.nam palTtonondcnominac ipfumagcns, 
Adpiimu, vcmanifeftumeftpcrfc.quarc5^c. Adpnmumpoce(i 
di'ciadprxfcns,q>acriodar ipfi pafToaliquod c(Te,f.c(Te 
aauac um vd act luatum: fed bcne vcrum c(f ,9> ''oc mo*; 
dodatciagcns cfTcctiue. Vd dico, (i>dateie(Ie fubiecrii 
actionis,fiC tftud non cft cfTe agenti», ncc c(Tc paticns for^. 
maliier.Inquiraf ur melius veritas de ifto : quia bcne du.- 
Ad fcciidii biutncftSiipaucisconfydcratum.vt vidcf. Adaliud 
dicit ur communtter,q> acrio denominat agcns,non quia 
fit in ipfo fomialitcrdd inhxrcntcr , fed eflfcctiue. nec cft 
fimilc de pafConc^quia ipfa non cft immediate ab agct e, 
fed mcdiante motu 3C acrionc. Et adhuc rcmanet diffi/. 
cultas muIciplex.Primo,quia didtur comuniccr, q> mo^ 
tus eftimmediace fubiectumaciionis 6C pafTionis^fccun^ 
dum dicit Commcntator,& vidctur vcllc Arifto. in U 
tera.crgo motus eft prior naturaliccr acrione 3l paiTionc. 
fi quidcra fubicccum natura priu* cft accidciuccrgo ipfc 



obo. 



Dubiu tct; 

«0 



le. Scd fofte aliqs arguerct fic.Oc,quod fic .ib agctcp Alia 
motu 3C tranfmutationcm,cftpfetcrminus motus:hxc 
cft nota de fc.fed oc quod fic ab agcntc p fe Hc ab ipfo per 
morii 8C tranfmut atione,v^t videntur ocs conccdere,praE 
cipuefi fitdenouoabagcntcpfe. Ad iftud poiTct di" RerponGo 
a,pinterempttonemaioris:qa relafio nouafitin aliquo Ab.iectit>' 
fubicctop mntum tranrmucacionc.vt,fiqutstranfmu pfcfutcUio 
taturadalbcdinc,quapriusnonhabcbat,Ccrtucft,q) ab xcncra kos 
illo agcntc fic fimilis alccri albo 8C p mocum dlum aliquo 
m3:quia nunq ficrec e(Te fimilis finc motu. Ad minorem 
cc dico,q> dc numcro corum,qux fiunt ab agentibus p fe 
duo funt genera.quxdam cnim funt,ad qux fubiectu paf 
fiuum non eft fum mc difpofitO, immo habct contrariam 
difpofitioncm adill3,vc ignc appropinquacoaqux, ipfa 
aqua non cft fummcdifpofica ad calidicatc pcrfecta, im'' 
mo habetcdcrarudifpofirionc:dCTaliaforce func abagc 
ttbus mcdiannbus motibusS^ cranlbiucarionibus fub* 

icccorum. 



1 



Q.VAF.STIO 



PHYSI CORVM 



p(jeft 
Mubc 
Sipro 
miDc< 
loira 
ttdam 
ffloet 
izfm 

VlfiO' 

rdict- 
aivu 
>paf< 

30 St 

auct, Rtid 
>Cuat M ua 
n:tca 



AAofe 
atcoi 



ttiuc 
:iTcn 
urili 
rntt 

:Et 

:fic 

orte 
>m< 
crio 
)6/i 
Idi 
X*- 

,aC tfpo* 
cx T"-^ 
t» 
cu 
di 



COBUI*. 



Xcz,c.s«. 



K 



Tcx,c,xx, 



le^rum.ita/.qtagcnccappropinqaatopana noftatim 
rcapiunt ab agcntcnonpalib, fcd oponctclTe tps medtu 
d^motum tn ipc.t^uxdam vcro rLinr,ad qux ipfa CuhtC'' 
tfla.nuc palTtua (tanm funt difpofita rul^iarntcr,&no ha 
bcnt diipolittnnem cotrariam ad ca.lkut diaplianum ad 
rcceptionem lumints:& talia betie fiunt ab agcnrc pcr fc 
son mrduntc moiu mcdio,iia qi tnicr intl.^ns appropin 
quanonis agciiciii ad pat)uii>,5c introduaiuncm talis cf^ 
fc<flusnon ett alit.|Uod i p-i imdium nrqimoiudpe incn^ 
fiirarus,vc con tin gic in lu nnnc diapiiano prxlent c cor 
pore luminofo.nunc autcni iprum mohilc lic habet ad 
motum,q> eli lummo dirpnlirum ad tpfum.A. non iiabct 
Concranctaicmad*ipruni nctji dirpolltioncmproprtccon 
trarn,rcdpriuationcm,r.qtiiciempccdcnicm.6il idcofbi 
ctm prxicntc motorcipl! mobilt lit motus, It aliquid non 
prohibcac .-luc dcndar. Nccoportctcflerps medin inter 
priraum inihins appropinciuationis moions ad inobtlc, 
6C rcccptione icu produt^tionc mocus:dummodo iprc mo 
toriicfaificicntcrcxpedirusadmoucndum.Drhocautc B 
ioquirc vfqi ad fimdamciitum.vt inucntas vcntatcm. vf 
cnim omntno irrationahilc q> motut nullfi lubcac agcn* 
pcrre.papuccum inmotonbutrcparatis idcm lic caufa 
tnocut (m fincm f m agens,vt docct planc Cdmenca' 
lor in Duodccimo Mccaphy.flC in de Subftantia Orbis* 
Otnnino □utcmdiccrccfl.ncq; dodio cum 
doch-ina,nccj adio cum palTionc idcm propric 
ciiScd cui inRint lixc morus. quodenim huius 
fnlioc,d^quod huiusabhocacflum c(Ie rauo^ 
nc aitcrum. 

Q.VAESTIO V. 

An dffio tr Pdffio ^nt duo dmnfi ac dSUiu 
cLi prifiiirdmrntn. 
Onrcqucntcr ^uarritur.Vtrum a^lio & ^af 
liofmi diucrradC diTtini5ta pncdicamenta. ^ 
Arguitur pttiuo non : quia qux funt vnii 
numcro no func didinaa pdicanicnta, cum 
pt xdicamcta diff erant f m rua* quiddicates: 
modo,actio &. palTio func vnu iiumcro,ga funt vn*m0' 
tus, vt patet in litcra,quarcdi:c. Icem, licut fc habec ha 
bcre ad habcri,ltc agere ad paci.pcr conucnientem fimili 
tudiDem:fcd habcrcc^ liaberi no func diurrfa pdicamcnr 
ta,vt pacec Qufnco Metaphy.fiC in Przdicamentis.qua 
re&c. Iccm,ncuc rchabetagens SC patiens^lica^^tioiiSi: 
pmiTio,vtpatcc p conucnicntem rimilitudincmtfcd agens 
6C patiens runc m ctxicm gcnerc,vc patet Frimo dc Genc 
ranone.quarc Itc,illa quibus aliquid eil prius, nd 
fiinc jk]tcamcnca,nccpcr conlequcns difttnda pdicamcn 
ui:quia prxdicameni.i funt prtma rerum principia,vt di 
cu Porphyrius.fed ipla ac-tione & palTione aliqd cft pri», 
vtmocus fiCmobdc, vc paceciniiio Tcrtio. quarc 

Icem,in vnoquoqi gcncrc eft aliquid vnum prtmum, 
quod cft metruro 6l menfura ommum altoK,vi habetur D 
jDeamo Mcca. fcd in atftionibus non eftaliquapnma,<) 
fit metrii 6i mcnrura omntum aliai9,vc vf pcr indu&o. 
ncm.vclliercahqua,dcturquxftt:d(:i>rrin paiTlontbut, 
Itcm,ilia,qux non dit)erunc nifi f m diuerfas di Jnones 
fy ncatcs;orcmaticas, non runt diucrfa prxdicimrnia:qa 
diucrrapJicammtadcbencelTediftmifcarealiterfmruaa 
«)Uiddicatc$,5: pcrre:quod nonhabcncilla,quxnonfoltl 
dtfitnguiicur f m diucrfas raciones fyncaccgorcmaticai. 
NuiK auicm aJtio 5^ paiTio rolum difonguuntur f m di^ 
ucrfas rones fy nca. vt videt ur velle Arifto.in liiera. nam 
acoo cl^motut huius.vt ab hoc, flC palTio «fltpfc motus 
liuiu«,vc in hoc:& lic nondifterunt nillfroiftas dnTtiOx 
jics fynca.ab inuicc.quarc Sic. Itcm,omnis form.i prx 
dicamcntajtsda; altc]uod clTe fuofuhic<fto, vtquanncas 
ctlc quamum,SC quaJiras crrc quatc,A.r(lacio clTe rclatfi: 
flmiJiccr aitc&linaliit.modo.ipia aaionondatiplifubie 
lEto aliquod ellisga adio cll tn agcnie,vt m fubiccfco, mo 



44 



m 



do tpfj non dat tpfi agenn aliquod effc, vt videf oviocen^ 
do.quarc iion cll ibrma pdicamcntaliSjCc pcr confequrs 
actio 6L palTio non iiint diitmlra pcxdicaraenta. > 

o !• P o » I T V M argu itur au^^toruatc Aiift. in Prxdt> 
camenti:^dC in Quntto Metapliy, 

CONTOtVsiO. 
Arbo & P.tlTiOiUcct tn moh» idc m ninf, t.tmm dtuctra 

tunt prariiK:ainrnt.i. , 

AD quxliioncm cil intcJhgcndiim.c}. prxdicamcn 
tum duplicixer lolct acapi.vno niodn, pro coor^ 
dinai lonc Prxdicabilifi l>in U\a di. fupra, 6L llc nA 
incendimus hic dc prjcdicamcnio. alio modo progcncta 
liirimo& cominuniilimo tatis coordinationia. vt lubftS 
tia dicitur prxdicjmcium,i.gcncrilif1imum comiBui 
nilTunum,di..'tti vniuocc dc oinmhus fubflantt)i>, & qua 
lirasdc omnibus quahratibu!<. Vltenus confydcran» 
dum rlT.q. ad hoc aliquid lit pr(dicamentam fecundo Ad eC- pra< 
niodorcquirfiturmulca. Primnrcquirnur,()>tlladfaa< fli^Jmcnti 
bcat dc lcmultadiuctr.i fmcllcntiasdt: quiddicatc?,quia "'l^'''"* 
alitcr non elTet genus.nec pct CunfcquciiagciUH geiia^lif 
fimum:gcnuscnim contincc diuctfa* fpecttSt fiiijaa^at 
<}<diu<rlxfprsdif}crunt fm v)u«djMatcs dC eS exai»»^\ ^ 
prias, vc pacct m Secumlo Poiltnorum, d^omiics conce 
dunc. Secundorcquintur, q>lubc3talujui:m modiim 
elTciidi c5cm tn oinmbus iJIis fpccieb', aliqualitcr vm uo 
cumACconltmilem.nam .iliicrnonclTct vinus rijnisgex 
tieraJis ad omniaiUa,6i: fic no ciTcc gcnus.viiuveniin con 
ccpcus fumii ab vno modo ciTcndi. tl tcrtto rcqiiintt 
qi illc modus clTendi nc> habcst .iliqucm ziuini nioduni cf 
fcndi comuiiiorcm SCvniuocunuixi qaem rcducchquu, 
fl habcrcr.cfic clTcc aliquod vatt^KU coiuii lUo, OL lic niS 
cfIictgencraJinimum,cumiubcretgenuitfiiprai'e c6mu' 
nius: gcricralillimum aureni cR fupraqaod «oAeftaliu^ 
fupraurnicnsgcnu»,fmPorpliyrium, . . 

Tuncdicoadqu{lhooan,q>actio&pa}Iiofiratdiuet r rl r 
fa prxdtcamenta.quia iUa funt diucrfa pridicameta,quo rrfpo^n&Il 
ruin quodlibet habct fub fe diAin(fu f m quiddicaies, 
vnumquodT» habec modum 

vnomelTcndi cocm66vcu 
uocum nonhabencemaliquem rondumcommuniorem 
priorrm dC vniuocum: hxc cnim rcquiruncur adhoc &i 
fufficiunt <j> altqua tini dtftinJb prxdtcamenta.fedaaio 
dCpalliorunchuiurmodi. na acaocdcinecdiacrfas actio 
nes fpecic diiJerentcs, vt ac^tioncm corporis,6i: adioneni 
animx.fit: aciio corpons communLs eft mulrt» acaoinb* 
differentibu»fmquidditate»,vtcft calciacerc,6JiiilTtgtf 
darc,a: liccare,6L vrerc , fld fic dc alijs. fimdiicrfc Jiabet 
deipfjpafTionc, vtnianifcftum eftcuiliJjct mtcfligmtii 
Scd ipfa iSiio habci vnum modu m coem omnihus ««Tcio 
nibus.f.elTc ilUid.a quo fubftantia dcnominatagciit. ilic 
auiem modus efrcndi iion rcducii ad aliqucm modum c5 
inuniorem vniuocuin,ntIi quii fingcxcc. Similiccr pafTio 
liabccvnummodumcommuncm oinmbus pafnonib", 
fahcctelTeillud,aquorubfiarina denominacur pacisnc^ 
&C iftc modus clTcndi cnniinujm: non habet aliqucm fiKV 
dunipnorcmcommuniorem vniuocunuV r.innniilfm 
cum roodo av.lionu dc aJioi^ pr^dicamcnco i \ c. 

EteftcDnfydcraiidum hrcuttrr,qihcet aaio o. p iifio 
fundcnf in eodcm moiu f m numcrum, tn hoc cil f in di> 
uofas ronesformalet:nam ipfcmotus cftabagentc cffcf 
cfciue.&Creapttmmobilicani^in fubietfco. In ipfoigicur 
motu,prouceftabipfoniouccccfFcctiue.fundaturactio, 
ica<]>actiocftquidammoduscni:ndi realis, fundariisdt 
cxillciu in motu prou t ell ab agcnte vcl nioucnte.PatTio 
vcrofundaiurinmoiu proutcftcC rccipi{inmobili:ita 
q>ipfa patlio cft quf dam proprictas ftindata m motu,in/' 
quancum recipiturin mohiii.ec fic actiotSt: paiTiono funt 
vnares formaliterA: quidditattuc, fedfolfi mateiialttcr 
5C fubiecttuc.Erlioc figmficauit yVnfco.in litcracuin di' 
xir,neq! aciio cum patTione idcm proprie cft, fcd cui in* 
fiint lixcmotus : cpenini liututin iiocci qiliuiut ad htK 
Jaumcfle i5nealtcrumtft.ctmtcnditptt rationcmno 
landu.fue.Piiy. f iiq folum 



Dubitstio: 



lUrponfio 



RsConct* 



ft-chKailer 
mtoui ad 
qucm fiinC 
idc nuCTo» 



Motut lot 

C3li$ Cllct'3 

dt pct acci 
dcnt« 



rHYsrcoRVM oi VII»;. fj 

Ad quartS dtco,q> motus rtfkus, 6C inotus circul.iM», 
qut funt ad vnuin 6C idem vHi, bciie Aint ctufde cir<iiti* 
qiantumad vbil3uentt3,quaniuin ad ipfuj Huxus, quo 
rum vnus edrectus dC alius cireulans, iiofunt eiuKlcin 
eiTenti»,prxcipuc inquantum recftus 3i ctrcularis. Ali) 
diaint,cj» motus circulans niinquam terminaiur ad viiii 
&tdcmvbifbnnaliter,fedfolum macenaliter 6L fubie^ 
irtiue:5(: ideo non oportct quod linc libijnuicero tdcm lor 
maliter& clTcntialiter. 

Ad quintam diCo,t]> moius n|turalis,flC motus vicii^ 
tuseiuMf m corponsnaiuralis non funt eiufdemclTentjf 
fi. fpccici inter fc.vt motus lapidts furfum 5C motus aul" 
dcdeorfuin.fcd inotusnaiuraluviiiuscorporiSjf^C vio* 
lctus alicriu» corpons bene polTunt ciTe ciufdcm fpecici, 
SC lic ellin propolito. Aliterdiciiur,q>noneft vnum dC 
iJcm vbi formaliter,quod icrminai nio[umiia!urilc,6C 
quodterminatinotum violentuin, fed foluincft vnuoC 
idcm roatcnalitcr vcl fubicvrtiuc: A: idco non fec^uitur 
los moiuscireeofdemeircnnaliter,6c fpecificc.Scd bcr.e 
cftoccuhumquomodoltcaliudvbi dcorfum,ad quod 
inoucturgraucfccudumnaturjm,abi1lo vbi deorfum, 
ad quodinoucturleucfecunduin violenttaro,cuius,lo<:^ 
deorfum nonfitaliusdC alius fccundum fpecicm. 

Ad fcxtam potcft dici^Hcut pnu» diiftum cft,q> fit ide 
g«ncre,non fpeciefpccialilTima. Alijdiccrcnt, q> ncg»ii^ 
da cft confcquentia . 6C ad probationem dico, imagi' 
oacur vnum falfum importibi!e,f.q> aliquod graue Itt in 
locofimpliciterfurfum.&habcatvbi furfum llmpliat, 
6C moueatur ad vbi dcorfum: quia ftatim , cum aliquid 
eftgraiic,impolTibileelt,q> fitinlocofimplicitcr furfum 
immo,fi aliquid leuilTimiljquod nunc eft in loco furfum, 
fimpliciter aat gtaue vel nnnus leue, atu amitiit dc leui 
catc,tant um pcrdit de vbi rurfum,5d nt tn vbi no fimpli^ 
cuer furfum:& cu ifto benc ftac vbidcorfum ahquo mo 
do.f.impetfeflum et tn tefpe<^iu, Vcl poflet dici>>;}>,fi gra Griuc non 



QVAESTIO 

■unifcftumeft.quare&c. Secundumprobatwab ali 
quibus fic via ad tcrminum no cft ciufdcm cllentif cum 
illo termino:li*c recipitur pro manifcfta.fed motus , qui 
eft fluxus forinx,cft via ad ipfum tcrininum id quc, vc 
maiufcftum<ft;qutamcdiantcliuiufmodi fluiu mobile 
pcrucnu vfqi ad terminum ad qucni.quare.&c. Item, 
Commeii,videturintcndere,q>ipfefluxusformf,quiell 
OMKUtFm opinionemfamoliorem,cftdc genere palllo.- 
nis:flChocforte vcrumcftquantuinad fui reccptioncm 
tn mobili.palliocnim formaliter eft ipfa reccptio.vt dici 
tur, Vndc.A: VTTtus palTtuadiatrecepiiua , vt patet cx 
Sccundo,&Tertio de Anima.et Pnmo de Gcncratioc. 
ledtcTmtnus motuseftdegenerefubftamif,velquanti' 
tai*s,vcl quahiatis,ve] vbi.& talia non funt eiufdcro ef' 
£cnti{5«:quidditatis,\tpatetinPtimoPoftf.<ii aiit ipfc 
fiuxus formf flucntis fit palTto,capit Comr . ex Prf dica 
mentisflChocfoncfolu innuituribiab Arifto.caplo dc 
Faccre dC Pati,vbiexemp!ificat dc patt,ficut caleficn dC 
huiufmodi.Et aliqui nit utur probarc hoc pcr hoc . Quia 
illud cft paflio,quo aliquid denominatur patiens:hoc cft 
nocu.fcd abipfofluxuquiddcnominaturfiucns.flC hoc 
«ft elTe pattenc.Et hf c probat io non \-idetttr multum for 
iis,ncc fuffiCTcns.quia xqualiter cft ignotti.qt cfl^e fluen» 
fit ciTe patiens.ficut q> fluxus fit palTio, Aliqui autem di' 
cunt.cf fiuxusipfc.vt cft quid continuum, eft dc gencre 
quantttatis:5C forte eft t tmpus fccudarto didum, fed de 
hocvidcbuurinQuarto,fi Dcus volucrit. Seddubiii 
eft de motu locali,quomodo fit idem cit termino ad quc. 
Fonamui cnim q> ignis c xiftens in loco dcorfuni niouea 
turfurfum,maniicftumvideturelTe,q>nodum habet ali 
quiddcvbifurfumlimplicitcr,cumn6dumcontmcatur 
in locofurfum fimplicncr,6i: tii mouetur furfum.Et fimi 
liter,fi graue cxiftcns furfum in fphatra ignis moucrci ad 
vbidcorfum continur.3<: tiinondum habet de vbideor 

fum,necperfeifle,nccimperfcctccumnondum cotinca- ^ • , • ^ „ - -- ~ rr r 

turmlocodcorfum,5: vbi proucnit cx circufcriptione C uefimplicitcrfubconcauo orbisLunieftcta: mouere. rmfimnU 

.nonclTct idem turad vbidcorfum,nonclletvioIcntu8 motus a pnnct^ u.m urapi. 



B 



loci.Fortcdicendu,<j)talismotu»,ficirct,i 
fmfpectcmcumterminoadqucm,fedclTct idem eflcny 
tialitcr f m genus.Nam in codem gcncre funt vbi furfum 
dC vbi deorfum,6i: hoc fufficit,quia,cum in roaiori parte 
fic fc habct,q. motus.quicft forma fluen»,cft idcm fccu- 
dum fpccicm cum tcrmino ad quem . Sic eft conCuctum 
limpJiatcr rcfpondcre. 

AD primam rationc patet exdiiftis.motus eniro , qui 
eft fluxus formjc,bcnc dcfint aduenicte tcrmino ad 
qucra:fcdaftusiinpeTfe£tus,quirecipitur a motorc inv 
mobili,non corruropitur,fcd pcrficitur. nec fequitur cx 
hoc,<i> duo accidcnria eiufdcm fpeciei,folum numcro dv 
uerfa,fintfimu!incodcmfubtcao:quia huiufmodi aft» 
imperfetflus.dt tcrminus ad quem no lunt diucrfa nume 
ro,tmmo funt vnum,eo ci. ipfc terminus ad qucm extra/ 
hitur de potentia fubtciSi habenti» tn feipfum a^um im^ 
pcrfc(flum.6C t unc totum eft vnus aftus ma^is comple. 
nis Si: pcrfeiftus. Aliquibus tamc vidctur,q> licut fluxu» 
przccdcns terminum ad quem deficit aduenienie huiufx 
modi tcrmiDO,ficcti5a<flusimpcrfc(flu8 dcficK:a:idco 
nonintd!igunt,t>hm5imotu» fiteiufdcm elTenttx fecu 
dum numcrum cum termino ad qucm , fed folum eiufdf 
fm fpecicm^quicquidant fit dehoc vcrum ,bene dubiu 
mihividctur.fcdquoad prxreiisnondctcrmino. 

Ad fccundam patct cx diai» per dtftinoionc. Mocua 
cnim pro fluxu cft quid fuccesfiuura , & lic no cft ciufdc 
ciTcntix cum fuo tcrmino ad quem. 

Ad tertiam dicfit aliqui, fi motu» localis calefaac, 
hoc non eft nifi pcr accidc»,f.rone 6C yrtnutt corpori» na 
txiralis.in tjuo fit motu»:aCcuiu» cft mocu» , vt habct vi* 
derifupcr Pnmum Mcteororii . Vcl, fipcrre calefaat. 
hoccftquanniad ipTum fluxum ipfius mobiltsdcvno 
vbiadaliud vbi:pcrqucquidefluxt"i rarelaat 6C difgTc 
gatmateriamfubicAam.at fic olefacit , achmoiftuxu» 
non cft etufdc clTenuJccum ipfo vbi.ad quem cft root u». 



pio vfc^ ad finem,fcd elTct vnus motus per lotum fpattil 
igni» vfqi ad aerem,6C termtnu» tlliu» motus elTet aliq^ 
vbi furfum fimpliater non omnino perfe<ftti,fedaialtu« 
motuscrtctperfpatiumacri», aCtUiu» motus ccrminus 
elTct aliquod vbi furfum in refpedtu , ficut debctur acti, 
Et alius motu» eiTet pcr aquam,ct tcrminus illius effct aJi 
quod vbi tn refpe^ftu vbi deorfum . Aliu» autcm motus 
elTct p Cpatium terrf , fuppofito,c{> dcberet vcnirc ad cen 
cruin:aCilliu«motusterminus clTctvbideorfum fimplf 
cucr,ai: ficinquocunqi illorum motuu tcrminu»ad quc 
cft ciufdcm clTcntix cum motu prxccdcntc. 

Ad feptimamdcgcncrattonc,dico,cj>gencratio non 
eft teiminusimrinfecusai: immcdutu» alierationis, fed 
niagis qualitas,quadifponitur matena ad formam . Eft 
autem geiieratto icrmtnui cxtnnfccus 5C mediatus^ac de 
tali uoii iniclligicur if fic ciufdem eiTcniix cum motu,fcd 
de terminopnmo6Limmcdiaco. 



Signiim cnim cp huiiis Scienrix propria co 
ndera(io deipfo cu;omncs cnim,<3ijj videntur 
rationabiliter tetigifle huiufmodi Phflofophia, 
ficceruntverbum dcinlinito QU. 

Q.VAEST10 vn. 
An Infiniti confiderdtio ad Ndrttrdlrm ^effff. 

I Onrcquentcrquxritur circa capttulum dc 
infinito,Pnmo,viriiad NaturalemPhilo' 
1 fophum.pcrtincat confidcrare dc infintto. 
Arguicur primo <)> non.quia de non cnie 
nonconfidcratfctentia,Primo portcnorti: 
fcd infimtum cft non eti»,ex ifto Tcnto , 6C pnmo Cccli 
aLMundi.quareaCc. Iicm,dcco, quod cft ignotum, 
soncouiidcrat SacnriatuturaliB:h{ccit manifcfta.c|uia 

confidcratio 



X. Tcx.c-.stt 




Tcx»c . B> 



r> QVAHSTIO TERTII 

confidwatiocftquxdamnotKia.ftdinfinftuni cft igoo^ £ 
Tcx.c.if. tum.vtdicicPhiloJophusPntiiohuius.quarcctc. Itc, 
Naturalis confidcrat dc cntibus naturaltbus 8C corum 
principiis6Cpcrrcaccidcntibus,vt patct cx Pnmo hiu 
tuR,& Tertio . fcd infinicum nuUum horum eft, cum lic 
noncns.quarc&c. 

OHPOsiTVM arguitur aucfloritate Artfto.qui confi 
dcrachicdctnHnito. 

CONCLVSIO 
lnfinitum,f<cundumomncm moduminfiniti,(t)*culatia«i . 
Natutalcm Phdofophufpc^Jt.red diucrrimodc. 

AD quxftionem intclltgcndum.ff inffnitum mul/' 
tipIicStcrdicitur.vnomododicuur intinitum fc- 
cundum v«gorcm,5>: huiufniodiinfiniras,fAtgo 
ris,attribuiturab aliquibusipli primo pnncipio, quod, 
cftDcus.&dc tahinfinito bcnepotcftconfiderarcPhi^ 
lofophus Naiuralis:quiataleinfiiiituin dcmonftratur cf 
fc pcr mediri naturale,vt vidcbitur m Octauo. Alio mo^ 
do diciturinfinitum fecundum diirationcm folum, 3C de 
tftobeneconfidcrat Phi'orophusNatur.ilis:quiaipfeh» 
bet confiderare dc motoribus,5C mobilibus.A: eorum p 
fe accidcntibus,vt patet in ifto libro:fed entiamfinita fc 
Cundum durationem funt moucnfia,velmobilia,vt cor 
pora cccleftia.SC intclligcntix moucntcs ea, quare 6Cc. 

Tcrtio modo dicitur infinitum pcr negationcm fonna 
lis dctcrminationis.f.qil in cfTentia lua no includic alitpi 
dcterminationemformalem, fcdcft tn potcntiaad onv 
nes,& hoc eft matena prima.&de ifto infinito confidc^ 
rat Naturalis.eo cj> ipfa materia pnma,qu3C eft hiiiufmo 
dt infinitum,eft pcr fc principium rcrtim naturalium, vc 
patct cx l^nmo huiiis , quarc&c. Alio modo didtur 
infinitum (ccundum quantitatcm.A: eft quantfi finc ler^ 
tntniSjCt dc ilto adliuc dcbct confiderareNaturalis,qaia 
(jeeoquod noiicft.Si^opinarurcircab aliquibus folcm.' 
liibus in 1'hilofophia Notis per ranones quafi narurales, 



VIII. 

intelligcndum fir inffnirum , fccildum infinitiim,en: 
tgnotum ad intcntionJ .Anlr.m Primo huius vifum futr 
tnquxfttoncdchocordinaraibidem. ' 

Adtcrtit'idico,q>NacuralisPhtlofophusprimocon(I 
dcrat dc cntibus naiuralibus.flC eorum principf,s,fi£ pcr 
{caccidentibus,fcd rccundariopoteft conliderarede ali* 
quo,quod noncft.ilii.juod iftonim,^^ putaturab aliqui^ 
busPhiloro|^>hiseircprinapium.ficautemcft dc innni> 
(oquodputabaturabaliqutbuSjVtdicit hic Anfloc.dC 
Primo Calt SC Mundi.Modicus aucem errorcirca prin' 
cipiaeftcaufamaximierronscircacaqux funrex prin^ 
cipi)s,vtdicituribidcm:ideo neccfranum fuic confide.'' 
rarcdeinniiito. 

Rationabilncr autcm 5C principiiim ipfum 
ponuntomncs,ncque cnim frufrra poilibfle; 
cft ipfum cfle,ncqucaliam incilcpotcnuam,iu 
fifieutprincipium 5Cc. 

avAESTio vm. 
An Infinittim , /i pondfKf, Pnncipij folim 

rdttoiirm habeat. ^ 

(^nrequenterquxritur. Vrrum infinitufltf 
fie(Tct,efl(etprincipium folum. Arguitur 
ci^non.qiiiailludjCxtraquod nihi! eft,noii 
fitpriticipium foliim.nam pMnctpuim eft 
cuiufd.nn,autquorundam,vtdicit Plrtlofo 
phus in I'rimo huiiit.vndc pnncipium requirit multitU' 
dincm.vr dicic ibi C"ommen,Scd,fi clVct infinitum.extra 
tpfum nihil elTct.dC tntelligo de infiniro, quod eft quan^ 
tum finetermino,de quoloqueb^turanctqui,quaredfc. 

Iccm,quod eft pOftenas altcro,illud non eft folii prin- 
ciptum, cum principium debeat elVepriu'!, & omnino 
principium,omninn priiis, vt manitcftum cft : fcd iplum 
infinitum,ficiret,cnetpofteriusaliquomodo. nam mfi.' 




do,f.illudnoneiTe:ficutenimimcllecftus defiderac nani' 
ral I ter cognofccre vertt atcm,flC cam manifeftare, fic na^ 
turaltter defidcrac fugcrc crrores,6C eos confutare fuo lo 
co 6C temporc debitis. Vndc.cum cnor fit aliquid pwnc 
re cfTc in rerum natura,quf>d tamcn non eft nec cire p3r, 
patet Naturalis Philofophus debet rcmouere illud, dC 
foluereargumentaad liocinducentia.Ht hilc modum in' 
uenitur Ajrift.tenuilTcinfuislibris Philofophiat.dC mi> 
nor patcc in ifto Tercio;ipfum enim infinit um,ideft qu5> 
tum extenfum fine termini»,non cft in rerum natura,nec 
potcftefTc^vt hic probatum eft. Vcl dicas fub difiun^io 
ne,q>huiufmodi infiiiitumdeinonftraturelTe velnoncf/- 
fepermcdiumnaturale.&tamenaliquiproptcr aliquas 
rattones apparences pofuerunc ipfum cfre:& dixerunt ip 
fuin clTc principium rerum nacuraliiim,vt patet hic,fld in 
PrimodeCoclo.quare dCc, Aliomododicitur infint' 



tumin potcntia.Cchoceft diutfiomagnitudinisacappo ^ Infinitum,nrtf,qtio.idfub(»antiaminfimTx magnitudini fubie» 



RDGonci ; 



fuioadnumcrum:6cdcifto cti.mi confidcrac Naturalis 
Philofophus, coq»cft quxd3 proprictas m.-ignuudmis 
naturalts dC numerirerum naturalium . Qualiter aucem 
tiocfit vcrum,C{>niagnitudofit diuifibiltsin infinttum, 
6C <f numero poccit ncri appontio tu mflnuum , vtdtbu 
turtn confcqucnnbus. 

AD ranoncs.Ad pmGdico,q>dcnotntenoncofide 
rac I^htlofophus NaturaliSjdcmonftridoipfumcftc 
vel paiTioncs ciinefle:rcd dc no cntc , quod ab altquibus 
phtlofophis opinacum fuit elTcperaliquasranonesfuny 
ptas a propnccatibus nacuralibus,bcne poteft confider» 
ft Philofophus Naturalis demonitrandoipfum non eitc 
proptcrcaufam pr.-ediftain. 

i Ad fecundum dico,q> tnfinitum non fic cft ignotum, 
<f nulla notiita habeatur dc co,fed qi non eft nacum pri^ 
inocognofcijCimi fic qufdam jmuatio tcrmini5i:c.6i pn 
liatio noQ cognofcitur mii pcr habituai.Qiialiicr autett 



Tcjt.ct* 



, , . , intcumdicic fonnaliitrpritiationemfinis ck^ tcrmini.fli 

dcbetconfidcrarePhilofophusNaturalis, demonftran^ G et>nftac,cjipriuactoeftpofterior habiiu,vc patec Dect" 



mo Metaphy fi.itiam acctpic Commenca.in ifto Terrio. 
tjtiare dCc. Itemaccidens nonpoteftelTefolum princi^ 
pium:hocefteindens.quiafubftanci:teft caufa acciderv 
tium.vt dicic Commen.in Septimo Meraphyfi.fV: fic ac 
^cncia funt principiatatSC caufata a fubftantia. Item in 
SeptimoMetaphyli.dtcit Arifto.q»fiibftanttapnor eft 
acCTdenrenotttia,di(Tinit(one,et tenipore:dCficaccidenB 
eft pofterius fubftanria.quod autem folum eft principtii 
ruIlomododebetelTc pofterius,lmoommnopnus om^ 
nibus:modo,infimtum,fiefTet,elTet accidcs,rcilicec qui' 
titasfinecerniinis.quare fVCc, 

o I' p o s I T V M argtimir audloritate Arifto.qui vidt^ 
rur velle.q! infinicum fi clTet,eiTet principtum,et n6 prin 
cipiatum:6d hocconcorditerdixeruntomncs anciquipo 
ncnccsmfinitumclTe. 

C O N C I. V S I O. 



ciJni,fo!«m princ-pMim cfl.&non principi.mim, 

ADquxrnoncm iiuel!igcndumeft,t^ infinitum,r. 
qu?.ntanic.trenstcrmiins,ficlTet polTet confidc» 
rariquamumadtria. Vno modo, quantum ad 
rpfam mfiniiatcm,qua torm.-iliter dicicurinfinirum.qux 
quidcminfinirasmhiialiud eft,qu:)m priuatio vclnega#^ 
tiofinis,i.termini.quemadniodum ca-ciras eft priuatio 
vifionie,qua(brmalitcrdicituraliqmd cxcuin , formali^ 
terdico,i.ad moJum-di: fimilittidinem formalis princi' 
l»i^,inqua!umdcnointn2t<5Cinexiftir. Alio niodo pofTet 
eonfidcrari hiiiufiTiiKli infinitum quantum ad fuam qu<U 
ritatem carentem tcrminis. AKo modo quantum ad fub 
ftanctam fubietfiani quantitati. Tunc dico Pnmo , <^ 
ipfum infinitum,quantum ad fuam infinitatem,non eftct 
omninoprincipiiiMKCum huiufmodiinfiiiitas fit quxdS 
priuatio,ct aliquid pofterius natur.ihter ali>s>fcilicet fulv 
ibuitu&CmagnuuUinc iiecundodico,q>quantum ad 

fuatn 



QVAESTIO 



PHYSIC 



luamqaanitcaceni,nonelTetomntno prindpium primu 
ratione prxindu<fla,fcilicec quia nullum accidens eft pii^ 
cipium omnino prtmum,fed pofterius,vc oftcfum eft tn 
SeptimoMctaphy/i. Tcrriodico,<^ ipfumuifinitum, 
fidTct.quantumadfubftantiam fubieiTtam magniiudi' 
niinfinicx,rolumeirctprincipium A^non principiatum. 
quod Cic probatur: quta huiufmoJi fubltantta , fi ciTet 
pnncipiata, autelTct prtnciptata principio magnitudi^ 
nis,autprinapio,quodcftcaufa.nonpnnctpio raagnitu 
dints:quia ponicurfubicflamagnitudtniinfinit(,magni 
uido autcm infiinita non habct pi incipium,quia fic clTct 
finita:necprinciptoquod cftcaufa:quiaaut haberct cau 
fam matcria]em,aut formalcm flCc.no matenalcm: quia 
matcna non cft finc forma,vt patet in Sccundo huiu*, A: 
PnmodcCjcncratione, omnis aucera forma matcrulis 
ncceftanoeft magnitudinis finitx.cum cnim finita? ma^ 
gnitudinis no fit cx maceria,relinquicur eft ex forma. 
& qua racione ex vna forma matenali tmponitur finttas 
fiCtcrminus ipfi magnitudini,eadem ratione ex aha. B 
quemadmodum naturaformx imponitterminum qua^ 
IttaticSL opcrationi. igitur huiufmodi fubftantia, fi elTct 
fubicctamagnifudini infinitx, nuUam formam natura-- 
lem haberct,necper confequens matenam perfcifabi' 
kmperfortnam. Item,non haberct caufam agcntem: 
quiacaufa agens debet efTcmaioris vircuns in efFe(ftu, 
vel falcem xqualis.huiufmodt autem fubftanna,nelTec, 
«iTet infinitx vtrtutis,etiam fccundum vtgorcm , cum in 
magnttudtnctnfinira non pofTit cfTc virtu» finita, vt pa- 
letcxOctauohuius.vtrtutcautemtnfintta nonpotcftef 
fe alia virtus maior , vt notum eft, nec et zqualis. Stcuc 
ncc ma^^nicudmi infinirx eflct alia zqualts magniiudo. 
quodpatct: quia,nefletaliquaala magnttudo xqualis 
magnitudiniinfinitx, autambx iprxe(Tcntfimul,idcft 
indifrantcs.SC fic vna magnitudo pcnetraret aliam dC eC' 
fent vna magnitudo, vt patet Quarto liuius : aut vna tl^ 
larum elTet cxtra aliam addifttn(fta abalia, ficut aqua _ 
cxtra tcrram:*: fic vtraque cfTct finita. nam magnitudo ^ 
eftfimtainpartetlla,extraquameft alia:A: habctfupcr^ 
6ctem terminatam&diftini.^iami fupfictealtcnus,qux 
cft cxtraeam.vc mantfeftum eft per fe : & fic vtraquc tl^ 
larummagnttudinumeflet finita & iBfinita:quod eftiin 
pofltbtle. igitur vna magnttudo infinita non poteftefle 
cqualis altcrimagnitudmitnfinit*,^.' pcrcofcquens vir 
lus cxiftens in magnitudineinfinita non poteft cflc f qua 
Itsalicuialtcri^-ircuti.ficigiturtllafubftantta non habe^ 
rer caufam agentcm. Itcm, non haberec caufam fina^ 
lem.quiatllacaufafinalisauceflec aliquaalia fubfbincia 
corporea,auttncorporca:finis enim principalis fubftan-' 
ttx nonpotcftclTc accidcns aliquod. fcd non poflct efle 
fubftantia corporca alia:quia huiufmodi rubftanti;t,qu( 
ponitur magnitudinis tnnniix,totum occuparet. vndc 
non poflct elTc aliqua fubftanria corporca extra eam, 
qux cfTct fittis eius graria cuius.nec tncorporea:quia fub 
ftantiaincorporcacfttntdligentia abftrada, vtpatetex J) 
Duodccimo Mctaphyficx. Intclligcncix aucem abftra^ 
«flx func principia corum, quoruin funt principia duo' 
bus modis , fctiicct fecundum moucns& fccundum fi^ 
nem,vt docet CJominencacor in Duodcctmo Mccaph/.' 
ficx:igitur illa fubftantia abftraciaad uicorporea, qux 
cflet hntstllius fubftanrix tnfinttx,mouerettlIam fubx 
lfanttaminfinttam,&tpfafubftanria magnttudints infi^ 
nitx redperet motum ab ipfa fubftantia tncorporea:hoc 
aucem cfl tmpolTibiIc,vt dcmonftratum cft Primo Cce.' 
H 6C Mundi.ergo nullam caufam habcrct huiufmbdi fub 
ftantia infinttx magnitudmis:5i: per confequcns noncf' 
fictaliquodcaufarum.Ex quo relinquttur,quod folum 
cflet principium:co quod omne cns aut cft principtum cc 
caufafolum,autcftqutd prindpiatum 6C cau£uum,vc 
Ariftotelcs fumir. 

AD primuni argumcntum dico,quod hutufmodi fub 
ftantianeiTct,miulhabcret extra fe dtftin^ftum lo'' 




ORVM IX. 

co &fubie(flo fecundum fut fubfiftenciam,fcdhabcrcc 
bcDcaltqmdcxtra fcdiftiiuftumfccundum quidditateni 
«9k: clTcntiam , fctlicecfuam quanticatcm^dcnc clTctcius 
pnnctpium. Ad alia duo pacct cx di(fii8. Conceflum 
cnimcftqu(}dillud infinuum nonclTec pnmum &: oin^ 
nino prindptum quoad fuain iiifinitatem , nccqaantum 
adfuam quantitatcin,rcd folum quanium adfjjm fubx 
fiaiuiam.Et adltuc lorrc non ciTct piincipium motiuuin 
ncc a(5uuum nec rcccpciuuiu motus aut palTionis, vt pa^ 
tct ex Pnmo Codt «5«: Atundi.rcd folum eflct princtpium 
fubicifliuummagnicudtnis infinit(. 

Contmgcrccnimab cflcmhil diflTertmpcr Tcx.c,ix, 
pctuis SCc. 

Q.VAESTIO IX. 

An in Perpetuis tr tftonii Polfi' ah E|fc 
di/IingMdtMir. 

Onfcqucnter quxricur. Vtrum in zternts 
differatcne6(: polTe. Arguitur quod fic. 
quta ficut fe habct ciTcntia ad potcntiam,fic 
clTead poiTc,pcr conucntcnccm finitlitudi/' 
ncm : fcd tn xcerius diffcrt clTcntia a potcit' 
ria , yt patct in prima matcria , cuius partcs omncs funt 
xccrnz fecuDdumfuam eflcntiam, & tamcn fua potciv 
ttavniurcuiufqueearumeftaliudabcfrcnttatnatcrix,vt . 
dcmonftrat Commentatur tnPrtmo huius.quarc^Cc. ^*"**'*^''» 

Icem,Soleftqutdpcrpciuum:3:tamen diffcrt inipfo 
elTe&poflc.namjdumSolcftinortentc.habet potcn|i2, 
vtfitinocctdentCj&tamcn nondunicftin occidcnte^fix 
roihtcrautem &inalt)s parttbus ccdi. Icein, matcrta 
cxiftcns fub vna formacft in potentia ad aliam formam 
contrariam. vtcxiftcns fubforma tznis,cftin potenria Tex,c.7«, 
ad formam aqux. vt patet cx Primo Tmtus. I'nmo de 
Gcneratione : 5: tamcn maceria cxtftcns fub vna forma 
noncft fub aliacontrana, vt manifeftum cft. cum igitur 
matcria fit xterna,patet,qu<3d in zterni» eft aliud ciTc flC 
pofle.Et poiTctargutducendo ad impolTibilc. nam, fi in 
xternis non diffcrt cfle &i polTc, tunc matcrta cxiftcs fub 
vnaforma,cumhabeac potenriam ad aliam concrariam 
forma,enc fiiiul fub(brmaalia:qux cnimnondtffcrunt 
ab inutcem func fimul,fcd cofcqueiis eft falfum impof 
fibilc,vc mantfefhim eft.quarc Aic. 

OPPOsiTvM vulc Anftoceles in fine illius ca^ 
ptculi, cflcautemaliquidinfinitum fideseftex quinqt. 
Conttngere enim ab cfle nthd diffcrc in pcrpetuis, vt 
dicit ibtdem, 

CO NC L VS I O. 
InPcrpctuis&ztemMintranrmutabilibusPoircab EOe indiflin 
dum cO,in rrjnfmutibilibus autcmpoire &e(recfleiu 
nale indiftincla funt: at polTc U «(Tc fccun; 
dum a<3um fuprrjdditum .rraliccr 
in ITanfmtit.ibilibuldi; 
uctCi funt. 



Tex.c,iu 



An quxftione confyderandum cft brcuitcr, quod 
dc numero pcrpeCuorum, fcu xtcrnorum, qux^ 
damfunt omninn tntTanfmutabilia,vc ruhftan^ 
tiz feparatx i maceria QC magnicudinc , ficut patet ex 
Odauohuius.quzdam autcm funt tTanfmutabilia alt^ 
quo modo,ficut fuot corpora cc«leftia,di: fimtliter matc 
napnma.corporaenimcccIc(ba funcpcrpctua fccildum 
fuas fubftanrias, vc patcc ex Pnmo Codt, &L camcn con^ 
tinue tranrmutantur fecundum vbi, vt habetur ibidem. 
& Oclauo huius,& Duodedmo Metaphy ficx. Simili^ 
ter matcria prima eft xterna fccundum id quod cft^&fe» 
cundum fuam fubftaniiam, vt patct cx Primo huius, bL 
tamcntpratranfmutatur,ideft fubijdtur rranfmutanont 
fubftantiati dc priuarione ad formam , i conuerfo , vt 
manifcftum eft in Primo huius, & in Primo de Genera^ 
lionc. Vlccrius confydcrandum cl^qudd in ipfis per^ 

pccuit 



t.PhyGco* 
Tcx.c,7*, 
Prrprtuo|« 
diucrfiui, 
Prio C<tU* 
Tcx. c.zo, 
Ptio Ccrli, 
Tcx.c.it, 
is. Mcta, 
Trx,c,4i , 
Prio Phy, 
Tcx,c«z* 
Prio Phy, 
Tcx.c ,«o< 
i.dcCcne, 
Tcx,c,zi* 



<iyAESTIO 



TERTII 



^rtui«tran*rinutabilibuseflduplfxerre,rcilicet efle fub^ £ geb3turar{;uendode fflatertaprima,&departibin Co2 



Pofleditfin 
guif fcd^di 
ifindtone j 
adui. 
Tex«c;io, 



(lantialeSi: prtmuin,dC eiTe non elTcntialc nec omnino 
prinium.& vocoelTe eiTennalc Sc primumtllud, quod 
cft idem efTenttalitcr cum enentta talis entis. (icut ipfi 
tnatenxclTemateriamenidemefTcntialitercum ipfa cC^ 
fcncta matcnx,.'^ cum ipra macena:di: ipli calo elic cot^ 
lumed idcm clTcntialf cer.EfTc vero non elTennalc cft ip^ 
fum eHe ruperjdditum en'entix calis rei. vc tn maceria prt 
maclTe quod habec aforma hominis , vel a forma anni, 
no eft elTe elTenttale matenar.fctlicct quod fit idcm elTcn' 
tialicer cum ipfa fubllancia macennr , immo ell elTe fupe^ 
radditumiplielTcncizmacerixprimx. Stmiliccr in cor^ 
porccorlefti elTcin tali vbi vcl cali, vt e(Te in orience,non 
cft ciTc elTentialrquod iit idem elTentialttcr cum ipfa fub 
ftannaccc]i,fedcfleneaccidentalc£C fuperadditum ipH 
fubtlantix,vtmantfe(lume(lvnicuique. Vlcerius ac 
apio,qu6d polTe.cum /it quidam refpectus ad acTtum, di 
ftingiittur fecundum di(lin<fnonem acftus , &i lioc habc^ 
turexTerttoPhyllcorum.capitulodc diifiiiitione mo^ 
tusmultumexprenc.vbidicicur , quod polTe fanandC 
polTe iniirman non funt vnum dC idem efTcncialiccr , nifl 
tnfirman & fanari clTet vnum elTentialiter. Dicimua cr^ 
igo,^ polTe,quod eft ad e(Te, vel eft ad clTc cflencialc , vd 
ad efrenon elTcntiale,fed fuperaddicum. 

Tuncdicoad quxfltonem tna.Primo,c]>in perpetuts 
Omnino tntranfmutabilibusnon diffcrcaliquo modorea 
Iicere/leSi polTc.Secundodico,quod m perpetuis cranf' 
mutabilibusnondiffert realiter cfTe elTenciale dC polTe, 
quod e(i rcfpeiflu cfTe cfTentialis.Tertto dico,quod in eis 
bcnediffertefTcfuperaddicum,& pofle, quodeft refpe^' 
<fhi talis clTe. Pnmum oftendicur.quia in qiiibufcun' 
que differt propne elTe 3C pofTe , in tllrs eft aliqua pot^tia 
ad elTe.quod non habent prius,i5il ipfum poflea recipiilt: 
hxc efl manifcfla.red in talibus entibus tniranfmutabilt 
bus nulla ef^ potentia ad aliquid , quod non habenc , SC 



li. auare SCc, 

EiXhisadrationes. Ad pnmambenec3cedo quod Rfifionci, 
rin materia pntna differt eir<ncia SC poccntia, qux . • . .. 
cft ad eiTe fuperaddicum , quod habeca forma,Ec fimili^ 
ter differc elTe maceriam 8C polTc elTc , qood eft refpecfhi 
talisclTc,quod habct a fbrma:fcd non differt potcnciaad 
cfTemaceriamabeo,quodcrt ene matenam differentu 
reali dC abfoIuta.Simtliter ad alias duas pacec ex diifiis ia 
diftinvflione pofinone. 

Nos aiitci: intcndimus dc fcnfibililjus 8^ dc 
quibus hcimus fcictum, vtrum in ipfis cft aut 
noncficorpus inHnitum dCc 

Q.VAESTIO X, 
AnruaSlH[coTptulnfinitHm» 



I Onfequenterquxritur,Vtrum pofTit elft 
corpus3i.'lu tnfinitum. Arguiiur primo 
I quodllc.Quia illud poteft eellnctcrmino, 
incuiusdininitionenon ponitur terminust 
'indifRnitionecorporis non pomiur tcrmf^ 
nus,vtmanifeftumeftexPnmoCocIi.dL Quinco Mc/ 
taphyn.facts.quared^c. Itrm,Illud eft infimcum , CU'" 
iuseffe<flu9 eft infinitus.na cadi caufatil debenr propor^ 
tionari Quinto Metaphyli.& Sccuiido huius. finiti 
tem .td intjniti"i nulla eft proportio, vc pacet m ifto Oifla 
uo 6C Primocccli . Sedetfec^us alicuius corporis cft in' 
finitus , mocus cnim pcrpecuus cft in/initus, vt patec 
Otftauo huiustd^motuseftcffcc^ruscorpons, qaod mo 
uctur,vcl caufaturabipfo aliquo modo , vt nocum cft. 
quare dCc. Item,iIlud,quod mouet aliquam virtuccRi 
palTiuam ad fiium a<flum eftcns:non cns enim non tnoy 
uet altquid,vt h.ibetur cx Tcrtio huius, vbi dicitur.fem^ Tex* c. ir* 



Tex.c», 

Tex. c. ift 

Tex.v.m*.' 

Tex.cxt» 

Tcx.c.i» 

Tex« c««. 

Tcx.c.st» 



poftca rectpianc ipfum:quia tunc effent tranfmucai-iilia. q pcr cnim cxiftimabicur fpcacs aliqua moucns : fed infl' 



Tex. c.s. 
Tcx. c. iz< 



com* 



omnecntm,qu(x] cft natum reciperc aIiqutd,qiiod pnus 
n5 habebat,cft tranfmucabi]c,vt mantfcftum eft ex Tcr 
tio 6C Sexto hutus. Secundum patet . quafi per idem. 
RO^fetiidc tiu'bufcfique efle eftentiaile dilfer t a polTe , quod 

eftrefpectuefTecllentialis,inillispoicnttaad elTe ccmpo 
rc prxccdic elTc a<f^u,vt patet mducCdo.ni in Socrate dif 
fcrt e(Tc acftu Sor.& pK^ffe cfTe.Ec conlt.it quod prius tcm 
porc fuit poccntia ad elTe for.quam ad ciTeeius fccundum 
a^um:rimiliter autem 3C in aliis.fcd in perpetuis fcu 
setcrnis impolTibile cft quod potcntia ad eflecfTentiale fit 
priortempore tpfoefrc,quta xternum cft , quod fcmpcr 
cft,femper futt,ei fcmpcrerit,PninoCaIift: Mundi.vn 
dc contra rationem entis xtcrni cft,qu6d potcntia ad 
tius clTc cflenciale prxcedac cemporeipfumelTeen'entia> 
Ictquia cunc in cempore pnmonon elTec fecundum cfTc 
efTcnciaIe,& (ic non fcmpcr fuifTec,ncc efTet:quod cft con 
cra racioncm xtemi.fequicur rrgo cCclufio,qu6d in (cct' 
nis ctiam tranfmucabiiibusnondiffertcfTc clTcncialc 6C 



T»co, 



IXf* 



nttu moucc aliquam virtutcm pafTiuam ad aclum . prcv 
batio:quia virrus imaginattua imaginaturinfinirum, vc 
quilibct cxpei ttuf :modo,tpfa eft virtus pafTiiia , 5C non 
moucc reipfam ad atf^um imaginandi,vt manifeftum cft. 
crgoreIinquttur,qu6d moueturab eoquod ipfaimagty 
natunfed ipfatmaginaturinlinttum. quare dCc Itcfflf 
rcciptatur aliquod corpus,aurtllud cftfinitum,autin(l' 
niium.fi eft infinicum,habecurintcncum. li finiiii, opor 
tet quod finiacur ad aliquod aliud . & quxrattnr dcillo 
alio,3£ ftc ibicurin tniinitum:& habetur propofitum. 
quod eft infiiiita magnitudo corporalis. Itcm, lilud, 
quodtnelTentiafuanon includtt altquid,per quod fibt 
detcrminet corporeitacem finitam,eft tn potentta ad cor 
poreicaccm inhnitam:hxc videtur ejTe mantfcfla.fed ma 
teria primainfuaefl'cniianonincludica]iquod,perquo<l 
decerminec libicorporacaccm fintcam,vc manifcftutn 
cft:quia ipfa cft cns purc poccncialc,Si: indiffcrens ad om 
ncma<ftt~idefc.quBrc&c. IteiIlud,quodfequuurcx pn 



pofTc. quod eft rcrpc<flu cius.vt in materia pnma noa dif H cipio mathemacico , eft vcrum.cum pnncipia mathema 



RrcelTemaceriain,ACpofreeiTemateriam.non cnim ruic 
aliquod tempus,nccerir,in quomatcnapofTiccfTcmatc 
rn,6C non fitmaceria.Ec fimiliterincalononprius fuit 
ccclumtn potencia ad clTc (implicicer,quam cflet codum 
ina(ftu,nccaliquidipfiusccclipnuttempore fuit in po^ 
tentia ad clTecali,quim clTct cotlum : quia tunc calum 
(impliciter non fuifTct , 6C fic non cfTcc xtcmum . Simili^ 
ternihil ipnusmatcrtxprimxpriustemporefuit in po.' 
tciuiaadcjTcexcra maceriam.quam clTccmatcna,fcd^ 
conuerfo in generabilibus . Nam aliqutd ipfius forns 
priustempore fuu in potcntia ad clTe forris quam efle 
Ibrtcs.fimiltterautcrad^inalijs. Tertium declaratur. 
Illa funt diuerfa, quorum vnum prxccdit alccrum fccun 
dum tcmpus: fedin perpctuit tranfmuiabilibuscflcfu^ 
pcradditum dCipfumpofTcficfchabcnt.nam huiufmtv 
dipofTc prtus cft cemporcquitDlicipfumefrc, vt tzx> 



ticiltafint vera:<5Ccx vcrisnon fcquiturnifi verum. fcci 
cx priiKipio quodam mathcmatico fcquicur , quod po/ 
teli elTc corpus infinitum.dicitcnim Commen. qu6d fl» 
cut vnum prmcipiorum,qux ponii Gcomccer eft,qu6d 
ad omncm lineam cftaccipcrc Iineam mioorem, fic vnu 
principium,quod ipfe ponic eft,qu6d ad omncm lincam 
cftaccipere]tiieammaiorem:cxhocautein fcquitur, cfi 
linca , cum polTit nonclTe linecorpore , qu6d ad omne 
corpuseftacctperemaiuscorpus.&exhoc fequicur vU 
terius , quod jv>telf eflc corpus in.^initum. Corpus cnim 
maius omnt corpore finito non cft corpus finitum . qui% 
amccfTct matus fcipfo,dC fic rclinquitur q> fit infuitcum. 

OPHOtiTVM vuli Arifto.hic, 6C Pnmo dc Ccrlo. 
Et arguicur vnade ruisrationibus,quam reputai proba' 
bilem.Illud,quodcftdcicrminatum fupcrticte,non cft 
ia£mtura:hxc cft mamfcfta.fcd onuiccorpus cft dcierr 

minacum 



Tcx.c.«o. 
Tcx.c, 4»' 



Q.VAESTIO 



Cotpa fiin 
pbaa func 
abi cooiij 
m; 

T«X,C.4Z> 
CoBlC.«X, 

vnii corriu 
pitjllccu , 



B 



mtnacum plaiifcie,ide(l(uperfictc:hanc ^iippontt.qua' 
rcflCcErCommentaconbificarguit.Nihilquodeft co 
tencum vna fuperficic vcl plunbus edintTnitumifed om 
necorpus eft huiurmodi.nam omnc corpus vcl cfl rphx^ 
ricu,6i llceftconientum viwfuperficie:vel nou fphacru 
cunijrcd angularc,^ fic plurtbus.quarc &:c 

CONCLVSIO. 
Nullum corpus fiue fimplrx , fnie compfitum aAa 
infinitum rlTc potrf?. 

DE {^uacflionc intdligendum . quidam dixerunc 
quod matcna cft in potcntia ad inagnitudincm 
6C corporettatem infinitam, proptcr quandam 
racionemprxdicTiam.&cftquima. dixciunctamcn, q> 
illa magnuudo nunquam fuit.nec c(l, nec cru propter ra 
tiones Artftoi.inPnmoCurIi& Mundi. Scdifta pofi^ 
tio vidctur irranonabili.s : quia nuUa poccima cd ad imx 
poltibile:hoc cil manitcilum. fcd illud , quod nunquam 
fuit,nunquam <l},dC nunquamerttcftimpolTibile^qucx 
admodum illud.quod fcinperel^fcmperfuu,& lcmper 
ertt.crt nccclTarium, vt patci cx Primo Cali Alundi. 
Bt Itoc vidcf ur raiionabtlc^quia oppontorum dcbent ef" 
fcoppontz rationcs dC diAinitioncs . nccciTanum au^ 
iemfl£impofTibilefuiuoppofica,vtpatct Secundo I*cri 
bermc . crgo ad illud.quod nunqua iuit,nec eft,nec crit, 
nondebetinatcnaalK]uampoictiamhabcrc:quarc dCc» 
dC ideo nou valct illa polltio. 

Ad folutionemquxftionisprzmitto aliqua. Primo, 
quodcorpora fimplicia funt nbi^nuiccm coniraria : 
hic Ariftoi.fupponit.vi dicit Coinmen . aut propterfar 
inofitaiem,quta cocelTum eft fcre ab omntbus: auc quia 
dedarabiturpoftin Sccundo de Generatione. Vltc^ 
nus accipio , qu6d,cum vnum contranotum approptiv 
quat alteridC totaliter obtinet fuper ipfum 8C domina^ 
ttir.-necclTario corrumpit ipfum dC dcl truit.cxl hoc mant^ 
fcftum cftad fcnfum.cu.D.ignis omnino obtinet fuper C 
altquod combufttbiIc,gcnerattndcigncm corrupiaior'- 
ma pr(exiftcntc. Tertio fuppono,quod,fi clTct corput 
(impltatcr infinitum,virtus eius ac^tiua improportionay 
bilttcrexccderctvututilcuiuslibetcorpons fintii^quein 
admodumafammagnitudoinfiniia improporiionabt^ 
litercxccllitomaein magnitudinem finitam.bene qui/- 
dem verum eft,qu6d in aliquo corporc maiort potcft ef» 
feminor virtus, quamm aJiquocorporc minon.vt for 
tcin acrc dccem palmorum cft mmor virtus quam in 
tgnc vnius palmudC tamen toties polTet multfplicari aer 
deccm palmorum , quod cftct xqualu virtutis cum igni 
vnius palmt.fi cnim acctperetur acr in eadem proportiO' 
ne exccdens acrem dcccm palmoruin,in qua proportto^ 
revutustgnts vnius paliniexcedit vtrtuccm aens de^ 
ccm palmorum, cunc tUc acr clTet xqualis virtutisilli 
•gni. Verbigrattapon3musgratiacxcmpli,qu6d vir-' 
tus tgnis vntus palmt fit tn duplo maior quam virtus ae.' 
ris deccm palmorum,t unc in aerc duplo , falicct in acrc 
vi ginn p;^morum elTct virtus acqualis vtrtuiitgfus, fct^ 
licetvniuspalmi.fimilicerauicmfiCinalns.Sitgitur po^ 
ncrcturquodacrclTciinfinitae magritudinis,coiiftac,q» 
«lus virtus tncomparabiliicr exccdcret virtutem illius 
partis,fciliccc dccem palmorum.quxadxquaiur in virx 
tuieignivniuspalmi. Et pan raitone incomparabiliter 
excedcrct quodcuncpcorpus finitum,c6 qu6d tnipfo iiv 
finttics cootincrcturquxcunquc pars xquahs alteh &f 
nito corpon. ^ 

Ex his prarmiffis dicoad quxftioncm, quod impoftu 
bilceftelTc aliquod corpus fimpliCTter fnfinitum,idcft 
cxtenfum fine tcrmims.t^uod probatur ratione Ariftiv 
telis hicfi clTct aliquod corpus tnfinitum , aut clTct fim^ 
plex,auc compofitum per diuifioncm fufficicntem . fed 
nonpotcftcncfimplex:quiatuncvfrtus eius incompa" 
tabilKerflCimproporiioiubilit excellerct vatutes alio^ 
rum pxr tcrtum fuppofitioncm,6C fic pcr alu duo fcquc 



PHYSr CORVM 
A 



47 



rc:ur,qu6dcQrrumperct omniaaIta,fiC fic dcftucrcrur 
raundus,qui non poiclt elTc finc ali)s clcmcntts pcrfc^ 
^cus:hoc aucem eftimpolTibi1c,vt Arifto . fupponit . Si 
auccmilludcorpuscrrct compofitum ex elcmcntis,auc 
vnum folum fimpltctum , cx quibus componitur, clTee 
infinitum&aIiaiinita,aucpIurai]lorum fimplicium cC^ 
fcnt infinita. Nam , fi omiiia fimplicu ciTcnt finitx ma^ 
gnitudinis,cum fint finiiafecundum multitudinem, non 
couftiiuereiurexeisaliquod infinitum .cx finitis enim 
magnitudinc dC multitudtne compofiium cft finitum: 
cumquantitascompofitircfulict cx quantttatibus fua/' 
rum partium quancuaciuarum,vt manitcftum cftad fcn 
fum.OporteretergonccclTarioquod vcl vnum corum 
ciTct infinifum,&aliafinita, vel quod pluratllorum vcl 
omnia crunc infinita.no cft pofTibilc , q>vnii illorum cS^- 
ponenciumfitinfinuum ,6C alia fintta proptcr eandem 
rationem qux dida cft.Er Commcn . fic fyllogizat . In Comc.^x* 
omfucompofito, quod dcbccpcrmanerCjOportct coiv 
1 rana,cx quibus cft compoficum,elTc (quipotccia: hanc 
recipiipromantfefta.quia,fivnum penirus domtnsre' 
rur,fli obtinerct fupra altcrum , corrumpcret ipfum , dC 
fic non mancret compofiium. inomni ergo compolito, 
quod dcbci mancrc, oportrt coniraria elTc (quipotciv 
tia:fedelementafunt concraria: hanc fuppomr.ergo in 
compofitoexelemcntis necclTariunt cft, fi dcbet mane^ 
re, vt elcmenta fini xquipotcniia, vt patci ex tcrtia fup.» 
pofiiione.fed,fi vnum tftorumcflctinnnirum ali)s cxi» 
ftentibus finicts,nullo niodo efTcnt xquipotentia,vt pa^ 
tetex tcnia fuppofitionc,quamprxmifi.quarc&.'c. Hic 
auiem rationcm rangit Commen.A; ctiam Ariftot. licet 
non eodcm ordtne.St autem dicerccur, qu6d in tllo tnfi^ 
nitocompofiio omnia clcmcntavelpluraefTcnt tnfint.' 
ta,hoccftimponibde: quia vnum corpus infinitumcft 
exicnfum in tnfinitum fccundum omnes ^imcnfiones:et 
idco,fi cA vnum corpus fimpliciterinfinitum,nulluin 
aliudcorpuseftexcraipfum .dcturenim, quodaliquod 
aliudeiTetcxiraipfum,tuncelTn terminatum SC infini^ 
tum ad illud aliquod aliud : quod cft impofribilc. ergo 
nullumaliud e(Ietextratpfum.vnde, fi multa elemcnta 
coinponcniia illud compofitum fint tnfinita,necciTc eft 
plura dC diucrfa corpora fimul efte omntno : cum vnum 
corpusinfinttum,fifii,totumoccupctdfnihtlfitfimpli' 
citer extra ipfum . quarc 6Cc, £t cadem raiione illud 
corpus fimplcx non poteft ciTc aliquod mcdium tntcr ele 
mcnra:quod,fciIicct fii vno elcmento fubttlius dC grofft' 
alio,fiaitpofueruntaliquiefTequoddam medtum inicr 
aercm 6C aquam,aqua fubtdius 6dacregro(Tius . vel in^ 
tcrignem Alacrem:quia,cum cxillocorporc mcdio fic^ 
rcni clemcnta,vt dtcebaut ttli,qui ipfum ponebant,opor 
tcrci ipfam habere bliquam coniranetatcm ad vnunv 
quodqucclemcntorum.fumomnis iranrmutatio pro» 
pna eftdccontrarioin contrartum.£Kr,cum ponatur ha^ 
bcrc inagniiudincm infinitam,nccefTc eft vt haberct vir 
tutem infiniiam 6C improportionabiliter exccdcniem 
omnta alta : dC fic aliquando omnia corrumperet, £c Nota« 
cftconfidcrandum qu6d ficui tangit Commctiiator Ctu 
perliicram tftadcmonftratio Ariilotc . nbn eft fimpti^ 
citervniuerfalts:quia fupponiiurinea,qu6d omne cor^» 
pus fimplcx habci vututcm contrariam ad aliud quod^ 
libctlimplcx.hocauicm noncftverum dccorpore cor^ 
lefti:quiacorpus coclcftc nullam habec concraneraccm 
fecundum fe totum ad a]iacorpora,vt fatis patcc ex Pru 
roo Caeli6C Mundi. Sed cft vniucrfalu fecundum opi.' 
nionem annquorum qui putabant quod codum elTct 
etufdem naturxcumignc.Confuctudo autcm Ariftor. 
fuitvti opinionibus antiquorum aniequam improbaC' 
faeasprxcife:cumipfe arguti contra antiquos contrav^ 
dicendocisexcoccfrtsabeis.VndectiaminPrimo Coe Tex,c,«o» 
ItdCMundi.cumdemonftraiTct^quod prxter elementa 
quacuor eft corpus quinrum altenux naturx , refumpfit 
confidcrationcm dc mfinuo,6C complcuit cam, demon/ 

ftrans 



KUterii n5 
hjbrtpote 
tijjjd (ott 
|>orotJtr5 
iniuiitam . 



Tex.c.«z. 



CoRicn. it 
Tcx,c. iz. 
Trx.c.4f. 

MJgnituj 
do inl^niCJ 
non rcpus 
gnacmatc^ 
ttx* 



Rniionci» 



Alia ratio. 



Tcx,c,u* 



QVAESTIO TERTII 

ftran«vniutrraliter,qu6d nullum corpus cuiurcunquc 
nacurx fic potcit ciTcfn infinicum fimplcx. Scd racioncs, 
quasibidemponit,nullonuncpcrcrairtare:quianonpcr.' 
nnenc ad iihjm locum.fufFiciac ad pnrcns vidcrc dcmo^ 
ftracioncm , qua vcitur Ariftot . in ifto Ttnio.dC fupra 
PnmumCaliflCMundi aliarequiranrur.patttcroo c« 
his,qu6d impofTibilc cft eire corpus fimpitcttcr innnitu. 

Ec ex hoc fcv]uicur,qu6d maccrta nullam habcc poren 
riain ad corporcitaccm tnfiniram: quia ad impoiribilc 
nullacftpotctia:quiaimpolTibiIcficrirct poiribile,cum 
polTibdcfitillud,adquodcftpotcntia;fcd ipfum corpus 
tnfinitum impoitibilecft ciTc.vt olicnfum cft : quia tunc 
fcquerecur impolTibtlc . quarc 6(c. Icem , tliud , qaod 
fcmpcr 8C necctTario cft coniunflum altcui,cui rcpugnac 
magnicudo vcl corporcicas infinica , non cft in poccnria 
ad corporeitatcminfinicam:hxccftmanifcftapcr fc. fcd 
maceriafcmpcrcftconiundaformx luturalt fpecificx, 
quiaformx maccnalcs geiicralcs,ctfi llnt ali( a formis 
fpcaficiSjCamen nunquam func in marcria finc formis 
fpccifici ,vt habccurcx Sepcimo Mccaphyfi.noncftgc/' 
nusprxccrgcncnsrpecies.formxautcm fpcciffcx repu^ 
gnac infinica magnicudo,cum fic vircucis finicx 6C opC' 
rationis fim:x dcrcnninatx. Priccrca.Si maccria 
habcrctpocentiamad magnicudinem fimplicitcr indnu 
tamillapoccntiacfTccoctofaprr cocum cempus xtcrnu: 
quia nunquam rcduccrctur ad a^um,cum nunquam fu' 
turafic magnitudo infinita.confcqucns autcm cft incon^ 
uenicns:qui3 dignitascftnaturx Oct.nihil cfTc fru^ 
ftra,vtdicK (^niinen.fuperSccundo Mctaphyfi.fl£ ha 
beturab Anftot.Primo Coeli SC Mundi . flt Tcrtio dc 
Anima.quarcddc. Etcftintclligcdum,qu6dlicct ma^ 
cenanullampotcntiam habctad magnitudincm infint' 
tam, tamcn magnicudo infinica non rcpugnar ci pcr fc 
immcdiacc : quu quod rcpugnar maccnx pcr aliquid 
aliudiifuacfrcntia,nonrcpugnacci primo 3C pcr fc im^ 
mediatc:hoccft manifcftum . fed magnitudo SC vniucr" 
faliccr corporcitas infinita rcpugnac maccnx pcr ahV 
quod aliud a fua clTcntia,fciliccc pcr formam nacuralcm, 
cuiuscft tcrmmarcmagnitudincm ad inaximum dC ad 
mintmum.quarc 3Cc. 

AOargumcnradiccndumad primum,pcr intcrem^ 
pnoncm maions:non ciiim c|^uodlibcc potcft cfTc fix 
nc co,quod non pomturin fua diftmitionc propria : quia 
ficfubiciftumpolTcf cffcfincfua propria palfionc , co q< 
paflio non ponicur in difiinicionc fui fubicctijfcd niagia i 
conucrfo.vrpatcr Pnmo Poilcrionim. Ad aliam di^- 
co,qu6d cfTciftus alicuius corpons bcnc cft infinitus (ey 
Cundum duracioncm,fcd nonfecundum magnicudincm: 
&idcobcncconccdo,qu6d aliquod corpus cft infininr 
fecundumduracioncm.dCnon fccundum magnicudinc. 

Ad aliud dico,qu6d infinicum,fccundum qu6d infini 
tum,nonmoucc vircuccmimaginaciuamad a(flum ima 
ginandi fpfum,fcdipfa\ircusima^inaciua ad huiufmo^ 
di adum,mouccur ab ipfo fiinco:licut intcMc(ftus niouc/' 
tur ab cnte ad intcHc<flioncm non cntis , vc communitcr 
dtcitur.cum crgodicicur,qu6d vircus imagiiiaciua mo> 
uctur ad ac^cum imagin3di,auc i fc auc ab tllo,quod ima^ 
ginacur,dico, qu6d non oporccr , fcd ab oppofito tllius 
quo<]imaginacur,vclafuofimili potcft moucri ad ip^ 
fuinac^tum. Aliccrdicuncaliqui,qu6d vircusimagina 
tiua nunquam imaginatui infinitum cocum fimul, id cft 
cxccnfumfinctcrminis,fcdimaginatur infinitum fic,cy 
quantacunquc magnitudinc finica imaginata,adhuc pO' 
tcftimagtnan maiorcm,dd adhucilla maiorcm, iic 
(empcrin tnfinitum fuccclTiue . camcn in quolibcc aiftii 
tmaginacurmagnicudincm finicam.Vndc Anllo. dicic 
SccundoMctaphyfi.quodimpofribilc cft intclltgcrc lu 
ncam non ftatucnicm,ideft non confticucnccm cam lO' 
Krduopun^a,vccxponitur. Scd fic diccndo , adhnc 
rcmanctdubitacio,quomodopocrftimagtnari magniiu 
60 maiormagnicudmeccdi.Quidccum moucbitad titi 



£ a(!lumimaginandi,forredicecur,qu6dvinus imaCTinatl 
ua informata fpccic magnitudinis cccli moucc fcipfam ad 
imaginandummagnicudincmmaiorcin:5£ fic cnc mo^ 
ucns 3C moti fccundum dtucrfa.quia racionc fpccici ma.* 
gnicudinis,cricmoucns:d£ ipfa fccu^dum fdpfam eric 
moca SCrccipiens lilum a<flum .Sed bcnc cft dubium,' 
quomodo vna 8C eadem fpecics magnicudinis innucc ad 
avfcusdiucrfosimaginandi,rcilicecadaJciim imaginandi 
magnicudinem.cuius c(i fpccies,& ad aiSum imagiiian^ 
di maiorcm magnitudincm . Ec forcc hoc cft lecunduni 
prnis 6C poftcrius.ficucponiciirdc fpccic cnns ad incclU^ 
gcrecncis5t non cnris.vtaccipiturcxNono Mciaphy. 

Adaliuddico,qu6d fuppoiiit falfum . fupponic cnim 
qu6d quodlibcc corpus finicum finftur ad aliud cxcra ip 
fum,hocaurcmcft fallum . ditTcrt cnimtangi 6c finiri, 
omncquidem i,|uod cangicur,cangicurab alu]uo cxtniv 
fcco.dummodolic vcrus caduscuiufcuiiquc cxcrinfcci, 
fupcrficicsvlcimafimul cll cum fupcrficic corporis cax 
^ (fci.Scdaliquid pocci^tinin nonabaliquocxtnnfcco,fed 
!t propria fupcrficic ipfum rcrminanrc:5C fic non valct il' 
la racio.concedc'urcnim,quod aliquodcorpus >iniium, 
finicumcftad aliudcxrriiili:ciicorpus,<5Lillud ad aluid, 
fcd n6ininfinicum:immodcucnuuraJalK]uod corpus, 
quod fua propria vlnraa fupcrficic ccrmina;ur,fctliccc vi 
umafph(r3,vcvidcbifin()iiarco.quarc5£c. Ad aha. 
Ulud 6Cc. Vcrum cft, fi cuni hoc non fit coniuii(flum nc 
cciTarioahcuifibidctcrmfnanti finicam corporeitatcm. 
Et ad ininnrcm dico,qu6d liccr matena in fui ciTcntia n5 
includitaliquid,pcrquodlibi dcccrmtnet magnicudine 
finicam,canicn fmipcrdC nccclTario cuniuntfca cft iormf 
itaturali,dd vu^cuci nacurali,quibus rcpugnac magnttudf 
nis infinitas. Ad aliud cum dicicur . illud quod fcquu' 
rurdCc. vcrum cft eo modo quo fequicurcx princtpio 
mathemarico.diC cum diocur,qu6d clTc vcl poiTc eirc ma 
gniiudinem infinitam,l<:quicur cxprinctpio mnchcinati 
Q co.dico qu6d non lcquicur.&l cum dicuur,quud Mathc^ 
macicus ponic dilc.dico,ficut dicit Commciuaior , qu6d 
Nacuralis& Mathcmacicus diucrfiniodc confidcrac dc 
niagnitudinc.quiaNacuralisconfidcrat ipfam magnitu 
dincmfccundumquodcftfinis dC tcrminus in matcria, 
«SCMathcmaticusconfidcrat cam.vtcftfcparataa matc 
ria:di! quocuncpiftorum modorum confidcrctur conv 
petitcidiuifibtlirasininfinicum,vt dicit Commmenca» 
cor. Vndc propoficio machcmanca, qux dicic , qu6d ad 
omncm Imcam cltaccipere minorcm: vcracft. Ec fimdi 
tcrnaturalis propofitio.qux dicir,qu6d quxiibct linca 
' potcfidiuidimminorcs:vcraeft.Sed,ficonfidcrcturma 
gnitudo fccundum quod cft finis cxtllcns in matcria,fic 
circpugnac augmcniari III infinicum, Vndc propoficia 
nacurali8,qux dicir,qu6d ad omncmlincain ctl accipc^ 
rcmaiorcineftblfa.fcd,ficonfidcrecur fccundum qu6<l 
cft abftra(fcj,fic propoticio mathcinacica diccns , polTt^ 
bilc cft ad omncm luicam imaginari maiorcm, vcra cft» 
quodforcc ficincclJigicCommencator,non quod linca, 
fecundum quod linca,habeacapricudinem vci poccnrii, 
vtquacunqucdCquancacunquclincapofrit clTc maior: 
fcd quod ipfi lincx pcr fcipram,dC fccundum fuam clTciu» 
tiam principahrcr,6>: priino non rcpugnat infiniras : inS'' 
mo hcxrrcpugnac pnmo prmcipalicer formx lucurali^ 
d^raiioneciusrcpugnacalijs. £c,fi dicas,quod Ma/- 
thcma.icus nonfupponttfalfum,vcpacecin Primo Po^ 
ftcrio,3^ ipfccamc fupponit,qu6d ficlincainfinita, cum 
dicit.procrahacur lincamfinira. Diccndum, quod fic 
dcbct tntcliigi diJtum ficomcrrx,protrahaturlinca in 
infintcum,idcftquancuticunr|i nccclTaru ad propoficu, 
fcilicccadiJccbiandumpropurcioncs iSC pruportionalu 
tatcsltncaruin.ad hocaurcm finc dubiofutficic linca & 
nita.Namfccundumcandcm proponioocmoc proporo 
rionabditatcm diuidicur linca inmor 6C linea nuxiina: 
icaquod quxcunquc proporcio inucnuur inccr lincama 
xinum 6C fuam parccm,cadcmiaucjucuriiucr linrain 

minorcm 



H 



m». 

1 



B 



QVAFSTIO PHYSrC 

minorcm 6l fuam partem,ed quod quxlibet linea , qua^ ^ 
tuncunqiparua,c(idiutribilis in intiniturn, vc pacet in 
Scxto huius,& in Libro dc Ltncis Indiui/ibilibus.di: fic 
quzcunque proportio polTct dcclarari tn Iinea maiori, 
polTcc <5C in minori.fed proptcrdo<ftnnx facditaccm cxc 
plificaturaliquaiido proirahrndolincam maiorcm,qua' 
iiinmfinicumcxtenfam. Aliter caam vidctur diccre 
Commcn.Diatcnim,quodadditiomcnfurx,qua vti^ 
uir Geomctra, fupplc cum dicit, quodad omncm li^ 
ncamctc.c(ldegcnercproponnonumopinabtiium,qu( 
funt fundamcnta Gcomctrx abfqt eo quod cft cxira ani^ 
mam.Hcuc ipreima^inatur,qu6dpun(f^uscum fluic vcl 
mouctur facic Iineani,i3C quod.cuni linca mouccur, facit 
fuperficiem:6Cqu6d,cunjfuperficies moucrur,facic cor 
pus:dC imaginatur ,qu6d figurx habcnt poriiiones,& fi 
mtliccr vidccur poncre dimcnnoiicra ciTe fempcr augme 
tabilem,nonqu6dcxcraanimamfemper eft lic. £c in 
hisverbiiCommencaioriseftdubium non paruiun.H 
enim fundamcnta Geomctrx funt propolltioncs opina» 
bilcs,ahrquc coquod fini cxtra antmam, vidciur, quod 
fundamencaipllus CJcomccrx erunt proporuiones fal^ 
fx.Fortepoccrt dici,qu6d fundamcnca Geometrx funt 
duplicia,fctliccc ■ quxdam fecundum vcricaccm,&tiia 
nonfuncfalfa,fcd vcra&ncccfTarta.alu func fecundum 
opinioncm dc famof]catcm,d£ iftabcnc func falfa,faltcm 
fccundumquodpnmoafpcclu fonanc verba,licct fotce 
fecundum aliquam bonam cx[X)fitionem potTuncad bo 
Bumnucllc(fcumrcduci. Ei licfehabecde iHo (unda<- 
mcnco,qu6d ad omncm lineam cfc accipcre maiorem: 
bocenim, ficutpnmo afpciftu videtur inielligt, falfum 
cibquia necinrc,nccm tmagtnationc vcra cft accipcre 
inaioremlineamlincacccIufed,ri tnccUizicur fccundum 
non repugnanciam,modo pnus cacTto , torte vcrum cfl, 
(imi]i(craut<mcCinali}s (uomodo,dcquibus ipfc cxe-' 
pliticat.Vcldicatur,qu6d Commcncator intclligu illa 
fundamcnta,idcfl cxemplares dcclarationcs pnncipio.' 
wumdC fiindamentorum geomccricorum funt propofi^ 
nonesopinabilcsS^c.&lhocnoncdinconuciucns : quta 
dccxcmpio non quxricur vcnficacio , fcd manifeftatio, 
vtdicic Commcn.inSccundo dc Anima.5l acccptuni 
eftab Arifto.PrimoPriorum.Ellautem vnum lunda' 
mencum gcomctnciim,qucd lincacft longicudo finc la^ 
iitudinc:&: quia hoccft difticilc iniaginan,eo quodlt' 
nca fcmpcrcftcum aliqua fupcrficic:id<o ponitur cxcm 
plumaddcclarandumjVcfipun^Tcus moucacur localicer 
perfutmotum caufabu quandam excciifioncm in lon.' 
gumfolum,dCtIlaciTcrlinea. Er fimilucr cft intcUigenx 
dumdca<ij5,quxipfcdiciccirc fundamenta Gcomctr(, 
6C propofttioncs opinabtlcs abfquc eo qiiod cft cxcra 
antmam.Iutendic enim fundamctua,idill cxcmplarcs 
propoficioncB,& dccIarationcs,&- manueltationesqucv 
rimdam fundamcncorum , ideft principiorum occulco.' 
rumaliquaJicerd^modicula declaratione ind^cnttum, 
falicet excmplan. quarc &c» 

At vcro ncquc nuincrus fic cft fiait fepara 
tusS^inhmtus.numcrabtlcenim numcruscft, 
aut habcns numcrum.fi crgo numcrabilccon 
ungit numcrare 8C tranfirc , vtiquc poflibilc 
ciit ioiinitum. 

Q.VAESTIO jn, 
Anlnfinuamnltitudo fimpUcita Ttpaia^ 
tui aEbt in nacuTd, 



Onfcquenterquxritiu.Vcnimaliqua mul 
titudo fit fimpliciccr infinita. Arguitur 
quodfic.quia,fihominesmfiniti fuerunc tn 
prxtcrtio,infiniia funt fimul 6l fecundiun 
a^tumUcduifimuhotniocs fucruut in prat^ 




ORVM XI. 4« 

leritotquarc &rc.Maior probacur : quia quilibct homo, 
quifuit, habuic vnum intcllcdum numcro diftin^fcum 
abintclle«ftualterius,vicommunitcrdicitur. intcllecxut 
cnim,cum fit formafubftantialis corports humaiu , niu,. 
meratur5Cmultiplicaturfccundum mulittudtnem cor^ 
porum humaiiorum,OC ik quiiihcc homo habcc fuuin 
tntellecrcum.fi tgiciir humincs lucrunc tntinici , cum intel.' 
lcCtuscutuslil>echomiitis,quitueric,remafcrtcpoftmor^ 
tem ipfius: inicUccluB cnim non corrumpicur m morte 
hominis.immo fcparacurabaliis,ficucperpccuua corru 
pttbiIi,$ccundo dc Anima . fcquuur , q> nuiK fimul func 
tnlinutintcllccflus,&' fic patcc mator.d^ Atinor patcr, 
pcr Phtlofophum.qui vulc,c|> mundus eft perpccuus , 5C 
pcrconfcquensgcncratto honunum cft tnfintca a patte 
ance,dL poll,£c iic infiniii homincs prxcclTcrunt,& infu 
nicifcqucncur.quarctSCc.EcpolTcc raciofic lyilogtzari, 
fi placcrccTot funt iiucUcclus humani princip.ilucr 5C. 
ac^u exiftcnccs.quoc hommcs prxcelTerunc:hocpacec cx 
di^nSiQaqutlibec habui fuiiiniclletflum.&inteUc5tua 
pcrpccuus eft a parce poft,vc omnesconccdunr.fcd inR^ 
niti homtncs prxcclTcrunt:quta mundus femp>er futc , dC 
pcrfcctus:fcd non potcft eflc pcrfcaus finc omntbus fuis 
fpcciebu8,6i prxcipuc finc fpccic pcrfccntTima in iftti 
infcnoribus,qiixefthomo:vndenccclTe eft,c}i homo 
fcmper fucrit , nonpotcft clTc nifi in fuis fuppoficis, 
vnumquodc^ auccm fuppofitum homints eft corrupfLr 
bile 6C gciierarum,& non pocuit fempcr fuilTc. vnde ne^ 
cefTeeft,q^u6dinfiniti homines prxcefTcrinc : quare fc.- 
quirur,quodintc1Icif^ushumani func acliialiter tnfinui, 
& ficcftmulcitudo fimplictccr mfinita. I(em,omnc8 
rpccies,qux polTunt cfTc in vniuerfo , funt acf^u in ipfo 
viitucrla-aliccr enim non cfTcc nmplicucr pcrfccTtum.fcd 
infinitxfpccicsnumerorumpofrunccfte: quia conttnuu 
cftdiuifibtlcintnfinuum,vthicdiatur,& pcr diuifio^ 
ncmconttnuifemperaugcturnumerus,vcetiam hic di^ 
cicur.numcrus autcm maior dtfFerc fccundum fpcctcm 
a mtnon>Si e conuerfo,vc communitcr conceditur.crgo 
poflunc clTc fpccics numcrorum infinitx. Item , quaiv 
tacuncjtcftmultitudoinpoccncia cancam concingit eflc 
adtu: fcdmulticudo cft infinica in pocentia . quarc ^c, 
jVfaiorprobatur.quiaquanta eft magnitudo in potcn' 
tia.^antam contingit clTea<flu,vt dicic Aril^ot.in litera. 
crgo pcr fimile.quantacunq? eft multicudo 5Cc .ec minor 
apparcc pcr Philofophumin liccra. quarc dCc. Item, 
toc func potentix in prima materia,quocformas ipfa re* 
cipicinfuturum:fedmareria,quxnunccft in fucurum, 
rccipict formas tnfinitas : quare dCc. Maior probatur, 
quia materia,qux nunc cft,habct potenttam ad quamlt^ 
bctformam,quamrccipict infuturum.li enim non ha^ 
bct pocenriam ad iormam.quam rccipict in futurii, tunc 
non ctTet potens rccipcrc illam.nihtl enim cft pocens finc 
potentia,ficutniht]cftalbumfine albedine.SC ficmace^ 
rtanoneiTct potensrccipcTc formam,quam rcciptct in 
futuro,&pcr confequcns rcCTpcret impolTibilc rcdpit 
quod eft abfurdum.ergo matenahabct nunc pocentiam 
ad quamlibet formam quam rccipietin futurum, faltcm 
poceiitiam remofam.& conflat qu6d potentiaad vnam 
formarum,quas recipicc,non eft omntno cadem cum po 
tenciaadalias,immofuiudiucrfx addiuerfas.vcrbt gra 
tia,potcntia maccnx ad formam,quam recipiet in prt- 
tnoanno, poftiftud nimcnon cft cadem fimpliciccr 3C 
omnino fccundum rem,cum pocencia ad formam,quam 
rccipict in millcnmo anno . quia,n cilet penitus cadem, 
tunc vna faiflainac^cu&rcduaaad aiftum , 5C alia cfTct 
ftanm ad ac^tum rcduifhi:quod cftridiculum . aducnicn^ 
te enim forma,qug recipictur in matcna in anno duoded 
moficin aiftu|>ocencia,quzcracadea:&non ficin acTtu 
potcntia,qux crac ad forinam recipicndam tn miUcfimo 
anno.crgo iftx potentiz funt realtter ab inuicem diuery 
bt,8C fic de onuiibus ali)s.ergo patet manifcftc, quod in 
oiatcria,qux uunc cft,uujic priacipalua fum tot pocca^ 

dat. 



TeXtCfT* 



' ' Q.VAESTIO TERTII 

ttf quor formas ipfc recipict m futuro:flC hf c <rat maior. 
ecminorcftmanifeftafecundum Atiftor.nam,cumge^ 
neratto (ti futura in infintcu fecundum fuccelTionem , vt 
patet in Sccundo de Generarionc,& in qualibcr generax 
rionercctpictnouam formam,manifcftume(r,qu6din 
faturorecipiccformas infjnitasfuccefTiue:quarc videtur 
quod lamiunt acfiu in maicna potcntix ad formasinfi^ 
niias fimphciter,et fic eft aliqua multiiudo a^ftu infinita. 
T<«,c i«* Etiftso^onesfaciuntmihi dubicartoncm magnam. 
* * opposiTVM apguirurauvfloritate Anfto.quivult 
quodnunacftmulcitudo acftudC fimpltcttcrinfinita,& 
idemvultCommen . Et arguitur rationc probabili, 
quameciam Ariftot.inducitinlitcra pro probabili. nub 
lumnumcrabilccft fimpliciceriiifinitum:hafc cft mani' 
fcfta: fcd omnis numcrus cft numerabilis : hoclpfefup' 
ponir.quarc,nullus numcrus eftinfiiiituB:& tunc adiun>' 
gcndo , quod omnis mulrtrudo eft niimeras aliquis , auc 
nuroenis e(Tcnnarum,autnumerusindiuiduorum : crgo 
nuUamuItitudo cftinfinira. 

CONCLVSI 0. 
RemmDiffrrfntiutnffnindamgcnus, fiuct^jcoVm.feu indiui 
duum,nu1l.i cflaAu infinitj multitiidoiic rcrum indi 
uijtiAliter ditfcrmtiamnullumc^ intrrlr otf 
dincmpcrfc habrnflum,noiiinconj 
ucnit mulatudtncm infini 
tim inucniri. 

AD quatfhonem cft intelligendum,qi> fecundum 
Commcn.in Primo huius.multitudo vd eftrcru 
... diffcrcntiumfccundumforniam,5Chxccft|inul^' 

cli duplcx tjfmjogcnerum&fpecicniijv.vclcft rcrum diffcr<:tium 
fccundumquanticatem,d£hxccftmu]citudo indiiuduo 
rum corporalium materialium.Ei puto cfteiftam diui 
itonemintelligcndamdc iUisrcbus, qux func diftincfcx 
&diuerfxabeictrinrccopriiicipiodiucrficari8 vcl difFc^ 
rcncix. £c prxtcr iftas duas multicudines vidctur ali^ 
qutljus cfTe alia muIiitudo,qux cft aliquorum , qux ncc 
pcrfefecuiidumformasruas differunt, nec etiam difFc 
• runtfccundumquancicatcm contmuam, ficut duo acci' 
denriactufdem fpcciei exiftenttafimul in vno fubicifiofe 
cundum ideni fui.vc inceniio huius albedinis,& illiut in 
yno codcm pun^o incdii potlunc cfTc cum pcr vnum 
punAum vcl pcr vnam &C candcm parcem medi^ cdcin^ 
gat ambas videri,5C non func vna intCDtio numero SC in 
diuidualiter,6Ccum vnatllarumremaneacalccra corru^ 
pta:ablataeniin vnaalbcdinc, rcmouetur inccncio eius, 
qux crat in mcdio,dC remanec alia fpccics,rcu intcnrio al 
bcdinisrcmancncis,fiiTnlitcrautcin diTinmultis fimilix 
bus. Item dux paccrnitates,d£ mulcx dicuntur efTc fix 
roul ia vno fubietTtOjdC nonfecundum diuerfas eius par^ 
tts quancttaciuas.&C fiCjCum calia accidentia non dilfe^ 
ranc fccundum formas fuas pcr fc,quia cuncdifFcrrenc fe 
Cundumfpecicm,necdiffcninc fecundum quanticaccm 
fubie<rti,vcmanifcftricft:viderurqu6dprxtcrillas duas 
inuIricudinesquasponicCommcncacor,cft alia mulcitu 
do, qux nec c(t rcrum fccundum formas differeiiciu , nec 
fccundum quanricaccmpropric.Sedillaeftmulticudor^ 
rum difFcrcntium pcrcxtriiifcca,fcilicec perterminosre' 
rpd(5luum,quantum ad rclationcs:vel pcr agcnctaconfer 
uancia,quantum adfpecies incentionales obicifloruciuf/' 
dcm fpccici.Commetarorautcm locucusfuit tbide mul 
licudine rerum,quxdiftinguunturabintra, Siquffunc 
abfoluteab agentc conferuance propno dC propinquo, 
SC S tcrmtno. 

Hoc vifo pofTumus dicere trta.Pnmo,qu6d mulritu/' 
do rcrum diffcrentium fccundumforma8,fiuefit mulcu 
nido generum,fiuc fpecterum,non eft fimpliciter acftu in 
finica.fecundo,q. mulcitudo indiuiduorum diftiniftorti 
fecundummasnitudincs, vtSor.&Platonon cft zSii 
infinita.Tcrtio.quod multinido aliquorum indtuiduO' 
rum,qux nonditferunc fccundumfonn3m,nec fecundu 
kiuancicatem,fcd per cerminos cxm'nfeco8,eft aliquo mo 
do infiniix Primum probatur quadam rattone,quam 



XI» 



j rangti Alcx.in librodeSenfu&Scnfaco .Si mulritudo* ■ 
gencrum autl^cctcrum cfTct fimpliciccr&aifhi infinita,' 
fequcretur quod vnum infinirum elTcc maius alio infini'* 
co:quodrcpugnatvcricari,& hoc relinquit Alcxander* 
proimpolTibili.Ecprobatur confcqucncia.quia conftar, 
quod numcrus fpccierum cft maior numcro gcnerum, 
cumvnumquodqucgciiushabcarmulcasfpccies, 6C fi^ 
miliicr numerus tndiuiduorum , falcem in rebus macena' 
libuseftmaiornumcro fpccierum,vt manifclhi cft cuili 
bcttncclligenri.&:iic,finumerusgcnerum 6C fpeaerum 
cnfecinfinitus vnuminfinicum clfct maius alio infinito:' 
quoJ videiurimpoiribilc. Itcm.aliqui fic arguunt. In 
quibufcuncf cntibus cft primum, illa non funt fimplid' 
ter infinica.f'rimuni cnimrcpugnat infinifo,ficuc SC vl^ 
timiim, vc m.inilcrtum eft.fcd in gcnenbus cftaliqd fim 
plicitcr pnmum.fcilicct fubftancia , vc pacct in Scpcimo 
Mccaphyfi.Ec fimihcerincer fpecics eft vna prima, fcili^ Tex.c-4. . 
ccc pnmum principium,quod cft Deus,qui<ft omnium 
*■ pnncipium fecundum dignicatcm di nobilitatcm, vc pa 

tcrinDuodecimoMctaphy.quareSCc.Ecconfirmatun Tex,c,|i« 
quta.cum fcmpcr duanim fpccicrunj vna flt fimpltcitcr 
pcrfc Jtior alia,fi clTciit fpccics tnfinitx , ninc ciuacunque 
foccic daca,eiTcr dare pcrfcifltorcm^SC fic m inhnu um. 
nc nunquam dcuenirctur ad pcrfcAilTimam dC nobilifTi^ 
mam,quod eft abfurdum.quarc 8f c. Secfidum dcda^ 
racur.Siefictinfinitafccundumacrcummulncudo indiui . •* 

duoruin diftcrcntium fccunJum magnitudinem,tuc n6 
pofTcncconciiicriinaliquoYnoinfinito:hoc cft mantfe^ 
ftum,quta fcmper i1lud,tn quo plura talu cotincntur,clV 
maiusquainiIluvi,inquoconiiiicmurpauciora.vt lcx*, . 
in quo contincntur plurcs homineK,cft maior illo,in quo 
contincncurpauciorcs,dummodo elTcnt homincs fibiin 
Kiccm xqualcs.crgo illud,in quo tnfinica contincntur,cf 
fet infinitum 6C non infinitum.non crgo omnia alia coiu- 
nnercnturin vnoillorum finito:fcd hoceftfalfumrqtiia 
omiiia alia indundua contincntur in primo orbe , qut dt^ 
G Citur vlcim.i fplixrarai: hoc fuppono ad prxfcns.qma de 
becdcmonftrariinPnmoCceliSL Mundi.quare 6Lc. 

Tunc dcdaracur certium 6C adduciiur ad hoc ratio 
prius ta(5ia,qux cnam fuic tacftain Primo huius , quS ad 
prxfensiionvalcorolucrcfufflcirntcr. Scdconiraifta Dubitado», 
conclufioncm tcrtiam eft dubium ditfictlc.Najfi in qua-» F""*^» 
libec porctone maccrix funt potcntix dirfcrcnrc8,fi£ infi* 
nttifimpliciter, fcquirur tj> vnum uifinitum cft roaius 
alio intini;o:quod videtur impoffibile fccundum Alcx. 
VI argiiebacur .6C paicc confcc)ucncia:quta conftat quod 
totum aggrcgarumcx nuniens potcnctarum cxtl^ciuiii 
in duabus partibus matcrix cft inaius ^ fic numccus po 
tentiarumexiftcnciuminvnafolaparccmacenx:quare, 
cumnumcruspoccntiarumcxiftcns tn vnica fola pane 
materix fit fimpliciter infinitus, v c cu ponis : fcquicur, 
vniiminfinicuin fictnaius. Prxicrca.Ratio Anft.vi-- pubitatio 
deturelTc c6trahoc;ciuiaomncniimcrabile,eftfinitum, 
vtmaiuicicunieft:fcdomnis niimerus cft numcrabilis, 
^hxcpropofiito videcurneceiTanafccundumC5mcn<' 
tatorc.Et confirmarur.quia numeruscft multitudo me.* 
ruratavno,i.omnemen(uracumcftfinicum tquarc &c. 
maior paiet ex Dccimo Alctaphy.& minor cfl cuidcnB. 

Ad primum dicerec aliquis,qu6d vnum infinitumno 
cft maius alio in illis,c]uorum vnum per fc habct ordine 
ad 3liud:licut gcnus &i fpccies habenc pcr fic ordinem, flC 
fpccicsSdindiuidunm:rediniliis,quxuuliura pcr fe or^ 
dinem habenc,nullum cft malum , quod vniun dlorum 
tnfinicorum,fciIiccc difcrccorum,ficmaiusalio.iic aucc 
eftin propofico.Nam potenitxiftxpamummaccrix df 
uerfarum nullum habent pcr fe ordincm.ideoS^c. Alix 
quis alitcr dicerec,qu6d in duabus p.-iriibus marerix n5 
eft maiornumcruspoccntiarumquam in vna rola,ncc 
luimcrus pocenci:irumduarum partiummatcrix cfk 10-- 
tumpropricad iiumcrum potcnitarum cxiftcntium m 
vnafoia panc,ficuc reuoluiioncs tnfinicX) qux crunrih 

duobuB 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVW 



XII. 



49 



-duohus orfotbus coflcftibus non cnint plurrs,quam rc^ quando e/Tc diurTam in inHiurum » cum omntsporeh, 

ipioluttoncs viiiuslbliusorbis, Hacc auicm , qux dc ifta ' ^ ^ " ' 

tcTtu conclulionc dnTu func, rccipiant dili^cntcs iiiquiti 
tofcspcrmodum cxcrcnacioms i3C inqutlitionis magis 
quamdccctminacionis. Adaluduo diccnduni,quod 
«miiisnumcrus indiuiduorum dittorcniiuni iccundum 
«nagnicudmcni cll incnfurabilis dC numcrabilis OC pcr 
«ranribiiia vno , quant uin cft cx nacura ra , licct fortc lit 
nobis tmmciUuracus 3C i^nocus. fcd numerus indiuiduo 
rum,quxnonfuntdifttn>fcafccuiidumquantiraicm, nec 
fubllftctia,fcd inlucicncu \ ni 5: cidcm fubic.^to numcro 
poccficircnonnumcrabilisnec mcnfurabilis propric<SC 
llmplicitf r.A: Ikintcllcxit Arift.AlCommcii. 

AD pnmam tationein diccrctur, fccundum ffdem, q> 
ncc mundus fuit ab iccrno.nec homo.fcd habucrilc 
inittiim durati<jnis:dC idco non valctrario'. Scd fccundii 
Anftot.poncntcm mundum pcrp>ctuum,flC etus fpccics, 
Diccndum cft.vc puto,quad ratio acapit vnuinfalfum. 



ru dcbcat rcdua ad aduna , nili fit ociofa : mconuc 
nicns aucem cft potcnuam umnino clTc fruftra, vthi» 
bccur cx primo Cocli Sc Mundi . quarc dtc, fed cotu Tcx,c,i«, 
fci.|ucns cll iiKonucnKtis , quod magnitudo lit alu 
quandoafiudiuifain intinicuni, quuliccllcc multicudo 
suftu mfinita iiidiuiduorum diuilbrum fecundum quanti 
tates,quodcftimposlibiIc. Iccm,n (ic,tuiK totumcC> 
fer xquaic parci,6: cconuafo: quod cft imponibile , 6C 
contradigmcatcmillam,quxcft,quod omne tocum cft 
maius fuaparccprobacio confequcntix.Qiita xqualia 
funcilla.qua- habcnt xqualcs diuilioncs:modo,pars ma 
gnicudtnis.cum (it magnitudo.critdiuifibihs in intini^ 
tum,licut &. totamagnitudotAlfichabcbicxquales du 
uilioncs pars & tocum,cum vnum infinitum non lit ma 
lusalio. quarc&c. Itr,limaznicudocl1ctdiuilibiIisti> 
infinitii,tunc in magnicudine nnica circt potcnna infint^ 
larquod cft impoiribilc.quod paict ex Oc^tauo huius.dC 



fcilicctquodintcllc.^tus lit muliiplicatus numcrahtlitcr B probatiir confcqucncia , C>uia circ diuilibilc cfthabcre Com.c, 



uidiualL.corporibushumanis, immoipfccft vnus nu^ 
mcro,qUo omncs homincs tntcIligunt.Hoc auccm decla 
randum cft inTertto de Anima.fcd non hic.Et, cum di^ 
cicur,qu6d infcllev.'iuscft forma fubftantulis corpons, 
dicendum,quodnoncftfbrma dans elTccorpori,ficut fix 
guraccrx.fic enim corrumpercturad corruptioncmco.' 
pofiri,fcd cft forma dans operari , inquantum lotum ag' 
Srcgacum cx ipfa <5i hominc intclligit rationc pariis, vn^ 
dca<rtusnondiciturvnuiocc dc anima vegetatiua & fen 
fitiua &iiitcIlcJtiua,fcd fecundumaliam,^: aliam rario.- 
nem. Adaliamdtco, qiiod vcracft maior dc fpecie-' 
buspertincntibus ad pcrfct.1ionem vniuerli , & non de 
aiiisrmodo , fpecics numcrorum iion pcrttncnt ad perfc/- 
«!iionem vniucrfi ncccUario , tdco non cft nccclTe , qu6d 
Ortincf flnt limul aiftutquia fucccstiue poffunt elTc. 

Sedmihi\'idctur,qu6dhoccftmulrum dubium:quia 
ccrtum cft,qu6d numerus.qui cft fpccics quiiritatis,pcr^ 
tinct ad perfeclioncm uniucrlj nccciTano,* numcrus n6 
potcftelTefinedualitatc,vt manifeftumcft, ficcrgodua^ 
liias nece/Taria cft ad pcrfcdionem vntucrfi^fcd dualtcas 
eft fpedes minus pcrfcvfta omnibus ali)», vt conccditur: 
crgomulto fortius ad pcrfc/tioncm vniucrfi perttncnc 
kmiK> alixfpccics numcrorum , fi ipccics hahcat , 6C fic 
idem quod pnus. -Et proptcr iftam racionem , cii qua* 
dam alia,quamrepuio dcmonftratiuam,fi vcrafuntilla 
lundamcnta, quacommunicerconcedi folcnt de numc' 
lodC devnitatc,pofutalias,qu6dnumeriindluiduorum 
pcrfcnoudtiferuntfecundum fpecicm,immofuntv/iius 
&ciufdcmfpcctcifpccialisfimiin gcncrc quanntatis.& 
refpondi ad quafdam obic^ioncs.quf funt contra iftam 
condulioncm.propccrquod illam quf ftioncm inquirat, 
cuicurxfucrii, Ad aliam conccdcrct ad prcfens,qu6d 
infiniiaeft multiiudo poicncurum , quas habcc matcna 
•d formas rccipicndas in futuro i fed ift.x poccntix non 



potcnctam ad diuifionem,vt manifcftum eft vnicuiquc: 
6£fimilitcr clTcdiuilibilcininfinicumcft habcrc poteiv 
tiam ad diuifioncm m fintcam,poccnnaautem ad diuilio 
ncm infintcam cft infinica,vc manifeftum eft : ei^o, cum 
omms magnitudo fit fintta, vc probaium cft prius : fc' 
quicur,qu6d in finicamagniiudinc cric vtrtus infinita, 
vclporcnciainfimcatquodcft abfurdum. Iicm.illud, 
quod nunquam cft,ncc fuic, ncc crit, cft,impoilibilc, fi, 
cu: ncccllanum cft quod fciiipcrcrtfuir,dC cnc.Sed con^ 
tinuum nunquam fuu diuifum in infinitum , nec cft , ncc 
erit,vt concediiur . crgoipfum elTc diuifum in infimtum 
eftimposlibilc . ad imposfibilc auicm nullaeftpotcn^ 
ua,vtmaiufeftum cft: crgonulla cftpoieniiainmagni/- 
tutlincad diuifum clTc in infiiutum,& per confequens 
magnitudo noncftdiuifibihsininfimcum. 

opposiTVM arguuurauv.'loritaicArifto, inifto«a Tcx.c.hv 
pituIo,& in.(<,huius,6: auc^iontate Commentacons ^ 6C cx«c. i. 
ommum expofitorum, 

CONCLVSIO. 

Ma£;niludo cftdiuifibilit in infinitiim recundum 
(ucccflkinciliuctfjruin pottium. 

ADquxftioncmdico breuitcr,quod magmcudo 
eft diuifibilis in infinicum:quia quod cft diutlibt' 
letnfcmper diuifibtliaeft diuifibile in infiniium, 
quiaintali fempcr remanerct aliquid diuidcndum . fcd 
magnuudoeftdiuifibilis infempcr diuilibilia , quia auc 
eft diuifibilis in fcmper diuilibilia , auc in mdiuiiibu. 
hafimphcitcrfcdnoncft dtccndum quod fit diuifibili» 
tntndiuilib(lia:quiavnumquodquecft compofiium cx 
iilts,inquxeft diuifibilc, vc dicicuri.aPrimohuiu8,3£ 
cftnoiumperfe.fedmagnitudo iion eft compofica cx 



funtindiuiduadiueria fccu ndumquaniiratcscontinuas, D indiuifibilibus,canquamcx paiiibus quanrtratiuis:quia 



Mnmo funt in vno corporc rubictfiiuc. Ei fortc Ariftote 
ks nonncgauicmulcuudincin indiuidaorum infinicam, 
ijili illam muliitiidincm , qux confcquitur diuifioncm 
continui, & eft muliicudo indiuiduorum corporalium 
magnit ud incs diuerfas habencium:idco non valet. 

Alr.n.S^ in tpcmanifeftiieftinfinitum,«m 
hoIbus,S^ in dmifionc magnitudinum.oincn. 
fic cfi infimtu in fcmp aliud 8ialiudaccipicdo, 
6Cacceptum quidem fcmpcr finitum elle S^c. 

Q.VAESTIO Xll. 

An M.jgniafdo in infinitHm diHtlibilit fit. 

Onrcqucntcr quzritur . Vtrum magnitudo 
fit diuifibilis in infinitum . Arguicur pri.> 
rao quod non, quia fi Itc , oporceret iplam ali<' 




vnum indiuifibdeadditum altcri non conftituit aliquid 
maius,vtmanifeftumcftcuilibcc iiucliigcnti,^: dccla^ 
raturfupra Primum dc Gencrationc,& in Scxto huius, 
6£mlibellode Lincis indiuilibilibus.Iotftis etiam lo." 
cisoftciidiiur multiplicitcr , qubd nullum continuum 
cftcompofitumexindiuifibilibut compofitione quaiw 
tif atiua : 6C hocad prxfcns fuppono .quarc rclinquitur, 
quod magnitudonon cft diuilibilisiii aliqua indiuilibu. 
lia,immoin diuifibdia,d(: fic cft diuifibdis in infinicum.. 

Et circa hoc confiderandum eft quod magnicudinc ■ 
cfli: diiiilibdcin m infinitumrcahiernoneftaliudquam 
magnicudtncin habercpotcnciamaddiuifioncm infinL* 
tam.iiaquoddtuifiomfinitacft quidam atfhis , ad cu^ 
iusreceptioncmipfamagmtudohabct poccntiam rece<' 
ptiuam . vcl faltem fubftautia magniiuduu fubiecla hay 
bcthuiufmodipoicntiam pcrtpram magnicudincm, Du 
plcxauccmcft atfius quancum ad propulicum fpcdac«. 
landu.fupPh/, g Quidam 



Tex.cx» 



do h< poti 

Gon^ iniini 
bnw 



Tcx.Col< 



Comni.t* 
Riifionci. 



C^VAESTIO 

Ouidam cftacfttis pcrmanens , quidam fucccsfiuut. 
acTus qut Jem fucircslluus cftiUe,qui non habet fuaa par^ 
tes fimul cxificntcs, fcd fibq nuicem fucccdences > vc dics 
nd habec omncs tu»s partes /!mul,r. manedL meridicai, 
£Chuiurmodi:immo lilxparces fubijnuicem fuccedunr, 
iiaq>vnjparcecxi(lence,cilin potenciaad aliam : dCiila 
alu aduciuence.adiiuc e(i potcncia ad aiiam . £ t nnitliier 
exempliHcac Philo ophus deagone,i. deludOjquicelC' 
bracur in monte Ol/mpi:ilIius enim ludi agoniftici par^ 
ces non erant iimuroinuei,fed fibiinuicem fuccedcbanc, 
& hoc cfl videre in omni motu vero dC continuo . £t nu 
Jis atftus dicicur aclus imperfc<flus , dC adu» permiftiu 
pocenux,^ aifhu in iien. Actus autcm permancns eftU 
k,qw oon liabet parces fuccedenccs.fedauc nullashabct 
partes, ficucvnitas S^pun^^ius , autpartcshabcciimul 
cxi(tctcs,ut albedo,nigrcdo,cr toriiia Socratis ct (latuf. 
6C huiufmodi fbrmx habent elTc iixum in fubicifto: 3C ta 
lisaiflusdictturadus perfectus di^uitadocire confincs 
&nonpermtffaispoccncixad aliam partcm gcncranda. 
Modo,cum dicimus,i^magaiiudo habec potenciam ad 
diuinoneminfiniram.nonell intclligciidum huiufmo 
di diuillo fic adtus peraiancns,qui aiiquando lic cot us fi' 
mul fecundum omnes fuas parces : hoc cnim e(i imposll 
bilc,ncut probanc qux Jam rationes prxinducftx . fcd lU 
la diuilio cft acfcus imperfedus 6C (iiccesliuus, cuius vna 
pars alcen fuccedic , 6C voa diuifione cxtftencc tn magni^ 
tudinc.adhuc eft in pocentia ad aliam,ec ficfemper in uu 
finitum.cv: hxc cil do<flrina Arilloic.in ifto capiiulo, ve 
manifcrcum eilinrpicienciliccram . vndediffintturinfini 
tum, quod cfc illud.cuius fccundum quancitacem accipie 
ttbus,fcinper cfcaliquidacciperecxtra. £t eil vlcerius 
diiigenter counderandum,qu6d principalis caufa intriny 
lcca,quarem.ignicudoen diuilibilis inifinitum eilifta, 
quia iiciii ipfamagnicudo prtnctpaliccrconfequicur nacu 
ram roaccrt x, uc paccc cx. r 'M eta. dC Commen tator caiv 
gic in de Subllantia Orbis, 6C lic pocencia magnitudtnis 
ad diUilioncmquodammo io pnncipaliccr confequicur 
tpfam maiertam5Jortginaliccr.vndc,cum ipfamaceru 
de fe non fii quid liniium > nec decermiiiarun) altquo cer^ 
D)ino,fcdpaccntia ad omnesai.lus, ideo ipfa potentia 
inagnicudRusaddiutlioncmrcctpiendam cltintinita 8C 
indctcrminaca^Ec hoc forcc rentic Commentaior,cum di 
xic,quod diminuttocn iread nihil, cuius caufacftmacc^ 
ria:fcd additio cll ire ad clTe,cuius caufa e(l torma^iiifini' 
casautem inueniturpcrmareria, ficuc finnaspcr forina. 

AD primam raiionem paccc ex dictis : non cnim 
ponimusquddmagnicudohabec potCQtiam ad du 
Uinonem tnlinicam,(icuc ad adum perfcc1um,raiicet Ci^ 
cut ad aiftum totum (imul exil^encem,fed licuc ad aiftiini 
fuccesliuum dC permt (lum pocencix , 8C ideo non fequu- 
tur,qu6dmagnitudoquandoque ncaicudiuifa ininlint 
tuin. Diuim dico,diuilione (iinul exiflcnce, fcd benc diui 
ditur in iniinimm fccundum fucceslionem diuilionum. 

Ad aliud ncgoconfequennam.Ec ad probuioncm dt 
co,quad illa,qux iubcnc diuifioncs xquales numcro,d£ 
in parces xqualis magnicudinis , lunc xqualia fecundum 
magnicudincmifed non oportcc illa efEc xqualia,que ha^ 
benc diuilioneE xqualcs numcro tn par tos inagnitudinis 
inxqualts.nimc, tota magnirudo &. pars cius bcncita^ 
bentdiuiTiones xqualcs iiumero,fcilicetintinicaBdiui' 
iioncs in pocr n:(a,dil in ac't u fucces liuo, fcd non tn partes 
stqualismagDitudinis. magnitudoenim decem piedum 
nonpoteftdiuidi in rantas parccs, ficut magnicudo it. 
pcduxn & fic de cxccns . 

Ad aliam dico , quod in magnttudinc fintca nS poccft 
ciTc virtus vel poccnria infinica adiua, vc pacet cx.S.ho' 
ius,fcdpoccn:upat(iua tniinita bene poieftelTe inma<' 
gnicudine fiiuia, vt patet in ccclo,quod cfl magnttudinia 
iinicx , 6C camen habcc potcnciam iniinitam recepttuam 
rootus,vt patccin.S. huius, modo, poccntiamagmtudi.' 
nuaddiuilioncmc(tpotctiapa*(iua,quared£c. Ixcro, 



TERTII 



XIII. 




£ pote(ldici,qu6dinmagnicudine6ntta non r(l potcncia 
lofinica fccundum cxcenrioncm, fed infinica fecundum 
multiiudincm potcfl. vnde dico,qu6d magnicudo habct 
poccnciamad diuinonem:potctiamdicoininfinicumuL' 
tiplicata,(icut & diuillone8,quas redpicc in fucurocrik 
inlTiiicx. Adaliampacetexdiftis.magnitudinc enim 
clTcdiuifamin infinitum diuilione limul exiftentc coca, 
nunquaiiici^necluicneccnc,fed ipfamdiuidi in infint' 
tum fucccsliuebeneeft,fuic,flC cric. hocauccm modo ha 
bet ipfa poccmiam ad dtutiioncm iafinicam . quaic non 
valet ratio . 

Qu6d autcm r?cuduiTi appofitioncm idem ^^^, ^y, 
quodammodoeftci, quodcft fccundum diui^ 
noncm. infinitum entm fecundum appoQtiO/ 
ncmfitc conuario 8Cc. 

p Q.VAESTIO XIII. 

An qHdtancmqi mdgnintdinem pn appo 
fiaonem contingat exctUete, 

I Onfequenccr quxricur, Vttum pcr appoR* 
I cionem connngac excellerc quantamcuncy 
magnicudincm . Arguiiur prtmo qu6d 
lic.quu pcT apponcionem concin gu cxccl' 
I lcrc quamancunquemulcicudinem, fecun' 
dum Phtlofophum inliccra:crgo pcr appofitioncm con^ 
tinsiccxcellrre quancancunquc ma^nitudinem per c&r 
ucnientem niniliiudinem. Itcm , licut fe habec diuilio 
ad minorationcm5iC diminucionem,licoppolitio ad aux 
gmentaiionein^c maiontatem,pcr limiliiudtnemcoii^ 
ueniencem: fed per diutlionem contingit cxccllcre omne 
paruit aiem, 6C fieri minus , vt raanifcftum cft : 6C docec 
AtiHor.inliccra-crgo&c. Iccm,principiamachcmaci' 
Q corum func ucra 6C necelTarta : fed vnum principiorum 
matiicmaticorum e(l,qu6d ad omnem lineam cfl accipe 
re maiorem. quod non elTet , nifi pcr appoiicionem cocv 
tingcrec&c.Mtnorem pomc Commcntacor in Commc 
to,vc prius allcgabacur. 

o p i> o s 1 T V M vulc Arifto.in litcra.vult ciiiin,qu^ 
pcrappoGciooemnon concingtc 6Ce. 

* 

CONCLVSIO. 

t^uanamqQeparuititemperdiuilioneniiOninegiqac ' ' 

multiiudinrm fiait.im ac detcrminjcam ent 
cellctecontingit d.itam vcro nugnix 
tudineni prr diuirionfmtxctT 
icrr,imposfibiIe cft, 

AD quxftionem inie11igendum,qu6d,cum aliqut 
magnitudo dtuidiiur, illud idcm,quod per diuix 
fioiiem accipirut, potert apfwni vel addi altcri 
raagnitudiui pexiicenti:5L ficui priKcditur fucccsliucin 
diuiltone magnicudiuis, ncccdpcrucnirc ad altquam vl 
ttmamdiui(ioncm ,ponquam nonposntcdc aludiui' 
r>o,(icpoccrt(ieriappofitio fucccsfiuc ininfinicii adaliS 
ma^nitudinem:immo proprie loqucndoaliternd fic ap^ 
poiitioad magniiudincm aliquam, nifiillud quodappo 
niiuraccipiaiurperdiuifioiicm aliquam ^magnicudmc 
prxuccncc.benccanienconcingicexminoriquancofieri Appo ISi p 
maiusquanrumiineappolittonc magnicudinis prxcxi' acceptioni 
fcentis a^fcu , fciIicccpcrextraAioncmniagnicudtnis cx duufetuaii 
poccncia ad aclum.vc contingic in rarefaifcione , cum cx 
aquagcneracurignis: fed non t[i ibi proprie appolicio, 
fed magis generacio magnitudinis. Vlcerius confidc^ 
iradumell,c;i,cumaliquamagnitudodiuidicur,dC appo> 
nicuraiccri magnicudini , nuiiquSpcrappoficionccaleni 
fic laaior quanctcasquanucaciuc aggregaca cx inagm« 

tudinibus 



/ 



QVAtSTIO 



PHYSr CORVM 



XIII 



tudintbustHtc, quaruin vra diutdfcur flC alteriapponu imposfibilc.vt pnus pahiiitlt (inita,hoc non p6t ftat*. 



. cur.vt gratia c$cmplf,li ilnt dux lincx,quarum vcraquc 
fit.to.pc<iu,ll vna diuidat <3c'«Itcriappoiiat, nunqi cxcel 
lKmagiuiudo.to.pcdum,inionnedubio nunqt pcrtaic 
•ppdncconnituctmagnitudo.io.pcdil:quiar<mprema 
aecaJiqutd dtuidciKiii.i. aiicjd apponcndu : dumodo folii 
apponatur id,quod pcr diuilioncm accipitur. 

Tiicdico ad qunctria.Priinodico,q>pdHiinonec5' 
tingii cxcclletc qttaciiq< paruitatcm.fccudo dico, (}> p ap 
ponc cotingit cxccdcrc of m mulcitudinc pcxritc tinnam 
6^ dcterminata:ccriio,q> p .ippdtK quancicacisn^ cotiru 
gtiS^C l'nmtJ^bat,qaoi$parseft minorfuoioto^red 
fempacccptupdiuifionc ab aliqua magnitudincc pars 
lotius magniiudmis pcxiitis,.vt manifcrtiic:ergofcmp 
(llud acccpt ii eil minus illa tnagnitudinc tota, i\ pextftc'^ 
bat. Sedpo/lctlicarf^ui.ilkusparuicatccdcingtt exccl 
3 lercpdiuirionf,cuiuspartf contingitaccipercp diutltO' 
tic:hoccrtcuidc<i,quia(cmpparseftmiiior fuototo. fed 
oismagTiitudiniscotingitacctpcrc parte p diuinonc, cii 
fnagnitudo lit diuitibilis in ft>ii<iicii., vt^atii e(i prtus. 

Scdin pbat. qa oi totu cxccllii fua pwtcflC eft inaius: 
fedpapp6nev<utatisad«!jpt^t1tD multttudinc pefttc fit 
aliquamultitudo,q ctoturcfpcu fnultttudinis pexiitts. 
qtiare&:c.Et pdt lic compdi fyii\j8. Per illud pdt cxcelli 
^cunc^ multicudodeterminata pexiis,[>qd'i)hbet mul. 
tttudopcxtis iit pars alicrius mulcitudinis conftitutar, 
hoc cft cuidens <ja fenip pars oi"s exccllii i toto . fcd per 
appuncadqicunqi multicudinc prfcxfitcm ipfa mututu 
do prfcxiis Ht pars muititudinis confttiutat,vt numerua 
pai tiii ligra iit luuic. lo ,6^ vnu Iignii diuidat , tunc addif 
vnitas,£c ficr vndcciin,qd'eft tocu qd'da ad decc: rilV aiic 
•• &inaliis.vnde,crimagnitudontdiuiribilisiinfinin1,dC 
l^er^libetdiuifionc addaf vnicas vcl vnitates ad numc^ 
rum praccxfiic.manifefttl fft,cj> perappone cotingit cx<' 
ccUcrc qicacuni^ muhitudinc. Sed vtiii per diuilionc 
cuiuslibet mignitudinis addatur ^'nitas folu vel vniiates 
'dux,neccirarioboniicftinquirerc.vetbigra, [>onamus, 
<t> vnii lignumnuc tit diuifum in duas partcs,6C viterius 
Vnatllariidiuidaturinduas parres, nondicemus qttinc 
Juriirialigna.Quxroigiiur,vtriitn viroqi tlloru ligno^' 
«'um,q dtitin.rta func pcr diuilionc,caufata iit vnitas,vd 
Toluinvnoquoq>illuriivclnullo.ninvtro(p,ergogcne.' 
ratx runc dux vnitatcs, 6C pnus cr ji du(,& tic ci ilt qua^ 
luor ligna,qU cft falfum.fi i vno folu caca iit vnicas , lioc 
cft tiirtiiiii,qa no cft r5,quarc in vno magis qp in alio , vc 
snanifeftiiclUuilibct intclligcnti:fed in nullo illorii (a<fla 
«it vnitas. crgo no funt niiiduo.ui pus, qd^eftcotra fcn^ 
fum.Diceret ad hcK,q> in viroqi diuiforu fa^ac vnitas. 
It cii dicis.crgo,cu du j vnitatcs pcxfit A:c.Dico,q. du{ 
vmtatcs bencpcxiftcbaiKjfed perdiuitione vna illatuin 
<orriipirur,f.vnitas ij pcxiftcbat i iLlapartc,q diuiditur, 
6C duxgcnerantur.fed inirueft,quo vnadC cadem adio 
cornlpit viuiacc,iSC gcncrat vnitacc,f.illa diuiiio. Inqui^ 
ic de hoc vcritate,nolo plus diceread prxfens. Tcrttnm 
declaraturrQaparsnonpdtcxccUcre fuiitotum: hoc eft 
cuidcns.fcd tllud,qd'conftituicur pcr apponc ad magnt^ 
tudiiKpCli paxs rclpcirtutotiusaggrcgaiicxinagnitudt/- 
ne,qdiuiditiir,5C magnicudinecutapponiiur:dummoi] 
ludqd'addiiur iitfumpciiper diuifioncex magnicudine 
pcxnce. Ltfunacoca magnitudo pexris addacur alieri 
cotimagnitudini,cricn5cxccdctur magnitudo aggrega 
ta ex ambabus. vt,ii linea.io.pcdu addatur lincx.io.pc^ 
du non exccdctur iinea.io.pedu,& (ic in oibus aiiis.qua 
re &C.E t probatur idc ronc Arift.in Ira.li pcr apponem 
contingercc exccdcrc iptamcunt^ magniiudincm dcccr^ 
/ninata,tunccontin^crctexcelleremajrnitudincm codi, 
&hocclteuidjEs.EtiicpolTetclTcniagnitudomaiorma^ 
gnitudine cali.dC hoc cft q> dtcit Arifto. elTct.n. aliquid 
»*•*»• • coclomaius . fcJli clTct niaguitudomaiorcalo,nccelTe 
ctTecc3clTeextracoch1:liocctcft manifcl^um. Illaigitur 
otagmtudo vclcflcc finica vcl mfinita:{iinfiaua, hoc cft 



Rniionet* 



quiaautefTcc ccrminata termino corpons c«lcihs,aut 
tcmiino naturx cicmeniarit, auc terroino aiicuius mifti. 
nonprimomodo:quta iiccxtracalumcflet na:uracock 
fti8,qd' ert imposiibiIc:nec fecundo niodo,quia extracoe 
lum non p6t clTc aiiqua natura clcmcncaris, v t dcinoilra 
tum cftin primo Ccrli 6C Mundi. fimiliter nec tertio 
m5,qafpof1teftefre alicjd mwtu extraccrlii, quarc 5dc. !["•«**»» 
Itcm arguic Anft.in Ira.qptacunq? coiitingit clTc tna^ ^**»» 
gnicudmcm in po tcncia, canta cociiigu clTc ac"tu . licct no 
ruitadcmul[icudinc,vcdiat:ii igiturininfintiii p6tau< 
geri magnitudo pcr appunc,^ fieri maior quacunqi ma Qvixilio , 
gnitudinc:fcquiiur q>a«fiu poteiTc oiagnicudo infinita, 
qdcftiinposlibde. Scdquxriiur,quarcqitacunq;efi 
ma^uudo in potentia tanta eft magnitudo a<fiu,ft: non 
cft iicdc numcro.Rndet Comcntator &L mulcum obfcu 
rr.tfi fortcvulcdiccre,q>caufahtiiu5eft:quiapoccciaad l^crponfio 
magnifudincinfinitam iiefler, ciTctpotcntiaad aliquid Com.c,»» 
vnum indiuiduil toium fimul cxri.<i : dC idco oportcrct 
aliqii limul cfTctinfinita magnitudo,fedpotcnifa adnu' 
mct um infinitii non eft ad aliquid vnuin indiuiduii totu 
limul cx tis,fcd fuccesftuc,ncut dC diuifio magnuudinis c 
infinita fuccesfiue ptoccdcndo. Vcl forte intclligit Com 
mentator,q) caufa illius diucrfitatis eft,quia cum magnt 
tudo fit vna ijpcitas continua, poccntia ad addiiionem, q 
eftinipro.eft vna potentia:dCli eft poicntiaad additio^ 
ncm infiniti,illacric qiicn a^^tu fimul velclTcc fruftra, vc 
diac:fcd nuracrus non ci^ vnum cdtinufi: Al.idco in ipfo 
non cft vna potcntuad addicioncm,red plucrs poteiicif, 
qux non funt part es vnius posfibiliiatis dctcrmmat; 3C 
idco non oportct qi fic fimul aJlu infiniius numcrus , pcr 
appontionem iiifinitam. 

AD primii argumcntum patet cx di(fu's . No.n.eft fJ' 
mile deapponcad magiiitudincm<9>Cad multitudi^ 
ncm:quiailIud,q>confti:uiturpcrapponcmad multicu^ 
', dincm pcedccem,cft quoddatocum refpesftu cottus mul 
(ttudinis pccdenci8.rcdiilud,qd'confti^uicur pcrapponc 
ad magnicudinem pcedentem Sic.cd pars niagnicudinis 
tocius pcxiiciB,vc manifcftum cft cuilibct intclligcnii,dC 
cx dic^hs. Ad aliud dico,(^ non eft olno fimilc. bcne Ci-' 
roile cftinhoc,q.ficutrelictum perdiuifionc cftminus 
co qd^prxexiftcbat^fic conftitucum pcrapponceftma^ 
tus eo,cui fit additio,fed dtsfimile cft in hoc,quia ficut di' 
citCommcn.additio ad magnitudincm eftex forma,di' 
uifio vero ex matcria. Et,quia matcria cft infinita.f . non 
finita dc (e,3C forma eft finita. idco dCc. Quod aiit ad^ 
ditio ad magnitudinem fit forma, fic pot iiclligi.nam c;^ 
vna fpccics requirac maiorem magnicudinem qp alia, vc 
<]>ignisrcquiracmaiorcmqptitatcm^ acr,ct ficdcalijs, 
hocproucnic principalicer cxforma nacurali dCnon ex 
matcna,qu(defeeflindiffcrensad i^cunqi magnicudu 
ncm. Itcm ,illudqd'mdiuifioneaccipitur,fcmpcreft 
pars refpciflu toiius aggregati cx ipfodil magnitudinere 
raanente:ideo eftminugilio.fcd inappofitionc illudcon' 
fhtutumperappoficioiicmnScft toium refpe^ftu totius 
aggrcgati cx ipfa 6C magnicudine prxcxiftcnce, a qua ac 
opicur per diuifionem Ulud quod apponitur altcn. 

Ad aliud pnus dikfium fuit , quomodo intelligendunlk 
cft tlluddiclum Comiiicnratorts , non quodin ipfa ma^ 
gnicudmcvclin fubftantia m.ignitudinis ruhftancia fit 
potcntiaadadditioncmtranfccndcndo omncm magnt' 
Tudinem dcterminatam, dC quacunquc hnca data fit po' 
tcntia in materia ad maiorcm rccipicndam. ncc fic fuppo 
nit Gcometra, quiain nullo cft neccfrarium,nec vtilc, 
neceft vcruminfe.Sedforce fic fntelligitur,quod magni 
tudini,vndcmagnitudocftpcr fe5Cprincipaliccr,non re 
pugnat quod quacunq; linca data fit accipcrc cfTe ma/' 
torem,lcd hocrepugnac racione formx nacuralis. 

Qiti^onnm lojmii de Idndmo fupn Tertiitm It' 
bmm de Phy/ico AuduH tinif, 

landu.fupPh/. g q 



Addino aS 
mjgnittidi 
nchccztor 
ma» 



/ 



QVAESTIO 



QVARTI 



I. ET II. 



Tac.e.1 




T«,c.T». 
Come* «. 



Teir.c.iio 

TCX,CZ2. 




CVAESTIONES LIBRf Q.VARTIE 
DE PHYSICO AVDITV» , 

Imilitcr aurem efl ncceflc deloco fi 
cut dc mfinno cognofccrCjfi cn,aut 
non cft: quomodo cft,quidcft;ca 

nanquc,quxftjnt,omnes opinany 

turalicubiefle,quac vero nonrunt,nurquam 
Cflce^c, 

Q.VAESTIO I. 
An OmnU mtia Sintin Loco. 



Onfcquentcr quzrirur drca capirtix 
lum de loco,primo , Vmim ofa en^ 
cianncmloco. Arguitur pnmo qd 
fic.Oia cntia auc func corporaIia,aut 
in:orporalia:haecfatts cficeduur ab 
olbus AlodernisPhilofophantibus, 
6C patetex O^Ttauohuius.&Come. 
dicit in Quarto Meta. quod intcr e(^ 
fe materiale,5d enTeabdracflum no eft mediQ . 6C hoc du 
ct t clTe per fe notum fub his verbis , 6C notum eft pcr fe, 
n>nu1lanaruraeftmediaftereflcmaterialeet abftra^lu. 
£cc5ftar,q> efrematcrialccftefTccorporcu etecoucrfo, 
6C eflc abftra^^^H eft efle incorporefi&: i conucrfo.fcd ola 
enttacorporeafuntinloco.vtvult Arift. 6C omnet alrj, 
Eciterum rnria incorporalia funr in loco . probariotquia 
didt Arifto.in PnmoCalifiC Mundi, loquensde Cce-' 
lo,quod omnes tam Gr^ci qp Barbari atiribuunt huc lo 
cum diis,dn aut funr fcorporaliaeniia.Ic6, in codcm Prt 
mo dicit Ariftoteles.q) cx tra cof lum noii cft locus , nccp 
vacuum,ncqitcmpus:rfdibifcilicctextracatlt;funt en^ ' 
riaimpaflibilia&inalterabilia&c.cxrra autcmdidt dif 
ferenria loct:ergo talia enna funt in dt(fcrcntia loci : qua> 
rc func in loco> Itc , of (ingularc eft i Ioco,quia (ingula 
re eft hlc d£ nunc,vt c6iter dicitur.Sed oe enj eft lingula 
re ,quod patet p Phtlofuphum.Scptimo Meta,vbi vult 
t^vrianonfubfiftutrvtponebatPIafor&Boctiu» in de 
V nitate SC Vnodtdt,quod omne qiiod cft: ideoc quia 
vnu numero eft.Vnum ail: numero eft fingularc vt oes 
Tex,e*sa« concedunr.quare&c. Prxrerea arguitur rationc anti 
quorumtnullumnon cns eftinloco:nonenim eft rraee^ 
laphus:auc phyrgais:aut phyrlais.ergo omne cns eft uiTiv 
co.quare 8Cc. 
OPPOiirvM vult Arift.&Commentator. 

CONCLVSIO. 
Corpora1i.it.>nhiTn&fimribiIu in loco proprio funt, 
atincorporjluftjbflra(^.i ennainro pcr 
traniUuoncin clle dicuntur. 

INtelligendum eft,q» oportet in vniucf fo aliqua entfi 
efle imraobilia ofo,5: p confcq^icns incorporalia , 6C 
finc magnitudine:di hoc dcinortrabiturin Oc"tauo, 
fiCadpiis fuppotiatur.Tuncdico,(^n6 oia entia funt in 
]oco:quia oe,q3 cft in loco propne,eft corportu vel cor 

Eu8.naefle,ppric in loco eft cocineria loco 6C circunfcrt' 
i ipfo.dCfolilcorpuseftcontetibtlCjdC circunfcriptum 
Ioco:fcd non olaentta funt corpa^nec corpalia, vt fuppo 
Htileft.quarc&c.ItCjOcquodefttnlocoprnpric cft mo 
bilc fm locUjVt vulc Arift.fcd no ola cntia funt niobilia 
fmIocum,vt demonftraturinOitauo huius:quared«;c. 

Scd cft intelligf du,q> Itcet entia fepata n6 fint propric 
in loco,fic,q> cu-cufcribanfdCcdtineant loco determiiU' 
to 6C includant,vel eciacireunftcnt 5C ctrcundent aliquc 
Ioci'i,tii fmquandatranrumptioncflCimproprie funt in 
loco:quia.f.mouenc aliqua mobibilia dctcrminata 6C ci« 
(untappropata,ica<;^viiuquod9ipforii mouet talemo 



T, co.f f . 



H 



Ter.e. «(, 

Enti.i rrp.v 
rati funtin 
locoimpto 
ptic. 



btle determinate 8C rmediate 6C tSta veIocitate,&: no m<» 
ucrct maius,nec minus,ncc maiori vcIocitate,nec mino<- 
rij&incciipfofuomobiltfm appropacionc moucdi.6C 
ad ifta icctionc dfir ce f c(lo,n6 icludaiit f eo nec ctrcii 
fcribani:& hoc c qil dr i aliis vcrbis,(;^ motor fepatus c f 
coelo non f m fuam ful3am,fcd i>in operatione fuam, quz 
cftmotus eius quem agir.Iftc.n.maximcapparetin ipfo 
caclo:et pp hoc motor primus,quie ftdeus,dr clTc in ma 
ximo circulo primt orbts, eo q> per morum ilhus,cum fit 
velocis(imur,maximeapparct vtrtusipHus motorispri 
ini,vthabct vidcriin.t.cotlt &mun.&.e.huius. 

AD primu argumetii dico q>,cil Arift.dixit cxtra cot 
Ii'i ec cntia abftratfta acciptt ib< extra puariue no po^ 
fiti\te,6C icclligit,^ tato ea cc cxtra coelu , c\» no fcludunt 
nec cdtinct f c{lo,ncc ctrcilfcribfit ab ipro,licut habet vi 
deriibi. Adaltuddicoq>maiorrnotade fingulan fen 
(ibtli.Oc.n.tale vclccorpusvel virtusi corpe:&io ein 
loco:fcd de (ingularil lcnfibilinuc vcra . Multa It (ingij 
lariu funt ifennbilia.f.illa q sut fepata a matena ei magni 
tudtne,quoriiec c dedaratu i phtlofophta natura!i.vt di# 
atCdme.i.i.huius. Adaltuddico cfophifmac6fe<' 
quctis,ap5nec5fcqntt8:bii.n.feqtq>,(l aliqdci loco.c^ 
ipmnten8:nocns.n,n5ciloco:rcdndfcqtpp hocfi ali< 
qdccns.ergocfloco:r)ai pluscciucpeiisiloco: dc ficc 
fallacia corequctis:5: p ta!cE (alUciis multi antiquorum 
phdofophanctum tucrunt dcccpti proptcr ignorantiant 
Logtc{ dfprxcipueex ignorantia tlhur« partis , ^ docet 
euitare fophtfttcasimportunitates :ctcftdla, qua tradit 
Anfto.inlib.£lcnchorum.quare&c. 

Ampliusaiitcmloci mutationes phyficoru 
corponlSt fimpliciu,vtignis ferrar,5(l ralm no 
folum oftendunt q> aliquid fit locus , fcd qufa 
8^ liabct quandam potcntiam , locus : fcrtur 
enim vnumquodc^ tn fuum locum non prohi 
bitum 5Cc, 

aVAESTIO II. [ 
An In locofit ttirtHS corfcntatiua hcati, 

Onfequcter ririf. Vrril in loco fit virtu» cS* 
feniatiua locari. Arginf c}) nO. quia illud, 
qd'corri"pit alirjd 116 habet virtutc cofcrua 
tiua eiiis,cii cSlcruarc aliqd et corriipere ipy 
fum fint oppofita.red locus corrupttipm lo 
catu.vt mar.ifcftu eft:qa locus,q cft locus acris,p6t cor^ 
riipere acrc,6(l ex co gencrare ignr.Et vlV, Vniiqdqi eftii 
cft^ncrabtleexquolibctlmcdiate.vt capiH.i.degencx 
rati5e.gcncratioaritvniusn6cnnecorrupti6e alterius, 
vtdrtn.i.dcGenerati6e.quare5irc. Etc3firmar:qafi 
locushcrct virtutccofcruatiu3locati,tuclocacui fuolo^ 
conuntjp corrupercf:hxcvrni.inife(la. nihtl.n. corriipit 
pnte fuo coferuatc.fcd inagis cofcruaf. cofcques aut fat* 
fum eft.vt patct ad fcnfum deaialibus& p!5iis, q moriu 
tur in futs locis naturaltbus.quare 6Cc. Ite in indiuillbi 
lino eft virtu8c6fcru3t(ua:qailIud,inquo cft virtus,cft 
quaIe.f.vtrtuofum:indiuifibile aiit no p6t efk quaIe,Pr< 
mo huius.fed locus cft idiuifibilis:cft.n.termtnus, vt pa^ 
tctinifto,4. terminusaiitcftiJiuifibilis , vt manifeftii c 
pTe.quare 6Cc. Itcjcorrupttbilc no idigec aliqua virtu 
te c6feru5te,vt manifcflfi vr:fcd aliqua locata funt incor 
ruptibtIia,vtorbcs c(lcfte ,qunrfi vnusclocusalterius: 
ergo n6 indigct aliquo c5feruate,A: per confequcni tn lo 
ctseorum non eft vircusconfcruatiua ipforum. 

OPPOSiTVM vulc AriftotclcsinluerayS^omaca 
commuaicerconcedunr, 

CONCLVSIO» 
In N Jturali loco cft rirtus locati confcruariaa , 

D quarftioncm, niccndum.quod in loco natura^ 
licftvirtus confcruatiualocari, quod dupliarer 
apparct. Prunomodoexpartcmotus naturalis 

locati 




A 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



HI. 



locaci ad fiium tocum . videmua enim retinbilitcr , quod 
quodlibet locacu,cum eft excra fuum locum,i3(: non pro^ 
hibeturomnino ab aliquodccinente, mouccfeipiumad 
fuum locum, vc muiite(h'i eft de graui ix: leui inanimacis: 
hocauccm non viderecurnifilocushabcrecvirtucem co 
feruaciuam ipfius locaci . quare Alc. Item hoc pacec ex 
parce gencracionis corporuro nacuralium . Videmus e^ 
Rimaliquacorporanacuralia generaninaliquoloco, dC 
in eo nucnri , 6c proficcre ad augmeiuum: di in alio loco 
■on gcnerancur , Hciic mantfeftum cft in mulcis ammalu 
bus,& in muliis plancig,quaf ficgenerancur m vno loco, 
quod nuquam in quodain alio: dC hoc finedubio non c5 
itngerct,nifi locus haberec vircutem conrcruaciuamipfu 
us locaci. quarc 3Ce, 

, Ed eft conndcrandum , qudd elementa habenc dtuer 
fas virtures: quafdam enim habenc vircutes fibi inuiccm 
conirarias,uccalidum,frigidum , humidum , 6C ficcum: 
ct racione iftarum , unum non eft locus alcerius . ali^ 
at aucem habent vircuces ets infnfas ab ipfo ccclo , prout 
func intalidC calidtftantia vei propinquitate adorbem 
coeleftem . £c racione calis vircutis clementum contincas 
locat elemctum cdteni{i:d£ fm quod eft alia et aliadiftan 
tta, vel proptquitas ad orbem. vel ad aliquam partcm or 
buinAuituralia&aliavirtusconfcruaciua. Cuius eui^ 
dens fignumcft, quod quzdam corpora nituralta confcr 
uancur fub vna pane orbi.<i,qu3c fub alia corruinpcrecur, 
Vtahqua confcruantur rubpUgameridionali, qurcor^ 
rupefentur fub plaga^i^ fub parcc feptencrionalt,6i econ 
uerfo . fimilitcr autem&in ali)s . hocautem bene poteft 
fciriezdoiftrina Alberti. infuoltbrode propnetatibus 
locorun . Contingit aucem quandoque quod in cor^ 
pore conttngente virtus confcruatiua contcnti eft forrior 
tnconferuandoquam virtus contrariain corrumpendo: 
runc corpus iocans conferuac locatu in fuo elTe.C^iando^ 
queverodeficitvircuscrinfcruaciua locaci proptcrprf^ 
foutam conttarix virtucis:d£ tunc dominatur virtus CO'' 
trarta corporis conttnentis fupra vtrtutcm contrariam 
oonten:iAlcorrumpttipfum:tamenlocus naruralis ma^ 
nenstndiipofitionenatin«di fempcr conferuarcr locacii. 

PEriracadracioncs,cumdicittir. liiodquod corruni' 
pit fl£c. verum eft,vt corrumpit , & dum corrumpic. 
£t,cum dicitur,quod locu> naturalis corrumpic 6:c. ve^' 
rum eft , cum virtus cius concraria forrior eft in agendo 
quim virtus confcruaciua in conferuando : dC tunc non 
cftampliuslocusnaruralis fimpliater, fedquandiu loc* 
BaturaIis,manecnaturaliK, 6C virtosinfiuxa corporicon 
ttncntidoimnaturSCfortiseftfuiFicienter, non corrum^ 
pitur contcntum feu locatum a conrinentefeu loco. Per 
idem ad confirmarioncm.uerum enim eft quod locatum 
nunquaincorrumpiturdumcft m fuoloco naturah,vt 
lutiiralis eft,fcH per accidcns concingit,vt div^tum eft . 

Ad aliud dico,qu6d in indiuifibili fimplicicer, 8C om^ 
ntnononeft virrusconferuanua , falrem qua fic qualiras 
lenfibiltt:fcd indiuifibili aliquo modo,A.' tddiuifibili alio 
niodo,bcne poteft elTe virttis conferuatiua. Et cum dici' 
cor quod locus eft indiuifibilis,Dico,qu6d locus noii eft 
fimplictter indiutfibtlis,3d omnino, ficut ptm^tus 6C vni 
tas,fcdeftindiuifibilisfecundum profunditatem.dtuifi.' 
bilts tamen fecundum longitudinem 6L lacitudtncm . Ec 
t:umdicicur,qu6d tcrminuseft tndiutfibilis , verum cft 
indiuifioncoppofitadiuiilont,quadiuidtcur illud, cuius 
cft cerminus.vt punvftus eft indiuifibtlis fecundum longi 
nidinem .quta eft cerminus linex, qux eft diuifibilis fccu 
dum longtcudinem:5>: linea eft indiuifibilis fecundum la 
ttcudinem, cum fic ccrminus fuperficiei , qux eft fic diuu 
"(ibihs,ec fuperficies eft indiuifibtlis fccundum profundi^ 
tatem,quia eft terminus corpons, quod cft diuifibtle fe^ 
cundum profunditatem: nunclocusnon eft quicunque 
rerminusjfed terminus corports continenris, vt PJitloftK» 
phus docer.quare 3Cc. Ad aiiud poiTet dici,qu6d lotcl 
I^turdc locu tucuraltbus corporuta^qux mouetuur 




motu rciTto fiue oiotibusrciftis. non aurem dc locts cor^ 
porum,quxperpccuocircularicer moucntur. fed, quta 
Ariftot.videcurgeneraIitcrintendere,qu6d locus habet 
pocenciam conferuaciuam locati, ideo alij dicunt ahtcr, 
dCdicunt,qu6d perpetuu non indiget confcruance agece> 
prxcipue fi fit fubftatia perpetua.fubftatix enim xccrnx 
ron habent caufam agencem proprie,vc dicic Commenx 
lator m Quarto Cxli dC Mundi . 6C in Duodecimo Mc- 
tapliyfi.tamenfubftantiapcrpetuabene indiget confer-' 
uante,qux eft Hnis.d^ ficerit in propofito . Qunliterau^ 
tem finis conferuec ordinata in finem , 6C tamen non cffu 
cuea,bonainquifitioeft,fednonhic pnncipaliter . fortc 
inteUigitur fic confcruare, quia, finon cnec ipfe finis, 
non rcmancrctordinaiuminfinem , immo deftruerecur 
caufaTrec pndpaTr^fed de hoc sJia8,li dederic de» videbic* 

Sed nccp maior, ncqj minorlocuscftvnicuicp. 

Q.VAESTIO III. 
An locHt fit aqitdUt corpori locato, 
Onfequenter quxrirur , Vtrum locus fit 
xqualis locato . Arguitur primo quod 
non , quta caclumeftlocuscuiuslibecifiorij 
infcriorum.omnia enim fimt in cflo^et nihil 
eft extra ipfum. ! *rimo c{Ii : fed c<t!um non 
eft arqualcalicui iftorum inferiorum , vcmanifeftum eft 
perfc. Item,quodhabet tres dimenfioncs , noncft 
xqualeei,qund nonhabetnifiduas dimenfiones: hocvi 
detur manifeftum , fcd locus non habct nifi duas dime 
ilones,cum fit fupcrficies vltima corporis ambientis,Io/ 
catum autem hal>ertrcsdimenfiones,cum fit corpus. 
quare &:c. Itcm,fi locus eflec xqualis Iocato,cunc e(Tet 
quanium vel quancicas: propnum enim eft quanticati 
xquale vcl inxqualedici,in Prxdicamcnris : fed confe^ 
quens eft falfum,qina quantttas non habet virtuccm co^ 
fcruatiuam,vc videtunquaniicas cntm nd eft a<%ua nec 
palTTiia,vc vuItCommentatoriniftoQuarto. conferua^ 
rc autcm eft agere,vt videiur.quare 6Cc. 

opposiTVM arguttur auaoritate Arifto,& Comc 
tatori8,& eft quafi famofa & conccfTa propofitio. 

CO NC L VS I O. 
Ncc communi», net propriut lonif zqujlit e'' 'ocato rccundum 
dimcnfioncs.at loci» propriiis rrcundu cutincn; 
Vim (qoalis cD corpori locito. 

ADqux(bonemintelIigendum,qu6d ficuc cangit 
Commencacor in ifto Quarto.fpccialiter in capi^ 
pit ulo dc vacuo , duplex eft xquaiitas . Vna eft 
xqualitas fecundum dimenfionem , 6C alia eft xqualiras 
fecundumconcinenciam.vel fic, quxdaeftxqualicasdt.i' 
roenfionis, &C alia continentix , 6C idem eft . Aequalitas 
dimcnfioiiis proprie& fimpliciter eft, cumvnumcor^ 
pus eft xqualc alteri fccundum omncm quancttatemco^ 
tinuam,f,fmIongitudinem,ctlaritudine,d[:profundita' 
tem,& ifto modo duocorpora cubica, quorum vtruntp 
habct fex . fupcrficies quadratas xquales fibijnuicem, 
6C xquales fupcrftciebus alt eriu8,dicuntur xqualia fibi^ 
inuiccm , fif ut funt duo deci) bene quadrati xquales 6C 
aqu.ilcs,fimiltter autem et in ali^s. Acqualitas autc coiv 
tincntix,eft,cum vnum corpus continet alterum, 6C nec 
plus ncc minus natum eft continere prxcife.vt vas vni* 
quartx dicicur xquale vm' quanx vtni:quam pofttc reci^ 
pere , 6C non plus nec mtnus prxctfe . fimiliter autem 6C 
inalris.dirhxcxqoalirascontinenrix non eft necefTario 
xqualitas fimpltcicerfli: omnino fecondumomnes dime 
fioes, fcd folum fm duas fupcrficies.f.fiipficie concauam 
&incrinfccam corporis contmentts, & fuperficiem cxi 
trinfecam et contiexa conceno.vt fi vas eft plenum a^fii 
perficies concnua vafiseft xqualis fuperffcieiconuexae 
velexterioriipfius aqux: &hxcquidemeft xqualitas 
contincnrix . fed non eft necefre , qu6d fuperflacsexte» 
riorvafis fit ((jlis funficiri extcnori aq, necfifk-corporrt 
ia8Corporcitati:ScficintfI]igo diftinc^ioncxqualitaris. 

Liadu.fu£ [^iiy. g iij Vlten' 



Pcrpctua^ 
no indigct 
confcTHate 
agcntc. 
Cotn. I . 



Tcx.cii. 



Tcx, c. •». 



Com.s* 

Conit 77. 

xquilitatS 

duplcx. 



k 



QVAESTIO 



QVARTI. 



V. 



Vltcrius confidcrandum, q» fecunduiti Ariftot. in litera £ 
doplexeftIocus,f.communis&proprius,communisIo' 
cus eft,qui fimul continet plura locara, vt coclum cft loc* 
cdmuniit omnium iftorum corporum tnf<norum,dC do<- 
mus eft locus communts contcncorum tn domo . fimilu 
ter autein 8C in limtlibus . Locus autem proprius 8C im' 
mediatus eft il!e, qui continet aliquod corpus, Al nihil alf 
ud plus quam illud, vt locus cuus proprius,qut cotiiicc te 
&mhilaliudqitc. 

Tunc ad quf ftioncm dico, q. locus commanis non cft 
«qualis locaco fpeci.tli.quia quod continet aliquid, d<. ad 
liuc aliud non cft ci xqualc: hoc eft manttcftum . fed loc" 
commuiusconcinctlocatumfpeciale , ftadhucaliud,vr 
calum continct homincs,di:muItaalia,d( domusfimilt' 
ter.quareflic. Secundodico, q»locusproprius noncft 
arqualislocatofccuiidum omncsdimenlioncs: qui.iillud 
cotpus,ciMus aliqua dtmenno cft mator dimcnfionc alcc^ 
nus, noncftilli xqualc xq^ualitatc dimenfionum : hoc 
cft manifcftum . fcd dimcnlio corpons locantts , qux eft 
fuperiicineiasextertor, eftmaiordimcnnoiic corports p 
conccnci, vt cxtcrior fupcrficies valis concincntts vinum 
cft maior cxcerion fupcrficiniplius vini contcnti, vt ma 
nifcftum clcad fcnfum. quare 5Cc. fic igttiircorpus locas 
noncft xqujlccorponlocatoxquajitate dimenllonum. 
Tcrtiodico.q^locuspropnus beneeft xqualis locatof^ 
iitatc conttnentiz:quia illud,quod non rft maius ncc mu 
nus ahquo alio,cft xqualc, vt ric:fcd locus proprius non 
cft maior , nec minor corpore concento fccundum conri'- 
ttenciam.nam, fi maior eifec locus fuo proprio locato,tuc 
clTct vacuus quanium ad illam partem,fecundum quam 
cxcedctet k>cacum.dL,li locatu m eiTec maius quociinque. 
loco.tunc clTct corpus aliquod ftnc loco. nam illa pars,fc 
cundum quam locatum exccdcret locum, cflct iine Ioc«: 
impoiTibilc autem cft vtrunquc, <3c vacuuin cnc,5L cor.' 
pusclTc finc Ioco,vt patcc inifto quarto.quarc 6Cc, 

£x his igicur pacet , q» locus proprius eft xqualis cor/- 
panlocato lccundumcoutinennain, ficmiclhgcndo, 
non cft aliquod corpus cotuinens, quin Tit aliquod conte 
tum rcplcs ipfum lorum: ncqt cft aliquod corpus contcn 
tum3CuicluCum,quilualiquodcon:incns iplumtotuin G 
u>cludcns,contincns,ctcircunfcnbcn&:&l ticvtique tnid 
ligcndum puto xqu.iliiatcm loci &i lucaci. 
R?irionf i'« divlis p.uet ad pnnias duas rationes: procedunt.n. 

X2rvii« fuis, VI patet ex dtifcis. Ad altud dico ,iC}> locus 
quantuin ad fuum materiale,eftquaniitas,fcihcet fuper" 
nctcs conttncntts corporisprimum, tdeftimmcdiacere 
habens ad cStcncum. fed quo ad fuum formale eft quah^ 
htas , falicct vinus conferuatiua locaci: 6i aliqui dioint, 
quod eft ipfum vbt.fed forte dc hoc vidcbitur poft,li vo 
luent Deus. 



Tex,C4 



Quarc contfnentis tcrminus immobilis pn'/ 
mum citlocus S^c. 

avAESTio ini. 
An Loctufit VlamHtn continams, 

I Onfcquenccr quxrif ur, Vtrum locus fit vl/ 
timumconcinccts. Arj^uiturpnmoquod jj 
non . Quia,fi fic,runc cllec fupficics conttnc 
tts.nihilcntm cft vltimum propric corpons 
concincntis ntfi fugficics ctus: fcd confcqucs 
cft Urum,quta locus|& fupcrficics ponuncur diucrfx fpe 
cies quanncacis, vt pacct tn Prxdicamcntis ab Artfto. 
Itcm,fi locus efTet fuperficies vlttma contineiitis,tunc v» 
numfiCidem locatum poITeinmuIciTc indiucrfislocis: 
quod uideturimpofTibile^ficutc^duocorporafimul fint 
tn eodcm loco.probatur^confcqucntia^quia vnum dC tdi 
corpus eft fimul in fuperficic icrrx.iS»^ fupcrficieacris , vt 
patct in vna arborc,cuius radix cft in terra , cV: rcfiduura 
tii ia acrc , immo contingtt vaain arborcm ciTc ui ccrra, 




6C aqua,di: ilere.ncut patet ad fcnfum . Icem,fi fic,tuno 
locusnoneflct xqiialislocato. nam indiuifibilcnoneft 
xqualc diuilibili. vltimum autem dC tcrminus cl^ indiut<- 
fibilis. quarcdCc. liem, locusdebccelTealfquidlocatj 
&i*n ipfo clTe: fcd vlcimum conttnentis non elt qutd loca 
n,ncc eft in tpfo . quare dCc. Maior pacet.quia termmua 
mocus cft in mobiJf .modo, locus vfdec clTc cerimnus mo 
tus localis,quo mouetur locatum : 6C tdeo videtur quod 
locus dcbcat cffc in ipfo locaco, dC aliquid ctus. tjuod au<- 
tcm locus fit tcrminus motus locahs ex hoc uidetur,quia 
pro alio non vidctur dioi motus localis, nifi quta cft ad lo 
cum^utadiermfnum.quare&c. ItcmjfilocutefTctuIn 
mum contineniis^tuncelTetdegenererelationis.nam uU 
timum refcrtur ad illud,cuius cit vl timum, vc manifcfttt 
efttfed confequeiu eft falfum.quia locus cft quoddam ab 
lblutum:et fielTct rclatiuum,iion haberct vuttucconfetv 
uaiiuam locan.quarc 6Cc. 

OPPOsiTVM arguuur auiftoritace Ariftocclis , qtrf 
dicir, quod locus eft tcrminus contincntis tmmobilispri 
mum.&.' idcm dicit Commcncacor,dC omnes ali) expoA^ 
lorct Anftotclis. 

CONCLVSIO. 

Locui ncc forma, ncc matrria, »ut rpadum continenCis tH, 
frd vttimum coi.ti.iennt. 

D£ quxftionc cft intclligciidum,qu6d dc quiddica 
tc,dC natura loci diucrfx fueruiu opinioncs. 
Quidam dixcrunt,qu6d locus crt torma rci loca^ 
tf.cuius ratio fuit^quiaforma ccrminat cc concincc,dC lo^ 
cusetiamtcrminactd^continct ipfum locacum: quarcltv 
cuscft torma. fed iftam opinionem improbac Ariftote^ 
les mulriplicitcr.Primo,quia, fi locus e/Tec forma rei loc» 
txpropria&fubftannahs^runc, cum locatumfeparare» 
tara loco, dC e conuerfo, ftacim locatum corrumperetur, 
6C non manerct idcm numero fimplicitcr : hoc autem eft 
falfum. videinus cnim vnam 6C candem rcm numcro fe^ 
parari ab vno loco , 6C intrarc in alium locum . vt aqtia^ 
qux nunc cft in vno vafc,potcft pont cxira va(,d^ tn ac 
re,di: rcmancbit eadem aqua numero non corrupta. non 
cnim comimpitur aqua tn aquam immcdiatc. vndc,fi 
qua, cum cxit a vafc , corrumperetur, non corrumpe^ 
returfmmcdiatetnaquam aliam numcro, fed inaliquod 
aliud : cuius oppofii um cxpcnmur ad fcnfum. 6C confc 
quen:taapparct: quia,cuinrcs acciperct aliam 3C aliam 
formam, non rcjnancrcr cadem numcro, immo corrumr 
pcrcturprior,6i: ficrct alia,vt manifcftum eft pcr fe. qua^ 
rc dCc. Item, locus debet elTc fcparatus fccundum fubfta^ 
iiam a iocato. locus enim eft contincns diutfum : fcd for.* 
ma locati non eft feparara ab co fccundum clTc fubfifteiu 
tix,vt manifcftum cft.forma dico.dans clTc. quare 6Cc. 
Item,fi fic,locatum non polTct moucri ad locum,ct fic pc 
lirct inoiusIocalis.se patct confcqucncia:quia iiihil mo.» 
uetur ad illud,quod habct,vt noti'i cft : fruftra enim mo^ 
uerctur.rcsautcmqu{libct habet Tuam formam proprv 
am.quarcdCc. Prxierca,fific,fcquereturq>ldnisfcnv 
pera: nccelTario mouerctur ad motum corponslocari. 
fbrma cnim locaci mouetur mocu illo , cuius cft forma ne 
celTario,faltem per acadcns,i.in alioexiftcns:hocautem 
fal(umeftA:tnconucnicnsdiccrc, q^locus fcmperncceC» 
fario moucatur fccunduin motum locati, &C ad quod mo 
uour ipfum locatum.quare Sic. Alr^ dixerunt, qi loc* 
eft matcria locati':quta il.'ud,quod cft receptaculum 6C re 
ccptiuum locatorum,cft Iocus:hoc eft euidens.Scd roatc 
na cft huiufmodijCtj ip(a fit pnncipnim rccepciuum. qua 
rc&c. Scd hocimprobatureifdem rationibus,quib(n 
6C prior opinio .8Ctu dcducas cas ad propofitum . 

Ad roncs tftaic poficionum . Ad prima dc formapof 
Aimus dicerc,q< pcccac in forma,eo q> cft cx duabus afftt 
mariuisin fccunda figura.itcrum, alitcr cerminac forma* 
6C aUter Iocus.forma.n.terminac ficuc tcrminus intnnfe/ 
cus & dans clTe fimplinte , locus aurem locatti terminat 
cxtrinfece,S^ oon dac cfife firopliciicr ipdlocato. ijrc 6Cu 

' Ad 



i 



QyAFSTIO 



PHlfSlCORVM 



III. 



Ad ali^ de maccria cmn dici(iir,qi ipfa mar«ru r«rmt' 
nat locatum,dico,(|>non pnmo.fej recipit (ormi locJti. 
Locusauiem primo recipit tpfiim corpus locatum : ideo 
non valcf. Aliter,cum dicitur.illud.quod recipit locatii, 
«ft locus: vcrum cft.fi recipir, ficut cotinen* cxtnnrcctim 
diuifum fecundumenc,A:di)c6tinuuin. Et,cum dicitur, 
q» raatena rccipii locatum, potcft cflccdi, vcl raltcm ciu» 
formam,non tanquScnnnneos rxrnnfecum dCdiuiAjm^ 
fcd ficut perfciftibilc fuam perfcAoncm intrinfccam. 

AJiafuit opintodcloco,q<locus eft fpatium intcrcc^ 
pturo inter latcra contincntis fcpjrarum fecudum cfle ab 
omninaturali&fennbili qnalnatc : dC liocquidc fpatiu, 
cum crat finc corp>orc naturali cc fenftbili, crat uacuum fe 
<unJumcos:ftr,cum cra: plcnum 3C occupatum corpox 
re nat utali & rcnfibili.tunc erai locus. & fic idcm fccun^ 
dum fubici^um crat locus BC vacuum, diifcrcns rattonc, 
Vtcftdul 

'""•Ec boc ipfi probaucrunc dupIicttcr.Pnmo 
nCjlocus dcbct eflc immobi1is:liac pro manifefta habue^ 
crat.fed in rcbus naturalibus nihilinucni 
<urimmobiIcfifnpIicircr,nifi hutufmodifpaiium fcpara^ 
(um. quodIil)cc cnim corpus naturalc mobtlccft aliquo 
*nofu naturali,vt mantfcftum cft:quarc&c. Item, lo* 
cusdcbetcfrexquali$corportlocaro:ft: hzccftctiScon^ 
cefra.fed iprumcorpusconciturns non cftxqualc locaco, 
Velcotcn:o,vc vas nfl cftcorpusxqualc vino,vcl aquf, 
fimtlircr autcm 5i tn alijs.a: vniucrfaliter nihil inucnicur 
Corporrnm 5:diftinirtum acorpore locato, quod fit « 
acqua1c,ntfi fpatium fcparatri intcrccptiim laccrtbuscon 
nnentis,quare&c. Iftam opinioncm .Anft.nititurdc^ 
itfu^J^f rnulftpltcitcr.Pnmofic.fifpaiium fcparacumcC- 
^Vcre1ociis,fcqucTctur,quodtnvnocontincn:c cfrcnc 
flmul 8C fccundum aJcum infinitalocaticdhoccft inspor 
fibtlc, vf maniTeftam cft pcr fe . Ec probatur con fcqucria 
diucrfiitTode a diuerfis. dC ad prxfcns ficintelligo, fuppo 
ficndo pnmo,quodltcct pat s.dum eft in toto 3C cStinua 
ali}s, no fif at^tu &i fimplicttf r X proprtc in loco, fed in to 
to,famcn,cum cft ai^^ii dtiiifa,5»: difcontinua ab aliis, ruc 
cftac^uinloco^ecciuseftaliquislocusfccundumattum. 
vc,cum aliqiia pars acris cft concinua alij», cunc cft in lo^ 
co m potcn:ia,non in a..^u OC fimplicitcr, fcd, fi cft diuifa 
8C difcont inua ab ali)s,tunc habct locum fccudum a^Sii. 
vc fortCjCum aliqua pars acns cft in vafe aliquo fixo am^ 
bicncc ipram& diftingucnte ab alijs parctbus. fimtlitcr 
aufcmA^inaliis.&hoccftmanifeftumfif conccffumab 
y - «niniljutintenigcnfibus^A^ponir Arifto.inlitcra. Se^ 

^^**** cundo fuppono.quod illud ipatium fcparatum, fi ciret.ef 
fctpcniius immobilc 6Ctn tranfmutabilc^&hoc cnam 
conccdunt dC ponuntilli,quihimifmodi fparium imagt^ 
nabancur.ex his poteric intclligi confcqucncia Arifto.po 
namus cmm, quod aqua ingrcdiatur inccr fparium fiv 
fcrccprum intcr latcra aliciiius vafis , ttmc , ficut tota 
qua habcbiflocumfecurdiim atftum, fic, tlaliqna par» 
ciuKdiuidarur.idcftdifcotinuecurabali^speraliquoddi 
oidens 6C difcorinijsns impoflcum tn aqua, tunc illa pars 
liabcbit lociim in as^iim 6C ci corrcfpondcbft aliqua pars 
illius dimenfionis (cparat» tanquli locus fccundum a^ftu 
&i propnusctus. SC manifcftum cft,q> huiufmodi at^uax 
litas clTcndi locum non acquifiuic illud fpacium pcr diui^ 
(lonem.quia ficutdicic fccunda fuppoficio, illud fpatium 
tft omninoimmobi1c,&'perconfcqucnsindiuifibtle.cr^ 
j;o antc diuifioncm illa pars fpaii) fcu dimcnfionis crat lo 
cus in ac^tu illius parti» aqux.fV c adcm rationc.quxlibci 
alia p.irs aqui.quat potrftdiuidiab aliis,habct locum tn 
a(ftu,& ci corrcfpodct aliqua pari fpatii fibi xqualis.Er, 
cinnaqua fit quid conrinuum, continuum habct par^ 
^ ta infinitas in potcntia:&: cuilibct parri correfpondcc lo^ 

cus in a<ftu prxcxiftrns m illo fpacio,fcquifur, quod in il^ 
lo fpatio funt loca acftu & fimplicitcr infintia:quod eft in 
poiTibilefli abfurdum. Ethanc confccutioncm 6C mo' 
dum confcqucndi vldctur Arifto.intclligere in litcra, di 
dtxii, St auccm cflct fpacium aptum natum &C cxtcra. 



A lt«m,«litcr arguit Arifto.Nim, fi huiufmodi fpatium 
reparaium efTec locus, cunc moucbicur ad morum iplius 
connrtcntts,infcrcuiu>,latcrarccipu:A:fcquiturcxho«, 
vtingrcdiaturquoddam aliud fpatium. nam alitcr non 
moucturaliquiddeloco adlocum fccundum coi. Qcfic 
loaernlocusper fc, proccd«urininiinitum i qood 
eft inconucnicns,& duo loca cnint fimtii^fciliccc dimco^ 
fio fpati) mtcrccprimccr lat cra vafis,& dimcn fio /patij in 
quafubingrcdicruriJiudfpatium. Prxtcrca,Siiocusef 
fct falefpatium,vcldimcnfiocorporalis ilfius fpatfj, nc^ 
ccnariofequiturquodduocorporafim fimuhfcdhoccft 
impoiTibilc, quia pan rationc lofinica corpora fimul ef» 
fcnc ctiam toium calum vcl quantitas xquahs corpiv 
rcitari totius cccli poiTct ciTc fimul in loco vnius grani mi 
J(j:qaodcft abfurdum ommno. Etpatcc confrqucnct» 
quia,poftquam locus&huiufmodi dimcnfio cft fcpa^ 
raca,impoiribilccftcam ccderc ingrcdicncc corporctcar 
tc alicuius altcnus corpons n.ituralis : qina illa dimcnfio 
cft immobilis: A fic dimcfio illa corportslocaripcncrra^ 

g bic dimenfioncm fpatij,6i: fimulcrii cumea non dtflantf 
nbcadcm.pari racioncaiiadimenfioei (qualispotcricpe 
nccrarcA: fubintrarc illam eandcm dimenfioncm, 6C fic 
dc ali)S. quarc, toca dimcnfio coeli, cum fit cx parribus fi^ 
nttis ctufdcm quamiratis, ipfa tota vd xqualis ci pofTct 
rccipi in dtmcnfione fpatij quaniumcunq: modict, A:t1> 
lud fpattum poirctrccipcrcmagniiudincm xqualcm ma 
gnifudinuoriusca.'li:quod cftabrurdii.quarcflCc, Itc, 
fi locutcflct rale fp.itium feparatum nultam wtutcm na 
niralem habcns in fc,tunc locus nihil ooirfcrrei iocato.cS 
ftac enim quod non confctrct locato magnitudincm, fcu 
diminucionem, quia magniciidinem habct finc cali fpa* 
rio:nccconfcrrccciconfcruationcm,quianullam virtucf 
liabccconucnicntcm ipfi locato.quarcfiifc. 

Ad rinoncs liums opinionis. Ad primam diccndii, 
cum,dicitur,quod locus eft immobilis, dico, cp vcrii cft 
hocmodo:qui3non mouetur ncceiTano ad motum cor^ 
ponsiocati. fednoncftficimmnbi]ts,qu(}dnuUo modo 
moucatur. De mobilicatc autcmloci plus iidcbttur 'in 

^ alia quxftione. Adaliaro,dc«qualicatc locaii adlo^ 

^ cum.diAum cftprius,quodnoncftxqualitaBdimcnflo^ 
iift,fcd cftxquahtasconrincnnx.quod quomodo fitin> 
tclligcndiim viitim fuit ibidcm. & adhuc aliqui intclhV 
guntficjt^uod fupcrfiaes concaua corpons ambicntu 
cft xqualis fupcrficici conucxx 6C vitimx corporiscon^ 
tcnti , ira quod cantum contincret ipfafuprrficics cxte* 
rior corporis contcnria: locati,fi ipfa ciTet feparara qtiaii 
tum conttnct fupcrficict corporis ambienris concaua , 
fiuc intcrior : ncc fic aliqmd maius cx ilfis duabus fupcr^ 
fidcbus fibiinuiccm applicatts d[:conrangcntibus quam 
fic vnaillarumtquiaindiutfibilc addinim immrdiatcaU 
(criindiuifibili non facic maius fccundum quod iadiuift>. 
bilc.quarc&c. - 
Pofthoc dicendum ad quxftioncm, quod locus eft 
vltimum corporu continenris. £t hoc prohacur. quia 
aut locus eft matcna,auc fornia,vcI ipacium pofirunr 
vcl intcrccpcum tntcr latcra concincnris , vel cft vlti^' 
mum ipfius corports contincncts: hxc eft diuifio fuffi>= 
acns fccundumomnem opinionem. noncnim funt plu^ 

I> ra, qux fucnnt crcdita ciTc locus quidditatiue 6C efTen^ 
rialiter : fcd locus non cft forma, ncc mareria, ncc fpa^ 
tiumimagtnatum feparatum.vt dcmonftratum cft: cr-» 
go relinquifur,qu6d locuscft vltimum corporis concu 
ncnris. Itcm,iIIuddcbccconcedicitclocus,quo poilco 
faluancurSC vcrificantur omnia,quxat(ribuuncur ipfl 
loco, & cx quo patet cauia cuiushbcc accidctis incxiften ■ 
tisipfiIoco:fed vlrimum corports concincntis cfthmSi,; 
vt patct induccdo in conditioncs fcu proprietates loci.lo 
ctis cnim cft xqualis locato f m contincnftam,vt didum 
eft pnus:£k: hoccompctit vlrimo contincnris, quod inv 
mcdiatc fc habet ad contcntum,>T mamfeftum eft:coiu 
DCteaimipfumlocacum 6(:nonpluiiiccit>muspraBdlie»* 
landu.fuRPhy, g ii^ It{, 



RnCio r6< 
nitcf locuf 
fit Ipaaii Cr 
pjracum. 



S.ipra qux» 
Itioe tcrtia 
huiui. «.b 



A3isBA 



Propricta » 
tu loo. 



QVAESTI O 



QVARTI. 



V. 



Hfiflonrt 

Locui & Tu 
pftan luni 
iiUiiu 



hnioribtn' 

nmf, |>poi 
nendisuc. 



ABa rfirio. 



Quid nam 



Irenijlocus liabet virtutemconrcruaciuain Ioca[i,uc ma" £ 
ni^cftum clt cx prfditfns^d: lioccompcttc vlcimo corpo^ 
rucoocincntis , rccuiidumi:^<llin tantadil^aniiaador' 
bem,v[cciam patci cx difds, &;[elt vidcrcfacile. vltimil 
cnim aijuxconlcruac icrram fccunJumc)>liabecvircucc 
fibtuiHuxamacoclo. (imtlucr vhimfiacrisconferuat a^ 
quam,dC ncilccxtcris. 

AAdrationcismcontrariu. Adprimamdico^<yfu 
pcrficicSjdC locus non Amt diucrix fpcs quacuaiwfie 
cundum rci venca(cm,immo tpfe locu«, quancum ad fuu 
matcrialc, eft idcm quod fuperlkics clTencialicer : 6C hxc 
vlcimaconcmciuupnmofcliabcnc ad contcncum.£c,cu 
dicicur,q) iiocdixic Ariitot.m prxdicamcncis.dicedum, 
(^iprcloquicuribi fccundum opintoncmiamofam anit>- 
quorum , qin pofueruiu locum circ fpacium feparacum , 
8C ilbid, li ciTct, bcne dtftcrrct i fupcrtt cie. Si quis vcro 
quxrcrct,quarc Ariftoc. tbincloquieurfcctmdumopt' 
ntoncm annquorum,rorce hoc cfc pro ianco,quu ipfc io^ 
quicur ibidcm ad,ml1ru<fiioncm luucnum, 6L vniucrfalt^ 
icr illorri , in qutbus de nouo ontur philofophia . tales.n. _ 
hommes non ftatim polTunt caperedifticilu, &i db qu» ^ 
funccontraopinionem comniuiicm,& lamofam, nec fta 
tim pofTunc perraciodnactonem diligentcm duci ad crc» 
dendura concraria opinionum lamofarum . Vndedicie 
Boctius in fuo commcco,qi non omnem dtligcntiam fuf-' 
fcrunt pnmorum rudimcncorura , id ell documcncorum 
audicores: proptcr quod quandocji cxpedic cii proponc^ 
re ea,qux ali^ communicer opinancur.quamins non om^ 
nino finc vcra: quoufq; fint magis exercitati A: idonei ad 
fubiiiia i3C difficilia rectpicnda. Ad fe cundam dico bre 
uitcr , q> vnum 6C idem , "Jx: fecundum idcm fui fimul elTe 
indiucrrtslocisnonlefbpollibilc, fed fccunduni drucrfas 
fui paries.nihtl cft tnconuentens :& fic in propolitn con< 
tingtc.nam arboi fm vnam fui parccm,fctlicct fccunduni 
radiccm crit in tcrra, &. fecundum refiduum eft in acre. 
fed dubttarcc aliquis , quia parccs cxiftences in toro, non 
func in loco nifi m pocentia, vt vuult Arifto. in lictera. Si 
igitur vna pars cft m vno loco , & alia in alio loco , cunc 
tocum non erit in vno loco.fctrundum aftum : quia nulla 
parseius cru in locoeodcm cum alia. dicendum ficuc pri G 
us , quod cotum cale non cft tn vno &1 codcmloco fecutv 
dum numcrum fecundum fe totum, fed tn diucrfis f m di 
uerfas fui partcs. Ad aliud pacct ex prius di^fns.locus cjut 
dcm eftxqualtslocacofccundumconcinentiam, no fecii 
dum dimenfionea omncs.fii Ulud vlttnium,<]uod dicitur 
locu»,non cft indiuifibtlc,fcd cft diuifibile fccundum lon 
gum dC latum.tndtuifibilc autem f m profundum . Ad 
aliud cum dtcitur,Locuscft ahquid locari,&.' in ipfoloca 
to, hoceft negandum fecundum Aril^ote. quia ficlocat 
femper&necenario moucreturfm motumlocact, quod 
Anilot.negarec.Et ad probacioncm,cum dicicur,q> ter^ 
mtnusmotuscftf mobili, concedodetcrminopfe,ettm 
roedtato dC inmnfeco, qui cft idem fecundum fpccicm cii 
ipfo mocu , fed cermlnuB mcdiacusdC cxtrmfccus, dC qui 
non cfteiufdem tlTenrif cum motu,nonoportet quod fic 
in ipfo mobilt, dCdc clt i propofito.locus enim, fi cft ter' 
minus motus localis, non eft ccrminus immcdiacus dCtn 
trinfecus , fcd cxcnnfccus SC medut^f.mediate ipfo vbi, 
Aliter cticut aliqui,qi locus nullo modo clc rerminus mo |^ 
rus localis: d£,cum dictcur, <j» pro alionon dicicur inocus 
localis , nifi quia eft ad locum : ficuc aliqua alccratio pro 
tanto,i9i: non pro alio dicimr calc(avflio,quia eft ad calidi 
racem.r)ico,<^ tUa iton cft caufa,fcd caufa cft, quia ccrmi 
nus elTcnrialts 6i incrinfccus iliius mocus caufatur a loco: 
ipfum emm vbi, quod eft icrmtnus elTcntialtsfit intrtnfe. 
cus motus localis,caufacur immediatc a loco, Ccuc conv 
munitcr diatur.Eft enim vbi circiifcriptto corpons a lo* 
acircimfcriptionepr<K«dcn»,fccundum Autflorem Scx 
priacipiorum . vel pro laco dicicur mocus Iocali$,non qa 
fitadlocum,tanquam ad ccrmtnum, fed quiain finc hui* 
lOOtiu fempcr mobile tnuenicur m nouo loco a(iquoxn(v 




do innouationis, 6C ideo non oporccr, <)> locus fit in loca' 
to. Inqutrepcrleac.quiaindtgctpcrfcrucacione. Ad 
aliamdico,<.{> vltimum poteft mihidicereduo. Vnomo 
do rcfpcJtumfcu habttudincmad aiiud,cuiuscftulctmu, 
cc ( ic eft rclacio. Alio modo poceft fumi pro eo,in i^uo im 
mediate tundacur calis refpcccus oC liabicudo , 6C lic non 
eft relatio,fed alcertus gcnens. cuius ectam genens prardi 
camcncal» cft locus, vc vidcbitur poft. 

Q.VAEST!0 V. 
Looifincjiio n<tmgfnw5r. 
Onfcqucnterqinrnturin quogcnercntipfe 
locus. Arguiturpnmo, (^fltingencrequa 
ntans: ga cuicunc]! compctic proprium qu2 
ritaris,tllud eft in gcncrc quanritatis, cum.p 
prium non fcpareturabtllo,cuiuseftpropri 
um,vt notum eft:fed tpfi loco compccic proprium quaiv 
ritacts, vc patec. proprium cnim qiiStitatis cft fecundtim 
cam .rqualc vcl utjqunlc dicitn Prf dtcamcntts.locus au 
tcmeftxqu.ilisloc.itOjVcdictturcommunitcr, &Phtl<v 
fophut ponic in lircra.vcl ipfum corpus IcKaiis cft acqua^ 
le locato fccundum Iocum,ut manifcftum eft.quare 6Cc^ 
lccm}lccundo> lUud, quod habcc ractonc mcnfurx, eft de 
gencrcquanritaris, quiaquanticacesfuntdommf menfu 
rarum,vcpacet necimo Metaphyfi.fcd ipfi lococompe 
nc racio menfurx , qutacommunitcr dtctcur', locus c<X 
mcnfura excrinfccalocati, ficuc ccmpus cft mcfuraintruj 
feca,vcpaceciniftoQuarro.QuareA:c. lccm certio.au^ 
^toritaceAriftot.inPr{dicamencis,quipomclocumclK 
fpeacm quanricatis:quare 6Cc. 

orposiTVM probatur, fi locus eflet de gcnere qul^ 
ritatis,maxiraevideretureirefuperficies:hocomnc8con 
cedunt.fed nonpoceftertefupcrncie8;quialocus5: fupcr 
ficies funt diuerhr fpccies quancicaci8,vt pacct in Prcdica 
mcntis: & vnafpccicsvntus genertsnonprxdicaturde 
alia alccTius gcncris,vt manifcftum eftinduccndotnots. 
quare&c. lccm,tllud,cuiusdi(ferciiiif funt tnprxdica 
meiito vbi,eft in gcncre vbi. fiquidcm diftcrcntif fuiit in 
eodcm gcnere cum tllo,cuius funt diftcTemix,vt pacct in 
Sccundo Poftcnbrum, A: Scpnmo Metaphy. fldQuar' 
toToptcorum. Seddifterentixipfiuslocifunt inprxdu 
camenco vbi.Nam Tckus diuidicur jj furfum &C deorfum, 
vtdicicur inifto Quarco,A: Primo, &Quarto CocIiSi 
Mundi. Surfum aincm 6C deorfum func duTcrentix ipli» 
vbt,vtomncscoiicedunr,S(:hocdicit AuAorfex pm»»^ 
dpiorum. quarcSCc 

CONCLVSIO. 
Locui non roIuadOcnui Qjiicicacii fpcAit, fcd ad ipfiim rbC^ 

AAd quxftionc dixerunc aliq firofdV, 6C indiftin<t 
(fce, <i> locuscft de gnc quattcatis^ptcr roiies pn« 
lac^tas^quia coiiuct 3C ambtt locatii , et menfurae 
ipfum, 6C xquatur rei : hxc aut ola non cuucnitu proprie 
6C per fealicut alteri qp quantican. quare dCc, Dicunt ailc 
ifti, fp, cum quanctcas fic per fe mcnfura , diuerfx fpecio 
quantitaus poftimc 6C debenc diftingut fecundum diucr« 
fam racioncm menfurandi.nunc aucem ipfa fuperflac8,C) 
cft vna fpccies quanttcacis,habet dupliccm rationem mc 
furaditquu poieft comparari ad ipfum corpus, cut trs efl! 
fuperfiCTes,ic quod eft cocincns, 6C 6c eft fupcrficiespro 
pne,&: habet racioncm menfurx imnnfcce. vel poteft c& 
parariadcorpusconcencum, & ficcft alia fpeoes, f.loc** 
nam vc fic habcc racionem menfurx altara,f.rac]onemen 
furxexcrinfecf . Scd hocnon vidccur mulcum rauona 
bile , quia diiKrfx fpccics eiufdcm gcncris dcbenc diftirv' 
guiperdiffrrcnMas, qux funcelTennaliter ineodcOTprse^- 
dicamenco,vc nocum eft cuiitbec intcliigcnti.fcdiftx ha^ 
bttudtncs fupcrficiei diuerfx non func in genert.fidin prf 
dicamento qicicaris,immo relacionis.quarc dCc. Icem, 
quod dtcunt, f.fpeacs quanriratis dilbngtii fccundum di 
uerfam racioncm menfur» , hoc non ell veriim per fe «S£ 
prio:qui3 ratio menfurf oon cft dc pdican«cuio^ti"^"> 

fed 



Vliima4w 

UC duo» 



Tex* coMi 
Tex.c», 



il^ Tex,c,io« 



Tcx.t.^a, 

Qiurto 

phyij. 

Tcx.c*. 

Priopfiy. 

Tcx. c.*!. 

Qijarto ox 

Ii. 

TeJC»Crf 



Opiopriai 




QVAESTIO pfi^^V 

Ted rdatto.vndefm dtucrrac rationes mrnrurx non con^ 
fiituurtturdiucrfx fpccics quanticatts > fi ditfcrcntizdc^ 
-bcnt cJTc ciufdcm prxdicamciitt cum gciicrc , quod diui' 
ditur.d^ cum r(>ccicbus,qu£cuii(lKuntur per ca$: runt.n. 
dc clVcnti)<; rpccicrum, vt omncs conccdunt.quarc dCc. 
Ec idco dico alitcr ad qux(lioncm,ncui communiicr co.' 
fueium cil dici.dC dico,t.]> locus,quantum ad aliquid im' 
'portatumnomincloctjcrcqulicnas .Sccund»,dico^uod 
quancumadaliqutdaliud^ngniflcatum nomincloa non 
c(lquanticas,rcJdcalioccncrc.Inquoau[cm gcncrcHt il 
ud aliud inquirirur . Pnmum o(lcndtcur:Iquia omnu 
fupcrficic!» cft de gcncrc quanctcdtu: hxc el\ manifcda in 
pracdicamentis. fcd Iocuk, quancum ad aliquid importa'' 
tum nomtnc loci, cft rupcrncics: quod pacei, quialocus, 
fccundum q> locug, cfl xqualic locato qiuntum ad conti 
iicntiam,vt patet cxditftis. roodo, corpus locans non.cft 
propicxqua.VIocatorecundumaliudjninrccundumfu' 
pcrhcicm fuam ylcimam ambictucm iiiimcdiate locari!i|. 
ham non eft ci xqualc fccundum profundiutcm , vt eut/- B 
dcns c(i: ncc cftci (qualc fccfidum lo.ngicudincm folum, 
Vt manifcirum cfl : crgo rclmqurtur, q> corpus locans cft 
^qualclocaco proprie fccijdum fupcrncicm. quarc fcqut^ 
tur , q< locus (it iupcrficics corporis concinentis . Quod 
iiutem ipfa fic matcriale refpeou altctiuscxiflcncis in lo^ 
to vidcbitur iam. Iccin, corpus locans rationc toci cir" 
ctmdat &ambitIocacum ratione fupcrflcieifux,(i^pne 
& p fc Ht locas : hoc mamfcftii cft. fcd corpus loc5sj[>prie 
cirdidat dc ambit locatuni ronc rupfTcici fux, qu; imme 
diatefehabet ad loc.ttum': &:hoc clletiam nocum cuili' 
bccincclligenti . £thuiusfignummanifeflumcft:qaia, 
Cum aliquod concinens non applicatur contcnto fccun' 
dum totafuifuperficiemconcauam, non dtcimusiprum 
elTelocum proprtumtlliuscontcnti, ncc ciTc locum plc^ 
nura.et torum refpcAi illius. vt,cum amphora fm fuam 
CDtam fupcrflciem concauam 5C intenorcm non applica 
curdf coiutnuatur Vino,fcd remanct aliquapars non con 
nnens vinum, tuiic no dicimus ipfam efTe totam plcnam 
Vtno,recipfamtotameircIocumpropriumilliusuint.Ec q 
hoc eft argumcntum, qj locus fumitur pro ipfa fupcrficic 
tocnori corporis conrincncis:quarc vidccur, <i> ipfc loc* 
aliquo modo fit fupcrficies , 6C perconfcquens quatitas. 
Sccundum probatur, f.(]>Iocusquodam alio modo , v el 
^uoadaliquid aliud non eftquantitas.Erhocaliqui flcjp 
|)ant:quia iftud accidcs, quod difTinitur pcr rupcmdem, 
tmn c(i ipfa fupcrficics:fcd locus,qiio ad aliquid importa 
fum nominclocijpcrfupcrficic diffinituncrgo loc* quo 
id aliquid fignificitum nomine loci , non eft fupcrfiacs. 
modo, ft locus efTct omniiio qultitas quantum ad omnia 
^uximportanrurnomincloct , maximc vidcrctur cfTc 
lupcrfiac9,vtnuncconccduntomncs . ergomantfcftum 
<fi,q> locus,quoad aliquid importatum nominc loct, n5 
«ftdegcnerc cjuanticacis . Maior propofirioprimifylltv 
gifmi primiprocclTus apparet,f.q> accidens ,quod dtfRnt 
tnr pcr fupcrficicm , tanquam pcr fuum fubicifhim , non 
e(rcntiahtcrip(arupcrficics:hoceftcuidcns. qutanuUum 
accidcnsefttdcm fortnaliter cum fuo riibicflo cuimhx-' 
rcT.Et minor apparct. coftat enim,c{> locus cft quoddam 
accidcns natur.ilc,5: diiTinirur pcr ipf.im fupcrficiem cor ^ 
ports cSrincntis: vt patct tn liccra. locus cft tcrminui cor 
poris concincncts immobilts primum . Accidcns autem 
debcc difFtnni' pcr fuam proprium fubicclum , (t propric 
CC fdcnrifice diffintarur.vc docet Arifto. tn Primo Poftc 
riorum.vnde SC mocum,quieft quoddam acddcns natu 
rale,diffinic Arifto.pcrcns in potentia,quod eft dus fub 
letflum.NT p aret Tertio huius.fiC tcmpus diffmitpcr mtv 
tum,quicft fubic/tum tcmports , vc patct in Qiiarto ifti 
us : quarc fimtlVIocusdcbcc diffijRtn pcr fuu fubicifhim . 
ftjCumdiftiniaturper fcrminumcoTporisconrin'cntis,g 
qmdem terminus cft fupcrficies,Ivt manifcfKicft, fcqut^ 
<lir,cj) ipfa fupcrficics eft fubie(ftum loci, 3C diffinif ur lo' 
ciu pcr fupaficicffl, Vt pcr fuum fubie Aum. quarc flCC, ' 



C O R V M V n 

VndcdtfFtnifioIoct ficintclligtt, locui cftrtrminusflCc. 
idcftlocuscftquxdam vtrtusfundatainrupcfficic cor* 
porif conrincnfis immobilts primum, idclt immcdiate 
fc habcsadcontcntu: manifcftum eftigtcurq>Iocus,qu5 
tum adomocil]ud,quod fignificaturiSC impnnatur ntv 
minc lod,non cft quanritas,ncc de genere quanritactt.Ec 
hociteriiprobofic : qutalocusnaturalisunius corporis 
nauiralis proprius cft alius fecundum fpccicm a naiurali, 
6C propno loco altenus corpons:hxc recipitur pro mani 
fcfta: flChabcturinifto Quano, flCin QuartoCaliflC 
Mundi, vt naturalis fl^ proprius locusignts eft aliusjfe 
cundum fpedcm a propno loco tcrrx . fimilitcr autcin 
dC in aIi)s.Modo,hoc non cffct verum, fi nomme loa im 
ponarcturfolum fupcrficies corporis conrincntts: quia 
vna fupcrfidcs non cftdiucrfa ab alia fccfidum fpccicm , 
Vt manifcftum cft,immo funt dufdcm fpccid, vt concc' 
ditut'^ SC prxdpuc hoc cft vcrum de fuperficicbui tftoru 
corporum gcncrabilium 6C corrupribilium. Vtrum aa 
tcm fupcrficics ccrli fit ciufdem fpcaci rpccialilTimf cum 
fupcrficicbusiftoruminfcriorum, iiondifcurioad prxx 
fcns. crgo nominclod non importaturfolum ipfa fupcr-' 
ficies corpons conrincntis. Modo,fl locus diccrct folam 
quantiratcm,fli: quatum ad rotum fignificatum fuum cO 
fct dc gcncrc quanritatis,maximc videretur efTc fuperfi- 
des,vc nuncconccdunc omncs. qtiare manifcftum eft,q» 
n6 folum nomine lod iportatur , cf fignificatur fupcrnci 
escorporiscontincnfts. Prxtcrea,iftapropofiriorec^ 
pif ur tanqiiam vcra, lociis confcruat locatum per fe 6Cp 
prix:fcd hoc non cireT,fi locus folum fignificarct fuperfi^ 
dcm corporis ambfcnris . nam ifta pcr fc non cft confer.' 
uatiua . ncc vna fupcrficies per fe cft magis confcruariua 
vnius corporis naturalis ^ alcerius,vt mantfcftii cft cut' 
Iiberintelligcntnfl: prxcipue hoc vcrum eft,fi conferua- 
rc eftagere.vt dicunt multi. nam quanntas non cft pcr fe 
a(fbua , vt docet Commcnrator fuperiftum Quartum. 
quarc dCc. Itcm.Porphyrius diar,q> locus eft prindp< 
um gencrarionis,quemadmodtrai 6C pater, quod non d^ 
fct vcrum pro ipfa fupcrficic corports cStincnris proprie 
ft: pcr fc: quam cnim pcr fcACpropriam caufalitatcm ha^ 
bcretfupcrficicsulfimacorponsambtcntis ad gencratio 
ncmcorporiscontcrii^quarcmanifeftumeftidquod prix 
us. Ircm Anftor.diat,q>IocatumnaturaIitcrfcrturad 
fiiumlocumproptcrproplquifatcm: aut quafi vnigend 
latem locorum adlocata.hocautem non c(Tef,fi locus cf' 
fctfolafuperfiaesarabicntts . nam fupcrfides vita non 
habecaliquam proplquitate fecundum naturam advnS 
corpus magis qi ad aliud.Dico rariSe qua fuperfidcs cft, 
Vnde re!Iquitur,q> locus imponet aliquid aliud i fuper^ 
fide conttncntis . Scd rcmanct dubium, quid fit illud aiu 
ud.ct in quo gencre fit.Et ad hoc comuniter didt ur,ci> il^ 
lud aliud.quod prf tcr fuperfidcm tmportatur nomine lo 
ci,eft quxdam \irtus naturalis confcruariua ctirporii c5 
tcnri:qu( quidcm vircusaut eft inipfo codo,ficut eftloc* 
nacuralis ignis , c\ cft in concauo orbis Lunx . aut eft illa 
virtus in alio corporc conrincnte,fecundum cj» eftin ranx 
ca diftancia vcl propinquicate ad orbem, fiue ad codunv 
quod cft primum Iocans:ft: ab ipfo influirur vircus locJ^ 
diomnibus altjs concincnnT^us naturalihus , flf fccundii 
q> diucrfa conttncntia naturalia diucrfimodc fe habct ad 
ipfum contincns,vcl ad cius partes, fccundum hoc diucr 
fas habcnt uirtutes confcroatiuas contcntorum naruralt^ 
um.vnde cr altqai corpora naturalia confcruant fub vna 
partc coeli, qux fub alta flatim corrumperencur, ve! non 
ica diu confcruarccur.vt manifeftum cft in mulris. De 
lods aurcm fpiritualibus, 6C eorum propriccatibu» trad* 
dic Albenus bonam fdcntiam in fuo Itbro dc Naiura !cv 
corum . Et, cum quxritur in quo gcncrc fit illud aliud. 
communitcr tcncf ur , cj> cft in gcncrc qualitati» in fccuiv>- 
da fpcdc. nam oronis naturalis potcnria afliua vel palTi> 
ua,vt flc,cft in fccunda fpcde qualiuris , prxdpuc fi non- 
flrqualitaspcr fe ct propnc ienfibtlit aliquoproprio flC' 

particulart 



Lod dif{5. 
Alio i6 aU 



rc&m con 
clufioncm 



Tcx.c* 
Tcx.c. 



TcTttaro 
TcTDa rut 



Tcr.c.»4, 
Quartaro. 



Quinta tot 



QVAESTIO 



QVARTI 



VI 



p»rtuular((cnru,vcc(l calidicas,SC huius(no<li,quz Tudc £ 
potentix acfauarum : 6C non Tunc tn Tccunda , fcd in ccr^ 
na rpecie qualicatu , vt communicer dicttur ibtdem . fcd 
ifta virtus confcruattua locati e(l qu( J am potcnria natu 
ralis exidens in corpore concinccc , vt inanifcrtum efl in 
tclligeiicibus.quarc SCc. Patct igitur,q>locus,quancuad 
aliquod ngntficatum hoc noininc Iocus,c(t ( gc ncrcquS^ 
titatiSjfed quancum aJ aliud non e(i quan(itas,rcd ^^lo 
£om«iit tjs.dC fbrtc hoc lignificauit Cfimcntaior in Qumto Mc^ 
taph/.cum dixic tn capitulo dc quanto, a> apud Ariftoc. 
]ocuseftdc paiTionibus quanti,prout di(tinguiiur j Tupx 
ficic,non c(t dc gencrc qujntitatis:& idco Ariftot.Qiiiri 
Tcx, c tt . to Aletaphy .non connumcraiitt iprum intcr rpccics qua^ 
SupAricf i ncatis. E(^autcmhiccoiilidcranJum,q>iTludfignifica 
Rutcnalc ,um lod , quod eft dc gcnctc quantitaris.f.ipfa prima fu^ 
• pcrfidcs contincntis , cft quodammodo matcrialc rcfpc^ 
<ftu altcrius ngnitTcart. dC illud aliud cft quodamodo for^ 
nialc . Quod iic potcft itclligi.nam illu J,quod cft magis 
indetcrminatura dCimpcrfcctum rcfpc<ftu alccnus &ci 
fubic(5ium aliquo modo, cft matcrialcrefpciflu alicrius. p 
Iftsr enim funt conditionf s matcrix , vt fciunt cxcrcitati 
in philofophia. modo,ipfa fupcrficics corpori« conrincn 
nscftquidtndetcrminacum 6C impcrfciTtum.Sl fubiciftu 
rcfpcctu tuturalts virtutis confcruaitux influxx a cot' 
|o:hoc fatts patct . nam fupcrficics,quantum cft cx fc,cft 
indifrcrcos ad quamcunqi calem uircuccm naturalium re 
cipicndam , & c]> diuerfx uircuccs flnt in diucrltt fupcrfi^ 
cicbus, hoceftdifpoficiuxexdiucrfisrcfpc<flibusador^ 
bcm C{lcftem.6£ fic fupcrficics vna 6C cadcin fccundum 
fpccicm cft cx fe indcccrminata ad diucrfas vircutcs coiv 
feruatiuas: qucmadmoJum matcria pnma dc fc cD inJc' 
y icrminaraadmultasdi^diucrfasformasfubftancialcs, vc 

"* patet m Pnmo hutus . Itcm , tpfa fupcrfictcs cft quod^ 
dam minus perfc(ftum ipfa virtus influxa ab orbc coe^ 
lcfti,uci in ipfomct orbc cxiftcntrhoc cft fatit manifeftG, 
quia ip(a fup>crfiacs,faltcm quantum ad fuam cfTcni tam, 
magts confcqutcur naruram matcrix pnmx,ficui 6C alif 
dimcnfioncs indetermtnatf,vt vulf Commentacortndc 
Subftancia Orbis.WrtuscnimconfcruatiuamaRisconfc 
quitur naturam formx,veI naturam cccli.vnde 3C diucr^ ^ 
fificatur fccundum dtucrntacem formarum fpecificarum 
clcmcncorum,6C fccudum diucrfam habicudtncm fcu rc^ 
fpciflum ad cflum, vc manifcftum cft: A: propccr hoc ip(a 
Vtnus confcruaciua loca ti cft quid formalc rcfpc>ftu fup^ 
ficici. fupcrficics auccm cft quid materialc quodjmodo 
rcfpc(f^u ipfius uirt utis. £x hoc autem patct iniclle/t» cu^ 
f . iufJamdtfttniflionisanciqux, quxfolccponiadfoiutio^ 

B^^du^ tKm hututquxrtionis.SoIetcntmdict, q.locuspoteftac 
" cipidupiiciicr. vnomodoquancumadfuum matcnalc, 

6C nccftdcgencrcquantitattB:alio modoquantum ad fu 
um formalc,& fic cft dc gcncrc qualicatis. Non cnim iiv 
teliigo iftam ciTc diftinifiioncm totius cflcntialis in fuas p 
fc partcs cfTcntialcs, quarum vna ert inatcrta, 6C alia foiy 
snaeius, ita, r.c|>locut fii quoddam copofitumpfc vnu, 
cuius vna part ciTcncialit fit fuperfictrs, 6C alia pars ciTcn 
tialit ficvirtus confcruatiua . nam fine Jubio cx cali/ 
but rcbut Jiucrforum prfJicamcncorum non ficaliquid 
Vnum fimpliciccr ct pcr fe,vt notum cft cutlibct intclligc 
ti. 6C hoc modo qutiJam tmprobaucrunc illam diftinoio H 
ncm, Scd intclligo illam clTc diftintftioncm vocis tn figni 
ficacioiKt fuat,vcl in fua fignificata.vc fit fenfuE,c^ locua 
pStaccipiproillo fuo figntficato,quodcftquafi matcna 
k:vdprotllofuofignificato, quodcftquafiformalc. 6C 
prtmo qindcm modo locus cft fupficict . fecudo aiit mo 
locus c(i virt* confcruatiua locati.Quod ai'it hoc nomcn 
loctislporccriftaduo,dcm6ftrarinonpot,ntfip vfum ct 
eonfuctudinc loi^nitii delocodfcxprtmentiumcntiscd 
ccptus per hoc nomcn locus, 6C ^puc pcr confuctudinc 
foiennium philofophorum.hoc auccm modofuFficicnccr 
cfl prbacum (f hoc iiomcn locus tmporccc ifta duo prxdi 
^b. 6L poflumui adhuc addcrc propoficioct ad huturmo 



di fignificationnn. Dicic cnim A riftoc in Priaio de Gcx- 
ncracionc,&Tcrtio Coeli 6C Mundi. gcncratti 6C cou Tcx«c«mf« 
rupium funt in codcm loco:quod non vidctur propric uc 
rum cfTc , nifi rcapicndo locum pro fupcrficic continctv- 
tis. iion cnim cft caJcm virrus naturalis confcritatiua gf 
ncrati A.' corrupti oinniao. & fic paccc,q> locus Jicit fup^ 
ficiein.qt autcm Jicat vtrtutcm naturalcn, patec cx alio: 
quia vult Ariftot.<)> locusaliqui J confcrc locaro.Difpa' 
tant cnim contra illos, qui poncbant locum clTc fpaciuia 
fcparatum finc naturalibus uirtuiibus,qu(rit ab cis quid 
locus conferrct locato.quafi diccrct,ni1iil.& hoc reliquic 
proinconuenicnti. Vult igitur Ariliofc.c^locusconfert 
aliquid ipfi locato . A\ odo.fi diccrct folum fupcrficies eC^ 
fc,iunc iiiJubtcantcr locut non confcrrct aliqut J ipfi loca 
to : fu|>crficict cnim corporis ambienctt,quancumcunc|i 
propinqua fit A; immc Jiaca tpfi conrcnco vcl corpon lor 
caco,non confcrrcc cialiquid.nifi ipfa haberct in fc utrtiK 
tcmaltquam atftiuam. non cnimconfcrrctcicxtcnfionc: 
quia iam habct corpus conicntum fuam cxtcnfioncm co 
tam antcquam coniungacur loco. Manifcftum eft tgiciir 
cx fcrmontbus Artftoc.c}) hoc nomine locus quandoquc 
intclligitur fupcrficics qux cft tcrminuv c5tincntts. quS< 
docji autcm altquid aliud: SC ipfa fupcrficicii habcc rario' 
nc m aut modum matcrtalcm rtfpcctu tlliui .ilicnits pro* 
ptcr quoJ Jiccbatur,c}> locus habct aliquiJ maccrtalc, 
aliquid formalc:5d fccundum hoc cft diucrfis gcncribus ; 
huiufmodi autcm diftl.fhb fic intclle<fla,uc dixit ,[facic ap 
parcTc vcricatcm 5L concorJiam diuerforum fcrmonum 
Anfto. 6C aliorum philofophorumloqucntiumdcloco. 
CJuod fi tu tntclligis tllam cflc Jitl m.^lioncm tonus elTcn 
ttalts cfTentialttcrvnius in fuaspartcscfieniialcs,fnluafl 
racionct in concrarium : qutxJ non vidct ur rathi facilc ad 
prxfcns. 

AD rationcs paict cx diVKs. bcnc cnim oftcndunc pri Rn(Jot>ei • 
m( racioncs locum aliquo modo cITe dc gcncre qui, 
ricat is, f.qitantum ad vnum corum qux intclliguiiiur no^ 
minc k>ct , (cd non omnino 6C nmpltcitcr. Ad primum 
in coniranum ditftum fuit priut,f.c}> Ariftot.loquit ur la 
prx Jicamcniis fccundum vulgarcm dC communcm op^ 
pofitioncm , 6C famofam p>onenituni locum cfTc fp jcium 
feparatri.fcd inQuinto Metaphy, vbiloquitur fecundit 
vcriratcm 6C nacuram cci.non pofuii locum inicr fpccic» 
quanritatis, 6C iortc dimtlit tpfum , vc (iicic Commcncax 
tor.quiaapudipfumcftdcpalTionib^quSctjprouc, f.JiV 
ftinguicur ii fupcrficicquanci. Quarc auccm in prxdtca^ 
mentts loquitur ita fccundum opiruoncm ^amofam , dU 
citur,c)> hoc ipfc fcaf,quia loqutiur pro iuucnib» vel pro 
illis vniuerfalitcTin quibusdc nouooricurphtlofophia. 
Eft eniin Iiber iUe pnm* inrcromncs libros Logtcx fccii 
dum intcntioncm Anfto.flC f m vcritaiem.logica aurcm 
tngcncrationc philofophif pcr Joi^tnnam ordtnatf Jet 
cfTcpriorvtcommuniccrdicirur. Ec idcoconfidcracioil 
lorumqux cradunrurin libroprxdtcamcniorum penu 
nct quoJammodo ad luniorct: 5! ifti non (httim poiTunc 
acaperc Jifficilia 6C fubtilia in principio , fcd magis accu 
piuntcommuiiucr Jiifra 5i famofa. idco&c. Eccgodiu 
ctrcahoc Jubitaui:quia certumcft,ct>confuctuJo.iud'e- 
dialiquid& rccipicndi, inprindpiomagnam virtutem 
habcf ad confcqucniia,8<: cum JifTicultacc dccrcditur iJ, 
quodpcrconfuetudincmcftdiuacccpcumtanqp vcrum. 
vndcat Ariftot.in Sccundo Mecaphy.dicic.Quod con^ do ?pf dit* 
fucuimut dignamur dici.d^ in Scxco cthicorum diac,dif fj^p^ ^ 
fictlccnimcftautimpolTibilc,quxcxantiquitconfuctu gniponc. ■ 
dinibuscomprchenfa funt,fcrmone trifmutarc.Et Coin Tex, c«>«« 
mcntacorinproIogofuofuperTeriiumPhyficorum di< - . , r %V 
cit , q> confuctudo eft maxima caufa impcJicns a plunb* 
rcbuR roanilcftis pcr fc . vnde 8C in Pnmo Coeli& un^ 
di dicit Commcntator.tf praua confuctudo auJien Ji fal^ 
fa ipucritia cftcaufa impcJicns a comprehcfionc propo 
ficionum primarum . 6C idcm tangtt in Primo Phy ficor. Com.xx, 
Vodc imc dubio,cuni ifta opinio Cn fidfa 8C impoiTibtlu 

OC 



QV AEST I O 



PHYSICORVM 



VI 



5-4 



Com. iz. 



T«t,c,»: 



flCciToneaoino, q>Iocusficrpacminrepararucn,&q>{ic 
fpccics quanntatii; dillmcf^a a rupterticic , valdc pcriculo' 
fum eft hominef dcditos I'lulorophiac in pnnctpio ponC' 
rctnidacredulitace : quiainpofterumcumditficultace, 
autforccnunq^ pofTcncad vcntacemreduct. ViKJccgo 
habui vnu focium , qaudiuerac pdicamcta ab vno puro 
Logico, parum auc nthil fcicnic de nacurali 1'hilorophta: 
6C ipfc ica fcrciter radicatun fuit in ilio rrrorc , qt,cutn aur 
diuit licum C^arcu, ticum ad capitulum de Loco 3C Va 
cuo,repucauicipruin cociiclieial um:dCnoluitcrcdcrelo 
cu elVc al:ud rpaciu intercepiij inicr lacera connnenttf, 
quod Logici mult u debetcnt diligctcr aducrccrc q> (» 
^untdircipulo$rancintclligcrc Anft. ibidemdiccd <cm, 
Ip Andot. loqucbatur fm opinionem anciquoip : quam 
tamendemonilraciucreprobauic in QiiartolliyficorO. 
&. qi non pofuii locum etTe rpecieni quaittitatisdilbncta 
ii fuperficic t^m opfnionem propriam : ied vc rcirentur Cu 
^iricaca huius nominis locus,qua: vcl tunt,vcl putanc ef 
lcrpccirsquatKitati.s. Ad aham rdneindico,q>diiferc g 
nx pcr fe di cncncialcs loci non funt dc pdicamcnto vbi. 
&, cam probatur, qutarurfum 6C deorfum 3ic, Dico, q> 
ibiiEquiuocarur dc furfum, dC dcorfum. naiti vno modo 
furfum Aldeorfum dicunt diucrfas vinutcs naturalcs c6 
ftnianuas corporum naruraliuin , & ilc funt Ipccies , vel 
<iiRercnna: loci, nec funt dc genere vbi,fed de gcncre qua 
htatis . alio modo furfum 6Cdeorfum dicunt quofdam 
roodus eirendi dereIi(floB a corpoributconccncis SCcir^ 
cunfcnptts ab iplts corponbus comuienttbus dC circun^ 
kribennbus , 6C confcruanitbus, dC hoc modo funt dif^' 
fercntif iplius vbi,ilcuc habct videri in libro Scx prinCT^ 
pionim.ncc cft rcmotum q> difl-erenctx diucrforura gene 
rum noiniiicntur eifdc nominibus, vt rationalc vno mtv 
doiigniticacdiffcrcnciam aniinalis,aliomododitferenn' 
am lcttnnf: vc notatur fuper pr3cdiifca,d£ idco non valcr. 

Q. V A E S T I O VI. 

An LocMf fit immobtlh. 
|Onfequcnterquzncur, vtrumlocus (itiin' p 
mobtlis. Arguiturprimoq>non.Omne, 
quod eRin mobili clt mobile: hoc eft manty 
lcflum. ficut .n. motis nobis inouencur oia, 
' q ux func in nobts,lic ali)s mobilibus motis, 
inoucnt omnta qux funt in eis . fcd omnts locus cit in alt^ 
quo mobili, omms ji.locus cft in aliquo cotporc continc 
tc,vt patcrin inoQtiarto, dummodo Hc verc dC propne 
locuB. omne autem corpus el^ mobilc, vc pacct in Sexco 
huius. quarc 6Cc. Frxtcrea.Ccclum cft locus omiiium 
iftorum infcnomm , vt patct in Pnmo Cctli Mundi , 
& »n ifto Qiiarto.&l tamcn ipfum ccclum iion eft immo^ 
bilc,immoci5iinue3Cperpetuomouetur, vt patetO^a 
uo huius.quare 6<Lc. I tem,omne gencrabile 6C corTupti^ 
bilccft mobilch arc eft euidens de lcfed locus *ft gencnu 
btJis ^ corruptibilis . namclcmentafunt gcncrabiliadC 
corruptibilia,vt patctin Sectidode Gcnerationc.dd vnfi 
dcmencum cft locue altcrni8,vt dicttur in Quarto,vt tcr 
racftinaqua, S(:aquainacredCc.quare6Cc. Fr(ccrca. 
Illud,quod cransfertur dc vno loco ad alium locum, non 
cftimmobile: hatceftmanifcfta. fedlocustransfcrturde D 
vno loco ad .ilium locum , vt patet ad fcnfum . acr cnim 
qui drcundat 6C locat rc transfcrtur pcr ventum dc vno 
loco ad alium.fiC limilitcr aqua,qux eft locus viuentium 
inaqua.qre&c. Ice,terminus mouetmoto ccrmtnaco. 
fcd locuseft ccrminus corpons conrinctis:crgo mouccur 
motocorporecontinentis.quared^c. 

opposiTVM patet pcr Philorophum in litcra. Vulc 
cnim,q> locuseft rermtnus corpons continentts immobi 
hs priinun),& inhocctiamconcordaueruncomncsanti' 
quiloquentes dc loco. 

C O N C L V S I O 
Locut rrcandu|>ropriam ronem primo k p fe immobiKi efl , at 
pcraccits iortc mobib* cft ad inotw coipohi locati» 




Opinio fe» 

cunda.b, 

Thomx* 



ADiftam quxftionem dixcrunc aliqui, <}> locus po 
teftaccipidupliciter.vno modo,quantumad fuu Opiniopti 
matcriale, alio modo,quantum ad fuum forniale. 
matcrialc qdcm in loco eft fupcrfiaes vltima connncrts, 
formalcautcm,fecundualiquos, cft tahtadiltantuador 
bcm, vcl fccundum alioSjdillantta a polis mundi . Tunc 
dfxcrunt,q> locus, quantum ad fuum maceriale, bcnc eft 
mobilis, proptcr rationes prxinductas : lcd quantum ad 
forrnklc bene eft immobilis : quia fcmper manct cadem 
diftantiaad c{lum llucad orbein.Sed falua reueiencia fic Improbo, 
diccnrium,hoc mihi videcur infulftciens ejTc . Fnmo^qa 
oon omms locus , quantum ad fnrmalc fuum, poccft clli; 
diftantia ab orbe fiue a calo: qina certum eft c]> ipfum c( 
kimficquidamlocusnaturalisignis,fccundum Ariftor. 
in ifto Quarco,dC Pnmo Meccororum, caraen ca-lucn com.4« 
nonhabet diftantiara accxlo, quia nilnl diftaca fcipfo. ; 
Prxtcrca,Iftadircjnciaa ccclo,autcft in caclo,aut in cof 
pore •nfcriori conttncnce locati'i, aut in nullo corpore na^- 
turali,6^ vlcimum iftoKi modorum cft irrationabile . qa, 
vt fic^cfTct quid mathemancum feparatum. Siautem di^ 
cacur,q> diftantia ad orbcm,vcl ab orbe,qu( ponitur for 
male loci fit in ipfo orbe fubteLliue, oportct q> nioueatur 
ad mocum cali.& timilicer,l1 ponarur illa diftantia in alr 
quo alio corporc nacurali, oportec cp ipfa fic mobilis , fm 
qiiod eciam corpue in quo eft . 5C ideo nullo modo video 
iftam immobtlitarcm. Alircrdixcrunt alt). 6C hoc m» 
do loquitur anttquus Expolitor fanctus Thoroa;» . 6C du 
cit,(}> vlcimum corporis connncncts nonhabec rdncm lo 
ci propne et formalicer,niri fm rerpedtum ci ordmem ad 
totumcorpusfphxricum cccli. Verbi gratia,k>cus prox 
prius nauis in aqua feu Ruuto non cft hxc aqua,qu( fluit, 
f m r}< hxc aqua , fcd ^m ordinein vcl fitum , quem habcc 
aqua fiucs ad totum fiiiuium, qui qutdcm ordo, vel fitus 
idem remanet inaqua tluentcvel fuccedcnce: 3C fiCjlicec 
aqua materialitcr fluat,tamcf m q> aqua habet rationem 
loci,fci]icec prouc cofideratur in tali ordtne ueljfiru ad co^ 
tum Huuium non raucator , dC pcr hoc limilc acctperc dC' 
bcmusquomodo extremitatescorporum naturaliumo 
bilium fint loca,f.pcr refpcvlHm ad totum corpus fphxrt 
cum coeli:quod habet fixionem 6C immobilitatem cx (u 
xionefldimmobilicacecentnSCpolorum. licigitur, licct 
h.Tc pars acris , qux contMiebat rem , vel hxc pars aqux 
cffliut, tamcnillud, fecundum quodhxcaqua vel hic 
aet liC-c racionemloci,femper remanec, f. fitusdi^ordoad 
torum corpus fphxricum cacli,iicut dici^ idem ignis ma^ 
nere,quatum ad forraam, Iicet ^m inatcnam vancturc5 
fumptis 6C addins quihufdam ligni$.& pcr hoc ccfTat ob 
lectio^quf poteftftericontratllud,quodponimus,locuin 
elTe tcrminum conttnentis:quia cum connncns ftt mobt^ 
lc 6C tcrntinus concincntis erit mobi]is:dC lic aliqucKl cor 
pusquietumexiftens habebit dtucrfaloca.fcdhocnonfe 
quitur, quia terminus continentts non erat locus inquan 
rum hxc fuperficics huius corpons mobilis , fcd fecunda 
ordincm vd firum,qucm habct in toto immobili,cx quo 
patct, c)> tota ratio loa in omnibus conttncniiltus, eft ex 
priino continence,5C locance,fa1icct ccelo. Hxc qitidS 
fcrefuiirverbaiftius Lxp^ofirons, cx quibus mantfeflfl 
eft,ipfum incendcrc,q> vltima fuperficies corpons nacu> 
ralis continentis non habet rationem loci, nih fecunduni 
ordinem vcl llcum, quem habcc ad corum corpus fphf ri-' 
cum C(li. hunc aucem ordinem vd fitum dict t cjTc immo 
bilem. SedfaluarcuerennaauSjhoceftmultumdubp (mprvbSj 
um : quia cum ille rcfpe<flus, vcl ordo, vel fitus ad totum 
corpus fphfricum cccli fit quoddam accidcs exiftens fub 
icsfliucin corporeconcinencc,necelTarium cftipfumordJ 
iiem.vcl fitum mouerimotocontinentecorpore. non.n. 
cft intelligibile,t}i aliquod fubiciftura moueatur.AC nmi 
accidensipfuminformansnullo modomoueacur. £t 
fl dicas, q> moto 5C flucnre corporc particulariconnnete 
remaneret idcm ordo numcro , d£ idem fitus fm numerfl 
in corporc rucccdctuefiC aducnicntc, vt cum aer q pri> te 

continebac 



I 



QVAtSTlO 



Q.VARTI 



VI 



ednttnebat 8C circundabat inouetur pcr vent unl, aut pcr £ 
aliquid aliud , remanet in aere fucccdente 6C aduenfente 
idem rcfpcclusnumcro vclidcm fitus.liocefrct^-aldcab 
furdum: quia fm hoc vnum ftl idem accidcns numero fie 
ret in alio alio fubtetfio^quod cfl impontbilc . £t quod 
cxctnplificat de igne,q> manet tdem f m formam,vel qu3 
tum ad formam, licet fecundum maceriam variecur cott- 
fumptis 6C addttis quiburda lignis:ri tpre incclligtt, a ma 
tictignisquantumad formameadeinnumcroin al^dC 
, aiijslignis.hoccfknegandrK hoc.nicftprinapium inSci' 

cntia Naturali , q> vna forma nuincro no poccft eiTe in dt 
uerfis & diftmifiii) materijs fuccciTiue.fi autcin intclligir, 
<]> fic idcm ignis fuccciTiue f m fpcctem , quancum ad tor»- 
inatn,bcnc uerum eft.Et fiir lUtcr pofluinus diccrc,c|i llu 
cnte aqua vcl acrc contincntc,manct idcm ordo vel litus 
f m fpcci(m,fed non manct immobiliccrvnus ritus numc 
ro circa contentum . tmmo ficuc moco continentc mouet 
cius tcrminus , faltem pcraccideiis, itaordo vd fitus ali» 
ad ccclum mouccur faltem per accidcs . Quod ii quis lAa 
potltionem intclligit, placcc mihi. t; 

£t fdeo dico altter ad quxtlioncm.Primo, qi locus e(l 
tmmobilisperfe,faltcm primo6f principaliter.Secundo 
dico , cf locus Cic non cft immobilis , q> nullo roodo mo' 
ucatur ncc pcr fc,ncc per acctdcns.Tertio,v«debitur quo 
modo , vel quiljus modis locu» cll immobilis . Primil 
communitcr fic probatur . Omne, quod pcr fc primo clc 
niobtIc,cft corpus vcl fubftantia corporali» : lixc rccipi« 
tur pro manifella.fed ipfc locus non eft corpu5,immo eft 
aliquidcxiftcns in corporc continencc , vc paiet cx detcr 
ininacis . quarc dCc. Sccundum probatur. quia omnc, 
quod cft in corporc naturali,tan^ fuo fubietflo, cui inlm 
rct,cft mobilc aliquo modo: hanc rccipio pro manifcfta. 
non.o.cft incelligibile , q> aliquod corpus naiuralc cranf' 
tnucctur de XTio loco ad alium Iocum,dCcamen illud,qcf 
inexiftic Baturalicorpori , mancac in vno & eo».1cm loco 
§m numcrum.fcd omnis locus , fiuc fumacur quacum ad 
inaceriale,fiucquantum ad fuum fnrmale.& qutcquid fit 
formalc ipfius loct cft tn altquo corporc naturaii , tanquS 
tn fubict^to cui inh^ret. hf c eciam manifcfta eft cudibct in 
tclligennfmfenccnciani Artftot.non.n.locuscftdimen' G 
fio fpatii fcoarati ab omntbus corponbus naturaltbus,uc 
«icmonftratum fuitpnus.necpotcft ipfelocusclTealiqua 
fubftjttaimmatenaiis,& incorporea.ut manifcftumeft, 
quia c.ilis fubftancia neceft xqualis alicui alteri,nec con^ 
t inet,nec ambit aliquod corpus.vndc rclinquitur,c(i loc* 
Vcl fit corpus.vel altquid cxiltens in corpore, dC fic fequi 
tur propofitum , C)> locus no eft omnino immobilis fic q> 
nec per fc,ncc pcr accidcns moucacur , nc: vnquam iftud 
tnteliexic Anftot.nccCommenrator. Rcftatigitur vide 
rc,quomodo locuseft immobilis. Et pofTunt afftgnari 
•duo modt,quibus locus cft immobilis . Vnus movi'eft, 
qutalocus propriusdtC naturalis vniufcuiufque corpons 
noninoueturnccenario,necperfe,necperaccidcsadmo 
lum corp>onsIocati,immo pofTibile eft, tj. aliquod corp* 
locatum 6C coiiteittum moueatur loca]iccr,diC tamcn loc' 
Ctus proprius 9C immcdiatus non moueatur iilo motu,6C 
hoc cft valde manifeftum.cum enim cocauum coeU fic lo 
cus ignic, noii cft ncccfTc, fi aliqua pars ignis mouetur ad 
vbidcorfum pcr aliquam vittuiein,i]> illa pars c«Ii,qu( |^ 
cotinebat lilam partcm ignis moucatur ad vbi deorfum. 
fimiliicr , fi ignis liic extftcs tnferius tnouetiir ad furfum, 
non oportet q> locus dcorfum,qui cocincbac ipfum ignr, 
moucacur cu eo ad vbi furfum, 6C fic I alijs. £t,quia iftud 
copetic propriiirtme corpori coclefti, <)> non moueatur p 
fc , nec per accidcs ad mocum corporum locatoiv in ipfo, 
idco ipfum vUimum cocius cceli ad nos , vcrilTime habec 
racionc loci refpccui iftius infenoris mundi : & hoc figna 
T(!k»c«4U uic Ariftor.iniitera,cumdixic.eftautcin,ficucva$locus 
tranfmutabiliSjfic locusuasimmobiIc,Vndc,cumquis, 
tn co quia mouctur,moueatur,quod incus, vt in fiumine 
«aui£ canijuan) vafe ycicurmagis loco,concincnci aik 



immobilia locus cfTc . vndc omnis tcrmiiius magis locut 

eft,quia immobtlis oinnts. £t hoc vltimum puio refercn 

dum elTead terminiim omnis, id eft totius corporis cule 

ftts.iftud cnim vltimil immobiic eft omntiio modo pr*' 

diCto,f.c)> nunijp mouecurfni mocumcorporumconccn^ 

toruminipfo, necad fupcriu8,nccadinferiua, vcctiMn 

Commentacor diat poft.Ef,fi volumus illud vltimii du 

«Ttum Ariftot.f.tllud, Vnde vltimum 6Cc. rcferiead to- 

tum fluuiu, ficut refert Commenr. 6C Expoficores. cunc 

poteft intcIligi,q),quialocus vuIcelTcimmobdis,i.natu-' 

ralc habec apntudtncm , vt non moucatur nccelTdrio ad 

motum locati, ideo vlcimum totius fluuti, in quoeft na^ 

uis.magis eft locus , fupplc communis , quia non mouc^ 

tur nccclTanb tocus fluuius ad motum nauis.Siciguurin 

(elligimus locum effe iinmobilem, dC non quia non mtv 

ueaturpacCTdens:hocentm falfum eft^&contra Arifto, 

& etiam Commcntator. Vndc &C Commcnt.dicit fupcr Com.^t* 

fllam p.irtem prxallegatam, tj> locus eft continens immo 

bile,nifi per accidens.Et in hoc inultu differt locus a ma^ 

tena, 6C a forma. quia matcna dC lorma femper A.' neccf^ 

larto mouctur ad moium rci, cuius clt matcria A' lorma^ 

6C ad quemcuncp locum transfcrtur compofitum ex ma, 

tcria 6C forroa,transfcrtur criam tKCcfTarin ipfa forma 6C 

m3tcria,]icet pcr accidens.i.non pcr fe fubfiftens, cSC feor 

fum,fed tn compofito.fcd locus proprius X naturalis.no 

nrcclTario,necjj fcmper mouetur f m moium locati.iiaq» 

ad quccunqi locum tranfmuia-ur locatum , oportcat lo^ 

cum cranfinutan . furfum.n. 6C dcorfum fimphciier funt 

immobilia motu furfum 6C dcorfum , vr dicit Anftot.tn 

iftoQtiarto.flC Commcntatoridtdcm. furfum.n.firoplt<' »»• 

citcreh vlrimuffl circulacionis.i.corporis cctlcftis arcu/' 

lanV.d^ iftud vltimum nec moueturfurfum & dcorfum, 

licct moucatur arcuianter. hic igitur eft vnusmodus im 

mobditatisIoci,f.c)>,cum locus cotineat locatum, non ta. 

mcn nccclTario mouciur ad motum eius,&.' prxcipue ra^ 

tionequalocuK. Altus modu8eft,quia,crialtqutd mo^ 

uetur ad aliquem locum , tanq^ ad terminum ad qucin in 

quo debet nacura quicfcere, ille locus non cft mobilis illo 

motu : quia lunc locatum fruftra mouerciur ad iltum la^ 

cum.quia,ciim peruenirct ad ipfum, no quicfcerec ibidc, 

Vt locus furfum ad qiicni lcue moueturf m naturnm , vc 

quiefcat in illo cum peruenent ad ip'um, non eft mobilis 

motu furfuro,nccmotudcorfum, qutaiunclcuc nunqui 

quiercerct in eo mocu naturalt,& ficfruftra mouerctiir. 

Et hanc rationcm tctigu Commcntator bis verbis . Et fi ^ 

gnific3t,q>locus noii moueteneniialitcr hic, <)> locus cft Tacc^t^ 

id ad quod moucrctur rcs , 6L quiefcit in co : & fi aliquid: 

mouercturad rem motam,fupplcillomotu,ad quicfccn^ 

dum a tali motu.tunc motus eius ciTet ndofus, quta,fcill 

cet non atnngcrec ad fuum intencum . Hxcigitur fic vna 

immobilicas loci, vc, falicec locus, inquatum eft illud ad 

quod rcs locata mouetur, cum cft exrra ipfuro non eft na 

tut moucn illo motu.Et hoc quafi rcdit in idein cum pn^ 

dKfto modo.nifi cf prius dic^tus modus magts rcfcnur ad 

locil in quo aliquid concinebaiur anteqi moueretur . Ille 

cnim non mouetur ncceiTario ad motum locati. Sed rccit 

dusroodusreferturad locumad quemaliquid naturali^. 

ter mouetur,vtin en quiefcat;iftcenim locus non moue^ 

tur necelTario illo modoproptcrcaufam dicTca. Etin hoc 

diffcrt locus naiuralis a vafc artificiali:quia vait artiftci»» 

lc poccft cransferri fimulad loeum adqucm iransfcrcur 

coicntum , uc amphora ad locuro qucro trasfcrcur aqua^ 

fed locus propnus 6C nat uralis n5 cft natus moucri ad tl'< 

lum locuro, uel ad illud ubi, ad quod mouetur fuum loca 

turo,vtmanifcftumeft.Concauum.n.coclin5cftapcum 

nacum moueri furfum. ncc dcorfum, ncc cccrum mundu 

funiliterautem&linalijs, 

AD rationes omnes patct ex di^is.CocIudunt enim, *^""®«*** » 
()>locus nonfitimmobilis peniius, fic, <]>nuIlo mcv 
do moueatur,nec p fe, nec p accidcns, fed non codudiit, 
q> noo fit immobilu przdi<ftis modis.tcrminus cniro ciu 

iusltbet 



i 



Tcx.c*M. 




Optfrio pri 



QVAESTIO PHYSICORVW 

faslibetmotuscftimmobi]isnc,c^nonmoueturillo mo 
do.nccrubi^aturtUi mocun vtalbcdo,quzeft tcrminus 
dealbationts.non eft illutj quod dealbarur, vt mantfcdil 
cft cuiltbet.iic rationabilecll vt locus, ad que c(l altquis 
niotus,non moucatur illo mocu. nec Hmilicer locusiUc,a 
quo incipic aliquts mocus.mouctur necciTatio iUo mocu, 
nec conn mil», vt dictum c ft:quare dlse raciones non func 
contra f>o(itianem. Aucfloriras autem Arift.facilitcr cxx 
ponirur.^niltcnimimmobilem cirelocii,vt prxmiiruni 
cA.quod autemdictt Expolicor, q> rupncics vlnma fcu 
tcrminus corporis cdtinentis habct rationem loci f m or 
dinem vel () tum ad tocu corpus fphzncum cceli,hoc non 
cil vcrum nifidirpontiuCiimmo principale & fbrmalc in 
loco c(t virtus naiui alis confcruatiua locari.ncut diclum 
fuit prtus.Vcrumeft tamcn.tT^iiiirttsinferioribusconti 
nciitibusrefpeifluBvellKusad corium,hcticdirponic ad 
reciptcndum virt utem naturalem conferuattuam ab ip/b 
codo tnfluxam,& fccundum alium dC alium (itum vel or 
dinrmadccilum rccipituraliadiCaltavu-tus conreruaci^ o 
ua:SC ifta ma^is meretur dicilocuB,qp ordo ipfe vcl (itus 
ad corpuE fphncricum cali.quate dCc. 

Et propter hoc qindcm tcrra in aqua,hacc in 
aerc,hic vcro in artherc SCc. 

Q.V AE S T I O VII. 
An Tm<r looulit AqmSupetficieu 
|Onrequencerquxntur,vtrum ecrra nttnru 
perficie a^^Hcut in fuo loco naturali. Ar^ 
(;uit primoq> non.Quia tciraeftinillo,taa' 
v^uainfuoloconaturali,ad quod mouerur, 
hi nonprohibeatihzcenim videtur efTcprx 
cipua conditio loci, vt fit illud,ad quod naruralitcr loca' 
tum moueturno im(>edi(um,vt patctiniftoQuarto.red 
terra,li non prohibcatur,mouctur ad ccntrum^fcu ad me 
dium,vt manifcftum eft ad fenfumiquarc uidetur,q> cen 
trum,fiue mcdtum,cft locus naturalis ipHus tcrrx, dCno ^ 
fupcrficics aqux. Icemjfirupfictcsaquzefrctlocusna/- 
luialisipfius tcrrx,tuncterranon prohibita moucretur 
ad cam,vt pnus di Jtum eftifed hoc eft falfum. videmus 
cnim renribdtccr,q>,ri Hat fouca i ccrra fub aqua QC in fun 
do lilius fouear elTet vna pars terrx difcontinuaca ab alf^s 
dC nonprohibitaabalijspartibus,necabaliquo dcnncn 
te,'tameniUa pars tcrrz nonmoueretur ad fupcrficiem 
aqux.tmmomagisaquadcrcendcrctad fuodum fouex. 
quarcS^c. Item, ncutfehabct leuenmpltcitcr adlocii 
nmpliciter furfum.ficgTaue fimplicitcr ad locum (impltx 
citerdeorrum,p>erconuenicntem (lmilitudincm:fed leuc 
fimpJtcirer cftin loco rurfum ilmphciter, vt ignisin cotu 
cauo cccli:crgo nmplicucr grauc dehec clTc in loco nmplf 
citer deorfum.maniFcftum autcm eft,q> tcrra cft fimplici 
ter grauis,vt patct in Quarto Coeli.cencrum autccft fira 
pliciier dcorfum, vt manifeftum cft,d^ patetrquia maxu 
«ne dtfbir (m vinurcm i rurfum fimpliciter,d^ no ipfa (\u 
pcrficicB aquz. Itcm,fi fupcrficics aqux eirct locus na^ D 
turalisipfius tcrrx,tunc torarerradeberet cfle circunda^ 
ta aqua,cuius oppofitum apparcr ad rcnrum.& paret c&^ 
fequcnttaiquia locus propnus SC naturalis dcbet circuii' 
daie totum locaium fuum propnum,vt concauum cotU 
ctrcundat tonmi igncm,& concauum ignis arcundat to 
tum aerem:qoarc&c. Iccm,locus cerrf,cum fitgrauts 
nmpliciter,cftmedium cucularu lationis,Primo Meico 
rorum:fed huiufmodi mediumcftcentrom mudi, vt ma 
nifcftumeft^quarcAlc. 

OPPOsiTVM arguirur auvf^oritate Arifto.hicdicit 
catiii,(^ terra eil in aqua,dC aqua in acrc dCc 

CONCL VSIO. 
AqQZ ropctfiriet naturali virtutr conlnuatiaa informata imroc 
dijtradTrrram rrhabcnt, riuj cft njturalis ac 

Dpropnus Locui. 
E quxftione ifta dixcrunt aliqut, c|> cctrum mun 
dieftlocusnacuralis ipfiu>tcrrx,quaad ipfum 



VII. 



moucntur partes terrx,ntfi prohibcatur,vt patct ad kn^ 
fumujuare diCc.Scd iftud no placet altjs. quia illud, quod 
eft fimplicitcr iDdiuifibtle, non poccft en'c locus alicuiuB 
corponspropn^locuscntmcftxqualis corpori locato, 
falrem fm conttnenttam,vt divftum cft prius. modo,indi' 
uifibile nmplicitcr nulli eft xquale ^m cocinenriam, cum 
nihilconrincat,ncccircunfcribat:rcdccntrum mundieft 
quid indiuifibile fimplicirer.cum fit punifius,a quo oau 
ncs linex duclx ad circuiifcrcnnam funt xquales.Scd df' 
cuntaIiqui,q>hxcratioproccdiccx mala miaginationc» 
nam per ccntrum,qui ponitur locus terrx, non inccUisi' 
tur punvftum mathemacicum, quod eft omnino in JiuiHr 
bik,rcdintclligitur pars terrx, cuius medium pun<flum 
cft mcdium mundi:qux quidem pars tcrrx cft ita parux 
quantitatis,qi fub minort non potcft faluari forma tcrrx, 
itact>eft mmtniaterrapcrfefubfiftcrepotcs5Cfcorfuin: 
dC ifta minima tcrra.ratione qua habec talcm fitu vel or^ 
dincm ad coclum,hal>ct virtutcm naturalcm confcruati^ 
uamcctrx:proptcrquod adeam mouentur omnes aliz 
partesjfi nonprohibcancur. Sedadhuc non valerct:qa 
locus propnc ct pcr fc diclus dcbct clTe diucrfus a locaco, 
6C ^conuerro,dCnoncontinuuBcidcm,alitcr cnimlocus 
iicccllario moucretur ad mocum Iocjci,cum cutinua finc 
dla,quorum morus cft vnus, Qutnco Mcraphy. incon^ 
ucnicnsauremeftlocum naruralera flCperfe necclTario 
mouert 3C naruralitcr ad motum corporis Iocaci,ut mini 
feftum cft prius: modo,fi locus terrx elTct lUa pars terrx: 
quam dicis,iam locus terrx no c(Tct diuifus ab ipfa tcrra» 
conftat emm q> lUa pars tcrrx minima eft alijt conttnui. 
Etconfirmacurqutafin Arifto.iniftoQuarto,parsexi' Tex,c,44* 
ftcns in toto di^ non diuifa ab alijs, non c(t in toio ficuc m 
ioco f m aiftum dC fimplicicer dC proprie:crgo multo mt^ 
nus vna pars al(cricontinua,vcl tpfum cotum potcft clTc 
in alia parcc eiufdcm tonus fibi cont inua,i5C fic parccs ter 
rx,qux funt circa cencrum,n6 func in dla parte, quain uc 
vocasccntrum,ficutinfuoIoco proprio,nec eriam tot« 
terra. I:em,fi illa pars lerrz minima,qux dr cmcrum, 
clTct locus naturalis ipfius ccrrx, cunc quxrcc dc illapar 
ce, vtrfi cfTct in loco, vcl nullo moeft in loco. fi in loco , cr 
go,cum idem fic £m fpccicm locus totius 6C parris, vt pa 
tct in ifto Quarto,5il centnl c(^ locus naturalis ipfius ter' 
rx,vt dicis,fcquitur ctiam,c;^ ccntrum fic locus nacuralis 
dlius parcis:dC cum ipfamet (it ccntru,ut tu ponis,fequttt 
c]> ipdi fit locus fuiipfiu&:quod cftabfurdum.Siautem di 
catur,q> il la pars terrx nullo modo «ft in loco, hoc eft ab 
furdum:qutaomnccorpuseftinloco,vel fmavftum, vel 
f m potcnriam, vcl p fc vcl per accidcns. Itcm,locus c 
vlcimum corporis contincnris, vt patct ex dclinitionc lo 
ci:fcd ccncrum cerrx vcl mundi, quicquid fit illud,no cft 
vitimum corpis continentis,vc manifcftn cft.quare dCCp 
£t idco aliccr dicacur Sm Arift. q) fupcrficics aquxitv 
formaca vircute nacuraJi confcruariua ipfius tcrrz imme 
diate fc habens ad tcrram eft locus tccTx. cuius ratio eft: 
quta lUud quod continet tcrram dC eft xqualeei f m coo» 
tinenciam^dCconferuatipfam tcrram.eft naturalislocus 
ipfiuB tcrrxthxc cU manifcfta ex dtvfcis prius:fed fupcrii^ 
cics aquxprxdi(ftacft hutufmodi:quarc ATc. Item,lo 
cus naiuralisdC proprius tcrrxaut eftcentrum,aui fupier 
ficicsaqux,vt prxdi<flum eft:fed ndcft ipfum ccmrum, 
vt probatum cft:quarc 6Cc, 

AD primam rationcm cft intelligendum,ficutdicunt RaCona» 
aliqui benc,& fubtilitcr,vt mibi videtur.vtrcus con 
feruatiua locatt primo infiuitur corpori connnenci ab tpy 
{b ccdo,&C mcdiaiKC ipfo conrinencc influitur locato icu 
contcnco,6«C per totum ipfum locatfi dirtiinditur 6C muU 
ttplicatuntpfa autem virtus naturalts confcruariua perfie 
«flius&inicnfiusrccipiturinpartibus purionbus magtt 
dongatis^iconcranisfuis. Diceniuscrgo,qsCum;lcae 
lo influatur vircusnaturaiisipfiaquz coferuatiuaipfiui 
tcm, 8C ab aqua influat ur in terram.ilia virt' pcrfeiifhor 
6C ixueafior crit in parnbus tetrz purionbu8,f, qux ma^ 



vir r. 



QVAESTIO QVARTI 

*n fum elongata ab clfnitntis contrari^s, & h» fum par £ nem vniuerfi.quac non pofTunt \nuerenec effe in terra pif 
lescentralc«:5«:idcoiftKpanesterrJfhahctvirtutein na ranccaquapuratuecvrrinahquoclemcmopuro omni^ 



Com.ii» 
Duliiuoo. 



Re(t>onCo 



furalem confcruandi fortiorc altjstpropterquod ahac par 
tw non tmpcdttac dcbcnt moucri ad ipfam, eo quia emia 
dthgum fcpcrniancrc,vtComincn.dicit PrimoPhyfico 
rum. Scddubitabitiuniorquiaagcnscorporcum for^ 
nu8 influit in illud.quod cft ei propmquius,^ in illud,qii 
magts diftat, vt mantlcftum cft ad lenfum : cum igitur 
aqua cui influxa eft virius cofcruatiua trrrx, fit agf s cor 
porcum.videturqifortiusinfluitillS vinufcm in partes 
terrx fibi propinquiorcs.etia,cum ipfum coclum influes 
aquxviriutcmconrcruatiuamierrxfit influcns corpox 
reum,videtur q. fot tius tnfluat vinutcmconferuatiuam 
ipfi aqux,qux cft ci proptnquior,qt parti cemrah terrx, 
quxmagisdiftatabco. Scd dtccndum, q. vcrum eft, 
agens naiuraleforiius influerc in pafTum fibi.ppinquius, 
fi vtruntj paiTum firconfimilitcrdtfpofitumad rcctpicn 
dum:fed fi non.non oportet. verbi gratia,idcm igms for.' 
tiorcmagitcahdttatcminlapidc magis diftantcro, in ' 
acrepropinqutnn:qutainljpide proptcr fuam opactta^ 
ratem,fcu dcnfitatc.magis eft viiita cahditas : & ideo eft 
fortior m acrc.fimiltter in propofito . quauis cnim par 
tts terrx fuperfictalcs fint magis propinqux aquf qp ccn 
tralcs.tamenipfx partescentralcs fiint punores dL mz" 

gisimpermiftxconfrarii«,qHalix,& funtetia denfiores. 
roiliier terra tota qi aqua:dt ideo maior vel intefiot eft 
virtusrccepiainpartibus centralibus ^ inalii». Ethxc 
criam cft caufa,quare virtusnatutahs confcruaiiua aeris 
«ifluif ur magis ipfi igni,^ aqux,tntat um q> ipfe ignis na 
turaliter connnei acrcm 6C non aquam : quia conftat q> 
ignis eft magis dogat us ab co, quod cft magis contranfi 
aeri,f.aterTa,quxcontrariaiuracri induabus qualiiati' 
bus.cp 3qua.8imihter viri us cofcruatiua aqux mfluitur 
acri & non igni:quij ipfe aer eft magis clongatus a coira 
rio aqu.T,put3 ab igneip ignis ipfe : quia ipfe ignis n6 eft 
diftans a fetpfo.Et fi dicas.ergo pcr iftam rationem virt» ( 
cSfcruatiua aqux eft fortior in tcrra qi in acrc:quia icrra 
magts diftat ab ignc, qui contranatur aqux, nonhabeo 

Sro inc6ucnien;j.vndc videmus,<l>partc8aquxrelii5Vx 
bijpfismouemurvcrfus ccntrum, fi non prohibcStur. 
Ad formam ergo rarionis,cum dr,terra eft in ifto&c. 
verum cl\fiillud alierum fit coiincns ipfamdC diuifum 
abea:fi non,nonoportci.nunc autipfum centrum,qua-' 
uis ad ipfuin mouerentur pattes ferrx.aitame non cft c5 
tinensipfamtcrram.necdiuifum, nccxqualc:quareaute 
mnucntur ad ipfuiii,uifum cft. Ad aham,cuin diciiur, 
fi fupcrficics aquxa^c.Concedo : 6C cum dicis.q. partcs 
terrx nonprohibemur SCc.dico.cff^lfum eft.immopar 
tcs terrx propinquiorcs ccntto ptohibenfur ne moueanf 
ad fuperficiem aqux.prohibentur,dico,ab lUa uirtuic na 
turali influxa centro.aut particctrali.eo q. illa cft fortior 
qi virius cxtftcns in fupcrficie aqux. Et, li dicatur vlter 
rius,illud a quo aliquid naturalitcr t ccedit, noii eft locus 
eius naturalts.vcium cft, fi reccdat ab tllo , quanrum eft 
«xpartcipfiuscontinenits. Ad .iliuddico,q>locus fim 
phctter deorfum non eft propric ipfum centruni,quia n5 
•eftc3tinens:fedlocus fimpliatcr deorfum eft fuperficies 
aqux concaua.Et dices,tfta no maxime diftat ab ipfo fur 
Itimjdico,*^ immo.f m q> eft polTibile ruperficicm comix 
ncntcm naturalucraltquodelementum diftareafupcifi' 
ciecocli,&ficiuicllii;itq<locu8 deofium maxime diftac 
a loco furfum. Ad aliam cum diciiur, i.y lunc tota ler-- 
raA:c.Intcntgcndum cfthic,cpnaiurafcmpfacic dcpoC- 
Tex c. tt. fibilibus.quodmeliuseft^vtdiciiurinSeciidodeGenex 
Naiufj fe* ratione.bonumautcmSipcrfedio rotiusfine dubio eft 
pcrq4mcj magis bonum^ bonumparti8:6(lideo aliquado naiura 
lui eftope proptcrconrcruationemboniAlpcrfetflionis totiusper^ 
ratut» miitif aut facit aliquampriuationcin<St orbiiatcmin ali^ 
qua pjrte^f.cumbonum&pcrfcaiototiusfjluarinopo 
tcft ftne illa orbitanonc illius partis.Nunc autc in vmuer 
fo fuac aiiqux fpccics pertincte* ciTenualKa ad pctk<ilK> 



.»»T 



Tex«c*««» 



hi 



no,vf aialia pcrfe(fhi,papue refpiraiia,dC ideo ingentauir 
natura, vt aliqua pars terrx non crTet arcundata aqua pu' 
ra,fcdacrcmagis,vtalaliamanerent viuerent inipfa. 

Ad rationcmergo,cumdicitur,fi fupcrfincs 6Cc. ve^ 
rum eft quantum eft ex natnra pariiculari aqux SC terrx 
dcbcrciio:a (crraeirccircudafaaqua,fcdpropicr bonii' 
perfciftioncm totius vniucrfi coniingit ahud, vt di.ftii 
eft.Verumcftigitur.q.locusnaturahs dcbec drciidare 
fotumfuum locatum,nifiaIiquaalu caufaprohibeac,ur 
pocenaturavniuerfalisintendcnsmagisbonum fitca 
lis circunfcriptio toialis.Itc alitcr dtcunt aliqui.qt immo 
tota terrabcne eft circundata 3qua,fed non aqua puradC 
pcrfc(fla,fcd aqua pmtfta aen 3C iCTnt,3C diminuta a fui» 
qualii at tbus nat uraiibus. acr emm, qui eft circa tcrram, 
ui quo animahaviuunt,non cft purus acr.na in puto aere 
non viuerem,vtdiac Albercutin de Proprietaiibusclc*- 
mentorum,fed eft acr comiftus vaporibus aqucis &C exr- 
halaiiontbus ierreftnbus,vc pacec in Pnmo Metcoro^u' 
vndc illa fuperfictc$,qu( immcdiate ambtt tcrtam,fupra 
qii.imviuuntanimalu, noncft locut tcnx, raiionc qua 
cft icrminus aeris,fcd raiionc, qiiacft terminu!! aqux co 
miftx ipfi aen li jbcns viriutcm 6Cc. Ad altud dico,<^ 
medtum circulans mutationis non eft locus terrxppnc. 
ncc Anfto.hocdiafinPrimoMeiheo.fedbencdidt, 
in medio SC circa mediu eft corpus graue terra SC aquai 
quod pro tanio vcrum eft:quia medium icrrx eft mediu 
lotius mil Ji,licct diiferat rationc,vt eftmedium icrrx, 
6C tof UM niundi, vf haber vidcn tn Srcudo Ccch &.Mun 
di:& ipfaaqua cft circa mediuni, inquantum ipfa eft civ 
ca ierram,ciiiU!i nicdium cft mcdium mundi : lcd non itv 
telligK,quod incdiumfii vcteproprius locustociusccr.' 
rx:quare non valcc rano. 
Lihic vcroin coelo. 

QVAESTIO VI n. 

Othis LnnrfcoiicdKMm Iochs efl ignis conMfnifnf, ^ 
ac pnpnus . 
Onfcquenter quxritur,vtrum tgnis fit in c5 
cauo urbis I.unx, tanquam in fuo loco natu 
rali. Afguiiur ch non:quia ficut eft in rai 
non mundo,fic dcbet eftein maiori mundo, 
perconucniciitcm fimilitudincm. fcditacft 
inniinonmundo,f.inhominc,quicftminnrmundus,vt -Xfx^ c*it* 
diciiur in Octauo huius,f.q. pars cius nobiliftima, f. cor 
cftin mcdio:ergofimili{crin maiori mundo elcmemum 
nobdilTimum dcbct cfTc in mcdio. nuncautemcocauum 
orbis Lunx noncft mcdium niundt,fcd magis cenirum, 
vt manifeftfi eft ex Sccundo Cccli 5C Mund^ 6C in Quar ^ 
co:quare&c. Itcm,corpuslocasdcbetconucntre cum ' - 

corporclocatoin vnaquahiate,vtmanifeftumeft p nv 
duclioncminomntbus limplictbuscorporibus. aqua.n. 
-j conucnitcum icrtatnlrfgidttate,& aqua cum aereinhu 
" midttatc,dCacrcuinlgnl;incaliduate.fedccclum noncd 
ucnii cum tzne in altqua quah(ate,quiacoclum non eft ca 
Itdum.nec tngidum,nec humidum,ut patet Primo Codi 
fcMundi. I(cm,fiignisei1'ecinconcauoorbis Lunz, 
tunc pruhibcret nosvidercaftra:cuius oppofitumpaccc 
ad fenfura,quia dc noctc vidcnnis ftellas. 8C probatur c5 
fcquc(ia:quij,cum ignis inierponitur intcr vifum noftrii 
6C altquod vi!lbi]c,prohibct illud vidcri,vt paccc,quan^ 
do flaniina intcrponitur inter vifum noftruni 6C aliquod 
corpuE,non\idcmustllud,vtpatcc adfenfum:ergo fimi 
licer in propufico.fi tgnis elTet in concauo orbis Lunj io^ 
terponcretur inicrnos ACaftra,vtmamfeftum eft:igttur 
. prohiberet nos vi Jc re ip fa . quare &c. It c, vniiqu odcp 
locatum dcbet quicfccre in fuo loco propnodiC naiurali, 
vt patci in ifto (^tiano.fcd ignis in concauo oibis Luox 
■ non quicfcit, vt patet in Primo Mcteororum. immo dC 
totafpiixraigait dC locaiilapars ocrts qu{ eft fu[>crPcri 

phcriaa 




Tex,c,s» 



I 



Q.VAESTIO 



PHYSr CORVM 



VIII. 



S6 



pheWai alcifTimorum monnuin vtarguicurcz niorufid ^ dc Anima:modo,ip(amaccrtapropinquaorbicftincaiv 



A 



Lrcomatz. quarcdCc. 

oppostTVM arguiturau^riuceArifto.tiiifto 
T(z,c,4<, Quarco^&inPriinoMcteororum. 

CONCl, VSIO. 
Ignit cfl in conMiio orbit Lunx,vti in proprio ac 

NituMli loco. 
Dquziboncni dico brcuircr,qi ignis t(i in conca 
uo orbis Liinx vt m fuo loco propno 5^ nacuraln 
quia nobiiilTimoclcnicncodcbeturlocusnobilir' 
f1mus,hocc(tcuidcns:rcdignis eftnobililVimum elemcn 
tum:cuiuB ngnuni cft ci' maxima a^ftiuMas. hoc enim ar> 
guit ipAiin plu« habcre dc naturali formali, vel formadi' 
gniorcm,S£ magis c5ucnirc cum pnmo a(ftiuo:idco Sic» 
Iccni,tbi maximc dcbcc elVe ignis,vbi maxime confer 
uacur dC gencracur:locus enim cft pnncipium gcncritioy 
nUydC confcru^donts locatt , vc omncs conccdunc. fcd in 
concauo ca:lt,ignts maxime nacus ed gcncrart confcr<- 
uan:quia iiiotus locolis lorcis fCvelox ruuus cft gcncrare 
caliditaccm tn matcna calcfacbbili, 6C mazunc vclocilli 
tnus mocus maximam caliditatc tn matcna maximc calc 
TtXtC^n, £a^ixbili,vth3beturinSccundoCatlf, &Pnmo Metco' 
Tcz*c. rorum:conftat autcm,q> motus ccrli eft mocus velocilfi^ 
tnus, vc patct in Oc^tauo huiutjA: matcna ct contigua cft 
lcuilTima 6Cranflima,cum fit furfum limplieitcr:& idco 
caclum pcrfuum mocum facic in illa maxiinam calidica<- 
tcm,d(lcaliiifortilTima calidicasno pcrmiccic iiccum hu' 
fnidum,fcd rcquirit ficcuatcm,vc maiiifclVum cft in ifhs 
tnfcrtortbut:qux quanco pluscalciiunt tanco magis fiiic 
fkxa:crgo matcrta,qux cft in concauo coclt. elt maxtme 
cahda,£iC talis matcria eft propria <gtti:cxcclTus cnim ca^ 
Tcx,c.z7. Jidi,vcl jt fcruor,cft tgnis.vc dicicur in Scciidodc Genc 
rationc.&iftaratiohabecurcx vcrbu Anfto. in Pnmo 
Mctcororum.vbi fic aic:laco auceni primo cIcnKnco cor 
„ porum,i,catlo,vccxponicur,quodpropinquumcfttnfc^ 
„ norimundimocumdifgrcgatumacccndicur,idcft tnccn 
fccaiefit. Iccm,conftat,q>inc6cauo orbis Lun(cftali 
quod corpus:alicer cnim clTct vacuum. fed nopotcft circ 
ailiquodmiftii,quiaomnumifta funt grauiai dorainio. 
&idcon(3poteftibielTemiftum,r.inloco furfuin fimpli 
citcr,dicof in naturam.ncc ibi potcft clTcaltud elcmmtil 
abignrquianullumaliiid cft limpltcttcr leuc, & leuiin" 
tnum nifi ignis,vt manifcftum eft cuilibct inccili^ciui:cr 
goxelinquicur,q>ibtncnacuralitcr tpfeigiiis. Scd aliq 
dubicant hic fatis racionabi]iccr:quia,cum lunafic huini' 
da vircuaiiccr,vc dicuc omnesAftrologi,& habcc domi^ 
nium fupcr humida.cuius llgnum eft fluxus maris,q pro 
ucntt cx afpcvtu dcccrmtnaco Lunf ,& fimiliccr vidcmu* 
humidicaccsanimalium,vt medullam dC ccrcbrtl augcri 
tn plcnilunio. coftac q> coc' orbts 6C plancca fimul lunc 
vnius naturxoi vircutis, vt cangiturtn Secuiido Coclicc 
Mundi,fcquu,i}< cocus orbis Lunx debct clTc humidus: 
cum crgoignis lit ficcus fm nacura, vidccur q> orbis Lu 
DX noii habet conferuarc ipfum ignem : quu vnum con^ O 
cranorum iioncftconfcruaciuumalccrius, fed magu cor 
rupuuum,vc pacct m Primo huius : & in Primo dc Gcnc 
ratione.quarc&c. Etconfirmatur.quiaagcns lucura.' 
Jc fortius agtt in paftiim propinquum fibi, qp in diftas dC 
icmotuin.vt pacct ad fcnfuni.modo.orbis Lunf cft agcs 
naiuralc dC corporcum,^ habcc agere humtdicaccm, vc 
probacum cffccrgo, fiigniscftmagis cipropinquus.cj^ 
aliacorpora, fcquuur q>humefacicigncm : quodcftab' 
R.e(}>onf>o, furdum:quarc&c. Ad hocpoceft refpondcrt, vcrii 
eft Lunam habcrc vircucem humefaifbuam,&ctt3in to^ 
tum orbcm Lunae,tamcn hoc non obfhmtc liabct Ytnu^ 
tcm calcfaiftiuam pcr fuum motum vclocem, 8C ipfc mo 
lus fonior eft in calcfacicndo pcr maicnam fibi propuv 

Suam,qp fit virtus Lunx humcfa.~uua in huincfacicndo: 
C ideo non humccfcac ipfum ignem,licct in alijs diftanti/' 
bus faciat 6C inccndat humidicacem.avftus emni actiuoru 
non funt niijtn pacicnttbubdifpoficis, vcpatccinSccQdi) 



tum calefacia 3l deficcaca 8C rarcf^c^ta pcr inocuni forcc, 
(^noncftidoncaad rccipicdum humiduaccm. £c pcr Ad conlit. 
hoc paccc ad c6firmacioncm: quamuis cmin orbis Luns 
Itc humcfacliuus ciut,quod cft apcum apciciidme proptn 
qua ad humefa<fctonc:& quodobtinct vircus cius humc 
fa(fciua,camcnnonhumelacicipfumigncm proptcr cau' 
famprxdiclam.EcjCum dicicur,vnumcontrarioriimn5 
confcruat altcrum, vcrum eft racione uurt ucis concririx, 
(cd racioncalccrius dominancts&obcincntispoccftcon' 
rcruare: quamuiscrgoorbts Lunx non confcructipluin 
ignem ratione qua huroefa<fliuus, camen ratione,quaeft 
caiefatftiuus per vchcmcntiam mocut>,bcuc habcc confcr 
vitcdC idcononvalct obicdio, 

ADraciones.Adprimam,cum dicitur.flcut&Tc.con RnConc», 
c 



cedicur,&,cum dicicur,q> in mtnon&c. dico qr du^' 
plexcftmediumquacum ad propofirum. Vnum cKine 
dium^mxqualcm diftanttam quancicaciuam abcxtrc 
** ini.%6^iltudmcdium non fcmpercft nobiltus omnibui 
a]i)s:nec ifto modo cor cft in mcdio corporis humani,im 
ino magis propinquumcftparti fupcrioriqn mfcnort,dC 
tnagisindcxtraqpinfintftra^vtfcuur in dcPartibiiS ani 
malium. Aiio modo dicicur medium ^m xqualtcaccm in 
flucncix vircucis,& hoc modo ipfum cor bcnc cft in me^ 
diocorporis,f.q>xqualiccrinBuit vinucc omnibus ;ilqs 
pariibus^mnaiuraind^exiftencum vniufcuiurqi. vnde 
tca bcncinfluicpcdibus fpiricus 3C virtuccm ad ambulan 
dum,ficut manibusadpalpanduin,5£flc dccxicris fuo 
modo.fimilicerauccm orbis poccft dicimedtut locusm 
vniucrfo,f.pcrxqualicaccminfluecix vircucisad omncs 
rdiquas parccs , 6m q> requiric nacura viuufcuiufqi par^ 
listnam itabcnccocluminfiuicafino vircutemconfcrua^ 
tiuain eius,ficuc homini:3iC ideo nobiliiTimuni elcmenti} 
cftin ioco nobililTimo. Adaliud,cuin dicicur, c]> locas 
dcbct conucnirc,dictcur,c}> vcrum cft formaliccr vd vtr«- 
^ tiulitcr, fed non y niucrfaliicr debcc conuenirc cum ipfo 
formaliccr:ica,f.i)i habcac qualitacc eiufdcm fpccicilibt 
forraalucrinhxrcntcm^quiaficomne corpusconttncns 
cftet alcerabiie 6C corruptibtlc, vc dictc Commcncacor in 
dcSubftaiitiaorbis:modo,quamuisorbisLunxnon c5 
ucniacformalicercum ignefm aliquamdc qualicacibus 
a^iuis <^ palTiuis,nec ctum (m lcuicacc:quia nec cft gra 
uc,nccl<:ue, ncc alicrabilc,vc pacci I^rimo ClcIi Avun 
di,camcn bcne conucnit cum ipfo virt ualiccr;habec cniiti 
virtutem a<fltu.Tm dC confcruartuam calidicacis dc ficcica 
tiSjVtdiAumcft.NcccftncceiTc, (|>omne,quod agic alt 
quod acadcns,difponatur pcr iprum,ucl pcr aiiquod ciuf 
dcmfpccieicumipfo:vt non cftnccciTcq> moucos locali 
tcr moucacur, vt dicit Commcn. in dc Subftancia orbis: 
quarcnon valet, Ad aliam,negoconlequenciam.&ad 
probacionem incclligcndum,q> i^nis non prohibec vidc' 
rc corput aliquod nifi ipfe ignis iic lucrs manitcfte &. fen 
iibiiiccr,vt patct adfenlum:modo,ficut dicic Albcrt'in 
Primo Mcieororum.d£ Anfto.infuoTracftatudcScnru 
6C Senfaco,ignis in liia propria matcria non luccr quia i1' 
la eft cxcellentiB rancacis QC prffidentts fubtilitatis:dC cx 
hoc concingif,(}>ipfe no lucct lucc manifcfta. cuius fignu 
farii puklirum ponic Albcrcus inPnmo Mctcororum. 
vidcmuscnim rcnfibiliccrtncadda acccfa, q> p.irs igni», 
quxcitpropuiquilTimalichno, c ranori5C fubtilior, alia 
vcro parSjf.ignis fl.imma,cft magis fpilla 6C dcnfa pprer 
aercm ctrcunuenicntein,qut aliquahcer ci comrartacur ct 
condcnfat ca m por antipartftafi m,i. rcftftcncum: vtide iL' 
laparttcula ignis,qux cftimmediateiuxta lichnum , nO 
prohibcrct vidcri aifiu aliqtiod tak corpus oppofitil:qu3 
uis flamma bene tmpcdircc illud vtdere, vc mantfcl^uin 
cft pcrcxperifttam:quarcdoc. Ad alain cum dictcur, 
locacuin dcbcc quicfccrc &c.verumeft,quanium cx par 
te fuad£cxnacurafuapropna,tam£quannimcftex vit 
tuccalicuiusfuperioris,cuilocacumaptunacumcft obc^ 
du-cd^ipfumalTcquipoccftmoucritofuo locd proprio, 

flCfic 



Mrdmm ji 
duplcx» 



Cor quo C 

m mcdio 
corpucu. 



Tcx. c.io, 

Ignisiprox 
ph.t matr* 
ttanolticct 



QVAtSTlO 



QVARTI 



IX. 



Alij rniio. 



^icdio. 
lldponfio, 

X>ubiUDO, 



fic eft in propofiio:tgnis cntm, quannim dc fe eft, non £ 
moucrcc in coc juo orbis Lunj cum viriute ipfius orbis^ 
quicftnaturafupcnor.&mouctur motu circulan : ipfe 
ignis mouctur illo motu:quia iiaius cft fibi obcdire &i. ip 
fum ailcqui in fuo motu,prjtcipue,cum fii facilitcrmob» 
lis.fiL' noimpcdifus:quarcai:c. Itcm alitcr potcft dict, 
<|> locat um cxiftens in fuo proprio loco non mouctur illo 
inotu,quo moucretur.fi circt cxtraipfum Iocum:immo 
quiefcit quietc qu* cft pcrfccftio illtus motus:tame bcne 
poteft moueri aliquo alio motu:6<: lic coniingit m propo 
fito:igni«cnimcxiftensinconcauoorbis Lun» nonmo 
uctur motu rcifio furfum,quo motu moucrct, fi circt ex' 
tTaipfumlocumfuum,& no prohtbcrctur, fcd mouetur 
oiotu circulari f ni moium orbis,A: hoc non cft inconuc 
Et fi dicas locus debcf elTc immohilis: orbts afit 



Conv.«t. 

0|iinkoAJ* 



ttiens. 



Rcf^nlio, 



Diuctrfvir 
tutescofrt* 
uatiux funt 
•II codc co^ 
tincntr. 



Tcx, c,«i. 



Lunx flC nus concauum fcmper mouciur.Pdicr quid eft 
diccdum cx praedi<5hs,locus enim eft nnmobilis C\ci.\> nS 
moucturneceflario ad motu corpons locati : dC lic eft in 
propofito.concauum cnim orbts Lun{ non mouctur fur 
Aim f m motum ignts. Et aliqui dubnant hic.immo vi 
d«ur,q> virtus cSfcruat lua locati necelTario mouctur ad 
motu locati:ponaturq>egomoucardc vno Icko ad aiul 
Iocum,\tTtus confcTuaiiuama,quxcrat inacrc cSrincn 
re mc,aut mouetur aut manet aut corrumpitui: fed n6 eft 
diccndum,q> corrumpitur. quid cnim cam corrumpcret 
no apparct:fi autcm rcmanct cadcm virtus numero quae 
pnus crat, tunc cum dlum locum i quo reccfti,polTit in^ 
gredi aliquod corp*altcrius fpcciei ficut afinus vcl lignfi: 
tunccadem viTtuscntconferuatiuadiuerforum im fpc' 
Cicmrquod vidctur impoiTibilcEt dico brcuiter q> mc rc 
ccdentcdcaliquoloco poicft remanere virtusnaturalis 
cSfcruanuamci inillo codcm corporc : 6C fi illum loaim 
qucmoccupauiingrediatur altquod corpuialtcnusfpc^ 
cict:nonpropterht>cconferuabitab iHavtrtutc quxnoe 
conferuaba t prius:fcd ab aliqua alu x-iriutc naturali:ncc 
tft inconucnicns cj> in vno 5.' codcm connnentc fit virt» 
naturalts alia di alia confcTuatiua diucrlorum corporum 
luturaliumivtiniftoaerecoiitiguf funi virtutes conlcr- 
uaiiu(naturalcso(um animaliuquxnata func viuere iii 
acrc.ift( enim virtutcs tnflux; ab ipfo coclo ad conferua^ 
nonem diucrfoipanimaliuminfpecic nonfunt fibiinuu 
cem contrarix,fed difpeTatf .ideo non valet ratio. 

Ccclum autctn nonampliuseflinalio. 

Q.VAESTIO IX. 
An Vltimd Spk*tafnin\oca. 
Vxritur hic,vtrum vltimafphxra fitin \o* 
co. Arguitur q» non:quia ill ud, quod non 
cftin aliquo cor|>c contmcntc ipfuni, dC cx' 
traipfumexiftciite,n6eftin locothoc habc 
tur ab Arift.in Ittcra.fcd vltima fphxra non 
habci aliquodcorpusextrafccotincnsipfjm,quiaficn5 

clTetvltimafphxra:quarc&c. Iiem lielTct inlocoaut , 

clTci in loco per fc, aut per accidcns. hxceft diutfio fuftv' H quid addiiuraut dinimuicur noncftcadcm fpccicsfitus. 




CONCI.VSIO. l 
Vltima Sphxra ell in loco non pcr fe iVd pcr accidcni.ft pcr 
centrura cli in loco. 

ISta quxftio eft multum dithctiiii.cuius figniim cft «Ji 
uerniasopinionum iiaiennium l^liilofophorii cxpo^ 
ncHtium Arift.Opinio Alcxandri,vi Cummcn.rcci 
rat,eft,i^ vltima fphorra nullo inodo c in loco.Ei hic pro 
bautt lic,Illud,quod non mouctur localiicr, non ctt fn lo jun. 
co: hxc clt manifcftxfcd vlttma fptucra non mouccur lo' 
caliter hanc probauit,quu vel mouetur per (c,vel pcr a£ 
cidcns .non p>cr fc:quia aut moucrctur fm totum, auc ^in 
partes:non fm partcs.quu parccs non func diuifx a toco» 
ncc im aJlum^vt manifcftum cft:quia ipfa vltima fphx' 
racftconiinua:nccinpotcntu,quia nunquam diuidcnt 
abinuicem:crguipfx parics vliunx fphxrxnon moucnt 
aftu fmlocum,di: pcr confcqucns tota vlnroafphxranS 
mouctur ac'cu i>m parccs,ncc ciiam fm loium : quu toiii 
corpus vltimx fphxrxnon mutailocuin,itaq> nontrSf 
i^crtur de vno loco ad alium locum. Itcin, no mouciur 
locdlitcr pcr accuJcns:quia hoc ciTct c6 c]> moucrctur 
partes:modo,illud,quodmoueiurper accidcns ^m fuas 
partcsnon moucturperaccidenB,nifi quiarootuscfttO' 
tius pcr fc.nec cft diccndum,!.^ mouctur pcr accidcns,qa 
iit in aliquo fubic>fto,quod mouciur pcr ic:S>i hic non po 
nit Conimcn.in ratiotie Alexadri, quia nullus iioc dicit. 
£t dicit Alexandtr vlterius.q» non cft de raiionc corpo» 
ns,q> fit in loco,ncc poiiicur tn definiiionc cius.nec corp* 
indcfi.nitioncloci.vtipfcdicit. Auiccnna aut fcqucns Xuiccii, 
Alcxandrum addit,q> motus corpis coclcftis non cft mo 
tus localis (m vbi, lcd ^m fitum. 6c ideo nonoporict, <^ 
coclum ticaliquomodoiitloco. Scdiftapofitio nonvi 
dctur ciVc rat lotubilu.quia oinne.quod localitei moucl, 
DCCclTariocftin loco aliquomodo : nunc aiitcm vliima 
iphxralocalucrmouc;ur:quta motus noncft nifiadrcs 
quaiuorgencruinfm Ariit.Quintuhuius,!. adlubftan^ 
tiam,qu:tii(iiatcin,qualicateni,;3Cvbi:i5Ccoi)ftat vltu 
ma fphxra Pon cft tranfmutabiiis 9m ful>ftanti3in, vi dc 
monftr jium eii m Priino Carli Mundi: ncc f m quanti 
taiem,iicc$tnqu.lJitaic,falicm f in toium:crgo relinquit, 
q> aut nullo taodo inouctur,quod cft ridiculfi:.iut mo 
ucturfinvbi. dC iuecftmotuslocalis, qui nccelTjriorC' 
quint mobilc clTc in ioco quoquo modo.Quod autein di 
cif Auiceona,q>motus vltimx fphxrxeftmocus fmCif 
tum,hoc improbaiur:qut,.^ impolTibilc eft, q. moius p fe 
fii in aliquo gcnerc.cuius fpe cicrum ratio confillit in indt 
uifibilt:dc proptcrhocad rublt^ntiamnoneftrootus, qa 
ratio fubftantix in iiidiuiribili co.nfiitit: vndc Ipccies fub 
ftantix non rccipiunt magis dc mli. us.&,cum moius ha 
beac fucceftioncro, non produciiuriorma fubftatialistn 
«iTe per motum,fed pcr gcnerationcm, qui cft icrminu». 
ficut auiem cft de albcdincd^ dcconfimliibus, qux parx 
tictpanttir fm magts dC minus:qiixlibet autem fpectesfi 
tus habct ratiunemiiiindiuilibili conriftentc,ita,c^,fiaii 



Tcx.cn 



cicns.Scd non cft in loco p fe:quia fic ciTci conicntainali 
quo cxtnnfcco corporc,cum locus fit coniincnsdiuifum 
Tcx. c, «I, fta Arifto.ncc pcr accidcns:quu quod ei^ tn aliquo loco 
pcraccidcns,dcbcteiTeinaliquo fubietftoquod ficinalt^ 
quo loco pci fe, vt albedo cA in aliquo fubie>fio quod cft 
in loco per (e:dC ideo diciiur ciTc in loco pcr accides:fimi< 
Iitcr in aliig:modo, fphzra vltima,cQ fic qu(dam lubilan 
tia,nu cft in aliquo Aibic(fco,quod fit pcr fc in loco,uc roa 
nifcftum eft:quarc&:c. Iccm, locuseft vlcimuroconti 
ncncis immobilc prtroum fm Artft.tn litcra. Sed vltima 
fph^ra non eft in vlcimo alicuiuc corpont contincntis,ut 
manitcl^um cit:quare dCc. 

OPPOSITVM arguitur : oronc corp' cft in loco.ficuc 
cnim non eft aliquis locus finc omiii corpore , fic non cft 
aliquod corp' finc oroni loco,vt pacec in ifto Quarco. ied 
vlcima fphxra eft quoddam corpu8,cum fit primuin mo 
t>>le,V( mamfcftum eft: quare dte. 



Tcx,e*4i, 



fcd diuerfa: vndc inipvoiTibilc cft,q> in gcncre fit us iit mo 
tus p fc. Prxtcrea.Hoc pofito,adhuc rcmanct difficul 
tas.Nam fitus,^m cft prxdicament um, imporiat ordi 
ncm partnim in loco,fcd ltius,vt cft diftercntia quannra 
cis, importatordinc partium in toto.omnc igitur,quod 
mouctur im fiium.oportc: «.]> moucatur fm loct~i.5c iftx 
Ainc rattoncs fancti Thomx conira illa pofitionem.vt ru 
autem omnia,qux ipfc acapit in his vcrbts,fint vera, ad 
prxfcnsnondctcrmino. Nuncad rationcm .Alcxidrf 
poteft dici,q> ipfa vliima fphxra mouccur p fc,d^ fm tO' 
tum,6il im parccs.Et,cum ipfc dicit, <)> toium corpus cir 
cularc non mutat locura,\ crum cft f m fubic(fcum, tame 
bcnemutat locum f m formam,dd f m difpofittonem.pae 
tes autcm imiianc locum 6C fm fubiccTcuro 6C fm for" 
mam,vtdtac Arifto.inOc^cauodL inScxto huius.quid Tcx«c.?«. 
autcra fic mucarc locum fm fubie<fhim,& f m formam ui Tcx* c, tu 
KkiMUir poft.dC quod ipfc dtcitj qg cilc io loco non eft dc 

ractonc 



(^VAESTIO 



PHYSICORVM 



rx. 



57 



eorporis,dicltCommen.q»licctnonfitdcron€ corporis ^ hicautcfaciliccrmanifcftaturfenfibilitcrinftrritis.SCcK^ 



abfoluiCjtii bcnc elt de ranone & ncccflicacc corporis lo 
ca]icermoti.non.n.e(l mtelhgibile, corpus moucatur 
localiccr,vcl ^m locum,& tn nullomodohabcatlocum. 

Aha fuit opinioThcmi. q> vltima fphxra clTer in loco' 
per fuas parccs intruifecas.illa: cnim partes mouercnt cir 
ca conuexum corports.circ.J quod reuoluuntur. Ec forte 
raciocmabatur ad lioc:qiiia,cum vlcima fphfra debeac ef 
fc in loco ahquo mcxlo,flC non eft in loco f m le toi am.rC' 
ItnquiC fic in loco fccondum fuas partes.QuoJ am n5 
fit in lcKO fecundum toium probatuiqa non mouetur (C"- 
cundum toiumjcd f m p»rtf s:quare3cc.Et fanifitrsTho 
mas tenens iliSopinioncm The.nittt eam fularc fic. Cor 
puscirculare fccundum illa dcbet clTe in loco, fccundum 
^ux contmgit fuccclfio diucrfoK! corporum in eodcm lo 
Go:h(C habet pro manilerta.red corpori ctrculan fm fe to 
tumnoncopetittf litfuccelTioduicrfoit corpoi? totorii 
m vno loco,fcd fccundum partes.totum.n.corpus circu/- 
iarenon mutat locii fecundum fubicifhl.fempcr.n.rema^ 
netidclocusfubiecto.fedpartes mutant locum non folii 
rdne,fed rubieifto,ita cj. diuerfx partcs fuccedilt fibi in eo 
demioco:ergo corpon cucuian nondebcf locus fccundtl 
tDCUjfed fccundum partcs.Cnrpora.n. mobiha moru rc 
^o polVurc diucrfa fucoederemeodO loco fecundum lc c» 
ta>vc manifcitum eft ad fenfum. fed in corporibusCvxlc^ 
ftibus non fic connngtt:qa in vno codc loco, in quo nuc 
oftcorpuB aliquod drcuiarc , poitea recipit aliud corpu» 
oirculare.fed parccs libiinuicem fucceduntin eodem lo<c» 
fic,q»,cumvnap3rslphxrx nonfitfuppofitaalicui parti 
terrx,aha pars poftca fupponet cidem,& ficdcali)»:qua 
iKdCc. Jied finedubio irtaopiniononeftomniQOtuta» 
Primoquantum adcaufam,quamaiTignat Themiftius, 
cp fphxra non fii in loco fccundum lotum, fcd fecuiiduin 
pkrrcs,f.quianon mouecur i>mtotum(mlocum,f<dfni 
•es partes.hoccntm pnmo vidctur irrattonabde:quia ta 
lum nihd aliud eft qp ocs partes,dC ideo tnconiicniens efi: 
dicere.q» fphxra mouetur localitcrf moes parce8,& non 
mouet ahquo modo f m locum. Itc Anft.dicit in Scx^ 
to huius,ci>torafpii{ra non mutac locum fm fubiectum, 
fed f m formamipartcB autcm mutant locum dC f m fubic 
Aum 6C f m forroam.dC hic func,qu( opponic Comcnta 
it>rcontraiftacaufam.Qualiccraucctura fphzra no mu 
nt locum f m fubK<ftum,fed f m forma,partesaiit vtroqt 
modo,declarandum eft in Sexto,vt dicit : dC VC19 eft. Et 
fbrte fic poccft uitelligi.alirerei»im corpus mobtle, quod 
mouct motu recto mucai locum f m cocum, 6C alitct cor^ 
pu8,q uod mouctur circulariter. na corpus, quod inoucc 
motu re(fto,muf.it locum f m toium,cu dc vno loco traf^ 
lertur ad ali um tocum locii diftiniftum dC diuifum a prio 
ci,corpus autem mobilc motu ctrculari intelligic mutarc 
kvcumfm totum,fipcrmocumaliquem fmfe toturadC 
ilmul haberec aliam diftantta a ccntro, qt prius habebar. 



B 



crcicatisin .Aftroiiontia 110 cftdifiicilc.dd ficpatcr,!]' tfta 
cau(a,quaairignauicTlicnuftiusad negandum fph(ram 
•Oc m loco f m cot um,neganda cft,vel nulla,vc dictc C6'' 
mencator. Iic, fivlnina fphxraelTectnloco folumfm 
fuaspartesintnnfccas,tuncnon clTccinlocofm aclum: 
quod cftinconucnicns,quia actu mouctnrfm locum, vc 
nuiiitcftumcft.idLpatctconfcqucnti.i^qa parccs cocmui 
exirccnicsinipfoconcinuototo^nonfuittat^uin Ioco,vt 
vulc Anft.tniftoQu3rta:conftatarir,q>partcsqu.inci(a T'*»'»^^» 
iiuxiplius vlcimxfpliairxfunt fibiiniiicem concmux,vt 
•ianiferti'ieft:ergod£c. Etfidicafjq«funtinIocoinpo 
Vcntia.Conira:quia nun^ fimt diuiff m aAu abiniucc,ec P-trie» »Jti# 
fic nunit funt in Inco f m aclum. fruft ra aut cft potcntia, 'pl^-yff 
quxnoiireducitadactum vncti^oC inconueniens eftali^ locoin po; 
tfuam potenttam elTe perpetuo ociofam.K pcipuc in cor " tenoa. 
pore canobili,ficuc efiipfa vlciinafph^ra. Et cofirm.tc 
ri,*>:quiaipMs parctbusincrinfcctsvlcimx fphxrx auteft- 
impoiTibilcelTc inloco.auc non eftimpofTibileci«,cj> finc 
in loco. tt cft eis impolTibile,ergo repugnar cis cc in loco, 
dC ficnec func inlocofmpotencia,necfmnon rcpugnan 
rtam,vt dicunc aliqui:fi non eft eis impolTibile efTc in!o' 
co,ergocft eisponibile.hxccnim xquipollcnt, vtpa:ct 
enScciidoPeriliermenus.ponatfrgoinelTeq» fintm lo 
co,no d<bccaccidcreimpnre:fcd accidcrctimpotTibile.f. 
c(>erunc adudiuiffaiiinuicc^quarcniillo modofuncin 'o 
co piopric. Vtrum aiit hxc ractocinario fit fu^Ticiens ad 
rcmoueiidumilla pofitionem,nnn dctermino,m uidetur 
mihifacisplusforcisiprdiics ad aliam partem induc^tf. 

Ad rationesfanctiThomx,cumdicit,corpus circula 
re dCc.polTum ifta ncgare.ad hoc cn tm, q> aliqd fic in Io« 
co vfrnon rcquirit if llc ucl poiTirefTc luccciTio diuerfoi? 
corpoqi tn vno loco,fcd folum hoc renec in illis, qux coiv 
tinent in aliquibus exirinff cis corporibus, 6i dicunt pro> 
prie3C{; lcelTeinloco.quamuisigii corpon circiilancce 
; lefti noii conuenut f m fe totura fuccelTio diucrforum cor- 
porum incodemloco,tiinofequiturpropterhoc <]> fni 
partesfirinloco. Itcm,minoralTumirfalfum.namcor' 
poricirculartnoncocingit fucccfTio diuerfoi(: corporura 
in codem loco f m part es fuas.na in illo loco,in quo nunc- 
continctur vnaparsfphxrxincnnfcca,nunqua continc»> 
bitur alia.bene tn veril efl,q> dtucrfx parccs fphxrx fuc 
cefTiticfupponunrurcidem parciconuexx,circaquod rc 
uoluicur:5C ficeft fuccelTio lecundum parces diuerforum' 
corporum circa eundc Iocum,fcd non in eodem loco pro 
pne:quare non valec. Opinio vcro Auempace (Mt,&C 
hxc fuit opinio Alpharahtj vc dicic Commcntacor,c|) vl 
tima fphxra elTet per fe in loco. 

Adcuiuscuidcniucftincclligendii, ficur fapponcbat 'Coin.4i> 
Auempace,c|> dria eft intcr corpora rc<ffci,6i corpora dr 
culana. Corpus etum rotundum finitper fe,dCcaufa hu^ 
ius cft:quia linca rotunda cft periev!la,& non poccft rcd. 



AJr.itioft 
h.Tho. 



Opia^Ane* 

pacc ^ i\U 
plutJbii. 



iUcj>tllud,quodpriuseratmcdiumaquoocsIine{du>flf pereadditibnem,autdiminutioncm:corpus aut rectum 



ad circunfcrentiam erat xquales, poftea non fit medium 
cale,fcd fii proptnquum magis qmbufda partibus, 3C re^ 
mocius ab alt)s.intclligKur autcm locum muuref m for^ 
inam,cum inalioinlhinti quxlibet pars liabet aliam6C 
aham diftanrtam 1 qualibec parce ccrrx fignaca. pars aiic 
dicttur mutarclocum f m fubieclum, cum vna & eadctn 
pars inaliodi: alioinftantifupponttur alrj,dCaIi) parti tcr 
moti:diC dicitur mut are locum f m formam, eo q> altam 
6C ahamdiftantiam Iiabet refpc>ftu partis tcrrx inalioSf 
ahotpc.vtSolinoricncecxiftensdircvfte fuppontt alteri 
parti,6^ alfcri exiftcs in mcridie,&aliam dittaiitta habet 
Sol exiftens in oriente ab lila parte cui reiie fupponitur, 
5C alum diftanciam,cuni cft in mertdie,d: ficdc ali)s.C5 
mearator autcm cxpoiiit qtlotntclligu cocum mucarc lo 
cinn fm formam,d£efl^quiamouetur circa conuexuin 
centri,a£exconuexoperfccbe rotundiratisadcouexum 
perfe>ftx rotimditatiK.cum coucxum diuidatur in mulca 
conucxa,quoi)t vriumquodcji cft pctkdx rocuodtcatis: 



finic pcr aliud. dC caufa huius eft: quia linca re<5ca c impcr 
fccta&Cdiminucapocens rccipcrradditionc. quibus fup^^ 
pofitis,dicicipfehic,q> vltima fphxra eft in loco, non fi" 
cut in aliquo ambientc exiftcnte circa ipfam, fed circa co 
uexum centrtji.corporis fphxnci^circa quod rcuoluit,ec 
hoc eftcoeomnifphatrz,f mq> fphxra c(k:6C, fialiqua 
fphzra fic in altquoconcinence ipfum ambicce. hoc eniin 
accidu f m eft fphxra,fphzrx autem,f m q> eft fplicra, 
debeturlocus.circa quem rcuoIuicur,vc divtum cft^f.co' 
ucxum crtri:ctrca quod mouetur. Ifte eft igitur mo Ju8, 
fm qucni vltima fphxra cft m locti,vc dicit:flC dicit,q> dc 
finiiio,qu3m pofuic Anft.de loco,f m quem eft locus vl^ 
timum corports continentis diuifiare, dcbct iniclligi in 
corporibus re<fbs cx cxtrinfeco,^^ roi iidis cx inrrinfeco, 
ita fctlicctc]> contineiK,qui>d continet corpu8rc^m,eft 
cxtritifccil:idi: conhiKns,quc>d concincc corpus rotundfi, 
cft intrinfecum. Conrra hanc opuiioncm obijcic Cora 
raentator,Pnmo,quiaeftcs>tni.<irtft,Yt dicit:na Arift. 

Iandu.fui2,Phy. h pofuitj 



I 



QVAESTIO 



QVARTI 



IX 



pofuit,<}> de nuincro corpoq^quxdam Tunt in loco per (e t fphxrx cau(j,vt nC mutet locum tota fm fubtevlum. eft 



Opinio 

AuCT. 

Com.«i« 



Tcx»C4l» 



Tex.c.i, 
Tex, c, t4« 

Loc'mJgii 
atmbtiitur 
torpib» pp 
quictrc^pp 
mouim, 

Coin.70, 



& clTentialfter,r.corpora redta. quxd jm ailt funt in loco 
peraccidens,r.corporafphxnca:quxdam autem funtin 
loco (m partes,f. totus mundus compolltus ex omiubua 
(>mplictbuB,dC lic ida opmio contradiCTC Anft. Iccm, 
ifta opinto eil contra ronem:quia notum e(l per fe, q> lo^ 
cus propncdiauscA xqu.ilts locato^m continentia:fcd 
conuexum centn,ctrcaquodreuolutiur fphxra, noncH 
xquale fupernctetconcaux fphxrx,qux rcuoluucircad 
ludconucxu:ricigit,cumlocus debeaceire xqualts loca 
co,nc,q> ocG fuperficics etus (int xquales omnibus fupii' 
ctebus Iocati:fcquit,q> conuexum cctri, circa quod reuol 
uit fphxta^non e(l propric locus fphxrx:& intelligo fic, 
<]> oes fuphctes Iocati5^c.i.c% in omni loco 6C in omnt lo' 
caco ncmuenirecur,<^ fupcrnctesIocane(i xqualis fupcr 
fidci vlnmx,&:cxtrcmxip(tuslocatt:dummodo fitlo' 
cus proprius 6C pcr fc.iocatum enim,cutu<; propriceft lo 
<us,tangit locum f m fuam vltima & cxteriorem fuperfi 
ciem.vclei contiguat,vt igniscxiAensinconcauo orbis ' 
Lunz conttguaccifm fuam&vlcimam& maxtmafup 
ficiem.Conl^ac aiic c]> vltima &L maxima fuperlicics ipl^ 
vlrtmx fphxrx non cftxqualis conucxo centri,circaq2i 
rcuoluit,tmmoeftmulto maior,ctj ipfavltiinafphfraha 
beatprofundicacc:quare5:c. Icempcr fenocumeftde 
loco^pnc& pcr fCjCji iprc eft contmens Iocatum:modo, 
vlcima fphxra contineiinconucxoccntri,ctrca quod rc 
uoluttur.ncigiipatecveritasopinioms Arid.SC faKitaa 
opinionis Auempace fmCommentatorc. Vtrumaute 
ifia podtio poITct tcncri rSnabilitcr, vidcat diliges in^ui 
ficor.qa miilrts vr,c{>i(la poficio po(tcr ccneri facis ratiO' 
nabtlicer, ficuc poiicio Commencatorts, vt videbitur in 
confequcntibus. Optntoautem Auerrots futt,()> vlcix 
mafplixracdin locopcraccidcn!,f. pcrcentrum. Cir 
ca hoc ergo dicuntur ciuacuor f m ordmem.Primo, q» vl^ 
rimafplt3ra,(iue(itfphxra ftcllarum Hxarum, fiue alia, 
cft in loco al iquo modo. Secimdo, <}> n 5 cft in loco pcr fe, Q 
Tcrtto dico, c}> cft in loco pcr accidens. Quano, ob eft in 
locopercencrum. Primumbreuiccrortedicur.Omnc, 
quod mouecur motu locali,eftin loco aliquo modo:hxc 
cilmanifcfta.fcd vlttmafphxra mouetur motu localiali 
quo modo,vc pacec cx di^tu:ciuare dCc. Secfidum pro 
bacur.Ulud,cxtraquod noneitaliquod corpusconcmes 
ipfum,non eft p fe in Ioco:hxc vr concedenda f m Arift. 
fed vltra ipram vlnmam ^hxram no cft aliquod corpus 
continens eam,vt manifeftum efbergo ddc.Et hzc vide^ 
cITc intenno Artft.planc in litcra, vbi (ic dicf t. Cui qutdc 
igtcurcorpoitteltaliquid cxcra continens ipfum corpus 
hoc in loco cft,cui vero no,minime : quare 5^c. Tcrciti 
probatur, cum vlcima fphxra llc in loco,aut cft in loco p 
fe,aut pcTaccidcns,pcrl\jfficicntcm diLiilloncm,quamcc 
ponit Artrto.PnmoPofte.cap. Siigttur dcmonllratiua 
ictenna.fcd vlnma fphxraed in loco.vcprobacum cft,et 
none(lin]ocoperrc,vcprobacucftcc:quarc dCc. Tiic 
oftendendum cft quarcum,f.(^ vluma fphxra eft in loco j, 
pcrccncrum, Ad cuius euidentiam incelligeda fuiuali 
qua.pnmOjC^liccc mocus localis fucnc principtii pcrfcru 
taciontsdeloco,vt pacet i ifinOuaTio,ti'i,quiatpfaquiet 
cft quodammodo (inis & pcrfc^ftio motus, vt habet vidc 
ri tn Qutnto huius,ideo locus magts c(i attrtbucdus cor^ 
poribus propter qutetcni naturalcm,(1t propter mocum: 
6C iIlud,quod eft alicuicaufa vel principium quiefcendi, 
prinapalius eftci cauia dTcndi (h Ioco,quam iIJud,quod 
cft ct caufa mocus inquantum huius.fic et raatcria pnma 
fuit pnus inquifica dC notaper cranfmucattonem fubftan 
tialem,d£ ifi forma fubftanalis cft pnncipalior caufa ma 
rerix primx,cift tranfmutatio tn fubltantix,c6 q;> ipfa forx 
mafubl^annaliseft tinistranfmutanomsfuhltiittal(s,vt 
dicicCommenracorinSecundohuius. Vlceriuscofyx 
derandum cft,cy in tpfa vlnnu fphxra tfta duo funt eadc 
realtter,f.q> ipfa toca non mucetlocum f m fubic(ftum,dC 
ff ip(a quicfcac fm cotuin,vodc iliud tdcm^ quod cft ipfi 



Cftrfi i tS 
hxioufpbt 



ei caufa,quarc tota qutercic.& hxc fupponocaquam ma^ 
mfeftaexercuacomSdenciaNacurali. Nunc autcvltc 
nusacapio,(]> ipfum cemrum eft quodammodo caufa ii 
xiomsfeuimmobiltcans&qutettsfphxrx. quod ficpa' 
rct,fph(ra enim fic incelligttur mouen f m totum,&l quic 
fccre,()> ipfa toca fimul non habec m uno cpe aliam diibui 
ciam,aucpropinquicatc ad cccrum tn aiio:5^, fi in imo 
tpehaberct maiorcm diflantu accntro in alio, vel mi 
norcm,vcIftnaliquas partcs matorem diftanna. fm 
aliasmtnore^cuncipfacotamutareclocum fm fubietSii, 
6C ficrct aliud 6C aiiud centrum eius,f m fubietftum,vt pa 
tct pcr elcuanone 6C deprcllionem excmplarcm 6C fcnfU 
bilcm inftf I fplixria ad hoc inftnitfb pp tncxercicatos et 
luniorcs. Ex his potcft Itc argui. per ilKid fphxra eft in 
loco,pp quod ipfa eft quicfccns 6C immohtlts 6C fixa, eo 
modo quo dcbct ci quies,tmniobilitas, 6c fixto, vc pacct 
ex dictis: fed ipfi fplix rx hoc debct per cccrum, vt diiftii 
cibquarc&c.Hancaritracionemcangit Cdmcncacor in Cobi,««» 
commecohuius pamshisverbis.Nosaucdicamus,qin, 
cum fic fixum f m t otum^ncceiTe eft vt fit hoc modo quic 
fcens:&,quia quies eft et per quincm centri,quod eft ccr 
ra,8C quies cft:qu3rceft in loco efrenttaliter. tdco dicitur 
corlum eire tn eodcm loCO,& no tranfmutat ab eo per ac* 
cidcns,i.qa ccntrri eius cft in loco elTentialnerrquare 6Cc, 
' Itcmaliarationcm vr innucrcCommctator.oe^quod 
inucnitinaliquo pcracadens,inuenicineoproptcraIiud 
habens illud per fe:ifta propolinoncm porot expreire Cd 
mcntator.df lunc poiTumus acapere,c)> calura cft in lo^ 
co peracadens,A£ pcipue fphxra vltima,vt oftcfum eft» 
crgoipfa eft tn loco per aliqutd exiftens in ioco per fc:fed 
non videturefrcinlocopcraliquid aliudnifi per centrii, 
Bon enim eft in loco per fuas partes, vc vidctur ex prxdi<' 
(fbs;nccpcrcouexumccntri,circaquod reuoluitur, flcut 
ct oftcfum eft:nec pcr aliquid alcud, nifi quis cc vcUct 6n 
gere:non cnim poceft cfTe in fua vlnma conucxa fuper& 
actanquamin Ioco,ficuc quidam facuetmaginancur.ga 
locus dcbec circ diutfus i Iocaco,& non debct moueri ne^ 
celfario mocu locati, vc pacutt prius. hxc aticem non con 
ueniunc fupcrficieiconuexx iplius fphxrx ui[iin(,vcma 
nifcftum cit vnicuiqi: crgorcimquttur ipfam clTc in loco 
perfuumcentrum.huiusautem rattonis folain primam 
propofitionem p>onit cxpreflc Commentacor,alix aut ca 
piuntcxdiiftts Arift.inliieta. Cutrahanc poficioncm 
funcdifhculcaccs non paucx. Vna eftqu2 moutt ipfc G5 
mentator contra fe.n^fi corpus caiefte eft m loco pcr ae 
adcnB,feqint,(}> moueturper accidcs:confimiJiter entm 
videt ur aliqutd moueri in loco SC elTe tn loco. fcd hoc cft 
tmpofrihilcquudcclararumcft.c]) ipfumcoelum eft pr^ 
mum oinniii mobtlium.vt patet lo O^^cauo huius:6C iic^ 
ill ud,q uod eft per accidcns,cn t prius co,q uod e(i p fe:q<t 
eftimpo(ribile,vcdicitinO<rcauohuiu8£ii:Secundio:qua Tey* civ, 
re&c. itc,altquific dubitanc.IIJud,quodhabecvbi]^ Tcx.c.if, 
fc,habeclocumperfc,a'i vbifica Ioco,vtoes concediiu Tex»c«««» 
vndc &. Audor Sex prindptoi)! dicit, (b vbi cft circtifcrt 
ptiocorpons dic.coclum habcc pcr fc vbi : probacur. qa 
cceluin habct per fe motu (m vl)i,vtocs vercconcediitt 
modo,motus f m vbi elt idcm clTcntialiter cum ipfo vbii 
ficui viV motuseftidcelTcntialiterciifuoper feterminot 
crgo ca-lum habec vbi pcr fe:quare &:c, Itc, ficuc fe ha 
bec iliud,quod eft m loco pcr fead mouertper acadcs,fl« 
iIlud,quod eft in loco f m accidens,ad raoueri per fe : hxc 
vrconuenictufimtlicudo.fcdnihilexiftens inloco pcrfe 
moucT folum per accidens:hoc manifeftum eft. quialicce 
ho exiftens in naui moueatur pcr accidcns ad mot um na 
uis ciieftmobilispfealiquoaltomocu:ergo nthil,quod 
inoueturpcr fc,eftin loco pure pcr accidcns,nec c coucr^' 
fo.Velarguacurfic.Sicutfehabec illudqucxl rooueturl 
loco pcr accidens ad ciTe in loco peracadeos,fic fc habct 
illud,quod mouetur pcr fc locahtcr, ad elTe io loco per fc: 
hxccilflmilicudoconucnicns. fcd oc^quod mouccur lo^ 

calicer 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



IX. 



58 



a.\ittr pcr acctdcns,c(t in loco pcr accidcn>,vt mantfcftil fimul eft ct3 panfo, vc demonftratu cft in Scpcimo huiut. 



Tcx.c tt. 



Comen. j, 
Mcuphy , 
Tex. c, 5, 
Q)iin(oMc 
uphy. 
Tex. c. c«, 
u»^ca. 



<ft: ergo oe,quod mouccur localiccr per fc, eft in loco per 
fe:cLclum aucem pat fc inouecurlocaluer, vc manifeftuni 
«ft,fi£conceirum:quareflCc. Etc6firmatur:quiatllud, 
quod mouctur pcr fe motu locali,debcc veriori modu ce 
tn loco,^ illud quod mouci pcracadcns:hoc videc vcrt' 
fimile.fed illud,quod mouct localtca- per accidens, cft in 
loco pcr accidcs, vc manifcftum eft:cigo tUud,quod mo.' 
Uccnrpcrfemo(ulocaIi,d<:bct circ vcnortmodo mloco 
per accidens.SL hoc non ellct pcr fe,nifi elTct tn loco,ut 
manifcrtum eft:quare,cum vltima fphxra moueatur pcr 
fe localucr,vc ocs volflcoportct ipfim cfle vn loco pcr fc: 
alitcr enim non ciTct vcriori modo in loco Cft tlla,qux pcr 
acctdens localucr moucntur. I(cm,ficuc fc habec illud, 
quod mouctur localiccr pcr accidcs,ad cftc in loco per fe, 
fic iIlud,quod mnuctur localiccr per re,ad efTe in loco pcr . 
accidens:hxceftconucntcnsfiniii«[udo. fcd nullucnmo^ 
lum localitcr pcr accidcns cA in loco pcr fe, vc manifcftii 
cihergonulJum pctrctnocum locaJicercitin locopcrac 
adcns:modo vltinia fphxra mouctur localitcr p fc^qua^ 
ttSCc, I(cin,illud Iocacum,quod omnibus locaciscft 
caufacflcndiinloco.nonefttnlucoper accidcs:nam pcr 
acddeng non eftpriusco quod cft perfe, vthabccurin 
Oiftauo huius: fcd ipfum ccelii cft m )oco,d£ cft caufa om 
nibus ali)s clTcndi iti toco.nam ficuc ipfum coclum eft cau 
faomnium locacorum alionim fecudum corum fubftan 
tias,ficeftcaufa pcoptictacum n.uuraltumomnium,qu{ 
conucniuntcispcric. Etconfirmatur:quia primumm 
vnoquoqigencrecft maximctaic, vtpaceccx Secundo 
Mccaphyncx^fcd coclum eft pnmuro locacorum vcl pri 
mum tn gcncrc IcKaioru, vc vidctur mantfeftum. eft.n. 
primum in gcncre corum, qux localiccr mouentur.crgo 
debcc clTc maxime locatum.quod non ciTct, ficlTet in lo^ 
co per accidens.nam tllud,quod incft altcui per accidcns, 
tion ineft illi propriilTime ct vcrtlTiinc : quare 6Cc. Ic€, 
quod nccctfarto cft in loco, non eft in loco per accidens, 
accidencia cnim non func neceiTaria,immo accidens coru- 
ttngic non elTc, vi allcgatum hitt prius tn Primo huius ex 
Prtmo PoftcnoipcapKulo.Si igitur dcmonftraciua.dCin 
OAiuo huius capiculo,ad di(fu atic fic intcndcnctbus,i3C 
in QLiinto Mcta.c3p.de eadem,& in codcm cap.dc acct* 
dentCjiailin DcctmoMeta.propcfinem.inomnibusiftt» 
locts vulc Anft.cf illuJ,quod cft.ppne p accidens dC nul 
lo modo p«r'ic,non eft neccfrarium:fcd vliima fphxranc 
cclTano cft lu loco, vt ocs concedunt:fcmper.n.fuit dC eft 
&. cnctuloco:quarc dic. Icem.vf q» vlcima fphxrano 
fit in loco pcr ccntrum.pnmo,quia nihil cft in loco per H 
lud,quod cft cxtriofecum ab co:hxc vr manifcfta. (cd tp 
fum ccnirum cft quid cxtrmfecum ab ipfa vlcima fphx^ 
ra.cum non fic eius forma.nec pars quacicaciua, vc mani 
fcftumeft^quare&c.hxceft racto fanAi Thomx contra 
Auerroim. Iiem.aliqui ficJubitant, illud, quod eftin 
loco pcr aliquthJ al(ci)!,efttn eodcloco, in quo eft iUud aU 



Tex.c,», 



B 



ncc mcdiatc.qi tunc agerec nicdiancibus clcmeitiis intcr 
mcdijs,6C pcipue mrdiantc ignc,cj clf iinmcdiacus ccelo: 
6C fic iromobilt(as cccli clTcc tmmcdiacc ah ignc,quod cft 
ndiculum.Ncc poc clTe caufa finalis:qa cauia finaJis c ckv 
bilior ets,qux funt ad finc,cum fic bonum ipfoqt : modo, 
tnimobiJitas vcl quics cencn non cftnobtlior qccc cceli, 
immo i conuerfo:& ncimmobilicas ccncn vcl quies nul 
lamhabcccaufalicaccfupraquictccali: quare&c. Icc 
arguicur.ficuc fchahettIIud,quodmouet per accidcns ad 
illudquod mouecpcrfc,ficillud,quodeftinloco pacci' 
dcns k habct ad illud.quod eft in loco p fe.hoc vr muliQ 
ronabtlc.Similitudo igit a commutata. ppoi iione cupa^ 
rando primu ad ccrcium,3d fecundil ad quirtum. ficuc k 
habecUlud,quodmouecpcracadc$,adillud,quod cftin 
loco p accidcs,fic illud, quod mouct pcr fc,ad illud quod 
cft in loco p fc:fcd ocquod moucrpcraccidens eft in loco 
paccidcs:ergooc,quod mouctpcr fe,cftinlocop fc:mo 
do, vhinia fphxra mouctur pcr fe dC pnmo, vc ocs conce 
dunc:quarcd(lc, IftxfuntdifTiculcatesconcraCoinen^ 
iatorc,de qbus parum auc nthil habui ab ali)s, licec force 
plures dixcnnc dc ipfis^fiC oporict mc Jiccrc fm mcii pof 
fc,ltccc forcc no fufTtciat quod dicj,tii potcric aifft clTe oc 
cafio perquircndt.Pnmo quidcm pp roncs illas,quibus 
probaf calum non cflc in loco per accidcns, pono vnain 
diftindlionc non muhum lamoCam.dC eft c]> pcr accidcnii 
accipitaComcntatoretnbuMiiodis. Vno modo, prouc Peraccidc* 
diftinguitcon(rapcrfr,dcquo.igiturPnmo Poltcrtoij:. accipif tnt 
Aliomodorumuurpcracctdcs, proutd:fhnguif conira p''i-"Utr. 
pnmo,5L (unc pcr acadcns accipitur pro fccundano:h{c 
autem dctcrminatio primo acciptt duplicitcr. Vno mcv 
do^m famofiiaccm 6C vfum c6cm,uidicataliquid alicui 
tnciTc primo,quod ineft f m cocm vfum SC vulgarcm ac^' 
ceptionc,dc nomcn figntficct aliqd propric, quod coicer 
dC fm famoficaccm intclligicper ipfum. Alio inodo dictc 
altquid alicuiconuciiire proprie,i.fm nacura rci,& prin^ 
cipalitcr:^ ficcc altquod nomcdicitur proprtci3i.' pnmo 
fignificare aliqd quod eft priusdC nobUius refpcvflu alio^ 
rum fignificatoiyfuorum. v[hoc nomen principiuin (u 
gnificai pnncipium magnitudtnis propric, 6C pnmo ftn 
vfum c6cm 3C famofica(c:i9C fignificac caufam finalc pro 
pne dC primo fm ordinem naturx rei. na caufa finalis eft 
nobtJius incer oia figni ficata huius nominis principiu,vt 
habct videri in Quinto Meta.cap. dc pnncipto. SiFr igit 
hxc detcrminacio fccudano fumif aliqii.prout diftinguic 
concrafamofe 3C cdi(er,i(a >.[> dicat alicui aliquid coueiux 
re fecundano,c6 q> non conuenic ci fm coem vfum dC fz* 
mam.dC nomc dr aliquid fignificare fcciidanb,qti coiter 
6C vulgaruer dd famofc no intclligti pcr ipfum. Alio m5 
pocefi fumiifta decermina(io fecridario, prouc diftinguic 
contra 6m nacuram rcidCpnncipaIi(er,ira vt dicatalicjd 
inelTc alicui fecundario,quta non ineft ei fm naturam rcf 
6C princtpalicer:«3C nomen dtcaiur impropne,eoq>no fux 



Tcx.c,i, 



icrura.vcaia,guf eltinlocopercorp»,cflm eodem loco D mtf proillo,quodppnusfx: principaJi»fignificat:redpro 



cumccrporc.litgit vltimafphxraciTet inloco p ccntrt», 
quod cft tcrra,(ilc deberct clTe in loco terrx,quod eft ab^ 
furdum. Itc,fi vlnma fphxracflcc in loco p ccniru, auc 
cfTccin iplbccncro aucina]iquoalio,pcrdtuifioncmfuffi 
cientcm:fed uon cft diccndum,c{> ipfa fit in ccniro pcr ip^ 
fiim centrii, vt manifeftum cft:iiec in aliquo alio, qa nec 
tn aqua,nec in aerc,nec f aUquo aIto,ntfi quis fingacqua^ 
re&c. Iccm,fi vlcimafphxraclTec inloco p ceutrum, 
hoc clTct pto tanio:cia immobdiias cali eft cx fixionc 6C 
immobilitaccccncn,ua(|>immobibcas ccntn cfletcaula 
fixionis 6C immobdttatis caIi,hoc ponit a Commcntato 
re:fed hoc non pot clTe caufa,ga,fi tmmobili(as ccnni cf» 
fcc caufa qecis vel immobiluacis cali,auc elTcc caufa ma^ 
tcnaIis,quod eft ridtculQ : auc caufa cfficicns, quod cc eft 
dcnforium:qavnapnuationoncft effcLfiua al(enus,d£ 
Cti hoc ipfum nihil agit tn calii,ad quod fcquat tinmobili 
raacccli,nccrocdiacc,ncctmmcduce:s|a agctpropioquii 



aliquoalio.Sti'rdicoci>hxc dcierminatio per fc duplici" 
terfumit.vnomodoproco, quodcftp fui nacura,dCde 
ifto a^icur Pnmo Pofte. Alio modo accipif pro ipfo pro 
pnc iiuefic propric,i.f m vfum 5C bmofum modum,fiue 
licpropne,i.pnnapaIiccr,^ pi imo.Quod auciftis duo.' 
bus modts accipiac Cdmc(a(ni litas dctcrniinactoncs, f, 
per accidcs,&i p fc, patec in muliis locis.nam tpfc dicic in 
Sextohutus,cj>tranfmucacioindiuifibilisnon cftmocus Com.i», 
nifipacadcns,i.impropnc,nonfin famofitaic:qa coucr 
nomincmocus incelligtt cranfmutatioruccclTiua dLtpa^ 
iis.fcd non vulc diccre,c^ crafmucacio indiuifibilit fic roo 
tus per accidc8,t.non fm fui itatur3,fcd pcr altqutd aliud, 
pcr quid cnim aliud ciTcc ipfa mocuscno enim poccft elTc 
motus pcr muiacionem pccdcn(em,quia illa ceflac aduC' 
niencccranfniucacionc indiuiiibili,cum ipfa iranfmuta^ 
cio tndiuifibilis fic cerminus (ranfmucacionis diuihbilia 
przccdciuis.ergo cranfmutatio diuifibilts non eftm(x 
Iandu.fup.Phy, h f) tui 



(^VAESTIO 



QVARTI 



IX. 



Carlueftin 
loco nd p: 
pric ted tm 
proprie. 



Vbi cerli { 
pninum & 
f priiO^imu, 
Tez* c»ti. 



Tenct hscc 
propontio, 
qn pdicaf 
dc CJtirjto, 
&caaliquid 
iraiatKC* 



tuspcriccickn$,i.peraliquidaliudi ruanacura,quod ci 
acctdarifcdeftmotuspaccidcns impropric, no propne, 
quia nomcn motus no llgnificat eam fm coem vfum ho 
rotnum SCf m famofitatcni^Ucet forte fm orduieni naiu^ 
rx rci pnncipalius figniticet cam,c6 qf ipfa ell flnis tranf^ 
rouca.ionisprxcedenits. Itcm,Commctator iniftolo 
co.commentoquarto fcnbitiftam propofittonem, Oc, 
quodinucnit inaliquo peraccidcs.inucnitur ineo.pprcr 
aliquidhabcnsillud j>erfc:modo, fiipfe reciperet ibipcr 
accidcns dC pcr fc ^m q> confyderantur mpofterioribus, 
hoc forte non habcret veritatcm:quta quxdam func acci 
dcntia fcparabiha pure per accidcs,qux nuUi infunt p fc, 
nec in Primo mo nec fn Secudo, vt curTere,6i ambulare, 
£CcomcJcrc,vtomncsconccdunt. vndc rehnquitur, qi 
ipfc accipiai pcr accidcs pro impropric, vt fit intellcctus 
fcrmonis eius,c]> omnc,quod iiuieiiicur in aliquo impro^ 
prie.inucnitur inillopcraliquidhibcnsilIuJ proprie:<3£ 
hoc eft illud,quod diatur,quod omncs traniiferentes f m 
aliquam fimilitudinem fe tran^ferunt Sexto Topicoru. 

His prjmilTis dico,c}>,cuni Commen.dicit coclum elTe 
in loco pcr accidcns non accipit per acctdcs,prout diftiiu 
guitur cotra pcr fc,de quo determinatur in Primo Poftc. 
vr,f.fituitcIlc>5iusc5cIufionis,i.{>coeluin iiullomodo pcr 
fe,nec pnmo modo,nec fecundo modo h.ibcat iftam pro 
prictatfjV^jaxcftclTeinloco.hoccnim nd video vdjtefTe 
quafdam rones przindudas.fcd intcndir, eft in 10" 
co peraccidens,i.non propnc,fed impropric,f. non cft 
tn loco f m coem confuetudinem,qua aliquid dicif eflc tn 
loco,quu in pluribus mucnit confuetus:qa frequctius dr 
fatnofum,quia pJurcs fic intelligunt.necputo, (]>ipfene'' 
galTcc eum elTe in loco p fe,i.pcr fui natura, imino per fui 
naturacftinIoco,i.circjaliquid vt vidcbit:fed df noncf 
feinlocoperfe,i.nonproprie,lv]uia.f.non eftin locofm 
c5cm famofam acccptionchuius, quodcftin locoee. 
coiter enim dC iamofe incelltgit aliquid clTe in loco canq^ 
in continentc extrmfcco,e6 qi talia locata func valde mul 
ta 6C nota nobis.ncc ncgarc ab ipfo coelo ce in loco^pric 
accipiendo,i.prmcipalucr f m nacurarei. immo puco, qt 
fm ordinem naturx rci prius dC principali^jd^ vcrius eft 
inIoco,q^ ifta mferiora locata. vnde volo dicere, c}> vltt^ 
roafphzracftmlocofccildjno& poftcnusin ordine co 
gnitionis noftrx,ita cp poftcrius fuit nobis notu ccciuin 
ciTc in tocOjC^p alia efTe tn loco,cum f ni natura rei eft ^ con 
uerfo,r5primicft,quiacdiorafunt nobis priusnoca. r5 
fecundieft,(]acaufa naturalitcrprioreft caufato. Dicere 
tgit faluo meliori iudicio,c^ Commen.vnt ifta dtftiniflto 
ne de pcr fe 6C pcr accidenb pro ifta diftinvTcionc primo et 
fccuiidario:primoafic &t>.*cuiidanodicuncurmulcismo 
di8, vt diiftum cft. Siquis aut vclit ten?re,cj) coelum cft 
inlocopurcpet accidcs,foIuat rdnc»dCdccIaret illud:qa 
non video ad pfens.cum cnim calum habeat per fe mo^ 
tum 9m vbi.vc oes confltcntur, necelTc dt ipfum habere 
per fe vbi,flC per cSfcqucns pcr fe elTe in loco aliquo mo 
do.non.n.motuiloca1iteius dcberetdici mot* localis p 
fc,nifivbifaum,fm quod mouet,rcquircrct locumpfc, 
Nec valct,cii aliqui dicuni,()i vbi ipfius cocli non eft vbi 
nifi p<raccidens:hoccft mirabdc, quia ficut motus cius 
eft motus omnium primus 3C propriifTtm' motus,vt pa^ 
tei in Otftauo,fic rSnabilc cft,c^ etus vbi fit primum iibi: 
6C fic non dcbct e(Tc vbi folum per accidcs, fed per fcpcr 
accidcns enim non cft omnino pnus ipfo q fe,d£ (icut mo 
tusdus eftcaufa omnium zUof^ motuum, dC non pamci 
pat nacuram mottis pcr accidcns,fic ubiipfius ccelidebee 
cfTc caufa alioip vbi.Ec tunc arguitiir,qii caufa dC caufa^ 
tum conucniunt in aliquo,d£ comparant m illo ficut cau 
fad^caufatum,illud magisSC verius compctic caufxcp 
caufato:fic enim intelligenda cft propofitio Arifluin Pru 
mo Poftcpropcer quod vniiquodc^ tale 3C illud magts, 
dCinSecundoMetaphy.vauquod(]«tuiicmaximc ajio» 
rum,Fm <)> ali^s ineft vniuocatio, cum igitur ipfum cocli} 
habeac vhi^6C ipfum fuum vbi cft quodammodo caufji 



ubi caufariuum iftoi^ tnreriorum^ncuc dC mocut mocuil, 
videtur,cp vcrion modo compecic ci locus, vel elTc ui lo» 
coqpiftuinfcnortbus. Itcm,arguologiccfic,qiiad aa 
tccedeiu fequitur cSfequcns codem adduo vtrobic^,ad^ 
hucrequitur,PnmoPriorum:fcd fcquitur,hoc corp»cft 
mobilc localiter:ergo el^ in l(Ko:ergo addito pcr fe vcr(Vr 
biqi.adhuc fcquitur iic dicendo, hoc mouei localitcr pcr 
fc:crgo cft in loco pcr fc. Itcm, quando ad antecedcni 
fequitur confcqucns ex oppofito cofequentis fequitur op 
pofitum antcccdcntts:fcd fcquitur,hoc cns eft m loco pcr 
accidens pure:crgo non mouetur localiter per fe, vc pacec 
faris ex diifcis:ergo pcr oppoficum fcquitur, hoc ens mo' 
ue{localiterpcrfc:ergonon cftinloco pureper acctdes: 
fcdcoclum moucturIocalitcrperfe:quared«Cc. Icem,ar 
guicur fm modumcuiufdammagiftri,quo vtiturinqu{ 
ftione de gcnerationc formx fublibantialis, omnc mobtle 
localicer eft in Ioco:crgo omne mobile pcr fccft in loco* 
quia,fi fimpliciterad limpltcit cr,& pcr fead per fc : qua^ 
^ Te6Cc. Icem,iicut fe habet ens mobile pcr fc ad mobilc 
per fc localitcr,fic fe iiabct ctu in loco pcr accidcns ad mo 
bde per accideng : fed omne cns per fe tn loco cft mobile 
localitcrpcrfe:crgoomnecnsin locopcr accidcs,cft mo 
btlc lacaliccr pcr accidcns.Iftarum aucem rationum quae 
dam funt probabilcs,di alix funt fortiorcs. 6C forte ll bc^ 
nc infpicianturomnes inueniencur nccclTanx. Diccre 
crgo ad prxfcn^,faluo mclion iudicio,(^ coclum eft iii lo^ 
co pcr accidcns.non pcr acadens,vc per acadcns dilliit' 
guiturcontraperfc,led proutdiftinguitur cotra pnmo. 
contra primo dico,accipicndo primo pro eo quod eft c&^ 
fuctumvfitatum 3C famofum vtm plunbus coDtuv 
gciu.noncnim habct aliquod cxtrinfccum conttneniip.' 
fum:5Chocrcquiriniradhocct> aliqd lic inloco proprie 
fm modum illum, quo comuniccr 6C famofcmtclitgtiiu', 
6C dicitur aliquid elTe in loco:quarc 6Cc. 

Tuncad dubitationcsdc ccntro cum didcur, tuhil tSt 
in loco per illad,quod eft cxcrinfccii ab co:potel^ hic di« 
G ci,()>,fi eft pcniius cxtnnfccum 6C f m fubfil^cnnam 6C fe 
cundum coniincntta,ita nec fubfillat in dlo, ncc ipfum 
cdcincat,ncc incIudat,forte vcrum clTet.dC,cum dicttur, 
q> centrum eft quid cxtrinfccum a fphxra, vcrum eft f ni 
elTecxiftcncix:quianccfphxrauiexiftit cencro,ncc^con 
ucrfo.tamennoncftextnnfecumfm continentia, immo 
continct ipfum ccnrrum:licct non imntediate. Alitcr dici 
t\tr,<f nihil cft in loco per illud, quod cft cxtrinfccum ab 
co,ncchabcchabicudincadipfum infuo mocu &infua 
quiccc:modo,quamuiscctrumiltquid extrinfccuin ipfl 
vltimx fphxrx,quia no eft pars etus,ncc forma,ncc ma^ 
tcria,cii ipfa vlctma fphfra in fuo mot u habct habitudtne 
6C nccclTanum refpcdum ad ceerum.flC fimilitcr m fixio 
ne<SCquicte, vtdcdaratum cftpnustquare non valct. 

Ad aliam cum dtcitur,qti aliquid eft tn loco d^c. verii 
eft fi fit in loco pcr altcrum,canquam per fuum fubie<ftii: 
fed,fi cft in loco pcr alcerum,t3quam pcr fuum fixum, ex 
cuiusfixioncdC tmmobilitatc accipiatur altcri' iixio fcu 
" qmcs,non oportct fit in eodcm loco, tn quo cft illud al 
(crum:ficauccm e(i in propofito,vi patet cx dic(i$:qua^ 
Tc6Cc. AdaIiam,cumdicicur,aucclTctinipfomct cai^ 
tro.diccrcc aliquis,()> ipra clt iii loco.f.in iplo ccntro,i.cir 
ca ccntrum:d(C hocpcripfummct centrum fixuindCqutt 
fccns cft ipfi fphxrx caufa quodammodo cfTcndi circa ip 
fum. Ad cuius intcllec^um cft conf/dcrandum <^ Itcet 
corpora coclcftia 6C motores eorum nd funt propter illa 
inferiora conferuanda 6C gciicraitda primaria inteniionc, 
ideft tanquam propter fincm pnmo intentum 6C princt' 
palitcr, tii ifta intcnora generandadC conferuandafutlt 
quodamodo finis ipfonim fecundario intcntus, vt docet 
CommcntatorDuodectinoMctaphy.d^Sccundo Cccli 
& Mundicquault igitur ipfum ceutrufixum& quicfccs 
nonficprtmaAC principalis caufafinaiis huiut quodeft 
clTc in Ioco,vcI circa locum,fcd i coouerfo, lii potcft cflc, 
6C eft finis lecun(iariointcatut,tanqua iilud finc quo noa 

polTcc 



Com.ct. 

Scdo csr* 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



pb(ftt iprom ccelam moum ad gencrandum ifta infcno- eft aliquid quod cft menfbra 5C memim omHum atiorfi. 



ra:necetiam qmckcrcdC tixum«irc.Omnis enim mocu* 
requint aliquid fixum dC quicfcens, vt didum elt:6: pro 
bacurindc caulli motus animalium. 3£ Commencaior 
hic allegat & non eft aliquod corpiis fixum dC quiefccns, 
refp«i."tu cuius ipfum ccclum lotum variccur fccundu for 
mam 6C fecundum partes.f m formam <t fubieauminifi 
tpfum centrum.quod eft tcrra.qux iiunc^uam fimul lota 
moueturlocalitcr.vtpatct ex Sccundo CceIi SC Mundi. 

Etpcrhocadrauonem fequencemdiccmu«,cj>immO' 
bilicas fcu quiesA: fixio centri cft caufa ficuc finis tmmcv 
biliiatis ca-li.non quidem caufa finalis principalis dC pri 
nia,redquafifecundjri.i,5<:qu.ififine quanon:flC talcm 
finemnon oportetcflclimpliciter nobiliorcm orduatit 
in ipfum.df.quia caufa non prima nec pnnctpalis/ed (o^ 
lumfecundartj,poceft dicipaccidcsrefpcclucaufi prin 
cipalis 5^ prim a:, idco fort e dicerec aliquis, q> ipfu m cen.» 
crum fixumdilqiiiefcentcftcaufaimmobilitaiiS)^ fixio 
niscceli peracadens:& ficintelligereturccelumeirein lo 
co pcr accidens,id cft per caufam accidcnralem 3C (ecutu 
dariam,6£ non pcr accidcn«,prout pcr accidens difttngui 
tur a per fe dC per fui nat uram:hoc enim no poltenc vide-' 
re proptcr rationes prius tnduvlas, Ec praccerea Itcet noii 
concederctur,q> licet iHud quod mouecurper felocaliter 
fitink)Coperfe,cumtllud quodquiefctt per fe& perfui 
naturam videtur effe tn loco per fe ^m aliquem modum: 
modojipfum ccdum per fc quicfcit totum, quia non per< 
mutat locum fm fui fubtCiTtum, vt patct in Scxto liutus: 
6C in Ovlauo.quarcdic. Scd aliquis ficargucrct, fi vU 
tima fphxra eft in locopcr ipfum ccntrum, tunc curo ip^ 
iiimccntrum ficinloco pervltimam fplixram, fequitur 
dcprimoad vltiraum q> vbimafphxrafitin Icko per vi 
ttmamfphxram.cx: fic p«r fcipfam:quodutdeturfalfum. 
Et polTum' hic dicetf ,q> tinmo tpfa vltima fphxra eft la 
loco pcT fetpfam.modo prius diiTto^nec eft conira Anft. 
Bcc Commenratorero.vt oftcnfum eft. Vd diccrecur q» 
non fcquerctur:quiadiueriimode viitmafphxraeftinlo 
OopcrccntTum.Sieconuerfo. namvltiina fphxra eltm 
loco per cent rum,ianqua pcr aliquod,'! quo habec fixio^ 
Bcm&quietemjXnacaufa fecundarta intcnttonc intcnr 
ra,necprtmauecpnr.ctpali;fedipfum centrumcft inlo^ 
co pcr Iphiram, tanquam per primum contincns, dC taa 
quam pcrcaufam primamOC prinapalem corptorea fox 
iuhft3iix,&: fuarum naturaltumdtlpo(uionum:6i: ficno 
Dabitado, codem modo.ideo &.C. Oubicarct auccm lunior, <{>, li 
vltima fphxra cft in loco pcr ccntrum,c6 cf cx immobil» 
tace ccntn accipitur immobilitat citu, fic5: alix fphxrx 
erunt inloco pcrccntnl propter candcm caufam.naom^ 
Bis immobtliias fphxrz eft ciuodammado cx immobili^ 
utccctri,&: fic vnaquxcpfphxracfttnlocopcr accidcs: 
9C ni omnis alia fphxra,prxter vltimam,eft in loco p fc, 
c6 c)> eft in aliquo corpore extrinfeco ani bicntc 6C contiv 



Tex.c*B« 




Xnt. C.K. 
Tcx.c. ti, 
Obicdio. 



tn DuodeamoMctaphy.igiiurin generc locaionV.fed 
nopotcft eflealiudingencrcIoc.itorum,quod lit metrii 
OC menfura omnium aliorum,nifi prnnum mobiV, vt ta 
videbisinducendo,i>: tuconfyderabis ctrca hoc.tx pro 
pofitione verap fepotcftne fcqui propofitio ncccflano 
vera per acctdeMs.& fcquitur coclum cft mobilcergo coe 
IumeftinIoco:5Cprima quidem propofitio eft vera fm 
oes:quarcnondCc, fccunda, quauisinccr omne^imotus, 
motuslocalisfitnobilior 6C famofior, non riinonuscft 
necfamofius nec magis confuetf) dia vltimli fph.xrS mo 
ucrilocaliterqpc{tcramobilia:imoicoiierfo. .fiCideond 
oponet ipfam ee mloco fm cocm A: famofum 5:cofuetii 
modii efiendt in loco,(]> Arift. dtcit calu clTc in loco fm 
partcsitcllexitdccctloproipfovniucrfo toto corporeo: 
fcd non tntdlcxitdc fphxra vlnma.vt putauit Thcmift. 
Q.VAESTIOX. 
B An VitCKKm effe fu ncceffjrhtm. 

Onfequenterquxritur circa capitulumde 
Vacuo,prtmo,Vtrum nccclTamim fit ciTc 
vacuum. Arguiturprimoq> lic.Quia,fi 
nonc/Tct vacuum,noncoiitingcret aliquid 
moucn localaer: quod eft mamfcftuin w 
polTibtJc.5: prohaturcdfcqucniia:qui.i,fi aliquid inouef 
localiter,aui inouetad picnum,^: recipttfnpleno,aurad 
vacui"t>3c rcciptt tn vacuo.non prtmo modo:quia lic duo 
corpora fimul elTcnt in eode loeo, quod eft impoflibile, 
vcliabcturiniftoquarto:quared^C. Itc,finonelIcc va ******** 
cuam,non(>olTet fierirarefaifcio,iieccodcnratiocorponr; 
quod cftinconucuicnsdCcontrafcnfum. SCprobaccon' 
fequcnua:qUta rarcfaifiio fit p lioc,q) aliqux partcs pexi 
ftcRtcc incorporcfegrcgani A: mouctur, SC partcs rcma 
nentes fiunt magis diftantcs ab inuiccm mcdiate vacuo: 
fi enim in ipacio aliquo fcgrcgant illx partes, rcmancbir 
C aliquod corpus nacuralc 6C fcnfibilc, lunc illud corpus c( 
fct xquc groifum dC denium,licut prius et ar. Condcnfa^ 
ttoautemHipcrhocq>parte9corporii fibitnuice appro 
pinquam:quod n5 poteft fien mfi fubtn^rediac vacuum 
^exiftcnsinccrparces.quarc&c. Itc,li vacuumnonef 
fcc.nonpofrct ficn augmentatio : quod eft inconuenteni 
manifeftum,dLConcranacurii animalium. ACprobaccon 
fcquentia:qa augmencatio non poccft ficri nifi aduentetc 
aliquo corporeo,vt dr in Primo de Gencracionc.illud au 
temcorporcumaut recipicinpIeno,5:ficduo corporad 
mui eTunt:aut rcciptt tn v.icuo, 6C fic habet propofitum: 
quare 6i:c. Itc,in vafe habente cinercs recipitur im de 
aqua, vt in vafc iine cuxcribus cxiftcntctfii: hoc ipfi dicc<> 
bant coniingcre pp vacuum incxiftcns in parnbus anc^ 
n8:quarc 5i:c. Itcm.argucbat quidam anriquorum qus 
bufdam cxpcnmcntis.Quorum vnum cft,c]j tin de vino 
recipir in doIio,in quo funt ^trcs^ficut fi clTcc fiiic vtnb': 



Tex. c, Bi«, 



ncntcipfamtquaicidemcorpuscritin loco pcrfe&:pcr quodnoneilctnifiinilliscfrctvacuumintcrceptum. 



RetpooCo, acadcn8.Fortedicenduro,(]>non eft inconueniens rcfpe 
ftudiuerfoHr.fcdrcfpetrtueiufdcmcfret impoiTibileeode 
modaHxc funt.qux dcpropofita quxrtione congrcga* 
rc potui:qux,fi non fufhciant ommno, tfi diligens cxqui 
fitor cx bis capcre pocerit initium pcrqutrcdi 6C inucnien 
dt veritatcm completc. Hanc autcm quxftionero pQ 
faciktatem doclrinx iJIoiv,inquthu« dcnouoonturPhi 
lofophia naturalis diutfi in t na.Pnma fuit vtrum vlttma 
fphxTafit inltx:o,fit ibipofui duas conclufioncs. pnma 
fuit,c{> eft in loco.fccuitda tj> no cft per fc, &. expolui quo 
modo noneft per ic.Sccunda quxftio fuit.vtrumipfa vl 
tiroa fplixra fit in loco per acadcns, 6C diftinxi de pcr ac 
cidcns.>t fcnptii cft.Et pofui duascondufiones,f m duo 
sncbra diftmclionis huius dctcrminationiB pcr accidens, 
6C probaui,<.> non cft in loco pcr atcidens tllo modo, fm 
€f per accidctis diftinguitur contra pcr fc.Tercia quzftio 
(uit,vtrum vltima fphxrafit in loco per centrum.Poftea 
eccurrcbauc pithi quzdaoi niotiua.ui ynoquotj;: gcnae 



orPotiTVu arguitur au(flontacc Anfto. 
CONCl. VSIO. 
Vacuum efTc ncccQjrium non fulum eA,red falfum 
&inipol'ibilc. 

INtelligcndum, q> qmdam antiqaoruro Philorophcv Opinioafl; 
nimpofuertitellevacuuminrebuspropter ractones tiquotum, 
prxdi<rcas.d£dixcrunc vacuumcfTe fpacium fepara^ 
tum ab omntbus corporibus,di: virrucibus naturaltbus, 
6C a mocu.Iftud autem ^Mcuum quidam dixrrunt rlTccx 
cra corpora naturalta^Si: dtftinguens abtnuicein ipfa cor^ - • 7 

poranaturalia dC fcnlibilia,3i: infinitum ciTc talc fpatium ^ 
extracoclum. Alij dixeruntvacuum imbibitum velii»' 
cxiftcns corportbus naturalibus mtcr parces ipforum, 
dC per hoc neri condenfationcm 6C rarcfac^iioncm. cum 
cntm pancs corpons pcr vacuum diftantcs appropttu 
quant k inuiccm replemcs illud vacuum,vcl etiam,cum 
dcforis ingrcdiatur aliquod corpus in tlla V<icua, tunc * 
dtccbaoc corpus condcnfan 8C infpiftan. cum auicm 
Iaadu,fuj!.Phy. h %liqu{ 



QVAESTIO 



QVARTI 



Tejr, c,*s. 



lntetei,tx 
qbuf mini; 

componif , 
proportio 
pnlU c<U 



9U. 

Toc. c»i* 



TcxtC,7H 



aliquxpartesclabunturfli fluuntflt recedunr, & rema' £ 
nctrpatiunivacuum,quod occupabanc,itaq>partes dt' 
ftanr ab inuiccm pcr iprum vacuum, fic fit rarcratftiodC 
fubttliaciocorporisnacuralis. IfluJcc rpacium feparacu 
diccbanc clTc cotum corponim nacur.Oium : quod ,pbanc 
rx immobilitatc loci.cum cnim locusnaiuralis dcbeac cf 
fc inimobilis,vt ct Arilto.as concedic:nihl aucem in rc 
bus corporaJibus vidcbjc elTc immobile,nill /paftum fe 
paratum a vircutibus rcnllbilibus dC nacuralibus:idco di 
xcruntcale rpaciumclTelr>cum,iia q<fm eos idcm cft rca 
Iicervacuum,d^ locusdiftcrcns lolum rSne fcu modo^Il' 
lud cnim ipatium cfl \-acuum, dum cfi fine omni corpo^ 
re naturali.Ec dicitur locus.cum elt rcplctum 6C ocaipa^ 
tumcorporenacurali. Scdiftam poflcionem tmproba 
wit Artft.in liccra pcr r5nes mulcas^qux eranc rones pofi 
tionis. Etideo diccndum aliier bicuiter ad quxfiionc» 
non eH pofTibilc efTe vacuu flmpliciter. Q^uod probat 
ronibus Arill.in Iircra.quaijt vnj cft ex illo tundamcto, 
quod ponebani tlli anciqui.quia,fi rlTct vacuum, motus 
localis dcbcrct ticn pcr ipfum:propter hoc enim poneb ji 
ipfum, vt ocs conccdcbat.fl igicur proh.uum fucrtt, q> in 
vacuo non polTct Beti morus localis,fuiTicientcr oflrfum 
crit vacuum non cfTc. Oftenditor auccm fic fl cfTct va 
cuum,d^ in ipfoficrct mot'localis,oponeret illum motu 
fitn in inftantt:d^ hoc clTc impolTibilc manifeftum cft 6C 
concefTum.confcqucncia probat:quia in moctbut,q funt 
pet mcdia.proporcio mocus ad monl tn vclocicace dC tar 
ditatc eft fm proportioncm medp ad mcdtum in fubttli' 
tatedCgrolTitie,icac)>f m eandcm propornonc vnus ino 
tus eft vclocior alio ^m q> maior c fubtilitas vnius medi) 
!l rubnlitaccal terius mcdij.vt fi acr eft in duplo fubcilior 
ipfa aqua,& bcilius diuiilbtlis &C pcnctrabilis,tiic mo 
tus faiflus pcr aercm crit in duplo vclocior Q motus facTt* 
peraquam,fimiliterarK&inaliis.nuncau[c ip(iusfpatt) 
pieniad fpacium vacuum no cft aliqua proportio in fub^ 
tiluatcdCgrofTitic,ncccconucrfo:quod probat Anft.qa Q 
oc,quod cxccdit ahquid 9m aliquam proportionc, com^ 
policum eft ex ipfo,quod exccdtc,5(lquodam alio,in quo 
vel 9m qf cxcedit,vt manifcftum cft in quatitatibus.qua 
tuor.n.quxexceduni tria, compolita funtex mhuty 6C 
vno:flmiliteraijt dC in aliis.vnde quaiuor nullam fipor^ 
tionemhabent adnihil, quianon compwnuni cxnihilo. 
ce Gmiliter linca nullam habct proportionem ad punifcu, 
quianon componitcx punLlis, vidcmonftratum eftin 
Sexto huius.& in Librodc Ltncistndtuilibtlibus. Cum 
igitur vacuum non fic compofltum cx pleno, ncc e Ctiucr 
fo: requit,q> vacui ad plenti nulla eft proponto, ncc i con 
ucrfo.ergo mocus fai^us pcr fpatium vacui nullam habe 
tet proporiionc ad mot um factum per plenum, nec i con 
ucrfo,quatum ad velocitatem dC t jrdtcaiciu. Auc tgicur 
mocus ille per vacuum fieret in rpc,3ut in non tpc.li in tc 
pore,hoc cft impolTtbilc:quta cuiuslibcc partis teporisfi 
nitiadaliudtps finicum,eftaliquaproporno,vtmanifc' 
ftum eft cuilibct intelliKciiti. dC flmilicer, cuiuslibet nKV " 
tus finiti tn tpe finito eii aliqua proportio ad motum fax 
iflum in alio tpc finito vclocitacis 6C cardiutis : quarc, (i 
morus per fpatium vacuum ftcrec in rpe, quancuncunc^ 
modico,necclTc clTct iprum habcrc proportionem ad mo 
tum fa^tum in plcno:quod efl tmpolTibilc,vc dcmonftra 
tum eft:quarc dCc.K elinquitur ergo,q), fi pcr vacuum ef 
fct motus,efTec in non tpcquod eft manifcftum inconuc 
niens 6C tmpofTibtle:quare 6Cc. Item, aiiam rdnem po 
nit Anft.ex partc vclocttaris 6C tarditatis motuum, du>« 
ccndo fiJV ad vnumimpolTibile CtcM mocuslocalis ncrcc 
in vacuo,fequcret,q> vnum dC ide mobtle polTcc pcrcran 
firc pcr fpacium vacuum,dC per fpatium plcnum in {qua 
li tpe,quod eft manifcftum tmpolTibile.qa fcmpcr fpatnl 
plenum corporc naturali magis dcbet relifterc mobih' qi 
vacuum,quod nulla habct coniranetatcm ad mobile:Sd 
probacconfcquencia.ponamus.n.qificucduo medtaple 
nacorpocibus Daturalibu*,quoipvoum fit fubtiliuf 6Cal 



terum grofTius, vt acr eft rubttli> medium fit aqaattfie 

mobilc quod mouebat pcr aerem vcIckius mouebit,qp d 
ludmobilc,quodmoucbitpcraquam fmaliquj propor 
iioncm.6^ llt gr.tciacxcpli proporttodupla:ita<]>mocus 
pcraercfli pcrfpatiuin v nius horximotus atupcr aqui 
iii per fpaiium du jit: horarum.firr ergo,n ponatur q> pcr 
fpaciumvacuumiiatmotustlliusmobilisin aliquo tpc» 
tllud ips habebit propornonem dctcrminata ad cps, pcr 
quod fit motut per fpatium plcnum acrc. ponam* igirur 
iltud cps menfurans mocum ta^flum per vacuum cfTc qua 
dniphccm parcem cpis illius,in quo fic mocus pcr acrc.fl 
igitur inueniat auc poiiacuraliquod fpaiium plenumcor 
porefubcili,cuiusfubtiIitas cxccdit fuhrilitaicm aerisin 
cadc proport ione,in qua ips excedit tps,f. in quadrupla, 
iraci>ncinquadiupIofubii1ius aere,quemadmodum tps 
mcfurans mocum fac^lum per aeremcft quadruplumad 
i6s mcnfurans mocum fa^ftum pcr vacuum, cunc mocut 
ncrcc pcrilludfpacturapleniiinquarta parte illius cpis^ 
in quo ponebac fieri motus per aere: fed in quarta parte il 
lius tpts poncbatur iicri motutper vacufi. cum crgo ocs 
quart( eiufdcm quaiitatis libnnuice lini xqualcs, fcquit 
inconucniens ^du^Tum. Ecconiirmat racio, dcclarado 
coiifequennam:qaaddittoad vclociiatem fit fm additio 
ncmad rubtiiitatcmedi^inigir ahquodmcdium plcnuin 
iit tanto (ubtilius acrc,quanio tfta mcnfuris mocum pcf 
arrem eft maius cpemcnfurance moti1 pcr vacuum,cuDe 
incadcproportione vclocioreric moius faiflus pcr illud 
fpaiium nioiu fav^o pcr aercm. 6C flc fcquii, q> tn xquaii 
cpe ficc nioius pcr illud fpatuimplcnum fubciiifriniocor 
porcdCpcrvacuum:quod eft impolTibile. Mulcas altaa 
rdnes inducir Anft.in htera dcftruentes vacuumifed^qa 
ocs funt fattsmanifeftz,dC factles inrpicicti Iiccram:ideo 
non ponocas pp brcuicacem. Concra iftam ronem fc' 
cundamobijcic Commcncaco:quia Arift.vidcrineafup Coib.is« 
poncrc vnum falium impolTibile, quod nocft datum ab 
aduerfario,f.q> polTei tnueniri aliquod tps, cuius fubitli^ 
ras tntiTi cxccdit fubulicacem aeris, inquantum tps meti/' 
furans motum fakfcum per aerem cxccdic c^s menfurana 
mocum fa^cum pcr vacuumihoc auccm force non eft pof 
fibile.impoiTibile enim cft tnuentri extra anima aitquod 
corpusfubcilius ignefubtilttas autemipiiusiguis noeft 
tn cadein proporcioncmaior fubtilita'.c aeris.tn qua pro^ 
portione tps incnfurjs motuin factum per aerem cft ina^ 
•uscpr menfurantc moium fatftumper vacuum. Ad 
hoc rfidet Commen.cp fubtilitas poteft confydcrari du^ SabStttkt' 
plicitcr.VnomodohTifcd£ abfoluce, Aho modofmq» confyderat 
eft fubcilitas alicuius corpons dctcrininattnaturalis: &1 duphatrr, 
pnmo quidem modopoteft inceliigi in ipfa proccfTutiA 
iniinicum^vxdiciCjita <f qu.icunqt rubtilitaccdaca no rc^ 
pugnac lubtihrati elTc pcrlc^tiorem quantum eft dc fc flC 
principaliter:fcd fm q> clt lubtilicatts talis corpons nacu 
ralis determinati.llc ci rcpugnat procclTus vltcrior in iiv 
finitum.6i:excmpltticacinlinea,cuiFmfc nibil repugnae 
diuidi in iniinttum,fed repugnat ci inquanrum acrca aut 
ignca.Et,quia ifta propoflno cftpofTibtlitjf. q> llt fubctll 
tas maiorquaalq; fubcilitaccfmq» fubttlicascft,idco cx 
ra non dcbec fcqui aliquod impo(ribilc:d£ hoc modo dc 
clarationismultocics vcitut Arift. qiTinon ponit falfum 
9m q> cthmpolTibilc,fed fm q> eftpolTibilc. Scd h(crc 
fpontio non videtur bcnc ■':imcicns:quia propofitio e im 
pollibilis.qri prfdicacum repugnacfubicAoracioncdfij 
propnx 6C fpeciticx,quantumcunq^ non rcpugnacci ra^ 
lioncgeneris.vtiftapropontiocft itmphcticr impofTibi 
Iit,f.homocftirrationalis:Iicetnd repugnerhominirone 
animalis,f.eiTcirrr)nulc:5i:dcbcrcciftuaponitnee,quod 
homo fit irra;tana]i$:quia necellano fcqueretur impofe, 
f.q> limul liomoelVct ronaiis dC irrattonalis. Quauis igit 
ipit rubciliiattvel raritaiifmfctpfam, vel rationcquaeft 
fubnlitas vei raritas corporis mobilis abib-acTtc no rcpu> 
gnct proceiTus dC inieniTo in tnfinuum:quuramcn rcpu^ 
gaatciranone,quacft calu naiurx,pucaignts,racion« 

cuius 



i 



• 



Q.VAESTIO 



PHYSICORVM 



X. 



60 



«uiiHranrMcfldetcrininataadniaxt(num:ideoi(la pro inconueaicns.Iftis cxperimcnris & c6fimili1)us vidccui 



<uip e*fe» 



poficto dik <nnplicftcr impoflibtlig,r.c|» raritas poflit inte^ 
di in inrini cum ipfa poiica in cllc nccelTario lcquiiur ex 
caimpore. Etlortcdicendum,i]»t6Anrt.procedic ex 
conccnionc antiquoi$,qui poncbanr uacuum elTc.ipfi.n. 
force conceircrunc vdhabueruntcdcederccx fuis dikftis» 
sf rarttas polTcc inccndi in intlnnum:quia porueriit for 
tnz fequunc nacuram matcrix:dC Hc, licuc maceria cft de 
fc interminata.fic formf func intcrmmar; i.non tcrmina^ 
ff adgradusdcterminatos:nccad pcrfe^tones dctermi'' 
naras. AliccrpolTctdici.adcuiuseuidcntiam confydc 
randum cft.<j>,cii alicjtJ coditionaJis crt impolTibilis, oc 
dlud dcbccrcputariirrtpolTibilc, exquo fcquicillam ciTc 
verS:modo,qHamjis titimporcrantatcmtntendiiuinfl 
fiicum,rn, fl ponerct pcr tmpol'e,q> ipfa tn infinitum .pce^ 
derct, ifla elTcc talfa,q> moius ficret in xqualt tpe pcr fpa 
♦ium plenil flC pcr vacunm.ita cj> tila codinonalis eft pof 
fjbiIiscurtHioc,c7»fuiiantcccdcnscftimporc,f.irta, fira' , 
fttas proccderct in intinitu.motus localis ficrec in atquali ■ 
spc pcr Ipsrium pktium.^ iJeo ois propofitio ett impof 
Ubilis,adquaKc;ciIl)riorequcrctiftam hypothccicu elTc 
Veram.modOjfinedubiojfi poneretefre vacuii, vt antitj 
pofuenit.t3f in ipfo ficrec motus localis,tunc fequerei,» ; 
fi ranras procedcret tn infinitum,motu« localis poflet ne 
rifidc.nraqffequercftllamhypothecica ctTe verani, qux 
tii eftimpofribilisomnmo:^ hocfuffictc Arift. ad pro' 

tanduni N^acuum iionclTc,v: lUiponcbanr. Sed aliqui 
cigantpcr quxda cxpcrimcm.iad probJdum vacuuin 
efTe.Quoittvnum eft.ponaf q> duocorpora planilTimaet 
rccftifliiuaAbunuicemconiunganf&appIiccDt tah mo, 
if inur ea nd rcmaneat aliquttaer incermcdius:quod pci 
pue con lin gc rc: ,fi »'nu in corpus planii fidrtc^tumappro 
pinquarctur iiipcrficici aquxpUnar, fine medto aliquo. 
deindccorpus fupcrius exiftcus clcuarcf dC fepararef ab 
inferiori f m ocs partcs fuas fimul &. jqualiter,cunc nccef 
ilceft.fiaerfubingreduturintcr iftacorpora,C}> priusin^ 
crec fpaciura propmquum lacct tbus d£ excremuatibus lU 
lorum corpoj(t,^ paueniatad inedium:dd ficintpe illo 
illud medium crit yacuum oranino. Icem, ponac c;^ fiac 
va8lacumA:groirumtnfcrius,&benc fbisfium fupen': 
& in pjrte lirictafit forainen paruum,in partc verolata 
jfint inulca forjnBina,6^ illud vas immergai iii aqua,ma^ 
Iiileftumcft.qjimplebif aqu3;poftca,cuinencimpIctuni 
aqua.obftruatpcjfc/iiflinjc foramen fuperius^&extra^ 
j&acurdeaqua:tuncquzro,anaquaintllo vafe contcnta 
cadct&exibicperforammavelnon : fiexibitdCcadccQ 
ioramina,ergoremanebitibi ipatium vacuii, inquofuic 
aqua:quia^uniforarocnfitomnino obftrusTtum & va« 
rfitcomp.i(rtilTiraum,nonpocerataer fubintrare.fi autdi 
cerct ur,(^ aqua non cadcrct ncc dcfccndcret deorfum per 
forainina,tnconucniens videretur,tj> graue non prohtbi^ 
tum nonaioucretdcorfum,fcd ftarct:quare&c. Itcm, 
ponatur^ tn aliquoxufccompai/ctlTimo<3C fortifTimofic 
vnum folum faTamcn,&: in illo ponatur os foUis : & tpfa 
follis nullum habcat foramen in altquo laccrti fuoqi:cunc 
cleuemur 6C fcpararcntur laccra folltt.ciic quxntur^^-crii 
acrexiftensin illovaremprcdiacurfollcm auc non.fi fic, 
«rgovasremanet vacuuni.fi non:crgointcr laicra follis 
ad fe inuiccm diftaniia erit vacuum. quia pono , cj> follia 
fit omniquaqi fic obiuraca 61: conclufa dC cdtinua, q> nul 
lum corpus poflii in eam ingrcdi pcr partcs extenores,ec 
q> fic applicetur illud os follis ad ipfum vas niiil poftic 
tngrcdi in ipfum vas pcr fuum foramcn. ltem,implea{ 
vas fortiflimum dC copa<fiilTimum aqua calid3,et poftea 
obftniaf umnino foramen ipfiu8,vcacr non potTic tncrx< 
re: tunc cxponaf illud vas plcnum aqua frigori ioFXifTimo 
rfnhyemc.illa aquacoiigelabitdffiecminons quatitacis 
£p pnut:quare,cum aer poiru fubiiurare, vr c^ aliqua 
^ars illius fpari) rcmancbic vacua poli cogelanonem.na, 
fipoftcon;;clationemipla aqua occuparet xqualemlo^ 
ieuBi,vt pnus:tuncip(anon (ilct nuQor ant^ quod eft 



conutiKt necctTano vacuum llt, vel clTe potTir. 

AD pnmam ronem,cuni dicttur,q> moc^localis dicr RnCone*. 
dicendum,q> immo,fi vacuum clTct,iiul!um corpus * 
naturjlc polfct in co moueri : quia.cum ipfum uacuum, 
fi enet,eftet vnius difpofitionis in omnibus futs partibuv 
nuilam habcns diuerfiiatc virtutuni naturalium, v t ma>- 
niteftumefi,non elTctaliquacaufa, quarecorpus exiftca 
intp^o moucreturadvnampartcni magis quamad alij: 
&idco,fi moueretur,aut moucretur fimul ad ocm unam 
pariem,aut ad nullam:non ad ocin partcm fimul, vt ma^ 
niieftum eft:eTgo ad nullum.dC fic moueretur &C non mo 
ucrctur.£t,cum dicif,fi aliqutd inoucrcf dCc, Dicedum, 
q>,cum aliquod corpait;,qu{ funt hic,mouetur ad aliquc 
locum,ilIe locus erar prius occuparu s alio corporc, 3C H' 
lud cxdit aduenientecorpore,qu6d mouerfed non opor 
tet calem cetTionefid moium localc peruenire vfqt ad cce 
_ Ium:quiapoteric fiencondcnrniio medii,inquod fitmo 
* ius:5cficilludcorpus,quodcedit,ingredit partcm loct, 
in qua erac illud corpus ante condcnfdcioncm:quare non 
valecracto. Seddubicachic:quia condenfacio aeTisn5 Dubitatio« 
vrficrinifipcrfngidicatc,ficut rarefatfiio per calidtraie: 
niodo,cum aliquod corpus moueturin aere, non vr fierf 
tanca frtgtdicas,qux poitec codenfarc ipfum aerem,SCp 
condenfactonem reducere aliqd acris ad quacicatcmtau' 
to minorc,quant3 cft quantiras corpons quod ccdit.Du 
cunt aiit altqui,(|> ift.t condcnfatio no fit i fngiditatc pro<' 
prtCjfcd i natura vl'! lugicnie oC tuitance fubintrationcni 
€i penetracionccorpom.In(]uirc auccde hoc vcricaccm. 

Ad aliam,cum dicit,q> altccr non cfTcc cddcitfatio diic. R,ri>onrto 
folutionemhuiusroniseft confyderadum fmAnft. Cotr.irioi.' 
c^cOcrarioipeft vnaSCeademmacerufubietfla, vtcalidi cDeadcma 
6C irigidi,ficctd^hamidi,iia()> maceriaexiftens fubvno trrij. 
contrarioK eft in pocctia ad alteic, vt patet ex Primo hu 
ius,6CcxPrtmo,5CSecundode(jenerattone. Confy^ jj**^*"* 
C derandunict(t>,cumaliquid generaturex poccntia ence • •• 
fic a<ftu ens ab »<Ru eme,ica c)> acqutfitio form ( cutufcucp 
noneftpertngrefTum uel aducntum altcuiuccorpons ab 
inirinfecoingredicncisinpaiTum,d(:adducetis fecumfor 
mam tllam,f.pcr eduvfiioncm 6C iranitnutarionem de po 
lenita m actii.Et pp hcK dictc Cdmctator in Duodecimo 
Mctaphy.c}>agensvei)tapud Anft.noncongregacinter Coia,»t» 
diuerfj,fupplepnusfeorfum cxiftctiaA: diumm, fediraf 
tnutando matenam exirahit illud c]^uod erat in potcntta 
ad 3(fium.vc,cum ex mmon calido lu magis calidum,no 
oportct <f adueniac ipfi fnbie(fto aliquod corpus calidum 
<)uod prius nonerat tbidc:fed fubieaum exiftens fub tm 
perfetfuoricaliditatecftin potentia reccptiua cahditaiiB 
pcrfe(fnoris,6C ea recipit prxfentc caJcfacienie. fimiliter, 
cum ex maiori circulacione fit minor circulatio, hoc non 
fic per tngf cfliim altcuiut corporis circularis,quod pnus 
itonerat:nccppcrhoc,(]> aliquapars incuruaretur,qux 
priusnoneratcurua,fcdmodopdtifto,f. percxtra^ione 
depocenriaadaifcil.fimiliieTigitpoceftconnngereinpro 
potlco.cum enim ntf 9C denfum fint fibimuicc cStraria, 
cadem eft vtriufc)! matena,qux cxiilcs fub vna iftarum 
formai^ eft m potctia ad aIiam:SC ideo,fi poft vna iftarii 
formaitt dcbet generan alia,nuoportct(]> liocfiat perin 
grelTum aut reccfllim alicuius corporis vel aliquoiQ cor^. 
porum,vel et per rareiadioneni ab ipforarefa^tibili vel 
condenrabiii,qux quidem corpora ingredianiur m yz^ 
cuum vel exeanc ab tpfo.Si entm condenfano fic fierct {> 
vacuutn,(^ aliqua corpora fubmtrareiu in vacuum, aue 
Corpus no condenfaret vbic]i,aut pcr totum et vacuum: 
quoi^ vtrimq; cftincoueniens.contingit.n.aliquod totii 
cSdefarif mocs fuipartes,6Cfirrrarefien:fcd codenfacio 
fit p hoc, (j> fuhiecifi exiftcns fub raniaie dC in potenria Condenfa* 
exi{lentaddenfitatemrcducifaddenfitatc,6C^ conucr- tioquo6t» 
fo.ficergoexaqua ficaer perhocquod eadem materia 
numero,quxprius eracfub fbrmaaqux,fit fub forma 
aeiis,auc e conuerfotfic in propofiio cx denfo fit rarum (j 
landu. fuQ.Phy, h iiq hoc. 



QVAESTIO QVARTI ^Jtt*^ ' 

\toc,rp eadeni matcrta,qux prius erat Aib fonna drailra £ c(ret,q> ocs pams {Tmul tpe feparareniur ab inuicem, (C 



Augmrnta 
tio quo Ht 
non cxidii 
lcvacuo» 



Ad po£tio 
nem vacu» 
pp rxpcn; 
jncnU, 
Jcx,t,nt, 



ns,nt lub rantatc:quarc non oportet cHc vacuum nec ad 
rarcfatftioncm,necad condcnCitioncm. 

Ad rattoncm dc augmcnto didc Artft. illa fcip&m 
tmpedii: tunc enim ratio dicttur fctpram impcdirc, cti ip/ 
faaccipit aliquid cx quo fequitur oppNsncum eius, quod 
tntendit concluderc:modo ilcclt hic.nam, (i augmccatio 
ficrctpcrvacuura,tunc,cumaugmentabilc augmcntare 
tur pcr cotum ct in coca profunditatc,nccen'c elt qi tonim 
fic vacuu:quod eft impoiribile,dC tmpoiribile eft q> aug- 
faencacio fiat p vacuum.Quo autcm fiat augmetano ad- 
ucmcnte alio corporco,dC tti in corporc quod augct non 
oportcac prxcxiliercvacuum,dcclaraduineilin Prtmo 
dc Cjcneracione. Ad przfcns autcm dicamus, cf corpua 
augmcncabtlc habetinfcquxdamparuaioraminaplcna 
quodammulcum fubtihcorporc, vc acrcauc fpincuali'- 
quo:S(: illudcorpu5rcccditaducnictcnucnmcco:& ti'ic, 
cum nutnmcntura digcftum applicatum eft latcnbus il' 
lorum forammum,vircu6mcmbnagittn ipfum,& con- 
uemt ipfuin tn fubflanciam fuam,& dctnde totum aggre 
gaium cxnutnmcnto&parte,cuivnitur,cxtcnditurad 
inaiorem quantitaicm, dC Cic di augmctaiio. Simdircr 
ratio de cincribus impedit fcipfam. Nam, fi proptcr va' 
cuum contingerct q» vas habes in fc cincrc* rectperct tan 
nwidcaquaquantum linc cinenbus,cunc oportem,c^,p 
cum habct cmcrcs.clfct ita vacuum, vt cft finc ancnh^, 
ua,q> cincrcs nullam partcm fpatij occuparcnt. nam qua 
cunt^ {pitf) pancm poncrcnturoccuparc aui aqua nu rc 
apcrcfurtn illa,autduocorporafimulcrrit:quod ipfi nc^ 
gabant.di^ fic rano illa corum fcipfam dcrtruit.Commcn 
tator antem dtcit,q> ipfc no futt cxpcrtus dc ifto accidcn> 
te.fcd,fiitacll,caufahuius pote(lclTc,quia,cum aquaim 
ponit vafi habenii cincrcs calido«,tunc aqua illa corrum 
pitur,S£ rcfoluiturinaercm,&exiteuaporado:A^ ficn5 
rcmanct ibi cota 6C xqualis aqua,ficuc (i finc cincrdius cf 



xquahtcr pp fugam vacui.cofydera circa hoc, quia fati», 
cft pulchrum.iorfan iUa poficione fa^fta nunqu am fcpatA 
rcutur dia corpa ab inuicem,fcd pofitto diccrctur impof^ 
fibd». Ad altud diccndum,q> dla aqua non potcrit ca. 
dcrcper foraminamfertorapp caufam ditfU.fcd quid dc 
tincbitcac^dicitur^q^naturavris non pcrmitccns vacuQ, 
quod necclTano contingerci , fi cadcrcc illa aqua : minu» 
cntm malum c(l,q> aqua dctincac ibi furfum qi fiac ibi v» 
cuum.vcldicat,q>dctmcnsUla aqua ciTct illud obftruct 
foramcn.vcl pars vafis prohibcns aercm ingrcdi. Ad 
aliud dico,q« illis fuppofitis,nunq^ aliqua virrus clcuarec 
latcra follts.ncc ab inuiccm fcpararct.fcdqd prohibcrcc!', 
natura vniucrfalis pp fugam vacui. Similiccr ad aliud 
dico,c^ illud VJs frangcrccur aut nunquam aqua mcoc5 
gclarct iUo fuppolun,r.c}> (it itacompaiflum if nulla pits 
acns poffic ingredi.Hxc dicuncurad illa expcnmeta,ncc 
audiuimcIiora.Quxautcmficilia vniuerfalis naturafa^ 
cicns tllas prohibtcioncs, non eft pcnicus raanifcftura. 

Acddit aiitcm diccntibus vacuum efle taiv 
quam nccclTarium fi vcrc cflct motus conira/ 
riummagi5 cflcS^c. 

C5.VAESTIO XI, ; 
An, !i VtJCMnm efftt ^pofJiaUe cffet in ipfb t 
fien morHm. 
Onfcqucntcrquxrirur,Vtnnn,fi vacuum 
enet,mot'IocaIispofrcc ficninipro. Ar^ 
euitur primo q> fic.quia l illo rpacio poted 
ncnmotus,quodhabct priusd^ poRcnus. 
nScx prion dC poftcriori magnuudiniscft 
prius 8C poftcnus in motu,vt vult Anfl. tn Quano hti^ 
tUs,6i in Scxto:fed fpatiu vacuum,fi clTcr, habcrct priut 
dC pofterius,vt manifcftum cft: quarc 3ic. Itc.fi tn va^ 
cuo non polTcc fieri mocus,hoc ciTcc pro canco,qui3.{>por 



Adfcduifi 



Ad tatiiU 
Adqtiaxtu, 



Tm, c««. 




Tex.cs». 
Tcx«cif, 



fet:fcd,fi tnlratibiaquaa^ rcmanct fub forma aqux, 5: G «o veloatatis motus ad velocica:c,dcbct eiTc l-m p^opor 



poftca cxprimaturi cmcrtbus dC fcparctur.multo minor 
inucnitur ij» prius:quarefltc Dc dolt^s autcm habcntt 
bus vircs,quafi nihil rcfpondit Anfto.quia fortc fuppo^ 
nit illud arguraetum vnum manifcfte falfum.Cum cnun 
vtcr fit quoddam corp' naturalc, nccclTc ef^ vt occupcc 
&obftruat&impIcac aliquam partcmfpacii cxiftcnris 
in dolio,& in tlla fimul u5 rccipictur vinum,nifi duo coc 
pora finc fimid in codcm loco:S^ fic non tantum dc vmo 
omninorecipietquantumfaccrcc fincvtribu8:fcd(ortc, 
quia parum minus cft vinum,quod rcciptt cum vtribus. 
in dolio dC fine vtnbus. ideo quafi xqualc vidctur, cum 
nmen non fic.Et fortc diccret aliquis,q> vter habet quan 
dam vnrtutcm confumpnuam vitu. &■ ideo confumit ali 
quas partcs vini propccr quod cin tbi rcctpitur, ficuc finc 
Vcrc:fcdfircmoucaturd^ mcnfurctur diligcntcr noniiv 
ucnitur xquale. Ad alu expenmcca poccft r cfpodcri. 
Ad pnmum diccrccaliqui$,q> nunqua duo corpora pof' 
Amt libijnuiccm itapcifei^c vniri5C coiungi i» acrcvd 
in aqu.'i,quin fic acr mcdius vel aqua mcdia.ut vf Arift. " 
inccdcre in Sccfido dc Anima capitulo dc Taftu. dC idco 
fuppomt unum falfum:fcd fortc non fufficcrct iftud.quia 
licctduocorporafolidanonpolTmt fibiinuiccm comiigi 
dC conttguan m acrc,quin fit acr roeditttrtamcn vnu cor' 
pusfolidumdd planilfimum polTct applicari fuperficiei 
aqux,ita q> nullum clTct mcdium:>5C tunc, fi fimul clcuC' 
tur iIludcorpusA: difiungatur abaqu.i.rcditdubiiaaQ, 
Vt prius:quia aernon ftatim potcnc pcruenire ad mcdiij 
fpari) intcr iUa:vndc rcmanebit vacuum,vc videtur.Pro 
pccr quod dicunt altqui,q>, fi duo corpora omnmo plana 
applicarcntur fic fibimuicem finc medio quocun<p,tunc 
nunquam polTcnc fcparari ab inuicc fimul, quantum ad 
ocsfuaspancs:tmmo,fidifiungerct,oportcrctq>prius Je 
pararecvnaparsc^aliafuccc(Tiuc:&quantu cfict fpatm 
intcr illas pancs,ini de acrcingrcdcrciur:dl fic fuccelTiue 
&ibmtraict aer,ficut fuccclTiuc difiuDgcrec: tmpofe aucc 



tioncm mcdi) ad mcdium: hanc cnim rattonem aiTignac 
Anfto.in liicra.fcd pp iftam rarioncm non dcbct negart 
raotum pofTc ficn in vacuo fi cfrcttquia vnas motus cce^ 
leftis habct proporrione dctcrminata ad alium,& tti hoc 
non cft (m proponioncm mcdi) ad nicdium:quia motus' 
ccelinoeft peraliquod mcdnl,vt mcdium dhquarc 9Cc, 

Itcm,pofico mocorcdC mobili poteft ficn mocus: hxc 
enim funt caufx propinqux motus,fi non impcdiantur,- 
fed in vacuo.fi c(Ter,polTcc clTc mocor 3C mobilc, vc ma> 
nifcfhim cft,f.grauc vel lcuc,quod cft moutnsdC mobi^ 
Ic:quare 5Cc. Iccm.fi pofito vacuo ncgaretur in eo ficr^ 
motus Iocalis,hoc dTct pro tanto,qa non clTcc ibi in co rc 
fiftcnria mobilis ad mocorf:han<:;cauramafTignat Com^ 
mcntator.fcd hoc non p6cclTc caufa:quia,fi clTec vactifi, 
6C in vna partc eius elTct grauc, vc lapi.s, adhuc tpfum eO' 
feccorporci*i5CelTctinfitu oppofiioaltcn: Apcriftuin 
fuuoppofirumrcfiftcrct motori:talis.n,rcfiftetia fufficic 
ad moiillocalem,vt patctin corponbusccclcnibus.noit 
enimhabctcorpuscocleftealia rcfiftcnnamad motorc, 
nifi qa co^porcum cxiftens cftm oppofiro fitu illi fitui,tii 
quo in tendic ipfum poncre fuus motor: quarc 6Cc, 

OPPOSITVM vult Arifto.dfCommcntator, 

conclvsio. 

Nullui ficTctlocjli} motuiin Vacuo,(ieirct, 

AD quxftionc cft iiKeIligcndum,q> aliqui vifi funt 
tmagtDari,q>,fi cftct vacuii , motus localis polTcc 
ficri inipfo pp raaoacspmifTis^A: hoc modovr 
intellcxine Aucpacc ficuc narrat Comc.Ec m ipfo qmdc 
vacuo,fi clTet mobiIc,moucrct luturali &. ^pria vclocu- 
tatc:in raedio aut pleno quocunqi corpc fenfibili no mo^ 
uctvdocitaicnanjrali,fcdfemperimpeditinaturalivc^ 
lociratc,6i^ pcripfura mcdiii plenumtmpcdicns additur 
ad tcmpus vclocitatis naturalis,ita q> vclocicis, qua ha^ 
bd motU8,in fpatio plcno, quantuncunc^ fubcili, cft vc/-. 

locuas 



Tec.c,7i* 



Tex.e, ,u 



Opinio pd 
Com,7i* 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



XII. 



lociias iccidennUs:6C fiiniltccr tardiras , quam hah«t m ^ rcr ei.nec ct ipCum v^acuunijUt manifcflum eft:quarc nul 



Opinio 
b.tho. 



rocdio minus rubttlt,eft tardtras accidctaJts. £t dc ifVa ve 
lociiaicaccidentali tarditaiciiucllcxit Ariilo,q> pro^ 
portio velocitatis ad vclocitatcm, dC tarditatis ad tardi'' 
tatcm,c(l i'm proporiionem mcdii ad mcdium in fubuli 
tatcdCdenlitatcifcd noneftverumdevclocitaicnatura^ 
Ii 6C rarditatc, vt dixit. Addunt autc aliqui,f. 8an(ftut 
Thomas 5C fui fcquaccs, cf>, (i effet hmoi fpaciunvvacuu, 
fnobilc inipfo cxiftens.cx eo ipfo q> elTet corporcum , tn 
oppofito fut cxincn!i,rcriUctiam futiicicnicm haberct ad 
JVlotorcm:flchxcrcrulcnttafufficcrctad motum locale 
inillo fpatio.vt dicfit.fed hoc vrolno impole , dC contra 
Improbo. Anli,quia,ricfrctvacuum,&motuslocalisficrct tnip-' 
fo,aut mobilcibi exiHcs moucrcrur ad vnam partem fo- 
lum,auiadocsnmul.(idicaiur q>advnam rolum,ht>c 
r(lc5trar6ncm:quiaipfumvacuum,nelTer, eflctvnius 
SC ciufdcm difponig vcl ronis pcr totum , 6C nulia diucrll 
tatcm parttum liabercr^ncc vtrtucum,vt et ocs c5ccdiir. 
8C (ic,qua rdne moucrctur mobilc ad vnam parcc , dC ad 
aliamoppo(ltam.Necefl:diccdum,q>adocs : quiainin- 
telitgibilc c(V,^ vnum corpus (imul moueatur ad diuer- 
£» panes eiufdcm fpati) fm tdi fui, vt pater cuiltbet intel 
hgentiquarc dCc. Itcm,(i in vacuociTct motus, fuppo 
fitoipfum c(Te,tuncfque uelocitcrmouercturiniprocor 
pus grauius 6C minus grauc cxccris partbus, f. figura 6C 
magnitudinc:qd'eftimporcmanilc(ium.5ipacccconfe'' 
quencta:qd'n.viiummobilcciufdcm ('{tcicactsd^ ftgurx 
cum alio vclocius moucacur aIterum,hoc non ed niil, 
quu vcloctus di: fortius diuidit mediri,pcr qcf (ic motus: 
nuncautctpfumvacuumnon pofTctdiuidi velocius ab 
vno qp ab aIio,cum (It tmporcergo , (t mipfo pofTct ficri 
motuSjOiamobilia ^qualV mouercnturtn ipfo: qd* eft iin 
porc.quaredCc. Proptcr qd" dicendum eftad qoncf m 
Artft.6C Cdmcn.q>,n cilet vacuum, nullus motusloca^ 
lis polTct den in tpfo. Ad cuius cuidcnciam e(t fcicndum, 
<^ ad ocm motuni nccclTano rcqutrituraliqua rcfiltctta 
mobilis ad motor(m:qd'iJcclarat Cument, quia ncccAe 
eftq> motorcxccdat mobilcfmaliqpproporttonemdc 
termmatam:& (m diiicrfttate proportionis, in qua mo^ 
tor mmut excedit fuum mobtlead proporttonem exce&- 
liisaltcnus, dtuerlificatur motus corporum ccclcfhum 
tnvelocitatedi: tardiucc:3C motor,cuius potctiacftma- 
gis excedcnsjcft nobiltor motore, cuius potentia cft miy 
jiorin exceHu.Cum.n.motornon posfit exccderc mobi 
le f m aliqi propomoncm, nifi (it altqua rcliftcnria tnter 
inoucnsCCmobiic,vt manilcftumclt.vna.n. (ormaeiuf 
dem fpeciei cum alia ciufdem gradus cum ca nuUomodo 
cxccdcrec eam:requttur,q> inter moucnsdC mobdedc- 
bct cfTc quatdam reliftentia mobtlis ad motorem . Ite, 
vnum contrartorum aliquo modo rcfiftit altcrt,vt mant 
fcftumeltpct fc:fed moiorcftcontrarius aliqualVroob^ 
li,cum motor habcat in virtutcaifliua iiiud,q> habct mo 
bde tn virtutc pasfiua, vt fic: mo, vl tcrius dicic Comcnt. 
q> aliqn ifta rcliftencta mobtltt ad Motorem eft cx parce 
inobdts,qt! moarturillomocu,ficutconcingic,qriipfum 
mobtleeiiabqtfcnspcrfcacftupraner fuum Mororcm. 
verbi gracia,in corpore ccxlefti d£in a!ali,c)i cft hoccorx 
pi».n,ccelefte ctrciifcrtpto Motorcruoperintellcifhim, 
cftcnsa<flu.5C fimirnpfum corput aialts drctifcriptap 
intcilecftum afa^cft aliquid tn a<flu, dC ideo in iftis mobtie 
rcriftit Motori: fed intllis,tn quibus mobtlcnoncftcn» 
altqd'a(ftu priter Motorcm,rcllftcntu nulia pot efTe cx 
parte tlliut mobdis. Et hoc concingtc m grauibus 6c leui 
businaiatis, vt in aqua , 6C igne,dlinhmoi, Vndein 
iftiSjCum mouent femoru fuolocali, rcsmotaeft enstn 
potentia,dC motorinavflu,cum(inc compontaczpnma 
tnatena 6C formis ilmplicibus, 6C raotor cft forma 6C rcs 
inotaeft matcrta,vtdicitComen, £x hts arguitur fm 
Comc.n motus localts clTcc finc mcdto plcno, vcl m tpfo 
vacuo, niJia cffct rclillcntiainccr MocorcmdC mobtlCy 
iiuc rcm mocao):quu raaicria ipfius mQbdts aoarcfiftc^ 



B 



\r(hi niot* 
ud e'\p M 
qd mcdiii» 



la clTct ibi rellftctia: fed hoc eft impollf , vt probatum cft: 
ergo tn vacuo , (i elTct , non poiict elTc motus localis. 

Item,(i in vacuo,fi e(Tet,fierct motus, fierct tn no tpc, 
cumnullaclTctrclirteniia mobtlisad Motorcm:qd'cil 
impofe.&l patct confcquentta: quta fucccsfio in cranfmu 
tattonecftcx rcfiftctta mobilts ad Motorem aiiquo mo, 
vnde videmus,c)> cpto aliquid,qd"dcbct ca)cficrt cft frigi 
diuSjtanto maius elt lempus , dC maior fucccs.<locon[in« 
git m caiefacicndo tpfum cxceris partbus , vc maiufc 
ftumeft. quarcdLC. / 

AD prtmam r6nem, cum dr, in illo (pario poflec Geri <\hiontt', 
moiut&c.vcrumeft,nclTclt3lcptius 5C poftcriua 
<f pofTcr cedere mobilt: fed fi non efTct talc prius 3C pofte 
rtus,q> po(Tet ccderemobtli,none(Tec verum. tii5,qpuia 
vna par* in fpatio vacuo cjTct prior alia, cum vna pars cf , 
fct propinquior mobtli cp alia , tii illa pars^ptnqutor n5 
polTct cederc tpfi mobili:5£ i5,fi moucretur ad ea, opor- 
lerctc^duo corpora nmulcfrcncin vno&eodemloco, 
6C vnum curpus penctraretaltud : qcfcllimpolc. Ad 
aliam,concccio maiorem (ic incelligcndo, c]> cx hoc con<! 
umcitur in vacuo non pofTe (iert motum, fi clTec , quta il> 
ItutmotusnnnciTetaliquaproportio adalium moru in 
vclociratcd^ tarditatc,vt probarum futt prius , &,cu di^ 
atur contrahoc, q> incorportbuscaclcftibus&;c.Dico, Corjjiicoe* 
q> motus corpons corlcftts non cft pcr aliqd'mcdium, in 
(]d'tngredtacurd£ fubinirccnosaiit incelligimus Jcmo^ 
ttbus,qui funt per mcdia,in qux tpfa mobilia ingrediun- 
turp>cr fuum motum, m iftis.n.proportiomotusad mo» 
tum tn veloatatc dC tarditaie eft 6m proporctoncm me- 
diorum in fpisfitudtne 6C fubctlitatc feu tenuitate.Ettam 
pdt dici,q> non eft fimtle de corporeccclcftt,& de graui- 
bus 6C leuibus, nam ipfum corpus cctlcltc c(i cns atftu 
tcr fuuin MotorCjdd eft iu fitu oppofito fitui,in quo intc 
dicipfum ponerc Motor,Si: fichabetrefiftcntia ad fuum 
Motorem.fic autem non eft hic, vt vifum cft prius.qua^ 
rc.dCc. Adaliud,cum dr, pofito Motorc Sl mobt' 
lid£c.vcrumeft,n motordCmobderinttn dcbtttBdifpo 
nrionibusjhocquidem ad mouendum, aliud aiitad moi- 
ueri:fed flcnoneft hicquia ibt nullum ciTetmobtle red' 
fiens al iquan: motort &C obtentum ab ipfo mocore . fi.n. 
vacuumponercturexincre,pp incomposfibilicaccm eO 
fendi duo corpora elTe fimul , illa rcfiftentta cfTct inutilts, 
6C non pKilTet obcinerc moucns fupcr mobilc , fkl fic non 
ficret motus. Ad aIiam,concedo maiorem.Er, cum dt 
ciiur,q> tmmoipfum grauecfrctcorporcum, dC exiftens 
tn fitu oppofito refiftcret motori,ex e6 q> ctTcc in fitu opx 

Eofito,Dico,q>fi cfTct vacuum, cum nullam diuerfitatc 
abercT tn fuis parrtbus , tu nc mobtle extftens in ipfo no 
cfTc t in fitu oppofiio alten fitui , nam oppo fituum fuffi^ 
Ciensad rcfiftcnriam mobiiisad niororcm, necc(Tano rc-- 
quirit aliqj opponcm vel diuerfitatcm naiuralcm in par<r 
ttbusloct,vclinipfislocis. 6C ficnulla oppo fitu&ad fitii 
pofTct cfTc tn ipfo vacuo fi clTcc, £c qracur ab illis,c]> po 
nunc tftam optntonc,fi vacuum clTec,dt in iplb (iercc mo 
tuslocalis.vtniillemotus localis cfTctad locumvelnS. 
q>,fi non cfTet ad locum, ergo non eft motus localis: 6C & 
cffet ad Ioctj,hoc cft f poFc.qa ois locus,ad quc cft mocua 
habet altq; oppone ad locii in quo tncipit motus tlle:nric 
autc vna gs vacui nulla opponc hcrci ad alia,quarc 8Cc 
Q.VAESTIO XM. 

An HrfocifiU MntMt motMi dii altmm neJocitaie fitfcSin 
mtdii ad mcdiit fpisfittidmem et tcmitatem, fme 
gmfitiemttrfnbtilitdttm attendmda, 

Irca prxdidbi quzrttur fpaliccr , Vtmm^ 
porcio veloacacis vnius mocus ad veloaca 
ccmalcenutmocuB ficfm proporcionc mc/- 
dijadmcdiuin tnfptslicudinc ^Ctcnuitatc, 
iiue lalubultcatc X gtosltiic. Arguituc 

pnino 




t . 



QVAESTIO 



QVARTI 



XII. 



f},non.ficurpriusungfbanir.Qiiiamotus cor^ p quantitatcm.cuifitadditio.vtmanifcftum tCt con 



pnmo 

porum cctleftium liabcc proportioncm avi inuicem in vc 
Jocitatea(:tariiuatc,vtmanifeftum eft:A:tamcn manu 
fcftum eft q> ifta proponio non eft fecundura proportio 
ncm mcdi) ad medium,(iue mediorura abinurccm inrpif 
flcudme 8C tenui(ate,cum non fiat pcr media, vt conceC' 
rumeft.quarc&:c.6i: iftafuit ratio Auempace. 

OFPOiiTVM Arguuuraucloricate Anfto.vult.n. 
q> propomo&c. fuperhocenim fundat demonftrano^ 
Mcm ad produceoduin,*q> m vacuo no poiTct ficri moiui , 
Vt vifum fuit pnus. 

CONCLVSIO. 
biQuibafdanimobilibus proportio velociiati* Motui Natu# 
calisad vcIoautrin.eAfrcunduin proporboncm mc 
diofum in fubtili tatc,5( f^roffitie. 

Comt.Ti. T Ntclligendum eft hicqi ficut ,recitat Commentator, 
I Aucmpacc,quifuicvnus defubcilionbuscxpofito/ 
NaMralii » ribus Anftpofuit.q) iftorum mobilium.grauiuro « 
Accidenta * leuium duplcx cft vdocitas,f.velocitas naturalis,& ve^ 
1» velociur locitas accidecalts.fimdiccT etiara tarduaa.cft autcm vc^ 
V*** lociras accidenralis,f m eum,i]la velociias, quam habec 
motus faCfus pcr aliquod fpatium plcnum altquo corpo 
refenribili6£ nacurali.vclab aliquo mouencciropellcn^ 
teipfum forcius qi fit nacum f m fcipfum moucri.vt li qt 
mouetlapidemdcorfum.vclocicasaucem nacuraliseft tl 
h,quam habei ipfura mobdc pcr fuam vucucem 5i: natu 
rampropriam:a£hancvelocuatcm naturalcm dC pro^ 
priam haberer moius ipfius grauis in medio ^^acuo.fi cf" 
(cc,inquocilqucvcromedio plenofiacmotus ipfius gra 
Tarditaseft uis.Alicuiusautemlcuisficaddicio adrooiumdC duni^ 
duplex, Huiturvelocttasnaturalts.diccmpus menfurans motii 
faftumpcrfpatium plenum,fcmpereft maius cempus, 
auodmenfuraretmo;um,& vclocicatcm naturalem:6C 
nmihtcrfehabetdcrarditacc.cftenim tatditas acadeta 
lis,quam habctmotusfaftus per fparium plcnu quod<' 
cunqucfit illud.Naturalit vcrotardiiascft,quamhabet 
snobile ipfum ex fua propria natura 6C virtute : 6L hanc 
vtic}< cardicatcm haberet mobilc in fpacio vacuo,fi eftct. 
Inquocuqiautcm medioplcno fiat moiuscorporis gra 
uis,adduurtarduactnaturali:i3(: ccmpus menfurans mo 
tum fac^lum pcr fpattum plcnum addic fupra lempui 
inenfjrant motum naturalem . 6C fic fcmpcr in fpatio 
plcno retardatur mocus grauis dC lcuis a fua naiuraii ve 
loatate.Tunc dixu Aucropace q proportto velocitarit 
auctarduarisacadenialisad velocicaccm 6C tarduaccro 
accidetalem benceftfmproporMonemmcdii ad mcditi 
sn fpiirituuuie dC tenuicatnca in quacunqt prof>or(io<- 
ncfubcUicacisvniusmednfehabctad fubulicacem altc 
riuSjtn eadcm proparttonc fe habct vclocicas accideca/- 
lis vnius motui ad vdocicatem accidentalem : fed noa 
oportct,c)i in quacunqi proportionc fe habct vclocitat 
accidentaiisad vcloatacemaccidciicalcro,in eadc pro^ 
portionefehabet velociiasnaturalisad vclocitacem na 
tura]em,vtdtxic.quia,cum altquibusquanricacibusad" 
duncuraliqu(quancicate^,nanoporcecc}<cadcm fit pro 
portioquancicacum,quibusficaddiiio,qux elt propKir' 
cto quan(itatum,qux adduntur.verbi gratia.cilad qua^ 
tuor adduntur duo,Si: ad fex adduntur quatuor , non cft 
secefte,c{> proportioquaruorad fex fit ficut.ppornoduo 
tum ad quatuor,vt manifcftum eft.Et fimtliter , curo ab 
aliqutbusquancicactbus diminuicur vel remouetur fm 
aliquam proportioncm,non oportet,c}i qux eft propor^ 
tio quantiratis,qux remouetur,ad quanticarem qu* rf 
inouecur,eadem fit proportio remanentts ad remanens. 
vccumaquinqucrcmouenturduo,^): remaneiit vre*,SC 
£ fcx rcmoucntur quatuor,dC rcmanent duo, non opor^ 
ler,c{>quxeftproporrio ipfiuscpiatuor ad duo,eadcfie 
proportio tpforum trium ad ipfa duo.EtjCii ab vna quS^ 
ticaie rubcrahicur,di:addicuralceri, non oporcet cpqux 
cft proporito quantitacis fubcraiftx ad eam.qux additur 
cadero fic proportio qu^ciutu i qua fic fubira Aio , a<t 



fid 



C' 



ranii,fiaquatuorrcmoucnturduo,dC adquinqi uddani- 
turfex.iXlicin multis alijs Alodo,inmo(uhabcnceve<' 
locuatem accide(alem,fit qu(dam addttio motus ad mo 
tiiin habentcm vcloatatero naturalero,6C in motu habc 
u lardiiatcm accidcntalem fit diminutio mocus natura' 
lts,vclin vclocuate acadentali fic diminutio vdocuatit 
iutiiralu,di: in tardicate accidcncali fit additio ad tardira 
tem iiacuralem:Oi:idcononoporcc(,c}>qux cft propor» 
tto vcloatatui accidencalis ad velocicacem accidcialcm, 
fit eadcm proportio velociiacis nacuralis ad vdocuaccm 
Daturalem.Cumigitur fccundum proportioncm medi) 
ad uiediura in fubnlitate 6C denfitate fit proportio vclo^ 
citacisaccidentalisad velcKitacem accidetaIcm,n5opor 
te(,vcd!xit Aucmpace,c]>fm illam proportionero mc 
diorum C\t proportto velocttaris naturalis ad vcloci^ace 
nacurjlctn.neccarduatisadtardttatcm. Poteft crgo fic 
(ormari fyllogifmus Aufpa.fi proportio motus ad ino^ 
F tumiavdocuatedCiarduatcnaturali clTctfm propor^ 
uonem mcdi) ad mcdium,tunc ptoporuo veiocicatis na 
curalis ad naturalcm vcloatatero ,etrctficut proporab 
veiodtatis acddcntalii ad vdootaicm acadctalero .fcd 
hoceftfall'um,vtprobatuneft:quare6i:c.hxc fuit opu 
nio Auempa. Scd Commencacor mulca obijat cocra 
iftamopinioiiem.primo,quiafm ifta f>oi>nonem racio 
Anft.nonvalcrec.fi cnimproportiovcloaiatis natura^ . ^ 

lisad vdocitatcm naturalcm noncft im proportiouctn 
aicdiorum adiiiuiccm in fubtilttate QC dcnfitate, fcd rdii 
h<K fic verum de vclocuatcavcidentali6C tardi(a(e,tunc 
nonpotenccondudic)>motusfa(flus tn vacuo non ha^ 
bcat proportionem ad motum fa<f{um »n pleno , immo, 
poftquamin vacuo.fielfct, moucreiur ruturalt vdocita 
te,tuncillemo(usfierecinccmpore,6C hal>ercc prupor- 
tioncm dccermiiucam ad ccmpus,in quo moucrctur per 
rpariumplenum.&ficracio Artft.nihil condudcrct. fed 
forte Aucmpa.non haberet hoc pro inconuenMiut, im^ 
Q mo bcnc concederet rationem Anft.fimplia»cr non cfTe 
cfticacem.vndc(an<ftusThomattcncsilluddi<rtu Auc^ 
pa.dicir,c]>ratio Anfto .noneftdemonftratiua fiinpli^ 
citer,fcd loluin fmcoiicefrionein aiitiquorum poncntiti 
vucuum:cumquibus Arift.liicdtfputat.poncbat cnim, 
<^ tota caufa velociiaiis inotus eft ex parte mcdc) , quod 
non impedit,& nu ex natura mobilium:& f m hoc fequt 
tur,vt proportio vcloa'tatit,enam nacuralis,eiret fccuiv 
duiD proportionero mcdiorum 6Cc Sed c5tra foriiut 
obi)cicconcra Auempa.Coinmc.manifeftum cnim eft. 
q>,fi finc duo mobtlia xqualia in magnicudinc,dC xqua^ 
lisgrauuacisautleuitacts 6i:eiufdem Hgurx ad hoc,c|» 
xquevclociier moucan(ur,requiricur c]>moucaiuurper 
mcdium xqualtsfpiltitudints auccenuicatis.ponatur.n. 
<]imoucrciuur pmcdiainxqualu,nd mouerentur (que 
vdocitcr.vt fi vnum mouerecurpcr acrcm,& alteru pcr 
aquam.6chocinaniicftumeftadfenfum:&fic ad zqua 
litatemmotusrequiricurxqualitasmedijvel mediorii. 
" crgoad motusd(ucrfitacem6: inxqualicaceinin veloci' 
cace6C tardttatc faatdtucrrttas mcdoinfptflicudinedC te 
nui(atc.i5i: fic f m proportto:iem mcdt) a<j medtii eft pro* 

fortiovclocitacisnaturalis ad vclocicaccro nacuralem. 
X poceft fic fyllogizan . ficut fe habetzqualicatmed^ 
m fpilTitudine SC lenuitatc ad xqualuate velocicatit mo^ 
cus nacuralis,fic fe habec diuerfitas,6(: inxqiulicas ipfiua 
medi) ad diuerfitatem vetocitatis naturalis . fcd xquali<' 
cas roedi) in grolTicie 6C fubcilitace cft caufa aliquo inodo 
xqualicacis vdocKatis naiurahsmotus.dummodo mo 
btliaBQcfibiinuiccm xqualiaingrauitatc 6C quanritatc 
6^fimduin figuris,vcdi<ftumeft.ergo fimiliter diuerfl/ 
tasmediorumeftcaufadiucrfitacisvcIoacacum,6C per Vnius mo« 
confequcnsfroproporttonemmediorum eft proportio bilnpntcO 
naturalium veloatatum. £t eft conlidcrandum cuca [cplufcnre 
•ftam rationcm Comme.c}> ipfc fupponir.cj» vnius ino- '°"^'*'^'» 
bilu poiluiu cfTc plures vdodtaics naturalcs,cui' diuer^ . 

ficatw 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



XII. 



6z 



firatn velocicatumnaruralium caufa cft diucrntas mc^^ dam,exquo^otcftprobari/uppofitioflla, f.qjmoMia 



diorum.iion eiiim intelligu q> diuerfiras medtorum in ra 
ritate&dcnfitatefit cauradiucrfitatis velodt.num indi 
ucrfis mobilibu«:liocenimi-ft (airum^quiadiucrfamobl 
liain yno dC eodein mrdio haliercnt veloataies natura^ 
lcsdiuerras,vr plumbum lignum in aere.IntcUigic er^ 
co Commen.de codcm mobili,q>,ficucarqualiras medii 
tacttad xqualitatcm inoius ciufdem mobilis dC (qualis, 
licdiuerfitasmediorum cftcnu(jdtuerntatis vcincitatts 
motuumciufdrmmobilis vcl mobdium xqualium.Ei 
fic fupponit,t)« vnu inobilc squc grauc& xqualis quan 
litatis dC euifdfm Hgurx poirithaberediuerfas veloctta» 
tes nacuralcs:cuius,inquam,caufadiucrfitatiseric diuer 
ilcas mcdiorum. Sed hoc videturaliqualicer dubium. 
cum enim vnius mobdis iiianimari non fit nifi vnus mo 
tuslocalisnacuralis,vtpacccinPrimo Ca-li SC Mundi, 
fic \>idetur,(^ vnuis mobilis inanimari no debec cfTc ni^ 
fi vnica vclocitas nacuralis. Ec forrc diccdum ad hoc. 



diifcrantinvclncitatcinotusaut cardiraieauc fm diffcx 
reiuiammedioruin tnfubtilitatcft; giorTitie.aut fccutv 
dum differenti.Tm virtutum ipforum mobiiium. Ex quo 
fattspatec,qu6d proportio moius ad.motum auk^em 
niobilisinvclocitatci5^tarditatc eft fccundum proporl' 
tioncm mcdij ad medium. 

AD rationem in coiranum cum dictcur,q> mocas cor Rnlioaes ^ 
porumcccleftium &:c.Dico,qi noticftiimilc dccor 
poribusca:!cftibus,iSCdcgrauibus& leuibus inantma/- 
tis.quiacorpuscxleftj.ciicunfcriptofuomotorc pcrin' 
tellectum,elc cns a5u:non enim eft coiiipofitum cx ma^ 
cenapriina A^cxforma inexinence,qux ipfum moueac, 
fcd tCr fubieJtum fimplex exiftcns actu prxcermotorem 
fccundumCommen.inOJ^auohuius.fiLOvflauoAleta. 
& in de Subftantia Orbis. Sk. idco habct aliquam rcfiftc^ Comf . 7,, 
tumadmotnreminquaniumexiftensinvnovbieftpn ^-t-mi-. 4. 
uatumalio,A:cftin potcniiapafriua feu receptiua alte- 



.1 V illV- » — . .w..*^., f f.... Mlkl.'' 

q> vnius mobilis inanimati non eft nifi vna velocitas na " nus.&left propnum & natui alc fubiciTtum illius poteiv 

, r n. n- i - [ .1" rT- -.1 .._Ot . .■--1 . 1 l...-.r I._ . • 



turalis pcrfe<ftinima,fcd tii forte polTuntcfre plurcs:qua^ 
rum vnaeftminus pcrfcv^taCp alia,vc defcenfusgrauts in 
aere cft velox velocitate nacurali , 6C ctiam in aq ua , fed 
perfc<flioreft velocitasm aereqptnaquarflChocnon eft 
inconucnKns.Kcmancr igitur ratio Commentacor.^^ ft 
eut xqualitas medf) 6Lc. Item,ex div-^^is Commcn.po-' 
icft fumi vna alia ratio.nam proporcio velociiatis natU' 
ralw ad velocitatcm naiuralcm debet elTc (m piopomo> 
nemrcfifteniisadrefiftensjcumin omni motu requira' 
tur renftcntia mobilis alicuius ad motorem 6C (m diuer 
fiiaiemproporcionum rcfil^nrix,diuer(ificantur mo^ 
tustnunc aurem tn motibui ipforum grauium QC leuium 
tnanimacorum noninuemcuraUquid refiftens mocori nt 
f\ medium,f\: diucrfificarur refiftcntia fecundum diuerfi 
laiemmedi)infubcilitate&:gro(Tuic:quanto cnim me/" 
diumminus refifht moton.taniovcloctor cftmocus cx 
tenspanbus.quare 5Cc. Dicitcciam Commcnt. vltc 
rius,t^ Aucmpa.imaginabatur vnum falfum, f.q) cum 
fttobtlcaliquodmouccurvelocius cii fuanacurali vcloct 
tatepcr mediiim quodcun(|i,ibi eft addicio mocus ad ip 
fiim motum naturalcm,ficut eft additiolincx ad Iine3:ct 
4ium eft impediium i fua naiurali vclocitace,ibi fit remo 
tio a fua naturah velocitate.ficut cum remouetur lincai 
hnea hocautcmnoncftvcrum,nec(imile:quia,cum li^ 
ficaaddicurIinef,Tcmanct linea prfexiftcnsa(rtu,& fim» 
htcr,cum remouerur 5i diminuitur a linea.Scd, quando 
juobite retardatur a fua nacurali vclocitatc,non cft in ip^ 
fo mobili mocuB nacuralis in adiujfed in poccnria folum, 
fta<^ noncft ibimocus nacuraliscumquodamfuperad^ 
dico.Ec,cum mouerur aliquid velocius qp nactirali vdo^ 
4it*i«,vt cum lapis fort icer proi)Ctcur deorfum,n5 cft ibi 
Tdocicas nacuralis cum quodam fupcraddito,fed veloci 
tas acc»denta1isfolum:bene tamenverum tft,t|>intem* 
poremenfuranrcmotumretardatumincludifur cempus 



tix 3C priuationis alterius vbi:ita cf huiufmodi aptuudo 
vel poicntia ad aliud vbi,5i.'eiuspriuaiionon inucnuur 
naturaliter in aliquo alio.vcrbigfatia,cuin Sol cft in oric 
te.a: ipfe haber potct tS ad vbi occidcnt is dC pnuarionc tl 
lius.&illapocentia SC priuatio naturaliicr inucnuur in 
ipfo coclo et non in alio fubiciflo.Scdgrauc tnanimat um, 
prxtcr ruamformamfubftantialcin^quam confeqiiitur 
grauuas,non eft aliquod cnii ac^cu^iiuod rcfiftit fuo moto 
ri:in quo,(.entca(rtu iai|uam in fuo proprio fuhieao fua 
detur potentia reccpnua talis vbi , a^d quod ikbet mo' 
uen ipfum grauc vel leue.verbt graria,cum lapis eft fur^ 
fum,non e(t in ipfo Kipidc prxtcr fuam formam fubftaii! 
tialem aliquod ens a<f^u,quod pofTK clTc proprium fubie 
«ftum poccnx ad vbi dcorfum,&quod rcfiftat inocon la 
tcndenciipfum lapidcfn ponere deorfum. Ei ad iftam 
intcntioneindtxitCommccator,q>lapi8 cft compoficus 
cx gi auitate dC maccna prima,A: mocor cft forma,&: res 
moca el^ materia,i.illud,quod eft in eo prxcer forma fua 
propria,cft maceria,pro quanto nu eft aliquod ens a^tu 
habcns potcnciapcr fe ad vbideorfum:nccpnuacio vbi 
deorfum.quamhabccgraueaNfcufurfumexiftcns^confc 
quuurpcr feArproprteformagr3uisnc,<fein nullo alio 
poltic inucnirt,5i: fic non eft ibt aliquod rcliftens propric 
ipfi mocori,quod eft forma. Vndc relinquicur,c]> rcfiftirs 
iit ipfum medium,quod de fc natum eft iiabere aliuni fu 
lum vel vbi qi dlud,ad quod craue mouctur.fcd in gra^ 
utaiftufurfumexiftcntc5Ch.ibcntevbi furfum inaccria 
fuanon cft propric & per fe fubicvflumilliusvbi furfiim, 
quia maceriaprimanoneilfubiciftura proprium alicui' 
accidenctscerminaci,necforma fubftamialis propruip^ 
fius grauis poceft e(Te fubieifhim nacurale 6C per (e illiufl 
vbi-quianonhabecilludvbinin perviolcnctam5^ non 
nacuraliccr.de ideo in grauifccundum acTtum nihil tnuc^ 
nicur,qdperfc&propricfitfubiec^triillius vbi furfum. 



qualctcmporimexifurantimocum naiuialis veloara^D pcrquoddebetrehftcremobilciph<mototi.fed,cumalu 



ttscumaltquoaddiro.d^ fimtliter lempus mcnfurans ve 
locitacem accidentalcm fortiorem vdocicaccnaturalieft 
minusquam tempusnacuraiis ve]ocicans.vc,curo lapi* 
pror)ciiurdcorfumforciimpulfu,ininoricempore moue 
recurdeorrumquamfi rclinqucrerurvclociiati proprij; 
SC hocnullumcft inconucnicns. 

Dicamusigiruradquxftionem,q>tni(bsgrautl>us« 
Icu«bus inanimacts proporrio vclocttacis niotus natunu 
ksad vdoatatcmciufdcm mobtlis eft fecundii ptopor.' 
rionemmediorumadinutceminfubtilttaie dC grolTuic. 
£c hoc poteft probari rarionibus prxnnfTis quas pofuic 
Gommentator,contra Aucmpa. Artfto . autem fumpflt 
iftud fine probatione,quia eft quafi per fe notum intclli.' 
geiitibus:^ talia non dcbcnt dcmonftrart nifi negcncur. 
6C tdeo Commcn.habuit hic probare.quia vir folcni«,f. 
Auempa.negauerat illam fuppofittanc.Tamen dC Artf. 
ftbcnc infpiciaturjprxinifituj principio capttult quod^ 



qua pars coclt eft fub aliquo vbi,ipfa eft naturalitcr fub^ 
ie(fcum illius vbi,per quod rcfiftit moton fuo . imagtnor 
crgo,c}> tllud,quod proprierefiftit motori mouciiadali' 
quod vbi,dcbet naturaliterhabere vbioppofiiililli vbi, 
adquod mouecmocor^&dcbetcltcruturaliccr (ubiecfHi 
dluis vbi.N uncautem nec ipfum graue aiftu, ncc aliquid 
ipfiusgrauiscftproprtum^ nacur.tle fubic(ftum illius 
vbifurfum,pcrquoddebcraliquid rcfiftcre morori mo 
uentidcorfum:d£ideotnipfograuiproprienon eft refi^ 
ftencia mobilts ad mocorem,1iue illa refiftcntta fit ex po 
tenttarcccpnuavbi deorfum, fiueex priualione ipfiua 
vbideorfum,fiuefic«cipfovbi furfum,quod opponL< 
turvbidcorfum.Meliuscamencredotllam rcfiftenriam 
cfTccx priuationevbideorfum, vclexipfo vbi fiirfum, 
quam ex potencia advbi dcorfum . qiiarc non valer 
tilaraiio. 

Quxfticu 



4 




QVAISTIO QVA 

Q.VAESTIO Xlll. E 

An «Mccf J3»o in motu graMium tr IcMwm « rf5' 
/!mrid mcd^ caufctHU 

|ODfequcntCTquxruur.Vmim fucccfCotn 
1 motu grauium dC lcuium prouf nut vd cau 
feturcxrelilUnttamedi), Arguitur quod 
no- .^uia ex tllo caufari dcbet fucceflio in 
I motibut grauium dC lcuium , ex quo caufat 
in moobuscorporum cceleftium.cum ipfa corporacalc 
ftia localitcr moueantur,ficut ipfa grauia 6L leuia : fed in 
motibus corporum ccdeftium non caufatur fuccelTio ex 
refiftentia medii.cum nonmoueantur per mecJium,fed 
Tauc.if< circa medium,vt patet ex Primo( '.«Ii5: Miindi . qua^ 
rc &c. Itemquodcaufaturexrfriftentia mobilis non 
caufaturex renitentia medi^,cum vi.um idem non fic 
idiucrnscaufis propinquisineodemgenere caufifeha 
bcnttbusadipfunufedfuccefljommotibus^auium dC p 
Comt. 71. leuiumcaulaturex rcfiftcntia mobilis Commcnta. 

quarc&c. Itcm.fific.tuncnulIumgrauepolTet mouc 
ri in vacuo fi eiretJixceft manifefta confequentia.fed co 
fequens eft faJfum:quia aiumalia.ri efTet vacufi , pofTent 
inipfovacuomoueri, vt videtur velle Commentator: 
quia funt diuifibilia m motorc 8C mobile , quod eft actu 
prxtCT motorem.IIla autem.in quibus res mota ex fe di^ 
uiditur in motorem flC rem motam in a<flu , non neccfla' 
rioindigentmedio:rcd,flfucrit,hoccft per icdicm-.SL 
Hc vult <f animalia poiTcnt moueriin vacuo,fiefler.qua 
« re&c. Item.illafucceft^to^quxprouenitex oppofitio^ 

nc fitus ad fitum,non prouenii cx refiftcntia medi) necef 
fano;hoc eft manifeftu.fed fuccefl"io in motu grauium et 
leuium proucnit ex oppofit lone fitus ad fitum . nam ip'- 
fum graue eo ipfo,q> cft aliquod quantum exiftens in fi' 
ni oppofito refiftic motori,qui mouet deorfum.ergoetc. 

Itcm,fi motuscfletintcmporc&fucccfriopcrrefift«' 
tiam medi}:tunc omnis talis motus eflct violentus, cum G 
mcdium refiftcns violentiam faciat mobili:fed hoc eftin 
conueniens. quare&c. Item.quod noneftcaufamotus 
ipfiusgrauis.no eft caufafuccelTionismipfomofu.nam 
fucceffio , vcl eft idem cum inotu.vel aliqua proprie^ 
tasconfequens ipfum motum,et quudcuncji iftorum fit, 
neceflceftq<illudidem,quodeftcaufa motus.fit caufa 
fuccefrionisinmotu.fed ipfum mediii,velrefiftentia mc 
di^ non eft caufa motus: non entm eft caufa matertalit vel 
fubif i^fum.fcd ipfummet graue:neccft caufa fornialis.vt 
maniftfium cft.ncc agens,fed ipfc motor,ncc finis,(cd ip 
fc ccrminus motus.quarcd^c. 

opposiTVM vult Anft.inIitcni.flCidemvult CA' 
fncn,ficutpriusdicebatur. 

CONCLVSIO. 
Motus Crauiu & leutum fuccdTio ex mrdi) reCilmtia proamil, 

ALiqut volacrunt^ficuc Auempa.fliCfui fcquaccs» 
qinon proucnic fucceflio inmoiu grauis auc le^|j 
uis ex refiftencia medc) propter ranoiics przmif^ " 
faE:prouenitenimfuccefliohuiusmocus cx fitu oppofi^ 
to,vt dicunc,fl(l ctum ex prion flC pK>ftertori niagnitudw- 
nis.Seddico^m Arift.flc Commen. q> fuccelTio moiut 
grautsfld lcuis proucntt proprie cx rdlftentia medq plc^ 
ni,pcrquod natus cft fien mocus C3]u,ica.f.q> fine coli re 
(iftencia non eflcc fucceflio. Ad cuiua euidenciam rcfti 
mo quxdam pnusdi<fU^ Commcntacore.primo, 
cclTceft,vcincermocoremfl£remmotam fic reiiftcntta: 
motor cnim mouet rem motam,f m <p eft contrariuin,cc 
res mouetur ab iJlo ^m c}> eft fimiiis.quod rorie fic eft in.- 
telligeiidum,qircs moucturamoiorc fuofm c|> ipfa eft 
ip potentia talis qualis eft mocor ac^^u formali vel vircua 
InflC hoc eft efle limilc ei tn pocccia SC mutor mouec rem 
ipocamfm q> habec a<ftu formali vel vinuali illud ad q>l 
mouet:quod cfthabcre modoalioqp habercin potencia 
rcc(pttu9:flC pmnts mot us eft f m cxceflum poteatiac mo 



RTI 



xiir. 



Condufio 
refponDua. 

Rdiftfntia 
cli incrr mo 
torc Si rcm 

moum) 



Mediilrdb 
fiit poihix 
mociujc* 



toris fuper rem moc^m.flC diuerntas motuu m in veloci/ 
tate SC carditace eft f m hanc proportioncm.quf cft inter 
iftas duas pocencias:flc ifta refifte ncia auc cft ex ipfo mo 
cu,quando ilJud,quod mouetur voluntarte ex fe, diuidi<' 
tur in motorem inaiflu flC rem motam tn aclu,ficuc cft dl 
fpoficiom animalibu(fl<Lcorporibuscocleftibus:auc crit 
cx ipToiin quo mouctur,i.ex medio,in quo iic mocus. flC 
hocenc,quandorcsmofanondiuidicurin mocorcm dC 
rem motam in aiflu.ficut cft difpoficio in coiponbus fim 
p]icibus:aut eft renftcntia tn vtroquc,f.f x remotaflC m« 
dio,ficut eft dilpoficio in animalibus , qux mouentur in 
aereoiCinaqua.Illaauiem,inquibusres moca diuiditur 
in motorem in aclu flC rcm motam in actu , non nccelTa^ 
rio indigcntmcdio,fed,fifinr,critpcracciden8.IJla aui^ 
quz moueniur ex fe,quz noii diuiduntur in motorem flC 
rcm motaminac^tumdigentmcdiOjflC lixc funtgrauia 
&i lcuia.fliC fi non mouetur ui tempore,cum,nihil fic illic, 
quodrcnftatpotentix motiux.E: quibusvcrbisConv 
roenia.potcft elici lalis ratio.Succen'to m motu ^rauium 
&. lciiium inanimatorij prouenit cx co,quod| reiiftit mo 
iiu( potenti( propri(: fed niliil ibi rcfiftit potcntix mocu 
ux,niil ipfum m<dium,in quo (ii motus:quod fic patct. 
nthtleiiim,pprtcrcfifticmocorimou«ti ad aliquod vbi^ 
nifi pcr priuacionem illius vbi,vcl pcr vbi oppoficum il 
li vbi ad quod mouet ille motor, vcl pcr naturaJein incli 
nationeniad vbioppofitum ilh vbi,ad quod ht motuB. 
ficut moton,quimourtadcaliditatem,nihil proprie re< 
fiftit Difi illu J quod habct frigidttatem aliquo modo : 
militf r autcm di iii dli)s.\'nde nccelTc eft, vt illud,quod 
propne flC naturalitcrrcfirCitmo!ori,quimouet ad vbi 
deorfum propnc flC iMCuralucr,habcat priuarioncm ipr 
fius vbideorfum,velhabcatvbirurfum,quod opponiii 
turad vbidcorfum,fimt]iierautcm inaliis.A\odo,c4 ' \ 
graucaau eitrurrum,nihilipfiu<grauisproprie&l nact^ 
rahcerliabcc pnuaitoncm vbideorfum,nec ipfum vbi 
furfuni,immoaccidentalicerdC per violentiam.lic enin» 
moiusfuicfurfumperviolenciam .quidigicur rclinqui^ 
cur quodproprtcflCnacuralitcr habcac iftamrcpugnanA 
ttam nifi ipfum mcdiumt^Ipfum cnim medium,per quod 
fitmotu8grauisfimplicitcr,vtlapts,pu(a acr vcl aqua» 
■aturalitercarctvbidenrfuin riinphcitcr,flC naturalitcr. 
habecvbioppofitum ad vbi deorfuni fimphctter.quarc 
videtur,q> fucCclTio illa proucnit cx reiiftcntid mcdtjima 
icna cniin ipfius grauis non eft proprium cW naiuralc fub 
iciftuniiiliuspriuacionit,nccipfiu8 vbi oppofiti.necn^ 
miluer forma aus,vc manifcftt'! cft:ergo fucceiTio in calk 
motu prouenic cxrefiftcnciaipfiusmedi),fiueex medio 
tcfiftence. Vel potcft ratio fic form.-iri,fuccelTio in inoui 
grauium vel leuium vd prouenitex rcliftctiamcdi), vcl 
cxrefiftrntumobiii6intrinfeci,quod eft maiena ipfiua, 
grauis S»i Jcuis.nonenim videturq> polTit prour iiire fuc^ 
ccfliocx aJio nifi cx aJtero iltorum duorum: fcd luccelTujt 
in motu grauis aut lcuis non proucnit cx refiftentia mo<^ 
bdui intrinfeci ad tpfum mocorem,f.cx rcfiftcncia mate^ 
riz grauis,quz cft tbi res mota f m Commcn. ad formS, 
quxcftmocor:quiamaccriagraui8 inaitimaci dcJciioa. 
cJllubicc"cumpropriuiniXnaturalcipfius vbi oppofiii Comf.iO» 
ad illud vl>i,ad quod mouet torma grauis,cC eius virtiis: 
niJiiJautem propriereliftit mocori inouenci ad aliquod 
vbi,nifiiUud,quodhabec vbioppofiium. Sed aliquts. 
dubitarcc de hoc,quod dicic Cdmen. (}> iii taJibus res mo 
ta eft faa(eria,flC mocor eft forma. vi Jccur enim fibi con 
cradicere tn hoc,quta dicit in O<rcauo huius , q> cllud, q^ 
cftinpO(cntia,neque moucc.neqpmouuur.cum igituT: 
in Iapidcmatcnalicejisinpoccncia,ipfa nonpoceft efli: 
iIlud,quod mouccurr3ltmotu,Adhoci]ic(Cur,q> vciuin 
cft,q>ipiatnatrriaingrauiflC]eui in.inimaco non cft li' 
]ud,qd mouecur per fc.fcd cft tllud,q£l mouctur p acctis. 
6C [imiliter forma non mouet ipfum nifi pcr acctdcnstcja Rnfioncs, 
non ctc nifi in potctma accidentali ad vbi deoi lum , noo. 
u) poccntu cJrcniialcflC Hc inccUcxii Cuniincutaior. 



QVAESTIO 



PHYSr CO 



Propondo 



Rnfionci , Tt D primam rationcm, cum dicirur.ex il\o debet &c. A 
.r\.Dicendum,q)n6cft fimde.quiacorpus ccrlefte eft 
cns a<flu praeter motorem.t e habct vbi oppoHtu ad aliud 
vbi:&idcohab«treliftentiamquandam ad ipfum mO' 
torem, q intcdit ipfum ponere vel moucread aliud vbi, 
\rtdiaumcftpnus,lnipfoautemgrau»& lcui inanima 
tononcftaliquidreliftcns motonrquiainipfo nihil eft, 
quod llt proprium &C iiataralc fubiccftum ipfius vbi op^ 
pofui,vtvifumeft:5:ideonullarcriftttiacftcx parte ip 
ftus mobilis ad motorein. vnde nulla fucceiTio cflet in ei» 
^iibiuiioi motu.fi fieret in vacuo.vndc ficret in non tcpore. Sed 
atiqui dubitant hic.fi poDcrcmus vacuuin eire dC pone^ 
remus lapidcm in vna parte ipfius verfus fupcriusiqux^ 
ritur.vtrum mancrct m illa parte , qux eft verfus fupo- 
riui, aut non.fi non mancrcr.hoc videiurimpoiribtle,c|» 
grauenon prohibitumnonmoucaturdeorfum:fino ma 
iKret,ibt,autin codcminrtantielTet furfumA: dcorfum, 
autinalioArin alto.fi incodem,hoccftimpoiTil-.ilc:quia _ 
ficoppofiLafimuIcflentincodcm & fm idcm:fi in alio " 
6C alio.tuncclTet tcmpus medium dC fuccelTio,&: fic tion 
proucnit fucccflio ex rcfiftentia medi). Dtccndum ad 
hoc,q. impoftibili vno pofito.multa (e^uuntuf,vt dicit 
in Prtmo huius.fi igiturponeretur fpatium vacuum 6C 
in vna eius parte eftcr graue,dico,cji 116 mouerctur deor* 
fum.qutacorpusnon potcft moucri per corpus mediil, 
nifi illud inedium cedatci;qui4 fic duo corpora fimul ef^ 
fent:quod eft nnpofribilc.modn.ipfum vacuum no pof* 
fet cedcrc graui.cum fit impoiTilMlciidco no moucret.et, 
cumdictSjCf tuncgraiic non prolnbitum non mouebit, 
fed manebit rurfum.dico^q» immo cft prohtbitum : quia 
fpfumvacuuin,cd<iinonpotcft eicedere,nonpermitte* 
ABa dubU retipfammouendeorfum. Sedadhoc diccs, ponam» 
catH», fccundum impo(TibiIe,quod cftct vacuum,a£ cf in ipfo 
polTct cflTe graue,ita dimcnfio grauis pcnctraret dime^ 
fioncm vacui,tunc quxritur,vtru graue cxiftensin par^ 
te fupcriiiri,vcl propinqutori ad fcnfum nuneret ibidcm Q 
aut non.fi mancrct , hoc vidctur nic6uenie8,q) graueno 
prohibitumroaneatfurfumvelnonmoucatur ad deor- 
fumtnullum autem ertt ibi impc Juncntum.quia ponim» 
dimcnfio «us potel^ penetrarc dimcnfioncm vacui.fi 
vcro non mancat ibidem.fcd veniat deorfum, quxritur, 
vr prius.vtntm tn codcm niftaiiti vct in alio SC alio : fi in 
codem,hocertctinconucnicns:quiatuncoppofitaeiTent 
fimul.fi indiucrfisinftantibu8,tuncerit tcmpus mediu: 
Rc%>2fio. quarc 3C fuccclTio motus. tt diccndum hic.licut pnus.c^ 
vnoinconucmcnti porito.inulta icquuiitur: hoc autcm 
noncftdtfficilcvideic.dicamigitur,» ciTcc vacuum.SC 
hxc dimenfio mobiliii penetraret dimcnfioncm fpatij va 
cui,tuDCgrauecxiftcn8inco fimulcftct furfum 6C dcor^ 
fum,6t: nuUa (ucceftio elTct inter fuum ciTc hic ibr. fcd 
in vno inftanti fieret vtrobique,& tu dicis,q> hoc eft im 
poffibilc.Coccdo^acideoillud.cxquofequuur.SCquod 

!»onitur,cftomniiioimpolTibiIe:ci.autemitacfTet,mani^ j- 
eftum cft cx pr.tdi>ftis:cum enim nihil elTct tbi,quod rc 
fiftcrctmoton,quihabcf grauemouetedcorfum,ftatim 
elTet dcorfum:quarcnonvalet. Adaliud.cum dicitur 
qj proucnit Acvcrum cft li prouenit cx refiftentta mo*' 
bilisintriiifca.&,cum diatur^cj. fucccfTio SCc.verum cft 
cx refiftcncia mobilis cxtrinfca,& illud eft mcdium: vel 
inmnfeci,flcijt inanimaus rcbus . cum crgo dicit Comr 
(nencator,c{> in omni motu eft rcfiftentia mobilis ad mo' 
torcm,verii eft vel motons cxtnnfca vcl intrinfeci : fcd 
nonfeinpereftex rcfiftentia mobihs intrinfeci. Etdico 
boc mobile mt rinfccum quod non cft diftiniflum i moto 
reloco&: fubiccfto^ficut materia grauis noncftdiftincla 
ab eius forma , mobile vero extnnfeaim,quod eft diftin 
«Sum a motorc loco &. fubic(flo,vt medium a graut,& le 
ui. Ad aliara de motu animalis tn vacuo,videbitur 
feorfuminquxftione fequente,& ideo ad prxfcna di^ 
micto. Ad altud dicendum c}> fucceiTionem prouenirc 
ex oppoficione fitus idcm eft cum co,quod proucotat «« 



RVM xrirr. tfj 

refiftencia medi|,vnde,cum in vacuo, fi elTet, non e(Tet 
oppoficum,eo nuIlaeiTctdifTcrcnciainterparccs cius, 
idco nonfierctibiniotus. Adaliam,cuin dicitur,i]p 
tuncomnts motus cfTcc violentuBtncgo conrequeniiam. 
Et ad probationem.cum dicitur,i]. rcfiftcns facit violcn 
riameicuirefiftit:poteftdia,cj.vcrumcft,fi pcnitus ci 
refiftat,vcl cj>ipfumomnino,pliibeat abeoadquod na* 
iuraliicrinclinatur:fiaii coliimnadctuicnslapidcm fur^ 
(umSC omnmo ipfuin prohibens moiicri dcorfum , facit 
ei vioIcniiam:fed fi non omnino prohibcat ipfum.ncc de 
nncat,red pcrmittatipfum moucrifccundum fuam natu 
ralemincIiuationem,tuncnonfaat violcntianr.cV; liceft 
inpropofito.Eftenimaliquod medium,wquo potcft fic 
ri motus grauts,quod non prohibet ipfum omnino ab lU 
lo,ad quod naturalttcrinclinatur,ficut aercthuiufmodi: 
quare non cft ibi motus violcntus. Ad aliam , cum di^ 
cttur,c}) non eft caufa moius &'c,Conccdatur.£t,cum di 
dtjif refiftencia medii 6(:c.dicitur,qu6d immo dCc . Et, 
cum dicirur,in quo gencrecaufx,dicitur tjjcffiacntis. ip 
fumenim medtuin motum pcrfui motum faat inotum 
grauis &: fucceiTioncm motusctus.fcd iftud eft dubium. 
quia,quamuts motus ipfius medti fic caufa cfficicns mo^ 
iU8graui8,tamen non hab<tur,q> rcfiftciia mcdi) fit cau 
fa emciens huius moius: refiftencia enim ipfius mcdii n6 
cft idem cum mocu ipfius 3C adhuc non c(i mantkftuin, 
(|> mocus medii cRiciat motumipfiusgrauig auc leuis. fl 
cn»m refiftcncia medii facercc motuin grauis.t unc ijuan^ 
tofortiusrcfiftcret ipfum medium,tanto vclocior efTet Rffiftcntij 
inotustquodfairumcft.Etideofortepoccftdici alitcr,c}> mcdii non 
refifteiitta mcdii nullam pe» fc caufalitatem habct ftjpcr h.ibft cali* 
fucce(Tioncm ipfius motus , vt pacct d'ligentcr confide^ «ffionem*" 
rantiinquolibctgcnerecaufx:fed ipfa reUftcncia mcdi^ * 
cft illud,finc quo non poteft clTefuccefTio talis motus.lv 
cu t patct ex prxmiilis.Nec oportec , cp omne dlud , finc 
quo non eft mocus,fic proprie caufainotus in aliquo ge^ 
ncrccaufx:vcmocuspropriediflus non potcft indpcrc 
nifiahaliquotermino aquo,ficuc calcfaifttononincipic 
nifi a Ingiditate vcl tepidicatc:5i: tamc ipfa frigidicas nul 
lam perfecaufalitatemhabct fupcripfamcalctat.ltoncm, 
vt manifeftum eft cuilibct intcUigcni i.Sic igitur in prO' 
pofito,motusgrauis&: leutsinanimatinonfierct finc re 
fifteni.iamedii,nccfuccclTioncmhaberet.& tamen rcfi-' 
ftentiamediinullamperfccaufaliiatemhabet fuper ip^' 
(am fucceiTionem motus,ficut nec fuper ipfum mocum. 
Q.VAEST10 XIIII. 
An VdCHO exiflmte,pof}ibtkfitmnfiai 
motHm locdlem animalif. 
Onfequenterquxritur,Vtrum,fivacuuiB 
clTct, moi' localis animalis polTct ficri in ip^' 
fo. Arguitur primo C}> non.quiain iUo n5 
p>orcft moueri animal,in quo non poteft cf^ 
fe:quia moueri prxfupponit elTe. vnde non 
cntta mceiligi polTunt,moueri vero ncquaquam , Nono 
Meta.fcd in vacuo,fi c(Tet,non pofTcc e(Tcanimal,vt ma 
ntfeftum efhquia animal tndigct refngetarione pcr refpt 
tarioncm,velaliomodo,vi patecinLibrode Infpiracio 
ne&: Expirarionc:modo,in vacuo nullo modo ficret tc 
fngeraciocaloris animalis,cum ipfum vacuum nuUam 
habcretcaliditatcm naturalem quarc di^c. 

OFPOSiTVM huius vidcturinccndere Commenca. 
dicic enim,c]) illa mota ex fe,qu( dtutduntur in mocorctn 
in ac"tu 6C rem motam in avfiu,non ncccflario indigct mc 
dio,fcdnfuent,eritperaccidcnB:antmal aut fecundum 
ipfuradiuiditurinrem mocamiii a(ftu,r.corpuSj& moto 
rem aifhi,f.animam:quarc&c. 

CONCLVSIO. 
SiVacaam cflietiCtfianiinalia inlpfo pcr aliquod (cinpuf eSc 
poircnt,in illotamcnncquaquim mouctcotur. 

ALiqui dixcrunc,({) in vacuo,fl ciTcr, non poiTct fieri 
motuB animalis proptcr rattoncm prius addu^him^ 

quia 




QVAESTIO QVARTI 

^ta,r.aiitcnal nonpoilEcc ibi viuere, vt oftenAjmcA. 

Ecconflrmatur.quu nuUam uifluenciam polTet anu 
mal rccipere a coclo, fi e/fa tn vacuo : 6C camen ab ipfo 
ccelo 3C moiu eius debet dependercomnM mocus iftoru 
inferiorum.quarcAlc. Scdiftud non fufficic altjs.quta 
flcucpcrimpodibilcponimus vacuum cfle , fic pcr im^ 
polTibilc polTumu!. poncrc animal viucre in ipfn pcr ali' 
quod iempus:5Liucrcinanerccdubitacio,ananimaI pof 
fct ibi mouen. Ec ideo potcft dici aliter.f.q',^ elTec va^ 
cuum,& antmal poffet tht elTc pcraliquod tcmpus,tame 

Prima r6. non poffet in ipfo moueri.Et hoc conuindtur rationibui 
Arift. in licera.Nam,fi animal pofTcc mouen in vacuo, 
fequcrctur.cf polTct ficri mot us in nnn tcmpore 3C in tiu 
ftanciiquodcftimpofribile . CC probatur confcqucncia. 
quia proporcio motus ad mocum in vclocicate & tardita 
te,eft f m proponionem medi) ad mcdium in fubtilitate 
6C grofritie:& hoc non folum vcr um cft in grauibus 8C le 
uibus inanimatu,fed tn animali potcft verificari.conftat 
cnim,fi func duo animaJia zquaits virtutis tn mouendo 
fcipfa.Si corpusvniustancum&acqualicer refiftac mo^ 
iori,ficuccorpus alierius:moueaturaucemvnum illoru 
f m vltimum fux potentix per vnu medium , vcp aqui, 
Aaliquid fimilitcrfmvltimumfuxpotcntif moucatur 
per aer<m:nulli dubium.q. velocius inouebitur iilud,qCl 
ni(Hicbicurpcraerem,qpilludquod moucbicur p aqua: 
dC f in quam proporcioncm fubcilitas aeris cxcedic fubci 
litacemaqu;c,velocuasmocusanimalis hAi per aerem 
cxcedicvcloatatem roocus iaifli per aquam , ft: fic pro^ 
por > lo mocus ad mocum di:c.Cum igicur fpati) vacui ad 
plcnum nulla fit proportio.vt dcmonftratum fuit prius, 
fcquiturqimotusanunalispcrvacuum nuliam habcrcc 
proportioncm admotunipcrplcnum.&ficficretinnon 
tcmpore quia detur qi in i£tnpore,t unc habcret propor^ 
noncm aliquam ad icmpu$,in quo mouctiir p medium 

ScJ» ratio, plcnum fpatium. Iccm alia rano valcc ad hoc . quia,G 



XV. 

£ q> i]Iud,quodmoa«retuT per aquam,moueretur vdoci^, 
^tlIud,quodmouere(urpcracrcm,vc vnus homo poc 
vclocius moucrc manum pcr aqixam,i^ ahcr pcr acrcin> 
vt pacet ad fen(um.fcd,fi hiicanimalia ciufdcin 3C xqiuu 
lis vigoris tn mouendo fcipfa,d: corpora eorii funt (qua 
lis rcliften(i( ad moucntia,et moueantur f m vltima fua' 
rumpoten(iarum,tuncfinc dubio propordo moius ad 
motumnccciTanocntfm proportioncm mcdi) ad mc 
dium infpil'n(udine& tcnui(ate.Ita,fiambo moucren^ 
tur pcr zqualc fpatiuin,zquc vciocitcr moucbuntur.ee, 
fi vnum mouetur pcr fpatium fubcdius,& alccrum p fpa 
tium'groftius,(unc vnum moucbicur velocius alcero fm 
candeni proporiionem,fmquamhabebunc fc adinuicc 
materixingrolTirictSC tenuicate.vndecuin.vacuum nul 
lam habcrct proportionem ad plcnum , nec i conuerfo, 
manifcftuin clt.cf^fi illud jniinal ibi moucrctur f m vltu 
muinfuf potcntix,motusciusnullam habercc propor-' 
tioncm 3dmoi(iciuspp!cnum:quare fieretin inllanci. 

AddiclumC6men.po(cftdici,*^« animaliion fic ne^ 
ccflario indigct mcdio ad fui rootij,licu( grauc inanima^ 
(um:quiain graui inantniato nihil clTec , quod refifteret 
mo:on,nili mcdium plcnum.Inanimali vcro, 6C fi mcx 
dium rcllftit,tuetiamciuscorpusanima!is rcfiftit moto 
rrquiaipfumcorpusanimalibhabei grauita(cm fccuiv 
dumactum.fmqucminclinaiurad vbi dcorfum: Alfic 
rcfiftu animx in(cndeii(i ipfum moucrc ad vbi aiiud.Sic 
tguur animal nunus p (e6C minus nccclTario indigcr mt' 
dio ad fuimo(umlocalcm,iipgraueuianima(ij.lllud au' 
(cm,quodeftmuiuspcrfedici(urpcr accidens rcfpc^flu 
cius quod cft magis p fc:fcd loquiiur gcncraliicr demo< 
tibus ex fc,qux diuiduniur in inotorcm aiftu , <3i: mobile 
aau,q> ifta noii nccclTano indigcnt incdio,vcrumeft,q» 
non oia (alia nio(a cx fc (ndigcn( medio nccelTario. Cor-» 
pora cnim caclrftia,qux funi calu moia.non indigcc mc 
dio:fcd,fiindigent mcdio.taiiamocacx fc, eru per accu 



Ad argu^ 
mctu} poft 
oppwiicw}* 



ui vacuo,fiefl'ec,pofrctfienmorujanimali$,cuncvnum Q dens,hoc eftnonprimoAC vniuerfalicer,icd ranonc alu 



animal polfcr xqualiccr moucri per fpatium vacuum 
6: plcnum:quod eft impolTibile.quia fcmper motut cft 
vdocior per medium minus rcfiftcns 6C fubcilius, dunv 
modomobileinoucaturfinvlctmuin fux potentiz.Ec 
proba(urcofequcncia.quiaponamus,c^aliquod aoimal 
moueaturpernicdiumplcnuraaerefinvltimum fuf po 
ten(t{ in aliquo (cmporc,fi Uiud idem potcft inoucri per 
vacuum tn altquo cempore,n'ic illud lempus habebic ali 
quam proportionem ad ceropus aliud,tn quo moucbicur 
pcracrcm.Acctpiamusigituraliquod corpus, quod in 
cadcm proportione cxcedat acrem in fubrilitatc , in qua 
proportionc icmpus mcnfurans motum pcr aquam cx^ 
cedatcempus mcnfuransmotum pcr vacuura ,runc in 
«cquali c^pore poccnc dlud ammal moueri pcr illud me» 
dium plcnum.vcrbigratia,ponamuE,q. animal mouea/' 
tur per aercm f ra vltimum fuf potcncix in lemporc dua 
rum horarum.A: illud idcm moucatur pcr fpariura va^ 
euum in tcmporc vnius horx,tunc inucniaraus aliquod " 
corpusfcnfibilc.quod fic in duplo fubtilius aere, cunc te' 
pus,in quo illud animal mouebicur per mcdul aliud,erat 
tnduplo minusceropurc,tnquofiebacmocusp«r aerc, 
fdlicct tcroporc duarun horarum . f m enim proporcio-' 
nem,quaaddituradlubci]icaceramedii,diminuitur ace^ 
porc cxccris panbus.igicur rcmpus,tn quo mouebicur il 
ludanimalpcriUudfpaciumfubctlius aere.cric dimidiu 
tcmpus ad duas horas,^: ficcrit (quale tempori,in quo 
ponebacur mouen pcr fpaiium vacuum.eo q> omncsdi 
midiz aufdem quStuaiiB func fibijnuicera zqualcs.qua 
tedCc, Ec notandum,ct>, fi proporcio motus animalis 
»d roorum altenuB,vel eiufdem in vdocttace 6C rardira^ 
tc dcbcc clTe f m proportionem mediorum adtnuicem in 
fiibtilitatc& dcnlicatt,opcrtetq»ambomoueantur fm 
vlcima fuarum potcntiarum.fl cnim non moucrccur q3<. 
libec f m vlciinum fux poccnciz,fed vnum moueraur 
quancum polIct,SL alccrum con,tuiic poftcc contiagerc. 




D 



quorum (alium.^ hoc eft vcrum pro animalibui , quae 
fuDchic.quarcnonvalet illa ratio. 

Q. V A E S riO XV. 
AnExiflentc Vamo Vrinjtio fbtet. 

ODfequcncer quxricur, Vtrum,fi vacuum 
cfTet,clfctpriua(io. Arguuurpnmo quod 
non,quialocus noncftpnuacto, vc maiufc/' 
ftura eft:fed vacuum,u clTct,clTcc locus , vt 
dicitur communiceneigo 6Cc. 
OFPOsiTVM videturvcUe Arifto.in litcra. 

C O N C I- V S I O. 
Vacuam vt fpaciuin rcparjCum pHuaCio minimccft,rcd 
vt dicit ncgaCioncm cuin aptitudinc h(UuSaMs 

di corpus priujtio cfl. 
Iccndum <i> noininc vacui uccHigitur fpacium fc 
paracumabomnicorporeiucurali no rcplccum 
aliquo corpore naturali,a^cum camen replcn. 
Tuiicdicoad quzftionem,q>,li cfTct vacuum, polTct 
confiderari duplicitcr. Vno modo quancu ad ipfum fpa^ 
tiumfcparacuin,dlficnon clTct pnuacio. quia priuacio 
cft ncgatio in fubicoo ap:o luto ad habicum, vc patcc in 
IDuodccimo Mcta.fed ipfum fpatium , fi clTcc,non dTcc 
talicncgatio,vcmanitcftuincft:quare &lc. AIio modo 
pofTccconfiderariipfiim vacuumquancum ad negano^ 
nem habcndi corpus 8C apcicudincm habcndi,<SC ficeflec 
priuatioiquia priuatio cft ncgaciohabicus in lubie(fco ap 
lo nato,6^ fic elTct ipfum vacuum.quare 6Cc. Scd,fi 
ratur abfolucc.vcrum vacuum fic priuatio,dicendum <^ 
non:quia noncft ncgatio infubictftoaptonaco. Dimcn 
fio cnira fcparata,qu( intclligicur nominc vacui,noncft 
ncgatioalicuiushabicusinfubicc^loapco naco ad illtim 
habitum:imniohutufmodidimenfio fcparaca ab orani 
corporc fcnfibili,eft oranino non ens excra aniinam,cu 
omnis magnuudo ficfeafibilis5£inobtlis. Pcrhoc ad 

rarioncm 



Tex, c, ,u 



Vacuiinoa 
di priuatio 



Tot.e, u 
Tex.c. iz. 
TCJI.C. «. 



Opinio pri 



m 



B 



QyAF.STlO PHYSr. 

raribncm cum dicttur locus fiCc.vcnitn eft.Er cum dfo^ 
lur qi vacuum ft «iref,efret locus.hoc eft vcrum fm opu 
ntoncm anciquorum:rcd non efl verum fimplicucr^quia 
lunc locus nthtl conterret locato i Cieut arguii Anftoi.ui 
litcra.quare&c. 

aVAESTIO XVI. 
AnCtanitanfir Imium motHsex medio 
plmo impediatHT , 

Ltimo quxritur, vtrum medium plenfi im^ 
pediat motum grauiu & lcuium. Arguu 
turprimoq>non,quia,fimedtiimpleniimv 
pcdtretmotumtftorum grautum 6i leutu, 
tunc nullus mofui eorumelTet naturalis.cii 
impedtens fit violcntans-.fed iioceft Fairum , quia grauia 
mouentur naturaliter deorfum,fl<: leuiafurfuin.vt dici' 
lur Quarto huius.fli: Otftauo.et Quarto Cali 6C Mtldi. 

Item,quilibct motus poteft elTefine fuo tmpedimeto. 
quia ad nullius rei clTe requtritur fuum impcdimentum: 
Scd motus grauii dC leuis non poteft cfTc fine medio ple^ 
rto:quia fic eflet in vacuo.quare &lc. Item,illad cx par 
tecuiusprouenitrefiftcntiamobtltsad motoremD6 im 
pcdit grauia 8C leuia a futs motibus,cum ad omnem mo 
rum necelTarto requiratur refiftentia taJis :fed iUa^ucnit 
€x parte medf) plcni.vt patet cx pnus di<ftis.quare 6tc 

OPPOsiTVM videturvellc Arift.inprinctpio capiV 
t\Jt,Ampliusautemanifeftumexhi8.vbi fic dicit,hoc 
quidem tgitur,perquod fertur.eft caula,quta impedit: 
hocautcm,pcrquod (ettur , cft ipfum medium , vt na- 
tiunefbquaredCc. 

CONCLVStO. 
NuIlumcx.VledioplcnoCrauium& leuium nJtuiali 
motu) przlbtur impedimentum. 

ALiqtrivifi funtimagtnarijC^mediumpIenfi fcm^ 
pcrimpcdicmobilcafuanacuralid^: propna vc^ 
lodf ate. vnde,fi eflet mcdium vacuu.mobtle ha^ 
berettn ipfo velocicaccm naturalem,vt voluit Auempa. 
6C fanAuiThomas videtur ipfi concordare in hoc. Scd 
contrahocarguitComen.quia, fi medium plenumtm-' 
pcdtrcc grauiaSC leuia a fuis vclocitatibua lucuraltbus, 
idcft.quas apta naiafunt habere,tficipfagrauu& lcuta 
elTentnatahabcrevelocitates.quasnunquamhaberent, 
ncqi habcbunt:quod eft impolTibilc.quia lalis apticudo 
clTet ociofa pcr torum tempus acternum,dd in toca fpccic: 
quod cilcontranacuram.di: pacec Cdfequenciarquiagra 
uu 6C leuu nunqua mouentur nec mota fuerunt,ncc mo 
ucbuntur,nifiinfpacio pleno.ntfi ponerencur mouen in 
inedio vacuo:quod nullus diceret.ergo.fi femper tn mC' 
dio pienoimpcdiuiura velocitacil>us,quasiiata funt ha 
l>crc,fequitur,ff nunquam habenc talcs vclocitatcs. Et 
tdco dicendum breuiter,q> medium plenum non fcmpcr 
ampcditgraueautlcuca fui velocicate naturali, quia^fi 
fic,nunus corum motus elTct propric naturalis , quod.n. 
impcditurdnacuralidf propria inclinationc,non moue^- 
tur fecundum natura^AC iftud eft incouenicns.quare 6Cc» 
Confidcrandum tamen,q> Iicetipfum medtum plenii 
proprienontmpcdiat,fic,q> fempcr in ipfo mobile ino-> 
ueatur minus velociter cj^ de fc fic natum tnoucri , impri> 
pneIoqucndoipfumimpedic,quiarefiftic moucritncen^ 
dcnri ipfum poncre in vbi oppofico.dC fic iiitclligenduin 
cft di(^um Conimentatoris. Icem,alitcrpoteftdici,<^ 
aliquodcftrocdiumfubtiliflimiijinquopotcft ficri mo^ 
tuagrauud£leuig:6i:iftudnullo modo impedit motum 
grauis 8C leuit.fcd aliud cft mcdium grolTius 6C denfiut, 
i3£iftuda]iquahtcrimpcdu,falcein apcrfecftilTiiiuveloci 
tarc.idi: fic intcllcxit Artfto.hoc quideni igtcur, pcrquod 
fem;r,eft caufa fupplc, q> aliquid non moueacur maxima 
vciocfC3te,quia impedtcS^cft grofTius alto medio.fcd 
non habctur pcr hoc,(}> omnc medium plenum impedtac 
qnobilc a fua nacurali vclocitatc. 



XVI. ET XVII 




Confcquens aurctn dicftis cft aggrcdi dc tc/ 
porc.Primu autcm bcnc fc habct opponcrc dc 
ipfo,3^ pcr cxtrancas rationcs,vrrum fit coru 
qu^funt,autnonntcorum,quae funt QCtu 

Q.VAESTIO XYII. 
An Temptu fit dliqwod ctii, 

Onfequenierquzrirurdrcacapirulii dcTf 
porc.& primo,vrrum ipfum tcmpus fit alt^ 
quodens. Arguiturpnnioq^no.qutaqS 
eft compoficum ex noncntibuseft no ens: 
Ihoceftmanifcftu.fed tcpus eft hm5i,quia 
«ftcompofitumexprxtettto.St tuturo.Praccericum aut 
defeat,6i: iprum fucurum nondumeft:quare &Cc. Ice, 
cutusiibec diuinbili8,fi tpfum eft,oportec aliquam parce 
ciTc vel plurct vel omnes:fcd ipfum rcmpus cft quodda 
d luifi bile,ec nulia pars rius cft: neqi enim prf ceritum eft, 
ncqjfuturumeft.quareSCc. Icem.nulhlvnumens ex^ 
traanima cft fimul incceloflCincerra&in maruhoc \u 
decur manileftum.fcd tcmpus eft in ccclo tcrra,&l niari, 
yt dicic Anft.iniftocapitulo . quare flic. 

OPPoiiTVM arguiiur aufrtorirate Arift.qui dercr< 
minat de tcmporc,tanquam de vno accidence naturalC 
£t arguuur raiionc.quta quaclibct fpcacs cuiuslibec pr; 
dicametieftencnonenseniinnoncfttn genere Quarto 
Topt.fed tcmpus cft vna fpccics quaiitatis, vt dicitur u 
prxdicamcntts:quare 6Cc. 

CO NC L V S I O. 
Tempiu e({ aliquid.f.mcnfun motut. 

Dlcendum breuitcr,q> tcmpus eft aliquod ens, cfi 
probatur,quia quod cft menfura mocus eft ens: 
no enscnimnon cftmcnfuracncts,vt manifcftd 
cft.fcd cempuseftmetifuramocus.cum entm inccrci fu^ 
mus de qiiantttate niotus alicuius,quxnmus an fic moc* 
C vnius diei vd plurium,an aliquid huiufmodi:quo habi^ 
to,pucamus cognofccre quanritacc motus pcr replicario 
nem temporis alicuius.quarc 5Ct. Item,tllud,per quod 
diffinitur aliquod cn8,eft cns.per non cns cnim ntliil dilfi 
niturfed aliqiiodcnsdifTiniiurpertcmpus, vtvelox 6C 
rardil,vc patec in Quarco huius, &C in Sexto velox.cntm 
cft,quod tn paruo tcinporc mulcuin mouecur.tardu i\u 
tem ^ concrario.quareflCc. 

Scdeftconfidcrandum,r,q>,fm quodcommuntccr <Jt 
dtur,<^ cns 3£ cffe non compent codcm modo cntip ma 
nenti,ct en ti fucccfliuo. nam cns pcrAianens fic eft ens,d: 
llceft,q>partesciusfuntfimul,&vna cxtftentc eft aha: 
6C fi ioquimurdeconttnuopcrmanente,parccs etusfunc 
fimul cum in diuifibili quod cottnuat eas, vt parres linef 
funtfin)uldurationevnacumaIia,5«;funt fimulin eadc 
fncnfuradurationiscumtpfopuniflo : &hxc eftnacura 
continui permanenus.fed concinuum fuccefliuum fic cft 
U cns,c;^ partcs cius nunquam poflunt fimul efle , ncc vn» 
cumalia,ncccumindiuifibilt,quodconrinuateas:immo 
femper vna pars fuccedit aiccri qpdiu ipfum cft:& hic cil 
modus conueniens enci fucceiTiuo,cuiufmodieft motus, 
£C tcmpus.de ipfo entmmocn fimulnon cft ntfi mutacii 
elTcquod continuat partem priorem mocus cum partc 
poftcrion.Ec fimdicer dc temporc no eft fimul 6L tn a^ 
nifi inftans,quod copulat prztcrtrum cum futuro. VI 
tcrius confiderandum eft,q> f m Commen.in ifto Quar.' 
io,tcmpus eft compofirum ex iftis duabtis qu5fitacib*,f. 
quancicaceconttnuad^quaritatedifcrera.Tcmpus cnim 
non hc,nin quando mens diuidic mocum tn pnus SC pcv 
fterius.& haeceftincenrio numeri motus, f. motumefle 
numcracum.ergo fubftantia temporis,quae eftineo qua 
fi forma,eft numcru$:dC quod eft in co quafi maccria cft 
motus c5nnuus,quoniam non eft numcrus fimplicfter, 
fedcftnumcrus motus.Continuarioigituracadit «gra 
tta maceriat,dC difcrerio^f.numcr^^gratta formf:hf c funt 
vcrba Commcntatoris.qusc fic imclligeda fuDt,vc puto, 

noa 



<f4 

TCX.C7S. 



Tex.ct(*; 



Tex.e.»», 
Tex.e..«. 

Eni di du< 
plex. 



Comj.«». 

Tf « c(» ex 
duplici ,^ti 
utc copc^ 
<iun. 



QVAESTIO 



QVARTI 



xvri. 



Tp( <!ao fi 

gniticat, v; 
nu vtmate 
n.ilr, altrv 
vt fomule 



Dubiudo; 



Soludo; 



Qpinio Te 
ptis vndr^ 
nominjfrf 
fe. 



nonqiiprum tempus ntquoddamcnspcrrevnumcom 
poritumclTcntuliccrexquancKacc conctnuaidCquanma 
te difcrcca:ex talibus enim duobus accidenctbus non pu^ 
to poflc firri vnfi pcr fc & cffcnitaliter X Hmpltctccr , fctf 
q> pcF tioc nomcn tcmpus flgnificancur duo.Quorii vnO 
cftad modum inatcnx rcfpcLtu altcrius,& altcru ad mo 
dum formx.Illud auccm,quod ficuc maccrtae(l,id efl ad 
modum maccrix vcl lubcns (tmilitudmc ad maccriam 
eft quanciias c6ttnua,f.«d,quod eft prius Bi pofterius tn 
motu.Qualiter autcm iftud,quod <(i prius 6L poftcntis 
m motu fc habct ad mocum,uidebnur pofl. Illud auccm, 

2uod eft quafi forma de cts,qux nominc ccmporis Hgni.' 
cancur,eftquanttt3sdifcreca,ideftipfi difcrcno aiftua^ 
lis:6Cipfadirconiinuatio qujcdam pri<<ris&r poftenoris, 
qux funcin mocu:quamuiscnim in n-cxcra antmapriut 
apofteriusmorusconctnui nonfuntdtrconcinuata ab' 
mutcem,tmmo funt copulata ad tcrminum commuiKm, 
fcilicct ad mutatum clTe vcl mftanstquia tamen illud, q(l 
eft prius,non cft ilIud,quod cft poftcrius , ficTit vna pars 
linc( non eft alia,quamuis copulaiac fint ad puncflunrio 
mcns potcft conprchendere id quod cft prius feorfum 8C 
dtuilim ab co quod cft poftcrius,ita cj> coprchcnlio prio 
risnonltt continuacomprchenfioniportcrioris,fcd diui 
la&difconrinuata,dil llcquantum dd iftud llgnificatum 
ipfum tempus non cft a<fiu cxiftens extra animam,fcd fo 
K inpotcntia,quia,f.prius^poftcriuscxiftentia inmo 
btli&:fucccfriua,funtaptanata(ic comprchcdi diinnm. 
Et ad iftam intcncionem dicit Commerator in principi» 
auifiontatisprxfcnptx,Q.tempufi non fit,fupple quan- 
tum ad ltgni^catumciu!i formaic,niftqfi mensdiuidit,i. 
diuifim accipit pnus dC poftenus motusrfiC per hoc intcl 
ligcntur multa dc vctbis Commcntatoris. Qufrct au 
tcro iuiiior,quarc ipfum prius Si. pofterius dicicur quid 
materialc rcfpcdu ipfiusnumerationisvcl diftin<fboM» 
mcntaIi$,vtprotantongnificacumccmporis dicacur ct- 
fccomponcumcx duabusquancicanbus.Dicipoccft ad 
prffcns,q.ratioliuiuscft:quiaipCidifcretioflCdiftinftio 
pnoris &i pofterioris exiftencium ui motu fav^ta per mcn 
tcmcftquodanimodopoftcrior fin gcncrationc quain 
pnusdiC poftcrior motu8,licut dCalia cnria antmx dicun 
turpoftcriorarcbuscxtraanimam, j qutbus caufamur 

3uoquo modo:dC proptcr hoc,cum forina fit quiKlamo 
opoftcriormateria,ideo iftadiuifio habct modum for 
mx,6C id,quod eft prius dC poftcrius,li,tbct modum ma 
tcnx.dilpropccraIiud,quiaficucmnccriapriraa puc ciTe 
finc hac forma,5L noneconuerfo, fic prms Sti poftcrius 
continuumuimobili&inmotuexcraanimam potcft cf 
Cefinca(ftuaIidiuifionc,quam Facitanima,i.finc compre 
hcnfionc diuifa dC diftin<fla,quam habct anima dc ipfis: 
feA ifta diuifio prioris 6C poftcrioris,quam habct aninja» 
nd potcft cnc nifi fic aut fucric aliquo modo ipfum prius 
& poftcrtus.fi ciummocuscxiftcns cxcra animam noti 
habcrcc prius 6C pofterius,cunc anima non vcic coinprc 
bcndcrccdiuinmdCdiftinacpartem priorcm dL poftc^ 
rtorcm.d^ proptcr hoc dicit Commcn. in comcnco.102. 
<^ elTc tcroporis in antma eft in actu,f.quia anima agtt iT' 
lam aclioncm in fubiciflo prxparacoad recipicndum c3> 
iuixdicicurtiumerus in fubicclo prxparato, i. rcfpe«fiii 
<}bie<rct prxparati 6C apn nact ad rccipicndum cam, tdcft 
ad cerminandum rcfpcircuin cius.Dc hocautein plus vi' 
dcbiturinquxftioncdeclTctcmporis.SLforte pcr illud 
fubiciftum inccndtc Comtncn.intellcctum polTibdc, qui 
eft fubicdum aptum natum ad redpiendum omncm in^ 
tclletfium 6C difcrccioncm inccllciftiuam. Confideran.* 
duin autc vlicrius,q> i'm aliquos ficut detcrminacio rca^ 
Its propric conucnicns alicuius cncis parci aliquando dc' 
nominac tocum,vc homo dicitur crifpus crifpitudine cxi 
ftcntc in fuo capite,fic ctiam cx clTc ipfius inftancis coiui 
nuancis partcs tcmporis adinuiccm dcnonnnatur ipfum 
tempus cfTc:dC fic clTc accualc infiancis continuantis par^ 
uc tcmpons adinuiccm fufftcic ad hoc tcpus fit atfiuaf 



£ litercxtra animS.ficenimdebct eflc cntibus rucccftiuis 
perelTcindiutltbilcc. .itinuantisparrcsipforum, vt cttS 
patctinmocu,quidiciturdTcpcr ctTc ipfius mutari efle 
coniuiuaiictspartcm prioremcupoftcriori. Scd iftud frnf,.f.hK 
non videturbcnecutum:quia ilIud,quod non cftparsl Ttx.c.T«l 
tcmpori-s,ncc cnisiorma,ctTcipfiusnondcnomin3f tcm Tex.c. 
pus:modo,inftans tpfum non cft pars tcmporis.ncc qui 
titatui.i,tiecclTencialts,vt manifcftum efttn Nono liiu\ 
& tn ifto Q;iarto,nec ectam eft forma tcmporis,vr mani 
fcftum cft.quare 6Cc £r,fi dicatur,q> nuncnon cft pi, 
ncc forma dans ci cllc incrinfece,tamcn conitnuac parto 
cius adinuicem,hoc no fuflicu ad hoc,q> ciTc ipfius infta.' 
ris denominet tcmpuc propric dC rcalitcrquta cfTcipfius 
infiancis cft idcm cum ipro inftanti,vcl cft indiulfibtlc, (I 
cuc SC ipfuin inftans: vnde ficut ab inftanti non dcnomi^. 
naturtcmpusclTc,fic nccabciTcipfius. Iccm,fimocus 
dcnominarcturcxiftcrecx coquod mucatumclTe eft in 
a(fiu,tunccxtftcntcmucacodTcelTccmocut:5^cummu' 

^ tatumciTcficininftantt,motusclTctininftana-quod cft 
impolTtbilc.5Lpfobaturcofequcnna:cumcnim aliquid 
denomitiaturcxiftcrecx coq>alterum cft,exiftcmc 1II0, 
alccro,oportct ipfum dcnominarc.ficut,fi aliquid dcncv. 
niiiuciir .ilbum cx coq>albcdocft cxiftcntealbcdinc ip 
fumcfc album.Et foric diceretur,qu6d hoc cft vcrum in 
pcrmanencibus , non autcmin fuccciliiuiB. fcd quxratur, 
ratto diuctficacts, ^ 

AD pnmain rationem,cum dicituromnc compofiiil K,n|joncs« 
cxnoncncibus&c.Commcniatorinftac cucra hac 
pofit)onem:quiaconftat,q>motuteftcns:comprehendj 
tur eniin fcnfu,dC nulla pars nus eft i aiftu,fcd pjts qu(f. 
libct ctus dcmonftrata rccclTit.propter quod dicic Conv ' ' 
incnt^tor,(t> ifta raiio non valcc.Ec fimilicer ratto fcquet 
bene probar.c^ ccmpus non cft cns complccum extra ani 
roam,fedhabctclTea<fluS£completc per a<rtioncm am.^ 
mx.quodquomodoficinrclltgendum vidcbitur pofttn 
qiixfiioncdeclTctempon$pcranimam,vellinc anima. • ' 

G Dicereturcrgoad formam rati5ts,cum dicuur,illud,qil 
eft compofitum cx non cntibus,nd cft cns,verum cli n5 
cftcnsavftucomplctecxtraantmam, fednon oportct cj» 
nonfitomnitiondcns:(1cautcmcft tn propofito. Ali 
tcrdixerutantiqui, (^Ii ' cprxceritufiCfuturum no fint 
prxfcntia^tamcn prxtericum rcaliicr cft prxtcritum , di^ 
futiiruineftfucurum. Aliccr dicicuradprimani.iUud, 
quodcftcompoficumexnoncncibus&c.vcrum cft n5 
eft ens pcrinanens , fcd bene poccft clTc cns fucccdiuum 
quodn6hal>ctparccsfimul cxiftcnces a>fcu. Simihter 
adaliam.cuiuslibctdiuitibilis6^c. Vcrum cft,ficftcoaB 
pletc extra animam: fcd,fi non,nu oportct q> aliqua pat* 
cius fimul loca fit adtu prxtcr animam,fi habct ctTc atfhi 
6C completc pcr animam. Ad aliam fimilncr dicitur, 
cuiuslibct diuifibilis 6LC.vcrumcft diutfibilispcrmanc/" 
tis,fcd dc diuilibili fuccclTiuo non eft vcrum:vnimo diui/" 
fibilc fuccclTiuum dcnominarur exiftcreexhoc q> indiui 
jj fibilc continuans partcscius cft actu,vt aliqui dicfit: vel 
faltcmad elTctalisdiuifibilts non rcquirttur atfiualisfi/- 
niutcas parciucius,fcd fufTidc ci> vtia fucccdai alccri vel 
poftalicram. AdaltaiCuindidtur^q^vnumdCidc^SCc. 
potcftdici,cj> vcrumeftficuc formainmaceria vcl acci.'. 
dens in rubicL^io^fcd ficut mcnfura in mcnfurato potcft e£ 
fr:A ficintcUcxic Arift.q>tcmp'eft5i:incQ:lo,cc in ii)*. 
ti SCc.verum cft ficut mmfura in mcfuratts:omntaenim 
ifta,quantuniad fuos motu»,mcnfurantur tcmporc :fi 
autcmintclligitur,(^rempus cftfubicaiucA^ inlvxren/-. 
«er in coelo SC in tcrradC in mari,intclligcix]um eft, q> n5 
eft ^Tium 8C idcm tempus numcro,fcd aliud dC aliud , fi.. 
cut mot us cocli mocus tcrrx , 6C motus maris non eft. 
idein 3C vnus numero mocus.De hoc autem infcriua 
fitt quxftio fpcciaiit. 

Qindam cnim totius qiudcm c(Tc motiim Tcx»c, 
dicunt,altj ipfam fphxram : quoniam circuU^ 

iioni» 



4 



QyAFSTlO PHYSICORVM r TXVHIiO 

itonis cftpars quacdain,ilfa autem circulatio A a<:a*>««ure'^e«nenrurainaliquomodo,vtdicinic.f«dmo 
non c(}. parscmm circulationis c(l, quac acci' 




pitur/cd non circulano cft. 

Q^VAESTIO XVIII. 
An/p/um t^i di^ngHAtuv tf^axtiaUtet a motM primo, 

Onfequenterc]U{rnur,Vlmim ccmpusnc 
cflennaliter motus primus. £c arguicur 
prtmo t}> fic.quta prtus 3C podertus moc us 
funccfTeiicialiccr motus:fcd tcmpus cft clTcn 
ttaltcerprius di poflenus motui pnmi : cr^ 
go flf c. Maior.ppomio apparet ; quia prius 5C poftcrius 
Come,»*. funtpartcsmoiusvcvidetur vcllc COmentator in ifto 
Quarto.vbt dicit,q> tcpus no fit nifi qt^ mcns diuidit mo 
tumfm prius iSCpoftcnus.cV nihildiutdtcur ntfiin fiias 
partcs.crgoprius&poftcrius funrpartes motu$:parres 
•utcm mocus funt niorus.ficuc partcs lincf func lincf .cr^ 
go prius 5C. poftcrius niocus funt mocus:d£ hxc fuic ma B 
tof.dC. mtnor apparccin fiiera.Tcmpus enim cft prius & 
pofterius ipfius motu « f m Arift.in litcra. Itc.illa funt 
eadem,quoru partesfunt e(dcm:h(ccftmanifcfta,Scd 
partcsccmporiscfdcmrunt cum partibus motusquod 
paccrquiadics,qu(eflqu(dap.irs ccmporis, cftlatio fo 
Ks fupcr tcrram.v t habctur Scxto Topicorum. latio a3t 
fohs fupcr rcrram cft pars motus ccrli.quare 6Cc. Item 
nihil ercmenfuraexirinrecaomnium moruum inferioru 
nifi primus moc us,vc patet InQuarto.Sed tcpus cft mc» 
fura extrinfcca omnium motuum tftorum inferioru.qua 
rc dLc. Item mcnfura 5C menfuracum func vnigeaea 
Vt vulc Arifto.in tfto Quarco , flC Comcmtator in penul 
timo commento hutus cnpitult.Scd tempus eft menfura 
pnmimotus.vtvult Anrto. quarc 6Cc. 

opposiTVM arguiturperPhilofophumm litera,^ 
vutt,q> tcmpus non eftcirculatJb:dChxceftmotuj pri' 
inus,vt pacet in Qitarto huius. Q 

CONCLVSIO. 
Tcmpu» nccabfolute motut cn.ncque cfl ipft circuljtio, 
fcu ptimut motuf ,frd .ib lUo cfTcntiiliCcT aittlnClu ei), 

ADquxftioncm poiTuncdictduo.primo q> cem^ 
pus non eft mocus abfoluce,fccudo q^ tempus nu 
cft motus primusjf.prima circulacio. Primum 
paccc fic.mocus nu cft vnus inomniloco:fed tempus cft 
vnum in omnt loco:quare SCcMitior pacec.c)i mocuseft 
in moto,& omne motum cft in aliquo vbt,& plura mo' 
ta tn plurtbus vbi:crgo SiC plurcs motus func in pluribus 
vbt.& ficmotus noncft viiusinomniloco.Ec minorpa 
tcc.quia ccmpus faltem prirao 5i principaliterdi(fcuin, 
cftmenfuraextnnrccaomntum motuum extftcntiumtn 
<]uocuncii loco.Mcnfuraaucccxcnnfcca poceft elTc vna 
omnium mcnfurabtlium,ficut vna vlna p«ccft menfura 
rcomncspannos:^ hutufmodi.quare dCc. Scd aliqui 



\ 

Trjc.c;io4 



tus primus cft pcr fe menfura pcrfctcatc fecundt modi.^ 
foric fic intclligunt,q, ccmpus clTcntialitcr cft id quod eft 
rocnfura,fednoneftidcaieflrcntialicercumco quod cfl 
cjTc mcnfuram,cum clTenKnfuram ficquid rclaciuum.ec 
tcmpusficqutdabfolunim.. AlitcrpofTctdiciad dubi !^"*° ^"'^ 
tatioiicm,q>necAnfto.tiicendttconcludcKpcr illamra 
tioncm,(^ tcmpus non fic primus inotus,rcd loium cj> tc- 
pu« non lic mocus abfolutc .Itcm alia ra:to Anito. eft: 
^d hoc.omnis motus eft vclocior aut tai dior.alio inotui 
ftipplc;fcd tcpus non cft vdoctus nec tardius: quarc cV^Cv 
Alatorcm rcciptt Anfto.promanifeft fonc cocclTa 
futt ab oinnibu«.&: minorcm probat:quia velox dC tar^ 
dum dcterminancur cempore. vc velox cft,quod in pau-' 
co ccmporc mulcum mouetur.61: urilu cft,quod in roul.- 
to ccmpore parum mouetur.fed tcmpus non dacrimnav 
tur teinporc, fiuc tcjnpus accipiatur quantum adiuam 
quanncatem,fiuc quo ad qualc.i.quantum ad fuam qua^ 
liuccm. Sccundumoftcndicurpcr Arifto.inlitcrafic-. Tex.c «, 
pars cuculationis no clt circulatio:fcd pars temporis efl 
ttmpus,vc dict SC noxicrgo cempus noncft circulario. 

Alttcr polTct fic fyllogi2;ari,fi ccmpuscfTec circulario 
iata,tuc pars ctrculacioni8cfrctcuxulatio:quiaparstcni 
porisefttcmpus. 

Contraiftamrationcmaltquiiicinftant. pcr firoilcm ObiccHo . 
rationc polTcc probati q> animal non ciTcc fubftaniia ani 
macafcnnbtlis.quiapars (uftanit.Tanimata: fcnfibiliscft 
lubftantiaantmacafcnribiiis,p.^rs atitcm animalis non 
cftanunal:crgo animal non clt fubftancia animaca fcnfi.- 
bilis. Ad hoc potell dtct , q> fubftantia animaca fcnli^ 
bilispouft acctpi dupltcitcr. vno modo pro orantco,cii/- 
ius materia participat antmam fcnfitiuam,fiuc pcrfetftib 
■em.& ficut priinuni perfeifubtlc fiuc potcncialiccr dC 
<uc part in coro. Alio niodo poccft accipi pro altquo com 
pkco dC perfcdloingcncrc,cuius matcrta participat ani^ 
niam(cnlt{iuam,ficutprtinum pcrfc<fhbile. Prtmo mo^ 
dopars fubltincixanimatx fcnlibiliseftiubltantta 6Cc 
(cdfccundomodofubftanitaajumatafcnlibilisf ft ditfi^ 
nttio animalis. Ad (ormam rationis.cum diciiur,pars 
fubftantix animata: fenfibtlts cft fubftantia5tc. Verum. 
cft acapicndo fubftantiam animaum fcnfibilcm pro ali 
quo impcrfc:!)o,cuius maceria participac fcnfum, ficut 
parsin toto,non ficuc pnmum pcrfcilibde.Ec cum dici^ 
tur,quod parsantmaltsnoncftantmal.conccdatur: dC 
ideovolo,qu6d animal iion dl fuhftanciaanimata fenll 
bilis iljo modo:fcd cum lioc rtat,q> fit fubftantia aniina' 
ta fcnfibilis alio modo. Itcm aliicr potcft dici,qu6d fi' 
cuc pars fubftantix animaiz fcnllbilis cft fubltaiitia anu 
macafcnrtbtltstmpcrfcJta,noficuc aliquod complctum 
tnfpcaevclingcnere,ficparsautmaltseftaniinal imper 
fe<flc,non ficut aliquid complccum in gcncrc , dC idco n5 
valcttntllaraao. Alurarinncai^uic Arifto.ficfi,tcm Tcx.c«s* 



dubiiabanc , (]> ifta ratio non concludtc , cempus noneft ly tcmpus elTct mocus primus, t unc,lt elTcnt plurct cacli.i. 



niocusprtmus:quia ficuc ccmpus,vccftmcnfuracxtrin. 
fcca,cftvnuminomnilocn,non quidcm inhxrcnccr dC 
incxiftciitcr,rcd alTiftctcr,fic ctiam primus mocus , vnus 
eftapudorantamobiltaalTiftcnter dC non inexiftcnter: 
£Cficractononconciudtc,quinrcmpus fitmocus prim*. 

Ad hoc dicuni aliqui,c)> mocus primus poccft confi^ 
dcrandi{pliciccr.vnomodofccundum elTcnttam fuam. 
alto modo fecundumcii incnfuraaJtorum motuum.fl 
pnmo modo,nc non dcbecur et proprie cfTc vnum apu4 
omnia,£V:ficconcludic.Artfto.c]>tcmpusnon cft motua 
cfTcntialtter6:quiddnattue.Aiomodo potcft confidc.. 
rari motus primus fccundum q> cft mcnfura altorum mo 
tuum,& fic cft bene vnus in omni loco alTiftcntcr,vt di.' 
(ftumeft:&hocmodorario Anfto.non conciudit tem.' 
pus non cfTc motum primum. Dicunc tamen ifti,qu6d It 
cec rcmpus fic mcnfura & pcr fe,& fimilner primus mo^ 
cus fitmcnfura,hoccftdiucrfimode.namtcmputcft mc 
fura pcr fc pcrfdtatc primi modi, quu in eius diStnido&e 



plurcs mundi, vt pofucrunc altqut,fequcrct tj> cfTcnt plu.< 
ra tcmpora:fcdhoccft iiicoiiuciiicns:quarcdic. Fallicas 
inconucnucntencis rccipicur ab Arifto.pro manifcfta. fi 
cnim clTcnc plurcs mundi.adhucnoiifcqucrctur,q> plu^' 
taccmporaci{cnt.dCconfcquciuupatct,dC cft cuidens, 
quta,fi cfTcnt plurcs mundi,clTcnc plures pnmi mocus:6C 
Iic,fi tempus cft idem omnino cum motu pnmo , tunc fi 
clTcutplurc8mundi,encntpluraictnpora:quaconfequc< 
uam rcputac Artfto. falfam. 

Scdcotraiftaroncm dubitaiur multum rarionabilir obicdio 
tcr.quiavideturq>illac6diiionalts,qua Arifto. rc-u;at 
impoiTibilc,fitnccclTarta fnici'i:f.ifta,fi clTcncplurcs mfi 
di,cflcnt plur.i tcmpora.quod probatur.quta multiplica 
to fubicdo^multiplicatur paiTio,hoc cft notii.l<d,fi cftct 
plurcs mundt,tunc fkibictftum icmports cfTct multiplica 
tu:clTcnc.n.plurc8 motus prtmi,SL pmus motuseftfub' 
ic<fui tcports.quarc&C Ad hoc poc dtci,q> tps pot c5 
ftderari dupfr. vno modo poccft coniideran f nt quod cfV 
landuUup Phyfi. i pailio 



QVAESTIO QVA 

pafriomotm.alfoniopotconfldcranffiK^cft fncnfura £ 
cxcnnrccaaliorum mo(uum,qui func hic.fi primo modo 
conlidcratur.ric bene rcquRur,q>,li elTcnc ptures ca:li,<^ 
clTcnc plura tcmpora.flcuc argucbatur,iia q> illa codicio 
naliB vcrac(l,fl cflrcncplurescoeli.tuncrpa elTcnt plura, 
fm q> cps cfl pafTio motus.niltil cnim prohibct condttio 

Comea.x, nalceflc veramcuiusanscftimpolTibilc-.vtvult Comc. 

Comi, 7». j„ Scptimo 6C Oibuo huius.Scd conlidcrctur tps,$m 

menfuracxtrinreca,ltcnonfequcrcturt^fi efleiu plurcs 
cah,q>clTctnpliira tpa^ianqi mffurf cxtrinfcc» mocut"i, 
quia mcnfuracxtnnfecanSncceflano muliiplicatur fm 
multiplicattonc mcnfuraioru. Vndc,riclTcnt plures mu 
di,no tn fcqucrctur,q>neccfTano pporccrcccfle pluracc^ 
pora tanqp inenfuras cxcrinrccas nc cclTano rcquifltas ad 
menfurationcoiummotuii;imoadhocvnu tpa Aiiiice'' 
rctvtclTctmenfuraoIummotuil. Scd.ltmocus prirn* 
PoGtio, gjjjQ njcqd-tfs &. c conucrlo,fe»]ucretur,q>,ficflrcnt 
pIuresmundi,clVcntplurcsmotusprimi5ipluratcpora. 

Inptol'^ . Scd iftud non olno fufticit.qa licutf m Arift.nbn fuffi F 
Ctcnccrfcquit.q»,!! clTcnt plurcs mundi.c^ cflent plura tc* 
pora,canqp melur; cxtrinfcc.r,imo adlfuc vni"i ips fulfi- 
ccret ad roenfuraiidu ocs mocus,lic 1» cflent plurcs mun^ 
di non oporterct cfle plurcs moius tanqi mcfuras extrin 
fccas oium mocuij,fcd fufficcrec vniis. tt lic fi tp« ect idc 
cumotu5CponerentmundiclTeplurcs,adhucn6 fcquc' 
rctur.tpseiTcncccllariomultipIicatilrone qua mcnlura 
cxtrinfeca,ficuciion fcciucrcf motu ciTc multiplicatfi , vt 
Dicnfuraexcrinfcca.£t nc no roagis valct ifta confcqucn 
ha f m poflcionc,Q ponic,cps elTc mocil,qi f m pohtionc, 
qu( dic«,tf)«nonclTc m(Kti.Quodcun<]p cnimiftorii po 
nacur,n6 vtdct rcqui,q>, fi plutes elTcnc mundi , q» clTcnc 
plura cpa>fm tepus cft menAn^ cxtnnfeca.SC liccx 11- 
la poficionc,q» tps fit motus prtmus,non fcquitur illam 
falfam c6ditionalc infem,i^ dicit,li clTcnt plurcs inudt, cf 
fcnt plura tpa, frm q> mcnfurz cxcrinfecx:pp quod rario 
Anft.non videttir valcrc. Ec fortc diccrctur.q. Anft.n6 q 
tntcndit Ulam conditionalc elTe falfam fimplV.ied f m po*' 
fuionedi^opinioncdlon*i,qutponcbantpturcs inundos: 
ipfi enim conccdebant qo non pot elTc nifi vnum tcput, 
dC,(p quamuis tint plurcs mundi,tn non cft nifi vnii tcm 
pus:5: fic apud cos crat impofTibdc (f fi fint plurcs mun 
di fint pl ura cempora, SC camen hoc fcqucrecur fi tempus 
ertctmorusprtmus.Scdncciftudfufficcrcttquia per can 
dcmracioncm polTct Arifto.prohari cj> tcmpus noii lic 
paflio motus,qufa hoc pofito,fcqucretur,q.,fi eflenc plu 
res.raundi.pluracrtenttcmpora , cum paflfio mulciplicc- 
lur fmmultitudtnem fubicLti.Ec,fi dicas,cj» Arifto.coiv 
ccdcrct iftam negandooptnionemponeitum plurcs mu 
dos,flctK alii,qui ponumtcpusclTcmotum,conccdcrct 
tllam coniradiccndo poncntibus plures mundoc:3C pro» 
pter irta mulcum dubito in ifta racionc Anfto. Et (br/ 
ic dicendum,cf ,fi clTcnc pluics mundi , 5C plurcs mocus 
primi,nullusillorummotuumpolTccclTemcnfura oium 
aliorumiqutamotuspropricnoncftmefuraaltcrius mo " 
tus nifi fit caufa iUius,nunc auccm,fi plurcs clTcnc mudi, 
vnus illorummocuum,quicfTcntpnmi,nonc(fctaliquo 
modo ca alcerius,qiiia ambo eflcnc aec^ueprimi . 6C idco 
vnusdlorummotutlnonpofTctclTc mcnfura cxtrinfcca 
oiumalion') motuii:pp quod oportcret,q> ambo mocus 
priiTiiilloriiduorum mundonlcfrencmefur^ cxtrinfccx 
aliorii motuu,quiaprimus motus viitus tllorii duorunt 
inundorumnoneiTet cimotusprimialtcnus miidi, ncc 
aliorurootuiliUiusaltertusmundiid^ ficnonelTct mcfu^ 
ra oium alioru moruum,fed folum cfTct rocnfura mocuu 
illius mund i,in quo cfTet prirous, A: fimibtcr dc alio. Sed 
tempus non mcnfurat motus infcriore8,eo c)> fii caufa eo 
rum.fcd pcr replicationcm alicuius partis fux , quz ali- 
quoucs fumpca,rcddit quanticatero motus mcnfurah :(i 
cucvlnanon menrurac pannum,quia fic cjufa eius,<cd 
alio modo prxdit5to. Vndcjfi clTcnc plurcr; mundi,adhuc 
Vnum tcmpuspoiT(;tdTcmaifuraexcnnfccaomiuu mo 



RTI 



xrx. 



tuumamborummundorum.quianSoporurct ad boc^ ^ 
q>menfurarccipfoB motus,c)> altquamcaufaluatcm lup 
coshabcrcc.Ecforte diccrcc limiliterad hoc,q> vnus luo 
cus mcnfuret atios accidit,c| fic caufa iUorum. SC fic cxi>' 
ftcntibusplurfbusmundis&l plunbus motibus,quoru 
vnus non erit caufa altcriu8,adhuc vnus dlorum potcric 
clTcmenfura extnnrccaomntum aliorum.Diccndum,c]> 
mocus non poteft clTc propnc incfura alicuius mocus,ni 
fi ficcaufjillius.idcodCc. Eftauccniconfidcrjdum vU 
tcrius (^mocus potcftaccipi duplicitcr,vc diiftum luuin 
Tcrtio. Vno modo pro pcrfccflione flucnte, cuius vna 
pars gencraeur poft aliam.alio modo pro ipfo fluxu cocv' 
ttnuo,quidiciturfucccirio,rcumotus,feudurario,d£ cx- 
tcnflo fucccfltua . £i primo quidem modo, tcmpus non 
cftcfTcntialicer inocus,quia mocus fic fumptus eft in trt- 
busgcticribus,rcilicccqualiiatcd£quaniicaie3d vbi, te- 
pus JUtcni cft quinticas.Sed, fi accipiat ur mocus pro flu 
xu c5cinuo,qui cft uiccelTio fiue duratio mocus , Adhuc 
poccft confiderari dupliciccr. Vnomodo quantumad 
fui recepcionem,quia rcciptcur in mobili,ec fic eft pafTio. 
ficuc cnimvircuspaiTluaidemcftc^ vircus reccpciua fc' ' 
Cundumomne8,ficpalTioidem vidccur elTc quod rcce- 
ptio. Alio modo po;cft confidcrari ipfa rucccffio fiue du 
ratio cont inua quantum ad id quod ipfa eft,6l quantum 
ad fuam e.Tcnciam 6C quiddiiatem,&: fic eft ccpus . cura 
cnim ifta dur jtio cocinuj 51 cxtcfio fuccclTiuafic quxda 
cpcita&:Al noncft linca,nrcfupficics,nec corpus,necora/> 
tio,ncc numeru$,qutd rclinquicur ipfain clTe nifi tf pus.-' 

AD;rationcs.Adpnmain,cumdicitur,priuB<^ pofte «... 
riusdi:c.poccftdici,c}> vcrum eft acapicndo iftam ""^**» 
profuccertioneconcinua^cuius vnapars cft prior&alia 
poftenor,5C.icdpicndomocumproHuxu continuo ^6C 
iic conccdo c]> (cmpus eft clTcncialucr motus. Conhdc 
randum auccm circa ra(toncm,ci> liccc pnus SC poftcriuA 
ipfius fucccflionis & duracioiiis fuccelTiux fic cflcnctali- 
tcrtcinpusjtfi non fignificancur hoc nomuie ccmpus^ni/I 
fub racione dcccrminaca , fciliccc vt funt numcrabiludC 
diftinguil)dtaab inuicctn:& ifta aptitudincddbnguendi 
6C numerandi pafliuc,habent de fut natura extra animi, 
fedadiuatisdiftintfliodfdifcretioipforum fccundum dc 
cerminacioncm non eft nifi ab anima, qux comprehcdic 
cafeorfumdC diuifim comprchcnfiombus difttnfusdC 
non coiiiinuis ,fiuc difcontinu.ttis. 

AdalumpcrdivftapacccfolLicio,parcc8 entm rcmpo^ 
risfuncpartcsmocui accipicndo morumpro fluxu conti 
nuo ipforu m vbt in mobdi . 6C fic imd ligcndum cft tem 
pusclTcmocum. 

Ad aliud cum dia'tur,nthil eftmetifurafiCc.veruineft 
ficutcaufa,fcdaliterbcncpoteft.Etcum dicicur, c]> cep* 
eftmcnrura fldc.vcrumeftnonficuccaufapcrfc 6C pro*' 
pric,fcd alio modo,vitajtum.qu3rc 5Cc. 

Ad aIijiii,cumdiciiur,mcnrura5^c,poteftdict,cj>vc^ 
rumeft,&idcovo!o,quddtempus mcnfurans mocura, 
eftulemclTcntfaliter vclciufdcmgcneris cum mocu,vt 
menfuratuscft,f.quantumadfuum Auxum 6C durariiv 
nem feu moram & extcfioncm fuccclTiuam.Qualitcr aii 
tcm ceropus menfurans fic motus , vidcbicur poft. 

Q.VAESTIO XI. Y. 

An TtmpOTi§ di^mitio fu conntnims» 

^i^^ Onrcqucntcrquxricur.AndifBnttioteai' 
T^XSfi poris fic conuenicnccr alTignata. Eft aucem 
(v7 diflinitio (cmpons fccuiidum Ariftot .nu' 

^jl jy ie mcrusmotusfecundumpriusdCpofterius. 
^SS^Si £t arguicur primo quod non,c]uia nume 
rario numen mocus non cft numcrus mocus : hzc vide-' 
cur manifefi:a de fc. fed cempuscft numeratio numcrt 
inoius fccundumCommcnc .iniftoC)uarto. Iccm,nii 
mcracum pnonsSipoftcriorijmocusnon eft numerus 
noius: hacc cft manifcita. fcd cempus cftnumcracuoi 

prioris 



QVAESTlb 



PHYSrCORVM 



-xtxr> 



66 



Tex.c.iOi 



Comc.izf 



Tpieff ati» 
«fit»<l mot* 
kiibi runc 
pri '-ris & 
~EDOcia 



(>r ions & (.>oncnori!i motus recundutn Commencaco^ 
reni,quidiat,i7> ditiinirio tcaipon8,iiiquanoncll du^ 
bitatiOjCft icmpusci'tnuincratumpriorw& poftcrio 
ns cxi^cntiti in motu. Item,pnus 6C polleruis la mo* 
fu,non clinumcrusmotus;hocpatct.ted ccmput^m C5 
mcnta.cA prius pollcrius in inoru.<3iC htK dicit in Cd' 
nien.i ] . huius capl'! dc tcntpurc. Irc m,\\ ccaipus cct nu 
nicruB,aut ellcc numcrus, quo numcrainus , di. hoc non 
ftat,quia llc circt qu jtttas vlilcrccaiaut cllcc numccus nu^ 
■>craius,f.res numcrata.61: 1i(k nu vidctur ilarczquu ip 
femotuslic e(l numcrus numeratus.Cres numerata. , 

Octndearguiturcontra iltam particula,r.pnus& ptv 
ftcnus:quia,ii tempuseirec numerusraoius fm pnus^ 
poftenus,aut intciltgicur de priori ec poftcnort,qut funt 
pancsinotus autdc priori& policriort,quxfunt muta 
la cfTc.no primo niodo,quia pars prior 6L pars poftcrior 
mocuscoiicinuancuradinuicem,&. ficnullaell earum di 
icrctio,nccpcrconfcqucnsnumerus.nam continuumdC ^ 
difcrctuniopponuntuncrgo tcmpusnoneltnumer^mo 
lus i^m panes iplius motus,quarum vnaeil pnor dC alia 
poilenor.Nec cft dicendum,c^ pcr prtus dC poftcnus tn^ 
telligantur mutat.iefre,quia,ciiipfa mutataeJTc fmc dt^ 
<crc:aabinuiccm,nc fequcrccur,q> ccmpus elVct nunictus 
difcretorum,vcl numctus motus ^m aliquadtfcrcta,ct p 
<onfequcns noncilcc numcrus numcracus, fed numcrus 
quo numcramus. Icem,tcmpus,cum iu quanticas, no 
dcbet dtilinin pcr refolutioue:ied prius dC pofterius lunc 
tcJatiua, vt notu eli:quarc dCc, lic li cempus diifmitur 
K prius&: pofterius,circulus cnt in diFFdnibus:quta prt^ 

polterius difhniuntur tempore. Iccm, Comentator 
dicit in cdinc.4j.huiu8 capl'i,<)> prius &poftcrius in mo 
tuditfiniuDturptps:crgopriu«dCpofteriiisin motu no 
diftiniuuttpiuquiaricclicc manilcUc circulatio. 

opposiTVM arguKur audoritate Arilt.in lilo ca/ 
piculo,vbi inudtigat iltam dithniiioncm,tcmpus cltnu 
lucrusmoLus topctusS^ poilenus. C 
CONCLVSIO. 
Hf c DilTinitioJein^LW cOnumrrus motat recundimi 
prim &poll«ziut , rtl boru ac conuenicni^ 

ADqonc diccdu,q>trtaditfdeftbona.Ad cui' in 
ueitigacioncni Arif.inquiritprimo,(}itpB eft ali 
quidiptius motus.iSC hoc iic.Lllud,quodnon p5c 
apprchcndi nilt apprchcnfo motu,C<C nA ctt motus,efi ali 
qutd ipliug motu«:hxc cli maniicita.lcd tcnipus non ei^ 
snotus,vt probacuin iuit prtus,dC non pot apprchrdi ni^ 
li apprchcfo inoiu,{icut manifcAum dl^SC cxcmpliiicat 
AnH.de dorniietibusapudhebrcos,quiiabulabant dor 
smuilTc per niagnuro tcmpus.dC , cum ipti copulaucrint 
nunc,inquoincarpcruncdormire,cumnunc,in quoexp 
gefavftifuerunt, non pcrceperuntmotuni intermedium, 
6C tdeo non pcrceperunc tliud cempus.Et Comincniacor 
ibtdcm dictc iic.Cum nos non pcrcepimus nec imagina' 
ufucrimus motum faccuinincerduoczirema,fedcxtix — . 
tiuucnniu8,<)ii)uUu8mocusfa(ftusric tn nobis nequetn , 
aii)s,fed nos iitnus in ciTeindiuiAbdi.tunc non perapt 
mus cempus.Et iic manifeftum cft,quod apprehcniio te 
porisdcpcndctcxapprchcnnoncmotus.quare&c. VI 
tctiusinquint Anil.fccundumquodtcmpus ipfum effc 
aliqutdmocus.Etprobat,c}>rattoncpnoris 6C poftcrto.' 
ris,tempuslequnurmofum,vclcitaltqutd ipfius mot': 
6C hoc iic.tcmpus eft aliquid moeus ^m illud,quo tcrmt' 
nantcsmotumcognofctmus tcmpus:hoccrccutdcn5.fe<l 
determtnantca motum pnon 6C poftcnon.cognofctmua 
tcmpus, vt patct per cxpcricntum:curo cntm confidera^ 
snusdctcrminatcmcKunifacrtumfupcr pnorem parcem 
fpati] &C mocum taiftuin fuper partcm poftenorem,cunc 
cognofctmus tempus. Dcindcof^cndit Phtlofophus,<}> 
tcnipus fcquitur mo: um l>n) prius 6C poilcnus non quo' 
cunqt modo,fcd vt eorum eit numerus, vel vt numera' 
bilta funt,quod (ic probai.illud pcrtiDCt ad rat loncm mo 
tus,quopoliiodCcogniio,pcipm)u8iepus,&ipfo amtv 



ranonperctptmu«:boceuidens.fed nuraertB ptiorts 6C 
po(lenorismmotuelihuiufinadi.quo poiito<JC percC' 
pco nirnieropfions&poitcnorisinmotupcrcipitur tC" 
pus,5C tpio non pcrccpta,non pcrcipitur lempus.pnmit 
ap(^<arcc.cum cntm incelligimus duoextrema alicuius Hu 
Jcus,t)Ocquidcm vtpnus,iliud vcro vt pollcnud, incer 
qux.vt iic,pctcipimus:ncccJl.\tto mcdium.In)pol]ibilc 
«It cmmioiaginanldiuilibilfaduOjhoc vcpnuii,dlud vt 
potccntisntli pcr medium:ncceliariaergo perctpnnus ip 
<ufflt<tnpus.liliusenimtiuxus,cum nolit indtutlibths, 
nec res pennancias,vna pars eft ptiot6C aliapoilenor.ee 
has partes coinprchcndcndo.<Sil cognofccndo cognolci' 
rauscempas.cum aucempcrcipnnusvnum nunc tantCi 
iionpercipiinusccnipus.iiintliici',cumpcrcipiniusplura 
iiunc,(]uoruu) vnum eitpnusdCaltcrupoftcnus.&^nd 
pcrctmue vnum iplorum,vcpnus ^ altud vc pol^erius, 
nonpcrcipiniuticenipus.ergo racto clTeniialiS tcmpons 
rcqutriiprius5Cpolicrtus,nonqualitcrcunq:,fed vtnti.' 
incrata,vel ikltera vt nuincrabilia.£ctuncpofTumus re/ 
fponderc ad (|dnem,cp diftnitto temporis eft bonatquia 
omnes parces difiinttionis cduentunt tpli tcmpK>rf,vt pa 
tetcx dtiftis,&pertrtam difhnitioncm cognofciturctleir 
tiatptsezpIicitc&ldilhnae:duinmodo benc nucliigaf, 
Culiderasdumaucemetthtc,()iiiuuierus eit dupiex, 
li:iiicecnumerusquonumcramus,iX numcrus numera^ 
tus.Numerus,quo numcnimus,vc coitcr diacur , cii ip^ 
fa rano nuincrandi,qu(cA difcTccio qu{da ipforu nume> 
racorum,dC efc nurocrus vnicacii,ticuc dualicas, ternane 
tas,dC hm5i.Numerusaucemnumeracuselliplares nt^' 
ineraca,vc du( all'>edine$,6C duo hoies.ct hmoi nutnertn 
ct'cinquolibctprfdicamcto. nain quoltbet gencre funt 
res dilitncTtf abinutcem,dit iil{ iunc numcrus,qui cil re*. 
numerara.modQ,ctidiacur,ccmpusellnumerus,n6 itu 
tciiigicur q> iic numcius quo numerainus,t°.difcreno ,dC 
difcdttnuaciopnonsd^ portcnortsextraanima cxiilcs. 
nampnusd^poftcnus motuscxillentiacxtraaiam noa 
funt adtu difcdtmuata abinuicem,immo iempcr funt cS^ 
tinua 6C copidata ad tcrminum c6em,r.ad mutacum elTe 
vel ad infcans, 6C fttx hoc tps no elTct quatitas c6nnuam 
tc extra anima,fed difcreta:quod eir inconueniens otno. 
Tndc reltnquitur ipfum tempus eic rcs numcra(a,<3£ g 
cQfequcnsiiumerusnumeratus.f.prius& poiterius mo^' 
tus.& hoc voluicdiccrc Comentator,cu dixic cj» dilfiiit' 
uoipis,in'quanoneflambigui(as,cltnumeratii,i.res nu 
meraca pnonsd^ poftenorucxiTtennumtnmotu.Inccl' 
ligcndum cciam <]> di<fiumfuit prfus,qi motus acapitur 
'Vnoroodo pro perfe(ftionc Huentc.f.cuius vna pars gene 
catur vel acqumtur poft aliam doncc periiciatur,cc li c in 
a(ftu . alio modo fumicur mocus pro Huxn concuiuo feu 
fiiccelTione iplius raobiJis de vnapanc ptccfuonis ad alia, 
cuius inquam fluxusdC fuccelDontsvnaparseilpnoret 
aiia pollenor.modocu dtcic,c}) ccpus eitrcs numcraca, 
quxeilpiiori^poftcnortplius motusnonel^ tntelligc 
d u p dlud pnus poilenus parces perfieift(onis,quarum 
vnagencratur prius 6L alia potUrius , panes eium illiUB 
perfecftiSis func tn tnbus generibus itn coem doifinna,C 
quahtattsdC cj;cicacts& vbi:fcd incelligo pnus 8C poftc 
nusqfunc eiTcncialtcerinocusparccs iplius iiiixtuconti^ 
nui feu fucccilioots 6C durarionis,qni vna cii por dC alia 
poftcnor.Ec adhuc ift(pces Huxusfeu fuccclTionis piit 
dupiV conlidcran. Vno mo rni lc 6(1 abfolute,^ tic Amt 
pccs motus.vel ^m alioB,vccdccrnunc aaum rcli<ftum i 
rootorc tmobtli. Alio rao fm numcrabde8.t.apta nata 
numerari& dtftmgui peraiam:d^iic forte nominannir 
hoc noierempus.Nec intelltgo c]> libi apcitudo ad numc^ 
rationemcxiftensinpnori&poftcnonpartc fuccelTHV 
nis iicdc cfTcntia ccmpons,fcd cti rclacio& propnetas 
formalisfubqua iigniticaturtpfumtcmpus iSC incelligi^ 
tur vt fcntire vtl fenfus nun ett dc elTciuta atumalis : icd 
cil modus elTcndi quo fumttur intellc^wnimait«,ct 
gniiicatur lioc nomine animal.Simtiiiieraatecttn muU 
Iandu.fu{!Phyfl, i q tia 



I 



NiimennC 
duplcx. 



« eil nat 
nirnj: tvi* 
mcTjtus. 



.?0t*<80D 



")!i'i!'ij ci bv 



QVAESTIO 



QVARTI 



Teporii cO 
fcnOJ. 



tit ati^i EiTcntn igicur ipfius tcniporis exiftcns extra £ numcnis motur.BC rubdit:diffinicio ijrirurin qua non cft 



Rnfionn. 
Ad phmuj 



aninianieft rucceifio dC fluxus parcium fuccciTionis pcr. 
fe<fHoni8 habcns parccm priorem SC aliam poftcnorera: 
cxiftctu dico cxcra animam co modo quo rcs ruccciTiua 
vcl fuccelTio ipfa potell cxidcre excra aiiima.£c lixc qai 
dem lucceiTio vel fluxiis continuus cft c^uanca* cotinua: 
cuius partcs copulicur ad tcrminu c6em,r,ad ipfum niic 
Pr^ccr iftam jutc quancicacem concmuam hoc iiomc :ps 
lignificacquoddaaliud.CdifcTcnoncm parrtum iftanim 
biAim pcr aniinam.& ideodicttComnicntacorc^ cciD' 
pus cft componcum SCcSic\it priut exponcbacur. 

AD primam ranone cuni dicicur numcracio 6Cc. pQt 
dici vcrum eft accipfcndo numcrum pro nunocro 
quonumcramus modoprxdi(fco, fcdaccipicndoiiume^ 
rum,prc numeraca, liciiumetacto prionsecpoftrnons 
cxiftentiuminmocu bcnccftnumeruspnons oC pofte.' 
norts,&iiccft in propofico^tps enim ctlnumcratioprio 
ris SCc.i.res numcraca qux eft pnu; &c.modo pr(cxpo 
fito. Scdiftudnoneftfacistutum^quiafi Commesta' 
tor accipit numeracionem pro rc namcraca:tiuK cm fcn 
fus(]>cempuseftrcsnumeratarct numcracf mocus:q<l 
rftdenfonum.Ec aliqui tdeo dicunc aliccnad cuius euide 
tiamconndcrandumcftc])adcompkcum 6C pcrfecfium 
tcroporisintelleitumoporcec bistmelligimocum.Opor 
teccnimintelligiroocum pcimum cuiu!> pnus 3C poften* 
clTencialucrfuncaiotus.6£oporcecinielligi alios mocus 
Vtl altum mocum cuius vel ciuorum ipfum ccput cftmc 
(uTz-.dC hoc lignificautc illa dtninicto quam ponic C5mC'' 
tacor q> cepus cftnumcracio numcn mocus f m prius 6C 
pofterius.i.tempus eft mefuratio rci numcratf ipfius mo 
rus fm prwfdC p^oftcnus exi ftenba in mocu primo,ita 
prius dC poftcnut i|wx funt tn niocus pnmo menfurSc re 
numeracam cuiuslibct moius.f.prius 5i poftcrius cuiul> 
om{«ioi Iibcc motusalikfuomoJo. Aliterpoteft dici qi Cora.' 

tnentator ibi diiunit tempus quancum ad formalc lignifi 
catumquod tmportacurhocnommctempiuuilud cmm 
forin3leeftnuincrano.i.diuino vel difcrecionumcrt mo 
tus.Cpnorts&poftcrionsexiftentiainmocu^numcct di 
comorus.i.reinumcratf motus.f. pnoris SC poftcrioris 
exiftecu i motu.Ec ifta numcrano rci numeratf moi* 
pnoris & poftcnoris cxiftentium ui priino moiu tic actui 
per aoimam.Et idco cempu^ qu.mcu m a J tonnale iio eft 
aiftu praetcraniiuam vclnilipcranimain.tc qiiftaltc m' 
tcnno Commcncatoris apparet infpicieti vccba cius. Di 
cttcniinfic:n)aiuleftumigtcurexhocfcrmoncri> ili{ti:ii'- 
rio tcmporiseftnumerare numcnim mcxusfm pruisaS 
pofcerius,id cft comprehcfio numcraci mocus.5il hic eft 
ruincrus eius:quomam quando numeramus numcrum 
motusquifuenccxdiuifionepcrinftantiapriora SC po^ 
ftcnora,iuncficccmpus.crgotpsnihtl aliudcftqi numc 
racio numcn moius quxiuit tn eo ex diutnonc eius fccun 
dum prius dCpoftcnus:5C hxcfuacvcrbaCdmccacorts» 
In quibus nianticfte vidctur loqut de temporc pro illo ll 



C5,c*iau 



AdrccMfl 



Ai frinlfi 



dubitacto,eft,cempuBeft numeracum pnonsdC pofterio 
ris cxiftcniium tn motu.quarc non valcc ratio. Ad 
aliam cum dicicu r numcratuin pnons dC poftcrtoris 6Cc, 
Vcrumcft numcrusquonumeramus:fedpoieft efTcnu 
mcrusnumcratusfalicct rcs numcrara:5C fic incelli^it 
CommcncatorSf Ariftocc.vc pacet infpicicnti. Ad Adccrunj, 
aliam.prius 6L pofterius mocus non eft numcrus motus. 
dicoquodverumeftaccipicndonumerum pro nuroero 
quonumcramus: fcdbeac cft oumcrus nuatcratus:dC 
hoc modo intelligicur. 

Adaliamdicoc^ccmpuseftnumcrusdCresnuRKra-' Ad fuartS 
ta , iiciliccc pnus 5C poftcrius di^c . Ec cum dicicur <f ifta 
rcsimmcracaeftipfemocus.dicoc^veruin eft accipien'> 
do motumpro fluxuconnnuoquo mobilc Hutc dc vna 
parcc perfc(ftionisadaltam,£C tfte fluxus continuusfcu 
fucccliio ci duratiocft ipfum cempus.d^ eftetiam mocus 
fecundum iamoficaccm dC fecudum famoltorcm opinicv 
ocm.Diuerlimodc camen dictcur mocus&C cempus vc dt 
Aumeftprius.Namifte fluxus conctnuus feamdum fe T^slcmor 
conlideratusdiacurmocus , fcdfccundumquodeft nu^ c* idcfunu 
mcrahilis&diftinguibilis Itcdictcur cempus.Ecn5eft 
mihi iiiconucntcns tempus quantum adjd quod ip^ 
fumcft cxcra animam rtcidcincirencialicercummocuac 
apiendo inotum pro lluxu continuo : Itcec non tic idein > 
cum motu qut eft perfcsfcio gcncraca pars poft parte , vc 
di^cii cft prius. Ad aliam poceft dia:q> per tllud pnus 
6C poftcnus tntclligendf funt pars prior &i pars poftc^ 
rtor fluxuscontinui, dC non tpfa mucaca ciTe:quorum 
vnum eftprius6£ altcrumpoftcnus:nonentmipfum cc»' 
pus eft eltcnciahier ipla mucncaclVc :quoruni vnum eil , 
prtusalioircd cft circntialicer pars pnor ec pars pofcertor 
fiuxuscontinuifcu rucccfTionis cdtinuf.Eccum dicicur. 
(|> tftf partcs non func numcracc,fed conctnuf CxT tic feciv 
dum boc ccmpus non cnc re<i nuitKrai a.htc dico quod 
cec tllf parccs fluxus coniinui non fiioc excra animam 
a>flu,cainenruncapricudinalicer numcracf SC tdoncf <f 
numcrcntur 3C diftmguantur : SC haec (lumcratio 6C du 
ftin^tio carum fccundumdtfconcinuationcmficper am'' 
tnamaTtprchendcntemillai parccsapprchcnliotubus di 
ucrlis^C difconiiiiiiis^dCcft limilc ficuc dc linca conci' 
nua,linef enimipliuscuncinuf partesnonfunc a^u ex^ 
crjanimamiiumcraif fecundum diuilioncm SC difcrc 
cioiiein:fcd camen quia vna pars Itnef noeft alia,fcd vn« 
eft cxcra aliam:ideo (unc apt{ natf vt numerencur p aiiv ■ 
mam ica.f.q>animaapprehcndac vnam illanimfeorfuna: 
abala&diuilimnoncontinuandoapprchcnlioncm ap-^ 
prchcnlionialtenusomnmo.Stmiliterp.irces ipfius flu>'' 
xus continui,quamuis non lim aclu extra animam diut^< 
(f iX. dirc(\niinui({:camenquia vna ill.irum non eft aiia:'; 
fcd vnacft extraaliam vel poft a!iam:ideo func apc{ nac{ 
quod anima eas numcrec dift in fce dC diuilim eas appre^' 
hendendoapprehcnlionibus noncontinuis.Ec hxc nu' Fornulefi* 



Com* lOi* 



guificacotcmporisquodeftinanima.Illudenim eft nu/ mcranoeftformalefignificactiipnustcmpons:ACiftu<l gmticjcur. 

: ; — or 1\ — oj j_ noneft aclu excra animam fed tn porencia,tnquanrum cfmpons, 

partes ift{ func apt{ nat{ fic apprehendi : ficuc parces li< 
ncarfuntapcfnatfapprchcdifcorfum&diuifim.Inhoc pjrtei fu» 
camcncftdilfcrcnitaincer parccsliiic{ SC parces fluxus: iusnon dw 
quia partcs lincf poilunc difconcinuari aifcu excra ani' •iontmitta 
mamperdiuifion<m\tcumlignum aut lapis diuidKur 
rcalitcr:fed partes Huxuscxiftcntcs inpnmomobtli nu^ 
quam poflunt difconctnuan abtnutcem pcrquodcunque 
diuidcns rcaliter extra animam,quia ficra(xusdc6ccrcn 
quodeft impoiribilc fccundum Philofophum .ytdctur 
ergo difl^inicio tcmporis in qua non cft dubtcano elTc ran 
ra,quod cempus cft clTentialitcr pars prior dC pars pofte 
riorHuxuscontinui,quomobilc fluit coniinuc dc vna 
parcc perfc(fhoni8 ad aliam , prouc illf parccs funt tiiu 
mcrabilcs fcu diftinguibilcs abinutccm , di hoc loquenx 
do dc cemporc quantum ad fuum maccrialc fignifica^ Adfexlum 
tunquodcftcxcraaotmamquoquomodo. AJ aiiam 

diccnduia 



sncratto pnons 6C p>ofterions exiftcncium inlinotu:dC do 
cec modum per quem fic ifta numcratio SC numerare, Id 
licet pcrhoc quod diuiditur,i.diutfim apprehcndicur mo 
tus fccundum pnus SC pofcenus.Ec hic quidcm apprfc' 
henfioprioris 6C poftcnoris monis fcorfum dildttufim 
cftformalefignificatum tempons,vc ta(ftum futcprius: 
vcl ad miousdtfcreno veldiftiniftiohuiuR apprehenfiox 
lU8&tlIius:quodprotancodico,quia ipla apprchcniio 
Vel inccUccfuo prtons 6C poftenoris cxiflentium tn mocu 
noncftquanticas difcrcca,fcd cftaifciovrlpaiTio vclqua 
Iicas,vt diacur,formale,3ucemfignificacum tcmpona 
cft quannras difcreta fecundum Commenracorem. Ec 
quta ooo vidccur enfe inicnno Ariftot.loqui hicdc tem>> 
porcd^ ipfum ditfinirc fccundum cn.-: in anima:fed vc 
eft quanncasconctnuamocusdCcxiftensprxccr vel cx^ 
tra animamrtdeo dicit Ccunmcncacor commcnco.4}. <{> 
in ltb«Alcxandn' non cft oumcrare numcn moo»: £ed 



QVAiSTlO 



PHYSXCORVM 



tf7 



rriui& po 
ftcnus diifi 
niunf ^ , 



Ad o^ou 



TeJt.c^iS» 




dtcendum q» prhis & podcnus noti acctpiunturtn ditKr ^ 
nitionctemporisproillisrcrpcdibus qui funt priorttas 
6C poil:crioriu<t:ilticium funcrciationesquaetjam,rcd ic 
apirur ibi prius 6dpoUcriu« prorequx fubiccrmtur vcl 
fubijciturilh^ rc(pc<ftibus:&:illacitquid abrolutti. Ad 
aliaincuradtcttur.qrprtuB&poilcnus diftiniuncur tcm 
pore^c.Dtco q< pnus il^l pottcrius pofrunc accipi duplix 
citcr. Vno modo prout funt diif crctix orduns. Alio mo 
dopropjrtibusipliuNHuxus: quarum vnacft pnord£ 
alia pK^itcrior.Prinio modo prtus dC pollcnua diihniunx 
Uirtcmporc.rcs cutmpnorciiquxfluitinaliquo trpcv 
rc m quo non tuic alia:6C rcs poi^crior clt qux noncrac in 
altquo ccpore ui quo crat ^iu-dC loquor dc priori dC po^ 
ftcrion prout func dtdcrcntif ordinis gcncrationta : m>n 
di0crcDCi( ordinis qu( cfl intcrcaufam dC cauiacum.Scd 
ft Aimacur fccuRdo modo,r.pro parctbus iiuxus cotinut, 
(ic ponunturindilIinittonctcmpons,vtdiccum ell pri'': 
&i)ocnoncUincoiiuci:icns. Tcmpusitaqt circntialiccr 
cilidemcumparcibusrucceirioiuscontinu(,quanj vna 8 
eft prior altcra. Ad aliam cum dKit Commcntator q> 
prius^ potteriusinmotudCi.poteft dici q>loquiturdc 
priondC poftcriori in motu pro parnbus perfecaonis. 
Parscnim (xrbcciionis prior cft tlla quxiic in temporc 
priorr.dC (ws poiicnor cft illa qux Bt iii tcmporc poilC' 
tionv&l lioc modo non rumitur in diftinitionc tcmporis: 
vt paccc cx divftts^red fuinitur pro pardbus iiuxus coiut^ 
nui numcrabilibus vcJ numcraci« . quarc dCc. 

Q.V AE STl O, JfX» 
An Priw» «y Po^rT»«* «norM^ rff<7ifia(itfr/inr iiiffn 
cjon prion tr poffrnon tp/Iitf trmponV. 



Ratitprxdulorum quxricurhic, Vtnim 
pnus^poitcnuf mocus iint idc ciTcntialt^ 
tcrcumpmon& poftcriontcmporis, Ar- 
gutcur primo q>iK>n.quia,li licclTct , tunc 
priut dL portcrius tn mocu non elTcnt partcs 
■WOtKquod vidctur inconuenieRS,d^ patet confcqueii' 
<ia.quia partcs ccmpons non func panes motus.nunc au 
Ccmpriiis&poircnusintcmpore fuiit partcs ccmporis. 
«rgopriustSL poflcrius in ccmporc non funt partes ino-' 
ta»:dL iic,ii pnus dC poflcnus in motu fint idcm cffentia 
litcr cum pnon &C poileriontn tcporc,tunc prius dC po» 
ficrius m notu non crum partes tpiius mocus. Item,(I 
iic,tiiiK tcmpus diiiirflrciur pcr pnus SC poftcnus tn tem 
pore:quod ^tdetttrmcouemcns , fpccialitcr propccr hoCj 
quiapartcs quanitcactux non vtdcntur poniindiifinicio 
jic tot lUB quantuaiiui,vt vidctur vcllc Arifto . in Scptt' 
ano Alctaphy.fcmictrculus etiim iinii ponitur ui diftinir 
xioncciiculi,nccdigitu8 inditfinitioncillius,cuiuscft d< 
. gitus,fcdmagc8ecc>nucTfo.vndc tbi dinc l-^iidofophus. 
<^ iemictrcuius dithnitur circuIo,& digttut coco . 6C pa« 
tct conrcqucntta:quia ccmpus diifioucur pcr priusdC pa* 
ficnus in moiu,vt patcc in iucra.n crgo prius dCpoftcn' 
ui motu cft idem cilcntialttcr cum priori 6C pofteriori in 
tcmporc,tuiic ditiiiiuur tenipus pcr prius dC poftcnutm 
temporc.Pnus autcm «fx; pol^crius in tcmpore funt par* 
tc8icmporis,vtmamiciluincft.quarc&'c. Icc.iipriut 
6C poftcnus in tcmporc clicc idcm cncntialiccr cum prto 
n 6C poftcrion in motu,tunc cii pnut 6C poltcrius in mo 
tu non iii aliud qi fuccclTio conttnua vd duracio motiu, 
fcqucrccurc^citamipfumccmpusciTec clTcncialitcr ipia 
iucccftio counuB vcl duratio motus,dC iic mulco mdmt 
6C faciliuspocuiiTct ccmpustuifrcditVtnicuin dtccndoip 
fumciTcfuccclTioncm aui durationcmconcinuammot', 
qp Arirtot.ipfumditiinmi[ diceudojiplum numcnlprio.' 
rts6Cpoftciiorisinmotu:quodeftridicu}um. Item ci 
uon cft idcm ciTenttalitcr cum caufato: h(c cft maniicfta. 
c.11 1' ' '^nim clt,ad cutus clTefcquiiuraliud,vt communi' 
I j&.habcturmlibcllodc Bonafonuna.fcdpn' 
^puiictiusin moiu cil caufa prions 6C poftcnor ^ tate 



pore,vt vult Ariftor. inlitcra.iicutprius poftcriof Tcx.c.»». 
tnmagnitudmeeilcaufaprionsdi: poftcrioris in motin 
vt dicitur in liccra 3C in tcxtu Conimcncacons iiabetuf 
ficquia mocus eft contmuus 6C tcmpus cfl cominuuin« 
6C Comroentator expoiKndo dtam didt,quod cauia co^ 
nnuitatis tcmpons eft connnuitas mocus. Icem, li pri» 
& poiccrius ccmpons elTct idcm clTcniialicer cum pnori 
6C poiicriori mocus St econuerfo,tunc ccmpus nonmcn 
furarct motum fccundum quodquantum quoddam cib 
quodcitcontra Anlco.diccntcm,quod cempus mcnfu^ 
rac mntum 51 quietcm^fccundum quodquSita qu(dam. 
6C probatur confcqucncia : quiatcmpus eft idem eiTeii.< 
ttalitcr cum fuo pnon 8C poiieriori,vtomncs conccdtjR 
ii tgitur prius & potlcrius tempons cftidcm e)Tenciali< 
ter cum pnori QC polWiori motus , fcquttur quod tcm^ 
piiscftelTcntialitcr prtusetpoftcriusipllus inocus.prius 
autcni pollcniis ipiiusmotuscftquannrasmotus,(a 
licec eius fuccellio continua:igicur ccmpus cnt quancira» 
tnocus ciTcniialiter.ii igiturtempus menfurat motum, fe 
cundura quod quancus cftttunc cempus menfurat fctp^ 
ium,quiaipfumtcmpuscli quanricas mocus, vc dedu^ 
^umeft:quarcdCc. Itcm,mcnfur3ell prior mcnfurx" 
tonaturaliccrOccimoMetaphyli.rcdicinpu'! t\\ men<i Tex.cx4 
liira mot uSjVt quanius ci^,ur conccdic. 3c tjoc dieit Ari' 
ftof.igicurccmpuscft pnus naturalitcr quanrttare ma* 
tus , hoc autcm non ellet,ii ipfum rcmpus clTct clTencta.» 
Iitcr quantitasmotus,quianihileftprius naturalitcr (6* 
ipfo : modo, ii pnus 6C poftcnui in lempure elTcnt «dc! 
ciTcmialiccrcumpnortdCpoftenonin motu:cum pniit' 
6L poftcrius in motuiint cjuantitas iplitia morus,cunc tc' 
pus,quodcltprius 6Cpoftcnus, ciTct(]uancita<) motutti 
quod cfttnconuenicns,vi probatum cir.fra^) dCc. i 
on>o»iTVM ar^uirur, quta prius dC pofterius in 
temporecftidcm clfcntialiter quod iempus:hxc citma- 
nitclta. fcdtcmpuscftidcm cum pnon6Cp»iftenonip'; 
liusmotus:crgoaprimoad vinmum, pnus dC pofte^ 
nus tempons idem eft ciTenhaliccr cum pnorr 6C pofto^ 
rion in mocu.quarc 6Cc. nt 

CONCLVSIO. 

Priuf &poftrriuf motnt , liproperfecHoftii p«te pcr motum 
impottjtf fum»ntuT,fiucpio ipratni.^rnuiunone, i I*non 
& Policnon icpons dimngucrcniur.ri vero pro iranU 
muucioae lUccciriua , lcu fucceflioiic concinua, 
cum IIIo eadcm funu 

ADcuidentiam quxftioois eft intdligendum,(|i' 
ficut tcnct doiftnna commums fupcr Tertium hu 
lus, 6L attnbuicur Commencacon, mocut po^ 
tcftacciptduplicttcr. vno modopro torma impcrfcda, 
cuius vna pars gcncratur poft altam continuc donec ptt^ 
ficiacur,!^ lit in a^u.alio modo pro tiuxu concuuio,quo 
mobtlc tiuic dc vna partc adaliam. AJiam tamen dt^ 
ftin^onem, vel candem modo alio loqucndi ponit Coi>' 
mentatoruQuintohutus,quodmocus poccft confidc^ 
rariquancumadfiummaccnam,dCiic cft perfctfliodir Come«9. 
mtnuca in codcm gencre exiftcs cum temnno ad quem. 
Aho modo quanru ad tormam fua, dCl] c cft cranfmura^ 
noconiunfia cum tempore,flt ficeft gcnus pcr fe^fcdicce 
paftio , vt dicit ihidcm . Hanc autcm dilbniftioncm non 
iic inidligo , quod ipfc mocus fit quid voum pcr fcconv 
poniumciTcnnalitcrcxiliis rcbus prxdicas , falicet cx 
petfcccionc dimiiuita,i9£ cx traofmutanbnc conuiniffai 
cum lempore : namcx talibut rebus diucriis 6C pracct' 
pue diucribrum gcnerum prxdicamcntaiium, non fit 
vnumcns pcrfc. ^cd incdligo lic,quiid hocnomcn mo^ 
tusiignificacduo, quoruin vnuin tlt licuc matcna.dC 
aliud cliadmodum formx,&:dlud iignificatumquod 
habct modum maccrix refpcifcu alccnus , eft ipfa iot^ 
ina diminuca , cuius vna pars generacur poft aliam. 
tllud autcm , quod habct DMxJum vd limihrudincm for 
mx cftiplatraniinucaxiofoniuiii.lacuiii (empore:qwb> 
landu.fup Phyfi, * >)) re 



lU. 



C^VAESTIO t^ARTI 

re autcm vnum iftorumcd (icut matcrta ^6C alcenint 
(icuc forma,vidcndum eCi in Quinco hutus . Si autctpfa 
tranAnutatio coniunfta cu (pc,qua Comme t a.didt dS: 
forma motus,cll quidaliudab ipfo fiuxucontinuadCi 
fuccelTione fic a duratione,tunc oportet intelligere cx pr{ 
divtis diftiniTtionibus vnam diftiniiionem tnmcmbre. 
£Ce(l,qimo(U8putaccipiproforma diminuca ccndcnte 
ad complementum.alio modo pro cranfmutatione con^ 
iuncTtacumcempore.altomodo pro Huxu conctnuo fea 
liicceflionetpnus durationis,qua: prouenic vel ex rcfifte 
ciamedii,ncuc ingrauibusidCleuibusinanimaris: velex 
renftentu termini i quo.ilcut in al tis monbus propne di 
<ftl«. Vltcrtus intelli{;endum,q> per prius 8C pofteriu§ 
Ptiui tt po tnmotupolTumusincclligcrctria. Vnoinodopartesper 
ftenusimo fevTnots.quarii vnagencraturpriusqpalia.Aiiomopar.' 

lcsiprius tranfmutationisconiunaf cum tpe,cuiusvna 
pars cft pnbr alia.Tertio modo poc accipi pnus dC pofte 
ttu* motut pro pane pnon 6C parte podenori fluxus cd 
tioui fcu fucccilioius dC durarionis. Tcnio confideri^ 
dum eft,qipriu*d£po{leriutin ccpore, vthic fumicur, 
funtparccs quititaciuj tc pori«,fl^ funtidem cdcntialiter 
cumipfolcmporc,6Ceconucrfo:ficucparces quancicatt^ 
uf lincf fiintcxdeelTennalicerciiipfaluiea,&e couerfo. 

His vilis dicoad qonem tria.Pnmo,q<,li fumat pnu* 
$C poftcrius motus pro partibus pfccfbonis , quam vna 
gencratur poft aliam,flc non funt ide ciTcntialuer cil pno 
n 6C poftcriori in temporc.5£ hoc facilitcr probac : quia 
hmoi parces motus funt in prxdicamcnco quacicatis vel 
qualicacit vcl vbijflcuc ctiam mocu8,qui eft forma flue*. 
tempusaut eftingenercquactcacis,vcmaiufeftum eftin 
Przdtcamcncis. Secundodiccnduni.cf cna,fi rectpia- 
tur pnut pofterius pro parcibus cranfmu:aiionis,qua 
rum vna eft prior dC alia poflerior.adhuc ifta no func ca- 
dem effcnnalicer cum pnori dC pofteriori,qux funt cem- 
pusiquia qucmadmodii prima cranfmucano coiunifH cti 
tcmpore,qua Comencator ponu forma racMus, eft tn ge 
tierc palfionis *m C6mctatore,fic etiam pancs eius funt 
ingencre palTiont9,ficutpartcsalbcdinis fuiitin codem 
generc cil albcdinc.eo modo.quo ipfa pot habere partcs: 
quarc cempus tpfum,cii fic quancitas,non cft ide ciTencia 
liccrcumiiltspanibuscrirmucationi*. Tcrtio diCO,q>, 
flfumaturpnusfiCpofteriuspro pantbus ftuxus conci- 
iiui,fiue,p tp(i ruccclTione conrinua 6C duratione,fic funt 
idem elTenttaliter cum ipfopnori dC pofterion tcmpcv 
rts.quiahmoipnus&rpofterius, quf funt parccs fiuxu* 
continui,funt quzdaquantitasci'>tinua,f.durario fucvcf 
fiuarhoc haheo pro in Jiitfefto.ted no polTunc cffe alia 
ntas,nifi tps.At manifeftii eftconfidcrantipinduc^cionc. 
noncnimeft quancitas pcrmanrs.f.neqiltnea, neqt fup<- 
ficies,nec]« corpus,ne(^ eft quaniitas fucceiTiua , qux eft 
oracio.qiua oratio,quf eft fpcs quanritatit,dictc ciTc mul 
ticudoparriiivocudiftami»i& flbi)nuiccm fuccedcriil: 
quarcrclinquicur,q>prius5i poftenus,qfunc partes flu 
xus concinui,feu fuccclTionis concinuf ,func ide quod ip-" 
v . fiimrcmpus.Tcmpus ai'iccftidcelTennaliterciiprioriet 
pofteriori in r{>e:quia hxc funt pariet cius intrinfccf ^ti 
tatiuf :ergo prius 6C poftenus cft ide cfTcntialiter in mo' 
tu oun pnori dC poftenorifiC tcmporc. Itc,confirma{j 
quia mocus mcnfuracur tcmporc f m q> quancus cft qua» 
tirace fucccftiua:hoc cft nocum.tunc qufro deilla quan 
ticace fuccelTiua,f m quam motus cft mcnfurabilis a tcm 
pore,an ipfa fit tempus,an alta quacicas l tcmporc . Si fit 
tempus,habeo propofiium.naprtus 6C poftenus in mo-- 
tu non func aliud tp qititas motus.loqucdo de motu jp' 
fluxuformx:a:ficillud pnusSLpoftenuscftipfum cem 
pus.Ec fl dicatur,q> illa iitnias fuccclTiua, f m qu a mocus 
continuu* eft menfurabtlis ccmporc , fit alia quantuas i 
tempore:cura Jla quanticas non fit fpecics quantitari*,^ 
eft oratio,nec linea,nec fuperfides , ncc tempus, ncc nu^ 
merus.vt manifcftum cft:fcquitur,qu6d eft altarpectci 
quancttatif , prxter ilias, quas Anftote . numerauic io 



Panes qui 
tiuciux po 

tuotin diCt 
tiniooncto 
tiui quodi 
quaiicua*. 



XXI. 

^ Prxdicamentts : quod cftabfurdum 6Cc, 

ADractones. Adpnmam,ciidicicur,q>nepriuset Rrirtonr*. 
poftcnus non elTcnc parces mocus 6(lc.<hco,q> nd fe 
quicur,dCadprobacionemcumdiciiur,<^panc8 cempo 
ris non funt pane* motut,dico,q> verum eft,accipicndo 
parces mocus pro partibut pcrfctfttonis , cuius vna pari 
gcneracur poftaliam.fed.fi loquatur dc mocu pto lluxu 
connnuo formg .ficparccs cemporn bcne func parccs ino 
tusjvk^econucrlb.licctditfcrjncaliquomodo fccundum i 
rationcm dC modum , vt ditftum fuit. 

Ad aliud coiu:edo,c{> tempus bene difFinitur per pnut 
6C poftenus,quf funt ctus partes quanricaciuf .£c, cii dt> 
dcur concra hoc,()> pancs quanritatiuf non pvonuncur irt 
diftinicione totius,poccft dici,c^vcruin cft in dirtinici<v 
ne conus,cui accidic quan:if.-is,ttcuc homini accidit qua> 
citas:dc ideo (t(gtius,qui cft ciu* parc quanittaciua , non 
ponitur in cius diiTinittone,lcd in diffinici6c cottus.quod 
clTcncialicereftquanticasveidcciusclTenria eft quanri^ 
P tas,bencponuncetusparce$. vndc in pdicamencis dicif' 
quod quancicat concinua eft cuiuc panes func copulacf 
ad cerminuni cfie.ccce c^w diffinitionc quancicacis ponfi 
tur eius parrcs.Similiccr numcrus dtftinitur <p lic mulci' 
tudo cx vnitatibus aggTegata.dC coftac q> vnitates fuiic 
parces numeri quanciiaciuf .fic aucem cft in propofico.cc 
pus cftquan;iias c5cinua,^ prias 6C policnus, quf fiinc 
cius pces fiuxus numerabtlcs feu diftinguibilcs,func eiua 
pancs.quarc.&:c. £t,cum dicicur ccrtio,()> n'ic ftm hoo 
Arift.potuilTctmcliutditFinircccmpus dicendo, ipfuin 
elTc fluxum connnuum vel fuccefTioncmcocinua dc vna 
partc pcrfc^.^lionis ad aliam.I3ico,c}> imo Arifto. mcliuc 
dtifiniuic ccmpus diccdo ipTum cfTc numcrum inotus Fni 
priusSCpofterius.t.ficuc Commentacorcxponic rcs nux 
meraca pnon 6C poftenonexiftcnciuin m motu : hxc.n* 
cft dtfTinitio tcmporis complcta. InteUigendo tn pcr illa, 
pnus dC poftcrius panes fiuxus concinui.Iftxautepar^, 
ccs fluxus concinut nondicunt cps nifi fub ronc qua func 
Q numerabiles&diftingutbilct abinuiccm,ita(|>ip(aapti 
tudo ad nunKranonemdC diftinJtionem,eft formalts ra> 
no,fubquacempu8fignificacillud quod ligniHcac.Q^ 
aiit iftx partcs funt numerabiles,hoc prouentt cu cx eo, 
q>funcdiucrfx,itac{>vna eariim noneftalta. Diuerfita* 
autcmcarumnonintclligiturnififm()i vnacfc pnordC 
ali a p oftenonficut dtuertiras partium luiex non inccUi^ 
gicur,Bifi quia \ni eft cxcra aliam,vel in alio ficu vna ^ 
alia,vii,fi ciTcntmcude ficu,rcucrftrecur w idc, vt patec 
ex Quano huius.£t lic radicalisci numerabihcaiis i(W 
riipartii'icft priusdC potterius:6C pp hociuulcii fubcUi^ 
(cr <5C prolundeconltderautt dC dimmuic Anftoc. ipfum 
(ps,diccndoipfuniciVc numcrummocust-mpnus oCpo 
iicrius.p hoccnim cxplicauic circntia tcinporiB,f. ipfuin 
fluxumcdtinuum,6Croncnumcrabiluatiseius,fub qua 
numcrabilicate imponatur hoc nomen t ps:ica q> mehua 
difttniuic tps,qp,fi folii dtxitrct ipfum clTc fiuxum contio 
nuumvclduracionem, vel fuccelTionem conrinuam« 

Ad alta,qux mihi vr di(Ticilis,cii dicu,c^ pnus dC ptv 
ftenus dCc. vidci ur mihi cp in ccxcu Arift. hoc non habe» 
(ur,c})prtusdCpoftcrtus inmocu fitcaufapnonsdC ptu 
ftcnonsm tcniporc:fcdbencdicit,(]> prius 6C Ftoftcriuc 
in magnirudine cftin aliquo modo caufa prioru 6C pO' 
iicrions in motu:flC loquicur hic dc mocu locali . dC fub.4 
dic,qu6d in tcmporc dCc.eft pnuc , 6C poftenus propccr 
id quod fcquicur alccrum alccrum,idcm proptcr id,quod 
vna pani ccmpons fc(]uicur aliam,dc hxc func vcrba 
Anftor.Qunniam aucem in magnitudtnr primum 6C vl 
timum nccelTccft in mocu priiis 6C pofccnuscfrc propor 
tionalicerhis,qux funcibi. Ac vero 6C m temporc eft 
pnusdC pol^enusproptcrid quod,(cquicuralcerum ab 
cerum.In(]uibus verbisnonexprimuturquod prius dC 
poftcntK mocus fic caufa pnonc 6C pofteriorts ccmpo' 
ris . qil fiquis vcilct hoc ccncre, quia famofum cft,pofTet 
dicere,qu6d pnus&poftcruipiiU6mocus,quf quidcm 

pnus 



H 



Pnut&po« 
ften»in mo 
lu no func 
C4prtont& 
polirnoru 
I tcmpotCf 



QVAESTIO 



PMYSrCORVM 



6B 



Dabitab'o< 
Solutio, 



Tp« tnf<u* 



Mcnfurire 
Omi drnt. 



Sdcccino 
intcr duo 
NMitau ee 
tt kti duo 
mftitia crt 
<4dcm. 



|>rius5f poflcrus funtpartetp*rfecflionH,quaru vnage» 
neratur poO ali3,i(^4 funt aliqualitcr caufa priorts 6C po^ 
Renbrisinicpore.Di(^iicnimeft,quod priui dC po(lC'> 
rtus tcmporis eft ipfc fluxus coniinuus feu fuccefTio : hu> 
^ufmodi fluxus feu fucccfTio quodammodo fundatur in 
flla forma vcl periecftionc,cuius vna pars gcnerarur pofl: 
atiam.ficut fluxus,quo calefaiftibile fluit de vna pane ca 
Iiditatisadaliam,quodamntodofundacur inipfa calidi^ 
ratc,non tanquam in pnncipali fubie^o, fed iicut in di^ 
rpodiionciflCprfparattbne fubie;fti.Similiterfluxus,quo 
vnum mobile localiter fluit de vno vbi ad aliud vbi.vd 
fucccdtt aliquo modo fundatur in ipfo vbi,& fic pnus 6C 
poftertus motu$,quic(l perfciflio flucns fe habet in ratio 
iiccaurstmatcnalisrcfpc<rtu ipfius fluxus continui,feu 
IbccdSoni* continu^. Sed quod Commentator dicic 
Videturdifficiliui!,tjicauracontinuitatistemporiicft c6 
ttnuitas motus . Forte dicendum , per continuicatem 
motas Commcntator inrellif^tdependentiam & produ 
Aionem motus a inotorc fiiie interruptione SC dcfecfiu cf 
kndt,&C hxceftaliquomodocaufacontinuitaris tempo 
ns:quiaenim motus depcndet a motore iinc interruptib 
fie,ijrodiiratconttnue habet tcmpus continuum, fed 
tntelligcrer pcrconcinuitatem motusquandamaliatn 
quantiracemipnus,quf,nt caufa tcmporii;,hocerrct mul 
tummirabile.Hriorcepcr continuitaccm mocus inceili^ 
gitpart(sperfciftionis,quxconnnu( fibi^nuiccm fuccc/ 
dunt Hne medio.hz enim partes fubilcrnGtur fluxui feu 
tempori aliquo modo,6C lic rcducuntur ad gcnus caufae 
ihatenalis fubie(fti . Inquire beoe vfqucad fundum, 
netcio aliud nunc. 

- Ad aliam,negoc6fequenttam.Ec,cum didtur, <f tue 
tcmpusmcnfurabitipfum,dico,f|» noneft inconucnicn» 
tpfum rcmpus vno modo fumptummenfurarc fdpAim, 
6c alio modr» fumptum. Ahqua enim pars temporis de^ 
tcrminara& norapcr fuircplicacioncmmcfurataliquod 
cotuin tempus ignotum vel minus nocum , vt dies men' 
fiiratannum.vcl menfcm,SC (tc de cxtcris . Et hoc videc 
lcntire An(l.inlitera,vbidicir,q> totum menfuratueH: 
tdcm q> mulca moca,quod veri"i efl:quia totum eft idem 
^mfuisparnbusaliquomodo,vtpatuicin Primo hui*. 

Ad a1i.im,cum diatur,mcnlurae(t prior mcnfurato, 
poteft dici,c|. verum cft aliquo nodo , ficut pars toto, 
prxcipue loqucndo de menRira pcr rephcationem , Er, 
cum dicitur,q> teinpin: non cft pnus quantitate moius, 
dico,q> tempu8,pro altqua parte tempons prius eft toto 
i^nvporequoquomodopnoniatcmateriac ad formam, 
OC fic futfidc in propofiio^pars enim lemporis replicata 
mcnfurat totum cempus, eft prior tcmpore quod mc^ 
furat.Eteftnocandum, q>licetidemfit rcaliter tcmpus 
itienfurarc quantitatem motus, 6C trmpus menfurarc 
tcmpus,eo ipfum tempus eft quanticas mocus.ramen 
differunifecundummodumiquiadiciturmenfurare mo 
cvm,inquanrumillcfluxusmenruratutrcfertur ad mO' 
bilc,dCdiciturmenfuraretempus,inquantumtUefluxus 
eftnumcrabilisrecundum priusdC poftcrius.prouieigo 
dtcs mcnfurar annum fecundum rp annus eft quida adus 
mobilis& mohile.Al fic dics mcnrurat motum talc:fcd 
ptout menfurat ipfum,vt eft numerabilis fecundum pri* 
flCpofterius,vc ficnicnfuracipfumjVtccmpus cft^fimdi" 
rrrautcmcftioali)s.Im3ginacus fumerso pcr pnus diu 
Aa,<j> vna 3C eadem eft fuccc(rio,qux eft inter duo muta 
ra eire,A:quar eftinterduoinftantia:&: dicicurdla fuccef 
flo motas,(rcundum cp conccrnit a^m rcli(5ium in mo 
btli a moucnrc,& rius tcrmini,vt (ic dicunrur mutata cP 
fc.Ef eadcm duraiio fecundum fe confidcrata, vel conlv 
dcrata,vcnumerabilis,didrur tempus:&eius termini, 
vc fic,dicuncurinftancia fecundum ciTe. 

Ipfum autcm nuncmcnfurattempus,fccS/ 
dum 9 cftprius5Cponcrius,ipfum autc Niic 
eH ficut idcn^cfl vero ficut non ivlem . im qui^ 




B 



Tcx.C.tOT 



A dem enim q> in aIio,K in alio cft altcru efl . 
autcm ipfum nunc idem cfl SCc. 

Q.V A£ST I o xxr. 

AnVn«m tr idcmlnflttns fit in toto tempore, 

Onrequenter quaritur, v tru in ftans fic vnii 
6C idem in toio lempore, Arguirur pmo 
quodnon,rationibusAriftote.quiacuiusU 
beidiuinbtlisfinicioportct c/Te duo cxtrc> Tex.c.»f» 
ma,inccrquacilludincludiiurd£ continua/ * 
tur,vtlincztinitzfuncduopun(fla,di: fuperficid finitae 
funt dua: lincx: fed eft accipere cempus finitum, ficut ho^ 
ram,autdtem:ideooportet talistemporiseire duos tcr/ 
minos, vcl cxtrema.termini autem vel ext rcma ipfius tc 
poris non funt nifiinftantia,vc manifeftumel^: crgoin' 
ftansnoneftomninovnumtntoco tempore. Item,fl 
(1c,tuncilla,quxfucruntinmillefimoanno, crunt fimul Tcx.cjx, 
cum i]lis,quz funt nunc,vt bellum rroianum elTec nunc ' * 
auc huiurmodi:fed hoccft impoiribile 6C abfurdum . Er 
probaturconfequcntia.quialimulfuntilla,qux funt in 
codcm inftantf,& vnumraliii noncftpriusalio.ncqtpo 
ftcrius:quarc5<:c. Itcm, ficut fe habcc puncftut ad It.' 
ncam,fic inftans ad fCinpiis.pcrconuenientem fimiliru-' 
dinem,quam eriam Anftotelcs conccdic:fed non eft vn» 
folus pun(fiu8 per totam lineam,vt manifeftum eft: quia 
fic corrupto vno folo punc^co lincflc corrumpcrcntur om 
ncs,quodcftfalfum.cumciiimdiuidirurlinea,corrumpf 
turpun(flusvnus,quiconcinuabac panes illas, tn quas 
fit diui/io: fed non propter hoc corruinpuncur omnia pii' 
Aailliushnc3c,vimaniftftumeft:ergod£c. Itcm, fific 
tunc inftans non eiret inft.int:quod cft impoflibilc:i3^.p/ 
baturconrcqucncia:quiainftani diciturquafi non ftas, 
vt dicunt Grammaiici:modo,fi manctec vnum 6C idcm 
tn toco tcmporc,tunc eflTet ftans,a: flc noncnTct non ftas, 
C&perconfcqucnsnoncirerinlUns:quod eft impotTibi' 
lc, Icein,ficuc fchabcctndiuifibile mocus ad mocum,f1c 
indtinribile tempons fehabet ad tempu«,pcr conuenicn 
tem ltmilitudincm:fed indiuifibtlc motus non eft vnum 
6C idem in toto motu.Indiuiribilccnim ipfius motus cft 
mutatum clTc,& hoc non eft vnum 9C idem pcr totum 
rootum,immo aliud 5: aluid.eft cnim aliud & aliud vbi 
in rootu locali,d( alius Si: alius gradus torm{ in motu ad 
formanKquare&c. Item,fiinftanselTet vnum,5t ide 
intotocempore,tuncipfuminftans clTct diuifibile, non' 
cnim eftinielligibilc,qu6d aliquidvnum 6C idem fitra' 
aliquo toto diuifibdi , nifi fit diuifibile , falccm pcr acct'- 
dens vt albcdo non poiTet efle in loca fupcrficie, nill ipfa ' 
albedoeiTec diutfibilis faltcm per accidcns,Cumcrgo 
ccmpus fitquiddiuifibile, videtur necelTario,ninftans 
eftvnum &idcmin tototempore,cj>ipfum fit diuifibiy 
]c,faltem pcr accidcns:hoc ailt cft impo(Tibdc:quarc &Cft 
^ OPFOsiTVM vuit Ahft.inhtcra, 

CO NCL VS 1 O. 
Qiuinuii recundom cCe vnum&ideminftant idem rvon (il m 
Coco tcmporc.iden) Umcninfhiureaindum fublbn 
dam fut> toto tanporc dfc ncceirarium eO. 

ADquarlhonemeft intelligenc^um ,qit6d inftana 
dupliciicrpoteftaccipt fe cui-.dum Anftoce, inliV 
tera. Vno inodo fccundunn fublbiniiam, Aho 
modofccundum e(Te, Et ad huiMs dt(bn<^tonis utclle^ 
Aum cft confiderandura, qu64 mobile poteft confid&i 
raridupliciter, vno modopoteftconfidcrari fecundum 
fe,aliomodopoteftconfiderariquantum ad fuum mu^ 
tatumcfTc.ipfiusauccmrtiobilisfcc-undumfc fumpri cft 
aliquamcnfura , SChoc non eft tcmpus : quia rcmpu* 
eftmenfurainorus,vtdidturhic, vndc rclinqui vide^ 
dcrur , quod illa raenfura fit iprum infbins fccunduwi 
fuam fubibintiam . intclligo igitur per tnftani fccun^ 
dura fubfianriam ipfam raenfuram inobilis fcciidum fc, 
Iandu,fu{iPhyO. i ii^ fcd 



QVAESTIO 



QVARTI 



-xxi. 



led inftansfmefl«,vtcredo,adpnrfen»,cftipfum rauta £ ftare,quia,cimitnftaninonfitcontiguumnccimmedi* 



InAai&mu 
cacuccrunc 
idem( 
Mobite h5 
duplcx tt. 



Infbns h5 
duplexcc* 



Tcx,c,*o, 



tuinclTc mobilii fccundum adum.ficut cnim idcm flux» 
realiter cft motus SC tcmpus,vt di(fhim cft pnus,tlc vnQ 
dC idem indiuifibitc eft tcrminus motus 3C tcmporis:vn 
deipfum mutatum ciTcacftu exiftensin mobili dummo^ 
uccur eft idem quod inftans fecundum cfTc. fed dicitur in 
ftansin habituduieadtempus,6i: dicitur mutatum elTc 
in habitudinc ad mocum.vt ta^tum fuit prius. Vlteri» 
conridcrandumeft.quodipfius mobiliseft duplcx clTc. 
vnum cft elTe pnmum fubftaritia]e,& aliud eft cfTc ac 
adcntale,ficut cfle in thcatro vcl in foro.modo , conftac 
quod mobile pcr tot um mcxum manet vnum dC idem fc 
cundum cfte fubftantiaJc primum, Hcuc cft cITc calu, vcl 
Iapidem,velhomincm,fcdn6manetvnum& idcm Sn\ 
clfc accidcntalCjimmo diucrlificaiur f m lalia clTe,vt ma 
nifcftumeftpcrfe.Sicetiamtpfuminftanfi habct vnum 
«(Iefubftantule,&: aliudcnfcaccidcntalc:clTcquidc fub^ 
ftantialc ipllus inftaniis f m fubftatiam eft ipfum ciTe id, 
quod cft mcnfura ipfius mobilu fm fe.cfTc vero accfitalc 
cft mutatum cftc hoc vel illud,vcl aliquid huiufmodi. 

Tuocdicendum adquxfhonemduofccundum AriC 
in Iitcra.Primo,tji inftans fccundum clTc no cft vnttm 6C 
idemin tototcmpore.Secundoq»inftans fccundum fuS 
fubftantiam cft vnum 6C idcm fub toto tcmporc. Primu 
probatur rationibus Arift.inliccra,quf funt infolubilc*, 
quantumadillampartcm.&turcfumeeas in ponendo. 

Iic probaturaliter:quiaricucfc habct mobilcadmo<' 
tum,fic nunc ad tempus,pcr conuenicntcm finnlitudtnc. 
nam ficuc mobilc nottficat motum aliqua via,fic nunc ip 
fum tcmpus,vt ta^tum fuit pnus.fcd mobilc n6 cft vnii 
6C idcm frm cfTcjlaltcm accidcmalem pcr tociim motum, 
vt cuidens eft de feinomnimocu:quarcfimiliter nucnS 
crif idcm fm cfle in coto tcmporc. Tunc oftcndo fecun 
dum:quta ficut fe habct mobile ad motum.fic inftankad 
tcmpus:fcdmobilcmanctvnumdilidcm fm fubftaatnl 
fubtotomotucontinuo:crgo nuncfm fubftantiam dc^ 
bct manere vnum 6C idcm lo toto tcmporc. Item.mc" 
fura ilIius,quod manct idcm in toto ccmporc,debec ma/< 
ncrc cadem fub ccmpore vcl in coto tempore.fed nunc fe 
cundum fubftantiam eft mcnfuraalicuuis , quod mancc 
idcm f m fubftanciam in toto tcmporcicft cnim menfura 
ipfiusmobilisfccundumfc.qucmadmodum tcmpus cft 
incnfuramotus quoquo modo fimilitudinis. ergo 6Cc. 

Itcm,probaturrationc Arifto.inlitcra.fupponcndo, 
<j» nunquam aliquaduo tempora polTunt cfle fimul, quo 
rum vnum non conbncat akerum. dC hoc manitcftti cft 
cuilibet intclligenti.non cnim duae horae xqualcs, quarii 
vna non cft alterius contentiua,funt fimuI.Similiccr duo 
dics^dd duoanni.cum crgo inftans flt indiuinbilc,falccm 
in tali gcncre,5C pcr coiifequcni vnum non contincat al- 
icrum.ImpolTibile cft q>duo inuantia fmt fimul:vndc,(i 
tnflans ciTcc aliuddd aliud in cempore,oporceret q> adue 
nientcpoftcriori corruptum elTet prius. Tunc argui- 
tur,fiefrctaliudacaliudnunc fccundum fubftannamin 
temporc,tunc adueniente pofteriori nunc, corruptum ef 
fet prius,vt patet ex di<fhs: fcd hoc cft impoflibilc : quia, 
fi aducnientepofteriori nunc,prius nunc elTet corruptu, 
auteftetcorruptumin fapfo,aut m nunc priori,3Ut in 
nunc pofterion.Si dicerctur q> elTct corruptiun in fetpfo, 
nuncfimulciTet&lnonelTet:quia quod coirupium cft 
noncft.fliguuripfocxiftcntc cftcorruptum, tunc flmui 
cxiftic dC non cxiftit:quod eft impoffibilc. Sl vcro dicc 
rccur,q>corruptum efttn inftanti prxccdcnti ipfum,hoc 
cft impolTibilc:quia quod corrupt um cft cn aliquo inftar 
ti fuit cns ante illud inftans.CTgo,fl hoc uiftans fuent cor 
ruptumininftanciipfum prxccdcncc,cuncance tllud in^ 
ftans prxcedcns ipfum fuit <ns:quod eft nnpolTibilc . £c 
breuiter,non corruptum eft in inftanti prxcedente ip- 
fum,fcquitur q> prius corruptum cft ^4 iucrtt,quia in nul 
lo inftantt prxccdcnrium (uiccns . Si autcm diccrctur q> 
cft corrupcunn tn inftantt fcqucntc ipfum,hoc nou potcft 



H 



tum inftanci, vt patct 111 ^exto huius. immo inter quxli- 
bet duo tnftancia cft tcmpus mcdium,ncccfTe eiTct quod 
illudinftansfimuIclTcc in toto ccmporc inccrmedio in^ 
teril!aduoinftancia:& fic,cum in illo ccmporc flnt tnfta 
ita plurafcquiturinconuenicns quod prius, f.q> vnum 
inftansfltflmulcumalio,immo cum mulns aliis.crga 
non poccft concingerc q» aducnicncc nunc poftcrion cor 
ruptumfitnuncprius.quarc,fl cftaliudSLaliud nuncce 
pori«,fequitur qiflmulcruntdiucrfanunc,quod cft im<> 
pofTibilc,vt didum cft. Circaiftamrationeni conllde ObicAio . 
randum,c^ ficut aliqut dicunt,d(: fatu ranonabilitcr, ilu 
rationon poteftelTcdcmonftratiua.nam per eadem viS 
probaretur,q> inftans fecundum clTe no cft aliud 6C aliud 
incototempore,tmmofolum vnum. Argucrctur.n.fl 
clTccaIiudi3CaliudinftansfinclTe,tuncaducnicn(epoftc 
nori,oporterct corruptum elTc prius.quia aliter flmul cf 
fcnt,qiiod cft impolTibilc:tunc quxntur,an illud pnus 111 
ftans fic corruptum in ipfo nunc priort,aut in ahquo nuc 
prxcedenteipfum,autinnuncfcquenn:d£ quocuncp dji 
io,fcquiiurinconuenicns,vcprius dcdutfcum cft. Pcr 
eandcmeciamvumproba>cturq»inutaturoelTc n5 cor 
rumpcrctur,fcd manerct aducntcntc alio mucato clTc:qil 
tamen fal fum rcputat ur.quu crgo pcr iftam racioncm,fi 
valcrct,conuinccrcnturiftaduoimpoflibilia,f.(^ muia- 
lum efrcnonpofcft corrumpi:6([ quianuncfccundum cf 
fc non eft aliud dC aliud in toto tcmpore,ncccfl"c cft dicc- 
rc iftam racioncm nQnclTedcmonftratiuam:t3Cq> Ariil. 
non vtiturcatanquamdemonftratiua,led vt probabili 
folum. Diccrctur crgo folucndo iftam rationcm,q> ttu 
ftans fm eftc cft aliud dC aliud.£t,cum dicitur,quod ad^ 
uenicnce vnoinftanti,oportct alterum corruptum eiTc, 
concedo.Et,cumquxri:ur,tnquo inftici corruptum eft 
illud inrtan<,dicuni liic aIiqui,quod ipfum inftans no cft 
corrupium in aliquo inftanii,fcd in ccmporc fcqucntc il' 
Judinftans.Ethoclicdcclaranc.namflcut corruptum cf 
fe rei.qux habuit ciTc tcmporaIc,cft in inftanti,fic ratio^ 
nabiIevidctur,qu6dcorruptum ciTcrci, quxhabctefTc 
indiuiflbile,A: qux non habct cfle diuifibilc 6C tcmpora 
Ic fic in tcmporc fcquente.vnde,cum ipfum inftatu lecun. 
dum efTc non flcquid diuiflbilc,fcd indiutflbtlc.fuuin cor 
rupcumciTe noneftinaliquoinftanti,fcdin tcmporc fcx . 
qucnteipfum. £c cuncdubicacurcirca hoc quia corru Dubltatio 
pcumeiTeeftcerminuscorruptionis .flcrgo uiftaus ali' 
quod corrupium eft in tcporc fequence ipfum,tiic opor.^. 
cct q> corruprio cius prxcelTeric.Quxric ergo,in qua m« 
furaflaceiuscorruptto,vcriiinipfomet,auc in cempore, 
prxcedcnce,aucin ccmpore fequenteipfum.noneftdice' 
dum.tf fua corruptio nac inipto:quia licct corrupcum cf 
fcflt tn tnlhinti,tamen corrumpi non eft m inftaci.Ec icc 
rum, fl cius corru mpi dicerecur clTe in ipfo tnftanci, quod 
corrumpiiur,aut ipfum corrumpicflet tocum flmul , aut 
pars poft parcem,dC lucceiTiue.Si totum fimul,crgo totii 
corruprii cft in fcipfo,quod cft impoflibilc, Si pars poft 
partem,tuncoportet,c}>cius mcnfura habcac partcmd£ 
partem:inftans auc non habcc partes:crgo corrumpi ip^ 
fiusinftanciiinonfltinipfomctinftaiui.fi vcro dicacur, 
q) CIU5 corrumpt flac m tcmpore prxcedcntc ipfum, lioc 
nihilcl1:quiafic corrumpcrcturantcquam fuerit,cumin 
tpcprxccJcntcnon fucnc.flaut dtcatur,cj>ciuscorrum.' 
pi flat ni tpe fcqucntc ipfumjtunc mancbit in aiiqua par 
tc tpis fcquentis:ciuia illud,quod corrumpitur,dum cor.> 
rumpitur,cftens,fmc^corrumpidiftinguuur c<Scra cor 
rupcii eiTc:ergo tlmul crit cii oibus mftantibus illiiu cetn 
pons:quod eft iropolTibtlc. Foric diccndum,^ comi^ 
pcuciTcnonfcquuur corrumpiilliutSC ciufdem rci,niS 
tn rcbusdiinfihilccfrchabcncibus: inftans auccm habec 
cflc indiuifibtleiiDC idco fuum corruptum clTc non eft po^ 
ftcnus ad cius corrupi,flcut 6C cius gencratu elTc non cfl; 
pofc cius gcnerari.Ec cum dicitur, quodcorruptum eO 
fc cfl tcrmtuus corruptionis , Si: flc cit poftenus eadcni* 

Diecndum, 



t 



PHYSICORVM 



Oubiticia, 



Tc.c,io«* 



Rdponfio, 
AdpnnuL. 
feifiant i in 
gcncrc qui 
Cirarii, 



TCX« C|4. 

Inftans cft 

fubfbntia 

uobilu. 



TCX.C.SO, 



Rclponfic», 
Ad fcciidti 



QVAESTIO 

Dicendum.cjiveruineftin rcbuj habenribu» diuinbile 
clTc & (cmporale^fcd in rebus indiuifibilibus non eft vc 
rum:ncnc enam in talibusgcncracum clTenoneft poft&' 
nu» gencratione, vt dicirur in Decimo Ethtc.dc dckcta<- 
ttonc:^ nmi1i[erdeali)s mdiuiribtltbug. 

Scdconcra prxdicta oniintur quxdam difficultatci. 
prtmo deinftanti fecundum fubftaiitta quid fit illud, aut 
cntmeft idem eircntialttercum ipfo mobili.aut antece^ 
den«etus.noneftdicendum,q»fiteirenttaJitcr idcmcum 
inobili:quia fic nonc/rec meniura cius, cum nihil fic men 
fiira ruiiplius.fl vero cft acctdcs mobili8,quxncur tn quo 
gcncreficiliud.aucingenere quanrttacis, aut qualitatis, 
autinaliquoalio:hoccntmnoneftrati8mani(cftii. Itc, 
menfiira debet clTc noiior mcnruraio, vt manifeftum eft 
Dccimo Mctapbyficfinuncautemipfum inftans no cft 
nottus mobili,immo i conucrfo, fccundum Commenra^ 
torem expreiTe. Dicitur enim, q» traslatum cft, cum hoc 
quodcftprtus inftantiinefteeft apudnos notius. Ford' 
tanCommctatoribiloquitde inftanci fccundum e(Te,ec B 
nondeinftannTecundum rubftatiam. Itcm, dubitatur 
de inftanti fecundum efTe.cum enim tnftans fecundum ef 
fc fif menfuraipfius mutatieiTc, vt omnes concedunt, dC 
ntliil eft fuiipfius menfura.videtur,q.ipfura inftis fecunr 
dum efTe no fit idem cfrencialitcrcum mutatoelTe, cuiua 
oppofitum dicebacurprtus. 

Ad pnmum iftorum videtur dicendum, q> inftans Cc 
cundum fubftantam non eft tdem clTenttalif er cum ipfo 
mobili.fed,cum quxritur.in quo prxdicameto debet eC» 
feipfumtnftans fccundum fubftantiam , dc hoc noneft 
muhum exquifiiii.Poteft dici forte.q» eft in genere quan 
titacis.cft enim vnitas eius,quod fertur, id cA vniias mo 
bilis, ficut videtur velle Philofophus in luera:^ hoc for 
iccftpnncipiQnumeri.quoipfiim mobile numeraturcu 
ali)$ mobtlibu8,Siauccmqueraiur,quareipfavnttas ma 
gis dicitur inftans q fubftantia mobilis.cum tamen fub^ 
ftantia mobilis non llt inftans,fed mota dC Bues.dici po^ 
teft,c{< Iicet fubftantia mobilis fit pnncipale fubietfHi mo 
tus,tamen ad vmtatem motus necelTarto requintur vnu' 
tasmobilis,vtpatet inQuintohuiu8.& ideoiftavniu» 
diciturinftans fecundri elfe, quod eft difpofitio ad motu 
Et ali) dicunr, cjj non elTet magnum inconuC'- 



XXI. 



69 



vnum. 



Impogni» 
•u>. 



ntens.c^ipfum infbns fecundum fubftaniiam elTet ipfa^ 
mct fubftaiitta mobdis. ifta entm fubftanttamobfliseft 
illa,qux pnncipaliter fubi)Cif motui,6C qux eft non ftas, 
ideft non manens fub eodem cfTetdicitur t amen mobilit, 
vt fublhtmotui:i5<: diciturinftans,vt fuhftac fluxui,qui 
cft cempus.Ec,cum dicuur,q. inftans fecundum fubftan 
ttam eft menfura ipfius mobilis, & nihil eft menfura fui^ 
ipfius.dicerent,(^ hoc no eft verum, nec habetur hoc ab 
Arifto.tnliccra.neceftdem6ftracum fut?iciencer,f.q. iiv 
ftans fecundum fubftatuiam fic mcnfura mobilit, immo 
menfura mobilis quancum ad cius magnicudinem eft ali 
quaquantitas^quxaliquotiensfumptareddit ((Mamma 
gnitudinemauspermanentem:mefuraautem eiutquan 1> 
tum ad fuam fubftantiam eft xternitas:& loquorderoo 
biIiprimo,5ivniucrraIiterde corporecalefti: eftenira 
xcernum fecundum fubll jtiam, vc patet cx l'rimo Cali 
&Mundi.Primum tamc di(ftum,fcil(cet q.inftans fecun 
dum fubftantiam,cft vnitasipfius mobdis^&q. eft aliud 
elTentialitcr i fubftantia mobilit cftcommuniutfli: ma^ 
giscreditureftede intentione Arifto.&Commenwctv 
ris. Ad ahud dubium, cum dicicur, menfura dCc. Ad 
hoc dicunt aliqut,cj. per mobile not polTumus inceUigere 
duo. Vno modo fuhftanciam & naturam ipfius mobdis 
Don comprehendendo iUam difpofitionem.quxdicitur 
infboB fecundum fubftantiam, 6C fic mobile bene eft no 
aut inftanti.fli hoc modo intelligit Commentator. Vd 
pcr mobde polTumut intelligcre naturatn mobtlts c6prc 
hendendoiftam difpolitionemeius^a^ficipfum inftmt 
fecundum fe fumptum notius eft mobdi,fii cft eius mciv 
funuScd iltud non yidei ftarc:quu,fi dlud cotum aggrc 



gatiiexnaturamobilit&iftadifpofitioneeft mtnus no 
rum ipfo inftanti f m fe fumpto,aui iftud conuenit illi inx 
ftanti racione natur{ mobilis,au( ratione illi* difpofititv 
niB,aut rarionc totius.non prtmo modo, quia tam coceC' 
fum eft ipfum mobile nociusefte inftaci.necfecundo mo/ 
do:quu lic inftas elTet minus notum feipfo.nec tcrcio mo 
do,quia totum eft notius apud nos fuis partib», vt pacet 
in Primo huius:quare5Cc.Ec idco dicendum eft aliter,c^ 
ipfum inftans fm fubftantiam non eft menfura propriidl 
medictarefpei.'tu mobilis.ficenim fequereturipfum elTc 
prius&nocius:& perfuireplicationem conftitueiet mo 
bde:quod nonconceditur. fed eft menfura impropriedt' 
(fta.ficucenim mcnfuraproprijflrimcdiiSaeft vnitasfim' 
pliciter,qux eft principtum numeri, cft qutd mdiuifibile 
10 numero,fic etiam ipfum inftans f m fubftanttam eft jjd 
indiuifibileexirtesinmobili:5diutfibdc dico fimplicitcr, 
vel in tali genere:6i: ficut menfura aliquones rumptaied 
dic cotum menfuracum prxcifc^fic ipfum infcans f m fub/- 
ftantumnonexcedic mobilc.necexcedicurabeo: fcdci 
refpondct ficuc tepus mobili:quare&c.inquirc ulterius. 

Ad aliam dtco,c}. muatum elTe eft duplcx.vnuefi mu 
ucum elTc^quod efc in primo mobdi,flC aliud c, quodcfc 
in aliquo alio mobtli a prtmo.nunc aucem dico,ct. ipfum 
mucacum efTc primi mobilis eft mcnfura rautatorum elle 
aIiorummobilium,ficutetiammotus priini mobilit eft 
quodainmodocauia omntum aliorii motuum, vtpatet 
inOAauoliuius.fedmutatumelTeinoi* mobiliuminfe- 
riorumnoncftmenfuramutaticiTecorpori8CL*leftis,nec 
ciutcaufa:quare no valet. Ec,fi quxras,quid igitur eft 
menfura mucati elTe,quod efc in prtmo mobili, dicerem, 
c). nuHa eft eius menfura.pprie:fcd ipfum eft meufura alio 
rum,quemadmodummotus primus nonmenfuracur al( 
quo alio motu.Quod afit mutatum elTe primi mobilis fic 
infcans, hoc patec ex dnttis. nam licuc mocus primus efc 
roenfuraomniumifcorummotuum inferiorum, vtdiat 
in ifto Quarto, fic indubitSter mutatum cfTe priini mobi 
lit cfc menfura muucorum eiTe ifcorum inferiorii, dC non 
cfc aliquod mucacum clTe in tfto mundo infcriori, quin rc 
ducaturad aliquod mutarum eirc cocli.nuncauccm vidc 
turnihtl aliudelTe menfura mutarielTemfi inftans:(]uarc 
rcquitur,c). ipfum mutatum effe pnmi mobilit fit ipfum 
infuns primo 6C pnncipaluer dirtum. 

AD rationes patet ex d w^lis.duf entm primf bene pro 
banc cf infcans f m fe eft aliud dC aliud,fed dc mftanti 
fm fubftanriam noncondjdunc. Ad (crriam dieo, c^ 
{imtle cfc depuniSo m linca^di: de tnfcanri in cpcin hoc q> 
ficuc puntfcutconcinuacpartetltnex, ficinfcas concinuat 
parces cemporis :fed in alio eft dnTimile, quia punifhis eft 
quid perm.inens5Cquiefcens, 3CideopotcftelTe aliuddC 
aliud.fedipfuminftansfmfubftatiam fcmper mouetur, 
6C ideo non manec idem f m elTc. ct idcodiccdum eft fca- 
rim,c^raciobeneconcludit dc infcanti fecundumeiTe,ac 
iftud cf( quod comparatur tempori, vtpunclus ad linea: 
6C idco foluca cf( cx dic^tit. Ad aliam fimdKcr dico, c^ 
inftans f m elTe non manet idc.fed infcans fecundum fub^ 
fnnna manet idem f m iUud quod efc.liceteflc diuerfum 
accipiac.ficuc QC ipfum mobile:quare &«. Ad aliud fu 
milicerdico,cj.indiuilibile mocu8,fctlicet mutacum elTe, 
non manet vnum & idem: & ideo nec infuns fccundum 
cfTe,6C hoc conceffum efc Ad aliam,cum dicic,q) cunc 
infcans &c.negoconfequentum.&:cum probatur:quia 
illud, quod eft in aliquo diuifibiliStc, poteft dici, q> vo 
rum cfc fi fic in diuifibili ficuc perfeiflio in fuo pcrfefttbili, 
vel ficuc forma inhxrcns fubic(fto:fed, fi cfc in co licuc c5 
tinuant eius parcet,non oporcec cj. fic diuifibde fcctidiun 
cius diutfionem, Vel dicatur, cj. rario bene concludtc, c^ 
inlcas f m elTe non efc vnum &C idem in toto tempore, fed 
diuerfam.inftans umen fecundum fubftiitiam eft vnum 
fl£ idem fub toto temporc,ficut difpofitio mobilis ncccC' 
faria ad vnitatc motiu,.non ficut (brma pcrfiaent ipfuin 
ccmputfdC idco non valct tfia ratio. 

Qjntftio. 



Tcx. e.4. 
Alu tnftp* 



RefponGo 
Ad ccrciii. 



Mutatu ef 

Cnmi mo^ 
ilii eil mi 
fura jlio^. 
Tcx. CT«» 



Te. c. 



Rnlioaet. 



QVAESTIO 

Q.V A E S T I O XXII. 

An In/l<im,tnnpKi dliqMO modo C4ttfet, 



Tcx.cti. 



Tcx. c. I*. 
Tm.c.1» 



Com.iii* 
Con)«ii«. 



Com. 14^. 



C«m,xt< 




Onrequtntcrqtwtrinir, VtrumJnftanscau 
fet lemp*. Arguitur primo ff non. quia, 
fi inftanscauraret tempus, tunc tpfum tem^ 
pus elTct compofitum ex iiidantibus: quod 
eft impoiribilc, vt patc: ex Sexto liuius. Et 
probaturconrequentia.quia,ntn(lanscaurareT tempus, 
nocvidereturelTepfuifluxumimodOjfimilc efTet deiru 
fianci,fi fluercc ad caufandum icpus,ricucdeindiuifibt1i, 
R mouerccuradpcnranfeundum aliquodfpatiumifed,!! 
tndiutfibtlemouereturperfpatium aliquod, feaueretur, 
illudfpatiumcfretcx indiuifibilibu* componfum,vi 
ortenditurinScxtohuiu»:crgofimili:cr, (i infta» fluercc 
«d caulandum icmpus,oporccrc: <|> tcmpus effci compo 
fitumexindancibus. Itcm, conhrmaiurifVaracio.fi la 
(lanscaufaret:empus,hcKCirecalteroiftorum duoi^mo p 
dorum.vcl q» per fui fluxum caufarct cempus tpfum, vel 
o fluxuseiuscfretipfumtcmpus.no primo modo.quta, 
ninftansperfutfluxumcaufaret lempus .oporrerct, q> 
illc fluxus,cum fit quid fucce(1iuum,vel efTec cempus uel 
mocu«.non rft dicendum, a fic mocus :quta motua eft flu 
xus niobiIis,6^ fic non eft Huxus inft.intts:crgo fluxus,fi 
ipfius eft fluxuSjCft ipfummet tcmpus. vnde,fi iftans per 
fui fluxum clTet tempu$,tunc eft diccre,q< inftans per tc' 
puscaufettrmpus,quod eftndiculum. Iccm, fi dicaC, 

S> inftas caufcc cempus fic,ci> ipfum tempus fit fluxus in^ 
antts,adhuc videtur inc5uenicns.Cum enim fluxus fit 
in eo,quod fluic fubte<fhue,fequcretur cf tfpua efTct fub^ 
■ctfhue in inftanci:quod eft abfurdum:quarc 6Cc. Icem, 
fiinftanscaufarcttempus,tuncinftans id£ tempus fimul 
efrenc:cat.tra enim 8C caufatum fimul funt 3C non funt, vt 
patei in Secundo huius,& in Quinto Metaphyficx. hoc 
hoc autem cft inconuenicns,quia infbins cft indiutfibilc, 
tcmpus autem cft diuifibilc^quare dCc, G 

orposiTVM arguiturauifloniate Commentatoris 
tn Dccimofeprtmocommento hutus capituli. vbidicit, 
cp tnftaiis,quod clt agens ccmports, eft idem tnomni mo 
tu,cum fucnt demonlVratum.&in.i8. commeniodicir, 
^tnltansagtctempus.ncut translauim transUtionan. 

CONCLVSIO. 
IhfLint ,& fi Trmporti in nullo cauCirum gcnrre caufi fit, reduci* 
tuT Umm qf nui aiiquo piAo matmlii dt cauOi, fru 
tanqu:im ncctflin* eiui dirpolino. 

AD quzftioncm eft intcllijrrdum, q> ficuc di<flinn 
cft pnuSjInflans acctptcur vel poteft confydcrari 
dupliciccr.vnomodofm fubfVattam, alio modo 
f m efTe.Inftans (m fubftaniiam diciiur ciTc mcnfura pro 
prtaipliusmobtlisfecudumfe, quemadmodum tetnpus 
cft menfura moiuB.inftans autc fccundum clfc eft ipfuot' 
nutatum elTe,quod coniinuac parics fluxus admiMccm^ 
vcl quod terminat tpfum fluxum. 

Tunc dico ad quxftionem,pnmo c}> inftas fm fubftan |, 
ttamnoneft caufaperlcpropnciSc principahs tpfiustC'" 
poris:quod probarur,quia vel cHcc caufa maccrialis, vcl 
cfticicni,velforma,vcifinit.n5eftcaufa maceiialis fiuc 
fubiedcumpnncipalc, quia hinSi fubie<ftu prtnctpalccft 
ipfum mobtle^quod fubf)Cttutmotui,qui eftfluxusdCtc 
pus.Nec cftefhciens, quia caufaefficiens remporis cft ip 
litm mouens,tnftans autem noneft mouens. Et hoc ctia 
aliqui probanc fic:quia ipfum tnftans cft de gcnere quan^ 
ncatis^quantitasauicmnoncft prindptum aifliuum,vc 
dicitCommcn.inQtiarto huius. Neceftcaufaformalis: 
guia trmpus ipfum cA quxdam forma acctdetalis. vndc 
no habet caufam formalem propne.vt coitcr dicitur. Ec 
confinnaiur:quiacaufaformalis cuiuslibetcft ctusqutd 
dtias , vcl pars priapalior quidditaits,vt dicitur in Srpti 
roo Metaphy.ipfum auic inftans fm fubflanciam,quod 
cft vnicas eius,quod fertur,noneftquidditas cemports, 
oec par* prtocipalior quiddttatt*>vt manifcfbim cft cudi 



QVARTI XXII.ET XXIII. 

£ bet incetligenci.Nec eriS eft caufa finalis ipfius tpis : quia 
finiscemporisvidetelTe terminus ipfiustpis. cumenim 
tempus iit cftentialtter fluxus mobilis ad ahquem gradit 
pcrfectionis veJ ad vbi aliquod, videturqi hmdi graduf 
vel vbt eft fiius propinquus ipfi' fluxus.of p confcquet 
finis temporis.ergo inlhins f m fubftantiam non cft cau^ 
fa Hnalis cenipons. Secundo dico <7> hm5i tnftans redu 
ctcur 3li(.]uo modoad gcnus cauf( ma(enalis:quia omnta 
difpoficto necelTario requifica & prxfuppolitaad elTcalt 
cuiusinfuhicvfto,reducitur3dcaurammatrrtalc:hoccon 
ceditur quafi ab omnibus. vnde calidum frigidum dC 
humi Jum ficcum dicuniurcaufamacerialisgcncratio 
nis mifti,vi paiet in Quarco Meta.fed ipfum inftans cft 
hm5i.nam icmpus,cum fii pafTtn moius,requtnt vnucn 
motum.vnitasaucemmoius rcquinc unicacem mobtltv 
vt patec in Quinto huius.dd fic vnnas mobiIis,qux dicif 
tnftacs.fni fiibft^tiam rcquinturad elTe tpis nccelTarto: 
quarc^c.Inftansautrm fmrlTrnon vtdcturetiam efTe 
caufa propne diifta & pnncipahs ipfius ccmpor»: fcd cfl 
conctnuattuum partium cemF>ons:5il eftficut difpotitto 
necelTario requtfita,& prxfuppofica ad eflenus ifV: vnita 
taicm.ficut ctiam pun;^us eft dtfpofino necelTana ad li^ 
neam dC eiu& vnitatcm. Vcl fi ponatureiTe caufa tempo^ 
ris erit caufa finalis aliquo modo.Termmut enim motUB 
cft aliqualiter finis ipfius motus:d^ ipfum inttis (m cffe 
«ft tcrminus mocus,qui cft fluxus fiC icmpus, 



Tcx.e,i«» 



ADpriniamrationem,negoconfequentij:5ir adpro-' Rnlionet,|ir 
bacionrni dico,c]> non eft llmile de infhintt flucntt 6C 
dc iiiftanci in Jiuifibtli, fi poncrccur moucrt.N a ipfum tH' 
ftans non commenfuruc fc jlicui fpano,ficucmdiuilibile 
faceret,n pcr .'c mouerctur.Icem ipfumuiftans n5 eftper 
fe fubicif^um 6C princtpalcipfius duranonts.qux cft tcm 
pus,ficut indiuifitnlc,fi moueretur,forcc fubteiTcum m<v 
tus.fcd inftanseft fo'um difpofino qufdam ncccrTario re 
qutfita ad mofum vnum 5C ad ips. vci bi gratia. decermi 
nataproportiointcr (.iualiiatesclemcntHrrseft quxdam 
difpofitinrequifita adialcmcoIorem,a^ lii coIorncnefV 
in hmoi proportione,f anc,'uam in fubicfto pnmo. Ad 
aliud dico,q> ipfe fluxui inft*nti!i,t.dutattoilla fucccfliua 
& con:tnua, qux eft ini er dtucrla cfTc rnftant«s,cft icpus. 
£t,cum dicitur.c^ flux us eft in co quod fluit.dico q> vci|i 
cft ui co quod p fc & pniictpakcer fluit : fed tpfum uiflan» 
no eft,quod per kdC pnnctpaliicr fluit:OL cuius pnnapa 
liierefiflux*.Eftaucdilpo(monecelTana adfluxu vnii^ 
6C fluic per acctdens ad fluxfi mobilis, cuiu£ cft menfura. 

Ad altam patet ex diifiis. bcne enim concludit , cf tn>' 
ftans non habec propnedC pnncipaltter caufaltiacrin lu^ 
prrccmpus, fcd non fcquiturquiithabcat aliquain nc^ 
oclTitatcm adclTetps,tanquam difpoficio fubiediprinci 
palis. Ad auiftortiaccs Coinmcn. patct pcr lam dicca. 
LiccllicitcnimCommen.c]>inftans eftcaufa tpts,quiac 
difpoficio pr(fuppofica necelTano ad enc temporu,d^ fic 
reduciiur ad gen' caufx materialis.cuius fi^num eft : qa 
dicic Commencacor,ct> inftans a^c cempus licut transla/ 
tum crantlationem:craklacum aac non efc effctflus crans' 
lacionis f m fubiec^um:quarc QCc 

Min/mus autcnumcruscft, qui Cmplicitcr 
quidcm dualuas e(i^dCc 

Q.VAESTIO XXIII. 
An fit daxi MtntmKm Tcmpw. 

Irca princtptum huius capiculi potcfc (jufrf, 
Vcrum fic dare minimii rcmpus. Arguit 
primo c|> fic,quia Anft.in Secundo dc Afa. 
dicttjt^ omnium nacura confcanuum pofii* 
eff lerminus 8C rano maguttudints 6C aug" 
tnenri, & pari ranone debctenepofiius terminits dtmi. 
nurioms dC paruuaris:tempus autem eft qucddi ens con 
fians a nacura,vtmanifeftum errqinre&Cc. Itcin, Phi 
lofophus to Priitio huius dicit, <^ efi darc raiiumam car^ 

nem 



Ad romen 
tJtorit Axs 

politum. 



Tc*c iot« 



Tcx«c*«i. 



Tou c i«» 



Coouxi. 



Tr. c* lOt. 



Tac,c»4(« 



Opinio pd 



loiproba/ 
no. 



QVAESTIO PHYSr 

ann SC ininimum o8:quarcfimilirer dC teinpus minimii. 

Itcm Anft,iiideSenfu&SenfatovuIt,q,cft daremi^ 
nimum fcnribile:& pcr candem mtionem videtur,q>eft 
darcminimumtempu». Itc Arift.inSextohuius vmIc 
q> eodem modo inuenitur finitas dC mfinuas, cotinuitat 
flCdiutfibtlitaSj&aliainmotu.ficutinmagmtudineicum 
igit cx panc niagnicudinis naturalis, inqoatum talM, fic 
dareroinimum:ergoex panetemporu. Item arguitur 
auifboritate(x)mmen.Primo au(4oritate eius inTcrtib 
fupra dcfinitionc motus.ipfe dicit ibi,q.,fi ahquid augca* 
per digitalcm quaniitatcm in vno anno.certum cft <^ mi 
nimum tc mpus fenfibile non hal>et partem fcnfibilem 
liu&digiti fibi correfpondeiiteni.ex uuo vult, q. eft tem> 
pusminimum. Item Commen.inSextohuius.cGmen 
to.) t.diat,q> primum ingenerationc cft pnmum, quod 
potcft inucntri dc generato : 6^ dicit, cft detcrmmatae 
quanttiatis:dC excroplificat de igne.quiporeftcire mmu 
ma pars ignis:ex quo fequitur.li fit primum in generario 
ne.erit minimii,quod pofiit accipi de gcncranone, SC fe^ 
quitur.fi motus vcl muiatio fit minima eius mcnfura.vt 
iempus,eritminimum. IieminO<5fciuo Phyllcotum. 
Commento.i;.qi paries moiu<;in alterationeftT augmen 
tationc nondiuidunturfmpartes tcmports, fedeftdarc 
pnmam partem motus: vnde dicit poftea 6C eodem com 
rocnto,q> pnmapar»mot»nouifitfubito,ideft ininftan 
«i.certumautf ciTe videiur,quod non loquirur deinftan 
ti,quod cft fimplex omnino indiuifibilc: quiapnma 
parsmotus nouieft motus. Morus autem nonfit inin^ 
ftanti,quodeftomnino mdiuiribile:ergointellcgn perin 
ftans aliquod tempus minimum.quo non poieft efle mi^ 
nus:dC perprimum in motu motum mintmum:quia cer.» 
tumeftq>,fi nonclTetmotusminimus,na elTet primusin 
notu. Item,m eodem comentohabetur,q>jn augmcn 
ratione minima partiiim magnitudinis facfxaru eft deter^ 
minatain intelieclu a<fiu:6i filicethfce minimaparsmo 
tus& minima pars icmporis.cum motusSC ttmpus con 
fcquantur magniiudinem. Item, Arift. vult w de Sefu 
dC Senfato,quod congelatio fit tota fimul : fcd non videt 
fiert tota fimul^ideft in inftanti indiuiTibiliiergo fit in alw 
quo tpc infcnltbili 6C illtid eft mintmum:quarc dCc. 

opposiTVM arguitur auc^oritare Arift. Ilitcra, 
vbidiat,quod lempus minimum Pm numerum cft vni 
aurduo,fm magnitudinem aut noncft,ArinteIligit Phi- 
lolbphus pcrmagnitudinemtemporiseiuscontiniritate. 
Vndc manifeftum eft ipfum intenderc quod tempus 9m 
fuam continuitatcm non habct minimum. Item,ipfc 
probai in Scxto hpius^quod non eft dare primuro necin 
rootunccintcmporc:ntamcn eftcidare mmimum mo- 
t(imeirc(daTeprimum:quaredCc. 

CONCL VSIO. 
NoncffacdperctempiB fimpliciterminiinamqub 
adfiiam continuiU(rm. 

DEiftaquzftione mtelligcndum.quodinueniunl 
aliqut dixilTc, quod quantitas contmua, quxeft 
tempu8,potcft coniydcran duplicircr. Vno mo^ 
do,quamtum ad fuam matcriam. AIio modo.ouatum ad 
fuam formam,& dicunt iftam diftin<ftionc haberi cx in^ 
tennonc AnfLin Primo de Gencratioc. capiiulo.de aug 
mento.vbt dicit,qu(xl omne habcns formaminroatcna 
habet duplKCs part«,f.#m materiam,& §m forma,Tii« 
dicunt,quod ficut in carne eft dare minimum f m formS, 
Cinquanium eft naturalis,quamuis f m matcriam 5C fm 
nat uram continui fit diuifibilis in infinitum.fic diciit, q>, 
cudiuifibilitasinmotufit-i diuifibtlitate magnitudmtt: 
SC diuifibilitas temporiscxdiuifibilitate motus:eftdare 
rointmum 6C motum 6C tempus fm formam 6C non f m 
matcriam.Perhancigifurdiftin<fnonem volunt expone 
re omnes au Aoraatct Arift.& Commen.quac in hac ma 
leria fibiinuiccm cGtraria vidcntur. Sed ifta pofino vi 
deiur elTe inconftans propter multa. pnmo quantum ad 
iliamdi&mclioncm^quia licethoc nomen tcmpusbeiic 



CORVM 



xxrir. 



70 



B 



^ fignificetaliquaduo,quoipviiumcftaliquo modo ficuc 
matenarcfpe(ftualterius,vt vifumfuit pttus:6C videbit 
poft, ft Deus V oluerir,(amen nunquam inuentt ab An ft. 
nec i Commen.quod hxc quantitas continua,qux eft tc 
puSjhabeat matcriam SC formam:rmmo videtur cfTc for 
ma fimplcx fimplicitate,quf opponiturcompofitioniex 
matenaflCfoima,licetfitcompofitaexpartil)us quanti.<- 
(atiuis:quarum vnanoncft materia refpeiftu altcnu5,e6 
quodvnataJiumparttumcftcxtra aliamin omnicontix 
nuo,A: viianoneftperfeJtiotnexiftcnsalteri.utfciuntet 
parum exercitati m Philofophia. Item,nulla mdiuiltbi 
iia,f in quod mdimfibilia funt,faciunt maius:hzc eft ma^ 
nifefta.ficut dux linez non faciunt maius pro latitudinc] 
quialincaquxlibetcftindiuilibilisfm latifudincm.dCfi 
roiliterrupcrficiesiionfacitmnius fm profunditatem. (1 
igifureftdaretemp^indiuifibilecii; minimum fm forma 
dC fimiliter motum, vt diciit.tunc duo moius minimi no 
faciunr plus qi vnum:d£ eadem rattone ncc infinita mini 
ma temporaautmotus.exquofequitur quodtutusmo.' 
tuscorleftisfmformameftfimul licutdC minimus mo^ 
tus,vtdK-unt.Simi1irertotumtempus fimuleft fecundu 
formamficucimintmumtemp',qu.xfunt abfurda. Ec 
ideo dicendum ad quxftionem, quod non eft accipcre tc 
pus fimplictter mmimum quanrum ad fuam continuita<' 
tem:quod probatur fic. Si non cft motus minimiis,noa 
tfttepuB mtnimum:fed noeftmotus ininimus:ergodi:c* 
Maioreft euidens,dC eam cSccdunt illi,quiponunt tcm- 
pusminimum:v)C minor probatur,qma,fieiTc(minimu» 
mo(us,aut elTet motus alicuius iftoi* inferioruin,aut mo 
tus ccclefhs per fufficicntem diuifionem:fcd non eft mo-- 
tus alicuius idoff inferiorum:nam omni motu in iftig inx 
ferioribuscontingitdaremotum velocioremfli tardio^ 
rem:ergo,fi elTer motus minimus alicuius iftoiv mobiliij 
inferiofjf.fequeretur quod mobile tardius in eodem tepo 
re per minus fpatium moueret fi incipiant mouen fimul: 
C quod eftimpolTibile.fed motuscapit qiuntiutem a fpa 
tio,fupra qnod fit mot* : ergo ent dare motum minorem 
motu minimo. Sed forte diceret ur, quod mot us bene 
capit quantitatem a fpano^fupra quod fit morus:fed non 
fequitur.quod motus fupra fpatium min», fit minor, nifi 
cztera fint paria.Si igitur duo mobilia xque velocia mo 
uerentur fupra duo fpatia,quoiv vnum eft maius 6C alte 
rum minus,tunc motus pcr fpatifi minus cnt minorfed, 
(Ivnuminobtlefirvclociusdf alterum cardius, noneric 
necelTciimmo fwterit contingereq>motus tardionsp mi 
nus fpattum erit {qualis motui ucIocioris:dumroodo fint 
in eodcm tempore:flC fic non fequitur <}> fit motus minor 
minimo. Item,poteftaIicerargui.Sialiquodiftoi$ infe 
norum mobiliummouercturmotu mmtmoperaliquod 
fpatium,tllud fpatium non poteft elTc omnino indiuifibi 
lcoportet igirur (f (itquid diuilibile, 6C habcat partc ex 
trapartem.a£neceiTeent,q.prius tpe pert rafeat partera 
& totum:hoc enam eft manifeftum.cum igit ur non pof' 
^ fit tranfire rot iim illud fpatium in zquali tpe cum rcmpo 
re,quo pertranfic partem,nec in minori,ut eft maiufeftu: 
rdmqintur, q.inmaioritcmpore pertranfit cotum illud 
fp3tium,q4 parccm cius:6C partem eius m minori tempo 
reperrraniitiYi totum.ponaturigiturqiin terminoilliui 
temporisquiefcat:quiaadquodhbct mufatiicfTe poteft 
terminari motu8,faltem in «ftit inftrioribus: mamfeftum 
cft,c^ tunc lUc motus crir roinor motu qui poncbatur mi 
nimurquod eft omnino impofribtle : erzo&ic. Tuiic 
ofteditur dc motu c«Iefri,<|« no poteft efte minimus fim-- 
p>iciter.quia,fi efTet motut codeftit fimpliciter minimus, 
hoc non elTet nill altero iftoRf modorum, aut q> illc moi» 
poflet elTc feparatus f m ac^tii ab alr}s partibus motus ca^ 
lefiis.&nuliusmotiArainoreopofrct ficcfTc feparatus, 
aut q> ficrct in rempore ita paruo, q> in minon non polTet 
fierimotus aliquomodotfed nulloifcoB: modorumtqua 
re&c.Maiorpatctper fufticientem diuifionem.n6 enim 
pluribuc modi» pocdt tmaginari bkkus ccrleftiB mini^ 



indiaiftbif 
It non fatiC 
maiui. 



Conclufio 
re(ponfiua. 



Oi>>edio. 
'^efponlio. 



Mol*c»Ie* 

(hii no pot 
ec minim' 
rimplicifcs 




QVAESTIO 



QVARTI 



XXIII. 



inus,mfiqui8fingcret.Etnimordecllratur.prim»enini £ pnustemporepcrtranribicurqii cotuin:&: nctderaqutMf 



AMa v8 q> 
moi*corlf< 
flij non p5c 
cfle mini/ 



modiis non eft polfibilts.quta nulla pars motus ca-leftw 
pQtcft elTc ac^hi Tcparat J ab alijs 6C difcontinuata,ni)i mo 
cus cotlefiis intcrrumpereturrquod eft tmportibiJe, vt pa 
Tex, c«!. tetinOJtauohuius.Siverodiccreiurfccudo modo, hoc 
cft impofnbilc.quia,li eilct mot u» fic niinim', oportcrct 
qificret pcraliquod fpatiumdiuifibilc.nam finmdiuili<- 
Tex, ct. bile omnino ron fit moius.vt demoftratur Scxto huius. 

ecficilludfpatium.circaquodficret motusille ccelcftis, 
quem tu ponis moium minimum,habebit partemextra 
partem.dC per confcquetis mobilc ccclcfte in minori par-» 
tc pcrtranlibit partcm iUius fpaiii, ^ totfi illud Ipatium: 
& fic illemocus,qui ponebatur minimui non fierct in te^ 
pore ita paruo,quin in minori cempore potTct fieri moi': 
quarc non erit mmimus illo modo, Alitcr probant ali 
qui inamcondulioncm.quia,fi ciTet moius ctilcitis mi^ 
nimus,oportcrct cunc,q> fieret fm aliquod fpatiuin. Ac^ 
cipianturergo duo fpatia in iftis infenortbus xqualia illi 
fpa[io:& ponatur,q> fupra vnum illoiji moueaiur mobi^ 
levelocius.&fuperahcriimouejtur mobile tardius:ma 
nifeftumeft,tuiic,c}>,cummobilc vcloaus periraliucrtc 
torum fpatium fuum.adliuc inobilc tardius nondum per 
tranfiucnt totum fuum fpatium, quamuis finiul incfpc^ 
ricmouchiimmoin xqualitcmpore pcriranfibic aliqua 
partcm fui fpati) minorem ifto coio fpacio pert ranfito ab 
illo mobili vclociori.& fic erit mocus minor mmimo: qil 
cft tmpoiribtlc. Sed ifta ratio non eft omnino fufficics, 
quiaitrpponit,q>,fialiquodmobilecatleftc mouctur ino 
tu mtnimo fupra aliquod fpacium, <j> aliquod mobilium 
tufertorum mouetur mocu minimo fupra fpatium xqua^ 
Ie:& hoc noneft notum.immo forte impolTibilc cft, etia 
dato hoc,quodaliquod iftoij: inferiorum inobilium mo' 
ucreturmocuminimofupra xquale fpaiiuin,d^mobile 
vcloctus mouctur in {quali ceinpore per fpacium minus^ 
non lcqucrecurcx hoc,q>elTet motus motu minimonii> 
iior:quudicipollct, quodmoc'ilIius mobilis urdioris, 
poftquam eft in xquali tempore,eft xciualis motui vdo 
cions, Scd potcft aliccr deduci racto.il cft mocus ccclc' 
ftis mfnimus,circa aliquod fpatium u\ aliquo tcpore, ca/- 
piacuraliquodfpatiiiiMiftisinfeiionbusxqualc illt fpa^ 
noccerium eft,q> aliquod illoi^t infenorum mobilium po 
tencillud fpaiium pcrtrannre.aut igitur perirantibicip' 
fum in cempore minori illo icmpore,in quo fic motus coe 
lcftis,quiponirorminimus:autin tempore xquali,auttn 
maiori: hxc diuifio cft fufficics.fi in tempore minori,hoc 
ciTctiitconueniens.quia cunciniftis inlcrioribus <nccaii 
quis motus minoi motu mmimoctelciti,quod proincon 
uenienti relinquo.Si in crpore xquali adliuc fcquiiur tdc 
inconuecienstquia in minori icpore illud mobilc pcrtrJii 
fibicparccmillius fpati] qi totuni.Poiiatur crgo quiefcc 
rc in tcrmino illtus mocus minons ccmporis,ificerit mtv 
tus in mtoori tem|x>re qi cempus, in quo ponicur mo:us 



prius.poncturenimilludmobilf quiefccrc in tcrmino tr 
pons,iii quo pcrtraiilibit ill.un parccm,ci: ficin minoi i tr 
porc cric mocum mobilc intcrius ijp fic cempus,in quo po 
nitur fieri motuk cocleftis minimus.cxquofcqutcur,c}>in 
iftisinferioribuoficc moc'minormocu minimo calcilt: 
quod eft impolTibilc.Sicut cnim motus lotus corlci tis cft 
vclocioromai motu lilorum inferiorum.lic, (icrtet mo* 
tuscacleftismKumusfimplicicer.ipfedcbcrct minorcile 
motu mimmo quocunqi iftorum infcriorum. 

TVnc dicoadauaorujtcs.quibus ifti vtuni. Ad 
priinain dicu q> cil incclligendum in rcbus nacuraii» 
bus compolim ex roaccna torma,dC hui' ratio cft:qa 
forma fubitaniialis cii cerminus maccrix. vnde aJia 
aliaquancitas maior vel minor confequatur vnam (pcf 
cicm magts q aliam,ficut quaniicas maior cofequicur for 
niam vcl fFyccicin hominis inufc», &. nuior quanciias 
confcquuur fpccicm bouis liominis , rcgulariicr hoc 
prouenic ex tormis fubft-uHi.ilihusiftoiv, vt tangebai la 
Tcrtio. Vultautein ibidicere Arift. q.in omnib' talib» 
cftdarcmaximuinSi: miniinuin:puca quatKaccmicama 
gnan>,q>in maiori uon polTec faluari naturahommis: dC 
itaparuam,()> fubroinori non pollct faiuari nacura homi 
nis.llmtlitcr auccro dlin ali)scopofitiscx matcru& tor' 
ma.Dc tempore&I moru nihil ad propofiium.hxccnini 
nonfuntrcscompofitxexnta(cru& forma fubftatiali, 
qux imponic crrminum quanticaci. Si auccm quxras, 
i quo cempus dC motus liabrnt infinitatcm,dico,(^infini 
tatcm fuccc|Tiu.im habcni a moture iniranfmucabili onv 
ninOjVt dicu C'ummcn.in Duodccimo Alctaphyr. q> ailt 
non habcnt minimum,hoc proucnic cx matenaconiinui 
tatis.cui rcpugnat lubcrcpartem minimam fimplicitefy 
immoefccoinpofitumcx fcmper diuifibilibus parctbu» 
quanticactut&,vc fcicurexSexcohuius,dCexLibrodc Li 
ncts indiuifibilibus. Pcr idcmdico ad fccundam auifto 
ntacem&ladalum. Adaliam au>"tomutcdico,quod 
dcbet midligi quacum ad hoc,quod licuc magniiudo n5 
componuur esc indiuifibilibus,fed eius cfc pars minor,dC 
iiiinorinintinitum,ficinmntii 6i' tfmpore. Concedcndii 
igitur.quod ccnipus SCii. cr lc habcnc m^gnt.' 

tudmiquaiicumadfimca. . : iucacen»,d:quancum 
addiuiiibiliiacem &. quaiuum ad concinuuatcm : fcd n5 
quancuin ad lerminum paruiracis magnuudmcs: magnt^ 
tudocnimjfalrcm vt lUturalis eft,habcc cciinioum pariW 
tatts dC magnitudinis, umpus autera & moius non ha> 
beiit,immo quocunqi icmpore dato, cli dare minus tem 
pus , •5i:. quocunqi temporc fimiodato,cll darc minus. fi 
miliicrauiem^ dcmDiu:quarc^. Adaliam autftO' 
riiatemCommcn.cuindicit, <}>minimum ccaipus iexxiu 
bile a.'c,dico,cji non mtcndit per lioc alTcrrrr q> minimti 
fit ceinpus fimplicucrifcd vulc diccrc,q>,fi aliquid in pnn 
cipto anni inccrpic acquirere quacitatcm digicalem, & la 
fmnuniwcaleftts:&ficentmmormotusmocu ccclefti: fineannixqucacquifiueni:ndeftiiecelTc(}>inquacun(tt 
quod vidccurimpofribile. Sivciodicatur, quodmobilc " particulailliusteinponsacquifiucrn aliquampartemu^ 



infenus peitranfii illud fpatium xquaic in maion icmpo 
re,oportcc,c)>inillomaiori tempote includatur tempus 
stqualeilliicmporijinquoponiturficri minimus motua 
coclcfti.s:cunc crgo iii illo ccmporc (quali mobdc inferiui 
auc nihil percranfibit illius fpatii,auc aliquid pcrtralibic. 
ft nihi],^ari rattione,nec in alio xquali aliqiiid pcrtr.-infi' 
t>it:^iic,cumilludtcpu$ maiuslu finKum,& infinicies 
contmcac tempus zquale illi ccmpori,f«quicur,q) in loto 

1110 temporc non pcrtrafibu lUud fpacium,poftquam ni->' 
hil iUius pertranfibit tn partibus huius tempon$;fed pO' 
nebatur pcrcranfirc in illo maion tepore illud cotum fpa^ 
(tum:&ficfequicurcontradi(fho.Si ueroiliud mobilcpo 
naiur periranUre .iliquod illius fp^ in temporc xquaH 

1111 icmpori,m quo ponicur ficn mimmus moi^calciftis, 
tunc illud pcrtrafitum ertt diuifibile:quia indiuifibile nS 
f ft prrcranfibde m ccmpore pcr fc. &. lunc iUud fpatium, 
cum fl( diuUibtiCth^btbu putcm cura parccmi 8C pari 



■Coriift, 



Rfifione», 

Iri n.ininli« 
btis copoti 
tit J4( taat 
zfniu& mi 
nimu.non 
aui III alus. 



Coiii.^1» 



Ad frcudit 
Ad cerati. 



Ad quintS, 



liusquaucuatts:qa poiTct accipi aliqua pars tcmporis ita 
parua^i^nullaparsfenfibilisquatitans illiuscicorrefp5 
dcrecilludcnimCcmpusnonmtdligicclTc minimu. Vd 
dicamu«,cf intcntio Commen.cft loqui fub rodicionc QC 
per propoliiioncm hypotheiicam:eteit fenfus,q>,ficlTet 
laiaimum icmpus,iuncnullap3rsfcnfibilis illiusquanci 
tatis acquirerci inillo:d(: tamen,fi augmencatio elTcc pcr.» 
pccua,hoc oponcret,<)>,fi elTct tempus minimum,a]iqua 
pars q uanticacu acquucrcc ur in dlo.E c f m hoc ratio Co.' 
men.ent ratio duccns ad impolTibilc,Cc^ifta condiriona 
lis vd h/pochecica fic vcra:qux m ei\ impolTdsilis, cun» 
hoc,q>eius<incecedcnscnimpolTibile,f.fienec ccpus mw. 
nimum fcniibi]c,intlloacquirerecurpars fcnfibilis quaa 
titatis digitalis acquifiix intcr tcnninos anni, vel hroot. 
Et potcftratioConiincn.ficformari:pofitoc]> aliquid tn 
principio yniusannmicipiat acquirerc quantttacem di^ 
guaicm ia Bnc liiiusajini acquiilueric ilUi:cunc, fi aug« 

mcmatto 



Ai rrptu 



TC3C«C,4(, 



ITTJtlO* 

!imul 
ilrlilgif 

pliatcr* 



B 



OyAF.STIO 

ncntatio ncccfttrio cA cntinucpercocuni ttlum annum: 
nccclTc ert.fi clTct rcmpus niinimfi fenfibilc, cf tn illo ac^ 
quitercturaiiquaparsiilius quanncacu digtcaiiRlixccS 
icqucntiaeft manil-cfta.red cr>requeRaefttmpofIil>i]e.nA 
folum enim cft impolfibtlc clTc tcmpusmtiumum.fcd cr, 
flcncr,adhucnonpolTctci alTignan pars fcnribihstlliuf 
quancttacit:cT},TUi5i:c.Ecficpatct inrcllc^rtusCommenta. 
quantum adilluddictuin. Adaltadico, nihilefcad 
propoficum.Vult cium ibi dtcere, q>tnanim.ihb'cfl aiu 
qua pars,quz pnmo gcncrarur,ficut cor vei propnrt lo^ 
Dalc.I:tfitDthtertniU;s,quxfuncfimdiump.vtm, ct^ da^ 
it altquani par!c,qux prtmo generatur. vt in generattO' 
nc igniseftdarc primoi^T:iK-m minimuni,quoininornoii 
porcft gcnrrari fcorrum oCdiuifim.Ex hoctamcn non h a 
bccur,quinlic dare pnraain purtem tn mocu, vrl incranr 
inutactoncdiuifibiii,pcrquaintl!cminiinusignis ^cncra 
tur,vccorin animait. Ad aliam,cum accipicuradom 
nicn.c;|i pruna pars mot us nout fubico fit in inftanri, dico 
brcuiccr,r]> ficuc tbidcm dtcic Commf . motus nouus po 
tcft corydcrari/lupliciccr.vno modof m c)>cftcocinuus. 
Alio modo (m eft gencraius.fi primo modo.fic no ha 
Jbcc pnmam partcm, vt patcc cx Scxto iiuius. fi fccundo 
Biodo,fic neccnario habct parteni primam,i.partcm ha^ 
bcntera aliquod ii)iiium,antc quod illud mobilc non mo 
ocbatur illo motu,nec aliquo .ilio cotinuato tlli nouo mo 
mit:6c ilia parc pnroa fic expunendo tit in infiaci,inquan' 
tum ccrminan cft. tcrminm cium cft indiuiJlbilts, 6C in^ 
ftantancus fiuc fic cerminus a quo,fiuc ad quc.vcrbi gra^ 
■u proptcrtuucncs.iiaiiquid aJtcracur,eft aliqua pars aU 
teracioniiiipfius hal>cnsinicium, aiucquodilludalccrabt 
kncn alicrabaturalccracioncconcinuatatlh alicractoni: 
& li.Tc pjrs.quantuin ad fuum cerminum tnicia!em,fit in 
tnftanci:A.' hoceft coinuncomnigcncrjto/. habcrcpri.' 
mam parcrm modu prxdiclo. In lioc autcm dfffcrt ino« 
tus nouus ab .TCcrno,& ah cius partibus.nam in inobili 
aricrno non cft darc <iliquani parccm iiabcnccm princu C 
pium,an'.c quam non pracceftcric alius mot us non conti^ 
iluacus ilJf parti.immo fcmpcr quacunc^ parte data pracx 
cciTeriTalt.ifibicontinuara.vcin motucoclcftj,quacunc^ 
ctrculationedata pracccfTit dC aliaconnnuaca poftcnori; 
6C hocdcbec Hijficcre quancum ad illud difhim Comcn. 

C.^i6d autcm viccnus alTumtcur,<}> mmim.i panifi ma 
^nitudinis (aftarii cft ccrminata Si eft indiuifibtJis in fa^ 
cnone,Dico,cj>iplc loquttibi deparccrct nacuraiis,qu3E 
augmentacurfcmpercnim tn augmetattoncantcccdit^c 
neratioformxaugn.entabi is in marcria nutrimctt.V t, 
fi debct augen caro,oporccc (f fiat forma carnis in mace^ 
na nutiirocnn,fcd cft accipcre carncm ita paruam, mi 
nor no poflec p fc fcorfum fubfiftcrcA: hoc gcncrar in in^ 
flanii iimpltcucr indiuifibili, fimiliccr alu minima, X 
quxlibcc ali J. Vndc concludit.cji augmcntacio, quacu m 
ad gcncrarionem concutrcntcm ad cam, non potcftclTc 
contjnuA nifi imlaiiscontinuareturmfbmti:quod impof _ 
fvbdccft.Vivicmanifcftumcft,cj>tlla autfloritas niliilc 
stdpropnfitum.noncnimintclligit pcr iliud indiuifibilc, 
inquodicuminimarapanem gcncrari, terap»minimu, 
fcd inftans omntno indiuifibile.vc mantfefturo cft uifpt^ 
Cicntiipfum.Vcrumautcm augmcncacio habeac aliqua 
Concinuuatc.alia inqutficio cft,5C vifum fuic in quxftio<' 
lltdcaugmctato:i3Clortc videbtcurfupraO<fiauu. Ad 
aliam aucloritatcm Arift.m dc Scnfu SC Scnfato cum dt^ 
cic,q>congclatioaliquando cft tota fimul. fitinOctauo 
huiusdicit,(^,aitcratio fit multotiesvdox.In;eliigcndri, 
aliquid fimul coagulaci vel cugclari, vcl vniuerfalitcr 
alteranpotcftintcUigiduplictter.Vno modo,cj> tneodf 
inftanti acquirat dC reciptac oroncs parccs fcu omnes gra 
dusilltusqualitatisad quosaltcracur,vt cfahquodcale.» 
fa<ftil5iic fimul in vno luftanci .iccipiat omncs graduscali 
ditacis,dC hoc cft impofTibiic^ncc fic intcllcxic Ariif. ncc 
Commcn. Alio modo potcft mtelligialifld fimul alcerari 
vcl coaguIanvclcongclari,ita,if ,tucodcm iaftanctocB 



PHYSrCORiVM 



xxrir. 



71 



A parces quancitatittx dlius ajccrabilis incipianr reapere 
quaucitaccin ab ipfo a}ccrantc,cV.'iion vna pais pnor tcm 
pore qi alia.5C lioc cft bene pofTibile SC neccfTanum. Cii 
enim aliquodalteriiscftpropinquatum alicui alccrabdi, 
quancumcun(}{ illud altcrabilc habcac pancni quantita' 
iiuaro minorciii aiia parie w mfiiiuuin,ian>cn non opory 
cer(|>prius ccporcparsminorincipiac alterarrqi maior, 
6C adhuc prius icmporc pars minor:i3L lic in tnnauutn.lt 
cuc aliquiimaginabancurfic eium fcqucrccur, q> oronc» 
quod altcracur,alccrabacurper cocumccmpus xternum 
pnu$,quod cft ndiculum, vc paccc ad fenfuro. immo po^ 
left concingcrc,(]> virtus illius alccrancis obcinet fupcr ali 
quod altcrdbilcquancum adomncs ciuspartc&:^ Iicn5 
prius ceraporcimprimic vniquum alicri,fed omntbus (1» 
muljiSi^ininftanripnmo fux appropinquationis quxlu 
bct pars incipii rccipcrc a^ftum ab illo alicrStc. poft illud 
caincninftansacqutritur fuccelTiue parspoft partero<3C 
in tcmpore.5£ fic ajceracio eft in tempore. Quod auicm 
lixc fic intcntio Anfto.pacet ^'"picicncilicer j. dictt cnim 
indcScnru&Scnracofic.Concingic aucem aiiquod toiu 
fimul aitcrart Ar non dtuidiprius,vcluc aquaro cocam fi^ 
mul congelari S^cEc in tfto OJtauo fic dicit,non enim (i 
infinitum parcibile quod aircratur propccrhocaitcracio, 
fcd v(loxficmulcotics,ficuc congelatio. Dtccmus cr^ Epilogacio 
go,quaiirccolltgcndo,(]>alccracio aliquandofic fiinul:n5 
quodly fimuldicatpriuationem pnoriiaiis oC pofteriiv 
ncacis mgcncracioncgraduum vel partiii quahtacis, im^ 
mo vna pars prius icinpore gcneratur q< alccra. fcd dicic 
priuacionem priontacis 6C pollerioricacts ccroporalui in 
rcccptionc quaiuicacis in parcibus quamiiacuiis ipfius ai 
lerabilis.d^ cft fcnfus,qu6d vra pars quantitatiua altcra. 
bilisnon nccclTario prtus icmporercciptc vnam quain 
a]tam:& idco non poccft cx hoc concludi ips mmirouin. 

Qu6dautcdtacCammccacoriiiOclauohuius,quod Mrdtj icet 
intraufmutacionibus,quxruncinqualitate,eftdare pri^ termioiaU 
mumrucuraiicer.IncclligcJumcft,quodmedia intcrter '"Juo"'» 
minosaiccracioiu'sdtiplictafunc,quxdam funtditfcrccu ^ 
fecundum fpcciem, ficutinter album &nigrum mcdia, 
funt fufcum 6C rubcum 6C paUidum : quzdam aucc funt^. 
mcdia difFerencia fccundum cnagis SC miuus in eadc fpc^t 
ctc.fi igitur fiac mucatiodcaibo in nigruro, bciiecuncuu 
gtc ibt dare priroum fecundum fpecicffl.vctbi gratia, pal 
liduro.fcd accipicndo mcdu in moru,fccridum quod di£>-, 
fcrunt fecundum magis 5C minus in cadcm fpccic,fic noa 
cft darc prtmam partem mocus.Ec quod hixc fic inccntio 
Commentacons, patct infptcienci coinmencum.Dicic 
cnim ficdicamus igicur,qu6d primum clTc naturalicer ia, 
omnibus cranixnucaciontbus,qux funcin quolitate, ma^i 
nifeftum cft.tn coloribus cnim bene apparcc, quod incer/ 
CQlorcsfuncmcdiafinitanacuraliter. 6C incelhgo hic pcr 
mcdium,noniIIudquod diucrfificaturfecundum magtt 
6C minus,fcd fccudum formam 3C qualicaccm : quoniaro 
pallidumnonditrcrcabalbo fccundum inagisciCininus, 
fcd fecundum qualicaccm : 6C fi non cftcc ciufdem fpe^. 
cici SCcxccra. Ad aliam autftorit.item Anftotclis in 
dc Scnfu 3C Senfaco, Dicendum , quod ipfc ibiioquicur 
de fcnfibilibus pcrmanencibus, ficuc cft albcdo 5C nu 
grcdo dC huiufmodi,quancum ad hoc,qu6d concedit 
in cis mtnimum fcparabile. fcd mocus non cft fcnfibi^ 
Icpcrmancns, fed fuccclTiuum, 5C fimilicer ccmpus eft 
quid ruccefttuum : quarc non eft ad propoiicuin : qua^ 
te 6C cacccra. 

Quoniam autemtcmpus metrum eftmos» 
tuSjScnisquodmoiiCfurancnfurantauremo 
tumtndctcrminando qucndamotum,^ mctif 
furabittotum, ficut longitudinem cubitumin 
dcrcrmjnandoaiiquS niagnitud/ncm,quarre^ 
mctietur (otam:8^ eft raotui in tcporeclTc mcn 
furari tempore&Cipriun5C eflfcipfiusSi^c. 

Quzftio 



4 



QVAISTia 



QVARTI XXIIII.ET XXV. 



Tcs«c.x. 



Condufio 

rdponfnu, 

TCX.C.S. 



Cwn*tis* 



Tv» <!•""'• 
modemcn 



Coin«»*> 




<iVAESTlO x.Yinr. ^ 
Xn tAoUuineoqnod quantHmmeniinctHr dTmpore, 

^MiMM Vxriiurhicbrcuttcr, Vtrum rcmDUsnicn 
1 furctmotum.fmqitjuSntt eft. Argumir 
primo q> non:quia,ri lic.cumquantitaanao 
tusnonlitaliaaquanntatc tcmporiB,tunc 
' icmpusmenfurarct fcipfum:qut)d eftincoi> 
Mcnicns. Itcm,quod menfurat motu non menfurat mo 
lum:ficenfm idem fcipriim menfuraref,quodeft falfum: 
fod tcmpu-smcnrurafmoiu.fmAnft.inlitera.quarcdlc. 

If cm.mcnruf a dchec circ notior mcfurato.vt patct De 
ciinoiMctapliy.fed lempus noneftnotiu» motu,cumo^ 
tvis lit fuhiciftum tcmpons.at fubKetum eft norius acci^ 
dcntc.Vnde&m dcHnitione rcmporis pomtur motui: 
quod non elTct,niri moius ciret notior icmporc:quia om 
ois dcRnuio eft cx notioribus:quare dCc, 
OPPOSiTVM dicit Arifto.hic. 

CONCL VSIO. 
Tempos metifurat motum.quatenoi quantum 
quoddim cO. 

ADquxftioncmbreuitcrdico, (jitempus mcfurac 
motum.f m <f quanius eft:quia mcnfura cft vni^ 
genea mcnfurato:6: hoc patetiuDccimo Mcta. 
& habita cft i Commen.bis in ifto cap. fcd motus no cft 
Viiigcncustemport,niti fm q>quantuscft. nam quicum 
adperfecftionemdiminutamcftin gcnerc qualitans, aut 
vbi,fi«: fic no eft vnigeneus tcmpori:aut in gcnerc quan^ 
litatis permanentis,quantum ad augmcntaiionc:6i: non 
eft propric vnigeneus tcpori.cum tcmpus fit fucccftiuu: 
crgo rclinquitur,q)inotuspropnemenfuraturiemporc, 
#ihq>quanfus,quaniitatcfuccciriua. Sedintelligcndii, 
<^ tempus menfurat motum per fe,vt dicit Commcn. 3C 
<conucrfo,differcntcrtamen.nan(5j tcmpus raefurar mo 
tumpcrfCjVtdicit Commen. motus autcm mcnfuratte 
pu» pcr acctdens:qtM>d fortc fic cft intdligendum, cf fre^ 
qucntius dC in maiori partc tempus menfurat motum,q 
ifconucrfo:frcqucnriusenim contingit, <f quaniitastem 
porisaiiqua rcplicabilis fit notior quantitacc aliqua tota 
motus (|^conuerfo,fi£ fic tunc tempus menfurat motii. 
VfKle, li quis ignorat quantos fitmotus ambulationis 
vfqiadRomam,notificabitureipcr tcmpusnotum aliV 
qatMtcs fumptum,vt pote pcr dicm, dicedo, 'fit centii 
dierum,vel hm5i.Ranus autem SC in minoripartecon^ 
tingit tcmpus mefurari motu.Et hoc fic accidit. Cum.n. 
alicuugnotum eft tcmpus aJicuius mocus, 3C ci notum c 
aliquod fpatium pcrtranlibilemotri,tuncper replicatiO' 
nemilliusfpatii periranfittnotificabiturcitempus illud. 
vcrbf gTatia,fi alicui eflet ignotum tcpus menfuraiis mo 
tumcalcfa<flionis,&fiteinotum millijre pertranfitum, 
ttinc dicetur,c|i tanto tcmpore fit caktaifiio,quo duo nif,- 
UariafuerintpcrtrSfitavcl fuillcntmillo tcmpore.Alfic 
per ipfum motum notificabirur ci tcmpus. £t hoc accci'' 
dic aliquando hominibus, qui dormiucxunt.volentes.h. 
fcirc vcl cognofccre quanto icmpore dor miucrunr, cof»>" 
fydcranr pcr qu jtum fpatium Sol motus elTet . & fm hoc 
hidicant dcquanriiaic tcmporis inquodormiuerunt.Ss 
cnim incotperint dormirc in ineridie& in finc f ux dormt 
tionis videant in tjccidcntc Solc,tunc cognofcunt fc dor.» 
miuifTe per longum tempus. 6C fic m fimilibuB. Vlte^ 
nus notandum Pm Commcn.tj. tempus aliter mcnfurac 
motum pnmum,& aliicr alios motus.mcfurat cnim mo 
lum primum ficut formainrc,i.ficutfoxma cxiftcs inca' 
ijem re inquacft ipfc mot*priinus,f.in primo mobili. X 
loquitur dc tcporc pnmo &. principatner diao:fed men^ 
fin^talioB motus,ficuf numcrus,6i ficut inenfuraextnn 
Ikca. Qu6dautcmtcmpusmcrur«niotum,fm q^tno 
tuseftquaiuuf,hocplancdocetComincn.coinmcn.ji. 
vbi dfcu fic.Et,ctim confy daatum fucrit dc menfuratio 
ne motusitempore,apparcbit q.non mcnfuratrcfn mo 
um f m 9 mota flmplicitct, Ytrbi gratia, fubftantia aut 



£ quanrumantxqualcaataliudmodarura c/Tcndi:rcdfni 
hoc morus cft in prxdicamcnto pairionis,f. motus f m c|i 
mo:us:fcd fm quantiiatcm accidcntcmmocut. Vcruni 
clt cp in aliqitibus commcnii litcra eft ibi mcorrc/ta. Sed 
q> hxc fii tnicntio Commcn.patet in codcm commcnt o, 
vbi ficdiat:tcmpus menfura: eiisf m qi motum aiic quie 
fccnsnon fimplia'icr,fedfmquititjicmacadcntcm mo 
(ui 5l quicci. £t cft hic inteliigcndii neoporieat de hoo 
ficriquxftionein,<^fpfc motu8pnmus,quantum adfuS 
lotalitatrm non mcufiiratunquaproptcrtllud folum mc 
furatur temporr, quod exccditab ipfo, vt dtKct Arifto. 
in litera.Modo,conftac q> motus ancrnus non exccdittir 
ii temporc:quarc 5:c. 

AD raciones.Ad primnm dico, q< tempus vno mt>do 
futnpcuinmcnfuratipfum tempus alioinodo fum^ 
ptum:aliquaenim par8tcmporis,quxcft tcmpus,dC cft 
notamcnfurat tfpus maiorisquanutatts,quodcratigno 
ium,vt dies muifurat rcpttmana,d£ fcptimana menfcnt,' 
^ &fic dcfimiIibus:dChocnoncftincducnicns. AdaltS 
patet cx diiflts. Ad aliud dicendum, tcmpus non eft 
palTio ipfiusquantitatistpfius moius,tmmoefteirenaa^ 
litcr quaniitas ipfius motus,vt di(ftum eft.cft autem nO> 
nus,vt menfurat lcipfo vt menfurato : & cum dicitur,(p 
tcmpuseft pafiioraotus,dCpcrconrequen£ motuscftno 
ttor ipro rcmpore:dico,qi temp' cft pafTio motus, qui elt 
pcrfcifno diminuta,cufus vnapars generatur poftaliam 
partcmieftcntm quantitaa fiuctu, vcl ipfefluxus conti' 
nuus huius perfeiftionis aJiquo modo.Sed,fi fumatur mo 
lus pro ipfo fiuxu , fic tcmpus non eft eius paftio, immo 
cftiprammct tcmpus. 

Qiioniam aiitcm tempus c mcfuratiOjCrit 
Si^ quictis mctrum fccundum accidcns: omiusi 
cnim quics i n tcm pore cft &Lc. 

0. V A E S T I O XXV. 

AnTemptufuMenfHTaQtrietiu 

Ic quxritur, Virum tcmpus fit mcnfura qe. 
tis. Arguitur primo q> non, quia nd cnas, 
non dicuur cfTc mf fura realis: fcd ipfa quic«, 
eftnonens,cumfirpnuacio moius:d£ tcav. 
pus eftmenfura rcahs:crgo &.c. 
oppo siTvM Yult Anftotelcsmlitcra. ^ 

CO NC L VS 1 O. 
Quict.qaz ei) Ptiuatio motut,nercfijrio Ccinpore mcniuf 
ratur pctaccidcni. 

DIccndum,(^ quics menfuratur tcmporc, quod pa 
tetrationcAnft.inhtcra.nam qutcs cfipriuatio 
raotus in fubie^toaptonatomoDcn:n5 cnimoc 
immobile quicA:it,red priuaium motu, aptum autcm na - 
tum moueri:& fic patct,q> quies eft priuatio dCcislis au' 
tem pnuario menfuratur icmpore:qux fahcet cftpniu^ 
lio aiicuius mcnfurati tempore:quarc SCC '* 
Modus autem,fmqucm quies menfuratur temporc^t 
taliseft.contingitcnim,q>,cumaliquodroobilcquiera'^'> 
fimu)cxiftcntcquictcilIa,cftmotu& inalio mob!li:dc'iU«: 
alius mot us mcnruratur icmporealiquo : 6C fic tll.i quica 
snefuratur icinporc,qux timul cum illo motu cxiftit. vii» 
dc quies menfuratur tcmpore per acciJf $,inquancij nuv 
tvs aliquis qui elt dum quirs cit mcnfuratur tcmporeidC 
rantamquantftatcinrclligimuscili:quicns quantaquan 
ntas motus:quo cxiftcntc cft illa quies. vt, n quicrccnte 
aliquomobtlialiud mobile mouctur tntnbus hons,did 
nius,illud mobilc ({uicuilTc tribus horis, fimilitcrautcm 
&C in aliis. Scd obi^cfcs.eodem modo polTet dici, q> lu 
ncavelalbedo mcnfuraiur rcmpore,quiaipfaalbcdoucl 
hneaeft,dum mocusaliquiseft inicmpurc mcnfuratust- 
6c fic alhedo 6l linea mcnfuratur temporc. Dico, <]> non 
cft finiilc:quu linca vcl albedo non cft priiiaiio alicutus 
snenfurabihs a tcmpore, nec rubictftum cxiftcns in linea' 
vcIalbcdme:ncccftitipoientiaadahquid oppofitum eir 

mcufurabilc 



Ruliones,, 



.»».9.1t->T 



Tex.cii^ 

P 




Condufio 
ictponliua. 



ObicdiOt 
RcfpooCo, 



qvAestio 



PHYSrC ORVM 
A 



Rnfion«i« 



C<mi«4 




menrurabtle tcmporc : quies vero prtuatio alicitius 
nienrur.ibtlis tcmpore.A; fubtccSum quierccnsed in po^ 
tcntt j ad aliquiii,quod eCt racnfurabilc tcmporc, fdlicct 
ad moium:quarc6Cc. 

AD ranoncm patet ex dic^tts, qiites emm non cft om^ 
ntiu) non ens,fcd non ens in fubte<fto, vt dicftum eft. 
Siauic clTct pure noncns,vt chimcra vd huiufmodi,non 
nicnfurarctur tcmporc. 

Mutarioautcommsa natura rcmotiua efl, 
in tpc auicm omma fiunt K corrupumur 

Q,VA£STIO XXVI. 

An Moau fit ptr |c caufn coTmprionit. 

Vxricur hic,vtru mocus /It caufa pcr fc cor 
ruptionis. Arguitur qi no:quia, li mocus 
clicc pcr fc caufa corruptionis, hoc clTcc pro 
iato,quia mobilc,dummouciur, rcccdic ab 
Aliquadifpoficionc,quampriushabcbat,ica g 
<)>aliqua dirponiio corriimpuur inmobilidum mouci. 
fcd propicr hoc non cfc diccnduin,<^ mocus (ic caufapcr 
fe corruptionis.quia Hcuc mobtlc, dum moucturin tcm<' 
porCjCorriipitur aliqua difpontio, qux prius crat, (k mo 
btlc,dum mouctur,acquin{in ipfo aliqua difpoiitto^qua 
pnus non habcbac:dl ac pari r6nc,niocus cilec pcr fe cau 
(agcncra!ionis,ncutcotrupnonis:cuiut oppoiicum vulc 
Arifto,hic,quarc&c. Itcm,gencratio non cft p fccau 
facorruptionis:h.TCvidetur vcrapcrfc,quia unumoppo 
ficorum non vidctur clTc per fe caufa refpcctu alcerius:gc 
ncratio auccm&' coirupiioopponuntur.mcxlo^iprc mo 
lus eft gcncrano,fm Coramc.tn Tcrcio huius. vbi dicit. 
q> rtHxus cftgcneratio vnius parcis i3i:c. Iccm,illud,q(l 
magis cncniialiccr habcc habicudincm ad illud quod gc 
ncracur,c^ ad aliquid quo J<orrumpitur, vidccur magis 
clTc cjufa gcncracionis qj corrupcionts:hzc Wdecur raa' 
nifcfta.fed inotus nugis clTcniialcin habec habicudinem 
ad aliquid quod gencraiur,quam a J illud quod con um^ ^ 
pttur.mocus cnim dtcicur cfTe idem clTencialitcr cum tcr/- 
mino ad quc,vt paict in Quinco huius,& Tcmo.& non 
cum icrminoaquo:modo,inniobi]i,dum mouccur,ge> 
ncracur tcrminus ad qucm,vt manifcftum cft, 6C ccrmi/ 
nusiquo corrumpicur^quarcA^c. 

orpos iTVM arguiturp Aiift,inliccra,Diciccnim, 
4f dcftru<fti'onum mutacio pcr fe cl\gcncracionis dc tph' 
eilc cft §m accidcns.Et idcm dicit Commcn.ibidcm. 
CONCLVSIO. 

A4otut fccundum fc.cjuij c(t corruplionif , rt vcro inflnimrtomt 

cftcci4niprncranonisciur4, 

AD quxftioncm intclligendum, cj» ficut pluries aC» 
fumpcumcft,mocus vno modo accipicur pro for 
ma,cuius vna pars gcncratur poft alia doncc pcr^ 
fidattir,dil llccfttntribiis gcncribu8,f. quanncacis,quali 
tatis,dC vbt.aIio modo fumitur pro cranfmutationccon'- 
iuncfca cum tcmporc,vt dicit Cdmen.tn Quinto huius.i. J} 
prorcccptionccontinua fucccfTiuaipnus pcrfcirtionis.Ec 
tn ifta cranfmutacioncconiunda cum tcporc,i,reccptio' 
n« pcrfcctioniscum fucccfTionccontinua cft duo confy^ 
dcrarCjf.ipfam recepcionem,& quantum adhcK: eft in gc 
nercpanionis:&ipfamfuccclTioncm connnuam fcuflu^ 
xum conctnuum,d£ quantum ad hoc eft quantitai,f.tcni 
pu8, vt dicTtum ftn t priu s. Modo,q uxftio i fta non intdli 

Stur dc mocu vlcimts duob» modts,f.pro receptioncpcr 
ftionis dC pro fluxu,fed pro perfcdbonc rcccpta tn mo«' 
biliamotorc Et diciturcommunitcrad quxftionem, 
4f mocus poccft confydcran duplicicer.vno modo fm fc, 
alio modo fccundum cft inftrumencum alicuius agen^ 
U8 inccndcncis aliquam formam in mobili produccrc. SC 
pnmo quidcm modo moius eft caufa cormpnonis: vt di 
citur.nam co ipfo,c)> aliquid mouctur rcapicdo aliquam 
pCTfcctionemjquam prtusnon habcbat, corrompirurin 
mobili dtfpoGtio aliqua, quam pnus habcbar,f. ccrroin* 



XXVI. 71 

i quo,qui concrarius eft ipfi mocui aliquo roodo. Vnde 
d£ Arift.dicic,mucacio aucem omnisanarura rcmoiiu^ 
eft. Ec,fiquxrac,in quogcncrccaufx fe li ahec ipfc mo 
tus.quicft forma rccepca ad ipfam corruptionc, dici po^ 
tcft,cj> fehabct in gcncrc caufxfinalis aliqualitcr.nam ad 
hocipfum agcns corrumpit vnani formam, vt inducac 
aliam. Aliccr poteft dici, c|i fc habccin gcncreefficicnii» 

f)ropinqui.uccaIiditas rcceprainaquaducalefitdcftruit 
ngidiracem qui ibi crar,fimilitcr autcm dC in alijv.Car^ Tfx, c. «x. 
ruptiuacntmfuntadinuiccconcrariafm Arift.in Quin' Ttx.c* „, 
tonuius, A^Pnmo&Sccundo dcCjcneranonc.Sivcro Conclufio 
confydcrecmotusfecundomodo,r.prout cftinftrm agc ScamJa. 
ti8intcndencisaliqucmfincm,fic poccftcficquodammo ^"•'♦»4» 
do caufa gcncrntionis alicuius formf, vel ac^tus in mobili 
veIinaIiquoaIio,6iflccftpcraccidcns caufa gencracio^ 
ris:cumcfTcinftrumcncum alicuius agcncis inccQdcnns 
aliquam aliam formam accidac ci aliquo modo. 

AD primam rationcm dico,(}> pro tato mocus dicttur RriConc», 
clTc caufa corrupnonis,quia mobilc,dum mouecur, 
ct)ipfoquodmouccur,f.pcripfummct motum rcmouct 
adiTpofictoncquam habcbat.Sedquamuia dummobilc 
mouetur aliqua forma acquiratur in ipfo tx'5cnf rcrur,ra 
men ipfe niorus non cft caufa iHiui formx:imino cft ipfa 
mct forma.fi auicm pcripfum motum proucniat ipfi mo 
bili alf ciua alia forma.ficuc pcr motum localcm dicicur m 
ahquo neri caltdicas,hoc caufatur pcr acadcns non omni 
no^>crrc.fimiIirer,cumaliquid alccracur rcctpicndo ali- 
quam quah'cacem,per iftam qualitatcm propne 3i pcr fe 
non gcncrarur aliqua alia forma^fed.fi hoc cocingat, hoc 
cftfm acadens:&: idco noncft fimilede gcncracioncd: 
corruprioncquantum ad hoc. Ad aliam,cum dicicur, 
gcneratio 5:c.potcft dici cjiverum cft q> gcncratio no cft 
caufa corruptionis illius ciufdcm cuius cft gcncrario, fcd 
gcncratio vnius rci, vel vna res gcncrata, benc cft caufa 
corrupttonis altertus:& ideo,cu mocus fic gencrano alix 
cuiusperfccflionis.vclaliqua perfc<flio gcncrata non eft 
caufa corruprionis iHius & eiufdc pci tci^ionis: fed cft cau 
fa corrupiionis altcrius,f,fui contrarii, Corrupnua enim 
fijncfibiinuicemcontraria,vtvult Arifio. potutnusigif 
q> ignis caicfaciat aquam,&cius frigiditatcm corriipat: 
quxro, vtrum fola caliditas, qux cft in ignc, cornimpac 
mgtdtcatcm aqux,auc calidicas rcccpca tn ipCi aqua.Si di 
cerctur cp calidiras cxiftcns in rpfo ignc immediatc omni 
no corrumpat frigiditacc,qux caufacur in aqua,hocnon 
vidctur(]uiacalidtcas,quxcftinignc, noncft conrrana 
frigidiiati,quxcftinaqua:contraria cnimnata funtfieri 
circa idem fubie Jtum.modo.conftat q> calidit as.qux eft 
in igne,non eft naca cflein aqua,ncc vnquam rccipttur in 
aqua.dCfic vnumconcrariorumnunquam corrumpcret 
rcliquum. Si autcm dicatur, cp caliditas rccepta in aqu* 
corrumpit fTigidicatem prxcxiftcntcm in ea:cum huiuf> 
modicaliditas fit motus pro forma, fcquitur, c^ moc^cn; 
caufacormptionis.dchocbenc confydcra. Ad aliam 
cum dicitur,i11ud,quod magis cncnti.^lticr&c, potcft nc 
gari.nani forma fubftaniialis rcigcncrahilis habctciTcn- 
rialem comparationcmadidquod gcncratur,crMpfa fit 
illud quod pnmo gcncratur, qi ad illud qtiod primocor^ 
rumpirundCcamenipfafonnafubftanrialis nCcft caufa 
gcncrarionis/aJcc aifriua^immo ipfum generS», ideo non 
valet illa racio. Ex hoc autcm^cp mocus cft caufa corru 
prionis pcr fc,rempus auccm eft numcms ipfius mocus: 
icquicurcj) ilIud,(juodpropriccftin ccmpore,aliquo mo 
docorrumpicurintcmporc, Ec, quia xccrn.i, fcciinduraf 
cj) huiufinodi,non cormmpuncur,idco ipfa xcema,fcam 
dum q» xtcma funt,non funt in ccmporc, fcctmdum do^ 
(fbinam Arifto.tn lttera:quare ^c. 

Dignum autcm confydcraaonc, quomodo Tc.c. ho. 
tcmpus fc habctad animam,&(l proptcr quid ii\ 
omni vidctur cflc tempus,8<l in tcrra, 8c m ma^ 
ri,5Cincodo,autquiamotus paHio quacda cfl^ 

vd 



Ccncratio 
c C3uh cor 
ruptioisriii 
connarii. 



QVAESTIO 



QVARTI 



XXVII. 



Tcx.c.«, 




Conui 



Com, 



vd habuus numcnis cxiftcns.harcaut moucn 
tur omniann loco cnim omnia funt.tps aute 8t 
motus fimul funt bi f m potentiam, 8C fm aAu. 

Q.VAESTIO XXVI I. 
AnTmjp»#4/itcxtT4 4niin<ijn hmndnam. 

Icquxritur.vtrum tempus fic extraanima 
humana. Arguttur primo q> fic:qa quod 
cftmprsEdtcamcntoeft cnsexrra animam, 
vt videturvelle Artft.inSexto Mctaphyr. 
fed tcmpus eft ens in prxdicamcco , vi vult 
Arift, in Prxdicamentisrergo &c. Item.fi lempus ha- 
beret elTc ab anima tuceflet de cofyderationc Logia:Lo 
gicus cnim confyderatenttarationis.vf cominuniterdi^ 
citur:fedhocfalfumeft,quia iprum tcmpus pcrttnetad 
rhilofophumnaturalcm:crgo&:c Iicm.ft iictunc m 
definictone eius debcret poni amma.Nam ficut in definu 
tionibusrerum naturaliumpoiiiturmatena&tndchnu 
tione rerum diuinarum ponitur Deus vt vult Commen. 
SextoMetaphyficx,ficin definitiombus entium abani 
ma dcbct poni animaicu caufa pcr fc propria debeat po^ 
ni in definitione caufati. Itcm.illa paHio non eft ab anu 
ma noftra.cuiuB fubiectum proprtum no cft ab anima no 
ftra:hxceftmanifcfta. fcd fubieftumproprium tcpon» 
noneft ab anima.fed practcr anmia humanam:motus.n. 
pnmus, quicft fubtciftum tcporis, faltem primo & prm 
apalitcr dicfti, no eft ab anima noftra:immo fufticicmcr 
cft ab intelligentta dC abipfo mobili primo:ergo fldc. 

o ppos iTVM arguitur auftontate Commcn. vult 
cnim.q. tempus non habec efle pcrfccftum &aAu nifi pcr 
animamnumerantempriusSCpoftcnusin motu. Itc, 
difcretiocontinuimancntecius continuitatcnon eftnilt 
abantiTia:quia,fiefletextraanimam, tiicvnum &:idem 
fimul cn>t contmuum 6C difcrctum rcalitcr:quod cft ab^- 
futdum.fcd tcmpus eftdtfcrctiopariium motus.quxrca Q 
Uta funt fibiadmuiccm continux:ergo&c 

CONCLVSIO. 
Tempoj.ripro matniali rrgnificato fuifumatur.cflaau prxtcr 
animam.lotmjlitrr jutrm non.fcd .ib anima 
crt, & in potcntiA. 

Imiflis omnibus ali}» opintonibus,dico fm intcn 
tioncmCoromcn.<f tempus eft compofituroex 
quantitate continua dC quantitate difcrcta:n6 fic 
intelligendo,q. tcmpus fic aliquod vnum cns pcr fe, vnu 
compofitumexiftisduabus quantitatibus tanquamex 
pattibuselTcntialibus&pcrfe:hoccnimclTeimpoiribile 
manifcftum cft cuilibct parum cxcrcitato:quia ens pcr fc 
vnum non conllituitur cx diuerfis fpccicbus ciufJcm prf 
dicamenti. fed fic eft.a hoc nomcn ti'pus figmficat duo 
cntia,quoi{t vnum eft ucut materta,quia aJiquam fimili^ 
ludinemS^conuenicntiam habctcum materia, 5: aliud 
eft quafiforma,quiahabctaIiquamfimtlitudincm 6Cco 
ucnientiam cum tpfa forma. Vnde, fiquis vtatur hac du ^ 
ftinc^tionc,q. tempus potcftconfydcranquanturoad fua 
.«^™ m™. matcriam.vcl quantum ad fuam formam,non eftintcUi> 
i^iriUu gcndum q. hxc fit diftinaio totius elTcntialis in fuas par 
ccrum ficut tes clTcntialcs,fcd cft diftmiftio nominis m fua fignihcata 
zquiuocc,aut f m analogiam importata. Significatum 
aucem iemporis,quod eft ficut matcria refpe<ftu altenus, 
eftipfefluxuscontinuu8,cuiiisvnapars cftpnord: alia 
poftcrior,& pcr cofcqucns vnaparsnoncftalta, fed vna 
eftextraaliam,&:funtapcx natx numerand: diftingui 
pcr animam.Significatum autcm t^poris, quod eft ficuc 
forma,eftiplaaaualis difcretio hmoi partifi fcu diuifio. 

Si quis autem qu{rat,propter (jd illc fluxus continuu» 
dicit ficucroatenarcfpeAudifcretiois dC diutfionisaitua 
Iis,caufapotefteflc,ga ficut matcrta quodamodo pnor 
cfthacforroa,generationtsvia,flcipfe fluxus continuu» 
«ft aliquo mo pnor ipfa difcreoone 6C diftmcftioncaaua 
li,flC ficut hxc matcru bcnc poteft elTe fine hac forma flC 



,I,I.U(>4. 



D 



Tp« 6g,nifi* 
catduo.aU 
ccTum ficut 



focinam» 



A{;cni htt 
poicnl foi 
cticctus, , 



Tcx.c,««, 



non ^conucrfojficfluxus cStinuuspoteft cflc fiue a^tua' 
lidifjrctioneaut diuifioneluarum parttuin. Scvl ipfiduii 
iioaiflualisdCdifcreriononpotcftcflc nifi fiti^^lc lluxus 
continuus,cuius vna pars cft exrra alum.propicr lias igi 
tur dChuiufmodicaufas vnum iftorum ciMium lignifica 
loruin hoc nomine tcpii$,& cft ficuc matcria refpe<flu al 
terius,& rdiquum eft ficut forma. Itc,fi Imca, qux c(k 
concinua diuidaiur 5L fiat difcrcta,inanifcftum cl^ cunc, 
cpp.irirs Iinex fe habebunificut marcria& fubicilxurc^ 
fpcauipfi'difcrcrionisfcudiuifionis:5«:ideofimiliter,c5 
flirxusconnnuusdiuiditurSC difcrrnuntur partes ipfiu9, 
ipfc fluxus 3C partc« cius fc debet haberc ad modum ma^ 
icrtx,&difcretioadmodum formx. fltxxu* cnim contt' 
nuus fimilis eft quodammodoliDcx, 8C dtfcrctio eius feii 
dtuifio diuifioni linex. Quod aurem hoc nomen tcpus 
irta duo entia fignificet,hoc probari n5 dcbcc,nec poteft 
nifi pcr vfum A conrueiiidincm illonim, quicxpttmunc 
conceptum mentis hoc nominc tempus. inucntun:ur.n» 
aliquxpropofitiones, qu.v non polTunc propnccflc ve^ 
rx,ntfi hocnomen tempus accipiaiur vno iftoril modcv 
nim,& alixaliomodo.Et prnpcerinaducrrrntiamhuius 
diftincfTionitaucdcbicimodi iiitclligendi ram inucniunt 
nliqui foIennesvinncgafTcCommen. quitamrn inaln* 
diftisipfumCommcntatorcmapprobanc& fcauuncur. 
meluis autem 6^ dccencius puco ifto modo inteliigere dt 
rtmriionem prxmifTam, 5C fm cam concordarc verba 
Arift.ifx: Commcn.qpinpriuidicium Arift.ft C^omcn, 
vnampartemfolumponcrc. Vlren'accipio, cf omnc 
caufatum ab aliquo agcnte per fc eft in illo agence per fe 
quodammodoinpotentiaaifnua:S£hoc nihilaliudefti]^ 
ipfum agen» per fe habcre potenttam aiftiuam fui efFcA», 
jtcut formam efle tn matcna in potccta nihil aliud eft rea^ 
liter Cp ipfam matertam hahere potenriam reccptiua for.»_ 
mx.tt propier hoc dicit Arift.in Sccundo dc C icncratio' 
nc,cii formxomnium fiint in terminis,id eftin corponb* 
; cccleftihus,inquibuseftterminuitotiusmachin(corpo 
ralis.dC hocpro tanto verum eft, quia corpora coclcflia 
func primo agenria corporca omnium tftorum infcnoriU 
Et Commen.tn r)uodecimoMecaphy.dicir,<).omncex: Com, ib« 
trahcns aliquid de porentia ad aiftum,necefrc cft vt in co 
flt aliquo modo illud quod agcns extrahit.agens autc ve 
rum fm Anft. cft illud quod extrahit illud quod erac in 
potmtia ad atflum, vt dicit ibt C^ommen.in eodcm Duo^ 
decimo.di propterhocdicicidcm Commen. inDuodc-' 
cimo,c)> formx iftorum mferiorum habenc efTe in pomr 
tta in moconbus corporum caclefbum.concepcusautem 
mccllc(5tuales,quo» habet anima humana de rcbus fcniu- 
biltbus,caufat< funt arebu» iiitelligibilibus mediantibus 
phantdfmattbusearundc, vt patet inTertiode Aniina, 
6CinmiiltisaIi)s locis.&: tdeo fequicur, qitpfi funtinrc^ 
bus quodammodoin potentia aaiua. C^alitcrautcm et 
a quo alio agente fiant a>fcu intclleifc(,poftquam eranc in 
pocencia,liabccinquiritn Tcrnode Anima.6£ ficutipfi 
coitccpcus caufatifuniarcbus,liccorum difcrccio 3Cdu 
llinifaocftabipfis rebus quodammodo. 

Tuncdicoad qujftioncm tria,pnmo q)tcmpus,quan 
tum ad illud quod fignificaiurhocnominecempus,ficuc 
maceriale,cfta<ftuprxtcranimam. Secundodico,cpip 
fum tps,quod elt formalcfignificatum huiusnomtniste 
pus noneftaiftuprxferantmam,fcd abanima. Temo 
dico,<^ iftud idcm figni ficaiii rft excra amma in potctta. 

Primum probat ur factlicertquia fluxus cotinuus, quo 
mobilefluicde vnapartc perfe(fhonis ad aliam,eft adlu 
prf ter ammanuhoc eft mantfellum.nam,fi nullus homo 
inteIligcrer,adhucccririflucretdevno vbiadaliud vbu 
& iIlud,quod caletit,flucrct acTtu dc vna parte caliditac» 
ad aliam.fcdlimoicft ccmpus iliopnmomodo fumpctj, 
f.fignificatumtcmports,quodfchabccvc maccria&S rc/- 
fpctftualccnus,vcdiclumeft:quare&c.dC illud temput 
cft nuracrus,ideft res numerata:qux cft pnus 6C poften' 
in motu«de ifto loquu plurics Anfto.in licera.£t probat 

facif 



Com.1 



ii 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



xxvir. 



7? 



fatttbcncperiatiamratioiicmfup«nus indu<fiain. cuoi (Ttumquodammodocft inreextra ammam inporcntta: 



a C 



cnim rubicctum propnum ipfius liuxus,rciltcet mobile, 
habens in fe aliqu.im perfedioncm diminuia, cuius pars 
gencratur pod partcm non (it ab anima, fcd prxrcr ani^ 
mam:requitur,q>eciamipre fluxusnon (itab animano^ 
6n,6C (ic cttam non e(t aliquod cns atftu, quod cft incon 
uentens:quiaficnoneiretin prxdicamcnio. Aut cftens 
a(Sucxtraanimam,flt hoccftquod volumus. Sccun-' 
dodico, q>tempus fccundomodo didum,fci]icetquod 
eft rignificatum huius nominis tempus fc liabcnsad mo.- 
dum formxrefpedu alcenus,noneftens aAu praricrani 
raam,fed ab anima.Ec lioc aliqui probanc ratione Arift. 
inlitcra.quxtalitcftfccundum liccram noftram. Siinv 
porTibile cft cfTc numcrans.impoJTibilc eft numerabde cf 
le:fld,fitmpofribilecftnumerabileee,impolTibilccft nu- 
merans clTe:qutanumerus vclcftquo numeramus, vel 
cft numcrabilc:ergo i primo ad vliimum, fi impofTibilc 
eftnumcransefTe»impolTibilecftnumerumcfTe:fed,fiim 
polTibileeft numerum elTe.impofTibdceft clTctempus: 
quiacempuscft numcrus.vtdidumcft prius.crgo,riim 
pofTibilc clt numerans elTe,impolTibileeft tfpus ciTe : fcd 
niTiil eft numcrus mfi anima vc\ animx intcl!cdus:crgo, 

impolTtbile cft animam vel intcllcdum elTc,impofTibi/" 
lc eft tempus cfTc^flC fi hoc elTe tepus dcpcndet ab anima. 

Sed finc dubio hxc raiio non videtur clTc demonftra' 
nua.bene cntm fcquicur, q>, fi impofTibile eft numcrana 
clTe impolTibile cft numerabde clie.fcd no fequiiur,fi nu 
merans noneft,numerabdenoneft:ficut bene fcquitur. 
fi impolTibile eft elTc vidcntcm impolTibilc cft clTe vifibi 
lcnon camen fcquicur,fi non eft \idens, non eft vtlibilc: 
nullocntmachividctc,adhuccolor cfTct vifibilis:ddfic, 
cum ipfam tcpus fit numerus,ideft rcs numerabilts, non 
(equtcur,fi animanon cft : cempus non eft. Itcti», con-- 
ftat,<f,fi MnpoiTibtlccft vidcntem cfTe.importibiJc eft vi 
fibile efTe,&: camcn non opnrtct,q> vifibtlc fit ab ipfo vi 
denic:fimiltter&inpfopofico.Si impofTibile eft anima 
eiTCjimpolTibilc eft tcmpus efre:fed non valer, ergo cemx 
puscrt.ibaruma.Vndedtccfcturq» Arift. no vcicurilla 
rarionCBifi vt probabdi 8C difputaciua, non vc demon^ 
ftratiua. Sed ratio Commcn.qu( etiam eft ratio Artft, 
fmIiieram Comcn.cftefficacior,&eft talts.c5mcn.f4. 
Cum numcransnon fucrit,numerarcnoncrit. 6C expo^ 
•nit dicens,cum rcs numeran8,qux cft anima, non fuerit, 
f unc nuincrare,quod eft adio numcracis, non eric:3i:,cii 
adio numcrantis nO ent,manifeftum cfl,q> numeru» n5 
«nt.nam numerus aut cft numeratu.aut cft adto numc 
Tancis in numcrato,vt dtcit,i.rcfpedu numerari, vt obic 
«fh.Et accipit vltertu8,q> manifefhim eft, cj> numerus n3 
<ft numcrat um.ex quo contingit,q> eft acho numcranti» 
■n numcraco: dC loqutt de numcro,qui eft difcretio adua^ 
liscius, quodrcaltiercft conttnuum.iftacnim difcretio 
adualis eiu9,quod rcalitcr cft continuii,non cft nifi adio 
vcl pcr adioncm aliciiius numerantis. fed ccrtum cft,cpy 
finumcrans nonfir,adiociu8 noncric:ergo, fi numcrans 
non fit,numcrus non crit: fcd numcra$,illud fupplc,quod 
cft realitcr conrintium,non eft nifl anima uel animx intel 
kdus:igit,fi anima vel intelledus non eft, numcrus non 
crtc:5C,ctim numcrus non fucrir,no crit tempus: quod pa 
fct,qutaipfum tempus, quoad formale fignificatum eft 
dtfcretio&diuifioadualispnonsdi poftcrioris in mtv 
lu:crgo,fi antma non fic,non cnc tempus.fiC hxc cft ratio 
quam inccndit Commeiv.& cam atrnbuit Anfto.PolTct 
camen breuitcr formari ratio fic.numerus cnris,quod rca 
litcrextraanimameftconrinuum,iIlc dico numerusno 
cftaduextraantmxficenim idem effet fimul conrinufi 
6C adu difcrecum , quod cft manifcfhim impofTibtlc. fed 
ccmpusquantumad formalceftnumcrusalicuius cnris, 
quod realiccr cft cxcra antmam adu continuum,f.fluxus 
conrinui.hoc enim mtelligimus pcr icmpus (m vnam fi^ 
piificarionem ipfius:crgo 6Cc. Et fic pacct fccunda con^ 
clufto. Tenium oftcnduur,f.q>tempushi>c mododt^ 



B 



- TCX.C.SU 



quia clTeduscuiuslibet perfe 3gen:is cft quodam modo 
in potcntia in illo agcce, vc fupponcbatunfed ipfum tcm' 
pusficfumptumefteffcdusaiicuius rcicxrra aiiiinaexi 
ftenris,fctlicet ipfiuspnoris5C poftenon8inHiixii,cft.n. 
tcmpusautipfacomprchenlioipfiusprioris &:compre' Auintcfli» 
hcnlto pofterioris, quibus comprchcnlionibus pnus 3C ^itcoimuu 
poftcnus cognofcumur feorlumdC diuifim:aut aliquid dircccte. 
confcquens huiufmodi comprelienfioncsdiftindaa, ncc 
elt mirum quod aliquid fit realiter continuum cxcra antV 
mam.dC tamcanimatntclltgatcius parces fcorfum dCdi 
utfim inicllcdionibus dirtindts 6C diuifis, non continuit 
adinuiccm.hocentm planc Anfto.inrcndittn Tcriiode 
.<Vnima.capttulo,Indiuifibdium qmdcm igitur intcUtgc 
iiaflCc.&qutlibetexperiturin fcipfo,non obftante q»Iu 
nea fit m fe realiter vna &C conrinua,tamen ipfe potcft tn^ 
tclligeie feorfum &diuifimpartcseius.&ideodixit Art" 
ftote.ibidcm.Scorfum aurcm virunty intelligcns dimt» 
diorumdiuidit&: icmpus fimultunc. Ifla igitur diftin.' 
dio & Jtutfio adoalis cnmprchen(lonum,quibus anima 
comprehendit pnus 6C poftcnus fluxus fcorfum 8C diw.y 
fimdiat}irrcmp*.Ethoceftformale figiiificatum huius 
nomims tempus, vt dicebacur prius : igritut manifeftum 
etl,quodhuiufmodtcempuscftextra animam inporen.' 
iia«eoqu6dipfacomprrhcnfiointcllcduaIis ficdtuifad£ 
difcrcta eft elfct^ius quodammodo ipfius rei fic cocepix, 
vt patct cx dic^ns.C^iiomodo autcm diucrfimodc rcs mc^ 
diantc fundamcnco fuo agic in;cllcdion?m fuam dC iiitel 
Icdus agcns: videndum eft m Tcriio de Antma, fcd non 
bic. I't«cftcfiam probart racionc, quam tnnuii Com^ A"' 
mcnta.quia nifl tcmpus haberet cfte extra animam in po 
tenttacfl"etquidfidum,vtchimcraauc htrcoceru':quod 
cfl inconuenicBS.Ec propter hoc dicit Commenta.c]> cfTe 
remponsextraanimam fiuecxtra mcnccmcftin pocciv 
tiapropccr fubicdum,i.obiedum proprium, falicet pro 
ptcr motii: fed clTc eius in antma eft efre cius adu, fcilicet 
quando anima cgerit i ilam adioncm in fubicdo prxpa^ 
rato ad rectpiendum cam,fcilicctadi'onc, quxcft numc 
rus:dCinfinecommcnttcum dicic,c)>,fianima n3 fucnc, 
noncric tcmpusinadu.priusentm dCpoftcnus numera 
tain potenria fum lempus in potcntia, ipfa vero numer* 
ta in adu funt tcpus in adu. Ec quia fupple non funt adi> 
numerata nitl pcr animam: idco SCc. Quod aucem tfta fic 
tntencio Commcnta.patct in multis cius vcrbis in ifto ca 
pttulo pnmo. in fecuiido comrocn. huius capiculi. dicit, Com. tt» 
clTc tcmporis 3c motus no cft complctum adu extra ant 
mam,fed cfTc corum complctur cx adionc aiiimx, 6C c^ 
q>cft cxtraanimamexas.Etdctcmporcquidc fatispa>' 
tec ex prxdidis qualiter eft intclligendum:dc moru ucro 
multidubitant.quia qualitcrcunc^ftimatui motus fiuc 
pro perfcdione fiuentc fiue pro ipfo conrinuo fluxu vide 
turcflcensaduextraanima. Et brcuiccr dtco ad prx/' Mot*nonZ 
) fcnscj>motus quantum ad fimultatem partium nonefc 
adu cxira animam,fed folum in animaadu. Ec fic eft in'- 
telIigcnd(imdemotu,(^fit pcr animam.quamuis enim 
partcs ipfius mocus ltbi)nuicem fuccedant tn re ex tra ant 
mam,tamcn aniroa poccft intelltgcre ipfum totum fimul 
&indtuifibiliter,- Item,infccundo commcntodicic, c]> Com.tt, 
Anfr, voluit fignif?care,Qrtcpus non habet cflc cxtra ani 
mam intclligcndo,vcdic!tumcft. Iiem in.if.commen, 
dia't,c]> tempuscfc numerarcnumcrum mocus^numcnu 
reautem motum adiocfc aniinx. Iic, ttiprtncipio.ia. 
commentidiCit,()> tcmpus eft numerus motus fecudum 
quod ment acdpit tpfum,vt habcns part cs pnorcs 3C po 
ftenores.Ipfaitac^ difcrc.io acccptionum prioris&po^ 
ftcriortscfttpfum fbrmale tcmpus. Prxccreatn com' 
mcnto.i}.dicicc]>nihi1dcccpore cftexira animaniilmo 
tus:dC fubdttc^ tcmpus non fit nifi quando mcns diuidic 
motum in pnus 6C poftenus. Si crgo omnia hxc vcr.' 
ba(]ommcntaioris polTuntractonabiliccr vcrificaripct 
diiluidioncm fupra pofitam,modu> inielligcndt el mul^ 
Iaadu.fupPhy. k co 



Com.ioz. 

Gom.iot» 

» 



Com. iit. 



QVA^STIO QVAItTI XXVII. 

cohoncniuscftflcponcre qtiim irreucrcntcr rocvcrba £ vidctur,quodmcruratur:Fmauceinmulcainetratorimi: 



DtibitJCio 



Sccanda» 



Tertia« 



Tcx.c.«o, 
Quatta. 



QitinU. 



tanti Philofophi ncgare. Scio cnun dC cercus Tum <f nuU 
lus cxpofiiorum Aniio. adco profuadcdC Aibcdiccrha' 
buie mcncem AnftQ.vc iftc. 

Dubi(ario.-ic$auccmoccurruncc6trahanc poftnonc. 
Primo,quu (m iRam pofirione viderur,q» tempu!> meiv 
furcc moium,Fm q^ e(i ens in anima,&l non rccundii cnci 
taccm ruamextraanimam:quodcil ridiculom. quod Hc 
fcqui videtur.ium tcmpus mcnfurat iprummocum,^m 
q> c(l quid reale diilintfcum ab ipfo mocu, 6C quiddicatt' 
ue,3C non Fm q» c(l idcm cum ipfo mot u, vc dicunc. fl igi 
tur ccmpus cxcra animam noncft ni(i motus ipfcjuc vult 
Commc.cVC folum ed dtibniftum ^m clTe quidditaciue ab 
ipfo motu fecundumcircin anima,vt vidctur vellcrvide 
cur,q>cempus prouccftcnsexLra animam, no mcnfurac 
ipfum mncum:dC flc,auc ommno non mcnAjrac mocum, 
auc mcnAiraciprumfmcrrcquod habct in anima:quoru 
vcrunc^ cftabfurdumiquarc 6Cc. Icem, fm iftam pofl 
tionem requitur,<^ ccmpus fccundum fuum clTc rcalcno 
cItpal]iomocus,necin mocu,vcin rubieclo : nihiienim c 
patTiofuiiplius,ncc infcipfo,vcinfubicdo.cempui aute 
fccun Jum i]Iud,q> ipfum cft realicer, non cft mfi mocus, 
vcdivftum elhquatc&c. I(cm,fccfidum iftam pofino 
nem fquicur , q> muha cemporaxqualu,quorum vnum 
non cft pars alccnus flnc flmul : concingit cnim q> diuerfi 
liomines fimul numcrec prius6r poftcnus ipflus raotus, 
6C corum numcrattones poftunt ciTc xqualcs dC flmid 
cntcs,5:vna no e pars altcnus,vt maiufcftu eft:&: fic plu 
ra tempora fimul erunt,quorum vnum non eft pars alccx 
riu5,quodvideturenc concra Arifto. in luera. Itcm, 
contra hoc,quod dicit Commen.i t .commento, tcm» 
pus nonficniflquandomcns diuiditmotum inprius SC 
pofterius:Pono,q> nullusdiuidat adualitcr primum mo 
tum in prius dC poftcrius.nifl vnus homo cantum. 8C po 
no vltcrius,c)> omncs homincs curranc quxro, fl illc ccf 
fet diuiderc motum,vcrum curfus ipforum hominum ad 
hucmenfureturtemporc,autnon.fific, hoc eftinconue^ ( 
niens:quia,p>oftquamiftc cciTacdiuidercmotum,ACnul' 
lus alius ipfum diuidiccrgo non cft mocus in atfiu, 6C flc 
non menfurac mot us illos. fi dicacur q> ctmc tcmpus non 
mcnfurat aftu curfus,& tamen prius menfurabat,f.cum 
lUc in mcntc fua diuidcbac mocum,hoccft omnino abfur 
dum:quiaperdefedum illius diuifionisnihil innouacur 
autabijcicurctrca motum pnmum,d£ circa curfustcr»' 
go&c. £t,fiquisdiccrec,c)>ipncurfus no mcnfurarcn 
tur ccmpore m a<ftu,fcd tempore in potencia : contra hoc 
eft,quia,cum tf pus iprum in potentu non flc nifi mocus: 
fcquit ur,c}> motiis menfarabic feipfumiquod eft inconuc 
nicns. Itcm,miracurmulcumde hoc,quod Commen. 
dicit,c)> cempus eft ens in a<flu per hoc, <)> anima agu hSc 
adioncm,f.numcn1in fubic^flo prjrparaco. Aifho cnim 
immanens in animanon pcrringtt ad motu primum,i]ec 
adciusparcc*:ci'>ergo adbb animxflc immancns inipfa 



Scxta. 



RefponGo, 
Adpnmu. 



Com« isi* 



quafl dtcac,totum mcnfuracu nihtl aliud eft,qp mulca me 
tra,i.qp mulcx menfurx.Ec hoc apercc dicic Cfimen. ihu 
dem,mcnfura inquoltbct non eft extragcnus incnfurati: 
fcd totum mcnfuratum cft plures mcnfurar.vcrbi gratu, 
Ipfum vnum noeltaliudi numero,fcd numcrus cttplu 
rcs vniratc9.£t,cum diciturcrgoidcm mcfurat feipluiB: 
hoc eft folutum prius plurtes,d(l ibi rccurras.Nihil cnim 
inconucnicnseft,(^mocus fm vnam fuiparccm nocam 
mcnfurac aliquam noca quancicacem mocus ignotam,no 
cilicando nuincnl part i u m cius. £c h oc videt vcl lc An(L 
in luera in prinapioillius capiciJi.C^ auccm lepus mc 
trum raocus.dicit cntni fic.mrfurat cnim motum. fupplc 
ipfuin tetnpus,in dctcrminando qucndam motu m:id cft 
in cfrendo dcccr minatc qucdani mocum nocum quo mcn 
furabiccocuin,l:cuclongttudincmcubicusindecerminan 
do aliquam magnicudincm,qux remccicur totri.hocigic 
modo tcmpus menfurat motum : quia accipitur aliqua 
pars detcrminata motus,qux cft cfTentialicer cempus, li^ 
cccdifFcrtfinr3tibnem,vtdies,aut UonidCilli parsali^ 
quocies fumpta rcddit quatiiacem iliius cocius motus:6£ 
flc mulia metra to;um rm .Arift. Ad aliud dubiuni di 
co,c]>ccmpus,quantumad fuam rncicatem excraantmS, 
noncftpalTiomocus,nifi fumacur mocus pro ipfapcrfc 
dionediminuia,vclprorcccpttonccius, qux cft pafTio. 
Iiisaucemmodts fumpco motu,tepus benceft pafTiomo 
ius,f.quantitas fucceiTiuadC fluxus corum.Sed,fi capia^ 
tur mocus pro fluxu continuo,fic finc dubio tcmpus non 
cfteiuspalTio,fcdclcidemclVcntiaIttcr cumeo,difFcren9 
(blum fmranoiicm, modoprius dic'to. Iilcentm Huxub 
dicicur mo(us,vc cft quidani ad' mobUis i moiore,&di 
ctcurcempus,iiiquaniumhabec paries,quarum vnaeft 
pnor,& aka poftenor, &i fuiit numcrabiles adtnutccm. 
Vnde tcmpus fm defininoncm,in qua nd cft dubitariow 
vtdicitCommen. (ftnumeracum prtons^ poftcnoriB 
cxiftcniium tn motuihuiufmodi auctm numcracum non 
eft aliud nifi pars prior 5: pars poftenor ipfius fluxus,uc 
Aintaptx iia(xnumeran6:dtfttncre acctpi. 

Ad aliud dico brcuitcr ad przfeiis, q>, fi loquamur de 
temporcprofuoformaltfigntficatohuius nommis cem^ 
pus exponcndo modo prxdtfco,Cpro numcrationcdil di 
ftinffltonepriorisdipolteriori», fic nihilcft inconuenics 
mul:a& plunma lemporaejTe fiiaul: quorum vnum od 
cftparsalicriufi.livcrorectpiaiur rempus promateriali 
flgnificaco,f.proipfofluxu iic vidcbicurpoll,vcruinpof 
finr.dc quomodo plura alia irpnra finiuleiTcfm Arifto. 
6C Commcntacore. Ad aliu J dico brcuiccr,q>, fi mulci 
homincs currunc,curfus corum proprtc mcnfuraniur cc^ 
pore,quod cft pars vcl quancicascdcinua fuccclTtua,f.Bu 
xus concinuus. £c,cum dicicur.hoc modo ccmpui cft ide 
quod mo:us,5iC flccandemmoius mrfurahicmocum:di^ 
ccndum,(]> hoc nullfi cft incGucniens , dummodo tncellj.» 
gat,vc dcbcc intcl!i^i:i^ hoc cxplanatft eft pnus futficica 



Adrccfidn 



T^i nqadl 

panio mn* 
cui. 



Ad tet^ 



Tpa plaM 

poCunt ttc 
fimul« 

If' Adqiaaxtii, 



anima,vtmanifeftumcftinpropofico:tdeo nd rccipitur a]Cer.£tcftaducrcendu,c{itlli,quiinducuntiftas obiecticv 
in ipfo motu,nec in eius parcibus fm elTc realis cxiltccix. ncs concra Commen, bcne concedunr,c}> ccmpus n6 mcn 



Icem,f m iftam poficioDcm fcquirur, tp quilibcc poceft fa 
ccrc dicm ciTc tcmpus in a<%j, vcl non in atftu, vel omtua 
alia:quxomnta funt mconucnicncia. Propccr hoc igitur 
€C flmilia,quxad hoc adducuncur,Oixcrunc aliqui fc n5 
intelligcre Commcn,6C pofuerunr, t|> cempus, quantum 
adnullumelTc fibidebicum depcndec abanima noftra. 
Scdfinedubioomnu ifta faciliccr foluuncur vtfis&m^ 
celleiflisprxdi(fcis.falua camcn reuerencia tllius veldlo' 
rum,qui in iftis funt ligaci. 

Ad primum dubium brcuiccr dicedum, cempus bc 
nc rocnfuratmotum fmi^ipfum tcpuscft cns extraani' 
mam:&,cum dicitur,ci>tcmpusnon menfurat motum, 
ntfl f m q> differc quidditatiue i motu,hoc nego:immo ip 
fum tempus^quodmcnfuratipfum motu proprie cft ide 
cfTcntialiter cum mo(u,vt pnus dic^tum fuic.cc Arift.ce^ 
ftaturinlucradiccdo.cxtraeoim metrum oihilaliud dTc 



furat motum uifif m quancicaiem ipfius mocus.£c, cuin 
ihicur cisicrgocum icmpusfic quacicai>motus,vtipflec 
conccdunc,fcqui:ur,q> cempus menfurec cempus. dicut, 
(|> hoc nullum eft inconuemcns: diuerfimode cii fumicitr 
tps,\t menfuratj&vt mefuratur.£c fimilicer dico,cj> mo 
cus,q cft fluxus conrinuu.s mcnlurat motu,aIiter Al alitcr 
fumptomotu.modopdiJlo. Adaium,cumdicitur,c)> A<lfgteffi, 
nitrabileeft,quoddtcirComme. amma agcrc tcinpusm 
fubiec1oprxparatodic.dico,<]»hiccftdeceptio cx xqui 
uocacionehutus nomtntsfubiC(flum.n^fubie<flum,qfi(}i 
fumitur pro matcria,cui aliquid ineft, vel inhxrcr, qiic;i 
pro obtecfto.quod cermiiuc aliqua operarionem.uel aifni 
alicuius poccncix cognofcittuf .Ec q> primo modo fumat 
nocu efc omiiibus:SC cp fumac fecundo modo,no(ii cf( cx 
licera Anfc.in Secundo de Ala.cap.dc Scnfu coi tn prin< Tc, t, t«44 
cipio,vbidictcflc Vnufquifi^ quidcigi(fcnfus fubicdi 

fcnflbilt» 



SubicAna 
c.ipit dupU 
citcr^ 



QVAESTIO PHYSICORVM XXVIII. 74 

fennbilMcft,A: dirccnm fubi«(fa ftnfibilis differenua». ^ tumad formaleeftquantica«dil'creta,6(:f|U3ntumadruu 



C2nien«t, 



ReTponCo, 



manifcftumauKmeftquod ibiaccipitur fubiectum pro 
obiec"to.Sic potcftdiciinpropofito.quod Commenia^ 
tor intelligitlic,antmaagu iftam a>ftioiicm m lubietfto, 
ideft refpevTtu obieCti prxparati ad recipicndum «3, idelt 
adterminadumi(taiuadioncm:6c hoc ett verilTimum. 
anKDacnim nonexercci iftamopfrationeni, fcilicetinicl 
ligcrealiQd dilcretc^C diuinm,ni(i rcfpeiTiu obiccli prx< 
f>arati,ideftaptinatinciniclligi, fcilicetquialhabet par* 
tesdiuerraa,quarum vna eft cxtraaliam.no igitur fft «n^ 
tellctflusCoramrntatorisquodaDima agit iftam aaia- 
nem,ideftuumerationemprioris«9iI poflcriorisin fubie^ 
trtopracparaco.iiaquodiplaaftio rccipiaiurin iproroo^ 
tu,flC ipfum mocuin informct, quis erum hoc pofTct crc* 
dcre fuilTc fcncentiam tanuPhilofopht, 6Lquii iia profun 
dc noutt rubftanttam 6i opcrationem inielleftus Ipecula 
tiuri^ucrecundumcftalTcrerc hocfuilTeintcnuonemeius, 
(ed modo prxdK'to:6C ifto modo loquendi vritur Co_m- 
mencator m rroa:miodeAnima.vbidicit,q»intclIectus " 
£acit vniuer falitatem iii rebus.ideft relpcctu rcrum:ica q> 
ipfx res «ntelleiftx tcrminaiii av*iam intellectus vniucrfa* 
litcrtncelhgencts, nonaucem ftc quod ipfa vniuerfalitas 
recipiacur in rebus fubKtftiuc,fiC inexil^t cifdcm. Iic, 
Obie^o. Cquis faceret vim in verbo,<ja dicit,ia fubic^Ao apto na^- 
to ad recipicjidum illam ac'tionem. in hoc entm videtur 
cxcludcre iftam exporitioncm, quod accipiat fubiciftuui 
proobtc-fto, eoquod obiectumnon eft natum rcCTperc 
atftione intcllcc*tus fpcculatiui,& ficcapK fubicclum pro 
inateriainquj.Dicipotcft,llcucdiximusquodficcftin^ 
tcUigcndum,prxparaco ad rccipiendum cam, ideft apco 
qato ad tcrmiiundum iftam aftionem. Vcl altcer poflito 
mus exponerc verba Comracniacoris, quod anima agit 
iftama>fcioncinrubie<fto prxparatod^.idcft intcllc<ftu 
polTibdi informaco fpecie incelhgibtli ipfius prioris & po 
ftcrions:«S>: hoc cft verum. Nam ficut incelle<ftio lapidis 
non fit m uitellciftu nifi fi t difpoficus fpecie incelligibih ip 
Cus Ijpidis,vt concedunc quafi omnes. IntellcJtu autem 
dirpohto iSCinrormato fpecic intelligibih lapidisiit eiu8 
incclleiftiOjVthabei vidertin Terciodc Anima.fic hxc 
aAio^fciIicetcomprehclioprionsA: pofterioru diuifim 
& fcorfum fit in intcllec"tu polTibih difpofito rpccicbtis iti 
tclligibilibusiftorumcognofcibilium:flC hocnon cltiD^ 
conucnicns,vt puio. Adaliam dubitationem,cumdi 
cuur.quod quUibec polTct faccrc dicindCcJ^ico, q> qui." 
kbechomoexerciiatusin Philofophia potcft intelhgere 
dicmdiftiiiguendopriusiS»: pofteriu8ipfius;d: hoceft fa 
ccre numcrationem prioris 5C pofterioris in motu exifte<- 
aum:quz, fi incelligantur pcrccmpus, nullum inconue^ 
oiens eft,quod quilibec intelligcspotcft facerediem clTc 
tcnipus inaclu,idcftquid numeratuminac"tu: licet non 
taciat dicm cllc fluxum in a<ftu:immo fine opcratione no 
Itri intcUeiftus elTct fluxus atftu.fed non cft numeracus cx 
ua animam nili in poccntia,modo prius diifto,&: fic ma^ 
sifeftiun eft,q> fecundum intentionem Commentatoris, . 
tcmpuB aliquo modo eft extra animam in a^f^u Sl aliquo 
aiodo non eft extra 3nimam,nlfi in potcntia a(ftiua,&: in 
anima eft adu formaluer aliquo modo:homo igitur intel 
Lgrns facit dicm ellc tcmpus in a«fiu: non quod nullo rao 
do ciTet tcpus ac'tu finc mirnigere humano:immo aiftua/" 
Uccr ciTct ccmpus,quod eft fluxus coniinuus, fcd non cC- 
(et tcmpuB a(ftu,idcft numcratum & difcrctum 5i difcon 
tinuatum a*fcu,mfi fccundum animam :&' fic facitdiccrc 
' ejTe tcmpus ac'cu,ideft difcrecum a^flu.fctliccc dircrctc di^ 
(continuatisinicllectiontbuB intcllctfhts. 

AD pnmam rationcm patet cx prxdnflis : benc enim 
cdtingit q> teippus pro aliquo ruo fignificaio eft cits 
przteratumam reciinJum opinionem coramunem,red 
alio modo poteft efie ab anim.i.Sed obiicerct aliquis : ga 
vnumquodqima^iseftponendumin prxdicameto per 
fuumformalc,quam pcrruum maceriale,cumformafit 
jiobilior 3C iiiagis ciu quam maceru.fi igitur ccpus quao 



Rado. 



:oJ 



Adfcjttu* 



inaicriaIecftquantitasconiinua,inagisdebet poniuiffC 
nfrcquantitatisdifcrctxquam concinux.Ad hocpoteU 
dici,q>,fi aliquod vnum cns compofitumcft per fc cx ina 
tena&iorma, magic cft w gmcre pcr Uiam formam, qi 
pcr fuammateriam:ficautcmiiQneftmpropofiio,fcdfo 
lumcitibi materia recandum limiluudincm quandam, 
fiC fimihter rorma,& noneft quid cnmpofitum ex eis pcr 
revnum.Iicm,potcftdici,t^vnumquodq» magis dcbet 
rcponiin przdicamcnco pcrruum formalc<3Cc. fiambo 
finteniia reaha cxtra animam a(flu,rcd non eft fichic. 
Vtrumau:emenriaquxruntiu intcllcc"tu noftro fintin 
pr*dicamenro,booaiiiquifitioeft;fcdn6 hic. Ad ahi 
dico,qu<id,fidetiniaturiljitcmpus pro formjli fij^nifica 
tohuiusnominis tcmpus, bencdcberibi accipi a/uma, 
ut dicatur,qu<>d tempus eft numeratio vel nuinerus prio 
ns dC pofterioris exiftcntium in motu fac"to ab anima co 
gnofcentciftareorrum 5C diuifim.necintelhgo^quijdani 
mahumanacomprchendens prius & poftcrius diuifim 
dC rcorfum faciat qu<3d ipfum prius dC poftcrius fint reali 
tcrcxtra animam diuua DC difcontinu.nra,qucmadmO' 
dum diuidcns lignum facu ipfum elTc difcontinuatum &C 
dircirtum:fedfaciciplumclTe difcontinuatuni SCdifcrc^ 
tumfccundumconryderationcm,itarcilicct,quod conry 
dcratio priorts non cftcontiauaomninocum confydera 
cionepoftenons.rcddujtraflCdircreca: flC fic animafacii 
teropusiecundum Commetuatorcm.EcpcrhocpolTunt 
rcmoucri mulcx dubitaiiones, fiuc obicvftioncs cx fal» 
fts imaginaiionibus procedcmcs. Ad aliam pacet ex 
diftu.Contingtc cmm tcmpus vno modo eflc ab anima, 
redahomodo non. 

Ad rationcm in oppofitum patet pcr pracdnftaicontin ^^^^ 
KiiciMm,qu6dipfumten)pii8,quacum adaliquod hium ^opQb^ 
figiitficacum.cftab anima:dC hoc eft verum.tepus cnini, 
quodc dilcrctio 5C numcratio pnori«& pofterionsexi 
fteiitiuminmotueft actuabanima^&cft extra anim.vn 
^ inpotentia,inquantumipfumpriu95C pofterius habent 
potennam motiuam tntelle<ftus ad fui inrclleJlioncm di^ 
fcreta quoquo modo. Sed quxrunt ahqui, vtrum dla 
potentia flt potcntiaeflentialis vel accidentalis.Et breui^ 
terpoteftdici,qu<}d neutraillarumeft. Illa cnim difhn' 
<f«o cll intclligenda dc potentia rcceptiua, ficut cft potcn 
tiamobilts ad mocuni.vcl rubicdiad formara.red dlapo 
tencia.dc qua loquimur,non eft pocentia palTiua.fed ma 
gis avftiua,eo modo quo obiec"tum hab<t potentiam aJli^ 
uam in rotellcsftu. Vel eft dicendum.ci. cft potentia clTcn 
ttalw&uidigetad hoct)>fitm a/iuahquo alio rooioic, 
rctlicetiBtcllc^u:quidcpoicntia intclledu»*at a<ftutn^ 
teUec1o,vc habetur cx Tcrtio dc Aotroa. 



Ad ronci l 



Tcx,,c,it« 



XXVIII. 




Riiiioocs* 



Kcplica* 



av A ES T I O 

An TrmpMtf ttntm fit apHdemnid TrnipoMlia, 

lOnrequencerquxricur, Vtrum ceitipus fic 
1 vnum numero apud omnia icinporaha. 
Arguiturprimo,qu6dno,quia vnumac 
cidcns numcro noa cftin diuerfi* rubteilia 
' numcro:hxc cft mauifefta, rcd tcmpus cil 
accidens icmporalibus, non enim dicuntur temporalia, 
nifi a ccmporccisaccidencc, vt videiur manifeftum : er* 
^odCc, Iccm.mulciplicato vno rrlatiuorum mulrtpli-' 
catur dC rcliquum,in PrxdicamcniiN^red mcfura S>i nien 
(urattmi runt relariua,<3C tcmpus cft mcnfura. Itcm, 
ficut (e habet locus ad locata , fic tempus ad tcmpora^ 
ha. per conucnicntcm nmiluudinem . rcd non cft vnui 
locus numcro omra'umlocacorum,vt mamfcftum cftex 
Hoc Quartotquarc dCc. 

ovposiTVM videtur velle Ariftotcles inhiera,flC xex,e.i|o 
communiterdictcur,qudd vnum efttempus numero tn 
ccdo, dC in icrra, dC ta mari, 6C vniucifalitcr in omnibus 
temporalibus, 

Iandu,ru{>Phy, k ^ CScIufio 



QVAESTIO 



tas i teinporc,nec lmea,ncc riiperf]cteR,ncc ]ocu«,nec nu^ 
nierus,nec oratio.qua rcltnquitur quud lit trmpus.Tcm 
pus igitur primo dC prtnctpalKcr diclum ed vnum nume 
roomniumtcmporalium:d£ iftudcitquod confcquitur 
Vnum motimi,fci1icctprimum motumtanquam fubie^ 
^um,quodinfuadefinicioncponitur. Alios autcm mo^ 
tus confcquitur vel rcfpicic tanquam mcnfura cxtrinfc^ 
ca.S£idco nSfcmpcroportct quodipfum multiplicctur 
fccundum mukiplicattoncm illorum. Scd tcmpus fccun^ 
dariodi^ pcrpoftcriusdnflumhcnc cltinquolibct motu 
onquam in fubicvfto 5C multiplicaturnumeraliicr fccun^ 
dton multiphcationcm mobilium dum moucnt. C^od 
autcmtempus dcbeacdict (ecundtim prius dil poftcrius, 
fcppoOco qudd confcquarar quemlibec motu: huius ple^ 
ne tefhuurCommcntatorin commcnto penullimo, his 
vcrbi*. Et aliquis potcft quircrc, quoniam nos vidc- 
mut qood prima mcnfura in rrbus mcnfuratis cft diiob* 
inodts.auttnenruTa,quzdicirur vniuocccum mcnfura' 
hs in illo gcncrc,aut pTinapaliter &^ fccundano. Motus B 
tgicur ccmporis cum primo tcmporc menfurante omma 
altcuiuB cR illorum duorum modorum.Dicamus i{n(u>'> 
quod,H tcmpui confequcretur omtKm motum, t imc pni 
fnum cempus cum ali^s tcmportbusdicerctur pnncipaii' 
tcr,fcilicet qaod menrurar:qucmadmodum motus, que 
fcquitur.dicitur cum alr)spniictpalitcr.Siautcm tcmpus 
totum fcquiturmotumcorpocisrotundi, tuncprimo tc^ 
puscritdidumcum tcmporealio,guod mcnfurac vnir 
uoce,ncut cddirponnoin vnttaiecu numero. hoc enim 
pontOjCempusiionmenfurarct ntfi tcmpu8,quod eftm 
primomotu:<3CtotumilIud dicitur vniuocc cum quali^ 
bccpane mcnfunintc,vt dicsd^annusdicuntur tcmpus 
vniuocc.fcdquod tempus confcquaturomncm motum 
connnuum,itaqu6d inomntmobili, dum mouctur mcv 
tu continuo,c(l aJiquod trmpus fubic>fiiue,ut probatum 
cft fupenas:dC vidctur clfe intcntio AriftoteI«& Com^ 
mencacoris tn ifto C ^arco li benc infpictat. fed non mulr 
tuminnitoriltisau(ftoritatibus,quia diucrn diucrflmo^ C 
de potTunt exponere eas:illac vero rationes, quas induxt» 
factunc mc credere, tempus non clTc vnum numrro peau 
tus. Proteftor t amcn,fi pcr me vcl per alium viderem ea* 
Rnfionn. rum folutionem fufticientcm,tcncrcm alum viam. 

RAtioncsin pnnctptoadduiftxfunt pro mc,fpccialt/ 
ter pnma 6C tcttta.Sicut enim rcs non dicuntur ubu 
catxntnper vbi cxiftcns in eis fubic(fhue,f!cnec videiu 
rur propnc dici temporales,ntfI per tcmpua cxlftcs in cta 
aclu vel potentia:& hoccdfirmacprimam racionem. Ec 
ficuteft vnuslocus commums omnium locatorum QC 
prfncq>ali8,fcilicct fphxra vltima,tn qua omnia corporx 
«onttnentur,&: plurafunt locafpccialia&propria,vc pa 
tct tn ifto C^arto fic non eft rcmo tum, quod tcmpus pri 
nioS£principalitcrdt(fiumntvnum QC commune om» 
ntum ccmporaltum : 3C tamen cempus |»oprium vcrtqt 
iit altud 3C aliud nuincro. Scd fccunda rano plus coiv 
cludcrenitKurquanidebct.cum entm dicittirmultiplica 
to &c.poicrt dici,quod vcrum cft qu jtum ad rcfpc<fhi8» 
quibusmcnrura& mcnfuratumfc rcfpidunc. SediUud, 
Cjuod cft mcnfura, poccft clTc vnum fecundum fe, quod 
mcnfurac plura mcnfurabilia, Hcut vna vlna mcnfurat 
plurcs pannos,(icetiam vnum cempus pnmo 6C pnnci' 
palicer di(ftumrft vnum fccundum fe Sc cft mcnfura om 
jiium altorum cemporum.Scd quanrtl ad rcfpc<ftus,quf^ 
bus rcfertur ad diuerfa mcnfurata, altqualiter diucrfifica 
cur,vt fubftantupairis mancns vnadiucrlis refpciftibu» 
dicuur refern ad diucrfos Hlios, 



QiittfiiouMm fupn QMdrtim LibTumdePhyfi* 
co AkditM fiiui. 



PHYSICORVM I. 

<LVAESTIONCS LIBRI Q.\riNTI 
DE FHySICO AVOITV. 



i 



Tcx.c*i«* 





Coiti.zt. 



Ranfmutaturaute tranfmutans oc. xex.e,i 
Aliquodquidc Pm accidcs, vtcum 
dicimus muficum ambularc,qmcui 
accidii muficum c(Ie,hoc ambulac 
liocautcinaliquid hmoi mutan,6cnmplkiter 
dicitur mutariquarcuncp fm partcs6ilc, 

Q.V A E s T I o I. 
An id moHfripfT dccidmc dicjtuTjqttodconiungi/ 
OtrriqMod moHctpcT^. 

Vxritur hic prtmo, Vtrum illud qU ^ 
cftconiuntfiummouenriperfe/itmo 
uenspcraccides. Arguicur pnmn 
quodno,quia,n ficefter, fequcrctur, 
q<idem fimulclTctmoucns ddmocu: 
quod vidct impolTibtlc, quia moucs 
cftcnsa>ftu,A:motumcftensin po-- 
tentta:ac^tu8 autcm 6C poicntia funt 
df IX valde oppofitx,fecunduin Co^ 
mcntatore inProocmiodc Anima.ai: inNonoMcta.di 
cit,c^a^us<d£potenciafunt cotrana rclatiueidcft oppo 
fita relatiuc,& calta mn infunt ftmul eidem. Et probatur 
confequemu:quia inanimali animaeftprr feinotor, 
corpus motum,vcdicit CommentatorinOv^tauohuius, 
6C habetur fatts m dc mottbus animalium:^ ipfum cor* 
puseftconiun<ftumanimx,vtpatetcxSccundode Aia. 
fiigiturillud,quodcftcoiunctummotonpcr fcclTct mo ^"••^••o* 
ucns 6C per ac(iidens,tunc corpus clTcc moucs &inocum, 
quodefttmpoiTibdc. Iccm,fiillud,quod eftconiunciii 
mouenn per fe eiTec moucns per acctdcns,cunc infinica ef 
fcnt mouencia rcfpeiflu vnius mocus : quod vidctur imu 
tionabile.& patct confequcncia, quia infinit a polTunt cf-" 
fe coniunc"ta vni pcr fe mouciitt. Vndr Anfto. didt in Sc 
cundohuius,quodinfinitavni accidfit^quare A-C Itc, 
illud,quod non facit aliquid ad motum, non vidctur clTe 
moucns per acadeni:moucns enim habct agcre morum. 
fedaltqutdcftconiuntflummotonper fc,qu(xl nonfacit 
aliquid ad ipfum motum per acddcns,vt mufcaconiun^ 
<fb cumartcxdificacoriaiiihtltacic ad doinificacionem, 
fimtltter autcm 6C tn alt)s. 

opposiTVM Anftoteles vultinliccra,d:fimi]i/ 
ter Commentator. 

C O NC L VS I O. 
MoBcni coniunAum pcr fe motori ficutronna,rft mcw 
_____ ucntpcraccidcni. 

Icendum breuitcr q» tllud, quod eft coniuntftum 
^ J peraccidcnscumpcrfemoucntcficut formafub 

te<flo,velficutformaincodem fubie<fio inquoe 
per fc mouens illud cft moucns pcr accides aliquo modo: 
quod fic probant aliqui,qncuncp cx aliquibus fit vnum 
numcro pcr acadens,fi viiu eft mouens per fe,& rcliqun 
pcracctdcns:hxcteapitpromanifcfb. fed,cum aliquid 
coniungituf moton per fe raquam fubiet^, vcl cft in co^ 
dcra fubteifio,in quo eft ipfum mouens per fe.tunc cxip' 
fls fic vnum numero,falccm pcr accidcns. vt,(i albcdo cft 
coniunifiacalidttattin eodcfubicclo.cxtftisfic vnu nu^ 
mcro per acddeits:quia non func diliincla loco 6C (uhte^ 
tfto.fimiltteraut etinaliis:quare5ic.Itc, hocpolTctpro' 
barifir.ficut fc habct t]lud,quod cftperacciiiens coniutv 
chjm mobdi pcr fcad rooucn,fic lilud qucx) cft accideca 
licer coniun(fHi pcr fc motori fe habet ad mouere per con 
ucniencemfimiIttudincm:fedoc quodeft accidcntaliter 
coniuniftum mobtli, quod per fc mouetur, mouctur pcr 
accidcnSjVtmanifcftum clciinotis cnim nobis mouctv 
tutonuuaquxfunc in nobis,fimilj(crautcm alijs, 
Iaadu'fugPhyr, k non 



Tcx«C(o, 



r 



Rnfionet, 



Tcx.c.7. 



T(x.c.io. 

T<X.C.<9. 



Tex.c.M. 
Tex, c.n. 
Com,*x* 



Tac*c.io. 



Com»(7» 



QVAESTIO QVINT 

BoneiiimtntdIigtbiIeeft,qi corpus animaliiaur quod' £ 
cunque aliud transfcracur ve vno loco ad aliu, qum om^ 
nia accidcntia,qua: func m tpfo.iransfcraniur, ralcem pcr 
accidens:quarc dic. 

AD pnmum patet ex di(fHs.corpu8 enim.quod moue 
cur abanima,non(rtconiunc^cum antmz llcutfor' 
ma rubiecto.tmmo e conuerfo, nec eft in eodem fubic^flo 
Cum ipfaanima^tmmoelliprum fubiecflum, vt patet in 
in Secundo de A nima:quare Sic. Vcl dicatur, <f non efl 
inconueniens,idemelTcroouensperfcd£ motumper ac^ 
adcn&:hzc cnim nu funt oppolira;quarc &c. Ad alia, 
concedo,q> efTe inf?nita,i,innumcrabilia vel cum difficul 
tace numerabilia mouentia accidciualiccr ordinaca, nuU 
lumeftinconueniens^fed ineircniialKcr ordinacis, bcne 
cflinconuentcns. Adaliam,dtcendum,tj>oc,quodefl 
coniunctum mocori per fe, facic aliquid ad motum vel p 
ie,vcl per accident .£t idcm,oe tale c(i moucns vel per fe 
vcl pcracctdcns,ncutmufcacuiun(fladomi(icatori,licec 
non facuc ad domtticacionem per fc.camen facit ad eam 
pcracadens,quiaf.perdomificatorc,cuiaccidit,5Cqux 
eiaccidit:nmtliccrauccm5i^in aIi)s:quaredCc. 

Qm autcm omnis muratio cfti quodam in 
quidda,manifefiat8^ vtiq? nomc:poft aliud.n, 
aliquid 5i aliud quidc prjus,a!iud aQt monftrat 
poftcnus.mutabit mutas quadrifiaricaut enim 
ex fubicc^o in fubiccfhjm^aut cx fubic^fio inno 
fubic<ftum:aut cx non fubicdo in rubic(fKim, 
aut ex non fubicdo tn non fubiedhim Sic 

Q.V AE s T 1 o II, 
An Ctnnatio fitmotMS, 
Ic potefl quxri, vtrum generatfo flt morus. 

Arguicurprimcc^fic.Quia illud ellma« 
tus,cui compent dehntcio motus:fed ipli ge 
ncranoni dcbccur definiiio mocus, quia mo 
t us eft aiftus entis in pocencta fm cf hmui,ut C 
dictt Arirto.inTcrriohuius : modo, generacio ell adui 
cncisinpocencia fmqihmiSi. eflcnim adus gencrabtlis 
f m cj> gencrabilc, vt ipfe dtcit m Tcrrio huius : ereo 5£c. 

Item,omnis trafmutatto,inquacft prius 3C poucrtus, 
cftmotus:hxc cflnotain Scxio hiuus. fcd generatio cft 
hm5i,quiadicit Arifto.in Sexco huiu$,q> oc, quod gcnc 
ratur,priusgciierabacur,6i: fic m generatione eft pnus et 
pofterius:ergoiSCc. Ice.omnis ilia tranfmutacio eft mo 
tus.cuius fubicvflum eft ens in actu^hxc recipuur pro ma 
nifcfta:fed fubiec'tum gcncrarionii c ens a<ftu. probatto: 
quia dicit Arift.tn Quinto huius, q> idem eft fubiedum 
motus,A: termini motus.fedfubiecftum alcerationis eft 
cns adiii.Primo dc Gcneratione, &C gcneraiio cft tcrmi>' 
nus alcerationis,vr dicit Commentator in Primo huius: 
ergo dCc. Itcm difTicilius.omnis tranfmutatio,fm quS 
acqutritformadiuiribiliSj&furciptens magis &minu8> 
cft mocuS:hxc videcur manifefta.nam pcr mutationem, |_j 
qux nu eft m(Mus,debct acqutri forma indiutlibi]is,qu( 
nonrecipiatmagtsnecminuSificuccSitcrdicit. Etcon 
firmatur:quiatalistranfmutatio,pcrqua acquiriiurfor.' 
ma rccipicns magis 6C minus eft in tpciquia non fimul ac 
quirit ur Fm magis dC mtnus,fed pnus acquiritur pars im 
perfevftior^&omnis tranfmutatio tcmporalisconcedicur 
cfTe motus,vt paret in Sexto huiu$:crgo liabeo iftam pro 
pontionem,q>omnistrjfmucaiio,qua acquiricur forma 
diuifibiltsfm magis Alminus.eft mocus:fedaliquag(nc 
ratioefthmoi.nam pcrgenerationeacquiricur formaclc 
mcncijlmo ipfa elcmeca funr primo gcnerabilia, vt coiter 
dtciturfupcr Primum& Sccundumdc GeneranonedC 
Corruprioncimodo, formx fubfbncialcs elcmencorum 
reciptunc magis dC minus f m Commcnracorcm plane in 
TercioCcxliiiMundi. Item,omnis cranfmucacio fuc 
cefTiua eft motus,vt ocs conccdunt:fcd gcneratio eft irJf 
iiuiuaoruccciriua^ba((o:quiagcncratiocft cranfmuta 



II. 




tio dc non efTc ad cfTc Fm Arifl. in ifto Quint(v5£ Primo 
dc Generattone,di: 8.huius,aut crgo inaicrta,qua traliiiu 
taturdcnoncfreadcffeincodctouaci eft fub eire&^ non 
elTe.auc in alio 6C in alio inftanii:non in eodt\qa lic cocra 
dtffona elTcnt limul in eodc:quod cft impnrc. Si dicai 
tiia!io<3K: inalioinftatimacenacft fubcfkfk: fubnoelTe, 
tunc oportet <p inccr illa duoinftacia cft ips mcdiu,vc pa 
cec inSextohuius:&iii illocpe mediocranfic maceriadc 
non c(Tc ad elTe,di: hmoiiranrmucaito non cft genera 
tioidC fic gcneratio cft fucccfTiua dC icporalis : quarc d^c, 
o pposiTVM arguicurauiftontatc Arift. luc, & tde 
vult Commcntator,q> gcnrratio non cft motus. 

CONCL VS lO. 
Cenrratio rubflanti jli< formx rlrmcri rfl motuf commimitct fu 
mcn<iomotum,non aucprophr.in quo manrt idrm rrcun 
dumnom<;n& dcfiniQonrm fub vtroqitcrmino, 

DlmiiTis alns opinionil>us, dico ad prxfens difltn» 
gucndodcmoiu,q>motusaccipi poteft duplict. 
ter.vnomodo cuicer, pro quacriip tranfmuiacio 
ne fuccelTtua,fl(: hoc modocrcdo,c}> Arili.accipitin Ter 
ttohuius,cumdefinitniotumelTe aifhimentts iii poten» 
tta fm c^ huiusjd: cum dixit cciam Comeii. cp mocus eil 
gcneracio vnius huius parcis poft aliam partcm illius pcr 
h:ctioni8,adquamcendic motus doncc perficiatur 6C Itc 
in acftu.alio modo fumitur motus magis ftrtcflc pro tranf 
muiactone,pcrquam non variacur nomcn, nec dcfiniiio 
tranimucaci, fcd manet idem nomincA: delinicione fub 
vtrocp ccrmino. £c ad poncndum lianc diftinifttoncm 
coaiflus fumpropier concordiam doftorum Aucr. cum 
di<^B Anft.vc polt videbitur, 

Tunc ad quxftionem dico, c)>, fi fumac generaiio pro 
tranfmucacioncfa(rtamrubftantia,quaexirahuur forma 
fubftancialts de potccia maceri(,fic aliqua talts gencratio 
bcne eft mocus pnmo mo fumcndo motii. Sccundo dico 
q> nullageneratiorft moius fecundo mo accipicnJo mo 
tum. l-^nmum probat ractonc quad j pri' adduc*ta,Oit 
trafmutatio,quaacquirit lorma rccipics magis 6C min', 
6C pars poft partem,eft mot'primo mo fumcdo:hxc cft 
cutdcns.fcd generaiioaliqua,f.generatio formxfubftan 
cialiselementtcft hmdi,naformx fubflancialcs eiemcn.> 
toitirccipfiitmagtsA:minus,vtcxprelTc docet CumciH 
in Tcriio Cctli 6C Mundi,comcn.67.d^ aliccr nd polTenc 
remanerein mifto,ricut oftendit ibidcm, De hoc atii fiet 
alias qftio fpecialis, li De' voluerit.Sciobcne,q>iftar5 
cftinfolubilistcncndo via C!!6meniacons, A:dicla eius. 
Qiod ailc formx fubftanciales elementom polVinc intcdi 
6C rurciperemagis.iSCpcrconfequcns remittidCfufcipcx 
rc mtnus,probat Cumcntator, ga conftat, ci> qualitas co 
fcqucns forma fubftancialem elemcnci remictii.modo,di 
cit Comentator,c}>,fi qualitas rcmitnt, ica f. quod altqua 
pars qualicacis amiitat 6C remanear forma perfctfla, lunc 
crit pore,q> forma fcparet totaliter a qualttatciquia idcca 
cft ludiciiidecoto&parte.vnde, qua ruiie ignis pnlTcc 
amittercaiiqujparcemcalidicatis rcmancnteciusforma 
fubftantiali in elTc perfec"to,cadc rationcpoflirt amicicre 
roticalidiratc rcmanentc ipfaforma fubftatiali coplcta: 
quod eftimpolV omnino.qualitcr autc ifta rd valeat, 6C 
qualiterroluuntdifhcultates contra ifta pofitionc, alibj 
pcrfcrutandti eft.f.fuperPrmiudeGenerationc A:Cor^ 
rupnonc.SufTtcic auc .id prffens mthi diccre,(^ gcneratio 
fubftanctalisformxclcnicnrieftmotus fuincdo motum 
coitcr pro cranfmutatione fuccelTtua. nec puto, (]> Anft. 
hoc negarer,()> ailt intcntio Arift.ftitt generationc aliqua 
efTemot{idiuillbilciSCcdtinuum,bencapparet Scptimo 
huiu8.cap.dccomparationcmotuum.vbi,poftquaoftc^ 
dcrat qualitcr coparatio eft in alterationibus 6: motibus 
lucalib',dicit diftinc^te qualicer gcncrationcs comparcac 
adinuicem f m veIocius,6i:xque velox.cum cnim vclox 
6C velocius definianc cpe,vc pacet ibidem 8C Scxto Imfl^ 
cft,qu6d cranfmurario inftantanca non cft vclocior, nec 
xquc vdox tquarc ncc voa geoerauo cft acqualis vc 

lox 



Tex. c T." 
TeK,i, mi, 
lr«,c.Az, 



Tex,cz. 



Com.c» 



Formx lub 
njntijlii fu 
riipiijtina« 
^is&mio** 



Genrrafio 

rl1 mol*di« 
uiiibilu. 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



Itl. 



76 



lox altcri SL velocior.fV: fic nccefTe eft gcneTarionem eflre ^ 
tranfmutacionf m in tpe. Et confirmai.qufa.fi tn ge ne-" 
tanoneelfe! folum fiicceffio.flCvelocius.kitardiusrane 
alceraitonis pcedenti«,vt aliqui fingunt, tunc, cii Arift. 
oftedifTet,qualitcre(lconiparatioin alteratione fupfluc 
fcpcteTCt qualitercftc6paratiotngenerafionit)u*:cthoc 
eoncompecit Arift.quifuit fumine breuiloqui^,pcipuc, 
qutadicit Ltnco.Primo Pofte. Modus quidem Philofo' 
' phofs eftponere verba.qux magis funtad re pertinctia 

sd imitacionem nat itrar,qux no tacit pluribus inftrumcn 
tn qu« poreft vno.Si qui« cii recalcitrando dicat,q> plu' 
resau<fh>ritates Anrt.funt in contranum, f. q> generatto 
non fit mo'us,& hoc cxprcnedemoftrat in ifto Quinto. 
I>icoprimo,qivericas non dererminat per multitudinc 
gftak)revelminorem:fecundodico,q>fonc illud fuitprtj 
ranco.ga aliquierrauerunt diccdo generationem etle mo 
rum omnino confilV, ficuc funtalii motus, f. in fubieAo 
vno numero.iicut pofuerunt Emp.AC Anaxa.6^ ideo vo 
luit Anft.oftcndercjieneraiioncm noefle moiii illomo o 
6o,QC hocfrcquentcrdixtt, vf reinoueret errores illorii. 
Sed nullus crrauic diccndo gcntrationc nonelTemotum 
primo fuodo.tmmo forte oes concedebanc illa clTe motu 
primo fnodo:& tdcirco non fuit necelTe probare, nec to* 
riesilludrcpctiuit:flf inhocadditamrtodeleiftabar cum 
laude Dri. Dc fecfido tfi dico,q. nulla generatto form( 
fiibftjtialis eft motus fecundo modo,f..^capicndo motfi 
pro tranfmutatiorK,in qua maiiei ide nomcn 5i cadc defi 
niiio trafmutan fub vt ick]? tcrmino:itaqt non pcrdii no 
fDcn nec definirto.Et hoc bene probai lic, Illa tranfmuta 
rio,cuius fdbiecrtri cft ens in pura potentia,non eft motut 
ifto fnodo:fed gcneratio formx fubftancialis eft hm5i:cr 
go&c.Maior,ppofitiocft uera:()a ens in potencia nSma 
net vnumdiCidc fimplicit<r Pmnomen& definitione,cu 
Domen &definitio propric fiMnant ab a(ftu.ens.n.in pura 
peteniiano e<^ ac't«s,neccftens a>ftu,vc manifeftum cft: 
Tcx»c*, quafeflCc.Minorhabciah Arift,Primohuius,& inPri _ 
inode <jencratione,6Coesconccdunc.Ecputo,cf Arift. ^ 
tnccndic iftam rS ncm in Ittera. arguic.n. fic, fi ge nera tio ef 
fct mocus,runcilluil,quod generat,moueref:fed hoc e fal 
lfam:ergo 6C pitinn.confequ{cia vf mantfcfta:& probaC 
fklficas conftquentis,qa ens in poteniia pora non mouet: 
Iwc rccipit vt fnanifcftum.ens.n.in pK>tentia pura no ma 
«etvnum numcropofitiue,& fm a.^um fub vtrocp terx 
inino tranfmiitationis, dC ideo non mouet tali motu : fcd 
■Uud,quod gencraf,i,gtneracionifubiicif,ertensinpoten 
rtapurarfubicclum.n. generationt!. elt illud ide quod eil: 
fnbieftu formz fubftaiitia]is,quz generat fcu acquirttur 
pergenerarione.nunc aut^fubietftriformz fubftanctabs, 
fm q>eft fubiei^um,eft ens in pura potentia,vt dicic Co' 
mentatorfupSecundumde Ala:ergo fubicifiumgcnera 
nonit eft ens in pura potentia receptiua f m fe : illud 
quod generaf .t.quod genrrarioni fubiicii , no mouet ifto 
modo.Ecconfirmatur ro Anft.cxponendo magis incen 
•ioDcmeius.ni,cum Anft.dixit,q», fi generatio elTct mo D 
tU8,tunc illud,quod generat mouecur,auc ipfe intelligit p 
lilud quod gcncrat illud quod generacioni fubfjcit,auc il» 
ludquod terminji generationc:noneftdicedum,q»intel 
ligacdludquod icrminat generationcm:ficut.n.ilIud,q3 
peralteraiioncacquirif,fcuterminatalterationc,nonalte 
c,»o, |-at,r.qualitas fenlibiliSjVt patet in ifto Quinto.tii altcra^ 
rio eft motus verus.fic non lcquerctur, q>, fi generatio ef 
fet motus,q> illud,quod terminat generationc illam, mo 
aerecur. Przterca,Ipfevulr,q>illudquod generaf,eft 
»onens:hocai'itnonc(Tet vciiide ilIo,quod terminatgc 
nerationcm.nafiuccompofitum icrminat generarione, 
fiue forma,fiuc vrrunq» iftoi«,conftat,c^illud,quod tcT.- 
minat gencrationc.el^ cns a<ftu vel eft aCtus:crgo no acci 
pic i]lud,quod gencraf ,pro eo quod gencrationem termi 
nat:quarerelinquit,q>accip«c illud quodgenerat proeo 
quod generatiom fubij cif.de irto.n.veip tft diccre, <f no 
•ftcas,f.airtudcfc,fm(}>fubqcif gcDcrationuimmo toU 



liceroppofitueftei,quodefta<fhi,f.roraliTerdi'uerfum ab 
enteaifTufmfuamelTentia:matcria,n,prinianoncft qd, "'• 
nec quale nec quaniri,ncqj aliqd alioi^i, qutbus diiictfum 
cftens^vtipredictcinT^.Mcta.&fic ipf.inon manecea^ Tcx.e.t, 
dem fm aftum fub utrocp ccrmino genetacionisrergo no 
fnouef motu, per quem non muraf nomen, nec dcbnitft» 
proprie,6C fub cuius vtroq» termino manct i Jc cr.s acfttt.' 
6C de tali mocu loquit Arift.vbicunc^ dicir, q> motus nlS 
eft ad fubftantia.a: q> moius non cft nifi ad rcs cnum ge> 
nerum,f.qualitatis,quantitatts,fl£ vbc. nam fm talcsre»' 
contingii fien tranlmutationcfubic/to manentc eodem 
numero fccundn acfuin,eteodem nomtneSLdefinHioe: 
quarcACc.Etiftavrefreinccntio Commencatons fupcr 
iftjpartem.diciienim fic.quia igifinduabuscxtremita^ Comen,T» 
fibusiftius inoi',f.generationis5£corrupcionis rxiftcn , .;• 
ttsin fubfticianoneftaliquid tdcdcmonftratildirpoficil' 
per motii a principio eius vfq» ad finc.Dicit crgo, tmpof; 
fibfle eft, vt generatio fit mo:us, fupplc in quo mauct ea_ 
dcm definfTiodC idc nomen tranfmutari Fm cundc a5i*K 
tnnonfcquitur cxhoc, quin generatio ficmotus,prout 
motus JiatquamcunqicranrinutacionemfucccfTiuani. . ^ 

ADrdnesdico,c}>quzdabenc concludunr generario ^•''••O'"»» 
nem elTe motii aliquo niodo,f.prout nrotus cft tranf 
muiatio fuccefTiua,nifiq)iertiapeccat perzquoc.irioiie. 
Cum enim dr,<j> idc eft fubie Jium 5:c. Veij! eft de termi 
no primo cfTentiali & intrtnfeco,fed de termino mediato 
& non efTcntiali,nonoportet.mo,dico,q> gcneraiio tion 
eft terminus alterationis immcdias»5: clTcncialis, fcd mc , Cn.itio ab 
dtatusSCextraelTcn:iaaI[craiionis,& extra gcnuscius. tcrjcionisS 
tcrminus aGtimmediarusalretationts&clTentults cqua 'fcmin»ex/ 
licat,quadifponif materiaadformagenerat3,5: idcono ^^'^^^ 
oporiet q> olno flt idc fubtedum gcncratioiiis dC .-dter^r "^^^^^ 
tionis pcetfentit. Quarta vcro ro vr tnfolubilitcr cotv ninx c iuo 
cludere,q. gcneratio elementieft motus,i. cranfinuiatio t» ruccdTiu* 
fucccfriua,ruppofitoeo,quoddicit Comenutor,f.q> for/ 
mafubftarulisclcmcncirccipiatmagisd: miiius. 'V'^civ 
eft,q>aliquidicunt,generationc rubuantiz nulloniodo 
efleinotil.^^uccelTiuum^fcd muracioncinftritane.iomninQ 
P fe loquendo:5C fi cft ibi fuccefTio,hoc foiu elTer f in qua 
licates pccdentes.Ec quoddictc C6mencator,form,is fub 
ftanttales elementot^ recipcre magisd^ minus,D)ci1t ali 
qui,(^ tpfe non dicic hoc cx incenrione,nec pcr modil dc 
cerminacionis,fed pter intentionem 6C exercitariue. Scd 
(aluap3ceeoi^hoceftfairumnfno:immo Commctator 
aperfe,&: ex intcnrione contra Auicennadicit,q> formz 
clementoit! remanent in mifto non quidem f m fuas vltu 
mas perfcccionet,fcd refra/l.x 8C remifTx, 6C ficur remtr.* * - 
tunt qualitates elementoiji, fic 6C formz, vt ipfe oftendif 
ibide. A li) vero dicu nr, t^ Comentator fimplr errauit,et 
contradixic m hoc Arift, dC fibi in ifto loco. Scd hoceft 
valdeoncrofum6f intolerabiledicere deranro Philofo<' 
pho,pcipue,quia ifti,q fic imponunc Commt nratori con 
cradiaioncm,quafi in omnibus alr)sipfum approbar, 6C 
cenenr ipfum tanqi meliorem Commentatorc Arifto.flC 
fubalioreminterocs:&:fifpfinondicercr, hoctfi finedu 
bio ita eft.dC hoc relinquo expertis 6C amaconbus philo' 
fophic{vericaris. Advlnmam,cumdicicur,q>oiscraf 
tnucaciooCc.Concrdaf.£c,cnm dr,q> matcna habcc ede, 
«3^ non elTe in eodc inftati vel in alio 5Cc, Arift. foluit ifta 
dubitanonc in (.)(flauo huius,5i: intedif ibi,q>,cum aliqd ^'*« 
generatur quacunqi generarione,illud fuic non ens in tpe 
przcedente,&: in vltimoinfranti illius rpfs efrens •.dCno 
efi acctperc vlcimum,in quo ilIud,quod gcnerac,fuic non 
cns,fcd efc bene primum inrtans,tn quo cft ens, verbi gra 
tia,cum exaeregeneracigni«,in toto tpe pr*cedcnce,ip »^ 
feignisfuicnonens,d£tnvltimoinfianti illius tcmportt 
fuit eiit:nec efc dare vlnmuminftans,in quoignis fic non 
cns,qa,tl elTccdare vlrimuminftanSjinquo ignis fuit n5 
enSjauciniUocodccfTetcii-^^&lic fimulen"ctcns 5C non 
cns: aut in alio eodi: infiati ciTet cns.flC fic crtt tps niedii"i, 
inquonec ent ens,ncc nonens,quod cf( impokTibilcdC^- 
landu. fug Phy, k ti^ hoc 



QVAESTIO 



QVINTI 



III. 



hoc totf ndic Arift.«n Ocftauo huius,nianiTe(hiin eft aiir, j tiat.flC /iniilKer potcntia ad quantum 6C ad alia prxdica^ 




V q> nili aliqutk (actat ccniporis diuidcns ngnum dilc.Simi^ 
lucr auccm inccUigcndum cft,c)>,cum aliquid corrumpu 
tur,tnaiiquo icmporcfuic cns,dC in vlnmoinftanciilliua 
tcmporis cft non cns:ncc eft alTignare vlcimum iniTans, 
in quo fuic cns proptcr cjdcm racionem:OC idco illa racio 
imaginatur falfum impoiTibilc. mftans enim communc, 

5uod copulac ceinpuii,m quo rcs gencracur.fuit non ens» 
kd illud,in quociiensdebct ciTcpoftcrioris pafTidts, ut 
dicit Anfto.ibi,i.c2>mi11o inftancircsrehabet flcutinte 
porepoftcriori:itaq>,nui tcmporc pofteriori flt cns, vt 
concingtcin generacione, tunc tn lUo inftaorirn pnmo 
crit ens:5Cfiin cempore pofteriori non ens, vc in corro' 
pcionc,cutic m illo inftanci primo cric non ens. 

lot, c», igitur pratdicamcnta diuifa funt fubfian-' 
ria,8^ qual>tatc,8^ vbi,5C qn, 8d ad aliquid quan 
tJtatCjSC faccrCjS^ pati,neccire cft trcs clfe mot' 
quantitatiSjdC qualitatis,S^ fm locum 5Cc. 

Q.VAESTIO m. 
Ao hlooufit in Tnbiv CtneribHS^ Qtuditate, Qtun^ 
titate^er Vbi, 
Ommencacor mouec hic vnam dubicatio' 
nem, Virura mocus fic in tribus genenbus, 
f.qualitacc,qu3titacc,6(: vbi. Ec arguicur 
q> non.quta tllud,quod eft inpnedicamento 
palTioniSjno eft tn illis tribus gcncnbus:hf c 
eft manitcfta,quiaprzdicamenta funt impcrmtfta.vc pa 
tttin Primo Pofteriorum,fed motus eft in genere pafTto 
Iit8,vt allegat Commecacor ex Przdicamcncts,^ iftam 
obicifhonem mouec eciam in Tercio huius:quarc fiCc, 
OFPOStTvM arguicurauvloritace Arifto, 

C O NC L VS I O, 
Motui.vt formal^m recepiionrm importJt.in genere painonif 
ffljirt vcTo rationrm fcu perfrChonem dicit.in Qj^n< 
PUte.QujJiute 5c Vbi ilJum eSe contingit, 

DE hocautem Commentatornarrat quafdam opi 
niones. Aliqui enim dixcrunt q» moius poccft ca 
fyderan duplicicer.vno mo f m quod motus eft. 
alio modo quantum ad cius recepcionem. £c primo roO'' 
do cft in trtbus genenbus,Sccundo mo eft in gcncrc paC' 
flonis. Sed concra hoc obiictt Commcncator, dC dicir, 
qu6diftinonbencdixerunt:quia receptioreicft potcna 
ad rnn:5^ potccia ad rem aliquam eft de genere illtus rei, 
{icut potentia adfubftanctameftquoquo modoinpr^di 
camcntofubi^tantif.ACfimilucrpotentuadquanttuccn) 
6C ad alta pr3cdicamenca,ica poccntia ad uuumquodc^ 
przdicamentum cft in geiiere illius prxdicamcnci, quod 
cft tn 2{ia:dC ideo tfti non bene dixerunt poncndo rece' 
pcionera motus eilc tn prxdicamento pailionis.fiC motii 
Opinio fe/ in ali^s gencnbus. Ali) veroaliterdix(runt.<3Cdixertic 
cunda, przcife,c^ moius eft in genere p3rrioni8,& non in generc 
quaUtatis,necquancitait5,ncc vbnquuvidcbacurcis, cp 
fola qualitas qutcfcenselTec genus,di: fimilKcrfolum ubi 
quicfcens eft vnum genus,&l fimiliier fola quaticas quie^ 
fccns filV cft vni"i gcnus per [e:SC impofribile eil, q> mo^ 
nis flt fpccies quiefccnris, 3C tdeo voluerunt, t^ qualitas 
iiioia,vel fmquamcftmotus,nonfitin genercqualica» 
ti8:nec flmilicer quancua8,^m quam eft mocu8,nec vbi (i 
miliccnviide (m eos, mocus pracctfc eft in generc palTio^ 
Iinpupui nis. SedcocraiftosarguicCommcncaior: quiamcdiii 
magisconuenic cum cxtrcmis, quam vnumcxtremum 
cum alto.motus autcm eft mcdium inter cerminii ad que 
6C potcnciam ad ipfum terminum:& ideo magts cduenic 
cum termtno ad quem efl, qudm potencia ad cermtnum 
conueniat cum ipfo cermino. fed pocentia ad terminii ad 

?uem eft motus eft in iUogenere,in quo eft ipfe tcrmin', 
ocencia enim ad vnumquodq» przdicamencrieft inil^ 
lo gcnere pr3edicamenci,quod cft in aifcu. vc pocencia ad 
Aibftanciam cft quoquomodo u prxdicamciuofubftaa 



Com , 4, 

Optnio pct 
ma. 



Impa^na^ 
Co, 



H 



menu:e^o multo fornus,mocus,q cft mcdium inter po 
tentiam &adum,debcteiTcdegencTeiIIius cermini:qm 
oe medium intcr potcnciam dCaifhim,qux ftint in aliquo 
genere.ncceiTario eft de generea<fhis, q eil compleinen' 
ium:feddtffcrtmagis&minus.Ireenim ad caloremcii 
calor aliquo mo:6: liIV ire ad frigus. Ifta rdnem mtendtc 
Commentacor,vc pacct infpictenti : quamuis non ponac 
cxprciTequzhicfcnpfi. Iftisicaqt opintonibusrcpro^ Opiniotex 
baci8,Commenucor ponit fuafenccnciam,di: dicic,q> mo 
tuspoceftconfydcrari quanrum ad fuam maceriam.vel 
quancum ad fuaformam.Ec pnmo niodo,f.quancuin ad 
fua macena,eft de genere eius ad quod eft motus, f m atlt 
fuam formi,qux ell cratifmuiatio coniunvfu cum cpe eft 
in pdicamcncopaiTionts^A: per hocconcordarcnc verba 
Arift. ScdtniihsverbisCommencaroris func mulc» 
ditliculntcs tiC dubitationes,quai^ declaraciones non in^ 
ueniomultum coes fiiiilc vfc^ nunc.^^na quidcm dubi^' 
tacio eft de co,quod Cdmencacor dtct r,q> receptio rei idi 
eft,quod pocennaad rem:hocviici>vrfalfum.quta,fipo 
tenita ad aliqua rcm clTct receptio illius rei,tuiicoe,quod 
eft m potentia, vel liabet pincntiam ad aliquam rcni.reci 
pcrec illam rem, A: habcrcc reccpcioncm lilius rei, SC hoc 
vf manifefte falfum.nam calcfaifhbtle, anrequam calcfici 
ret,habebat poientiam ad calidiutcm,&: ifi non recipie..' 
batcaIidicaiem,a£filVmatena,dumeftfub formacerrf, 
tubetpocenttamadformainignis,A:tti nondumrecipic. 
ipfam:c]uarcdfc. Aliadubitacioeftdchoc q. dicu,(^ 
poccncia ad aliquid crt m eodcm gcnere cuin ipfo.Cotra, 
potentia materix ad lormam fubftantialem eft ad aligd, 
vt dictt Commcntator in Primo huius.&: ipfa forma fub 
ftaniialis eft tn genere fubftanti(,vt pacet ibidc:ergo ma 
ledicttCommen, Aliadubttacioeftdehoc,quoddicic Com,70» 
Cfimencacor, c)>mocus poceft confyderari duplicicer,f. 
quantum ad fua macena&quantum ad formam.Cotra, 
nullusatftus vreiTecomponcuBexmaterij 8C forma,vt 
capicur Sepnmo Meia.&: in Libro Sex Prmcipioic.quia 
forma t ft fimpliaseiTcncie: forma aiic & ad» func ide:er' 

go nuJlus aifl» eft cdpoficus ex mareria 5<: forma.fed mo- 

iuseftquidaa<5lus,vcpatecpereiu5definicionc poficam iormar 
inTeniohuiu8:ergo&:c. Adpnmura iftoi)t poceftrc Tex.c,6. 
fponderi,()>,cudicic Comencator,<)> rccepno rei eft poce AdptimiU 
ttaadrem,ipfenonacctpictbireceptionempro a(flu reci 
picndi,ficuc acciptebac in obiefcione.fcd pro ipfo recepd 
uo.Iftudauccm rcceptiuuinreiell potcntiaad ipfamre, 
accipicndo pocentiam pro fubicifco potcntc.Eft crgoin' 
cellcv^cus verbo»i!Commencacons,<j>rccepciorci eftpox 
tenciaadrem,i.pnnapiumreceptiuum alicuius eft fubie 
(fium potens illud rcapere, hoc cft manifeftum pcr fc 

Etpcrhocadaliud.cumentradicit Commentator, c^» fecudi» 
potentuadaliquidcftineodem prxdtcamento cumiUo 
iermtno,non accipitibi poteniiampro refpectu.necpro 
qualitaienaturali, inquatmmcdiaiefundat refped»,fcd 
pro fubiccco potente. Iltud autem fubiCifcum pocens eft 
m eodem genere cura adu aliquo modo. Ctrca quod EBe in §di« 
confyderaDdumeft,q>aIiquid inielligitur ctTc in przdi^ camho in* 
caraenco duphcicer.vno modo ficuc pdicabi1e,quodor/- «"'p' du* 
dioaturfecundumfub flCfupra,veIad Iatus,ficuigenu8 pl»'^»»» 
fiCfpeciesdCdillereniia velindiiiiduii:&: hoc modofulv 
icifcum pocens rectpere aliquem aiftum non eft in eodem 
prxdicamento,tn quo eft ille acius:fubtc<ftii enim, quod 
potcft recipere c.iliditaie nott eft in gencre qualitatis ifto 
raodo,vt manifeftum cft. Alio raodo dicitur aliquid gt^ 
nere tanqua principiii illius genens, vt materia &C fbnna 
fubftantialis dicunf ciTc in gcnere fubftanrix:& ifto mo' 
do fubie<flum reccpriuura qualicacis poieft dici eile in ge 
nerequalitaris, fimtlicer aurcm fii:in al/js accidcncibus. 
Conilac cntm,q> fubietfhtm poccns recipere aliquod acci 
dens,eft principiil illius accidiris tanqua maceria in qua, 
6c fic mtelligcn Ju cft di Jtum Comentatons in hocloco. 
Poteftcriamdici,q> poccniiaad aliquematfiu eft inillo 

gencre. 



NuIfaAtw 

coponif ex 
mjteiu 8c 



tnpo 
utqa 



mtii 
mu 



Tfx. e . u. 
Tex.c.si. 

Pot«tiacili 

fccu} achi 
iw. 



vd 

cft 
*a 

liz 



01. 



'ooni. 
Idpo* 



Submcflm 
«D(iigcnc< 
Rdllcrini 

nO BKKUI. 



OoincTi.^. 



Adtettiai, 



Alotusdao 



Q.VAESTIO PHYSr 

gcnerc tn quo cft ille a^fcus , ficut ordinatum in finem t(t 
in iptD fine . Adus enim finis poicncix , vt patet in 
Nono Mecaphyfl . 6C vnus modus cfTcndi iaell cHe in 
fine, vtdiciiur inQuano huius . potenriaergo adaJu 
quideilincodemgcnerecumil]o,<icut ordiiiacum in fu 
nem cltin fuofinc, hoc fpeciahtcr vcrum eft de poten' 
cia,quzcft qualicas ordinaraad ahquiJ rccipicdum.Eft 
camen aduertendum,q>aluermarcna 6C forma funt in 
genere fubftancix,licuc principia,A; alirer fubie/tum po 
tens reapere aliquod accidcns eft in gcnere illius acciden 
tts,canquam pnncipium.na materta dC forma funt in pr( 
dicamemo rubftannx tanquamprincipia,qux funtpat' 
les clTentiaies fubftantix compo(i(x,fcd fubieiftum non 
cftparseircuttalisipfiusaccidcnctSjfcd folu eft materia, 
in quaconnderandum etum diligcn(er,c]« quamui* Co' 
incntatorarguatmotum,quieftforma fluenseftc ingC' 
oeretcrminiaJquem per iiocq> fubiciitum potens reci^ 
pereipfum tcrmuium cft inilio gcnere,v( expontum eft: 
ramcn alttcripfum fubteclum potens eftiniUo genere,et 
alicer motus ipfc.Subie<rcum cnim,quod poteft reciperc 
ccrminum mtKus liceftujitlogcnere.ficucinquoeftmo 
lus canquamprincipiumquodeftinaiio gcnere tanqua 
prxdicabtlc pn fc ordinacum in illo genere,vc c;^acti^ 
bilc,puca iigna vcl lapig eft per fe in Prxdicamenco fub^ 
ftanciztanquamfpectcsautgenus-.fcdtpfa forma fluens 
noncftpcrfeinaliquogcncrcalioabillo, inquo eftter^ 
imnuB mocus, vt caliduas flucns,ipfa non cil pcr fc in ali^ 
quogcncre alio qi qualiratis,immocftquoddam fuppo^ 
iltum caltditaits,rimth(er autem 6i in aii)s fuo modo.ca^' 
liditag entm fluens ,qux prxcedit tcrminum calela(fli(v 
nts,non dilfcrt ^ caliditacc qux ccrminac motum , ntfi ll> 
cuc mtnus pcrrcfrum Si magts per(e<fcum , vt nngtt hiC 
GommcntatordCTcrtio huius. 

Ad aliam dubicacionc dtco^dcut mihi vtdetur , qu^ 
noncft in(en(ioCommentacons,q> motus poftit confi' 
dcrari quautum ad fuam formam, vel quancum ad fuam 
maceriain.p^o tanto,c{i ipfe motus (it quoddam ens vnii 
compofltumcx iiiisduobusprinctptispcrfe,fedinreIligj 
tur hoc nomen motus {ignificat lUa duo xquiuoce vel 
analogtce,quorum vnum cft ficuc matcria,vel ad modii 
materix quoquo modo,f.forma,qux fluit , 6C alterii ad 
modumformx,CAuxus(ormx.r>icitur autem ifte fiu/- 
xusfehabcre ad modumformxrcfpctfiu formx flueru 
ciSjSCillaformaad modummacerix : quialicuchxcfor^ 
fnafubftantialis nunquam ^tcftclTc fine maceria,& ca-' 
(nch(cmaceria potclc clTc hne hac formatndtuiduali,(io 
fluxus (ormx nuncjuam cft flne illa forma,fed (orma, 
qux eft fluens,po(clt clTc line fluxu.vtconuenittcrmtna 
lo motiL,cum cntm termtnatus cft motus cciTauit fluxus: 
6C tamen remanct forma,qux fuit fluens , icd cuiut vna 
pars (uit gcncrata poft aliam panem. Diccrem ergo, fal'' 
Uomciioriiudicio,q),cumdiftinguiturde motu,(y p6c 
accipiquantumad fuam marenam,ve] quantum adfua 
fbrmam,ifta diftincTtioiioneft totius clTcntialis in fua« 
partcs circndales, fed eft diftintftio vocts in (igniiicata; 

3uonmi vnum cO ad modum materix , & aliud ad mo^ 
um formx ratione prxdic'ta:& (oric ifta eft diftincftio 
in figiuficata analogtce importata.Si quts autem quxrat 
dc quoiftorum perprius dictcur motu9,forte dtcenduin 
eft,q> f m £amo(icacem &C tmpoficionem motus pcr priua 
dicu fluxil continuu,& fm veriiaccm ct naiuram rri per 
prius dicicur de (orma,qux fluic . Sed racio huius poteft 
e{rc,quu ^m impofldoncm 6C confuecudinem nome pcr 
prius diciturdeillo,quod eftnobis notius,modo,ifte Au 
xus eftaliquomodonobisnotiorqp ipfa (orma,falcein 
quancum ad fuam differenciam i termtno ad quem . no^ 
tius cnim eft ci> fluxus dtffert d termino ad qucm , qi for»' 
tna fluens:quia cernl cft,cf fluxus dcficit adueniente ter^ 
snmoad quem.Seddubtumcft,vtrum(orma flucns re^ 
fnanea(,& fic fluxiis (ormx nocior eft , falrcm quancum 
ad tcrminum ad qucm,q^ &i forma.proptcr quod noroe 



CORVM 



IIII» 



77 



Fof jIc mo 
tui confide 



B 



moius,quod impofltum fuitalicui,tanquamdifirerentij 
terminoadqucm,pcrpriu8impoilcu (uicriuxui (ormx. 
fcdi>m nacuram reicfte conuerfo,f.q> iorma, qux fluic, 
perpriuscftmotus:quiafmordincmna(urx rei nomcn 
pnus debe(ur ei,quod cft veriusens & perfec^ius intcr fi 
gni6caratliiusnominis,vchabec viderifupQuiiitoMe 
taphyfi.fcd ipfa (orma eft venorts dC pcrfcctioris enti(a<' 
tisq^ (it fluxus(omix:fluxuscnimeitquid fuccclTiuum, 
6L ipfa (orma eft res permancns: vel falcem non eft ciTeiv 
tialiccrquid fucceiTiuum.quaredi^c. liftautem vlceri' 
in(cliigcndum,q>formaleipfiusmocus,quodeft trafmu ^^^^^ ^ 
tatioconiunAa cumtempore,poteftconftderariquantu " "^" * 
adduo,f.quantumadipfam tranfmutationem,& quati^ 
tumadtempusipfum,cumquo eftconiuncfia.&quaiv 
tum ad primum,cre()o c]> eft tn genere paflionis.nam hu/ 
iufmoditranfmutario^quxeftconiuncla cum temporc, 
nthil eft aliud quam recepcio perfeiflionis in ipfo mobili, 
(icutetiam tranfmurarieftrectpcrealtquam pcrfciftione 
vclaiftum:A^huiufmodi recepcio cft (ormalirer paflto. 
vndedC vircuspafftuadiciturvircus recepiiua fm onv 
nc8,S£ ficintellexic Commencacor,q> morus t'm fu3 tocr 
mam eft in genere pafftonis . fcd , li confiderctur c^uan.' 
tum ad ipfum tempus.cut coniun<fta eft recepito , ttc eft 
tn genereauantitatis:S^ huiufmodi tcmpus non puto cf' 
fealtud niii fluxum continuum,quo ipfum mobtle didt 
fluere de vno ad aliud conrinuc,fed ^m aiiamd^ aliam ra 
nonem vocetur tempus 6C mocus, vt vifum fuit in Qiiar 
rohuius.Quarcautemtranfmutatio ipfacum temporc 
coniuncfla iic pafTio,hoc poceft probari.quia iUud eft paf 
/io,froquodaliquiddenominacurpatiens: fed fccildum 
huiufmodi cranfmurationem fubie<fti denominarur pa^ 
tiens,fci]icet tranfmurata,vt vtfum eft : quitre f>Cc . Hxc 
igiturfintaggrcgatadeiflodubiodifficiiijiSCdc verbis 
Commcntacoris,qux mulcis funt obfcura,dC a paucu dc 
clarata,vel nullis.quarc 6Cc. 

\ Secundumrubflantiamautcmnoncd mo' 
tus,proptcrca,9» nullum cnuum cft.fubftana g 
contranum. 

C3.VAESTI0 IIII. 
An tn Siib^antta fit contrdmtds, 

Vxritur hic,Vtriftn tn fubfbmttantcoiv 
t rarieca8,& hoc cft quf rere, vtrum vna fub 
ftanrtaltcconrrariaalteri fubftanox. Ar 
guuurprimo,cjtfic.Quia a<ftiuumd:pafn<> 
uum funt cont raria,Primo de Generarionc, 
dC in de Senfu 6C Senfaro^fcd vna fubfbintia eft aiftiua,et 
alia pafliua.vt mantfeftum ciV.ignis cDim cft atftiuus , 6C 
aia aliaelemcntafuntpafliuarefpeiftuipfius. quare 6Cc. 

Item,omnc,quodcorrumpitur habetconrrarium,Pri 
mo Cali: fed aliqux fubfbinrix corrumpuntur,vt natu^ 
j. rales fubftantix.vt patct cx Primo de Gcncratione. qua 
" rc &c. Itcm,in vnoquoqi generc eft vna prima coiv 
trarie(as,vthabeturinPrimohuius,5C Dcamo Meta. 
fedfubftantiaeftvnumgenus,vtpatetin Prxdicamen' 
ris.ergo flfc. Item,principia funt contraria, vt patct in 
Pnmo huius;fcd principta funt fubllanrix, vt patet ibt' 
dem.quared^c. I(em,contrarictasefleJtuum ^ndeiur 
arguerccontrarietatcmcaufarum:fedeffec'(usrubftacia' 
rumfuntcontrarr),f.qualita(esa<fliu( 3C palTiux,v[ caU 
ditas 6C ^'giditas.quarc 6Cc. Iccm,ignis,aqua func c&^ 
traria,fccundo dcGeneratione;fedifta funi fubftranciz, 
vt manifeibim efl. Item,omnis forma reapicns niax 
gitSCmious habet contrarium: hzc vidctur haberi in 
Quintohuius.vbi dicit Arift.c}>magis dfminus cft cx 
pcrmifhonecontrari): fed aliqu; fubilantix reapiTit ma 
gi$dCminus,f.form{fubflantiales elemefttorum, fecun^ 
dumComentatorc in TertioCceli A: Mundi.quared^c. 
OPPOsiTVM arguitur au>florttate Anfto.tn ifto ca 



Tex, cio. 




Tex.c.fO. 
Tex.cso. 



Tex.e,if. 

Tcx. c.«z» 
Tex.c.s4« 

Tex, C.XS. 



CSeai, ij» 



piiulofiC tn Prgdicamcno"», 



De 



QVAESTIO 



irir. 



Cdin2,iO 



T<x,c.((» 



Tex,c,i44 



Com? . 4« 
Concnni 
hnc iiiiSbt 



rcfubie<fhimvnum& idcmfm a>rti3,hocpoteft dc;la/ 
ran,qutarertumci>,q>con(rariav(>irit habcrc fubtciftri 
vnum & idem:ergo proprijfTime contrana dcbcnt habe 

DE quxflione eft intclligcdum,q> llcut narrac C6 rc fubictfcum propri^lTime vnum 5: idcm.vjuod ni» clTcc 
mentator Alexandcr pofuit,c}) fubllantia compo nifi cfTec vnum 5: idcm f m aiTcum.Ec pcr conlimilem ra 

r. L-i tL- tt'/:- cioneinpoiTet probari,q.adfubftantianinon cft mocut 

propriiirimcdidus,lubquofubiC(fcummancc idcm iio^ 
mine dC diftinitione.tpia conftac,q> motus requiric fub^ 
icclura vnum 6i idem fub vtroc^ ccrmino:crgo mocus 
pri}fttme di<Sus requtnt fubictflum venlTioie vnum , 3C 
idcin cft illud,quod cft vnum Sm vnam lormam SC aifcu 
indiuidualem.fubicvfiumcnimvnumpriuaciucncutma 
tcria pnma,non cft propriifTime vnum^Hcut ncc eft pro 
priillimc cns, vt patet in Secuiido de Antma: ergo mot» 
.pprijlTime didus rcqutric fubm vnn ac"tu indiuidualc.Ec 
c6ftjf,q>fubm trafmuiationis fubalis,i.trafmutatibnu, 
qii* rft ad forma fubftSualcm.vel ad cius priuatioDcm, 
non eft ens actu,d^ vnum fimpliciter,quare •dCc.Non ta 
mcn ncgandum eft propter hoc,(}> ad fubftantiam n6 fic 
mocuslargefumendo mocum,pro quacunc^ cranfmuia 
uonefucceiTiua6Ccontinua,vtdi<ftum fuii prius. Sc 
cundo dicit Commentator q> ipfc fubftanti; bcne funt fl 
btjnui(^ccontrari{lmfuasqualitatcs:&:dicit,()> ipfeeraC 
Ic(usinhoc,f.q>occurnrfibidicercfm iftam diftintflioi^ ' " * 
ncm.C^od aurem fubftautix finc cotranz Sm fuas qua 
litates,hoc ipfe non probar,quia fatis tft manifcfti*i,quta 
conftatq.igniscftcaiidusai: ficcus.A aquaeft frigidaec 
humida^&aercftcalidus&humidus^flttcrrafn^ida^cc 
ficca,& fic inier iftas fubftantias fimpliccs eft con:rarie ' 
tas f m fuas vlttmas qualitatcs,ficut tnter cxtrema , fub^ 
fiantiz autcm iniftzfunt contranffmfua quaiitatcs.fl 
eut mcdia funt cotrana mcdiis, vt ipfe dcKCt 1 1'rimo Coe 
li^LMundi. NorandumcftfmCOmctatorcmhic, Come. lo 
qualiiatesiftf tangibiles.fmquaseltmcnta habcnt con Qjulicatcs 
uarietatem,nonfunt formz fubftantialcs clcmetorum: 
quia impolTibilc cft.vt aliquid fit in vno de vno ptzdu ,'"bairt 
camento,&C in alio de alio. cu m igicur calor fic i n homine c lcmcio^, 
de prxdicamcto qualicacis,impoiTibilc cft ()> in ipfo igiic 
fit de pdicamcnio fubftjtix,formaaiit fubflitulis ignis 
cft fubrtantia.&idcoipolTibiIceft,q>caIorfiifoima fub 
ftaiiiialis ignis.Vcrum(ainccft,q.ipfecalorcftpropin^ 
quusrubfbncixignis.cft cnim accidcns propric confe^' 
qucns formam fubftaniialccius: & dico calor in fuinino, 
Et idco accipitur loco differenciz ignis, in miftis auccm 
cftrcmociusafubftantia,vcdicic Comccacor, Si quis 
auccmcenerccopinioncm Alcxadri,f.q> fubftanci{ funt Nota, 
contrartz f m formas fubftantix,dico,qux funt clemen.' 
u,f.ignis,aqua acr,a: cerra.Fortc non clTct magnum in^ 
conucnicns.quiaii^zformz funt maximcdiftantcs ad^ 
inuiccm ineodcm gcncre & tn fuhicvlo aliquo modo ea» 
dem.f.in ma[eria,licet non in fubicffto eodcm f m a^ftum; 
^ . fiicuinhociftzformzcomifcenturadinuiccm refraftae 

ktratio. EtidcoaliterdicitConmjcntatorS: vidctur fliremifrzfmCommcntatorcm.quodnonvidctur cd»' 
intelligeie talcm diftinc!lioncm,(]> fubftantix pofTunt pctcrenifi concrari^saliquomodo. Verumcameucft.(k 



CO NCL VS I O. 
SobftantiK Cccundum rc.non funcinutccm conirariz, 
3C ficfrcundum qujlitJlricotitrsnzfunt 
E quxftioneeft iniclligrdum,()>ficut narrac 06 
mentator AIexandcrpofuic,c]> fubllantia compo 
fica non habcc cdcranum propricdil pnmo,&I fic 
aitcll^it Anfto. hic.fed fubftancia fimplex, qux cft for^ 
Oia,benehabctcontrarium,d«:fic imcllcxit Arift.in 
mo huius dc Cencrattone. Scd hoc non videtur placere 
Commcniatori,quiafmhocratio Anft.nd probarct ni 
fiq ad fubftaniiamcompofit;imnonfiimotus,fcdnon 
probarct cf ad fimpliccm fubftantiam non fit motuSjdt' 
co quz cft forma,5i: fic ratio Arifto.no cfTct vris,fcd for 
tc hoc concedcrec Alexander. Alii dicunc ali(cr,& di^ 
cunc,(]> in fubftancia pcr fc non eft concrarictai,quod fic 
probant.Siinfubftaiiitacn'etcontrarictas,tric ad fubfta 
tiam clTct matut:iftam confcqueniiam fupponut.fcd c5 
fcqucnscft incoaucniens,vc accipiunc pro mantfefto ab 
Anfto.io Iitcra.Scd iftud non placcc Comrocncaton i^^ 
tumad iftamratto(Km:quiilicct bcnc fcqucrecur, (]>,fi 
infubftanciandcftcontrarictas,c]>incavelad cam non 
fit motus:tamcii nonfequicur,<b,fifubftancizeftcocra^ 
neras,c]> ad eam fic moius,imo (dicic Comcntacor,qi quo 
snodocu(|< fubftanciz pvoficz fuerinc contrariz ,no fequi 
turvcincisfitmotus:qiTi,fiponunturcontrarizfm for^ 
■aas,noncn'tia cumocuscquufubic^fhimcarumcft cns 
tn poccncta.Et ficiTent contrariz f m vcrun(]i,i.f m mate 
namA:f(nformam,noncntin cis tranfmutatio ncdum 
inotus.Et h(K vlcimum fic apparec,quia, cum incer aiu 
quaeft tranfmutactb,oporccc q. habeanc vnum fubie(f)u 
c6c,quod extftens fub vno fit in potcncia ad aliud.modo 
flfubftantizfuntcontranz fm formas,i^ f m matcrus, 
nullum ent vnum fubie>ftum coc,quia vnum contrario^ 
rum non cft fubicifcum alcerius.nec rccipic ipfum,vc ma 
nifcftum eft pcr (c.dC propccr hoc dicic Ariilo.in Prtmo 
huiu6,()>difcordianon conducic concordiaro , nec facic | 
aIiquidcxea.quared(:c.Et propcer hoc aliqui dicuncdC 
probabiIiccr,()> infubftaniianoneftc6trarietas,quiac5 
tranctasell maxiinadiftantia,vt habct in Decimo Mc' 
taphy.fcdinfubftantijsnoncfimaxima diftantu: quia 
inaximadiftantianoncftnifircrpe(ftumaioris 6C mino^ 
ns diftaniiz.modo,in fubftantiis no eft mator 3C minor 
diftantia,falcem in eadcm fpecie,quia fubibincia iion rcct 
pic magis 8C minus, vt fupponunt.Scd hzc ratio non eft 
firma:quuCommcntator vult,()> formx clcmcntorum 
bene rccipiunt magisd^ minus.Et fortc maxtma diftan^ 
tia,quz pertinec ad concrariccatcm proprtc diiftam , non 
cxigic maiorcm &i mioorcin diftanciain in cadcm fpccic, 
fcd tn diucrfis fpcciebus:iia form a magts 6C minus di^ 
ftansab vnocxtremorumfic diuerfarum fpccicrum,5C 
boc txne eft in fubftanctjs.nam forma aeris minus diftac 
i forma igms qt forma aquz,&: fic de ali)s:quarc non va 



confideraridupliciter.Vnomodofmfc,alio modo fm 
rarumqualitatcs:di:primom6dictt,(]> fubftantiz noit 
(unt con(ranx,f.pcrfeipfas,&loqui[ur de contrarietatc 
proprijiTimcdic'ta,quxtft rcpugnaniiaduarum forma' 
nim poiitat um fub eodcm gcncrc cxiilf tium,&: in codc 
fubicAo viciifim exiftcrc potcniium.talicnim c6crane^ 
tace non funt fubftantix fibi)nuiccm contrariz per fe. 
Scd hoc ipfe no multu probar , 6C fortc rario eft ad hoc, 
quia talia contraria debcnc fibijnuiccm fuccederein fub 
ie(fio vno & eodcm f m u(5tum:hoc autcm repugnac fub' 
ftantiis. conilatcnun,(]> formx fubftantiales clementO' 
rum,dequibuBmagis videtur,non fuccedunc fibt)nuicc 
in fubtC(4o vDodCeodem Sm a(flum:quta fubiciftum cu^ 
iuslibct formaeiAibftancialis primum 6C principalicer,fe 
cundum quod cft fubiecluin,non eft eni a<flu, fcd ens in 
pocencu,vcdocctCommccatorinSccundo de Anima. 
Quod autcm contraha propr^flmic ditfu dcbeai» habc^ 



tft.(f 

non polTunt clTcita propnc conccarix , ficuc qualicates, 
quianonhabcntfubicclumita propric vnum di^idem, 
eciam,quiaconcrariaproprfiiTfmcfunc a>ftiua imcdiace: 
modo,iftx formxiionagunclmcdiacc.non cnim agunc 
nifi prxcedcncibus aclioibus fuarum qualicacum aliquo 
modo f m c6em do<ftrinam.& idco non funt ita vcrf c6- 
tranx ficut qualiraccs primz tangibilcs.Quod tame nul 
lo modo fintconcranz noii vidco cfTc demonicratti . tc 
fi dicatur,c]> rario Artflotclis aiTumic ipfas non elTc con* 
trariasjpoiiecdici fmC6mcntatorem,(j,ilIaratioeftfa/' 
inofa foliiji.probabtlts 6C non demonflra(tua.cuius eriS 
fignumeft,quia noii vidcturvlV vcrum,(^motus nullo 
modo fit ad illud,quod non habct contranum,quia mo^ 
tus ctrcularis eft veriiTimus motus,vt patet i (3(fcauo hu 
iu8,&camcnnoneftadconcrariumpropric,vce(iam di Tcx.c n 
cicurinO(ftauohunts.EtidcoiIlararioAriftoiclis, qui * * * 
probat ad fubftantiajn uon ciTc rootum pcr hoc, (]> in ca 

noa 



r 



Q.VAESTIO 



PHYSI CORVM 



78 



TCX.C7I* noneftcontraneRn,nonvidenirdciiionftratiua fimplu ^ fm fuasenciuias,faltero vcriflima contrarietate. Ad 



OlMd»». 



citer,rcdratio,quamfupenusinduxn eft demoftratiua, 
vt didt Commentator. Sed aliqui obijcifit c6tra Ale 
xandru,quiaArift.dicitindeSenlu& Senfato,q> ignis 
no agit neqi paiiiur fm cf igms,ncqt aqua fcdVn q> aqua, 
fed iiiquancum liabcnt contranctaf em adinuicem : ergo 
vuli apeite,q> igms fccunduro q> tgnis.non contrarutur 
■qux.fecunduni q« aqua,neqi econucrfo.modo , il ignii 
efleicontranusaqui icciidii fuamfottnani,6(: econutrx 
fo,tunc ifta eifent contrana fecundu (p hmouquod enim 
debetuf alicuiperfuamformamdcbeiurci fcdm q, hu^ 
iufmodt,vt patct in Primo Poftcnorfi. Ad lioc relp5' 
det AJexander multum fubtiliter.vt mihi videtur, 6C di 
at,(f quamui& concedcretut ,q> ignis contrariarct aqua 
per (uam formam,tii adhuc non fequuur,()> contrariciur 
cif m ignis.id eft per fe 6C primoomnino.cji ignis noa 
folum includit in fua fubftStia ipfani formam cius, qu*' 
cunq» fit illa,fed etiam materiam,flC fimiJiiet aqua :nunc 
autero ipfa maieria nulli eft contraria . 6C ideo ignis.f ni 
q>ignts,i.fm fe totum,noneftcomrarius aqux.fm fe to 
uim.nec ^ conuerfo.vt manifeftum eftperfc, dC ideo no 
valctobieiftio.Vtrtl autero Alcxandcr inteUexent qua 
litate»pnmaselTeformasfubftantialcselcmentorum,de 
hoceftalibi pCTfcnitandum.f.luperLibrumde Senfuet 
Senfato,CapitulodeSapore, coiter enim attribuiture» 
quod fic.Sedego non credo,quod iftavnqujfueritetus 
intentio,nec habet ex vet bis eius ibi,nec aiibi. ipfc enim 
fubcondinoncloqucnsdicitfic,fiigitur aquicire cftin 
frigiditaie,dC clTeignisincaliditate,quare non contrari» 
ignis aquf Pm q> ignis dCc.quafi dicat, fi ponatur , q) f 
gtditas fit forma fubftantialis dans elTe ipfi aquf.d: calu 
ditas fit forma fubftantialis dans elTe igni.quare no erut 
l(bfibtContranafmquodhm5i,nunqi lii^folute alTe 
rit,qu6d ita fit,vt mamfeftum eft infpictcti.Et in hacex^ 
C»""» no pofitioiie Alexandnlftusfuitmulium. Vereciidum.n. 



Tex.c , 10. 



kintulu li 



aliam poteft neg;arimaiar, luinenenim rccipit inagis6C 
minus,vt manifcftumeft,5:tamennonhabe: cotranii 
propnc di<fium,fcd pnuatiue oppofitum,f.iencbram, vc 
dicuurinSccundodeAnima.Et,cum dicitur« q>magis Tex, C70, 
fCminus proucnit ex penniftionecontrarii,vcrunicft in 
habentibuscoiranum.fcdnuncft vniuerfaliicr verumt 
immo magit 6i minus poteft eiTc cx maiort vcl roinori 
dirpofiitonefubieJti ad talcm qualitatcm vel formam, 
vei ex maion aut mtnoti virtuic agcntis , vel ex aliqua 
alia caufa.ideo&c. 

Neq? ia fD cli in ad aliquiJ.contingit cnim al 
teromutantcvcrumcilcaltcfum nihd mutas, 
quarcftnaccidcnsmotus horum cft.Kc. 

Q.VAESTIO V. 
An dlicm ddttenut aliqnii tclatio nulU in 
g ipfo faHd trdnfmutatixinet 

Onfcqucnterquxritur.Vtrum rclatto pof.» 
fit attribuialicuidcnouo nuUa tranfmuia' 
tione fatfta in ipfo. Arguitur primo q> nd. 
Quia ficut cft de qualitaie , fic vidctur elTe 
derelatione per conuenientem firo:liiudi' 
nem:fcdqualitasnonpotcftattribui alicui de nouo nid 
aliquatranfmutaciofaifufitinipfo, vt manifeftum eft, 
eComnesconcedunt^ergoAlc. Ite,nulliicns realcpOc 
attribuialicuinulIatrarmutationcinipfofa<fta:in lioc.iu 
vidcnturdifrerrccntia racionisdil entia rcalia,quta cntta 
racionis,fctlicct coccptusintcUc Jtus polTunc attribuiali-' 
quibusnullatrafmutationefaLtainipfisjVt lapis poictl: 
elTe Itclletftus nuUa ttafinutationc faifca in ipfo lapide.fcd 
cntiarealia non vidciicur dc nouo arcribui aliquibus,ni' 
fifiantaliqux tranfmutacionesinipfis.Kclaiio aucc eft 
cnsrealcprxteranunamhumana,^ daio,q> nuUus ho' 



*ft tancoFhtlofopho.acficfubtili.ficut fuif Alcxander, C momteIligeret,adhucvnushomoelTcipaieraltenus,aC 



attntuerctalcmerroremmanifeftum.quod qualias fic 
fubftancia.hxc eniin propofitio eft imediata,nulla quali 
cas eft fubfhintia.vt patet ex Pnmo Poftcfed omms ca^ 
Iiditaseftqualitas,vtmam(cftucft:ergo nulla caliditas 
«ft fubftantu.Sed omnis forma fubftanttalts eft fubftan 
tta, vt manifcftum elt f m Anftotclcm in multis locis:er^ 

tonullaformafubftatitialis eftcaltditas.nec i conuerfo. 
: firoiliter dico de frigidicate in aliis.Quod autem iftam 
raiioncm ignoraucric Alexander noncrcdo.-quauis qua 
flomnesloquentesdeiftamateria vfque nunc dixertnc 
iftam fuilTc cius opinioncm.fcd non plusde hoc. Noca 
dumautemvltenus,quodcontrarietas aliquando acci' 
piatur comrouniier pro oppofitione,qux eit inier pnua 
tionem&: habitum,5:prooppofitione,quf eftmter ma 
gis perfeclum 6C minus perfe<aum,& fic bene eft cotra^ 
xietas inter fubftaniias 3C intcrprindpu fubllamiarum. 



alteriusfilius^SinonpolTeteirepater.nifi fm paternitar 
tem.fimtliterauteroetinali)sroultis.quare 6Cc, Itctn, 
omne quod aliter fe habet nunc tjp prius,vidciur efle traf 
mucatum,hxcvidetur manilcftainSextohuius.fed oro 
neillud,quodnuncreferturaliquarelaiionerealiS(: pn' Xejce»»?» 
non rctercbatur fe liabet aliter nunc qi prius : fi enim pc^ 
nitus& codcm modo fe haberct nunc , vt pnus , cuiK fl' 
cutpriusnoneratrelaium.ficnuncnon eft tclatam . 6C 
ficciTet rclaiumdCnonelTccrelatum fimuhquod cftitiv 
poftibilcquare 6Cc. 

orPosiTVM arguit auiSoriiate Arift.inifto Qutn 
to probat entm ad relacionem noiicftmotusper hoc, 
q> aliquid refertur ad alccruro,ad quod prius no rcfcreba 
tur,reiertur dico ipfo non mucato,lcd mutato aliquo al^ 
tcro,& hocdicithisvcrbis.Conttngitenim altcto inu' 
tantc vetumclTcalterum nihilmutans.Et confirnutur 
rattofic fecundumcxpofitores,inquocun<5 genereeft 



Tcx.c.io. 



abfquerius mutarione: fed concingit verum ciTe aliquid 
dicirdaciucad alcerum alccro(nucaco,ipfo camcu uon 
mutacotquare 6Cc 

C O N C L V S 10. 
RelJtio mlii nalli.Canquam fubiedo adarnirepoteft, nulla la 
ipfofjda mutatioiir.unquam trrminoautrmfic. 



-vtpaiuicinPrimo huius. , .j.v-..-.....v«,->,. >-—i- — oy 

Tt Dprimamrationempo<eftdici,qu6dbeneconnn>- *^ motus nihil lUius generts uiuenitur in aliquo de nouo 
./\.gi£fubftantiaselTccotrariasfmfuasqualitates,no " 
autemfccundiifeipfasprimo. Similiteradaliam.fuffp 
cit enim ad hoc, vt fubftantia fit corruptibilu , quod ha^ 
l>eat contrarium fm fuas difpofiiioncs proprias.f.fecun' 
«iumfuasnaturalcs qualitaccs.quasrcquint in inateria. 

Adaltam.beneconcludit q)intcrfubftantias eftcon.- 
rrarietas,qux cft oppofiiio inter magis perfcvlum 6C mi 
nus perfcAum. Ad aliam poteft dici , cf pnncipia fub 
ilanttx per fc,5i: pnndpu funt fubftantix, fed pnncipiu 
Tubftantix per accidcns 6C difpofiriuuro , non oportet 
flc fubftantia.Priuatioautem eftpnnapium fubftanttx 
«jon per fe dC primo,f«d folum difpofiiiuum.vel per acd' 
dcns aliquo ro6,vt oftcnfum fuit in Primo huius. Ad 
al •' ud poteft did,<^ ad contrarietatem effetTtuum non rc 
c] uiricur contiarictas caufat um,fed fufficit cf fint diuetfx 
SC diipcr2ix,6c{\ce(ihic. Ad alia patct ex dictu, ignis 
^ iin cC aqua f uoc coiurana fm btu qualicaics , fcd non 



D 



E quiftione cft intclligendum,flcut comromuni Tex.e.so. 
terdicitur.&accipiturcxQuinio Mctaphy.<j> KfLjtio efl 
dupIcxeftrclatio.Quidameniroeftrelatio rea, dupJex, 



Its, 6C quxdatn cft relatio fm rationcm, feu intelleifium. 
Relatioquidem rcalis cftiUa,quf habetelTe exttaanima 
prxteroperacionemnoftniiicclIcLlus.vt patcrnitasft: fl 
liatio,&alixhuiufmodircIaciotiesmulcj.Relacio quide 
ractonis eft,qux non habet elTe extra animam atflu , fed 
habete<repcracluminteUc^u« noftri,ficut cSmunirer 
cxemplificaturdeidcutitate,quaaliquid didturidem (L' 
bqpfiulla CQim idcncttat oon poccft clfe rdacio rcalis,C 



laeiitiUJ , 
quJ libi ati 
quid idcm 
dr.crt rcUi 
nonisMUO 



RrJ.itiuadi 
ucrfiinode 
telctuntut 



Tcx«c.io* 



Kero iVttii 
tiui( alicui 
duplicitcr. 



Trlfmuw f 
tto cll du» 
plex. 



QVAESTIO QV 

qinc fit ottra anlmam realiter differens a fuo fundamen^ 
fo.Nam.fiidentttas.quaSor.eftidem fibiipfi.clTet rela^ 
tio realis differcns ellcntialiter 6C realiter a fubliantta So 
cracis,prxtcromnemaiflumintellc«ftus,tuccnet procef^ 
fusin tnfiuitilincntibusairtuexiftcntibus extra ammS: 
quodreputatunmpoffibile.Probocofequeiitum, quia, 
fi Jla idenntas eft rela tto realis pratter animam.cii van> 
quodcp fit idcm fibi)pfi,necefl'e cnt q> ipfa idctitas fir ea^ 
demfihiipfi6^p idetitatemtea]em,&iJla fimilitcr ide^ 
tttas eft cadem fibiipfi pcr aliam idctitatem,5i fic in infi 
nitum.noncnimcftaliquaratio.quarealiquarcs fit ea^ 
dem fibtjpfi per tdetitatem rcaliicr & no alia. quare 6ic. 
idccicas ergo,qua aliquid dicitur idcm fibijpfi rm comu^ 
nem doArinam.non eft rclacio rcalis cxiftcns aiflu extra 
animam & realicer diuerfa i fuo fundamento.fcd eft rcla 
tiofmincellc<fhim.NamintclIe<Suspoteftintelligcre ali 
quid non clife diucrfum i fctpfo,& fic viitur vno vc duo 
bus.inquantum incelligit ipfum vc non diucrfum ,6C\t 
illud a quo non cft diucrfum,5C fic conftituic relacioncm 
idctitatis.Vtrumautemhocfitomnmoverum.f.c^idc' 
ttcas,quarescxtraanunaincxiftens,nulIo modo (itres 
extraaniinam.bona fpcculatioeft,fed ad prxfens no du 
co derermtnando,fcd narrando. Vltcnus pracintcllige 
dum cft,cji relatiua diucrfa diuerfimode refcruntur adin^ 
iiiccm.Quxdam cnim referuntur pcrdiucrfas rclationes 
exiftentesineis,itaq»tnfubftantiavcriu(qp cxcremi fun 
datur rclatto. vt patcr Ot filius.dominus fcruus^duplfi 
& dimidium, 5C multa talia.C^xdam vcro rdcrunf no 
pcr diuerfas relationes exiftentes in eis.tta q> rdacio non 
fundaturinfubftanciavtnufquccxrrcmi.fcdin vno cx^ 
trcniorum,&aliudexiremorumnonrefcrtur ad aJterfi, 
nifi quia altcrum refert ur ad ipfum.ficuc docet Anfto.in 
QuiiitoMetapliy;.deinteIlc/lu3Cincelligibili,6C fimilu 
terdcfenfuSC fenribili.fenfibilccnimaftu fcnlaium non 
refcrturadfcnfumaiftufcntientcmjnifiquta fenfus 
fcntiens rcff rturad fcni'atum,5(: fic fcnfatio.qua fenfibilc 
diciturfcnfatum.noeftaliaafcnfatione.qua fcnfus aclu 
fcnnens dicitur.o^ illafenfatioeft in fcnfu fubicftiuc, no 
auccm mfeulibiliextraammam.fic relatio,qua fenfaiu 
dicitur ad fenticns non eft alia i relaaone.qua fcnfus dici 
tur ad fenfatum,& eft m ipfo fenfu fubiecftiuc non autem 
infenfibili,*: hancputocireintentionfm Anft.m Qum 
toMctaphy.capitulodead aliquid. 

Vlierius confiderandum cft q> rclatio poteft attnbui 
altcui duplicitcr.vno modo cantp fubie^lo^aliomodo ta 
quam termino non canquam fubicJlo.S: iioccft rattona 
bile,quiaipfareIatioeftrefpe<rtus quida ad aliud , vt ad 
terminum.ac ideo hoc habet fpccule mier accidentta.q. 
poiricatcnisuialicuitanquani termino,quod noneft ei" 
fubiectum. Item,intelligenJumeft,q.duplexcft tranf 
mutatio.Quxdam eft tranfmutacio propne diAa,f.traf' 
mutatio diuilibilis 6i fuccefliua.alia eft tranfmutario in^ 
dtuifibihs & inftant anea,a: ifta dicitur improprie dtcta, 
Vt habetur in Sexto huiui. 

Tunc dicunt aliqui ad quf ftionem,q> nulla relatio rea 
lis poteft attribui alicui de nouo nifi aliqua tranfmutatio 
farta fit in ipfo,faltem tranfmutacio mdiuifibilis. Sccuiv 
dodic,vtquodbenepoteft attribut rclatio rcalis alicui 
denouofinctranfmutationepropricdiila & fuccefriua. 

Pnmum probant ratione pnus inducta.quia omne, 
quod fe habet nunc alitcr tp prius eft tranfmutatum:hoc 
cft pcr fc manffeftum.fed •■mc.cui nunc at tnbuitur alu 
quarelatiodcnouo&nonpnus.aluerfe habct nunc Cjf 
prius,<iuiadcturqu6domninoeodemmodo fe haberct 
nunc vt prius.et nullo modo aliter.tunc ficut prius fe n6 
habebat ad aliud.fic nunc non fe habcc ad ahud,3i: fic fi^ 
cuc prius non attiibuebat ei relatio,fic nunc non attnbui 
tur ci relatio.quarc ftCc. Tunc oftcditur fecundu.quia, 
fi Sor.nuiiccftalbitsSiofaigeneraturaliquisalbuK.tuc 
Sor.erit fimiIisillialbo,cum pruis noeiret fimilts,6(: nul 
Ja vuatraaIinu(atio,(;fuccciBiu£a<ru ciliQSocxa(c«C5 



INTI 



VI. 



■£ ftat auiem<]>nmtlirudo eft quxdamrelatio.qture SCc, 
Scd illud non vidnur fufficcre ad intentionem Arill. 
qina Anll.\'ultprobare,q>adrelationempcr fc non cft 
mot us,ex c6 ci rclaito pot cft attribui alicui nulla trafmu 
tationcfuccelTiuafa>ftaineo.(i autem polTct prohari,q> 
ad rclarioncm non cft motus per hoc,c^ relatto poteft at' 
iribui alicuinuUa cranfmutationcfucccftiuafa^fia in eo,fi 
militcr polTet proban,<;^ ad qualiracc non eft mocus , cja 
cercum cft aliqiu qualitas poicft accribui alicui de no« 
uo nulla muracionc diuifibili fuccciltua fatfla in tpfo.ficut 
prxfcncccorporclumtnofoaerilluminatus eft dc nouo 
nullo motu diuifibili fa(fto in ipfo, fic cdcluderetur, 
ad qualicacem non cft motus,quod eft omnmo inconuc' 
«lens.ergo vel oportcc dicerc,ti vcl racio Arift.non va^ 
lct,vel,(^ ad qualitaccm non c(t motus,ficut nec ad rda^ 
iioncm.vel,<^ Anft.tmelligit q> rclacio potcft acquirim 
ahquo dc nouo nulla pcnit us tranfmutarionc fatfta ta ia^ 
fo,f. nectranfmucattonc diuifibili ncc indiuifibtlt. £t 

P idco dico aliquant ulu aliter.iSi: dico primo,(]> relatio rea^ 
lis nonpotcftclTc inaliquodc nouo tiquam in fubicvfto, 
nifi aliqua tranfmuracto factafit inipfo.Et hoc probo ra 
tionc pnus diifta,quz videtur infolubtlis.Secundo tii di 
co,cf rclatiobcncpotcftalicmattnbuitanquam tcrmi^ 
no nulla penitus tranfmutaiionc favhi in tp{o,6C hoc p6t 
declarari induccndo tn altquibus rclationibus.quucon^ 
ftatq>elTedcxtrumcftclTereIatum:modo, aliqd poteft 
dici dexrrum nunc quod prius non crat dcxtrii nulla traf 
mutationctaiftainipfo.vt,ficoliinanunc eft ad finiftrii 
alicuiushominis.iprohommcmutatoaliqualiicr ^ cof 
luna pcnitus non mutata,veru ctit diccrc ipfuin cllc dcx 
trum,dCeconuerfo Similiter poteftcontingercq> aliquti 
color nunc eft vifus ab aliqiio & pnus no erat vifits luiL' 
la muratione fac^ta tn ipfo colorc,SC taincn clTc vifum 6C 
vniucrfaliiereiTccognitumveleft clTc relatum,vclnon 
eftfinealtquarclatione.quare dCe. £t cft confidcran' 

Q dum q> in huc ditfcrt rdaiio i qiialitace,5: quantitacc, 6C 
abali)saccidcntLbusabl'olutis,quia nunquualiqiia qua^ 
ticas attnbiutur alicm dc nouo qualttcrc unqi,nifi aliqua 
tranfmutatio facfhi fii in ipfo.Certil cnim clt q> nulla qua 
litas attribuitur alicui dc nouo canquam fubieflo nifi ad 
qualiterfit tranfmutatum.Qualitas enim non atthbui^ 
turalicuidenouotanquam tcrmino finc tranfmuutiOr 
re:quia ipfa non eft accidcns refpetftiuum pcr fc 6C ciTcn 
tialitcr.i3C idco non attribuitur alicut folum tanquam ter 
mino.Si qtiu: autcm dicat relatio realis putcic attribui 
alicuidcnouo tanquam fiibiccto nullapenitus trafmuca 
tionc faiftam ipforcaIi,iuftum cft vi hocprobct,cu non 
fic per fe nocum.d^ foluac tacioncm in coniranum , qux 
non apparcnt mihi ad prxfens. 
Ad racioncs paret cx diftis. 

Ncquc agcntis aut paticntis.Nequc ois qui 
tnouctur aut mouentisrquia no efimotus mo^ 
H tus,nccgcncrati9nisgcneratio,ncquc omnis 
mutationis mutano. 

Q.V AES T I o VI . 
An MotwrMff»p'dtf|ff pfrmofMJn, 

Onfequcntcr quxritur, Vtrum mottis acct 
puc clTe pcr motum. Arguicur primo <^ 
, fic.Quiaomncnouum acctpicelTc pcr mo^ 
tum:fedaliquiscft mocus nouus , vc vifum 
I cft.quarc 3C c. Maior apparct , quia conftac 
qu6d aliqua noua acdpiuiic elTc pcr motum,d£ non vidc 
turc(Tcracio,c^uarealiquodnouumaccipiaceiTe per mo 
tum,5C aliud (ine mocu:crgo omnc nouum acciptc eirc p 
mocima. Iccm,cum aJiqua func eadem ciTcntialiccr, fi 
vnumaccipitelTepcrmotum.flLalterumihxcvidet ma 
nifcfta.fcd motus 3i terminutmotus funt vnum ecidem 
cnenttalitcr,vt conccdttur quafi ab omnibus , 5C tcrmi^ 
nus motus accipit clTc {> motun^yt vtfum cft : crgo dCiu 

Item' 




Qua litaej 
aduenirc 
alicui abfi^ 
nullj rius 
mutaDdr, i 
illuininato 
:icrr cofpis 
ci potcff* 



Tex, c.io. 



QVAESTIO 



PHYSr COTI.M 



79 



t&r. 
An(t. 
ontft 
rifmu 
"".<> 

ico,fi 

ficut tine^ 
lOUO »''™'-" 

illinBTJi 

c/i' a fod 
rtin 

Et 

to, 
ra 
dt 
rjf 
ot 
ru 
ft 
af 
^ 
>* 
ic 
s 
✓ 

: 
I 



Itcm,omnf,quoddepcndetabcffict>nteacctpitcflc p A ne,&ideOnoneflrattonabilc,vtdealbafio (icadcalc£t' 



Touc. a«. motum.nam cttictcnf ell pnnciptum,vnde motuSjfecU' 
T(X,c,x. Jum Artil.inSccundohuiu»,&inQuinto Metaphyfi. 

1'cd moiuadepcndecabaliquocfFicicnce.r.abipfo motO' 
re:quarc A:c. Item^nifimocus exirctinefTc per motii, 
tunc motus pcr viam naiurz polfet deducicx nihilo: qil 
cRimpoifibilcfmcofcirionem omnium Phiiofophorfi. 
TabC, 14. In hoc i^icur omncs conucniu nt,qui iocuti fucrunc dc na 
cura,quod ez nihtlo nihil fic.Primo huius . confequcnria 
probatur:quia pro alio non negatur aliquid ficri cx nihu 
lo,m/t quu fic pcr motum.cui oportct aliquid fubiici.vt 
vidcturcxPrimo huius.fiigiiur moius poflet produci 
in ciTcnon pcr mocum.cunc non manctct ratio,quarc no 
po/rct product ex nihilo.quarc d£c. 

o p p o $ I T V M arguit ur au^loritate Arif. vult coim, 
motus non cft morus,ncc lanquam fubicfti.nec tanqp 
tcrmini:omneautcmquod producuur luclTc pcr mocii 
tSk ccrminut motusrquarc 6(.c. 

CONCLVSIO. 
Nulluf moitit pcr fe produdiut 1 motu /lec doi eft per fc le rml 
nu>,j| pmcodcm trrminjtur motut ad moMm quidoc^. 
Dqux(lionemdicobreuiccr,quod motus perfc 
non producicur pcr moium,U3 quod llt per fc tcr 
minusmotus.Echocprobac Ariil,mlitera muU 
tisraiionil>us.Sedadpr(fcns,quia racionesciusviff fue 
runt in liiera,adiungo quafdam alias.Prima cft hatc,ter< 
minus per fc cuiufcunc^ moius dcbet clTc aliqutd pcrmao 
DcnSjf.quod poirit cxilterc toium fimuhin hoc enim dif' 
fertmotusitermuiomotus,quiamocuseft aliquid luc^' 
cefTiuum.quod noiipoieftexiftcrecotum fimuhfed vn^ 
parte exiftentc alia cft in potccu,fcd termmus motus cft 
cns permancns,i.quodnatumeftcxiftcrefimul,fed nul 
lus mocus eft eiu p«rmancn»,immo lueceiTiuum.vt max 
niieftum cft:quar( &:c Itcm.fi motus clTcc per fe tcr^ 
intnusmocus,fequerct,qicfrcntinfinicx fpecies motuii: 



<ftionrm,vt ad pcr fe ccrminum:dC cadc ratio cft dc qut»' 
libct alio motu,qui no opponltur dealbationi. relinqui» 
tur,er^o,c)> dealbacio cftec ad dcnigrationr,vi ad tcrmi^ 
iium.hmiliteraurcm&deali)s. Secundo fupponenduna 
cft,q> pcr toi um tcmpus mobile mouet ur ad tllud, quod 
ctlpcrfetermiiiusmotus:3C hoceciam manifeftum eft 
perfcTuncarguaturfic,ponacur,(]> auquid dealbarur, 
iidenigratiocit pcrfecerminuBdcalbationis.iunc fimul 
dum dcalbaturmoucrurad dcnigrationem.conftat aiit, 
c^illud.quod dcalbaturmoucrur ad albcdincmrcrgo fi^ 
niulmoueiur adalbcdtncm5C deni^rationcm,fcd illud, 
quodaftumourturA^tcditad dcnijrasioncm mouetur 
adnigrcdinctn:quiadentgratiocftnigrcdo,iaUcin imp< 
hSoijdC tcdic ad nigrcdincm pcrf»ritam:crgo limul illud 
quod dealbat ur mouctur ad al bcdincm SC ad nigicdinc; 
quod cft impolTibile manifeftum . fimiliter autcm SL ia 
alii5:illudcniin,quod fanabitur,moucbiturfimulad fa< 
mcatem S>L ad xgntudincm modo prxdi<fco. Itcm , fc^ 
qutcur aliud inconucntens,(^ iimul aliquid recedicab ali 
quo &C cendicadiIludidem.namilIud,quoddcalbacur, 
reccdic a tiigredine.dil cendit ad dcnigraiioncm:quia dc' 
nigrarioipfacft adnigredinem.quarcnmulaliquidrecc' 
dic amgrcdine,dC tendit ad nigredincm,quod videtur in 
cducniens.nuUusentmmotus perfccftabeodem inidc, 
iHfimotusIocalis circuljri!!, vt patercx Otftauohuiu*. 
quaredCc. £tiamrnincclligcdum,c]>motu$poccft ler 
minari ad inotum pnr accid(ns. quia contingic (|> tcrmv- 
natoaKquomotuinfubicirroincodcinfunci incipic ali' 
motusiniftorubteclo.vtaliquofanato coniingit ipfum 
mcipcrc ambularc,fimdtter autem 6C in altjs.icd Utud ac 
cidu,quia iermin.tto aliquo moiu poteft indiifcrcccr qui 
eunc]( alius mocus incipcrc in illo fubie^o, loquendodc 
mocibusquibusilludiubic^lum nacum eft moucri.vt 
lertninaiafanationepoteftindiircrcterinapi curfus auc 
quod vidcturomninotmpoftibilcificutnon funt infint' Q calefai5tio,aut quicunc{ia!iust(rminu9aut perfc motus 



B 



A 



Tcx,c,n* 



t* fpecie» eiiMuni.Et probaf con fequentia,quia , ll alijjs 
tnotus cllct ad motum,vt ad pcr fe terminum,aut eet ad 
motum eundcm fpccic,cumipfo,aut altenusfpecict.no 
cft dicendum,qu(>d motus fit ad alium motum ciufdem 
fp<ciei,vc ad prr fe lerminum.ridiculum enim elTet dicc^ 
rc,q>dcaIbatiofitad dcalbationem,vtadp fc tcrminu, 
quiafimilitcrilladcalbafiocflet addcalbationem &C illa 
adaliam,dCficintnfinitum.&niin(]uam aliquis motui 
cenarct mancnte fuo fubiesTlo^quod incipit moucrc, iriv 
inofempcrpoftmotumfcqucreturmotus etufdem fpt« 
cieiintniTni!um.&: hocfpccialitcr abfurdum eiTct de mo 
tu magiiitudini$:(]uiaf m lioc tes naturilcs iiuiiquaper' 
ducerentur ad pcrfe»f"tam quancitatcm per augmcntaticv 
ncm,poftq[i fcmpcraugmcntatio efTct poftaugmentatio 
ncmminfiniiuminoneft crgo poflibile,c]> motu* pcr fe 
tcrminccur ad motum ciufdcm fpccici , quare relinquic. 



determinatidcbct ctTc aliud determinatum SC vniLqu>u. 
ttdCc. Iceni,concIufioprobaturfic.nuUusmotus con 
tinuuspoteftdcficcrcanccquam pcrucniac ad fuumper 
fcrerminum:quia,lidcficcrcr,cunc non cfTet concinuuB, 
nunc auceminifti9infcrionbusmobiUbus,quilibet mo 
tus potcft dcficereanicquam incipiat alius motus: cotin 
gic enim fubiedum quicfccre fub forma,fm qua eft ma* 
tus.antcquam incipiat alius mocus. Vcrbi gratia , fi ali^ 
quid dcaIbacur,coniin^,ictpfum quicfccre fub albcdine, 
anccquam incipiat moucri tllo motu^uare&c5^ h(C ra 
oo bene habcf ur cx vcrbis Arifto. 

AD primara racioncm in cocrarium cum didrur, om ii£f,onf» 
nc nouum &c,Dico,cj> fic eft incelligcodum . omnc * 
nouum accipic eflc pcr motum prxcedente aliquo mocu 
vel i fubietrco illiusnoui,vclinaliquoalio,itaq>iIlud no 
uum vel cft tcrminus motos pncccdentis per fe, vd con 



(]> terminaturadmoiumalceriusfpcciei.ettuncqujrttur fequiturtermmiiperfeilliusmotus.fednonoponctvnt^ 
dcillomotutcTminantcVtrum tcrminctur ad moium *^ ticrfalitcra>omnenouuminuDuteiTcDermotum.cuitu 
ciurdcm fpeciciaut alterius.n eiufdem,incoiiuenicns , vt 



prius:/lalteriusreuencturquxftio,vtpnus,& fic ininfi 
nitum,& fic oportebit e(Te fpcctet infinita* motuum,q3 
cftabfurdum.quarefl£c. Itcm,hocpoiTec proban fic, 
ilmoruselTctadmotumtanquamad pcr fe terminum, 
fcquttur (^aliquid finiul tcnJerct ad duoconcrarufccii' 
duma(flum,quod vidcturimpofribileommno:ct proba 
tur confequemta fupponendo aliqua.Primo,qu6d,fi mo 
CUB eft ad moium,vt ad tcrmmuni per fc,no cnt ad que^ 
cunt}; moium,fcd ad motum,qucm nonconiingtt fimul 
clTccum eo,f.ad moium fibioppoficum^vt dealbacio, H 
cftad motum,vt ad perfcterminum,noneritadquccun 
qucmoiumindiiTcrcntcr,fcdad dcnigracioncm. Ktdi 
culumcntmciTctdicerc,c)>dcalbanopcrfcefTct ad calcx 
(aiftionem tanquam ad terminum ad quem. quia termi^ 
nusadquem noncft fimulcum motu,quteftad tcrroinii 
per fe:modo,calcb<fuo potcft llmiil clTc cum dcaibatiO' 



ticrfalitcr q> omne nouum inuput ciTc per motum,cuitu 
illud nouum fit pcr fc tcrminus . quare SCc. 

Adaliamcum diciiur,quandocunc]p aliqua funt eay 
dem &c. Verum eft,fiomntno funteadem.modo, mo.' 
lusdCterminusmotuSjIicct fint eadcm elTcniialtter 
fpcaem,loquendo de motu pro a/iu fluente,tamcn diifc 
runcfrmmagisperfeifcumA: minus penc<flum,& idto 
non fuiit pcnitus elTcntiahtcr cadcm,& fortc non func ea 
dem im numcrii. fcd de hoc inquiretur poft . SuiFicir a-j^ 
lem ad prxfcns,(}> non omnino func clTcntialiccr idcm,et 
ideo vnum eocum poceftacquirip motum,fx:aliud no, 
tanquam per fe cerminus motus. AUccrdicrrcnt alig, 
<]> mot us,qui eft forma fluem,bcnc cft idem clTcncialicet 
cum tcrmino mocus,fiC iftc motus bcne acctpir cflTc pcr 
mocum,fed morus pro fluxu formx,non eft idcm tnesu 
rialicer cum termino motus.quare &c.fed prima folutio 
mcliorcft. Ad altacn,cum dtci:ur,omnc,quod depciw 
det .dicunt altqut,c^ vcrum eft,Q dcpcndct ab cfficientc 

ficuc 



QVAESTIO QV 

ficut per fe cfFe^Ttus ipfiui efficientis : fed fi per icddcn», 
nonoportet.modo,dicunt,nullusmotuBhabct efficiens 
pcr fe.fed folum per accidcns,inquantum per ipfum mo^ 
tum cfficiet facicaliquid per fe.fcd illud efl bcne dubtUi 
6C forte efl impolTibile, tj» moc'nullo modo fit ab agcce jj 
fe.dehoc autem vidcbifuralias,fi Deus volueric. Ali 
f cr t amen poceft dici.cu m dic«tur,omne,quod cft ab ag€ 
te a:c. Vcrum cft,fi fit prmcipalitcr intcntum ab agete, 
fed,fi ert inrentum fecundario ab agcntc,& cx confeque^ 
ti folum,n5 oportet,q. accipiat elTe per motum,cuius fit 
pcrfctcrminugtmodo.ipferootusnoncft aliquidper fe 
6C principalitcr intcntum ab agcnte,vc moius cft,led eft 
intentus fecundirio SC ex conf<quenct,inqu5tum non po 
teftproduccrea.Sumpcrfe(flum,quem pnncipaliter uu 
tcndif nifiprxcedentc motu aliquo modo .Ec idco no 
oportet,vf motuslicet fit ab agcnie tanquam cius effe^ 
«Sus per fe aliquo modo dC non pure pcr acades accipiat 
cfTc per motum,vt per fe cerminus mocus.quare non va 
let. Ad alum.cum diciiur,c)> tfic motus poffet ficrt ex 
nihilo&c.negoconfequentiam.Et,cum probatur. quu 
per aliud non conuincitur aliquid ficri cx nihilo.ntfi quia 
fit pcr motum:potert dici.q» verum cft,quu fit per mo> 
tum,vel tanquam per fe terminus moiu8,vcl tanquaco' 
comitans motum & pnfup{>onens ipfum aliquo inodo: 
quamuisauiem motus nouus nonconcedaiurclTe termi 
nusperfemocus,tn nunquam concingic motus nouus, 
nifi prjcedcnte aliquo motu alio fm Philofophtam.flC i6 
non potent ficn cx nihtlo. Alitcr polTet dtci,c^ non fo^ 
lum c6uincitur aliquid ficri cx nihilo pcr hoc.quod fit jj 
motum.fed pcrhocq>oporfcttprum prms fuilTe poffibl 
le fieri.Non cnini fit impoftibilc ficn.modo,non ponnf.' 
fetfuiiTepolTibile6eri>nifiprxccdente potentia recepti' 
ua fui effe,&: illa potentia receptiua non potuit effe in no 
entc,neque in agcnt e,fed folum in fubicdo, & ideo im^ 
poffibiIecft.iiiquid Mumeffedenouo,nifi pracxifteii 
tealiquo fubieifto fccundumPhiJofophum : dchoc auic 
habiiumfuicin Primo. 

Q.VAESTIO VII. 
An in Qitantitate ftt cotwrarietat 



INTI 



vn. 



TCX.C.14* 



Tex.c.n. 



Tex , c,<» 



Coaie.t4» 



Tex. c.i«. 
Tex,c*>s. 



w 



Onfequcntcr quxritur. Vtrum in quanttra 
te fit contrarieras. Arguitur primo q> no. 
quiain quibufcuiicp non cft maxima difti^ 
tia in illis non eft c6i rarict as, vt patet cx l>e 
cimo Mcf aphyfi . fcd in quanticatibus non 
cftinaximadiftanrM,quianoneft in eisminimum , cum 
conttnuum fic dtuifibileininfimtum.nec maximum , di 
tn numcns fit augmcntatio in infinitum, vt pacec inTcT' 
rio huiu8.ergo dLc, Irem,fi fic cunc quaniitas recipcrec 
magu 6L minu8,quod eft hlfum,vt patct in przdicamc 
ttf.dC probaturconfequcncia.quiamagisACminus pro^' 
ueiucexpcrmiftioncconcrari) , vc pacecin ifto Quinto. 
quare & r. Itcm,contraria funt adiauicem corruptibi^ 
lia,vt pacet in Primo de Qeneranone: fed vna qu anticas 
no eft corruptiua altcrius,v t matiifeftum eft ad fenfum. 
nam vnum corpus pofitum iuxta altcrum non corrum^ 
pit ipfum,& Cooimcn.dtcif in Quarto huius,q> quanti» 
taces non func actiux ncq« paiTiux,fa!tem pcr lc.qre dic. 

Icem,ioprxdicamcnn9dicic Arifto.^ quanfitait nt' 
kttcftcontrarium.quare<3Cc. Icem dinicilius,fiinqua 
titaceeffec concrariccas,auc cffettncerquancitatcs diucr^' 
farum fpecicrum,aut intcr quanritaces eiufdem fpeciei,p 
conucntcntcm 3t fuf^icicntem diuifionc.nontntcr quan 
titatcs diucrfarum fpccicrum,quia iftx funt bcne in ecv 
dem fubieclo fimul,vt linea,fuperficics, corpus. Prx^ 
tcreaAbvnatftarumnon fitmotusad aliam, vt mani.' 
feftum efl.nec eft dicendum,qi intcr cjuacicaccB eiufdera 
rpecici,quia contranadcbent differrc f m fpccicm,vt p*« 
tet cx Dectmo Metaphy.& Quinto . quarc 6ic 

OPPOiiTVM vult AriCin ifto.;.£f alitcr, non cffet 
■u>tus adquaiuttatcm,Qcuiaccad fut^am.quaie dCc* 



E CONCLVSIO. 

Quintiutii rrcunjumreruinpcirno incOaliqo.i propriiinf 
ma contrinct.i<,rrd vt lub iliqoj naturali tctmx 
coniidcutur , jliqua iUi ineft conuancu*. 

ADcuidentiam quxfVionis eft intelligendum, q> fl 
cuc communicer diarur.quanritas poteft cofide^ 
raridupliciter.vno modo f m re,aIio modo f m q> 
«ft alicuius naturx dctcrminatx, vt hominis , aut cutuC' 
cunq» atterius fubftantix naiuralis. Item, confidcraiv 
dum eftjCj) contrarictas multipliciter inuenuur accipi in 
Philorophia.vnomodoacapicurcommuniter &C quafl 
impropnc pro oppofitione,qux eft int er priuationem flC 
habitum.d^hocmodoaccipit Anfto.in Pnnio huius,ff 
cut oftenfuin fuitibi. AIio mododictturcoiitrancias op 
poflto,quf eftintcrduas formasdiuerfasfpccie cilifdcin 
gcnensmaximcdiftatcs fubillogcncre,6Cquarum vvd 
immediatc ajpt ad corruptionem alterius,fi£ ^ conueTfo.' 
p VI caliditas & frigidit as,& humtditas 6L ficdtas . & iftii 
dicuurcontrarictas proprf)lTimedi(5ta. Aliomodo fumi 
tur contrarieras pro incompoffibilitatc duarum formx» 
rum ciufdem fpccici, quarum vna eft perfciftior aliquo 
modoqialtera.vtdicimus,cj>albcdo minus intciifaeft 
coirariaalbedint fbrtiori,fimiIiierautem d£inalii8muU 
tis.Ethocmodopoteftdicicontrarietas minus proprie 
dtfta,licetficpropriaconrranccas rcfpciftu illius primty 
modo di ftx,qux cft imer priuarione SC habit um.& hotf 
modo loquitur Arift.de contrarietate indeCaufis Lon 
gt^udiniset B rcu it aris virx.vbidiar,cj> fuperabiind;ins 
cotrariarur diminuro,vcm.iiorflamma accidit minori. 
6C hoc etiam modo loquitur Anft.in ifto:Quinto in illo 
capirulo.quoniam autem necp fubftanriz,in illa particu 
Ia,qu(aufemineadem fpecie mutatto.vbi dicic plane,<|( 
magis 3C minu8,c]nx funt in eadem fpcctc,funt contraria 
aliquo modo.vndedicic,inminu8cnini vadcns in con.' 
trarium dicecurmucarc.Poffct eriam vocari conir.irie* 
G tas repugnantia duarum formarum fuccedentium in co^ 
dem fubiC(fto in potencia:& ficformx fubftanciales pofx 
runcdictconrranx,Silhxc poffec dici contrariccas ma^ 
gis propric q(i prxdiifla qux eft intcr formas vnlus fp<> 
ciri. Quodautemmrcrformasfubftantiales matcna^ 
les fltcontranetas aIiquomodo,probaium fuit prius,5C 
poteft probari ratione probabiIi:quia ficut forma fubftS 
nalisignis& aquxnaturalircrruntpriorcs ipfis qualita 
tibus fuis caliditate & frigidirate , vt oinnes conccdunr, 
iia rationabile >ndetur,t}) repugnanna formx fubftantta 
lis ignis ad formam fubftanttalcm aqux fit priornatura' 
hter qi rcpugninria c alidicatis ad frigtdiTatem.non enim 
pro .tIio principalitcr videni ur adinutcem rcpugnare ca^ 
Iiditas iSdfrigiduas.nifiquia formx.quasconfcquuntuT, 
fibijnuicem rcpugnnnt.prior ergo eft rcpugnanrta iftara 
formarum fubftruialmm i\i fuarum qua!irarum,dicona^ 
iuralitcr,dL fic non eft pc nii us cadem repugnacia formar 
nimfubfhintialium 6£qualir3!um,rcdalia,cum nihilfit 
prTusnaturalirerfeipro.Omntsaucem rcpugnaria eoru, 
qux poffum ruccedcreineodem rubicfto, eft oppoficio, 
6Comnisoppofitiovclcftcontr3riet.is,vcl cGcradictio, 
vcl priuatiuaoppofirio,velrelaciua,vtf3tis patetcxPrf 
dicamcntis,5: ox DfcimoMctaphyfi.conftatautcm,<^ 
vna forma lubftat lalis nonopponif ur alteri, vt priuario 
habitui proprie,cum priuatio fit perfe nonens:nec relati 
ue,cum fincenrta abroIura:neccontradi(fh)ric,cum vcra 
quefic ens pofitiuum.di: vnum conrradi(flonorum eft 
pure non ens,crgordinquitur,q> vna forma rubrtaniiar 
lis opponitur aitcncontrarie.Iftain autcm rationcm po-- 
no vtprobabilcm,quianon eftdemonftrarum,<f rcpu>- 
gnanriaomnisaliquorum fibi)nuiccm fucccdcntium ta 
vno fubiedo fitoppofirio.Sed forte hocdcbct redpipro 
inanifefto,& non eft demonftratum,c]> rcpugnancia for 
marum ncccffario prxcedat vniucrfalicer rcpugnantiam 
qualirarumfuanim.fcd cSC fortehoceftprindpiumbcne 
difpoiuis fccundum u>tellc<fUiin* 

Htt 



QuJnritai 
cunfidrraf 
duptV, con 
tranetMd 
pitur multi 
ptidtcr» 



Tex«c*i», 



Formf nsai 
lcsfutitco# 
tianc. 



iWR> 



9,of! Quaa 
iSdt^ conUa 

I maBu 
piuoi 

pllOlE. 

fWfll 

jaafl 

115,11 

sop 

!cm 

vn* 

rfo, 

i(fai 

mf 

na/ 

oo 

cft 

rk 
la ' 

>a 
u 
t, 
o 
u 

1» 
a 



fonnf'? 



Ih' ^titate 

xnodo con 



Q.VAESTIO PHYSICORVM VIII. 8o 

Htivif poteftrefpSderiadquiftioneiniPrtmo.cpin^ fifin {j.eftconiun<^tafbrminarurj|i,S:rat:onr,qoa eft 
ter quantiiates non eft conrrarictas iroproprie di/ta,qu( ei coniuiK^«:hoc non eft veruin.quia CTrcuiiifcriptis oni 
cft inter priuationcm dC habicum oppofitio.quia c5ftar. 



B 



q. vnaquantitasnoneftpropne priuaiio altcrius.qua^ 
re&cSecundopoteftdici.q. inter quanticatcs nuUa eft 
contranctas ptr oprijirtme di(^a;quia non funt per fe »Au 
uxaclinuicem,nec palTiuj.vt manifeftum eftad fenfum. 
nam.vt dicebarur arguendo, vnil corpu» appropinqua^ 
cumalteri noncorrumpitipfum,nec vnafupcrficies ali5 
corrumpitperre.neclinealineam.fimiliteraut&inaliis. 
quare&Tc.Tertiopoteft dici.t^tnterquamatcs bene eft 
contranetas minus propriedi(fta,quxeftimpolTibilita» 
duarum forroarfieiufdcmfpeciei.quarum vnarftperiC' 
«Sioralia.conftjtenimq» Iineafmfuamcirentiameft di^ 
uiflbilisinhneasminores.dClineaminoreft minus per^ 
fciTta cp linca maior,cuius eft par« , ficut vlV omms pars 
quantitatiuaeftimpcrfediorfuo toeo.&lliiiea maior 3C 
minornSpolTuntfimuIineire eidem fubicifto fm idem. 
quareaCc.Quariodicendum,ij>inifrquamitates,fm<f 
funtalicuius natun,eft contrancras propinquior ver« 
concrarictati,cpmterquantHatesfm fe.quiaduac formx 
fnaximediftantcsabinuicem,quarumvuafuccedtt alte^ 
xi in eodcm fubie<flo,magis propinqux funt verf cStra^ 
nctaii,<jp qux non maxinie diftantifed dui quantirares, 
#mci.funtinnaturadetetminata,funt maxime diftates, 
vcrbi gratta.aliqua eft quacitas hominis,ita magna, fub 
qua maior no poteft faluan lutura hoministflC ahqua ita 
parua,fub qua mmon no poteft faluari natura hominis. 
• &:iftxduxmaximediftantabmuiceminnatura huma^ 
najA poft niinunamquantitatemnataeftfucccdereroa 
xinia.Sedmterduas qiiantitatesfm fc fumptas non eft 
niaximadiftanti3,f.quxfitintermaxuniim6:minimu. 
verbigratia:mterduaslinea§noneftmaxima diftantia: 
quta nulla eft linea minima f m fe.cum fit diuifibilis in in 
finitum.fimiliittautem 5(:in alijs quaniitatibus conti.- 
nuis.ttfimiliternoneftroaxtmadiltantuintcrduosnu C «^'""'^ 



nibusvirtutibuSDaturaIjbus,adhuclinea maior habe^ 
ret plures partes eiufdem quaniitatis,ijfi Itnea minor. 0C 
c5ltat,q»vnaqu(q»illanjmpartium,quashabfrer liiiea n^ffniy^ 
maior vltraminotem.eiret quzdain y>eikAio &.<drmt lor cii pe» 
infe.ScncIineamaiorcucumfcrfpds varmtibus natara'' icdior i« 
hbushaberetpluresperlcclioesqi minor. qiiare aliqua' nc Jtnmoti 
ItterelTct perfc<.'tior.6i: fic idem quod prius,f.q)in quan^ 
citaiefmfe,i.fmfuamejTenTtamcft aliqua contrariaas: 
bene ramenconccdercm,<^nunquam aliijjod fubieiftu ^ 
(sanfinuraretur de longit udine fcu iinea minon ad mak>' 
rem,nec^conuerfo,nill per virtutcs iiaturatcsavliu.iset 
palTiuas,fedhocn6obftair,adhucdiuifio ldguuJini<;, f. 
ime(,naturaliicrcftprioroi virtutenaturali al^quo mtv 
do prioriiatis.C^antiras enim prior cft qu.ilicate, vt du 
citHoenusinprxdicainentiK.& Cx)mmeiira,in de SuK- 
ftantia Orbis,dictt,cf prirauni rcrum extftcniium in boc 
fubieifto funt trcs diiner ,;^oncs,qux diCunturcorpus.Et 
ilcna(uraliter,anccomnem virtuteinnatur.«lem,ipfali' 
nea habcret partes qu3ntitaiiuas,finequibus non cft e^ 
cfTentia,5i: per confcquens clTet uilinca maius 6i minus. 
fiquidem omnc totuin eft maius fua par(e:6C fi maius 6i 
mmus^crgopcrfeclius&miiius pcrfctftum. quarcSfc 

AD racioncs patet per diftin.rtionem pofii a.ac tu ap» fioaes, 
pltca ad folunonero. Ecad vltimaincrcdacfTedir „^-> 
cendum,<^contrarietas,quxeftinquantitatc eft inier 
quancitates,qux funt ciulilem fpcciei roodo priu'' di^Oi 
Li,cumdicitur,(^concrariadit)erunclpecie,veru eft c5 
traru propri)fTima,di: perfciTtiniraa contrarietate.red n5 
oporicr,c]> contrana omnia fint diuerfa fpecie.& hoc fi' 
entficauit Arifl. in (^into Mctaphy.capiruln de diuer' 
iofpecie^vblficloquicur.&cotrariadiuer.^a funt fpecie, 
aut omnia,aut diccaprm)uni,£i:cft veru pro viiima par 
(e,fcilicet,c]< contraru dtffu prum«n,id clt priiicipalitcr. 



rncros.quunullus eft numerus maximus,quo non poP 
fit elTe maior.cum numerus crefcat ininfiium.vt patcc in 
Tcrtiohuius. Etideo comuniterfolctdiciad qucftio' 
iieiii iftam cf in quantitate f m fe non eft conttarietas.fed 
sn quantitate f m (j> eft coniunAa formf naturalt, vcl f m 
€p eft quanntas fotmx naturalisbene eftcOtrarietas. qi 
tameocrcdofic efTeincelligendiim,>t in quanncate fin 
<j>eftconiuniftaformtsnaturalibus fit contranctas non 
proprfjlTime diifta: qiiia tales dux quantitates alicuius na 
turx,quai»ivnaeftniaximaet aliaminimanOfuntfibijn 
uiccp fccorruptiua:vtlmcaminima,fubquanara eftef 
fe forma humana,non eft p fe corruptiua Uiicf maximf, 
rec i conuerfo.firailuer autcm X de ali)S quannrattbus 
& natuns.fed pro lanto dicicur cfTecontrarietas tn quan 
ritate , fm (j. eft coniunifla cum formis naturalibus.quta 
cum ipfa vc fic.e ft comraneta» propinquior perfecfle c6 
iranetati qi m ipfa f m fe 3C abfoluie.declaratum eft.Nce . 
tntclligoetiam,cj.inqii3iititatefmfe6(: fm fuam eiTen^ 
ttainnullomodofitcontrarietaa.quiactrcumfcriptisper 
sntelleftumomnibus formisnaturalib»adhucIinea ma^ 
ior ciTcc perfe<^ior aliquo modo Cp linea minor, ficuc to^ 
tum eft pertc^tiuB fua parte.& fic in clTcntta linex adhuc 
clTet contranetas.qux poteftefTe inter formS magts pcr^ 
fe^fti X minus piec^ta eiufdf fpeaei.tmaginor ergo,(pctr 
cufcriptis p inteirm olbus formis naturalib»,adhuc efTcii 
tia Iinex realicer elTct diuifibilis in lfinitu,&: n6 ecc diutfl 
bUts ntfi in lmeas,vt oes cocedut f m Attll.in Sexto hui» 
6C in libro de Lineis indiuifibilibus.ergo.cum vnuquod 
que fitcompofitum ex tllis,in qux diuiditur,fequitur,cf 
liiica fm fuam eficntiam fit coropofita ex Itneis . Et, cum 
omne lotum fit maius fua pane,fequitur,(j. Iinea f m fua 
cftcmiam flt mator aha linca.fi: per cofequens perfedtor 
aliqualiter,fi:alia minorai: minuspfevlajSi: ficinter ea« 
eft cStrarietas talts.qux diclacft. Et fi quis dicerct,{p 
linea nuior nullo modo eft perfcifbor $ hnea minor, ou 




Q. V AE S TI O Vlil. 
Art In Loco fit comaricta\ 

I Onfequcn(crquxrifol<c,virum ad quanti' 
tatcmpofretefTe motus.Scd,qutade hocdi 
ctunicftintractatudc augmcnco,ideo hic 
nonfcribo. fed cui fueric curx vidcat iliud 
opus. tcconfequentcr quxrtiur, vtruin 
tnlocofitconcrariccas. ArBuiiurprimo(j>n6.quia,fl 
inlocoefletcontrarietas,m.-iximc viJcrcturelTeinterlo 
cum furfum dC locura deorfum.fixc eft manif; fta.qj ifta 
locafuntmaximcdiuerfa^lkutgrauiaoClcuu.fedicerlo^ 
cuin furfumSi: locum deorfum noncft c5tranetas,quod 
probaturdupltcttcr.Priino,quia conrrarietai clt maxi' 
tnadtftantia,vtpa(et DectraoMetaphyfi.CfdinterJocii Tejt.c,i4, 
furfum 6C lociun deorfum non cft maxima diftatia, quia 
Jocus furfiim eft ipfum concauu cotli , $C locus deotfuin 
<ft medium mundi , vt patct lo Prirao Atcuororum, 6C 
Quarto huius modo,concauum cocli noii inaxime diftat 
a mcdio mundi,iinmo plus diftac viu pars concaui cckIi 
i parte ccdi ei diamet ralaer oppofica,(|i a mrdio mundi, 
vtmanifeftumefiperlc.quarcAtc, Itcm.cotrarupof' Tcjcc»!*» 
funt fibi)nuicemfuccedcrcincodem fubieclo,vt patet 
DecimoMctaphyfLfcdlocusfurrum dClocui deorfum 
iion poiTunt fibijnuiceni lucccdcrc ineodem fubie.rto,lo 
cus eiiim furfum proprie eil vinus confcruatiua leuium, 
& locus deorfum eft vu-tus conferuatiua grauiu m , vu t» 
auteinconferuatiualeuiumnoneft proprienrfi in cuclo, 
&C virtus conferuatiua grautum in cen(ro.vnde,cum cea 
(rumnunquamfia(cc(Iuin,nccjconuerfo ,manifefbjin 
clTe videtur,c]> iftx vittutcs nuuquam fuccedunt in vno 
&eodcm fubiciflo.quarcdi^c. Iccm.cotranorum vnu 
cflcorruptiuumaltcrius,vcpatectn Primo de Gencra.- -j-ex.e. fo. 
rioneet Secundo:fed locus furfum non eft corrupno l<xn Xcx!c . i. 
deorfuro,ncc i cooucrfo,quia \oau furfum eft virt us cfi. 

fcruaciua 



o'j QVAESTIO QVINTI 

feruaiiua le\avm,6C cR in co ncauo ccdi,locus aute deor £ 

fufii eft virtus conreriuiciua gra«iuni,<9«: eft tn centro, vt 
Tex.c .lu <iiciturinQuartohuius:modo,il^x viriutcs nunquam 

funt liSiinuiccm appropinquatf.A: ideo vna non agicad 
Tex.c.i«. corruptionemaltcrius,cumagcns>3i:patruin dcbdudlc 

ninul,vcpaterexScptimo huiut. 
orpotiTVM vuit Aitrco.ailucr«. 



Q.VAESTIO rx. 
An M.agis<trMinHSpfTfr{ban fKtmdHmfomij 



CO NCL VS I O. 
Inioconatunli,qui cD virtui conrrruatiaa locati. 
rflaliquo mudo contranctai. 

DIccndum,(]> tn toco naturali,quieft virtut cdrcfo 
uatiuaiocaci bcneeftcdtrariccas aliquo modo. 
quuoinncsdu( fbrmx exidcmcsfubeodcm gc^ 
nere,6£ diuerfx §m rpectcm 6C maximc diftantes fub 
lo generehabcncaliqualtcer coniranetatetnihacc videtur 
niantfel^a.fcd locut rurfum SC locus dcorfum funt huiuf^ 
modt: fam eniin tn eodem genrrc,r.rub loco,5C ditfrrunc p 
fpccic,ricutgTaueltmplici[cr^: Icuc rimplictccr difTeriic 
f(>ecie,ec maxime dtftanc abinuiccm (m matcnam et vir 
tucem.nam furfum nmplicitcr eft vircut conferuatiua le 
uis nmplicttcr,&:deorfum<implicicereft vircus confer^ 
uauua grauis (impliciter. Vndc Hcut grauitas dC leuiias 
maxime in genere viriuttc motiuz f m locum dtftant,(ic 
furfum fimplictcer deorfum limpliciccr maxime diftat 
Conen,4.. 'ngenereloci. Eceftconfidcrandum^q^fmComcn.in 
Oiftauo Metaphy.illo cap.eft autcm fubllantu qil fubt) 
ctcur.Cocrarictas primo dC circncialiirr inucnuur tn eis, 
quxopponunturinloco,5lideoacccpiaeft diftancia tn 
di(iinuioncconcrariorum,f.quiadtftanaproprie dicituc 
dc loos dCexco nfequcnn de formu repugnantibus. Ee 
BOcandti,(}> licct contrarietas primo rc citenctalicer inue^ 
ComS. t«. niaturinloco,taincn^mCommc.inPrimoCucli&Mii 
di,inue»irecontrarietatcminmotulocali eft magit oc^ 
culcum quam inalceracione,iSL ciTct bcne vidcndumqua 




ad qittun cfl motHS,fpecie dijferant. 

Onfequcnccr quxritur. Vcrum magis pcr^ 
tciftum SC minus perfec"tii in forma , ad quS 
eft motus,nntdiucrfa fm fpccic. Argui.' 
(ur primo q> fic,quiaconiraria difrenint Sm 
rpcciem,vc vidccur vclle Anfto . in Ded^ 
rooMetaph/.fcdmagisperfcdumSCininus pcrfccfluin T(jcc«iaa 
in talibus lormis vidcntur elTe contraru , quod probat: 
quia motijs iion eft niii a conirano in contrarium,falccra 
iniltis interioribu8:fcd coniingicaliquidinoueria mm» 
pcrfefcoadmagi8pFeiflum,vtamious calido ad magis 
calidum,6: fic de cxtcns.quare SCc. Itcm,extrcma 6C 
mediumdiffcruntfmfpecicm,vtalbedo dC rubedo,flC 
ficdealifs.fcd non dif}crunt nili magit 3C niinus.me' 
dium enin» habcc acTtu vtruncii cxircmorum non in fuis 
yliimisperfcAonibus.vtdicitCommcn.inPrimo hu^ 
ius.crgo iiicdium habct in fe vtruncp excremorum rcmif 
fum,&:fmininorempcrfe<faoncm.quareA:c. Icem,i] Co«>t»»«« 
ladiitcrunc fpccic.quorum vnumcft corrupctuum alce*^ 
rius:hxc vidcturroanifcfta.quiaca,qux funt ciufdefpc^ 
ciei non vidcntur elTe fibi^nuiccm corru[>iiua.modo,ma 
gtsca]idumcorrumpitminuscaltdum,vt maior Rim» 
corrumpit minorem fra Arilhin de Caufis Longicudw 
nis dC Brcuitatis y itx,& in dc Kcrpiratione . quare dCc. 

Iccm.magisdif^cruacmagisalbuiuOL: mtnus album, 
qi duo aiba f que pertc/ta:hoceft manitcftum.fcd duo al 
ba xquc pcricda dirtcrunc numcro, vt manifeftum cft j> 
fc;ergomagtsaJburoa(: miiius album difrerunt plustS 
numeroifed non polTunc plus dilTerrcquam nuuxro,niH 
diffcranc fpccte,vccercumert:quare. 

oppostTVM arguiiuraudoritatc Arifto.htc.vule 
«nira.quod magis & ininus funt m cadem fpecie, dC hoc 



litcr hoc Commcnracor tncdltgic .Fotfao tncclligit de C «"^^'.cl^tomrauncdnfluro, »}>magi«dCminu»non di^ 



Rnlionef • 



motu locali circulari. 



biinuicc in 
eodc fu&to 
(ucccdunt. 



ADprtmainrationem dicedum,c]>inter vbi furfuin, 
vV: vbideorfumnoneft maximadiftantiaquantita^ 
tiua,maxtma dico fimpliciter dC omnino,fcd intcr ea cft 
maximadiftantia vtrtucumconferuaciuarum.plusenim 
dif^ert virtus confcruatiuagrauium.qiixei^locus dcor.- 
fum , a virtute cdferuatiua lcuiuin,quf eft locus furfuin, 
qpdiftirabinuiccm virtutesduxin duabusparctbut or 
Contraria bisfibioppofiiis,3C hocfufTicic. Adaliam,cum dicttur 
contrariapolTuntfibijnuicefuccedcrea:c.pofTctdia,cj» 
concranapofTuncconflderandupliciter.vno modo rx' 
none,qua concraru func,&: llc non repugnai eis fibi^nui' 
cemfuccedereineodcmfubircfto.alio modo fm q>func 
in talibus naturis dciermtnaris,& fic poteft effe , cf non 
fucccdancnbijnuiccmincodcmfnbiec^o. Auc dicacur, 

Squamuis locus furfum 8C locus dcorfum non fuccedat 
3iincodcmfmfe,ciifmfuos eiTc(ftus,f.vbi furfumflC 
vbi deorfum, bene fucccdunc fibi in eodem fubie^o. 

Ad aliud poteft dici,<f licet vtrius conferuatiua leuiUj 
quz eft locus furfum,non agari mmedtare ad corruptio^ 
ncm loci deorfum,tamen polTibilc eft,c}> a gac adhoc me 
diace,fcilicct mcdiantibus corportbus intcrmediis, fcili, 
ccc inccripfum carlum SC ipfum locum grauium.bcnc ta 
menverumeft,q»nunquam vinutc5feruactua graunl, 
quz eft locus deorfum ,corrumpit vtrcucem conferuatix 
uam lcuium exiftentem in concauo cacli,cum ipfum ccc^ 
Tex.cso. futnnonfitalterabileabiftismferionbuSjVt facit paccc 
Contrario* in pnmo Coeli flC Mundi . ncc oportet , vniuerfalicer 
rii »nu5 no vnum concranoruro fic corrupctuum alccnus & i coucr 
fp torriipic fo,|iccc hoc fic in iftit infcrioribus conirarii8,quz c5mu^ 
a ceiuoi. nicanc tn vna matcria. 

Tex.c, it. Qi»ac autcm efi in cadcm fpccie mutaao in 
magu 6C minus^&Iteratio efl. 



uulificant fpcctera. 

CONCLVSIO. 
Magii k minui prrfcdam.reciiduin formam.ad qirf 

ci)inoius,nonfjnat fpccirm. 

ADquxftioticrapoteftdicibreuitcr,q> magis per 
feiflum,a: niinus perfectum in forma , f in quaoi 
eftmorusnonditrcrunc proprie fin fpccicm.Ec 
hocaliqui fic probant.fi huiufmodi magis dC minus di£.- 
fcruiic fpccic.nuUus motus poiTct efle vnus iiumero finv 
plicitcr:quodcftomHinoinconucniens,&ConcraAni^ Tex.c»,4. 
in iftoQainto.Ei apparctconfequcntia. quu femper ia Alocufquid 
alio OC in alio inftanti ccmporis mcnfurantis motii ad for ell. 
mam aliquid acquintur illius formx pcrfe(ftiasfi<: mtn« 
pcrfcdumimorus enimcrt gcncratio vnius partis poft 
aliam partcm ilhus perfe.lionis ad quam tcndu rootus, 
donco pcrficuiur A: fit in ac'tu,vt docct Comcn.in Ter-. Comcn^ 
tiohuius.&conitaf,q.pars,quxacquintininftaii pori, 
^ eltminuspcrlcc1a,qp t^uxacquinturininftanti fequcn*- 
ti.vt,cumaliquidcalclit,prius acquiritur caliditas mt^ 
nu« perfecTta,*: pofteamagispcrfecla.Similueraute 6C 
in al^smotibutfuo modo.fi igirurhuiufmodiformf dif 
fcruntfmfpccicm.tuncnuUusraotuscftfm forma vn5 
fpccie.adhocauiein,q>motusfitvnus numero requirw- 
turc;^licfmformam vnamfpecic ad minu8:Iiccc forte 
non lic necciTanum q. fic f m formam vnara numcro.ica, 
fciliccc,c)> forma,finquameftmocu«,ficvna numero,j} 
tocuratcmpu8.Dehocauccm videbitur in fcquentibus. 
quarc dCc. Itcm.potcft fic probart conclufio , Si albcdo 
perfcaior& minus perfcifta cHent diuerff fm fpcm,ciTc 
Bon magis diflcrrcnt albcdod: nigrcdo qi albedo pcrfe^ 
<!tior rainusperfc<fia,quod vidctur abiurdum . dCpa« 
iccconfcqucntia.quiaalbedo&mgrcdopcr fe folu noa 
diflciunc ntfi f 111 fpcciera.fi crgo albedo pcrfcifTjor 3C mi 
nusperfe(^tadifJcruntrpccte,tuncnonplusdifTerrentaU 
bedoa: nigrcdoq^ albedo pcrfcfiior dC iqiperfedlior. 

fcd 



QVAISTIO 



PHYSr CORVM 



■1.» 



C 

i 
& 

f 
:c 
h 
,9 
*. 

tk: 
fe/ 

^*' 

lOO 

d 



!cdfor«h{crarion6eftdemonftraciua:quiadicer«ur, A •n3,& fimilucrdcalnshuiufmodf.quare &C 

<^nihiIprohi'hctdilTercnnumfmrpecicmqu.Tdam ma^ '' ■ ■ - ~ • 

gis cflcdiuerfa alii. vt homo dC muri:a diftcrunt fecun 
dii fpcm,ei nmiiitcr homo Ar fimia dilTcrut fic f m fpem, 
&riihomoi>f mnfca plusdifTcrunt qihomofl^ fimia : m' 
fi q> forrc homo et mufca non plus dtlkrunt qiiantum ad 
fubOaniias flC p fc,qi homo dC fimta: fcd quantuin ad du 
fpofirionc funttyiagis difsnntlia,homoautcm&f!mia, 
niagisfimtlia,fetlnonmagis eadcmfmfc. ItcmpofTct 
ficargui.Si mag^s pfcaum et minus pcrfcvtum in forma 
fm quam eft motus differrcnt fpccie , tt"ic fubftantiat filV 
habcrct magis 6i minus,ficuc acadcntalev formac: quod 
«ft improbabile. Et p.itct confcqucntia,quia ccrtum eft, 
q>iDfubftantT)seftmagis pfe<fium A: minus pcrfcftum 
in diucrfisfpectcbus.una.n.fubftantiacft p>crfc(fhor alta, 
Tat, c . riu vt paict cx Primo de Gcncrationc. fi igitur forma accidf 
talis,f m quam eft motus,non hnbcret magis pfeiTtum cc 
minus pfcJtum nifi in diiicrfis fpcbus.tunc non alttcr rc' 
ciperet accidens magis dC minuscp fubftantia ; quod, ctl 
fitiinprobabile, quta fuliftantianon recipttmagis flc mi 
nus faltcm fubf\antia milb. tdco &Cc, Itcm,polTet duci 
ad aliud improbabilc, cf, fi magis Sc minus tn formafm 
^ quam cft moius, dtffcrunf f m fptm , lunccfTcnt inftnitx 

fpcs.faltcm fucccf!>tu( in codcin fubicrto^qiiod cft abfur^ 
dum.dC probatur c6fcquentta,quia ccrtum cft,q> in tcm 
. pore mcfurantc mtmimj^prtc di<rium funt infinitainftS' 
tta 6C in vno quocji illorum acquirtrur alia pars illius for 
niT,f m qua cft mot us,tta fj> pars,qua; acquintur in infta 
li porterton.cft perfeifiror parcc,(]ux futt acquifita iii itv 
flanct prjccdcnte.verbi gratia,cum aliquid calcfit in alu 
quo tcmporc, tn quohbct mftati illius tpts acquintur ali 
quid \ri aliqua paps cahditatis,&fcmpcr pcr fccftior para 
rftilla,qux.icqmnrurininftanti fequcntt.cumigif fint 
Tcx.cis. »nfiiiiiainftantiainillntcmpore,vtpatetex Scxto hui*. 

tnfinitx partcs caliditacis acquirercnturin fubieclo in il^ 
lotpe. &fic,fimagts5C minusfunt diucrfa fm fpccic in 
tali lorma,fequitur,t|> erimt fpccics infinftx frm fucccirio 
Sfltinwmi ne:quodvidetur impofribileomnino. Etconlirmatur 
ucilb pnt qafrmaltquoSjOmnes fpcs,qu(polTuntcfrc in vniucrfo, 
cflit aeluaft funt aAualitertn ipfo.Et hfc vidctur cfTc intetto. Linco. 

faper Primo Poftcnorii:vbt dicit, c}> verifimilc cftocs 
fpcs vntucrfi m qualibet hora manerc , Alttcr cnim vni' 
ucrfitascntiumquandoqicfretdiminuta.AlitcreciafipCx 
cicsill; nonplus pcriinrrcntad perfcifiionrni vniucrli q[i 
fua inJiuidua.fi igtturtnaltquofubie^f^opofrent efTe fpe 
ciesinfiniif,necrlTrano vidrretur,qu6d fpecies iniinitj (i 
mul cfTent^quod eft manifcftum impolTibilc, 



Opinio fe# 

CUlldl. 



Mrdpum e 
Iormafim< 
plrx. 



Miffs aiit 
du corrum 

Kit mui*ca< 
dum. 



RnConcs , 



Mediucco 
pofiiij cx ct 
icntiLt r»t 
ticoiom}. 



Imptobaf 

tio. 



AD primam rationc dico,q> maior cft vcra de contra 
riis contranctacc propria dC pcrfc<f\a,fed de contra^ 
ri)s contrariccarc diminui.idCimpcrfe(fta,noncft vcraiet 
riccfthtc.quarc6Cc. Adaliam,cumdiciiur, mcdium 
6C cxtrcma dCc. IntcIIigf dum cft hk,q> dc medio funt 
duxopinionc«.Vnaeft,quod mcdmintcrduo cxcrcma 
cftcompofitumcxeflcniiis extrcmorii rcmtlTis& refra 
«fits, vt rubedo cx efTcntia albedinis &C nteredtnis.fimili' 
tcr auc & in alfis.flC loquimur de mcd t)s fixts , quf , f.hiit 
eircfixainfubie(ftis.& runcifti diccrcc, cjttpfum mednl 
Vliffcrt ab alicro cxtrcmoru ratione alterius,quod inclu' 
ditur in eius elTcntia.verbi gTatia,rubcdo difrcrt i nigrc 
dine ratione aibcdinis,d£ ab albcdinc rationc nigrc Jtras, 
fimilitcrari- 6C in ali)s.& fic non dtffert folii f m magtscc 
niinus.V ^ fttn,qu6dFmiftamviam,mcdium quan 
nim ad id,quod includit dc altcro cxcrcmo,nCS diffierc ab 
illo cxtrcmo nifi f m magts 6C minus, vt rubcdo, quantii 
ad dlud quod includit dc albedinc non differt ab albedi.' 
nc,mfi f m magis 6C minus,fed ranonc alierius partis di(<- 
fertpcr fealbcdinc,f.ratioiienigrcdinis.fediftaopiniovt 
dctur di fficdis.quia f m hoc mcdium non crit quid vnum 
pcrfc,cumcxduabu>i formisnon fiac vnumcns per fc. 

Item,formaomntseftfimpliaselTcntix, vt vulc Au 
^r,Sac prtncipiorum. rubcdo autcmcft qu(damfor 



X. 8i 

^ . Ecideo 

dicunt alii altter.fl: dicunt , q, mcdium ipfum non eft eC- 

fenrialitercopofitumcxcxtreniisfraftis.lmo cft forma 
ita fimplex in clTentia,ficut funt form(cxtrrmc:tamf ha 
betquodamodovirtutevtriufq, cxtrcmorii.Et fictntd 
hguntCSmentatorccii dicit,q>in mcdto funt extrcma 
in acTu.i.in vtrtute quada acftiua : qua ipfum medm p5t 
agereavfhoncfimilca(rtioni vtriufq) cxtremi, vttcpidii 
habctaliquaiitcrcalcfaccrefngidum,ar:aliqualitcr frige 
facercc3Jidum,5(: ficdc cxtcris.& fic non diftrrt ab cxx 
trcmis folii f m magis 8C minus:qii( fuiit pcrfeiftioncs ac 
cidrntalcs eiufdem formx , led diftcrt ab cis per fr 6C fm 
fuam clTrntiam.Et forte non eft rrmotum,quin fubir^ii 
formf medif habeatin fcformas extrrmasav.'tu, nonin 
fuisvliimisprrfrc'tionibu(i,frdrrfra(ftas 6C rcmilTasifld 
illffuntficutdifpofitiot.rsfubicJti ad formam mediam 
confc.]uentc,qu(mformamcdia cfrentialiter diffcrcab 
g VtioqicxtrcmorumflCprimo.&ideo non valet illa ra^ 
tio. Ad aliam rii dicitur,illa qiiorum vnum no eft cor 
ruptiuumalten» A:c.Potcftdici,qu6d vcrumcft, Ct vnil 
litperfc corrupriuumaItcrius,fed, fipcraccidcs, noncft 
nccclTc.modo,dicerctur,qu6d caliditas maioris flammf 
non corrumpit pcr fc caJiditatcm minons fJammx, fed d 
accidens hocmodo,quiaflammacftfpintu8ficci ardor, 
fecundum Anftotrlr in Primo Mctrororum. Illcaufctrt 
fpintus.cuius ardor cft flamma,debct habere aliqua hu^ 
intJttatem acrcam dC fubnlcm,et finc humiditatc tali nS 
potcft confcruan talis llamma.Cionftat autcm.cum ma^ 
lorHammaappropinquaturminori,qu6d caJiditas ma^ 
lortsflammxconlumit illud liumidum.exqiio debcrct •.■> 
oCponccconferuariflamma minor,& fic per accidens 
corrumpit iptam minorem flammam, 6C ctus caliditatc, 
fednoiiperfcideo&c Adaliamdiccndum.quod al^ 
bcdo pcrfc^rnor ac minus perfr.fU non plus diffcrunt pcr 
fc5:c(TentiaIitcr, qudmdux albcdmes ciulbcm gradus 
C fedbcncfuntminusfimllcsquadam accidrntali fimilitu 
dine,A: duxalbedtnesctufdrmgradusvcl xqualiterin/ 
tenfx 6C prrfedf funt fimiliores accidenrali fimilitudine, 
quam dui albeJines, quarum vna cft pcrfrcMoralia, 
fcdpcrle non funtmaguezdcm adinuiccm.quamiUz: 
quarc non valct rario. 

Vnus ?utcm motus dicitur multiplidter Kc. 

Q.VAESTIO X. 

An Fomdjecmdum qMam r/I motMi^ffr i«n4 nHmero i 
princtpm motw, nfip ad tfrminMm. 

Vxriturhic, Vtrum fbrma, fccundum quS 
eft motus,fit vna numcro a pnncipio mot» 
vfquc ad tcrminum.verbigratia,cum ilu 
quid calcfit,cahdiias fit vna numero a prin* 
ctpio calefacftionis vfcp ad trrminum, SC fic 
dc fimilibus. Arguitur primo quod non. quia , illud, 
quodcftinconcinuo fluxu, non mancc vnum numeros 
hxc vidctur manifefta.fcd forma, fecundum quam cft 
motus,cftinconitnuo fluxu,vcctum mantfeftumeftfco 
cundum omnes:quare&:c. 

opposiTVM arguitur.quia,fitaJisforma nonm*. 
nerct vna numcro.tunc tak« motus non clTet vnus numc 
ro.dCpatct confcqucnria:quiamoius fecundum veriO' 
rem acccpaonem cftforma fluens,vtvul( Commcnou 
(orin Tcniohuius:quarc A:c 

CONCLVSIO. 
Formam.frcundum quam cftmotui.ridrm rflr iptinripio mO 
tutvfi)3dTrrminum,rccundumquordam,vrtdiucr« 
fam, frcundum alioi.probjbilr rff,nrc ccrhim. 




Comcn,4« 



AD quxftionem eft intclligcndum, tf de giadiTju» 
formx, fccundum quamcft motu»,fuatdiuerfx 
opiniunes. Quidamcntmdicunr,cj, illigradus 
non funt ide clTcntialitcr cu ipfa forma,ncc ciufdc fpeciei, 
immofuntdiuerfi elTcntiahter abipfaforma. vcrbigri, 
Iandu,rui2 Ph/. 1 cum 



Opinio pti 
tna« 



QVAISTIO 



QVINTI 



cum ahquid caltfit gradus calidicatis fuccrdrnrcs tn fub' £ minari a fuo formali,q« a fuo raatcrtali . H autc diccrerur 



Forma fe* 
cundu qua 
c<{mot*ina 
nct vnj prr 
liput totu5 
motui. 
Cofficn»«* 



Cradot for 
mf no TMt 
nctidcinti 
porc moc*. 
Tcx«c.7i» 



Improbo 
opinionu . 



Cradut fot 
mf no difH 
|tiuntur tO 
fltialitrrab 
ipfa (orma j 



ic(fco non func calidicaccs,rcd funcacadcncia quzdam di 
ucrfa a calidicacc cncnrultccr.nmdiccr aucc & in alt)s fuo 
modo.Eci(lidicunc,qic(rcnciarorm(mancc cadcm nu^- 
mcro pcr cotum ccmpusmotus^dC gradus funtdiucrn,ec 
Vno aducnicntc corrumpicur pr(ccdcns.& dicunc ifti,q> 
adcncnciam formz noncflmotus, fmo cHcncia formx 
scquiriiur tii primo inflanii appropinquatiaius alicran^ 
ns ad alicrabilc,fcd gradus acquiruntur per mocu vcl cx 
tra fub cali gradu. vcrbi graria , cnicncia caltdicacis in itiy 
(tantiprimo,quocaicfacicnsc(lappropiiK|uacum calcfa 
tfttbilndCdcuidcacquiruncur diucrfi gradus calidtcacis 
fuccciTiuc vnus poA alium,ica quod caliditas in nullo cc' 
porcmanctfub codcm gradu,fcd fcmpcr acquint aJium 
6C alium vfqucquo mocus ccrminctur:^ aducntcntcjpo 
ftcriorigradudcficitpra^ccdcns.formatriinanct vna dC 
cadcnumcropcr totum icmpusniocus,vc didic. Quod 
auc forma^fm quam cllmotus,mancat vna numcro pcr 
totumccpusmocusconcinuijliocprobant rationc pnus 
indui^a.quia alitcr mocus nullus clTct vnus numcro : qd 
cR incoucnicns.quia omnc cns cA vnum numcro aliqua 
lacr fm Bocchu in dc Vnttacc;5C Vno. Apparct confc' 
quentia.quiamotus vcl cft forma flucns vcriorcin 
opintonem,vcl c(l liuxus form{,f m Eamoiiorcm opinio 
licm,vcdicicCommcn.inTertiohuius,£cri quide mo^ 
(US Uc forma fluens.nc manifcilQ e(l,q>,n non c(l forma 
vna numcro,ncndcritmotusvnu$numcro.nvcro rao 
tus Hc fluxus formx,lic adhuc vidccur fcqut,c]>,ri non cl^ 
viiaforma,nocricvnusmocu$.nam fluxus vnus nume 
ronon c(i nifi form; vnius numcro.Formarum cnim di 
uerfarumnumerononpotcftclTcvnus Huxus numcro, 
vc vidctur manifc(lum:quarc dCc.Quod auc gradus for^ 
m(ntaliu8& aIius,&nonidcm nmplicitcrjprobac fic. 
quta,nformamancrccvnanumcro dC fub eodc gradu, 
tuncfubicifcummotusqutcfccrccdummoucretur: quod 
cftimpolTibilc.Etprobacurconfcquctia.quiatllud qutc | 
Icu,q^ fc h.ibct codc modo nunc ficut prius , vt patct 
iScxcohui^.modo^illud^qilmouec^fchabcrccintpemo 
tus code modo nunc vc prtus,poftq^ habcrcc candc for^ 
iiia& fub codc gradu:quarc&c. Quod ailt gradus for.' 
mx fic alius ab ipfa i orma,hoc probat,quia illa noii func 
idc numcro,quoru vnu manct ide vnu l numcrodC aliud 
non:fcd ficfchiitgTadusformxfld forma^^^r pacct cxdi 
cfhs. Scd fincdubiaifla pofitio non vidccur cfTe olno 
vcra q^cum ad id quod ponicur dc gradibus iorm« , ad 
quam cft mocus,r.<^ ipfi gradus func ali) cffencialitcr ab 
ipfa forma.vcrbi gracia,cbgradus calidtcact5,qui acqut/- 
runcurindiucrfis inlbincibus tcmpons menlurantis mp 
tum calc(ai.^ctonis,finc pcntcus alij clTcnctaliccrab ipfaca^ 
dtcatc,hoc videcur multum impolTibilc. quia , fi gradus 
calidicatis nonc(Tcccaliditas,fcdaliquid ^iud ciTcntiali^ 
tcr i calidicacc.tunc calcfafcio magts dcberet dici cermi.' 
oari ad aliqutd aliud qt ad calidttaccm: quod cll of no ridi 



qiipfcgraduscaltdiutis c(c cns abfolucum , quxrtiur in 
quogencrclit,5:noninucmtureirc rauonabdc cj» fic in Gradoieali 
ahogetKrcnifiingencrequaIicacis,vtpatctinduccnti in diuus noa 
omnibus.fi autcm huiufmodi gradus calidtcacis eft qusu difliguieut 
Ittas,quxricurinqiiafpcctcqualitatis:&noncA racioiu '«lOJlitct 
bdcq>fictnprima,rpccie,nccinfccunda,occinqu3rca,vc ^^'P** 
quihbccinccJligcns proprtctaccs ifiarum fpecicrum con^ 
cedcrct:ergo rchnquitur,i.j. in ccrcia fpecie qualitaiis.aut 
igiturqualttas primaauc (ccunda,non cfl diccndu q>(u 
qualicas fecunda,quiaqualitatealccund(non inucntuiv 
turnifiinmil^i$,vt vulcCummen.in Sccundodc Aiii^ ComS.tT. 
ma.di: h jbc:ur QuarcoMcccororu;crgograduscalidna 
tisc(tqujhtaspr«matargibilis,6i: cumnonfit tngidiijs 
nechumidiias,ncc ficcuas.vt raaiufcftum dt, rdinqui' 
tur,q>fitcalidiia3,fimiluerautcmefldcaltj9 fuo niodu. 

lccm, li gradus tormx cllcf aiiud ab ipfa fonna,tuc dif 
fimilituJonon polTccfundatiimmcdiaccuiduabus qua 
hcacibus ciufdcm fpeaei,vc fuper duas caliduatcs ciuldc 
fpcciet non polTcc fundari dilTimiIitudo:quod vidccur lo 
conucnicns.quia propriumcfiquahtaiisfmcam (Imile 
&:dilTimilcdici,vcdocec Arift.in Prardicameniis. & pa 
tct conrcqucncia.cjuia diiTimilicudo nu fund acur in qua.' 
Iiiatibui ctuldcni Ipecicinifi rattonc diucrforugraduu.lt 
cnimclTcuc xqualcs gradus ciTeiit limiles aduiuiccm, vt 
manifefium ctt:crgo, fi gradus cfTent alij elTcniialitcr l 
caltdiracc,cunc dilTtmilit udo non fundarctur tmmcduce 
fupcrquaIirate8ciufdcmfpecici:quod cll incoiiueniens. 
crgo 3Cc. Et propccr ilhi*OC fimtlia dicunt ali) , q> gra^ 
dus (orm{,ad quam cft motus,fuiit idcm cflcnciahtcr cii 
ipfa forma,iia diucrfi gradus caltdiiacis nonfunc aliuij 
ciTcntiahccrt^diucrfxcalidicaccs:fimiIiceraijc&in,aI^s. 
6i ifli func biparcici quancum ad quxftioncm propoficS. 

Quidaraenimiftorudicunc,qinuIIusifturumgraduti C,nd* moi 
manctvnus numcropcr cotuni mocum,ncc aJucnicmc tuinonmi 
vliimogradiitcrminantcmoiuminancnc prjccdenccs, "cc «-nut^ 
/edfcmpcrvnoaducnicntcal;frcorruptuscft,A: adue* wtumow. 
nicnic vliimo,omncs pccdcntcsairruptifunt.vcrbigra 
(ia,cum aliquid calcficnonmancc aliquapars caliditacis 
eadcmnumcro^prmcipio vfqiad tcrminum,immo ad.' 
uenicntc pofterion parie.pars prtor cft corrupia.A: fimi 
litcr in alt)S fuo modo. Et hoc ipfi probanc mulciphci<- 
icr.l*nmofic,ficutfehabcc ilIud,quod localiicr mouet 
ad vbt prxccdcntia cermtnum moius I(Kalis,fic fc habct 
tllud,quud mouciur ad forinam,ad parccs turmx prxce 
dcntes tcrminummotus ad formaiu:hzcvtdccur mant.' 
fcfta pcrconuenicncemfimilitudincm,^ fpcculicer dc 
motu aitcrationis.fed in illo.quod localiter mouetur , n5 
manct aliquod vbi vnum di idcm numcro pcr toiii cem* 
pus mcnfurans mocum,fcd funpcr cft in aIio5: alic> vbi, 
ficuc fcmpcr incrat alium & alium lacum,vc patcc in' Scx 
(ohuius:crgo fimiliicr td,quod moueiuradformam, iio 
habccaliquam partem forin{,f m quam moucturcadcm 



I 



culii.£cprobaturc5fcqucntia.quufmift2pofitionc,ca " numcro,&:rcmanejueintococcmporc motus. Itcm, 
lcfa<fiio vcl ccrminat ad gradu aliquem calidttacis,vel ad 
caliditatc,vc eft fub taligradu,ita,f.c)> talis gradus calidi 
taiisvcIcftterminuscalcfa(5lionis,velcftformale in icr 
ininocaJcfa<rtionis:omnisai'it motusmagiscftad icrmi 
nu fuiidfadformalcinfuotcrmiaoq^ad aliquid aliud, 
Vt manifcftiicft vnicuicti fanicapitis.crgocalciafftio ma 
gis cft ad aliquidaliud a caltditatc,qp ad caliditatc,& ma 
gis dcbcc dcnominariab aliquoahoq^ icalidicate:quod 
eft o!noabfurdum.'d£ fimilitcr eft intclligendum dc quo 
XUBCp alio motuad formam. Itcm,fi gradus caltditacis 
noncftcircnciaIttcrcaliditas,fcdaIiquid aliud fm Ipccic 
^caIidicace,quxricur,vcrumhuiufmodtgradus fic quid 
abfolutum, aut fic relacio, fcu refpc<flus. fi dicctur q> cft 
rclatio velrcfpciftus,hocvidcturc(Te multum trrationa 
bilc:quia f m hoc calcfacflio magis ciTct ad relationcm 
•adcalidiiaccm,cumccrminu8CiusvcI formalc in tcrmu 
nociTctrcIatiOjVnumquodc^autemmagiB debct dentv 



fl aliquapars formx talis mancrcc cadcm numcro , tunc 
vna 6c cadcm forma ciTct in codem fubictfto fimul,cc fm 
idem,Fm clTc niagts pfcitum minus pcrfctfcum: quod 
vidcc abfurdum,dcprobAiurcofcqucita:quta fcmp pari 
formf poftcrtorcftpcriectior pr(ccdcntc,cum lubie^u 
ficmaj^isdifpofitum pollerius qi prius propcer maiorc 
rcmidionem c5crarQ.fi tgiiurparspr{ccdcnstcmancrer 
jcadcm numero cum fcqucntc,iunc fcqucrecur c^ vna fof 
roa fimul elTct in codcm fubicifco fub clTc magis pcrfccflo 
& minusperfcclo: quarc6Cc Iccm,(ipars formxprf 
ccdcns mancrcc adueiiicntc poftcriori, auc iftx parcca 
ficrcnc vna forma numcru , auc rcmancrenc diucrfx niL' 
mcro. fcdnon eftdiccndum,quod funcvna fbrma ntv 
inao,quia illanonfunt vnumnumero,qux generaiv 
tur diucrfis gcncraciombus: hoc videtur manifcftum. 
fcd iftx parces gencrancur diucrfis gencracionibus, c um 
£anc indiucrfiiiin(buuibus:quare dU:.Si autcmdica.' 

tur 



QVAESTTO 



PHYSrCORVM 



X. 



nirqu<idiftatparrcsrcfnancntdiuCTrx numcro,hoc vi. ^ Aicccrt;uum,vtctiammamfeftucft creo hu, 
deturomnuioinconuenicns:auiaaccidemiaaSfol..MH. J ^ 7 "'"'""'•^rRo nu* 



8z 



Tex,c«T4« 



Abiosc ni 

jjroijnper* 



• ■ • 

aetur omnuio mconueniens : quia accidemtaabfotura di 
uerfa numcrodleiurdemrpeaciiioii poirunt limul clTc 
incodcmfubicdo&fecundumcandcm parrcm, vt pa* 
tct cx Quinto Mera . ill* autcm parles omncs crunt ciur 
dcm fpccici 3C in codc fubicc^to iVl c.idc partc . quatc dCc. 
Iicm,riinud,quodmouetrubalii|ua turmamjnerec fub 
ahqua partcinius fcrmx cadem numcro(>craliquod tC' 
pus,fcquitur,t^ fimul dum moucrctur,quicrceret : quod 
eft tmpolTibile f m tdcm.& probarurconfcqucntia. nam 
illud diamus quiefccrc.quod in alioA: in aJio inrtati ma 
net fub cadem tbrma numero,vt vult Anft.m Scxro hu^ 
iua.quarcA:c. Ircm,litorma,;mquameftmoiut, ma^ 
ncret vna numero per rotum rcmpus,fcqucrctur, for^ 
ma,qu{ inucnirerur in mobtli termiiiaio motu,cct vifSO' 
ns infiniti, quod vidcrur tmpolTibiJcomnino. Et proba 
turconrcqucnfia,fupponendoahqua.l^nmo,q»inquoli.. 
bcr tcmpore funt intiniiainft jruiA: hoc habctur cx Scx^ 
rohuiue.Sccundo,q>inquolibettnftanti tcmpons men 
Airantis morum ad totmam acquintur aliquid ilhus lor.- 
mx,ficut inquolibctinflantitcmponsmcnrurantis mo 
tutn localem ipfum mobiie acquint dC recipii aliqd vbi, 
patet m Scxto huius.Tertio,qi pars formx,qux acquin 
tur ininfiantipoftcnorieftpcrfc(ftiorcj^illa,qux acqui. 
hturiiitn(lantipnon,vt par8calidicatis,quxacquinrur 
inpo(lenonin(ianrtcllpcrfediord£maions vigoris ^ 
pars,quxfuitacquiniamin(lanriprxccdcnrc:& hocpa 
rct.quafempcrininllantipo(tenoriplusremoiu e(l dc 
contrano c'{i tn prxcedenti, A: pcrconfequcns fubiedum 
ci\ melius difpolitum ad illam formain,qux intcnditur. 
&:iicrccipueampertcc'tiorem.vt,alignis altcrac aqua 
corrumpcndocius trigidiratcm,fcmper m inftann pofte 
rioripluscftdebiliiata frigiditas.qp prius,5: ficaquaca^ 
Iidiorclt.Illud cmmeftalbius quodeft nigro impcrmi^ 
ftius,vt Anfto.dicitinTcrtioTopic.dthabcturexifto 



lus pancs polTunt mancrc illa pcrfcAione acquilira flC . 
cxiftcnrc in aftu, A: non oportet eas elTc corruptas , cum 
huiufmodi pcriedio eft in a(ftu. Ei li quis mrtct cotra . 
iftam rationem.q, terminus debet clTc mdiuilibiJis: pcr^ Obicifho , 
fectio aurcmad quam tendir motus eft terminus motus. 
crgo dcbct ellcindiuilibilis.a<: fic tlixparrcs n6 lunr parx 
tcs illius pcrfe Aonii.quare non yalct illa ratio. Diccrct, 
q> illa pcrfe(fho,ad quam tendit motus,non cft tcrminus 
morus f m fc cotam,fed ratione fux partis vltimx,5t illa 
bcnecftindiuifibilis^fcdfmre totam noneft iiidiuifibu 
Iis,immo habct parrcs,quarum vna gcncrarur poft ali5, 
donec lir complcta,*: omncs illx parte» rcmancni tcnni 
nato motu.quarc&lc. Itcm altaratiocftad idem fatw 
ditticilis,fupponcndo,q.omnccorruptum,quodnatum 
eft mancrc aliquo toco ccmporc,inccrpit pnmo non ellc 
in aJiquo inftanti antc quod non crat ens taJc illa non eny 
_ titate,quamaccipitpercorruptioncm:ficut ctiam omnc 
talc gcnerarum incvxpit primo elTe in aJiquo mftanti, an 
ic quod non (uit cns illa en tuatc, vr parcr Ocftauo huius. 
Secundo fuppono^q, quxlibct pars ilJius pcrfcdionn na 
taeftdurareaIiquotototcmporc.quia omnes funt ciur-» 
dcm fpcciet rpeaaJilT^mx,& conftat,q, vna ipfarum na^ 
taeftmancrc,r.illa,quxtermmatmotum.Etad quainJi^ 
bet ipfarura poteft terminari moru?. Tunc arguirur.li 
pars lormx acquifica in aliquo inftanri antc rerminu iiio 
tuscftcorruptaaduemente illapartc&nonmanet cadc 
numero,aut fuiicorruptain illoeodem inftami,in quo 
(uugcncrata,autin aliomftanti.noncft diccndum c|> in 
codcm inftanti,quia fic fimul clTct 6C non c(Ter,quod eft 
oppofitum prmif dignitatis.fi dicatur, cj, Iquodam aJio 
inrtann incocptr non ene,nj|ic,cu inter duo inrtanlta fcm 
per lit tcpus medium, vt patcrin Scxto huius.A: in quo^ 
libct tcmporc crt inftans , quxritur, vinim tlla pars for' 
mx lit cnsintotoiilo tcmporemedio,aut noncns.fi ma.. 



t: - - "r-- ..^. ^.^ ...v, «^"»""0101110 temporeme<lio,autnoncns.fi ma 

Quinto.Et (tmU.rcr dludcftcaIidius,quod elt (r.gidoim C ncccnspcrtorumillud tempus medium habccurpropo 
pcrmiUius. I ucar7uirur.iIla(orma.auxincludic oar Itrumrnutar.tm.n.iu.^.^ v 



Come* 



14* 



'OIBCIl.41 



pcrmiftius. Tucarguirur,illaforma,quxincludit par 
tes infinit as,(^arum vna cft maioris vigoris qp alia & p 
fc<ftiortt,vidccur cflc vigoris infiniti:h(c vidctur elTc ma 
Mfd%a.fedcalidita5tcrminatacaIcfacftionc indudit par^ 
tesinfinitas.qutaquarationcaliquade pantbus prxcc^ 
denttbus manct cadcm numcro aductuentc rcrmino, ca^ 
dem rationc 8C omncs altx,fed illx fucrunr infinttx,cufn 
mftanria fuerunl infinita:6£ in quolibet inftanri acquifi/- 
ta fuir cahditas noua 5: pars noua caIiditans:ergo iUa ca 
liditas cft cx caliditattbus infinms,& vna illarum eft 
fccfhor alia,VT probatum eft.crgo dla caliditas crit vigo^ 
its infinitt,quod eftabrurdum,<5d contra Commcntaio.. 
TcminOcrtauohuius.5:SecundoCocli3£ Mundi,dCin 
TraCtatu dc Subftantia Orbts.quare 5i:c.Et idem vidc 
tur fcqui.fi gradus poftcriot clTct xque perfckftus cil po*- 
re:quu faJicm rorum aggreeatum cx pnorc 6C poftcriox 

rccrirpcrfcA - '^ - — -• 

rariombusd^ , 

forma f m quam cft mocus non manct cadcm numcro 
a pnncipio motus vfqi ad rcrmtnum. Alij vero dicilc 
concranum:6i: dicunr altqui,c}) omncs parrcs calidiraris, 
qux acquirunturininftantibusiemponsmcnfuracis ca 
lcfa(fcioncm,manente{dcm numero aduenicte termtno 
caJcCaAtonis:fimditer autem 3C m alijs motibus f m for.' 
inam,ica q> pars calidttatis prxcedens non cotrumpitur 
aducnicnic pnorijfcd manet.Et hcK ipfi probant. pnmo 
nc.partcs ra permancnris,i.non ruccelTiuf pcr fe cjebcnc 
mancrc pcrfecta iUa re 3C cxiftenre in actu,vel faltem n5 
oporretnccclTariocascorrumpi:fed parrcs formx prx.» 
ccdcnres tcrminum moius funt partcs pcr(c<ftionis, ad 

2uam tendit motus, doncc pcrficiatur & fir in »<Ru , (ta 
lommenra.in Tcrtio huius,vbi planediat,c|imotus 
vnomodocftgeneratiovniuspanispoft aliam parrem 
itliuspcrfc(ftionis.Etconftar,cf perfcvfiio, adquam tenr 
dit mocus,eft rcs permancns,ica c^ noo cft pci ic dC eilco 



litum:quia cum in ilJo ccmporc mcdto fiat motus f m for 
mamiJlam,oportct,q>inquolibctinftanti illuis tempox 
nsacquiratiiraliquapars illiusformx. & ficillaparsdc 
qua loquimur,cnt fimul cum omnibus illis partibus , flC 
eadcm rarionc poteric elTc fimul cum omnibus aiiis fc^ 
quentibus , fi aucem illa pars formx poncretur cflc non 
cns in roro illo temporc mcdio,rcqucrct,q, iliud inftans, 
quod poncbaturpnmuminftans noncntitatis illiuspar 
tis,non cft prtmum inftans rux non cntttatis,quta in rcm 
porcillomcdiorunt inftanria prxccdemta , in quorum 
quoIibetelTetnon cns:^ fic lilud.quod ponebatur in.- 
ftans,inquoillaparsfuitnon cns.non cnt primum 
ftans,vt dK^tum eft,quodcftcorradi(ftiomanifcfta.qua- 
rc&c. Irem,fi parres formx prxccdcntes rerminti mo 
tuBnonmancrcncaducnience cermino morus, tuncexi^ 
ficnsinrubiccftotcrminatomotu nonhabcrci partcs fi^ 



..... — . — „^j,. — ^w,^... «su» III luuicLiu icrminato motu non liaberei 

cntpcrfe(fiiusaCvigorofiuscipgradusprxccdcs.Ift» mul cxiftcntcs,quarum vnapolTcrcorrumpt 
iriombusadfimiltbusmoucnruraliquiad crcdendum, " tcaiia^rcdhoccftfalfum.quarc&pnmum.Fs 



remanciv 

. alfitascon^ 

fcquens paret.quia ponamus,cj>exacrcgcnercturaqua, 
»tac}.acquiraturfrigtditasaquxinmatcriaacn8,a(: itci^ 
ignisagat inilIamaquam:manifcftumcft,t}>non corru^ 
pcr ftatimtocam illamfngiditatcm,tmmocorruptavna 
partc fngiditatis cxiftcris in aqua.in qua toraagirignis, 
adhucrcmancbitaJiqua fngtdiiasiillacadcpanc aquf. 
& confcquenria vidctiir clTc cuidcns, poftquam enim 
parrcs frigidiraris prxccdcnrcs gcnerarionem aquf dC fri 
giditatis aquxnonrcmancrentaducnientc termmo illi» 
tngcfaiftionis,vidcrctur nccclTario,cj> illa frigidiras nulf 
las parrcs habcrec,quarum vnapolTcccorrupi altcra re* 
mancncc. Ec confirmatur racio,ponamus,c}> ignis ap^ 
propinquctur aqux gcneratx cx aerc , 6C acapiamus il* 
lam partcm aqux,tn quam rocam agtr ipfe ignis, quxro, 
vtrum in primo inftanii, quo ilic ignis appropinqua' 
tus cft ilh parri aqux dcftruacur cora fnstditas tlliua 
partis aqux.aut non.fcd pars aliqua alia rcmancnte, 
Iandu.fupPhyr. 1 § fi 



Obicdio « 



Solutio, 



Q^VAESTIO QVINTI 

fi dicerctur prtmo tnodo.hoc videtur abrurdum. nam,n J 
inilloind^itideftrucraurtotab-igtditasiJltus partts aq, 
lunCjinilioeodemtnftatiillapars circtcaiida in rummo 
calidiiate ignisprxfenteagenteinipfam,&fic in mate^ 
na illiut pjrtis aqux ficret forma rubftancialis ignts non 
prxcedcnte altqua alteratione cdttnua:quod videtur im 
polTtbtle f m Commcn.iti Primo liuius, vbi vult,{j> gene 
ratio necciTario eft terminus aJteratiGis.quare &c.Si vc 
ro concedatur,q< ipre ignis appropinquatus parti aqux, 
tn quam cocam iimul incipit agere,non corrumpic cotam 
ciusfrigiditatem limul^r.in primDinftantifuxappropin 
quationis, fed aliquam partem corrumpit alia remaneiV' 
te,tuncillafrigiditashabcbat parics fimulcxirtentesiSC 
tIlxnonvideoturaIi{eiTe,nifiqu; fuerincacqutncf irt tc 
pore przcedenietermtnum moius lUiusinfngidationis. 

£t confirniatur ratio.quia.cum a^tioignismaqua fii 
noiia,oportet cj» in aliquo inftaci primo incatperit corriw 
perefrigi'dfcate,dCinduccrc caliditatr,&{ic idcqd pus. 

Sed diccrec cauilIator,q> qiuis partes formz przccde^ ^ 
tes terminii motus nonmancant aduenicnic tcrmino ad 
quem,[ ti in inllanti,in quo terminatur motuf , acqutfitx 
funtpartesconfimile8tlJis,5ilfic iteru tfla forma potefl 
cornimpifuccciriue.Sed iftud non videtur fuflicicns: qa 
noneftratio,quarcoportcatparte8 przccdentcs corru* 
pi,fi fimdes in termino motus gencratur. Itcm,eadem 
tnconucracntta fcquerctur quzali) diccbant fcquijfi par>^ 
tespnecedentes remanerenr,falicet q» forma illa pofTet 
c/Tc vigons infiniti,flC q. eflent finiul in eodc f ro elTc ma^ 
gts perfeclum A: minus pcrfe^Ttum.vt patet confideran.' 
li.fiC fic illz rationes corum non valebant ad proporitil. 
SiquisigiturproptcriftasrationesSi conlimilcs vellet 
tcnerc iitam viam, tunc poflct rcfpondcrc ad rationcs 
altenus opintonis. 

AD pnmam diceretur,q> n6 cft rtmffe dediuer/i< vbi 
6C diuerl ts partibus formz.nam vbi non folum cau 
faturamotoremoucntclocalitcr,fed drpcndet aliquali^ 
terilococircufcribentemobiIe:vbi enim fmauctorcm G 
Sex Principiorum,cftcirciifcnptiocorponsex loci cir^ 
cilfcripttoneprocedens:i5«:quiandeftvnus locus nume 
Vbi fil, ro,queoccupac mobilepcr totum tempus mocus,immo 
tn alio 9C in alio inftantt eft in alio & in alio fpatio fi bi 
)i,vcpacccmScxtohuius,idcononmanctidcm vbi pcr 
totum cempus mocus,fed forma,f m quam eft mocus,fuf 
ficicncer eft ab ipfo aIterantc,quod inanct vnum dC idem 
numero,& ideoforma poteft manere vna numcro pcr 
lotum tempus motus,quare dfc. Vel diceret ur , qi bene 
poteft manere vnum Si tdem vbi per aliquod tcpus nio 
lusIocaliSjf.illud vbi,quodnon habet contrarietacc ad 
vbicerminansmotum. Ec,fi dicacurc{>mobiJeno cft 
in codem loco per aliquod tcmpus dum mouctur localt^ 
ter.conccdOjfed non fequirur , tji non maneat in eodem 
vbi:quia ipfum vbi non dependec a loco nifi in ficri 8C nd 
inconferuart.Vndc,cum mobilcrccefnt abaJtquo, non 
eft rcmocum,quin remaneat vbi , quod procefl'it ex cir 



Vbi dcpen 
dctiloco i 
6etitatu3 , 



ciifcripiionc iJlius loci,dum modo non aduenuc vbi con 
trariumd£corrupn'uum.verbigratta,dum aliquid mtv 
uetur m loco acris vnum lUorum vbf,qux acqutruntur, 
non viderureflccontrariumalterivbi:& idco aducnicn 
te pofteriori,poteft remanereprxcedens,datO q» mobtlc 
fit in alioloco prius. Ad aliamrationcm,cumdicit, 
quia tunc eadem forma fimul elTet flCc.dico , q> aliquam 
form j cllc in aliquo fubieao fub efle minus pcrfec^o po 
teftintelligtdupliciter.Vnomodo q> ipfnm cfle minus 
pcr fctftum flt cum priuati bne efle perfei^liortt^fld hoc be 
ne eft impofrtbile cum cflc perfecftiort : quia pri uatio dC 
habitusno funt fimul incodem fubiecflofm idem . Alio 
inodopotcft intelligi,c}> ipfum elTc minus pcrfciflum n5 
(it cum prtuaifoneeireperfe(fhort<,6C fic nullum eft inv 
polTibilc.ficauccm eftin propofito.quare3fc. Veldice^ 
rctur,c{iomne8illigradusfunt xquc perfc<fti comparati 
9dmuiccm,licet cx cu cdftiiuacur vnum perfcifbus quo' 



X. 

libetillorum fm te.c^ aucem vnus illorum graduum n3 
fit pcrredioraIio,vtderur,quia tuncdifiercni fm fpecic, 
cumdifFcrenrpcrfe:nifidicacur,()>illa diucrfitas perfc' 
(rttoniscftaccidenfalts,e6,f.cpfubievrtum poftcnons cft 
magis difpofitum pnons. Ad aliam polTec dici , tf 
lllx parces remanerct aliquo modo dtuerfx numero , ita 
q>nonfuntpenfcus vnaformanumcro.£t,cum dictcury 
()i nuncduo accidcntia&.'c.Poteftdicf,q>duo acctdenria 
abfoluta eiufdem fpecieidlxque pcrfev.''ta,vtquorii vnii 
noneft dt fpofitfo ad aJtcrum.no poiTunt fimul eflc in eo' 
dcm fubic>rto,vt duz aJbcdtnes xqualitcr incenf.r dC per 
fe5tf,fed,fi vnum ficmagis perfe>ftum 6C alterum niinii^i 
pcrlC(fttim,5C vnum fit dirpofittoquodammodo ad alic 
rum,non cl^ inconuenicns t alia duo fimul clTc in eodciii 
fubiecto,5i ficeftin propofito.Namfemppars formx, 
quxpriusacquirktur,eftminut perfet.^ta,5l pars.quf po 
fterius acquiricur,ift magis pcrfe>fta,& prxcedcs dilptv 
_ nitaliqualiteradfequentem:Si:ideopolTuntbene e^Icfi' 
*" mul in eodcm fubie.flo.Et,fi teneretur,(^ oes iUi gradu* 
funt xqu( perfccli comparattadinuicem,tunc poilet aJu 
tcr refponderi,!)) illud eft verum de accidentibus p lein^ 
extftcnt ibus luliiec^o a principio vcl ab f ccrno, fcd de ac 
Cfdentibusadu<ntiti)s,quxaclueniuntfubiedopoft fbit 
clTe compIetum,nuIlum cft inconuenfeus,q> plura talia 
llnt fimuJui vnofubieiftO.VclpolTettcncri^q omnestl^ 
Iz pancs conftitiiunc vml numcro.Et,cum dfCicur,q> gc 
neranc diucrfisgcncracionibus.quiaindiuerfis inftanti' 
bus.Dicendum,c|> hoc non fuRicit ad diuerfas gcncracio 
nes,fedrequiriiurdiuerfitasfubie<5tf,vel incerruptiotraf 
mutationis. Ad aliam,ncganda eft confcqucntia . £r, 
cumdictf,q> illuddicitur quiefcete&c.Dico>q> mobilc 
mancrc fub radc lotma, p aliquod tps conctngit duplicix 
tcr. Vnomodo^c^nullaaJiam pancilliusformf acqrar, 
6C ficquiefcerei: AJio modo,<)> fimuJ manens fubilla par 
le form( acquirac aJiapce form( vel alias:& fic no opoC' 
tet,q< quicfcai.quta non oSno fc habct nunc & prius eo^ 
G deinodo.&iiceftinpropofito.namfempcrin aJiodiCin 
aJioinftantitcmponsmcnruratitismotumad (ormi ipr 
fum mobilcacquintaJiam& aliampartcforin;, non tii 
manet per aJtquod tcmpus fub aliqua partc illius formx 
przcife.quare&c. AdaIia,negandaeftconfequencia. 
£t cum diatur,IIIa forma,qu( habet partes infinitas ctc 
Dico,<jiverilelTet,fiiJI( parfeselTenttnipfoac"tu fimpJi 
ciier.icd, fi luntin potctia,nonopor:et.fic afu eft in.ppo 
fito.ni aducnicntc tcrmino ad qucm,illx parces nd func 
inilla forma limprr m a(fiu,fed in pocentia aIu}uo modo. 
Eccftfimileficutdc linea.nam uiiineafunc panes infini' 
tzetufdempropontonfs:dC non fequicurpropterhoc 
knea fit infinua fimplicuer tm cxtcnfionem.ci tntclligo 
ilJaspanesnonelTcfnipfatormavel in fubie^fto m aiftu 
llmplicitenquia quxlibct earum eft fic imperfciff a,qu6d 
fubic(flum noii polTctelTcfubaliquaipfarum feorfum 6C 
diuifimab.-iltis.vndcjficut incorporcnaturaii funt par^ 
|_| tesquaniicaciuxrxccllcnnsparuitacis, quxfcorfum SC 



diuiTtm non polTcnt exiftcrc fub forma tocius,fed refoluc 
renturincontinens,filepararcnturatoto,vc diiflum cfl 
tn Primo,& iftarum partium infi niras non arguic magni 
tudinem mHnicam in a<ftu, vt manifeftum eft, confimili/' 
ter eft in propofito fuo modo. 

AD ranonem adduc'tam m princf'pt'o,cum dicitur, iU 
ludquodconfiftir in contiiiuo fluxu &:c. Verum 
cft,noneftvnum&idemnumcro,ita <^ niliil acquira^ 
tur tn temporc illo , fed poteft manere vnum 6C idem nu 
meroacquirendoaJiud 6C aliud , & fic eft in propofiio. 
nam pars formx prxccdens non manet dc eadcm au^ 
mcro , quod nihil acquiratur in roobili, immo fempcr 
acqutrttur aliud 9C aliud durante motu:& ideo non va^ 
lci . hxc autcin ad prxfens di(fta funt pcr modum in^ 
quifitionis , tanquam probabtlia. Sedquid fit cencD/' 
dumdcquzftionenonomnino ccrtitudinalitcrmiJiiapi' 
parct ad przfcns. 

Eft 



RrifioiK 



1 



QVAESTIO PHYSICORVM 

Eft autem qui quidem cx contrano d, qui 
cflincontranum non contrarius SCc. 

Q.VAESTIO XI. 

An MortM terminis conndnl', fint cortrarii. 



XI ET XII» 



8? 




■ Onrcqucntcrquxnpotcn' arca capitulum 
Idc contrarictate motuuin.Et primo quxra^' 
Itur, Vtrum motus^qui funt cx c5trart)8 tcr 
lmuiiB,nnt contrari). Arguirur pnmo q^ 
'fic.Quia motut eadem vidcniurhabcte ha^ 
I>irudincmadterininumadquc,i9Cadtcrminum a quo, 
&. e conucrforred motus,qui funt ad cotrarios terminos, 
funtcontrari^.fm Anr.inlitera.ergo&c. )tem,iIhmo 
tus,qui non poiTunt elTc (iroul in eodem rubie>flo,runt co 
trari):hxcvideturmanircfla.redmonis,qui funt cx ter^ 
mint3Contrari)s,nonpofTuntcncnmulin codcm fubic/ 
(TtOjVi manifcflum eft.non cnim contingit aliquid fimul 
moucri exfanuatcdccxzgritudine ,riintli(er auiem& 
111 aliis.quare 8Cc, Item,motus,qui funt ad terminos co 
trarfos,lunt contrarii.fccundum An(lo.inIitera:rcd,qui 
Tcx*c,«t* funtex contrari^s tcrminis funt ad terminos contranos, 
vt fanano,qu( cHex (gritudine,c(l ad fanitatcm,6( (gro 
uiio,qux e(i ex fanitate,c(l ad (gritudincm • quarc dCc, 
OPPOtiTvM vult AnAo.tnlitcra. 

CONCLVSIO. 
Motus quofdam i contrariii trnnini* indpientes contrinos cHr 
fecoatingitrecunduin tcrininotad quoi.qiii retuad coiu 
ami Crrminjntur.pcrfc contrarii iiint. 

Tcx,C47« A D|quxftionem pofruntbreuifcrdiciiria.Primo, 
/"A^ cf motus,qui funt ad terminos cotrarios funtcG^ 
trarij.Secundo,c^ non omnes moiu8,qui incipiuc 
i rerminis contrarfjs funt contrarij.Tertio , q>conttngtc 
aliquo!» lales motus elTe contrarios. Priinum ollendi^ 
lur.quia contranctas motuum debet fumi ex cunt rarie^ 
tatciliorum,cum quibusilli motut funt idcm errenrtalt.' 
ter:hxce(l mantfeilaperfe.fedmotus,qutruntad tcrmi 
noscontraries,funci(ieme(Tentialiterc:umillisterminis, 
vtparetcxTerttohuins:ergo&c.Vcl potcft argui (ic, 
IIIimotutfuntcontrarii,qutfuntidem cITentialitcr cum 
contrarijs^hxc eft maniFefta.Scd mocus,qui funt ad tcr^ 
fntnosconiranos funt idem cfTentialiter cum contrarijs, 
quia funt idcm elTcntialitcr cum tUis terminis,vt didtum 

Tcx.C(4f* eft.crgo 5Cc. Itcm,Anfto.(icprobat.motusadalbedi 
ncm aut contrariatur motui ad nigrcdmem,aut motui,g 
cfti nigredine , per futficientem diuiiioncm : fcd non cft 
contrarius motui,qui eft a nigrcdine : quia (ic idem cfTet 
coiicrarium (ibnpfi,cum idem motus,qui eft ad albedi' 
nem incipiat a nigredwK . quarc rcltnquitur, q* mocus, 
qui cft ad albcdinem,cft contranus illi motui , qui eft ad 
nigredinem:& (imile cft ludtcium de aliis motibut , qui 
fiuit ad contrarios tcrminos.qiurc d^c. Sccundum de 
claratur.qutailIimoius,qui funt ad idem fm fpeciem no 
fiint contrar^:hxceft manifcfta.fed motus , qui incipiuc 
^icomrarris terminis,aliquando tcrminanturad idem fe" 
Cundum fpccfem,ficut motus.qui incipit ab albo,poteft 
terminanadntgredinem,itamotus,qui indpita rubco 
potcft tcrminari ad nigredincm.Et fimilitcr motus , qui 
tnciptt a nigro SC ab albo potcft eriam terminari ad rube 
dTncm.Et motus,qui ttictpir i caliditate poteft termtna- 
ri ad tepiditatem:& mocus,qui tncipii i frigtditare fimtV 
Iiter.quarearc. Tcrtiu apparct,quia illi morus,q funt 
adrerminos contranos,funtcontrari),rectindum qj pro^ 
batum eft pnus.fcd motus qui incipiunt a contrari}s ter^ 
miins aliquandoterminanturad contrarios terminos,vt 
inotu6,quiincipit i fanitate ,(^ xgrtcudo terminacurad 
atgntudinem,&: motus,quiindptt ab xgrirudine,f. £uia 
eio terminantur ad famtatem.quare 6(:cSed notandum, 
Cf qpuis aliqii morus,qui incipiunt aconcrari^s funt con 
trarii,m contranetas corfi nonproucnit e.\ rcrminis ^ cj/- 
biUyfed cz caimius «d quosrationcprxinducfta* 




Texic.i7. 



Tfx.c.i»» 
Tex.c,(u 



AD primam rarionem diccndum,(]> no cft eadem hx» 
bitudo motus ad terminum a quo, 3C ad terminum Rnfionrt . 
adquem:quiamotuscfteiufdemelTenttx cum lermuio 
ad quem, fed non cum termino a quo,vt paier in Tertio; 

Ad fcciidam potcft negan maior.quia Juo indiuidua 
eiufdcm fpecicialifolutaat: xqualiccr perfeda non pof^ 
funt fimul elTe, vt dux albcdines,<d(: tamen nullam habec 
contranetatemadinuicem.diltdcononvaict. Ad tcr" 
tiam patct ex prxdicftis. 

Qiioniamautemmotiiinonfolum videtur Tcx.cfi» 
efle motus contrarius,rcd 8^ quies, dctermina/ 
dum efi fimplicitcr quidem contrarius efi mo^ 
tus motui.opponitur autem bC quics . prtuatio 
cnim cfi. 

Q.VAESTIO xn. 
An Qji«>r,inotMi contr<tri4/it» 

Onfcqucnterquxritur,vtrumquies fic co^ 
trariamotui.Videtur<)>non.quia tfic vnil 
dC ide contranaretur plunbus , quod videt 
inconueniens , vt paiet cx Dcamo Meta. 
Et probaiurcdfequentia.quia vnus motus 
cftcontrariusalren:ergo,fimotuseft contrarius quieti, 
fequiturquoddu^cumcft. Iicm.vtrunqi cuiranorum 
crt aliquid pofitiuum, vt patet cx Dcamo Metaphy.fed 
quies no elt aliquid pofitiuia:quia quies cft priuatio mo^ 
tus.vtpatetiniftoQuinto. Item,fiiic,tuncomne, q£| 

auicfcit.aliquSdo mouciur:qCl vf impo(Ttbtle.(]a inrclle 
:usquiefcit,dC tfi inteirs nunqua mouetur,qa ocqCl mo 
tictureftcorpuSjVtpateiuiSextohuius.fiduelledus no Tex.c.n, 
<itcorput,vtpatet TeriiodeAnima.Qu6d.iutcmintcl Tex.c». 
lec^tus quiefcat,probaiur.quta fc habct nunceodcm mo.» 
do ficut &. prius:&; hoc cft <jefcere,vc habet ex Scxto hu 
cius.5;: probacurconfcqucncia.quia coniraria naca funt 
Q ficrt circa idem, vr paret in Prxdicamentis, fi igitur mo^ 
tus dC quies elTent contraria^t unc omnc quod quiefdt ali 
quando moueretur.quarc &:c. 

orPotiTVM vuicAnfto. Tcx,c,j|» 

CONCLVSIO. ' 
Quirsnon propne, redfecundum commanem contrarietTlis 
tationc3,cnotuicontraha cfl.vidcliccthabit^ipriuatioQis. 

ET intenigcndum,quod contrarietas vno modoao Cocrarictaf 
cipicuf )arge dC improprte.pro oppofitione incer "P""' J«» 
pnuacionem Si habicum. Aliomodo propric, pro P'"^'"» 
repugnancu duarum formarum eiufdem genens fuccc 
dennum in eodem fubiedo.Pnmo modo, quies contra^ 
natur moturquia pnuatio contrariatur habitui lioc mo 
docontrarictatis:fedquicseftpriuatiomo(us,cumfitnc • ' 

gatio mocut in fubic^to apto nato : quare &c . decundo 
modo,quies non contranaturmocui:quia, ficut diccba^ 
tur, vtrunc^ cStrariorum debet elTealiquid p>ofitiuu , vt 
D fatispatetexDecimoMctaphyfi.fedquicsnoncftquid Tcx.c.17, 
pontiuum.quare5£c. 

AD primam rationem dico,q> vnum non eft contra^' Riifioncs, 
num nifi vni eodem modo contrariecacis,6C prxci^ 
puecdcrarietateproprieflfpcrfecniTimajfcddiucrfismo Vnum pot 
dis nihil eftinconuenicns.vnumcft contrarium mult is^ plunbm ec 
vt vnumcxtremum contrariaturaltcricontrarictate jp^ contrariii , 
tcifla 6C contrariatur medio cont rarietate diminuta.Ec (} 
mihtermotus contrariaturmotuicontranctatc proprie 
di<f)a,fcdcontrariaturquictiextcnro nomine conrraricir 
tatis ad oppofitionem pnuatioms dC habitus.quarc SCct 

Adalumpatetcxdi(fUB. AdaIiampotcftdici,q>in intdrsnon 
tdlcdus propricnonquicfa't.A:cumdicirur,qu6dillud <jefat. 
quicfcit,quod eodem modo S^c. verum eft,fi fitapcuai 
nacummoueri,icd,finonfitaptumnatum moucn ,non 
oporrcttdC ficcftinpropofito^quiaintclleLtus habent 
fcicnciam aliquam per aliquod tempus bii fe habet eodc 
mu,(kut ^fkd nu lutiicu hoc ad lioc <^ QcCc^t^kd re^irtf 
laodu.rugPhy. I ij) tur 



QVAESTIO QVINTI 

tur q. fit aptu« iutu« moueri,6C fic dcb« Irenigt.q. illud £ 
inobile quiefcit.a: codem modo fe habct nunc,vt pnus. 
Verum eft ramen.q. quamuis mtclle^tus non moucatur 
motu corporali.qui dicitur mocu» proprie didus, nthilo 
minus mouctur moju fpintualt.qui eft mutatio indiuiH' 
bdis&inftantanea,&hocnulluin eft inconueniens.vt 
patet in Teroo de Anima capitulo iUo, videtur autc fcn. 
Tai.c,zt . ^jjjjj potcntia cxiftcnte fenfitiuo a:c.lntellc<rtu8 itatp 
no mouetur motu.qui cft aiflus impcrfe>fius,in cuius fub 
ie<5lo,cum vnumcontranorumacquiritur,alterum abri 
dtur,fed bene mouetur motu.q eft asflus perfedi, dC eft 
reccptio jjfciftionis fiuc abieaionecotrarij pr{fcntis &:c. 

(IVAESTIO, XIII. 
An QmamTcmmomomadqMc/it moou pftHio, 

iOnfequenterquiripoteft,Vtrum quics, Ci 
|eft in termino ad quem.fit pcrfecno motus. 

Arguitur pnmo q> no. quia pnuatio mo p 
Itus non eft eius perfe<ftio:hic cft manifefta. 
' fed quies in lermino ad quc eft priuatio mo 
tus:quare &c. ltem,illud no eft perfeaio motus , quo 
aduenienteceltatmotus:hxcvideturmanifefta.qui3 ni-' 
hil deficitaduenicntefuapcrfeiftione.immo tunc habct 
drepcrfe«flum.fcdaduenictequicteintcrminoad quem 
ceiTat motuSjVt manifcftum eft:quarc&c. Item , quod 
eftperfeclio mobilisnon eftpcrfecftio mocus,cum diuer 
farum non fit vna perfe(flio:fed quies in termino ad quc 
cft perfeiftiQanobilis^alitcr enim iion denominarciur ^e^ 
fcens a quiete in termino ad quem.quare &ic. 
Tcx,c*{4l OPFOSITVM arguitut autftorit atc Anfto.fli: argui 
tur rationc.IUud,quo adcpto.motu» eft perfcclus , vide^ 
tur cflepcrfe(ftio motus,hxcvidcturmanifefta, fed ade^ 
pta quictc qux eft in ttrmmo ad qucm,motus cft complc 
tus dC pcrfc»fius.quare &c 

CO N CL VS I O. G 
QxJei.qnxleTminum motusdidf eundcm cum motu.per 
fcdio motiii cft.vt Jutcm tcrmi nun» cnis dici t,fot> 
nulitcr rumrndo iprum.non nifi per accidcns 
motuj perfe^io di» 



xiir ET xiiir. 




A 



Dcuidcntiam quxftioniscft intelligendum bre^ 
uitcr,c^ficutdi(ftumfiiitprius auctoritatc Com/ 
mcntacoris,motu8 potcftconfiderari duplicitcr. 
vno modo quantum ad fuam materiam,S£ fic eft de ge^- 
nercciusad quod tenditmotus,f.formairap<rfe(fu tciu 
dcnsadcomplementum.altomodopotcft accipimotus 
QjuestterJ quantum.idfuamformam,&fic eft tranfmutatio con' 
mioadque imj(fiacumtcmporc,i.cum fluxu continuo. Vlterius 
cofidfratut j|gc,p,fndumcft^q,quiesin tcrminoad quem poteft c5' 
duplicitti, (jjjjrjjijjupiiciter. Vnomodopoteftaccipiprodlo cJTc, 
quod datur mobili i forma,ad quam eft inotus,prout il^ 
lud eiTc durat pcr aliquod tcmpus . alio modopcr quKtc 
in termino ad quem potcft intclligi negatio fluxus prxcc 
dcntiainipfo mobili.cum cnim tcrminuseft motus.con 
fhit,q>ampliusmobiJenonfluitcontmucad vltcnorcm 

panem illius formx. 

Tuncpoteftdiciadquxftionem, q«,fi acdpiturmO' 
tus pro forma impcrfc(fta,quT fiuit ad complemcntum, 
GC fumatur quics pnmo modo.f.proillo ciTc^quod datur 
mobihaforma terminantemotri,proutilludeirc durar 
pcr aliquod tempu8,fic quies eft pcrfe(ftio motus.quia il 
lud,ad quod aliquid naturaliter ordinatur,vt in fuum fi^ 
ncm,vidcturelTepcrfe<flioipfiusalicjuo modorhoc cft 
euidcns.fcd motus,qui eftforma diimnuta tcndcns ad 
, pcrfe(fboncm ordinatur ad hutufmodi quictem,f.ad cflc 

quod datur mobili pcr formam termmantcm raorii : a4 
hoc enimfituliteraliquidcalefit,vtfitcalidum pcr ali/' 
quod tempus,& hoc eft quiefcerc fub caliditate,f.elTe ca 
hdumperaltquodtcmpus,&:dtcoper aliquod tenipu«, 
quia,fi aliquid folumciTct calidum in inftanti non eflet 
quics Jmaginabiaiur crgo fic,<f,cum aliquid calcfit pri? 



rccipitaliquam caliditatem (Hminutam ct impcrfc(fhim, 
qux ordinaturadhocq>recipiatcaliditatem perfcvlam, 
ficutdifpofitio ordinatur ad complcmcntum 6C ad hoc 
<j»ipfumcalefaftibileexiftat calidum per aliquod tcm' 
pus,5i: hoc cft quiefcerc fub calidttate,fimilitcr autem cc 
inalt)s.crgo5:c. Secundodico,q>,fiaccipiatur motus 
recundomodo,f.pro tranfmutationeconiun>fta cum te^ 
pore,i.cum fluxuconttnuo, dCAimatur fccundo modo 
quies,f.prone2ationeialis fluxus,ficquiesnon eft per^ 
fcvflio motuB.Ethocfacilceft vidcrc:quia vnum oppofi 
torum non eft perfc^^tib alccnus:hxc videt ur mantfcfta. 
fed negatio fcu dcfeiftus fluxus prxcedentis opponitur 
ipfi fluxui vel priuatiue vel contradi(ftorie : quare dCc 

Tertiomodopotcftdici,q>qutcspnmo modo di^ 
noncftpropncperfeJtio motus,qin cftfluxus form(:{]a 
ifta quietc aduenietecefiat fluxus.cum enim mobile cxi.' 
{iii aftu pcr aliquod tcmpus fub altqua forma terminan 
te motum.tunc amplius non fluit:fli: fic tale e xiftcre non 
eft perfeJtio illius fluxus.nihtl enim dcfinit efle aduenicn 
tefua pcrfctfhbne , ficuc etiam langcbatur arguendo. 

Quarto poteft dtci,qi quies fcctldo modo diifta,r. quc 
tft negatio fluxus prxcedcntis tcrminum motus non c(t 
per fecc propnc pcrfeiflibmotus,quicft forma flucns^qa 
omntspcrfe(fhopropricdi^a,r. eft aliquid pofiriuum.r. 
a.fcusdi:forma:fedhuiurmodiquicsnon eft quid pofiti^ 
uuinperfe.quare5:c.potcfttamcn eire perfeJtio ipfius 
mocus quodamiTiodo per accidcns inquancum cft coniu 
(fla cum ipfo clTe form{ in mobili.Ex diiftis autem poteft 
haberi vna ratio fatis bona ad probandum , Cf pars for' 
mxprxccdcnsterminum motusnoncftcorrupra aduc 
niente termino mocus:nihd enim eftcorruptum adueiuc 
tcfuapcrreiftione.cumigiturquiesin termino ad qucm 
fit perfedio motus.qut eit forma Huens, vidctur huiuf 
modi forma non dcbet e(Te corrupta, aducnicnte termu 
no mntuRjdt: quiete in ipfo tcnnino. 

AI3 primasduasranoncspatctcxdiiflis pdiftin(ftib 
ncpoficam. Adtertiamdico,q>idcmp<jte(Tc pcr^ **• 
fciftio diuerforum diucrfimodc,6^ non vnico modo . Di • 
cct ur ergo,q> quies m t ermino ad quem cft perfctfiio mo 
bdistaiiqp perfectibiIisprincipalis,i5Ceft perlc(ftio moi* 
tanqu!i diipofittonis 5«: prxparacioniM orJmace ad hmoi 
quietem. Adhocenimmobilerecipi(torm.imimper.> Quietcpfe 
(c<ftamante icrminum motus,vttadcmquicrcatfub for ct>o motus 
ma pcrfc(ftioruEt,ficquie$ diucrfimodeeftpfie(fliomo<' & m ob i l u » 
tusd£mobtlts,et hocnullueftinconuenicnsificutforma 
fubftanttaJis elt pericclio matertx priin( tani:{j pnnapia 
its pcrtc<flibilts,6(lcit pcrfec^tiodtmclionum tan^Tit difpo< 
fitionum ipiius materixad formam.quaredCc. 

Habet autcm dubftationcm. 

Q.VAEST10 Xini, 

AiKnMin tr icfm nMmrro cormptHm jtegmeretitr, 

Vf ritur Iiic,"\'trum corruptum poflit re^e 
ncrari vnfi 6C idc numero. Arguit ci> fic, 
quia iUa funt vnii numcro, quoril cax fimc 
C{dc numcro:fcd alicuius gcncrati &: corru.' 
pii caf furu c(dc numero,vt cccluind: mate 
ria prima,qux funtcaurxomnium fubftantiarumgcne< 
labilium d^coirupitbthum^quarc&c. Itcm,agcs om 
nipotcnspotefttpfum corruptum icgencrarc vnum 6C 
idcm numero:hxc videtur manifcfta,aliter enim non cC- 
fciomnipoicns.fedaliquodagenscft omnipotcns,fcili^ 
cec Deu8,vcdicuntomncslcgcs:quare&:c. Item, fani 
tascadcmnumeroeftin manc6: in mcridie: crgo corr 
ruptum rcdic idem numero . Ameccdens cft manifc' 
flum: quia polTiliiIc cft, quod aliquis continue fit fa.r 
nus a mane vfquc ad mcridiem . confequcntia proba' 
tur:quia f.mitas,qu{ f uit in mane,necefranb eft corrupta 
antequa veniat inendies.fi cnim fanitas,qux fuit in msu- 
ne,polTet mancrcfinccorruptioncvfc^^ad mcridiem^a 

ti 




Q.VAESTIO 



PHYSrCORVM 



XIIII»; 



84 



ri nnonc fannas lila poffet manerc corruptioe vfcjr A fintt^hocidcmcognouit.Cocedmntcrgo ifti,q> Sojy 



Tcx,c,if« 



Tex.c.i. 
Tex,c.70* 



ad ooSttm,dC a nocte pan raiione vfc{? ad diluculij,& fic 
iniiitin(mm:quodeAinconuentens.qui3niliii coiitingtc 
corruptibilium vnu numcro permanerc , vt dicit Arift. 
tn S^cudo de Afa.ergo nccelTanooportcr,(^ fanitas,qu( 
cft tn mane,corrupca (ic ance meridicm:dC iic,cum llt ca« 
dc (imns ntimero in mane 5: in mcridie , vidctur cor 
rapm pofrcc redire vnum idcm numero. 

orposiTVM viderur velle Anil.mlitera, Sr inSc 
cundo dc Gencranone dicit,q> quorxim fubllatu tit cor 
ruptibilit,nonrcdcunteadcm numero. 

C O N C L V S 10. 
IdemnamfToeorriiphimrej^encrjri fiinp'iciter,fft impofnbt' 
icnifi per rirtutrin fiiprrruturalit & yniuerfjlii af^ctis 
^Kt iMCtira <}>i'Cii,vcinoieritoiu} «iurrcclioe, 

DE quxfttonc ifta dixctum quidam Aftronomi, 
(^corruptijaliquandoregenerabiiur vnii^l iJc 
innumero,fmo vlV.omnia quf nunc rum,porccjp 
lueriitcomipta,iicrum regcncrabuntur eade numcro, 
ita cp cu,qui nunc audis lccflionf m in hoc loco « aliqu jdo 
tnfuturoypaftqpfucriscorruptus.audics eandcm letflio^ 
licinhoccedeloco,ddrtcdcotbu< ali)s cntibus corrupu 
bilibus.Ec faoc ipfi probauerunt fuppoiicndo aliqua.I'ri 
nio,q>omnia,quf iucruntinhoc mupdo rtducuntur ad 
corpora.cotl<Uia canqpad funscaufasprimas corporeas, 
neccirario produccntcs ca. ScCundo,tj> ola corpora coele 
ftiafunt«rcema,&: flnuhtcrmotuseori~i.dC hxc habecur 
cx Naturali philofophia,3C pctpuein Otftauohuius . vii 
fequit,i^ quccunvf alpcdu nunc hut corporacctlefuaad 
inuicem&idlocii^eneraiionis.eundem iieru habebtlc 
altas in iui uro-.SC liiiulttct caufabunt iJlacadc, qux nuoc 
caufant^ A conferuabunt omnia illa cadem qu{ nunc 
confcruant.Et dicuiit fapiente» Aftronomi^cj. talts reuo 
lutio.per qua omnia corpora ccclcftia rcdibut ad epfdem 
afpev5us,(5«»osnunchabcnt,completurin ;5.millibu«an 
noru«j,I\>iTct crgo rano corum llc formari . redcunti 
kus omnibus cifdem caulls ncceflartis cv per fe , rcdcuuc 
idceffeAus.fcdcaufx,quxnuncptoducunt ifta infcrio.' 
ra6Cconferuant,rcdibunce{dc,f.corporacalcrtia5i:eox 
nim aipetftus ad fcinuicem & ad lociigcncrationis: qua^ 
rcdfc.immo fm iftam poHcionem non foium quodlibec 
fdiuiduu redibit vniiiSllidenumeroftmel, nccbis,imo 
•nfiniciesqaintimtiesredibitafpcvf^us corporu cotlcfttu 
jpducrtiu il^ud indiuiduij 5C cius cas propnas. £c (i di 
cacurad iftarationcm,cp benercdibuntcauff remotf.fiC 
vniuerfalesiftorumtndiuiduorti, fed caufx proprix 3C 
proximf non redtbunt exdcm.Contra hoceft,quia ipfae 
caufx prozimf caufanrur ab ipiis caufis remocis . vnde, 
cumipfxcauff rcmotx redibunt exdcm,f.corpora cceJc 
ftiad:eori1afpev.1usdC lumin3,fequicur,cj> cauff propin 
quftftoru reucrtctur.Et ,fi quxraturab iftis, quare luil 
lusnoftrtlinemoraturfc fuilTcprtus,ctitiiintinitics fuc 



Tcx*c,it, 



fi 



quifuic ininftati,aquoincccpit reuolutioiri.milleknno^ 
rum^itccognouK fc tiuiTc in decimo anno prxcedente ilx 
iud itiftans:ipfciderac6pleta aliarcuolucionc cognofccf 
fctuilTeinilIoannodecimoeodc,inquo pnus cognouc'-' 
rac fc iuilTc.Et fl dtcat aliquis non cognofcit fc fuilTe m 
annodecimoprfcedencc tnftas.a quoinccrpit leuolucio 
;tf.millcannorum,Diccturci,c)> hoccftpro tanto,quia 
ipfe non cognouit fc fuilTc in illo anno:non enim necelTv 
rtumcil,(^liomofcmpcrcognofcatfcfu(iTc quado fuir, 
vt dorpiiens non cognouic fe fuilTc in ccmporc prf cedcn 
lc fomnum,licet fueric in tllo (cmpore:& ideo illa inflaiv 
taparumvidetur valcre. Ifta camen poncio,licecflc 
niulcum probabilis,concrariacur fentencif Artfto, Prin< '"nptobo 
tipis Philofophorum cc aliorum fcqucciuin ipfum.nam, °P'"'<""*» 
flcuc allegaliacurargucndo,iprcdtxu in Sccundo dcGcx 
neracioneinfine,c^illn,quorumfubrtantia cft corrupti^ 
bilis,non reiteraiur caclem numcro:dC iniftocapitulo vi 
dcturhabcrcpro iiiconuementi,(}>aliquid corruptu gc 
nefetur iterum 3C idcm numero. £t ideo tcncndo fen^ 
tenttam Atift.dicendumcft,c}>nullum corrupium po^ 
.teft rcgcnerari idcm numero llinplicicer.probatur : qiiia 
illanon funt vnumnumerofiinpiicicer.quoriielVeno eft 
indiuirum:hoceft<uidfs:quiaraciovniu6funiitur4bmy Tcx.cr» 
diuifione,fm Arif.inQiiinco Alirtaph/.fcdciTccius, qcf 
aliquando fuicdC pofteacftcorrupcum,dC clTc eius quod 
cft generatum poft corrupctonem noncft indiuifum,iinx 
tno eft diuifum pcr non dTc imermedium. Corruprio. n. 
cft cranrmutacio de clTc ad no cfTc, vx pacct cx Qumto hu 
ius,vndc,n tllud,c|uod in'icettcns,poftea cortump.uur, 
oporcet (iiiu maccruciusritnonclTc cius.Vndc,li iteti 
gciierctur aJiquid <x illa iujteria,in.intlcftum cft, c)> clTi; 
illius geocraci eft diuifum ab iiln elTc,civl pcclTic.diuifuni 
dtcopcrnonellcmcdiuin.quaxcdCc. Et probacur tx 
alio ruppo«icndo,(|>corrup(um cJTccuiusIibct fubftantif 
Q C04-rup((cftina]iqu .>iiiftanu,f.inquo primovcrum efc 
dic<rcilljm.rubftantiamnonclTc:dC nmtliict gcncratum 
elTc cutusiihec lubftanciz generacx eft inaliquo inftanci, 
inquo pnmoiliafubflamiacftens.&iixc habcmurex 
Octauohuius.&funcqualiTOaoilcflapcr fc liominibus 
parum cxeratatis tn Sciccia NacuraJi.li igitur aliqua fub 
flancia,quxpriusfuicen8,SC poftca corrupta regenerc£ 
cadcnumero,accipta(inftans,inquoprimocft non cnt, 
6C quxratur,vt rii in illo codc inftanri regcncrata fu , aut 
in alio& alio inftantt.ri mcodem initanci , in quopnmo 
cftnonens,iprari(gencraca,cunc,cumgeneraci1 fit cns* 
rcqiiit,(^ tn codcQi inftanti llt cns 5^ non ens,& per coa^ 
fequciu ide numcro fimui cft ens dC non cDS,quod eft co 
tra pnmam dignitacem.Si vero inftas,in quo eft griata, 
ilcaliudab illo,tn(]uoprimofuitnonen8,tuncinteT illa 
duoinllamiacfttps medit'i,vt pacccex Scxto huuis.S^ 
tuncqufratur.vcruillafubftamtaintocotllotpe fic ens 



Tex, c«. 



Tes.cv,- 



m pnus^ipfi refpondcnt,c)> hoc contingii ptopter longix _ aut in coto no cn(,aut in toco fit cns 8C no cn(,aut ui vn^ 

■ ■ mmm M.. A AMf* « ■■»■ «n r^K A H A ^ " narr^ ■II aiic r»w%r\i-kna lir j>ne f n ^li 3 n/^n «»nc tif^n r^nr^ir 



tadinem tcmpons,in quo futt non cnstaut in quo n5 c&y 
(Idcrauit le fuilTe.dCifhidbciiecftranonabiletquia vidc 
mus in tenipor^'ttf alicuius homims cp aliqii non remi 
nif<-'itur ciuB qulB prius vidit dC nouic pp longitudincra 
«empons^inquodimilltconliderare. Sed aliqui obi)<- 
ciunt contraiftos,quia potTibilceft,c)) homo.dum viuit, 
cognofcat fe fuilTe in aiiquo temporc prxcedcnte. vt cgo 
cognofco me futJTc in decimo anno antc iftud inflans:cii 
crgoomnu regenerabunt eadc numcrOjquxpnutjnccef 
fe eft cj> ifta cogmno,qua cognofco nunc me fuilTe in aiv 
no decimo prfcedenre hoc inftans,rcgeneretur eade nur 
mero in iine illtus tottus (cporis,dCfic iterum cognofca 
mc fuuTetn anno lUo dcamo.dC ego dcbeo aliquando co 
gnofccre mc fuifTc in anno decimo prxccdente inftant, i 

guotncipi(reuoIutio]6.millcannori4m,£t ipfi non ha^ 
crent lioc pro inconucmenti,immo conc<derent,cj> fig« 
cognorcit nunc fe futlTc tn aniio decimo prwcedentc hoc 
iDftan«,aJia&&: duiacs lioc tdcin cognofccc .Eialias u> 



partc lilius temponsfit cnsdC in aJia non ens,non poceft 
plunbus modis tmaginan:fcd quocuncp ifturum dato fc 
quicur concradi(fcio.nam,n in coco i]>e ifto medio fic cnt, 
crgo in quolibet inftanii ilhus tpis cft ens,dC lic tlJud in< 
ftans fequens Jlud tpa non erat piimuin inftans, tn qua • 
fui(cns:cuiusoppoliiriponcbatur,fiin(cinpore illo (O^ 
co cft non en8,6C camcn poliea rcgcneracur , tunc itcruin 
po(entefTecorruptri,ficutprius,dCelTendcns in aliquo 
temporcfequentcOmnitautem corrupticftaiiquoditV' 
ftans pnmum fui non elTe,dC fic 1 lud rcgeneratum pofl 
fui rcgeneratioiicm itcrum incipit non elTe in aliquo prt' 
moinftann:vndcilIudinftans,inquo ponebatur primo 
non ejTc,no cric primfi tnftans,in quo fuit noncns : quod 
cftcontradi(fbo.Si autcm dica(ur , c^ m vna partc illiui 
mcdij (cmponteftens,dC inalr.)n5(ns,adhuc r^dit idc 
qd'prius:qaquflibccparsill>ustc(writcft pofttllud tpr 
(tans,in quo ponebaf primo no enc:oC prf ccdit illud fiu 
llas^ui quo pruuo poiwbai elTc. X llc,l] m aliqua partc 
landu.fuB Phy, 1 ii^ " liu« * 



QVAESTIO 



QVINTI 



xxriii. 



Vni*rd no 
pntrfTepIu 
ttt gencraf 
tioncs» 



Hd idf nn» 
mcto tcfur 



Cal<nia »* 

HUCin tnfw 
norapctlu 
mina fua ti 
tunt. 



lius rpis eft Don eiu,tuc in illo i n ftanti non erat primo no 
ciis,qtj pcedebat iUud tempus. tt fi in aliqua parre iJlrus 
tpiscrtcns,tuncmftansfequensilludips, luit pnmu in^ 
ftans fui ciTe:cuius oppofitfi ponebatur. Sed altquis ca 
UiIlarct,q>iIludcorrupti5,qfltnaliquoinftifi primo fuit 
non ens,intototpefequaceftnoncn8,f.uitpe mcdioin 
ter inftans primum fui non cfrc,6d inftans pnmu fui cfle, 
ecnofequrur cxhoc,quininilloinftatipnmo fucrit n6 
ens. CStra hoc obiicicndu eft.q. poftqi illud corruptii 
iteril generatu eft,poll'ibiIe eft ipluin iterii corrumpi , 8C 
ficcn:aliqilprinirjinrtan$fui n6eire:&tfiillud genera> 
ifi pofiiiiidenumerocriillocorrupio.&fic iUud inftas, 
q3poncbaf pnmii inftan»fuinoeflrc,nonentprimii iiv 
ftans fui no clTe:quia,f.cnt atiqH inftans fcqucnt,qcl cnt 
prnnri inftas fui no clTe. Et cafirmatur.quia.fi fic, poftqji 
corruptus eft 6C poftqp fa<flus eft non ens tn aliquo pmo 
inftanti «cru generaf idc numero.cade rationeipfe alias 
fuit prius gencraius,poftqi ipfe crat corruptus,A: fic nii 
quacftdareprimuinftJsrui noclTe,necprimuinft5s fui' 
ciTc:quia quocut}i inftami dato,in quo cft hmoi cns,Tuit 
aliqa inftans prius,in quo fxiit.pnmri afu eft,ari quc nihil 
tR-.ec fimilitcrquocunqiinftatidato,inquofitnon eiis, 
prius fuit ad inftans,in quo fuit non ens,vt patet confide 
ranti.quare 6ic. Itcrii probac alia ratiSeprincipah, qa 
fl corruptu pofTet regcncrariidcnumefO,tucvni»,ctciuf 
dc numcro pofTcnt ec plures SC diucrff gnaiiones : qd eft 
impore,5(; .pbaf confequctia.Qa coftat,qi o!no corruptij 
aliqri priu8luirgencraiu,antecpcorrumpcreiur,vcI fal^ 
ie altqJJ corruptii aliqii pnus f uit gcneratfi antecji corru 
percf ,Si crgo aliquod ccrruptii aliqii gcncretur idem n u 
incro poftfuicorruptionf,tunc vnius rct fm numcrum 
erunt pJuresgencrationes.njgeneratiocsillac funt diuer 
f»,quf fiunt indiucrfis inftaniibus.vtmanifcftfi cftpcr 
fc.iftjaOtfiuntindiuerfistnftantibus.vna quidc afi fui 
Corruptionem,& aha poft corruptionf , Scd dicct canil' 
lator , <|> vni' rei bcnc polTuni cftc plurcs gcneratioes n5 
fimul,redfuccc(Tiuc,6dficcontingeret hic. Contrahoc 
cft: quia p eencratione res priino accipit clTe.vi manifo 
ftiieftpfc.fi crgo vniusrciplurcsfuntgencrationcs fuc* 
ccfliuCjtunc vnarcspluncsaccipitpriinoclTetqjcft im^ 
pofribile.quiaqilp fupcrabundSiumdicitur vnilbh c5 
petit.Ex omnibus his inanifcftum vidctur, q. iinpoiTibi 
k efl aliquid corrupt um rcgcnerari idc m numcro &L ptu 
maratio forte cft crticacior iiiter oiniu-s. 

Cofidcrandii tti,q> licet fic dicerct l^htlofophi,tii (m fi 
denoftram dcbemu8diccre,6«: itacfifitcor&l alTcro fim 
pliciter,q> hi5,poftqpfucritcorruptu8Vclinonuu8 irerii 
redibitidenumero limplV.fcdhocnoeritp regencrario 
ne&peragen8n.ituralc,& ficproccdunt rattoncs Philo 
fophorfi,fcd pcrrcfureclionemautpitcrationcvcl p ali 
quahmoi viam prztematura!cm,&: ab agcnte vniucrfa 
lt,quod cft caufator omniu nullo prxfuppofico fubieclo: 
i:t hoc nonimprobant rationcs addu/if. 

AD rarionc Aftronomorii dicendu brcuicer , q. licet 
corpora coeleftiaf in fuas fubftantas redcant cadeni 
nuiliero,tfiafpe<flusipforun6 redeunt idc niimcro,fcd 
dtuernnumcro.&lumina,quxfaciunttniftisinfcrionb» 
<n diuerfis tpibus.no funt cadc iiutncro:luinen cnim,q£l 
heri fuit gcncraiii in acre i Solc.no cft idcm numcro cum 
lumine,quod hodic gcDeraf.& fic de ca:tens. Cum ergo 
corpora ccdeftia no agant m tfta t nfcnora lufi pcr fua lu 
iniiia:lum£.n.ca]cfte diuerfimodc figuratu vehic ad no8 
ocs virtutcs orbis,vc dicit Albcrtus fuper dc Somno,ct 
ideo tfta generabilia non redeunteadc numcro olno fim 
pliciter.licnc in conccdcrct Fhilofophus.vt crcdo , q> m 
fine lUius magnf rcuoJutiois,f.cum oia corpora caleftia 
rcdicrintadcofdcafpcvf^us,quoKnijc hni adinuiccm,6C 
adtcrr4,tuncgcncrabuntindtuiduavaldefimilia indiui 
duis,qu( nunc funt.intm forte fimtlia,<p,fi indiuidua , ij 
niJC funt.elTcnt tiic firoul cti illis Cj tunc erunt, fenfus non 
ponct,auc non bctlc clTa diilingucrc uucr Ula« vc,fi nuc 



H 



Nota firr, 
.Td noua an 
ni rrfcncf 
rabonem» 



RnGoncs* 



Tcx»c.m<« 



Idctitai nu< 
rorralis gc 
ncraii cxu 
git idftiU* 
lc lepoii*» 



£ generarurh5magtsdaudui,crifpus,niger,l5gus,tn Sne 
illiusreuolucioiiis gcncrabic homo magis claudu$,dl lo/ 
pu8,6Ccrirpus,6Clicdec{tcrisfuoin6, Eteft rcvtc file, 
ficui quolibet annofuian germinanf hcrb^ rc<.^; colimi' 
les illis,).] fucrunt in anno pcedentc,£C florcs,6El toha pU 
taru,6C ufr dc multis alaiibus habcntibua tps detcrraina 
ttiabvnagiiationeadalii:5Cad hocnulliivideo fcq in>- 
c5ucniensfuppoficispnnapi)sPhilorophorti,f.(^ifiaia 
feriora falcc naturalia cnria,i] non fiunc a voliitatc hiiana 
caufcnf acorporib'ca:lcftibuB,6Cq> corpa coelcftia fint 
(terna 3C motus corum.6C fortc tfta futt inteniio lilorum 
Aftrologorum,quibusatcribuicur optnio prxnarraia, 

AD ranoncs Ad primS,cum dicif , quoru caufx &ic. 
Aliquidicuuc,c^ vcrumcft,ficaufepropinqu( finc 
o?no c(dc numcro,fcd,fi caufac rcmoc( oC c5e8,no opor^ 
tetySC ficefthic.N^materiaprimanoncftcauiii propna 
6C propmquaalicuius fubftanti(Copofic(,fed macenadi 
fpofica,6dipfumcoclunoneftcaufapropnaalicuius ifto^ 
^ rfi,fed gencratil aliquod dccerminacii . vndc m Sccundo 
tiuiu$di<^i'i eCt,(\> iio cencrat hominc cx macena Al Sole. 

Sed iftud no V f funiccrc,quia polTibile eft.q.cauff.p' 
pnfd^ {m<diac(alicuiitscaufarircdeante(dcnumcro,ct 
tii illud non regcnerabif idem numcro. Vcrbi gratia. pO 
nanius,q> aliquK lapis frigidus frigefaciac aliquid,vt ma 
iium vcl Iignft,<3i: rcmoueaf manus ab illo lapidc, quouf 
quc corrupia lic illa frigidiras:dcidci!lc Lipis numcroap/^ 
propinquccniai:Lii,6Ccain frigcfaciat,tbircdibunc cauff 
cxdcmnunicropropinqu; 6Cimediat{,6C intrigtditat 
non eriteadc nunicro,nifi cuccdaf,<iigcncratum cor« 
rupru funt vnfi numcro. £t lo diccndii <ft,q> ad idenci 
tatenumcralcaHcuiusgencraticfi aliquo non fuificir q> 
cauf^lr rcdeantexdcnumero,fcdrequiritur,q>tps vdin 
ftans gfiationis fit vnfi 6C idc,6d q> eire vnu non fit diui^ 
fim ab alio p ni> c;Te mcdifi,6i ficnon cft m propofito.in 
ftans.n.noneft vnijp vniii^idcinalia &aliapjrcccpis: 
Q inftansdicoFinc(Tc,Iicecinftjnsfmfubll^ancta fic vnum 
numcro^vtxifumfuitinQuarto. Adaliaciidicif.ag2 
tt« dCc.p5c ncgari,quia agcns omnrpotens non poteil ni 
fi pofribi1ia,nonenimpu( impolTibilc ficri.fcd corruprii 
regcnorariidcnumcronS cllpoftibilc,vcpaiuic,6Cidco 
non fcquicur,c)>agcs omnipocens hoc poflctfacere. Ali 
ter pot dici,q> aliq<I agcs ctTo omnipoccs put iniclligi du 
plicitcr. Vno modo i\> polTit omnino i3 poifibtlia quam 
inipofTibilia.cfv: fic mator clTcc vcra,6L minor falfa . Alio 
modo,q- poftic ola polTibilia folum,6C fic maior eft falCi, 
8C minor vcra:quarc 6ic. Ad alia p5c conccdi aotccc' 
dciuiec ncgandacftc5fcquccia.Ec cu probat,qafanitaa, 
qux fuit in manc6Cc.iftj ncgo.Et,cii probatur vltcnus, 
quia,fi fatinas,<.'j fuic in manc durcc vfcp ad mcndtc,cade 
racione poccnc durare vfqi ad no<ftc, 6C fic in infiiutii, di' 
co,q> no fcquic ({3 polTibile cft,q> agcns corrupt lufi fani^ 
racis fic nonaptpropmquacumamane vfqi ad mcridieroy 
dC non entn5appropinquaciip lotiitps infiniiij,fcd alt" 
qiicftproxiniud£confipctfanitace,quSprtus non cor^ 
rumpcbar.ficuihcctSolin aliqiiotcmporcnocftisno (it 
appropinquacuadilluminandiihcmifphzriii,nonttifeq 
iur,q> fic non appropinquatfi p toiu ipRcqucns , 6C filV 
in propoficoluoniodo.diccmusergo, c)> fanicas p>oceft 
<nanerc,falcein fmaliqiiaoi pattcmfuivcl fuariidirpod' 
rionum,cadcmnuincro,pcraliquod cocum cps, non ca«- 
raen fcquiturcx hoc,q> potTic mancrc in xtcrnum , flcut 
lapispSt mancTcnec{iduriorncq<mollior,fcdhiisduri' Tcx,*9s(, 
tieeand£6Ccodcin giadu,vt dicit Philofophus w OAi 
uohuius:6£tnnonlcquitur,c]>ciusduntKS cadc numC' 
ropcrmancat in {cernum:quautshocagerc polTcc Deua 
fupicmus,qui cft bencdtcTius in fccula feculorti. Anicn» 

Qii<tfiionum loamnV delandmo fnpci Qiunam lu 
bmvi de Pby/Ico AuduM , Ftnt^« 

Quxftioncf 



O'rotfs nS 
pOt oLa Uf 

CCTC. 



r 



■ fift, Njo 2 

^ tolli pQ nt ty 
dctcrnuu 

iro fcg uv' 
r.<f ilbiin 
tatchiuu 
riclru /l« 
10 illorum 

lufz OCc. 
nquf fint 
no opoN 
I propn» 
laicnadi 

iecundo T^,j, 
dcSolc 
caufO" 
mcro, « 

d,vti»a 

, quouT 
icroap' 
If cjuff 
piduas 

idcntt 
ficrr <f 
velin 
r diui' 
ito.tn 
:rpti: 
rnum 

iua«rt 
ita*» 

;dl'' 

f<4 

«ft 
t»' 

rtlf 

ta 



Tcx.c.1 





lictiei» 



Tci,c.M, 



Tm,c,ii< 



Tex*c.ti«. 



QVAESTIO PHYSI 
aVAESTIONES LIBR1 SEXTl 
OE PHrSICO AVDITV. 

I lautcm continuum cfl K quod tan * 
I gitur,8i confcq ucnf cr.ficut dcfinitt! 
ellprius.Cotinua quidcm quorum 
I vluma funt vnum.qu^vero Tagun 
tur.quorum vlnma funt fimul: Cofcqucter aa 
tcm,quorum nihilcft mcdium proximi gcnc-' 
risrimpolTibile cfl cx indiuifibiliDiiS clTc aLquid 
conunuum,vt lineamcfleexpundisKc 
0. V A E s T I o I. 
An Contituatjn cx IndiuiRbilibiisfit compofinim, 

Ircairiuin Scjttum lihrii poccftqu{<> 
n.Vtiumcontinuuin nccompofiiu 
cx indiuifihilib». Argtiitur pnmo 
qi (ic.quia llcur fc habcr vnitas ad nu 
mcrum.ncpuniTtusad lincam, pcon 
ucnicntcm limiliiudincm:rcd nume.' 
ruicftcitmpolttuscx vnitatihus, vc 
mani(citumc(lpcrdcfinicioncm nu» 
meri:quia numerus cfl multitudo ex 
vnitatih^airfrregaca.vthahcturin Arithmctica Bocrii, 
6C Arifl.dicit wi Dcciino Mctaphy.c]> numcrus cft mul ' 
litudomcnrurata vno: nonaucem mcnfuraiur vno, nill 
quiavnitatclicius pnncipiura inirtnfccum:quare6Cc. 

Iccm,vnumquodqi componiiur ex illis qux ponilcur 
ln(iiadcflmiionc:hxc vidcturmanifcHa.Qa dcfimtio cll 
fcrmo quiddi(aiis6CclTcniix,vcdicit Commcnraiorin 
Scpcimo Mctaphy .Scd punaus porutur in dcfinitione li 
neae: vt paiec in Primo Gcometnf.Linea enim cfi longi^ 
tudo nnclatiiudine cuiusexrTcmicaies func duo punoa. 
quare&c. Iccm, vnumquodc}i cfpolltumcAex illtt, 
cxquibutcfcrua lubft jtu:hzccllmanilerta.red fubflaa 
tialmex efl ex prxdt>fttc,vt dicit Anfl. in Pnmo Pofte^ 
norum,cap.dep>crfc:quare&c. Icem,vnuquod(|i co- 
politumcft ex illiiinqux refohiitur. hochabctur in Pn^ 
mo huius,& in Prtmodc Cicncratione. fcd linea rcfoluii 
inpunciu.probano:quiapoiribilecfllmeam clTc vndiq* 
(tiuifam. nam qua rationc poteflciTediuifafm vnum (u 
gnum.eadcm rattonc f m aliud,d( llc dc fingulis. crgo po 
tcft ciTc diuifa vndic{i. Ponatur crgo lii diuifa vndiqi, 
aucpoflaliam diuilionc nihtl rcmanchic,auc rcmanebic 
puii<ftU8,auc linca,aut fupcrficics,aut corpus: fed noncfl 
diccdum q> poft illam diuil]oncm rcmancac linea,ncc fu<' 
pcrficie«,ncccorpus,quia fic nd eiTet vndicp diutfa,dC po 
nebaiur vndic]< diuifa.neccfldiccndum remancatnt' 
hil,quia fic linca clTct cCipolita cx nihilo:quod eft impoC> 
fibilc:quarc dCc. Icm.aliqui (ic arguunr, 6C fupponunc 
q> (tcuc virtus naturalis dccerminaca cft ad maKtmum,in 
quod potcf),iiccft dctcrminata ad minimum in quod n5 
potefl.& hoc allcgant cx Pnmo Cctli 5: Mundi. Vcrbi 
gracta,vircus,pcr quam quispotcftlcuarepondera,ncuc 
decerminatacftadmaxiniiunin quod poccft, ficciia ad 
minimum in quod non potcft. Ponatur crgo virtus alf 
cuius,pcr quam poieft leuarc pddcra, (lc dctcrminan ad 
ccntum libras tanqua ad maximum in quod poieft,ninc 
adtnintmuminquodnonpotcftvelcft minus i^focen^ 
tum,vdxqualc vel maius. non cft diccndum qi lii min*: 
quta quKunqi potcft lcuarc ccntum libras, poceft lcuare 
omncillud ({uodincludirarincenium,vcdiat Anfto.in 
I^nmoCccli&Mundi. Neccft diccndum quodilludfic 
acqua]cip(icentum:quuiuncquaraiion<iUa virtus po^ 
tcrfupcrccnLuincademrationepotcft fupcr illudxquS' 
le.n vcro dicacur,q> illud minimum, in quod non poceft 
«Uavinusfiimaiusquam ccntum, vcltpccntum Itbrx. 
(unc aut cxccdu in aliquo uiduji(lbi<,auc in aliquo diuia 



C ORVM 
A 



r. 



^4 



B 



bi1i.Si in aliquo indiuifibtli habetur propontum,r. quod 
illudquancum cft compoficum cx illo indiuifibilu nam 
vnumquodcticompolltum cft cx iIIo,pcrquod cxccdit 
alterum ftn qu3ticaicm.lt dicatur cp cxccdit in aliquo du 
uifibtli,runc ab illo diuifibili remouc.it ur aliqua pars, &C 
quxraiur.an illa virtus polTic in rcdduum, auc non.li flc, 
crgoccntum nonerat maximum,inquodpoicrat tlla uir 
tus:quiacon(tatq>iocumaggrcgalumex ccncum& nC 
illofupcradditocftmaius, quam ccntum,cumomncto^ 
t um fic maius fua partc.fi dicatur q> non potcft in illud re 
fiduum.crgo illud quod ponchat ur mi(iimii,in quod non 
potcrat illa virtui.non erat minimum: quia illud refld uii 
cft minus quam crac lotum copofltum cx ccntum, &ex 
tllo totodiuirtbilLVcrhigratia,ponamus,(icutdiceba(, 
q> Socra.poflii lcuarc ccmum &i non vlira, 5l tunc acci<' 
piatur illud minimumquod nonpotcftleuare.dC flccciv 
tum dC vna hbra:iia cxcedat in illa Iihra,tunc,n ipfa li 
br3eftquidindtui(tbilc,requiturpropontum,vtdiccha' 
rur:quare omnc quod reddit aliquid maius alio, cft para 
quanci(atiuatocius:dcncindiui(tbi1ccftparsquancitait^ 
uaautalicuius cotiusconnnui.Si vcrolihra fic altquid di 
uili!.itlc,it'ic!,fl ah ipfa remoueacur vna pars, adluic illud, 
quod rcmanebic,cric maius quam ccntum librx:d£ voce 
turiUud rcmanens ccntum 5C dimidia Iibra.tunc quxra^* 
rur,vtrum Socf .potcft lcuare illud reflduum,fciliccc cttu 
cum& dimidiani lihrain,aut non.fi fic,ergo, cum centil 
Ck dimidialtbra.nc maiusquam cencumlibrx, fequitur, 
if eetuum librz non erat maximum in quod poterac:cur 
tus oppofltum ponchaiur.Si dicliur q> non poietV, cunc, 
cum ccncum^ dimidia libra flt minus quam ccntum SC 
vnalibra:fcquitur,qu6dcentum& vna libranScracmi 
nimum,in quod non poceft ipfc Socra. cuiu* oppofliuni 
ponebatunquaredCc. 

oppo» ITVM arguiturau<rtoritate Arift.hic.vhide 
monftrat q> continuum noncftcompolltum 'cxiDdiuid 
bilibus,diC idcm vult Commcntaior. 
^ ^ CONCI.VSIO. 

LinMRi ez pdctii cflim tialicrr componi .rnie vt tx partibiu quM 
ti tact u» cnr.i mpoffi bi lc cl),cx i llis tfi vt quoddlm tStnt 
tjile icrmiii.icum coniiirgf re diomr. 

ADeuidcnriamquxffaonis confyrdcrandum eft,(^ 
duplexcft compoficio^ quancumad propofltum 
fpecflat. Vna eft ex partibus e(Tcntialihus,5: hxc 
dicitur compofltto cfTenttalis: Alia eft ex pariihus quan.' 
titatiuis,& hzc dicieurcompofltto quantitattua. 6C iftas 
duas Arifto. cccigicin PrimoPhyficorum.vhi dtxicad 
cognicionem pcrtec^tam compofiti oporcct cognofccrc 
cx quibus,5Cquancis fic compoflium.dCcft m illo cap. (i 
^c autcm Ph Jofophi dicuni. DiiTrrunt auccm partcs 
clTiinttaletapartibus ciuantitatiuts, quantum fpecflacad 
przfena,mulctpliacer.Primo,quia pancs cfrentules non 
func ciufdem racionis tncer fc,nec cum coco p>enicus : quia 
vna par* cfTentialis cft potcncia,vel cns in potctu aliquo 
j) modo,&:aliaeft aiflus: vt maoifeftum eftdc matcnadC 
Iorm3,qux funt proprie partcs cfTcnciales fubfVanciz c5 
poncXjVcpaiet cx Scptimo Metaphy.pariesvcroquan 
ncaimx funteiufdcm rationis,faIiem in aliquihus comr 
politis,itaq>vnaearum non clc proprieachis, nccperfe» 
tftio alteriu8,fed arobx func in loto in pocentta.flcut parr 
tes quanticatiuxaquz func ciurdcm nacurx:quia quxliV 
bec eftaqua.flmiliieraute&inaliis homogencts. Itc 
rum eft aliadit^crcniia dC communior.quia partes quatv* 
tttatiux non funt in codc Iocu,fcd in dtucrfls locis aliquo 
modo:ita,r.q>vnacftcxtraaliam, vccapuc& manutdC 
huiufmodiparcct.fcd parces elTennales.ppnx funt inco^ 
dem toco,vel fulcc non in alio loco,nec vna eft cxcra ald 
fm fitum,vr matena dC forma func in fimul in coxfcm lo^ 
co,velnoninalio5i alioloco. Iierumex hocfcquitiir 
aliadit!crcntia,q> cocumc5pofltumexdiucrfls pamhu* 
quantiranuis eft m inaton loco,q^ fua par$,vc lotum cor 
pushomiiuscft in inaionloco<^capttc,(imiliter aucem 

<3Cia 



CompS cfl 
duplcx. 



Tez.ci(. 



Parfes ef* 
fcnbjlct, 
quiounuf 
didTcninc. 



Tcs.cy* 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



ir 



96 



ft.uio trr< 
nxcondu; 
boaii. 



Itco** 



Tnt. c. «. 
TeK.c.H. 



B 



hxcvideimaniretla cx<]i^s.redltnearertninata eftcu' 
poftcacx cirencialtncx£C pun(ftistani]uainex aliqutbus 
diucrfarum rattonum. cdibitenim(}>iiiica rcrminataell 
quoddam aggrcgatum cx eircntia liiicat dC tcrmiiiis tcr^ 
minaniibuB ipfum^i.^' ipli tcrmini non funt aliud nili pun 
da: A: lic eftcom(X)fita ex cffcntta lineac,& puccis:&: ma 
mldlu eft q> clTcniia Iincx clt alieriiii ratioms a puoclis. 
fiieconuerfo.Nam circn*ia lincx vcl diuifilMlis eft, vcl e 
idquoaliqutd cftdiuifihile,5«.' pfi^tusneccft diuifibilis, 
Rccin quo aJiqd eft diuifibilc:quare 5Cc. Et eft notan^ 
dum,<]> ifta compofino non eft propriiirime compofiiio 
cirentulis:quia vnumcompoficum compolitionc clfcn^ 
riali non dcbet habcre nifi vnam formam vltimam.diC ip 
faltnca tcrminata liabet plura tcrminantia, qux fc liabct 
ahcpaliter ad modum formx.ficuc enim pcr tormam co 
poltium dirtinguiiurabaliOjficperpuniftum terminan' 
tem lineadiftinguituf abalu:A: ficut cxrra formam fpc 
ctticam ret no cli aliquid dceireniia propria,^' illius rei, 
(lcextrapunclatcrminantia niliil cftdcitlalinca termina 
ra,<mmo tota quantitas linex eft infra punaa icrminaru 
tia:quaie &:c.L}iifimile tamen cft iii alio:quia forma fub 
ilantialisinhxrenscftcxccnfa per accidcns extenfioneli 
ncZfCui inhf ret,& cuius eft forma: fed pun>ftus terminas 
BuUo modo cft cx tenfus extenfione linex.SC fic no cft ve 
RdCprt>pri)irime forma, fed fe habet ad modum formx, 
vt di^tum eft. Noiandum cft pp cauillationes.q. Iinea 
tctmtnacanondicitmihialiquamlormam perfe 6i:fim' 
plictccr vnam.Sicut ciinTi fupficics rcrminatur |>er lincSi, 
& fuperficics terminata non cft quidvnum fimpliciter, 
ficlineatermmatur per piindum.vndc linea tetminata 
•lon eftensiiapcrfeiftevnupcrfeficutelTencialinex fm 
fc,quz folum eft longttudo,qua aliquid eft cxccnfum fm 
longum:ltneaenim terminata,tnquancumccTminaca,ha 
bcc ui fe aliquid quod non liabec linea inquantum longi^ 
tude abfolucc.Ec quauis non pofTit intclligi linca fine terx 
fnu«o,vtdicit Arift.inSccundo Metaphy. fmcommu.' C 
rem aJlcgationcm ,non oportet tamc quin alia rcs fit pun 
cxuB ^ ipfa linea finc logitudinc. ficut matena prima n5 
«ntcIligiturfincforma,vtdiciturm Primohuius,&Scpti 
tno Mcruphy.et t.imen materu prtma rcaliccr cft alia n4 
«uraiiforma,vtpatct iTjidcm. 

AD rationcs. Adpnmamcum dicitur, ficut fe habet 
vnitas flCc.poteft dici,Q> fimtlc e in hoc,q> ficut vni^ 
ras eft pnncipium numcn, lic puniftus eft principium li^ 
nexquoquo modo.fed in alio cftdiflimile:ga vnitas po' 
«ftfe habctcad vnitatemaliquo modo conuenienti ad 
conftituendum numcrum,f.confequenter. vt vnitas So-' 
cra.poteft fc hahcre confcquenccrad vnicacemFlatonis, 
& lic dealiis mulcis. fed puncius non potcft fc habere co 
lcquetcr ad punc1um,vt dK^tricft^quare&c, Sed iftud 
oonvideturfuliiccrc:quiainterdua8 quantitates conci' 
naasdiftantes ab tnuiccm necelTe eft ciTe quacicatem me 
diamidd fic,dux quanntates continux diltantes ab inui^ 
ccm per aliquod mcdium non polTunt cllc confcqucnter 
fc habcntcs,nec fimiliter vnitates iJlarum polTunt clTc co 
fequenterfehabentes:quiafcmper tntertales duasvmta 
te* duorum continuoi? diftanccs ab inuicc eft vnitas mcy 
dia.Sc fic vnus numerus quantitatum connnua v non po 
teftconfhtuiex vnitatibus fc habenttbus confequenter, 
vtvidccur. Etidcoaliterdicunt aliqui, q>numerusn6 
<ft compolitus cx vnitattbus,ncc tanqi ex partib*quaiv> 
ntariuis,nec tanq» cx parcibus elTentialibus,fed vnicacei 
fimt pnncipift matenale difpofitiuum totale refpetftu nu» 
inen,di: quxlibet vnitas eft difpoficio parcialis ad numc 
fitva reciptendum. Aliter poteft dici, Cf diiicrentia eft 
incerquanti(acemdifcretanidi: ci5tinuam:quta fubieiftu 
quantitatts continux non debcteiTe adudiuifum dCdu 
fcretum,&: ideo oportet cj» partes etus vel fint conttnux, 
vd conttsux,velconfequenter fe habente8,fcd fubicdil 
quantit acis difcrecx debet clTe aiftu diuifum.flC non opor 
tcc qf vntuccs fint conctmtx,ncc contigux,tKC cSfequcn 



D 



terfehabenccsad conftitucioncm numcn. Adaliam, 
ptoceft negan maior:quia definirio bene accipit principia 
extnnreca,f.ffncm,5Cefficiensfifit perfevftiifima dcfinu 
tio.i3i: ideo non oportet q> omnia, qux ponun-ur in dcfi/- 
nitione rci finc parces eius ex t^tbus componicur, \'cl di 
co,q> vcra eftmaior dedefinitionepropria,fcd de deffni-' 
iionclargcdicta^quxeftdefcnpriojnooportet, dC ficert 
hic.Iftaenimeft dcfcripcio Iinex, & non vcra dcfinitio. 
Vel dico,q> benc cft dcfinitio linex terminac(,dC hxc eft 
compofitaexpunctis,vt concelTumcft. Qualiterautcm 
h(c dcfinitio conueniat Ime( circulari,qux nd habet pun 
da tcrminantta diftiii'fta,uidcndum eft a Machcmattas. 

Ad aliam per idcm. Vel dicac,q> Anft. non dtcit fub^ 
ftantiam linex elTc ex puncftis nifi exrphficando. de exc" 
plis auic non fcquicur verificatio, fed manifcfbtio, vt dt^ 
cicCommencacorinSecundode Anima. Adalia ne^ 
go minorem.5^ ad probarioncm.cum dicicur,q> linea eft 
vndiqi diuifibilis&rc.r>tco,q>hoc poteftincelligidupliV 
ci:cr,vt habet vidctifuperPrimfidc Gencratione.Vno 
modo q> linea habct potennam ad diutfionem undiqi 6C 
tn infinitum,tanquam ad a<5ium perfcfti},qui poteft exu 
ftcf e cocus fimul,flC non eft admiftirs pocentix ad vltenb 
rem pariceius,& ficcftfalfum.alio modo, qthabeatpo' 
tentiamad diutfionem infinica, vc ad atftuni imperfe^flil 
6ilpermiftum |>otenrix,quinon poteftcxifterc tocusfi/' 
mul:fcdvnaparteexiftente,cft potenria ad aliam, (icuc 
dieg dC agon, vt exemplificat Anft.in Tcrtio hui* : flC fic 
lineabeneeftdiutfibilistninfinitum.Et,cumdicicur,po' 
nacui ergo cf fic vndiq; diuifa 5CcDico,q> non eft polTi-» 
hile q> fic vndiqi diuifa diuifionccompleca dC cermmaca, 
fed diuifione fuccelTiua,ita q» vna dtuifione faila, alta fit 
in pocencia 3C fic in infinitum : SC fic fcmpHT remanet ali-' 
quid diuidendum,propterc]>nonperuccutur adtndiuifi^' 
bi1ta. Ad aliam dicunr breuiter altqui,q> tlla ratio fup 
ponit vnum fimpliciterBilfum6CimpolTibile,r.q>vtrtus 
naturalis fit determinara ad mimmiiin quod non poteft: 
hoc cnim falfum cft.quia quamuis flt determinata ad ma 
ximum in quod poteft,5C hoc bene dicit Anft.in Primo 
Calt dCM undt,tame non eft dare mtnimum in quod n5 
pof eft:nec hoc diat Anft.ibi,nec Commentacor, vt pa^ 
tet infpictenri. vnde illa ratio licet ab aliqutbus reputetur 
diificilts 8C valde fopliiftica.tamen non eft verii hoc, qa 
ipfa eft peccansin matcna manifcfte.Et fiquts arguac.c^ 
quxlibec virtusnaturaliseft determtnataad minimum, 
poceft dia,ct> verum cft ad minimum in quo pnteft fiib." 
iifterefeorfum,fedadminimuminquoiio poteft agere, 
nonoportetq>fitdeterminata,immoquocrict< paruo da 
co,inquodnonpoceft,eftdarcminus. Aliter poteftdi 
ci,quod lUud, minimum in qucKl non poieft excedic ma^ 
ximQ in quod poteft.bene eft diuifibile fic, q> habet par> 
tem extf a partem,fed non eft diuifibile quancum ad aufe 
ribilicaccm,ita f.q> vna pars eius p>olTitauferri alia remax 
nente,tmmo,fiaufertur, necelTarto aiifcrfrota fimul,ita 
cfipfaauferiTjilicas fiuepoccnciafufcipiendi aufcrtbiltta/ 
tem elt dcterminata ad minimti,quod diuifim poftic aiu 
ferri,ct in iUo minimo eft excelTus quem quxrts. 
aV AE S T I O II. 

An PMnfTKin Sit in ipfa. Linea, 

Onficquenrer poteft qujcri, vtrum punt^lunl 
fit in linea. Arguitur q> non, quia vntl op 
pofitorum non eft in alio: fed ptliftum eft op 
pofitum linex,quia puni-^tum eft indiui(ib(> 
ie,flClineaeft diuifihilis: quareflCc. Item,' 
fi pun^m effetin linea, aut eflctin ca ficut pars in fuo 
ioto,autficutaccidensinfuo fubie^fio, aut ficutformainr 
inateria:pluribus entm modts non utdetur racionabiHter 
puniftum pofTc elTe in ea.non enim eft in ea ficuc in fuo ef> 
ficiente,necficutinfuofine,immomagts pim<fium eftfS 
nis Itncx, VI uidecur,cum fic etus ccrminus.nec eft in ca ff 
cut in fuo loco:<]a locus cft (qualii locaco Qttano huiusi*' 

ncc 




dit^poti^c^ 
fidrijpfljiw 
dariK 
Com.«7. 



Tex* c««o* 



Virtuf natu 
r;ilif no rlt 
de ermma 
Ciad mim; 
raunt. 



QVAESTIO 



SEXTI 



III. 



Trx,C4f 



Tcx.c.t, 
Com.x* 



Condorio 
te<t>oalju4. 



Tex«ci(, 



Linn quo 
tcnnifuf p 
punchim. 



Rfifionn. 



ncc Hcut genuf in rpccie,nec e conucrro^m puncflus no £ 
prxdicctur cllcntialitcr Je Iinca, ncc i conucrrorncc (icut 
pars in toto:quia Cic linca componerccur ex puncflis. nec 
licuttotuminpartc:qutaorQnecocumc(t maius fuapar 
tc&diutllbilcinfuatparcc<;:nccncuc accidcntin fubtc 
(TtoiquiavnumacciJensnonefc fubieiftum al(erius:5Cli 
ncacR acctdcnincucAlpuncius.ncciicucformam ma^ 
tena:qaformadiuidtcurdiutlioncilltus, cuiuscilforma, 
prxcipuc forma inhxrcns,ncuc elt pun<flus : quare nuUo 
modovidecurq» punkftusiit inlinea. £t connrmacurt^ 
punaus non (ic in Imea Hcuc forma lineac, quia vnius rei 
dcbcc cfTc vna forma propria & fpecifica,^: vnius line* 
runcplurapunvfta,vt manifcftum elhqa plures termini: 
quarc &c. Iccm,ncut fc habcc Iinea ad fuperfTciem, llc 
punilusad lineain,perconuenien(cmnmiIicudinem:fcd 
Itnca non e(l in fupcrfiac,cu Hnc diuerff ffjcctes quancita 
cu,vc patet in Przdicamcntis,vVl vna fpecics alicuius ge^ 
ncris non cA tn alta fpccie eiurdetn gcncris, vt patet indu^ 
cendo:ergo&:c. F 

oppotiTVM arguicur pcr Ariflo. in ifto Scxro. 
vulc igicur pun^us cft vlcimuin lincx : vlcKnum auic 
cA in lilo cuJUfi e(t vlttmum:quarc dCc. 

C O NC L VS I O. 
In[Linca aliquomodocftpun^i.vcipfiusTerininuf, 
vclAd modumformac. 

AD quxdioncm potcil dici brcuicer, in omni li' 
nca cfl aliquo modo puniTtus.quod poccf} proba^ 
ri.quiainomni tcrminatocd ccrminus (crmitias 
ipfum:fcd omnis iinea cft cermtnacaicrgo &c. Ataior ap^ 
parcc:quu (icut nihil eft album nifi pcr albcdinc cxidcn . 
f em in iUo, (ic nihil e(l terminaium ni(i per ccrminum exi 
flcncem in co. Et confirmatur quia tcrminus, quo tct' 
minatur ahquod quancum, auc cfl in ipfo quanco, auc in 
alio:fi in illo,habccur propodcum, fi in alio, quxricur dc 
illo alio,vcrum Cti ccrminacum auc inrcrminacum. no c(l 
dicen Jum q> flc intcrmtnacum,quia nullum quantum efc 
inccrminarum,vc pacec ex Primo Cceli. fi cft cerminact\ 
autciusterminusefttntpfo,autiii alio.fiin ipfo eadcm 
rationc ftandum futtinPnmo:(l tn alio, quxraturdetllo 
alio^ficut prius,& flc proc^dcrctur in innnicu, auc opor^ 
tecconccdere,q>omne(ermtnacuhabccinfc aliquo mo' 
do ccrminum terminanremipfum,i3i; ncparet maior: dC 
Minorapparet,quianullacft magntiudo limpUciterinii 
nica,r.pnuaca vel carcns ccrminis,vc dcmoiVacum eft in 
PrimoCali&Mundi:quarc&c. Scd eft confydcran 
dum,q),cum quxdam fic Itnea re(fla, 6C quxdam circula 
rts,vc paca in Pnmo £uclidi6:alicer linea rcifu tcrminat 
per pu<rium,6C alicer lincacirculans. Nam Itnearcifta iic 
tcrminacurperpunvflum, (^cftaliquoJ pun>flum in ca, 
quod ncn concinuac partc eius cum aliqua alta parce eiuf 
dem linex re(^x,vc manifcftum eft quafi ad fcnfum : fe J 
quodlibec puncflura lincx circulans continuac vnam par 
tcin linc X ctrcularis cum alia parcc ciufdem Iinex : & fic 
quodlibetpunifcum cxiftensin eaeft prtncipium vnius H 
partiE,& tcrminus alccnuB,vnum 6C iJem fubiedo, dif^ 
fcres ra(ione,fcu modo.ntcitur tn linea circularis tcrmi^ 
nata pro tanco,quia in vlcima fupcrficic corporis circula 
rit eft fignare lineam,in qua eft punvTtus non conttnuans 
cam cun) aliaiinea fupenorf. ficut in vltimo 6C roaximo 
orbc linca cxtftcns in vltima fuperfide cuucxa eft tcrmu> 
bacapropterhoc,q>in ipfapuntfta cxiftentia nonconti' 
nuant eam cum alialinea fuperiori. 6C pcr oppoficumde 
]inca,quxconci'nuat pancsfupcrficieiconcaux.V clpro 
aliointelligit liiiea circulansclfcrcrminacapcr pfK^um, 
quia quxlibcc dtftancia ab vno puifio lincx circularu ad 
alium pun(rcum,cftfinita:quod nonelTet,n linca circula^ 
ris eftct inffnira, vt patet in Primo Codi 6C Mundt. 

AD pnmam ranonem cum dicitur,VDum oppoficoi{e 
&L cxtcra,vcrum eft vt oppofita fiint,Et,cum dicit, 
(f puniftu SC linea funt oppofita,h>irum cft. EcaJ proba^' 
tioncm cum ^icicur dCc,Diccndum cft,(^liccc diuifibili' 



tas 8C indiuifibtlitas opponatur,ramcn illud, quod cft d^ 
uifibilc,dC iJ quoJ cft tndiuiiibilc non opponuntur,ficut 
licct albcdodi nigredo fint contraria, camc non oportct 
q>illud,quodfub()cituralbedini, ficconrranum eiquod qi,;^^^ 
fubi)cicurnigrcdini. Sedaliquis inftarcc, quiacertum 
eft,(f punauin habecin feinJiuifibiluatem.cuncargutt, 
lOquocurKjicftpunccusinillo cxiftic illuJ, quodcxi(bc 
in pun<fto:hcut in quoct*iqt cft fupcrficies in illo eft tllud, 
quoJ exiftit in fupcrficie.d: punJtus pcr feeft in lineadC 
in ipfo pun^o eftinJiuifibilita«:crgoinlineacftinJiuiO<' 
btlicaM.fcJ lincacft dtuiribilis:ergo Jiutfibilitas £C indiui 
fibilitas func fimul in Itnea: quoJ viJeiur impofTibilc. 

Poirec h(c Jici,()< nihil clt inconucniens, cp in Itnca fic Refponfio 
diuifibiliras 6C inJiuiilbilicas fimul f m Jiuerfa. In ipla cr 
goeft inJiutfibiliias rone fui cermini, cum lerminus nc< 
cc(rarioficinJiuifibilis:feddtuifibilicas cftiitea raiione 
AixquaniitatiB.Veldicatur, ({> puniftus noncftin Imea 
ficut aca Jes in fubicJto proprie, ncc ficut vcra forma in 
inatcna,reJ folum aJ modum fimilitudtnc formx, ut 
prius Jcclaratuni cft.Et tJco nooportct (>ilIuJ quoJcft 
in punvio fit in Iinea:quarc non valct, A J alum paiet 
ex JiJcM.pun<.^us enitn eft in linea non ficut acciJens m 
Aio p fe fubicvfto.ncc ficut propria forma in formato, fcd 
fm quan Jam fimilituJmcm a J formam,vt oftcnfum eft 
prius.Scdquxres, quid eft fubiciftu proprium ipfius^^po Subiedoai 
teft dici,()>cft fublUntia,qux cft fubiefia lincx, non qui puncti, 
dcm tationequacft qua(a&:ltnca,fcJ ratione quacftna 
ta terminari. A J aliam poieft Jtci,(^ linca no eft tn fu 
pcrficic ficut forma circn(ialt5ipfius<3c fpccifica,ficut bc<- 
ncprobacargumcncu,fcJcainen cft inea aJ moJum (br 
mx,inquancum cerminac eam,& hoc fuiiicic aJ propofio' 
tum. Qualirer aucem punaa finc vbic|t in linca,di: qiio 
Bon,declarandum cft fupcr Pnmum dc Cjcncractone. 
Q.VAESTIO III. 
Art UnnBnmftt aliqnod enspofttimim, 

Onfequcn^r poccft quxri, vtrum puniflui 
fit aliquid cns pofitiuu. Arguitur primo 
q< non,quia omne ens pofitiuum vel cft fcn^' 
(ibilc,vcliiitclligibile,vcpacec in Ternode 
Anima:fcJ piicrcus noncftquiJ fciifibile,qa 
iadiuifibtlcnonfenc(tur,vcprobac Anfto.in Jc Scnfu5£ 
Kcnfacoinfinc.puniftusautcmcft inJiuifibilc:ncc intcUi 
gibilc,quiaintcIIcclusnoftcrnihiI tntcUigic eorum, qux 
excenus nifi cum fenfu,vc Jicit Anft.indeSenfu 6C Seoy 
fato. Eccofirmarur^quiaintclle^usntliilintclligitfine 
phanfafma-e,Tcrtio de Anima. puntftus aurcm non ha^ 
becphancafma,cuiTificindiuifibilis,fiCpcTConfequen$m 
fcnfibdis:phancarmaauccmcft fimtlicudorci lcnlibdis, 
vtpatetTcmodc Aia,&inSectiJo quarcd^c, Ircm, 
quoJ intclligiturpcrpnuationemnon vidcturcfTc quid 
pofitiuum:ens enim pofitiuum non dcbct cognofci p pH 
uationcm,fcd pcrfcipfum.nuncaurcmipfcpun<ftusiiitcl 
Iigtcur pcr priiianonem,vc dicic Arift.in Tcmo de Aia, 
illo cap. Indiuifibtliuni quiJcmigitur incclligentia. vbi 
fic dicit,Pun(ftus autcm CVlomnis Jiutfio,& fic in Jiuifibi ^ 
lc priuatione monftratur : quare 6Cc. Irem, ficut eft de 
vnitate,ita eft de pun(fto,per conuenietem iimilitudm^ 
cum vtrunc}! fit quid indiuifibile fimplictter, fcd tpfa vni 
tas non cft aliquid pofi(iuum,cum fic quxJam in Jiuifio. 
vnumenimc(iensindiuiIum,uthabc(OrexCiinntoMe Xex» 
taphy.d^ per confequcns vnttas cft indiuifio, per locum 
iconiugatis. Ircm.fipunauscirct aliquid pofitiuum^ 
auc eft aliquid pnus qi linea,aut pofterius,pcr fuiiiaentc 
diuifioncm.non cft diccnJum (it aliquid pnus q linea, 
vclcpcorporcitas, quia hxc conrradicerct Commen,ia 
fuo iraifiatu JeSubft3tuOrbis:vbidiar,(}idimcfioctl 
prima res cxiftcnsin pnma matcria.hxc funt ciusuerba* 
primumcntmrcrumcxtftcnctumin hoc fubtcfto, Itv 
quicur Jepnmamaccria:funccre8 dimcnnoncs, qux dt' 
cuncur corpus:quarc non cft dtccodum^t^ puo(ftus fic ali 

quod 




Tex, c»»7« 



Tex*cto» 
Tcx,cio* 

Tex, cx». 



ioiNunir,/2ciit 
{Don opons 

t,quiaoaaM 
ii.nii)Cii|n( 
l,qiiadaiBB 
iiUocftiOii^ 

cftm hnaSC 

Utd.' lodilM 

impoSBbic. 

qinlmeilk l^* Ofiinfo pri 

'U.Inipfia 

•rminus 

II a ntioM 

eliiiilina 

la (bniuia 

iJ quodcfi 
\lamptta 
leoiiaiK* 

ktnrumeft 

t.oonqm P** 

quJtfto* 
}eamfit 
,ficutb<' 

propofi' 

ciooc. 



Inpfobxi 
(>o. 



pufl 



Pofitio ca» 
pif muitipU 
dtcr. 



eftl«>' Ta.« 

•/•tJO 

i>ilc,iia 
intclH 

:§<«>' 

tiif« 
vb» 



rr*"* 



tn^» 

Vf« T<*' 

•*» 
ri» 



B 



QVAESTIO 

quidpo(!ciui1,quodpriu»ntinmit«n'a,i{t dimcnfio. nec 
puicn cilc potlenus:quia,cum pun ^us (it pnncipiuni li 
ncx.neceirceR q« Ht priui tpfa linca, Hl cum ipfa linca fit 
prioralijs dimcnnonibu«:quarc firnpliciter rcquttur,q> 
puiKftuslicpriutommdimennoncquarcSCc. 

OPPOiiTVM arguuur:quia nihil purc priuariuutn 
poraturtndefimtionecntu politiut : l^unaus autem po^ 
nicurindclinitione linex, vtdicit Anftotclcs lu Pnmo 
Po(ienorum:crgo &c. 

CONCI VSIO. 
Punehu rtTeTminum linoc fijfnificit.poritiuum qtiidcm cff, at 
ul Imc jm continu.ins cum priuJtionc intclliKilur. 

ALtqui vifi funt intclligcrc,q> puctu» & vnita» nS 
funt cniia polKiua,fed foluin funt quardam pnua^ 
noncs.pun.flus cnim ccrmtnans cft priuatio conti 
nuittonislineae rrrnlinaticumalialinea,& punc^tuscon" 
tinuan* eApnuaciodiuifionishncf.tandm rntni lincaeft 
concitraaquamdiu eft indiuira,&cume(ldiuira corrum 
piturpuntleiraconiinuAn^^ quodnon videturcnc niliqa 
punvtuscontinuam cil pnuarindiuifionts ac^tualit.Simf 
litcr dicunt.quod vnitas nihil aliud rfl nifi priuario diui' 
(ioni« non habenspontioncm inconcinuo. Scdidano 
vidcrrurbmediiia. Primodevnitatc,quta menfura 
alicuius poliiiui non vidctur «iTe pura pnuarto:hoc vide 
lur fans mantfcfbim.fcd vnitas c(i mcfura numcri incrin 
feca.vt vult Anfl.in Dccimo Metaphy. 6C numeru» eft 
quui pofit(uum,ai fitfpcacs quannritis,vt patct tnPrf 
dicamcntis^quareflCc. Depunifhjfimiliter ndbenedi 
cunt:quia illud.quod habec pofitioncm in connnuo vide 
rurefiequid pK>fitiuum,5C nonpura priuatio:hic rectpit 
promainfri>a:fed punctus eft hmoi.inhoccnim difFerr 
pun>.1us ab vnttafe. IieRi,iIlud quodeft rermtnu«flC 
pnncipium eniis pofitiui non eft pura pnuatio : fed (mn<- 
^tus crt hmoi.vt omnes c5cedant:quarc &c. Sed qua 
litcrpiirHftushabetpofinoncmin continuonon cftfacif 
manifcftum. Ad hiiius euidentamconfydcradum po* 
fino,quannim fpesFtac ad propoficum,muIcipIiciceracci' 
pirur.vno modo acapirur poficiopro ordtne panium in 
toto in habirudine ad locum, vcl pro quoda modo elTcn' 
difundatoiniftoordinc, &hoc modo pofitio eft vnum 
pridicamentum, vt habet vidcri in Pracdicamcntis. alio 
modo accipitur pofitto pro fignificabilitatc fcu fenfibili' 
taie parcium quanctcatiuarum m fuo toto, &. hoc modo 
pernnent ad quantiiatera c6timiam,& ifttsduobus mo^ 
dlt punifius non habet pofitionem, cum nullas partet ha 
bearfmquantiratcm.Aliomododicitur pofitioipfaexi 
ftentiaalicuiusldiuifibilts tnterduas Iincasc6tiguas,vel 
tnter duas parte» linci dctcrminatf ,5«: fic pun/Vus habct 
pofitionem.Nam pun^Tius contmuans duas panes lincf , 
«ft inier illas duas lincas line medio & non alibi^punftus 
autem terminans eftintrrduas lineas contiguas adinui' 
cetn&nonalrfn, &hocin illis corponbus, quac habent 
aliqmd extra fe.Ec fic patet,qualicer punchis habec pofi' 
tton«m inconnnuo.& in hoc dilTert pu..rtus ab vnitate: 
quia ipfa vnitas,a qua aliquid dicitur vnum, noneft dc^ 
termiruteinter duas pat tes Iinca quacunqi fint,dico f m 
vtntas. Diccndum eft igitur ad quiftioncm im vu 
commaniorem,cj.pun(fluscft aliquid pofitiuum aliquo 
modo. Ad quod confy derandum eft, q> duplex eft pun^ 
^tus, ficutdiatur communiicr,f.puniflus tcrminant fiC 
pun<fius continuatw.Pun^ftus tcrmmans eft quoddain in 
diuifibilCjVltra quod nihtl eft de illa Iinea,d^ citra quod f 
rotum quicquideft de illa linea:SC fuper illud indiuifibile 
fundaturrcIatioqu«dam,f.termtniadterminatum,utc3 
rnunitcrdiatur. k tad iftiusterminiaiflualcm exiftenna 
tiecetrano recjuinrur priuatio continuationis liiicicun» 
al(aiinca,di: linc ifta pnuaiione noii benc poceft incelUgt 
illeterminusa "tu:quamuisentm habitus ficnocioripfa 
priuacionc oppofita,cn nibil prohibtt priuationcm vm' 
liahitus,f.lubit»moltononoris,eirenotiorcm,f.iltcquo 
aJ nosquodialiohabttUjVtleme pofitiuo,vtComme, 



PHYSr CORVM 



III. 



87 



innuitin O/Liuohuiusruperillocap.Moucnum igirur 
A^eorum quimouentur, & fic contingitiii propolito. Com.xT, 
(^ontinuicasigicurvclquaniitascontinuaelt aliquid no 
nus dC manifcftius cjp fit dlud indiu]fibtle,quod dicit pun 
<flus:5: pnuationem ipfius connnuicatis nccelTano coiv 
comicaturhmoi punifius ccrminans, QL ideo puniftus no 
iificat ur prr priuaiione concinuitatis, Si. hoc bene docutt 
AnfV.inTcrtiode Aniina,iIlocap.IndiinfibiIiuraquid{ y^^j 
teitur Arc.vbificloquitur,puniftusautem3C omnisdiui ' * 
iio,5il fubfiSttx indiuifibilc p pnuacionc monftrac Alc. 
imaginabimurergo f m iftam viS.qi hoc nomcn puniflui 
fignificar aliquod enspoficiuil,quod eftrerininuslinex. 
Kario ramen intelligcndi fignificandi huius ccrmmi ftl 
■nitur aquadampnuaiione,f. ipnuatione continuitatu 
linei tcrminacx cum alia linea. Punifius vero contix Pimcfcon 
nuanseftquoddamindiuifibilcexiftcsinierduas panea tinuant. 
Iincf fibiinuicccontinuasfinedifiitiainedn: ^ad iimi5i 
puniftum necclTano requirirur priuatio diuifionis aclua^ 
lis ipfius Iinei.fl cnim linea, quz nunc eft cont inua,diui 
daturailualiterjtunccorrumpuur ptmiflus continuatis, 
«. fiunrlococtusduopunccaicrminaniia: dLhmoipun' 
<ftus Itcct Fin fe fit aliquid pofitiuum,vt dicitur,ifi notifi« 
cjtur ^ intelligtcurpcr pnuationcdiuifionis Iinei,qux 
quodammodononoreftipfo.flCiftepunvluscoiterdiciC 
e(I(:puncliisinpotcncia:quianonccrminai aau lineam, 
fcd iplaexiftente ltnea,quain concinuat cQ alia Iinea, non 
cft afcii trrminaia diuifa ab alia linea, fed lolum in pO' 
tcntia.Dc vnitafeautcmquidipfaeirenciallierfic.magiJ 
inquirendumeft fuprrQuartuin Meiaphyfici. 

AD racioncs. Ad primam potclt dia,q> puncius bene 
cftaliquld fcnfibile.nonquidemfenfucxterioripfc, l^nfionet, 
fed fcnfu intcriori,f. vinutc cogitariua. Illa cnira virtus 
benecognofac aliquis intciuiones no fcnfatas,i. propne 
tacesindiuidualesqti^sinScognofac fenfus panicuhris 
&exicrior,vthal>ct vidcrifuperTerfium,fliSecuiidum 
; de Anima,d£fp«aaIiteraCommc.^hoc fuftiaiadhoc 
qtfirintelligibile.VndeComcn.dicitinTcrMO de Ani.* 
ina,c(> comprchcnfibilia humana dtuiduncur in comprc^ 
henfibilia,quorum prmctpiura eft fenfus.flC comprcltetv. 
ribilia,quoi« prinapium eft cogitatiua,i.comprehenfibt 
lia,qux cognofcuntur fenfu parricuian,dC ea,qux cogna 
fcuntur vinucecogitaciua.Vel poceftdia.c^ pQifiuscft 
aliquid fenfibilc per acadens fenfu partiailan:quia acci' 
dcnraliterconiunkluseft alicuipcr fefenfibtli,dC (biiim 
cognofciturfinemagnodiicurfucogicatalinea diuifa ab 
alia linea,5ilhocfumac. Eicunidiac.indiuifibile non 
eft fcnfibiIe,por«ft dtci,quod vcrum eft de fenfibili per fe 
lubfiftenie,fli de ifto probac Anft. in de Senfu.fcd indu 
uifibileinhirens alicuiflCexifteiisin aliquofubiccto,po 
telt fcnrin vcl pcr fe.ficut vnitas eft p fc fenfibdK aliquo 
niodo, VI vulr Arift.in Sccundo de Aniina, vcl per acci» 
*lens,ficutpuniftus,vtdiatur.Ecforte nontffct magnii 
tnconuenicns diccrc,qi ficut vnicas,quicft principium 
nuineri,diatur efTe fcnfibilis aliquo modo.ficut fenfibtle 
comraune,fic etiam piictus^cum fit prinapiura Imci, fic 
prrfefcnfibdisaliquomodo. Adaliain,cum dicitur,il 
lud,quodincelligiturflCc.ifta poceft negari.quta quauis 
priuatio altcuius habitu* nu fit noiior lUo habitu,ncc du 
cat in cius cogmtiancm,fed k conucrfo, cii pnuatio alicu' 
lus habitus benc cft prtus nota aliquo alio pofiriuo:flC fic 
duat aliqualiicr m eius habitus noiiciam,vel illius habti' 
tus vclpofitiui.fltiftomodo notificantur nobis fubl^ian 
tiifcparaix,f.perabncgacionc macerti,quxertin iftis 
tranfmucaciorubus:flC per abncganonet condtiionri con 
rcqucnrium tnaterta8,f.generaiionis, flrl comiprioniSfflC 
excenfioni»,Si hmoijVc (citur ex OvftauohuiuSjCVI Duo 
dcamo Metaphy. Ad aliam poteftdia,q> immo vnv 
las eft quid poficiuum im fe, tamen fignificatur flC intcUi 
gtiur fub pnuarione,flC dificrt i punifio modo prxdi/lo. 
nccfeq^uiturjfivnumeftcnsindiuifum^c^^iucas fic fola 
indiuilio/cd fit vnnas iiidtuifa.Qualtter auccm diiTcrt 

vnttaa 



Pnnct^nifi 
bilu e rmfii 
itmon uir» 
tunico^ita 
tiinr, 
Com. II, 



T<x.cx«. 



QVAESTIO 



Com.zi. 



Tcx.ctf. 



vnicas numcralis ab vnirirc fpccifica SC ciTcnttaliyalibi di 
(fcum cll. £c tl inilcs.vnum dr ah indiuilionc : fcd vnij 
drabviurarc:crgovnitascn tndiuitlo. Dico,q>vnum 
non folum dr vnum ab indiuilionc, licct indiuitlo llt mu 
dus,ii quo fumit intcllcaus vnius.t^d cum hoc dr vnum 
ab aJiquo pofitiuo Aibilrato illiindiuinoni. hoc aiJt altbi 
inagis dcclaratum <(i. Ad aliam potcft dici, q> puiflus 
cflaliquo modopn'orgIinca,ralteinordinc generacidis, 
vel ordine nmiluquia imperfcc^tior cft Q Iinca,ncu c linea 
^ fupcrficies.Et quod Coinmentacordiat,q< pnmu &lC. 
poceH dici,qi ipfc incelltgit dc iormis diuifibilibus &C cx' 
tcnfibilibus.omniunicnimillarum prima cft dimcnlio, 
fca q>dimentiones,quxdicuiiiurcorpuB Commcn.com 
parat ad alias formas nacas cxccdi in inacerta,& rcfpcdu 
idiif ipfa corporciras prior clt quoquo ntodo:pil<5lus au 
rem non cR aliqua forma cxccnfa, ncc cxccribiliB,ncc pcr 
lcnccpcraccidcs,(ic(^habcac vnamparccm extra alu, 
vtalbcdocxiAcnsinfupcrficie.nauir dicacur diuifibilis 
pcr acddens.quia clt coiuniftiis cum aliquo diuillbili alu 
quomodocoiun^fcion<s,vc vr iniuiereComen.inTcrcio 
de Ammacap.lndiuilibiliuinquidcmigiiurincclligctia: 
hoc cft multum improprtc,6il nthil ad propolltuni. 
CLV A E S T I O IIII. 

An Dko Corpordjtciindkm TotMtn lifetdngaepoffint, 

Onreqiicntcr quacri pot cft, vtrum duo cor^ 
porapofTint fc cangerc fm tocum. Arguii 
pnmo q> lic,ga in vcro mifto quxlihct pars 
cftmiibijPrimo dc Gcncrationc.fcd hoc no 
conttngcrct,nin vnum corput totum poflec 
tangi ab alio 6C i conuerfo.Ni rccipiatur aliqua pars tcr 
rz concurrens ad millioncm.aut illa coca cangicur i par^ 
tcigni$,aut non cota.li ric,habeturpropontum,f!non,cr 
go non quaciibet par< niiAicnt miftaex ommbus cJc/- 
mcnrit:quaTC SCCt 



SEXTI 
E 



IIII. ET V. 



Rnfionet» 




fed totum conftitutumexduobutcorponbusretangriu 
tibusfmtotumnoncflinmaioriloco cY«alcerum illonl, 
vcpatctcxdi(fcis:quarcdi:c. Iccm,adhocq> cxaliqoi^ 
bus partibuscoHituacuraliquodmaiutfm quantitarr, 
oportet q> vnum iJIoi)t lic cxcra alrcrum. hoc cnim cll dc 
racionc panium quanticatiuarum,(^ vna lit cxtra aliam. 
fed, 11 duo corpora f c t angcrcnt f m cotum, vnu m illorum 
noji cflet cxtra aIierum,immo nihil vntus illorii clTcr cx* 
traalterum: quiaquicquidcirct cxtravnu tllorumtUud 
non clTct immcdiatuin cuilihct parti aJtcrius,C\: lic no to 
tumtangeret tofuin:quare5ic, 

RAf lo in oppollcum iav^k vnam bonam diffxulta' 
ccm,quxmagisdcbctdifcutifuper Pnmum dcGc 
licracionc.Et aliqui dicunc ad irtam dubitacionem,c]>,cri eieme 
parttculx clemcntont tint tibijnuiccm appropinquar^ ad {7^,n'in 
gcnrrationcmmil^i,vnaiIIarumtangicaliain cr.^finutan |}o. 
do iplam corruinpendo cxccllcntias,i3i inillo cpcahe 
r.icionis illf particul j habcnt dimcnlioncs diftjces fe tan 
gcntcs fin vltiina.Er.cummstcriafucrit fufficicnterdi- 
fpofitaad formam milti rccipicndam,tuiicccrruinpcnt 
forinx clcmcntoin &i dimenfionct cotum, dC gcnerabun 
tur noux dimcnfioncs fimul cum forma mCit proportio 
nalcs pccdcntibu$:& fic non oponcbir,q> dimrno vniu* 
pcnccrctdimcnfioniraltenus. Scd fincdubioillud niil (mpugn» 
lo modo fufficit. Pnmo,quia ifti fuppoiinr duo mulcum no. 
dubia.A: fortc ini}>(itTibiIia,f,i|.clTcntix dinienlionii pra: Re(^>o«<(io, 
cxiftcntcsin pariibusclcmcntoi^corruinpuntur, cfi tor^ 
uiami(ligeneraiur,Sccundumcfl,q>eiiaformxfubl^an 
tialcs clcmcncorum corrumpGtiir totaliicr,quoi): vtrtlc^ 
videturelTccontraC^ommcn.pIane.VulcenimCCmcn. 
in Traiftatu dc Subftant la Orbis, i^.dimcnllo inccrmiti^ 
ra,i.ctTcnii3dtmcnfioniscllco.cfcrnamaccnxptimx,dC 
inTcrtioCcKlicx; Muiidi vulc,q) formx lulifljtialeseJc Com.<T» 
mentoni rcinancant in mi(lo,Iicci rcfraJtx fcu rcmilTx.fi 
cut 6C coi)c qualitatcs,di: dc lioc alias inquitctur, fi IDcus 



tcz.c,s« OPPOtiTVM arguituT breuiter au<rtoritace Arifto. G voluent. ccideodicoaliccrad prxfcns,cuindicifur,q> 



T».C,47. 



Tex*c»ss* 
Tcx.c.49, 



CONCLVSIO. 
Duo Corpora fc fc fccudum fe tota Un^creimpoffibile e(i;qux 
fi Lingercntur.rx cit rnum alio nuiui corpos act 
quaquJm conlhtucTctur. 

DIccndumprimo,q>impofTibiIc cftvnum totum 
corpustjgrrealiud toiumcorpus. quod faciliicr 
probaiur:quia,fihoc contingcret, tunc duocor' 
pora cfTent nmulincodcmloco:quodcflimpofTibile,vc 
patCT Quarro huius.A: paicc confcqucntu:qa,fi duo cor 
pora fc coiitingunc fm fe cota, auc infunt in vno 3C code 
loco,&f1chabecurpropof:cum,aucindiucrns,ica c^vnCi 
illofl: cfl in vno loco, 6C altcn! in alccro, 3C flc fcquitur,c}> 
inter partcs extcriorcs vnius,fli: partes altcrius eft fpaciii 
fnedium,6C fic illx partcs non fe tangunt:di: p confcques 
tocumnoncangittotum. £t hocfacilccfluidcrcdcfcn 
pcts ad fenfum duob* corpoiibus,quo9 vnum (it in alio 
locoabaltcro. Itc^tadhoccj^aliqua corpora (Inc duo, 
ncccfTccftc{>daudanturdi: terminencurdiucrfls fuperfix 
ciebu8:quia quodltbecilloi^debetcfTe vnumtn fe:unum 
auccmellinfc indiuifum &diuifumabalio.Et conftac q» 
aliquodcorputnonpoccfl cne diuifum actuabalio nili 
fupcrfiact ctut fic diftinifia a fupcrficic aJccrius.fcd,li alt' 
quod cocum corpus cangcrcc aliud totum, cunc n5 cfTcnt 
dauCavcI lerminatadiucrfis fupficicbus,fcd vna fola fux 
pcrfiac,ita cf vnica fupcrfidcs tnduderct ambo illa coca. 
()cturemm,q> cxrra fuperfidcm vnius clTct aliqutddcal 
terOjtunc certum cfl,q> illud excra cxifrcns non tangcrcc 
partes extcriorcs,intcr quas dC ipfum cfTcc diflantta mc^ 
dia. Vlcimacniin tangcniium dcbent cfTc fiinul, ita cf in 
tcr ca nullum ftt incdium,ncc plcnum, nec vacuii, vc ma 
nffeftum cft in Quinco huius:quarc 9Cc. Sccuitdo dico 
breuicer,c^,n duo corpora fe cangcrent f m tocum non cQ 
ftif ucretur ex eis aliquid maius uno i11oi)i:i3£ hoc patet cx 
di(fli6.quiatllud,quodcftmaiusaIicro, cin maioriloco: 
iiquide locus propriut cft zqualis locato Quarto huius: 



Ciuxlibct 
p.ni mi(he 



quxltbctparsmifticftmifta.dicot^hoc potrft intelligt 
duplicttcr. Vno modo,c)> quxlibct pars quaiiittatiua mi nuJU. 
fti fit mifta ex clementis prxcxiftcntibus fcorfum dC diut 
lim:&: hoc non concedcrem. Alio modo, cj> quxlibct fit 
inifia vcl cx elcnicncis prxexiftentibus.vel cx elcmcntit 
de nouo gcncratis pcr atTnoncs ipfom clcnirncorum prx» 
cxif^ctium,^ fic cft ^m vcncatcm. Nam particulaignis 
appropinquatjparciculxtcrrxtrarmutaccamcalefacicn 
dod£ranticando,&:quantumdai cide caliditate, dacdC 
undcformafubf^ancialiignis.ddncdico dcparciculaac/' 
ns A: aquxfiLCconucrfo.Itaquod quxlibec particulacu 
iu!>lihec clrnicnii conuenicns ad commiftioncm cranfmu 
t.icur ab aliqua particula cuuislihct alterius clementi rcct 
picndoformaintubftjtulcm abea.di: flc quxlibct pars 
miliieftinilta.Etexhocnon fequicar quodaliquod lO' 
tum corpus tangit altud tocum corpus, 

Eiurdcmautcmrationtscft 5^ magmrudin 
H SCtpsfl^ motumcx indiuiribilibuscopomKc 

G.VAESTIO V. 
Componi Hrl non componi ex indiHifibiUbiUydn eadem 
tdtionem(tgnititdini& motuiconueniat. 

lOnfcquentcr quxritur, Vtrum magnitudo 
ISC moius funt ctufdcm rationis quantum ad 
|compora vcl non componi cx indiuifibili' 
] bus. Arguit primo non.Quia illa^quo^ 
•rum vnuin cft permancSjfik: aliud fucceftiuii 
non funt ctufdcm rationis:hzc cft manifrfta.Sed magnt' 
tudo eft cns pcrmancs: A: motus eft quid fucccfTiuum.vc 
manifeftum cft:quare&c. Item, illa non func ciufdera 
tionis quoqi vnum diuerflficacur alccro no diucrfificaco: 
hxccft manifcfta.Scdmotus 6dmagnitudo funt hmoi: 
quiafupercandcmmagnicudincmconcingic vcIocius6C 
rardiusmoucri^vtmanifcftum cftad fcnfum^quarcSfc. 

Etfl 




I 



ustttJiifnk 
rttim illont, 

quintmtc, 
rcnimdlik 
xmaloai. 
umillanui 

tonimiliid 
ecdcaSto 

lum dcOe 

inqurtld 
rrj/inutan it», 
l,>ipeil;e 
itti fe ran 
Kntf r di' 
rijuipcnc 
ncnbuii 
jroporno 
(10 vaiu* 
iftudnul [mp^ri 

/niil:uto w. 
ionupr* 
r, ci/ tor' 

fubltan 
tvtriuf 
^ooiciu 

Mlcsde C»*^ 

liDcu» 

Diciiij!;» r^^J* 

^diui 
ijent"» 
,,gni» 

,rcc< 
I t<v 

Tc*' 

fifl 
60 

u> 

rC 
•» 

ti 



Patttt mo 
r* magnj 
hiilinK no 
fiint nuf(dc 
rjDOiui* 



i 



TC3[*C,(. 



QVAESTIO 

Er fi dicas ad i(hi duo,<]> magnitudo 8C mot' Fm fe nf» 
funt «ufdem ntionis,feiJ ijurttinTi a J lioc »{> cll componi 
velnoncompomexindiuifibilibus.Cotra, proprictatej 
fei]uutur naturas vt manifeltuin eft:mod«,componi vel 
iioncomponiextndiuiiibiltbus funtquxdain propnerj 
t<« inagnmidinu 6C motus. Si ergo magmtudo &! mo' 
tus fecundom fuas elTentias non funt eiufdem raiioni»:vi 
deturquodnon funr ciufdcro raiionts quoad lAas pro^ 
prKrates:quare ftl cxtcra. 
OPPOSITVM dcmonilrat Aridotdes in Ittera. 
CONCl.VSIO. 
ComponivclnonComponiexlndiuiDbilibm frainJum cani 
dcm ranonmi propomonu »rl confcquciiux.mo 
tui ac magnituilini conuciiK. 

DIcendumcj>magnitudo&niotu»funf fiufdc r*- 
oonis quantum ad compont uel non coinponi ex 
indiuifibilibus,licnitclligendo,cf,liunumcft c6 
pofitumexindiuilibilibus,&alterum,dC,livnumnocft g 
compolirum ex indiuifibtlibus, nec a!tcrum,itaq>funt 
ciufdcmrationtsfm quandam proporfioncin & confe^ 
quenttam.vt.fi ma^nitudo,fupcrquameftm>ituf,comy 
pofiia fxmdiuifibilibus xqualibus numero illis, ex quf 
buscomponiturmotus. Vftbigratia. fifit magnitudt», 
fuper quam cft motus A B C, compofiia ex ti ibus indi.- 
uifibiltbus,6f motus.qui pertranfit hanc m.ignicudinem 
fit D C E,ua,c]> D correfpondet ipfi A & fic de aliis.tilc 
arguiiur.parsmotus correfpondens parti magnitudints 
indiuifibdiautfftmotus,aut momrntum,f.indiuifibile 
exiftens in mobtli.fi dicatut q. fit niotus.fequitur, cji fup 
indiuillhilc aliquid moueiur. nam omnc illud mouetur, 
in quo cft motustlioc eft manifeftum.fi igitur pars mot», 
perquam mobdepertr3n(it,fitmotus,tunc fequitur.q» 
indiuifibile pertranfit pcr motum,ita q> mobilc pcrtrafi^t 
tndiuifibile : quod eft impoiribile, vt dcmonftraium eft 
pnus.Si autem illa pars inoius fit momentum fiuc motti 
effc,eademrationeparsmotus correfpodens altcriparti q 
magniiudinis crit momentum 8C non motus 8C fic mo^ 
tus etit compofitus ex momentis.quxfunt indfuilibilia 
inotus,ficut puntftuseftindiuifibilc linex: quare&c.Et 
confirmacur rano:quia ficut per totum motum pertran' 
fuur lota magnitudojita pars magnitudinis penranfitur 
per parte motus,&: fic ciuiratur dc illa parte motus,qux 
correfpondet indiuifibili patti magnitudinis, vt pnus. 

Notandum tamen, qi magnitudo flCmotus nonfunt 
«tufdem rafioiiis fe cundum fpeciem fpecialifTimam quan 
tum ad compont vel iion componi ex indiuifibilibu»:fi.' 
cut non funt ciufdem rationis fcctldum fpeciem fpecialif- 
fimam quantum ad componi ex diuifibilibus, quia com 
pofitioncsdiuerfificantur fm diuerfitatem partium,ex 
quibusrunr.conftatautemq.partcs magnitudinis funt 
altenus t attonis fecundum fpecicm fpecialiftimam i par^ 
tibus mot us;ergo copofitio hic SC illa cft altcnus ratiO' 
iiis,ft: fimilitercompofitioa: non compofitio exindiuiV 
fibilibus eft alterius rationis fccundum fpecicm fpecialiC' 
iimam. fed pro tanto dicit q. funt eiufdem rationis.quan 
tum ad hoc,quia ex vno iftorum ratione neceftana coB' 
umcitur alterum,vt patet ex dii^iis. 
Et per hoc ad rationcs patet folutio. 

Sfiguurprarrentismotusncccnccftmoueri 
pcr aliquam partem &^c. 

Q.V AE S T I O VI. 
An fupfr Indmi/ibtlr MotMm fim contingM. 

Onfequentcrquiripotcft, vtrumfupei iiV' 
diuifibilcpolTit fierimotus. Arguitur 
fic.Quia fuper illud poteft fieiiniot», cuipo 
-cftaliquidapplicati fuccelTiue:hoc videiur 
inanifeftumpcrfe.fedipfiindiuifibilipoteft 
aliquod applicati mobilc fucccniuc,vi fignato aliquo pii 
i linea ipfum mobde poid t ci applicati fuccefliue, ita 



Tcx.e»!,, 



Motui p5t 
firn prr .icf 



PHYSIC ORVW VI ET VII. 85 

quod vna pars prius et applicabitur quaiu alia,vt mani' 
teftum cft ad fenfum:crgo cxlc. 

OPPOSITVM VullAlUb>. 

C O N C L V S 10. 
Motuni pcTfcficri fupctiodiuifibilerlltmpoiribilc, at pex Jccii 
dcnj ticn motum fuprt indiuibbilr lOiinngiu 

DIcendumbteuiter,q>fupei indiuifibile per feom 
nino no poteft ticri motus propric didu.<;. Et htK 
dcmonftat Arilt.in Iitera (utTicicnter.quia,fi ali^ 
qrnd moueretut fupct idiuifibilc pcr fe, fequetctut vel q> 
nmul elVct moueri 6C motum eilc, vel q> indiuifibile ciTec 
diuUibile:qui funtimpolTibaia.5: probaturconfequeu' 
iia:quiaponaturq?aIiquid moueatur fup indiuifibilc,f. 
A,opor',ctnecflTanoq>illudmobtIe habeai in fe motu: 
ftait enim nihil c album fine albedine, fic nihil mouetur 
fuiemotu.autergofimulrooueturper A A:motum eit, 
aut non fimul.fi no fimul.fcd pofterius motum eft sj mo' 
uebatur,fcquiturc|> A fit diuifibile:quia, diim erattnip 
fo moucTi,non quiefccbat in A,f. quiete pticedente mo 
tum:hoceftmanifeftum.neqi trafierat totum ipfum A, 
quiaiamnon moucreturper A.nihileuim moueturper 
fpatium,per quod lam pettranlluit:oportet igitur <j> me^ 
diomodo fe habeat,f,ij> cum mouetur pcr A, partem e^ 
perttSfiuit^&inpatteeius adhuc fic^fequitur.ergo q>A 
fitdiuifibile.Si verodicaturq>fimuI mouetur,di: motfi 
eft:hoceftimpo(TibUe,quiainaniteftumeftex luccefTicy 
ne temponsq' nulladuo inftitia tpis poiTunt fimul elTe, 
licut tempuscuminftanticft omninofimuhquarc&lc. 
Intelligcndfitamen qu6dfupraindiuifibilepoteftfie< 

rirootusperaccidensinqujntuni ipfum indiuilibile ali^ ^ 

quaUtcreftconiun.flnmdiuifibilifupcrquodfitmotusp ci.lcin fup 
k-.dC hoc modo proccdebat raiio,qux adducebatur : no UiuiDbile, 
cnim partes mobilis applicantut indiuilibihperfe.fcdji 
accidens.inquant um eft coiundum magniiudini, cui a^ 
phcaniur partes niobilis. 

Siigiturneceflc cnguod moueturvndc» Tex.c7. 
vbi non fimul moueri morum cnc8ic. 
dVAESTIO vtr. 
An MoMCTi tr motHm cifefimnl tffe tidUant. ^ 
Onfequenterpotcftquxri, Vtrum mouen 
6C motum elTe polTunt elTc fimul. Arguil 
primo£j>fic,Quumotus poteftefTetotusfi 
mul:et2oroouetifli: motumelTe polTunte? 
fimul. Antecedcs ptobat au<^orttate Anft 
tn de Senfu 3C Senfato,vbi dicit, »i> contingit aJtquid to* 
tum fimul alterari. conftat autein, <j> aiteran eft quidam 
motus: dC confequentia v f fatis manifcfta,nam qua tone 
totusmotuspotefte(TcfimuI,& motus cum mutatione 
poteft elTe fimulj' Item.iIIuminatioeftquidammotus, 
fi<:illuminatumelTeeftmotumeflir:fcdilIuminactoeftfix 
mul cum tUuminatoe(Tc,vt manifcftumeft:quarefiCc •* 
oprosiTVM fupponii Atifto.in lucra. 
CONCLVSIO. 
Mouetiftmotumcffefimuldrr.idcflin eodcminllan ' 
li, eft impoiribilc. 

DIcendum,c^ roouen ptoptte non eft fimul cfi mo Condufio 
lura elTc inicUigendo pct elTe fimul clTein codcn» Rcfponlio, 
inftanti,fiC hoc pt obatur breuiter. Quia, fi ita 
«ffetjfequcretur cj> aliquid fimul moueretur 3C no moue 
retur,quodeftcontraprimamdignifatem.confequcnttt 
probatur:quiadumaliquid inutarumeftadaliquod, no 
roouetur ad altud,qutaiam habe t illud:3C ad habitu non 
eft motus.habittbusenimptxfentibusinmatetia celTal 
inoi»:modo,duminaliquo eftmoueri,illudmouetuf.fl 
ergofimulelTetmouena: motuinclTc,tunc fimulaliqd 
moueretur SC non moueretur f m idem:quate fiCc. Ite, 
illud.quod mouetur,dum mouetur, non habet per(e<fle 
iUud,ad quod mouetur:quia fic fruftra raoueretur.fiCmo 
tus eft aift us entts in potcntiaf m q> hm5i.Sed,dum aligd 
mutatum clVuac habd pafe(fte,i.ac1u, dJud quod mu*- 

taium 




I 



QVAISTIO 



SEXTI 



X. 



(atuincft,dummodofitmuta(unimuntoe(reKrininate £ bilc,quodnonc5ttngtcmagis6£minuselTc diTponrum, 



Moani & 
■notum rc 
funt bcnf fi 
mul prioii 



RTiJionet. 



Alrrratio 
alicuiui ht 
cundu totu 
fimul. 



Hlamulio 
ndc mo(*« 



Tex* c* if * 



TCX.C.IM. 
TCX«C,7<< 



motumtcrgo,n aliquid llmul moucrcrur ad aliqd dC mo 
tum elTct ad tllud,tunc baberct pcr(ie>fte 6C ia aau, 6C no 
habcrec vnum dC idcm:quod cft impoffibilc : quarc 6Cc. 

Itc,illa nnn funt (tmul,quoiv vnum cft in rpc, 6C aiiud 
in inrtan:hi ;cft manifelium. quia i j5s dC innans no func 
(imul:redmoucriei1tn tpe^CmotumclTceftiii inibnti, 
vt manifcRuin cft^quare AcScd aducrtcdum,q> quam^ 
uis moueri 6C motum clTc n5 funt pofitiuc iimul dC in co 
dcm ioftanti,in benc funt Hmul pnuatiue,r.pcr priuacio 
ncmmedi):quiaintcrmoucn 6L mocum elTcnon cllali' 
quod medtuin,licuc intcr tpsAi tnftans rcrminans no cft 
aliquod mcdium,red hoc non cft propnc elTc nmnl. 

AD primam ncgo antccedens.Ec ad probationcm,cu 
dicicur,q) cutingit aliquod cotum d^c. Dico, q> hoc 
didum,potcftduplicitcrinteliigi.Vno modorefcrcndo 
1/ limul,ad quaiitatcm,$m qua aiiquid alceracur : vt rtc 
rcnru8,c)> concingit aiiquod totum altcrabilc fimui altera _ 
ri,i.non pnus tpe acquiric vna partcm quahtatts alia, 
kd omnes fimuhSi: hoc cft iinpolfibilc im omnibus altc^ 
rationibus,quibusacquiruurquali(as habensconcrariQ 
6C fuftincDS magis,immo fcmpcr vna pars talis qualitax 
tis prius tpe acquiritur (p alia. alio modo potcft intciligt 
refcrendo ly Hmul.ad partesquaniitatiuas iplius aitcra' 
bilis: vt fit fenfuSjCj» conringit aliquod totum fimul aiiC' 
rari,i.concingitaliquod cotum quantum ad omnesfuas 
partes quanticaciuas fimui rccipcrc qualicatcm abagcn' 
tc,i'.a q> vna non rccipiac prius rpc ^ alia, hoc modo 
cft vcrum,& inteilc^is Anft. v.g.cum ignis cft appro^ 
pinquaius aquz,Iicet aqua flt diuiflbilis tn infinitum, dC 
quacunc^ parcc (iata fic darc minorem,ramen non opor^ 
tetcjtparsminorpcrpriusrpeincipiat alterariab aliaA 
alia.^ adhucalia mtnor prius tpe quam .-ilia,d£ ficin tnn 
nitum.qa (unc nunq incceptiTct alterariodc nouo, immo 
fcmper iuirrct,fed cft dcucnircad aliquampartcm aqux 
ita paruam,q> ignis obrincc fupra cam cocam, 6C illa cota 
fimulquatumadomnesfuaspartcs qua(i(aciuas incipit G 
alccrari ab igne^ica (f in codcm inftan(i,in quo vna illaij: 
tncipic,& alia.hc hoc fignifica( Arift. tbidcm, vbi didt, 
q> contingit aliquod lotum fimui altcrari, 6C iio dimidtfi 
prius.vcluracjuamrocamfimuicongelari.&in hoc dif^' 
fert alccratio propria i mocu locali quanrum ad fpatium, 
quod pertrSiitunquia femper mobile,quod mouetur I<v 
caltter,prius tcmporcpcrtrafit fpactum rmnus maius. 
Vndcai Arift,diatibt,(|iloci mutanones rationabiii^ 
ler ad medul prius atnngunt,&: hxccft cxpofi(io Alcx. 
i"bidcm, vt patct infpicicnti.Sic igttur altcrari non eft mo 
tus toius fimui quantum ad omncs partcs formx qu; ac 
qinruntur,licctfimulincipiantinomnibus partibus ali^ 
cuius altcrabtlis:quarc 6Cc, Ad aliam diciturcoitcr,cp 
illuminatio noncft motuspropric diiflus, fcdfolumfm 
modti fignificandi,necrcaiiterdifTcrt abilluminatoclTc: 
idco potcft elTe fimul cum iliuminato ciTc:quarc 8Cc. 

Quoniam autcm omnismotusm tempore n 
cft,S m omni tempore pofllbile cft moueri;oe 
aurem quod mouctur conuenit S^velodus mo 
ueri bC tardius bC caeiera. 

avAESTio viir. 
An OmnejqHod moHetHT,condngdt HelociHS uel 
uudtHs moHeri. 
Vxritur hic, virum omnc, quod mouetur, 
contingat vclocius 6C tardius moucri. £t 
arguuurpnmoc|>non.Quiaquod mouctur 
maxima vclociratc, non concmgit velocius 
moucri, quia fic maximo elTec maius in co.' 
dcmgenerc-.quod cimpofTibilc.fcd aliquod mobilc mo^ 
uecurmaximavcioci(a(c,f.primum mobilc,v( patccin 
Quarco huiu8,& O<^auo,& propccr h<x;primus mocus 
<ftmcnfura(Mniuuinalior{i;quarcd£c. Item,tUud mo 




6C quod mouecur i mocorc in(ranfmu(abdi,non coodA- 
git vclociusdC tardius moucrr.hoc >idctur maniteftum. 
q> cnim alujd vclocius 6C tardius mouearur qp prius hoc 
non eft,nili quia ipfum mobilc magis cft difpomu ad ip^ 
Aim motum qi prius,uci quia mouens cft fortificatii plus 
quam prtus pcr aliquam tranfmuta(ioncm. fcd aliquod 
mobtle cft,quod nunqp cft ma^ difpofitum ad morum 
qppriu8,f.calum,&mouc(ura mororenon tranfmuta^ 
bili ncc per fc nec per acadcs,vt patccexOitauo huius, 
6C Primo 6C Secundo C-ccli 6C Mundi : quarc 3Cc. Itc, 
fiomnequodniouctur contingcret vclocius 6C tardiiM 
moucri:(uncoportccmocofemclTc vigonstnfinin:quod 
vidccur impoiribilc f m Comcn.in Octauo huius, Sc^ 
cundo Cccli 6C Mundi.d^ probatur confcqucnna: quia, 
f\ omnc mobilc cdcingii vclocius moucri,fcquitur c|> mo 
bileporcft vclocitarcininfinicum:hoccftmanifcftum.et 
11 mobilc potcft vcloctcari in infinittl, fequicur mocor 
potcft vciocitarc in mfinitum.Talis auicm motor vidct 
clTc vigorisinfiniti.vt manifcftucft:qamoiorfinitusn5 
Vcloci(a( ncc po[cft vclocKarc in infinitum:quarc 6ic. . 

OPPOSiTVM dicit Arift.in liiera. oc au tc, quod mo 
uetur,connugic vclocius moucri auc tardius. £t propter 
hoc intcndit probarc, q> icmpus diuiditur in infinituin,fi 
cut 5^ raagnuudo,vt patct mfpicicntilitcram. 

C O NC L VS 1 O. 
Alobiti.rtMobilcuclodui aulTjrdiui mourri polcff, mobile 
vrro vt mIc mobi!c,v( i uli motorc motum non 
potrll vrlociui moum. 

ADquxftioncm poieftdici pcr quadam difttn^io 
ncm,quam innuit Commen.hic <]> mobilc poteft 
confyderandupltcitcr. vn^modomobtle fm q> 
cft mobilc.aiio modo fccundum q> cft lale mobdc natU' 
rx dc:crinin3:(:vtccriri vcl ignis huiurmodi:5l fimt' 
luer motus (>occft confydcrari racione qui motus abfolu 
te 6C Tone qua ralis motus dcicrmmacus:puca ptmii incv 
bilis & cu^cularis 5^ huiufmodi. 

Tuncdiccrccurad quxftioncm, <}> omne mobtlc,fn) 
cf cft mobi}c,potcft vclocius inoueri aut tardius.Sccun^ 
do,q.aliquodmobi1c,vttalcinobilc,fVrvt moueta talt 
nioiore,non potcft vclociusinoueri,6chocfignat Com 
incn.in his vcrbis. Scd quxratur de hac propofiiione di^ 
ccntc,(]7 omnc motum poicft moucri raoiu uciocion fud 
motu.Nam dcclaracum cft c}> motus corporum naiura^ 
lium dcrcrminacuscftin velocitatc& iarduatc,&CQclu 
impofTibilccft vt fit velocius:crgo propofitio,qux poni 
tur hic polTibili$,r ft impon'ibilis. Ad lioc autcm dica{ 
q> omnc motum f m cj> cft motu cft polTibilc vt moucaf 
inotu vclociori fuo moru f m q> cft motus:Quod fic intel 
]igo,(]> omiii mobi1i,racionc qua mobilc cft,n6 rcpugnac 
moucri motu vclociori fuo mutu. £t hoc probat C5mc. 
ftatim diccns fic.Et caula cft in hoc qin motus cft de con 
tinuo 6C vclocitas iii motu cft fimilis diutfibtlirati in coti 
tinuo.Quemadmodum diutfibilitas procedit in infinicii 
in cocinuo,fic vclocitas inmotu:qiTi, fi vclocitas fumere 
turinmotu,fm(i>cft motus,clTcipoiTibiIcc)> motusfic 
rct in inftanri.£tnxcvlttmaconfcquctianoneftomnino 
clara,fed fbrccdcclarabiturpoft. fic igttur patecprtmilj 
f.q^ mobtIi,vt mobilc cft,non rcpugnat uclocius mouert 
^moueatur.Secundumpatcccx rationiliut indu<ftisin 
principiofpccialuer,qui3pnmumobiic,rarionc qua ta< 
Ic inolMlc.habccmaximamvdocicaicm.fiC maximon6 
poccft ec maius in iiIogencrc:quarc&c. Sed aliqui du 
bitant facisrarionabiliccrcotraiftam determmarioncm 
6C arguunc flc.Omne qoodcftimpoftibile mobilivnde 
fnobilc,rcpugnatci:i)xcvidctfaci6 mantfcfta. fcd omni 
mobili vnde mobilc,cftimpolTibiIcmoucri motti veltv 
ciori motu primoicrgo omni mobiii f m q mobile rcpito 
gnat moueri vcloctori motu pmo.Probatiominoris , ac 
cipiatur mobile quodctlqi tu volueris,auc ilii mobiii,f m 
<}>cftnK>btle, po/nbilccu rooucri mocu velociori q^fk 

motut 



Coin.ff* 



Com. if • 

Mubilcc& 
(uUttl 6at 
plu et. 



li 



podrjm, 
Dconii*' 
aMua. 
muhoc 
imadtp/ 
stuphn 



r 



QVAESTIO 



PHYSICORVM 



VIII. 



89 



liiumf, ''^* 
. l!c, r"-- 
[irdiin , 

i;quod 

:qan, '^'^" 
(fmo 
am.ec 
ootor 

usn5 

£i.'c 

dmo 

jpr(T 



lu 



le.fi non eft ei poHibdc Crcundu q» mobilc.crgoeff ci im^ 
polTibile fecundum qi roobilerper regul.im mod;iJium.n 
cilet pornbtlcritionequamobiJemoucn motu velocio 
nrao(upnmo,aura)«quandomouchiturillo motuvclo^ 
aori,aut nunquam.fi nunquam, ergo illa potitia, quam 
habcf ad dlum mocum uelociorem.ent ociofa per lotum 
tcmpus xternri in tota natura mobilis, vt mobiJe:quod 
videtur abfurdum.Sialiquandomoiiebitur motu velo^ 
ctori^ lic motui pnmi mobili», hoc flmiliter eft abfur^ 
dum:quia velodtas prtmi motus cft f>erfe/tin"ima vdo^ 
atas.qua nunquam erit pcrfedttor.Et prartcrca quis mo^ 
ror faact tliam velocitatem. Iie, illud cft impoflTibile, 
quodnunquameft,nccfuit,necerit:(tcutilludeftncccfTa 
num quod fcnrrpcr fuit,& eft,6i: erit femper, vt habef fa^ 
ri» ex PnmoccdiflC Mundu Scd hoc iiunquam fijit, nec 
cft,nec CTit in aliquo mobiIi,q> moucatur mom uclociort 
inocu pttmimobdis, vt oci conccdunr. quare 5tc, Iic, 



«.^.Mp.„.„,.„^u«,viu«i.u„«uu,iuHuurcc,.c. itc, ctusluomotu,autoportctairignarcalwm difTcrcntiain^ 
dubitatur lic.omnc quod n6 repugnat mobili, vndc mo B ter imponibilitatcm 6C non rcpugnantiS. Et vtmam cgo 
bljc.incltaltculmobili. ncut omne aund nnn mMKTn^r f^-^^ ,^,..a .ai 1... , ^ ■ 



(loniimoucnveloaus, rametieftei impolTibilc propter 
defcctum potcntiac,&: fic nunquam moucbicur in minO' 
n tcmpote q, fit illud (cmpua, nec (cquitur li fit aliquod 
tennpus minimum,quod mobili, vndcmobileeft, repu^ 
gnct velocius moucn,ita fctlicec qu6d habct aliquam op 
pofitionem ad moium veloaot cm,vd,fi fcquuur,rid ap 
paret quomodo fcqui(ur:quare 6Cc. Iiem, fi fic intdlu. 
gcrct,(]> mobdi vndc mobilc cft,non fcpugnac vdociua 
mouenfalioctquianfihabctaliquam oppoficioncm ad, 
inoiumvdociorcm.nm(ltccrpoiTccdici,qi mobilc vndc 
lale mobilc deccrminacii non rcpugnat moucri vclocius^ 
fcilicet quia mobilc vnde tale nullam habct oppofitioni 
ad mot um ipfum vclocc,^: fic, vd opot ict dicere q> onu- 
ne,quod eftimpolTibile mobili repugnat ci, tta c^ idcflc 
aliquid rcpugnare alicui Si e(Te ci impofitbile. Aut opor, 
lei diccrc q> mobili vndc calc non rcpugnac mouen vdo, 
ctus fuo moiu,aut oportet alTignate aJiam difTcrcntia in^, 




Imprc f ali 
4fui4 alioui, 
yio^ «ino 
ttp*«na(. 



bilc,incftalicuimobili. ficut omne quod non repugnac 
homini,vndcanima1,incft 5C inucnirur in aliquo anima^ 
h:fiergomoueri x^^ocius pnmo mobilinorcpugnat mo 
bili, vnde mohilc.hoc dtbct tncftc alicuj mobili : hoc au^ 
tem (alfumeft.crgo£V:ptiinum. Item, fificintclligerc 
»urpropofitio Ariftotelis,tunc AriOoiclcsnon fufftcien 
icr demonftrafct inicntum.vulccnunoftcnJcre,!^ tcm' 
puseftdiuifibdcininfinitum ficut5^ magnitudo,icai^ 
.quocunqt tenpore dat o, cft dare aliquod tcmp» minus. 
&lK>cficinoinQucraparc coaiiagtt aliquid moucn,6C 
omncquod muueturconcingit vdocius moucritcrgoin 
quocunc^ tempore aJiquid moucacur in illo concingic ve 
locius moucri. Vcloaiisautcmin minori «emporcper* 
tranficacqualerpatium:ergo quocunc)i temporc datocft 
aliquod tcinpus minus. Atodo , dicercc aJuerrarius, qui 
Aiftincrec elTc aliquod tcmpus indiutfibile.quud in tcpO' 
re tllo bcne poteft moueri aliquid,fcd non cft polTibde <j 
aliquid inouciitur vclocius dlo mobili, quod mouciur in 
tempore iUo,qaia hoc repugnat mobUi vnde lalc, fcd 00 
(cpiign.i( mobJi vnde mobile.nec poteft poni incnfealu 
quod luohJc ntoucri velocius illo inobiIi:ficu( non repu 
gnat fcomiiu vaJc animal quod fit hinnibilis,& tame nd 
debcr poni indTe,quod hon>o fit hinnibilis fecundum <f 
cft aiumal:&: fic vidctur c^ demonftracio Anfto.non va 
iercr. Adprimuro poiret dici negando pnmam propo 
fiiiOBeni.noncmm oportec,quodomne,quodeft iropof 
fibilc inobilifecunduin q>mobiIe,rcpugnccci(ecunduin 
c}uod mobile:quiaadhocqu6daliqutd fitimpalTibikalt 
«ui fuflFio<t quod nuilam iubec poieni tam ad iUud.Sed ad 
hoc quod aliquid tcpiignet alicui noo fufl lat quod nulU 
habct potcniiamad iliud.fedoporccc quiid habcat ali^ 
quamopfKjfiiioncraadillud.Rrpugnantia enun aliquo 
ruiM adinuicem noii vidctur clTc nili raiioiie aIicuius op.- 
po<iiionis:modo,p,nlTibilc cftquod aliquidnulla habcc 

n^.r...^», „A ™l.«. a.- 1- 1- r.. - - 



r ....^uv™ ...v,u<ui.uii.> i^my. quiu moucretur vciocius (p illuo quod mouciurin tem^ 

potcntianiad alietum.&lcamcn non habct oppoficione D poreifto.dlud mouerciur mminori lempore.PolTctcr^ 

8d IOfum:IICU( inlcUlCenlia nilllam haKrr rwnrrnnim 9<4 A ...A-. /:.^ 



farem quid eft hic diccdum:hic enim deficit mihi dotftor 
& intruifecus & cxtrinfccus,a<: fonalTis altbi apparebic. 

PolTec aliccr dia ad prinapale,q> non incendit Arifto. aHj rfiCe 
quod omne motum poftii vdoaus mouen realiier 6C fc * 
cundnm naturam,fed fecundum inidJciflum & imagina 
(ioncm.6C hoc fpccialitcrverii cft dcmobilirationequa 
inobile.namquantumcunqimobi1c pnmum moueatur 
vdociter,(amen ego polTum imaginan ipfum moucri ue 
locius.nec Arifto.ad probandum coclufionem qaam in 
cenditindigetponerc.quodomne quod mouenirin ali. 
quo (cmpore poffit velocius inoucri,vel quod aliquid 
aiiudpolTit veioci»moueri,autqu6d avftu moueatur ve 
locius.fed fuffiac ci ifta conditioiulu vcra, quod inquo^ 
cuntji tcfflporealiquidmoucaturquanntmcunqi paruo, 
U aJiqutd aliud.aut illud idem moucrctur vdociu», ficut 
imagiiiaripcKcft.oporterccilludmoueri mminon tem.'; 
porc:hoccnimcftderationc vdoaoris, quodin aitnori 
(cmporexqualem magnuudinem pertranicat. fic con 
ditionalis cft ncceitaru,inquancocunqi (cmporcaliquid 
moueatur vdociuspcr candein magnitudincm moucrcx 
tur in minon tempore:hoc autem non ciTet, fl aliquod te 
pus eflet minimum &L indiuifibile omnino. quia lcmpo' 
re indiuifibili n6 cft aliquod lenjpus muius.a: fic Arift. 
habet intentum fuum ihidem. Confiderandum enim 
«ft ddigencer,ficut dicet in Seprimo huius. q> aliqua pro 
poficio condtcionalis poteft ciTe vera,1icei antcccdens lic 
unpoJTdjtlc.vt hic,fi afinu» volat afin» habct alas.Et,cu 
ahqua conditionalts cft vera S<C necdTaria, quamuis ante 
ccdcns eius fit impolTibile,-omnc illud.ex quo fcquiiur il^ 
lam ciTe falfam,dcbec ludican imponibdcjdt dicit ibi C5 
inciu6i: hoc fciunt Logici.modo.fl aliquoJ ccmpus elTct 
omninominimumindiuifibile.a: inillo aliquid roouere ' 
tur,ifta condiiionalis non elTcc vera firopliciier, q>, fi ali^ 
qutd moueretur vclocius (p illud quod mouetur in (cm^ . 



^dipfum^ficut intcIJigentia nullamhabcc potcnriamad 
■)agnitudinem,&' lamc nullam habct oppofitionemad 
cam,ficut pa tct inducendo in ommbus fpcacbus oppoli 
ttonii.noncnimopponitur cicontrarie, nec contradi<^o 
rtc,nccpnua[iuc,nccrclanue:&: ficpofTibilc ci^quodali 
()aid fit imponibdc alicui^dC tame proprie non rcpugnac 
et.Sic ergo licet mobdi vndc mobilc non fit ponTibiie mo 
uerimotu ydocionquim eftmotus primi inobilis, 
(ncnnonrcpugnatccquia nuilam oppofi^^onrhabctad 
ipfum.VT maniicftum cft induccndo in fp>cacbus oppoii 
tiomV. Scd iftud non vidctur fufficcre ad inccncioncm 
Arifto.quia,iicuc lam diftum cft, ipfc intendit probaie, 
quod omni tempore eft tempus minus:quum quocunqt 
tcmpore aliquid mouctur connngic aliquid vclocius mo 
ucri,i&: per confcqucns in miiiori lemporc: modo,ad hoc 
nonfufhccret accipercquoJmobili non repugnat vdo^ 
ctus moucnmodoprxdicloiquiadtccrctaducrfanutyi^ 




m * — ^ ^ - — .. w ■ ■ « ■ ^ ^ * 4 ^ * % ■ ^ 

go ratio Anfto. fic forman contra poncntem teropus in 
diuifibiletnquoaliquidraoueturtac fialiquid moueref 
vdociut moucrctur in minori icmporc.Dico taJe temp* 
«ft indiuifibtle.fcd hoc tcmpus indiuifibdc talecft, quod 
inipfoaliquid mouaur, vt lu ponis,&: fi aJiqd mouere^ 
tur veloaus moueretur in minori rempore: fi jcc cnim cft 
vera conditionalit. in quantocuncp tempore aJiquid mo 
uerccur vclociuimoucreiurin minori(cmpore perearu 
demmjgni(udinem:ergohoc cempusiiiJuiilibilcno eit 
tndiuifibile:quod eft impolTibde. Et fiquis dicat.q- n5 
fuitinccnno Arifto.ficargumcntari,quia dicerct aduer» 
ianus,(]> ifta non cft uera conditionalis.Dicain,<^ mulio 
magit polTct aducrfanusdiccrc.quod ifta categorica n&. 
cft vera,quu omnieo,quod mouccurin aliquo cempo^ 
re.polTet ali(]uid mouen vdodus.Ei.fi aducrfariu» cSce 
dat cacegoricamdJam ipfc coccdet hypothericS, 5C fone 
non^ conucrfo.Si quis mdtusnofcatdtcat. fcd mihi noi^ 
landu.fuaPhy. m apjjet 



.t.,j ,xjt 



SEXTI 



Rnliones* 



Com*if* 



VoliiUt hu 

riabiUi.voi 
ItiuimoCo 
rn caicflii 
nd vanaf* 



QVAESTIO 

apparet plus de hoc.Forte Anfto. accipit ilUm propolv £ 
noncmtanquam conccffamabillis,quiponebant mtni^ 
mum ccmpus.ipfi enim conccdcbanr,q. omix quod mo 
ueturcontingit vclocius moucri. Vcl poftet fic inielhgt, 
quod orane totum contingit velocius moueri,fi ellet mo 
aen& forttu8:fli: hoc non cftct, fi eftct aliquod icmpus mu 
Bimum:hoc enim pofito non pofTct motor fortior mouc^ 
fi in minon tcmpore,cum non fit roimmus miniiiio. Vel 
dKatur,q.omne quod mouetur pcr aliquod fpanum.cC ^ 
nngit moucri per mtnus fpatium,& hoc vocatur vcloct» 
fnoueri Jioc autem non elTcf ,fi clTct tempus minimu fim 
plicitcr,w quoaliquidmoucrctuf:quianoneflettempu« 
ininus eo A P^^"^ mobilc moucri p minus fpa 
<iimi,cumpcTmmusrpanumidem mobiJe moueatutin 
tninori tcmpore.Potcft fuftmcrt Commcn.quia licet niil 
li mobili conueniai moucri veloctus primo mobili, tii.fl 
«(Tet aliquod mobile roaius primo mobili.moueret velo 
Ciusipro:quodnoncnet,ficflcttps omnino indiuifibiie. _ 

ADranones priorcs.Ad primam.&ad fccundaro pa ^ 
tct cx di(ftis. Ad ttrtiam forte diccdum breuitcr, 
ff bene concludir.q. omnc quod mouetur contingtt vcl6 
ciusrooucrircahcer&fccundum naturam rci,ncc ifto in 
digct Arift.ad propofitum.vt patet ex ditSi», Et, fi bene 
vidcremusqualiccr aliqutd nonrcpugnat mobili, vnde 
inobilc.ac tamcnefteiimpofribilcfimplicKcraliud ciTc. 
Vcrum cft quod aliqui volunt exponerc iftam aut^onia^ 
r«n Anfto.omnc quod mouet concingit velocius & tar 
4m moucn.non quod quacunqi velocitat e data fi t date 
perfccSioncm 6C fic m infiDitum f m inienfioncm velocf 
tan8,fedquu mobile,vnde mobilc eft,non detennmat 
flbi hanc fpectem vcloatatis vel iJlam, fcd indctcrmtna* 
luro cft ad quamcunq» quatum eft de fc.ficut animaJ f m 
<f animal non determinat fibi lianc fpcciem vcl iJIam.fed 
eftmdcccrroinatumad oroncsfias fpccies:fed hocnon cf 
fetad propofiium Arift.nec ficmtellexit Anft. nunqua 
enim pcr hoc probarct q» tempus fit diuifibile in infinitii Q 
& q. quocunq» cpedaio fit aliquid tempus minus,vt na 
nifcftum eftinfpicientt.Vcruni cftquod Alcx.VtCom 
incn.recitai:pofuitduasrefponlione8 ad iftamrationcm 
dc motibus corporum caleftium.nam ficut corpora coc^ 
Ieftta,Fm q. motus eorum funt voluncart).poflunt moue 
ri Velociut,di: fi non moueantur qucadmodum boni pof 
funt moueri ad non bonum.licetnon moucant.fcdiftud 
ronfuf^icic,quiadifrercntiaeftintcrvoluntatcm huma^ 
nam&voluntatcmotonsccelcftis.Voluntas cniin hu^ 
manacftvarlabili«,itaq.quandociivult bonum liinpli 
citer.r.cumintcllc<?tu8iudicat 6C cognofcit bonum fim^ 
piiciter,quandoc{) autcm vult bonum,vt nunc, cum bo^ 
Dum vt nunc videatur bonum fimpliciter. Et fimiliter 
quandoqi vult vnum bonum fimplicucr.quadotp aliud 
*m q. diucrfa offcrutur fibi ab intelic(ftu humano,qui eft 
vanabilis ab vna comprchcnfionc ad aliam,qucmadmo 
dum&phantafia fcu eogicatiiia humana.Scdvolunta» 



IX. 

Q.V A E S T 1 O 




An MagriixHdo tr Tempw concomitcntHt C 
fiatndHm infiniMm. 
Vxntur, Vtrum magnitudo SC tcmputeS 
comitentur fe fm finuum. Arguitur pru 
moquod non.Quia motus calitnfinitiieft» 
vt pacet Oclauo huius,& tii nuUa magnitu 
do cft infinica, vt patet ex Tercto huius, 6C 
Priiiio Cctli (SC Mundi:quarc &c. Itcm, aliquts potcft 
moucri bts fupcr cadem magnitudme,ai eadem racioiio 
ijifinitics,qa magnitudo nulli motui rcpugnat:& t ti nul^. 
la magnuudo cft infinita:quare&c. Itr,illano fequun 
lur fc adinuiccm quanium ad finltum criDfinicum,quoi(t 
vnum poteft clTc infinituro iincalio vci finiiu:red magni 
ludo potcft elTc finica finc motu, quta contingit altquara 
Qiagnitudincin quicfcerc,vt patet ad fcnfum : quarcfl^, 
OFPOSITVU vult Anftotelesmlitenu 

CONCL VSIO. 
Magnitudo & Tempui fcfr roncomiuntur qoantum ad 
finiutrm vrl inrintutrmt 

INtelligendum,q.magnitudopoccftinteIligi effe infl 
nicaduplicitcr. Viiomodo infinitavltimis.aho mtv 
doinfinita f m diuifionc,falicct <)> fii diuifibilis in in> 
finitum:di: fimilitcr intclligoderootu&teropore. Tfio 
diccnda funt duo ad quacftionem brcuHer.Primo,q. teni 
pus cft finitum, fi magniiudo eft finita, fic iniclligcndo, 
q.,fi magnitudo elt finita teropus in quo mohilc penran 
litiftam magnitudincmfcmel non poteft cfTcinfinicumw 
Secundo,c)> fit magvitudo fit infinita,tcmpus non po^ 
teft efle finitum:& fic habctur q. magnitodo 6C tempu* 
feconfcquuntur quantum ad finuaiem dC infinitatcm. 

Scdprohationcsiftafum duarumconclufionuroprx.' 
termitio:quia Arift.cuidcntcr casdcmonftratinliccra. ■ 

AD primam riSncm dicc duin.q mocus cali, pcr qu8 
fcmel aliquid pertranfii magnitudinero finitam,uoil 
eft infinituSjfed finitu8,f.viufola circulano:fcd bene ve* 
rumcft,cj>totusmorus,quoin<TnniC8 pcrtrafitur roagni 
tudo finita eft infinitus.a: hoc noneft contra Arift.Qpa 
htcr autcm,&quarefupcriTiagnitudinem finitamrcucr 
taiur motusinfinitus,vidcdumcft tnO(^uohuiu8.hoc 
cnimpro lantocontingit.quia inroagnitudinccirculari 
nulluseft tcrminusadcujf.quificfit tcrmmus, cj> non fic 
pnnciuium,immo quilibet puntfJue in linea circulari, fic 
efttcrminusvniuspartislincseq> eftinitium altenusfe^ 
quentisr&; fimilitcrdebct cStingere, q.in motucirculart 
quoaliquid naturaliter mouctur quolibet vbifittcrmt/' 
nus circulationis prxcedencis 6C intcium alicnus fequen 
tis:n6 eniro cfTet aliqua ratio,quarc motus circulans ter-' 
rainaret ad unum vbiplus $ ad alteit;. Ad ali-i dico,c^ 
fup roagniiudincm innnit3 non conringtt bis rooucri mo 
tu continuo 6C infinito,gaoporrct ficn reflcxtonc fi roo/» 

bilcdebctrcdircabeodcinidc:&hocnonconttngitfine 

nrtjtons^^calcftis cft intranfmutabilis fimpliatcr 6C fcm> u qu««« media.vt dcmon ftrabit m O(ftauo huius.A: fic la 
Dcr&neceflariovult vnum&idem&codemmodo^ctl ^ lumotusnoncft vnus&contmuus.&lictntclhgit :qua 



Tex.e.|ii, 
Tcx.cn. 
Tcx.c.4«» 



Mjgnito* 
do iniiniia* 



fempcr inc elligat vnum 6C idem in eodem modo:&: ideo 
non potcft alitcr moucre ^ mouet,licet voluntas huroa^ 
na ponTct aliccr moucre mouct:quia alitcrflC aliter vel> 
|e 8C aliud 6C aliud. Secunda refponfio Alexandri, vt 
diciiCommcn.cft,q.iftapofl^ibilitaK non pedet a moio, 
fcdamotu.Omnts enimmotus poficusin aliquomoto, 
pofTibile eft vt imagtnctur in alio moto vclocior aui tar^ 
dior,& boc impoflibilc eft in codcm moto,cu motut om 
nis mori fit tcrminatus.Sed ncc ifta folutioncm intclligo, 
non cnim cft manifcftum,q.,fi aliquod aliud mobilc mo 
ueretur motu,qiio moucf primi*i niobtle.q. rooucrei vc^ 
}oaus pnmo roobilbfimil""' ^ "i alr|s:quarc 6Cc. 

Bt fi quodcunw infinicum eft, 8^ alterumrSC 
(icutalterum&^ akerumed vtnquidem iavlU 
«lis infinitum.cd tcmpus. 



re 8Cc. Ad alia dico,q.^ccdit ex malo tntclltc^tu: dcbcc 
eniraficintclligi,c)>,fi aliquid moucret fuper magnuudt/ 
nem finiram.cj. tps mcnfurans illfl mocii,qao ifta magni 
tudofcmcl pcrtranfiturfemel fitfinitus&^ceuerfo.Sctl 
nooporcct lcmp,cj> fupcr qualibet magniiudmem fi«ttS 
fiat asftu motus localis finituB,3i hocfignauit Arift.in li^ 
rera cum dixit.£t fi quodcimc;^ tnfiottum &c 
Q.VAESTIO X. 
An In^itd Tcmpore ^nifo petttanfm poffinU 

Onfcqucntcr quatritur, Vtrum infinin pof 
fintpcrtranfinm tcropore finito. Arguii 
prtmo cj. non. Quia illud, quod pcrtrafitur, 
cft finitii,vt vr maniicftum:fed infinitu non 

. cftfinicum,vtmamfcfiucft:quare&c.^ Itc^ 

o< quod patranfituTjhabci cxtianuBi, luiperuaoiitun» 




tiat 

KmpMtS 

)hmn,BC 
[uis potdl 
m ratioDC 



QVAESTIO 

tR pcrfctfhjs tTaii(itus& non poteft erte perfc<fuis tranfi 
tus mfldcucnucurad vl(imuin fcu cxcrcmuin.fed iaGnu 
tumnonhabct cxtrcmum :cr}jodCc Icem, rempusdC 
magnituJo funtcfufdeitiraciontt quacumad infinicatc, 
vr vult Ardl.litc:fcd hix: non connngeret, fi in ccmpore 
Auco pcrcrannrctur wfiiuta magmcudotquare 5Cc. 

orpotiTVM arguicui, quu in quolibet fpaiio, fup 
quod pcrtraficur, fuoi partcs tn(initx,cum fit conttnuii, 
&conciouumcfldtuinbdein inflnicum:fed fpatiumali' 
,quod pcrcraniiiur in ccmporc finuo, vt patet ad fcnfum, 
non autcm poccfl pcrtranfin fpatium aliquod in magnt' 
tudinc finica,nifi oinncs dusparics pertrifcantur, vt eui 
dcns clfccrgo 6Cc, 



PHYSI CORVM 
A 



cffcitS 
aliotno' <!•<• 
]tstntf 

t. TlKS 

^qjtem 
ipcndo, 
pertran 
mitutn» 

ijatein. 
nprac' 
«era. 
erqu^ 

BJ,U0IJ 

ircocr 
a.hoc 

ui,<J« 
vs f«' 
:ular« 
.riTii' 

jtei' 

lltlO 

fin« 

?cr« 
qu> 

ic<S 



C O N C L V S lO. 
Mobilc aliquod i&a rcl potifti j infiniu tcmpore finito pcrtcaa 
liteocnpotrt},rr4fotcepcr accidcntTcmporc ftnito 
inhnttj in pocrntia pritrjnfibic. 

AD quznionem eft iiuclltgendum, q> flcut Anft, 
dcicrmtnac inOctauo hui',» xliquod mobilc pcr 
tranfcat infimtain tempore hnico poied duphci.' 
terintcnigi.Vno modoinfiiuiaf m aclfi.AIio modo infi 
nita fectmdum potcnriam. Iiem,q< periranfcat tn ccm^ 
pore finito tnfinita iii potcntia poteft mtelligi dupliciter. 
V no roodo pcr fc, Alio modo pcr accidetis, 

Tunc dicendum ef^ ad auxIiionc,q> infintca a<?lu non 
ponuntpenranfiriintpe nntco, Secudodico, qictiam 
ntobilc nonpoicR pertrannrepcrfc infinita fm potentia 
in icmporc nniio. Tcrtio tj> infimta in potencia pcr aC' 
, ■"cidcnspoffunc pcrtranfintn temporc finiio. Prtroum 

patet cx rattone Arift.in liccra.Na,fi tcmpus^in quomo 
bilcpercranficacluinfiniiumfit finitum, accipiacur alu 
' t]ua pars lUiui tcmporis, tn qua iranfit aliquam parcem 

illmsa<ftuinfinui,vel aliquod illorum tnfinicorum acfhj: 
conftar,q> illa pars aliquotiet fumpia menrurabit (otum 
«llud tempus finitum,vcl reddet aliquod maius : crgn iu 
«ntlitcrparsinfinici,quam pertranfitintllaparte lempo.' 
ris,rcddct tocum prxcife mfinitum SC n>cn(urabit ipfum 
vd aliquod maiu5,quoii: vtruncji clt impofTibtle.nam in 
iimcumaiftu nonpoieft mcnfurari aliquo finito finitics 
fumpco ncc cxccdi ab co,vt manifcftum eft cutlibct intel 
ligmti quarc&c. Secildumdcclaranpoceit-. quu pro 
pric loqucndo jjcrcranficus cil pcrfcAus tratiius decxtre 
•noad extrcmum:modo,infinita^m c]>funtinnni(a,qua 
Jiicrcunc}> fintinfinica noneftex(rcmum,qui.ific cllcnt 
tennmaiadCinfinitaicrgoinfimta.fmqi infimia funtct 
inpotctta, propnefii: pfcnonpoirunt pertranfiri. Tcr 
<ium apparct:<:|atEud,quodpcrtranfi(aliquod finitu,in 
<]uo funt infinic3,aitquo mu pcrtranfit infinita,fal(cp ac^ 
ciden«:fedmobi!e,quod coitnucmoucf.pcrtranfit aliqSJ 
tn quo font infintta,f. fpatinm conrmuu finitum, de cuius 
«xtremo pcruenit ad aliud extrcmu:quare&:c. Et tfta vr 
cfTc intcntio Artft.in O^tauo huius,vt mamfeftu eft 
/pictc(i:quare &c.Qualiter aut continufi habc( partet tn 
rmtastn potcmta,5i: qilo non,vifumfuitinTcrtiohul», 
RnConci rationcs,bene enim probant, q> tnfint.' 

Xita ^m<^infint(a&: pcrfcnon pofTunr penranfin, fcd 
qum poirmt pcrtranfirt pcr 3CCidcns,rationc qua pcriraa 
n(urc5tinuum fintcum in quo includunt, n5 remouent. 

Ad ccrtiam dico.q» ccpus& magnicudo fc confeqiuui 
tur quantum ad finuatcm 5C infinuatem f m at^tum. fimt 
]itcrquan(umad finicaccmSt infinicacem potcnciaJc:ita 
fequitnr,q.ficut vnum poteft diuidiininfinitum in par* 
ccsciurdem proporcionis,fic& reliquuro,& ficincclltgit 
Anfto.tunchocnonobftantciniempore finito pofTunc 
^rtranfin tnfiniiaexiftcncu in pocentu, falcem per acci^ 
xleni,& cx confcquenti:d£ ik cft hic, 

T«. e^*. Nccene cft aiitem ipfum nunc, quod no 
/ccundumaltcrum,(cdpcr (c&i primum 
indiuiiibilc in omni teporc huiuftnodi cOc. 
rfl eium aliquid vltimum eius 




XI. 90 

Q.VAESTIO TI. .^t 
An Nnnf fitin Tmpote. 

Onfc(}uenter fblet quxri, Vtrum nucfit in 
teinpore. Arguitur q. non. Quia fi nunc 
efrettnccinpoie,fcqucrecurq>ntmc cfTetdi' 
uifibile:quodei^impoffibilc.&l probatcon 
fequc(ta:quiaillud,quodeft inaliquo,eftin 
tUopcrmodumillius,inquo c:ficut tlludquod rccrpuur 
in aliquo pcr modum rci rcdpicntis rcciptcur,u( habe(ur 
in Libro de Caufis.cura crgo (cmput fi( diuilibile, vt ha 
bctur ro tfto Scx(o,lequitur q) diclum eft. Iiem, fi nuc 
cilc in tcmpore,cfret m eo aut t^cut part m (oto,quod n5 
cftiquia tcmpus non componuur cx nunc,v( dcmonftra 
(um clt hic,autficui rotuminpar(e:hoccftridiculum. (c 
puscnim non cft part ipfius nunc:au( ficui fpcacs in ge> 
ncre,au( ficutgcnusinfpccie:£idhxcainbo funcimponi' 
bilu.quiagcnusprxdicatut efren(ialitcrdcfpccic:nunc 
B autcm nonprxdicaturcfirentialitcrdetcmporc,nec^con 
ucrfo prxdicattone dicentc, hoceft hoc, aut ficut forroa 
in fubiC(f(o:di: hoccitimpoiribi!c:quiaforma debet diui 
dl fecundum diuifioncm ciug,cuius cft forma:& nunc cft 
indiuifibile fimplictrer.auc ficuc in etficiecc, dC hoc eft im 
pofribile:quia conftar q> tcmpus non cfficu tpfum nunc, 
cumquantt(accsnonfin:ac~ciuxncc paffiux,u(pa(etper 
Commrn.inQuartohui*: autficut locatuminfuo loco, Com.t4» 
6C lioc cft impolIibtle:quia locus cft (qualis locato.& tc 
pus no eft xqualc tpf 1 nunc.aut ficut in fuo fine,quod n5 
vtdccur rationabile:quiatempus noncftfiniaipiiutmlc 
finitcnim efttcrminusSccundoMctaphy.A: cpsnonefl 
termtnus ipfius nunc,nec i conuerfo:ergo nunc nullo mo ^***'» •• 
do eft in cempore.lfticnim 6C non plures funt modi,qui<' 
busaliquid eftin a]tquo,vchabctur cx Quarto huiut: ^**» '•■»• 
quarcdCc. Item,finuncclTctincpeaut clfetineoacftu, 
aut in pc(enna,pcr fuf}icicn(em diutfioncm. non in a^: 
Q quia ficut linca fc habet ad punc"tum,fic tcropus ad nunc. 
fm Arill,luc.fcd,ll linea clict infinita, non cfTct ia ca pun 
(fhitin ac~tu:cum crgo tcmpus fit infinitum, non vidctur 
€p nunc fit in co ac~iu.£f confirroatur : quia nunc fc habct 
ad tcmput,ficut punclus adlincam ctrcularcm, vt pa(ec 
in Odauo huius:crgo dCc.fed in Unca circulart n5 cft pu< 
<r(utinactu,vtpatccinO<r(auohuius:crgo&'c. Si au' 
tcm dicaiur,q)nunccftin tcporcfoluro inpotcntia. Coa 
tTa.potcn(iacfttruftra,qu( nunquaro rcduciturada<fti): 
illud cnini fruitra cll,quod ordinat ur ad aliquod, SC nun 
quam atungK illud,v( patct tn Secundo huius. Aclus au 
temcft finis potcntix Nono Metaph^ficx:crgo potcn/- 
tiaeft fruftr3,qux non rcducitur ad accum. fi crgo nunc 
eft in (croporc folum in po(cntta, fequitur, quod illa po^ 
tentiacftociofa:c]uod vidctureffccontra dignitaicmna ^ 
turx,quxcft,q>innaturani1uleft frufha, vthabcturex Tcx^cIIu 
PrimodcCalo.6CtnTcTttodc Amma.6£a Coromcn. Com.*i, * 
Secundo Metaphy.dCin muliis lo«»:ergo &c, 
^ OFPOtiTVM arguiturauiftontatc Ariftotclia gac 
dpit Dunc cfte in tcmpore.Et iattone,qiua fic nunc ic ha 
bct ad tcmpus,vt putvfhis ad lineam : 6c conftat pun" 
<flus eft in lu]ea:quarc 3Cc, 

CONCI. VSIO. 
TodatlrtnporiinonrnacdpeTC nanc vttmniniiRi tcrmtnatf, 
fcd <ft conanuij continuJ(i,a( Tpi> TrrtninKi fru pii(u, 
cflaliquod nanc,ficut (rtminui (cimiiu(i, 

AD quxfttonetncftimeiltgrndum, q> tcmputpo^ 
(cft confidcran fccundum fc lorum, vcl quan(um ^ 
ad aliquaro fui partcm,quxcunqi fitdla, ficu( cft 
dict au( hora. Tuncdiccrcturad quzihonem fecundii 
Anfto.dr Commcn.q) nuncnon cft in coto temporc,(L 
cut terminlrs in tcrmtnato. Secundo,qi in quaUbct par 
tc teporis Irtne cft nunc,vt tcrminusin termmato. Ter* 
tio potcft dici,(}> nunceftin (oto icpore.ficut conttnuans 
in continuato. Primum probaretur nc.Illud,cxtra q3 
Cft aliquid (cmporis.non cft in toto tempoc c ficut lermj 
laudu.fugPhy. m i) nua 



Tcx, c, II* 
Tex, C7». 



Tcx.cn* 
Tcx, c, II. 



I 



QVAESTIO 



SEXTI 



XII. 



nutintermuiaco:A: hocpacct cx Quimo MetapJiy.qa £ tcftcflcFm Anft.Aliornodo, q»exrra iprumniTitl fitde 



T^i Iiabet 
pricipiu ft 
fmcta. 



Tex.ct«« 
Rn&ooc». 



TctC*io«. 



cxtra tcrmmum rct nihil c dc tlla rc : /cd exira quodlibct 
nunc cll ahquid de rpe.ncut entm tn ctrculo quuibet pun 
tfcus Hc eft termtnus vnius ponts linex (;^cftcc tninum 
alterius,ncin motu ctrculart quodltbet mutatum efte Hc 
eft ccrmtnus vntusarcu!acionts,(}>eftim(tum alccn^tdC 
/imilitcr in (pc.quod fequtcur mocum arcuIarem,pnmo 
& prtnctpalKcr quodlibcc diuinbtle C\c cerminac vni par 
icm tpts,q> cc cft inttium altcnus (m inccntioncm Anft; 
vnde m coco tpe aliquod nunc,vltra quod nihil fn de t{^ 
quare 6Cc, Secunduro pater facili(cr,quta illud indiuifi 
bile,cxtra quod nihtl e de aliqua parce tpts,& cttra quod 
cft ipra tora pars tpis cft tn parte tpis, vt tcrminus in tcr» 
sniiucoaliquo modorfcd nunc cpis cft calcindtutllbtle,vl 
rra quod nthil eft dc aiiqua parte tpis, vt de dtc,3ut hora, 
&cicraquodeft totatila pars-.ergodCc. £t notandum 
qi ifte modus eirendt,quo tnftis eft in panc tcmpotis, vf 
tcrminus in tcrminaio, reduci pcKcft ad tUum modum ef 
lcndi,f m quem forma propria rci cft in fua materia §m ll 
milicudinem quandam, nam {icut extra formam propnS 
alicuius nihil cft de iits,qux pertincne ad quidditatem iU 
lius rei proprtf dC pratcifx,fic hic.Nam cxtra tnftans vlti 
snum altcutus parns tempons ntiiil cft lilius pants. 6C for 
tacfunt alix nmilitudtnes,quas tu confldcrabis per tc. 

Tertium ptobatur,quiai1lud,per quod copulantur 5C 
vmuntur panes tempons,eft in temporc Hcut continuSt 
in conttnuato:hzc eft manifefta. fcd partes temporis co* 
pulancurdivniiiturad inftans,ficutparccslinex ad pua 
tftum. vnde ficut punccus eft t^uoddam indtui(tbilc,curN 
quo cft pnuatio diuillon:s acctdcntalts partium linex c5 
nnux,& pnuacto diftatix mcdix inter eas, fic ipfum nilc 
cftquoddamiiidtutnbilCjCuquoeft pnuatio durattonis 
inedixtncerpartes(cmpon8,ttaq> quacunc^ partetcm.' 
poris data eft aliqu.i alia pars,inter qinm dC prxcedcnte 
nulla eft duratto media, 6C ifta pnuacio rucceirionts inc> 
dij cft tpfa contiiiuatio tcmporis, vel cam concomitatur. 

Et elt aducrtcndum ctrca fecundjm concludoncm, 
afio modo pun^^lus ccrmtnans parrcmlinex rCk.^lxcftin 
lincaccrminaca rc<fta,dC alio modoinftans tcrminaspar 
tem tempons cft in tpfa partc temporis:quia punc^his ter 
sninans Itneam rctflam Hc eft vltimum ipllus Iinex re<ft(, 
qf eam lineam re<flam non concinuat cum alia parte eiuf' 
(iemltncxrcclx^tnftansaiic cermmans aliquam partem 
tpiscontinuatillamcum alia fequente, aut prxcedcnte. 

Confideranduin cr.qi licet Arift. ita dtcercr, vt pmif» 
rumeft,ttidico$mfidcm5£vencatem, q> totumtps eft 
tcrminatum i panc an(c,ita q> aliquod inftans fic fuit tnt 
tiumtpts,quodiionfuitterminiis aUcnus termtnabif 
i pane poft,f ta t^ crit altquod inftas, q> fic crit vlnmum 
tpis prxcedenti8,q>nonent inttiilalterius tpis reqiictis. 
hoc at"tt,quamuis non lit pcr fe notum, tfi non eft dcmon 
ftrabtle3liquadem5ftrationeabhoniinc,fcd fic efTc crc 
dtmusfolaauc^tontarcdiuina^ rcrtpcura Saiftorum. £c 
ad huiufmodidi flmiliumcredulitatemmultumfacitco 
fuetudo audicdi a puertcia huiufmodi diifbi. qux cnim c5 
fucuim us dtgnamur dici Secundo M etaphyncar. 

ADnitiones.Adpnmampoceftdtci negando conft^ 
quennam.Ecad probationcmdico, q>iliud,quod c 
tn aliquoficit: forma proprta inlixrens fubieifto,eft in co 
ftn modum illius:fcd quod eft in aliquo folum ad modu 
&llmi1itudinemformx,nonoponct q!>penKus fiiinco 
ftn modum omncm ciTcndt illt* in quo cft, fcd fufTiat t^ 
aliqualiter fit fm modum illius,& fic eft hic. nam ficuc tc 
piM non cft aliquod ens permancns dC fixum,fic ipfum tn 
ftansf m ene,non manet vnum dC idem numcro fimplici 
tcr,vt pacet in Quarto hui'. Ad aliam patec ex diifhs. 
Inftans cnim cft in temporc qucxlam modo ad fimilitudi 
pemformxj&ideoad illum modum elTendi reducttur. 

A d aham potcft din fecundum prxmtfTa^c^ tnftas ler 
minas efTe aifiu in teporc poteft mteUigi dupltater.Vno 
piodo fic (criniiict,(^ noa initta taapoKQC hocnO pq 



H 




hac parcc (cpans,di: infra ipfum fit hxc toca pars:dL ho« 
cft beneverum,&ficcft a<ftu tcrminans& nonprim* 
modOfdcCic proccdabacargumentum:quarc 6Cc. 

Quod auccm nihil in ipfo nunc mouetur ex 
his manifeitum e(l,6^c. 

QVAESTIO jriu 
An in Nitnc Tcmpomaliqnid moHoipoffit* 

I Onfequenter poteftquxrijVtrum innune 
cemporis pollit aliquid moucri. • Arguiiur 
()> fic.Quia illud,quod eft fimul,eft in inftax 
ti,vc faris patet tn Quarto : fcd aliquod mo^ 
I ucri eft fimul fccundum Anfto.in de Senfu. 
vbi dicit,(]> conringtt aliquod totum flmul alicrari. Ahe 
rari autcm eft moueri,ficut altcracio eft moc": quare 3Cc, 
Itcm,gcneratto eftmotus,vt videtur velle Artfto. in 
Tertio huius.vbi poft dcfinit ioncm motus cxemplificat 
dc gcncratione,(}> ipfa eft a>f^us generabilis fccundum(^ 
gcnerabilc. fed gcncratio eftin inftanti,vt acctpuur lo 
Quinto huius,i9^ 0<fbuo: quarc dCc. Itcm, in quoctlc|i 
poteft cflc moucns,& mobile, 5C terminus mocus in tllo 
poteft efte motu5:h*c enim uKlentur fufficcre ad cfTe mo 
tus.fcd m inftanti potcft cfTc moucns,& mobilc ,& termi 
nusmotus.nam tcrminusiquo poteft eflein inftanti.flC 
fimiUter terminus ad quem,f.mutatum elTc:quarc 3Cc, 
opposiTVM arguitur au Aontatc Anft.hic. 
CONCLVSIO. 
Aliquidpropricmounitn inlhnti ef)iinpo(ribiIe,at.iliquid|m9 
ucri.idrfl muutum cfle in eodcin,po(ribilc cff. 

Dlcendum breuiter <|> accipicndo moueri proprie 
prout diftinguicur contra mutatum e(fe,dC2ccu 
piendo propne ipfum inftans fiuc nunc proindio 
uidbili nmpitcttcripnus tcmpont,fic in tnftanti non coa 
tingit moucri.Quod ptobaiur nc.SitninftanrialiqJ mo 
ucretur,tuiic,fi elTcc aliquod mobile vcloctus illo nomo 
ueretur in mmori cempore per xquale fpactum : fcd hoc e 
tnconuetnens:quared£c.falli(asconfcquencis cftmanife 
fta:quiaquaiumcunq«aIiquod mobile vclocucr mouea 
tur.tainenfi eltet aliquod velocius iIlo,tIlud moueretur 
in nitnon menfurathoc enim cft deraitone velocioris,vt 
dicCumcftpnus.Sed confequenciaapparecqanulla mea 
fur.T pwtcft clTc minor tpfo nunc,cum fit fimpliciter indi<' 
uilibile:ergoquancocunc|ielTctaliquod mobtlc veloctat 
illomobtli,quod ponitur moueri ininftanti, non mouc 
retur tn minon mcnfura^quare QCc. Item,fi fic, tunc aM 
quid moueretur 8C mutatum e(ret:quod cft impoilibilc^ 
Vt pnus apparuit:quarc&c. 

ADprtmamrationcm dicuntaliqui Arift. acnpitibt 
alterari proalrcro cne,6i: iftud no eft mouen.fcd mu 
tatumefrc.Sed iftud non fufftcit,quia Anft.ponit ibidtf 
fercntiam interalrcrattoncm dCmotumlocalcm. modo, 
(iaccipcretaiteranpro alteratocfTe, fic nullacnet difFerS 
tia:quu ficut concmgit aiiquodcotum f]mul alcerarum 
clTe,fica:iocaliter motumcfTe.Etideoaliccr, £cut prius 
dictum fuit,c}>aliqu(xl totum fimul alterari,poteft tnteU 
ligi dupliciter, Vnomodo refcrfdo ly fimul,ad partes 6C 
gradus quaUtatis,qu.T acquiniur:dC fit fenfus^c}) contin^ 
git aliqutd fimulacquircre omncsgradus alicuiusquali^ 
taris.ad quam cft al teratio, & Imk eft impolTibilc,tiec fic 
intelligit Anfto. Alio modo poteft ituellizt rcferendo ly 
nmul,ad panci quanritaciuas mobilis^vt fit fenfus,()> c5 
tingitomnespartes mobtlis recipere aliquidab agcntc, 
ita c|> vna non rectpiat pnus cempore quam alia,fcd tn eo 
dcm tnftanri in quo vna tnapit rcdpercd^altaz&hoe 
eft manifefIum,verbigTaria.cumignis appropmquatur 
aqux,eft aliqua pars aqux ita parua,q> toca fimul &:non 
pr lustempore vna pars ^ alia indpir recipcre aliqua par 
tcmqualitatis.fimiliterautem&inaltjs hmSi.Etin hoc 
bcnc difFat alterario imocu locali : {ja non contingit aU^ 

quod 



afcdciiof 
aoiipnM 

dCe. 

uetura 



m tn nirae 

Arpjirur 

lin indV 

]Uod mO' 

dcSenfu. 

ran.Al« 

uirtSCe, 

Infto. in 

vpliBac 

ndunicf 

pttur ut 

quocu(> 

as tn illo 

lertcmo 

a.fern>' 

jnti, SC 

tdCc. 

c. 



QVAESTTO PHYSrCORVM ' XIII. 91 

^vo^ mobi1e(o(umnmulinciperee(reinaliquotoco,red hahntpartrderermtnoadqu?,^ partcmdc rcrminbi 

quo:quia porccft ipfr terminus ad quf fit forma ixtdu 



Teuu 



Tffct' 
T<i.i.< 



B 



juidtn* 

rropn* 

o tndi' 
on con 

Ihoce 

notfc* 
icretur 

loctti» 
ncah 




Tez.c.«. 



,«rtbi 
dff<* 

txttn 
,al»' 

tfC, 

,0« 



t.nf'* 



lemprr vna pars quScitaiiua mobtlis prius inirac vnum 
aliquem Iociim^alia,vt prius rpcprnranlitparsininor 
^anum fibi :»qualc qpi maior. Vcm cft,tii, q, mobilc, dii 
jj^,. BKJuet localitcr,innullocpeeftmvnod«l codcm locope 

liitus,necaliquaparRciu8 manec prr aliquod (otumcpa 
Cenmtlo «f^iofibixquali. Adalilidicrdum,q>, fiaccipucur 
^yyj^ gcneratia pro irifmucactonc pcedcnte ipfum generacum 
'^***» ctlc,eft mocu«,df vei)i eftquod dicit,3t: lioc non fit in in* 
ihinii,<rdmc|>cSed,)aaccipiatcrcnerjcio proipfo gcne^ 
raco elTr, fic non eft moius, frd muiacum rlTe,6C Itc eft in 
inftanti, Vtrum aiit genrratio,quz eft tranfroutatio pce 
ciensgcncrattimclTc litalia iranfmucatio ab ahcracionc 
Ikedence ipfum generamin cne,bona inquificio cft,& ta 
^mfuit in C^^into, Ad aliam dico,c^ iUa r5 eft quall 
tentatnia.nSad moium plus rcquint^ mobile &C mou»- 
A: irrraini mocus,f.riuxus fonnx,^ rorma flue*, &C lila 
aon <& ui inftanci. Verum cft cti,quod poiuo motore bC 
mobili fufficirnter dirpofitM&: appropmquatis, ftatim 
requicurmocusnontninftatiprimoappropinquaiionii, 
icd in ccmpore fequmce:quarr non valer, 

- Quod autcm muutur omnc,dtuiribiIec(Tc 
^^•^ ncccirceftKc. 

Q.VAEST10 xin. 

An omnr,qMod mMr<imr,fit diMt/ifx/r. 

V^^xniur hic,Vtrumocquod mutaf fitdi' 
'.iilibilc. Arguitpnmoquodno.Quiaoe, 
•]uodcft in aliquo mo;o,mouct:fedaliquod 
imparcibilc feu indiuifibilccft in aliquo mo 
io,licuc pilchiscft mcorp re,quod mouet, 
«rgo Ac. liCjinrellcd" polVibilis cit impartibihs,vc pa 
«riinTertio de Aia,dil tii iiuelleiftus poifibihs mouccur, 
41 vinus palTiua mouccab obic.rco,uc Commen.dicic la 
Tcrnode A!a,et hoc.pbat Comrocn.cptncelleclus mate 
rtalis habct uirtutc pafTiuam.quia roouct ab mtclligibdi. C 
crgo&c. Icr,quodeft in aholoconunc^ priusrftmo 
tum:lizcrft ruidcs.fed indiuifibilc niic eft in aJiO loco<^ 
pnas,in quo non erai.in quo enim loco cft corpus in co" 
4ein cft punclus contmuaiis partes hnez:quarc&C. 
OPPOsiTVM vuit Ariftocclesinbiera. 

CONCLVSIO. 
Omnr motum ptrtibilc rffcfnrcrlEtrium rff • nullum rntm 
indiiniibilr mourtiprTlrpotcO. 

ADquxltioncm dicti breut(er,c)> or, cruod mouc^ 
per fe eft panibilc:ita quod nullura fimplicirer tni 
daiiftbilcper fc mouci, & intelligKurde tndunfu 
Mjfmaiagruxudincm.Hoc ailc Arift.iic vf demonftra- 
rciniftocap,or,quod(rafmutar, patcimeft fub termino 
it]uo,dlpanim fubicrmtnoadqucifednon poteltcliEe 
tub viroqtfm idrm fui^SC i^m fcccMum:qafic elTcc lubop 
•oliiislimul,cumccrminusaquo dltcrminusad quem. 
nntoppofitRcrgooponetquodfm aliud&: aUud futfit 
lbbv(ro<^tcrmino:quodnon contingcrct It clTet penu' 
(ndtutnbileqaindiuifibilenonhabci partcmalia&alii: 

Sbitaiio.. quarefiCc Sedcontraiftadifta Artft.ComcD.mouct 
oux». -vnJdubttanonc valdedirticilcm.qaauc Anlt. inceiligit 
sftaconclufloncm folum dc ro quod cranfmutai iranfmu 
tanonr,qu3tcft lu iribu« grneribus,f.quati(aie, quaJua' 
tc,&vbi,quxquidrtrafinu(actocfcdiuifibilis,au(iiuei/- 
bgit genrrahterdeeoc^uod iranfmutatquacilc}! cranfrou 
ta(ionefiurdtuifibili,liucmdiuifibdi. Siincclligcrec folii 
dei]lo,quodtranfmuta(ir&fmuca(ionediuifibili,cunc c& 
clufio,qua ponir,non eft veradc pnino:qaciTe diuifibtle 
non folum compecii ciquod (ranimucac (ranfmutationc 
«iiuifibili.fcd rt ei,quod tranlbiutat tranfmutacione indu 
■ifflMli,f.lubte<^ogcncraiioni8&: corruptionis, 6C fifr ci 
q»odilluroiiai.Siau(em dicaC, c^iptiemieili^i(de omni 
coqiiod iranlmucatf.uc [ranfmuiadoncdiuitibthnuein 
diuifibili,(uncillud,quod accipicm dcmoiiftraiione, no 
cft veruro vlV,f. c^ oc quod ir<uifinucat dum ^raoliuutat 



Rrf^onHo 
Alczaudii* 



uifibilii,ficut eft iorma fubfta(ialis,au( hmoi lorma : vii 
illud,quod fubi)cu genrranoni non oportec d \\ el t gencra 
iio,q» habcai parte de pnuatione,& partc de forma,qu( 
generat,ut,cum gcnerat ignts,non oportet cji illud,quod 
fubt>cif grtiera(ioni,habrac parci de forroa igni» & parce 
de pnuaitone ignis.Sinrdum acr illuminac,n5 oponct c^ 
parcr habeac de lumine.dC parti de ccnebra : idco non vf 
q. drmoftraiio Anft.fi( bona. Et rccnat C6men.riifio 
nrin Alrxandri,qdicit,c^inulla rranfmutatiocft fimprr 
fndiuifibiliE,immo ofs iranfmutatio eft in cpe atiqiio:fed 
hoc lacci in aliquibus pp paruicacem tpis, intin, cj» putac 
cflc in indiuifibili,cum in fic in tpe. Conirahoc loquitur i,„„roba* 
Commcntator dicens et,c)> iftud contradicit cuida dicfio ixn, 
Umofo apud Peripateticos.q \ oIunt,c)>ahquz funtiraf 
fflucadones fimplicicerindiuinbiles^tnftancanex,ficuc 
illuminacio&gcncracio fuhftantia!ii fupplr fubftanrix 
miftx.dd ideodicic,qinihileftponereocs cranfmucacio 
neselTcduiifibdej. Themiftiusaiuconceftircjj ahqiix R,(-ponfio 
funi rranfmucationrs in non cpc & indiuifibiles, frd ifti Tflrmiftii.* 
Ainc lairntrs fl£ ignoc»:& idro Arift.pt r rinifir ras, bC lo 
cutusrft de tranfmutacionibus diuilibdibus.Sed tunc imptob» 
iftudnon rutFicitjViarguitCommrn.Qaiila vidrnrclTc no. 
ttainrodcordine,i.feinuiccconrcqui,f.ignorareqitoha' 
bfnCifeea^iVuhnciunttalibus tranrmutationibuR,A:traf 
mucaciones ipfx,iia,(|>,fi ignot um fit,vcie in (ranfmucay 
uonediuilibilidc indiuifibili fubicAtl partimfii fubter.» 
mino a quo,i5Cpaitim iub tcrminoadquc,fequit,<^lgoo 
nim el1,an hniiSi fubic<ftu fic diuifibilc aut indiuilibilc:^: 
ttcin vf,<)>ficuc(ranfmutatiodiuifibihEfrhabe( adfubie 
ctumdiuifibilr, lic ct (ranfmutacio indiuifibilisfe habet 
ad fubieftfi indiuifibJc crafinutabde.Ec fic Anft. (uiflfet 
OlnoinfulTiaens in hac doctnna. Icc, obi)cicCoincn. 
cdtraThemiftiii valdefubtiJiter.lieetucrba eiut fint brc 
uia & obfcuratdC vf ficai^uerc,Si Artft. intclligK iilaro * 

propofitione dceo.quod cranfmucat cranfmucaciooe 
diutfibtli,f.propoticionr,quxdicic,<)>of quod 'rafmucac 
habct parce dc ccrnuno ad quc,OL partc de ccrmino j quo . 
tuncinediri,quodhabccad condufione dcmonftrattua, 
ndcll caufa p fc,i.propria,ncc caufa^pna elTcndi fcu co> 
gnofccdi:qa certii eft,i:j. habere porte dc tcrmino ad que, 
habrrr parie de termmo a quo,non copcdt ol tralintx^ . 
(abili,quacunq< cranfmucationc cranfmucat. Vnde firit 
cil dcmonib-atio Arilt. vt fiqs probarct, cj> ho cft ambu 
lan«,qa ct) ronalc:riSnalc.n. non cft caufa ambulac lonii 
rHnpaccidcns,icac]> ficucriSnale noneftmediti propriti 
ad,pbandum c)> ho fii ambulans,fic habere parcc dc cer' 
rainoad quc,d: parte de irrmino a quo.non cft mcdiura 
.ppnumad probandij,c)>oequodcrafmucac ficdiuifibilc. 
qa naa copciic oi tranfmucahili licuc nec ronaleoi ambu 
lami. Aurpa,aii( duiic,c|> illud dic^'i Arift.dcbec rcfcr 
nad partes tcrminoqt moi^,»» f. (}>of quod craafniutai, 
<ituifibdecftinptartf irrmmi aquo,d: parce tcrmini ad 
quc,ficui diuidic fubicitfimaccidctia cotraria: ^iftaex 
policione diu fuftinuic Cdmcn. vt dicic.fed n on ell ad iiv 
tcncione Anft.qa ipfe Anft.liclltgtc dc diuilibiluacc fub 
Kifotnpar(e«quantua(iuas:qCi maniiettcapparrtdcvcr 
btt cius.dicic.n.ficnerclTe igit hic,qi} aligd in hoc, ahud 
Tcroalicro mucanonea,i.etus c)> mutacur.loquitergodc, 
parctbus mobdu6£ oodeparctbus tcrmiooiy inoiut, ica 
<ytncedtcexpreiTe.pbarc,q>mobilef diuifibilciu parcc»; 
quacintiuas.licuc dC aha concinua:&: hoc fupponet in (it^ 
qufttbui dem6ftrationib>ianq probatii hic. Alij vcro 
pofteriorct dtxerun(ahcer,&dixcruRtc^c6duno Arift. 
cftimelligfda vircualiterdeoiro qcl tranfmutai fiuctrif 
mutei trafmutarionc diuiObili liuctndiuifibili^f. c]> iPud, 
quod el) diuifibilc im quanniatf .5: c)>i fta,ppofido,qui 
acaptc Idrrauftrationc fua cft vIV vcra,dt'imo bcne intd 
ltgat,f.^ppoficiodicens,of quod(ranfrau(a( partimcftin 
Kxmuio i quo,dC pact im ui ccruuao ad quc. Sed hoc po« 
laodu.fupPhy, la v\ teft 



Rcrponfio ' 
Aafpace." ' 



jmprobat 
oo. 



Opioalio|p 



QVAESTIO 



SEXTI 



teftinteII(gi'duplicicer,utdtcGr.Vnomo<]oq>ipruin,qii £ talnrranrmutationes,quaeruncccriBini tranrnnutactontt 



Improbu# 
tio* 



fnouetur,partchabct deipro tcrtnino aquqfni fe, 6C par 
tem dc fcrniino ad quc:6i hoc cll vcijs in t ranfmucaiioni 
bu» pcr fe diuifibilibus. Alio modo poteft iiuclligi, q> il' 
Iud,quod mouci,p3rttm cil in tcrmino a quo, 3C partiin 
in cerminoad qucm fm dirpotitioncs illofp tcrmiiioi^,it4 
<^habctpartemdedi(pontionctermuu adque,& partc 
de difpohtionc ccrmima quo:& hoc contingtt in crafinii 
tationc indiuifibili,f.in gcnerationc6C corruptione.quS^' 
uts.n.formafiibrtanciaJis,quf gcncrat.fii indiuifibtlis,tti 
difpofinoncs ad ca ordinatz rccipiunt magis 6C minus,et 
ficraobile fub tali mucactonc pariiincilfub tcrminoad 
quemFmci*difpofitione8,fiiVctparitmeft fub termmo 
i quo.v.g.cum ex aqua gcncratur tgnis, licct gcncratio 
fbrmx fubftantialis ignis non fic diutfibilis fm (e,aec mo 
bile habcat parte dc forma ignis,<3i: parte de forma aqu(, 
tn habet partcm dedifpofitiontbus vtnufcjt.f.partcmca 
hditans partc rngiditatis. £c vc fit ad vnu diccrc, oc, 
quod tranfmucat partciiabecde cerminoaquo.dCpartc 
de cermino ad quem, vel f m ipfa extrema, uel f m difpofl 
honn coniundas.Et tdeo dicunt,(^ ois tranfmutatio ucl 
{diuifibtlis f m fe,vel §m aliqd altud adtun(fHj:dC vcriicp 
fufBcitadpropoficum oftcndcdum,utdtcunt. Sedady: 
huc iftud non vr efle fufKciens:quia Itcet illud, quod mu 
tatmutationcindiutfibili, quxeftgencratio fubftitialis 
6C corruptio.aut inftas gcneranbnis quodamodo habet 
partededifpofitionibu8vtriufc|itcrmini,tTiin inAaci ge 
neracioniSjdum f.aliqutd gencrai.nu habct parteii talcs» 
fed folum habet forma,qux acquincSC ci'difpofictonn. 
V.g. fi cx aqua dcbet gcnerari ignis,ve!» eft, <^ anttqp ^e 
nerctur i^niB,oportet <j> marena panchabeat dedifpoli' 
ne tgnis,£)C partc dedifpoficionc aqux,f.in tpc alteratiO' 
ms pcedcniis.fcd in tnftati,in quo gencrat iorma fubftan 
tialit ignis.non habet nifi difpoficioncs tgnis,i^nulU par 
tem difpofinonis aqu(.Arift.aucintelligic,(}> illud,quod 
tnucacjhabec partem de terminoa quo,dC partede cermi 



non funt proprie tranfmurationn niH xquiuoce. Et idca 
Arift.non pcccauit in hocquod no acapic ptopolltionc 
contincntc,quod tranfmutat talitranfmutationc. Cd^ 
fidcrandum tt'>cft,vt docct Comcn.q>oia trafinucabiliA 
cranfmucationibus p acadens funtaliquo rodtranfmuca 
bdia tranfmutationibus p fe.di: intelligit vc puco dc cr^» 
mutationibuscxiftentibus extra alam 3C fcnfibus:cuer' 
go notificatij fit,qu6d oc tranfmutabile trafmutatione j> 
(ceftdiuifibiIc,6i^octranfmutabilc cranfmutationcp ac 
ctdcnscft tranfinutabilctranfmutattoncpcr fc vcUocali 
tcr vcl alio inodo,fcquit,c}> oc iranfmucabilc cft diuilibt/' 
ie.C^od autem oc tranfmuiabilc tranfinucatione per acn 
cidens fic tranfinutabilc tranfmutationeperfe, hoc vr in 
ducendo. Aerenim,quieft dluminabilis, eft mobiluW 
caliterdCcalefaaibilis.firrmaccriareigeneracx, quxru»» 
biiciturgcncranoiit indtuifibili,incft aliquo modo alicra. 
bili faltc vna cum forma pccdentc:dC hoc fufTicit. fic igit. 
Arift.bcnedemonflrauicconclufioncm quamintcndit. 
, Scd htc remanct dux difficultatn. Vnacft^quarc tftx 
tranfmutationn,quxfunt termini tranfmutationum,f». 
tranfmuiationn indtuifibiln,dicuncur tranfmutationes 
pcr accidcns,intantum <}> non oportct propofitioncm dc 
monftranu^ connnere iIlud,quod tranfmutat tranfmuta 
tionib^.vc dtcit C6mcn.lioc.n.non vf mantfcftil. Alia 
dubitatiocftmultum difficiliscontra dcmonftrationcm 
Anfto.Quiiuis cnim concederet,c)> oe.quod tfanfmutab- 
het parte de tcrmino a quo, 3C panc dc tcrmino ad que, 
ttivrt^dlapropofinoalTumptatn dcmonftricione non' 
o vera,f.()> ipfum mobile non pot habere tftas parces fm 
idem fui:inimo \r,cp aJiquod altcrabile fimuldC f m can 
dcm fui partc habct tcrminnm a quo dC tcrminfi ad quc. 
V.g.cum tgius calefaac aqua, cft aliqua pars aqux, qux 
cocafimulcalcfit,df noneft aliqua pars prius calcfat^a 
prius cpc tp alia,vcdocec Arift.tndcScfu:& pnus diccil 
cftjC^ lila pars (imul fm quamlibcc fui partc habet partc 



no ad quc,& no folum ancci&ficremanec dubium, qiio G de tcrminoa quo,dd partcde tcrminoadqucm:& ncper 



hxcpropofiiio eft vera de eo quod minai mutatione 
diuilibtli,diCdummutat. Iiem,tranfmurattonisaItqUK 
funt ad formas vcl fm formas,quf non folum funt tndiui 
(ibilcsfmfe,fcdquxnonpfupponunt dtfpofittoncs diui 
fibilcs ineis,qux recipiunt eas, ficut funt dluminatioiica 
& imutanono fcnfuu a fcnfibilibus. Ad hoc.n. c^ aer iU 
Inminet a corporc luminofo nd eft neccflc tn tpfo acrc fuc 
oefTiue acquiri alicjua dtfpontioncm. £t fiiV,ad hoc c^ fen 
fus immutct a fcnlibili,non oportet aliqua difpofitionem 
prius gcncrari tn fcnfu iijccclTuic 6C alii ahrici.crgo i iftis 
tranfmutationibus ipfum quod cranfniucat,dum trafmu . 
tat,nonoportcceitcparttmfub tcrminoa quo,&partim 
fub termino ad quc,ncc (m ipfa extrema,nec fm aliquod 
■^^^^ adiun<flum:qailludnon vrfufftcere. Comcntator auc 
^Ecaiw aliter foluit 6C dicit,(^ tranfmucatio cft duplacqufdjcft 
P fe,& quxdam eft p acddens Anft.aiic loquic dc omni 
co,quod tratifmutattranfmutationcp fe, flt de ifto vcru »1 
cftmediumdemonftratioms,f. cjjilludellparnmflic. " 
ct condufio dcmonftrata,f.cj> oe talc eft diutfibile.Oe eo 
" aut,quod tranfmutat tranfmutanone pacciden8,iion Io< 

auii.nec debet pp hoc accufart,qa de hts.quz funt p acci 
ens non debet fien dcmonftratio (m quod funt pcr acc< 
dens.VocacafitComcntatortranfmutationnpacctde» 
illas tranfmutationes,qux funt termint altai): tranfmuta^ 
tionum pccdentium,ficut eil illummat 10 domus,quz fc^ 
quitmotumcandclx, dCmucatio columnx dcdexcroia 
oi- rniftri1,quz euenic i motu coltlnf, & fifr gencratio fub- 
Aantialis,qu{ eft terminusaltcracionis.£cdiac Comcn., 
<^ hmoi cranfmutationcs qu( func termintaliai^ cranfmu 
tatibnu funt indiuifibilw 6C non tn tpe:quia tcrminus nc 
ceiTano vult clTc indiuifibilis.Quod afit iftx cranfmuta< 
tionestndiuiilbilcsnonfunt tranfmucanoncs nifi p acci^ 
dcnB,i.impropne vel fecundarfo,vc credo,hoc ipfc dcd» 
tU'.<l* fiiu8,i,tcrminu< altcutua rci non eft illa rcs. Yadc 



ifta demonftrationc non conuincct de oieo quod alccracy 
quodneccfTarto habctpartc6i:partcm,c6qipoterit fm 
idc luj iiniitl liabere aliquid de tcrmino a quo, 6C aliquid 
dc tcrmtnoadquc:ncceftincoiiucnicns,c]> cotraria iiinc 
flmul in codcm fm idcin fui,rcmiiTa tamcii iSl rciracu.ec 
f\c pic in illo alcerabili quod totum fimul alterabitur.tUa 
cnim pars aqux,quz tota fimul caIcfiet,poccric habere il 
raul,dd fm «<tcm caJidtcacc remilTam 6C trtgidicalc rcimr' 
lam,6i: fic non valcbit ibi rano Anlc.vc vidctur. 

Ad primj torte dicedum , quod per traulinucationcm 
p reincclligu tranfinutacio fuccciTuia d^con(tnua:<3c ideoi 
I tca tranfmutatto dr per fc tranfmutatio,qu( pcr fc habeCr 
fuccefTioncm continua,fiC taln eA tTanrraiuatto,quzeil 
fm formahabentem latitudine. dico habcrc laiiiudine, 
quz habec multitudtnc fuppoittoitt vcl graduii etufdcn» 
fpeciei fpcculinimx diflercntiii fm m.-igis pcrfe^-Vi dC mi 
nus perfcaii,itc caliditas dC frigiditas et hmoi qualitates, 
quxintenduntddremirtuni.Scd tralmucattotlla,qu£ nt> 
liabct pcr fe talc luccelTionem conttnua, fcd folu per acct^ 
densrdnc tranfmutattonis pccdentis,df traiinutacio per 
accidens:& talis eft tranfmutatio,qtiz cft f mtorma non 
habcntelatitudtnnn. et vFrois tranfmutatto,tntercuiu9 
totninos no cft altquod mcdtn, licut ell: gencrat 10 &C cor 
sapciodi:illummitio&limoi,vccuucTalTcrit:cc ficinccJ 
ligttdivflum Coinnicn. Ad lccundiidubiii dieunt aliq, 
H> impolc cft aliquod aitctabde fimul 6C fm ide fui habc. 
rc aliqd dc ccrmino a quo 8C aliqd dc tcrmino ad quc tp^^ 
liu8alrcrationis,fcdhoc neceilatio cft fm diueria fui.Ee 
hoc vf intcUigcrc Arift.hic,& tllud vidctur vclle Convt 
mcntator planc in Oc^tauo huius in illo cap, Kaiion.ibilt 
ler autiiitcndcncibus.vbificloquitur,illud,cxquotranr 
mucat&adquod cr^fmutaf,fuiuoppofita nccclTario, 
vtrunqtcoi^citinpartciranfmutabilialiaub illaiii qu« 
cft tcliqutljd^ hoc cft cdc oimii traiinutationt. V^ult crgQ 

Comcntacor, 



i by C< 



ttttidotA 

c. Eiidca Tm« 

poiiuoM Wcfs 

«. €&• 

Dunbiltt 

animtita 

ellocali 

per ac* 
>c vr in 

)llt( lO' 

) aliera. 

ficigit 

endiu 

rtift* 

um, C 

itoiies 

emJc 

rmuta' 

jneti» 

qu^4 
r>oa 
sfB» 
ican 
quc. 
qax 
icl* 
nftd 
irfc 
pcr 

-a4 
Fot 

uie 

.'«^ 
il* 
eli 

iir 

:«» 
ecc 
it 

*m 
I* 

li 

r 



QVAESTIO^IJX PHYSICORVM 



xiir. 



9r 



Coinmenfacor,o.tetininusaqut)e(lin Vnaparte iranC' * neperacciden(,rranrmutaturiranrmutationepcrre,tdeo 

r.. 1 _1_ t _._!_ .. .IJVJ _ _ ._ . __/-_! r_l.-I J J 



Impngna; 



B 



lUrponfio, 



AJia liifio 
adtcciidu. 



«lel locjli» 
rrrcOduuii 
ImIc. 



Tcz. c. ««. 



mutjtnoClcnmausadquemclbnalu. SediAlhi vidc 
tur,c)> lioc n5c(l omnino cIarum,immo in aitcratione vi 
detur polTibile eife,cj> lenntiius a qiio, flt termin» ad que 
fThefimulinalterabdif^fmidefui.licut dicebacurin tlu 
bitahonc, cum iftni» calefacit aquum. Ctmftat enim, c^ 
i^is dominatur obtinet Tirper aliquam parieni aqu« 
tm,& ilU totam fimul Calc^it,t.non prius ipe vna par^ 
cem ^ alam,tmma in eodem inftanti,in quo >Tiainctptc 
ca]efiendCalia,A:incode tpe,inqi»ovnacalefit& alia, 
flcurin codem tempore in quo moueturvna parscontt^ 
nua motu locati.dC alia. Intelligamus ergo illam parie 
aqux,qux fimui cota calefic t^ne przfente : 5C accipiatur 
ahqua pars illius parrn.aut in illa efl fola caltdica£,aiit fo^ 
b frigidita8,aui ibi c limul CAlidita«dC ft-i^idicas im clTr 
remi(Ta.(i diceretur.tf in illa parte cfTet fiigidita» & nihil 
caliditattf ,tunc illa par s eft fub termino a quo ipfius calc 
fa(ftionis,6f pcr confequens illa non calefit »n icmporc il» 
toifcd poncbatur <]> lota aqua,cuius eft illa pars,limul ca 
lcfiebac modo pracdnflo:fl«: fic feqaitur c^cradu^tio, & fe 
qtniur,c)<ii(iquodcocummouctiir (imulfm omnesfuai 
paries,A: tamen ^m aJtquam fui partem quicrcic.Illud.n. 
dicim' quicfcere,quodin aliquo tpc r ft fub aliqua forma 
nonaccipifs aliquam aham partem. Si autcm dicatur,<^ 
illa pars fic folum lub caJidi:ate,di: nihil pcnitus habet dc 
(hgiditate,tuDC ipfa folum rlt iub tcrmino adqur, &i fic 
n6inouciur:caiu5oppo(itum ponebatur. Scd ahqms 
polTec hic cauiilare dicendo,tf ,cum ignw appropinquat* 
cft alicuipartiaqui.uiouamtotam poielt fimulagere, 
ifta toia pars per ahqiioa if pus cft fngida folum, & nuU 
loimodo cahda:fed (ngpditas eius in icmporr aliquo poft 
pnmuminliansappropinquaiionisrcnMeiitur6ccorril>- 
pit ur conttnur.dC cum (rtgidicas tota hicrtt corrupia,ttu: 
ftatim inducnur caliditas m fubieclo priuato frigiditate..: 
fcd tuncin tcmporefcquentc,illaparsaqu5eeft foluraca^ 
hdaiiihilhabenstrigiditacis,6Ccontinue acquu-it aliqua, 
parscaliditatispoftparic,quoufc|ifu pcrfedacalidiias: C 
d^iniotoiHotemporequxdamaliapars habct termuiti 
aquo,f.(rigulicatrm. Sed iftacauillaiio coccderet pro^ 
poitium.nam,(i il^a pars aqu(,in quam totam poniiur (! 
mul agere ignis in quodam teropore,dum ignts eam iraT 
mQtat Alconcediiur habere folam (rigiditatem, ergon^ 
habci partem dc cermino a quo,5d parccm de cermino *A 
qucm:d^ fic illa noncocludereturciTcdiuilibilis pcrillud 
mcdiuin,di: h oc cft quod volumus. Propicr quod dic» 
aliccradpraefcns faluo mclioniudicio:^ concedo,<|>ifta 
,ppo(uio,mobdc non poteft fimul e(Tc fub tcimino a c^uo 
fub termino ad quem f m idem fui, non eft vera nili in 
oiotulocalufed trJfmutabiie,dumalteratur,fimul habct 
akquid dc lermino a quo,d>: aliquid dc termmo ad qucm 
f m idero :ui,vt probacuni eft. Vnde puto.cfi ratto Anft. 
dircctc bi immcdiate non probat hic nlfiillud.quod ma- 
uetur localiter fit diuifibile:dc ifto enim verii ef^ cp dum 
Riouctur non liabet fimul fm idcm fui abquid de liKoi^ 
quomuuetur.&aliqutd Jeloco adqur.n rooueiur:qu{a 
tninielligibile eft aliquod vnum6: idem A.' im idem (i 
tnullicindiucrfitlocis.Vndeoportcf,cf fm ahquid fui 
lit in parcc loct aquo mouccur,SL im altud fit tn paric lc' 
ciad quem mouetur.proximum cnimeft alTignare hkv 
fadi locum proximum dh loco in quo crac ancequam mo 
ueretur.locuro dico proximum^quinon eft aliquid illius 
loatnquoprujserac,licetnon(tcaHquis locus proxim*, 
quifii aliquidillfuslociinquoeiattquia diuifibilis eftiu 
t'nfinitum.Sictgiturdemonftratio Aiii^o.diiecle &im' 
tncdiateoftenditillud,quod localitcrmoueeureiTe diuifi 
bilc non indiuifibile.Scd,^a omne quod mouctuc aliquo 
ako moiu propne divfco cfl mobilc localitcr, vt fatu raa^ 
nifcftumcftexO<fuuohuius:quia motuslocalis eftprt 
tnusmotuum,ideoexconfequcntihabcturcxifta dcm& 
ftraiione,q>omnequod moueiur propriecft diuifibilc 
.£1 vUcrius,quia oaiiic,quod (raotn^uc^uu uaafmuuuo 



cx hoc vlten*fcicur,<^ vniucrfalucr fc habccd<<o,quod 
tranfmutaiurqualtcunc^ eranlmutationc. £c loquuncur Cam»ir* 
Arift.ScCommentatorde cranfinueaiionibiis & tranC» 
mutabilibus exiftentibus cxtra aniroam fcnfibilibus ali^ 
quo modo. Ad illa auifloritaic C6mentatoris inOctauo 
huius,cumip(cdicit,()>illud,cx quo craiifmueacur aliqd 
cftinpartctranfmuraiialiaabiUa,inqua eftaliud quod 
eraiifmutacur,poteft dici,(^ vcrumcftuiUliscranrmuca.' 
tionibus,inquibus ipfunitranfinutSsnon obctnec fimul 
fupra cotum alterabde. vcrbi gra, cum vn' paruus ignia 
appropinquatiis cft ^icii magnx aquz,euaccalidiias re 
cipicur in vna parcc aqux alia ab tlla,in qua c frigiditas. 
prius enim alierai vnain pariem.in quam agit:&:,cii lUa 
alccracur.alizaiagisdirtantes nondumalterantur:fed cci 
pet(cvlacftalecratioprioris5:generaiacftcalidirasfu({il ^.^j* 
ciencis vigons,tunc ilLi pars alceraia alierac aliam partc, 
fic conrequcneer quadiu durac vircus. fcd, cum ipfum 
alecrans obtinet bi dominatur fuper lot u alicrabile,tunc 
fimuliSiC^midcaifuiipfum alcerabilc liabct ecrminumii 
quo di. eerminum ad quera:rciuilTc lamenct imperfcJte, 
quoniam ncnAn videeur inconucniens concrana fimul 
cire.quarenoneftcouiradicu. Aliter pofTcm cxpone ■ ■* 

reiUaniau^torieaiem. Ad cuiuscuidenctam eftintclli 
gendum,qi quaniumcuncp aliquod aleerabilc fimul lem 
pore alccrctur ab altcranee,camcn,quia quodlibet altera 
bilecftdiuifibile,oportet<}>vna partci^Gc propinquior 
alteritiquamalu:<5Llicetiniah alccrabiUcoeo iicvicrq« j], 
cerminusaliquomodo,iameninpartc propinquiorliplt imniispre 
alicranti eft perfe^fiior forma alierancia quam in parce re clioc dt in 
niotMn:&ipancrcrooeioricft(ortiorqualitas alteraii» proxim.ial 
quam in alia. Verbi gratia. Acciptaeur aqua, qui fimul P^"' 
alccracurabtgne, quamuisin parec ctus qualibec limul ^ 
Tmc caliditasiJC fngiditas rcmilTxdum alccracur, tamen 
inpariepropinquiori ipfiigni eftcalidieas perfedior cYi 
inrcni(Miori,Agcscnimcorporeum fortius agtciniUud 
quod eft fibi propinquiut.ve manifeftum cft ad fenfum; 
&C. in parcc remoeion (brcior & minus rcmiiTa cft fri gicli' 
ut.EcficintcUigenduoi eftdiclum C5mcnucori$,quc>J 
c<nntnusaquo,quantumad gradum fuum perfccTttorc, 
eft in piitc tranimuiati alia ab lUa in qua cft tcrminut ad 
qucm,quanium ad gradum fuum pcrfecliorcin. Tcrmi' 
nus enim ad quem, quantum ad gradum fuum p<rl<.< 
<%orcm,eftinpartc.iranfrouratiqux propiiiquior tftal-^ 
leranti. Sed termtnusa quo, quantum adfuumgradum 
pcrfc<fiiorem,cftinpart< rcmononabakeratc. Etinhac 
cxpofittone Ixtatus fum cum lauvie Dci.ficdi\.~tum fic a4 
qux(faonem,dequaparuminueniesabalqs ordinatum: Indiuifibitc 
fcdhocencininuminquifitionis. Et eftaduerecndum, poe moue^ 
«^quamuuindiuifibiicnopoiTitraouenper fe foJttarie, npaco'». 
ve bene probat Arifto.iamcn bcne poteft moucri per ac 
ci(icn«,f.mquantumeft tn aliquofubieclo quoJ mouc» ^ 
iiK.v^t punsfcus in linea auc vnuas in vno. Rfifwnes 

ETficproccditprimumargumciilum. Adaliuddi' * 
cendumbreuiicr.vi mihi vi.tctur,<}> Arift,liic loqui 
curdc.ranfmueaciombusdCtrafmucabilibusrealibusdC 
fenfibilibut,nonauecmdc fpiritualibus 5^ indiuifibtle<- 
bus.lncclle(flut autcm&cius tranfmutattonet velmu/' 
caciones non funt fcnlibtles, nccpcrfe, nec per accidcntia 
inhxreRtiacis.Incdlcclutcnimneccficalidua, ncc fngir 
dus,nechumidus,necnccus,nc>:pctfc necper accidens: 
nec aliqua aha fcnfibih qualttate informat* ncc tn aliquo 
fenfi hili pcr fe, ve fdt ur ex Tertio dc Anicna : quare &!c yf^f^ 

Avl aliamdicendum,quod bcneconcingiein ditufihi' 
le moueri pcT acddcnt:cjuta pcr arddcns c6pcf ie ei ciuod 
Iitinalio£Cinalioloco, lcilicct inquaniumillud, inquo 
cxifttceft in alio^ in alio loco:fcd non fcquitur,(}> mouc 
reiurperfedC (caindumrc;quarc 6Cc. 



la qiTci ant primo miitatum e(l quod mutatS 
cftjncccflc dt aiomucllcidico aut pnmum 8tc 
landu.fucPhy. m iii) Q3 



Trx,C4«. 



QVAESTIO SEXTI 

Q.VAESTIO Xini* £ 
Anidin qtto primo aUqtad mManm tfl^ 
fitlndttdfibiU, 



XIIII ET XV 





Tex*c«4«< 



TCZ*C«BS* 



QVAESTIO XV» 

AnoimorH^cPrimMm MHtatmn effe 
a paite ante, 

Onrcqucnccr quxritur, Vtnim in motu lic 
primummutacueiTeipartcancc. Arguw 
cur qi nc.Quia cuiuslibet cSctnui finiti opor 
cct clTe duo vlctma,ricut cft in lmea,dC Aipcr 
ficieSChmSi.red aiiquis mocus e(l quoddS 
concinuumfinicum.vt inanifeilumcftiniAisinfcrtonb' 
mocibus.qutincipiutpolK^^mobilcquiercebat dC ternri 
nancur,itaq> mobilcquicrctt:et^o<3ilc. Itc, flcut fe ha^ 
bct ecmpusHntcuiii ad inrtaii!(,licmotus finitus ad inuca 
tum elTe,pcr conucniencem limilitudinem: fcd ouiusiibct 
ipis finici func duo in(lancia,r.primum dC vitimii, vt pa<- 
tctinQuanohuius:crgo cuiuslibctmotusfimti debcnc Tcx*c.t«* 
eflfc duomucatacnc,vnumprimum, dC aliud vltimuro: 
quare&^c. Itcm,n mocusnonhabcrec primum muta^ 
cum elTe i parccantc,rcquercc qiciTct interminatus a par<' 
te ante,dil per confL-qucns tnfinttus:quod cft impKjllibilc, 
vt patctad fenfum. tt patct confcqucncia,Qamotus non 
tcrminatur jparu ance mfi pcr pnmum mutatum cire^fi 
cut tempus Don tcrmtnatur nili pcr ifbins. 

OFPOsiTVM dct erminac AhAocclcs in litcra. 
CONCLVSIO. 
Hon tH in moiu accipere pritnum mntatu eirr.lurcTpimdo par* 
tem motui recundum qu jm «liquid monc(, umen fi quo4 
indiuifibilr,iquo motus iniaatur.accipitur.non incon 
ueniC,utiquodpnmummuUtucac inro fumnu . 

po(rr,quudpaismotuimiiiimerlt, • 

ISiaquxftiocd bcne dubttabilis, fcd dimilTiis verbit 
altorum,qu3cnoncuacujc dtfFiculratcm quxilionis, 
dfco prxmi(tctido quafJam difVtnctioncs prius poli' 
tas. Vna cfl difttn«fho famofa. quu poteft motus accipi 
pro pcrfcOione diminuta,qux Huit,& Itoc modo e in tri 



Vxnctir hic, Vtru d1ud,in quo altquid pnV 
mo mucaium eft,(it indiuifibilc. Argunur 
pnmo qu^ non.Quia lUud, quod <(i mcn^ 
fura alicuius diuifibilis, non debct clTc quid 
indiuinbile, pcipue H fit ractifura altcuiusdi 
uinbiltscontiDui. nullumcntm conunuum componitur 
cxindiuffibilibus, nec mcnfurat indiuiribtlibus, vt vult 
Ariftotcles in iftoSexto:fcd illu J, in quo aliquid primo 
mutatumelljcd mcnfura alicutus diuinbtlis continui. 
prohatio huius. namiIlud,inquo aliquid primo muta^ 
cum cft,eft menfura lUius ad quod aliquid primo muta 
rum eft,vt manifeftum eft ex Irto Scxtotmodo, illud,ad 
quod aliquid pnmo mutacum eft,bcne cft dtuillbile:con 
ringic cnim altquid prtmo mucacum efTe ad quancicacem 
conctnuam,aliter nullus cfTcc mocus ad quant icaccm con 
tinuam.omnis autcm quantitascontuuacftdiuilibilis, 
Vt patct tfl Ifto Scxto:quare dCc. 
o r p 0 s I T V M arguicur audontarc Artft.ia Ittenu 
CONCLVSIO. 
Trmpus.in quo altquid primo mutatmncft,indu 
uifibilr cffe oportet. 

Dlccndum brcuuer,q> tllud ccmpus,in quo aliqmd 
pnmomuiacum cft, eftindtutfibtle.Et incelligtt 
illud,in quo aliqutd primo mucacum cft,inquo 
non cft muratum rattone vnius partis foIum:& hoc pro^ 
bat Artfto.in Ittera lic,iIKtd,in quo altquid pnmo muta^ 
tum eftjcft diuifibtlc dC habct partesitiic, aut in qualibet 
parccmobtlccranfmutatur,aucinvTracp mobtle crifmu 
tatum eft^ain in vna iranfmucacur dC in alia tranfmutar 
cum cft. ft dicatur cp in vtracji parte cranfmucacur tn to^ 

co,& ponebatur mutacum efte in tllo, ergo firoul muta^ ^••'r^--^- tnoUaicL. 

curA:mutatumcft»fiauccmdeturq.invtraqtpancmu' Q busgcnenbuSjVtvifumfuuprius.Aliomodoaccipuur ^ *^ 



Rfifioan* 
♦n. 



catumcft,fequicur,(^ n5 pnmomutabaturin toto: quia 
pars eftpriortoco.vndequod mucacumcftinpanc ali. 
cuiuspnusmutacum cftquamquod mutacumeftinto.' 
Co:& (ic cfTct aliqutd prtus ipfo primo:quod eft impolTu 
bilc. fi aucem dtcacur q> in vna parcc muca( dC tn alia mu 
catum cft,tuncnon mutatum eft pnmo in toco,vt fuppo 
pebatur: quare dCc. Ex hoc autcm Arift. concludit, 
omnc,qciod gcncratfi eft, in inftanci gcneratum eft,& fi' 
iniliterquodcorruptumcft:quia gcncratum elTecfttcr^ 
tntnus alt erationt 5 prxcc Jencis:idem autcm cft tcrmina^ 
rcmotum dC mutatum cjrc.& ideooporcct cp lic in tnftax 
Ct,&finrcorruptumefrc:&hocvei»eftde corrupto cfTe 
rei, 4 habet efTe diutfibile,c]> cius corriipti't elTe debct ciTc 
uidiuinbilc:fcd inftans §m clTc,non oponct fortc, «us 
conupcii circ fit in mfbnti pnmo, vt dicebaf in hui». 

AD rarioncm in concranum concedo maibrcm, fifit 
mei^fiira dtuifibilis fccundum q> diuifibtle cft mcnfu 
raalicuiuscontinut, noa fccundumq>eft diuifibtlc non 
oporcet:dCficefthic.tumquaiKicas fecundum fenonccr 
mtnatmotum,fcdfccundumq>eftconiun<^ formx ta^ 
turali,6: quantum ad aliauod clTc pcrfctfhim vcl impcr^ 
fe<hum,6i: iJlud eft tndtutubilc,ut communttcr dicit. Vel 
()icatiir,(]i Itcet quantitaB,qux eft cenninus motus, fit di 
utftbilts f in fCjtamen quatum ad fui rcccpnonem tmmo^ 
bili eft indiuiribtlti:ita ,f.q> nu prius tcmporc rccf pic vna 
pars alta,fed tota fimuL-Si: ideo rcccptioiftacftintodt 
liifibili,f.in mftanci:quare dCc 

SecundumtgtturfinemuUtionis quodpnV 
T<X4C«*(* inumdidturextilit&eft:concingit enimperfi 
ci mufatione 8£ cft mutationis finis^quod often 
fum cfl indiutfibilc clTc proptcrid q> finis cd: 
quodiccundumprindpium omnino non cfi: 
non emm prindpium eft mutadomfi 8Cc» 



pro nuxu continuo,quo mobtlcdicitut flucrc dc vna par 
rc pcrfccttonis ad aliam,SC fic eft dc gcnere quancitans p 
fe,vtputo.Aliomodoaccipif motutproreccpcionc hu^ 
ius perlciftioiifs coiuun^ta cum ifto Huxu,5C fic cft dege' 
nerc paiTionts. De pnmis duobus figniticaiis eft magia 
dubtcacio:& vifo dceu facis appatcbtc de tcrcio,quiarc^ 
ccpcio pcrfccftionis curnt curfu iJlorum quantum ad pro^ 
pofitum. Aiia difhntTtio eft,qu6d motus altquado ac^ 
ctpicurpropriepromucactonc diuifibiliS^ cemporali:SC 
dehocquxnturhic. Aliquandofumtcur impropric pro 
mucanoncindiuifibtlt.vt cumdtcunus,qu6d fcufus eft 
motus a fenfibtlt dC huiufmoJi. 

Tuncdtcoadquxftionem,Pn'roo,q>,fiacdptaturroo 
tos pro fluxu conctnuo,fic non cft tn ipfo priroum muta^ 
tum clTc,intclhgcdo pcr primum mutatum clTc prtmani 
partcm iltius fluxus continui,ficut videtur Anft. intclli/' 
gcre: & hoc cft facile vtdcrc.quta in illo,qu(xl cft diuifiht 
le in tnfinttii,non eft pars prtma:lixcinanifcfta.fcd quod 
libct contmuum eft dtutribile tn infinitum. vndc ifte flu^ 
xus continuus,qui dictcur mocus fccundum famofiorcm 
accepcioncm,cftdiuillbiltsininfinituro, ficut&licmpus 
mcnfuran8ipfum,vtpatctiniftoSexto.quarc5Cc. Sc ^*** 
cundo dico,c^,fi acctpiatur motus pro pcrtc«raonc dtmi' 
nuta,quxflutt,nceftdil^tngucndum:quia ifta perfciflio 
vcl eft quancitas,tlcut in motu augincncactonis, 3L tunc 
non cft dubium,<>> nou cfc tbi prnna pars : quia quatttaa 
concinuaeftdiuthbiiisiiunflnicasparccseiufdc propor» 
tiontB,ut probatuni fuic prius:d^ in infinitts non eft aJiq^ 
pnmum,vtmanifcftumeft,&habcturScamdo Mcta>' TeK*Ctf» 
phy . Vel ifta perfccrio cft ipfum vbi,fiuc lcxius, fiC fic n5 
cft ibi acdpcrc pn'mum,vt commuoitcr didtunquia ip^ 
furavbteli: Jiuifibileui infiniiuin,ficuc&locus,f.fupcr^ 
fides.vndcinobtIc,quod mcucrur pcr aliquod rparium 
fcmpcr pnus tcmporc pcrttanfic fp.itium mtnus quam 
vaSMigfdi prtus icmporc cft ia loco {niaori qt in maion. 

GsalidcrandQ 



9J 



immfli 

nmopot 

,&liipa 
quoddi 

iCrenPl 

dmuu 

vip*' 

dcbcnt Ta.t» 
tmuin: 
vauU' 

jsoon 
eire.fl 



apat* 

lOd 



rbta 

niit» 

V» 

\c 
6C 
to 
ft 

> 

i 

I 



QVAESTIO PHYSrCORVM XV. 

Confiderandumtneft,<j.,dum aliqiiod mobtle moue A beneerrcontTaxtttm,&fimatterinfmiiU>m. 

Eteftnotandum.ij.fmiftampofinoncquodammO' Qjulini 8 
do eft limile de quaJuate qua eft altcratio,d: de quan 



tur.quod priusquiercebat,bet)eeftaltignare piimumlo 
cum,in quemmouetunJoquendodc pnmoloco, qui n5 
cft altqua pars illius loct,in quo quf elcebattfed non eft da 
rc pnmam partem loci,tn quo feparatur, immo quaciiqi 
parte iUius loci data,eft darc pnorem,a qua recedit raobf 
NXilif Iedummouetur:dClimi]i(eriniUolocoprimo,quindeft 
xpxti^at ''''fl'li"'"«'o<tpr«on«,inquoquiefcebat noneftaifigna 



rc pntnam partcm,in qua priino rectpiatur vcl ino^redut 
pnma part mobilts:quia tales partes funt infini(z:dC hoc 
potcftmanitcftaridrrcriptionerenribili. Iitenim A mo^ 
btle.quod locatur,& H fu Iocus,(n quo quicfcit,Dico,q> 
cft bcric acctpcre alitsuem locum iinmcdia:um ipfi 13 :qui 
quidem locus non elt aliquid ipliusB, 61 ritlllc locusC, 
Vt hic R C.tunc,cu A mouebnut dc t i in C, non crit ac^ 
cipcre prtmam partem ipfius B,qua primo diinifeiac ip.» 
Aimmobile, neceritacciperc pnmam partcm ipfiutC. 
quS prtmo intret ipfum mobilc vel pars ciucquia hm5i 
partes func inlinitz,6L m mocu locali non cft acci{>ere pri 
mam paricm ipllus vbi a parie pnnctptj.Siautcm perfe^ 
<fliodiininuta,quxfluit, fic aliqua qualitas fenlibilis^vt 
calidicas aut hmct,cuc eft ma»na dinicul:3$,an fic aliqua 
pnma pars tUi*,quam rccipiac primo niobde, & loquor 
d<parcequa]traii$,quxdicicur gradus etus:non enim de 
parte qualiian'u3,quam liabet (m extcnllonem fubicvfb: 
quia dc ifta non eft dubium,(]> non eft dare prim.im,cum 
quatitas licdiuifibiltsin inlinittj,ncut bi roagnitudoqua 
iAtormat,De parte ergo,qu{ eft gradut quaJi(acis,&: for 
(ceft fuppo(i(umcius,vc prius ungcbatur,cft dubmdif 
fictle,v;rum (lc aliqua pnma in in(>biluv.g. cum aliquid 
ca>fic,vtrii iiient aliquts pnmus graduscaltdKaits recc' 
ptus in mobih . qui qdcgradus fit perfeaiirimus H. poft 
ipfum fequuncur ali) perfcvliores: Ec dicitur coiter, <^ no 
cft aliqs gradus huius quali(aris impcrre JlijTimus,imma 
«ft proceirus in infiniium in calib^graddjus. Cuius racio 



CshdiCit i 
drtcrmiiM 
agratiiu. 



, . , , dctcrmuu 

ticatcconnnua.Nam(icutcuiuslibcc fpectei quanntans t*» 
continu( perinanentis eft aliquod indiiiiduum maxiinii, 
quo non eft aliquod maius,ncc poceft efTc ex parte natu^ 
ri.vel aliqua fupcrficies eft ita magn3,c}> non poreft ellc 
maior,ncuc vltima fupcrficies conuexa cali, & Hmiliter 
dclinea corporeita(e,vt tac^tum fuu in Tcrcio S<. came 
nulla iftarum eft deccrminata ad vlcimu totaliter, inimo 
qualibct quancicatecondnuadaca inexiftence,minorpo 
tcftdarijfimilitercaliditaseftdecerminataadgradilpcr' 
fe^ftiinmum liinpliciter,quo non poteft e iTc perfcctior ex 
pane natur*,ticut eft calidic as ignis puri,di: non eft detcr 
minataad gradum imperfcv^tilTimum fimpliciter: immo 
quocunq» gradu calidicatis dato imperfecloeft dareim' 
p<rfc(fliorem,falte in toto dum aliquid prictfe calefit acci 
g denraliter,vcdi(flu eft:A: fifVeft deali)s quatiiatibus im 
qiias eft ilteratibproprie diAa : dc hic opinio cois bene 
cftapparens,necdicoad prxfcnsaJiquidconiraeam. 

Sed aduenendum eft vltcrius, q. Iicet in motu non fic In motu in 
darepnmummutatumeneiparteante,intelligendoper "«■nitur prt 
primummuratumefTe pancm motusfm quam aliquid 
moue(ur,tiinperprimummuTatumeire intclJigaturin^ tumcife, 
diuiflbile i quo tnitiatur mocus.fic non eft inconuenicns 
in moru,quieft fluxu«formx,elTepnmum mucanieffe: 
alicerenim ifte fluxus non poiTcc intelligi nouus &C cermi 
nacus i parce ance,nifi fuillec aliquod idiuifibile, ance qS 
rihilfuicdcillo.dCpoftquod ecotusille fluxus,& illud 
indiuifibilecorrelpondctprimoinftaticempons mmfu' 
rantts illum Huxum HnKfKfed non potcft proprie efle mu 
tacum clTc illius mocus,qa ance ipfum mhtl f uit ipfius mo 
tus.quodnoneftin niutatoenre,nihilominustfi illud eft 
pnmum mobile,aquoinitiatur mocus. £c puto hoc in 



u<usratio telligitCommentacor inOclauohuiusfuper illud capt- C5m? 
pt)(eftclTc,quiaquantumcun<|ifita!iqu3 parsipfiusalte C tuIum,Pnncipiumautem confiderarionig. vbi dicicfic. * * 



rabilis,qux toca limul incipit recipere caliditatc, tfi vna 
Agfs prtfe pars illius panis eft propinquior ipfi altcranti alia, 6C 
^wiafntin hocininfiiiitum. mcdieias eniintllius parctseft propiiV' 
pafluni pto qu,<jf altctanti qp ipla tora,5: adhuc mcdietas.ppinquior 

pitUlUIIU. ... , l, - •11-1 

' • ^tocamedteias,cxlicminnnitu.ntmcau:cm agenscor 

poreum perfciftius agic in dIud,quod c fibt propinquiua 
q^in rcmocius,vc vidcmus. quiaquauiscorpuslummo.' 
fum fic fimul illummas omnes parccs medr) alicuius,f. in 
primo mftanri fux appropinquanonis, cii fine dubio pcr 
fc^ftius lUuminatur pars propinquior cp rctnotior.Simili 
ter,cum ignis oppropinquatur aqux, agit tn aquam calc 
£aaendo,quamuis in illo inftanti,quo fuffiCKnter cft ap^ 
proptnquatus alicui pani aqux,incipiac qu(Jibet pars rc 
cipcrecaliditatem,6i: habec ahquem gradum caliditacit: 
tii pars propinquior ipfi igni perfcc^norem calidicaccha' 
bct,cy pars ren>otior,dil pars rcmoiior habet minus pcr. 



Scd prima parsma(5iu mocuum qui fiunc liue fueric traf 
mutatio in loco aut ni qualitatc auc in quantitate fic fubi' 
tOjt.in inftanci,nonin tpe.& li non,tunc antc tranfmuta^ 
tionem inueniretur tranfmutatio,&: non effet tranfmura 
rio noua omnino, Vult ergo plane Commemator, <\ in 
motu nouo fuic prima pars,et dla lit in inftann.fcd no uu 
telligit pnmam partem quattiariuam ipfius fliixus : quia 
hcKcxprelTe contradiceret Arift.fii ventaci. Nec poceft 
inccliigcre pnmam partem illius perfecfhonis , qua gcnc 
ratur pars poft partenuquu fine dubio hoc non poiTet ef 
fcvcruminaugmentacioncpcr quam aoiuiniur aliqua 
quanticas c5iinua:& lii ipfe vul t <)) hoc elt in omni noua 
tranfmutatione. Vnde non vtdccurrelinqui cj> ipfeintcl 
ligat aliud per lUaro primam parccm nifi primum indiui^ 
fibileaquoiniciaiurmocut:d:hmoi mdiuifibile potcft 
vocanpars prima inquatum fehabcc quodammodoaiJ 



Lumm tc 
ouabutii 
Mnfibilet 
diifrrcnter 



fe(ftam:&ficeftibiinfinitasquxdagraduuronmu] exi^ jj roodumformx^SiChocfaTteinnuicCommemacorinfuit 
a^, .„A.....r. 1 .ii; vtrbis,vbidiat,prtmaparsl.v'tu,ideftpnmapan,quj 



Tc*. 



flcnrium tndiuerfis partibus quantitariuis illiusaqux. 

Connderandiim tti, <]> in hoc eft diflFerentia quxdam 
tntcrlumen d£ alias qualitatcs fcnfibi!cs,f m quas eftaltc 
ratio: quia pars propinquior corpon luminofo, vt candc 
Ix dc hm5i,poftcp in inftantt rccipit lumen, no magis fit 
lumworatnprocelTutpisq^pnus: dummodo maneatin 
xquali diftatta ad corpus luiniiiofum,&l luminofum cor 
pus maneat xqualiicr Iuminofura,utficcandelamanetM 
atqueluminolallctiuxtaaliquam partcmaens pervnS 
lioram ineadcm propinquuatc : ifhi pars nonent magis 
tlIuminaiaifinchor((^ luuin pniictp«o:fedin all^squall 
tatibus eft i concrano.Nam eadcm pars ipflus altcrabi,' 
lis,cum eft xque propinqua alccrantt,inucnitur calidior 
in fine alicuius tempons,cp prius in principio,daco aU 
Lamini no maiKatxqiie forte,vd fone minus fortc:ita <f in 

c-nxJiqdco P^^tte genrraiur vnus gradus illiut <]iialitaa't poft 
trariuinpo alium. Et huios diuerficacis forte rano elt, quia lumini 
£itiuc« BQncftaliqiindrnntr^riuin pofitmumiC^*"^*''" ^Mtm 



fe hab« ad modum adus dL iorm.T. ficuceiiim res no clt 
antct^uam formafit,fl«: ftadm formaaducnicte rcs h jbet 
clTe,lic an(e lUud indiuifibilc no erat illc mocus,fic Itacun 
pofttlludindiuifibilc fequitur motus.Quodii qutsmco 
liusinteUigac placet mihi. 

ADrationrspateccx dit^is.Omnesenim includunt, RSlionct* 
q> in inotibus aliquibus eft pnmij indiuifibile a quo 
iniciacur mocus,dC tUud non eft pars mocuB,liait inftani 
non eft part tpts. Et quod accipicur in tertta ratione,<^ 
inocus non terminatur nifi pcr muracum elTe,dicendum, 
<^verumeftapartepoft,feda parteamebcne tcrminat 
peraliquod,quod n5eft mucatumelTe proprie rcfpcctu 
iJIiuBmocus,fcdefttndiuifibileanteqiiod nihil eraiaclu 
deiUo motu.fed rcmancc hocdubium, <)> ficuc fiuxus for 
mxfubfternicurformavcl faltem fluxus i quo imiiatur 
nwcus fubc^icur indiuifibili formx,Cfine graduperfc' 
cbon.Fonc (hccsdii,(^ verum cft dcindiuiUbdc form(, 

quod 



Tcs«c,T*« 



«iVAESTlO Stt>TIMl 

quodpoffrtperrerubfiftcre.ffc^tnffto eonhnentur infi^ £ 
nita,quz fic pofTem per fe exiftere finc alijs , quefnadmo 
dumdepartibusquanciratiuis dicebatur. 

Quoniam auiem omnc quod mouctur ffi 
temporemoueturcxquodam m quiddam. 

Q.VAEST10 XVI. 

An Lociiiita motnm fit in aUqno nde lo" 
co ptt toiHm dfiqMod tipHi» 



Tat*c*T(. 



I— ^y— I Vatnturhic,Vtrumi]|ud,quod mouerur 
y^iS^^*! loc^ucr dummouctur,(1(iiialiquolococo 
•((wSsmI dcmpcralivjuod cotum trpus. £t argui^ 
'"'^ 9"*)d llc.Quiatllud , quod in aliquo tO' 
.ytvxv-^yl ccmporenon mutat totum locum , vidcc 
in temporc lUo cire in codcm loco : lioc videiur cuidctis. 
fed aliquid dum mouetur non mutat locum totum, iicuc 
quodmoueturlocalitercircularitcr.vtdiciiur I O^auo 
huius:quare A^c. Itcm,ricucilludquodaUcrarurfchay F 
bct ad qualitaccni,ricillud quod moucturlocalitcr k haf 
bct ad locum,pcr conucnicnccm nmilKudiiicmifcd iliud 
quod altenicur,dum a]tcratur,cft in codcm tcmporc fub 
cadem qualicace.vcrbigratia,dum aliquid calenc pcr to 
tum tempus calefatftionis manet fub gradu vcl partc ca^ 
lidicatisquamhabuicinprimoinflann tcmporu menfu 
rantis iftam alceradoncm.fi cnim illc gradus corrumpc^ 
retur,aut crit corrupcus in aduentu termini ad quc,quod 
cftiairum,quueflct velfuiiretcorrumpes.quod 116 eft» 
nec ip&jm altcrabilc,quia cale^it, ncc ipfum calcfacicns, 
quta iftud generauit illumgradum:6^ iic iden) & fm tdc 
cftct caufaconirartorum,r.generationi»& corruptionis 
eiufdcm.nec eftdicendum quod illegradutcornlpat fc' 
tpfum,hoc enim ftaciro cffct ridiculum.quarc&c Prc 
terea,in moiuaugmencationis mobilcdum at/gmctacur 
in ahquo loro temporc mancc fub ea Jcm quanr icace : rix 
diculuiTi.n.circtdiccre,q>dudli^^augc(ur quancasqu( p 

Srzxiftcbat in ipfocorrumpatur:vel quan:itasqua ac$| ^ 
uKtn t{>e augmccationis corriipat aducnientc tcruuao 
augmcfi(attonis.quare filV in motu locali dcbet cotiogC' 
«c,iiamobile p aliqil (ps mancac in codc loco du mouet. 
opposiTVM vul(Anft.hic. 

CONCLVSIO. 
Motum localitcT nocfiiiijitquo eodrmlocop jliqd totu tp«. 

Dlcendum primo,q»iIIud,quod moueturltKalfter 
dum moueiur, «on habct clTe in aliquo loco pcr 
aliquod rotum tcmpus,fed in quncuntn fpaiio fu 
fci(qualtcft folum m inftanti dum mouec urconrinue.Ec 
hoc breuiterprobaturratione Arift.inlitera.quialihoc 
«lTef,fequeretur<ji fimul quierccrcc inouerctur : quod 
•cfttmpo(Tibi»e,Etprobaturconfequencia,quia illud 
titur quiefcere.quod eode modo fe habet nunc vc pnui. 
inodo,tn quolibct tempore eft prius dC poftenus,vt pa^ 
»ait:ergoin temporeilloeodc modo fchabebit quanrum • 
adlocumnunclicutpnus,ft:(lcquiefcet,6(: ponitur mo H 
ueriin tcmporciftocontmue.&pcrconfequcns in quali 
bet ciufdc parte:ergo fimul mouebitur dC quiefcet. 1 1 ea 
dcm rationedicendii,q)illud,quod alteratur.dum altera 
tur,nonhabetal(qu5partequa!itati8,qux acquiritur in 
•Itquo tempore fine acquifirione alicuius altenus parits> 
immo in quoliber inftanci acquint aliadi: aliam partcm. 
fed vtrum pnma pars remaiieat aduenicnce fccuda,bcne 
cft dubiij,3i de lioc fuic pniis aliquid tadum . Similiter 
autemincelligodemocu ad quanticacem fuo modo. 
, Ti D pnmam rationem cum dtcitur,illud,quod no mu 
XV(ai|iocum aic. Verum cft,fi totum nullo modo mu 
tat!ocum,dd,cumdicitur,()> corpusdrcularequod mo^ 
iiecur hicaliter totum non murat locum.Dico^q» venim 
cft,<|> ipfum totum non mutac locum fm fubietftum:fe() 
fcene mutat locum hn (ormam.& partes cius mutant lo 
cum SC fm fubic(5tt'i 6C fm fonna.Et potcft intelligi mc^ 
bik totum niutare locum f m iubicAum,quacdo ipfuai 



rotummobilcinvnofcmporc vc! in vno inftanri eft in 
aliquo loco rotalitcr diuerfo ab illo in quo pnus crat , ita 
quodnihililliusmobtlispnuserat inilloloco.ficut cum 
animal procedic localiter,manifeftum eft q» meniuratKv 
ne mocus eft in aliquo Ioco,in quo nihil eius erac ante ip^ 
fum motum,fed erat totaliter diuerfus locus.mobile au.' 
rem quod mouetur circulanternoninucniturin vno ti^ 
pore.velin vnoinftantiinaIiquo!oco,in quo niliil «rat 
prius de ipfo.immo rn quocncj loco inuetiicu r in aliquo 
t?pore,tn illo eodem pnus crac aliquid ipfius.Sed (amcn 
mucatlocufmformam.quia parteseuis mutanc locura 
f m fubie<ftum SC fm formam.A: hoc cft ipfiim lonl m\u 
tare locum >m formam.Quod autem panes eiire mucct 
locii fm rubieftum,patct:quia pars in vno tcmpore inuc 
nicurinvno!oco,inquopriu8nonerat,nccfm fe totara 
iiec f in aliquid fui.ficui Sol,cum cft^in onente , fuppontr 
tur tali partt terrj.cui non fupponebatur cum crat in 00 
cidcntc &. huiufmodi.Ec forte iioc eft ipfam panem tnu» 
tare locum fm fubie^^ium.mucare auic locum fcdm tai* 
mamefthabcrealiqoampropnetatemA: diftannam re 
fpctflu ahcuius parti«,circa qurtd rcuoluitur mobilc. Ad 
alum rationemdico q»alterabile benehabct cande qua 
Iitareininaliquotemporedumalttratur,fed non habet 
cam prxcifeA: fine acquifitioiie alrenus,quia fic t^uiefcc 
ret:fed concmue acquint aliam,& aliam.oC acquilira po 
ftcrionremaner prior,vtcommuniterim3gmamur plu 
res.Vel fi dicaturi|»adueniente pane pofterion dehcu 
prior,tuncdiceretur<|>priorcorrupitur abillj, qux ad^ 
ucnitintcmporefequcnteillud mftansm quo generabt» 
tur.illaenim eft perfcvSiorq^ prxceden$,5d habet quan» 
dam contrjrietatem ad cam,ficut cxceUens ad dtmintt» 
tum. Sed de quantitate non eft bene maniieihim quali 
ttrcorruinpatur.feddchocnon plus ad pnfens. 

Q»ffiiormm lodnmV cfr Idndifno fUpa 
SatHm de pby/ir 0 AHdttn , /inii 

Q.VAESTIONES LIBRI SEPTIMI 
DE PHISICO AVDITV. 



Mutafe Io# 
cu frcudu) 
foraum* 



Miitire lo* 
cu Itciidu} 
fubicdunU ' 



Mne quod mouetur neccfle eft ab 
aliquomoucr/. Siquidcigtfi fcipfd 
non habct principium motus,mani/ 
fc(lume(h^abaItcTO mouctur 5^c. 

ciVAEsrio I. 
An Aliqnid ntoMcjntr 4 feipfb, 

V xritur hic primo . Vtrum aliqufd 
moueatur a fcipfo. Arguitur pri» 
moquod fic.Quiaquod mouctur i 
pniKipioItrinfecomouetur a feipfo: 
hxcvidetmanifcfta.fedaliquid mo^ 
uerura principioinirinfcco,quia na^ 
turaeftprincipium nurmfccum, mul 
ta autein mouentur naturaliter,vr pa 
tetiniftafcientia.cTgofl(:c. Ircm , quod mielligit feipx 
fum mouctur a feipfo:q*iia intclligerceft moueri ab intel 
lig7bili,vtpatetTeTtiode Anima . fed aliquid intclligtc 
f<iprum,f.quxlibetfubftanriaimmaterialu& prxcipue 
prima,qui3,vt habcturcx Tcrtio de Anima,in feparacta 
i materia idem eft in(elligens,&: quod intclligKur . qua^ 
re&c. Itcm,omnequodinouetur,fii nonmouecurab 
a!io,mouecur a feipfo:fep primum moucns mouetur , QC 
non mouetur ab alio:hocprobatur primo,quia primum 
tnouens mouetunquiaquod cftinrrinfecum mobili mo 
ijetur:hoceftmanileftum.Vndemotiinobismouentur 
omnia.qux func in nobis.fed motor primus eft inrrinfc»' 
cus primo mobili.alicer enim primus motus non ciTci na 
taraks,qutahxc cftdtfpofiho cauizagcotis ui rcbus na>- 

turalibua 



Tca«ct» 




Tex*c»»i*- 



r 



QVAESTIO 



PHYSrCORVM 



Come.u, 



I» 9 4 

.nmi]i1}ug^r>quod eft in rc,vt Commcn.dfctc fuper Qutn rcr.inouctur abalioTd nomoucrur i reipropcr le5r pit 
■■■ " ' ""'""^ ^ ' mo;hxcpatetexieniafuppofitiontfcdomnequod rao 



ittb 
ecta 



Codiliona 
Jii cil qnc) 



tu Mctaphy.capMulodcprtncipto.rrgo primut moior, 
Cum Gt agcns motum.m fcparatiscnim a matcria ide ell 
fnoucns f m tincm iSd fm agcn»,vt vulc Commf .in Duo 
dccimo.crgoiplcpnmijs motor cft intnnlccus mobili, 
&ncmoucturad motuinmobiliii.C^uoJauiemno mo 
ueatur ab alio.maniteftu c^tquta llc no ciVet primus roo 
tor,SC fic ect prim^motor dC nd primus motor.crgo dCc» 
opposiTVM Arillo,vultinlitera,A: fimUiter Co^ 
mcntaior.volunt enim q> omne quod moucturab alio 
inouctur,quodau(em mouetur abalio non mouetura 
£npfo,nifi dicerctur,q> aliquid cfl aliud afcipfo,quod cft 
tmpoirtbtlc. 

CO NC L VS I O. 
PcrrenonPrimo jliquida feipfo inoueri peteft, at 
prr lc pnmo impoiTibile rl>. 

ADcutdcnttaniquxAionis cPt tntclligendum pri<> 
rao,q> aliquid moucn a rcipfo poteli intcliigi du' 
plicucr. V no modo pcr fe primo, Aho modo prr 
k non primo. Tunc dico ad quacrtionem duo .Primo, 
<^ mhil mouetur a fcipfo pcr fc pnmo,Secundo q> aliquid 
^ bene moueiurafeiplo,hcctnonprimo. Primumoftc' 
iicture?di ^'""'P*'''^*"'*'"^""^''**" Anft.in htera.Adcuius tn' 
afibile. tcllciftumprxfupponendafuntaiiqua.Primo^q» omnc 
Tcs,c.is, quodmoucieftdiuifibilc:«Moquimurde motu propne 
dlcflo,quiertairtusmiperfcauscunipotentia,5C fluxus 
continueadcomplcmcn(um:& hocpateccxScxto hut', 
^ Vbidemoiirtratuincll,q>omncqdmoucturc(l corpus. 
lUaniautcmdcnionttractoncmad przfcns non rcfumo 
prop(crbrcuitatcm,Secundofuppoao,«.^nihtl prohibcc 
conditionalcm feu propoluioncm hy pothcticam elTc vc 
riam,cuiuBancecedcselifimplictterimpoiribile.vtn iCi^ 
nus volat.afinus habet alas, A: hoc eft inanittftum cu ili>- 
bctfanicapuis. Ecaddohocfm Commentatorc,Cii 
4liquacondiiionalts fcu hypothciica eft vera, quantun/' 
rtra cwut cun(}i ciusantccedciis fit impofTibilc.omiie illud cft fal^ 
ans ctl fum,cx quibus fequitdcftrui-ltofiC tdlfiticatio ilhus hy^ 
l««n» poilietiar.Vcrbigratia^Sidiccrcmusq^aJiquod volati 
lccfcperfercccntibtlc inaere,exhocfequercturtfta efle 
fallam,!! afinug volatallnus habct alas, vt cxcmpltficac 
Commcntacor. Vnde oportec iudicare tllud elTc fulfum» 
fcilicct (}>aItquod voUctlc fit pcr fc retcnttbtlc in aere . Si 
nitIiterliquisponcrct,ct>omncanimaletl quadrupes na 
turahier,ex hoc fequitur q> hxc fit falfa.lt aJiquis efc ho' 
iponacuraliter folum habcc duos pcdcs^oi: tamen h{cc5 
ditionaliscft vcra&^nccclfaria.Ecidto ludtcandum ecc 
illud elTc fimpliciter talfum,f.q> omnc animal eft quadru 
pes.fimilicer autem & in ali)s, Tercio aca'pio,(^, cum 
aiiqua difpofiuo debei ur alicui fubici^ per fe pnmo,n5 
oporcctcam rcmoucreab ipfo,fi remoueacur i quocun^ 
qucalio.vcrbigra(ia,nfibilicastncft homini primo,SC 
conftat cf nun rcmoueiur ab hominc,per hoc rcmoue 
lurabafiiio.fimilicerautcdCin altis. Quarco acctpio, . 
c)>,npar8alicuiusmobi}isqu(cfccrct,quodciic|i ficillud, - 
^ . ipfu ni (otuffl non inourrctur pcr fc pnmo.ica, licec in 
^•«n.ao J aliquibus mobilibus impolTibilc fic partcm qtiicfcere.fix 
cut in corpore cctlefti,tanicn har c conditionalis tft vera, 
lialicuius mobilisparsquiefcat,tlIudmobile n6 mouet 
a fcipfo primo.idil hoc probatur:quia,fi pars alicuius mo • 
bdis quiefccret,dil illud mobilcrooucretur,tunc non mo 
ucrciur nifi racione parns,f.racionc illius parcis qux non 
quielccraiquod autcmtncftaltcuiraiionc vniusparcn, 
& nonalterius non ineft ci prtmo.vc patet ex Pruno Po 
ftenorum,6C manifeftum tft cuilibet tntelligctt. Et po 
tcft cofirmari:quia nihil potcft alicui pcrfe<fhut ineHe qp 
pcr le 6C primo.fi igitur aliquid incxtftens alicui ratione 
panis vniusfiC nonratione alcenus inefTec per fe 6C prU' 
nio,cunciiapcrft(fleincirctci,ficucfiintfTtr(m ocs par-- 
res:(juodeftabfurdum. Hisprartntcllc^rcisdcmonftra 
tio Arift.poccftdupIici(erformari.primo oftenfiue fic, 
•inncillud,quf>dquicfceret,rialiquod altcrum quiefcco. 



B 



ucturquicfccrecii quoddamaliud quicrccrcf,i(a fctlicet 
tp noii mouereturper fe & pnmo:hoc paccc cx aJi)s cnb» 
fuppoficionibuspr»niijTis.ergoai:c. Itcm, poccft for-' 
nian induccdo ad tmpoiTibiIe,fi aliquid moucrccura fetp 
fo pcr fe dC pnnio,(unc non oportcrct q>,fi pars cius quie 
fccrtt 3C ipfum quicfccre,id eft non mouen pcr fe 6C prix 
roo:fcd hoc eft falfum:ergo & pnmum.falfitas confcque 
iis cft manifelU cx fuppofiiionc quarta,dC confcqueniia 
fnanifeftaeftexccrcia:quta,cumaliqua dirpoficio 6Cc, 
I(cm,potcftformarioftf fiue fic,illiid cft falfum 6Cita 
pofTibilc,cxquo fcqucrccurdeftruklio hypothcticae vc 
rz6: ncceiTanf^hocpaieccxadduv^io in lecunda fuppofi 
itone.fedjfi aliquid inoueret ur i fcipfo pnino,fequeretur 
cxhocfalfitasconditionalis,quxfimplicircreft necelTao 
nadCvcra,f.huiuscondicionali3, fi cuiufcuncit mobilw , 
parsquicfcacilludmobilenonmoucturperfe 6C primo» 
(^iuoiA aucem hxc fit vcra probacum cft ^m quartam hy 
pochefim:fcd(^fcquicureiusdeftru(ftio manifeftum efli 
cxtentafuppofitione. His autem fuppofittontbus uv 
ccllc(ftis dC fic formaia dcmonftrationc Anftot . facilitcr 
foluuntur quxdamobiccliones.quasaliqui induxtrunc 
cont ra vf rba Anftotelis.dicic entni Anftotclcs,(j> parcc 
quicfccntc quiefcit lotuin.cui obijcit C »alcnus,vt recitac obiedH 
Commentator,quidictt>immopolTibiiccft totum mox pnmj.** 
ucnpcrfc,dato(]>vnacius parsquiefcac.nam vnapane Comtn.i. 
mobili8quitfcence,adliuc ajtxpolTuncmouen:^ llc tU 
ludmobtltdicuurmoucrirationcparcis& pcrfe. Icc, Obiertiofe 
videtur Arifto.fupponerc vnum fairum,f.()> cuiusltbet cunda. 
mobilisparspofTccquicfccrc.Hocautcmcftfalfum pro 
corporibuscocleftibus,quxnecclTariomoutntur fm 
feiotumdCfmpartcs. AdprimumpatetexdiAs,Na ptitnS 
perfeacciptturdupltatcr. Vnomodo prout diftinguit 
contra pure pcr SLCctdtnSjSC fic illud quod incft ratione ^vtuioi 
C parttsbcneincftpfe.Aliomodoaccipitur pcr feppric, 
pro to (]> eft pnmo:5C fic illud quod incft vni pani 6C no 
alcert non ineft ei primo.lic autcm inuUexic Aril^o.c)> f1 
aUcuius mobilis parsquicfcac (ocum quicfdc , id cft non 
mouecur primo,5i: fic ifte non inccllexK fermoncm Ari. 

Adaliudcciamfolunim cft.Nam & licec in aliqutb» Ad fecuati 
mobilib^parces no pofTioc quiefcercr. in perpecuis,iamc 
h^coduionalts eft veta.li calis mobilis pars quiefccrcr, 
tocum no mouercturpnmo,vtdictumeft,& licfinc du 
bio inceilcxit Arift.no cnim dixit ponacur pars lUius nio 
bilis (juicfcere,fed dixit parte quiclccncc quicfcic totuin, 
6C hic fcrmo habet vim conditionalis.nam vc dicilc Gra Ablatiu^ab 
maciciablanuusabfolucuspoteftexponi perfi.vel dil, folutm lUt 
vel quia,ita (j> fenfus eft, fi pars quiefccret,m quocunquc t"' coruua 
niobili,quicfccrct cotum modo prxdido . quare 3Cc. ^'ont tx» 

Iceni,Commcncacorponic aliamfoluctonemadiftam 
rationem,q> pars corporis ccdeftts poceft coiifidcran du |,ft,7*p/c6i 
p plicitcr.vnomodoinquaniumeftcorpus,d:ficnoneft fiderjf du« 
ciimpolTibilenecrepugiutet quiercere:quia tunc omiii plicicer, 
corporirepugnaretquicfccrc. aliomodopotcft confide^' 
rari inquatum eft talc corpus,i.nf c grauc,ncc lcuc, SCfic 
impollibileeftipfum quiefcere.iSiCtdcoArir.ponicilIud, 
quodcft poffibile f m tj) c\\ polTtbilc,non fm cj> impofTix 
bilcquiaconftacdccorpore$m()>eftcorpus,(i> cft mox 
btIc,dC noo de corporc Fm (i> el> lalis naturx (ictermina 
toc. SedcontTahxc,cftdubitatiofortts.quia pvropofi^ Dubitaiio» 
tio redd(tur impoflibtlis fimplicuer non folum , quando 
prxdicatum rcpugnat fubiciflo ranonegcneris, fcd cum 
repugnat rationedifVerentif rpecificx.vc iftacft fimplKi 
tertmpofTibiltSjhomoelt irracionalis,quiairratiotialerc. 
pt^nac homini rationc di Iferencix lpccificx,Iiccc oonrc 
pugnac ra(tonequaanimal.Ecfipoiicrecur(}> liomo cet, 
irratK)nahs,fequitur wconueniens,f.<)i oppofin fimul 
crtmc in eodem.Ec ficdiceretur in propofito,*^ parncor, 
poris cceleflts rcpugnac quiefccre racionc di^cr<:ci( pro» 
pri{,dCidcoeft ipol&bilcfimpliciccr ipfam quicfccre.a:^ 



non 



QVAESTIO 

nondebeiponiuieflCt. Etfoneadhucpotefl: faluarid^ 
li foluiio Commentatoris.non emm intcndit Commeiv 
tator,iji,cumaliquidellimpoflilMlc ratione dirterentix 
fpectHc*,5i: poiribik ratione gencris,q> illud deberet po 
m in eire line omnt inconucniente confequenre, fed imen 
dtt,«{>,fi poniiunn erfe exco folo polito in eiTe,non fequi 
jur iinpolTibile.vt, fi ponat fit irranonalu ratione qua 
animaljCx liocfolo non fequituraliquod impofl>bilc,fcd 
fl fcqueretur,erit propter quoddam aliud.Similucr,cum 
inomnimobililitpartem quicfcere idem q>corpui,cx 
hoc <h poneretur quiefcere ratione qua corpus,non fequi 
Uiraliquod impoflibile. Vnde rcl(nquitur,c}.impolTibi' 
le fcqueiit,f.c|> tllud non fit prtmo motum cx fe,& fic pri 
nio moturo,fequit ex eot^» ponitur moueri per fe,a: prir 
mo cx fCjCum co q> pars eius poflit quicrccrc,dC fic fequi 
tur,()i adhuc funt incompotTibilia.Sed fi lUud non eft ni' 

Obicdio. fifugatencaturprimafolutioquaE cft verirtima. Ob^ 
uiauerunt umcn quida pofteriores » xpofitores fatu fub 
oliier,vtmihi vidciur.Nam pertll-im rattonem proba' 
raurnonfolumtj>nihilmouereturafcprimo,fed <j> ni^ 
hd poteft moucri primo,arguendii fic.illud , quod quie^ 
fccrct,fi aliquod altcrum quicfcerct,non mouerctur per 
fc&l primocfcd omnequod mouetur qutefceret,fi quod' 
damalierumnSmoucretur.quarcAlc.Maior patct pcr 
illjm fuppofitionem cum aliqua difpofiiioSdc.Lt minor 
apparecNa omne quod moueiur habet pirtes,^; fi pars 
quicfcerct.totumquiefceret.ergooilc. Itein , pcr tcrna 
fuppofittoncm probaretur q> irtangulus non habct trci. 
Pnmo,quta,finon haberet tr«,remoueretur a tnangu^ 
lofircmoucataquodam altero,f.afigiu'a,vt dicitur Pri 
ino porterioruro.Similiter probarctur,(i> nfibilicas non 
tnerthomini pnmo.quiaremoucraurab homine, fi re^ 
mouerecur ab aliquo alio,f.fi remoueretur ab animalr. dj 
omBiafuntincouenientiamanifcfta.quarc &c. Ad il 
Solutio. laacadomniaigicurcftrefpoudcndumconfimditer.Ad 
quodcftconfidcrandum,t}>iftatcriia fuppofitio fic de* 
bctintelligi.Cumaliqua difpofinoineftalicut fubie^fio 
pnmo,non fcquitur cam rcmoucn ab dlopcr rcmotionc 
ab aIio:dum modo tftud aliud fit cxtranctl 6C diucrfum 
ab alio refpcAu illius difpofiiioms.vt homini refpedlu ri 

ut&*^ - fibtlitatis eft extraneus afinus.Et ideo,fi nfibilit.is remo 
ucturabafinononfcquitureaabhominereiwiueti^fed, 
fi illud aliud non fii ex trancum fubiedo rcfpecftu illius di 
fpofitionis,tunc pcr remotionemab iUo alio remouctur 
a fubieifloprimo , ficut patetta cxcmplis obiccuomim. 
Mododico,q> et,quod rooueturabfolute,noneft cxtra^ 
rcum habere partes rcfpcAu huius.quod cft moueri:im 
inohoccftcineceflarium.cum omne tjiiod moucturfic. 
dtuifibilc.red«i,ouodponiturmoueriper fc 6C primoi 
feipfo,extraneti eft omnino habcre partes . Quod fic pa^ 
tet.quia,fi aliquid habens partcs moucac feipfum per fe 
dC *primo,tunc quxlibct pars fapfam moucbic pcr fc , d( 

»... fjcvnumSCidemfimulfldfmidcmcnc rooucnsSC ma» 

tumFmeundcmmotum-.flCvltcnuscnttuaAu dCiapo 
icntia fitnul &i im idem fld refpedu ciufdem, vc deducit 
Anft.inO<5lauohutus:qux omnino funt tmpolTtbila 
inanifcftc. Vnde manifeftum cft,q> pars cft^ quoddi ex/ 
trancumciquodmoueturpcr fciJitprtmoafcipfo.Pnv 
ptcTijuodjfialiquidmoucrcturafetpfoA: pcr (c pnmo, 
nondeberct rctnoueri ab eo pcr rcmotioncm eius i par^ 
te.fcdvtdiccbatur,par*noneftquid extrancum ab co 
quod moucf rtfpctftu huiusquod cft moucn,immo cftei 
riccelTariumft: pcrfc.ttpToptcrhoc,fi moucn poncre^ 
turrtmoueriapariccius,quodprimomouctur,bene fc^ 
qtieretur illud non moueri pnmo , o: ideo non valct illa 
obiciftio, Peridem adalias duasinftanttas.Aliquibus 
tamcnonplacctiftareip6fio:quiafmhocmtliU8 fid brc 
uius probaflet AriCnihil mouen i feipfo prtmo,p hoc,f. 
q) idc dC ita idccflet in aAu 6C tn potencia .£t fortc cdcc 
dendum eft hoc,fed iftS demoftrationcm pofutt in Oift» 
Nohuiue,Yc}dicatur,()>,QniIbilcrcniouerccurabaialt, 



SEPTIM r 'T 



II. 



^nonrcmoucref^m (]>eftaliudabhom{nf,fcdfm q) idc. - -> 

Sciendum cri,<|i non cft aliquid primum motum per nc^' 
gationcmcuiuslibetprtons moct , fed pnmum per fcSC 
(corfum fubfiftcns benc cft.Et cft aduertendum,q>,li bc 
ne conlidcrctur aliquid mouen a fe primo,impiicat coiv 
tradi(ftionem:quucxh(x:ipfoqu6<i ponicur mouerijfe'» 
quituripfumhabcrepaneSjVcpacccexScxto huiuatdC Tcit,cix» 
cx hoc,(]> poaitur ipfum moueri a fripfb per fe 6C primo, 
fequicur ipfum non habcrc parces, vr oftcnfum eft: Si: fic 
includit conrradi<flona. Vtrum auccdemonftracio Ati, 
ficdcmonftratioproptcrquid,velquia,dubicacio eft,dC 
Vidcbuuf ftatimpoft. 

AD primam ranoncm,cum dicimr, illudquod rno' 
uecuri^tincipiolcnnfcco &:c.poccft dict,(]> talebe 
ne mouctur a fc non primo , fed raiionc partium , ita q> 
vna pars eius cft moues,dC alia eft roota,d^ hoc benc eft 
pofl^ibilc.EtiftapotefteiTc fccunda condufio pofitiontt 
p cum cius rarionc,v( ficarguat,illud,cuiu8 vna pars mcv 
^ uetSCaliainouecur,mouetfcipfum(>erfcratione parnu 
per fc non primo:hxc eft manifelhi.fed in aliquo mobili, 
ita eft,q> vna pars eius eft per fe moucs,di: aha per fc mo 
ta,vtinanimalianimacftperfe mouens,dCcorpu8 eftp 
fe motum.crgo SCc. Ad aliam dico, non eft ad pro' 
pofitumtquia nos loquimur de motu,qui difTcrt realiter 
afubftantiamobilis,dCdemoiu,quiefta corporc vel i ^t,,»^. i. 
virtuit incorporCjVtCommencatordicicin Odlauohu' , 
uis.inotnnienimtali mocunnoucsSCmoium func diucf 
fa,vel im eflir.f.q' clTc vnius non eft eiTc alterius, vel #m 
diifinic<oncmquiddicattuam,vtinanima]ibus,quxfunr < 
hiCjVt dictt Commcn.in Oifiauo huius . modo, intellige' 
rc,quo fubftancia fcparaiaenBadlude fe intclligit feip/' 
famnonefthuiufmodimotus continuus, qux cfta.fhM 
imperfeifius,cum tendcntu ad vlterius complcmetum, 
ncccftmotusclTcntiahterdiftinftusa fubftintia mohu , 
lt*,fed folum eft moms xquiuocc , quantum ad modum 
G noftrumfignificandiaut tntclligen(ii. Ad aham curo 
dicicur,omncquod moueturd^c.lftam conccdo, & nc' 
go minorcm,quantum ad pnmam partrm cius.Ei , cum 
probatur.quiapnmusmotorcftintnnfccus primo mo' 
bili:dico,(]> non eft ei ininnfecum fm fubftanciam QC ef« 
fe.ica f.q>elTeeiu8 fitidcmquodciremobilis , fcd folueft 
intrinfccusei fecundumappropnacioncm naturx,fcdi^ 
octq>nacu8 eft moucrc talc mobile immediate dC non 
aliud,5:talivcloatatcdCnonaha,A:vno motu cdtinuo 
non pluribus,dd tale inmnfecum poicft cfiTc fccuodum 
fc.quarenonvalci raiio d£c, 

Q.VAESTIO II. 
• An<idHocAn/f.dcmon/Ir4t(0 ^ Omion/batto 
Q«i<t,Kcl^roptfr QMid. 

I Vnc quxro, Vtrum illa dcmonftratio Arl 
fto.litdcmonltraiioproptcrquid.vel quia. 
J Arguicurprimo quoddcmoftraciopro'. 
I picrquidaukftoniaic fan/ti Thomf. 
' OPPOSiTVM arguiturauiflontatc Cfi' Cfimen^ 
men. Aucrroi,qui dicic ,q) hxc demonicratiocft dc gcnc 
rcdemonftrattonuin,quxdicuiur llgiu,SCtalctfuJic dc 
nonftrationcs Qii ta. 

CONCLVSIO. 
AiiAotelii «lcinoflTatio,<juanihil ) relplbinoiieriprobat, 
nonpTopttT<]uid,tc<lquta demonftratio cR« 

AD quxftioncm eft intclligcndum,(]> SStftus Tho^ 
mas,qui inomntbusaut pluribusin quibus pO'] 
t uit conatus fuii conctadicct e Cnmmcntatori, di 
<»t,<{>illadcmonftracio Artfto.cft proptcrquiddcmon*. 
ftratio. Ad cuius euidcntiam eic intcUigendum,cj> mo, 
uere fapfum nthil aliudcft fibiipficccaufa imolus. Ec- 
Yt mclius fit ad propoficum S)C euidcntius,mouai a fap 
foprimo othilert aliud quam dbqpC clTccaulam cius^ 

quod 




QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



III. 



Ta.c» 



Moflcri 1 (» quod c(l moucn.Ex quo <cquitur,<^ lUud fdcm,quod td 
^f^* caufa,quarc aliquod mobilc non cl^ nbqpH caufa rnotus 
cft caufa non mouctur i fciproiinodo vlicrius acapit, 
c)>tllud,quod tit libijpti caufaalicuiu«,dcbct c/Tc pnmo 
talc,vcloporict,(^illud ciprimoconucntai.vt igiiit,qui 

Knmo cH calid^cu libnpii caufa calidnatis.Hx quo vuk 
abcrc vt puto,(^ illud,quod ci^ CJura,quarc alicui mtk^ 
bdinoninilt primomoucn.cftcttamcaura.quarc illud 
mobilc non fu fibiipn caufa nio(us,dC p conCcqucnt qua 
rc non moucatur a Tcipfo pnmo,co c> ida duo vltima ca^ 
dcm lint rcalitcr,vt fuppofKum cA.Modo.vltcriut ipfc 
itipponit,q> oninc mobdc habct pancs : dC hoc habctiir 
Tcx.c*tx« cxSexto huius,dc' fcmpcr motus totiui dcpcndct cx mo 
nbiispartiura,&diuidituriiicas,vtpatctcx Scxto hu^ 
Tcx«c.ii* •us.Hocautcm vltinium,f.(^motustotiusdcpcndct cx 
snoubusparttum,crtcaufa,quarc motut uontlcbctiir ip 
(imobdiprimo^&pcrconfcqucnshxc cft caufa,quare 
ipfummobilcnoncft ribtcaufamo:us,& vltcriuscHca, 
quarcnonmoucturafcipfopnmo pfuppoHtioncm pr( B 
Notandu}. miltam.Codudit igituriitc l)omn,(^ Atiil.oftcditcau^ 
fam,quarc nullum mobilc inouct fcipfum , vcl non mo' 
ucturafcipfo.quuiioiipoicl^icnrc mobdc, cuius motus 
rondcpcndcai exmottbus fuarum partium.vndcinacf 
fctdemonQratioproptcrquid fm con),diud,cuiut ma" 
tus dcpcndct cx motibus fuarum pariiuin,non mouctur 
i fcipfo.fcd omnit mobilis motusdcpcndct cx motibut 
fuarum partium.crgo SLC.Et hoc quod cH moi us totius 
^ dependct cxmotibus pariium crit incdtu caufalc dcmon 
. ftraiiuum huiusaccidcntis,quod cdiion moucria fcipfo 

primo.tt dicir,cti cft limilc,vt (ioftcnderetur,q» nullum 
diuilibilc cft primum cnt,pcr hoc,(( en'ccuiuslibct diui' 
fibilis dcpendct expartibut. Vodeinnuit cfTc rci diui 
fibditdependct cxpartibuacA caufa& huius,f.()>n5 lu 
phmum tns. Sed rc vcra falua rcuerentia iiuius homb- 
nu,ipfcininiterlaboratcon:ra Commeniatorcm,ncuc 
6C in omnibusali)s phdofophicts,in quib* ei obijcit QuS _ 
uiscnimirtaeirctdemonfiratiopropicrquid,quam ipfe ^ 
tabicmij uiducitjtamcn Arifto.in iiiera non vtitur illa dcmonilra 
qwdieO ^ tione, fed longe alia. Ad probandum enim, <)i omne 
rrikcjcitrr quod mouctur abaliomouei,aut<^iuhd mouctura reip 
beatut tho /oprimo.quodidcmcft.noninnittturhuicmcdiOjC^ mo 
lediau^" tuscuiusltbcttoriusdcpendet cx motibus fuarum par-- 
aornois i* 'iutnjVtnianifcftumcittntitennliteram per totum.fcd 
pingat» inni[iturhuicmcdio,c}ipar[e quiefccntc, f. l1 (luid quic^ 
fcercr totum non moucrc: ur pnmo,& (ic non benc fc ha 
bet ille homo in hoc. Et fi quis dicat, ()> moium totius dc 
pendcre ex motibiis partiii cft caufa in hoc (}> I? parsquic 
fccrct totum quierceret , cx hoc habco propofuum, C (^ 
tftaiuntdiucrfa,^^ q>noneft eadcm dcmonftratio qux 
inrutr.uret fundaiur luper ambohxc. Et idrodtco brc^ 
uiterfro Ommentatoren),<]>iftadcmonftraiio non cft 
dcmonftratio propter quid,quta omnis dcmonftratio p 
pterquideftpcrcaufamcius.quod concluditur, Pnmo 
Poftenorum,fed ifta demonilratio non procedit p cau» D 
, lam eius,quod dcmonftrat m ea,vt patet mfptctcoti. de^ 

tnonftratemm Arifto.(]>omne,quod mouetur ab alio 
tnouetur pcr hoc,cj>,fi pars quielccret.iotum quicfccret, 
hoc aotem,f.<}> li pars quiefcerct totum quicfceret no eft 
caufaquarcaliquid moucturabalio,nccetiam eft cauCa 
propna quarc nihil tnoueiur a feipfo primo.vnde mani.' 
feftum cft,c]xifta non eft deinonfiratio proptcr quid.Ex 
hocrcJinquaurqjlitdcmor.iiratioquu cum omntt de.' 
tnonftratiolit proptcrquid, vel quia.Pnmo PofteriO' 
rum:iales autem dcmonftrationes vocat Commentator 
dcmonftrationcs |>er Hgna. quarc dCc 
RSfionn. « D aui^tonratcm fann Thome.dico,ci>ipfe forte non 
Vide Gra* XxintellexK dcmonftraiioncm Anftotc . cfTc dcmon' 
badeum in ftrtt,onj,„ proptcr quid , prout Artftot.eam (ormai m 



9f 



poti loco* 



Jiiera.Scd,quia cx di<ftis Anftotc.potcft accipicaura 
illiut accidentis modo prxdu^to , motus cnim partium 
^caufa motus totiut dCcaulaquarctotiiionuKftmo 



ucri a feipfo pnmo.Scd Commentator tntenigtt iUam eC' 
fc demonftranoncm a figno fecundum liluin modum, 
fecundum qucm Arift.ponit eam in htera. Et (i dica^ 
immo intenno Thorof eft,<j> illa dcmonftrano prouc 
ucet in litera eft dcmonftratio propter quid.dico,(]> ego 
non crcdo ei in hoc,ficut nec in alijs concluilonibus phi^ 
lofophtas in qutbus contradicit Commcntatori, fed ma 

fis crcdcudum di Commcntaton in illis quf dcbet pro' 
an demonltra iione,5«: hoc didium fit . Quod autc hsec 
demonftratio non (It demonftrano proptcr qutd , (ic eft 
vtdere.Cumenimaliqua aliirmatio e(t caufa alicuiutnc 
gationii,non oportct vniuerfaliter q> ailRrmatio oppolv 
laillincgattonintcaufanegationit illius aifirmaiionis, 
verbtgraiia,aliquideire raiionaJe bene eft caufa quare 
non fit hinnibiIe,fedeirehinmlMlenon eftcaufa huius ne 
gationis,fctlicet noneire rationaJe. Vnde,(i argueretfic, 
omnequod eftrationalcnoneft hinnibde,fed omnisho^ 
mo ell ra[ionali«:ergo iiullus homo eft hinnibilis.ect dc/^ 
monltratio pcrcaufam.Sed ll argucreiur fic.NuUum hin 
lubile eft ranonale:fed omnis sequus eft hinnibilis: ergo 
nullusfquuseft rationaIis,nonelTctdemon(b-atiop caii 
fam,fed per Ognum:fimiliter eft in^poiuo . Ouod cnioi 
aliqua paifio iniitalicuifubieiloprimo,hoceftbcnecatt 
fa,quarc non remoucretur ab eo per remononcm a quo.' 
cuntjj alio.fednonopj.(etq>cc5ucrfo,aiftrmario m cf 
negationis:r.pa(Iionemremouert ab ipfofubicdo perrc 
motionc ab alio,(it caufa quare n5 inlit dh fubiedo pri^ 
mo.Vnde,fiarguereturfic,homoeftnnbdis primo^eiv 
go ab homine non rcmoucTetur nfibile per remoi ionena 
ab alio. hic elTct demo n Ib-atio per caufam : fed, li diccre^ 
tur e conuerfo,rifibiIe rcmouerur i Socratc pcr remotiO' 
nem ab aliquo alio,ergo riitbile non meft pnnio Socrati 
HonelTetpeTcaufain,fedf>erfignum.Et fic eft in termir 
nis Arifto.({>enimmouetiremouerctur atoto il rcmo<- 
ueretur a pane.hcKnon eft vere caufa,quare mouen n5 
indt pnmo ipfi toti,quamuis fi primo iiKiTei lott hoc bc 
ne ciTet cauia,quare non remouererur ab eo per remotie 
ncm ab ipia parte,6C fic non eft demonftrariopp quid. _ 

Sed ii quod mouetur prtinum f m locum bi 
corporalemmotum eftneccrte tangi K conti/ 
nuum cflic mouentf,ficut videmus in omnibus 
hoccontingere:erit cnim ex cmnibus vnum 
iprumomneautcontinuumefle dCc. 

C.VAESTIO in. 
An txOmnihiu MobiUbtuficripof}it icwm ConrtnMie, 
Vaeritur hic, Vtrum ex omnibug mobtli' 
butpoiTitfierivnum continuum. Argiif 
[urpnrooq>non.Quiacx illunSpoteft fic 
ri vnuni continuuro,quorum vnum eftcor 
ruptLbde,6: aliudeftxternum:h3eceft ma^ 
niiefta.fed aliqua mobdia funt corrupnbilia,vt iftaittfe/ 
nora,quialiabentmaieiiaquaaliquidpotcftenrcd£ noa 
ciTe,aIiqua vero funtpcrpetua,vtcorpora ccde(faa,vt 
patetinCommeruPrimoCoeli 6C Mundi:quarc 6Cc* 
Item ex contrarijs con 6t vnum continuum: vt ex al' 
bo&nigronon fitvnum.Sedaliquamobdia funt con' Tcx«c.i« 
trana adinuicem: vi igni$:aqua:aer: QC terra . ergo dCc. 

Item coiifluum cft cuius motus cft vou«,Quinio Me 
taphyfi.SedexomnibusmobLlibutnopoteft (leri vnu 
habens vnummo[um:quuveldle motus cfTet circulax 
rit, flcficperiretmoius rrctut^quod eft incooueaicnt. 
vcl cftct moius reclus : 6C Cic nihil moucretur circulari' 
ter.ergo A:c. Item illud eft impolTibilc quod nunquS 
fuitneceftncccnt.hzceftcuidens,ficut necc(Tarium cft 
quod fcmpcr fuit cft & cnt fempcr.Sed nunquam hoc 
fuitneceftneceritc^exomnibus mobdibus (ut conti« 
nuum.quia luncaliquando moucrctur voo raotu: quod 
cft ridiculum.quare &c. 
Ofp o s ITVM videcurvcllc Arift;inIitcTa.Ioqu{« ^ 

cnim 



m 



QVAESTIO SEPTIMI 

«n(indcmobi1ibuscorporalibusdicicne,Erit cnim cx £ 
x}mnibus ipfum cotuin vnumauc concinuum , hicigicur 
tfODCuigcns acctputur &!c. 

CONCLVSIO. 
Exomnibotmoucnobuf &mobiIibas mum fictj 
cononuum impoJTtbilc t(i, 

AD quzfhoncm cft confidcrandum.quod intcntib 
Anft.tn cap«ulo przrcnti cft dcmon(h-are t^cft 
aliquis prtmu$motor,itaq> noneft proce^Tiisin 
infimtum in iplis mouenttbus.Et poccit ra:io lic abbrC' 
uiari,n procedcreturtninfinttum in moucntibus, itaq> 
liocmobil(mouerccurabaJiquomocore,dC illc motor 
ab aiio moucmCjdC lic in mfinitum,fcqucrctur q> motus 
infinitus polTct cjTc in temporc finito: fed hoc cft impoiTi 
biic manifcfte.d^ probat confequcntu,fuppoDCDdo duo 
perfcmanifefta.Primo,(j> ponibile eft aliquod ntobilc 
moucrt tii tcmporc finito,vt A mohile poteH mouert in 
vna hora.Secundo fupponcndum cft^cj-jCU .-iliquod mo- 
'bilcmoueturimotore,rimidmoueturmotor fl£ mobu r 
le.vt,n baculus mouctur i manu,nmul mouctur nunus 
& bacuUis:nmilitcr autcm 6C in altjs.Si crgo aliquod mo 
bile mouctur ab aliquo mocore in dcterminato tcmptv 
re,&motoreius moueturincodetempore,fimtlicer mo 
cor illius motoris tn eodem ceinp>ore moucbtcur/i3L fimi 
Ittcrdcomnibusillismotonbus 6£ mobilibus , itatj) A 
mouebiturab tpfoB,&: B i C,3C C a D.6d hoc inillo re 
porcinquomouctur A, &tllcmotu«omnium tllorum 
inobilium cftinfinitu>,cumiUamobdta 6C moucntu po 
iunturinfiiuta.dcflc fequicur tnconucniens prxdidttt.C 
q> mottts infinitus cft tn lempore fintto^quod eft impore, 
Sed aliquis polTct iclpondcre huic ra ttont^q? motu in» 
<5iutumalteriusi3CaltcrtusmobdisclTe in vno tcmporc 
finitonon eft incojiuenicus.de hocbenc fcqutcur ex tlla 
pontioncielTetauccm inconucniens motum infintcum 
Vniiu & eiufdcm mobtlis clTcin tcporefinito:&' hoc tid 
fequitur cx ifto pofito.Et Arift.foriific3do rationem di' 
cit,q>acctptacurexomnibusmoucntibus dC mobthbus Q 
fieri vnum conttnuum : tunc habebitur inconucnient 
mantfcftum,rct]icetquodinotusinfinitusvntusdC eiuf.' 
dem mobilu crtt tn tcmpoce fintco. 

Coiitra hociguur mfurgit quxftio propofita.Vtrum 
Opio ptia ^ oranibus moucntibus oC mobilibus polTtt fieri Vnunfi 
cominuum,d£ cft muhum dubitabdc dC dif)icile,quid de 
hocfitafTercndum.Dixcruncauteraquidamq> dod fuic 
intcntio Artfto.cxomtitbuBmoucnttbus dC mobilibus 
polTc ficri vnum f m ret naturam ct vcruatem,ita f.cf aJi 
)]uandofit faiftum aliquod vnum conttnuum ex omnt^ 
bus ci«,fed tniclligit,q> hoc eft mtnus tmpolTibile mo 
tum infinicumcrteintemporc finito,ica<)< niotuminfiiii 
him ciTc in tcmpore finito eft maius impofTibilc ex ol 
bus illis fieri vnum continuum,<j motus mcnfuratur te^ 
pore,& lic fierimotus infiniius nerct in tcmpore finico. 
fequttur,q>motu9infinuu8cfl'etfinitus,ac(ic vlcertus fe 
quitur,t^.ciT«fintcusdCnonfimtu8:quodeft manifefh» „ 
f mpoiTiblle qp cx omnibus mouencibus dC molnlibus fie 
rivnum.Modo,rcguIacft,<bcx minus impolTtbilt non 
fequu ur maius impoiTibile,»: idco tllud 1 mpoiTibilc non 
Videf fequi ex hoc q» ponuur ex omnibus illis fieri vnu, 
fed fcqutturex hoccj. poniturclTc procelTum tnfinitu in 
mouentibufi d£ mobdibus,vel faltcm prtnctpalius Ccqui' 
turexhocqpcxillo. Scdiftud,licctlitfubtihtcr dtiSu, 
tamennoDplacctali)8,6<:forcenon lufticit.quiatn fyllo^ 
gifmo duccncc ad impolTibilc debcc accipi falfum,c|> po^ 
nicur ab aduerfano cum aliquo vcro manifefto dC cSocC' 
fo,vel falcrm demonfhato vd demonftrando.vt paccc in 
PrimoPrtorum.Cumigiturinillo fyllogifmo Arift.du 
ccnte ad impofTibile accipiatur vnum falfum ab aduerfa 
riOjf.t^ nullum fit primum mouens,5d fit proccJTus m in 
finilum,rcltquumquod alTumicur debct clTc vcrum , 6C 
Alia opto. nontmpolTibile,vtvidetur. £t ideo dtcunt ali} alucr, 
dicunc^c^ Arift,accipit tb< couiuiuum pro coaciguo. 



Exminut i 
pfflibili no 
IC(]uif mis 
ius impore 
Itnprobo. 



ficut 8C in Primo Mctcororum accipit com dicit,cll autc 
«xneceiTitaceconcinuusiftemuiiduslanonibus fupeno 
ribuSjVtomnisvircusgubernccurinde. Hocaucema RcpcobS* 
nifcftumeftnoelTcadproporitum.quia.fi ponerccur (6 
lum cxomntbus mouenttbus6c mobiJibusfieri vnu cS^ 
riguura dC non vnum concinuum,cunccum hoc fhiret qi 
illa mouencta 6C mobilta eftenc plura 6C diuerfa,6i: fic to 
tuB ille motus eJTet altenus dC altcrius mobdts.Et no eft 
(nconucnicns motum tnfinuum cfTc in ccporc finico, diL' 
modo fic altcnus 6C alccnus mobilis.vndc 3C in liieradi 
cic Arill.c|>ficquidcm vidctur dcmonftrart propofitu, 
non auccmdemonfh-aturjf.nifiponaturcitfit motustnfi 
nicusvnuf intcmporcfinito. Etidcoaiiidtcuncaliccr, " 
<f lila mobilia5: moucncu polTunt confidcrari duplid^ Q-^g 
tcr.Vnoroodofmquod func quancadC concinua. Aho 
modoquantum adproprtatnaturas& deicrmmacas d' 
bi,quibus runttalta.Pnmoquidcmodocit polTibilc CJc 
Ortnihus mobilibus fieri vnum conttnuum,A: non repu 
gnac eis inquantum func quanca,quod bciic func vei fiac 
vnum concinuum:quia cunc rcpugnac omnibus quanctt ' - 

fcu corporciSjdi: fic mcellexit Arifto.Secundo tamc mo^ 
<k>,f.ratioiK naturarum fpccialtum iioii eft poiTibdc : 6C 
hocmodoprobanc racioncs indu(f)f. 

Ec iftii folucioiiein pK)nu fan^ftus Thomas in iftii ver^ 
bts.Sed dicendum quod alto modoacciptcur concinges '* 
6C polTibilccumdcmonftracuraliquiddegcnere.eccum '* 
demonl^catur de fpecie.quia cum agicur de fpecie,opor.' ** 
tccaccipivcimpojTibileamncilludcutrcpugnac vel gc^ ^ 
nus vcl dificrcncia fpcciei,cx quibus racto fpcctci confti^ ' • 
«uitur.cum vero agttur de ^encre,acapitur vt contingcs 
omne tllud cui non rcpugnac racto gcncrts,liccc ci nd rcv 
pugnctdiAcrrncucoitttucnsf^^cctem.licut filoqueretur 
dcanimalipoircmaccipcrevtcontingens, c]> omne inu 
mal cft alatum,66fidelcendetemad confideranonemho 
miniB,tmpotTtbileclTct hoc animal erTe alatum.C^uta igf 
tur Arifto.loquicur hic dc mobilibus 6C mouccibus nd^ 
dum appltcandoad dctcrminatamobtlia,omnca{it con 
tinuumvelconciguumindifTerenterfehabct ad rationc 
moucnttsdC mobilis:idco acciptc vrcontingens, tf onv 
nia mobilu linc concinti.i adinuiccm:quod camen impof 
iibticellii mobiliaconfidcrcncurfmiuasnacurasdeccr^ Imptobo* 
mtnacas. Confimilcm foiunoncm aucem dabac Com 
mencacor in prxcedenri capiculo concra obiecfhone, qua 
dicebacurc]itnaliquibusraobdibuspar8n5poceft quic 
(ccre.AdhocenimdtcicCommcncacor,q) pars alicuius 
raobilis poirftconfidcrariduphcucr. Vnomodo inquS 
tum cft corpus,alto modo tnquantum ad naturam deier 
minatam talis mobdis,vt cocli aut tgnts.Ei prtmo modo 
p6t pars cuiuslibet mobilis tKfcere,vcl cinon rcpugtu^ 
Secundo autem modo bcnc repugnat ei. 

Contra hanc autem folutionem obiicit iftc cxpoCror Obiedio • 
auifloritatcAuicC-.quiapropoficiocftfimpItciccrimpo^ 
iibili9,quado prxdicacum repugnac fubicifco racionc dtf 
fercti(fpectficx,licec nd repugnccciracione gencris, vcr 
bigracia,hxc etl fi.-npliaterimpolTibtIis,homoeft irra<- 
nonalts,quia rcpugnat liomuiiratione form^ propri(,li' 
cet non rcpugnet et ratione quaantmal.modo,crgo cum 
parti alicuius mobtlis repugnct quiefcerc ratioe propriz 
iutur( eft ci ipo:TibiIc fimplictter,quamuis cx natura co 
muniseneris einoneftimpofTibtledCnon repugnct. Et 
«ftam obicifctoncm ipfe cxpoiitor non foluit.hxcaiic ohy 
-ictfho cic fimiliter concra eum,qiiia ipfis mobdibus rcpu 
-gnac rationc naturarum propriar um fieri vnQ continuti, 
quamuis cx partc qua mobilia funt, vd corpora vel qua 
tanonrepugnatci8,ddficpropofitio eft fimplicitcr inv pHuoIa eH 
poiTibtli6,dtce8,c)> cx omnibus mobiltbus fiat vnum.Ec aflimulab» 
fic ex eius di^u dcftruttur ifta refponfio,quam aflignac, 
^cftmtrabilcquareillcliomononfoluic iftam dubira^ 
(ioncm,cuin iic ooncra cius rcfponiionem manifefte : 6C 
forcc magis placuit ci apparentcr contradtcerc iSi^ obQCC' 
xe Coaunentatori foluerc dubuationcm,quz cft con^ 

tra 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



iri. 



n 



Opioa 



HfCCftinte 
tio B cbo< 

bic author 
iiurilcT co 
tn €vtn mt 
"Cnr. ^ 



Solotio ob 
icdionis. 



Rcprobo . 
Nonhjbrt 
polctiipof 
lioiuin a<i 
boc ridc 
■bomiCaf • 



Ira ruain ponttancm quam foluetido fuftincrct di(ftu Co 
mciuaioris. Itcm illa t crponlio non videiur rufliaens, 
quia,n oninia mobiiia poiTeni fien vnum conitnuum ra 
tionc qua quania,vcl corpora,vcl mobilia,iia qi niii5e» 
auacorpoiarumhabcrcntpoicnnaroadhoc c^,ex ipiic 
Dcrctvnumconttnuum,tunciUa poientia cnct odofap 
totum icmpuB xicinuin:quia nu(|uam rx his ficret vnu 
COniinuum,d(: llcnutiquamcxiplisrcduccrciurad aciu 
iIlapotcniia,qualiclTctociorainsctcmum, quod eft im^ 
poliibde,iicui habct cx multis loctc tn Phdorophta Arif. 
qvare&c. £tcoiifirmatur.qutapotcnttaad continuu 
taicm,qua lu ponis in omnibus mobilibus , aut efl apta 
nata atnngcrc fuum tinem,r,ipram coniinuitatcm in om 
nibus mobilibus aut non.li jic.crgo illa poicntia tR ina^ 
niter.quia nunquam attingtt illum finem m omnib^io^ 
bilibus,cum nuai^uam omma mobilia fint vcl fiant con 
nnualiuc vnuni.linoncAnaiaatiingcrciUum fincm in 
omntbus mobilibus:ergo non dcbct pom m clTc , qi om^ n 
nu mobilia fint vnum coDiinuum, vt nianifcftum eR,8C 
fic femper fequitur inconueniens, vi videtur. Bene ta-» 
men verum mobilihus,vndc mobilia funi, vel vt 
corporafunr,non rrpugnai ticri vnumconttiuium : quia 
omiusrcpugnanttapropnecfl ratione ahcuiut oppofi^ 
tionis-.niuK autem mobilitas 3C corporatas nullam ha^ 
bctoppolitioncmadcontinuitaiem,vt manifcflum e(l: 
6C ideo ipfismobilibus vndc mobilia funt,vcl vndc funt 
cotpora,nonrepugnat pcr fc fieri vnum continuum.Sed 
non lcquitur ex hoc,c)> habcant altquam potcnctam poH 
tiuam f ni (}> mobitia lunt vel corpora ad hoc q> fiant ali^ 
quod vnum continuum.Et efl rimde,c5flai enim,q> ma 
leriaprtma nullam habet potcntiam ^d quantiiaccm infi 
nuam,vtdemonnratum fuitmTcriiohuius.&tamc ip 
ft compoftio matcriali rat lonc maicnx & pcr materiam 
ncnrcpugnachabcremagiiitudtncm tnfinicam:quia tp^ 
fa matrna dc fe nullam hahct oppontioncm ad magnttu 
dinem mtimtam. vndc.cum omnis rcpugnaua dirc^Tte ec C 
per fc lli racionc alicuius oppafitioniSjVC fuppono, vidc 
tur,q>ipliconipofi(oraiioiie materi(nonrcpugnac ma- 
gnitudomfiniia:fimtlitcr eftin propofico. quarc 6Cc, 

Verumcftjqialiquiniiuntur folucre ilLim obic<ftto> 
nem.Cumdiciiur,quandoprxdicaiumrrpugnac fubie^ 
iftoractoncdifrerencix pj:opri{,Propoftcio ell limplici'- 
tcr tmpcllibilis,dicuni,q> verum efi fic fimplicicer inccl 
Jigcndo,i.raiionc priticipalions pariis.quia ipl^ differcn 
tia c(i prinapalior gcnerc.fcd noii e(i fimplicicer impof^ 
libilts,i.vmucrfaliterrationcomnium,quxfunc in ipfo 
fubicCtOjinmio potefl rcmancrc pofTibilis ratione alicu^ 
ius altenuijhominem iguur rfreifracionalc,hoc efl fim^ 
pIiciierimpolTibilr,i.rationcprincipaliori«,quod eft in 
ipfohominr,red no fimpliciicr,i.tntalttcr,&raiionc om 
nium,quz funt tn homtnc,immocfl polTtbile rati6e qua 
animal, Scdiliudnon vidcturfccurum.quta,fi homo 
lationequa animalliaberpotenciamadelTcndumfrraiio 0 
nalCjVt hinnibilc,lei.iuitur, q-ilTapotcntia lit ociofaper 
totum leroput acicrnuni,quu nunquam homo cA hinni' 
bilis racioncquaantmal,d( licilla potcntia cm fruflra, 

2uiafrutlra cflquodefl apium iiatum atiingrre aliqu^ 
ncm,dC no aiitngit Secundo Phyficerum:aiftusauiem 
cA finis potcnri{. Iicm,li homo in eo q> animal hab<t 
poteiitiam ad clTc hinnibilc vcl irranonalc,tunc,fi pone^' 
rctur irraiionalisinquantumantmal,nullumfcquicurtn'' 
conuenirns.pofTibile eniro polico in clTc nullum fcquitur 
unpofTibtle,Primo Pnorum.fed iftud eftfalfum. quiatfi 
homo in co animal ciTec it rattonalit , cum homo in eo 
^odhomo lit raiionalis,tunc fimul incadem matcria,f. 
in corporc homims cfTci anima rationalts6C animairrS' 
tionalis,&huiulmodicalia,quod rcpucaturimpofTibile, 
vel in eodem corpore,f.humano cllct amma,quam cofe 
quitur nfibile,«3>C anima quam confcquitur hinntbilc,<|d 
quidetliiinprilTibilc,f.lipoiicrciurq>homo tn eo quod 
Aiumai ctTct biiinibiii«« hi propici bacc omnu mihi yi 



96 



dciurdubiumdiAum Ariflo.inhacpartc.potcft tamea 
expom ftn duosmodos. Vnus modus cft cf rpfcnou dt' 
carhoc fm opmionem 6^incentioncm propriam,qa hoc 
«ft impofTibile fm naturam rci,fed ipfc accipit hoc lccun 
dumoptnionem&lexpofitioncm illorum^cum quibus 
ipfcargui^ ibidcm.fcilicctquidiccrent,quodnon fic ali^ 
quodpnmum moucns. 

AdhancenimpofictoncfcquiturnccefTario,q> ex om 
nibus mobilibuspolTct licn vnum coniinuum,qucKj fic 
eftvidcre.Siprocedcrci in lufinitumin mouentibus 8C 
mobilibus,ita c)> omne mouent mouerci ur ab alio in in' 
fimtum.mouens nullum clTct immobilc:hoc cft manil6< 
ftum.&ftnullumelTctmouens ■mmobde,nullum elTet 
mobtlcpcrp«tuum.Dcturcnimq>fic roobde perpctuiif 
oporict qi moucaiur a-mocorc immobili, cu moior , qui 
fnouctur,nomoueatmobilc perpccuti,vcpacet in Oifbi 
uo huius.fi igitur nuDum cfTcc moucs immcbde,& fi nul 
lumcfTct mobdcpcrpecuum,iijctprumcaclumefTet «iuf 
dcm naiurxcuro aliquo iftorummfcriorum,cum omae 
corruptibilc fit de nacuraalicuius tl^orum infcnorii : mo 
do,flcaclumcfreieiufdcm naturf cumaliquoiftorum in 
fcnorum,mul(oforiiusiftaclrmcnca(nfcnoraelTenteiur 
dem natur( adinuicemrquia magis dtfferr calti ab iftis 
•nfenoribusclcrocntts,qi clrmrntaadinuicrm.ficutmo 
tu$circularis|>erpetuu8cxiftcnsmagisdificria roocu re 
<fio cj^ duo motus rc<fci:quorum uuUus eft pcrpetuus, dif 
feruntabinuiccm.crgaiftainfcrioraclTcnc ciurdcm nacu 
rx adinuiccm cum cuclo.Ex calibus autcpoccft fferi vnil 
continuum,vtmanifeftumeft,ficut«x duabus aquis3C 
huiufmodi.ergoadillampofuionem,Cct>*n>nfinicii pro 
cedatur in mouccibus & mobilibus , nccclTario fcquicur 
q> ex omntbus iUis poccft ficri vnum cocinuum . £c ideo 
Arift.arguens concra tUam pofictonem accipic illud can^ 
quam concefTum:&: cx hoc cum aliquo aflumpco dcdu^' 
cicadimpofTibilcmantfcftum,f.ad hoc(timotus infinu 
lusvntusddeiurdem mobilis poiTit effc intempore fini^ 
to,6C hoc eft bene conueniens.c|> cum aliquis arguit con 
tra aliquam pofuionem addeftruendum cam acdpiac il 
la quz oporcct conccdi,icnendo illam politioncm, fccQ^ 
dum hoc igitur contradi(fiio crit difpuiariua non dcmon 
ftraiiuafimplicitcrj&lhiceft vnusmodus. Alius mo 

duseft,Adcuiuscuidcnciamconfidcrandum, q>,cii aii' _^ 

quapropofitiohypocheticaeftvcra 5C necclTana,licec falfjj qui4 
«lu s ant cccdcns lic impo iTi bilc,oportct cocederc illud cf> fcquiiut, 
fc falfum,ex quo fcquitur dcftrudlio iUius conditionalis, 
vt dcclaracum fuic prius,& fic «tiam,cum aliqua condi 
rionalis fic impofribilis,oportci illud ludicarc elTc falfum 
«X quo fcquuur illam hypothctica cfTc vcram. vcrbi gra 
ria,ifta hypothecica cft falfa impofribi1i6,cum hoc cf (uH 
aotccedes cft iropof fibilc,f! homo cft afinus homo cft rt^ 
nbdis.vndc omnc iUud,3d quod fequuur efreeam vera, 
<kbetiudicariclTcimpofribile,ficuf,li diceretur,c)>omne 
animal cft nlibdc,t unc fcquitur ()> fi bomo eJTet alinus (^ 
iprceffcc nfibdis,&.'ideooporcecdlud clfe impofsibilc, 
fciliccc()> omncanimal fiirilibile.modo,ifta hypotheri 
caeftfalfaSi:impofribiiit,cumhoc,q> fuum antecedcns 
«ftimpolTibilc,f.li cxomnibusmobilibusficrct vnii cS 
ttnuum,tvic motusinfimtus ficrct in tcmpore finiio: hoc 
cmm non fequtcur,llcut non fcquitur , fi homo clTct afl/ 
nus,(]> ipfe elTct nfibilts:&l hoc mantfeftum cft parii ctiS 
«xercicaris tn Phdofophia Arift.& tdeoopottct iUud lu^ 
dtcarccfTefalfum &impoiTibiIe.ex quo fequitur huiuC> 
niodicondiiionalrmefreveram:modo,fine dubio,ll eC» 
fetproccfrusininfinicumin moumttbus 6C mobtbbut, 
necefrano fcquitur ifbim «iTe vcram,()>,fi ex offlntb* mo 
bdtbus fieretvnum continuum.cunc motus tnfinicus fTe 
rcciniemporcfinito,vcmanifcftumcftconfidcranti pre 
didam dcduiftioncm Anft. Diccmus igicur non elle 
tncencioncin Arifto.c]>cxomnibus mobdtbus pofTit 6t 
ri vnum con(iuuum,neccutingit hoc ponere in clTc Cinu 
fliaut 6C ibb)iuu,k(i,if& hocpooactur, adhuc ex eo 

non 



Cendoru* 
Ic vfr J5 vcl 



QVAESTIO 



SEPTIMI 



IIII. 



Boarcquinirq) motusinfimcus ficTCttn tempore f?m'to, J p<demvtlemim'r(^utum velacrcmqucm tnrpirauenu^ 



Trx.c.xz» 

fcX.C, 79. 



Tcx.e.iT* 
Tcx.c,,, 



Aliqua mo 
ucturlocaU 
ttr duobiu 
inodti» 



Palfio. 



ImpuUio, 



ExpulCo. 




fcd requuur cx alio pollto ab aduerrario,r.cx co quod po 
niiur clic mfinita moucntia 5C mobtlia. Argucrccur crgo 
quafi lic colltgcndo dcmonflrationcm AriAo.Si procc^ 
dercturinuifinKumuimobtltbus &, moucnttbus,tunc 
fcquitur,<^,nomiuacncntcontinua, motuf infinitus 
poiTct ficn tn temporc f7nito,ita (f fcquitur tftam hypo' 
thericajne(rcveram,ficxomnibus mobtlibus Bzt vnG 
continuum.tuncmotusinfinitusfict in tcmporc finito: 
fcd hoc cft ralAim impofTtbilc.Nam quantucunqi ponc^' 
rcturpimpoifibilc,q>czomnibusmobilib' ficrct vnii, 
pon dcbcret inde fcqui q> motus infinttus ficret tn tempo 
rc fintto . crgo 9C tllud eft impotTibilc,r.qi raoucntia dC 
mobtliaproccdant in tnfinttum.ergo &c.£tiftotduos 
modoscxponendilitcram Anfto.inhac parre confidc-» 
radiligcnter:&filintfufFiaenics,rcddcgratias Dco fu>- 
prcmo . fi iion , inquire mchoresiquia wihi non appa^ 
rent mciiorct ad przfcns. 
R6ncs,pccdtit vi)s fuis vifis ^dt(f)ts,et tu cSfidcra d te. ^ 
Prjmum autem mouens non ficut quoocft 
cuiuscaufa,fcdvndeeftprfndpium motus cft 
fimul cum co quod mouctur.bimul autem di/ 
co^qutaniiiiliprorum medium eft motus bic, 

Q.VAEST10 llir. 

An In motM Locdli imnem fr maxyan fimtd fint. 

Icquarritur primo,Vtrummotulecah mo 
ues llt (imul cum moto. Arguitur primo 
q<non.quia rcmouens prohibc^ mouet gra 
uc m a«ftu,vt vuli huic Arift . fcd ipfum rc^ 
moucnBprohtbcnsnoncftflmulcam graui 
pcr rotum motum,vr manifcftum cft ad fcnfum.cum.n. 
altquis remouct co!umnam dctincntem lapidcm furfum, 
6Cgraucmoucturdcorfum,illudrcmouens no cft ftmul 
cumgrauipcriotum motum.crgo fl^c. Itemmotores 
corporum cocleftium moucnt tpfa corpora catleftia . fcd G 
illinonfuntfimulcumcorportbus ccclcftibut.quta ilU 
dfcunturcirefimul,quxfunttncodemloco Quinto hu^ 
ius.IntcUigenua autem inoucns ccelum non cft in loco, 
cum fic flne magnttudine,vt patet cx ifto Oi^auo qua^ 
rc&c Itcm,ccrlummounomnia ifta infcriora, qux 
moucntur localitcr,vt patct ex ifto O^^tauo 6C ipfum no 
cft fimul cu cis,cum elcmenta fint tntermcdta . crgo&c. 

opposiTVM arguiiurauiftoritate Artfto. Itcmra 
rtonc quia caufa dC caufatum funt fimul , Sccundo huius 
flC Quinco Mcta. fcd moucns cft caufa moti.crgo flCc* 

C O NC; L VS I O. 
Movcni tAu tc mobilc »{iu Gmul func tcniporc,irt mourns pro 
piiK^lKim&mobilcnonruntfimulin rodrm loco primo, 
rcd funtin eodcin lo>:o, qujD pofitiur,i, ficut forma 
luo inbfTCiii fubircto. 

AD quxihoncm eft intclligrndum,c)) ficut didt 
Arifr.inlifcra,Eorum,qu* moucniur localircr 
qu9cdammoucn[urstfc,fictn(c!ligendoq> habct " 
vnam paricm mouentcm,dtI aliam motam,vt animalia 
animam 5C corpus f m Cdmcntaiorcm hicialia vcro mo 
uenrurabalio,ira,f.q>motornon cft incrinfecus rooco, 
Vcrormafubtc(fio,6Lhoceftquatuormodis,fm q> funt 

Jiiiaruor motlocales ab cxtnnfcco morort vnut cil Pul/ 
io,aliusTraiftus,altus Vccfho,^ alius Verngo. Pulfio 
quidcm cft motus,quo aliquod corpus mouct aliud cor^ 
pus a fc ad aliud,ita quod ibi ipfum mouens,f.pelIcns cft 
(icucccrmmusiquo,&: habctduasfpcaes,fm Ariftoc. 
in licera,Ctmpulfionem 6C cxpulfionem.Impulfio quide 
cft cum moucns ci quod roouet non deficit,i.cum ipfum 
moucns,quod inapit talem motum, concomitstur mo^ 
bdc pcr lotum tcmpus motu6:ficut aliquis manu fua clo 
gataliquid dfc fcinpercangcndoipfum. Expulfio vcro 
propncdtcicur,cumexpcllensdcfictt,i.cumexpcllcs n5 
concomtcacuriTK>btIcfiuccxpulfum per cotum tempus 
nwtiu^tu qi tnoucatur cum co^vt cu altquu pro^cu 



it a q. fputtio dC cxpiratio funt quzdam cxpullioncs,Tra Trjdn». 
(fcus verocftmotus,quoaltqClcorpus mouct aliud cor<' 
pus ad fc, vel ad alterii quafi ad fc-.ita q> in cali mocu mo' 
uens eft cjuafi cerminus ad quem,inqu3ncum appropiiv 
quac mobdc ad fdpfum.vcl ad altcrum quafi ad fe. 'Tra' 
hcns cntm aliquando cft naturalc,ua non volunrartti, 
&hocfcmpcrmouccadfecumtral)tc:altquado vcio cft 
Voluntarium,A:func.iliquandomouctadfe,di: aliquan 
do vctcur alto tanquam fcipfo.d^ fic trahit ad ipfum , vt 
innuitCommentator.Vcritgoauremcftinocus copofi Vcrtitss 
tus ex expulfiooe dC trai^u.illud enim,quod mouet mo' 
tuilliusvertiginiB,pdhta]iqutdipnus mobdit dC ahqit 
traht't,vt fortc cum aliquis vcrttt rotam.qua trahii aqua 
de putcojvbt cnim pars fupenor rot jc trahitur 6C alia p« 
infcrior ad manus pcllitur.Scd vc>ftioeft propnc cum ali 
quidmoueturadmotumaltcrius,quod qutdem alicrti Vcdio* 
pelliturveitrahiturvclverrtgine ducitur.vc cum quit 
trahac naucm,Si: alic;|uid fic contcntum in illa naui , tunc 
illud didtur veht:SiC Itquis proiiceret vat^in quo conttnc 
turvinum,tuncilludvinum vchicur:6il Itquis vcrnt ro^ 
tam dC homo infidcrct fuper tUam.tunc illc vchtcur . vn' 
de Artft.dtcit,q)illud,quod vehitur,non moucturfccun 
dum fc,fed fm accidcns.In eo cntm quod cft in eo quod 
moueturautfuperilludquod mouetur mouctur ipfum 
quo(^vchitur,&:fubdit,c^ vchcntmouctur,autpulfum 
liuttra<flumautvcrtigineduclum. Scd hic^cft vnu du . . 
bium.quia.fi aliquodanimalmouetfcipfum,vc xquus, '^"'''itiO»» 
vd aiinu8,auc huiufmodi,quodcunqi, iUud , qucnl fcdcc ' 
fupcripfumvchiiur,vthomo fcdcsfupcr cquum ambu 
lanccm vchtturabipfocquo,dL lamcn cquus non pcllp 
Cur ncq^ irahttur iicc vcrtiginc ductcur,cri omnesifii mo 
tus fint mocus ab alio,vc dicic m licera.6i: animal moucx 
tura fc,vt cciam pacetinOctauo.ergo falfum vidccur di 
cere Artfto.quando dictt,c]> vehens mouctur. Fortc dt^ 
cendu[ii,c]> Itcct animal vehcns fm fc rotum non mouca 
cur pulfu ncc trakftu^tamcn aliqua pars ipfius, vel aliqux 
parccsraoueturpulfuautcradu.vndcinTcrcio dc Ani 
m3dtcit,c]>orani.ipuliu6(:cranumoucntur,fuppie ani^ 
malia vel ordinatiua motus procelTiui.vndc vna parseft 
pcUensdLaliapcliiturdCvnatrahensdi: alia trahiturali 
quo modo,vt hibcc vidcri tbidcm.Mocus cnim cordit 
cft compoficusexmotudilacationu&motucoftrtifitO' 
niSjd^iiitnoiudtlarationisaliquapariipcIlicur&elonga ''tutcx mo 
tur a mcdi.-) partc cordis.in niotu conrtriL^ttonis illf par^ dtlatacic» 
tcs exccnorcs attraliuntur ad ipfum niedtum pancte cor ^ 
dis.Et ficintcUigcndi func ifti motut. Mo^cft 

Vltcrius confidcranduro,<j. moucns eft duplex. C mo auplcx, 
uens remotum,5C mouens proptnquum . Moucns pro» 
pinquum cft mtcr quod 6C mobiIc,non eft altud mouet, 
vt manus moucns baculum Iaptdem,vcl acrcm finc mo 
toreintermcdio.Aloucnsvcrorcmotumcft uitcr quod 
&. ipfum mobilccft aliud moucns proptnquius mobdi. 



Tcx.c»it, 



Motut cor* 

ditdlcopo 



vt cum manus mouet baculum , & baculuf lapidcm flC 

manuscftmouensrcmoium.fimthterautemai: inalijs uomStM 

hutufmodi. Itemintclligendum,q> aliqua intcliigutur ?eu"^^, 

eircfimulduplictter. Vnomodonmultcmporc.ahomo 

do fimul fm locum.Et adhuc fimul f m locum potcft 111* 

tcUigi duplicitcr. Vno modo pofitiuc,Cq> fit fimul in eo 

dcm Ioco^pinquo,vt aninia fimul cft cum corporc, flC 

vntucrfaIiccrformainhacrenscumfuofubie<fto.Aliomo 

do quafi priuatiue , 6C fic dicit ur elTit fimul cum alio q?I 

eft ci contiguum.ita q> incer ipfa no cft medium aliquod 

ncque plcnumneque vacuum. 

Tuncdico ad qu^cftioncm tria.Primo.quod mouena 
aiflu 6imotumav.'tufuncfimuItcmporc.Quod fic prcv 
bo.IIla.quorum cft vnus adus , qui non potcft eirc nifl 
cxirtcntc vtroi^ iIloruni,funt fimul tcmporc,fed mouen 
tis a(flu 6C moti cll vnus ac"tus,qui non potcft eire nifi fit 
moucns dC mobilc:ergo 6Cc. Maior eft manifefta.j>oftqp 
cnim altquorum vnus avfius in vno tcmporc cxtftcot 

vd 



Tcx.«'» 



ia.Ta Tnte. 

tdcot' 

mno' 

c.Tri» 

cro ett 
liquan 

im.vt 

:opo(l vati|i 
X ma« 
. aliql 

Oiapf^ 
1101 ali 

n quti 
,(unc 
innac 
ti r(v 
vif 
fccun 
quod 
pfuin 
ilfuni 

|UUS, 

rcJft 

mbu 
>cl/f 

lOlO 

ouc^ 
jr di 
. du 
>uea 

Ant 

scft 
r ali 

xdx» Mo»* 

JjOtftl» 

cor g|o«»^ 
mo *ir^ 

JCJ», 

ii»o 

iiod 

5tl«, ^ 

irtii «c»^ 

f»i« 

tuv 
,co 

jO<J 

co» 

uct» 
cu» 



T<B.C*tt. 



B 



ConclaTx) 



Tat.c,f. 



QVAF.STIO PHYSrC 

Vcl in in(biiitt,5£ illcnon p5c cfTc m'n Hc vrrunqi illorum 
OfMftct vtruni^ tlloruni fit in eodem ccropore cu alio, 
vclineodrmflanu,6cncrunt (imul. & Miiiorapparet. 
Nam mouentix a<fiu £C moti el( vnus a<ftu8,/cilicec mo' 
tii»,vc patcttnTernoPhytico.cVlirtca^tus nucfic inte 
porcj^t motug continL:us,llue (u in inftjnti.vt tndtutfl» 
bilts mu(acio,non poieil dfc nin llc moucns aiflu &C mo' 
iuma^,Vtmanife(lumeftcuiJtbcc incclligcnii: mocui 
cnim nonfolumeil mo(utimotorc& conreruacur.fcd 
ilmtlitcr motus cdac^HismobilistidcononpoccftciTe ni 
a fic mouens dC rootti.crgo mouc* &C motu funt in tllo t c 
porc vel in inftanti,in quo td m«tuf :creo func fimul CC'' 
porc.Vel fonnctur raiio fic & mclius,llla , quz funt in 
codcai tcmporc velininAanti,funcfimuitemporc: hxc 
cftmanifcfla.fcd moucns A^motumfraadlum func hiv 
ioriaodi.cum cnim motus vnus fit in vno trpore vel in 
tnftan(i,& moius i>on potelt eirc nifi fit moiTcs 5C mobi-^ 
lc: manifcftum c(t,c^\n eodc tcporc vcl in initanti m quo 
cft motus,6C moucns SC mobde.ergo Sic, Itc, au( mo 
vetu BC mobilc funt fiiviul,auc mouens cft in aliquo tcm^ 
porr,inquo i>5eftinob(k,au(econuerfo. Sipnmomo 
(bcattir,hoc<ftquod volo.fidicatur fecundo modo,f.(|> 
«nouciisaau«llinaliquoicmporc,inquo noncft mobi 
)c,fcqui(ur,<)> moius fi( finc mobili : qu cft impoiribilc, 
quiacon potcft clTc moucns aAunifi fic mo(us:S^ iequi 
nir ncccirario,q) morus eiret finc mobiii:qd cft impoliu 
biic,quu mocus cft a^Tcus mobilis,inquant um mobtlc 5C 
hmSi.crgo &Cc. SctJb dico,c)> mours 6C mobilc ppiiu 
«(uuno viVfunt fimul,(m tocii^icdfa moeirctidi finiul,f. 
tf fint tn vno loco,pprio,quia duo corpora non polTunt 
fimul clfe in eodc loco.Quarto huius . fcd mouens pro.^ 
piiiquum dC vuoi\\ aliqii lunc duo corpora, vt maDifcfti) 
cli ad icfifumtquareddc. Tcrcio dico,q> oc moucs^m 
quum ctt fimul cum mobdi ecrtio modo fimulcacis . Du 
coin motu locali.quia oc,qd rnnurcur localiter,vel mo^ 
uctiiraS alio vd a fnp(b:fed in mobiltbus caltbus moucs C 
^pinquucftfimulcfimoto tl^o modo:crgod£c. Maior 
paiet pdiuitlonemfutTicicicm.Etminorapparccpriino 
quidcin,q>inmo(uquoaliquicl moucc i fcipfo moucnt 
Utfiinulcurao{omanifeftueft,quuibi cale moucns eft 
al3,^mociicftcorpu$f mCdmecatorc:aIaautem fimul 
eft in corporc,i(a nutlu cft medifi inter ipfa neqi plcnti 
neqi vacutl.Ec vt magis vniuerr.Ji(cr dicamus,in oi mo 
loezfeinoucns cftinirinfccii aliquo modo.quod no ef»' 
iiecfiioccrtpraclVctaliquodmediu fiuc plcnum fiue va^ 
cuil,Iniilisaiicmotibusmoucnscft fimul cum moco,f. 
Kipulfioned^trafcione&c.nonenim aliquid irapcUeret 
aiiud a fc ad aliud,nifi clTet ci appropinquatum dC tagent 
ipfum aliquo modo.dico tan(|i pellens propuiquuro. 
miliccrin tra(ftu,nun(|i enim aliquid moucret aliud ad fe 
Vcl ad aliud quafi ad fc (ancp mouens propinquum nifi 
ciTccconnguum.vc homopcrmanufuSnon traheret ali 
qutd ad fe nifi manus aliquo modo (angercc ipfum,d^ fic p 
(nfflO(upulfionit&traifiionismoucs propinquu limul 
cft cti mo(o. Vcrtigo afit compafiia eft cx ilbs diiobus: 
vii ide ludictti eft de ca 6d de iftis quantii ad hoc. Ve<flto 
auc eft mo(u«,quoaliqiiid mouetuipcr accidrs,f. ad mo 
tum altcrius:quod quidc alterum moucdir vel pulfione, 
vel craiftionc.vcJ vcrtiginc, V nde.fi m illis mocum eft fl 
mul cu moucicdf c cducrfo,dC in ifto.quarc dCc.De mo 
uenteaiii rcmoro dicunc 3liqu(,c|i vlV non eft fimul com 
nio(o:quu intcr ipfum & mot uro eft aliquod mcdiii . dC 
i! hoc intdligitur dc moucntc rcmoto corporc,tuc eft vc 
ruro qi inrcr ipfura ct fuu mobtlc bene eft corpus mediul, 
VtinteTcacludCtcrradC huiufmodt.Sivero incelligit dc 
fnoucie rcinocoincorporco,(unc finc dubiointcr ipfum 
6C roobilc non cft proprie aliquod corpus rocdtu,qa cor 
pus no cft rocdium nifi intrr corpora,cu fola corpora oc 
Citpcclocii:fed benc ettaintcripfum pnratl moues remo 
tii in corporci^ & fuu motil cft aluis motorracdius,qcft 
^pinquior in naf uta ipfa mobiU ^ lic moucnt rcmocuffif 



Rnfio •< 
pfiinttRi, 



ORVM IIII. 97 

Circa diifh funt dubirattoncs quxdam . Prtma eft dc 

motuproicifiionis.quacrftquzdam Ipecics pulfioms^f. Dubitatio* 
cxpullio,quiaibimaniftftevidcturq> moucns & motii pnroa. 
nonfun(limul.quia,cum hoino proijcit lapidcm maau 
fua,vel cum aliquo uiibumento,Yt,curo arcu proijarfa^ ' 
gictam,auc aho huiufmodi,maniieftum cft, quod ipfum 
proi^ciens non eft fimul cum mobili proicvfcv>,iiifi folum 
antc principium mocus.non enim inficquirur ipfum prcv 
te^umvfque adfincramorus.vcpatctadfciifuni.qua' T*«^e. 
re&c. Item,renfibilitcrapparc(,q>quidam lapis,qui "'* 
diciturmagncsattrahirfCTrum dc loiiginqua diftantia, 
6C non eft ibt fimul lapis cum fcrro . quarc A^c. Item, 
aliud eft dubium.quia Anfto.in Secundo de Anima . in 
capitulodcTangibilt,oftcndit,(]>inierduocorpora folt 
da,id eft firma dC ^xa cxiftcnna in acrc vcl in aqua opor 
cet efTc necelTanO aercm medium, aut aquam. Ponamus 
igitur.quod homo manibus fufs acrrahit ad fe aliquod 
aliud corpus.vc lapidrm auc nauc,oporter intcr illa cor-«\ 
poracfl'eaeremmediura,6Cficnonfunt fimul,cuin illa 
folumdicantur fimulciTc, quorumnuliumeftmedium, 
' occ plcnum,iiec vacuum , \ t di(ftum eft . Nec eft diccnx 
dum,(|> illc acr in(erccp(us intcr manus di: nauem vel la^ 
pidcm vel lignum fic trahcns propinquum ipfius lapidia 
autltgni. Ridiculumenim vidrrcturefrc:c|>ita paruum 
corpusddinfenfibilc, vel quafi rrahcret vnum ita ma^ 
gnum corpus 6C tam graue ficut eft lapis auc fcrruni,aut 
Iignuro.ergovidcturqu6d iomocucradus raoucns non 
(ftfimulcummoco. 

Adpnmumiftorumdicobreuitcr,(^in motu proicx 
<fnonis,Iicctpnmumproi)ci(ns,vcmanusaut arcus non 
fic ritnulcuin rootoproic<fto,iaroen moucns propinquu 
frmpcrelitbifirouhquiamotusproieruonis^ra Arifto. Tex.c.ti. 
OJiauo huiiu.fic hoc raodo.qudd ipfum pnraum prot)' 
ciens,v(arcusaut manus moucdprum proiectum,dC fi^ 
mul cum eo mouei altquam parrem mcdi),f.aens vel aq, 
&dIaficmota (cnet virtucrm mouendi celTanie prirao. 
proiicientc.Incorportbusenim (alibusiqtcrminatit,r.tn 
acre Si aqua poreft contingere rrcipiut wrturem mo^ 
uendipoftquam fucnncmora ceiIan(erao(u primo.vt 
dicic ibi Arifto.5: ComincntatordC runc ill a pars fic ha 
bcns vtrtutem mouendi adhuc raouet lapidera 6C quan/- 
damaliam partem,cum hocdandoillialccri parti virtu 
trm mouendi,& tlla moucr 1apidcm,dC cum hoc quanda 
aliampartem,^ ficcSfcqucnter.Ecfemppars poftcnor 
recipit virtucem mouriidt debiliorem prior:6c fic tan<' 
dcm perucniiuradpartemaerui,quxmoucti pr(ccdcn 
tc,ftd nulla habec vtrt utc mouendi proicifiij,nec aha par 
tem,dC tuncceiracmocusproiek^cioni8,dClapts(m natu^ 
rara fuam defccndic deorfum.dC lic patcc,c}> tn motu pro 
ietfctonit moucns propinqufi cft fimul cu moto . Mouei 
veroprimura,f.prirariproi)ciensnoncftfimul p cotum 
illu mocii,dC de ifto dtcic C5menrator,c)> tpfum mouena 
mouct proie<f(u,non quia tangi(,frd quia (rrigic.Et qua/' 
uitarrfir vnigcneilcorput,dC fimdiccr aqua, cnnoneft 
imponibtIec]> vna parsrecipiat pnusaliquam virtuicm 
mourndi cp alia,6L p tllam virtuir rrccpca moucbir alta. 
6C fic fempcr vfc|t ad aliqua partc,qux recipict virtuicm 
ita debdem,(}> non dabir alcrri virrulem moucndi,red fo 
lummouebicilIam.VcrumautcmiftcmotusprotcAo/ 
nit fitcontinuus,bonadif!iculcas(f^fcdhabetlocum in 
O(flauo huiu8,dC hic no.Ec ctia benc eft dif!icile,quid fic 
fllavirtusroottua,quaretinerparsacrisce(Tante primo, Adrrcij<l8 
pro()cicnte,SCficdeali^s,&dehocahbt. Ad aliud du Attndioc 
cit Commentaior, c)>attra(ftiod<cicurdupliciter, Qux^ duplcs. 
dam enim cft attra<fbo,tn qua traliecvs mouctur cum ip^ 
fo (rac1o,& h(c eft accratfcio vera,de qua Arifto.hic log 
tur.SC in ifta femper oportet,c)> trahens propinquu fic Cvf 
mulcumiracfto.Aliacftattrakftioarquiuoce vd impro' 
prie dt<ru,in qua ipfum crahcns cuin crahic non mouetur 
moculocali,fcdquierctt,v:magncs atcrahitfrrrum, flC 
b(c quidcatiraiflio non cfi proprtc aciradio,dc qua Art. 
Iaiidu.fugPhy. n loquitur 



QVAESTIO SEPT 

ioquitur.Bam atcracflto cil moiiK ab alio 6C non a rr.mo £ 
Fertii i»o« do.cum magnes trabu ferrumipfum ferrum quodam^ 
uct fcipfum modo mouet reiprum ad magnctc, vt dicu G>ramenrac. 
ad magno quod ipfc dedarat.quia (errum non moueturad magnC' 
rem nifi acquitluenc ab ipta alcquam qualitatem.qua no 
habcbatpnus.^ huius Hgnum eft:quia,cum maencs fri 
cacuraballio non raouetur ferrum ad tpfam: per Tioc n5 
videcuf tffe propteraliud,nifj qutaperipram fncation 
impcdicurabalcerationcaens.Etfignum e(l,quia fcrru 
non mouetur ad magnetem,niii fuerit m aliqua dcbita di 
Aancianonnmiis magna.Et h(comniarigiuficant,q> la^ 
pic coniert virtucem ferro aliqua,qua mouet fcipfum ad 
magnctem. fic ille motus non propric cfl ab alio cor-' 
pore localicer moucnte ipfum immediace , & idcm refa" 
mKCommenta.in0.riauohuius:quarenonvaletilIain 
Comcn.i. ftantia, Temum vcrocftmihidifficilealiquantulum, 
* fcd mihi ferc fufJicit id mouiiTc . poftcrtores tnquiitu5ca 
inueniant.Dtc<Tetaliquis,qnilleaer,qui eft mcdius itu 
«erduocorporafolida,quorum vnutrahitalteruvel pel 
lit.ille dico eft aer traliens propinqufi illius corports, aut 
cnam pcllcs tpfum.Et tu dicis,hoc eft ridiculum , q» tam 
paruum corpus moueat itamagnu corpus , Hcut cft fcr.' 
ru>autlignu,du:erct,(]) huiurmodicorpu8,quauis fit par 
uiiquacicace,iiicftmagiTUfm vircute,cum motu eft ab 
alio foms virtutis.Et hoc eft vidcre i raotu terrf ,vbi fm 
Anft.in Tcrtio Meteororfi.fpintus intcrceptus infra^er 
ram paruus exiftcns rcfpecftu tetrf mouet vna magnam 
parte terrj dC mulrii grauc.& fimdicer dc ali^s corporib» 
fubttlibuB. Aluerdicuntaliqui.if intctio Arifto.fuit 
tnter moucns 6C mobilc non cfle aliquod mcdium nota' 
bilis 6C maiufefte quantitatts,cii bene conccdcrct ibi elTe 
sncdiu immediati"! dC infenfibile,quafl pp paruitate aut 
ciidifficuliatefenfibflc. Alitcrdicipotcft.fl^fortemc' 
ltus,q> inter mours propinquii dC ipfum motu no eft mc 
diij perfe^ neccirartorequifittj admotum,fed cti potcft 
ibt cfTe mcdiu,quod non eft neceftarto requtfitfi ex partc 
snotusjfcd concurnt proptcr alia cam,r.quia duo corpa' G 
rain aere 8C aqua non pofTunt non ede humctflata in fuis 
cxcremitattbus humtditate aerca aut aquea.d(l fic necef" 
fario intcrdpitur inccr ea aliqua portio acns aut aquf ,vt 
ibidiat Anfto.fcd hocnoncxigiturpfc admocu,ita, f. 
q> fine ipia non fieret motus,immo fine tali medio zque 
bcne fieret roocus locali8.Et forte ifta eft vera folutio. 

AD phmam rationcm dtco , q> remoueiu prohiben* 
non cftcaufa propinqua moius tonus grauis aut lc 
uis,fcd,cum prohibOs cft remotum,tunc ipfum graue di 
uidumcdiumSdmouct^&ipfummcdium motum mo^ 
uet grauc,6: illud fimul cft cum graui:fimilitcr autem in 
leui.Vtrumautem grauemoucatfeipfum purepcr acci 
dcns,S^ nullo modo pcr re,inquu-endt'i eft in O<5lauo hu 
iuf . Ad alta dico,q> mocorcs corporii coclefbimn non 
fum fimul cu ipfis corporibus cocleftibus ifto m5 fimuU 
tatis,f,q) fint in eode loco proprio cum ei8,fkut bene ar^' 
guebat.fcd funtfimulfic,q>iniereo8 3dcorporacctlcftia j_j 
iioncftaliquodmcdtum,quodiftcntab eis nec plenum 
acc v»c\m,dC Rc intelligitur. Ad aliam dico,(^ ccelum 
non mouet ifbi infcnora ntfi ficut moucns remtxum , SC 
oon vt propinquum et propriii:ideo non eft c5tra dida. 
TottC* u* At vero ncqi altcrati ncq; altcrantis nullum 
«ft mcdium:hoc auicm cx indu Aone manife- 
ftum.in omnibus.n.accidit (imul eire alterans 
qaod vlcimum en,et primum quodakerat&^ 

Q.VAESTIO V, 

An Altrrdnt ttr akeratMm /int fimnl, 

OnfequenterquxTitur.Vtru alterant BtB» 
mulcumalteraio. Arguicurprimoq>nd. 
quia Sol alterat ifta inferiora ad caiiditaccm 
&ficatatem,vtmanifeftumeft,& tti ifte 
' Sol Doa cft iimul cuin ipiis ta^horib^.qua/ 



IMI 



HAfienct* 



T«c«irtAs> 



re SCc. Itera,firnfibile alterat renfum, vt pattt Sccundo 
de AIa.fenfibdc emm mouct fcnfum & nd mouet ipfum 
rootu locali,ne(;^ motuaugmcntacionis,aut diminutio^ 
nis,ncqi motu generationis,d£ corrupctonis , er||^o reiiiv 
quuur qi moru alterationis.fed fcnfibile non eft limul cii 
fenfujvc manifeftiieft:colorcnim,cum vidccur n5 cft fix 
mulcum vifu,nec tangibile cum faiftu,cumfenipcr ik 
ibi niedium excraneum mtcr tangibile 3C ta(ftfi,f m Ari. 
inSecundodr Antma.crgo S^. Itr,imagin3tiovnius Tex*c« 
homiiiisaltcratcorputalteriuB, vt videtur mantfcftup 
folanationcs,quibut vnnshomoalterac corpus alccriua 
6£ cranfmutacimaginationem fuamad aliquam maladu 
fpofitionem,vtdicuurdequibufdam vetulu maleficis« 
fedimagtnacio vnius noneftfimulcum corpore alteri^ 
Vt manttcftum cft.ergo<3Cc. 
OppotiTVM arguiturautflorttate Arift.in Iitera« 
C O N C L VS l O. 
Altenuu propinquumGmul cftcumallCTato.non ao 
tcm allcrant ptimum , fcu rcmocum. 

INteliigendum breuiter,<)>dealtcrante diftinguendu 
cft,quemadmodum dif^iiiguicur de mouente localt^' 
tcr,f.(^cftalccranBpropm^iu{i,inrcr quod dC ipfum 
alterabde non eft aliquid aliud altcrans,dC cft alterans re 
motum,interquod6:fufialccrabileeft aliquod alteras. 
Intelligedu eft etiam,<( duplcx eft altcraiio. vna cft,qux 
eft permutacio de vna qualitate ad aliam qualitarem c5' 
trariam,ita q> non folum acquintur aliqua qualitas in al 
tcrabili,rcd ctiam rcmouecur vel abijci' ur qualttas con-', ' 
trartaincxiftens tneo.vtcumigniscalefjcir aquam,6£ 
ilc in fimilibus.S^ hxc vocai alteratio propric di<fta.alia 
cft,quz cft mutatio ad aliquam quahtatem fine abte(fbo 
Decontrari)prxcxiftctitinpafIb.vt corpus luminofum 
prxlente diaphano ipfum alicrar illuininando.non tamc 
abijcit aliquaqualiratc pr^exiftenrcm contrarum: qa lu 
mini ntliilcftcoDcrariu^pric.d^ confimilisalccrario con 
tinguinoibus vtrtuiibusaifcognorcitiuis , ai( dicohu' Tex«c* 
man(,ficutpacctcx.».d^.i.dc Aia.dCdicitaltcratioipro Tcx.c* 
prie dicta,q eft falufi & perfeduo. Pnma etta vocat al iqui 
alterationecorruptiui,Sccundavero pie(ftiua,Si: bene. 

Tuncdtcendum, q>aIteransremocum non cft fimul 
ctun alceraco,quiainccreaeftaliquod mcdium,quod pa 
tetcum igniscalcUcttparicccm mcdian(eacrc.Secundo 
dico,q> alcerans propinquum cft fimul cii alceraco primo 
modo fimultacts,q> inter ea non cft medium aliquod nec 
plenumnccvacuum.Ethocprobac Arifto.m litcrahac 
ratione.Omnisalreratio vcl cft alteratio fenfus,vel altc 
ratio alicuius rei altenus,qux non habcc fenfum . altera<' 
tioauccm.qux ticin aliitrcbu$,eft fimtlisalccrationt fcn 
ru6,cum omms alteracio fiat f m quaiicaces fenfibiles , vt 
ipfefupponitj&poildeclarabicur.Sed alterans propiiu 
quum inalteratione fenfuscftfimulcum altcrato.quod 
patet,q^ia fenfibilcimmutat mcdium,d£ mcdium imiu 
tatum immutat fenfum.vnde,cumipfum fit fimul cum 
rcnfuji. contiguum et, fcquuur intcntum.vcrbi grat la co 
lor immutac acrcin,£(C aer immiicatus imutat oculum.fl« 
militcr autem dC tn aiijs.iu ergo ratio talis.Omnis alcera 
oovclcftaitcrano fenfu8,velalicuiusatteriusrci carctu 
tts ficnfu.Sed in alteratione fenfus , dC ia alteratione altc 
nusrei,aIteranspropinquumeftfiraul cum altcrato:Ia 
altcratione quidcm fecundum fenfum.quia fcnfibilc alcc 
ratmedium.di: ipfum medium altcratii alterac rcnfum, 
in ali)s altcracionibus fimilitcr : quia omnis alicratio cA 
Hmilis alterationi fcnrus,cum omnis aitcratio fiat fecun^ 
dumqualitate8fenfibdcs,a quibusfenfus alceratur.Sie 
po teft ordinari ratto Anftor. Icem,hoc poteft proba^ 
ri aliter.Ponamus, quod ignis altcTet aquam , ita q>,fpra 
aqua fit immcdiatum alterattim, inter quod 6C ignem 
noo fit aliquod medium alcerabilc ab ignc , nec aliquid 
aliud altcrans : tunc quxro , vtrum ignis fit fimul cum 
aqua,ita q» intcr vltimam fupficicm aquz,^ vlnma fu^ 
pcxfiaoD ignttooolic^quc^nicdmni , aut fic ibi ^iqfl, 

mcdium 



QVAESTIO 



PHYSICQRVM 



■db 
*m 

icu 
\& 
Sk 
n 

vt Tai. 



98 



■riMin.ii pnmo modo, habetur ^poficum : quia idem \ »liot vcl altas pattcscorpont quoufq; pcrucnitur ad illa 



dcbaaretudtcium dequocunc^altcraiuc propinquocc 
alutabili./i lit ahquod rocdiuni,aut illud <(i plcnum aur 
iiOBOuion c(l diccndum,({i fic vaccum.quia impolTu 
lid(dlcirevacuum,vcdcmon(lratucrtinQuarco Phy 
i!a»um.fi dicatur,quod tllud mcdium ed plcnu aliquo 
a»potcrcn(ibili.auttllud mcdiumcflnatura igiDs.aut 
afi(,autdenaturaalicuius altrrius corj^orw luturalis. 
■ogclldenacura ignis',quia tunc cflct propinquius altc^ 
laH&Ucignis qui poncbj(uraltcranspropinquum,et 
rK(fKtalteranspropinquum& non propinquum .nec 
ii(iucuiaaqux,quia licillaaquaintermedia ciTcc ^pin» 
ijunisikcratumqp illa,quxpoTKbacmpropinqua.Si ve 
(odictrecur,<]>iiludcorp«is inccrmcdium ciTet aliquod 
aliudcMpusnaturalc.autciTct corpus limplcx , auc nii» 
fium,&.'quodcuiiqi ilJorn dcmonftrctur,oporrerct<j»tl^ 
ludpnuf patcreturabigne q: ipfaaqu.i,qux dirtarctab 



mcmbra.£t forte per conllmilc moJiJ conttngir,cj> mux 
licritnaginaslcprorum in a;flu coicus concipic leproruni 
quia cunc ipfa fonitcr timet conctpcrc4cprorum,6C fpi|« 
cusretrahumuradinccriu8,&congrepniur,^ calidita 
ce fua cxcelTiua calcfaciunt rcmcn,& {ic difpotiitur ad le^ 
prLSicigicurauc flmili modocotiiigic q, imagtnatio ali 
cuius facic aliquam alcerationcm in corporc inugitiatis. 

Sed vtrum imaginatio vnius habet tran/mutarc a| 
tcrarccorpus altcnus difiicilc cft.Dicunc tfi aliqui q» fic, 
&atcnbuiTur Auiccn.q-.iodprobacur cxpcnmemo fic, 
quiaqu(dam multcr imaginabatur cainelum cadcrcin 
touca,fi<: rpfe cccidit in ilJa.di: ita dicunc cotingere iii mul 
risalfjs.vndcdicuntdequibufdam vctulis malcficis.cf 
refpicicnics pucru,flC tmaginanrcs ipfum inrerf?ccrc,iiv 
tcrficiunt,aut(aciunc infirmarimanifefte.Scd hoc nobc 
re vidcturpolTibiIc.quia,{iimaginatioalicuiiis tranfmu 



^nc&fkilla noncllct propinquum aluraturaabigtw, tnrct corpiis altcnus,autipfaaliquid agcrct in mediri,qil 
anwoppofitumponebatur. £t,(iquisdtccret<];illud " cftintcrcorpusimaginantts,&altcrricorpus,autnihiI.fl 



Jlofioa<s, 



intcrmcdiura nihtl omnino patitur ab ignc,& camc ignis 
;|gi[inaquam illo cxiftentc intcrmcdio,tuncquantuncti 
qucigcu diftarct ab aqua pcr aliquod mediu po(Tet age 
KiD ipfam cuius opponcura patec ad fenfum . non clTct 
cmaialiquaracio,quarcignis polTcc agcrein aquamcxi 
Aentcijlimedio nihil pafTo : quin eadcm ratione polTct 
agcrcinipfam exiftcntc quantuncunqt inagiio corporc 
iDEctigncm&aquam.Caufacnim^propcer quam ignis 
potcfcageretnaquammcdiancc aliquo corporc paruo, 
&. non mediantc magno,non eft niTi , quia illud paruum 
corpuspoteft pati ab ignc 3C non magiiiim corput . vtV' 
dc,li polfcc ignis agcrc in aquam mcdiante paruo corptv 
rcpcr.itus nihil palTo ab igne,rddcm raiione polTct agcrt 
inaquainmeduntccorporcmagnopcnitus nihil palTo: 
&hoceftmanil'cftumimpoiTibiJc. , 

AOpnmumdiccndum, c}>Sol non eft propinquum 
alterans ifta inrcriora,fcd alici 



diccref (^agcrctaliquidinipfummediriextnnfccu, hod 
ron vr cflc, ni(5 pcr fpiis cmilTos ab organo imaginatiSt» 
ad cxtcnus,non eft aur vcrifi milc bcnc,cj> fptis dcferuicn 
te^ima^inatiomjvelcriaalt) fpiiscxfiteiincorporc ima 
gtnantis.portint protcndi&l diftundi p tm fpatiii ct habe 
re tantam virtutcm alreratiua,vt obtineanr fupra corp* 
ftltcrius afalis.Siaritdiccretur,c])ipfaim3gin3tto agit in 
corpus alicnt1,nihil agendo prius pcnitus in mcdium.tuc 
quantuncuncjj diftct illud aliudcorpus,imaginariopotc 
nt agCTcinipfum.vtfiqutsinugmarcturaliquid exiftcs 
Romf.pofrccagcrrtn illud,quodvidetabfurdri.Et ad^ 
liuc datocjjimaginatio vitiusagerciincorpusalcerius j; 
fprts cmilTosfle-fTanrmutanfes acre internicdtum,no ha.- 
betur cx hoCjCj» altcrans noii fit fimul cum alcerato. Imo 
cdcranri.De hoc atlc non muhum ccrtus fum,quid eft tc 
rendum. Quodautdiciiurdccxpcrimcnto^iltopScdi 
>»«>uiuiofd,icdalicraccarocdiancibu$or ^ ci,<j.,fihoccontingtt,hocfuita cafu,&mTpfc caafarum 
cibus infcrioribusdlclrmcnris infcrioribus.ncc oporcct ** ab imagtnatione,5(: eft fimilc ficut aliquo imaginantc co 



<l>orbcsmtcrii}ediica]efiantdSole,vcdicit Alexan .fu^ 
per Primum Alcrcororum,fed fufficit,q> aliter tranfmu^ 
tentur ab ipfo,f.<^ recipiant lumen ab iplu:5^ hxc no cft 
aIceratiocorruptiua,quiataIcm non rcapiunt corpora 
Me^ no «'^«^«^^'"'"oCocliflCMundi^fedfolumalccraooDera 
fp mouef perfcAuaja J*Jec cft ncccJTarium q> fcmpcr mcdium in^ 
mocu vUii (ermoucns&motummoucacurillo codem motu,quo 
«M tooti, inouecur vltimum motum,vt vidcmu8,(^»,cum vrtnalc 
rouum &darum exponitur radi)s Solis,6C ponicur ftu^ 
pa adparccm poftcriorem incenditur ftupa &l inflamma 
(urmcdiaDtevrinali,d(lcamcnipfum vrinalc non infla.> 
_ inacur,redaliccr cranfmucacur,f. quia illuminatur & rc 
'* £c(fliiuribi lumciu&ficinmultis ali)s. Ad aliam di< 
co,c{>rcnfibi]cnonalterac fcnfum ficut alterans propiiv> 
^uum.fcd altcrans propinquum cft ipfum mcdium alco 
racuin. Ad aliam dcimaginarionc,confiderandum,c^ 
unaginatioin adu aliquando facic aliquam altcrationcD 
«n corporc ipfius imaginantis . ficut fenribiliter apparcc, 
cum iliquisfontccrimagituturvencrea,fit quxdam ca 
rcfaclio arca membra gcnitalia incantum (}> aliqfi mouc 
cur mcbruro virtlc,& crigitur fine impcrio ronis.vt eriS 
ungtc Arift.inTerriodc Ala,capitulo,dc mouetc autc. 
^hoce(tprotanto,quiafpes rci deledabtlis quodimo 
habct virtutcrcidclc».^abiJis.6:fimi]itcrdctriftabili,vc 
>\.rift, docet in dc Caufis motus animalium. Imaginatio 
sgit iir facfla I iSta p fpcm rci dclcccabilis pcipuc,fi fit for.» 
tts imaginaciodddiuconcinuaca,dCcorpua fic difpofitii 
(ufFi(ricntcr,inducic aliqua difpoficionem in ipfo corpore 
<Vnaginanns,putaca]iditacc,vel frigiditaiem,vel hmoi» 
t«ransbenc cft fimul cum altcrato propinquo. 
^uta puto.c)» talis alccratio fit per hunc modum,quia fpt 
pt us cx.iftcnrcs ih organoimaginaiiuf virtutisaltcratur 
ab acflu tpfiuBimagmationts habcncequodamodovircu 
ipfi us rct,qimagmat,dC iUi fpui calcfaifti olciaciuiK 



;tafK> 

: aitr- 



a7« 
P 



s 

I s 



IClO 
1 caC 
:dc« 



rufcationcveltonitruu, oCipfcputarctlioc clVc caufatu 
abimagtnatioe fua:hoc enim ridiculii viderct. Q3 an 
tcdiciturdcvctulis fafcinancibus infancc8,potc(t dicf, 
<j>,fi hoccft,n5 cftppimaginacionc proprieec pcr fe,fcd 
hoc forcc connngic per ifttl modum : qina in corporibus 
talifi vccuJarii func quida hiimorcs corrupn 6d vencnofi, 
aqurbus rcfoluuntur quidi^m fumifubtilesquafi pcr to^ 
lum corpus.fed,qut3 oculus eft pars corpons muliiipo^ 
rofa,vtdicitur,inanatomia,ideofpaIiter illi (umi cxcut 
P oculos magis. vndc,cum illa veiula diu 5C forcicer afpi 
cit faciem pueri,iIJi fumi fubcilcs pcrucniunt ad facic ip' 
fam pueri,di: ad puerum mediance aerc,& attraiiuncur i 
pueropcrtnfpiranonem cumaere,&ifti perucnicccs ad 
inccriorainducuncaliquamala quahcaccm,i9ii lic intcrS 
ciunt vel infirmant pucr u paflibilem cxiftencem.Oiccre 
rur ago.cjj hoc non facic imaginacio p fc a.'.ppric,fed foc 
tecocomicaturpcracctdcns zSus imagiiiandi.q>,fi itna 
einatio p fc conccdcrecur,hoc facerc modo przdtifto.ad^ 
nuc alceraos propinquum (imul clTcc cum alccraco,<9(: flc 
niliil concrapoficu.Quod cn imaginano fit caufa multa" 
rum alceranonum in corporc imaginanci8,hoc no eft im 
polTibtlc,vtta(rtiicft.Ethuius raciopocc(\ capi ex illis, 
qui vocantur Amorchercos. Adeo enim fortiter 6C con 
(inuc imaginantur rcm amatam 6C concuptfcunc,c^ ipfi 
tncidunc in zgncudincs magnas,& cumdifticultacc fana 
ripolTunc,niu habeancquod concupifcunc.quodnoncS 
tiDgercc,niil in corum corporibus alccracio ncrcc ab ima 
ginarione in aiftu . Dehocegobcne pofTcm narrarc alu 
quaa hiftorias dc ifta matcna,fcd eas dimitco .ppcer brc 
uicatcm,di:quianonfumhicPocca.dcnc dc ifto. 

Quoniain autem quac alterantur 8^c. 
Aliornm enim maxime fi aliquis intelligat 
in figuris 8( in formis SC habitudinibus 8( 
Iandu.ruQ Phy. n ^ horum 



Opinio* 



Improbo , 



Rnfio ad 
ronrs opt 
iiionii« ►i» 

Profafdna 
(6e pucro)> 
vide Aibct 
Cu magnuj 
in li. .ippr^ 
iirjil'ionu5 

C,|.Ct.1CC.I. 

8(inalii>lo 
cu. 



Tcx.c*!^ 

j 

Te»,c, u. 



I 



QVAESTIO SEPTIMI * VI. 

horum rcmcaonibus 8^ acccptariontbus W' E fiu«velinquanntaterarionefu«»mninationis.Prin» 
dctur quod cft alccrauonis;noneft autcm ; nc^ 




qucinlus bCc. 

QVAESTIO VI. 

AnCtrcdQMdrttf Spet QudUtates ipfa, fiat akaatio, 

Vxritur hic pnmo, Vcruin altcratio Rt ad 
qualitaccs dequartarpcciequalicacis. Ar 
guitur primoqi nc.quiaadquajKunt^qua 
litaccmed tranrmucatto:ad illamcftalccra^ 
tto.Nam alreracionon eft aliud ntH tranl^ 
mucatio ad qualitacemQuiaio huius.di.' m prxdicamcn 
tis.Scdadqualicaccmdequarcafpccic cfl cranrmutatio. 
' * ' vt paiet ad fenfum.Ceracnim figure ctrculans cradt ad 
Fguram quadrangularcm 6C econucrfo. Icem omnit 
tranfmucacto auc cfl gcncratio vel cortuptio vcl augmc' 
tacio vcl diminutio vcl mocut local-s vel alceracio . hzc 
tR fufTicicns diuiHo fecundum Arido.Sed cranfmutatto 
ad qualitacem de quarta rpccie qualicatis non eft genera 
tio nec corrupcio vcraanifcfium eR:necaugmccactonec 
diminucio:quiain(funcad quaniicatcm.Quaiitiiat i\u 
temnoncftqualitasncc e conucrfo, necmocus localis: 
quia tfic eft ad vbi:d£ qualicas non cft vbi: vc manifcftu 
eft.crgo rclinquicur cft altcracio. Itcm tranfmucatio 
ad qualicaccc fcnnbiles eft alccratio fccundum Arift.hic. 
Sed qualitaK de quarta fpccic qualitatis cft qualitas fenfl' 
bili» . fi>^ura enim cft in quarta fpecie qualicati» : 5i figux 
ra cft vnumdcperfcfcnfibilibui.vcpacccinSccudo dc 
Tex.c«z4* Anima.quarcfl^ 

oppQsiTVM arguiturau(florttatc Anfto.&Cooi' 
mciitato. tn litcra. 

CONCLVSIO. 
Noarff proprie&prr rradtalriqajlitttcf altrrado, 
frd prr accidrnt & impropnr. 

ADquxftionemeftintclIigendu,c{)quarta fpecics 
qualiucis cft furma,& ctrca hoc altquid coftans 
ngurafecundum Arift.inpr(dicamcncis.fed hfc 
duo,proutfuntquartafpec«e» qualitatis ,non difFcrunr 
abinuicem efreniialiter dC quidditatiue,fcd fm rationcm 
6C modum.Nam vna dC cadcm qualitas,f.circulatio vcl 
triangularicas dicicur forma per comparactoncm ad tnce 
riura,prxctpuc pcr comparactoncm a J formam rct {uh- 
(bmctalem,quamconrcquitur,d(: diciiur figurapercom 
parationcmadcxtertorancuccoiterdidcur. AltS difv 
(erenctamaftignatRobcrcus fuper PratJicamenta . Ad 
cuius incclIe(flumcftconndcrandri,q>quarcafpecicsqua 
litatts(hocdtfFenaboibusalt)s fpcacbustquu ipfa fun 
daiur per fc 6C immcdiacc fupcr quancnacem . Vndc 6C 
Commen.vocat eam qualicatem inquantitatc.Alif ve^ 
ro quabcates vcl non nccclTario fundancur fuper quantiy 



Quartafprf 
qualiucu; 



tani inquo 
(undancut* 



iatem,velnondtrc(ftefidperfcrefpicuintquanttcacc.Pri 

ma enunfpcciesqualicactspoccftclTcinaliquonon qua j, doquoifti'dKut:fedmodum velfubmodopaltion^s vt 



modocft forma,ricucrc(5titudo curuitas Oi huiulmodu 
quz func in loia fubfhmcta quactcans.fecundo vero mo 
do inagis cft figtira,6£ fdcodicitur,cpfigurarft,qux cer 
BninoveItcrmini»clauditur,ficuf circulaiio fuiidaturin 
corporeterminato vna fuperficie,vcl linea,5i: triangula' 
ntas in corporc fic terminato,vcl fuperfictc ftc ccrmtna^ 
n.6C fcmilircr tn ali)». 

H 18 vifi» dicuncur ad quxftionem duo. Primo , a ad 
qualitacc8,quz funt in quarca fpede qualiratis non cft al 
teratiopcr fc 6C propricdi 'ta.Secundo dicicur, ad ea» 
eftalccracio peraccidcns&impropriedKfra. Primum 
probacur primo rationibus Arifco.in lirera.Prima rario 
Cius cft.omnis qualitas ad quam eft alceratio dcnominat 
ipfum fubie<rtum: fed qualitacrs dc quarca fpeacnon dc-> 
nominacfubie^rcum.ergo&c.maiorpacecinduccndo.ca 
lidicas enim ad quam eft alteratio,f. calefatftio denonri> 
nacTpfumcaIidum:5L fngidirasfrigtdum,& albedo al.' 
bum.&^ f]mtlicerdcalti« . Etmmorapparet.fs cnimvd 
aucumnondiciturfiguraputatriangulus vd quadraiv Obicdi»« 
gulu«velcirculus,A:ilcdecxtcris.ergoft:c. Sed con/ 
tra iftam rationcm el> duhium:quia Iicet tftc qualitatca 
de quarta rpecie in abftrac^co no denominSt fua fubic(SaJ 
tamen III concreto bene denomtnant ea,quamuiB non dt^ 
catur eft figura cii dictcur figuracum vr rnSgulatum vcl 
quadran gulatum.fimilicer auce 6C m ali^s.Modo ad hoe 
q> ad aliquamqualitatem ficaltcracio no rcquirirur neC 
conrcquiturq»ipfad<ncminecfubici.'niinabllra(fco:fed ^ ' 
inconcrcto:n6tnimbencdicerecurIignumeft c.ilidicas 
fcd calidum vcl fngidtim . Dicerecur crgo ad ranoncnt 
Arlft.cum dtctcur.omr.is qualiras &c. Verum eftin ab 
ftni(flo:fed tn cftcrcto vt diclum cft:^: hoc bene fufficir. 

Aliquivolunc foluerccfficaciam hutus rationis piftil 
modum:dicuntcntm aliqua qualiras poteft denomi' 
narefulMCk^cumdupIicicer.Vnomodoper modum paC- 
fionis dcpcndcnns ab agcnce , vt cum ciicitur f s cft calc» 
(aaum vdfrigcfatlum.ibily frigefa<fium.dicic frigidica 
tem vt eft rcccpca in fubicvfto ab agctc frigcfactetc . Alio 
modo qualuas potcft denominare fubtc<flum magts ab" 
folucc 6C pcr modum qualiticanets 6C non vt ab agcte in^ 
du<fla,vccaltdumdf albumA: huiufmodi; ijuxdicunc 
qualitaces pcr modum informancis.d: qualincancis fua 
ftihiei.^ia abfoluce,idcft, n6 prr modum palTionis,nec ve 
funt induifce ab agctc:6i: primo modo qualitatis de quar 
carpecicdcnominantfuafubie<fla,vTcumdicimus(s cft 
figuratum vel iriangulacum auc hutufmodt 6C non fecii' 
do modo.Diceremr ergo t|. qualicasad quam eft alcera 
lio debec denominare fubiectum , n5 folum pcr modum 
palTionts indu^ftf ab agente:fed abfolute per modilquali 
ficancis.C^alitasaricde quarca fpccicnoflcdenominat 
fua fubftancia,fcd fub motdo p,i(Tionis vt ab agccc eft vt 
dictum eft.Hoc auc n6 videf oino fufFicies:quia iftc qua 
licates de quarca fpc no folu denomirut fubiccla illo mo 



Solutio» 



Ifliprob^ 



Qualitas fil 
datur ino^ti 
UU, 



to.ficuc omnes habttus intdle(ftualcs,qui ponutur in pn 
ma fpcdc qualitaris,func intntcllcifcu,qui eft finc magnf 
tudine,vtpacccinTcrcio de Anima.Secundovcro fpe« 
cic»qualitatis,f.iucuralispotentia&: impocentia confcx 
quiturformam fubftacialemrri naruralis,vel tpfam ma 
teriam.Tcrcia aurcm fpeaes,r.qualitaci» fcnflbtlis , qux 
cft proprium fcnfibtle alicums fcnfus,vc calor,auc fngus 
& huiufmodi,Iicct non finc nill in fubftanciis corporali' 
bus & magnicudtncm habcnttbus,vt faris pacctcxlibro 
dc Scnfu 6L Scnfato,umcn non ira dire<fle A: pcr fe rdptx 
ctuiutpfam quanritatem ficuc figurz,qu{ funcinquarca 
(pccie.Cuius flgnum eft,quia iftx qualitaces calidicas 6C 
frigidicas&huturmodimagts polTunttncelligi Hncquan 
tiratc qp ctrculatio &C tnanguUtio &L rcifkuudo 6i curui^ 
tas 6C huiufmodi.Dicic ergo ifte Robert',(j, aliqua qua> 
licas fundacur tn quantiiatc duplidccr. Vno modo in ip^ 
ia lota fublUotta quaQtitam,Alto modo io camtats ijv 



induc'caeftab agcnte^fcd&aliomodojf.abfoluce pmo^ 
diiqualificanttsdCmformatis fubie<firi:tcabcneficut 6C 
alie qualicaces.Non enim folum f s dicitur mangulacu. 
fed dicitur criangulare: A: non folum dictcurarcuratu fcd 
circulare,6: flitiilitcrlinea non folum dicicurcuruacafed 
eurua,ai: non folum dicitur rcv^ttficaca fcd re(fhi,fimtliter 
aucem &C in ali^s.Echzc indubitantcr funt dcnomtnatio 
nc» qutbus fubircfta denominani ab ifhs qualicacibus n5 
permodum palTionis induv.^ ab agcnce,fcd abfolute 6C 
p<rmodumqualifjcancts,licut&inaliisconringit.Ecllc 
n6 videt fufJicerc nili forte diccrecur cj» licet in Ifngua la 
tina fint huiurniodidcnominatiocs vfiratf :tfi in tdioma 
tegrfcofortenonfuntvlicatf.ncccftremotu aliquc mo 
duinloqucndielTe famofumfi^confuccum in vno tdiO' 
macc 6C non in alio,vcpatct p Cdmcntatorc tn priitcipto 
huius capiiuli,ficigicur nos dicamusJEthocforte flgna^ 
uii Cdmcocatorcum dtxit iftam rarionf dft j>babtlem, 

<]uia 



Q.VAESTI6 



PHYSI CORVM 



VII. 



99 



qaia«nnititurmod« drnominar{on<« figntficanonin quaIirat*«f<fnfibiIei,<^uxfuntrfnfihiTIap>ropru,Quan 



iftjrumqualicaium, Iccm probat Ariflo.aliaranonc 
quia uWul alceratur,cum accipii riiam pcrfecftionem pro^ 
pruni:alccrauoenimprxfupponit qi iprum alterabiknc 
RM a^u 3C perfcftum in lua natura:ct in hoc alcerano dif 
fercabipfa geocratione.Scd , cum aliqutd accipic figu^ 
ram propnam in rcbut habcnttbutformat proprias acd 
pir fuam pcrfc>fiioi>eiii propnam /imul , vc dum anitnal 
accipic fuam fonna rubtUcialcm acciptc fuam propriam 
figuram,dC fiinilitcr planta,cuius racto cA:c]uia inter om 
nu accidencia propria figura maxime 5C prupriillTme vt 
deturconfcqui formam ^bdanttalcin in animalibun 6C 
planct»A: idco dmcriitasfpccificjinipllinullo ccrciort 
dudicio^rpoftcrioraacapitur per hgurarum dtuerfl 
ncem.lMtcbusautemanifictaUbus nmilitcr niulcisfigu 
ra propna t(i corum errenti.ilts pcrfcif^io fm q> funt in n 
iibus fpccicbusriiico nihil propric alcerarur accipicndo <i 
gurampropnam.ergo A;c.d:ifta raciovidcrur fpeciali^ 
tcrcocludacdcifksqtialicattbu8,quxfunc propri{ 6ga 
r(aliquarumfpcacriiin.Sicautcm noneH de qiialltaci' 
butfenribilibu8propri^i,v( cfccalordCfngus 6C hmSt: 
noenim (iiBjl,dum ahquid accipit pcrfcifcione propri}, 
iblum,'tuc accipn caltdiiaccm,auc fngidtcacem,aut huiuf 
oiodnimmo potcAaliquidaccipcrccalidicatcmanccquS 
icciptac formaoi ignis.limiluerauc^inaliis.nmut autC 
dum acciptac formam ruhll.intulcm Itominisacctpit fi' 
giira,& non prtut> ncc poAcruis figur a dKo propna .Sed 
«It atreadettdUiqrtnrebufliabenttbusfiguras proprtaa, 
iicutruiicanimaUa<&lplantf,tlmu( duin aliquid nccipir 
formi fubftantialemi pioprtam accipic dC %uram,ppna 
«Uiuiifpcciei:fcdinaliquibu«ccbusinantmati6,qux non 
habeiu fTgura^ proprta«,non oporcec ()> dum accipn figu 
campr«priamalic|u.im,q>accipiac fOrniam fublbacia' 
lem nouain.poKtt cniin aqua mantns aqua accipicreahV 
4]ua figurmin,qua pnus no habcbac,fl^ riintliter «er , ifV» 
«fum corpora ftgurancurf-m tiguram conrincncis.vc fa^ 
tts paictinQoanoM(ccorom:5f idcodicuntur intcrmi 
Kai»,SC-£fmhm<mt&. huiurmodt mollia multa:a<: ideo 
ratiovidccurefrcquaripis-ticuiari«,mri vltenu» adttiga 
«ir q. Ilmilc cft ludiciusn dc vna figura 6C dc alijs. Tuc 
oltciiditurrcciidfi.adilludcnimcftalceratiopcracctdcs, 
cuius acccpno dC rcmotio confcquitur alccrationcm pro 
pnedKfbmdixc videcur manifelta.rcd acceptio figurf et 
temotioconrequicur alccracionem proprie dicfiam : cum 
Cnimcakftc dC ranficatur conciDgit,(^ accipic aliifigurS 
^ prius,<icucrcnribt1tter vidcmus,cum aiiquodlignum 
pnus exitlcrui rei^cum,fi ponatur ad ignein,contingit 
tncuruatur,& maxtrrK manifcfVu cit tn pergameno,qit, 
cum fupcr calrlit,iiicuruatur:nmilitcr atit dC in alijs mul 
tw.dC cumaliquid infrigidaiunnfpifratur&ingrofratur 
6C acopic altam tigiiram dC minor em.quarcdCc. 

Et ell inttlligen Ji"i propter obicctiones , cp duplex efl 
alteracioquatumfpeCtatadpropofitri.Quxdjctlaltcra 
nopropric:di.'cif,cumaliquodfubiccliiconcinue acqui>> 
rtt parrcm pofl paricm,vcl gradum pofl gradii alicutut 
qualitatis:^ h(c fm modil communcm loqucdi dKicur 
alceraciopropricchcia pro ianco,quia,magisconruccuin 
cfl3: vticatum hoc nomcnalteratioacciptpro calicranf 
inutacione,eOi)< frcqucnus cotingit rcbus &C eic nonor. 
contingit enim frcquen tius res permut an de calido tn fr^ 
gidri,& irconucTro,5C de humido in ficcum , acdpcrc 
dc nouo figuram propriam.nomen autem diaiur accip^ 
propne cum rumitur pvro illo quod eft magit noiu 3C cS^ 
(H«(0,VTdiccbaiurio Quartohuius:d£calisalteratio n5 
cft ad qualitatcs de qiiarca fpecie qualicacis cant^ ad ter>- 
Biinospropriosdilperre^&flfuerKjhoccfl per acddct. 
Aliaclc aheracio magis large diifhi.qux ef^ acquifitio cu 
^fcunc]! qualiratis dc nouo,qux non erac in rubic(fto, 6C 
bxc alcerat lo bcnc eit ad quartS fpcdc qualiratis,dC hoc 
prob^nc racioncs in pnncipio quxflionis indu<^x. 

Ad (cniam di«:o,qubd aiicracio proprie nd cft niil ad 



B 




titasautcmnoncrti'cnlibiIcproprium,rcd commune.vt 
habct videriin Sccundo dc Anima , bc quod Arift.diy 
cic in l^imo de Gencracione , quod alteratio eft pcrmiu' 
tacio de vna qualicatc ad aliamremancmcebdem rubicx 
(flo, vcrumcAper fc vd pcr acciden«,vcJ propricvcl 
unpropric 

Manifcftum c{!aurcm,quiaquodefla!rera' Ta,t^^ 
rionfs non cft in his quac fiunr,ncq; cnjm habi/ 
tibus , habirus cnim &Lc. 

Q.VAESTIO VII, 
AnAdQ»aUtatttPnauSpeciH contittgat altaath, 

Onfequenter <}Uf ritur.vtrum ad qualtcatet 
de prima rpecic qualicatis ficalieracto. 

Arguiuirprimo c].fic,qutaadquancunx Tradafde 
qiK qualicarem efl :ranrmutano,ad illam Pluralicjce 
tii alccratio , cum alccracio fii rranfinutacio lormaru] v 
dc vna Qualicace ad aliam.vc pacct in quinco huiut , 6C I"* ^ ' 
in Primo de GeneTacione:fed ad qualttatcs de pnma fpe 
deeftcrifmucatio,vrmanifcflumert:5Cptobatur,quta 
contingic aliquam qualicatem dc prima fpede qualicani 
ficriin fubicoto de nouo,ftmc ranicacem in corporc.fiC 
rcientiam in anima: hoc aucem nS poceft connngere linc 
rranrmutacione.ergo 6Cc, Icem,ad omncm tlfam qua^ 
licatcm cft alrerano , qux acquintur in aliquo cum abie 
6ionecontrari|:hxcreapirur pro manifefb, rcd quali^ 
tasde pnmarpeacqualitatisacquiricurcum abie(4ione 
contrarii.qutacontingtf quddaliquis habens habitura 
falfumdderroneumrcducituradfcienciam,qux eft vex 
nis habicut , 6C cimc ibi oporcec ipfum habicuin falfuin 
conumpi, vcmanifeftumefc.Simdicerconttngit,qu6d 
aliquis liabens habitum vittofuin rcducatur ad virtu^ 
tcm. ficutaliquisillibcralis rcducicur ad Ithcralitacem, 
C vel e conuerfo , 8C ibi oporcec illum malum habirum cor 
rumpi.ergo&e. Item,fiinanimainrellevciua eftal^ 
leracio neccfrc eft eflc ad primam fpeciem qualicatis : feci 
inanimaincelle>fhuaeftalceracio:crgo&c. Mator pro* 
batur.quia.Qintelleclus alceratur non vidctur alcerarf, 
nifiadhabicumincelleiflualero, vcpacetcuilibct incdli' 
genti; habicua aucem iniellctftualit eft in prima fpecic 
qualitant , vt etiam concedit ur, 6C habetur ex PrxdicX' 
incntis.di^Minorprobat,quu c6fhit,()> intcllccftus mo 
uetttrabincclIigttMlimedtance phicafmace, vt habetin 
Terrio de Anima . aucei go inouetur motu locali , quod 
eftimpoiribile: quutalimoninonmoueturntfi corput 
vel resincorpore:intelle>fiusautemnon eft corpus nec 
res in corpore, vt pacec ex Tercio de Antma . auc mouc 
rur mocu ^eneracionis 8C corruptionis, quod eft tmpof. 
fibile : quia intelle(flus eft perpetuus, vc patec in Secnn^ 
dodcAnima.aucmotuaugmentationis 3C diminucio' 
nit,quod cft impoffibtle: quu nihd augmentatur auc 
^ diminuitur nifi corpus aut rc« in corpore: crgo relin^ 
quitur , quod intellctftus moueiur a phantafmac ibus mo 
tu alceracionisrquare&c. Itein,ad albedinem5£ nigre 
dincmeftalceratio,vcmanifcftumeft, rcdalbrdo 5:ni^ 
gredoruncdepn'mafpeaequaIttacis:quare 6Cc. 

opposiTvM arguicuraucfioruatcA/ift.ScConv 
iBcmacorit in iilo capuuio* 

CO NC L VS I O, 
An habicns , qtn runcin p.irtrhomini>cerponli & renfititu, J| 
appcticiuj.fru incrllrctiti.) no corcnpc proptie&per 
rcal(eut]oncm,c0c,rcii pcr accidau* 

AD qu(fb'onen« cft tntelligendum,^ qualitaces de 
pnmafpcaequalttacisfant habicu.^ A:difpfinet. 
Habitusaute quidi funt corporis,vtfamtas, 6C 
f grftudo,* pulchntudo,& turpirudo,& huiufmodi. Et 
quida func habicus ai:imx,dC ifti func dupliccs:quia qui 
dam itinc in pane anim; inteUe(fitu(,€C tfti diciicur habtt 
Luidu«fu|2 Pliy, o (ut 



Tex,c,it, 
Teztcs, 

TCX.C.BI, 



PHmi fph 
qualiiatu , 



QVAISTIO 



SEPTIMI 



VII. 



tu«IteIIccfluales,dCfuntquinc>fm Arif.mScxtoEthi.C £ cftpropriapcrfe(Stoignif,f.quantum adgradum pcrfitr 



Tex«c,io* 



AItcra6o f 
ad habitui 
corpii per 
accidctu* 



7cx.c,if< 



iotellc(flus,fapientia,rcient«a,prudcn(ia,dC ars. Alt) aurc 
funt habitus tn parte opponta,llue m appetiiu, 6C lAtdu 
cunturmorales,ctfuntomncsvirtutcBmoralcs.ncuc for 
titudo,magnanimitas,libcralicas,magnificcntia,mSfue« 
tudojdC alix virtutcs,dc qutbus tratftat Anftot. to lil>r» 
Ethico.Vlceriusniemorandumeft,quod duplcx cftal^ 
terario,vt pnuc di(ftum cft, 

Tuncdicoad quzftioneni.Primo,q>ad habitus ccr^ 
pori; non eft alteratio^prie ditfta p fe & proprie. C^od 
fic probat Arifto.Nam adilla.qux funt ad aliquid , non 
cftaltcrariuproprie&pcrfc,vtpatetcx Quinto huius. 
fed iftihabitus corporis funt adaliquid,{icut faniias,fiC 
acgritudo,&: pulchritudodi^c. Sedcontra iftam ratio^ 
Bcm ftacim poteft dubitariiquiaclTcnti; przdicamctuqt 
funt imperiniftf ,v t dicitur in Primo Pofte.cum igif iftst 
qualitacet /int in prima fpccic qualitatis,quo func ad alu 
quidt' Adhocdicicurcoi[er,q>ift(qua!itace5 polTunt 
conflderandupbciccr,vnomodoquancuraadfuas cften ^ 
tias,& (ic funt in gcncre qualitatit,no rclationis.alio mo 
do pofluni conlidcrari quantum ad aliquas proprictate* 
confequenccs eas,& flc funt ad aliquid^ficut ipfam fantta 
lemconfcquiturquidamrerpcaus ad bcne operandum 
op>eranaturalia,fldnmiliterdealiis fuo mo. Sed iftud 
r on fufticic.quia, fi ift{ qualitatct pro tanto cftcnt ad ali' 

3uid,&ad cas noncirccmotut,qinainip(Is(unditur 
am rcUrioncs,^ fic funt ad aUquid quancum adpprie^ 
tatcs confequcntet cas,tunc nmilitcr ad qualitatcs dc tcr 
tta fprciequalitatisnoncireralteratto,ncutad caliditate 
frigiditatem 51 huiufmodi.Nam vnaqu^c^ iftam quali^ 
tatu cit pnncipium atftiuri vcl palTiur),& lioc cft enc ad 
aliquid f m proprietatc confcquentc . ciiam quzltbct ta^ 
liura ell con(r.-)riaa!icri, contrancras eft qu{dam rela' 
ao,vtmaniteftij cft.crgo&c.ti ideodicendu eft alitcr. 
Ad cuius cuidcnna conndcrandQ eft,q> ifti habitus cor^ 
poris,quamuis ftn cnencias fuas /int entta abfoluta dCtio q 
adaliquid,rn confcquuiuurimmediatcquafdam rclatio 
nes Si (undantur in ip(iarclacionibus,ncut tn dtfpofitio.' 
ntbus cXTprfparationibusfinequibusnon polTuni cnc. 
Vcrbigraria.ranitasconfcquitur immcdiace comenfu" 
rarioncm feu proponioncm dcbicamcalidoru, (rigidox 
ru,humidoi$i,5il (iccorG adinuicem 3l ad continens,f. ae 
r<m,f m Commccatorcm,vcl tocum corpus f m alios, 6C 
funiiacutin ea can^ in difpoHrionc feu prcpararione cor 
poris,nncquaaop6ie(Tcfanu.SimiIitcr pulchritudo in 
quadam proportione membrorii adinuicem cum debito 
colorc conrfpondcntc&l liabiiudine ad difpGnem lauda 
bilinima animalts.rimtlitcr aiit,6C tn ali)S fuo mudo. dC, 
quta ift{qualitateyimincdiarcconfequuncurhmoi rcla' 
tiones,ideo ad cas non cft alcerario propnc diifla &per 
fcjdcut nec^ad relationcs illas.Ent ergo raiio Arifto.fic 
inicIligcnda.adillud,quodcftadaliquidvcl i^m cfCemii 
vclf m confccurioncm immcdiatam QL necc(Iari3i,no cft 



Ctiiriinum,cfttndiuiribilis.ttmihtcr auicm&: inaln*!. fiC 
MinorcmdcclaratPhdofuphusmlitcra,quu vniiquixj 
quctuncmaximcperfe(flumcftcum atcingit proprum 
vircuicm:hoc manifeftumcft.hocautcnone(Tccnin vir 
lus propria vniufcuiufc^ clTct pcrfc(fuo.pprta iptlut . cx 

?|uo apparet,<^ virtus moralts eft propria pcrfefao ip^ 
lus appcticus. Itcm,vnuquodc^ tunc e ft maximc fm 
natuia,c{jhabct propria virtute:hoceft manifeftfl. hoc 
aQc no clTct nili virtus elfet propnap>crteCtio tllius, cuiut 
cftpropriavirtus.crgodi^c. Scdaliquis dubitaret hic 
concraillampropo(itioncm Arifto. vnumquodt^ tunc 
maximc pcric/lum cft cum attingit prcTpriam vinuccm. 
quia,ri hoc clTct vcrum,fcquitur,c]> vutut clTcc maxima 
pcrfeiiioilliuscuiuscft vircus.nihtl cnimeftmaximep' 
(cccumformalitcrninper maximam perfcaioncm , fed 
tunc confequctis eft falfum^quia cunc virtus humanacC' 
fec(adiciiashumana,cumiiihiintmaxima pcrtetTtio dC 
nobilifnma hominis,ni(i (alicitas,vt patct i Pnmo £thj 
co.quare dCc. Ad hoc potcft rerpoiideri,c)> aliciuod cC 
fe maxime perfc<fium potcft incclligi dupliatcr.vno roo 
do f m a(flum.alio modo f m potcnciam propinquiftimSu 
Primo modo non eft vcrum quia vnumquod<]p <3ilc . fed 
fccunJomodobcnc.Cumcnira aliquid habet virtutem 
proprtam eftin poientta propinquiilima ad aifhim,Qe(i 
cius maxima pcTfeaio,6c hoc fumctt. £t cftaduertciv' 
dum,c^ licet ad ipfas virtuics moralcs non Hc pcr fc alce> 
ratiopropricdida,tamcnadea8cftalccratio quodamo" 
dopcraccidcns.Namadacccptioncin vinutis moralis, 
inappccicufcnriciuorcquiriiuraut totalis remoiio paf-' 
(lonum fccuiidum Stoico9,aut falicm modcratio,feu ino 
dificatiocarum rccutiduin Ariftu.Hocautcm dcclaratv 
dum cft in fcieiitia moraIi,f.in Secundo Eihico . Modo» 
dicunt aliqui,c)> ifta remoiio palTionuro vel carum modi 
ficatio cft quzdam alceratioMd ipfas euim paiTiones , cii 
finc iiiappccitu fcnlitiuo.qui cft inorgano corporali, cft 
altcratio,vtdtcunt. Sedrincdubio,li(ntclIigatur,c)>tn 
appctitu fcnriuuo(it alicracio propneditflafiC pcrfc ad 
pafi~ionesiIIa5,hoceftfalfum:quia (lcuc fenfus mouecur 
ii ff nfibili III inftaiui,SL non mocu propric dic1o,vt patct 
in Secuiidodc Anima,5Comncs conccdunt, ricappett' 
tusininfhinri mouecurabappctibilicognitofub ratioe 
booi vel m»]u6C ta'is inucacio appccicus i bono vel ma^ 
locognito vocatur patTio,vi habctur ab Euftracio in Se 
cundo£thico.vbi(jicic,q>palTioeft inotus in appciitu 
parcibtli fubpiiantariabonivcl mali:&ideonon crcdo, 
q> rcmorio paiTionum aut modificacio carum,qux requf 
ritur ad acceptioncm viriutis (u altcrano proprte di(fia, 
fcd impropric , ilcut dC alix immutationcs potcnriarum 
ammx a fuis obie^is . l>cne lamcn vcrum eft, quod tfta 
modcratio pafTionum potcft beneco«requi altquam al' 
tcrariouem corporis propnc di(ftam.cumcniroaliquit 
modcratc calidus eft i3C non cxcelTiue , przcife in corde 



motuf ,propnc dKftus &! pcr fc : ied ifti habitus corporis H ^ circa cor , tunc ipfe magis moderat; irafcicur , dC fi' 



funt huiufmodijVC manifcftu c cx dictis.crgo & c.£t eft 
atccndcnrid,cj> licct altcratio propricdicfla iion fit pcr fc 
ad iftas qualicaics,f.ad habicus corporis,cft tame ad cat 
alccrano quoda modo pcr accidens.Nam acccptio 6C ic 
tnotiofanitacttconfequiiuralrcraiioncm propric di(ftS. 
Vcrbigractacale{a(fcioncm,au[frigefa<f(ionc,a^aliashu' 
iufmodi,vt maniteftum eft pcr cxpericncia,vc fciuc Mc' 
dici. Sccundo diccndum,c)> ad habitus qui func in par' 
tc appeticiua,f.ad vircutcs morales non eft altcratio pro<' 
pricdi^^tapcrfeprimo.Ciuianihi] alteratur dum accipic 
pcrfe<fuonempropriam:red virtus propria eft pcr(c(fiio 
proprta:crgo nihil alccracur dum acctptc propriaro virtu 
tcm: arfici 'm vtnucem propriam Don cftalterario.Ma^ 
for probatur,qutamotut nd cftad dlud vel f m illud , qS 
cft indiuirihi1e:d£ dico motut propric di;flus,qui cft con 
rinuus.fed omnis proprta pexttCao inquantum huiufmo 
^icftiQdiutfibilitjQcuccalidiatiafuouaofccuduin 



Alteracio 8 
ad .«'irtutCB 
ifiotalrs I 
acadcn^ 



Cur afiqal 
niodrTacc 
vcl umno* 
drntc ira« 
(icuntui» 



qujs cft muirumcxccllcntcrfupcrcaIc(aiftutiicorcU,auc 
afaDguinc,difiicileautimpoffibiIc cft ipfum modcrart 
iraro. vndciiominct cholerici funt magis irafcibile«k 
iSCiracundi cztens. Vndc,fi in hominc cholcncock^ 
b< c refrcnan 6C inodcrari ira , necdTe cft eius eorpus fie^ 
ri,fcilicctminus calidum aliqualitcr.dCpropterhocbo 
numcftcholericis abftincrca cibarijt acute caliditatit^ 
cxquibus gencratur funguis multum calidus,diS fpirt' 
tus. Stmtluer,fiquig habct corpus multumcxiccacuin 
intcrius,difficilc cft ipfum moidcratc appctcrc porum, 
£cficri tempcratum fcu fobrium . Vndc , fi ilta paffio 
debct moderari,necc(Tccft corpus fieri roinus ficcuin, 
6cfimiliccr in cxceris.Moderarioigicur pa(Tionum(quz 
fl fteciucnrer fiac confequitur acccprionem vinucum ) re 

guiric 6C prxfupponit aliquam altcrationem propriam, 
ropter quod pofrumusdiccre,<f accepcio vinutis quo^ 
dainiQodo coofcquuur alteratioac corpons mcdiacc, vt 

di(ftuii| 



r 



p€rk> 
V.ft 

ti)iwd 

>rum 
ilj vif 

B.a 

ioip> 
Kfm 
. hoc 
wu* 

c htc Mitk 
nioc 
xin. 
lau 

>^ 
thi 
cC' 

DO 

ci 
m 
/J 

^ AlM* 

[> 



Tcx»c«if. 



V 




Tocx.zo. 



pcdiunt co 



QVAESTIO/ PHYSrC 

idiiltiin cft. Tmiodtordinn,c|iadBaSitu#intclkcftua' /{^ 
lcs non cA altcratio pcr (c,3C propnc.ijuod AnAot .du' 
pltcitcr ollcndfl inlitcra.Pnmo, quia ad iUud , quod cfl 
■d aljquid,nancrtperrcalreratib,Si: vniueiCaJiterncqiK 
oiotus.-v-t pam cx Quinto huius.nunc auteiti rcteniia eft 
ad adiquid.&l boc ipfc aocipti in Iitera dtcenc , Sctcc cnim 
ad aliqttid maztmc dicitur. £c cunc dubitatur , ficut 
pnus,quoraodo rcicntia,cuni (ttin genercqiialitatu,po 
tcdctfcaJaliquK{,cura coordiiiationcs pracdicamciit(v 
ruiniiOD/tntpcmuftaBjfEoandum ArilVo.Ec dicunt ali' 
qui,c]>rcientiarccuiMliiinfiiamcn'cntMm non ciladalu 
quid,(edrccundumruam proprictatcm conrcquentem, 
quz eft conlormKas . facntia cnim t(i liabitus vcrus,i. 
coitformts rcibili,6il vniucrfalitcr liabiius intcllevftualis 
•ftconfbrmisintcllipbtli.lcdliocnorufficir,licut arguc 
bacur prius,&.' idco dicendum,q> Itccclcicntu iccundum 
iuam cilenttani fit cns abfnlutum cc in gcncrc qunlitatts, 
(araencMircquitur&prxrupponttrciatiooem quadam, r, 
noeqna nonpoteft acctptnccconfcruarttn tiMellc.ftu,f. ' 
lu]7uudincinpliantarniatts,rcucogiutionisad tn:clle<ftu 
f>o{ribilcm,ica qt babitusiniellccftualisalicuiusreinSpo 
Kftcfrcin incdlc>rcu,nin prxrence cius phantarmatcSC la 
lellciftuagcntciSi: {iacimcum phantafma tcrmtnatii rci 
imclligtbtliscftin virrutcphaniarcica,i.in vututc cop^ 
(atiua pToprta homini.iit in indanuiinc omni motu con 
(inuo habiius inicllcctualtsinintellcdu.Ethoc lignautc 
AriRo.in li[cra,vbidictt,fecundumnuU3mcnim poccn 
tiam,motusfupplc,mota conrinuo&ccmporalttavrtuin 
«ftin nobi«,c}iicicnti(,(.intcllcdualis habuus rei fcibi^i 
l<s,red cumext«tcnt,i.pra:fcns fucnt (^oddam,f. phan^ 
uln)a,fcu<ognKio phantaftica ipilus rci fctbilts . 3C hoc 
<n quod innuit cuni fubdic,ex ca cniin,qux fccundu par 
tcm cxpcrienttam acdpimus vmucrfalcm fcicttam. 
pcriuitiam autem quz ^m partcm vocat cognitionc ia^ 
diuilibtlem fe4i parttcularcm iplius rei rcibiiis qua habt 
%i (lacim Bf in iiitcUciftu habicut vtnuerfalucr reprci'en<' C 
tansipfamrcm fcibtlcm:quiaigitur fctenctacoDrequitur 
tmmcdiatc i^cm habiiudincm phantafmatis ad incellc.« 
ilum^idcononeUadcamalceratiopropriedtciaincui.n. 
adhabitudincnoncft moiusproprtedicluspcr fc^ pro 
prie immcdiatc,f!c ncc ad illud,quod confcquitur habitu 
dincm. Aliam raiionem ponic Ariflo calem.aniroa in 
tcllcvtiua humanj accipit fcicniiam fcu fapif ciam 6l pru 
denctam tnquictationc ct relidcnuaihoc autem noiiefTcc 
iladiAoshabiiuseirctmotusvcl alteratio^pne dKfca. 
ergod^c.Maiorem propontionem ponic Arido. in idia 
verbis,In quietarientm6drendcmiafic fapiens SCpru^ 
(lcnt. Etadhuiusmaioris intcllctfcum^conlldcrandii 
<ft,q>aprincipioiiatiuicattshominu vfque ad ahquod 
(cmpus po(lcrtus,fu»c in humano corporc muici mocus 
Corporales,f.fluxus humorum & fpiium,S£ ctiam mult( 
panieues,t.tiiclinationcs appcncus fenftnin ad quzdam 
dclevf(abiliap(ofcqucda,f.ad cibos vcnerea^ACiftimo |^ 
tus corporales exccfriui,quibus humiditates fluunt in or 
ganis virtutumfcnruiuatri impcdiunt verum ludiaii de 
^nfibilibusACrctcntioncm fpccicriim.Similitcraucc ve 
(lementcs paiTioncs, vt ira 8C concuptTceiuta 8C huiufmo 
di incltnacioDcs,quibus inclinatur homo ad opera itiho' 
ncfta impediiic verum tudictum,cam de agibilibus qp de 
/peculabdtbus,iia corporc ncdifponto,anima tntcllc 
^ua non bcne poicll ludicarc dc fpeculabilibus,nec9 de 
Agibilibus.Sed ifta pcrturbatio rootuum corporalium et 
pafTionum aliquando in podcrum fedatur vcl per natu< 
raxn,vcl pcr bonam confuetudincm.per nacuram quidc, 
quiahumidum fuperfluum paulacimrcfoluitura caiorc 
«aturali corporis contti)cntis,6C lic remictitur mocus 8i 
i1uxushumtdi,quiimpcdicbacordinacamcogicacioncm 
&rcccn!ioneminiaginum.Pcr laudabilcm autcm con»' 
fuccudincm.qua homo Ircqucncac bonas clectiones , fcc 
qucndo do/trinain bonam 3C ratiouem bonorum, micu- 
^ajicur pairtoouin Ycl)cincaci(<^ aiodcratur,^ hoQ yof 



ORVM VII, 1 

hjic Artih>.ngnarc in ifto fuo verbo breui,ciim dtxit.In 
quiecari cnim a moiibui corporalibui,d: rcllderia a vc^ 
hcmcnci)s pafTionum fit anima fapic* dC prudens.& C5r 
mcncator dictt tbiJiona verba cxponcndo tilud verbum 
Anfio.Stacuraucem&paufacur&:c.£>icttibiCommo' 
tator,q> Arifto.int endit pcr naiuram xratem , 6C p alta* 
rcSfConfuctudtncm 3C cxerotium.Excrciiium cnim lar# 
giturnaturzhominisprzparattonem,quxnon cilctan' 
tc,&;nonclTctrcmotum,vcvir!u»moralis opcrctur in 
boc<^ maximccafiic.u:d: fic paccc maior,f.qianima ac^ 
cipit dCc.&L Mmorapparct.Sicnimfcictta acquircrecur 
pcralccrattbncmproprie dtif>am& icmporalem,cilc n5 
lcatimelTctintnicllcdurcmotis impcdimrniis.f.mottb' 
corporalibus& panionihuG,immonccen'ccircc tempo^ 
readciusgencrationcm.ricuc rcmotis impcdimf tis qux 
impcdiunc igncm a calcfaaendo aqua nd (lacim fic aqua 
pcrfir(flccalida,lcdindigci cemporc,e6q>caliditat pcral 
tcrationcro nata cft acquiri:iimiliier autem 8C in alijs. 

Scd.iliquisponrct hic dubiiare racionabdiccr concra 
maiorcm proponttoncm.Non enim videtur vcrum', <^ 
inccllciftus (lalim accipiat prudcnttam 5: fapiencia quic/ 
catit monbus corporalibus 8C fedatis pairionibus,tinmo 
pofribtlc t(k,dC frequcn ter concingic,(]> homn cft bene di 
fpoficusfmcorpus,ncchabctinfuocorporc motus cx^ 
ceiTiuus,neqt ctiam pifTiones nimium vchemctcs^flC ta^ 
fflcnnon cft fciciis ntcji prudens.vt patet in multis popu 
lanbus hominibus.SC in litcratts. Ad lioc poieft dici, 
flcut tnnuic Commcntator,q. ifta racto no eft nifi pTob»y 
btlis,5: nonomnmo nceciTaria. Videt aiit hzc rano pro 
cederc fuppofica opinione Wl.ttonts,qut pofuic, c{>anim» 
a principio femper habet fctentia rerum §m habinrm,its 
q> crearor creat cam perfectam omnibus habicibus fcicn' 
narumifedinpucntiaimpcdtturirecla cdfideracione 
inulciplices&exccffiuos mocusSC vehcmentcs palTio-- 
ne«,quzcum rcdancuri5i:quictantur,confidcrat anima 
ca,dc qutbus habet habicus a prinapio:ct fic fcquicur,(f 
ad rdcntiam noncftaiteratto,cum ipfaprzcxiftat tn anx 
ma ance fcdacioncm palTionum dC quiccaitoncm moiuiL 
ficui ctiain,fi altquis habciis facnnam dormiac&p vz^ 
porem fomniimpediacuracGfidcracionc.iicrum poftea 
confidcrcr,nondicimusipfum .iltcrart ad fcicntiam^^vt 
Artft.cxcmplificac.Eciftudfignauii Commcncacoribi> 
dc,ci}dixit,6i: intcndit()> rcicttacftapuemta tna<ftu, fup 
plc (m I'latonem.Scd accidcniia pattbilia dC vniuerfali^ 
tcr humor,vi dixit Plaio impcdiuiu pucrum:6(: idco aiti 
mtlauic ipfum dormicnn 5C infirmo dC ebrio.Eft igit hfc 
rattoprobabtlise6<{>proccditcx aliquodi(fto PUtoni» 
&autortrate,licetnanoinofic ncccfTaria. Ifte cnim fiitt 
modurAnft.<)iipfe vfus fuit aliqtt opiniontbus aliorum 
adprobandumfuamicucnnoncinantcqp eas improbaf^ 
i<t,ficut patet faennbus libros cius. Vcl pofrcc maior 
bacionis Arifto.condicionari 6C glofari fic,anima huma 
na pr(renttbu$ ci phantafmattbus dC (acla quietacione dC 
re(tdcncia,fit fapicnsdi: prudcns intnftanci:quod nonef' 
rccdCc.Ec ficracio cfTet quafidcmonftratiua.Na,fi fciCD^ 
tia ficret per alterationem propnc di^tam ec concinuam,- 
cunc fedacis palTiombua 6C qutecacis monbug corporalii 
bus 6C phanpfmattbus prffcnnbug noit llatim 3C in itu 
(iantt accipcrccur fcicntia,fcd luccciriue 6C cotinuc pars 
poft partcm.ficut tgne cxiftcntc calcfaifttbiIi,5C remotig 
alicnisimpedimentis.calefavfTibile non ftatimaccipitxS 
plctam caliditatem,red rucceiTiuedCconiinuc partem Ck 
lidicacispoftpancm.fimiliterauicm 8Cm aliit. 

AD primam rationem patcc cx di(fii8.concludit cntm 
c^ad huiufmodi qualitatcs eft alccracto aliquo mo> 
do,fcd non pcr fe 6C propric. Simtlicer ad fccundam d^ 
co,(}>aIccracionempropriedt(flam non fufficit acceptio 
vel acquiiino vnius qualicatis cuin abieclionc concrart}, 
fed reqinricur q< illa qualicas fic partibtlis,ita <^ vnapara 
<iu8 continucpolTet acquiri poft altam doncc pcrncia< 
S»x dCfit iiia(!tu,i|i,l]dcficiac,i],oiicftakeratio propr(p 
Iandu.fu{! Ph/. n ti^ diifb. 



00 



Exrrdrium 
quoail nrr 
tuici confc 
rac. 



An rcdaeif 
Pamontbus 
minus (ut 
bpictt* H 
pnidcni. 



Comi, M» 



QVAESTIO SEPT 

<Iiifla,de qua loquimur.Qualiter aute virtus moralis ge^ £ 
nereturin appetuu fenfitiuo.vtrum tota fimuJ , aut part 
, poft partem.bona inquifiuo eft,fcd magis habct locum 

tn Secundo E thi.Ex his tame qu* dida funt hic vtdetur 
Confequi,q>non acquiriiur concinue parsvirtutis poft 
partem.quia ficeffet vera & propriaalteratio.nifi quod 
ahquidiciit,q> ad hoc requint ahudjf.q» quahtas fit fen-' 
fibilis,quxacquiritur,aifubtc<rtumfitper eam fcnfibi^ 
lcScd puto,q>adaJtcratioiicmproprtedt(flam bene fuf 
ficcrct coniinua acquifitio vnius parris poft aliam partc 
illius qualitatis ad quam eft alteratto : tbi cnim c/Tct ve> 
rus motus. Ad aliam dico,q» intelle<ftut bene altcnu 
turabintclligtbilibus.fed non.ilterationepropricdicfb, 
fctlicetcontinua&fucceiyiua.fedimproprie dKfta altcra 
tione,quxcft indiuifibilisnumeratio ad perfe<f^ione ad 
quam crat in potentia:quam quidem perfeAionem acci^ 
pit totam fimul bL non connnuc vnam partcm poft altS 
partem: A: ideo non eft contra di<fbuquaic &c. _ 

StcSCdrca moium. 

Tcx.c.s»« Q.VAESTIO vm, 

AnCmKif i?t in Vna Ndtitrd 5 <m CoiflV /br^ 
HM, fadfm/itcMm fbtmafi>cafica fecHiU' 
dHtn fUbfUnti^m, 

p ^jm Vxritur ctrcaiftud capitulum, Vtnira ge 
nus fit in vna natura.Et quia difficultas hu^ 
'( n quxftionis fpecialiter prouenit ex idctix 
V^^Sa veldiueifitaieformigcncnsadforma 
tSSii^Su fpectci,idcoquxra fubifca forma. Vtrii 
forma gencns fii eadcm clTennaliter fm fuam fubftaniia 
cum formafpcciei,autdiuerfa,a: prxcipueingeneriljut 
aut fpcciebus de prxdicamento fubftantix . Vcrbi^ gra^ 
oa, Vuum Sor.pcr eandem formam fubflantialcfii ho 
ino & animal,aut per aliam &. aliam rcalitcr flC f m kSu 
tnilitcrautc&inalijs.Inantiquis codictbus fic legttur, 
hancautemquiftioncmquxrasuiterfophifmata,6C fic Q 
ifta quxftio folum hic anne ihtur gratia doiftrinx. Vi 
deturprimoc{>fiteadem:quia,fiformafubftantialis ge* 
ncf u cflet alia realicer a fornja fubftannali fpcctei, fcqui^ 
tur qi genus non prxdicaiur efrentialiter de fpecie prxdi 
eatione diccntc,hoc eft hocfed hoc eft falfum fm omnes 
dicimus cnim.homo eft animal fiC corpus 6C fubftanna, 
&probaiurconfcqucntta,quia pars circntialis non prx 
diotur de fuo toco prxdicationc dicente.hoc eft hoc. vn 
d«flCCommentatordicitinSepttmoMeta.q>dicere,qCl 
animal eft anima,eft falfum.et ipiu m elTc animatij cft vc 
ni.modo,fi forma gcnerw elt diucrfa a forma fpcciei, tuc 
gcnu8entpar«fpccici,cumipfump«rtineat ad fubftacia 
ct e/Tcnttam fpeaci,& no crit tota cius clTcntia.ergo &.c. 

OPPOsiTVM arguit.llle formf funt diucrff, mquan 
tum vna eft realiter prior alia.idem enim non eft realiicr 
pnusfcipfo,vtmanifeftiieft.fcdformageneris cft prior 
realitcrronnafpccicr.namdicit Anfto.indcGcneracio-' 
ue Animalium.q» cmbry o prius viuit vita plantj quam " 
vita animalis,€C viM animalis prius quam vita homi< 
iitt,ergo,cum nonviuat nifihabeat animam, prtus ha^ 
bet animam vcgctatiuam quiun fcnfitiuam, 6C fcnQtiui 
priin quim intcllctftiuain. 

CONCLVSIO. 
NoncA vna fecandum rabnantiam ic ran'oncm Ceneiia 
ac fprtiei njtura , fiuc formj. 

DEiftaquxftioncfuerunt,acfunc opinionci mul» 
tum diuerfx.Scd ad prxfcns proptcr brcuttatem 
fic proccdam.Primo probabo iUam partem,qu( 
«ft mihi probabthor Secundo congregabo difttculiatcs, 
qux func contra illam,quarum quxdam funt demonfh-a 
rionesaliorum.TcrtiofoluamillasditTiculcatcs fccundu 
pofTe mcum.Primoquidemprobo rationibusSC auvfto 
ritacibus,qu6d forma gcnerts eft diucrfa realiter & (ccu^ 



IMI 



VIII. 



a forma homtnis , 8C (brma corports i foima animalts,cr 
fic dc fimiltbus. 

Pro pnma rarionc fuppono tria.primum eft,omnr q«f Pnnii p« 
ineft homini pcr formam,quaeft animal,ineft homini fe luppgfiuj, 
cundum quod eftanimahdC hxclicet fit manifcftacuili'- 
bcc tnielligcnli6C bcne difpofito,tamcn propter iuucnc« 
6^ incxercitatot potcft.pbari fic,iIlud,quod ineft homu 
ni per forma qua eft animal.ineft pcr fe,quia forma, qua 
cft animal,pcriinet ad fublutiam 5>L clTcntiam hominit. 
Aut ergo ineft homini tm quod homo primo vel recun^ 
dum quod aniroal priroo.fi diccretur q> iUud.quod incft 
hommi pcr forma qua aniroal iniit homini fm cjuod ho<' 
mopnroo,itaquodprimoinfichomini,hoc elt falfum, 
quufcnfus tncfthominipcrformamqua eft animal,6C 
non inefc hoiiuni fm q) liomo ica qi primu,quia i unc in.» 
clTetoibusalij&pernacurahominis,quodcft iiiipolTibi^ 
lc.ergo rclinquitur altcrum mcmbruin,f.q>i]lud, q<l tiu 
eft homini pcr forma quacft aial.uifit ci fm c^aial, itac^ 
animali prtmo. Etconfirmaturifta propolmo rcmt>^ 
ucndo quandam cauillationcm. Ad hoc cnim,q> aliqd 
infit homini^mq>efta!.il,auifufticit c))infitipfihomini 
performamquacftaial,autrequiriturc|>infit ipfi homi 
ni pcr formam qua cft animal cii vircuce fcnlitiua , a qua 
Aimitur nomcn dC incelle/his animalis,pcr diuifione fu£« 
Acicfem.Sidicaturpnmoroodohabco propofitii mcii. 
fl dicatur fccundo modo,hoc cftirt inconucnicns.quia tL» 
ia virtut,a quarumicurconccptutanimalis,incft homt^ 
nif m c)> aial,puta fenfu6,vt dicit Anft.in dc Senfu dC Se .«> 
fato,propc principtum,dC nonincfteipcrquanda aliain 
virtutcm,quia tunc enec quxftio de ilIa,dC ireiur in infi^ 
nicum.Kciinquicurcrgo,(]>illuil incfthominifm ()> anL» 
mal,quod incfthominiper iorinatn,quaeft aial. Icc,fi 
dicerctur illo inodo,ct>,fi aliquid dcbct inelTc homini fta 

cft aial, oportei q> tnfit ci fm fe 3C per form a aialis dC 
virtutcm aiaIis,hoc non (bnquia iIlud,quod incft alicui 
per aliquod mcdium,n5 ineft lUi primo 6C per fe : modo, 
illa virrus cft quuddam nccidens,vt conceditur ab oib^, 
ergoquodincllaninialipicrillamvirturcm non ineft ei 
fimpliciter pmo,nec fimilicer incft homini,fm q> alal pri 
mo. Sccundofuppono,q>omnequodincft homini ftn ^ . 

2» aial incft oi aiali:5i: hoc quafi conccditur ab omnibus. P*** 
cuti]Iud,quodrepugnathominifm(}>aiaI,repugnacoi 
animali. Tertioaccipio,(]>,fielTeteadcforma fuhftan Tcrtiupre« 
ttalis,qu{daten'ehoicm tt. clTe aial.hocnon p6t ciTcfm luppoiitu)* 
diuerfos modos,fcd oportet qi hoc lit (m ciidem modii, 
vel n5 f m aliu dC alium modum.Nam, fi vna forma fubv 
ftanrialisdarcicnchoiemdcclTcaiaif malium dC alium 
moduro.quxrodeillis modis.autillimodifunt fubftan 
ti(,aut ac«denua,pcr fuiTtciemc diuifionem, fi diceretur 
q> fum fubftann(,auc matcna,aut compofitum,aut for^ 
roa.tion eft dicendii,(^ finc matcna,quia macena n5 dac 
clTcformaliterrationcmaccrif,vel pcrmateriS,ncc fimi 
litercompofitii.ndiCulu.n.cHetdicerc.cj-eadcformadax 
rct cfTe hoiem dt: cfTc aial ratione diuerforum compofito^ 
rfiformalicer.fi vcrodicitur,(|>illiinodifuntlormxfub.<' j •■** 
iVantialcs diuerf(,tunc vna forma dacclTc hoicm dC effc 
animal f m diucrlis format fubftantiales:quod cftridicu 
luro.meliusenimelTet ftaCimconccderc, cp diucrfxfor^ 
mx fubftantialct darcnx iHi cfTc.Si quit aucdiceret,<)> iU 
limodifunt qu(dam accidcntia,h(x; cftinconuenicns:{]a 
tuncformafubluncialisdaret elTefubfcancialefmacciit 
dC racionc accidctis formalitcr clTc enim homincro cft e<> 
fefubftanttale,& fimtliccrefreanimal.Ecfequitur, qudd 
ifta cfTcnt accidentalta:quia illud cfle,quod datur pcr ilu 
quod accidcns formaIitcr,eft ciTc accidcntalc . Et fi quis 
cauillaret, qu6d vnaSi: eadcm forma fubftantialis indi^ 
utfibilis fecundum fubfbinciam dat clTc hominem SC cC* 
icammal fccundum diuerfos modos,quifuntacciden.' 
na,non tainen principaliier dat cfTc homincm & elTe ani 
snalpcriUos modos,fcddirpoficiue,ita (^illi modi func 
(liipoiltioaes,per quarum vn^dattitc horatncm,^ 

pct 



I 



QVAESTIO 



t(lium> 



rtlfta» 
mdmA 

\blbtt, 



rciBO' 

homi 
,i(ft» 
■liiii' 
tam, 

02 

omi» 

KSi . 

luoa 

inB^ 

ipt^ 

tc.fl 

fat 

\cu* 
do, 

a 

3. 



pfrafam dat efTeammil. iftud nonfijffidV inttllcihii 
ijuia fire hominein & ene ammal eft vnum cni fubftan* 
? 'nJiu.fum rcaiiter.vr diciit ifti:* ideo, quicquid 
eftd.fpolitioadvnum&adalterum.neceft poinbilea, 
aliqua d.fpofit.o difponat ad e<re hommcmA' nSadcflc 
anitnal.nec e conuerfo.poftq, funt vnum elTc fubftantia> 
lcindiuirum.vndenoneft aJiquaratio.quare ilia fornia 
tihMt,, t, ■ ^^" unum irtorum modorum & non 

Obkxho. fn,alium.Sedcau.Ilabi«,q,c»Tchommemd^e(rean.maI 
licct (:nt vnum ciTe fublbntialc reaJiter, tn differunt fm 
r """"«"""^ 'dfoformapotcntdarevnum iftorumcfTc 
f m ynum modum,& aJ.ud fm alium modum. Hoc itcnt 
nihilcft.quiaamc omnemconccptumnoftrum.oportct 
q. lorma hominis det elTe hominc * cfTe an.mal:5: ideo 
dittercmia conceptus vcl rationis nihi! ficit ad hocq, for 
fna ilia det e(Te horainem f m vnil modum, 5: animal f in 
aliumdiftin.^tf.Remanetigiturilla propoluio uera.f.o. 
fi eadcm eft forma fubftantial.s, qux dat elTc hominem 
« qu* dat elTc animal, hoc no eft per diucrfos modos q. 
fl qunhoc ffngf rct.qujtratur de illis modis, per quorum 
vnum dat eiTf hom.nem propne,&: per al.u dai elTc anu 
mal.X qiio llnt priores ift.s elTe.aut pofteriorej.a.: feroi» 
habebiiur mconuf nicns contra fic fingent f m. 
Aixomffii . "'•'"PPo''"sfiquisaITerateandcmeiTefbrmamfub 
«amtalfmquahomoefthomo.&quaa.nmal e animal 
«rgujmei/icomnequod ineft hominipcr formamqu» 
cKan.mal..ncfthominifm ci.animal:per pnmamfuppo 
«tionem A per confequens ineft omman.mal. per fecun 
Jam.Sedomne.quod.neft hommi pcrformam.quaeft: 
homo ineft ei per formam qua eft an.mal, pcr fupponiio 
nem adufrfarn.quiconcfdit q> eademfft forma.perquS 
il.quid e homo 3C ammal:ergo omnequod ineft homini 
perlormsmquaeft homo,inefthomimfmq,aniroal dC 
per confequens omm animali. Tunc fumo iftam conciu- 
lione m.omne quod tneft homini per formam qua eft ho 
<neftomnia..}mal.:fedr.fib.leinefthom.n. per formani 
qua eft homo.cum infitciprimo:ergo nr.b.le.neft omnj 
«n.mali,& Cic meft afino : quod eft rnipoiT.btle : erRo ali- 
quod pramriTorum.a: non almd mfi dlud.quod cocf d.t 
aduerfanusf.q. eadem eft forma,qux dat e/Te horainem 
RcfponCo r '"''"•"'•'•«««'"''d eftimpombile, ex quo fequ.tur 
KcfponCo. fropoiTibilf .vt paiet ex Pnmo Pnoniro. Sed cauiJla. 

bit qu.*dicendoadmaiorfm,illud,quod.neft hom.mD 
tormSqua eftanimalinefthomini fm quodeft animal! 
y erum eft fi ineft homim per formam qua eft animal vt 
. pcr illam eft aniroahfed, fi alio modo non oportet. Et ad 
; imnorem.cum dicirur.q, omne quod ineft hominl p for^ 
. »»Wmquaeftammal.verumeft,fedn6iIloniodoquoh5 

performam eftanimal.fed alio modo:nfibile enim ineft 

homini per formam qua eft animal, non vt pcr illam eft 
rmpogna» "'""^y"' vt per.llam eft ho.no. Cotra hoc eft teni» 
^ » 'yPPOfifo-quw.firadcmeftforma.quxdathominienre 
fiommem,a(: eiTe animal.hoc non potcft eJIe f m diuerfo» 
^odo«,vt probanl eft:.mmo hoc ncce/Tanoeft f m eun- 
dem modum,veI non f m aliumA: ahiim modum : vnde 
non eft ad propofitu ihi redup!.care,vi per illam eft ani, 
■mal, vel vt per illam e ft homo:qu.a ifta iion funt diuerfa. 
vtpatet dtlipeferconfideritt.Etharceftprimaratio quS 
flquii vuli folucre,rogo vtdicat ad propofitionei, Sc ad 
formam ra t ton.s.ne eua fio apparent pu tetur efTe vera Ib 
lutio. Iicmaliamranonem adiungo,cutua ferevirtut 
elt eadem cum pr»ori.IIIud,cui aliquod accidens reale in 
«ft nli modo real. qijo non incft formf hommis proprie 
-wiec iormar afini,& fic de cxteris formis fpecierii, necom 
jTsbus limul,,lluddicoeft realiterdiuCTfum ab omnibu» 
«fti*proprnsform.s:hancrecipiopro manrfefta. Sienim 
aliqu.d eiTet idf m pen.tus realiter & elTcmtaliter cii alio 
«?iconuerfo.Orone acadens realc,quod ineft vniniora 
alf quo reali modo.debet inelTe alteri:fed aliquod accidt» 
reaJc ineftformx animal.s tali modo.quo nu ineft forroe 
homuue necalini,& lic decxtcris, nec oibus iftis fimuU 



PHYSICORVM 



VIII. 



101 



m 



achocfupponoadpntfcn,.a:„onmeft (ormx ho^mi 
pnmo,quia fic.ncl omn,bu.aIi)sper formam hlZZ 
#mrcguIa.Anft.mPnmoPofte.necformx afim primo 

p.opteridfm,neco.n„tbusfim.l.ter:qu,aficitlXc^ 
cuncp .nciret p,opter omne . .Ibs formas fimd.te nqu^ 
«ftnd.cuhi.ergo forma ani mal.s eft d.uerfa i formis pro. 

nereAfp«c.ebuse.u.pcrfea:proprrjs. Sedaliquisca N»". 

eft ri,', 7^^""*°';? ^°'"'n:A:ideo„o.,vaIetrat.o.Hoc 
eft Ir.uolum.quia ille eft modus reahs.q eiTet prxtCTom 

nfmoperat.onemnoftr,.ntelle/lus.hoceftroamfeftu^ 
f^a c ,fcr,p,oopcrenoftr,,melle.^„,.adhucr,fib.|,t« 
inenet hom.mprimoa: per fe. 6C habere tres, trtangulo 
pnroo acadens e,„m ine iTe fubiedo primo. vt h.c l^ui 
mur,eft.pfum •nel^nonperalterumaCalteriperipfum 

«'nonmteIl.gente. Prxterea,S.perfeira»a!primuas 

qu.bus,cc,desreaIed.c..ur.neiTer^,edopcrfepnm^^^ 

efrentfolumentiarat.onts.eflentfie-ta.licutcSclud.tCa; 

D'"'''*''e'L^"'"*'P^>'''-''«>=autemeftab 
furdum Pr{terea.S.humanus,nrelIe<rtusfacerettrian ^ 
«uIum,hoceftpri,no.itac>hxcpair,o„onineITetfub,e. 

lle.melleAu..^.elpra.1.cu..an fpeculatiuus^non fpecu. 

«ficpnmo hoc.f.habere rresnon eiretin tr.agulo.quod 
cft rid.cuIum.S. d.cas q, e ft intcllea' pra/t.cus. pc rarte 

ncam.K eftder,fio .n hoc d.ccndo. Ite m.ad hoc.ut ali 
quod accden. ,nfit fub,erto pnmo.fuff.c.t q. dlud fubie. 
rtum .nquan.um .llud habet caufam propr.im dl.us accj 
dcnu«,„ft,, f hrt5,„,vtpatetp Lmcon.inPt.mo Poft. 
r ^^"''"^^''"."''^"^'""'""'operenoftn .ntellev^s. adhuc 
^ n^lJ} ^'"'""f '''''7 " '" P-^cfam.r^u pro! 

pnamru.propri^acc.dent,s,utm3n.fellume,l:ergo&e. 

hxc fit recuda rat.0, Item.arguo rattone antiqua.Illf 
fonnxnoo funt cadem forma eiTent.al.ter, quanim viu 
remanetalteracorrupta:hxcefteu.den5. fedremota for 
Bia rpfc.fica rpecalimma remanet aJ.qua forma genera- 
iis:quod probo quia remanetidem acnden» nuroerodc 
terro,natum.Verb,gratia.Ponamus,q, homoviuesha ' 
beatc,catncem.noneftdub,um.q.corpu, mortuumh.' * ^.jfj 



---.^.>.*».«ai.none,t<3ut.,um.q,corpu, moriuumht" ' •^f^'^*'>«**«r 
»>fb,ic,catncem:acfiqu,demaiaccatr,xefteadem nui''***^ "'^^*^ 
mero ci, pcedente.neceiTe eft q, maneat al,qua forma fub 

1 k , ! "1^"" ""'"«'«C"'" pr«ce.^ente, Ka .n iftts ge 
rerab.I.bus a: corrupnb.l.bus fubir,Sum acctdent.s d^ 
term,nati eft corpus cSpofitum ex matena flC forma. f ni 
Hi,ent,onemComcntator.sinprmcip.oSect5dide .\[a. Co«,», 
ec ciufdem numero accdeiu.s tenninati vult elTe vnum 

numero fub,e.'Jum compofitum ex materia & foroia-er 
jj gomanetibieademformanumero, S,qu,s autem dt^ 
cat.q. non eft ccatnx eadem numero cu ccamce p„b«. 
tunc quxntur.quidgenerauitillam fecundam cicatricf^ 

Sed hoceftdenfor.um,quu.fi iftud futr.cerct. tunc eftet 

JacTe aft.gnarccaufas omn.um accdenttu.n naturalium: 
qu.a ftai.m polTer refpondtn qufrent. caufam agentem 

q,eftvtrtusccrl.,&:nonoporteretqux„rrecaurfsagen: 

rp^Zf^''''!^ 'e ^""'^* ^ Commentatore 

^n^ S^cundo. Aliqui vero|refp5dent. * 

generans,quod gcneramtcadauer. aut forma.n fubfta^ 
tialem .mmed.ateconrcquecem animam homm.s in ma. 
1I«:J S'"'""" ^'"'"«'^ •" 'Jlo corpore.fuftinenres fuD 

^ ud d.Aim Commentatons.a,generans formadatom , 
n,aconfequentiaadform5.Sedf;ocnonpoteftfuff,c«< ' 
benefn,m Vfmm fft.q.gfnfr5,.quoddat formam. da^ 
ommaaccdfm,aperfe6Cnecen-ano confequentia .Ham 
|ormam^ vt gencrans igne m.generat leu.ratem & cal.di. 
tatem,« gencras honunem gencrat nfibilitatem, fifr 



\ 



IV SEpTiMi:ri 



vrri.Avo 



focma non 
<)}(OLjacci 
dentu quz 
pntinerilli 
h>rmr , led 
rj 4 
inlunc. 



ifi (imihbuskScd non cll occc(1c cj^ gcneftin) (brmam dct- £. Uogfctn cnim cofiftderat dc dcflnirione Jra q> cftindrm,-; 
s /r. r.^..*np-. ^,.^^.4 ii» c; .^/4;... .11..^.. .-.....-i/^ir-sr.» ■•■•■>. Dt*»..^ 



9mnia accidcntta.quxpolTunt incfle formx rcqucnn,dC 
qux non pcr (c confequuntur illam formam.vt generani 
bominem non femper generat crifpum.aut curuum, auc 
hmoumodo.cicatrix non cft pcr fc accidcns conrcqucnsi 
^rmam pcr fc cad.iueru antc formani, quat confequitur 
iji matcria poft animam,quia iic inelTet omni tali formf :. 
quod cft falfum.multa cntm cadauera func llnc cicatrici^ 
hu».6i idco fatuum videtur,q> iHud generans gcncrat ct 
catricem.quod gcncrauit illam formam. Prxtcrca.Si^ 
cucomnem cicatricem prxcedic vulnus,ita aliam d£alta 
^catnccm numero debet praccedere aliud dC aliud vuln^. 
i}umero'.n ej-gopoftcicatrfcemcorporis viui generabit 
aliacicatrixnumcroinmortuo.oportetigiturprxccdcrc 
aliud vulnuBt&quid agitillud uulnus diffictlceftdicere, 
ftiam fi fingendi iKcncia detur. Itera,virtus illius gcnc 
i;antis,quod corrumptc hominc,&C gcncratcadaucr, non 
tft maiornec magis ordinatain opcrando virtu«,qu( 
^cat in homine viuente,hoc eft bcnc manircftum, tfi mul « 
tdties wtus.quac crat in homine viucnte,non potuit fju» 
cerc cicatricein reunicndo partes corporu,nt(l cum adiu 
lorio artis:immotale&tantumvulnuseft aJiqujJo, <f 
il dunictercrur naturx morerctur homo.quomodo crgo 
cft vcrifimi}e,A tllud quod corrumptt homioem fi^genft 
vaccadaucrtia faciatcicathcem. 
. Quxriturhicprofolatio,quififcrrainc cquQ morcuit. 
hoc cfl dicerc,qui8 illa noua foramina fecit : alia vero ab 
illit quat fiunt m pede viuocfortc futt vnus faber fptritvM 
Jis: vel illud agens quod agit omnia immediate,vcl hm5i 
trufFacft.Kemanetigitur,vtvidetur,tademnumerofor 
ma fubftannalis,qu( pnus:di: fic ctant plures formx fub 
ftantialesincorporeviuo:quare&c. Itc,adduco vna 
rai|onem,quam t3gtt Albcrtus fuper Quartum Aieteo. 
cuius iblurionem non pcrficit ad plcnum. Si ciTct eadcm 
forma fubftantialisanimalis vtanimaldfvcmiftumcft, 
ftatim cum animal c/Tcc mortuum efrcc putrcfavftum^cu^ £ 
iusoppofitum videturad fcnfum.^c probocofequcntia, 
quia putrefavTtto eft propria cor. uptio mifti : quia mtftu 
tciArti.qui fmc^ miftuin nonpoceftelTc corruptum limpliciccr nifi 
b'j)ba( gc; fit putrc£a<flum.crgo,rt animaJi mortuo ftatim corruptu 
nus habcre miftum quod erat in ani mali,tunc ftatim cft putrcfa^' 
a!ia fonna ^<^uni:quod cftabfurdum.Quodfihxcratioeftdcmoiv- 
ifotmarpc ftratm3ijony„,jft^(inQ,.^p^jQ<^j,u5fo[mtoinanifefter 
***** (ur fecun Jum intentionem Artfto. 

Hxc fi t quart a rat io principalis : t unc adduc.im au<ft<v 
fitatesproil'tap3j[c.Priinaaui5loriia9tft Anfto. inSe»- 
cundo Mctaphy.cap.de Scatu.inPr.Tdicamencis.vbi ip 
/c volcns oftcndere,c]i noneft prtKciTus in infinitfiin cau 
C\s formaltbusiprobac <]> no eft proccffus in infinitum in 
• i ii prxdicamenttsin quidelTcncialiter ordinatis,qux funt 
patcesdcfinitionis.Ecinhocmanifcftedac incclligere, c^ 
inultttudo prxdicacorum in quid elTentialiter ordinato<- 
jum cft (m multitudincm formarum. Itcm, Anfto.in 
TcXtC»4X» SeptimoMetaphy.cap.illo.nunc auteni tnquantum.in 



AuAorit.1 f 



Ttx, Uto, 



quodducicintcUcicriadintelligerequidditatct rri«, Phi^ 
l«fophus auc Primus Fm cf fignac quiddiraccs rcrura. 

Icem,li Arift.ibi loquitur de dcnnicione pro c5ccptu, • 
iK>nhabcrccdicere,c^ hmoidefinitio fic vnii ens fimplici 
tcr 5C pcr fc:quia cx diuerfis ai^cibus.quoni vnu nd eft de. 
clTcn'taaI(erius,nonconfticuiturvnumperfc:iib auiem 
coccptus fine dubio func diuerfis a(flus:quarc &c. Itc»> 
Arift.loqucs dcgcncrc,quod eft pars illius defitncionifl, 
dicic c^ ipfum genus non cft prxtcr generis rpecics,aut fi 
ciuidcmvtcftmatcriaanceeft.modo,fi ipfcloqueret dc 
gcnere pro conccpcu generali, iftud non elTet verum : <]a 
hmoi conccptut benc eft fine conceptibus fpccierum. cii 
ergo polTf t fitlligi fm fc abfqi qualibci fua fpccie, nec c& 
Ctptut ille cft ficut materia ad conccptum diitcrcntij vaL 
tk impropnCjdC hn fimi1itudincm:vnde rclinquitur, 
ipfc loquitur tbidegenere pro re,qux ponit 10 definitio^. 
nc.dC hoc cciam apparcc manifcflcincelligentiinlpiaenti' 
Ycrba Commcncacoris ibidem.Dictt cnim ibi, ficuc alle, 
gacumeft,in(enditphoc quodgenusnon exiftK inrciiv 
aciu 3Cc.ecce.enim in re & non in intcllti^tu, Prfterea,- 
Arilt.Ioquirur ibi dc illis partibu« dcfiiiitionts, tjux prx, 
dicatuur eiTcntiahier de fpccie dehnita.ficut 5C ipfa defi^ 
mtioprxdicatur elTentialitcr de definito:modOiC0ncepi» 
intelle<ftuales gcneris nonprxdtcaiureftcntiahtci dcfpc^" 
eie:quare &c. Vult crgo Arift.cj» in hraoi dcfinitionc i|>. 
fijm genus.quod eft rcs.eft in potcntia refpeclu diftereo» 
rix,fl<: diffcrctia ens a<flu vel acftusicV: hoc pl.inc dicit Q5 
mentator ibidcm in principio c.ipituli C\c,dC caufain hoa 
eft,f.c]» dcfinido cft quid vnum:quia vlttma ditlcrctia tn 
dcfinicionibus cft diAerentia,qux contmct formam, pec 
quatn cft vnum acflu iSl cns in a«flu. Diffcrcntix nac,qux 
funt ance vltimam difTcreii(iam,funt exiftctcsin dcfinitt» 
poccntta:modo vnura (dcm non cft lu potcntciad fcip 
fum:ergo 5Cc.Sedaliqui fophifcicant cp Arift.accipttibt 
gcnus.vt ftacfubmoJocommunipoteiiali. Hocautcm 
nihileft.quiallcutexdiucrfiimodiselTendi iion (h vnii 
pcr fc,licex re,vt ftat fubvnomodo.nofit vnuraexca, 
vt ftat fub alio modo. vcrbi grati.\ ex aniinali. vt ftat ful^ 
renfu,non fit vnum cura fcipfo,vt ftat fub ratiociiian:q^ 
cft modus diffcrenti(.fiini]itcr autcm 5C in ali>s. Vode,(i 
beneinfpiciacurnullomodo vcruscftfcrmo Arifio.fini 
plicitcr 3C propric,nifi accipiendo genus pro ipfa re,& fi 
niili(crdiiFcrcnciam,itaquod rcsimportata nomincg&' 
neriscftinpotcnciaad formam,quam fignificar.pateccr 
gointeiiiionem fuilTe Anft.t^gcnus habet aliam forma 
a forma fpecici. Autflorttatcs Auerrots funt fatit mul^ 
tx.primo.in Primo Phy.dicit, <]» dcfinicioeft quoddam 
vniucrfumdiftin<fium pcr elemcnta,cxquibuscoinpoDi 
tur fpcciesdL funt genusdCdiliFcrcntia. Vulc igicurt]^ fpe 
pes cft copofita cx gcncrc dC diffcrentia:quod non elTet. 
n forma gencris elTet cadcm cum forma fpccici, Nec va^ 
)et,fi quit dicat,c]« ipfe loquitur ihi de fpecic pro coccptu 
intclleituali.iia q> intelligac conccpcum fpeaei c(Tc copo 



m^^-f"-"*'-^ - - — f , ...^, — — — j ' . «1 ' T • — ' ■ 

'analylicis dc dcfiniciooc oftendit caufam vniiatis definir *» /itum ex conccptu gcneris dC conccpcu difrercntix : quia 



Antipo« 
phota« 



,cionis compofltx cx gencie 6C difTerencta:dCvidccur elTc 
€aufa,quam ipfe a(1tgnat:quia inter omncs partes calis dc 
finicionitrotavltima,f.vltimadiffecentia,habec latione 
forrax dC a<ftus vItimi,flC omnes prxcedentes funt in po 
tenciaad eara:<5C hoc eft quod dicu Commentator ibidc 
itintenditpcrlnK,c]>gcnusinren6exiftitin acflu ficuc 
.inaceria:&: c]> illud.quod eft in a»ftu,cft difFerctia vltima: 
jnodo.fiformageneriscfTctcadcmcu forma fpccici, tuc 
.«nusnoncfTetinpotencia rcfpccftu differcncix, qux eft 
lorma fpecici:& ipfum gcn*in re cfTcc in acfcu, ficut 5£ dif 
/crencia, Siquis autcm dicat,vc quida fingiic cp Arift. 
loquicur ibi de definitione pro cocepcu cxphcito definiti 
compofito ex conccpru generis 3C conccptu diffcrencix, 
,|ioc non eft verum.primo hoc eft contra Commcncatox 
rcm in principio capituli, vbi dicic, quomodo difrercter 
•}*ogicvf PhUol'9phuE prun'coundcrac dc dcfioitionc. 



c Sl 



•.:'i-\ 



Ati^ori(a« 
cct Auetfl 
rois. 
Com.1* 



ipfe loquitur ibi de fpecic,qux dcfinitur per gcnus SCdti^ 
fcrenciam,dC qux fignificatur nominc fpcdci pnmo. C5 
ftat autcm,c]> fpccies pro conccptu no definitur fic, c^ gc 
nus £Vl difFcrcntia prxdicenturelTentialiter&inquid dc 
jpfoconcepco. Conceptuscnim homintsnon cftaniinal 
rationale,& conccptus ctrculinon eft figiira.& hoc bcne 
patecpcrexen)pIum,quod fubiiigicur:cft:cmmcxemplu 
dc (pecie pro rc. ltem,oftcnfum cft alibi , tj> conceptu» 
/pccieinon definitiuuseftnmplcx,iioncomponius priv 
prie exconccptugcneritfi£differencix:vulrigiturCom 
(nentator,c)ifpccics reaJiccreftcupofita ex gcnere dCdii 
/erentia.Echoc etiam fignauit Porphyrius inLibrode 
Vniucrfalibus, vbi dicit,c]r ficuc ftatua copofira ex xre, 
tanquamcx materia,&lex figura,canquam cx forma,fic 
homo cft compofitus ex animaJi,canquam ex m.itcria,ct 
cx racionali canquam cx forma« Alu aucftoritas Coov 

mcncatori* 



I 



I 



naa. 
iapta,- 

auicn 



QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



VIII. 



lOt 



macortt cftta Errohbiu Mctaphy.vbi diac, q> nacc fic difttn(fhM in cflcrquta manircdfi tfl q> vna part cpatu 



•T* 



rm if 
jn:g» 

\m.cu 

tfVil 

iir.i^ 

jcnt» 
raUe. 
reu» 

TC», 

■^» 

oc 
fd 

ae 

» 

[> 

I 

» 

t 



Conuao* 



Com^M* 



Com.xi* 



rt* ^ 



Com»sa» 



na pnnij rcapic torinam vntucr(aJeni,& poll,mcdiantc 
(orma vniucrfalt rcctpii Formas alias, ■vit^vi indiuidua' 
lct:talcsauicmformxnonrunc vnatorma cilencialiccr, 
quarumvna rccipicmatcrtamcduntealia-.quia nihilrc' 
cipitre,nccertcauraalicuiusinrccipiendo fe,vcdiacCA 
mcncator in Secundo de Aiuma.cjp. de vilibili. lccm 
parum poflhxc vcrbadiciiCommen.qtgcnuseflunu 
in vna forma media intcr a^fcum & poceniiam:mediii au 
tem cll aliudeircncialiicr ab vcroqi excrcmorum. per 
poccntum iniendi( matcriam primam,& pcraiTtum dif' 
ferennam,& formam fpeaficam:ergoo>;c. Iccm,comx 
incntacor in Tcrcio Mct aphy.dicic,q> tmpoflibile e(l ali 
quid prxdicari przdicationc gcncris derebuv habenttb* 
(orraasdiucrCis.auz noncommunicatin vnalorroanu^ 
mcro.Illa autcm formauna numero,inquacommunicSt 
fpccics,<k quibus prxdicacui:<{cnus,non uidctur eirc nilt 
fornugeneris:quxc(l vna numero priuactucc6(|> no ha 



titanua corporis,Iicec iit concinua alteri, tamcn vna noa 
cft alia:.3£ enfc vnius non cfleirc altcnus. lccm, cuiden 
tius patcc in alio commcnto Aipcr tllam parccm,ampiu« 
qiiodCconttnuum:vbilicloquicur Commcncacor. ino.' 
torenimdebeccnedi(l(n\ftus4motoaut §m dciinicienc 
CC elTc fimul.iicut tn alijs quz moucni ab exirinrcco:aut 
fmdciinitionem tantum,(icuc inliabencibu$animas:ani 
ma igicur,qu( eft mocor incis,di(linguitur a corpore,qd 
cftmocum fmdcfinitionem.licet nondiflin^uacurFm ef 
fc,f.quia impoiribilc e(l corpus clTc lincanima, 6C animS 
fine corpore niii xquiuocc:ex qmbut verbis manifcftii 
cftqiCommctacornon inccUigic peranimamipfum cor 
animalM,inquoprimo6i: pnncipalicercd anima:quia ip 
fumcorbcncpocefle(Telineali7sparnbus,cum Hc pnut 
tempore formacum ante alias parccs, vc fcicur ex dc Gc 
ncra(ioneam'malium:fcd incclligiripfam formam corpo 
ris animalis,quz eft principium pnmum mouctu intrm 



Co(B««o* 



bet in elTcncu fua multitudincm formarum indiuidualiri " fecum, vt eriam patec cx Tertto de Anima , 6C dcmon.' 



iqutbuscHproprie multicudonumcralis:fedcrtin pote 
tia ad cat,qitta nulli formarum fpcciiicarum conucnit. 

Icem in C^tnco Mecaphy.capiculo de SubAaiia. diac 
Commcn.quodanima ell formaincnccac^.hocauccm 
Boii cfrcc,ntft corpus in quo cft anima,habcrct aliam for.* 
mamfublbintialcmabanima.Ec huic coniungcdumcfb 
quoddiat in Qiiarto Ccrli 6C Mundi,qi I apts componif 
cxgTauicafefiCmaccriaprima, &econucrfodc antmalt^ 
but,qu« cfipoDuni ur ex corporc& anima.Modo,rt ip^ 
fumcorpus,ex quocompontcuranimaKnullaina]i& for.' 
mam fubilaniialem habcrcc prxccr animam, qfio clTct k 
contrario de cdpolicionc antmalis cx corpore iS^ anima, 
0Cdcc5poruionclaptdiscxgrauita(ediCmaccria prima. 
Dulio vct(^ modo ciTec cocrana.Nccerrc igtcur cll im C5 
mcntatorem q> in animalt eft iorma alia prxter antmam, 
6L maximc:quu ipfc vult inO<ftauo huiut, q>animalcib 
diuillbilein mocorema(fhi,f.animam,&mobile a%ftu,f. _ 
corput,&propcerhocmouetfci°pfum:graueauce inani^ ^ 
matumnonroouct fapfum,ltcecfitdiuifibile informam 
6C marcrtam,quia vc dicit,macerta piima prop>rie n5 mo 
uecur.Si igitur corpus,quod cll part animalis, non cfTcc 
alia fubflantia przter materiS.quz cfl mocor in animaliV 
tpfum vttqi animal non plus diuidcrccur m motum adlu 
^ lapis auc hmdi inantmatum:quod cft concra Commcn 
tatorem plane. Vult ergo Commctator,q> in animali eft 
aliut Uiflus fub(\antialis prxtcr ipfam aniniam,per qucm 
quidein afcum fubftatialem corpus habct q> lic ens adu 
•liquo modo,& mobilc ^Sw.dC Itc cucum habccur ab eo 
()>,non eft iiiconuenicns in cadc fubftantia clTe plures for 
mat fubftantiales.Sed aliqui excorte & impcrtincter cxr 
ponuntverbaCommctatoris,percorpus SC animamin 
teUtgi diucrfas partcs quantitatiuas amroalis:quait: vtu 
«ft mouens,r.cor,aut propornona]c:qa in eo efl pnnapa 
liter virtut motiua,& alu pars cftmota,f.rcfiduum cor/ 
porit,inquoeftpoictiaordinataad rcapiendum motQ, D 
hoc nnc dubio cft concranum vetbit dC fcntenctz Com.. 
menutorismmultisloas.InOAauo Fhy.Prtmo eapi^ 
rulo,mouentium tgitur &C conmt quz mouetur.dicit Hc, 
nuliuscnimdubitati^ antmal moueturab anima,&q> 
antma cft motor,fld corput cft motii.Sed latet de cxiften 
lia mocoriSjhcc vidcjicet quo eft diftin^ a mobili. Mo 
do,f3 pcr animam tmelligcrec partcm ahquam quantita^ 
ttuam.vt cor,aut hmoi.noneftetverum quod dicit:quta 
cutltbct maniftftum cft q> vna pan quanncanua corpa> 
rtt eft excra a]iam,d£ q> vna noo eft alia, licct finc coniun 
ikx 9m concinuiiatem vel contiguationcm SC conta^ftti. 

Irem,paruro poft in eodem Commenco dicic Comenx 
ntor fic,Mocorcm rnim in antmalibus clTc diftincfhim i. 
fnotoperdcfinitionem,eftmanilc(\umperfe,fcdignotu 
«fl,vtruro diftinguaturaut non diltinguaturin clTe:mO' 
do,fimotorpnmui intrinfecusin animalibut cfTetpan 
quanctcatiua,tunc non cfTct ignotum boc, vtrum motor 



ftratum cftin de mocibut animalium. Icem Commen 
tator in Qiiinto Mttaphy.cap.de Parte,dia't fic,Illa, ex Con,iia 
quibuscomponuniurdcfinicioites iignaces qutddttatet 
cuiutlibct rcijdiciii partes deiinici &dcfinicionis:dC idco 
ecnus didcurpart formxjdtidcodiaf, c)>gcnns cftpar* 
formaruinrpecicrum.Formaenim fpccieidtuidicuringe 
nus&ldifTcrenriam,f.informam,quz conapiiur concc 
ptu gencrali S>C conMo^SC ioriiiam,quz conapicur coii' 
ccptu determtnato SC proprio:5C ifti conccptus accidunt 
formis.dd idcodici:Commentatoribidem,c^efrcgenua 
6C difTcrcntiaiii cft acddcns, quod accidtc eis, Iftis ra» 
iionibus 6C auiftoritanbut potcnc aliquis fuftewan ia 
iftapofitionc. 

Qttod non /mt plmet Forrn« tn compofitOy rMm tAttom^ 
bw, tMrn Au^oritatxbnu AnflouUi Cr 
AHtmii drgtiir. 

NVnc reftat vidcre dubicationct conrra pr{di(fla Dubiutio 
politione.Primadubicariopoccft e(Te, fiin vno ''e Plurall* 
tndiuiduo cfTenc plures formz fubftancialcs,cilc ""^ 
illud indiuiduum non clTcc cns pcr fc vnum : quod el\ uw 
conueniens.Ec paccc confcquccia.quta quz!ibec illarum 
formarum daret ei c(Te,&vnum effc:quare fiCcEt confir 
matur.quia fic diccdo,vnum ens concedcretur elTc plura 
cncia,cum concedacurhabereplurcsformas fubftanna.- 
lct. Item,fi fic,tuncgcnetanotndiuiduifubftatizc(Tet Arg.x, 
alterariOjCumefTcc circa fubietfium eni at^tu per formaro 
prxcedentcm. Itcm,fi clTct alia forma fubftatulis, pcr 
quam Socra.eft homo 5C animal 3C viuent,tunc gcncra^ 
tioSocratisnoncfretvna, c6q>ibi acquircrcntur plures 
formzfubftantiales. Icem,froillatn pofirionem,cuiic Arg.«4 
in gencracione non fiercc refolucio vfqi ad roaicrtam prt^ 
inam,cum ponaturremanerealiqua iorma fubftannalit 
cadem nurocro,qux prius f.forma fubftamix,& corpit: 
hocauccmvidccurc(Teinconucnicns:quare&:c. Iccm, Ai^.i* 
anima \idecur cfTc acftus corporis 6i:choc aucem non eO 
fet fi in corpore cuius aiftus eft anima e(tcr alia forma fub 
ftannalis:quu illa alia forma cfset acfcus pnor aitima:qua 
rc&c. Icem>omtntforffla%iittamatenz meduniibut 
dtmf fionibuB dat ersc corpori prout corpus cft gcnut suti 
malis:hzcvidcturroantfcfta:fed formaanimaliseft for« 
mavnuamatcrix mcdianttbus dirocnfionibus,vt vulc 
Commcntator in de Subftantia orbts:ergo forma anima 
Iisdacc(sccorpus:quarenuoporcerefse aliam formaro, 
qua homo fi: animal,6^ qua mcoTp^,6C fimihcer dealiis. 

Iccm,fiforma,quahomo cftcorpui, cftdiucrfa afor.» 
maqua eft fubftantia.aucefc diucrfa numero, aut fpcdc, ^t'''* 
auc gencrCjper fufficcntcm diuifionc in propofito:fed n5 
cfcdtccndumpr(mum,quiaficcorpusd£ fubfcantia,qu( 
dicun(urdchomine,efscncdiuerfanumcro:quod eft ab^ 
furdum.Ncc efc dtuerfa fpca'e,quu cuncifcx fonnf dcbe 
rcnt c5uentre tn ali quo yno gencre,ficut forma horoinu 

fiCafini, 



i .1 



QVAISTIO 



SIPTIMt 



VIII. 



0Caflni,qu3rruncdiuerr(^nirpcciem:inodo,nontftdare •£ quodnonefficr.fltnmoneaniinalisrcmaneteadf forma 



.rj. 

Att,.». 

tc«AnH.9 
no&ntplU'' 
tet iotaix 
fubiiio-il» 
in vno tadi 
Btduo* 



Tes»e*|i» 

.1« r. -' 



Com, 71. 



CoBMl* 



genus,in quo conucniunc,quta,cum fubilancta Cit gcnus 
gcncralilTimum,nonc{laiiquodgcnus:quataliuin vnti 
noncontinctur fubalio.etiamficiTcwtdiucrfscfm gen', 
tuncclTcnc in diuerlis prxdicamcnru : quod eil falfum. 

Item,n forma gencralis maneret corrupta forma fpect 
fica,vc dicitur ui ccrtia racione,runc vnii indiuiduum cO 
fec Aibdiucrfif fpccicbui:quod videtur impolVtbile. Et 
pater confcqucniia<quja ipfum corpus vnum dC idera in^ 
diuiduumnuincro,quod pn'fuitfubfpcciehomintt,po^ 
nitur,po(lcacircfubfpcciccadaucns:quod cA abfutdu. 
Si fic^tunc forma propria fpccici clTct accidens:quta aduc 
nitentima>ftudCc. Auftoritatct funt mu]tx,quz vi^ 
dcntur contradiccre huic pofi ttoni.Pnma Anft. dictt iii 
Sccundo Porte.c}>,xquiuocationcs laict in vniucrfahb': 
quod pro alio non vidcTur,nili quia (ortna gencrts eft ea 
dem cum forma fpccicnj,dd non vna narura fm fe. Ice, 
fi gcnus el\ quid vnum prf tcr omnct formas fpecterum, 
tunc in gcncre fiercnt coparartoncs:quod eft cotraArtft. 
inScpnmoPhyli.l:tprobatconfcqucniia.quia proalio 
non ncgatur hcncomparationem in gcnerc,nin quia gc.- 
nus n5 eft quid vnum lu diucrfis fpcciebus.IUud autcm, 
in quo aliquacomparantur.dcbet efTc vnum in illtt. fl cr 
gogenuseftquid vnuropcrvnam fbrroS realicer diuer^ 
iamabomnibusformisproprijs fpccierii, ficrct vtiotin 
q}ib& ciTct comparatio fpcctciti. Item tn Scptimo Me 
nphy.cap.nunc autcm tnquantum in analciycu 6Cc. VH 
cic Arift.i.}) gcnut non cft pr(tcr gcncns fpecies. Item, 
parumpollineodcmcapitulodicit,c)im fubftantta non 
cftordotqualiter cnim oponec intclltgcre hoc qutdem 
pnus,illud vero pofterius:hoc autcm conctngeret,n forx 
magcncrisclTer pnor ibrma fpccici,vel econuerfo, ih 
cuc tenct pofitio prxdi?la.quarc dCc. Item, genus diui 
diturpcr JiPFcrciuiaSjVt vult Anft.inSccundoPoftc. et 
QiiintoMcta.5CCommen,inC^Liinro .Mcta.liocautem 
noii cjrct,fi gcnus ciTcc ahud ab iplU diftcrctijs. ficuc ctil 
maccnanon diuiditur pcr formas,quia cftaliud abris. 

lccm,n gcnifs efret in vna fpet:tc,ita dcbcrct ciTe in om 
nibu$,ncut pacct ex prtma ranone huios pofltionts : mo» 
do,non eft nc tn omntbus fpecicbus,quu formz fpcdci* 
Aint ahx i formis gcncralibus.probo pcrCommentatO' 
rcm in (^arto Coelt & Mundi, vbi dicitur,c)>,!api$ com 
poniturcxgrautratcd£materiaprima:&l ficvult,q>inla 
pidcnoncftaliaforma fubftantialis prxtcr grauitatcm, 
6C prxtcr formam fubftant lalem, quam confequiiur gra 
uttas. Vnde in lapide cft forma fubftacix5i^ corpons, dC 
non eft ^iuerfa rcalttcr i forma propria Iapidts,vc vidct: 
6C ad tdem valet,qaod dicit in Qtiarto Mty. cap. de va^ 
cuo,cb in clcmctts motor eft in potena,ik niocor in aviu, 
cumrtnccomptoncacxmatcnaprimadC formts limplici 
bus,dC motor cft forma,& res mota e matcru. Videtor 
lgitur,c)> in iftu fpeCicbu8,f. elemcntis, vt igne, ccrra, 6C 
hmot q> forma fpcciflca non eft alia a forma gcnera]i:qua 



fubftantialts,f,forma corporis,aut aliqua alia, licuc alTcx 
rebacur tcrtia rationc poiuionis. Itcm, fm iftam poiu 
tioncanimavcgctatiua,&fcnlitiua,d£cogitatiuain ho^ 
tnine,vt hinnibiliE in cquo,func diucrfx animx. Ec fimi. 
litcrvnumanimatumhabctplurcs animas^quod vtdci 
cfrccontra Anft.in Primodc Antma.cap.de Erroribus, 
6^inSecundocapitulo,pocctiaruroautcm animx:ibi.n, 
vulr, q> ticuc figura poftenor cotinet pnorcm in pocctta, 
Vt teiragonusconttncttngonum,d£ pciitagonus conttx 
ncttccragonum,(!canimapoftcrtor contincr pnorcm in 
potcntia.vtfcnllttua vcgeratiuam,6i intclie^^tiua fcnllti 
uam.Modo,n iftx clTcnt diuerfx fubftanttj alx,cunc po 
ficrior non conttncrct pccdcntem in poccncu:quare5£c. 

Propter folutioncs omnium iftarum rationum, 6C i\u 
<flan'tatum,confideranda funt aliqua fundamcta.Primo 
confidcrandum cft,q> poq|ntcs ifta poficioncm rcvfteip^ 
fjin intc'ltgcntcs,non ponunt cf forma gencralis flt talts 
forma,pcr quam aliquid finc forma pcrtciTtion p>olTit elTe 
cnsaaufimplictter.tormacnim, quaaliqindeft ammal, 
non cft talts forma,peT qua aliquid poftit elTc ens in adu 
fimplicttcr prxtcr omncm aliam tbrmam,pcrfc fliorcm: 
immo cft quxdam fornoa imperfcifla 5C potentulis,qus 
nunquam potcft clTc in matcria, nifi fit ibi aliqua forma 
fpcci iicans 6C dei crminant cam ad fpccicm detcrminati. 
Sicutigitur maicria prima, quamuisfit altan.«tura rcali 
tcr ab omni fonna, vt dcmonftratutn eft in Primo I^y, 
6C hoceoncedun; omnet:non tamcn poccft cxiftcrc fcpa 
rataabomntforma limul,ficforma antmali*, vndc u\u 
mal eft,licet rcaiitcr fic alia ibrma propna hominis vnde 
homo:d£ fimtliter ab ali^s formis nunquam eft acflu fepa 
raca ab omni form.i fpccifica dC propna. nunquam enim 
rftaliquodanimal,quodnecfith5, ncc afin', ncchinSi. 
Et idco diatur coitcr^flC accipitur in Quarto Topi.q> ni; ' 
hilciltngenere.quodnonfitin aliquacius fpectc.Nun^ 
cntmformaaniinaJiscrfccinmateriantnfcquai alia for' 
G ma pcrfciflior dans clTe fpccifidi.immo fempcr rehnquic 
in matcria potencta ad formam pcr(e(fliorc,d>: fic tpfa cll 
potentialis 6C diminuta rcfpcAu formx fpecificx,quaii»' 
uis in fetpra fit qutdi aiflus dans crTc matcrix.Et hocpuU 
chtc fignaurt Lmcon.in Primo Pofte. cap. de Per fe, vbi 
dicir,q;gcn'cftcaufafpeciet,ficut forma materialis, vd 
ricutniateriaform i1is,S(: huncfcrmoncdicit altas fecon 
firmaturum ratioue 8C au.ftoritatc,Eft aiic vtrunqi hom 
vnum aliquo modo.genus cnim quacum adfuam forma 
cft ficut forraa vnatcnalts pro ianco,qa cius fortiucftiai 
perfetfla 6C dioiinuta rerpetftu formx vlnmx ^TCCtficx,» 
dilpontt marcriam ad rcccptione (ormx vltimx. Vnde 
meduntc ipfa mat cna rccipit formam fpccifica, vc dictc 
Commcn.poteftcctam dicimatcna formalts protanto, 
quia non cfl fola inatcna, nec fola forma cott, icd tocuns 
compofitumexmatena6(l(ormacoi:quarcrcfpc(rtu m» 
tcrixeft aliquisaiflusd^forma,liccc rcfpcifhi k>rmxfpe 



re nccm ali)s. Prxccrca, In idcm vadic , quod dicic in ^ cificxmagis habec rationem dilpofitionis fubftancialis* 



Quinto Mcta.c)» anima eft forma in entcin a<fhi, i coucr 
fo de formit fimplicium:ergo vulc,c]) formx fimplicium 
non fint (ormx in ence atfiu, quod contingcrcc, n in ipfis 
forma fpcciiica clTec aliud i forma gcnerali:quia efTet for 
inainenicac'tu,f.tncompoficocx matcriadC formagcnc 
raii. ltem,Secundo dc Anima vulr,c]. fubie«fli*i formc 
fubftamialis non cft ciu a/tu,nifi pcr forraam illam. Ite 
in iratffauu dc Subftantia Orbis Commeraror habet pro 
incocucnienri,<)> aliqua forma fubftSrialis in maccria pr( 
cedat dimcnfiones:quta tlla ciTct incorrup:ibilis,vc dicic, 
£c mulia aiia inconucnicntia adducit contra hoc.Modo, 
§m iftam pofitionem vidctur,<)i f 'rma fubftantif prxcc 
dat dimcnfiones,6C cft incorrupttbiliK.6(: fimditer (orma 
corpons:quodcftgenusanimalis. I:c,tncodcm dictc, 
q>impoiTibdccft vnum fubicc^um habcrc nifi vnam (or 
cnam, Itcm, Anft.in Pnmo Phy.dicit,ci> matcriaprix 
pu cft illudjia quo,(i altquid corrupitUTj abibit yUiinu: 



Per hoc foluitur quxdam oppofitio,qux poiTet hic ftcrt, 
cum cnim forma antmalis,vndc aniinal, fic forma pcrfcy 
(ftior&nobiliorcl^forma propria cutufcimc^ clemcnci^ 
vr ienis.auc acr auc hmoL 6C camcn forma elcmenti dec 
dTc nmpliciter abfcji alia (orroa pcrfc<ftiori nccclTario c5 
fequenic in cadc marcna: videtur,<b fimtlitcr forma ani' 
oialts multo (ortius dehet darc elTc fimplicicer,pr(tcr ow 
ncm alum formam fubftantialero periedaorc confcquea 
tcm in corporc. Dicendum,<]> non cft vcru,qiiia qiun 
tumcuc^ (orma antmalis,vndcanimal,fic fimplicitcr pcr 
fc<flior,a£ nobilior qi forma igni5,ipfa tamcn dc fui natu 
ra cft ficut prxparatio •Sildifpofirioad altam formaro per 
fciftiorcm dC indcterminata ad diucrfas formas proprias, 
6C nulJi contranatur ncc l^m fc,ncc f m fuas difpofirionea 
proprias:ficautcm noncftde forma ignis, autacrts,aut 
hm5i:quaredf c. Vlterius cft attendcndum, c^ mulcti 
rcferc aliqutd vntricnri,quod cft tnpotcaria,&vniri cnti 

quod 



QVAESTIO 



PHYSrCORVM 



VIII 



i(hm 

1np^ 
laaluv 
.Etlin. 
odnkf 
vxlm, 
askia, 

BffflB 

nKpo 

vtlie. 

^'«'P' «tuk 
balo <c(ni)( 
itdfc l«4« 
imal, 

KtU 

ron: 

qirx 

iroa 

jfi. 

taM 

h^. 

fpa 

i/if 

xk 

101 

U. 

>d 

2 



^^dU cnti 
€i4{ Acufw 
Kbi ii«ti 



B 



Coai,Tt* 



^ Or4o f«t* 
ntip rubita 

(uppobto. 



quodcdmpotencia §m quod tnpoccncia.Nam vnunv 
quod<|i accidcns tcrminatum iniihs geiicrationibus 8C 
corrupiiontbusvniturcom[>oriiocx matertadC forma^ 
fm Commcntatorem m Sccundo de Anima,5C pcr con^ 
fcqucsvnituraliquo modomatenx,qux clldele enstn 
potentia,ita q» materia non llt priiicipalis ratio rccipietw 
di hoc modo accidens. vndc non valerec lilud argunicn' 
cum.cahditas aducniens ligno vel lapidi necetlario adue 
nii maicriz prim*,qui cft in potetia de rc:materia enim 
Don cft tncomponio nili in potcntia,vt vult Commenta 
corinSecundode Antma.i.chin compofitotpra noneft 
cntaiftuderf.ergocalidiias eu forma fubltantialistquu 
caliditas aducnicns ligno dC cius matcrix iion uniiur ipH 
matcrixfmq>cClin potcntia pura, iia q> ipfa fubllantia 
matcrixntprincipalisratiorecipiendi calidiiace 3C fulv 
ilandicalidicati.Similiicrdico^conucrfo ad propodtil, 
qimulcum diftertaliquatormavnirtci.quod ecns a<ftu, 
'SC vniri ci fm <b eft ens actu.pot cnim aliqua forina fub^ 
fiantialispcrfcihiorvnirimatcnihabcntilormS aliqui 
fubftantulcm minus pcrtcct fic vnictur cnii in aAu, 
fcd non fm q. ciis in a<ftu,ita f.q. illa form» przexiftes fit 
pfincipalc reccptiuum vd fubicifcuin iliiusiormz, fed re 
apiet formam illam rationc qua cft ens in pura poccncu 
dc k&i fubicifium primum.non enim putandum cft, (f, 
cum aliqua matena recipit formam,et fonna pcrficit ma 
rcna,quod ipfa maicna Hac cfTcniialiter illa forma, & na 
cura materix fiat natura formx.immo leinanet ipfa fub^ 
ftaniia matcnx,qux quantum eft de fe,cft cns purc pott 
«a,5L nona(flus:vndcCommentaior,ficut fcacimallcga 
bacur.dicii in Sccundo de Anima,q> matcria no cft in cS 
pofiio nifi tn potentia.i.nificum ensin potentia quitum 
cft dc fe: bcne lamen verum cft,q. mat tria eft a^tu in cS^ 
po(ico,componcndo ly aau,cum ellc in compofito : fed 
ipfa in compofico non cft cns atftu,eomponendo ly aiftu, 
cumlycns.iminoeftenspoccntia. Sienim materia exi' 
(lensf n compofico clTcc eircniialiier ipfe a.^us fcu torma, C 
cuuccompofitum no habcrccdiuerfas parccs eltcncialcs, 
poftqp maicria cflTct eadem rescom forma & iconucrlo, 
& fic compofitum n6 elTct compofttum:quod eft impof 
fibile.Comigtturincompofitoremaneat clTentia matcx 
rif vitucTfa a ^ma,poteft aliquid aduenirecompofito 3C 
in ipfo recipi ratioiie matcnz pnncipalitcr,dC n6 ration* 
form.c nili dirpoficiue,ita,q.compofitum fubnciatut alt* 
cui prinapaliier f m maceriam 3C difpofitiue fm formam 
przccdentem,A: hoc cft mulium tenedum:quia p hoc fa 
ciiiicr tolluncur arpumenia,quz aliqui putant demoftra 
tioocsconrfapluntatemlormarum prtuspofiti, Oon 
fidcrandum c:iam vliertus.c^ (m iftam poficioncm talis 
eft ordo flt pluralitas formaru in vno indiuiduo, nS funt 
pluresformx fubftancialesordmatj rcaliier,fm fuasfub 
ftanttasdiuerfx,uaqi vna non eftalia,nullam tii concra^ 
necatcm habctes intcr fc,fed vna cft propcer a!iam,ficut 
difpofiiio 5: przparatio fubic<fti ad ca. Vcrbi gratia. tn jj 
Socraie eft vna forma fubftSrialis impcrfcJttlTima dC po 
icniialis & ptopinquillima matcriz,quz datelTcfubfti 
tiam a(?iu,dC eam cofequitur ifta propricias vd accidcs, 
quz eft aiftu fubliftcre:» qua propnctatc dicit accipi con 
ccpcus confufus fubftamif . Aiia eft forma,qua Socra.cft 
corpus:di: iftam confequnur hoc acciden«,quod eft fub^' 
ftaxctriii{dimenfioni.Vlieriuseftalta fomia^pcrquatn 
eft animacu m,& cam confequi tur virtus nu ti itiua.dC de 
indeaIia,perquamcftanimaI:fiCiftamconfequicurviri» 
Cenfitiua,aquaanimaldicicuranimalFm nominacionem 
poftmodum elt aJia form3,pcr quam eft homo : iftam 
confcquicur rarioanatiuumaut aliquodhmoi akctum. 
^iCpoflillamformamfubftaniialcm fpecificam foitcnfl 
«ft aliqua alia fotma fubftanitalfs pctfcctior, & ocs ahx 
fum accidcniia. Et ob hoc dicit.q. fpedet cft tota fub^ 
(lanna indiuiduorum.Et Anfto.dicit in SccundoPofte. 
<p in eadcm fpccie funt mulcz difTercnnz,fed non fm fub 
ftanciam,nccii per fc.clTcntauiem m eadem fpecu mulcx 



differenriz fm fubftantiam 6C ptr (e,n quodlibet indiui' 
duum hal>cret formam fubftaniialcni propnam fuperad 
diiamiormx fpcciei. Dehocautccft alibiperfcruiaiv 
dum,f.in quxftione de principio indiuiduatioiiis.Ei (ot* 
ieinccrformam,quaSociatcsertcorp»,(SCinter illa qua 
cftanimaium,beiieeftmedia forma,r.quacfc miftum.ot 
cnim animacum cft miftum,rcd non conuercitur. vnde,ll 
miftumprzdicatureJTcntialiicr5Cinquid deSocracc,n5 
eft remotum quin fic geiius aliud i przdisftis, &C forte ell 
accidens eius proprium vel aliquid hmoi. Scd quicqd 
iit de hoc,oporict elTc tot formas fubftStiales diuerfas in 
Socratcquotfuntprzdicau in quidordinatainlinea pr{ 
dicabili,quz prxdicantur de ipfo clTcnrialiier SC in quid. 

Eft auiem vltcriusconfydcrandum,q. ficuc videf vel 
lc Autcen.in Quinio fux Metapliy.cap.de afTignadadif 
ferenciainiergenusdCmateriam.Cenuspoceftaccipidu 
pliciter. Vno modo proconipofiio cx matcna 6: forma 
communi,qux pcrcinet ad efreiiitas fpccicrum, AIio mo 
do pro copofito fomia vliima fpccifica, &i oninibus fub 
ftanii)s prxccd<ntibus,fubraiioneformx generalts.ver 
bigrati;^.animalpocclimihi diccrc lorum componcum 
ex maceiia dC tornia c6iomnib*animahbus,f. anima fen 
fiiiua: vel poceft accipi pro coto compofico ex forma fpc 
cificacumomnibusformis prioribus^ materia prima. 
6C primo qutdcm modo gcnus eft quodam modo matC' 
ria fpecici.flc fccundo modo cft coca clTcncia fpccici,figni 
ficata m dC intcllei^a fub raiione communi dC generalt. 
Sicuc cnim potcnies cfTc vnam formam fubftattalem fpc 
CieiiSC omnium generum fuorum dicunt, q. nomen genc 
rts fignificat tocum copoficum ex materia dC forma, fub 
racionc tfi c6i fumpta a niodo v<l viriutc c3i,fic ponf do 
formasdiucrfaspoteftpontrationabilitcr,v]. ipfum no^ 
men genens fignificac tcvcum compoficum cx forma fpc* 
cifica,dC oinnibuB fubftjti^s prioribus,fubracione tn ac^ 
Cf pca a forma c5i,vcl a virtute confequcncetormatn cS^ 
inunem.verbi gracia,aniinal fignaicompofiiucx forma 
fpccifica fub ratione fumpta ab anima fenficiua,vc! i fesu 
fu,€C non fignificat aliquam formam fpecificam fub pro' 
pria rdnc.dC ideo non dicitur fignificarc ipfjs fpccies : dC 
hoc etiam modogenus noncft quid vnum in diuerfis fpe 
cicbus quantuffl ad iormam vltimamtquia torma fpccifl 
canon eft vnadiuerrarum fpecierum,fed plures. Hoc ig< 
tur tocum compofiium cx forma vltima liue fpecificatdC 
omnibus prxcedcnttbus eftprxdicabtlcin quid dc mub 
cis fpcciebus dC mutcis compofiits non cxiftcs realiccr ab 
eis ahud^dCquodcoiccrnominatgenus. Etde gencrepri 
tnomodo dictoloquicurl.incofi. in IVimoPofte. capu 
tulo de Pcr fe,au(fbortcace prxallegaca, quod illud genua 
vel eft forma macerialis fpecicidLC.Dc ifto ct lam intclti^ 
gendum!q.'ipfe dicic ibidemq. quiddicas fpeari clTen' 
cialuer A.'nonperaccidensegreduur aquiddit.ice gaie^ 
ris SC difTcrcnz,f,ficuc compafitum ifuis parcibus cfTcn 
tlaJibus.His prxintdlecb's,tencandumeftfoluece dubi' 
tattones fuperius addu Aas. 

AD pnmam dico brt-uitcr,c).,fi quxlibct illarum fbr^ 
marum gcncralium darct clTc fimplidter pfe SC feot 
fum finc omni alta forma pcrfcifhori,tuncindtuiduii non 
elTci ens vnum per fe. fcd non cft ita vc przmilTum fuit 
prius,immoomnef formxgcnerales prjcedentes forma 
fpectficam funt potctiales SC imperfe<ftx refpcctu formx 
vltimx.Ipfa autem forma vlcima,qut efta<fnis perfcA», 
datelTeai^u&cfre vnumtoti prxccdenri, quarcnonva 
Iet.Ecquoddiciturconfirmando,vnumcnscric pluracn 
tia,hic|>otcftdici,qi non fequiiur,quia ipfum indiuiduil 
noneft quxlibeiillarum formarum,neceftquodhberil' 
lorumcompofltorumcommunium, fcdcftconl^itutum 
exomnibus illis:^ non cftinconueniens vnumens cfli! 
compoficu ex mulris 6C plunbus cntibus.dummodo finC 
adinuiccmpcrfeordin3ta,licutensinpotecta ad avlumi 
ficuc eft in propofito:quarc non valet. Pcr idcm ad fc« 
cundum.fi tn generac toiie indiuidui fubqccrecur ent ada 



Numcr»fo» 

miy fubfti 
Cialiul vna 
Itippofico 
Gcn* jcapi 
CutduplV, 



Rnfio j4 
ioncs|ibaii 
lci tormz 
vnicaccm i 
copolil». 



Ad rcdldi 



Ai Urtiu» 



, Adquattu, 



Adquintu, 



QVA-ESTIO SEPTIMI 

Mdonc qita tns adlu fiCpf r unapi fbrmam tndiuidualrm, £ 

lUDceircc altciatio:fedii6cftita,immoilludcnsadu fub 
i)citurgenerationifuhftantialirationtparti9 potentiali», 
qua: elt in eo principaliier 6C llmiiucr ipfi fomix genera 
i3f.ttiiiifti«/olutionibuagauifu9cft animus meus cum 
4audcDei. Ad aludico,<f immogcneratioindiuidui, 
vt Socra.bene eft vivi:ga non cft nili vna forma fubftan 
<iali8 propria ipnut.fed ipfaragcncrauoDcm illius form{ 
bene pracederet quacdam alix aliquo inodo pnbritatis. 
vnde dico,q>,(i pcrgencrationcm Socratt» incclliguntur 
omnestranfmutationes.quibusacquiniurfubftantiaSo 
cra(is,uullum cft mihi mconuenitns tftas noneire vnam 
gcnerationero pcnitus indiutfain. fed , C per generatio.' 
nem Socratu inieUigatur tranfmu(acto,qua acquiritur 
forma propria fubftantialis Socratis, fic vtiqt eft gcnera 
tio vna & indiuila. Ad aJjain d!co,ttingeneratione et^ 
corruptione ficri rcfolunonem vTcj! ad materiam pnml,"' 
poteftmtcJligiduplia'ter.Vnomodo,q>niIul remaneat p 
«1 corrupto idem numero cum co quod luit pnus,& hoc 
«ft impoflTibiJe im Commen.qui ponic dimenfiones, falr 
cem f m fe rcmancre eafdem numeroinmaterta corrupti 
& gtnefatijVt patct in dc Subftatia orbis.AIio modo po 
«cft intdltgitf fiatrefolutiovfqiad maicna prtmam ita 
jQidcprxccdentibusnilremancattaquam fubicAu prio 
eipaleformat,quatacquiritur:&liocmodo verum eft q» 
£i refolucio vfq» ad materupnmam.&l hoc fignatAnft. 
in Primo de Gcneratione,capuuIo de Alteratioe. vbi di 
at,cb,cum tranfmutatur hoc totum in hoc totum, nuJlo 
fcnfibtlia: nullo ente asTtu remanctc,vt fubicirto eodem, 
tunc cft generatio.Non igicur vult Arift.d: incorrupcio 
nc cum aliqui d corrumpitur flC ahud gcncratur fiat refo^ 
luiio vfq; sJdmaterramprtmamjita.qiomniaprxcedcn^ 
tiacorrumpaniur prattermatcnam prtmam, fedc]> nihd 
rcmanec canquam principale fubiedum eius,quod genc/ 
racur nifi ipfa pnma matcria:&l fic polTum' diccre, q>, cu 
unus moritur.tcfoluitur in corpus conipofitum ex mate G 
na& formacorporis.tamenilludcompofitum noneftil 
ludjfquod fic refoJutio principalicer nifi rattonematenx 
pnm7,qux eftcnspurepotentia,ficutetia nonfuitfub' 
ic(ftum gctKraiionis viuctis principalitcr nifi ratione ma 
ecrixprimx. Ad aJiacumdicitur,animacfta(ftui pri. 
rousdTcpoteft dici,<^ anima eft a<5lus pnmus nfi fimpli 
atcr,fcd in gencrationeaduum,qui funt propri) anima' 
tOjpoteft aute actus alius comnnis priorelTc ipfa ammo. 

Aliccr poftet dici,(]>,cum dicitur anima eft aiSu» \>xu 
nus corporis,q> ibi accipitur corpuspro toto compofito 
cx materiaA: formacorporalii&quamuistn iftocompo 
fito fif quid5ac'^uspriorantma,camcnilleaiftuseft pars 
cncncuJis illius compofiti bi non fupcr addttus iUi copo^ 
fiio.animavcro cfta^^^usprimusfupcr.iddinisiJJicopo^ 
fitOjVd cduiftus dc pocentiaUlius conipofiti,6: non par« 
cflenti.ilis illius compofinjf.cotpis abloIutc,Iicet fit pars 
cncnctaiis corporis animaci.Et vc fit ad vuum diccre, al) •< 
cft a<ftus primu» corporis.ficmfuiprimi perfcAbili«,n5 
ficutparseftenttali»fuitotius,quarc&lc. Adaliam di 
co,q> ncgo maiorem,immoantcillam fotma, qua homo 
cftcorpus.eftaliaformafubftantialisquaeftfubftaotia: 
peccftaliquaneccfTitas, q>omnis forma vnita luaterix 
inedianttbus dinienfiontbusfic illaforma, per quam cft 
corpus.Dicam tgieur,q> alu cft forma fubftaniix, vndc 
fubftantia,d: alia corporis.vndc corpusiS: tn vtraq» in> 
f ft maceriat mediannbus dimenfionibus. Scd dififcruDt, 
quia forma fubftantix confequitur prtmo& immcdiaie 
hoc,quodeft fubfiftcrc,&formam,quacft corpus.con' 
fequitur corporeuas.Dicercntaucem nonnuUi,q>eadcm 
cft forma,qua honio cft fubihintia, & qua corpus : quia 
liibftancianon eftgenus fuperiusad corpus,imo fubf ;>a 
tta,quxcftgenus,efttdcm quod fubftancia corporalis. 
fubftantia aucero u cpmmuni ad fubftanam corporcam 
& incorporcam non eftgcnus ninfmanaIogum& non 
Vmus rattoois vnfuocXtdC ficoportcrct dtcuc,^ fubft) 



VIII. 



tix incorporex non funt tnprxdicamcto directc.nifi for» 
tc ficut principia bi qiufi pcr rcdu(ftioDcm:fcd dc lioc no 
detcrminoad prxfca<u Adaiiam poieftdici,q>forma 
fubftantix SC forma corporisfuat formx diucrfx fro fpc 
ciem.Scddiuerfafmfpectem muliiplicitcr dicuncur fm 
Anfto.inQuincoMctaphy. cap.de Diucrfalpecic.vno 
modo dicuiur aliqua diucria fpecie,qux funt dnales vlii 
mx fpedcs.quarum deitnicioncs funt diucrfx, vt homo 
& equus,&: laJia bcne coucnuint in vno gcnerc alio mo 
dodicunturdiuerfa fpcck,quxcuncy incodc geuercexi/- 
ftcncia habcnt fupplc per fc:& hoc modo iftf lormx funt 
diucrfc fpccic:quia func incodcm gencrc ficut principia, 
fcvlnon funt diucrfa fpccietanquivlctmx5: 6nalesfpc< 
aeB:quarimi dcfinittoncs func diucrfx, & qux recipiunt 
prxdicationem jiencrts vniuocc. Ad aliam cum dicif, 
(^ vnumindiuiduum &:c.potcft dici,c}> n6 eft vetum:qa 
propric loquodo nihil cft indiutduum fpccta ntfi pcr \aXf 
mam indiuifibilcin vliimain pcrfcCMm, & vnum indiui 
duum pcr vnam talcm formani:modo, ipfum qund luit 
fubanima.dCquod pcftracftiubaliaforma noneft vnG 
pcralitiiiam vnani lortndin vltimam& pcrlc(ftam,fedp 
vnanitbrmamgeneralcm& potcntiaJcm indiffcrentcm 
admuhas.quarc&c. AliterpoteftdictdC bcnc, q>per 
focctcm polTum intelligi duo,quanium fpc^at ad propo 
limm.vnomodo fpcaesdicic mihiquoddam prxdicabi 
lc in quid, quod eft tota fubftaniia indiuidui. aiio modo 
fpeocs dicicform.«mfcua<ftum.Modo,unumindtutduij 
tiunquam potcftclTcfubdiuerfis lpcciebus,primomodo 
fumcndo fpccicm.Scd fccundo nindo pofTihilc cft vnum 
ruigiilarc di vntl numcro fuccelViuc ciTc fub diucrfis ioxf 
inB.Corpustgtcurvnumfingularecrit fub diucrfisfor^' 
mis fucccflruc,fed ncutra iftatt'i cnt prxdicabdcin quid 
deil]odKcn«iotaraciu8fubftatiam.£C ideoifta rano pa 
rumvalcr. Adaliam, cumdiciiur,q> tuncforma pro^ 
pria fpcoacft accidcns,dK°o,q> no fequi(ur,£t,cum pro 
batur,quia adueniat cnti atfiu, dico , q liccc aducniat ci 
quodcft aclu^non tamcn aduenic ci f m quod cft a(ftu,ica 
(]> prtina dC prtiKtpalts ratio reciptcdi ipfam tormam fpc 
cificam fubftanitalcm & propnam fic ipfa fotma prxcct 
dens,immo ipfadTcncia matcrix primx,qux rcmanet in 
dlo compofito.Ei iftara folutioncm capio ex vcrbis Cd 
mcn.inSccuutiodc Anima, vbiallcgacur iftarcgula,c^ 
fubtcv^tum formx fubftatialis non eft aliquid atftu, f ni 
cft fubicctum ipfius formf.iia q pcr naturam,pcr quam 
cft fubicvfium prinapaIi(er,non cft aUquod cns av5lu, no 
taroc negac,quin pcraltatnnacurampulTct cncens at.^hi, 
tmroo hoccft ncccfTarium,quod h.ibct hic conccdere,cu 
ipfe ponatforroammiftiaducnire maccnxliabcntifor' < 
masfubftantialcsclcmcntorum,vt patetinTenio CceU 
AlMundi. I(cm,poteftdict,c^fubic(ftum formx fub^ Coia»s7, 
ftanti.i]ts noncft.'iltquidcnsa(f^u. verumcftactu pcrfcr - 
<fto6: vltimato.fcd potcftciTccns a»fiu impcrle(.^toi9(lpo 
tentiali,quo mcdiante raJtcm vc difpofitionc rcciptc ac^tii 
fptaficum.&hncfonatcunico,quod dicitin crroribut 
Mctaphy.vt allrgatum cft prius, f.c}> matcria pnma reci 
piat forroas vniucrfales,& mcdiantibusiormisvniueriii 
|il>' rccipit formas alias dCc. £c iftx funt folucioncs fuf 
ficicnces.vt pu(o:licci mulci non confy derates totam iny 
tcntioucm Commcn.mulium fuftcnccncur fupcr iftaau^ 
iftoritace. ModoeftdicendumadauJtoricareii^qux vi 
dcnturiftam pofittbncm rcddcre improbabdcm. Ad 
pnmam cum dicit Arift.c)> xquiuocatiunes iatcnt in vni 
ticrfaJibus.Dtco,q> hoc cft verum,iion q> forroa generts 
n5 fit vna f m fe in diucrfis fpccicbus^di: alia rcalitcr i for 
pits pro^ri^s rpcacrum,fed pro tanto, quia diuerfitas fpc 
aeruro iiuc formarum propriarum fpccificarum aJiquaJf 
tcroccu]taiur,& latet propcer vnuaicm ipfius forroxco 
munis.rationc cuius fignificantur inccliigucur ipfc fpc 
ae8,ita,q> propccr vnicaccm iUiut formxA: propriccaiis 
. ciusputantoromncslpccicsfolum habcrc vnaro forroa 
^vnam luturam 6C noo diuerfas:^ fic in vniuerfalilMiv 

prxctpuc 



COBI.4* 



« 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



VIII." 



104 



przcipue tn gencribui latrnt xquruocationes,d£ non vi^ 
dencurcnc{quiuocactones,(.diucrri(ac<^rpccierum cuni 
lint.Ec ad idcm cxponcndum cd illud Arift. in Scpcimo 
Phy fi.q>iuxta gcncra latent mul(a,non quia forina gcnc 
llc rcalitcr ipfx formx fpccicrum nu diucrra ab cts #m 
fcjfcd quia propccr vnicatcm 6C tnditFcrencum illius foro 
mx cdis,iii qua conucniunc omncs rpccics , pucacur non 
iiabcrcdiu(rri[a(cm[>crrcinnacuris:dcric hccc &occul 
«acur carum mulncudoiuxta vniraccm gcner alis torrax, 
vt quia omncs rpcdcs animalisconucniunt m anima fcn 
fitiua,qux cft vna de fe^pucancur ipfx fpccies animalis cf 
fc vna nacura tncer (c,8C no fic apparet, nec manifefta cft 
carumdiucrHtas^ficut fi non conuemrcnc in aliquovno 
communi.vndc,fIbenc diligcnccr confyderccur inucnt<' 
iur,c^au(fconcascff rcile pro ifla pofi(ionc.Iliam tamcn 
litcram Scptimi PhylL.idL fignac hxcratio.cxponic Com 
tncn.Iongc aliccr ad aliam fcnccncum,quam cuiccr espo 
tucur:& f m cius cxpoficioncin m nullocftcocra poficiox 
nem iftam.fcdtllam cxpolltionem prxtcrmtcto proptcr 
breuicacem,& quia non eft indigcnsifcd bonum cft ut tu 
%ridcaseam. Adaliam auycontatcm cumdiac Arifto» 
tnScpcimo Phyli.c^ingcncrenonfiunccomparationeSy 
poceft dtci,q> hoc non cA pro caco,quia i[>fum gcnus nul' 
lomodoflc vnumindiucrlls fpccicbus, fcdquia noncft 
vnum Sm fpccicra fpccialinimaro,fcd ^m vnicaccm genc 
talcm&poccncialcm.Ad proprumauccmcomparatio^ 
ncm rcquincur vnicas fpcctlicacorum,qux comparatur 
fmmagis&I minusi^ xquale.Naforma nonrccipit ma 
^is 6C minus propric nill il la,qux eadem ^m fpcaem fab 
uaturfub gradu pcrfc(ftton& mmus pcrfcc^to. Icc,po.' 
uftdici,q> Arift.accipic tbi gcnus prout diat totum CO'' 
pofitum cx forma vi(ima,qux non cll una in diucrfis Ibc 
cicbus,& omnibus prxccdenctbus pcrttncttbus ad ciTcn 
ctam fpeciet.In ifto autcm compofito non fiunt compara 
fioncs.proptcr hoc forma vltima non c(i quid vnum f m 
fe,fcd diucrfaindiucrlis fpcciebus. Vcldiccndum cft, q» 
pro tanco non fit comparacto in gencrc, quta licct fic vnii 
fmfcindiiicrfUfpccicbus,camcn formagcnens noncft 
cadcm elfcntialiter cum formis proprijs fpecicrii, immo 
diucrfa. Ad hoc autcm cf aliqua duo propric comparcnt 
fm magis dC minus 3C xquale,rcquin(ur fn vnum 9m 
tc ia tUis,& fu idcm cum lormis propnis illoit,vtin duo 
but albtt albcdo cft eadcm f m fc.fpcctcs cntm vna natU" 
ra vulc cfTe f m Thcmiftium in Prooemio de Anima. dC 
cum hoc ipfa albcdo cft eadcm cfTcnnalitcr cum forma 
liuiut albi dC illiut,ncc eft alia albedo rcalicer in hoc albo 
ab illa,qua cft hoc album.Modo, quauis animal fic vnii 
f mfcuihominc^ allno vnitaccgcncrali, (fi formad^ na 
iuraaiumalts,vndeanimal,nocRcadcm clTcncialiccr cii 
(brmapropriahominis.ncccft formapropria afini.vnde 
ron cft vcrum diccrc,cj> homo pcr id q» cft homo, fic ma 
gts animal auc minus antmal auc xquaJiccr ammal ^ afl 
niis,ncc cum afino:quia homo pcr id, quod cft homo for 
inalicer,noncftanimal.di!idco nccmagtsncc minusDcc 
xqualiccr cft animal,pcr id quod cft homo.Scd hoc albil 
perid idcmquo fornialitcr cft album eft albius alio min* 
albo,f.pcr albcdincm.limilitcraucem Alinaliis,quxpro 
priccomparancur.dfinhacfolutione gaudebit gaudcnt 
animus mcus cum laudc Dci. Ad aliam, cum Arift.di 
ctt,(iinihtlcft gcn>&c. Dico, cj^ipfcmet ftatim foluicdi 
fubdi(,aut fiquidemcftin maccria,auteftbcnc.ica(^ vc/* 
rum cft,q>genus,quod cft cupoficum cx matcrta 6C forx 
magcncrali folum,au( nihil cft,au( cft vt maccria:fl£ hoc 
cft verum pro parce vluma:eft cnim vc maccria, tnquan 
cumefttnpoccntia adformam vlttmam. Iccm potcft 
dict,<^ ficintelligtt Philofophus genus non clTe pr(tcr gc. 
ncrts fpccics,f.fm fubfiftetiam feparacum a (pcctebut,n<'| 
^uc pofuicPla(o,autfcqucba[urad cius pofitioncm, Sic; 
cnim cx gencrc 5t diftcrcntia non ficrct vnfi pcr fc6C fim ' 
plicttcr in diuerllsrquta cx diucrfis fubft.ini i)s pcr fc fub^ 
fiftcQcibus nonfic quid vnum iucirc.Ec idco dixic Anft^ 



B 



Voleiu oftcndcrc modum vaicactt de&nitionts compoii 
txcxgcnere& dift^cren(ia,c]>gcnusnon ctl prxtcrgcrie 
rit Ipccie8,f.pcr fe fubfiftcnccs lcorfuin a formis fpccui^, 
&,ncftprxccrgcncris fpcact,f.eft'enciali(cr diucrfuma 
formis proprijs lpccierum,cunc rft vc matcria, 3C fic pro 
pofitio Arifto. vcriirima cft.Ec ifta fone futt au^ftornat, 
quaLincon.prop>ofui(ConfirmareilIud fuum di<flum, 
^cn' cft maicna formalis, vcl forma matcnalis,vt cxptv 
litum fuit pnus. Ad aliud,cum dicitur,c}i in fubftancia 
noncftordo,polTumdicercmulciplici(er, vno modo, 
hoc veitreft tn fubftatia,quxefta<flus vltimus fpcculide 
finitx:iftccnimac'tut vlnmusnon cft dtuifibilistn duoy 
quorum vnum fit pnus,& ali^poftcnus.df fic in ipfo n5 
cft ordo.qui eft intcr prius 6C poftcnus.Scd non vult dt»- 
ccre Philofophus.cj» nullo modo fit ordo intcr parrcs fub 
ftantif dcfinitf ,hoc cft manilcftc falfum.Omncs cnim C9 
ccdunr,c^ gcnus eft pnus in dclini(ionc cp dria. Itc, pa 
tcft dia,q> in fubftStta non cft ordo parcium pcr fe 6C fc< 
orfum fubfifterc poccncium,ficuc Socra.dC Pla.pcr fc fub 
fiftunc:qu{a cx calibus diucrfis non fic vnuens pcr fe, fed 
bcneeftordoinccrca,ficucinccra(fium<5<! porenciam. 6C 
hoc non intcndic Arift. ncgarc, Ad aliam poteft dici, 
(pgenusdiuidi(urperdilTcrcncias,t. diucrfaclTc 5Ldiuer 
fa recipic a dilfcrendis non pro (a(o, quia forma ipfius Ctc 
tdemcumformis differcnciarum proprtis. Vcl dicarur, 
illudcft vcrumdcgcncrc pro coco compofiro cxvlci' 
ma diffcrentia5£ omnibuspr(cedcnnbus pcrtmentibut 
ad fubfta(iamfpccicifignifica(od£intcIlcc^ofub ratioiic 
generalciftud entmcompofiiu prxJtcaturdemuicisci)'' 
pofitis,5d diuiditurinca.Sedjfi fumaturgenus procom^ 
pofiio cx matcrta 6C forma potcnciali, folum hoc non di> 
uiditurin fpcaet nifi fic, c^ diucrfa clTc rccipit a diuerfit 
formit propH}s fpederunfi. Ad aliam dico, q> mulcum 
fuicmihiditficilisaucloricatilla, qtiolaptscoponitur cx 
forina fimpliciS^ matcria prima,tamcpotcftllccxponi> 
i^Lapispo(cftconfydcrariduplicitcr,&lfic eft intclligcn 
dum dc ali}s grauibus dC lcuibus tnanimads. Vno modo 
poccft acapi quancum ad fuam totam fubftatiam, 6C fic 
noncftfolumcompofituscxvna formaA: matcria. fcd 
habct formas fubftacialcs plurcs ordtnacas, pcr quaruoi 
primam cft lubftScia,d£ pcr aliam cftcorpus,d^ p aliam 
lapis. Alio modo poccft confydcrari lapts inquantum eft 
fubiecni mobile motu locali rcifto,& fic in ipfo non funt 
nifi duo prinapia mocus,f,ma(cr(a,£kC forma,uripfevuli 
inQuarco Phy fi.d^ rcs moues cft forma, 6C rct mota cft 
niaccria,ica (f in ipfo non polTunc difttngui duz fubftan> 
ttx,quarum vna ficin acfiu mobilis prdpnc mocu rcdlo, 
6C alia proprie meucs,quia fic niouerct feipfum propno 
inotu ficuranimal.Quamuis t^Kurinlapidc prxter for<' 
mam propriam,qua cft lapis lit forma. qua cft fubftiicia, 
6C formaquac(icorpus,cii hocaccidiccifmcjicftmobi^ 
hsmocurcdo,quia,finonhabercc nifi viiam formam,f. 
formam,qua lapis cA,6C maccnam corporalc,adhuc mo 
ueretur mocu locali rctflo.E contrarto cft auccm dc aiali. 
n3adhoc(^moueac fcipfummotu locali procelTiuo auc 
alio tali mo(u non rc<fio,nece(Te eft fit compofitum cx 
aiiima,d(^ quadam alia fubltanria aiftu,pcr quam eft a^ 
mobile tali mocu.Ncc cft dicendum,c]> animal fic compo 
(icum excorporc 6C anima,accipicdo corpus &C animatn 
prodiucrfis pambatquancicaciuitanimalis: hxc.n.oon 
eft inccntio Commen(atoris,ficut oftcnfum fuit priut,ct 
alias probabicur Dco dantc. Per idcm ad aliam auc^ori 
tatcm dc Quarco Phy.&C ad illam dcQuinto Mctaphy» 
formacnimfimplian,proutipfa fimpliciafunt inobdia 
moctbus rc(fiis,non func formx iii ente a<ftu,tino ipfa cor 
pora clemcntalta fic fumpta,funt copofita cx formis fini 
plictbus 6C matena prima. Ad alia pacct ex didu. ve^ 
rum enim cR,<^ fubieiftum fubftSttalis formx non cft ali 
quod cns acflu pcr illammatenS, pcrqiramcft fubicdih 
6C lioc eft quod dtcit Commcn,ibidem.3i addic f m q> cft 
fubi«ftum£oimxfubftacualu bcuc poccftcftc cnt a<ftu^,. 



pa 



Q^VAISTIO 

per aliquam aliam naturam (upcndditam/.pcr aliquam 
(ormam rubdancialem prxcedcntcm, qua raediantc tan 
quam prxparationcm rccipit aJiam formam fubftantia' 
JenB&hocnullumcd inconuenicns.no cnim rccipit illa 
Ibnnamrubilancialemprtncipaliterratione (ormxprx^ 
ccdentiB,fed racionc Aix clTcntix, qux c(l cns in potcntia 
purc rcccpnua. Ad ali am potc (l dict,q> Commcn. hz^ 
bct pro mconuenf cnti,(]^ aliqua (brma rpeciHca aut indi^ 
uidualisfit inmarenaantc dimcnnones,5i:q>fit xtcrna 
6C incorruptihilis,red de formacoi 6C gcncrali non cfl in 
ConuenicnsipfamelTexternx marerix, fi nullum habct 
contrarium ncc f in fe.ncc f m fuas difpofitiones, Modo, 
fl ciXn idem ludictum dc dimrfionc interminata dCddu 
mcnfione tcrminatatcum dimcnfio terminata prxfuppo 
nat formam fpccificam dC indtuidualem,fic eciam dtinen 
ilointerminata [alem formam prxfupponcrct:&fici!la 
forma deccrminara 3C fpecifica ciTcc incorporalis.-quod e 
impoilibile.Qudd auccm ifta fit inccntio Commen.ma^ 
nifcftum eft infptcictt vcrbacius.dicit cnim fic.vnde pu^ 
tauit Auic. q>difpofitiotrium dimenfioiium inmatcna 
fimpliciccr iion tcrminatarum cft difpofitto dimenfionu 
tcrminatarum.Quapropterdutit neccfTano primam for 
mamcxiftcreinmatcnaantcquam dimcnfiones cxiftat 
tnca.paiet tgitur,fm rccicanonc Commcn.ficuc dimcn' 
(lonct tcrminar; trrmino propno alicuius fpeciei prxfup 
ponuntformam fubftantialem fpccificam i! lus fpecict, 
ficdCdimcnfioDcsintcrminatxprxfupponnt eam:& fic 
fequitur neccfrano talcm formam eftc incorruptibilem, 
(icut habec dcterminati tbidcm,& fic illud di(ftum in nul 
locftconcranos.Nam,fi coiKcdimus formam aliquico 
atcmamcfrcmatenXjCformam fubftantix &formam 
Corports,non dicimus iftas cfTc formas fpcctficac, ncc in' 
diuidua]cs,fcd formas gcncralcs dC potf tiales,quibus ni." 
hil eftc6trartum:quarc&c. Ad altam,cum dicttur, (f 
vnum fubie^um 6Cc. dico, q> Comn]cn.fic intcUigit, 
vnum fubic<flum ddc.fi tllaformae/Tct de eftencia matc 
rix f m cf cft maccria:& hoc eft vcri irimum.Si cntm ma^ 
rcria,fm (^/ftmaiena,habcrecaliqiiam formamfubftax 
tialcmde fuicfrcnna, tunc reciperct aliam, ranone iilius 
formx:i3C p confcqucns raiione quaens nStu fimplicitcr. 
&ficomnisforma,qux recipcrccurelTecaccidencalis.de 
propter hoc vult ibi concludere Commcn.q> matcria n6 
habctaliquam formamfubftattalcm deruiclTcntia,ficuc 
patctinfpicienti.hxctgiturcodicionaliBeft vera,(^,nma 
tcria primahaberecaliquam (brmam dcfui cnenttanon 
rccipcret aliam fubftantialcm.quiavnum fubictftumim 
pofTibile eft habere nifi vnam formam fubftanttalcm:qa 
omnes alix rccipercntur «n macerta, f m c\> cft cns aiffu, 
£t ad iftam mrencionem dicic idem Comcn. in Primo 
Phyfi.C|>,fi maccria prtma >m q> cft matcna pnma habc 
rct aliquam formam fibi propriam 5C dc fui elTcncia, quS 
tumcunqi ilia cfTec dimmuta dC imperfcifla nuUam aliam 
formam rubftantialcm rcapcret,& pencratio elTcc alccra 
p'o:quod cft impolTibdc.crgo impolTibile cft omnino, cf 
matena habcac aliquam formam,qu( fic fua cfTcnci'a,vcl 
dc ruacfTcncia fmq>macena.ScdnonvulcnegarcCom' 
mcn.(}> maceria prima non pofTic haberc plures formas 
fubftantialesordtnacas,quarum tamcnnullaeft dcctus 
c(Tenciafmq>macena,immofibi c5cradiceret in mulcis 
locis aliiSjVC pacet fcicnnbuscommenca fua. ponit.n.for 
mas fubftanciales clemfcorum rc fra^ftas remancre in mu 
fto,vt pacct I Tercto CctlnflC q> matcrta prima primo re^ 
cipicformas vniucrfalcs.Si mediantibus formis vniucr^ 
falibuc rcapit formas alias vfcp ad indiuifibilcs, vc prius 
al]cgabacur:quarcd^.£cin iltafolucionegaudcbatan'- 
mut mcus cum Dci laudc, Ad aliam patct ex di<fb's,in 
folutionc quintx,f.racionts,nifi fic rcfolutio inmaccnam 
primam,itaq)ipfa folarcmaneaccanquam fubiccnlpnn 
cipalc formxgcncracx,vc dtccbatur. Ad aliam conce 
lyi ^ f^'"diua{ ai dQ,q>animafenficiua,cogicactua,flC vcgecacjua funcdP' 
i4(/t c^ftS^f^JljS^^*'''^*^'''^^^'^ fubftaxiciaSj5Cnon folum fmfuaa 



SEPTIMI 
£ 



VIII. 



Com,ci. 



Coai.<7 



Tcx.cx«« 



H 



potcntiasfeuvtrtiiees:5Cconcedo poccctam vcgetariuS, 

dC fenficiuam,de cogicatiuam,df incellc^friuam pcnincre 
ad diucrfas fubftanrias animx. ucrum cft camen,q> fcmp 
vna iftarum prxfupponic aIiam,f.pcrfe(ftior mmus pcrfc 
<fcam, vc fcnntiua uegccatiuam:& hxc cft inccncio Arift. 
in Sccundo dc Anima.non cnim dicit Anft.c)> anima po 
ftcrior includit pnorc,fcd q> animatum pcrfc^ius inclux 
dit minus pcrfc>fhim,vtin fcnfitiuo cft vegctatiuum pox 
tcntia,i.ficuc pars pocenrialis dC imperfcc4a rcfpe^.^tu fcn^ 
fltiui.ddfimihtcrfcnfiiiuiiin intcIIc(ftiuo quoquomodo. 
£tq>hxc fitintentto Arift.patct iT^idcm. dicitenim fic.fl 
militcr autcm fe habcnc ei q> de figurts, A: qux f m antma 
funt,f.quantum ad prxfupp>ofitionc.Scmpcrcnim inco, 
quod cft commuDiuSjCft in potcntia quod prius cft in (u 
gurisde inanimatis.Eccc,quoddicicinanimaris &non 
dicit in animalibus.di: fubdit, vt in tctragono quodlibct 
trijTonum eft,dC in fcnfittuo vcgetatiuum. volo igitur c|> 
, anim.itumanimafcnfiriua includit vegetatiuum in po' 
tcntia,idrft ficut cns in poictia tn ipfo:quia impcrfctftuni 
cftrefpcL^ucius,vtpluriesdiiflii cft. Et fi vis rcfcrre ad 
animas,diccndo, qudd animapriorcftin poftcnoripo.' 
tcntia,h<x:bcnc vcrumeft, (tcut ordinatum in finem e(l 
in fuo fine.hic autcm cft vnus modus cfTcndi, vt patct in 
Quartohuius.animatgitur vegetatiua dCeius potcntia 
cft in fenfinua,non ficut in fubicao, tj> fit fubiec54um ptv 
tencix vegecatiux,fed ficui in finc,ad qucm ordinat ur,(l' 
cuc minuspcrfci^cumad pcrfc<ftius:iSC fimiliccr fcnfinua 
6C eius pocencia tncelletfriua canquam tn fuo £ne:3C hoc Vna ata efl 
bcne fignauic Arift.in litera cumdixir,quil>u(cut^cnim prxpjtao.» 
ineft ranocinatio corporaltum his 3C reliqua omnia, f.re »^*«W 
liqux omncs anim( conccdo igitur animam vcgctatiua, 
fcnficiuam,5i:intelle(ftiuamtreseiTe fubftantias ordina' 
cas,itacf vcgeiatiuacftficuc prxparacioad fcnficiua^dC 
fcoficiua ad cog]tatiuam,d£cogiranuaadinccllc(5ltuam: 
<8choc non puco incontientens.Ec quod videt ur q » ArifL t' 
1 ^in errorii)' dc anima habcc pro impofl ibili,q> pliiret fi^nt/*»^ 
I inimx in vno animato.fine dubio veni cft plurcs dnicr^ 
I fx f m fpccicm rpccialitTimam,5r diftin(ftx locn 6C fubie> 
«flojficut fequebatur ad pofinoncm.concra quos ipfc ibt» 
dem arguic.Dicebanc cnim quiJam.q» anima cft harmo 
nia,i.proportio comm ftionis.E: Anft.condudtt,cj>, cii 
iiidiucrfis parcibus loco diftinvftts iinc diucrr^ proportio 
ncs ctiam f m fpccicm fpccialtlltmam. Alia cnim cft coin 
plcxio camis ec alia ofTis,idco fcqucbacur,fic animas cfle 
I diucrfas,qC! cft impofTibilc.Nos ucro non pontmus iibu 
I animasdiuerfjsficucformas vlnmas fpecialilTimas, ncc 
I loco dC fubiC(flo diftin^as,fed in omni partc corpons ani 
maticftfubftannaanimx vcgctatiux,&fenlitiux ordi* 
I naca modo pr j.-diclo.Ec idco in nullo auvftoncaccs Anft. 
. funt contra iftam poficioncm.fi bcnc infpiciatur. 
' ^ Cioiamcnq>dominus Alber.fupTcmumdcAta. 
infua vltimadigrclTioncmulcumindignaccrloquic 
concraiftam poficioncm, 6C fuftctacores eius in Pri 
mo capiculo dc Aninia.de erronbut in vlrima digrefTioe 
6C dure rcprehendic eos.Sed fine dubio raciones cius,qui 
bus conuincic pucacuic huius pofinonis Italficaccm,n6 vi 
dcncur in tociim fubftcncabiles.d^ excclictcs.q) in as dc/ 
bcac gloriari. Vna cntm de fuis rarionibiis cft, qu(rimu« 
quid (ic vmcns iftas fubftaotias in corporc vno, 6C quio 
quid fic illud,hoccfTccftaliudabiftis:«S(l pociusfubftan 
tu&acftuscorpi.scp ifta certia.Oponerenim vniusperx 
feifcifmfubftantiamvnamclTc pcrfectioncm. Echiuc 
rcfpondco brcuicer,q> vnicns tftas formas in corpc vno» 
vnicns dicocfrcdiuccftipfum generans cduccns casde 
potcnria macerix,formaIiccr auccm vnic( funtcorpori fc 
fpfit,ficucd: quflibcc alia forma fcipfa (ormaliccr eft vnt 
ca materix,funt tnordinat( adinuicem modo prfdidto: 
^ideodcbiliscfthxcracio.Sccundacius rario cft, q> f&r^^o fccuda 
paratorum f m fubftantiam vnum pcr intelle(f^um no c(t 
inaliQ:&ficvcgctaciuumperintcllcvftum non crictnfcn 
. ficiuo:ne(p feultuuum ui iocellccfbuo. Hjc auecm raiio 

facilu 



Obic^oca 
d. Alberti 
magni. 
Ro pcima* 



Rclpoofio^ 



udpn 
pM 

vflupo 
amia> 
ump*/ 



URBi 

•mi' 
KiMa 
Ma 
m<t 

Sm 

cad 

ipo/ 
ntft 

atn 

s; 

ua 
jt 

X 

> 



R« totia. 



R/fponfio 
Ad (otiu« 



3t^ 



•» 



QVAESTIO PHYS 

faciliseft:quta feparatorum fm rubnanci^, qiiorum vnu 
non cft pars rub(iatix alttrius.vnum per iniclleftum niS 
cft inalio.vt funtafinus.ia^ homo.fed feparatorum.ideft 
diuerforura fccunduro luhftantiam.quoijtvnum elt pari 
alterius,vnum pcr intellevfcum bene cft w alto. nunc auce 
ipfum fcnntiuum eft pars fubftantiz vegetatiui, vcge 
tatiuumrenfitiui. vcrumefttamen q>anima vegeratiua 
r5 eft pm fenfitiuac,ne(p fenfinua rationalis proprte ho^ 
mini,&ideobenevellem,cj.animafenfitiua no inclucht 
%'egctaciuain fuo inteilcc'tu rationali,nececonucifo, ncc 
racionahs fennituamiliabenc cri iftac formx ordinem ad' 
inuiccm,& \'n.iquodainniodod«pendccabali3,ficticor 
dinatum in fine habct tfre i fuo fine. Addtt tii vlicn», 
q>,fi fenfitiua eft difpofitto ad rationalem.aut eft difpofi^ 
uovl(imaca,aut nonvltimata.fi vlcimaia, tunc fcmp ad 
iplamfequiturrattonale,6^ficomncfenfibilc erit rano^ 
Bale,ficutoc tanirimum cft i^nis.Si autcm no eft vltima 
ta,tuncoporict (]>aliquidaddicumei lacuc eam vltima^ 
ram,&ficalit]uidcrit tnterfenfibile&rationaJeiquod ul 
Aofoxta. iimaretfcnfibilc,quoditeniniabfiirdumcft,utdtcit. Et 
iterum omnts di^oiitio cft atiquid de gcnerc acctdcO' 
inim.vcaneritur. 

Ar)primamiftorumdico,q»anima fcnflnua noneft 
v! timata difpofitio ad rationale.fed pter hanc requi^ 
nmr difpofitto accidctalts propru horaini, vt,ppria com 
plcxio,quaantmapropria hommii rcquint in corpore, 
dL fic inter fenfitiuam bi ronaJem no eft aliqua difpofitio 
fiibftantnlis vltimSsfenfiiiuam. Quod afit ipfe diar, 
q»om«ts<l«fpoficio cdegcnereaeodcrium dico,faluapa 
ce fua,c|i hoc eft faJfum:nec probac hoc rfine, ncc au<ftcx 
ricate.formacnim fpccificaA: vlttmainiScum diuerfaeft 
inaturama:ertxprtmjr,<7'natura nonpoteft pcruenirc 
ab ipfa mitcnaprima ad calem formam nifi pratparef for 
inis fubftatialibus imperfeclis & potetialibus,qux quo' 
dammodoc6ucniuntcummaceri3dC quodamcnodo cu 
formavltima.Coucniunr.n.cum matcria primatnquan 
rum funt potctiales 3C imperfe<ftx,6(: ad aliud ordinatar: 
A: cdueniunt cum forma vltima,inquantu dant aliquod 
dTe5f diftingtlccompofitum abaliquoalio.formaenim 
iiibftaniif diftin^tt copofitum a materia pnma,qux dc 
fe formaliicT n5 eft aliquod ens aflu,fit fic de citeri» fuo 
modo. Prxterea.Commcn. Aucr.inlVimoPhyfi.di/ 
cit,<j'quxdafunt tranfmutationesindifpofitionibusfub 
ftantialibus,quibus miiiatnomendi: definitio.Ettdcdu 
cit inTra^fraiu dc SubftantiaOrbis. quare igicdiccmut 
non oem difpoficionem f iTe de genere accidctis^ Vlte 
rius accipit,()) dlx fubftantix habenc vnionem f m aiftu, 
bL ciuxrit,quarfircaiifaiftius vnionts: bL brcuitrrdico, 
,fi loquif de aclu fecundo, qux cft operatio, fic habcnc 
diuerfitatc.ai^tus enim vegetatiux eft nutrire, S>i acV fen 
fiiiuxeftfcntirc.&ficdecxteris. Sivero locjuif de a<flu 
|>rimo.dico,c|i iftz tres fubftantix non funt vntt( adinui 
cem,Decad fubie(ftumpaliqucma<Su alium ab omnib* 
ipfisjfed quxlibct carum p fcipfam eft vnita maierix,ita 
lii cj> vna difponic ad aliam,vc fxpe dtctu eft prius. vidct 
autem c}>ipfe loqutf de vnione a<ftui'i fccundoijt,quta qu{ 
rit de vntonc a<fTionijm,ai: a<ffao N-idef dicere aiftu fecutv 
dum.Ec tuncmanifcftumeftcutlibcc incelligeci quidcm 
diccndum, iftx rubftancix non habent vnionc a<fiio^ 
num,ita q> acfho vnius fit a^ftio alteriu«. M antfeftii cnim 
rft,q> a<flio vegecatiux non eftacftio fcnficiux, nec a<ftio 
fcnfitiux eft a^ttorationalis.Iftx tfi a Aiones fuiit p fe or" 
dtnatx admuicc.A: funt vnitxin una fubftantia copofita 
PP vltimam & pcrfc<ftilTimam,quxeft finis omnifi aliax 
rum,ficut cf iprxformx funtvnicxinvno fubic<ftopro 
fkter vltimam formam fpecificam. De ordine aut genera 
tionis ilbrum formarum,an in eodem inftanti generenc, 
an vna poft aliam f m tempus.Ec vrrum per primam ra^ 
rioncmhuiuspofitiontsconcludcreturccrlum habere di 
ucrfas formas fubftanciales SL fpeciem dc genere acaden 
cii eirccompofita cx formu diucrfisjiodigct confydcra" 



Com.*i, 



R^qointa. 
RicQ^nfio 



B 



ICORVM I " lOf 

tionediligemt. Ec nqutsdicA-etoctiftafllbnnasnmul 

generarijAl concedereicaclumhabercplurcs formas fub 
iijntiales6Lfubie.ftum ahcrius racionisamatertaprima 
fubicc"ta pnuationi.Etconcedcret fpeciem degencre acd 
dencis elTe confticuci ex dtuerfis pt incip^s:quorum vnii 
eft tn potcntia refpccflu alterius,qux forte contracfta niJ^ 
lam dicerct dignitatem. Sed htc volo fine i3cere,vf<|i 
quodenoftrisfocijtaut contemporaneis , qui funialtc^ 
rtus opinioniB,foluerint noftras racioncs : tC poficioncm 
pr^dKlS dignum ducanc improbare.Quod fi nullus C019 
racioncs illasaucpoficioncm illam improbare voluertc, 
fignrienc,ci>ex illtsdemonftratK)nibusconui<fcifunc ac^ 
qutrfcere veritati,& hoceftquod volumus. 

AD raiionem tn pnncipio quxftionis addu<!Tam.Dt<' 
co breuiter,q>,fi acctpiatur genus pro coinpofito ex 
matcria & ioraia gencrali,fic non prxclicaiur in qd & in 
re<5to de fpecie,fed in obliquo : & hoc modo accipit Por^ 
phyrius.cum dixit hominem ciTc compofitum ex anima 
li6Crationali.Sivero accipias genus pro compofito ex 
forma vlcima& omnibus prxccdentibusperttnentibus 
ad elTc vnius fpeciet, fubrattonc tamen fumpta d forraa 
communi,vcl i modoefTendi confequente formam com 
munem.fic bene prxdicatur de fpecie in rec^o & in quid: 
hoc niododebecincelligt. hxcautem dtftin<ftio , licct 
non omnino fit confueta 6i faniofa,iamen credo q> nulli 
dignit j:i repugnat.tmmo cofonat veritaci. Ec ambo ifta 
figmficatacomprehendic Anft.inTcrcio fignificato ge* 
neri«,Quinto Alctaphy.capiculodcgenere. vbi dicir,€b 
aliud vero inateria.cuius enim diffcrentia & qualiras clt 
lioc eft falfum <)> dicimus matenam.( jcnus enimprimo 
inododi<f)um eft materia fpeciei fecundum rcm, liccc no 
omnino pnmam.Et genus fecundo modo di<ftum eft ma 
tcriafpccieifecundumrationem,inqu3ntiiconceptuB ali 
cutuc fpecteicompofitus eft concepcu geiicralts^^ conce 
pcu drix. Siquis vero non acceptet iftS diftinvftionem, 
iuftum eft vt eam remoueat rone demonft ratiua:&: non 
pverbablafphemix,aut derifionis:ficutc6fucueruntaJi 
quiquireputamfivftitiaomnia illa,quxnon funtetscoa 
fueta:quamuis non poftint ea rationibus dcbiluare. 

QMrf/TlonHrti (iipeTSfprinnim ix Phy/Jco AMdir«,/iiii/, 

Q.VAESTIONES LIBRI OCTAVI 
DE PHYSICO AVDITV. 

VtTum autem fa(fKis fit aliquando motus cS 
no elTct prius,&: corrumpitur uerum fic, quod 
moueri mhil Qt 8^. 

Q.VAESTIO T. 
An AmmttdrnnMorMjqHmrr<t<IN(ttMr<tiein 
> Pbilo/bpbMm fpefFet. 

Ircaiftum 0<fiauriPrtmopoceftqux 
n, Vcrum quxftio dexcemitatc m<v 
tuspertineatadPiulofophum Natu^' 
ralcm. Arguiturprimo c]>n5:quia 
problema:dcquoneutro modo opi^ 
nacur,nonpertinetadNacuralem:fed 
iftaqufftiocftproblcma, dcquo nctt 
tro modo opinamur.vt patet p Phtlo 
iofophum in Pnmo Topicorum, quare&c. Item, ille 
«fFe<flus non pertinet ad Naturalem,cuiuscaufa non pcr 
tinet ad Naturalem.^fiquidcrtj eiufdcm fcienrii eft cofy 
derarecatifam fiCeius ei^e^fum,vt patet ex Primo Po(te 
norum: }Sed caufa motus xtcrni non pertinet ad Phila4b 
phum Nacurakm,quiailla caufaeftfubftantta feparara 
a matena, vt patet in ifto 0<fbuo,& talis pertinet ad Phi 
Jofbphii Primu,vt patct I Duodecimo Meta. quarc QLz, 
Ite,tllaquxftiononpcrtinet adNaturalc, dequa non 
landu.liiE phy. o poteft 




Rfirioner. 

prnnpalia 
quzGQ. 



Tez.c» n* 



TcxtCi» 



Tex.c. M, 
Tcx. C.41, 



> 



QVAESTIO OCTAVr II. 

|)Otefthaberialiq*ac<rtf-.udo:h{ceftmanifrto,gafcicn £ &:nonhic AcIaliaindico,q.immo fJorcfthaWccri- 
tiaefth3bituscertu»,vtpatec ex PnmoPofterioru. fed tacognitiode^ftoquificoperprincipiaperfenota^vtui 
deiftaquxftionenopotefthabencertttudo.quiadepen "' 
dcri voluntarePrimi Motons.quare&c. 

OPPOsiTVM arguitaucftoritate Anft.inhac parte» 



Conclufio 
Kefponfio, 



RnConct* 



Com.<T* 

Sahi ima 

teriilncon 

fydtratuti 

Khyfi. 

Com.ti. 

Com.zx. 



CoBun* 



CONCLVSIO. 
Qpzrcretnotus ^ te rtiitatcm ad Natnralem 
Philofophiam pcrtinet, 

DIcendum,c)>ifta qu*ftio pertuietad PhilofophQ 
naturalem.Quod (icprobatur,quxftio dc paflio 
n« naturali,qua: pcr naturalia pnnCTpia termina^ 
Ti poteft,pertinet ad Naturalcm:h(c eft manilcftaex Pri 
moPoftcnorum:fed hatcefthiriufmodt.motus enimeft 
pafTio naruralis,6d fimihtcr eiu» xtemitas. vt manifcftii 
cft:quia motus eft i natura,cum natura fit principiti mo 
tus & quietis 6Cc.6C poteft lerminan per pnncipia na»U' 
ralia.fcilicet perprincipiaipfius motus,fcilicet mobiledC 
inouens,vtfuntdebitom<>do confydcrata, vt paretper 
PhilofophuminiftoOctauoSCvidebit poft. Scd nO' 
tai)du,<^ non eft fimile de entitate motus.fit de eius xter 
iMcate.Nam de cfle motus abfolucc mamfcftum eft 6C no 
eft dubiumbenedifpofitisi&ideo nonoporterdeipfiut 
efle inquiri,ncc demonftrando ipfum efle motum,prxcl 
pue quia non docetur necp addifcitur ntfi tllud, quod, cii 
primo concipttur,apparet nobis dubiun^N^el apparei fal 
fum.vr diCTt Linconicnfis in Primo Pofteriorum. propc 
principium.itternitasautemipfiu8motusn6 ficeftma 
nifefta,immom3e»eft dubiiimflCoccuIium.an ipfcfit 
jtternus.S^ aliqui Philofophorum puraucrunt ipfumio' 
capiiTe poftquam non fuerat.ergo&C. 

AD ptimam rationc potcft ncgan raaior : quia poteft 
efl'e,cj> de aliquo problemaie, de quo neutro modo 
opin3mur,fed habcmus cognitionem perfe<fta:& fic ptr 
rinebii adScicntiamNaturalem vel ad aliam. vt de hoc 
quxfito,an iriangulushabet ire« angulos&Tc.non opiiu 
muraltquamparrem,fed fcimus.quare&c Ahter di- 
cunraliq,(]idetftoproblema!eneutro modo opinamur 
perrationcsI.ogicJs,quia.id vtrancj partem funtratio 
fies logicx xque t'one9,fed p rationes nat urales bene opl 
namur vnam partem,f.afFirmatiu a/Vel dtcatur, pro^ 
blema,dequoneurro modo opinamur propter defeclu 
lationumad vtranc^i partem.nopertinet ad Philofophu 
Naturalem,vt vtrum aftra fint pana vel impana.Sed.ft 
neutro mddo optnamur propter ma^nam difTicultatem, 
ficpoteftpertinere ad fcientiam:5<: hc deifto. Etpoteft 
dici vltenus cj» hoc dicit Anft.exemplificado.De exem' 
plo autem »6 requinror venficario, fed inanifcftatio, vt 
dicit Commertator in Secundo de Amma. quare&c. 

Ad aham nego minorem.&,cum dicitur, cj> caufa per 
petuimotus eft fubftantia feparata,qux peninetddc.Di 
co ci> fubftantia immaterialis potefl confyderan dSplicl 
ler.per Commcn.in Primo huius, 6C Secuiido. Vno mo 
do quantum ad fuum elTe abfolute,^: fic percincc ad Na^ 
turalem.nullusenim Phdofophuspot dcmonftrarefub' 
ftanctasabftra<5las efle nifiNaruralis.vt ipfedicttibidi 
Alio modo quantum ad quiddicatc fuam, 6C fic perrinet 
ad Metaphyllcum,>?<: non ad PhflofophumNaturaleni, 
vt dicit Commen.in Secundo huius. Item, fubftantw 
fcpararar polTunt confy derari vr motores funr, 6C caufz 
agentes,&. fic bene pertinent ad PhilofophutnNaturale: 
alto roodo,vi funt caufx formates &C fina]cs,& fic easc6 
fyderat prim»Philofophus,vt dicii Comen.in.i».M.cta. 

Supponit enim pnmus Philofophus pro conftati,tan.' 
quam dcmonftratum a Philofopho Naturali,cj> eft aliq3 
cns immatenale,SL dedaratur iftud eft antecedens fub 
ftantiam fenribilcm,S<:q.cfteius pnncipium fmforma 
&fm finem.&quamuispnmus motor fitidemrealiter 
motor 6C forma exemplariier 6C finis, tfi di£Fert f m ratio 
nem.aquoautemfuinatur huiufmodi diffErentia ratio-- 
nis.uirum exaliquadiuerfitatecxparterei&quomodo, 
mulu difificultaa cft,fcd pct iinec ad primum Philofophu 



Qpat mati 

debitur poft.Et.cum probatur,quta de eo, quod eft a vo '"'"^ "^" 

, rt. • j j ■ .. * j n, ei miiJ icert» 

Iunt.-ife,noneKcenitudo, poteit dici quod verumeltH ^^^^ qaute 

cft i voluntate mutabili, cuius fcilicec defidrrium fequa^ immuubU 

turmrelle<rtum:qui quandoquc tntelligic &quandoque htcr maxi« 

non,fed,fieftivoluiitateimmutabtli,cuius dcridcnum mcccita* 

requiturintclle<flumfeparacum exifteiuemnoo oportec 

cfTe incerium,&: fic eft in prcmofito, Voluntas enim pr^ 

mi moions eftimmutabilis ficut 6C fua fubftantia. (]ua^ 

re fl>:c,E t de eis qux funt i voluiitace mutabili, dummo* 

do llnt fcinp>cr aut inplunbus nthil prohibet efTe ccrntiu 

dinem aliquam,hcet non fit ita perfe^ vt dc rebus zter 

nis omnino.quare 6Cc. 

Confyderanduin igitur dc hoc quomodo Ce 
habct.prac operc cnim cft non folum ad naturf 
conrydcrarioncm fcfrc vcr/tatem,fed adfcien^ 
iiam dc principio primo. 

Q.VAESTIO 11. 

An PtrpetHitatif motw Cofydcrdtio dd Primi Princijpij 
intfUigemidm ntctffdrid fit. 




Tex.c«fa 



Tcx.c««« 



Onfequenterquxritur.Vtrum confyderax 
tio perpeiuttatts mot' fit nccellana ad inteU 
ligendum pnmum principium clTe. Ar^ 
guitur pririK) c]> non.quia lilud non eft neccf 
larium adaliquid,finequoilludpoteft elTei 
hoc cft maniteftum C^into Meraphyficx, fed tnueftig* 
tio primi principii poteft fien finc conlyderationc perpc 
tuitatis motus,quod apparetdupliCTter. Primoauc"tO' 
ritatcAuiccn.inOcSauofux Metaphyficx. vbi inqui.» 
ritpnncipium pnmum eflenullam factens mentionem 
de perpecuitate motus. Iic,exhocq»omnta eniiacaU' 
G lata fuerunrfavfladcnouot&exmhdoarguKurpoieiitia 
tnftnica cuius eft redu<fho de infinira diflancia, quz eft in 
lerens&nihih&huiufmodi potentiainfinita eftprimii 
pnnctpium.ergo&c. Iiem,confydcratiofiniti nonv» 
deturciTenecelTaria adconfyderationem infiniti, feu in^ 
ueftigationem:quia inter mediuin 6C illud quod tnquiri' 
rur pcr medium debet efle proportio.finiii autem ad infi 
nitum nulla eft propomo.Nunc aucem mocus eft finit% 
cuni omnis mocus flt ex quodam in quoddam, primum 
autemprincipiumeftinf^hitum.vtpatetinOktauotifto. 
qiiare .f^c, lrem,confyderatiomotus non videtureiTe 
uecelTana ad illud,quo<l cft omntno finemotu: fcd prim» 
motoreft ommnofinemotu,vtpatctin iftoO^Tuuocft 
enim omnino immobdis 6C per fe 6C per accidcns. Ite, 
fi fic.tuncmotusperrinet adMeraphyficum,aiipfeha^ » 
bet confyderarePrimum principium,vt paretinDuode Tex.c»Tu 
CTmo Metaphylicx. confequcns auiem eft faJfum : quia 
_j idem non perctnet ad Pluiofophum Naturale,^: ad Me-» 
" taphyficum,& lammotuspertinetad l-hilofophumNa 
turalcni,vc pacec in Secundo huius:quarc 6Cc. 

orr o 5 1 T v M arguitur autTtontate Arifto.hic. videx 
tur enim vellc quod ifta quxftio dc perpccuitate motua 
cftneccflana ad fcienciaindc Primo princtpio.& idem 
diCTt Commentatorapertuis. diCTt enim quod Diuinut Com.i# 
accipitpnmapnncipia cfTea Naturali, & nullam vum 
habctad demonltrandum principium motus nifi acci' 
piatipfumpro contVantii Naturali. Etquod exiftima' 
uie Auicen.quod Diuinus debct confydcrare vcl de*' 
monftrare primum pnncipiumefTe, falfum eft, Et vta 
eius^quam finxit fe tcnuilfe,5Cqua vfuseftin Librofuo. 
Et limiliter Algazel fequens ipfum fuit via renuis,flC 
non eft deinonftratiua altquo modo. 6C in Pnmo hu^ 
iusdicit, qu(3d Auicenna pcccauit roaxime cum dixtr, 
quiid Primus Phtlofophus demonftrat primum princir Coin.t|» 
pium eiTc^idi: proceflit inhocm fuohbro di:infua fcien»' 
cia diuiiu pei viam quam cxiftimauit efTc neceflariaai 

a:dTcmiaI2 



B 



QVAF.STIO PHYSJCORVM 

&dTenfialcmin ilIarcientia.Etpfccauitin hoepeccaro ^ 
iiianifefto:cernoreniinfermonii,quibu8vfus eftinhoc, 
ron pertranlit ordincm fcTmonura probabilium, Ei in fe 
cuudodicttCcHnmentator.Prmiusautem motor impof 
fibile eftjVt declaret ur nili per fignum naturalc. Via au- 
twn.quaprocclTit Auicen.inprohado primu principnl, 
cftvialoquctiumiidi: fcrmoaus fcmp inuenitur mediut 
inter,Pcrtpat«icos5C !oquentc».perpcnpafetico« autc 
fmelligit deinonftratorcs,i3k: loqucntet forte vocacillos, 
qui arterunt fic eftc (ine omni raiione fufiicicnti, vbi eii5 
aon eft cuidcntia altcutus dignitain. 

CONCLVSIO. 
PcTpetuitatit monii ronOderatio nccrlfiria rfl.td inte Higcn» 
dum Primum 1'rincipium tflTr, 

DE quaftione eft intelligcdu m,q» Auicen,in OiTt» 
uo fui Mcf aphyficat nititur dcmonflrare prtmii 
ptincipiumctVcpcr ranocinaiioncm, in quanon 
Trituripfomotu xternotanrp mcdto, Et videtur rdcius 
talisefrc.perprimum pnncipium iple intelligit ens cx fe, 
&fupponit,vtmaml'cftumeft,qimuIf3 funtentia, qu» 
habent cflTe ab alio. Tuncarjjucrctur^quiademonftra 
toaliquoente,quodhabet cllcab alio, quxriturdc lilo 
:rfio,an fit cns cx fe,ideft non ab alio,auc ab alio, fi ens cx 
fe,habcturpropofitu:fien8 abalio,qu»rifurdeiIlo alio, 
6C fic de Tertro,6C reucmtur in infinitum. Vcl oportcr, 
rp concedatur eHc sliquod ens ex fc, 5t hoc vocat primii 
pnncipium.quodeft Dcu»,quarc5ic.Iftam tamenratto 
iKmnon ponitomnmoin hoc ordinc& fubhac forma, 
fcd Ck poteft colligi propcer breuttatem SC breuiloquin. 
hunc autem proccirum dicunt aliquiclTepcr viam poiTu 
bilis 6C nccelTari>,pro tanto forte,quia ipfc accipit in eo^ 
dcmcapiiuIo,q>omneen«,polTibiJe eftnon eiTedefc, &: 
tpfum pnmum eft omnino neceflariumefle.vnde in fine 
illius capuuli dicit fic.Omnw rcs.excepto pTiroo,e poft> 
quam non tuit ens quantam eftin fe.Et in fequcnti capi^ 
tulo dicit,ci> ftabilitum eft aliquid quod eft neecflario eC' ( 
fcquare&c.ttfortehxccft vnavia,dcqua Commeru 
dicttinoibus au.ftontatibus prxallegatis. Dicumta^ 
menaliqui opponcntes contra iftum proceflum,qinon 
«ftfufticicmtquiafupponitnoncrte prtKefliimin infini^ 
tum in caufis,5i: lioc nondum ipfc demonftrauit, 6C ideo 
non valet.Etindubitanter ifti prxtcdum vel feelTe meiv 
daces, vcl non vidifle librum Auiccn.quta ipfc in ifto eo 
dein capuulo moltum pulchrc ptobat <y no (i t proceiTus 
ininfinitum in caufis finaliLusdC formalil)', & incipit ca 
pitulum fic.Quod finitx finc caufz lam patuit ibi<3ilc,ve 
rum cft tamen <|i in Pnmo Libro ipfc feccrat quadam r»» 
nocinationem »d probandum aliquid eflc neccflanii fira 
pliciter,tB cjua fupponcbat nonelTc proccfTum yiinfini' 
tum incaulis:quta alibidemonftrauerat aut demonftra^ 
re proponcbar. Item.alitcrdicuncaliquiiftamviamef 
feinfufficicntem.quiaipfcacapitiTji enscxfe per priua^ 
tionc cauf* efficietuis.SL multa cnria funt cntia ex fc ifto 
modo,f.pcrpriuacioncmcaufxefficientis, Primumaute 
principium eft vnum cns^flL idco ifta via no ducic ad pr» 
mum priiicipium limplicitcr. Sed in hoc efiam videiv 
tur ifli deficere ab intenrione Auicen.Non cnim apparet 
tbtdccxfuisverbi8,q>ipfetntelligatcnsexfe illud quod 
caretcaufaagcnce,immoperen«exfe magis videturifu 
telligerc illud qd a nulla caufa depcndct omniiio. 6C ideo 
ifti non fatis improbanc illam viam per iftam. Scd for 
taflis infutficicntia illius rationls cx hoc c5uincifur, quia 
per Pnmum pnncipium,li fuffiacntcr intelligicur,dcbet 
niteKigiensomninoimmobile&feparatii abomni ma' 
enit udinc 6C caufa omnium entium aliorum. £ c hoc non 
nabctur perillam ratiocinationcm, quare noneft fufifi' 
Cten«. Diccndum crgo breuiter,(7iconfyderatio pcrpe 
tuitatis motus cft neccJTaria ad intcliigcdum priinu pnxu 
cipiumclTc.& hoc aliqui probat lic,llIud,perquod con» 
utnciturelTealiquismocorxtcrnus6C immobilui omnix 
no & pcr fc OC pcr accidcs fmc omni magnuudinc SC cau 



ir. io6 

f a omnium altonim, eft necefTarium ad inueftigarioneni 
pnmipriiKtpii:hxccft manttcfta perfc, fed per mocum 
aecernumdC conttnuum conuinaturtalismocor, vc pxf 
tct in iftoO<fcauo,quafe &c.Scd hxc ratio non hene con 
cludit incrncum,Iicet fit vera coclufio. Nam ad hoc cj» ali 
quod mcdtum ludicctureflenccelTanum ad dcmonftra^ 
tionem alicuius concIufioni8,non fufficit q» per illud me 
dium i1laconclufiodcmofb-etur,fcd requiritur q>perni^ 
hilaliudpoflitdemonftrar(,finetIlo:quianecefTanumefe 
illud finequonon,vtpatetinQuimoMctaphyncx.ca^ 
piidode necefrario.Nuncautein ipfiintfta rationenon 
oftcndunt q» pcr aliquod altud q^ per motum circiilarcm 
iion conuincit tale ens,&: iJco non futficit omnino. Pro 
ptcrquodalicerpotcftargui ad propoficum (ic,llludcft 
nccen'arium ad inueftigactonc primi prindpn, per quo(| 
conuinaiur cfTc ens f cernum iinmobile omnino 6i incor 
poreum:5^ caufaaliorum entium,& finc quo non poteft 
ialcensinuelHgari:hxc eft euidens. fcd mocus primus 
xternus 6C continuus & ynifbrmis eft huiufmodi. Nam 
cum motus nccefTano fic i mocore, vt manifeftum eft g 
fe,primus motus debet elTe iiprimo motore, 6: morua 
atternus aS xterno motore, 6C motus continuus 6C xnu 
formis habet effea motore eodem modo vcl non diucrfi' 
mode fehabentead mobile,6C fic efiimmobileomnino: 
quia omnismotor,quimoueturdiuer(imode fe habctad 
mobile in princtpio motut, 6C in fine fecundum aliquem 
niodiim.dcbetigicurprimusmotorelTc immobilis om» 
ntno,d(: per confcijucns dcbet elTc fine magnitudme: qa, 
fi rlTec in magnttudine,necelTario moueretur vel p fc vcl 
per accidcns.Corpus cnim non mouct nifi moueacurauc 
prtus,auc fimul cum mouet. Icein,qi ipfc primusmiv 
tor fic fcpararus a magnitudinc Arift.dcmonflrat in fine 
0<flaui ituius ex perpetuiiaccmotus.Scd dcmonffratio 
illaNidetur poft 5£ dtlficulfatcs, qux contra eam funt. 
Sulfiatautemadprxfcns fcireq» cx moiu perpetuonC' 
2 celTario conuincttur effe primum principium. Et q» non 
polTit inuel^igari peraliquod aiiud,noneftomnino faci^ 
ic probare, tamen fic poteft proban .id prxfcns. N.im,fi 
motorprimustnqutrereturperaliquidaliud tanqiiami} 
medium tp per motum xtcmum, illud altudauceft fulv 
ftancia aut acadens:fed non poceft tnueftigari per cfli: alr 
cuius lubftan[ix.probatio,quiaaut inucfbgareturpcref 
fcfubftantixgcnerabilis5(:corruptibilisimmediate,aut 
pcrelTc fubftanttx xtemx.no pcreirc j;cnerabilis & cor 
ruptibilis:quia pcr ifta non probatur tmmedi;uc efTe nifl 
gciieransSCinaceria.gencrans aiiccnipoceitclTc corpus 
&: cranfmutabilc,qux rcpugnic primo pnnapio:nec po 
left inueftigaripcr cflTc fublnncix xccrnx immediate:qa 
fubflantia xtcrna non eft manifeftac(Tc nifi pcrmotum 
xtcmum.neceftmanifeftum fubftamiam fcmpicernam 
eiTedepcndcncemabaliquoalto,5i: indigcrc aliquo alio 
ad fui perpecuicatem.Ec ideo cx eius pcrmancntij no eft 
ponere aliquid aliud permancn8,At dicit Commen.Duo 
decimoMcfaphyficx.connnento.jo.igiturper rlTefub^ 
ftantixnoncouinciiur primumpnnciptumclTc finemo 
tu.Neceftdiccndum,(^uer aiiquod altud accidens con* 
umcatur: quia illud accidens aut e(Tct perpetuiim,aut gr^' 
neratum q>corrupribiIe:non fcctido modo, quia per elTe 
talisaccidentisnnnconcludnurimmediacenificaufacraf 
mucabilis,qux quandocj» mouet,qiiandoq» non. ncc elt 
manifeftum^quod tale accidcns,quod qu^doc|« ctl: quan 
doq; non dcp>endcat tmmcdiate ab entc xtcr no, Si dtcx* 
ttirquodpcracadcnsxternum.illudaccidcns ci^perma 
nens,aut fuccefliuum:non acadens pcraianens, ficut eft 
dimenfioautaliquidhinufmodi.quiac(Te ralis accidcris 
non eft manifeftum depcderc nifi fubiecfto pcrpecuo.pri' 
mum auccm prinapium non debefe(Tcprtncipium alicu' 
iusaccKienris,cum fic finemagnicudtae,qu(eft fubieifrii 
prtmum accidemium fcnfibiituin,fcciidum Commcn.tn 
de SuhfiantiaOfbis.cfgopcrelTe.icddens fcmpitemiet 
fcofibilis5C pcrmancmts noncouiacuurpnmum pnndi 
landu.fup Phy. o x) piii 



Mediu ntt 
cciTariiiqua 
lcdcbetec 



Tex,c.V 



Tex.e,K, 

rrimuprin 
cipiii fbat 
cxi.ilumo 
tu ppctue* 



QVAESTIO 



OCTAVI 



III. 



p<ume(re.8iaucdicacur(^conutrtricure(repcircaccidea £ non conuincercte/Tealiquacaura inrranrmurabiln.nani 



TCZ.C.U 



ccnnjm. 



mpcrpctuirucccfriui,nullum ahud cft limoi nilimoius 
dC ienjpus;rps autem non poteft immedute ducere in no 
tiriammotonsprimi, nifi mediaotc motu xrcrno,eO(^ 
tps eft pa(Tio inorus,vr paret in Quarto Pliy fi. tx^oSCc 
Paier igitur «c ifta diuinonet:^ caie ens,f.xiernum,im 
n>obilc,omnino feparatum i magnicudmc conuincuur p 
eiremotus«erni,6(:n6pereircalicuius altcnus caulim 
enti». Item.per ipfum conuincirur a fit caufa alioruni 
cntiumtquia ficut mocus ad mocum.fic inocor ad moto.» 
rem. nunc autemprtmusmocus eftcaufa aliorummo^ 
tuii,vt pacec in ifto Ovftauo:ergo SC prim'motor cft cau^ 
fa omnium aliorum mocoBt:d£ per confcquens mobiliu, 
6C mocuum,6t formarum.falcem caufa re moca. Scd ta 
quo gencrc cauf( fc habec primum pnncipiii ad aliamiia 
bL pcipue ad eniia z(erna,alia difticulcas e 6L magna, fcd 
hoc aliag.Sufficit auiem nunc efTe monftratum,^' per 
motum acrernum,& non per aliquod aliud ens poceil co 
uinci fufficienterprimum pnncipiumene,incclIigcndop 
principium primum cnsxcernum, immobile omninop 
fc& peraccidcn8,ni)eonuucorporcicacc &magnicudp 
CStraAuu nc,6Ccaufamcfrerorumcntiuiii. Via aur,qua incelTic 
Auiccn.adprobadumprimacaufam elTe percnscxalio 
&cnscxfc,paru3mflildebilcm notin^dat dcprimoprin 
Cipio rcfpc^tu huiusrarioanationis pramilTx, qux colli 
girur ex vcrbis Anft.Et propter hoc Commcn. dicit illa 
viamAuicen.eiTcccnuemD^ non oinninoclTcdcmoftra 
tiuam fupplc fufficicicr ad cognofccnd js condinbnes pri 
■II prtncipcj.Alodo.quantum ad hoc non cranlcendic or^ 
dmcm fcrmonum probabilium.quia f.nonlargtt cogni^ 
tioncm fiifficifmem dc primo principio, non (j> propoll» 
tiodcs,iii i^uiiius fuiteniatur.linc folum probabiles.Imo 
fine dubio vidcntur effc neceirarix.nc celTarium.n.eft n5 
ciTc caufas infinitas,&necclTarium cft fi cft cns cx alio,c^ 
fic aliquod cos ex fc,& eft neccfiariu pnmum principii}, 
dC ipfe folum ciTe cx fe p priuationem vd negacionc 
fxomnis.Confydcrandumct,(j)CX illaconclufione,quS 
dcmonftrat Auicen.forteconcludi polTuntoc» alizcon' 
ditioncs pnmi prinapii.quas Arift. inquirit p mocus co 
dicionca. £x hoc.n.()i cft aliquod cns ex fc,i.no dcpcn 
dens ab aliqua caufa in quocuc;p gencrz cauff, nccelTario 
lcquic no mouecurquia,fi moucrct ab aliquo motorc 
p fc,tlle inocor elTec fimpliciccr ens nobilius ct pcrfeJhus. 
vel falte nccefTe eiTcc efle aliqucm motorem nobiliorem 
i]Io.omni.n.mobi]i eft aliquod ens nobili» limpliciter &L 

EerfeftiuSjfit: pcr confequens aliquid elTct caufa finalis il^ 
uscnti«:qutafcmptnclTcncialitcrordinati!i pfcifuus ha 
bct rSnCm finu ad minus pcrfc<fium,& fic illud cns depc 
dcrecacaufafinali,fed ponebara nullacaufa drpendcre. 
crgo&c,Itcfequicur,(|>illudcns ficomnino fincmagni^ 
iuciinc:quta,fi haberec magnicudinrm, cuc eiTcc mobile: 
quodeft impofTibiJe.Ecpatcc confequentia,quuomnc 
corp^cft mobilc.vt facis manifcftil «ft.Et vIcerius,opor^ 
ccrctilludcnselTecaufaomnium aliorumrdCnunc iftud 
cns clTcc pcr(c<rcius ali)s omnibus. quta dccur, c;^ aliquid 
cft perfetfcius eo,tunc aliquid cft caufa eius, falccm vc fi^ 
nts.fcd propofiiiones iftius deducTtionis no omnino funt 
pcrfe notx,necforrcbcnc poiTenc probarinifi reducciv 
do ad mocum perpetuum. 



lUifionei. 



AD pnmam racioncm patet cx dt\rci$. Na per ronem 
Auiccn.nonconuincit principium pnmu fufticieter 
notificando ipfum,vr patec ex di<fbs. Scd quod addit, <^ 
cx nouicacc omnium cncium &cdico,qi o!a entta ciTcno 
u3,i.incccpilTe cftc poftqi non eranc,non poccft clTepnn' 
cipium phyficumad demonftrandu iftam conclufione: 
quiahocncceftpcrfctK>cu,necpoceft concludiex fcnfi^ 
bus,nec ex aliquo conclufo ex fenfibilibus, immo ocs, q 
dcNa(uralocuiifu>u,conucnerunc in cocrarioliuius,Di 
ccntcs (^ ex nthilo nihd ficvt didc Ahft. in Primo hui'. 
Dico cc vltcrius,((,fi conccdcrecur ola cncia caufata fuif/ 
le £ada& produoa cx iiiIiiIo,i. poft nihil, adhuc pcr hoc 



agciu incranfmucabilcomnino non caufac immediaccali 
qucm cfTcdu de nouo flnc ali(]iia crafmuiacionc pccdc»' 
tc,dico f m Phtlofophii dC vidcbitur poft. Vci^ eft igiL» 
()i,fioiaenciacaufacacfrencnouaindieercncaltquoinno.> 
uance,red non fequii cx hoc,crgo illud primum pnncipiii 
cftomnino incranrmucabilc. Ad alia rationcm,cum dr. 
confydcracio finiti d£c.dico,(^ cft ve^ fl omni modo flc 
fini(um:modo,mocusprimus,qu3uisfit finicusfmvclo 
citaccm, eftcfi infinitusfm durationc,vcprobacumcft 
hic.& hoc fulTicic ad inucftigadum raotorciiifinicum fta 
duracionc.VcrumailcfufFicicid inquirtdum motorem 
vigori8infiniti,vtdcbicpoft,fi Dcusvolueric. Adalia 
cumdr confydcracio motus&c. Dico,i]> aliqd clTcfinc 
motupotcftinccIiigidupliciccr.Vno modoc)) no habec 
in fe mocum,nec habec habicudinc ad ipfum mocii, ficuc 
caufaiSC princtpium.& ficclTcc maior vcra,&l minorfal^ 
ra.Alto modo quia non fic fubtckftum motu$,nec p fc ncc 
pcracadens. & cti habct habicudincm ad mocum. dC fic 
maior eft falfa,^: minor vcra. Ad aliam poccft dici, c^ 
non fc^uir,()> mocus pcrrincat ad Metaphyficum. £t,cu 
probac,quia primu principium pcrrinec ad MccaphyiU 
cum.ergoillud.pquodinucftigaiur. dtcoficur prius, c^ 
primuprincipium,quacumad fuaqutddicace.&l inquan 
tum eftcaufaf m formj cr f m fincin bcne confyJcracuri 
Mccaphyfico,6;: n5aNaturali.fedquantumadclTc alv 
folurcconfyderacur &C dcmonftrarur ab ipfo Naiurali,cc 
Phdofophus priinus acciptt ipfum cfle a Philofopho N4 
turaliprocoi.ftanci,vcdocct Commcntacor in Duo<ic« 
ciino Mctaphy.& prius allegabacur.quarc&c. 
Q.VAESTIO III. 
An Mofw fn Act rmw. 

Onfcqucntcr quxritur, Vcru motut fit pt» 
nus. Arguicurprimoc)» non. quiaomnis 
cranfmutatio,qu; cft imcr tcrminos finitos, 
eft finica no xcerna:h(c eft nianifefta.fed 
olsiranfmutacio eft iniercerinuios finuoa, 
quiaomnisrr.mfmutatio cft intercontraria,vrpaictin 
Pnmohuius,5Ccoiitrariafunt finita.cjuarc&c.Eccdfir.' Tcx.c.4 
macur,quia ols cranfmucatio,qux habci icrminfi^cft tcr^ 
niinaca,& p confequcs finita &C non perpetuatfcd ois mo 
tashabettcrminos.namoc quod mouetur, moucrurcx 
quodam in quoddam,i.ex altquo t ennino in alii^uem ter 
minum.crgod^c. Iic, ficutinmtnorimundo,llcdcbcc 
clTetnmaion mundo,pconuenictem fimilicudinc: fcdin 
minori mudo,f.in animali pcrfe(fto,incipit motus poft(]p 
non crar,ur pa(er,cum animal furgit defoinno:incipit.n« 
mouen cum prius non rooucrccur,vc vf ad fcnfum,crgo 
&inmaton mundo,f.intoco vniucrfo.ficeft (|>mocu8 in 
ipfo inapcTc pocuic poftQ noncrac. I(em,fi mocusfuif 
fccab xccrno,cuncin(iiutaelTenc perrranfi[a:qa anceifti 
rcuolunoncm fuicaltareuoIucio.iVanccdlamluuTct alu, 
wt 6C anie aliani,alia 5^ fic in tnfinuum.& fic vnaqux(}i ea^ 
rum fucrac pcrcranfita. quare&c Item, fi motu8 cfTcc 
flctCTnus,(uncelTct aliquid maius mfinico:quod eft impof 
nbilc,vt pacec in Teriio huius.& probat confequeiia:qa 
rcuolutionesLunx lunc plures qi reuolucioncs Soli8,cii 
Luna rcuoluatur quolibcc inenfc in fuo circulo, dC Sol fe 
mcl in aniio. Icc,fi fic^cuncclTenc aJcu infinica cncia fi' 
muhquod vr impofTibOc ex huius Tertio.& probac con 
rcqucn(ia,quia,fimocus futtab xterno, ddniundus, fm 
Anft.hiCiSi:,fi mundus fuitab xcerno, fcmp fuit fpecicx 
humanain aliquo fuoi;: fuppofitorum,veI aliquibus : qa 
totii non eft perfe<ftum finc fuis partibus cficnrialibus,ct 
ncop)Oirui(infinitoshoniinc6pcedcre:quia nullus corii 
pocuic clTcab xterno,cum ocs finccorruptibilcs.&fic vl 
terius,curo quiltbct homo habucnt (iiQ incellc<fctl, 6C in* 
tcUecftus quilibec remancc poft mortc cum fcparentur ab 
ali)s,ficuc perpecuum a corrupcibili Sealdo dc Aia. fic fe 
quit,!^ muic pfcntulitcr fum tnfimci iotcllctfc'. ergo 6CCt 

Iccm, 




QVAESTIO 



PHYSIC ORVM 



III. 



107 



Item,quod eli producflum ab alf o,noa cA xtcmu : fcd ^ bi pcrrcrtitandura cft/.tn Quarto Cali 6C Miindi.& far 



•notuBeftproduifhjsab aliotcrgo&c. Alaior prohatur. 
^uia quod tR producftum abaiio accipit ciTc po(l non ef 
ic:quta non poteft /Imul elTc dC non elTe. ergo oportec 
accipiar cffe poll non ciTe.dt: nullum tale eft xternum,ga 
seternum cft femper. £t cGfirmaiur.quia quod abalio 
jicdpitelTe,derepoteftiionell'c:aliier cnimno accipcrct 
«fle ab alio.quod aut dc fc potcft no cflccft corruptibilc, 
SC nulhlcorrupttbile potert perpetuari, vt liabct Prinio 
Cccli dC Muadi.dC ilc patet maior. Et minor paict. nam 
mocucellproduiftusa moucntc. Item,nondicerctmo 
tusclTextcrnus.nifi quia eft produiftus a voluniate im» 
pcrmutabilt:b3BCcfl manifefla ^m Arifl. fed propcer iftS 
€au(am nonpotcA dici Jctfrnus,<jaquod rcpcriturtn vo 
lumaiepermutabihjpotcdrcpcriri iHvoluntatc imper^ 
mucabiii.red voluntas perniutabilis poicfl inciperc titoy 
tum nulla pcrinucaiionc faiTca inipra. polTum cntm vdle 
ire ad fcholas poft trtduum & irem terua d tc, inc no nu 
cato in voluncace.crgo iTtniliccr voluntas xcerna potuic 
Tcllcab ztcrnonuncincipcremotum.&^ipiummotum 
tiuncincipere,fpfa non mu<aia.quarc<fx^c. 

opposiTVM argtiirur au<ftoritate Artft. hicAC C5 
men.quiaprobant motum elTc xternum. El ar^uicur ra^ 
n'one.Quiacauraxccrna rufTicicns adfuum ciJedumSC 
ad ipfum determinata,Si: nihil cxpcdans in fut vrrum agic 
Aium effcc^ium ab (tcf no.fed prMnus mocor cft huiurmo 
^i.cAeoim caufa xterna 5C fufficiens.cuai nulla fn dimt^ 
nurio tn ipTo.d^ caufa dcterminaca. quia, fi ipfa cft indc' 
terminacaeflccinpotctia idnCnonina^u puro,Yel purut 
9<fcu5:quod cft abrurdum,ec nilul cxpc^fcacui fucurum cil 
fit CMnntj^occns.crso 9Cc 
i*" CONCLVSIO. 

Motui cft ^iermu, 

ADiftamc^xftionem dtdt Arift.&Commen, qt 
mocus eft xcernus. Ad cuius ptobaooncm fuppo 
nitArift.q.niocBScfta(ftusmobilis:hoc autccft ^ 
per fc not«im,& ab otTmibus conccfTum. & iftam dcfini^ 
tionem mot us,vt diat Commcn.no induxit ad probaiv 
dumpo:etiamcfleantea<ftum:qua hocnon eft proprtS 
motuif m q» cft moc',fcd fac^o nouo,f m q> eft lacfKim no 
Bum,r.vc pocencia ec polTc moueri pccdac tpfum cps.Sed 
induxicifta dcHnmonc motus ad dcclarandum qi mocus 
«ft in moto:qm omnu pcrfe A'o ncceiTe e vc fic in re qux 
pcrficit,dd motus ccndelechiamobihs.Ex hoc ti\,q^ mo 
tu« eft in moto,confcquitur qf ipfum motum fiue mobi^ 
le fit prius motu.Nam illud, tnquo aliquid cft, ptius cft 
eo quod eft tn eo aliquo modo. Vndc & Anfto. dicic tn 
Primo hutus,q< fubicCtum prius eft prxdicaco,i.accideii 
ce exiftentc in tpfo. n»ol«lc ic!;it prius cft t pfo motu. Scd 
dtac vlterius Coinmen.niuitum fubiiliccr,q« inobile pr( 
eedere motum fm rcpusconcingtcduobus modis. Quox 
xumvnu$eft,vcilluJinquoeftpotenna cpc prxccdens 
tnocum idcm niKncro fic poft mocum atftu, vccontingic 
euro antmal mouet mocu ambulatioms, quod pritis non O 
ambulabat.potcncia cnim tpc prxccdcns motum ambu 
lationisprxfuit tn illoanimali eodeaumcro, quod prius 
ttonambulauic. Alio modoco:ingftct>mobtle prxcedac 
raonim,nc,q>po:cnriapriormocu noneftinillo eodem 
a<flucnte,quo<J poftca mouccurfma>ftum,fed in maceria 
«X qua gcnerabat ipfum mocu m.ficuc conttngic cii ignis 
gcneratuscftftaiim cniminciptt moucri poftq[« nonmo 
ucbai,& potcnna ad hunc motum p<:xllic ipfum roocum 
f m tempus.fcd ni illo codem ignc,qui tunc mouetur. no 
enim fuic cp<i 3liquod,in quoiftc ignis cxtftciis actu igniv 
non moueretur lurfum remototmpcdimento,fed poccn/» 
ta ad hunc mocum cpe prior, co quod pcelTic in maceria 
ex qua gencrabatur lUc ignis, puta aqua vcl oleum vel li 
fpium vel aliquod hmoitalium.Propcerquidaiic hocc5 
ttngar,c]> in ipfo igne f m a<ftum remoto impcdimeto po^ 
tenttaad motum non pccdic cpe ipfum moci*i, fcd ftacim 
cum gcneratus cft mapit rao uui lull altquid ^hibcai.ali 



Cmaio nS 



tcdicet poft.Tm autem ad prxfens fufficit,q> vPr mobi- Tex» e, (} 
le cft pnus ipfo mocu velf m tps vcl ^m naturani. V^nde 
6C Arift.c6cludit in finc hul* parciculx.quarepiius opor 
ctc eflccombufttbile combuftum,dC combufhl c5> 
bu«". Ex hoc proccdic Arift.quafi fic St motUN lecrpit ^ 
«flc poftq nulliT crac mocus,hoc oporcet cfle alccro iftoni 
modoi9,aucq>mobtliafuncfaLca,ainc}i funt xccrna:per : .-y.x-^ 
diuifioncmfufticicntem.fiquidcdicatur,t}imobilia funr 
£»^^:tunc,cum mobtle fit prius ipfo fuo motu.vt diccba 
turnecclTc cftfatfltoncipfius mobilis pccderc tUum mo.» 
cum.Conftat auccm,c)) fa<ftf o mobilis, vel eft quida ma> 
tus,vel confctiuitur raocum. 6C iic antc motum primum 
crit alius motus priorquod cft impoflibile pcr fe. Sicp 
autcmdtccret q> fa<?tio primi mobilis fuic primus mocus 
ancc qucm non pcelTit aliqiiis .ilius motus.Conrra iioc 
quiafa<ftiofiuegcneraciofubftancixnon poteft ciTcprii» 
raus mocus,quia ncceflarfo pcedic motus localis, vc pax 
B tecinfcquenctbushuiuslibn.papue,qutaipfa gencratio 
proprieditftanocftmocuSifcd tcrrainus alccrarionismo 
tus,vt facis habet ex Primo huius.alcerario aiit no poccft ' 
cflcprimus mocuB,vc ocsconccdunr. Etfi abqsdicat, 
q> fatfbo iplius mobilis non fuit mocus ncctcrmtnus mo 
tus,quia iionfuic generacionecia<ftio vnii^occdiv^tacum 
generationibus&fa<ftionibus,quxnuncapparct,fcdfo.' 
lum faftio xqutuoce di<fta,<^ux cft creatio «x nihdo. C6 pit ^blriT 
tra iftud non arguo aliter,mli quia n5 potcft talis produ*' 
Aio.pbari necmanifeftanpaliquaappaf«nnafenfui,ncc 
tiKiiiacc,ncc immediatc:nechm6i prodiu^iio rei^t concin 
gic frciiuenter nec vc 19 pIuribus.Ec ideo Philofophi N 1* 
turalcs,dC vir PhtTofophtpcedcnccs fm humanumme- 
dium,n6vidcrunthmoiproduv1ionc.VndcficucArift. Tcx,e» ii« 
dicictitPrimohuin8.0c8,quilocucifuntde Natura,con . "t 
ttcniunt in hoc,c]> ex nihilo nihd fit.habcnt autc tenentes 
ifta produ<ftibnem ignota Philofophis coccdcre,(|i fa<ftio 
_ nes 6C produ<ftiones fum xquiuoce temiino cxiftctc vni 
^ UOCo.Tcira.n.creataSi tcrra gencrara funceiufdc fpcctei 
fpecialilTimx.Sirrautem dCtn altisrebtts gcnerabilibu» 
6C corrupttbilibus,iifucruc creatx cx nihdo. Ncfciucriici 
crgo Arift,flC Commcn.c|) motus primus incccpent efle 
de nouo,& cum hoc ipfum mobilc fuerit fa^um. Si vcro 
dicatur q> dC motus incaptt,i3£ raoues 6C mobile vd mo 
ucniiadiC mobtiiafuntabxterno,cocrahoc primoloqui 
cur Arift.Q> hoceft trrationabtIc>5£ :ib infcicctbus dictu. Tex,CT« 
Sed quia iltud no fufficic, idco proccdit vlcertus racione. 
fi enim fucncmoucnsfiimobilcmotunon cxiftenec, 9C 
poftea tucocperic mocus,opornrK ipfum mobile qutcfccx 
re pnus.quies enim cft pnuatio mocui I fubietflo apco na 
romouen:priuacioaucem alicuiushabitusnon poteftcf. 
fcinfubicL~coaptonacoad lilum habicum nifiab aliqumi 
caufa:oportuicigiturprxcxift'rc aliquam caufam dlius 
quieris inillomobili,d£illacaufa manetcmancrec quies 
unp{o,5C fic oportoit lila caufam quictis rerooucri antcQ ^ 
uiciperct motus.remottoautem tIiiuscauf(qiiiettsdeno 
uo vel fuic quidam motus,vcl fequebacur roocum:dil 'fic 
itcitc rcdic in idcm quod prius,f. q> ance mocum primum 
<ftaUqsmocus:quod e(timpolTibilc,qa ficprimus mo-' 
tiunon elTet primus motus,a~i primum ficantc quod nt» 
hileft. Scd ahqs cauiUarec hic diccndo, cj> moucns cft 
dupIex:quoddam eft mouens p naiuram,d£ aliud cTc mo 
ucns fm intellciftum 6C voluntacc.Et diffcrut ifta.qa mo 
uens fm naturam folum,non mouet f m cc>gnttioncm dL 
appecicum animalem,'ficut ignis calcfacic unc cognititv 
nc 3C appetitu antmali. Moucns aucem p iotdlc(fiumfiC 
voluncaccm mouct per cognitioncra 5C appetitum alicu 
ius finis,fciiicet aut funpfius,vt in fcparatis a matcria,vt 
dicitCommcn.inDuodecimoMetaphyrficx, autalicu,» 
ius aIccriuB,vi in gcncrabililj' dC comiptibilibus. Ite, 
moucns per nacuram propnc 3C pcr fc non facjc nifi vnii, 
papuc in fubietfto vno 6C eodcm numcro 5C eodcm mo* 
(Jo difpofico, roouens ycro pcr iuccUciflum 6C voUltaccm 
Iandu,fucPby. o iq p5c 



Obiedio* 



Com.ii* 



QVAESTIO 



OCTAVI 



iri. 



potcAfactrecontnTta.vtMcdicutpftiain medtcinafii' £ firpBeftartemimi.Armoru^edxternut.Namptf feiicd 



»1,3»«. ■ ccrepoteftfjnitntemflCxgntudinem. Tunc diccrctca 
uillatorjqimoucnsf-mnaturam vnum&idcm cxiftcns 
non mouec nunc,cum pnus non moucrct, niH rcmoueat 
pnuB caufa quictis prxcxiftens tn mobilt, fcd moucs pcr 
r6ncra 6C tntcilccfium vnum dC idc poceft cfTccaufa mo^ 
cus5ilquicn8 fuccciriuc abfqt rcmorionc alicuiuscaufx 
Tat.e.«. quietit. Iftacauillationcrcmouet Arift.inlitcra.Qtiia 
Rcrponlio, hinoi moucns dC mobiIe,qux ponuncut { tcrna fcmp 
fiierunt iibi)nuiccm propmqua dC fufhcictcr dirpoiita ad 
moucrc 6C moucri,auc non. n quidcm dicat,q) ambo tfta 
ftmn fuerunc fibijnuicem propinqua,df hoc quidc in di^ 
fponcionc,in qua natum cfl moucrc unum,altcruin aute 
tn difpofitionCjin qua natum cft moucri:tilcqua rattone 
qua nunc mouct,& tllud mouct cadc rationc ab xrctno. 
Si vero dicatur fecundo modo,f.q> non fcmpcr ct anr pro 
pinquaruf{tcicnccr,autqimoucnsnon habuicdifpontio 
nem,qua natum cft moucre,aut q> mobilc non haJbuit di 
fpofittonf ,qua natum eft moucn,tt'ic oportuic ifta appro 
ptnquari,vcl difpofittone acquirt in altcro coiv.ucl in am 
bobus:5: hoccftimpoifibilc nncmotu,& Iicidemquod 
jrcx*e»fl prius.Etconfirmat Arirt.valdcfubtilitcr.qarclatio non 
potcft de noQO clfc a(ftu in aliquo,nill aliqua tranfmuta^ 
tione faJbt in tpfo aut in alccro.ut (i aliqd nunc cft duplti, 
quod prius aon crat dupluro, oporcet aliqua erilfmuta 
no faAa lit tnipfo,aiit in altero aur m vtrocp. Si igif hoo 
quidcm cft mcuicns ^m a^^tum^Sf prius non crat moucs, 
6i hoc motum f m actuni,fli prius non erat motum:cum 
moucns a<^u 6C motum Hnt in capituload aliqd,vt didc 
CommcntacohnecclTccfVahqua tranfmutationcm pce^ 
derc iftS^quzponcbatur prim3,quod cft impofribtic. Ec 
hzc quicicmeftpriinard Arift.rocad^ pcrfctfla.Sed vlte 
tiusCommcntatorconBrmatiftarationccontrn lo^]uen 
tcsfuxlcg^fs.mouens.n.pcr vtrtutcm ronalcm 6^ voltm 
tarcin no mcipic moiicrc polt quictc,ni(i quia nunc appe 
tic a/tu aIiquid,quod prius non appcccbat co modo quo 
iiuucappctit:5^ hoceftmanifcftum cuilibct intclligcnci. 
fi crgo primus motor p wtutcm rdnalcin incocpic motii 
poft qciictem,nccclTc fuit appeterec moucrccum prtus 
nonappetcbat:^ hoc nonpotcft concingerc niftaii()ua 
tranOnucationc fa<fta in ipfo vcl in aiio, 6c fic idcm quod 
priut. Pntcrca.Sipnmus motornuncincipit nio jcrc 
6C no priusmoucbat,autztemalitcr voluit nioucre.aut 
nonvoluic moucre.nnonvoluitxcernaiitcr moucre,flC 
nunc vult moucrc,tuncaIiqua tnnouatio facfucft in tpfo: 
quodcftimpolTibilc,quia(lcnonelTcrprimus motor. Si 
ab xf erno volui: nioucrc.cum ipfe cum fua volfitate mo 
ucndifif pcrfc&immcdiatccaufa motus,oportct cpab 
aeicrnofucrit mocus,(tquidemcaufa pcrfc dC immcdia' 
tarirauIcftcumfuocau(ato,veIcaiifacxiftcntc,cftfuum 
caiifatum. Scd dicea,c)i ipfc prim' motor ab xtcrno ha 
buic iftam voIuntatcm,c]inuncincipcretmocumd£ non 
prius.Acncnullainnouatio fa(^tacf^inco:quia (icutnuc 
yult tndpcre mocum,(ic ab xterno volutc nunc incipcrc 
motum. Scd iftud non cft ad propontum:quia no qu( 
ro,an pnmus mocor ab ztcrno voluit moucrc nunc, fed 
abfoJutc,vtnimabzternovoluit moucrevclnon. opor 
tec cnim alterum iftom concedere,cum Cu diuino fm con 
tradi(fbone.Et H dicas abfoIute,c)> abztemo voluit mcv 
uere,tunc ab ztcrno mouit,vt pnus,6C fi non ab ztcmo 
voluii mouerc dC vult mouerc,iunc cd diuernficacus 8C 
innouacus,quod eft impolTibilc.quarc SCc. 
SccCda ro ■^■^ quidcm ratio prmcipalis Arifto.fumitur ez par.' 
Aril!o. te rpis:dC fupponit tbi duo.Primum cft, <f prius 6C pofte 
Tcx*c,io« riusndfunctpcnoncxiftctc.Aliudeft,c]>quodifbct niic 
cft medium inter duo tcpora di: flmut cft prinapiu vnius 
tpis,f.futurt,dL finis feu tcrminus alterius,f.pceriti.Tunc 
argutf.fi tps eft xtcrnum,mocus eft zremus, hxc confc^ 
quencia ftacim apparcc,quia tps aut cft ipfc mot',auc ao 
adcns p fc ipflus motus,f.numeni8 cius, vt inqui(i tu cft 
in Quario huiu8:i3C quodcun^ eoqi fi(»iiuiufeftii cft» <f. 



Romo itct 
CaataobiCj 
Clioncm. 



H 



dcns noncft (inc fao fubie«flo, fcd tjiscftxtcrnri.hocprh 
baturduplicitcr.Primo,qagcneratumcft quodnunceft 
6C prius nonfuit^dcrgo tempuscft generatum,tunc ve^' 
rumeftdicerec|>ipfLiin ips eft&prius nonfuit:prius atlt 
6C poftcnus non funt flne rpc,vt manifeftum eft per fe:cr 
go tps fuir antcc^ fuitgencrarum,df omnino ante» futc: 
quodcftimpo(Tibilc. Sed aliqui cauillat conrra Arift; 
<f cumdicitur,nonclTe tpis fuit priuscp ciuse(Te,ibi!y 
priuSjdicic diiTcrcnciam cpis imagTnaci,non autem diiTie^ 
rcnciamtpisvcri,vrcumdict(ur,exira coclum nihilcft, 
ibi I/ extra,dtcK differcriam loci imaginata non veram. 
hoc non valec:quia illa concluflo eft falfa. Ad cuius intd 
lc(fium nccclTarium cft intclligi falfum et impoflibtle,hac 
habco pro manifefta:tcd tps cflcgcncratum dc nouo non 
potcft intclligi ni(i imaginctur aut intclligat falfum 5C im 
polTiI>ilc.f.tcmp*fuifrcantc primum tps:quia omnts ge 
nerari,nonelTcprius cfttpc fuoelTc.Ncceftfimiledeeo 
quod didiur,cxtra ccclum nihil cft:quia non eft fcnfus c* 
nde(Tealicuius fltcxtrac(clum,fcd <)>nullumens eftqu 
non includatur in coelo. Vndc Artfto.dictt q> omnta alia 
funt in Coeto,cccIum aute non amplius cft in alio. Ad hoc 
crgo,quodintclligarurmagnirudinemmundic(TcHnicS^ 
noneftnccelTariumintclligcrealiquam diftcreiiam loci 
efTc extra ralum,fcd ad intclligcndum tempuB efle finitii 
6C fa<flum,nccclTariumcftintc]ligcreaut imaginaritcm'- 
pus fuiiTc ante priniom tcmpus.crgo dCc. Icem, fi rcfH 
pus cft finitum.oportet cp hoc (it pcr inftSs flue nunc:ni> 
hil cniin cft iplius tcporis mlT nunc.modo,cx hoc arguif, 
fl ccmpus eft finicum 6C inccrpit clTc omnino,fcquitur,cp 
fuit aliquod nunc,quod fuu prindpium tpts futuri,d£ n9 
fuit terminus temporis prxtemi,f,illud primum nunc, i 
quo ponitur tempus iocipcrc:hoc auccm cft tmpo(Tib(]e, 
P feaindam fuppofitioncm.ergo 6C pnmum. Sed aliqui 
fophifttc.in: liic,quia inftarvs fcmpcrcomparatur ad tps, 
ficut punctus ad lincam.Conftac autcm, cp in linca aliqi 
punc~tus poteft cne pnnciptiim,ica nAterminus,vr ma 
nifcftum eft dc Uuca rc;^,tn qua umis pun^Ttus flccft ter 
miniis lincz,c^ nocft pnnctpium alicuius altcriut partis 
illius linez,alitcr.n.non clTct hnea re^ta finita:quarcLX.'c 
hocnon valer,quutempus primoflC princtpalirercoiife 
quiturmo(umprimum,vc patercxQuarto huiiis,5.'oc« 
ConccdLinr.Primus au;cm motus eft motus circuiarts,uc 
dcmonftratum eft in iftoOJlauo,& motusctrculans eft 
tn magnitudincdrculari,vt notum eft.ergo inftas in tpc 
alTiintlatur punao tn hnca circulari:nunc autem in linea 
arculariquiltbetpun<ftuseft principirifld finisdiucrfaiR 
parttum ciufdc liiiez, v t manifcftum cft p fe. crgo fimiJi^ 
(cr inftans Ht confirmaf cx hoc ratio,Nam ficut fc habct 
puntftus tn linca circulan ad pancs Imcz circularis,ficfc 
habct mutatilclTein motucirculariad pancs m(Ku« dr^ 
culari8,d£ ipfum nunc in pnmo tempore ad parres eiu«y 
pcr conuenicntem fiinilirudincm : &^ tu capc fub hac mt^ 
norcm conucnicntc. Sed fophifticabis,c]> non cft f\mu 
ic^qiitapunctustnlincadrcularicft aliqutd permancns, 
fcA inftaiis non eft pernfiancns neq« fixum : hoc nihil cft, 
quia cx eo q> pun(fhis ui linca eft permanctu,benc habc' 
tur,q) ipfe poteft bis fumi vd acdpi manes idcm 3C vnuo 
numero fub vtncp acccptionc:SC cx hocc)> ipfum inftSa 
non eft ftans (ed fluens,bciic fequi(ur cj> n6 poccft bis aco 
dpi,ita rnlicct cp fic vnum 5:! idcm numero maneac fui> 
vtrac|t acccptionc.Scdcx hocnon liabetur, quinipfun» 
inftans vniuerfalitcr fic tcrminus 6C prinapium dC fltut, 
qucmadmodum pil<ftus in linea circulari eft tcrminus 6C 
inirium vniuerfalitcr. quaredf c. Item, C6men.arffuit 
fic:autipfuminftanseftaliqddemonftratum,i.quodpo 
teftexiftcrc fine motu, aut noncft dcmonftratum,itaf. 
cj. non poteftcxtftercllnr motu.Sidicerctur,cj>ipfum ia 
ftans cft aliquid dcmonftratum & pcrmancns^ita cp po^ 
teft exiftcrc finc motu.hoc flnc dubio cft dcftruerc tutU' 
ram tpis 6C inotiu*nain inftans dtctcur, quafl non ftaniu 

Vnde, 



Coin«ii« 



Q.VAESTIO 



PHYSr CORVM 



iir» 



io8 



Vnde^fi poDanwioftan» pcniMMi» & quicrcciiii, rcmo ^ crgo lilud corrumprs vcl cd comiptibilc vd incomrptv 



Motai ct?t 
pcrpctu* i 
pottcpofl* 



uctur naturamitaiihs^&pcoiircqu^ ruturaiQtt dC mo 
W*.^ vctoinftans non potcdcfTc linc mo(u,(uc ncccHii^ 
rtoantcfpfum erac mot',&' potl iprum eric motut:^ lic 
|Hbc(proporicum,6Ciprcn6 dcdarac illacoiirequentiiy 
l|uiatf iic occulca muUtt.red forcc llc icKclligenda er(,Qa, 
ptft^ iniias n>yn poceil clTe in aliquo finc iiKKU,neceifar 
BiiinicA,q) inquocuiK}i rubie^^toeilinltanfiqitllud mO" 
ucacur.Oc cnim in que cil motus mouei,£C or quod mo 
T«x,««4*. uccurpriusinoucbat,vtpaiecin Sexcohuius. crgoocm 
quocflinlianSjpriusmouebai.quarc&lc Itc, aliquic 
poccHficitKiuiirrcdcinilandjCU iiinantiic principium 
6C ccrmiaus (pt«,ucrum hoc incrt tniianti pfe.auc purc p 
aocidenaJip rc,igitcompe(itomni uiil;iti,&l iic illud q^ 
pnu«.Sipur< p accides,l>oc vr omnino irracionabile : qa 
ocpnDapium& tertninutcpiscorojxtatoibus uiltantt" 
bus,exceptisduobut,(taUquaexctpiaiM. ndiculum au(c 
vf,tjdii|jofi(K),qu*meftalicuicnii pore p accidcn»,5C 
nuUomopef iic,iniltomndj^fuppo(iti8illiusrp«cici pter ** 
«iduabusJtocenim vrin alnsrebus.necpoteft demon 
^ariricciTcHiinilaitbus.quarevf iidKiumfic poncte. 
, litMquidemrunibusfuit Anil.coac'(us,dC fuusCom 
ocnotor ponerc mo(u non incceptil&,port$ omntno n5 
(uerat.Et liiV probatur,q> non dcfkict lic,q> moueri nthil 
(!(,i.c^ comingacnihilnKiueri in poileru.li.n. mocus om 
Buiodciiccrcc,fequit,-q<.po(^ liliimum motum cfrct aligs 
saotusvquod eft impoiTiiMle.T.i proba( conrequciia, ga, 
* ^fliOKif deiicic,aui mohilc remanct aciernum, auc corrii 
• pi(ur:d: fi rcmanct xiernum, filV moucns. Iioc cil irra 

«onabtkjficut prius dK;rbat>& probaiur.Nam, fi mo(', 
ttK)ucns,£L mobtlemaricnc xcema,6iC cfi ceiTac mo(us,nc 
cellirioeftiierialiquicjiufamquieiisin mobdi:pnuaito 
«ninino cftdcno«oinfubicirto,habi(us.n. eilex aliqua 
.<aufanoua.LljigKC*ula,cumfitgenera[a,«ll corrupci' 
btli»,6:oc corrupnbilc corrumpet.vthaljct ex Pruno 
C«ic<r^«Tlacamaii«ij:corrumpctur,&.ciuscorrupcio C 
■on efl Imc moiu:etgo poft motum poft reroum crit mo 
tns. It«n,ii raoucnt priroum cfi (tcrnum,firr primum 
TcxAio», saobile,6i tftmoiusdeficerei,aui ipfum moucnt pnmii 
«rtomntnociurdcdifpofiiiooisadmoucndum, ficut crac 
pnus,&: fJr mobile ipfum «ft «lufde dirpofidoms ad mo^ 
•** •''*"' ■ert.auinoD.fificjnonciiroquarcpriusroouebat&nS 
poticrius,inuBo neccfrario n>oucbtt,quia pofiia caufa p 
fe^ropinquadC immcdu[a,dumefthuiu(caura,opot(et 
«llecuis caufatum.fiverodtcaf.q' oonfunteiufdt difpo' 
fitK>ni9,hoc quidem ad niouere,hoc aiit ad mouert, tunc 
oportcr, vcl qi piiniil mouenfi fic iniioua[i~i,quod eil im^ 
poiVibile,vc) <f ptiinfi mobile fi( alieratum aliqua ahtra 
tione corrtipiiua.itunqi cnim coniingic 6C aliquod mobt 
lc,quodpriusrtac aptrt&ltdoneiimouenab aliquomO' 
tt)re,poftea fit incptuni dC mdtipofitiiad moueri,nifip<r 
aliquaalceracionem taiftS in ipfo.vt manifeftum clt cuili^ 
)Kt in(clligenti:&fic pnmii mobile eru alteracum aliqua j 
■]icTjKion<«)Trupiiua,f.perqua corrupiaerii difpofuio * 
iNut,qua hab<batad rectpKndum moium:t|> eft omntno 
iaipore.quiacn:irinoncr(alicrabile aUeradonccorruptt 
T<x.c«30. paiet ex Friroo C«li di Mund».Siqui» au( diccrtr» 
tf tpitim prtnni mobde corruroperei,tunc fequeret ficut 
pnus,i^poft vliimii niotum ent alius mocus. Nain reb* 
coirupdbdibuscorrupriomobilisnon neccfrarto cftflx 
flnul cii defecftu motus.p5i.n.manerccaleta<fnbile poft^ 
|ionampUuscalefit,&:animal,poftqinon mouet rooiu 
jpcciriuo.ficigiturpoftultimii moiu entaliutmoius:q3 
cft jinpore. Itc.fi prirou m mobile poncret corriipi.hoc 
Pritnumo^ tftiropctTibiiemanitcftum:<jacorpusnoncorruropitiBi 
fctilecincor mcdiatenifi acorpe:qu(vdtgiiurelTe( corpusillud, quod 
nipnbilc* CTmiroperctimnicdiatefphjrrriultiroam.quieftpnmi 
inobile,iion en'e( alTignarc tonabiUter.quare&c. hx con 
firroMC6mcntator,c]>primuromobdenon fitcorrupu^ 
4wlc:qa,fi clTctcorruptibilc,haboet cortiipcns, & opor^ 
tcrct lUud <£t corpus,vc vr fuppocnc Comcntator, luc 



b(le.SiiiicorrupttbiIe,tiicelt priusdlocorpore, quodpo 
ncbat pnmuro mobilc:quu Icmp perpctuii prius eft cor 
lupcibiU.fi vcro fic corrupttbde, cunc eft aliquui corrum 
pcnt primum ipfuw.dC quarrat de ilJo corruropentc, vc 
priu«,SC rcuerctt quzftio,aut oportet cdccdcre,c)> primii 
mobdc cft incorrupctbde,& conftat mtilco forrius de pri 
raomoucnce:dCficatguerec,c))primum mouens fempet 
inouebit,6C prtrouro roobile femp roouebti,vt pnusdc.' 
duccbat.quarc &c.Ec eft aduetcendum,q> ocs tl\f rones 
fpecialittr di priiicipaliier probaiu zcernKacc pnmi mo 
tixs.cp enim ante pnmuro mocuro fic alius mo(u$,hoc fpe 
cialiccr cft inconucnicns pro prtino mocu pnmi mobdis: 
iC ideo ru probans mocum non inccrpifle dcducendo ad 
iftud inconucnicnt,q>anic primum mocriellcc alius mof 
tus,rpccialiter6i: pnncipalicerconumcic xccrnttarc mo^ 
tus primi.Quod «( du:icur,q>,fi rooursdC mobilc func ab 
xcemo,mocu8 non pcKuic incipcrc oSno, pnncipaliter 5C 
fpccialiter habet vcricate de pn^o rooucic 61: priroo mo 
btli.&. in illis habcc maxime locum dcdudio Arift. dC re 
mocio cauiUationis qu j ipfe ponit in litera de mouetibus 
pnaiuramdCincelleifcii. Sccundaccrdprtnnpalis, fpe 
aalticr ct pcinapalttcr dcfimplicncr^bac motum pnmti 
ctTc xtcrnum:qa fuficncac fuper xcemitacc ifiis,^: coftac 
q> tpt primo &. pnncipaliter confeciuicmocum pnmu,uc 
pacuic in Quarco huius.quare &c.Ec idco voluit C6mc« 
rf Anft.hic intendit^barcxtrrnicaicmoius primi,fup' 
ple pnncipaliier,6i: non xiernicaic motus fm gcnus, nifl 
force ex confcqucnti, Icc,ad prtnapale, ois et!c<rtu8 no 
uutcftpofteriorcaufa(terna,i(a r.ct< aliquodipspceffir, 
inquonouut ciFe<fru$non iuit:hzc patec inducendo,6C 
probat,q> ad nouitaic eitciftus nu fu fficic q> caufa zcerna 
pcedat ipfum fm naiura vcl pcrfcsftioncm.na, fi ccclii cf' 
fet pcrpeiuij,adhuc Deus pcederet ipfirro f m natur iu 
ucpcrlciftionf ,uc roanifeltii cft per fc,cum ccelii non elTct 
liouum,&: fic pacec roaior.fed motus cocli non eft pofte^ 
nuh rpc ipfo motore,vt manifeftum eft.nifi f m tps altqd 
vnoexiiicnierootusnoncnc quare6£c. Soluedumcft 
■cgado maiorero p inilanda propofi(am,|filV pofTet dici, 
<)> moi us carli fm fe (0(U no eft inier cC>(raria, fed partet, 
V( motus ab oriente in occident eft quodatii modo inter 
contrana folii. JEft ct conrydcrandri,q> licet Anfto. 6C 
Cuincn.fK: dtcunt rooiii renip fuilTc6l forie, vc oftefun« 
«ft,to dico.cj' f m fidem 6C verhatc, & hoc flnipliciier d« 
ccrmiiio & irdubiianier confiieor,(^ mocus mccrpit eire 
6C tctminabi(,6i:non folti motus habutc iniciii elTendi,rcd 
ci oiaalia eniia ab ipfo primo prinapio, quod eft JJeuSi 
(ueruni fa<fia,poftqi iion eraiu,non quidc laiftionc j^prie 
(I ifta 6C vniuoca cii ia(ftionibus,quz nunc concingun c,r. 
ptranfmuiaiioni-et raotum,fed fa<fnoneoino zquiuoce 
divca,fiiic motu 66 trafroucatione fine fubiedo pexifceru 
ic:6<: fic antc primn moiii non tuic ali^s roocus:qa produ 
I Aioipfiusroobtlisndfuicroocus,vttrequctcr fumit:ncC 
f<qucn8n>ot():nechabuttfubie<ftu pnus,nec lilipotcttx 
;pduifhu( przfupponicaliquapotentia receptiua,£C ideo 
xo AriiLnS procec^it.Mocus ct termtnabnur ct remanc 
bit rootor et mobilc tn ztemum pp hoc,cf ipfum moues 
priniura mouct p voluncatc,ct ideo poictt deftruere mo 
tumfincomniinnouactone fui, ct mobilis. Ifhim aucS 
conclufionemnonpioboronc dcroonftraciua, ficuc nec 
alias,quas fide ccnemus,ecquascredendomouerour.nec 
puco qi fit pofTibilc horomi dcmonfhate ea ex principiis 
icnfibilibutvel ailuroptis ex fcniil->tlibus.Ratio cc de tpe 
foluitur,qtiia tuic inftas,quod fic iuic principium t(^iR,c|i 
non fints,et tnftans^quod non crit iniiiii altenus tpis fub 
fcquentis. £(,cumdiciturconira hoc,c{imftans com^ 
paraturadiempus ficut punvftusad lineam circularetn^ 
verum eft impertc(^tam,ficut eft femictrculu»,auc aliqua 
hm£i:fednonficucpun(fcutadIineam circularem petfcr 
<ftam.Ec quod dicic Commenra(or,c]>ioftant nonpoceft 
eiliEinaliquo finc mottHvenicftinibmsmediumierduo 
landu.fupPhy, o iii) prima 



Mot* ff tun 
diifictcinc^ 
pit &lcrn« 
nabitor. 



QVAESTIO 



OCTAVI 



III. 



pnmainftanria,redduopnmaaIiudhabct.Ec cumdicir, £ catpotumrrigidumc(Tebonumdi:iuuamctuni,&«ppC' 



qidirpo(itio,quzincil purepcr accidcnsinlic omntbua 
indiuiduis illius rpccici pter duobus, hoc cft impofTibilc: 
dC dico,q< nihil cil impoiTibilc apud Deii omnipotetcm, 
6£ raulta apparcni liominibut impoiTibi!ia,quz func pof 
(ibilia ftn Dcum runimum 5l benediaum:quare dCc, 

AD primam ratiouem,cum dicuur,omnis tranfmuia 
no dCc.bCcum dicttur,c^ omnis cranfinucacio eft in^ 
tcrcoDtraria,verumcft,pr(tcr motum circularcm, vt di 
cuncaliqui.Sed mocuscircularisnon eft intcr contraria, 
imroo tn ab codcm in idem,& idcm non eft (ibi)pn con/ 
trariujn. Adaliii,cumdicicur,q*omnis tranrmutacio, 
quz habct tcrminum &'c.vcrum e(l terminata 6C flnica 
ftn terminos,& nonfecundum tcmpus.d^ricpoteilciTe 
xterna,(icuc dicuQC. Aliterpoieftdici,ti>omnis tranC' 
Moe»cira>« habens tcnntnum cft terminata. V crum eft, vt 

bii s efl inii habcc ccrminum.5£,cum dicitur.c^ omnis cranfmucatio 
nicut« habec terminum.verum eft vel fecundum fc totam,ucl fe 
cundum parcem:Su llc eft finica fecundum partem.quzli 
bcc cnim circulatio cft finita,tamcn toius motus circular 
ris iiOn habet vnicum tcrminum,fed infinicos fucceiTiue: 
&ideofecundum fc cocumnoncft finitus fcd infinicus, 
Qualiter autem 6C propter quid motus circularis eft infi 
nitus 5C continuus,re(flus autem non, inferius apparebit 
Dcodancc. Adaliam,cumdicitur, flcut cftin minori 
fniido &c.dico,q> fimilc eft in hoc,q> ficut in minon mu 
docftaliquod mouens dC mobilealiquod,ficin inaiori 
inundo.dd ficut in maiori mundo primum moucs el^cau 
fa omnium motuu quoquo modo,iicin animali ipfa ani^ 
ma cH prindpium 6l caufa omnium motuum propriorii 
ipfi animato,vc Arift.doccc tn Sccudo dc Anima: fcd dif 
fimile cft tn alio,quu in maiori mundo motor eft perpc^ 
tuus,in mtnori aucem mundo non cft pcrpetuus,Iccm,in 
animali motor cft mobilts,falicm per accidens,in vniuer 
foautcmmocorcft immobtlis omnino.Ecad minorcm 



titus appetit illud,dC mouet animal ad hoaOC Mr in ali}( 
fuo modo.non tii dicoc^ icalibus incelle^fl* necelTitccur 
ad iudicandum,d£voluntasadvolendum. Etdchocin" 
quiret poft.Sic igit ur patet,q> illa ro, quamuis fic multtl 
apparcns,tn fupponit falfum.quarc non valcc. Ad aliS 
cum dicicur,infinita5Cc.Dico q> non valec, quia pcrtran 
fitus eft de cxtremo ad cxtremri.modo,nulla circulario^ 
num,ad quas peruenit,eft cxtrcma nmplicitcr, imo poft 
quamlibet fequit aIia:quianoncft roquare mocus circu 
laris magis cerminac ad vnum vbi <] ad aliud. vnde,ficuc 
in linea circulari quilibet piinv^tus cft ccrminusvntus par 
cis lincx ^ inicium alcerius,lic in mocu circulan, vbi cft 
natum clTc initium vnius partis mocus di terminus altc 
rius:d£ ideo nuHa ratio nacuralis eft quarc motus circula 
ns tcrminecur ad \nnii vbi,& ab illo non incipiat circula'- 
iio,fcd tcrminet omnino moc':oportet cnim q> ad oc vbi 
terminet,quodcftimpofnhi1c,aucadnuliri omnino tcr^ 
mineiur.dC lic cft zternus.Ec iftam ronem ceitgit Anft. 
in iftoOLrauOjCap.iji aiiclationumcirculantcr.Et Clom ^'*«*»»fl 
mcntator dicit ibi,(]> illa caufa non folum dat clTc poiTibi 
k,q> motus circularis llr pcrpecuus,fed ct dac ciTc nccclTa 
num:quarc dLc. Ad alia cum diac,c]< cfTcc aliquid max 
ius infinito,nego confequentiam.Ec cum probat, SilY cir 
culationes folis &c.ibidico,i^ circulationes Solis&I.u 
nx polTuni comparan ad to:um tps,& lic no funt plurea 
vniuscjpalcenusrquia ocsfuncinhnicx.velpolTunc com 
parari ad aliquod cps determina(um,vt ad cencu annos, 
autadaliquod hm5iquodciicp:diC (icbencvcrumcft,()i 
plures funt drculaiiones Lnnx Solis f fuis proprijs ar 
Culis.quarcnon valet. Adali2dKuntaliqui,qinoncft 
inconucniesinfinicam e(1ca<ftu muliitudincin rcbusinv 
macciialibusaccidcntaliterordinaitSjCUiufmodi fiuitin« 
tclleclus hominum,qui fuerunt vfcji nunc, Sed hoc nibd 
cft,quia,cum tn rebus matcnalibus nd polTint elTe (imul 



dico pcr intcremptionem.nunquam cnim indpit mouen Q infinita f m aiftum diftinc"ta ab tnuicem l^m elTc,raulto tai 



de nouo nullo motu prxccdente in ipfo,nec in alio,Et,cij 
didcur,q>,q> cuin animal furgic dc fomno, tbtindpic mo 
tus in animali nullo motu prxcedentc.Dico,q> liccc non 
prxcedatibialiquismotus cxccrior faltcm manifcftus, 
tamcn prxccdit aliquis motut intcrius in corpore anima 
lis,fcilicet a calore na(urali,vel a conciaencc. Sicnim ani 
fnaldormicnsdcbccexpergcficri nacuraliter, oporcet <^ 
calor natuialis corporis refoluat 6C confumat humtditacc 
Cadcnccm fomnum,A: fpintus mitcancurab inccriort' 
busadextcriora:S^hxcomnia func mot*quidem,SCfic 
illum motum prxcedicalius motus. Iccm, fi animalin 
vigilia penitus quicfcac i inocu l(x:ali, &: poftca incipiac 
inoucri,oportec c]> prxccdat aliquis moc'in ipfo, falccm 
c^appctat mouen,cum prius non appc(cba(:&: huiufmo 
diappetitus nouus rcducitur ad aliquam fat-^bun trSfmU" 
tationem in corporc a continente,falicec ab acrc Qcicct 
lo.£t hoc figntficauic Arift.tn litcra,cum dtxit, nthil igit 
prohibcr.magisautcmfortafTcneccilarium cft incorpo 
> rc multos ficri inotus i contincntc.horum autcm quofda 
intcllevftum aut appecuum moucre,illum ai'it totum lam 
animal mouctut.Ec propccr hocdicic ibi commctatorc^ 
duplcx eft alccracio,qua non cclTat animal moucri, qua^ 
rura vna cft a contincntc,fciliccc ab acre 6C aqua A^ccxloi. 
«luefta calore naturali.nunquam cntm cciTat a^Ttia calo 
ris natvralis,d£ cum ccfTac.tunc cft inon, vc didc, Sic igi 
turimaginat Arifto.q>ipfumcontincns inquo viuitani 
(nal,immutacum a corpore cceJcfti tranfmutatur corpus 
animali8.Etiftorum mocuum quidam pcrucniunt quo^ 
daromodoadintcllctrcumfaciencesipfum ludicare alic]d 
cfTebonuro 6C profcqucdum, aut malum dC fugicndum: 
^ (unc appcrits' appctit illud profcqui,auc fugcre : dC mo 
uctur antmal nifi aliquid prohibcac. v. g. cum conrinens 
cft valdeexcclTiuecalidum propccrprxfcntiam Solis 6C 
aliorumaftrorumcaIefacicnfium,tunc contingic corpus 
jmimalis cxcefTiue calciiai 6L cxiccari,& tiic aotma ludi 



nus hoccftimpofTibilc in rebus iinmaterialibus. Na rcs 
immatcrialcs funt magisppinqux nacurx formx, 6C rcs 
maccriales maccrix:mul(o aut plus magis a>f^ualis infinix 
cas repugnac formx cp macerix, vt manifefbl cft cudibcc 
incclligcmi.Nufinitasproucnitexforma, &;infinitas ex _ 
materu,vc pacec in Tercto huius.quare dCc, Ec ideo dice ^** *** 
let Anll.& Commcn.(|> intcllccftus immaterialis 6C ab*- **** 
ftra^Tcus non eft plurificatus numcralitcr, fed cft vnus,vc 
habcc videriTertio de Ala.Secundum fidem aut dC veri 
tacem dico,c]> homines infinfci nd pcefTerunc,fed fuic prf 
mus homo,ante quem nullus alius {Sc«lTic:quare ratiofal 
fum fupponic.£t,ri quxras,quis generauit pnmu homt^ 
nem,dico,c)> non fuit gcncracus aliquo hominc, fed fuic 
crcacus vel fa(flus vel (ormacus i creatore,q omnucrca» 
uit,f.Dco. Ad alia^cumdiat,(]>produ^um<3£c.diciie 
aliqui,(b verum cft,(i cft caufatu m ab aliquo, vc aliqd ab 
■jagentc.naiiteftcaufatumab aliquo (blum lanq^ afinc^ 
" non oportct:& fic eft de motu xtcrno,vt dicunt : mocor 
cnimxtcrnusnoncftcaufamotusnift ingcnerc caufxfl 
nalts.Scd hoceft raultum diiticile,dC ideo dc hoc fiet qu( 
ftio fp(Cialts,vtrum,f.motu5 xtcrnus depcndcat a moco 
retanquamab cfTicicntcAd aliam,cum didtur,nonde 
monftrctur m(Kus elTc xccmusd^c.dico <}> poicft concc^ 
di.Ec,cum dictf,<]> illa non eft caufa,faJfum cft.Et ad pro 
bationcm dico bteuiter ad prxfcns,<)i agens per volunta 
cem per mutabilcm o5 agic aliquid dc nouo immcdiate, 
nili aliqua pcrmutanofaifta (ii in ipfo^Sd fi cgo nijc volo 
cras ire ad icholas, A: cras nolo tre ad fcholas^ifte aift^vo.' 
lendi non cft vnus 6>i idc omnino formaliter, licet fic vn* 
quodaramodo radicaltter ec matcrialicer. Aliud enim cft 
formalitervcllecras ircad fcholas,fiCvelIc nuncirc ad 
fcholas.fcdcras igiturircad fcholas eft aliud formalitcr 
abeoquodcftniictrc ad fcholas,dC ideonon valctillud 
cxcmplum.Dc hoc etiam,quiadifricilc cft 6C fubulc, vo 
lo quzftioQcin fpcdalem faccrc.SC fic dc tfto, 

Quxftio 



PHYSICORVM 



QVAESTIO 

Q.VAEST10 IIII» A 
An Motor Anmtu,(^ InaanfmutdbiU) qHipn Intt^ 
leSlnm cryoluntatan mokrr,cmiocMin NowMtn 
immediju eoHfut ludcM^ntiUa tranfmH' 
tdtione pr«crdflitr. 



Vf ntur hic gratia vltunf rattonit. Vrrum 
moior ztcrnus, tntranfmutabilis , qui mo^ 
ucr pcT inccllcvlum dC voluntatem polTit im 
mcdtatc caufarc motumnouumnuJla tranf 
mutationcprzccdcntc. Arguiiur primo 
quod Hc. Quia ralit motor cftomnipotcns , quod non 
cflcT,ni{i pofTec fii^c. 

OPPOiiTVM argutcur^qutancutfehabet volunrat 
tiouaadmotumzternum, flc fc habec votuncas xtcina 
ad motum nouum , |>cr conucnicncem llmihcudinem. 
Sedvolunrasnouanonpotcd faccre moium ztcmum, 
Vtmanifeftumcfl.crgo voluncatxtemanonpoccft fa^ 
ccre motum nouum. 




fi 



CONCLVSIO. 
Primai Motor intr jnfmuubilii rxilimi , ct fi pcr Tolonta/ 
tcmagac .motumnouum immcdi^ce igere nfqutc 
nullo mocu prxcc drncr. 

AD quxfVioncm dicunc Artil. dC fuu« Commcnr. 
q> motor ztcrnus cft omnino intranfmutabilis p 
fe dC pcr accidcns,qu6 quantuncuncp agat p yo^ 
luncacem,nd poccftagcrcimmcdutc motum nouum,f. 
nullomoiuprzccdcntc.Et raiio Anfto.pacuicpnus.na, 
C\ hutufmodi mocor ageret immcdiacc mocu nouii , nuU 
lo mocu przccdencc.aucipfum mobilc efTec faif^um, auc 
accernum.ft nouumdCfa(flum,cunc £a<llio etut przcedit 
«usmocum.iicut.n.mobilcprzccdicmocum ,nc fatfiio 
mobilis,ri ipfum mobilc fiac przccdic fa^TcioDcm morut, 
6C Ik ante illum motum fuicalius mocus .Ec ftdicatur^c^ 
ab agcncc factum fuit ipfum mobilc no fa<5cionc, quf cit ^ 
tnotutvclcranfmucatiovelcummotud^ tranfmuiaticv 
rc.fcd faifcione zquiuoca,quz cft crcacio fine omni mo- 
tudd cranfmucacionc,dC finc fubie(f^oprztaccnte,rcu pr( 
fuppofito.Iftud non voluit Arift.quia f m hoc potentiz 
•^tuz non corrcfponderec pocencia palTiua aliqua , cum 
omnis potcita palTiua fit in aliquo fubicfto.Itcrum, ll ip 
fum mobilc tncccpit clTc,aut prius poiuu ciTc,auc non po 
tuic.fi pocutc ciTe dc lc,illa poicnna f uit in mhtlo: ga nce 
tnagcncefolum,quia potcniiareccpuua ciTc alicuiusrct 
noneftin agcnce,quodagicilbm rem,vt manifcfhimeft 
cui]ibctinceUigcntt.crgopotcntiareccptiuaipnus mobt 
Iis fuit in aliquo fubicdo prjcxiftente.Si vero dicerccur, 
ipfum mobile non pocuic cffe quantum de fc cft , tunc 
fuit impofTibilc c(Tc,& nullu lale incccpic cfTc.quarc dCCt 
£c fl,dicacur,C)i moucns fuit xternum,& (imilucr mobi 
Icconcrahoceilracio Arift.quz fupcrius induccbatur, 
& rcfumas cam fi placct.ratio Arift.de relaciuis opcime 
habcthiclocuin.&tuconfidera eampcrte.quaredCc. D 

Iccin,arguiturbreuicerfic,fi calit mocor incipic mouc 
fC dc nouo,auc aliquid aliud immcdiaie agit de nouo,auC 
tpfe ab ztcrno voluii moucrc auc non voluic mouerc ab 
atccmo,hzc diuifiocftfmc6cradi<ftioncm. Si ab zccr* 
no voluit nioucrc,crgo ab zierno mouic: quia ciu*vol3 
las,qua vulc mouere,eft immediaca ec pcr fe caufaipfiua 
tnocus.dL tali caufa pofica,nccc(Tario ponttur caulatuni« 
Si dicatur ch non voluic moucrc pnut,dC nunc vult m<v 
ueTC,necelTano fictacft innouaiio dC cranfmucacio tnip 
fa voluncacc cius.Non cnim cft incclligibile,c}> voluncas 
nunc velic moucrc& prius non voluic mouerc,nifi mura 
tio bchi fit dc non velle ad velle.Modo ponebacur ofno 
&. cocaliccrintranrmucabile.crgodCc. Sed aliqui cauil 
lanthic,c)<ipfcprimus motor ab ztcmo voluttmoucre 
iniftotemporedtterminato, & incipere morumin ifto 
nunc,6C idco,cum mcapit motum in illo nunc,& voluit 
locipcrcinotuin in iUonuc,auUaoiutati0fa<racftiafua 



IIII. 109 

voluntarcct ncemphficanc ric,aliqiiM potcft vclle ire ad 
lcholas poft induum,etin fine mdui vellc ire ad fcholat: 
8C ficjCum ibit ad fcholas,non crit voluncas lonouaca^p^ n «-«k* 
cipue,fl concinuarct acflum volcndi.Sed hoc non fufficic 'P™^ • 
inccnciont,qutaficdicendonon refpondccur ad inccrrcv 
gacioiiem.non cnim quzro,an illc motor ab ztcrno vtv 
liitcmoucreiniftotrporr,velinapcrcmoruin ifto nuc. 
fcd,vtrum ab(tcrno voluit mouerc,& fi flc,crgo ab(ter 
no mouit,aut^coouerfo.Si non abxlemo voluii inouc 
Tt,QC nunc vult mourrc.ergo iCii volicio eft noua in eo: 
quod cft impolTibile.Nec valct exemplum corum . Sigs 
vulc irc ad fcholat poft cnduum ftC tn finc cridut vulc irc 
ad fcholat,quia non eft eadem voltcio forraaJicer, fcd fo' 
lum maccrialiccr. Priut cnim veru crac diccre,c)i tpfe vo<' 
lebacireadfcholaBinfuturo,6f nunc vulc iread fcholaa 
velinaperetnprzfcntinunc.Sicutigiturire ad fcholaa 
in fucuro dC irc ad fcholat in przfcntt,non cft idem voli<' 
bde formaliter,red diuerfum,vt manifeftum eft cuilibct, 
ficindubicanccrnoneftidcatfiusvolendi formalicer hic 
6C dle.dC ideo illud exemplum nihil valct. Iccm,dimic 
tamus quzrerc de incepcione mocu$,SiC quzramus de ip 
fonunc,vtrum abztcrnovoluit producere iftud nunc, 
auc tnaliquonuncdcccrmina[o,dico imedtacc.Siab(cer 
no voluitabfoluicproduccreillud nunc.quare ab zier^ 
nononproduxit,cumfuavoluntas a(ftualis fit fufFicics 
cum omni quod vul t faccre, vc dictic:Si auiem voluic ab 
xcerno producerc illud nuncin decerminato nunc, quz^ 
ntur,vcrum incodem nunc.auc in alio.fi in eodem , hoc 
cft abfurdum.nihil cnim produciiur,nec eft in fcipro per 
fc.fi in alio nunc,quzricur dc illo aIio,& flc tn infiniium. 
quare 6Cc. Icem,fi primus mocor nunc inciptt mouere 
6c priut nS moucbat,vel aliquid produccre,quod prius 
nonproduxit,auc abxteraoipfe fuiteiufdcm difpofirio 
nis,ficut cft nunc cum a<5tu produxic,auc non. fl flc.crgo 
qua racione nunc producit,ab ztcrao produxic:6C ficnS 
dcnouo.flnon.crgooporccc aliquam tranfmucacionem 
clTc fa5am in ipro,fcd hoc eft impofTibile.quia ponit om 
ntno mtrifmutabilis.crgoflCc. Iccm,Deut fempcr cft: 
6CztcrnaIiterfecitquodmeIiuseft6C pofTibilc , hoc dt 
maniftfVQ.fcd melius eft moutre,ip non mouerc,vc ma* 
nifeltumeft.&probacur:quia vel moucre cftmelius ^ 
nonmouere,veI^ conuerfojf, cjinon mouerc eft mcliira 
fimprr^vel ambo funt (qaalis bonitacis.fi primo modo, 
habco propofitum.fl fecundo modo , inconucntcns eft: 
quta,cum modo,Dcuf nioucar,nonfacerec quod mcliut 
eftncc Temomodo,quuelTefcmper eftmclius <y non 
cfTc,fibioppoficum,dC ideomouerccft melius qp no mo 
ucre.Ec confhtc,c^ femper fuit et poltibilc mouerc,& nQy 
quam impofTtbilc fuit moucn vel motum cfTe:quia,fl ali 
quando fuilTet impoiTibilc,nunquam futftec.crgo ab (ccr 
nodebuicmouerc. Item,Commcncator arguit fuppo Comtii» 
nendofundamcntaduo,pcrfe,nota,c|uziiullut pdt ne.> 
gare f m rationem interiorcm.vt dicit. Vnum eft,(^ pri 
musmocoreftomninointranfmutabtlis,6i^ hoc cuccde 
bant ei loqucccs fuz lcgts,cii quibug ipfc dtfpucat. Aliud 
cft,quod agenspcrvoluncacemnonpoft pontfm durX' 
tionemfuumcffckfcum.nifippdefecflu alicuius alccri»,f, 
quod eft necelTarium ad clTe,vel ad mclius efle illius cffe 
ccus,fiue lUud aliud fit ccmpus vel altquodaliud quodcG 
que,quodnoneftinetui poteft3ce.mcHjo,ipfcmocor pii 
tntit xcemut noii habcc poftponcre flbt mocum vd mo^ 
ucndum defc^um ctus,ct> non flc in eius potcftace, vt 
dicunc.crgonondcbet pKif^onimotutfm duracioncm Opinie. 
ipfi primo mocori. Scd dicunt aliqui,<{> ipfc Deus vo^ 
luit fictxe motum,& totum mundum de nouo feip.' 
fum,fa]icet ad hoc.vtfua fufficientia manifeftarccur in 
hoc,quia omntbus alijs n5 cxtl1ctibus,ipfe in fetpfo om» 
ncm fufTicicntiam bcatitudtiiis habaK,€C virruris adrc/' 
rum produifhbncm:flC hoc fine dubio non eft nifl pcrfua 
fio rhctonca nullam ccrt it udinc induccns.Nain fine mo 
luSCmudioeuitatc poccftlioauiubuspcrraaoncm dc» 

moa 



QVAESlTIO 



SJPTIMlY!?! 



II 1 1. 



inociVatiiAnico9flare,q>ipCeI>caseAfibijpn cHidcc» £ nonncce/ran|>,i'p(umm'i»pnraiiinpnncipn1fut<rcaI^^ 



T«x«c.ii« 



Opiniot 
Improbo « 



TfJt, c. yu 
Tcjc«c. iu 



Cone«tf« 



Ac q) i auUo alio dcpcndct tanquaro i caufa pnncipali in 
quocunqpgcncrCjdilq^ipiceApnnia&nobiiiiriina cau 
b omniuin aliorum uuiam, (m aliqucin moduiu. vnde 
C( Aritla.dic4c in procviruo Mcta.«.^ tocalitcr opcimuui 
corum,qu( in naiura,Dcui^tL& m Duodcdmo dicit, 
ckabipbdcpcdeiccdumSdtotauaciira. £t prztuca, 
licuc ipfc pomtur fupra naturam^uxiire omiua dc no^ 
uo,ncpoicAponii))ipre pocuic homicibus maiufeftare 
liiain fufficicntiain,&: hoc noc«ficare,q> ipfc polTet clTe li 
nc omiubus cncibus,quamuis ab acccTiio oiutua cauf^tuc 
rit,6C Ck nuJla eft neceiTicas ponponcndi fibi fuum pro- 
pruim crtcdum.vnde,cura fimplicitcr mclius fuent ip^ 
fum munduro fuiiTc ab xcerno a. hoc fuerit poiTibtlc tpH 
prunoprincipto,& non repugiiauenc ipfi mundo,& per 
oouitatcm mundi nulluro apparens faluatur , quod non 
polTic faluart linc tali noujcace^racionabiiius vidctur,tin^ 
mo forcaiTis neccflanum,ipfum luilTc xternum,qua no^ 
uum d(:c.$ed aliqui pi oiundius pcrfcrutontcs de fccrcto 
diuin{voIun(a:u,dicunt,q^ipfcproduxit niimdude no 
uo,vt manifcnarctur,c)> iplc luit folus ali)s non cxiftcnti 
bu9,quod non pouititci futflc faiflum nifi fuiiTct finc om^ 
nibusalqg.Scd hocnon fuHidt,quia per roundi nouita^' 
icm aut macitciVauit fc fuiiTe pnus m aliquo tcmpore,fi^ 
ncomnibus ahls.aut manitefiauic fc fuilTe,& ciTc pnorc 
tm nacutam.Non pitmo modo,quia cempus cotipoccrt 
cffcfineomramtKu.vtmanifefium eftomm imcUcirtui, 
Bcc mot us finc mobili. Vndc pcr roundi nouitatcm con 
ounifcftauu lcmaliquotemporcfuiiTcfineomnibus ca 
hbus,quu in tcmpore iHo neccfrarium eft fuiiTe motiidC 
mobile.St diceretur fecudo modojf.q» pcr talem nouam 
mucdiproductionc inanifcftauit fe luilTc priorcm §m m 
uiram,itabenemaiuicrcauiiTcc lioccaufando (tcrnaliccr 
ipfum roundum,& fuam caufalitaicm notificando, quia 
conibit,qi caufaper fcprioreft oatura q^ caufacum,quay 

uisfitfimuidurationedfc.Sedaliquis poiTec rationabdt , ^ ^ ^ 

teTopponerc,quiaprimu8motorncpotuit j?ducerch5c 6" ira,vt patetmTcrtioEthicorum.roodo,ipripnmomo< 



nonexiftentir)us,non poteft incclligl nifi alccto ifturuni 
modOrum,aut q> ipfe fuit,quia alia non erant,ita v^no ef 
fc ahorum fiiit caufa ciTc eiuj.vc fi diccremus.v)) Sole no 
pr.Tfcmc,dics nonclt:& hoc cftabfurdum,quia non elTc 
aliorum con fuic cauia efTc,vt mantfcfHi eft, aut ipfe fuic 
ali^snonexiftenttbu5,i.q>inaliquotcmporefuic dG alia 
ponfacruatf&hocctiamcft remocum,autfuical4£ lum ■ 
cxiftcntibus,i.c}> aha non crant.ncc fuerunt llhi caufa ct» 
fe,immo omnibus.^liisfuitcaufaeiTc& pnusnaturacts: 
&. hoc indubitanterpatet hominibiti etiam omnibus tiv» 
iclligenitbus nunifcftum eflc finc nouicate morus .viidc 
Arm.6;altj philofophiiquipofueruncmotumeircppc 
iuum,& nondum benefciuerunt ipfum pnmum prmcif 
pium,quod cft Dcus ciTc non cxiftcntibus alnt^fic inuU 
ligendo,q> alia non funt ci,nec fueruct caufa eiTcndi.ct ip 
fum cft naiura & dignitatc prius omnibus aJ iis,quia alia 
noncrant,ita cj> noneiTcaliorum luit.quare &c. Itcn» 
arguu ur ratione quadam,qu2 ponit Albcrtus C\tp Duor 
decimo M eta.Nunquam clTcncia aliqua deftruiiur aifiu 
fuoelTentiah:hancreapupromanifefta,ncut lux nunqp 
deibiuiiur i luccre,&:nuiufmodi.fcd moMCTC cA a(fU)&cf 
fchtialts primimotoris,Pfobatio,quiaaut prim» motor 
mouci per fuam ejTcntiam,aut pcr aliquod accidrs.fi pr* 
mo modo,crgo moucrc elt cius acftus clTeiiiiahs Ji fccun 
do modo Iioceirct impolTibde,quu fic cllet moMcnspcr 
acadensjSil nuJlum iaIceftprimummoucus,quiap ac^ 
adcns no cft naturalf ter prius ipfo pcr fe, vt paict in ifto 
O^auo.quarcrelinquiiur,q>eft moucns per clTcntiam 
fium,dd ncciusacfiuselTcntialis eftmourre:quare nuiv 
quam deftituiiur ipfo mouerc. Sed coutra hanc raiio» 
ncm mouct quafdam obiccliocs dC foUiii.Pnmo diccrcc 
akauis,c)> fm hoc primus motot tio potcll non mouerc, 
QC. iic eft coadus admouend>jm:quod cft abfurdum.Re 
fpondit bic 6C bcne,cf i»o (equitur,quia coavftum cft y\o 
l«ituro."Violetuir. autcm eft cuius principium eft ab ac 



rcuolutioncm hodicrnam noc prxcedentibus aln6,SC fic 
habctur,q>de nouo poiuti incipcrc motum , 3L fic nouu 
potuii przccdcrc rcuolutione.s przccdciites,& hoc vidc 
nsrincoaucnient,quiafequiiur q) ipfpcuQlutioncs ccnc 
«iIcncuIicerordinat(,quod vidcc irrationabtlc ,tuq^ta 
indiuiduaciufdcm fpccici non limt ciTciuialitcr ordinaia, 
uim quiain ciTentialiccr ordinacts clTct procciTus in in6y 
iutwn,& foric dtcendum,q> ad hoc,c}) nccclTaru finr ci> 
fcniialiter ordinata non iufnctc,(]> ad ciTc vnius coru fuc" 
lit ncceiTarium alccrij przcclTilTe^fcd q> ad clTc vntus 
CclTe fit ec alteriusfimuI.v.g.adciTeSorcisnecelTanunt 
cft przfuilTc infinitos hommcs ita,f.q> Sol vcl codiinoi^ 
potuilTct gcncrarc Sortero niH pracccdcnic aliquoho< 
intnc,nec illum nifi pnECcdcmcaliquohoroinc,occi}>*. 
Ium,nifi prxccdcnte alio m in6nitum,dC tii lili hommca 
oondicuni ciTeniialitcr ordinaii. Scd adhuc remanec 
dubitatto,quia impoilibilc eft reuolutioccm {terna non ^ 

ijrxcefTule hodicrna:igitur ncccJTarium eft eani prfcelTif 
.e.fed omnufKoeiTarufunt pcrfc, Pnmo Poftenorum, 
dC ifto Oftaiio,5£ m Duodedmo Mctapiiy . igituc iftae 
rcuolutioncs funt pcr fe ordinat(,& pcrconfcqucnsenc^ 
tiahter. Diccndum,c)> aliqua clTe clTcncialitcr ordinacsi 
^n fuffictc vnum per fe prxcederct rcUquum,fed « cq 
tra,quianeceiTario fiinul funt. Al^ diccrcut,q> rcuolutiq 
ncs lumclTcnttaliter ordinat{,ncccftiaconuuuensin cf.< 
(cntuliter orchoatis fuccclTiuis proccdcrc in mfitutii , fcd 
icpcrmancnubusincciftx rcuolutioncs funt indiuidua 
ciufdcm fpeddpropn'c,fed paries quantitattux vni^co.' 
tiusconcmuijf.mocuscircuIartscccli.Scd hoc coniradi' 
ccret Commeiuaton in ifto Ocflauo,fii tdco dicatur pri^ 
inoroodo. Item,Commentaioruuiuu talem rauonc, 
volunias noua nonproducit efifeiftum nifi nouum:igitur 
Voluntas anciquanon producit nifi auiiquit|n.£t confir 
fiiacw]2ypui3xcsobfhucrciatcllc<fUtm pcrfuaiioaibuf 



torinonrfkaliquod principium extnnrecum moiicndi,fi 
Cucneceffendi,5C ideo nonmouci vioIenier,nec coj;uur 
ad mouendum.Scd diccs vlterius, faltcm iplc eric obltga 
IU8 ad mouendum,dd non mouebit libcrc,quia non pote 
ntnonmouerc.Dictc,cphocnihil cftpcnicu&:quia Itbcqi 
cft,quod cft fuiipfius gratia,vc pacct m Pnmo Polittczi 
l»odo,ipfe primus mocor mouet graita fuiipOuspnnci^ 
f»aliter,connumerareenimbonitatcs fuas pcr eiTenium 
fumm(Iibertaiiscft,& hocfacKprim' motor per(>ctuQ 
Aloinuiu.£tidcodiciiur,c^ fempcrctiinoptima fua di^ 
fpol]ttonedCfmfcipfum,cumfeipfum fcmpcr mtcJIigat 
CC amct in quo cft diletftio pcrfe Jii;Tima,vt dicu m Duo..; 
dccimoMcta.&lmcomparatione adalia cncia,quibu4 
pcrpetuofuas bonitatescommunicat permotum. vnd^ 
6C Commcn.dicit fupcr (ccundii CcthSC Mundi,q> onv 
nc,quodeftppreprimariainictione,e|jk pjjaliud lecuiV' 
da inteniioiK,vcl liabct aclioncm pp aiiud fecundaria in 
(coiionc,nifi elTet illic aliqua naiura non innaca ad largic 
^luro.vc dicic:ficigicurdiccretCommcn.6: Arifto. Sed 
dico Sm fidcmdd vcntaiem dC hoc tndubitanccr aiTcro 
&firmiicrconfitcor,c^primumprmcipiii,quodcft DfP 
fupremus,poiuiiincipcremotumdenouopcr fuam vo 
luniatem,^' pruducere de nouo ipfum mobilc.&l alia cii 
pa fincomni tranfmuutione prxcedcnte , nec huiufmc»4 
diconclufionis ponoaliquam rattoncm dcmonftractu3^ 
icd cam fola fidc tcneo^ficuc d£ alia roulta. ■ 
Adrationcsincontrariuro. Adprimarodiiflumeft 
in prxccdeoti quxftione,c]> ipfum mobile fuit produ<fH| 
^ pnmo rerum prtndpio non quidcm per motum dCcK 
fubic<T;o,fedfiiKmotu&finc fubiedo.Etcum dictt fp 
potcntixaifuux&lc.Verumcftpotcnuf a<fUu; agentn 
particularis,quod non cftcaufa totius cntis, fcd potctias 
ac*uu( agentiSjVel quod eft primacaufa cotius cnti9,noa 
oporccc concfpoodcrcpotentiampatriuaio aliquo fu^ 



C5inf. if» 



Primu prii» 
ciptum pot 
tutt inapc* 
re motu 6* 
ne przuia 
muuaoc « 



\ 



QVAESTTO PHYSrC 

■^OjflCflceftdcpotfnadniina. Ad a]tain dico,q> 
JbiJe non potuit erte potentia patHua tnatcria:.Sed qa fibi 
«on repugnabai eflc,5<: cum hoc potuit cnc potcntiaaai 
«aagcntisprimr. Ad aliam dico , c|> pnmus inotorab 
-arccmo voluic mouere in tenipore detcrminato ccmcipe 
%e motum in nunc.Ec cum diatur vltcnus,vtrura abfiiv 
lutc voluit mouere ab f terno.Dico <j» ficjncc requiiur ex 
hoc,ergo ab xterno mouir.Ec cu dicitur quod caufa &lC. 
Vcrumeftincaufisnaturaltbus, fcdinvoluniariii non 
«porter. Ad aliam iimiliter.nam ab xterno luit ctufdc 
& non altenus difpofit ionis,ncc tame ab xtcrno mouit, 
(icut non mouct:quu eft agens pcr voluntatc. Ad aliS 
dico,<^ licec abfoluie loqiKiido mdtui elTct mundum dC 
motum effe non elTe,(ii aliqiiam cam mdtus cft ip 
<bmnonfuiiTcfempq«femp<rfuilTe,fcdqun:fit dla cau^ 
facDico,quod cgo ncfcio illam caufam fufficienfem,nifi 
dla caufa nc ipfe met Deus.qui cft omnium caufa: et li eft 
aliqun fpecialts 6C propria.caufa nouitaiis mundr,.f)pter „ 
quam melius fuit ipfum elTe nouum xtcrnum.ifta fcic 
l>eustpfe:dd lorte qutdam ali) habentes intdlcau ma^ 
gts deuani,fed ego ignoro eam ad prxfcos Itcuc <3C mul" 
«> Wn O- corumcffcifluum naturalium caufasncfao de qudsus tri 
IDthiconftacc^odhabcntelTeinreninaiura. Ad aliS 
peridcm.diuilio.n.Commcn.eftfufTic»ensdcagcnte per 
voluntatem mutabitem.fcd agens per voUintatem Imu» 
tabilem,qua: pouft poftpoiierc fuum elle Aum non pro" 
, pter defeiff um altcutus,quod non (it m fua poieftate, neo 
I^P aliquamahamcaulam,fcdpropterfeipfum. Vii no^ 
uitasmoiusd^ mundtnon rcducic ad aliqtum nouitacc 
pnmi pniicipfj.quod eft Dcus , qui eft caufa propinqua 
£Cimmcdiata. Ad rationcm Albcrii,dico , q» eiTenua 
quaagir pcr nacuram 6C non per voluntatem nunquam 
•eftmunir a fuo adu elTentiali,fcd,ri agit per volutatcm, 
bcBC defticuitur,<5il lic cft in propoliio.Pnmus enim mo 
•or mouet pcr voluncatcm,tdeo aliquando nu mouebat 
Vc!non{ternahrermouebit.Etndicas,c}>illud,quod de C 
bccuraiicuipcrfuamelTentum,dcbeturei pcrfc,& per 
tonfcqucnsfemper.ModOjtpriprimomotoridcbctmo^ 
«eriperfuielTeniiam.quiapcr voluntatcm fuam 6C fua 
Volunras cft idem quod fua fubftantia.Dicendum,<^ ve 
lum elTct in rehus naturalibus^fcd in voluncari)s non ic^ 
nttfdL lic cft in propofito.quare 6cc» 
Q.VAESTIO V, 

An M.Qt^Aetcm^Dfpedeata Motorf dliqwo tfftBxHe» 

Onfequcnterquatritur.Vtrum morus fter 
nus dependcat i moucntc (icutabagrte feu 
efhcience. Et arguitur primo c}> non, quia, 
ii tta elTct,fequeretur,q> omnc mouens elTet 
Tcz.C«44« f^'' T agens:6; hoc eft inconueniens,f m Ariftor. 

tn Pnmo de Gcneranoe,ca.dcTav'tu.vbi vulr, c^omnc 
agcns eft moucns.fcd non^conucrfo.Et probacur confe 
quencta,quiaqomncmoucnsricagciis,hocno habettn 
Rannam nili pro motorc feparato i maccria.ifte cnim di 
aiur mouens &(. non agens,5d tfte mocor cft , qui caufac 
motum zternum,vc pateitnifto Oclauo.ficrgo rootuB 
ccernuselTct amouentcllcut al^ .^entc,fcquitur, q> di^ 
TffX.c.fO* ^tumcft,f.»^omncmouenselTctagcnsquared^c. Itc, 
agens dcbet elTc contranu ei tn c^uod agit, vr patet in prf 
' inodcGencrationc,fcdmoror,aquocaufaturmot' (icr 
nus,non habct cdtranecatcm ad mobt]c,vt manifcftum 
cft cuilibct intcfligcnti , nec i conucrfo . ergo 8Lc. lii, 
fithtl fic ab agente nifi per morum prscccdcntem , hxc vu 
dccur manifcftainducendoin agcncibus.red motus xcer 
Bus non poteft tieri per moium przcedentcm,quia ancc 
pnmum motum xternum nuUus eft alicuius motus por. 
'^ouc^*'» crgodLC. I(cm,firic,tunc mocu8xtcrnusnonefTetna<- 
turalts,quod eft impolTibdcEt probaiur confcqucntta, 
^uia motor,a quo caufatur motus xtcmus,cft feparacus 
amobili,vtpatctinifto0^auo&fic,(ifii agens iftum 
inocum,tunc tftc raotus cru ab ageotc cxcrinfeco noo 



ORVM 



IIO 




tntnnfeco:talis autem rootus non videttir ti(e naturk/ 
hs.quia natura eft principium incnnfecum,vcpacet in fc 
cundo huius.quare dCc, Tex, c, i* 

OprosiTVM arguitur,omncquodrcducicaliquicl 
de poccnttaad a^um agttinipfiRn,hxc vidccur mantfc^ 
fta pcr racionem agcntis,quam ponicCommen.inDuO' Com. it* 
dectmoMecaphyr.fed mocor,q moucc moru xterno, rc^ 
ducit aliqutd dc potenria ad a<:ftum,f.mobile, vt manife/ 
ftum cft.Ipfum enim mobile , vc mobile eft , non cft nifi 
in potentta reccptiua refpedu mo(Us,&: talc no ductc ad 
acftum fe, vt patet ex Nono Mctaphyll.ergo rdinquitur xex,c,a»' 
<|i a moucntcquare QLc, 

CO NC L VS I O. 
Motas artrmut non cO ab aliqiio motore ,lta ip ab itlo pet 

motum propnedcpende.it,non implic.tc tamcn ip^ 
fuj ericdiuc depcndrrr i inotorr.licut iucctc dia 
plunii przrcniu coipotti lumiitoli. 

DEtftodixerunt aliqui,c}> niotus xternus non efl 
amotore tanquam ab agence,di: hocprobai per 
vnamcaiem rationcm,quactiamcrcditur demS 
ftrari de fubftantia zterna (}> ipfa non lit caufaia ab ageti 
te.Et cft ratio quafi talis,Si fubftaoiiaxicrna dcpcderct 
ab aliquo agctc ipfa dc fc polTct dTc.fi enim ipfa dc fc n5 
poiTct dTe,tunc eiTcc impolTibilts , & fi dc fc poicft dTe, 
poicfteiiamnone(Tc,quiaeademeft potentia contradi' 
clionisNonoMcra.Scdtale^quoddcfcpoteftnoneeeft ^^^^ ^ ^ 
conupiibile,3:anullopotcftpcrpctuan,vtpatctex Pri * *"* 
ino Cah Mundi.SC fic fubftaiuiaxcema no elTtt f tcr Xca,c.io« 
na omnino.Similiier arguunc dc mocu xcemo,fi cnim ip 
fcmotus xternusdcpenderetaba^ente,iricdcfe pofTcc 
cfTe,d£ per confcquens non clTe,di: lic idc quod prius . £c 
tdeodicunt,c^ mocusxtcrr.usnoneftamotore tiquam 
ab dTiciente.immo vd dicunt,q> asftto 6C pafTio SC mo' 
tusnonhabent agcnsperfe,5ddicunt,hoce(Tcdemoftra Improbo • 
tum ab Arifto.in Qumto huius. Scd mihi vidctur, fal 
uarcucrentialicdicentiuro,c]> ipfidicuntconcra Coinc. 
&c6tra vcritate.C6traC6mc.diit manifcfte,(^ Comc. 
vuit i Duodecimo Meta.c^in fcpararis a matcria idc cft 
ca mouens fm ages,& iax hnc.cumcn.i^.ibi in C6men. 
loqucs de mouente fcpato dictt lic,& eft moucs , qa agtc 
roorii, ec qafinis mot''.6(: icSmc.jtt.dicic fic, tncdligcti( 
vero abftra ftf ,in eo q funt abftra^ftf ,func pncipia eoru, 
quorumfuntprtncipiaduobusmodiB.Fmc^ funt mouc 
tes,^ fn\ c)> func fincs.tdcm liabctur in traOatu dc Subx 
ftantia Orbis ex inrentione.Et eft eciam contra racione, 
quu omni pocentix pafTiux corrcfpondec potentta aifh^ 
ua,vc patec ex Qinnto Meta. fed coftat, a mobdc,quod ^** ♦ ' 
moueturmotuxccmocftinpocennapafTiua ad motum 
zcernu:ergo debet elTe potentia aliqua acftiua ipfius mo' 
tus,dC illa non eft nifi pocetia mocoris , vt manifcftu cft: 
quia mobile non habet pqcentiam a^ctuam futjpfius , vc 
conccdtcur.ergo S^c. £t fiquis dtcat,c^ mator eft vcra 
tn potencia paltiua remoca ab atTcu^fcd depotcntiacoaiu 
<fta adtui, non oponec c^ ei corrcfpondeac acftiua 6C pafTu 
ua,hocnihiIeft,quiaporcmiapalItua coniunda adlui,^ 
■utfeipfareducitada(fium,aucrcduci( adadum ab alu 
qita alia poccntia.dC primum conccdicur cfTc impolTibi« 
lc:crgo relinquicur fecundum,^: ifta potcntia non eft ni^ 
npotentiaa<rnua,vcmanifcftumeft.quareddc. Vrxte Mobile zf 
rca,QuamuismobUe,quod moucturmotuxterno,non tcmiieft in 
iitinpoccncia rcmota aba<fcu refpeiiu tocius mocus fi/- »« 
roul,ita,f.(i> fimul fic priuatum toro mocu,tamen ipfum '^P5^|P^* 
roobilehabcsvnamparrcmmotuscontinui pcrpctui,f. 
vnam ctrculationem,eft in pocenria,i.in poccncia pnua^ 
ta a(fiu,6C remora ab a(flu refpe/iu 3\ter^,6C exiftcs fub 
illa alcera eftin poccntiaremocaab actu refpcdu alceri', 
6C fic de omntbus. vc Sol,duiTi acftu mouetur circulacitv 
ne hodtcrna,eft in potenru rcmoca ab aiftu ad circulacio 
nem crafttnam,& cum moucbiciir in circulatione crafti 
nacricinpoccnturcmoraabacluadalia,^: ficin infint^ 
latOfSi, antcquaro mouerctur tftacirculacionc fcu reuo^ 

lucionc 



C 1 1 



QVAISTIO 



OCTAVrf 



luctonc hodicrna fuit in pocentia r cmota ab aAu rcifsc'. 
iftuctu5,&{lcdeomnibus.vncicipriiaa mobile , qiitaoy 
,1 .'9 - uctmotu z[crnocflmpo(ctt;ircmotaaba(f)u rerpctfhi 
tottus motus non fimuljlcd ruccelliuc, vcpatctconfldc< 
ranii,& idco necciTano indigetpotcncia atftuta . cum.n. 
rcfpcifhicuiuslibcc arculationis lit auc (umt in potcntia 
remota ab aclu,oportet q> ad quamlibct arculationem 
(iiccciriuc rcducaturabaliqiiapotcntia,d£non oiii af>o 
AK(tclldu ienti3motom.quarc&.'c. Scd cft conflderandii,q> du 
plrx. plcxcfc 3gcn«,vc habcturin Sccundo dc Ara.quodd.itn 
C« <;« cnim cil agens remoucni contrami,quod prxluit in paC' 
fo,vt,cumagiti^iiisinaquaiTi rcmoucdo frtgiditatcm. 
ftmtliter autcm if>C in .ilt)s huiurmadi,6C talc debct cc c5 
(rariumaliqualiccriprtpailoj&commuiitcarein ipfoio 
materucum ipfo.Aliud c(l agcos,quod non corrumpit 
contrarium,red folum inducit aliqucm atftum^ad qucm 
fubic(^tum crat tn potctia reccptiua, ttcut dicimus,qi cor 
pusluminofumprfftfntediaphanoagitinipfum,6i fimi , 
litcrfenfibi1einfcnrum.Mododico,q»motus xtcfn'no ' 
tfta motoretanqi ab ag<ntcprimomodo,rcd fcdb mo, 
RfiSoiKf* ; Drationcmalicriusopiiiiois.cum dicitur illud,q3 
rtv'fntdlu xidcpcndct ab aliquo agencc de fe poteft cfte fic . Du 
fUiit dup& ^ aliqutd dc fcpoiTc cflre, potcft intclligi duplicitcr^ 
quatirm ad propontum. Vnomodo tn cflentia fita ha^ 
bct aliquam partcin.q jx fit tn potcntia ad cius cfTc.dC 
hocmodo copontum ex ptima materta dC forma fubftS 
tiali fpcctfica dc fc poiell cire, Alio modo int clligit ur ali-' 
qiiid rlTe in potentia ad elTe,no qutain fuaettcntia Cit ali- 
quaparsh;tbcngpo(eniiaadciuscirc,fedquia cft in ali' 
quo proprio fubic(fto , quod habci porentiam ad eftc tU 
lius,dChocmodopotcftdici,q>forma fubftantialii poc 
e(rc,qutaipfacftinfubic<fh>,quod iiabet potentiam ad 
enecius.Modo,cumdtct(ur,<^clTc caufatum abagciV' 
tc&c.vcrumcltaltcroiftorummodoriiin.Et cum dicu 
tur,c)>tl!ud,quoddcfe porcft clTf,po»eft nonclTc. Potcft 



£ <cqu(tur,^motutn6npgteftpcrpettnrf,quia /Tcpcrpi^ 
tuarcturcompoiitum.Fortcdicerctur,qihocnon cft 
mtlc,quiaiprummobilcfubte>d)ummotuind facic quid 
vnuaiperfccum motu,ncutmatcrtad£formafunt vnit ' 
in clTc pcr fc. Modo,cum dicitur,c]) tllud non potcft pep- 
pctuan,quod pancm habct,per quam cft tn potcntta ad 
e{Tc,tntclligcndumcftncxtllaparccctialiafiac cns vn» 
per fe. Vel pioieft alitcr dict,cum dicitur.Omnc quod dc 
pcndccab agcntcde fe potefteffc^vcrum cft vd potcnt/a 
cuniunftacum aiftu,vci potcnttaremoca ab ^'.''cu . Ec cii 
dicitur.c^ oinne dc fc poteft elTc.de fc poteft non elTc, Ve 
rumcftjiiiit potcnscircpotcntta rcniotaab a(flu. fcd.fi 
eft potcns clTc poccnria coniun<fla a(ftu,non oportct.mo 
do,dtccrctur,c^ motus xicrnits dc fc potcft c/Te potcnna 
coiuunvfbia/ifhijfednonpotcntiarcmotaabaiftu coca (ir 
mul.vc dicebacur pnus.nilquam ctum eft Hmul ccduai 
ftne omnibus parttbus motus . Scd fic dicendo rcmanct 
dubium,quia |jii7ili(cr polTct aliquis dicerr,(]> aliqua fub 
^ ftjtia f :ernaeftabagcrc,A: q>ipfa dcfccft dcpotcria ad 
efrc contuntfta Z(Rui,&. (lc non p6t non clTe,& pot pcrpe 
tuari. Idcoalttcrdtcunt altqui,<;pmo;usccclibcnc po 
tcft eiTc,d[SpoteftenamnonciTcquancumeftexpceiu^ Opinio» 
vel quStum cft cx parte mobilis vndc corpus, vcl vnde 
mobdc,fcd ex parte motorti non potcft non clTe:&l ideo 
abfolutc non potcft non cn'c,proptcr quod no potcft po^ 
ninonelTc.vndcnonfequituTaliquod incGucnicns Up> 
pctuatur.fcd,!! fubftantiacauUtaabagcntepcrpctuare' , 
tur,ipfaclTct poccnsnon cllcabfolutc: quia fubttatia n^ 
depcndct ab agcn:c in confcruari dC tn ciTc, fcd folum ia 
iicri.potcru:ergo poni non elTc,et fic fimul crK dC n6 cne 
cum ponat xicrna. I: cadhuc diccrct aitquu,q> ficut ma» 
tus drpcndet a motore & in Bcn in ei)c,quta fuum fic 
n cft fuum cftc, llc iimtlKcr fubftantia xccrna dcpcdct ab 
Sgcntc fuo in clTc di in confcruari , SC idco rion debct pOM» 
ni non clTc,quamuts cx parrc fua Tu aii'qualucr pores iion 



dici,q>verum eft,lt dclc po:cftelTc primo modo,fcd,ri fe Q clTc.Et fic omniaquxdiccrcnturad tltain rationcm, cc^ 



ligitiir du/ 
puatcr. 



cundo modo,non oportct.modo,ipfe inocus xtcrous po 
ttft eflc fecundo modo,f.quta cft tn fubic^to propno, q* 
habct potentiam ad ipfum ad ctus e(Te,dC non potcft 
de fcclTc per partcm fux clTcntix,dC ideo non potcft de fe 
non eiTc,nec fcquitur inconucntens quod diccbatur. Sed 
altqua fubftantia xtcrna caa^^arctur ab agcntc, oportc 
retci<iIlafubftan(iacompofliahabcrc( partein elTcntix 
fuiclTc, pcrquamcflctinpotenriaadcfjc^tSCctiSi adno 
ciTe,dC fic clTct corruptibiIi«,3C eius forina clTct corrupti 
bilicquarcnonpolTctperpctuariabaliquo, Aiiccrpo 
D*cfc polTc jjft rcfponderiq» aiiqut de fe polTcnon circ,potcftduplt/' 
noclTcittif g([CTtntclligi.Vnomodo,quiahabeca maceriaparccm, 
qux cft in pocentia ad cius non clTc,diC ad fnrmam oppo 
htam,ftcutiftxfubftaniixinferiores compofitx.&nul' 
lum talc poreft pcrpetuari. .Alio modo poteft intclligi,<^ 
aliquid dc fcpotcft non cflcpro r]nco,quia quanrum cil 
ex paric fua,circunfcripto quocunc}t alto modo femp ha 
beret e(Tc,nece(tamex parte fui fubic(fli potcft clTc,dd ra 
Je nihil prohiliet pcrpetuari,fi dependec imediate ab {ter 
no agcnte,SC fic cft de Motu caeii.Modo,cum dictt,onv 
ne quod producitur ab agente de fc potcfl non eflc, vcrii 
cft aJtero tftorum modorum.fcd no eft tiecciTc,c)> primo 
inodo. Vcl d(catur,c^ mot us cceli bene poteft noii ce fm 
quamlibet fuipartcm fucccfriuc^iicct nd fimul,d^ hoc fuf 
ncit ad h(K,c^ dependcat ab agentc . pcrpctuatur auccm 
pcr hoc,c]i vnapartc deficicn(e,fuccedicalia, vt ctrculax 
noncm hodicmam fuccedic craftma,d£ fic fcmper,nec p- 
petuacurfmfuas partet,itac)>aitaparspcrpctuctur, vel 
omncs modo,prxditf)o. £t tu dubitabis,quialicctmo 
tutnonhabctde faaefTcntiapartcm,quxhabet p>o(ctiS 
ad fuum clTc, c6 cj» cft aiTtus ilmplex , tamcn ipfum mo^ 
tum,f.compofitum cx mobili 6C motu habct partc, qux 
eft in potctia ad ipfum motum,f.ipfum mobile,Si ficcS 
pofitum iftudpoccftnonclTc^dCpcrconCequcns non po 
(cftperpccuarijficucncc fubftJuia coinpofita,dC CKquo 



Obie^o « 



nendomotum xccrnumclTeabagencc,diccrcturad can 
dem tencndo fubftantiam xtcmam e(Tcabagrme,dC fiil 
la racio valct ibi,valct etiam hic,vt vidccur.Forte fccm 
d j folutiocft ommbus aliis vcnorSC cfftcacior , 6C fonc 
clt tinpertingciu,i.non poccft Irangi nec|« Izdt. Cu emcn 
dici[ur,c^ iliud,quod potcft clTc,potcft non cfTc^quia eji< 
dcin potcnttacftcontradtcfltonu,vcrumcft dc potentia 
contradi«fliontsremO(aabaJlu,fcddc potenna contunx 
<fla avftui non cft vcrum, vt vidcinus , cj» ccclum pot cfle 
quantum 6C non potcft elTc non quantum,& iimditcr dc 
niultisalt)simodo,ipfe motus xternus poteft elTe potcn 
riaconiunifU ifiM,6C non rcmotaab a^ftu omnino.Ec fl 
dicat codcm modo tcncret illc,qui tcncrct fubftatia {tcr^ 
nam caufart ab agente,Sii ik tila ratio non dcmoftrat fub 
ftantiam xtcrna non haberc efl'icicns,& cgo ad prxfens 
nonrcputo illam rationcm dcmonftratiuam,nec vnquS 
U vidiCommcntatoremhocdicere,licctaltqui atcribuanc 
ci.Bcne camcn dicu Duodcctmo Mcta.c]> fubftantta pof 
fibilis de fecflcdi non cfTe,non potcft pcrpctuari,&hoc 
verum eft dc fubftancia,qux cft poiTibilis pocccia rcmox 
taab a;flu,taits cnim fubfiantia eft fimplicitcr polTtbdit 
non elTe, vndc potcft poni n6 clTe,et fic, fi clTci perperua, 
fcquitur c)> fimui polTent clTc &. iiob elTe,fcd iiioius, itccK 
fit poflibiiisdc fc potcnti3fupplcconiun<f^ac~tui,quicft 
tn ipfo mobdi,id£ potcft ctiam no clTc f m partcs fuas fuc 
ceiTiuc,cum hoc pcKcft ab aliopcrperuarudir cauiactiam 
tn hoc cft,vt dicir,quia clTe liaber ab aHo,f.d motorc , dC 
quia cft motor xttTtnK,6C inrranfmutabtiis per fe 6C per 
accidens,idco perpctuacur motus.fubftantu vero , qux 
dc fc eft poiTibilts elTc 3: non cfTe.non dependct Smcdia^ 
te ab aiiquo intranfniurabili,fcd ab aliquo tranfmiit.ibu 
b,quodquandoqieftindcbitadifpofirionead caufandu 
d^confcruandumtp(amfubftantiam,qri(|i non.C^onfide 
randum igtrur diiigentcr circa i{hid,q> cauf3,quare rooa 
lus^geftpoilibiluquoquoinodo poccft aliqil ppctuari- 

non 



,>t.5 ,">jT 



QVAESTIO 

lioncfti1IaquainaIiquianigiiant& atmbuunc cufcquc 
n,Cqutapo(cmiaad circaus ndeilinausfubnatia, fcd 
tnaliquoalio,f.infubtc(fio fuo.fi cmm hoc cHct caufap<- 
|>ccuitati8,tuncllmtliirrformafubrtantialtciiucgcncrei 
pcr fc fiuc pcraccidens poHct perpctuan in matcria,quia 
potentia ad ipfam non cl^in cius l'ubilantia,rcd m matc 
ru:immocaufa illtus eft.qux prxdida cl>,l.quia crt im^ 
xnedtaicamototcintran(inucabilt,omntnoi5L pcrfe&lp 
acadcns,vt tbi tangic Commcn . Kcroanct crgo pdifia 
concli«fio,f.q>motusdependetamo:ore,ricut ab agcic. 
'* A Dracione<priores. Ad pnmamdiccndum,c^n5 
./l.omnc mouens cl^ agens corruptiuum dC altcratiuij 
«lcerationepropricdt'"ta,A: hocmodo.iccipitibi Anll. 
Scdomneinoucnsbeneeltagensprrfcdumjr, quod rc^ 
ducit aliquid dr poicncia ad adum.Et dtco dc mouencc 
■romcdiato,4ncer q>,f.cc mobilc cfl aliquis roocor mcdi': 
<]uoddtco,ppprimumpnciptum,quod fortc cft altquo 
modo mouens,vt Cun8,6C non vt agct.fcd motor appro' 
pnacus mobili primo agtt ipfum mocuin pnmum . £t fl 
hoc vcriim cfi,cunc poteil ctiam faluat i dtdum Artflot. 
ff non omnc mouciis cil agen<.hoc cnim verii efi dc mo 
McniepnmOjC^noncflapproprtaiumalicui niobili im' 
iucdiaccjficut vidctur fcmirc Commen . iindo Otflauo» 
&inOuodccimoMcta.6£indc Subftantta Orbis.fcd 
dchoc vidcbiiurinpoftcrum Pcridcm ad aliam , vc^ 
c(lq>agcnscorrupciuumdcbetclTccontrarium pafTofiC 
conucnircinmatcnacumipro,fednonoportec dc agciv 
tc p>crfe(fauo (olum. Ad aliud cum dtcitur nthd 6^c.vcBr 
cflab agen:c quod agit dc nouo.Scd ab agcce quod (tcr 
naliicr agit bcnc potelt aliquid ciFici non pcr inotum pr( 
ccdentcm (cmporcipfum fadum,& iftud videtut fcncu 
, rcCommentaior in fuo Tra(fiatu dc ftibilanua Orbis. 

vbidtcit,cn quoddampgcsprxceditfuum avftum ratu^ 
ra Sl non tempore. Ad aliam dico breuiccr , q> motor 
abftravftuscit tn mobilt,iton quKkm fubic(fVtue, fcd^m 
appropriacionem:di: hoc fufttac ad nacuraliucc mocus. 
£t ad hoc quamuts moucns agcns mocum xtemum non 
fit imrtnfccum mobilt fm clTc,tii pnnctptum prfccptiuu 
f ptius motus bcne e(l intnnfccum mobili vel non cxtrtn 
i^cum,S^hoc vidcturfufricerc ad mntum naturalcm. 
^jt ^^^ti^ ^ Item aliqui (ic tni(ant,omnc quod cft ab alio eff ctftiuc 
priusertnonensqiliccns,iedmotusxrcrnus non priut 
cft nonrns qi lit cns.crgodlc. Ad hoc refpddent aliquit 
C]>liCCtmocusxtcrnusnonfirprtus icmporc non ciis qp 
cns,tii pnus naturaliter cft non cns cp cns,& hoc fuffictt 
Vt (Jicunt.Scd hocnihil cfl,qutaclTcdf cns naturalKcrdC 
ffm narurani pitus eii q; non elTe&I non ens omntno. Ali 
ter dtcunt aJiqui,i]> ad hoc qi aliqutd dcpcdeac ab alio,Si^ 
canquam ab cfTiarnte vcl agcntc,no oporrcr <]> prius (il 
noncnsq^cnSiicd fuificitq>iprum nonelTct fi quoddam 
aliud non ciTct,quod extranit i plum de potcnna ad a<fhj, 
&ncertdemotuxtcino.Vcldiccdum,q> quamuis mo 
(us xternus non fit prius tcmpore non cns fccundum to^ 
tumqicns,ita,f.q>mobtlcin aliquo tcmporc prtuacum 
fit motu artcrno toto,(amcn fccundum panrs fibi fucce«- 
dcntcs bcnc tamcn pnus tempore cft non cas a^,quam 
cnsa(ftu.Cumcnira m6bUea(ffureuoluiturvna rcuoluo 
tionceftinpotcniia ad aliam reuolutionem,^ illaalia 
adaliam,rcd nondumcftinaclufimplicitcrjficflc [uSu 
CK moium pnus non clTc qi clTc. 



PHYSICORVM 



VI. 



llf 



Tcx»c»u, 



Cocraria autctn his non eft difHdlc foluere, 

Q.VAESTIO VI. 

An Caltm Agat in bominis InuUeffHm &-yoUtntatL 

VxriturhiCjVtrumcQclumagat in intclJex 
<fium 6C volumaccm hominis. Arguicur 
prtmo cp llc,quia Aftrologi ludicanc 6C prf 
dicunc de illis,qux fiunt ab incellcclu 6C vo 
iumaichumaiia,vtaliqut8 pugnabit cdtra 
aiiunijvd conduccc vxorcm^dChuiufinoduiiedhoc ooo 




A poffcnt facere nineorpora coelcftii agcrent in intelletfca 
6C voluiuatcm.nampcraltamviamnoniudicaiit&prf 
dicunc de tahbus,ni(i pcr afpccflus corporum caclcftium» 
quos credunt moucrc imclledtum 6C voluntaic ad 2<Rua 
fuos.quare&c. I(em,illud,quod facit tudicarealiquid 
clTcbonum vcl malum,et illud appetere vcl lugrre,vidc 
turagcrcinmcellcdumCC volutitaiemilixc cti mamf&' 
fta.fcd coclum tacit aliquid iudicare bonum 6C profcquc 
dum vcl malum& fugicndum:& per confcquens appc^ 
(cre t]lud,quado cnim folfs cfi prxfcns vcl propinquiua i 
nobis & calcfacic noilracorpora,tunc iudicamus non cT 
fcboniini,fcd malu(tinoscaleficriabigne,& ilJud fugi^ 
ttiuf,cumau(cmSolcAmul(umdiflans& facit fngus» 
lunc ludicamus bonum clTe calefieri no.s ab ignc,et iltud 
appetimus 6C profcquimur:et (ic m multis alijs huiufmo 
di quarc 6Cc, Icem.quod agic in corpus aliquod , agic 
in lormam corporis &C in virtutcs confcqucntcs ca : hoc 
fatiscflapparcSiCtunforma&vtrtusllntco^cuius funt 
forma SC vinus.fcdccTlum agitin corpus humanum,cu 
ius forma cft antma tntcllcctiua,&: vtrcutcs ctus fum in" 
tellc(fcusdi: vuluntas.quare Alc. Itcm,primuin quolt Tez;c.4» 
bctgcncrecllcauraomnium aliori],Sccundo Mctxphy* 
fcd muiatio codi cfl pnma mucatio : crgo ipfa eft ca om^ 
nium mutattonum imclle(ftus 6C voluntatis : quod noD 
clTctfinonageretin tncellcdum 8C volt'iratcm. Item» 
in romnis altquado contingit vcrcintelltgerc, vrpatct jj 
Arifto.mdcSomnodi V^igtlta^dCexpenctiadocet.hoc 
autcni non concingcrct,nifi coclum agercc aliquid in anu 
ii>amiiiccllr(ftiuam.ficnimnon,quocaufarctur talcsiiv 
(clligcmix&prophccixdc^urist' Item arguirurau-' 
^tontacibus Ari(i . dicic. in Primo Metaphy.q> iHe mil 
dus ex neccfTitatc contiguus c(^ laitonibus fupcnonbut, 
vtomniseiusvirtusguberncrur inde,& coftat qj intel ' 
icclus 3C voluntatcs funt quxdam vttcutcs hominis,qiu 
cfliiiiftomundomfenon.quare Alc Item in Scciudo Tcx.c.»io» 

C de Anima.dicic,q) voluntasaugeturadprxrcns,i.incita 
turad agendum ^m prxfcnushorxdilpo(i(ionem.difpa 
fitioautem horx prxfcncis reducitur ad corpus ccclcfie, 
Ccut ad caulam,v t omncs conccdunt , 6C fubdu tbiden 
Philorophus.vndeei«,r.hominthus,rcmpcr fapcrc altt. 
ra prxltanc:q.d.corporaca:lcftia,f.dat hominibus fapc^ 
rc,i.intclligercaltera,f.alta &alta fm dtuerfos afpe^ftua 
aiirorum.ht pari~ipo(ldictr,c]>talisc(lintcIledusin ter 
rcniBhomioibus,qualemducitpatcr virorG dcoruqi,i. 
Sol,vtexponituribidcm.£ciccrumin iftoOcfcauo dicit 
Arifto.nc,nihd igicurprohtbct,magtsautcforta(Tts n&o 
ccfTariumcflincorporcmuliosmotijs ticri a conrineiv 
tc. horum auccm quofdam appccuum 6C imdlcduni 
moucTc.quarc dCc 

oppostTVM arguicin-,quia,fl ncclTct,tunc a<fct5c« 
nodrxquasopcramurper intclJe(fium 8C voluncatcm, 
non efTcnt menconx,nec dignxlaude&honorc vel vu 

— . (upeno:quode(lablurdum,vtpatetTcr(io Echicoruni 

^ &probaiurconlequcncia,quiailla,quxfacimus necclli 
tati ab alto,non funt mcritoria ncc dcmcriroria,vt mani 
feilum cd.li quts cnim coatftus 6C violentatus ab ahop» 
cutui alitl manu moca pcr alium , no eft punicndus, vd 
(lcoavftusabaJiocxhibcat parcntibus honorcm,non c(f 
laudandus,&(lcdefimilibus.modo,n corlumagerec ta 
incellcctum 6C voluotacem noih-am^tunc^cum coclu ne^ 
cetTarioagatocquod agit,nos ncceiTano agerc<nuacaa4 
agacmus,d£non polTcmus non agcre ca. 

CONCLVSIO. 
CalcfVacorporapcrrenullomodo aguntintntcl 
lcclum& voluntacrm. 

D£ quxHionc e(l intclligendum,q> aliqui dicur,6C 
quailcommuniteraiTcncur abfolutc, q» caclura 
nullo modo pcr fc agit tn tntclledum 6C volunca 
tem noftram,&probacurdu.ibus raciontbus.Primacft, 
nullum corporeumagicinincorporcuinthxc rccipitur 
provcrad(inaiufcfta,fcdccdumc(l aliquod corporc^ 

vt 



QVAESTIO 



OCTAVI 



Trx.c.14. 



Impcobo 
niionum . 



Corpi ccr< 
lcfliarigunt 
{ animaka. 



vt mahifcftum cft,& imellc^* eft quid incorporeii , vt j per rcmanet in intellertu Iibcrras ad iudicandum aliqut J 
patetexTertiodcAnima.crso6:c. Item.ficorluagC' ' j . i— j . . i ...i . j j- .h . j 

rct in tntcile<rtum,aut agerct in ipfam fpeciem intclligibi 
iem,vcl aduintelIt^edf,vcIvtrunq»:h*cdiuifiocftma^ 
ntftfta.fednon ipt in aliquod iftorum,ncc ambo.prob» 
tio:quiaomne,quodcociriperfeagitcft quid indiuidun 
corporeum SC matcriale,fed fpccics intclligibilis 6C intd 
!tgentixfuntacftionesvniuerfalcs& abltraiftf.vt patet 
dcAnima.ergofi^c. Sed quicquidfit deconclufione 
tfta. Ift{ tamen rationcs non vidcntur cile tfticaces,quia 
percandem rationcm probarttiir,q' nulla fubftantia ma 
tenalis agerct aliquid in intellecflum noftrum pcr fe:quia 
(i nullum corporeum per fe agit iti tncorporeum,fcd om 
nis fubftantia matcnaliscftenscorporeum,ficut& cocy 
lum.EtiterumfubftantiaiTiaterialu!,fiageret in intcllcx 
(flum,aut ageret fpccicm intclltgibilcm , auc intcllt^ftio^ 
nem,quorum ncutrum vidcrtcur f m illam ftcundam ra* 
tiontm:quia fptcits intelligibtlis 6>i iiuclligc:ix funt aa» 
mbftraiftt 8C vniucrfales,5: talcs aftus non tiunt p«r fe ab 
agcntc corporeo er materialt,vt ifti vidcntur conccdcre, 
quia,f.omnc,quod ccelum agit fit quid indiuiduii &. ma 
tenak^SC non vidctur ciTe propter aliud,nifi quia ipfum 
ccclum f ft quid corp>orcum 5C indiuiduum:quare idcdt» 
ceretur de qualibec fubfentia matcriali,& fic nulla fub* 
ftantia matenalis cnt pcr fe actiua in intelltiftum , quod 
tn tft falfum maniftftum,quod omnc pcr fc intcllciftu crt 
pcr fe acftiinim in intclleclii aliquo modo ficut pcr fc fcn^ 
-fibdc eft pcr fe adiuum in fcnfum.vt pat ct cx fcientia de 
anima. Modo,fubftantia materialis eft qutd per fc inteUi 
gibile,cum fit per fe fubftantu dC ens.quare QCc.I.t p ide 
Vidctur q>conclufio,quam poniint,f,qjCcelum niitil per 
fc agit iii intclltc^um noft rum,non tft omnino vtra , qa 
omncpcrfeintelligibilecft pcr fe a(ftiuum inintellcfcij, 
Vt didum cft.fcd ipfum ccclum cft per fe intelltgtbilc, vt 
patet:quia eft per fe ens,di: fubftatia cft per fe fcibile.qua 
rc dCc. Propter quod aliter poteft dici ad quxftioncm, 
<^ coclum non agtt pcr fc in,inttllt«ftum noftrum,nc intel 
ligendo,q> pcr fc (actac intelledum noftrum ludicare alu 
quid ncceirario elTc bonum SC profequcndum,vel malfi 
dC fugicndum:nec fimiliteragitinvoluntatem noftram 
pcr fc lic,c), factat ipfam voluntatcm necefTario aliquid 
vclle vel nolle.Ec hoc probaretur rationc pnus indu<fla, 
quia,fi fic cfret,a<fhones noibf non cirent laudandx nec 
vitupcradar,CTiius oppofitumvult Arilt.inTcrtio Ethi. 
6C in multtsalij* locn.& hoc ctum tcnent omnes lcgcs. 
£t pater confequcntia ficut prius dcclarabatur.Sed con» 
ndcrandum,q>quamuiscoelum non llcperfcagai tn iiW' 
tellcdumdi: voluncatem, qi neccfrttcc ilbis vtrtutcs ad 
fuos a(ftUB[ficcntm pcrtrct libertas humana,qux dtcitur 
cltemobiltlfima conditiovoluntanshumanx)tfi corpo 
racodcfttamultas tranfmutationcs factuntin c5tincntcj 
inquoviuunt ammalia,& tn corponbut ctiam animax 
liimi,SC ad iftas tranfmurarioncs aliquorics confequitur 
ludiciumintcIlciftusdebonoprofequcndo,vcl maio ftP 



dC voluntati ad volendum aliquid vel ad nolrndii illud, 
^hocrtfpttftu ordiiutorumtn fintm.v.g.quantuncuiv 
qutcorpushumanum fit excc(rtucinfrigidatum,dtimor 
do rcmancant vtrtuies diftin<ftiux vcl ludicariux, adhuc 
nonnecen'arioiudicatintcllcdus,q>bonum fit rcmouc< 
rt illum excclTum fngiditaris,immo potcft non ludicar* 
tilud vcl ludicarc oppofitil.ncc voluntas necefrano vulc 
illud,f.remoucrcfrtgusilIud excclTiuum^ mortiHcati' 
uum,immo poteft vt lle fuicinerc illud : lic autein cft in 
a!ijs.EtpphocdicitPtol(meus,q>virfap<enf dominabi ^^j^J^»* 
turaftris,inquancumpcr(uuminrclle>ftum potcftiudica 
rc aliquid cllc bonum dC factcndum,ad cuius oppofitum 
tncUnant corpora calcllia quantum eft dc fc. £t idc ctiS 
Vnusdixit vcrfificacor facts curialuer. 
F.ictibi fortunam,fefttnafrangcre lunam. 
Sic contra ta.ftum faciet tccura beatum. 
Confideran.iuinift tft,q>quamuis huiufmodi tranfmif 
tationcs non ncccntcenc intclieaum ad luJican Jum, nec 
volutatcm ad volendum,vt tenet omnis do(ftnna,tn in^ 
dubitantrr multi rcgun t opera fuac vitx fm mclinati5cs 
faifias i corponbus fupcnonbus in gcnerati6c horoinu, 
£Cpoft cius gencrationem,A: fi aliquiinueniuntur face^ 
reconcraria eorutn,ad qu^inclmancur peracflioncm cor 
porum cotltftium.ifti func quafi paua rcff>efcu aJiorum, 
rbcnimaliqutshabensaHguraci.clcfti vthemencem in.' 
clinacioncm ad iram 6C luxuriam.ru inanfuttus 3C tipe* 
ratui ptrftJtt,hoc eft multum di^ctlc 3C quafi rarum,U 
cetfitpofTibile.Similitcrautc5Ctn aIi)shuitifmodi.A)ia 
vcro irrationalia,f.qux non habent inccllc<ftum ncchabi 
tumintcllc(fliuum,necc{Ianofcquuncur traiifmutatioea 
receptis a corponbus cacleftibus,d(: non habent libcrta.' , 
tc m f jcicndi cdirariumtproptcr quod dicitur,q> in acrio 
nibus.quas agunr,magis agumur quam aganc,quia non 
habenidominiumfuia(ftus,vtcangituriu Secundo hu^ 
lus.&inTcrtioEthicorum. 

AD rarioncs cunc cft dicendum. Ad primam,cum di 
ctrur,(|i Aftrologi d^c.Dico,q> A i^rologt non ludi^ 
cant dc his,qux fiunt ab intelltifiu humaito tanquam fit 
nfCtlTanumcaliaconctngtrt,ntcai.'tioncscorporum cce 
Itftiumquibusdiiponuncurd^: inclinancur homints ad 
aliqua proftqutnda vtl iugitiida,i3i: illas inclinacionts tc 
dtfpofitionts proftquiltunn multis,d£ idto no valet co» 
tradi(ftio. Ad aliud dico,c{> corporacoeleftia nu factiic 
tntellecftuiapparcrcaliquid clTc bonum,ita i}> neceflario 
ludicct illud clTc bonum,vcl etiam malum,fcd difponur 
adcalciudiciuinmodoprxdi(fto,fempcrenim tamcn rc 
manct inttllctfiui libcrcas ludicandt dc ordinacts ad finc, 
& voluuiactlibcrcascligendi.Dchoctnmagtseftconn' 
dcrand um Tertto Eihic.cx' cui vircuci iftaruin magis fic 
actnbuciidaliberiasa^tionis. Adaliudcudicitur, qd' 
agtc in corpus &c; Artft.dicerec concedendo maiorc lo^ 
quendodeformaperfictente fubic(^tum dC dantc clTc for 
maliter,fcd,Qfitformafm alium modum,f. intrmfccus 



RnConca , 



Mutatiocae 
lin6dtpci« 
ma muco* 



giendo,&fimilicerdeclinatiovoluntatis ad profequen^ H opcras5i:appropriatanovnitacorponfme(Te,noopot 



Tcjc* c«zo. 



dum vcl fugfcndum.v.g.cum Sol dC alia aftra caleiaciut 
cxccllencer 5C excclTiue ifta infcriora,5i: corpus humann 
cxiccantiinmodtratt,contingicq> tnccllt.ftus humanus 
•udicat bonum efTc remoucre iftum cxcclTum.d^ non po 
tcftremouerinifipcraiTumpcionem alicuius fiigidi,dC 
idco iudicac bonum cfTc accipcrc aliquod fngidi'! 6C pro^ 
fequendum,dC voluntas cunc indinat inillud . Simditcr 
aucem de mulcts aliis tr.mfmutacionibu8,quat agunc cor 
pora CGcleftia.Ec hoc planc docuic Arift.in litera prxalle 
gata:nihil enim prohibet magis , aut fortafTis nccclTariu 
cftincorpore,fupplcanimalis,muItos fien mocusacon^ 
ttnente,f.ab aere SC calo.horum autcm quofdam inccllc 
iflum flCappcritum moucrc,nuncj^tn,vtdicitur,necelTi- 
«acurintclleccus ad ludicandum et afTtrmandum hocclTc 
bonum vcl malum pcr quancun^ iranfmucattoncm fa^ 
«ffaun tn corpore.ncc volumai ad volcndum,immo kat^ 



let.SC ficdiccrtturdeantmainirllc>fctua, vc dcclaratum 
cftiii Tcrttrtdc Aiiima.Vcl dicacur, q> maior propofi.' 
ciohabet veritaCcmdeformacdu<fta dc potenria mace^ 
nx^SC deaus vircucibus,fcd lorm3,quznoncft cdu<fla 
de potcntia materix,d^ habcc virturcs n5 organicas, n5 
oportec cf> agens in corpus agac tn ipfam.fic autcm eii dc 
anima intcllccliua humana f m fidcm 3C vcntatcm, licet 
Arift.diCCommen.ncfciutriit hoc.quarcdilc. Aclalil, 
dicunc aliqui,(}> mutacio cah non cli prima nifi refpcifttt 
mucationum corporahum.non autein abftra>.'iarum, fix 
ueintcllcftualtum.vnde mucacio cocli ro habct per feo^ 
diocm ad mucationem intellc(ftus 6C voluntatts.Scd hoe 
cftditficile,quiacertumeftq>primum pnnapium cftD 
fc caufa mucationis incelleifcus 6L voluntatts , 6C non cft 
caufa nifi mediante motu cocli f m philofophos. Vn Jc rt 
linquicur,q> motus codi fic caufa pcr fc iftarum mutacio' 

num. 



QVAESTIO 

irom,i)on rn fcquirur cx hoc,qt nccciTario eucniet,qa no 
cclTttatdC concmgentiacifc<ftus nonconficieraturcxcau 
fa rcmora,fcd cx caufa propiiK|ua,quT,(i non eft impedi 
btlii^eftetTcus c(i neceirariu8,& C\e(i tmpcdtbiJis,n5 crtc 
DccclTarius, Ad aliamcum dicitur.in fomnts Hunc ve 
rf mccUigencix,pocci^ dici,<^ vcrum c(l,fed ibi no cft nc 
celTitacus imelleclus ad ludicandum aliquid,elTc bonuin 
vcl ma]um,ncc voluntasad volcndum.Qualitcr autem 
hx verx tntcliigcntix fiunt 6C propltetix, videndum eft 
in de Somno Vigilia, Ad hoc enim facic paucn as mo 
cuum cxtcrioru, 6i bonicas vircuiis imaginatiu; 6C fub 
nJitasfpintuum 3C afpcvTtus coclcitis.Scd no plus dc hoc 
ad prxfcns. Ad aliam dico,c^ Ariil.incclligic de vir^ 
tuttbusmatcrialibus,q>omncsgubcrnentur a corport^ 
buscaleAibus.lntcllcdusautemdC voluntas func vir^ 
cutcsimmatcnalcs.quarcdCc.Vcldtcacur,qi voluntas 
& intclletftus rcguntur i ccrlo,Fm qi coclum difponit cor 
pora humana,dC iant in eis inclinationes ad opcranduy 
non camcn nccciTitando ad ludicandum & volendfi , vt 
di<ftumcil.Oinne$ aucem ahx au<ftoncatcs fiintverba 
quorundam .iltorum,qutputauerunt fenfum SC incellc.' 
aiwnelTcKlr,vtpacct tnSecundode Anima.d^ideo n5 
funtad propontum,qutaetiam Arifto. tmprobat illam 
Opintoncm ibidcm.quare non v.ilcnc. 

Princicipiiim aiitem confidcrationis. 
Neque enim augcn,ncquc diminui poflibt/ 
leeR continue. 

Q.VAESTIO VII. 
An Augmcntittio fit manu continnw. 

Vxriturhic,Vtrumaugmenratio fit mtv 
tuscontinuus,d£ loquor de augmcncaito^ 
nc propric dicta,qux contingit rcbus viuc 
iibus. Arguuurpriinoqjuc. qui.i mot», 
quicflad ccrminuin continiium,c(l conci' 
ouus,cum motus iit idem Fm clTcntum cum tcrmino ad 
qucm,vt patct in Quinto,& Tertio liuius.Scd augmen' 
tadocdad terminum continuum,r.adquancitaccm con 
ttnuam.quare 3Cc Iccm,illc mocus cR concinuus , qui 
cftdiuirtbilisininfinitum,hxcc(lmaniiefhi,nam diuidi 
in infiiiitum foli cnncinuo debctur,vt patct ex Tcrtio hu 
ius.fcd augmcntaciocil liuiufmodi. £ft auccm dc fpccie 
(crmini adqucm.ccrminus aucem ad qucm cAquancicaf 
continua,f.magnicudo,hxcautemeftdiuiribdisininiini 
tum.quaxc SCc Item,motus cxtenfus cxtcnTione tem 

Eoralic(lcontinuus,hoccflvcrum.fcd augmcntatio cft 
m6i.contingitenimaIiqutdaugcri pcr aliquod totum 
tcmpus,vt manifcAum eiTc videtur.ergo&c. 

o p p o s I T V M arguitur au*rtoritace Ariftot . tn ifto 
capitulo A^aucfloritaie Commen.cxpreiTius, vultemm 
q>augmcntationoneft motus cootmuus. 

CO NC L VS 1 O. 

AugmrntJtio non (ic fimpticitcr continua cfl,^ iafinito ] 
tcmpocc prrprtu J lit.rcd iortc continuJ cft 
in toCoaliquo tcinpore« 

D£qux(h'onccftintelligendum,q> ficut Artftot. 
tangit inlitera.quidam dtxcrunt,q> omnu contt 
nue moucntur.£t videbant fic mtelligcre, (^om 
nc,quod moueturmocuperpccuo,mouciurillo motu,Ii 
cet noo fit maniieftum ad fenfum,immo videtur ad fcny 
fum q> aliqua qutcrcanc,^: cx hoc fcquitur,q> augmenta 
ttbelTct motus continuus conctnuiiace,qux eft perpetui 
ta8duratioms,l'ed hoccftoinninoinconueniens,quia co 
tradictt fenfui.Scnfus enmi bene dtfpofitus,dC medio fen 
ticndibenedifponco,^ dcbtta cxiftcnce propinquitate 
fenfibilis ad fenfum,iudicat aliquid qefcere,quod prtuc 
mouebatur localitcr. vt paccc in lapidc,cum ad ccrra per 
uenic:& hoc facis cft ad illius opmtonis improbationem. 
£xperimcntum enim fermonum verorum cft vc cdcof" 
dcm rcbu« ica£i(tif m Co(DmcQta«htc£c Ahft.dicic,(^ 



. Tex.e.zi* 



Tex.c.si» 




PHYSICORVM VII. ilz 

quxrere racione dimictcndo fcnfum,cft infirmitas 8C dc^ 
bditas incclle^itut non potentis foluere fophifticam ratio 
nem contradicencem (cniui:cft tii hoc contra nacurx dif 
finitionem,quadicicur,«^ ertprmcipium& caufa mouc 
di&qutcfcendi. Ali) verodixcruntcconucrfo, quod Scda opb» 
augmcncacio nullo modo cft mocus continuus.Nu cnini 
cit motus continuus c5cinuitatc,qux eft perpctuiras,qa 
tpia eft mter contrana,r.de quantuate impcrtcda ad pcr 
fecrum,nullus autem calis mocus eft fimplicicer cdtinu>y 
vt Anll.demonftrat in ifto Odauo nec eft cdiinuus, ita 
quod fit finc interruptione quietis mcdi^.tum ad augmc 
tacioncm requiriiur calor naturalis animaii iit ita for.' 
ci8,q> polTic conuertcrc dc nutrimcntn plns q< fucnt difTo 
lutuni:h(Kautem nonfcmpcrpotetttjcerecalor naturox 
lis,immo aiiquando cft ica dcbilis,c)> non fufticit iortc ad 
rctlaurandum diiTolutum. Icem non cftconttnuuB eo 
q> extendatur extefione tcmporali:quia fit motus iimul 
ficur cauatio lapidis pcr cafum vl timx gutrx,ficuc vtdc<' 
B cur vellc Arirt.in litcra.Scd ifti ciiam deficiunt,qutaom 
ntsmotuspropricdiJtus,proucdiftinguicur a mutaticv 
ncindiuilibili,dcbct clTecontinuu8aliqualitcr,vt mani/ 
fcfttieftcxQuintohuius:rcd augmcntatioefthuiufmcv 
dt motus proprie diclus-.quare £cc. Adratione ipforii Tex.c,i» 
dico breuitcr,c}> licec calor nacuralis animannon femper 
fit fuiticicntcr iorcit,tamen potcft elTc torcis per aliquod 
tocum tcmpus tortitudincfuificicntead exicdcndil CO' 
tinuc ipluin augmccabilc.ncc itlud probatur eiTe im|poO 
fibile. £cideodicobreuitcraliccradqu;iliontm,iicuc Atinn^ « 
tnnuebatur iiatim,c^ augmencacioncm clle motum con^- no intrlligt 
ttnuumpotcftintelligiiripliater. Vnomodoq>fit ppc' tur coiinua 
tuus limplicicer&vnus nuinero.continuttascnim mo' tnpliatet * 
tus accipitur vno modo pro perpctuitatc ipfius dC iditu 
ratcnuinerali,vtpatetiniitoOftauo.Aliomodopoceft 
incelligi c^ augmencacio fit morus cotinuus a primopnn 
cipio vtqi .id vlcimfi cerminum,iu,f.(^ aliquod augmcn 
tabile conttnue augmencecur rinequiccis intcrruptione p 
^ cotum tcmpus,a cutus prmcipio mcorpic augcri,& in ter 
inino celTabit augmentari.v,g,Si puer,qui piius non au 
gebatur in principio vnius anni incipiat acctpere quanii 
tatcm,et in tine illius anni acquiilueril iLam quaticaccm, 
podcc aiiquis putare q> ncceiTario in toto illo anno conri' 
nuc augmcntabat ur iinc quiete media,dC fic pcr tocii,in 
cuius ccrmino cclTat acquirerc fuam quantitatcm,& etii 
hxcquantitaspp breiuloqutum potcft vocan contintu 
tas cot ali8. Alto modo potcft tntclligi augmcntat io fic 
inoniscontinuus,itac)>peraliquodtocum cpsdurecfine 
quiecis interuentu,d(l hacc pdt vocari c6tintutas pctaiis. 

Tunc dico ad quxihoncm tria.Primo , c^augmcnta/' 
tiononeftmocus conttnuus primo modo,f.continuita/> 
tc,qux eit perpetuitas.quia,fi ilc ciTct,tunc rcs augmeiu 
tabilcsnoneiTencdctenninatxad maximam quiiitatr, 
fedhoccftfaifum .quareSiCcFaJittasconlequcntis apps 
ret per Anl^in Secundo de Antma, vbi dicir, q» omniii T«««e»4« 
D naturaconftantiumdiCc.Eitenimaliquaquatitasita ma 



cna,c]> fub maiori non poiTcc fcruan:dC fic deoibus alijs. 
£t hocdcmonftratum hiit in Pnmo huiu$,6il confcquc^ 
ttactT euidens.fi enim mocus augmentxtonts eiTet perpc 
tuuSjCum peripfum augmcntabtleducaturad maiorera 
magnirudinem,tuncquacun^magnitudincdata adhuc 
meueretur ad maiorem,6d fic non ciTec dctcrminacii ad 
maxtmum,dCquiamaximumeftillud quo noneft ma^ 
lus.quare ddc.tt hoceciam poccftprobanper rationem 
pnu8addu(ftam,quianuJlus motus,quieft dccontrano, 
cft continuus 5C vnus numero.oportct entm mobtle, 
cum pcruenii ad vnum contrariorum , quiefcat fub illo 
antequam incipiat rcdu-e ad aliud contrariorum. vr,fi ali 
quod mobile{>erueoiat dc nigrcdinc ad albedinem,opor 
tettpfum quiefcercfjb albcdir.c,antequam vadac ad nt 
grcdincm,vt Arift.rubtiliccr dcmonftrat in litera infe^ 
nus.fed dimitcopp breutcatem.Talis aucem mocus noa 
cftvnusnumcroconnnuus^imcrcuius partcs eft qutct 

mcdia; 



s 



QVAESTIO OCTAVI 

HKdu:habcmusergoiftamproponcionC,qi nullusma>- •£ 
tus,quiell in[crconcru,cll conrinuus&vnus nunKro. 
SedaugumcntatiocA huiurmodkcll cn:m dcmagnitu^ 
dinc impcrfecta ad pcrle(fbam ,&i h(ciiabcncaliqua!iicr 
concranctaccm.quare&c.lcadhancimciiiionctn dtxic 
Comf.xi, hicCommcn.q>flf>nctthicmonjBc6cuiuus invcruate, 
nifi motus localis,qui eft vclociirtmus motuu. Sccuo 
do dico,q> augmcncatio non e(l conunua fecundo modo 
concinuicactfi.t.concinuicace totali . Cuin enim aliqutd 
inaptc augen fm ahquamquantiiacem tn pnncipio ali/' 
Cuius tcmpons dC tn ccrmino alicuius tcmpons acquili^ 
taeftilla quancitaE,noncllneceiTeq> tnquaitbet parceil' 
Inis tcmporis fucric acqutHta aliqua particula iUiui quay^ 
tiuti8.vt,(i tn finc ynius anni aiiquid uiucniiur matoris 
quancttacts digicalisqua tuit in prtnapio,non oportec 
tp in qualibet parcc tllius anni acqutnucrit aliqua parccm 
illiusquanctcatis digtcalistquiatortc aliqua parttculaell 
m qua non acquintur aliqua parcicula illius quancicatis: 
q> &. caufa hutus pdc cffe dcbtlitas caiorts nacuralii non F 
poicnnscxcendere vcl conucrcerc nucrimcncum,aucpo 
tcfteirc dcfe(ftus nucrtmeci rcquifltiad augmcncacione:. 
& hoc incctlcxic Commcn.in tcrcio huius.dc in illo o^i» 
uo,vcpatct inrpicicnti verba cius.Inccnio qutdcmhu' 
ius Itc loquitur, mocus augmcncationui 6c altcrahonis 
liincplurcsmorus.ndenipoirumus diccrc,q> augmentti 
Hcvno motu de inicio augmetui vfc]> ad Hncm , 6d im' 
polTtbtle cft vc in toco tcmpore augmenct flc mocus.Cu 
cnun non comprchcndacur i rcnfu mocus.igicur augmo 
tumdc tnino morusad ftnem componicur ex pluribus 
(nottbus 6C plunbus quicttbus. Etpaucis intcrpolicis 
lubditCommencacor,q>,n aliquid augccur in anno fm 
quancitatem digitalcm,remocum cO vc illc digitus diut' 
dacur pcr parccs Qinncs illius anni : quoniam minimum 
tempusrennbtienonhabcrctcx eopartem fenfibtlcm. 

Icem,ahamcauramtIIius difcotinuationis videturhic 
dareCommcncacor. Adcuiuscuidcnciamconfidcraa 
dum,q> ad augmeniationcm rcquiricur vc matcna nucrt 
mentt cranrinucecur ad formam fubllancialcm augcndi, 
&. flc ad augmcniacionc ncccrTaria e(i gcncracio.vc vcr^ 
bigratia.Sicaro dicicur augmencari,oporccc q> in macc» 
ria nutrimcnct gcncrccur forma carnis. Vlccnus vtdeiur 
lupponere Commenta.q> anccqu a generecur caro maior 
carne minima,oportct gcncrari camem minima , 6C hoc 
tA mantfcftum per fc. 1 1 fupponit cciam q> generatio mt 
nim^carnts fitinrtanti.exquo oporcctcum inftansnon 
conttnuec mnanci.vt pacrtin fcxto,hutus.&.'quartoma 
nifcftumcftjC^ illzgcnerationes carnium rainimaruin 
non conttnuantur adinuiccfD. Vndcvidetur mccodcrc 
(^mcntacor,qi augmenratio non omntno fit concinua^ 
falcem quancum ad generatione,quj: rcquiritur ad aug/' 
incntacioncm,£kI hoc etiamvidftur intcndere Arifto.in 
htcra.Vuiccnim q> licetquantitas,quzacqutncurpcr 
augmencacioncm m dtuifibtlis tn infinicum,cainc eftde^ 
uenire ad aliquS partem,quz coca llmul acquimur 6C n6 
Vna pars ciut pnut tcmporc alia , vc in augmcntatto< 
necarnisdeucniturad carncm rntnimi,quxcota fimul 
acqutntur 8C gcneracur,& non vna pars eius prius teni' 
porcqi 3lii,6C cxcmpliHcatdccauactonc lapidisab vict^ 
tnagucca,vt patcc inrpictenti Iiceram di^commcntum. 

Tcrno dico,q> augmentano bcne poteft clTc coniinua 
tcrciomodococinuicans,r<q>pcr aliquod ccmpusdurac 
fiiic quicte mcdia.Quod probo , quia aliter auginctacio 
/ OonclTecverusmocus prouc diftinguicur contra muca^ 
ttoncm inftanianeam:quod cft omnino inconucnicft.dC 
contra Anfto.apcrteinquincoiiuiu8,vbi diuidit moiij 
Tci(*C*T* propriediifium in tre8,r.in altcracidc , loci mucacioncmj 
( &augmcncum dcdiminucioncm.Dicamcrgo,c)>aug' 

tncncatio bcnc poccft cfTe concinua quadam concinuica' 
tepartiali,ita,f.()>duratpcraliquod cempus finc quiccia 
incenienia.Cumenim forma fubftancialis rcl,quxaU'' 
gctur^vi caro gcncracacft ia inataunuutincnci,cuac ip 



Tnct. c,«7. 
TCX.C.IZZ. 



VII. 

cempore cOnfirqucnte tllud tnftans generacionis potcft 
naturalis calor viuenns cxtcndcre illud toCum compofi.' 
lum cx carnc generaia 6C carne prjcxiftcnce : extcnderc 
dicocxtendone cotiusahquod tempus , quauis fortciL' 
lud fit modtcum dC paruum.Et hxc extenlto cotinua cft 
augmctacio propnc,prout diftinguicurab a!i)s mocibut 
6C mutationibus.Dchocautcm plenius habctunnquj 
ftionc dc augmcnco,qua ordtnaui 6C communicaui, vbi 
etumdcclaraiuscft modus^m qucm fic augmrcacio,d^ 
probatum eft iplam non ficri ininftancitdd mulcaneccfx 
fario ad hanc fpeculacioncm,quod fi cu vidcrts , puto cf 
tenonpfnitebii. Icem,Ari(lo.dictc inprtmode Gcne 
ract6c,quod augecur nccclTario mouccur Iocalicer:quod 
non elTcc nifi ipla augmcntacio aliquam continuicatc ha» 
bcrer. Scd conrra iftani vltimam vidcturclTeauaorw 
tasCommcn.in ifto loco.dicit enim ifta vcrba.Etcum 
icaffc,(icutnarrauimus,i>cneapparct q> dictum Aifara^ 
bi) in pnncipio fui Iibn de entibus tranfmutabihbus,f. 
quod indifnnicionemotus virtualitcrapparcc connnua 
cio,cftfermonon veruSjfcd nonapparccnili inmoctbuB 
localibus,dequibusdicicurhociiomcn mocus pnncipa' 
licer,tnali)saucemmottbu$in quiburdampolTibilc cft, 
VC apparcac conctnuo,r.vc parccs corum inueniantur n5 
dtftina; abinuicem , 6C in quibufdam non apparct hoc: 
quia parces iliorum non inueniuniur ^in hunc modum. 
ergovidcturvcllc,()>augmenratio noneft continuaali' 
quo modo. Ad hoc polTct aliquis refpondcrc dando 
au.^oritatcm pro au/toritatc,quta ipfcmct Commen.dt 
cit in certio huiusexpreJTc, q> cxdifTinitionc motus ap 
parecconttnuaciomotus , motuscnti^ quando quicfcic 
ent pcrfciftio cius,quod cft m aau.Proptcr quod dicunt 
aliqui,(|>Commcn. fibiiplicontradictrin ifta materia. 
Scd hoc abfic i nobts dicere de ipro,quem pucamus mcx 
Iiorem Phtlofophorum poft Arifto . Oicam ergo,q^ia' 
tcnito Commcn.noncft i^auginenc.icionullo modofit 
continua,fcd i^noneftconcinua abintcioquo augmen" 
tnbile incipit augcri poftqua no aug mcnt abatur vfqi ad 
fincm.Et hoc manifcftc fonanc verba eius fupcrius indu 
(Tcajf.in motibus localibus , dc quibus dicitur hoc nome 
niotuspnnctpaliier.ScdinmoctDus arculanbus corpO'' 
rumc(icftiumcftconctnuicasFm iftum modum,f.quo<] 
i principio circulacionis vfqi ad fincm aus,mobile iem-' 
pcrcontinue mouetor.Simtlirer ignis hiccxiftcns,linon 
piohibcatur,poftquainc{pu afcendf re,fempcr afccndic 
&continucmoue'urvfi|jadfin<m,fltfic nuila cft con^ 
tradiiflio in vcrbis Commcntaions fubtilitcrinteWctfbs. 
PofTumusetiam diccre,(}>Comnientacor intelhgtc aug-* 
fneniationem noncfrcconcinuam quancum ad genera" 
tionem,qux anccccdit eammodoprxdi^o,quod in fe 
rullamcontinuitacem habcr.Et inifta mamfeltaconcor 
dia caudcac aninius mcus cum laudc Det 



H 



al 



Mnc^ rationrs in principio qu{fttonis addutflas 
nccdo.probantcnim motum cfTc continuum 
iqua contintiitacc,f.paniaIi , vt prius expofirii 
cft,fcd non probani ipfumelTecontinuum,i.perpctuum 
(C finc tcrmino,nec conttnutiatetotali,f.ab tnitio vfc^ 
ad vltimum icrminum.idco6fc. Ad audlonratc Ari^ 
fto.dico,c{> ipfe intelligit augiiientattoncm non cfTc con^ 
tmuam,i.mfinitam a parcc ancc 6C i partc poft^vt aliqui 
pofucrunr,immo vult cam clTc finttam a paric ante,quia 
fuit aIi(}uod inftans tempons.antcquod hoc augmenta^ 
bilenonaugcbacur,dilcftaccipere aliquam quancicaie 
ica paruam,qua minor no acquiricur aAu 6C fcorfum dC 
finitamiparte poft:quiapcrucnicuradinftaiis tempo.' 
ris.vltraquodnon augmcntatur hocaugmcntabilc, fi»; 
ad quantitatcm pcrfe<rtinimam 8C pofTibilem . Auifto^ 
ntas eriam Commencacoris non cft concra poruioncmi 
Vcmanifeftum cftcx dKTtis, 

Simihtcr autem 8^ in alterationc qualibet. 
Non etuni fi partibile ia infinitum ed quod 

alccratur. 



Rnfio » • 
Come* 7» 



QVAESTm- 



PHYSrCORVM 



*0;. 



)a!bb^tur,proptet hoc 8^ altcl-ario &d catrCTa. 

QVAESTrO VIM. 

An Alreratio Ut duiifibH^s in infinitnm. 

I' Viricur hic, Vtrum atieratio fit diuiGbiUt 
iniiiHnKum. Arguuurprimo cf i\c. quia 
<|aodc(TaCfusalicuiut;diuirihilisiniiifinitri 
eftdtinitbiieinmfimcumiiiquidcm a<5^usdi 
' ukhtur diuifionc cius cuiui ell xftuSydiimcv 
^oCeatSus dantcffe.red alccrario eft a«ftus alicuiuc diui^ 
Cbtlis in infifiitui»,f.altcrabiIi&,quod eft diuidbilc iD inS 
XMCum-.occaiinquodmouet&^ pcrconrcquensquod aU 
Kiat eft corptn^vt drmonftratu eft in Scxto huius,&of 
corpusd^ diuihbdeiii mfinitumSexto huius.quarcoic. 
I Iiem^nioius vcrccontiruuBcft diuiflbiltstn mfintcti, 
Scxto hui':fcd alteratiof hmoi.vt pacct ibide : crgo 6ic. 
Itcv,ots inotus ad forina furctpicreni magts 6i minus 



viir nj 

nam,cum atiqtndconttnu* altcranir in aUqatl tpe ipfum 
alteratMleincjuolibrctnftann iUius tpis recipit aiiquam 
partemilhusqualitansfuccciriur.alicratto cniropropric Altncitia»'! 
di(fta eftgeneratiovnius parcispoftaiiam partemtliius 'l'' <^'^ 
qualicatis ad quaccndi: alrerano.donccpcrficiacur di fio 
»n a(ftu, vt patct p C6mcn.Tercio huius. \ 'triim atit ifta> 
rum parnupriorrcmancataducnicntcpoftcrion,aut cor Cotn»?» 
rumpat,icaq>hxcparBntfuppofita,bcDedubmcft,cr,uir 
(iim Kitt in Quinto intcll(gc,(|> non funt tn a&u difbncti» 
Dis.icd bcnc funt in acf^u pfcntialiiatts.Sciedum tnxfi,qi. 
ficut illud,quod mouci connnuc localiicr in quolibet iru: 
ftanci tpis in quoconcmuemouctur non eftin fpaiio llbi. 
f quah iiifi m potetia, vt patet in ifto Odauo.rK.dri aligd 
connnue alterai m quolibct tnftann tp!s in ^o coiicinuC' 
alceraC iwn cft fub gradii forn»x,vel fub pane formx,nili; 
inpotcnna.cumauttcrminaru8 cftinotu8,tunc cftaiftti . 
fub aliqua partc qualiratts illius, vt paict in Scxto. Et p 



yidct diuidi tnijifinitum : quia taits formahabct gradus |> boc patetfolurioadillud,qiiod pollctdici.Poirct.n.aiiqa 
infinitos fibnnuicero fucccdcntcs:fcd altcratio proprie di diccrc,<j. in mfinitis non cft vltimri:& in iftisgradib^vci 
& cft hinoi, vt cajcfav^io ft" rrigidatio.qu.tre fl«.'c. 

oppositvm arpuifauctontate Afirt.f tftoOflauo' 
■Q vult,q» altcraiio multotics fit velox.&l cxponit.i. coca 
umul.&iJcdicic in dcSenfu. concingic.n. iliquod cotu 
rimu! altctarirquodflon ciTcc fi diuidcrecur in infinicum. 



• CO NC L VS r O. 

<l!Utn(>jllmtio,quxforir>anii{nf,vrl cius cflnuxai, diuiGbw- 
lMfiCinintin:tuin,Altcndo Umennon diuuiiniria 
pvtciiibi iiHiicrm lucrcdentciia mtin» 
tutn jiiquo modo. 

ADquzftioncm cft hic intelligcndum,q»ficutran 
gic iitcArift.qtiidam putaucrunr,q> oinnia pcrpc 
tno 6i ccTuinuc inoucrentur.& vidcbancur iDtcl 
ligercfic,<{i oc quod mouerar aliquo motu prius fcmpcr 
niouebtaturdC poft fcmpcr moucbiturtllo motuiex quo 
licqucbatur licerationcm quamiibct dfc pcrpctua 6C mR 



partibuBfbrmacdcucnicad vlttmum,ci1 aitcratio termi^ 
aetur.crgo S^c.Diccndii.q, in infinitis fm q> infinita funci 
iton cft pninum,nec \'ltimuin:m6,paitcf qualita(i9,quf 
&in:mpotciiainaltcrafo,dii continuoalierat funt inpo' 
tcn iia in finita :&: idco in i pfis n on eft accipcrc pruna ncO; 
>-ittmi,fed partes,qux funt in a<5Ui, non funtinfinitat, 60 
idcoinipfis et) acciperculcunaaliquomodo.Et fii^cft il 
cutdclincarcifta fimia,in qua funtinfinica pun<riaconif/> 
■uancia,dc in eis non cft priniu nec vi (imu m. Sed,v trun»> 
fitdarcprimaparccm illius(,U3liiati<!,mulcu cft dubiutr 
lic lioc ailc habcr vidcn iii Scxto vbi quznr, an m ntoiUi 
fit primu mucatiicfTea partc ante. Sccundo dico,q>aU 
teratto,qu^eftfiuxusqualicatiscontinuus,cftdiuifilMln' 
ui infinitri in fuaspartes.quia oc continuil cft diuifibilc in- 
ttifinui'i,vtpatcr.tf.ttuius:taltearic fluxuscft coDtuuiuit, 
vtnianifeftijeit.quarc&.'c. Terciodico,q>altcracioniJ: 



Rcrpon£o, 



Tex.ci, 



ritam.Contra4iocioquitur Anfc.liic,dicens,qjnOeft uc Q cftdiuifibihsin infintrc'ifmpartcsalterabilis,lictntcilige 



Tttm:noai enim cft ncccilarium,ti lUud quod alicrarur cft 
«huifibtlein mfinicum,q>proptcr hocaltcratiofic infinu 
ta,fcd vclox fic mulrones.lccm,mocus quictt ad conira^ 
num non ell pcrpctuus,(icur dicebatur pniis : 6C hoc dc^ 
monfti^at Anfto.ihlttcca.Modo,alteratiocftdcconcra' 
no ad contr.trium,vt cuno aliquid fanatur loutaf in fani^' 
tatcm 6C in aliud nutlum pcr fc.quarc i3Cc. kin, vidcmus 
iaifibiliccr,q>lap4snonfitduriorneq< inoilior,fed manec 
dbcodcm gcadu mollictet &i duricici aliquo r^e, cw pn' 
mollificabaturautindurabac vcl porrcrius.crgo nondu 
ccrccur coiicinuo,i.pcrpctuo altcran:fcd cft tnconuenics 
«nulrriSCmanifeftisambigcrc Proptcrquod dicoali^ 
tcT ad qa(t^ioncm. Ad cutus cutdenttam confyderandii» 
fp 2lrcrabilc,cum fit corpus,cft diuifibiie in infintrum:dC. 
Iioc fiipponendum cA m Scxco huius,& ex Libro de L.U- 
t.cis indiuillbilibu$.VkcriusinteltigciKium,q>altcratio 
poccft accipi duplici(cr.\'no modo pro qualicace flucnce 
cuiusvnapari gcnrraturpoft aliam, quouft.]i perficiat. 
Alto modo pro tiuxu c5cinuo,quo ipfu m alcerabilc fiuit 
de vna partc ad alum. Itcm,confyderandum cft q>at.- 
tcraiioncm elTediuifibiicmininfinitupotcft inielligi du 
plictccr. Vno modo (^uacum ad partes ipfius alterabilis, 
f.c^ parsminor iplius alterabiIi»pnuB rpcrecipiac for 
inam abaltcranccQparsm;tior. Icc(t>alicracioDit fint 
ptrtes mfinitz potcft intelligt de alterationc pro qualka/- 
tc fiuctc 6C pro Huxu qualicatis. Tunc dtco ad quxftio 
ocm tria.Primo,c^ alccrario, quz eftqualicas fliics, cftdi 
uifilfiiis ininfinicii.quod fic probo, illius formx funt par 
tcsinfinica:,cuiu8alK|uaparsacquiruin quolibcr inltact 
iiicoiui tpiB^fed iUiut qualtcatis,f m qua eft altcrario,ali' 
^uapars rccipirur in quolibcc inftanti rpis.quarc&c.nia 
iorcftnota.Cum cniincuiuslibct tpis linc mnanria infl' 
nita,vt paccc in Scxco hui', nccciTario altcuius qualita^is 
funtpartcsinfintts.cuuisqualitatis aliquapar* acquirit 
in quolibn iofUnti alicuiiw tQiKdC M inor ct concsduin. 



do q> fcnipprius tpe vna pars/.minorrcctput qualitacc 
agcncis,qt pars maior.C^od fic probant aiiqui. qa, fi fic 
etlcc,tuncois alceratio eilct infinita a paricante, dC nun^ 
incapiiTct:fcd hoc c manifcftil imporc,fcnfibi1t(er.n. ap.^ , 
parcc,q> ignts inopic calef accre aqua, cum prt us non calc 
iaccrcc ca:et hoc no indi^ct^barionc apud aliquc idoncfi 
philofophanre.fcdccnfcqueiuiaprobaf.qaipruai aliera^ 
bilc,cu fit corpiis c6tinuu,eft diuillbilc m infinitn inpar 
tcs,quaitt vna <(i minor alia,i.quod quacun(|i partc daca 
c5(ingitdareminorf,&:iUaniinorc,dC fic fcmp. hocauc 
patctindemonftratisinSexto.Siigit fcm{>clTec neccirax 
Nu,cu ali^d debet alteran,q> pars minor alicrabilis priu», 
pp< aJterct maior,adhuc pars lUius tpts minoru, 6C fic 
fempcr,tuncin infinitu clTet tps alccraiionis,quod cft im 
poiTibile.v.g.Sitaliquod altcrabilcdecc pcdum.fi dicas, 
quod prius cpc necelTc dt alccran mcdiuin illius qj totii, 
flCadhuc pnus tpc mcdium illius medf),^*: fic fcmpcr,dC 
jj tuncnunqipcrucnicad panc,quin fit accipcre niinorem, 
dicocxiftcntcinioto, fequit,<^nun(p pcrucnicturad fi^ 
nemilliusaltcrationts. Sedrofortc adhucnonfuFricir, 
quta viderct codcm modo^cderc de mot u locali ad pro 
bandum,qi mobile non fcmpcr prius tpc pcrcranfit par.^ 
temmmoremfpaii)^ niaiorcm.Ettfidictt Anft. quo4 
rationabtlttcr nanc^ loa mutacioncsin mcdio prius atiin 
gtinv.6C idcmhsbcturrxScKtohuius. Et tdeo poteft 
adduoialia ratioquxtangcbaturprius.Nam illudaltcx 
nabile debct fimul totum alcerari modo prxcxpofito fup 
quod totum tvbrincc ipfum alcerans:hxc viderur nianifc 
fta.fcd cft accipere aliqua partem,fupcr qua coiam fiinul 
obrinecipfum altcrans, vc cum igms obtinct fupcr .iliqua 
lotampartcm aquat.ergo&c.Et fihQcnonfufficiraddu' 
caturalia:qaitia pars dcbct fimul toia .\lcerari, fub qua 
minonnonpoicftfaluari qualiias fenfibiiit reorfum du 
uifim:hxccftcuidcn8.fcd aliquapars alterabilis cfcita 
parna, fub qua minctrt noa i^otcfc faluari qualtcas , ad 
landu.fuQ Pliy'. p" quam 



Ro fcrti* 
cuduCou* 



Alia latio* 



QVAESTIO OCTAVI IX 

qaaroeftalteratKKialuandtcorcorfumiSCdtuinin.quxli £ tuncpnugtemporealKratur^iUa.rcdhoc noneftnce^f 



TotuCmul 
iltctaiur. 



bet cnim formanaturalis eCt dcrcrminaia ad mmimum, 
TdU c,i«* vtpatec Pnmo huius.crgo &cMaior,ppofitio cftma^ 
ni(iefta:rt.n.ht aliqua pars aquz ua parua, q> Aib minori 
nonpotcftferuaricahduas.tuiicignc approximatofulfi 
cicnter aut ilU coca hmul rccipic calidicatc, aut vna pars 
ctuc pnus rpc coium.n pnmo modo, habctur propoli 
tum.fi Tecundo modo,ergo,cri pars llc miiior coto, in mi 
nort poccrat fcruan cahditas:cuiu»oppolicij poncbaiur. 
6C ficpatet mator:minor aut fupponiturex Primo hui», 
£c hzc quidc ro fortc eR dcmonflratiua. noncrgo putan 
dum cft altcrarione elTcdiujfibilem intnfinitum fm par^ 
les allcrabths^fic mtcIJigcdo,<7> fempcr par» minor prius 
alteratur cp mator,immo pcrucnit ur ad ahqua partcm al 
cerabilis ica parua,q) vna pars cius fimul cum alia & non 
prius rpe incipit rcctperc ab agctcEt hzceilplanc tntcn 
lio Aiift.in ifto Ioco,vbi fic cficit.Non.n. fi tn infinitildi 
udibileeftquodaheratur,pphocalccratio fuppleeft pcr 
petua,fcd vclox fit multotie9,i.fimul modo pintlTo. hoc 
idcm ipfe intcllexit in de Senfu & Scnfato,ubi fic dicir,co 
tingtt enim fimul BC non dimidium altcrari,velut aquam 
lotam fimul coaguIari.Simul ttacti contingit alicrari po 
vntonempriorttatis&pofterioricacis tpalisin partibut 
alccrabdis.non vnaprius ipcitinpiat altcrart alia : 6C 
hoc eft quod fubdit,& non dimidium prius.non tii fic fi^ 
fnuIc6tingitalccran,ci>oesgradusaut parces qualicatis 
ilmulacquirantur,uaq> ly hmul,dicatpriuattonem fuc^ 
ccirionis vnius panisadah3,immo neceiTario oporter qf 
vna pars fucccdat altcri, v«l non dTct altcratio .ppric dix 
<!la,necmoco8verus,fcd motusldiuiduahs.tmaginorer' 
go,q>,cumalteransappropinquat alccrabili,eftaccipere 
aliqua partem ilhus alterabilis ica parua, q> in minon no 
polTetfaluariqualuas inducenda feorfum i3C diuifim, flC 
tunc ipfumagcns obtinct fupfrtota illam par;e«i,&^ mil 
latotofimul.A nonpriustpeinvnaeius parte qpinalia 
tflcipic elTe forma tlla 3C rccipitur, poftmodum illa eadc 
parstranfmutaturvlceriu« adgradum perfeertiorcm fiue 
pnorremanctfiue non.Patetigitur^cfalccratio noncft 
diuifibilis in infintcum fm partcs ahcTabiIndiuifibtIi8,df 
coin infinitumin parres fuccefTiuas^quarum vna cpe fit 
prior alta. Confyderandil cft diligeiiter, cj> flcut tangit 
Commen.inQuartohuiu5.commcnto.ioo. Motus ha^ 
betduphcespartes.quafdienim habet parte8,qustfunc 
nmul,ita q> vna exiftence eft alia,ficuc cu aliquod conti^ 
nuummouetur,vnapar8 motU8,quzeftin vna parte 
bus continut fimul eft cu illa parce mocus,qux eft in aha: 
6C f in hocdicitur in Quinto Mcta.q> cocinuum eft illud, 
cuius motus e vnus,i.indiuifibilis fm tps. Alias auc par^ 
rcsfuccedentes,quarum,f.vnaeftprtoripe 6C»\tM pofte 
r<or.Modo,non tntendo negare quin akeratio fit diutfibf 
iisininfinitumfmdiuifionem parttuin alterabihs.diuifl 
bilis dico m partcs,qux fimul func,imrao hoc eft neccfra 
num,aliter totum aIcerabde,non alteraretur.fed volo dt 



Mot^abet 
duplices p< 



Xcx*c««* 



Alceratio c 



farium in omnibus. Ad illani cum df ille motus.quicft 
adforma5:c.Conccdo ()>tah8motus eft diuifibilisinin 
finitum f m panes fuas in poteria.tahs enim forma habet 
gradus infinitos in potentia, vt dicitur, & probatum eft 
prius;5(:diuifibilitaRhacccoiicclTaeftinpofiiione,fcdna 
fcquitur q> diuidatur in infinitum f m partcs mobilts Obi 
fucccdcntes tn rectpiedo qualuatem,fic,f. q> femper pan 
minor pnus tpc recipiat formam fcu qualirat e cft maior. 
6C hanc diuifionem f m contacTtum agcntis, cf pro tanto 
verum cft,quia ipfum alterans non prius cpe tangit par- 
tcm minorem cp maiorem,dico vniuerfalitcr, immo dc^ 
ucnictur ad talem partcm,quam coram fiinul iagic,ci im 
primcndo fua qualit3tem,vt facpc duftum eft. Ausftox 
ritas Arift.non eft contra diifta,ficut patct infpicicmi po 
ijtionem:d£ hxc eft bona ft/per mulcas, 

Moucntiumigitfii^coru quae mouctiirSic. 
p Qiiodcuncp cn:m ipfum a rejpfo mouctur 
turamouctur,vtquodlibctantmaIiuin:inoue/ 
tur ennnipfum animal a fcfpfo bic 

Q.VAESTIO I.X. 

A n Animal moueitt ScipfHm, 

Vf ritur hic primo, Vtrum animal moucat 
reipfum, Arguttur pnmo non.qaillud, 
quodmouef aprincipio extrinfeco,n6 mo^ 
uct fetpfumtquod cnim mouec feipfum mo' 
ucturaprtncipiointnnfeco,vt vuh Arifto. 
hic.fcd antroal moucrur ab extrtnfeco pnndflio,quia mo 
ueturabappecibih,vt patet Tenio de Aniina,vtpuiai 
nutnmenco,autaliquodhm5i:df iftudeft cxirinfccum.' 
quare dCc. I; e,fi animal mo uerer feiprum, tunc idem R 
niul e;Tet in atfiu 6c tn pocetta rcfpcc^u eiufdrm;quod vr 
impofTbile.cum illa fint valde op>pofica,vc vult Comc. 
in Proacmio de Anima.dC Anft.habec pro impolTibdi i 
ifto 0<f}auo.5L pacet coofequencia,qa moues eft in aAu, 
vt patet iTertio huius.lhnper.n.eftimabitur fpccics alt^ 
qua moucnt:quod aut mouetur eft in pocentta, cum mo 
tus fic aAus entis tn potctia f m q> hmoi.Tertio huius.erx 
go 6Cc. Itrm fi ficetTet, tunc ammal clTet diuifibile in 
duas panes,quai$.' vna elTet per fe mnucns,d£ alia p fc mo 
t3:9C hoc oportct pcr Anft.inifto Octauohoc enim mo 
SC non alio potcft aliqd mouerc fcipfum. fcd illud eft inv 
pofTd)ilc.probatio:qaaucillx partcs clTent elTcntialei.r. 
roarertadilforma,itaf,q>formae(Tet moucnsdC materia 
moca,aut cfTcnt panes qaantattux,non primo modo,qa 
ficgrauetnanimati]moueretfcipfum,ciifit dtuifibile tn 
maceriaradCtormam^dL hoceftcontra Arift. hicvbi di 
cir,q> mouere feipfum proprium eft animatorum:dC ad» 
huc materia non poteft elTe q> moueatur,quia quod mo^ 
uetur eft ens acftUiQuinto hutus.macerta aiic quatum eft 
dc fecft in pura potcntta. nec fiimltter forma moutr,quta 



Tex, c«aT, 




Trx.c«io4 



Com.f. 

1ex.c«ix« 

Tcx.c>a. 



Te.c 
Tcx,c««* 



Tcx,c^' 



cerCjVt pluries cxpofui,(^ non cft diuiflbdts in parcesfuc j, mouens cften«aiftu,vt coitcr dicitur,formaautc non eft 

cedentcs,ttaq.vnaparsaltcrabili8pnu8teporcrectpiat " ^--^ — ^ 

qf 3\ir.6C pars illius qi illatota, 6C fic in infinttum:immo 
deuenitur ad panc qux tota funul incipic altcrari, 6C non 
dtmidium cemporeprius. 
Rnlioncf, Mnes rationes m prindpio qujftionis adduvfbs c5 

ccdo,f m q> proccdunt,vt patec ex di<fH«. Ad prt 
mam cum dr,q> cft acSut &c.f fta r6 bcne concludit alcc^ 
rationcm diuiditn infinituminpartes, qux funtfimuldC 
in potentia f m diuifionem mobihs in inffnitum in partes 
inpofefia,Sedq>fltdiuifibilisin infinitumfm diuifionc 
pamTi mobilis in partes fuccedetcs nonconcludit. Ad 
aliam cum dr,mo»us vere continuus fltc,Concedo,q> eft 
diuifibilis in infinitum f m partes fuas.pprias^fed non ra- 
tione parriii mobilis ed,f,q> vna pars necclTario priue tpe 
altcretury alia.8ed hocbenecontingerctaIiqfi,f. oi vna 
par» fic melius dirpoflta ad caleftiiftionem alia, v.g.Cii 
vnapars ligoi cft mdiu* difpoOta ad caIcfa<fuoac ^ alia. 



cns atfhi,cum fit atfUis, quarc 6Cc. Nec cft diccndum, 
iftzfincparcesquancitat«u3c:quta fimilitergraucinatflu 
moueret fe,cum habcac dtuerfas partcs quantitaciuas:dC 
adhuc ors partesqu.intitatiua; antm.ilis func etufdemra 
ttoms,cum finceiufdc formz,f.animx,crgono cftrari(\ 
quarc vna fit moucns 6C aUa fic mota,quare 3Cc. 

oppos iTVM arguicurauifloncate AriftotcltsdC 
Commcnta.in litcra. 

CONCl, VSIO. 
Aninul Cc moaere fcipfum rufdpirndum eft, in eo ell 
anim,t inouai»,8( corpiit molum. 

DIcer>du breuiter,c|> animal mouet feipfum : quod 
probacur ranonc Arifto,tn liccra, Nam oc quod 
habct duas partes^quanim vna eft pcr fc moues, 
&alia pcr lc moca mouec feipfum,hoccnim modo poccft 
aliquid pcrfe mouere feipfumflC non alicer,uc demOfh^ae 
Ariftocdcs.in iftu Oaauoin tllo capitulo. nccciTc igtcut 

cft 



Tex«c:.«i. 



Politio: 



Tc3r.c.*. 

oue. 



Imptobxst 

«lO. 

Com,7* 



Ceawzi. 



CoiB,|0* 



Tex. c IX. 

Tfcx.C,l7, 



TCX.C*X9. 



QVAESTIO PHYSI 

eft omnc quod mouccur,red animal e(i hmo t.In declarsu 
ttoneauc liuiusintnoris,pponcioniscli bcne ditltcultas. 
Dicunc cnim aJiqui,<.^ illc parccs antmalu, quaij: vna e(t 
pcT fc moucns,& alia pcr fc mQCj,non funt anima,<d(l cor 
pu8propcerr5ucinprtustndu<ftam, tumquu anima ci\ 
a<f}us 6C non cns accu: moucrc auc dcbct enti a^ftu 6C noii 
avflui,rcuformx,vt alTcrucuum qutacorpus,quodcftal^ 
ccra pars circnrialts ammalis.cft prima, qux eli cns dc fc 
purapoccncia:dL ifla non t(i pcr fc fubic^tu alicuius mo' 
tus primo,vc habccurin Quinco. Oicunc crgo ifti, 
illxparccsanimalis,quai^ vnacAmoucns &aliamoca, 
func parces quantKauux,quarum vnacll comporitacx 
corpore&anima,c(l.n.incorpc animalisvna pars,f. tn 
mcdio corporis vd cordis,qux c(t inccr dcxtrum 6C fini 
ftru:d£anccd^recro,& furfum 5C dcorfumjd^ m hacpar 
le principalicer c(l vircus mociua, 6C. ida dicunc clTc prt^ 
mum moucns in animjli,5:C alix partct func motxpcalo 
rcm6(irpirii',quiniiccuntcisabit^aparce. Sed lincdu 
bio ilta e(l comra Commcnca.planc in tflo Octauo. vbi 
vulc,q> moucns in animatibui cftaia, 6C ipfutn corpus c 
raotumJ^ccp<3cdtci,qtp aiumam Commcii, tnceUigac 
tfl^ partemquatitatiuam,r.mcdium partetcm cordi$,in 
quo prtnctpalitcr ed virtus motiua,cc p corpus alias par 
ccs tntclligat:hxccnim non eftinteniioCommen.\tpa' 
tet infpicicnu verba cius in ifto cap.vbt Hc loquitur,nuI' 
lus ciiiin dubicac,q> atiinul moiiecur ab aia, anima 
cftmocor dlcorpuseft motum : fed lacccquo eft difliti' 
A\xs i couerfo.in cis qux moucnt ab cxtrinfcco.f.quta tn 
iftis apparet manifcftc q> motor cfl diftin^ftus a moto.Ec 
paucisintcrpoftcis fubdit Commcn, Et eft iniclligcdum 
liic per dtfttnJuoiic in clTc,non difltn<rttonem in definttto 
ne.Motorcm.n.inaialibusclTcdiftiBv^tilamoto ^mdefi 
Ditioncm manifcftficfi pcr fcfed ignotu eft, vtru diftiiv 
guat vclnodiflinguatinelTc:md,li pcr aiam intcUigerec 
partcni quantitatiu2,non ciTcc vettt q*i dicit.qa nocceft, 
vna pars quicitattua atalts eft diftincta ab alia in elTc: 
tta quod c(Tc vntus non eft elTc altcrius, vt maiufcftii eft 
P fc. Icr,in alio commento fup illam parccm, amplius 
qfioconcinuil.dict: Commcn.fic.motor.n. dcbetelTedi» 
fitnctusa mocoauc^iii dcfinitioncet cfTc fimuI.licuttUa, 
quxmouentabextrinrcco,aut (mdcHnitioncm trii,licuc 
ui hHbcnttbus animas. Ata cnim,qux cft motor in cts,df 
fliig uitar a coipc,quod cft motti,^m detinitionein, liccc 
nondtftinguaturfmclTc,f.(^imporeeftcorpus elTc Hnc 
aia,dC .liam line corpore,ni(i xquiuocc. cx quib' vcrbia 
manilcftu cft Commcn.incdligere, q> aia eft inocor cor-' 
ports aiadtco,quxcftt'orma6^ acfcus iptlus. hxc.n.cft, 
dequa,pprie vcrum cft ipfam no diftingui a corporc f m 
c(Te, (lcuc 3C alix formx matcnalcs non funt diftiniflx f m 
c(Te a fuis fubftanriis,vt habctur in,i<'.buius. Itcm,iUa 
eftintcntioCommcn.inSccundodc Ala.cap.illo. quarc 
primridcalimento. vbioftcndit cxintentionc aiamefTe 
caufjtM corpis vtucn;is,licut vnde prjnciptu motus.dd p 
caufaii) uude priiKipiu motus fcmpcoufucutt tntclligerc 
caufammouentcd^cfTicienccm mocd, vc pacet.a.huius, 
& tn.t.dc Gcncracione.di^ Primo Mcca. 6C tbi dicttCd' 
mcn.hxc vcrba.cu declarauic aiam ee caufain f m forma 
6C §m finc.decl arautc ca clTe caufam mouencc Fm ocs mo 
dos mocus lluc vcros liue cxiftimacos ois mocus. Ecce (I 
mrclligislatinum, qi ala eft caufa inouens. attnloquitur 
de aia.qux eft caufa ^m (orma dC fine,f. qax eft a^flus prt 
naus corpis. Vndc paccc q> ifti contradicunt Anft.dcCo 
fDcncaton. Scd dico vlicnus, q^ ipfi contradiciit rdni 
euidenti,Et arguitur (iclllud cft prtmu fubiecftu alicuius 
accidentis,cmineftilludaccidesnonp aliquod altcrum 
principaliccr,& cuicunqi tncft,incft p ipfum:hanc habco 
ab .Artti.Fnmo Pofte.in cap.de acceptionevris. fed ip(i 
•ixanimalis ineft vtrtus motiuamotu locali, non pcr ali 
quod alceift principaliccr,3^ cuiciit^ incft illa vircus meft 
pnacuram aix prinapalicer.Si.ii.iila vircus ineftcorport 
aialia dC coinpoiico hoc eft cooc aiz pnncipalucr, vt ocs 



C ORVM 



IX 



*i4 



B 



Ccrtii mo* 
uec fcipibj. 



cotKcdunc.-ergo aia habet p ftydC primo ipram virtucem 
motiua Fml(Kum,& taleeftprincipiuinirinfecii moucs 
ipliusaialis,ucmanifeftiicftcuiltbcc incelligcci.ergo&c. 

Icc,(i illaparsquancicaciuaaialis compolicaex corpe 
6C aia clTec prinium dC prinapalc moucns inirmrccu ip(i* 
aialis,vel aliarum parci{i,cuncfequicur,q>maccriapnma 
clTec p fe inoctua,<^ cft oino abfurdi*i:3d dico p fc,i. p fut 
natura.proboconfequcntia,qiicunqp aliquod accidcs dc 
bct altcui fubic^fto compo(ito p fe et primo,oportet q. c5 
uenut cutltbet cius partt p fc,licec non pnmo.ifta rccipio 
pro manifefta,dC alias ei probaui, vbi rcmoui quafdam 
quxltiooes tactas concra ca,f.in quxftionc de gcneracio 
ncformxfubftacialis.Siigitcocucxmaccria prima 6Cip 
fa aia eft p fe dC primo motiuum aialis,tunc,cri ip(a mace 
riaprima Gr pars huius copo(iti,ncce(Tario fcquerctur,q> 
maceria pnnu e(Tcc p fe motiua:q^ eft abfurdu.quia fena 
per eftimabic fpccies aliqua inoucs.Tcrcio huius crgo rp Tex. e. «f » 
iinqui(,q)illa parsquancicaciuanon ficprinciptfi mou«s Aiae mod 
incrinfccuipfius aTalis. vndcnontelinquitaliudmfi ipri 
anima.^ hocmihivrelTetcnenduproconftaiiti animal 
f gitur fic eft intclligenduin ciTc mouens fcipfum,qa cupo 
mumcftcx duabuspartibus.quarum vnacftpcrfcmox 
uens, f.anima,dC reltqua per fe inobiIis,f.corpus. 

AD primam ronem cum dr.illud,quod mouetur 6Cc, RiiGonef» 
Dico,i}> vem eft,fi fic moucac ab cxcrinfeco muuen 
te,q>nullomodoabintnnfeco.Et,cumdf, cjjaiil mouet 
abextrinfcco,Poteftdici, q>verum efttani^a mouencc 
rctnoto,f.abappctibili 6C continentc, fcd ab incnnfeco 
pnncipio mouccur,uc a mocorc,ppinquo,& hoc futTicir, 
Coniyderandum cfi,ct> ipfum aial non ica .ppric &C per 
fectc moucc fcipfutn^ficuc ccclum:qa coclu mouetur a mo 
tore,qn5mou<turabexcnnlccoaiu]uo. Antmal aiicmo 
uecur i tno:ore,q mouctur ab excnnreco,f.ab ahquo ap/ 
pccibiltmocuimpropncdt(fto,di:abipfo concmcte bene 
niouecur motu^pprie dulo, faitcm p accidcns, vc docct 
^ Arift.iniftoOtftauo.quarc&c. Adaliud dico,c^ide 
ciTc in a -lu 3C in potentia refpcclu eiufdc dCfm idc fui 6C 
niV,eftiinpore:fedrationcdiuerfoi^benc eft poiTibilc.di^ 
nceftin.ppofico.Nam ipfumanimjl eftin aJiu refpcilu 
tnotus rSne 3lx^6C eft in potent la refpcvflu cotris,6c hxc 
funtdiuerfa.quare&c. Nocandumtti,c|>alitercompo 
niturgraucinanimatu, vtlapiscx forma<3£ matena,dC 
aItccraialexcorporcd£anima. na lapis fic coponiturcx 
matcria 6C forma,i)> inipfa inaicria lapidts non cft aliqua 
virtuslapidis fcuinchnatio fufiiciensad alium motum,a 
motu ad quc grauitas ipfum incltnac:quauis,f.in ipfa roa 
tcnalapidisfitaiiquidlcuicatisrdncignis 6laeri8,tii eft 
adcodiminutii,c)>nonfulTicitadmoucndrifurfum. Scd tnaiitiedii 
inipfo corporcanimalisbcnceftuirtus fiuc incltnatio na P''* "'rtu* 
turalis ad aiiti motum ab iilo,quo mouecur ab ala, f, gra 
uitas clemetut dtiantit in ipfo,qux bcncafftceret ad mo/' 
uendumipfumcorpus deorfum.fifibiipfirciinqticrctur. 
Critgicurdicic Commcn.iaptdcclTccoinpofitri cxgraui 
tace maceria prima,ficuc p grauicacem non incclligtt ip 
fam eiTentia materix pnnif ,qni prf ter formilapidis pro 
ptia funi iu ipfo formx fubitatiales elcmemoi^, 6C foruia 
gencralis:fcd inteUigtc calcm maccria,qux nullihabec u 
clinacioneinfufTiaenccad alium mocu. Ad aliSdico, 
q> parces animalis,quai^ vna cft moues SCalia mota,func 
aia6Ccorpu8.Et,cum drdc aia,q>noputcfteiTe moucs, Ensafluca 
S|a raoucs dcbct clTc cns aclu. Dico hic,q> ens aau poccii P'' duplt. 
accipiduphdterquantiiadpropofiiii fpcc^cat. Vno m3 
accipitur cns avflu pro ente p fc fubfilUce,Si: hoc non vnt 
tur alccri fm e(Tc,dd de hoc non eft dubiii,quin illo modo 
dicaf ensad^.Aliomodo.pucdiftinguiicontra cns, q3 
cftpure porcntia pafTiu8,i(a vt dicaturcns adu elTc ens, 
quod non eft purc pocencia pa(Tiua.6iC fic forma cc poccfc 
dici cnsa<flu.£chocvuIc Arift. in Sccundo dcAnima. 
cap.dc definuione aix. vbi dicic,c{> cns 6C \mii,cum muL' ^I^J*^^ 
riplictcer dicacur,<)> propriceft.cfc acflus, quod iion c(Tct, ^ 
fi atflus nullo modo c(Tet en& a^u, ynde dtco,<|> fbrma t^ 
landufupphy, p ij aclua 



QVAESTIO 



OCTAVI 



Tcx«c, tl 



»(Su> potc (l dtci,flddjCKurcnsacftu,prouTcns aiftu difttn rituii cx oppofito di(Vtng:uuntur C3mcn, tn Primo dC 
:guiturcontr3cr!f,quodeftpurapoicnfia:non cjuidccns j • - 1 . 1- -^i 

aaupcr partcm fai (icut compoilium,rcd cns a<ftu,Crctp 
lb,& non alia tornia:fnodo,cum dicttur^q> rooucs dcbct 
efTcciu acfiu pcr fc fjbfiftcs.ficur fuppolKum eft, dico 
Bon oportct.n aut accipiat ur ens actu prout diilinguitur 
contra cns purc po(enna,hoc cfl vcnl. Et hoc modo for^ 
fnacftcns a<ftu,qutaipranon eft ens purc potcntta : llcuc 
nec cns in pura pocentta ed 2^ius:dC 1 Jco forma bcnc pox 
teft clTcp fc moucs,f.per fui natura.cx: lic incelligtt Arift. 
VI manitefturo eft infpiciemt.Dictt cnini.femper cftima 
bituraliqua fpecies moucs^fpccics afirOiC forma funttde, 
& in Sccundo dc Gcnerattone.dicit Arift,(lc,materif .n. 
patt 6c moucn,moucre aiit 6C hcere funt akcrius poicct( 
f.formz,vt oes cxponunr.Bene t n veru cft, c{> forroa ma 
tertalis non mouei vt motor p fe fubfiftens, quia ncc ipfa 
P fc fubfiftir,fed mouet per fut naturS pnmo, exiftcns tn 
inalio,neceftremo(um,quinaliquid conueniat alicut p 



Secundo huius.i5il minor app jret, na motus anima lis cft 
p cognitionem dC deliderium,vt patct Tcrtio dc Ala, dC 
dc motibus animahij. I(em,motus,q eft a pnnctpio ex 
trinreco,noeftna(uralis,cri motusnacuralis lit a natura, 
6C naturaeft pnncipiu intrinfecti.Sccundo huius.fed mo 
tus aialts eft ab extrinfeco prictpio,f.ab appecibili, vt pa 
tct Tcrtio dc AiiydC a connnente,vt habet in ifto Oiii* 
uo.ergo^c. I(c,moiu8 contranaturalcmtnclinattonc 
mobilis noncft nacuralis:ha:c cft euidens ex Prtmo Cccli 
& Atundi.dCQuarto.fcdmorus aiiiliseft hmoi. animal 
enim qncp mouct furfum,i5i hoc eft cont ra luturale incU 
nationc corpons^cfi llt graue.crgo SCc, Iie, morus na^ 
turalis eft ad vnam df um pontionis, vt patct in Seciido 
dc Aia.&lQiiar(oCa;li.fedmotusa!altseftadplure«,ut 
ad rurfum&dcorfum,ante5£ rerro,dcx(rum5£ iintftri]. 

opposiTVM vulc Arift.inlicera.Etarguic rone.qa 
oTs rcs naruralis habcc mntum naturale vt manifeftum 



Coin«ff» 
Com.««. 
Tex. c.*«. 
ACom. 



Tex.ci, 

Tex.c,««. 

TCX.C.S. 



TCX.C.SX, 



Tex.C.ft« 
Tex, c.xx, 
Tex.c.S7« 



... — — ... 1 ~i — -j n • Y 

fc primOjkVl non conucnit ei nifi exiftcti in aliquo alio, vc O cft.animal aut eft hmoi cum lic res nacuralts. ergo dCc. 



Abfra pri 
ma p fe mo 
ueniaial* 



Cotp*aialif 
hctalia for 
mi fubfUn 
lialeabata, 



tnangulus habet tres angulos 6ic.dC m hoc non habet p 
fe fubliftens^quia nec p fe fubiiftu,fed in alto.C6cedo igt 
rur animam circ caufam primam per fc inrrinfcc j moucn 
tcm ipfum aiumal. Et quod dictt Commen. inOuarto 
Calt,c^ in animah1)us moues 6C motii funt diftmaaf m 
pofittonem,anima aflt non eft diftinifta i corporc fm po 
iitionc, Dicen Jum,(^ ipfe intdligit de primo mouece cor 
porco,non de moucnce fimpliacer primointriiireco : cft 
cnim 10 animali qu^da pari quancicaciua,qux cft primu 
mouenscorporeij diftinc^taquodamodofm pofittonem 
6C fm dtfpofittonf accidentalem ab aliis pnrttbus,d^ hoc 
non inuentt in faptdc^nec in ali}s grauib» 6C lcuibus inani 
inarif,quoK partesfuntciufdedifpontionis naturaluer, 
ftidcovnanon eft ibi moucns primum ma^is q^alui. 

Quod at"it addit de materia.q» n5 poflrit cllc inota per 
fe.dmictlis eft:tHdico breuiier ad pfens,q> corpus, quod 



co Ni:i. vsio. 

Motus animalis non fic luiiir itis tH,tf voluntatem excludat, 
fed na(uT.iliie(1,i<1r(tnon violrntuf . 

AD quxftioncm eft intelftgendum,^) morus natu^ 
ralisconfydcratur dupliciter.vnomodoproucdi 
ftingutcurconcra violentum,f. vtdicafmotus na 
turalis motus ois,qui non eft violentus. Alio modo acci 
pit motus naturalis prout diflinguif contra voluntarium 
fcu appetuiuum,).'^: hxc diftin^tio eft famofa fatis:Al coU 
ligiccxdi(fHs .Arift.NjinPrimoCacltcapit motumna' 
turalem,vt diftinguit conira violcntum, vt manifcl^um 
eftmfpictentt ibidem,Si fifVin Tcrtio huius acctpit natu 
ram,vt diftinguit contra vtolenium. Sed mott~i naturale 
vtdiftinguitconcravoluncariumaccipitin principio Sc 
cundi hui',vbi dicir,q> eOi^,qux funt,alia funt i natura, 
alu vcropcralias caufas:5C inrendic p caufasalias volun 
cftparsenentialisanimalisdiftuK^ia clTentiahtcr .tbipfa — tatem velcafum,vtC6men,dicit.ergoelTei voluiatedi 
" ' (ftu fubftatiali, ^ ftinguiturconcraeiTeanacura,6iiconuerfo. 6ipconfe<' 



Moi*nataf 

r«fi( cSpit' 
turilupO^ 



T.c.s.ft,is 
Tex.c,», 



Tex.c.i» 



aIa,non eft ipfa matcria pnma line onini a 
immoeft quoddaens adu c6p>ofitum exmatenaptima 
&. forma finc aif)u fubftanciaii aliaabanimarealicer, pcr 
cuius aiflualitate potcft rubi)ci motui 6C in hoc dilFert c6 
pofitio animalis cx corpe 6C anima i copofltione lapidis 
inacena 3C forma.vt dicit Commcn.in Quarco Cocli.La 
pis.n,fupple inquantu eft quodda mobtle motu retfio co 
pontt ex materia SC forma priini,e conuerfo de aialtbus, 
auzcomponuniexcorpore6lanima:modo,finedubiof 
V corpus,ex quo componit animal non haberet aliquam 
(brmS fubft jtialcm pter a!am,mnc in illo efTet i c6uetfo 
hic 6C ibuna ficut corp' antmsJis habet dtfpofitiones pro 
pnas accidentaleSjfic 6C maceria laptdis. Cocedo crgo in 
animali cfTe alia formam fubftantialem ncer alam fpectfi 
cam,quam confcqutt virtus mociua. tt tu dices, crgo 
Concedisgradusformai^&pluralitatcm tneodc indiut' 
<]uo,cenedico,(]>hoceft vcril:<^alias probaui feoifum 



quensmouerta voluntate diftinguiiur contra roouciii 
naiura pcr conuenientc fimilitudinem. Tuncdicoad 
quxftioneduo.primor(i mocus animalitnon eftnatura 
Itsproutnaiuralediftinguicurcontra voluntariii: quiatl 
le motus.qui eft p cogni.ioncm 8C defidcriu exiftentia in 
coquod mouet:cft vuluntanus:hocenim uicelligimusg 
motil voluntarium gcncralicer.fcd mocus aniin.tlis el^ p 
cognitioneS^ defiderium exiftencta in animali, vt patet 
inTeniode Anima.vbidr,videncuraiichzcmoucncta Tex«c«a, 
appeiicus 6C uitclligetia pra<fltca,5f altbi dicit paru poft. 
Omnino quidem tgit fit appcitttuum animal Ut fuiipfius 
mutiuum.ergodLC. Secundodico, q>rootU8 anunalis 
eft naturalis fm nacurale diftinguic conrra violentu,et 
hxcdemonftratCdmcn.inillocap.fic.Oequod mouec Cain,x7« 
a pnncipio,quod eft in eo.mouetur p nacuramihoc patec 
pdefinic:onemna(urx,inqua pofitiieft principiummo 



6C dixi ad ea quz in contrarium huic ob^ctiitur : 6C puto D uendi 6C quiciccndi in eo in quo eft,dCdefinitio conuemi 



iftam fuifte intcnitoneni Arift.Si: Commctatoris vt ihu 
dempatutt,immotllapofirioaltqiifuitfamofa apud oes 
anttquiores,fed poft tps Albentd^Thomxaliquamulu 
(ia^eft improhabtlis pp eorum famoficatc : 6C propter 
quafdam r6ncseorum fupcrficialcs,quasipfi adduxeruc 
conira iftam pofiiionem.Et force itcrum reuercet proba 
bilitas ctu!:,cum vifa fuerit efhcacia ractonum dus dC dc 
bilttas rationum ipfam tmprobantium, 
Q.VAEST10 X, 
An M.otHsanitnaHtfit ruttHratiu 

I Onfequenterquxritur.Vtrummotus ani* 
malis fit nacuralis. Arguit primo q< non, 
qamotusvoluntariusnoneft naturalis:fed 
mot' animalis eft hm6i.crgo 3Cc, Maior pa 
' cer.quia motus naturalis cit ab appecitu na^ 
cunlijvoluntarius ailtabappcticuanimalt. LUaQtappc 




cumdcfimto, vt patet.Scd guod mouet per natura mo^' 
uei nacuraliter,hoc cA manifcftu:qa quod mouet i pnn' 
ctpio.qil eft in eo,mouet naturalitcr : 6C fic patet maior. 
fcd minor ct probatur,Qa quod mouet a fe,muuet i prin 
dpio quod eftineo:h(Kclt manifcftii, fcdanimal moucc 
cx fe,ut manifcftum eft,ergo mouet a pnncipio.quodcft 
ineo:dl ficfequitur q>mouctnaturahter,dCpconfeques 
c;^ motus eius eft naturalis.dC hanc ronem quafi tota po^ 
ntt Coramen.licet non eodcm ordtne. 6C dicit, q> ipfa ha<> 
bci ex potentia fcrmonu Anft. quare 5.'c Sed noian^ 
dtim,c)i corpus animalis dupltcem habec diTpofitionem 
quantum adpfensfpcdat.cftenim graueex naturaelc- 
menti pdominantis tn ipfo,f. terrx,quz dcbccur propnc 
mifto,vt patct Scciidode Ccncrationc.habet ctjdifpofi^ 
nonc propru,qux appropriat aix mociuxf m locil.f.ta^ 
lem figura 6C talccomunclione parciil 3C moUitie dCinfle 
zibdicatcm,&hzc,quz rcquinmtad motumlocalem, 

ficuc 



Difpo cof« 
paris aiali 
duplex, 
Tcx«c.«»* 



Rolionrt, 



Tcx.c.<. 
Tcz. C.ZS, 

Co8l*7l* 




B 



QVAISTIO PHYSI 

flcutp^reft vidm in parctbus cdtinuisad motum anima ^ 
humicontingit auccm, vL)i dicit Coinmcn, v|> anima mtv 
uct corpus aJ tlJam diffcrcnnam politionis, ad qu j incli" 
natur vorpus pcr nacuram clemcnci prxdominantis in ip 
fo,vt aiuma mouet corpusdcorAim : dC tunc naturalita* 
coniung;cturin co nc mot orc & moto, vt diat Commciu 
Aliqii contingit q> anima mouct corpus ad vbi,ad cuiua 
c3tranum habct corpus naturalc inclinatioticm, vt cum 
animaJ faltat furfum.Et tunciUcmotuscorpis abanima 
crit Bon naturaJis faltc ipli corpon,vt grauccfl, licct fot' 
1« lit nacuralis ct, vi c(i fubKclum anim(,«.vt difpoTitum 
«ftad caJcm motum rcapicndura ab aniina:qutcqutd cn 
{it dc moru furfum.ccrcum c{l,q> moius animalis procef 
nuui,^ non c(i tcSie ad rurrum,ncc omnino dcorfum,fcd 
quaft mouetur medit> inodo,cum lit nacuralis tpn corpi 
animalis,inquancum cfc difpolitiufi anim( mociuxtvnuf 
quifqp.n.aJiusinpotcntucxiflctc&.ppria materia apt' 
natus e(t ficn,ricut dicit Arill.in Sccundo dc Aia.Ex du 
iftis cnim c5cludit Coincn.qua(i cotrcIaric,q),n inucniat 
aliquod mocucxcc)riuc{>formapnncip«riineo, ita qftn 
corpore non c(i aliquod pnncipiil motiutjcontraxiii ai^, 
(unc «IJud motum cnc mocu ivatirralirct ct limpliciter,f.p 
anima SC corpus,vt dccJaratum cft dc corporc ccrli. 

AUprimam roncmpacctexdiftinJtioncponiain Ib' 
lutioncquxnionts, Ad fccundam cumdrmotut 
i pnncipio cxtnnfcco &:c. Vcrum cft, ti c(i immcdiate a 
principiocxtnnfcco,rcd,fi nKdiaccab incnnfcco, potcfl 
cfTc DaturaIis,dL lic c liic,vt patcc cx diclis. Ad alta pa^ 
tct pdiifta.cumdrmoctis.quicftconcranacurali: inclina 
t«onem,VcHt cft vc lic:5il cum df , motus antmalis ab 
animacftcotra naturaJcincJinationcm niobilis. Dicoq» 
^iqfi <(t cdtra nacuralc liKlinationc mobilis, vc graue c, 
tn non fcmp eftconcra nacuralcm inclinacionc corpons, 
vc difpolitum dC approprtattifubictftum animx mottuz 
fm locum, vt diiftum cl^ Ad vltimum patcc ex diLtis. 

Etnaq^ipfaafeipris poncre impoiribileclt. 
animalis cnim hoc cd dC animatoril proprium. 

CiVAESTIO XI. 
AnCrdMrtnanimdtwmmoMrdr feipfum. 

Onfisqucnterquzritur. Vtrum grauctnani 
matil moucat fcipfum, vt lapis aut tcrra 3C 
timuioinniaJEc (imiliccr inccIJigicur dc lcui 
';Jl inanimacoivtignisifC acr. Arguic prtino 
q> lic.quiailludqimouccnaturalitcr:afctp> 
lbmbtKt.grauetnanimatt~i mouct naturalitcr : crgo d^c. 
Maior probat.quia <p mouct Daruraliter mouet a pnnci 
pio intr«nrcco:cum natura llt pnncipium intr«nfccum:dC 
quod moucta pnncipio intrtnfcco moucta fcipfo. crgo 
quod moucinacuraliccrmoucc ifcipfo.Al pcrconfequcs 
moucc fciprum.Ec minor coccdicuraboibus:Iapis cnim 
DaturjIitcrdclccditdcorfum:SiCnaiuraJitcr oc graucmo 
ucturdcorfum:&leue furfum:vt patec Quarto CocIid£ 
Mundi.di: Pnmo Ateteoroi(c. Itc,illud quod diutditin 
paricm inouentc 6C partem motS mouet fcipfum. vt pa^ 
tctin iftoO<flauo.Scd graueinanimatu cl\ hmoi. diuidi 
tur.n.in materiam 6C forina:^ forma cA moucns 6C ma 
tcriarcsmota.vtdictcCommcnca.tn Quarcohuius. £t 
fidicasad hoc q> materia grauis nonpot cnrcilludquod 
P fc mouct dcorfum.Qa quod mouet dcbct elTe ens atflu: 
£C ipfa matcna grauis non dcbct cfTc ens aAu:contra hoc 
cft:quia animal dr moucrc fcipfum:co q» diuidicin corp* 
6C in antmam:quod e(l pars animalis diftin<fbi cotra ant^ 
mam &1 non cft aliquod cns diflmtfiil prxccr animam vc 
c5iccr dicitur.crgo Arr in propolico^quauis maccna quz 
cftpars lapidts non fit cns acTtu ptcr tormam cius fubfian 
cialem, pocerit tn cfTc p fe mota:ficut anima cfl pcr fc mo 
ucns non obftantc q> ipfa fit aAus.Sic formalaptdis pote 
ritelTep fc moucnsvi Vidct. Itc,lapisdcfccnden»deor 
fum remoto dctincntc:aut mouct i fcipfo:aut ab alio pcr 
Aiiftctcncc dcuirionem.n5 ab alto:quu aut mouct a gene^ 



CORVM XI iis 

rante:aut a remoucnte prohtl>ens:aut a medio moto.pu.- 
ta ab aerc in quo niouct.Non a gcncrantc^qa cotingit <f 
cum lapis dcfccndit dcorfum & gcneras quod gcnerainc 
ipfumcftcorruptum:& taIcnonmouct:quiafcinn cxiftx 
iii abit fpcacs aliqua moucDS.Tertio huius.Ncc a rcmo<- 
ucntc,phibcn8:quiamoucn8propinqutjdcbct fimuJclTe 
cfi moto quod mouet: modo remoutns ^hibcns iion eft 
ibi fimiJ ctj lapide:immo diftanc adinuice pcr acrcm me 
dium vt vr ad (cnfum.Ncc cft diccndum q mouct a mc^ 
dio moto:quiaipfum mediil non mouetin talimotu:nili 
abipfograui:itaq>gTauemouct mcdium : modocorpus 
non mouct mfi prius moueat ergo lapis prius nacuralitct 
moucrcciip mcdiu: fic morus medii eft marenaJiter po 
ftcnor motu lapidis.caufa autc non cft naturaliicr poftci 
riorcaufacofuo.crgomediup fuimotii noncaufjt mocu 
grauis.rclinquiiur ergo q< mocus grauis cft ab ipfo graui 
ranq^ ab immrdiacc mouctc:^ fic grauc moucc fcipfum. 

opposiTVM arguicurauifconcaie Arift. vulccnim 
hic qi grauc inanimacum non mouct fcipfum. ^ idem di 
at Commcntator,&: omaes aliis expofuores lcr^. 
C O NC L VS I O. 
Probjbilcfflgrjucipfum rripfijm mourtc. 

An int cJIcvrtij quxftionis confydcrandu cft, <^mo 
ius,vc habec in Tcrtio huius, cft a<ftu»cncis in po 
ccntia ^m q>hmoi. Et hancdefintnone inqinliuic 
Anft.inTcrciohuius.altqdaritcfTc inpotctiaad altqua 
aifaonc coringit dupltcitcr,ut docet Comcn. in ifto cap. 
Vno modo aliqd cft in potentia ad aJiquu a^oncm, ita 
tf i1lea»ftu«nonftatimconrcquitformam aut maccrtam 
iflius fubicifti,5d rcmoco quocunqi impedimcto.uc aqua 
cin potcntiaad moti~i& ad vbifurfum lic,c}»vbifurfum 
noii ftatim confcquit forma aquz rcmoco quocunqt tm^ 
pedtmetoextrinfeco,immoimlloexiftcte extrinfccoimx 
pcdimcnto pofTibile cft ipfant aqua non moucri furfum. 
firr autcm dC in aliis muliis, Et hxc pocencia vocat fpcaa 
liccr poccncia cflcncialis Fm Comen. Alio modo aliquod 
fubici^ti*! cft in potcncia ad aliquc a^cum llc,cj> liccc catcat 
ilJo a«ftu,tri iftc ac"tus l^atim conrcquuformri illius fubiC' 
<fti,iiili aJiquod cxiriiifccil prohibeat, aut nili aliquod de 
ficiiKydC itla potcntia dicit accidentalis.Prima quidc po^ 
tcntia dicu cfTcntialis force pro caco,quia fubictflo habcti 
calcm poicntia deficic ac'uis,6i: forma qua confcquii avft» 
ad qucm confcquit illa potcntia, vc ipli aqux quadiucft 
aqua,dcficic forma quam confcquic motusfurium: dico 
quamdiucftaqua non trafmutata ab aliquo extrinfcco. 
Sccunda v^opotentia dicitaccidcntalispro c3nto,quia 
fubicifhim habens illam potenciam non carec forma in ef 
fcncia fuaquafhirim confcqutc taiis morus , fcd pnuaiur 
illo a<flu per aliquod impedimctum fibi acctdcns. Ad 
propofitfi crgo fpecialius dcfcendcndo polTumu» dicerc, 
(.^admotumgrauis.quicft dcfccndercad vbidcorfum 
duplex cft potcntia,f.poicntia cfTcnttalts ci potcntta acci 
dcntaJis.Potcntiaquidcm cfTcnttalis ad hunc motum eft 
iJla,quzeftinaliquo fubiecfto cuidcfiat cfTcncia, quacd 
fequic dlc motus,vt ignis eft in potentia ciTcntiali ad mo 
tum dcorfum,quia caret cfTcncta 3C forma SC vircucc qua 
cofcquitur ilIemoius,f.graiiicacc:immocc habcc form2 
oppoficaro,putalcuitatcm,&^couerfo decerra &aqua 
ad motum furfum:5l ifta potentia e/Tcntialis ad mocum 
furfum cxiftit in matcriaexqua gencrat ipfum graue, C 
aere,autignc,aut aliquohmoicorporeleui.Potcntuauc 
acadentalts ad illum motii cft,quz eft in fubiccflo habc 
tc aiflu illa formam & vtrTutem quam confequit talis mo 
tus,eft tri priuacum tlJu motu p aliquod impcdiincniutn 
cxtmtfectijVt laptsfurfumdctcntusp columnam, tiirin 
alijs hmoi:& iIlapriuattoeftvtolctaipfilapidi,&.' ndfc 
quit eius proprii natura,vt nat uta ipfius ignis conlcquic 
priuatio motus dcorfum fi naturx propriz rclinquat. £t 
vt fit ad vnum dioercpotentia clTcntialis eft in fubieclo, 
quod non folticft potentia ad moiii, fcd ad aliqua elTcn^ 
tiam,quzcftprincipiumilliusmocus,Fotctia auccmaC' 
landu.fujiPhy. p i^ cidcraltf 



Tcx.c.>i« 



Tc. c. *. 

Cotn. fi. 
Ali^d rftin 
poicna dd 
idionc du 
plicitcr. 



Poccntia ti 
fcnaalis. 



Pofccia ae» 
adircalis* 



Potctia ad 
mocii gra* 
uit cil duf 
plcx. 



QVAESTIO O 

ctdcntalis eft in rubic<flo,quod non ampltus c(l in porcit' 
ta ad enenctam aliquam requintam ad illum motum. 

Tuncergo,cuntquxritur, vtrum grauc tnaniinatum 
fnoueat rciprum.Rcrpod(tur,c}>iprumgraucnon mouct 
feiprum dc potcncia elTcnciali ad a "tum, tmmo ipfum pc^ 
ncrans quod grncrar grauc cft illud,quod agic calcm mo 
tum,ad qucnicrac poiccia encntialis.Cuiusprobatiocd 
hxc,Il]ud,quod dat formam alicuiut rct dai omnia acci' 
dencia pcr fc confcqucntia formain i!lam:hxc rcnpitur 
promanifena:illudentm,quod dacforma homints,dac 
nflbilitaccm&' pcrccptibtlitatcm difciplinx.quxconlit' 
cjuicurformam illam.iimiiiccr6: in aliis:fcd ipfum gcno 
taasgraue dat forniam grauisthoc efi manilcftumimot» 
Suteitigrauis dcorfum eft accidcns flacim confcciucns ip 
fam {otmi grauts,ntli aliquid impcdiac. tgtcur ipfam gC' 
neransdatdCetftcittalemmocumgrauis. Eccdiirma' 
cur ifta ratio,quia illud quod rcducit poccntiam ctTentia' 
km ad actum,ad quem cft illa pocccia,mouct tUud quod 
cfttnrali potcniia:hxcc(lmanifc(la.fcdgcncra8 rcducit 
poccnciameifct^tialcm ad aifcum,quxquidcm poccncia 
(fTcnctalis crat ad mot um grauts.ilia cntm potcntia prx^ 
cxtftcbat in illa matcna,cx qua gcncrat grauc. vc li gra^ 
uegcncracurcxacre,potcntiaciTcncialuad motumillil, 
quo mouetur iprum graue,pr(cxiftebat tn ipfo acrc.fimi 
Iitcr autcm 6C in aliis.ConAat auic, c)> gcncrans c(l illitd, 
quod rcducit^raucdcpotcmuelTcnttjltadadij. H.lc 
autcm concluhoncni conccdo cum Arift.fli Commenca 
torc,& cum aJijs cxpoilcot ibus An(k. Sed vtrum ipfuiii 
graerans lit caufa aJtiua immcdiacatllius motus auc for« 
ma ipfius moii vcl virt» etus^hoc cft bcnc dubium:5; dc 
hoc fiet quxftio fpcctalts.cScedcrem igicur, <f fngiduin 
condcnfans facit aquam cx acrc , tllud idcm cltcaufa 
agensilium motum, quo aqua dcfccndit dcorfum.Scd 
Vtrumntcaufaagcns omntno immcdiataaucipfa graui 
Dc motu ^'«"lu-^^Sfnfatajdubmcrt&inquirctur poft. Si au 
oriuif dcor quauntur dc motu grauis in a>ftu,prOut ad ipfum cft 
fumopmio potenciaacctdentalts,vcrbigracia.Cum lapiscftfurfum 
pnma* dC rcmoto prohibcnte dcfccndit dcorfum, Vtril tunc ip^ 
fum grauc rooucat fcipfum, dc hoccft magna diiFicultas 
& diucrfitasinter dodores. £t dicunt plunmt, quad 
omnesq^hutufmodigraucfccundum aiftum exiftcnsm 
potcntiaaccidcntaiiad vbtdcorfuinnon mouc: fcipfum 
pcr fc,fcd folum per accidcns:quod probant. Si moucrct 
fapfum per ic,tt"ic oportcrct q> clTct diuiilbilc pcr fc,6C in 
partcm per fc moucntem 6C in partcm pcr fc motam : fc 
cundum Anfto.in ifto Odauo hoc autcm cl^ impolTtbi 
Ic,ficucpatctinlitcra.Nam illx partes auc elTcnc partcs 
Tex«c,xt« quantitaciuxipnusgrauiSjaucp.mcscfTcncialcs^pcrfuf' 
ficicntcmdiuifioncm.non partcsqu3ncica(iux:quia pat 
ics quancicatiux SC fccundum qualitaccm func vnius di^ 
fpoficionis 6C vtrcucts. vndc nulla cft ratio, quarc vna cf/* 
fct moucns pcr fe,6C alta pcr feniota,ncc partcs clTcntia' 
les.quiaomnespartcscfTcntialcs funtformadd matcna 
prima:matcna autcm pnma non porcft clTc pcr fe mota, 
curo fit cns in pura potcntia,& nullam rcliftctiam habct 
ad moucns.fcmpcr cnim debct e(Tc rcfiftcnria, vt acaptc 
Tcx« c«7s* Commen.Quarco huius.crgo ipfum g^raur non mouct fc 
tpfum pcr fc.Tunc arguitur vltccius, conftat cp graucin 
adu furfum cxiftcs rcmoto dcrincn tc mouctur dcorfum, 
aut ergo mouctur a gcncrantc,aut a rcmoucic prohibcs. 
non agcncranre,ncc i remouentc prohtbenstquia conttn 
git q> dumlapts defccndii dcorfum,tpfum gcneras,quod 
gencrauit lapidcm,cft corrupcum,& lic non moucc. Hr (i 
iniljtcr,iIiud,quod rcmouic proliibcns,potcft clte corru' 
prum dum iapis mouccur deorfum.crgo Muiium iftorum 
jnouct ipfum grauc.quarc rclinquicur,qi ipfummct mo^ 
uct fcipfum,no pcr fc,vt probatum eft:crgo pcr accidcs. 
£c (iquis conccdcrct eis,qu6d ipfummedium cft illud, 
quod mouct grauc,tunc habcrcnt intcntum : quia ipfum 
medtum non moucr graur,iii(i quia pnus mouerur a gra 
%ti,6C fic itcruni graue mouec fapfum pcr accidcns JVttv 



CTAVI 



XI 



£ dus autem,fccundum qucm contingit, cft iftc.iprum gr* 
uc rcmocodccincncc mouct mcdium : puca ipfum acrcm 
aucaquam,aquac5tincturd^idconecclTano ipfumgni 
uc tnouccur moto mcdto.Et cxcmplilicat fccundum C5 
nicn. in (^iarto Cocli 3C M undi.homo cxtftes in naui 6C 
moucn ; iplam naucm mouct fcipfum : 6C hoc pcr accv 
dcns.lic in propoftco fuo modo.&!dicunt iftam clTc intcn 
rioncm Anfto.&CommccatortstniftoO^ftauo 6CTct Obic^o* 
tio5:C^ianoCotli6^Mundi. Et(idicaturtftis,qicau Tex,c«** 
fapcraccidcns rcducituradcaulam pcrfc, vt fanspatct^^^ ; ,^ 
exSccundohuius.dergotpfum grauefacit A^caufatfuS^^ - ' ' ' 
moium peraccidcnsjoporccchutufmodi mocuscife cau"f. 
fam nliquam per fc,di: rcmanctquxftiodcifta caufaqu(« .7!, V 
nc.Ectpltpoircntrcfponderc,q>caufampcr accidcnsrc' Rdjionfio 
dua ad caufam pcr fc,potcft intelligi duplicitcr. vno mo 
do,q> illa caufa pcr fc fit per fc caufa tllius ciufdc cfTciftus, 
Cuius caufacft tlla caufa per accideiu:d^ hoc non cft vc<- 
rum.fortuna cnimd^cafusruntcaufxpcraca'dc8,vtpa' 

** luittnSccundohuius.d^nonrcducunturadcaulas p fc, i*^^»*» 
quxlinccaufxpcr fctllorum cilc(ftuum,quifunca caufa 
6i a fortuna. Alio modo potcft intciiigi,q> caufa,qux cft 
caufapcraccidcs,rcduciturad caufampcrfc,quxcftcau 
fa liliuc cflciftus vclalicuiusaltcriu8eftc(ftu5,qucm con^ 
comitaturcfFcdusiIliuscaufxperaccidcni.de hoccft ve 
rum.Modo,ipfum grauc,quodcft caufapcr accidcsfui 
inocus,benercductturadcaufampcrfc,qu.T cftcaufaali 
cutus altcrius cfFcdus. ipfum cnim graue cft pcr fc caufa 
moius mcdii,5; ipfum motum mcdti confequicur mocut 
grauts. E: polVci obi)i:i 6C fortc infoIubiIitcr,quontam 
licct caufa pcr accidcns qu.x cft cafus aut fbn una non rt* 
ducaturad altquam caufampcr fc illius eftedus, tamea 
alia cau fa accidciiralis alicuius effcdus pcr fc rcduccrcrur 
inaliquamcjufam pcrfc:hinus autcmfidcs cftrx indux 
(Ttione. Apcnenscntin fcneftram, qux eft caufa pcr acci^ 
dcnsilliiininjiionis,redoci(ur ad cauf;im pcr fcagciucin 

Q Iumcn,fct]icctadcorpusiuminofum.limiliccr,(imu(icus 
xdificac pcraccidcnsrcducicurncccirarioad xdificaiio.' 
ncm,qux cft p fc caufa agctis d^c.Et dicunt vltcnus, qa* 
cum hoc (}> ipfum grauc nt in potcncia accidcntali folum 
ad talcm mocuin,nuIlo modoindtgctmoucntc,quod per 
fc (it caufaiplius motus, fcd fufTicit motor vcl caufapcr 
accidcns modo prxdido. nicunt ergo ifti , qudd graue 
actu pcr fc mouct mcdium,medium autcm mo(um,mox 
uc: ipfum grauc, non quidcin pcr fc, fcd pcr accidcns. (i 
enim mcdium pcr ftii motum pcr fe moueretur graue, cti 
ipfum graue lit caufa pcr fe motus, mouct cnim mcdium 
eiTcittulircrpcr Commcntacorcm m Sccundo Cali 6C 
Mundi.fcquicur nccclTario,qu6d grauc moucrec fcip>- 
fum dcurfum pcr fc:quia qutcquid c(l caufa caufx pcr fe 
cft caufa caufati:cunc igttur ipfum grauc, ci"i fit pcr fc cau 
fa motus acns.fi moius acns cft pcr fe caula inotus gra> 
uts:nccciTceft, quodipfumgraue (it pcr fe caufa fuimo^ 

Ij tus:quod iftihabcnc pro impofTibili. nullam crgo cau» 

" fam pcr fc motus grauis in adu dicunt c(Tc quxrendam, 
coquod (it folumin potcncia accidcncait adtalcm mcv 
tum. Sciliftudmtliimultumvidccurdtfficilc:quiaom imptohit 
nis cffciftus pcr fc inicncus ab aliquo o>: per fc reccptus in tjo pnmx 
aliqua potcncia pcr fc ordinata ad tpfuni,«ndigct aliquo opinio» 
agence pcr fc. fcd defccnfut grauis in adu ad ubi dcorfum 
cftquidam cffcdus pcrfe intentus ^natura ipiius gra> 
uis:hocvidcturmanifcftum.Ec probacur.quia conftat^ 
quodipfumgraucaducxiftcns furfum nacurahrcrmo^ 
uciuri^appctit, dCintcndtt vbi dcorfum,cum(ic ciu* 
pcrfedtoSi coniplcmcntum,fccunduin Arift.iniftoca^ Tcx,c»is« 
pitulo,vbidicit,q>grauiclTccft alicubi c(Tc flifurfum: 
cumauccm non poiiitficnin vbidcorfum (inc dcfccfu^ 
vt mantfeftum cll.oportct quod pcr fc intendat 6C appe 
tat naturalitcr dcfccndcrc dcorfum.Defccnfus itacit grv 
uts in a<fhi cftqutdam cf^cdus pcr feintcntus ab aliqua 
naiura,&cumhoc rccipiiuriu aliqua potcntia pcr fc, 
tdeft pcr fui clTcntum ordtnata ad ipfum. quia crrcfi cft 

<f ipfum 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



<)iiprunigrauea4ftuhabc^>occncumrcceptmS iUitumo telociiiaturali8.df<]icunt,q>illerooai9collocacurrubt{' 



tus.aiiccr eium rcciperccurimpolTibilc rccipi.dil cum tlla 
poccncianonordineturadrecepnoncra tllius mocusper 
aliquodaliud,rolinqutturc{>pcrrcordinaturad illius re<' 
«eptioncm.quarc auccm dicitur poccntia accidcnialit, df 
<ftum c(t pnus cx! vidcbitur poft. crgo illc mocus indigcc 
agcntc pcr fc.dct ur cmm qi iion dcpciidcat ab aliquo per 
lcagcnce,nonc(rct pcr feincctuc.Sidicaturi|>lu pcrfcin 
<entum ab tpfo graui pcr fuam potcntiam rcccpnuam 6C 
•ptitudincm naturalem, tunccumomnipcr fcpotentix 
rcccpciuac corrcfpondcac actiua, oportet et aftignarc ali^ 

3uam potentiam aiftiuamicrgo ttK>tus j;rauis tn aiftu tiv 
igctagcntc per fc, cutusoppollcum diccbatur abiihs. 
Iteni,quando aliqua func ctufdc Ipcaci fpcaalilTimx, 
livnumtllorum ncccllarioindigct agcntcpcrfc,dC rcltx 
quura:hacr<apio pro manifcfta.fcd motus grauis.fl mo 
uctur de poteiitu clTcntuli ad actum, 6C. mocus cius cum 
inoucturdcpoccuctaaccidentalifunt eiufdcm fpeacifpe 



lomotuab extrinfcco,quivocaturtra(fcus,dcquoloqui 
tur Arifto.in Septtmohuiusitac^ virtutesipfiusloana T<jt,Ctio* 
ruralts iplius grauis trahunt graue ad fc SC fadunt ipfum 
dcfccndere dcorfum.ipfum auccm grauc Hc motum 3C at 
iratftum mouct mcdiu.-n tn quo eft dtuidcndo ipfum : 6C 
pro tanto dicitur moucrc fctpfum,vt dicunr,fciiicct quta 
moucndo aliud pcr fe moucc fc per accidcns. £i hanc fen 
tcntiam attnbuunt Anfto. 6C Commentatori. Ali)s 
verononplacetiftavia,immoipfam dicuncelTc contra 
Phtlofophum 6C Commcntacorcro in mulcis locis. Con<' 
tra Arifco.pro canco,quu vbiipfcmquinuit ex incenno 
necaufammocustalts/alicec ini(^oO(fcauo&in(^ar' 
to C>ccli.ni'iquam inuciiitur dixilTc ifiam caufam, fcuicct 
vircuccm nacuralcmiptiuslocinacuralis,vt mamfcftum 
cR confydcranti per cotum. Icem Ari(l.tnQuarto Ccdl 
6C Mundi alTtgnat dtif crcntum intcr grauia <5l lcuia , 6C 
alia quardam mobilia,(icuc fanabile 6C au£incntabtlc:qa 



Oputeitii» 



Tcx*c.s*, 



Tcx*c«|0* 



cialifTimXjCumnntad vnumvbifccundumfpecicin:c^ ^ huiufmodi,fcihcecgraued^Icuevidcncurnabcre inktp" 



fnotusgrauisdcpotciitia clTcnctaliindigcc moucnte pcr 
fc,vtcoiiccditur.crgo6C atuts. I(ctn,omnt8ck)c>ftus,q 
none(lcafualis& (ortuituscftpcrfcmtentus abaltquo: 
Iizc videturmanifcAaex Sccundo Phyficorunt, fcd dc^' 
/ccnfus grauis in a<fUi non eft cafualn, nec tortuicus , vt 
omncBconcedunc,iinmoe(inaturalis:crgoper feeftiiu- 
i^^^^^j^tcntus, SC pcr confcquens indiget agcnic pcr fe. Item, 
Mft/ /«^'/ortiu$,omnis mocu8,quict1 a nacura.efl ab aliquo prin^ 
' J^^^^/^apioperfe,fedoIsmotusnaturalisellanatura:crgod£c. 

* inaiorc(lmanife(la,quunaturacft perfe pnnctpiumdC 

Tcx.c.ii caufa,vc patet in Sccundohuius:crgoomntsmotus,qui 
«A a natura eft ab aliquo pnndpto pcr fc.minor ctiam pa 
•cc.namcodcm modo mocus naturalts quidcm cft a natu 
ra.crgo rcqutturconcIu{lo,(ctlicct c)>omni$ motusnatu^ 
ralis c(i ab altquo pcr fc pnncipio. Sed dcfccfus grauis m 
atftu cft motus naturaiis,vtomnes conccdunt.crgoddc. 
lAc defccfus e(l ab aliquo pcr fc prtncipio.auc ergo a pnn 
fjK^ cipto pcr fc a<fliuo,aut pa(Tiuo,auc vtro<^.n primo dC tcr 
pHlf modojhabco propofltum,(i fccundo modo,adhucha 

ifyM/v^f/^rJbcoproporitum.Namprincipio pcr fcpailiuocorrcfpoa 
hiw^f^^J^ct aaiuum pnncipiu pcr (c6Ci conucrfo,vt omnes cou 
^tentur habciur tii Quinto Metaphy. capttuio dc po>' 
ccilacc.iiergodetccafusgrauis^maiiflumindigetpnncw' 
pto per fc paiTiuo feu rcccptiuo,nece(Tarto et mdigct prtn 
cipio perfcactiuo,5d hoccft quod volumus. Et hancra^ 
ttonem rcputo dcmGnrattuam. non c(t crgo bcne di<ftii, 
q>graueina(.'luindigeat folumagenceroocumeius jjac' 
cidcj]s,& nullo niodu per fe. 
Opinto fe» autcm dicunt alitcr & ponunt, q> iprum graucin 

a^u,quandoe(linpotcntiaacadentaii admocumdeor^ 
iuro,nonhabccin(^aiiquam vircutcm a>ftiuam fuimo<' 
«U8,fcd virc us acfcHia huius mocus grauis dcorfuro cR vu 
cut ipfius loci nacuralis,grauis fciltcct loci dcorfum. Pri^ 
tnum probat:quia nihil agtt tn lilud quod c(t indiftudij 



(isprincipiumtranimutationis,hzcautenon, fcdabex.' 
ira.dCnonertuitclligendum principium patniium folu, 

S|uia in hoc non di crunc grauta 3C lcuia ab alijs. Item, 
1 virtus naturalis lod eireccauCa efletfhua mocus gra^ 
uts,fcquitur,ii ponercmur plurcs roundi,quod grauc fc' 
cundumnaturamfuamhabcret tantam conuenicntiara 
cum mcdio altcrius mundi,ncut cum mcdio huius roun>' 
ducx hoc non fcquitur q> graue xqualitcr motum moue 
rcturadmcdiuinaitctiusmundi llcuc admcdium huius 
iDundi,iminopropterpropinquitatem eiusad medtum 
roundihuius.ipfumatiusmoucbiturad mcdium liuius 
mundi,ijp ad mcdiumaltcrius mundi,quod c(l rcmotiuk 
ab eo.vtrtus eium qu^cunq« tra^f^iua dC aoiua naturali 
aaioue,cztcrtsparLbus,ciiicaaus agit in propinquum 
quain ui rcmotum.& hoc etiam conccdunt ^fti, vt patct 
in fuaracionefccundx conclulionis prius poiicx^ipfum 
ergograuc nSzqualicermoucrccuradmedium alcertus 
roundi,ncuc admedium huius mundi : quod efl concra 
Ari('to.ibidcmap<rte. dCconcra Comroencatorem, qut 
voIunc,c{> propiiiquicas aut rcinotionihil (aat ad hoc 
graue moueatur ad mcduim huius mudi vcl altcrius, fed 
diuerntasmotuumiftorum nonedntiiperdtucrntatcm 
fuarum formarum fubftantialium. Icem, rooii ciis pro 
ptnquuro debcc c(Te (Iroul cum moco dC i coucrfo,vc pa^ Tcx.cit» 
tet Scpctmo huius. 6C qm virtus naturalis loci deorfum 
nonapparet (Imulcumgraui cxifccntctnlocofurfum,cr 
go SCc.foitc dtcetur ad iftud,Al ad prifcns,q>,fi clTct ali' 
mundus,graue illius mundi nun mouerctur a^ftu ad mC' 
dium huius mundi propter elongatioucm motorum:ncc 
ifhid intcndit Ari(l.fcd mtendit graue illius mundi cC 
(ct natum moueri ad roedium huius mundi : 6C hoc b<nc 
fequcreturcuro ciTct ciufdcin rationiscumgraui huius 
mundi:iioc autcm ciTcc irrarionabilc, q> graue tllius mun 
diclTccnacumnacuralttermoucnad mcdmmt(iius mun 



abeoFm fubt^antiam:harKhabcntpro vera.fcdhoccon T} di^quiafic fequercturc^clTet natum nacurjlKcr moueri 



tingerct,n ipfum graue agcretfuummocum deorfum p 
altc{uam virtutem extftentc in eo. Naro illa virtus agcns 
oon poilct c(Tc in vna partc ipllus grauis dctermmata 6L 
alta ab illa part e in qua rcciptt ur motus illc, c6<f omnea 
partcsquancicaciuzipnus grauis, func ciufdcm ratiooia 
3C lucurx: vndc non cft ratio quarc vna pars habcat virx 
tucem acfuuam fuimocuSjdCaluparshabeac vtrcutcrcx 
cepciuam.dd fic rclmquicur, (piUi virius agens motum 
grauts agcrct tpfum in ilia cadcm partc grauis in qua ef<- 
fct,vcl rccip<ret:& lic agens non efTet difhntftum ii fubie 
<fto& recipicntc,quod cl\ inconucnienft. Sccunduro cc 
probatur pcr hoc,quia inotus grauts,qu3to proptnquior 
cftceiitro,canco fotttor cft idcvcloctor:quod non vidctur 
contingcrc propicr maiorero grauitace,(cd foluro cxvir 
cuceioci,cuipropinquiu8fjcipfumgrauc« Sic igit ipfum 
grauenon mouet feipfum,nec c(l dc numcro corum,qu( 
snouemur ab uitrinfcco,fed ab extnnfcco, fcalicei a vinu 



ad circunfcrcnciaro fui roundt,cum non poiTct perucnire 
ad rocdium dlius roundi nifi pcrtran fcudo arcunfcrenttS 
fuimundi:quodautcm naturalitcred mobilcad alique 
tcrminuni cft naturalitcr inobilc ad mednl, fine quo non 
potcftpcruenircadtcrmtnum, cum medtumfit tllud, in 
quopnustranfmucanscrarmucacq^excrcmum. Et cft 
confydeTandum,q> lAi dicuncdC mulcum fubtiliter, c)i,(I 
virtus loci crahcns graue cflet caufa rootus eius,tunc de^ 
roonflratio Art(l.hicfldinPnrooCoeIi,nuIlam habcret 
cfBcada.Nam dato c{> hmoi virtus traiftiua ciTct tn loco 
ccnz,illa virtus dncrminata clTct 6C finita,d(Cad dctcrmi 
natam dillantiapolTec inoucrcdt: no vitra,f.adconcauii 
orbis Lunz,quod majtiroe c(l locus furfum 6C di ftas ab 
comaximeaccedendo ad rootri grauiura&leuiii vel ad 
vltimacircunfcrcntiam huiiis roundi.dato igitur,c^ elTet 
alius mundus,rHj1ia caufa e(Tet q> grauc huius mundimo 
ucrctninad mcdium huius roudi^quiavirtus tra<fliuain 
Iandu,fui2phy. p uq loco 



/ 



QVAISTIO 



OCTAVI 



XI 



locoKrrxalccnusmundiintllopoirct artingcread gnu £ fedpcraccidcs,r.pcrmotumipfiusmanu$,r.p<rmotum 



. Graue&I(« 

} , uc mournf 



uc huius mundi,cum Ht ida virius limitata hts,qui ad dc 
tcrmtnacam diftanlia moucnt & non vltra, tunc non pof 
fet terram hutus mundi illuc trahcrc.Scd,fupponcndo q» 
grauc inoueturad mcdium rationc fuxformae incrinfc' 
cac,ltc racio Arifto.eft demonilratiua omnino : quia ra^ 
noneilliutformx cantatnconucntentiamhaberct inna^ 
turacum mcdio altcnus mundi, quod im Philofophum 
ponicurcfreeiufdenifpccicicummedio huius mundi,li^ 
cut habcc cum mcdio iflius miindi,fequitur neceil'ario,ll 
plurcscfrentmundiciufdemrpccici.&graucaltquod hu 
lus mundi eirci excra cecrum,n)agis t.iccrcc fc vcrfus mc 
dtum hutus mundi qi alicrius.Ex quopoieft cuidctcrc5 
cludt,q) AnQo.fupponic grauc bi lcue moueri a fuis for^ 
misfubftancialtbus a<ftiuc. Iicm.ntguiturauvlontati.' 
Tcx* c«io* busCommcncacoris.Primo au<rtoritacceiustnSepttmo 
huius,cap.tllo.qniautcmniotus.vl>idiat,q>,cum attra^ 
hcns non mouciur cum attraifto no cil atiraiftio in rci ve 
ritatc,dequaloquiiurPiiilofophu$ibidcm,fcd xquiuox 
ce.cumergo, fmiftos,moi'gr3uts tft avircute nacurali 
ipfiusloaattrahenteipfum,q>attrahcsnon mouetur cu 
attra<:to,f.ipfograui,fequiiurq>morusgrauis ndeft mo 
(us traiftus,dc quo loquitur ibi Philoropiius. £t conftar, 
q>mocusgrautsnonconttnetut fubaliquafpecic motut 
ibienumcraca,f.puirum,vcrrigincauc vetftioncm. dC nd 
plures funt fpccics inocus corum,qux mouentur ab alto: 
fcquKur q> grauc non cft de numcro corum, qux moucn 
turab alio.Omncautcmquod mouccur,autmoueturex 
fc,autab alio,vc ibidcm habctur.crgo rclinquitur,c^ gra 
uc inouitur a fc:df hxc funt vcrbaComcntaions. Actra 
Aioinqua attralicnscftquicrccns,& artraclum noncft 
inotum,noneft atirac^tio inrei vcricace, 5fparum poft 
oftcdic,qi iftc modus mottonum,{i dicatur actradio, nd 
intcndcbaiur ah Arift.in hoc nominc attra^o, cum col 
locctur in cis,qux moucniur cx fe.Et non debet intelligi, 
q> moucturcx fc folum pafriue,qihquodcuncti mottj paf 



abhomincrcccptum. Iir^vnacxprcrTaau^tontas C6 
mcnca:onscftuiC^artoCQ:li& Ati]di.ubtdicir,(})qu( Coin^», 
dainiiabcntprincipium crafn)utationt8,quod mouctea 
ronabcxinnfcco, vt graue &L lcuc,& quzdam habent 
pnncipium cranfmlitatioms ab excrinfcco,non ab incnn 
leco,vt fanabilc,i.tTanfmutabilcad famtatem:d£ certum 
r,c^ipfeloquiturdepnncipioa(ftiuo:qni fanabilc liabcc 
pnnctpium paiTiuum intrinfccum,licut &L graue. Ex om 
nibus lus autftontatibus manifcftum eft,q> contra Conv 
incncatorcm cft,grauc f m a^Tum moueri a vtriute natu^ 
rnli loci,tta quod non iiabcai tn fe pnnciptum aliud 
uum fut inotus. 

Adrationcmiftorum,cumdiciit,(^nihtl agirin illud Ad ronc*. 
quod tndtfhniftum eft ab ipfo im fui>ftantiam, tftam nc Sccud(opj 
gat Comentaior in muliis iocis in C^arto Cccli d£ Mun nionii, 
dt.vbiCommcntator loqucns dcmotu grauiu5C lcurii 
vu!t,c{>tn eismoucns&moium (int idcmFm poictiam 
vcl f m fpcctcm,vt iiabct alia lttera,et cttam f m modum. 
Ei inTertiodictr,q>licetinlapidcmoior Itttde cummo Com.io» 
to,tamen non eodcm modo mouet. Item dtcit , q) iorma 
grauis mouet ipfum inquat um eft forma,^ mouetur iiv 
quantum eftin matena.£cconftat,q>ibtmoueus&mo 
tumnon funtdiftantiaafeipfolocoiSC fubicc~to. & fic m 
multis alps.Itcm poilct tnftari p>er muhas altas audtorita 
ies,fcdpertranfeo, quiahxcruiticiunt i.;uan:um adhoc. • 

Adtattonemfccundxconclurionistftorum, cumipH ' ^ 
dicunt,q>caufa maiorts vciocitatis motusgrauis propc .^i^^t^ ' 
ccntrum^Iongiusnoncftninvtrtuitsloa, cuiproptox ^ 
quius eft ipfum grauc,ifta potcft ncg.in:qni,fi fic elTct,re 
quicur,c(> motus duorum corporum ciufdc lcuicacis.quo 
rum vnil incccpii drri-cndere i Iphxra igtiis, S>i aliud tux 
tatcrrameircntxqualis velocitatis pcrxquak* fpaiium 
iniincmotus,cuiusconiraiiumcft manifcftum. Et fi di" 
ccretur mutiitudo pariium acns infequciium motum 
corpus abaliion loco,fit caufa maions vclociracis,tunc 



fiuemoucturabaliquopnnciptoinirtnfeco.crgo intclli' G xnriuslodvclproptnquiiasadcumnoncfteius caufa:et 



Coiriiiu 



gir,q) ille morus continctur fub lilis quz mouentur cx fe 
aiftiue. Iiem,Commctator in Quarto Corli dicit, q> in 
corpon^busfimplicibus idcmcft msuens d^motum, 
diftcriit folum f in modum.Et diat cctam q> lapis mouct 
fe mquancum a<ftu grauis:cum igitur fit adu grauis pcr 
Cius tormam tncrinlccam,& nd pcr mocum ahquem, aut 
cracflum abaIiorcceptum,neqt pcr virtuccmloa,fcquit, 
t^moueifeperfuamformam. Itcmdtcit tbi, q>forma 
cius.mouetinquantumcft ibrma:fcd manifcftum cft,qd 
formagrauisnoncftaliquis moius vclrrac^tus rcccpius 
abaliquo ue(|(virtusnaturaiisrui ioct. Item,incodcm 
comcn. paulopoftdtai,q>tilemoius, f.Iapidts dcorfum 
Don cft motus pnmus,nec{i ciVcntialis a motorcextrtnfe^ 
U*i< ;(jj^i^eo,fcdaformamoti,fcdformatpnusmoci,f. lapidisnon 
efttraclusaliquis. Item,pcrexcmpIumCJommentato 
ns manifei^um eft hanc futlTc cTus incccT6ncm,T.q> grauc 



fic rccederetur a pnon di/to.Si aucem quxntur, qux fic 
cuis caufa cum propinquitas loci non fit cius caufa. For^ 
le diccndum fm aliquos qi lioc contingit proptcr fafiu^ 
ram piurium pariiumaeristnfequcttumin finecjp prius. 
£xhoccnim,vtdicunt, tpfumgrauc acquirit quandam 
vcloacatcm accidcntaieni maiorcm qp prius. 

His vifis rcftat dicere ad quxftionem propofitam.qii 
quxricur,vtrum graue inanimatum moueat fcipfum de 
potentiaaccidcntali ad a^um. £t credo, q) prol}abiliter 
poiTct dici,q> hinoi grauc cft pcr fc motiuii fui ipfius : qCt 
licprobo.C)mnciIiud,quodhahet in leper fui naiuram 
potentiam aJciuam fui raotus 8c potctiam pcr fe recepti' 
uam dlius,cft per fe mottuil fui)pliuE:fcd graue manima' 
tuma<fhi extftcnsgrauceft hmoi:quarc A:c.Matorc pro 
pontioncm accipio pro manifcfta.ficut enim tliud,quod 
elt diuifibiic in paricm per fc moucicm 6C panem per fe 



Opinioi 
tlio. 



pcrfuam virtutcmmouct fcipfum. Excpiificac cnim dc »» inoram,cltpcrfcmociuiifuiipfius,vt omncsconccdunr. 



hominc mouente naucm.di: per hoc mouente fe.Conftat 
autcmq>liomoinnauicxiftens mouet naucmpcr fuam 
vinutcm a(ftiuam,SC nonfolum pcraliqucra raotum rcy 
ceptum ab alio.fi cntm homo cxtftcs in naui mouem na 
uem F>er hoc c{) aliquts exira naucm Craherei ipfum homi 
nem,ad cuius traiftum fequiiur motus nauis,nulius debe 
rctdtccre q< homoillc cxiftcns tn nautclTcntialitcr mouc 
ret nauem,fed aiius fupcr tcriam rrahcnsipfum ciTencta^ 
liccrmoucrrcnauem.Siigicuriftud exepluin Commen. 
declarac fuum propoficum, oporcccq> graue per fua vir^ 
tutcm a<ftiuam moueat medium. Icc, hoc patct cx alio 
dtt^loCommcn.dicitcium.q) homondmouet feacddcn 
taliier,nifi quta mouct naucm elTcntialiicr.ergo,cum gra 
ucmoucat fc accidrtaliicr fm commcn.nccelTc cft,q> mo 
ucacaercmclTentialueT:fcd non moucrct actem efrcnita^ 
liter,fi folum moucret ipfum pcr motum queiida ab alio 
rcccptum,ficutnccbaculus mouct iapidcm ciTcnnalitcr, 



^ habciab Arilt.iniftoOdauo,ticiIIud,quod p fuina Tcx,c»»7« 
turam habetpcrfepoicntiamfcuvtnutem pcr feacftiuS 
fuimoius&poicntiam perfcrccept uam cius, eft mott' 
uum per fe fuiipfius,nec video caufam aliquam diucrfira 
tts rationabilcm.Et dcclaro Minorem.cum cnim motui 
ipiius grauis pcr fc ir!di(;cat aliqua caufa pcr fc a<fctiia fui 
motus,vtprob^itumcitfupciiug,Ciuxro quid fit hm5j 
caufa pcr fcaftiuapropin^jua.NccciTeeiiim eft dicerc, <]» 
iftacaufa fir naturaltsgrauirasipfius grauis, vel vircus 
loanacuralis,vel niotusipfiusmcdi^,vdvirtusgcneran 
ns,aut rcmoucns prohibcns: fcd non poteft e(Te rcmoucs 
prohiben$,necipfum gcncrans ,quiacontingit vtrunc^ 
tftorum non clTc,cum grauc aiftu dcfccndir,vcl non cflct 
iinmcdtaca S< contigua tpll graui. tnoucns autem pro^ 
ptnquum immcdiatum vult fimul clTc cum nioto, ita 
c{> tnter ea non fit aliquod medium nec plcnt^ncc vacuii, 
vc dcmdftraiuin cft iii Sepiinio ncc virtus ioci naiuralii 

poteft 



Tcx«c« it» 



QVAESTIO 



PHYSI CORVM 



XI 



ti7 



poced cfTc lUud princtpium adiuum propinquu,vt pro' /ui)pfiu( pcr violcnciam,diC camc mouec reiprum,vt con 



•Mocui tne» 

dii non c(k 
pnncipium 
acliuu moi 



Seprimo 

PhyO. 

Comc«ti. 



Crauc hct 
pocrntia re 
ccpQua mo 
tmu 

Tcjc*c*i7> 



B 



bacumcil priu*. Ncc motusincdi) poiettcnc princi 
pium pcr fe a<ftmum tUius motui>,quod probatur multu 
plictcer,Frimo,quia iplum grauc aiitu exil^cns in potcu' 
tia accidcntali non indigct motorc cxtrinlcco pcr fc , vc 
omncf conccdunc,ctiain quiccncnt partem oppoHiam. 

Itcm^caufa pcr rcnoeripolleriornaturalitcr ipfocaux 
ibto.vc maniicUum cit cuilibec incclligi:(i,<3^ lubciur in 
prxdicamcntu in pnino Podcrioruin . Nuncaucem 
inotusmcdqel^ portenor njturalitcr,cuin confcquatur 
.motum grauiB mouccts iplum inedium,corpus cnim no 
jnoucc aliud corpus mocu locali immediace,nill prius lu 
turaliccrmoueai,ncut\tdemusq> cocluni quod mouec 
fphxrain i^nis,priu8 naiuralucr mouetur , fimilicer aucc 
& vniucrfalicer inali)s . Qiiauis cnim polubilc iii,*.^ ali^ 
quodcorpusac^iuquicrccnsamotu locaJi moucacloca^ 
liccr aliud coipui mcdiantcaliquo aliocorporcalccraco 
ab tpfo^vc magncs crahit feriti per hoc quod alierac mc^ 
A)tum,d£ medium alccracum alicrac icrrumdaudoet alt^ 
quam vtrcuccm,qua moucc (c ad ni.<gnccc,vc doccc Co^ 
ncnca.in Primo Septtmo,>dC Octauo Imius . Tn no vi^ 
dcturpolTibtlc <ilu|uodcorpu;> non motumpnus mocu 
locali inoucrcinuMcdiaccaliudcorpuc localitcr,quomo 
do enim manus moucrct baculum moculocalt,mli prius 
tiaturaiicer moucrecur manus <5i: quomodo chorda ar^ 
cua moucrcc iagiiiamjtufi prius ciiorda moucrcturc^ergo 
fimtliccr ipium graue fm adum non mouerct ipfum inc^ 
dium localiicr^nilt prius nacuraliter moucrctur . Moius 

Stur grauis cil prior naturaiiicr motu iprius mcuti^cife 
is autem caula: agcntis pcr fc non vidctur elTc prior na 
lurahccr tpfa pcr fc caufa, Iiem,cum duo rootus fc cd<- 
comitantur,quorii vnus ed naturalis,dil aliu» efl violc' 
tus dC pra:tcr nacura,rationabt)ius videcur q> mocus na^ 
curalts Cii caula violcci,auc no oacuralis,qua c conucrfo. 
iicucmocusccclidCmocu&igniscQ fualjphzra feconco» 
inicai>f,& inocus cali , quicilnaiuralu^efc caufa a<ftiua Q 
inoiusnaiurali& iplius ignis,quoprztcrnaturainpra' 
pnam moucturcircularic(r,vtoi^eduur in priinOiMe' 
tco.cum crgo moius tplius grauis lit naturalts ad dcor^ 
fum,vt onines confi(cncur,& motus acris quo mouctur 
dcorfum non llt luturalis ipfi acri,vt etiam inanifeftum 
cll,rationabiiiu8vtdet<)>motus grauts rtc caufa nioius 
acns cjTi c conuerfu.Relinquitur crgoq) nuiluin aliud clt 
priiiciptumaifiiuuin pcr fc uiimediatuin motus grauts 
mli ctus grauitas.Cuii) crgu pcr fui itaiuram iubcat grao 
Uttaica),lcquitur<:)> pcr Itii naturahabct potcnium accf.' 
uam fui moius. C^uod autemhabct poccntiam pcr fc 
rcccptiuain fui inoiuB,hoc patettquiaomni poccnii{ per 
fe acttux correlpudct poccncia pcr fc pal1tua,vc facts pa^ 
tctexquinto.Hctapliy,cumigituripfum graue itabeat 
y^cuccm pcr fc a<fuuam fui niocus,opurtcc clTc poicncta 
loscpciuampcr fciIlius.I:cconitatiU.imnon ciTcin aiio 
otiitniprograut.nihtlcnim tccipic mocuingrautsnifiip' _^ 
luiug;rauc:ergograuchabeiin fcipfopotcncia per fcre' 
tepciuam fui mo{us,<3C iliam potennam Itabec per Attoa 
(uram:per quid cnim aiiud hal)crec eam nd cft dare SC fl 
fingciidtdciur liccncta.£c coiitirmacur,qutacercumeft 
^graucfm accunipcrfuinacurahaiicc apcitudinemad 
reapiendum vbi dcorfum.crgo pcr fui naiura habccpor 
tcniiam fcu apcttudinem ad rccipicndum motum , cuius 
tcrimnuseitvbt deorrum^ficuc cnim ab cadem virtuce 
aifliua cft mocus dC ccrmmus mocus,vt vulc Commcta. 
inSecudoCci:ii& Mun . ik cadeeftpotcntta rcccpnua 
mocus 6C ccrmmi inocus.fic igiiur maniteilu efc , (;^gra^ 
iK haba potctiam per fc acfnuam inotus fui , dC poicnna 
ctiamper fe rccepttuam , d£ viriiq! habci per futnatura, 
quarc crgo non eiTcc motiuii futjpltus pcr fe:' Itcm ar.' 
^uur ric.Omnc illud,quod naturaiitcr cft moituil fuijp 
lius pcr fui tucuram cil raociuum futipfiusthoc eft mant 
feftumi.^cd ipfum gr.iiie^mac'tu cit naturalttcrniotiuu 
lui^,plius,vt ocs coiicciuiiC,Cuiiiuiunnon ik mouuu. 



ccditur,relinquitur c}< naiuralitcr cit moctuum fuijplius. 
crgo pcr fui naturam cfi fuiipHus moiiuum,fed pcr fc 6C 
perfutnaturamfuntidcra.ergorcqinturconclulio prinx 
cipaits,f.q>actugraueeil perlemotiuum fuiipitus. Scd 
confidcrandum,qi quauisaifiu grauc fit pcr ic motiuum 
fuiipnus,iamen non mouec fcipliim dc pocctia ciTcntiaii 
ad a(ftuin,qa quod noncii in potcncia cilcnciaii ad aau. 
nonmouccfeiprumde potcniiaciTcnitaii ada(fcum,hoc 
cil manitcilum,fed grauefm akfcum cxiilens in pctcncia 
acadentaltnon eftinpoccnna ciTcniiali. Dicoeomodo 
quo graue tn pocencu elTcntiali,liccc aliquo modo polTet 
dia clTc in potcntia ciTeniiaii, vt vidcbii ur poit. Coii' 
trahancpofitionem funtdubitarioncs non paucx. Pri» 
mo enim ifta poricio vidct eife c<3!ra Arifto.in liTo ocii^ 
uo,in illo capitulo. Mouenttum quidem igitur i^ eorum 
quacmoucntur.vbidiacapcrtc lic.Ei nacurain ipfam i 
feipfis diircrreimpolTibiieeft,£(l ioquicurtl>idegrauidC 
leui tnanimato. Vttalc entm hoc &. proprtum animato 
rum ci^.dC hocprobac mulcts racionibus,vc patectbidc. 

Iteminfequenticap.Scd acctditAlhicabaiiquo mo^ 
ucn,vcrfus fincm loquens degrauibuscxl lcuibusinani' 
maiis.d: dicit fic. Quodquidcinigiturnihil horuni vcl 
ipfumtcipfum mouctmanifcftum clT.Sedpocctlmotus 
elTc prmapium non mouendi nec factcndi,fcd paticndt. 
cuius oppofitumdiccbatur. Itcni.aucrariiatcs mul 
rxCumentatons videncur cfTc concra iftam poficione. 
l'rimo,quiadiCiiCcimctaior in TerttoCcclt.C6mc.j8, 
q> dcclaratii cfl dc elcmeniis non enumcratur incer ea, 
qux moucnturcxfc,cuni itoiimoucn:ur inlocontfi a ^c 
ncrante. Et in eodcm Coirfento vcrfus Imem dicii fic. 
lapts cnim non moucc le elTeniiaiitcr,dd cum ica fit,& oc 
quodmouccfeacadentaliiernecefTccfi vc moueac fe,Qa 
ciTcniialiicr vci naturalitcr mouet aiiud motu a fc.vcrbi 
gratia,lioino non moucc fc accidctaiitcr in naui,nifi quia 
moucc nauem clTcncialiccr,^ coimgtt fic:lapts igitur no 
mouccclTcncialiiernifiaeremin quo c(k,dC inoucc fc,qa 
rcquicurmocilaenSjficucdc hominc cum iiauc. Iiem, 
diac C5mcncaior,qi pocentia prxccdcs hunc motum,r. 
grauts& leuisinatrtu,noncAinmoto nifivtolcnte. Lx 
quo manifcftc vulr,(}< graue f m acflum noh c& in poten' 
iiaad moiumdcorfumnifipcrvtolcnciam.quod autcm 
incic alicuiperviolcnciam non tncft ei naturaliccrncc^ 
per fCjVcclC mamfcAii.crgoiplumgrauefmactuinnon 
liabet pcr fe poceccani recepttuam mocus deorlum,cuius 
oppo(ttumdtcebaturin poiitinnc. Itcm,tn codcm.4. 
Cali didc Cdmenta.lizc vcrl>a.Er,quta moucns & mo 
tum cfTenttaiiter funt rciattua.necelTc edvtfintduo fm 
pofittoncm,& quia mocor<3£ mocuminiapide func idc 
fm pofitioncm,5<I duof m modum,nccctTc el\ vc no finc 
relattua nifi accideittaiicer,<3(: quod mocor in cis elTctuiax 
]iccrficgencrans6:: moium gcncratum.Eccx omnibus 
iiiis vcrbis <SC aliis confimiltbu» vidctur , q> ilta pofitio, 
qux didc ipfumgraue ciTc pcr fe monuii iuiipfius^cfl fai^ 
faS^ contra C6meta.manifcfic. Item,ar^uitur pcr ra^ 
noncs:qa illud,quod noncfl in pocencia eilcnciali ad ait' 
qucmadum,notndigetagenccpcr fcmouencead lUum 
a(fium,fcd grauc ac~cu,n6 cft tn poiencia eflcncialt ad \'bi 
dcorfum,fcd in potcciaacctdcntaii,vtomncsconccdut, 
6C priuscil conceiTum.ergo c. Item,ngrauecnctp 
femonuum fui)pfius,cunc no mdigercc medio in fui mo.« 
tu,fcd hoceil fidfun),vc patet cx QuartOjPhyfi.& Coin 
mecator dicit tnTerctoCalt&Mudt.qiiod,fi auferiur 
roediutu in iflis,ita quod per vacuum cflec no eflcc poiTi 
bile ineisvc moucrencur,d^idcmdtcicinTcrcioCctlid£ 
Mun.Acrigicur cc aqua funt nccciTariain motu laptdis, 
&hocciltllud,quod propofuimus deciararc Itcm, ll 
grauc inanimatum cfk moctuum fuiipfius pcr fe,timc ide 
6C 6m tdem fimui crtc a^uum et paiTiuum rcfpetfhi eiul> 
dcm,quod vidctur tmpoilibilc.vt parct m i/toOctauo, 
ccprobatur confequcQtia.quia mociuii fu^pfius cllaiftt^ 

uum 



Dubiutio* 



Tex.cxT. 

t» 

i > 

Tex.c.n. 



> > 



Auer. 



Rone» cSt 
rrj poneni 
autlio . 
Cdtne.xi* 



Tcxt.c»f7» 
Comf. xt. 
Coiuc, xf^ 



Tex^c, 



Tauc*t, 



Rnfio ad 
obiccliuct 
c6cT3 ponc 
aulbo» 



ConS* IX. 



QVAESTIO 

wuni fat inotus,& rtecptiuu etiifdctn modo,hoc non po' 
tertt cHc diucrna-.quia lUa diucrfa auc ccnt materia dC 
(orma,ita quodj racionc maicn( , vd fm maccnii rcapc^ 
tcnt mocum,5il fm (brmam agcrcnc ipram,aut clTcnt di' 
ucrfz partct quanttcatiux.non pnmo modo,quia matc' 
rutpllui grauiscft macenaprtma,qux ti6 potenefrc te 
ceptiua mocus j^prte di(fti,vt habecur in Quintohuius, 
& tdem vuli Cdmentator in tflo Oclauoxrga ipfa mate 
rtanonc(ltllud,raiionecuiusgraue rcctpic (uum motu: 
&ficrelinquitur,t]>recipicipfum fm forni5:5Cconftar, 
quod agtc ipfum ^m fuam formam fuhftanttaic principa 
luer,& fic ent adiuum dd pairi uu m fi m ul (m idcm ec re^ 
fpeifhi eiufdem cfFc>ftus,quod vidccuromninoabfurdii. 
quaredCc. lccm,ligrauccfrct fuiipfiuiper remociuu, 
tuncprobatio Anfto.quavoluit conumccrc aliqucefTc 
snotorem immoi5ilcm,nul!am cfTicaciam habcrcc:quod 
cft valdc inconucnicns.ee paccc conrcquctia,quia illa ra^ 
ho Anflo.prtncipaiitcr fuftctatur fupcr co , quod omnc 
quod mouecurabaliomouctur,fidquianon proccditur 
tninfiuituin mouencibus & in mobi]ibus,oporcct dcuc^ 
nireadmocorcm,qui non mouecur. PofTcc ergo dtn ad 
hScracionem,quod nonconcludic,quu quauis non pro^ 
cedaiurininfinituminmoucniibus 6i mobtiibus,camc 
oon oportec dcucntrc ad mocorcm,qui nu mouccur,Imo 
perucnitur ad mocorcm qui mouccur,non quidc ab alio, 
fediifcipfo,fjcutgraue,rcmocodetmcfe,moucturi fap' 
fo:& ftc vidctur tp ratto Arift.n5 vaicrct omnino quod 
cft fatuum concedere.quarc d^c. 

Ad prtmum iftorum dico brcuiccr,qi Ariflo.non in' 
tenditncgare nifi quod ipfum grauc mantmatum mouet 
feiprum per fe dc poccntta ^cntialt ad aaum,non autem 
dicereviilt,q>nonficpcr fcmociuum fuijpllusdcpocen/- 
tiaaccidetait:&hocmodopono ipfum mouercfetpfum 
per fe,t.per fui natura.Cum ergo dicit Artflo.quod hoc 
cfl vicale,f.mouere feipfum iocaliccr, & efl proprtu inu 
matorum. Vcrum efl mouerc fcipfum dc potenciaefrciv i 
naliada<fcum.ipfum entm animal habcc pocentia efTeiu 
ciaicm ad talem mocum,co q> ipti animali , dum e(t aniV 
nial a(flu,pocefl deficcre aliquaefrentia nccefTaria requi/' 
iltainipfoad calcm mocum,f.fpccie8 ipfius appecibilis, 
^pccr quod debec moucrt.dC adus mouendi,qui eft pnn 
ciptum proptnquum talis mocus prcKcfriui,vt habct vi/ 
den Tento de Anima,^: m de Motibus animalium.Sed 
graucinanimatuRT.vt lapis'di: huiufmodi, non ricefltn 
pocenciacncntuliad fuummotum,quia nullapocencia, 
quzfitnataclTcinipfo &rcquiricaad talcm mocumfiC 
prxfuppoficaadtalcmmotijdcficicei,immoin fe habcc 
omnem encnciam,quS natii eft habere,q> dcbei efTe pnn 
apium per fetaiis motus:&idconocA inpotccia elleny 
tiali ad huiufmodi mocij , eo modo quo ftmul animal cfl 
in pocccia efTenciali:qtiarc non mouec fcipfum dc pocetia 
cnenciali cali raodo , dC ficmtclligcndu efl diau Ariflo. 

Ad audoncatem fcquenccdico,q< ipfcintcUigicd^ io^' 
quicur dc graui in poccntia cfTcntiati.Illud cnim Itnc du^' 
bio non habct in fe principium adiuum moms dcorfum 
quadiu eftgrauem pocctia efTcntiali,fcd folu habet prin 
cipium paiTiuumin fcad rccifMcdum forniam,quacoit' 
fequitur calis motus.vcrbi gracta. Acr.quadiu cfiaer,eft 
graue tn potcnna clTcncialt 6C ad mocu deorfum:dC lunc 
non habet pnncipiumacftiuum motus dcorfum,fcd pnn 
ctpium reccpciuii formx grauis,qua confcquicur ille mo 
rusjf.maccriam : 6C habct bcnepoteciam recepnua illius 
fnotus,quxquidem pocentia teporcprzccdic ipfummo 
tum,fmCdmctacorein ifloO<fhiuo prope pnncipium. 
£t in iflo cttam capfo vbi vult cp pocrntia ccmporc prz^ 
cedens mot u m grauis aut leuis tl\ iti illo cx quo gcnera/- 
rum futt grauc auc lcue.Scd a^ graue bcne poccfl Itabc' 
rc principium per fe acftiuum fui defccnfus^dil pcr fe prin' 
ciptum reccpnuum modo prius dttfto.Ncc iftud intendu 
Anfto.vcpuconegare.Vcrucnim efl,c^ atflugraueno 
isdigct mocore pcr fc extnafcco , dC hoc pUnc dicu C5< 



OCTAVI 



XI 



mcntator in iflo caplb,vbi loquitur ftcpotena enim ad Comf . ix 
motum qua connngit tnucnin in corporc limplici.quan" 
doimpcditurtntemporc fuzgencraci6is,qui moucacur 
ad fuum locum nacuralem ab aliquo impedimeto,quatv 
do gcneratur in loco cxcrinfeco,aut quando ipfum exic sL 
fuo ioco luturali ab aliquo extrahentc,n5 mdtget ad hoc 
exeat in a<^um mocorc cx trmfeco clTcnnaiiccr,cum fic 
poccntiaaccidcncalis,fcd nonncgac ipfumiiidif^cremcv 
lorc intnnfcco.vc dic'tum cfl pnus.Pcr idcm ad au^ftori 
taccsComentacons.cil ipfcdicic inTcrtioCotli ctMii, 
quoddeclaracii efldcclcincncis,q»non mouencur,dico, 
<)>ipretncenditeanon moucrefeipfadepocctia cfTcnciaU 
ada<^um,redexcalipoccmiamoucncur a generantc:6C 
hoceflquod fubdic,cumnonmoucnturinloco nifiiige 
ncrancc.hoccnim non p5t intclligide moiugrauis aAn 
exiflentisinpotccia accidencali:quiaconttngitcum talc 
grauc mouct,generans,quod clt corruptuin . Rclinouil 
q» ipfe fcelligtc dc illo mocu cui correfp5dec pocccia cfleiv 
nalis. Adaliamciidicitur.c^lapis non mouet fcelTcn 
tialitcr dico,q> verii efl de poteniu cfTcnriaii roodo pfup 
pollcoA^cxpoficotfedbencmoun feipftimperfui natu<- 
ramdepoicnciaaccidetali:&: fimuidum mou« feipfuni 
depotcntiaaccidcntali mouec aliqij-H ahud dcpotencia 
c/Tcnciali,f.mcdiii,iii quomouccur,nmul dico ccmpore. 
Ec hoccfiquod vultdiccrc Comencator in vcrbts fequt 
tibus,cum dicir.Et omne quod fe mouct accidccaltter,u 
de potcntia accid^aIi,necclTe efl vc mouercc fe,qa efrear ' 
tialicermouecaliquodmocum a fe,i.icac]> llmul mouet • 
cfTcncialtccraliquidaliud i fc,iraq<Iy.quia,ibidicii coiv 
comitanctatn,^ non propric caufaliiatcm.motus cnmi 
mcdi)nnncflproprie& pcrfecaufamo;us grauis p mc 
dium dcfccndcntis , fcd magis cconuerfo , mocus grauia 
debet cfTccaufa motus med^, vt pnus dii4um efl.C^uud 
igicur concludit CSmcncacor , q> iapis non mouec cilcn^ 
tuliternill aerem.Vcrii cfl dc poccntiaciTcnculi.di: mo 
ucc fc,quia fequicurmocumacriE,i.mouec fe calimotu, 
q>concomitacurmocum acris.Vt llaliquis vclitdicere 
q> lapts mouct fc,quia mouct, acrc,i,c]> ipfc motusacna 
fi t caufa asftiua motus lapidis.cunc quzrac ur,an tplc mo 
tui aeris iit per fe caufa dcfccnfus lapidts auc purc pcr ac 
cidens.Si dicatur,cy efl caufa pcr fc adtiua.tunc arguicur^ 
quicquid efl pcr fe caufa caufx c per fe caufa cauraci:hza 
t(i manifefla cuilibct incclligcnri,fed ipfum grauecfl pcc 
fccaufa acltuamotus t3lti>,vt conccdicur:bpi5cnim mo 
ucc aerem cfTcncultccr.il iguur mocus aeris clt pcr fe cau 
fa motus grauis,dt: fequicur vlccnus , ipfum grauc fic 
pcT fc aifriuum fui mocus graui8.& fic grauc habct pcr fe 
potcnriam aAiuam fui motus,& illa neceflario requmt 
potcnnam per fe rcceptiuam iptius,qux non poccii ciTc 
ntfi in ipfomcc graui : vt mantfcfVii cft.igicur a<fhi gratic 
habct poccntiam pcr fe aifciuam,dC potencum per fcirecc 
pciuain fui inocus,d(l vcric;^ incA ipligraui pcr cius natu < 
ram:quare rclinquicur propiolitum principalc,f.c}> grauo 
flc pcr fc mociuum tui iplius.Si aute diccrccur , niuiufl 
aerisctlcaufaaAuamotus grauit folumperaccidcs:fl6 
hoc eil impofTibiletquia fola per fc funt nccefTaria,& om 
nia func pcr fc, vtvulcArifio.ddLincon.fupcrPnmuRi 
Poflc.illocapio.Si igiiur dcmonflraciua fcicntueil cx 
nccclTarcjs.Etidc habcturcx njultit ali)s audoritacibua 
Ariito.vt ofiefum futt m primo hutU8.modo,conflat 
mocus racdii faclus i graui dcfccndcncc,ncuc elt a^riuus 
mocus grauis,ita nccclTano c cfTe atfliuus.nunquS enim 
conn'ngicq>graucmoueac mediumquin illudroorumo 
ucatiplum grauc fupponcoc}>ipfum quandocj: moucat 
acctuc.vcmanifercuincRcutlibcc incclligenci.fic.Wocu5 
conucnircc ipfi mocui acris foiii p>cr accidcns^fed pcr fe,r. 
cj^ctTccaL^ciuuscaliBmacuB. Iccro,fi ficdicatur, fcqutt 
c^mocusmcdii e ca a<fnua mocus grauis foliipaccidcs. 
Quzncur quid cil dlud acctdcn8,fiC fortc no poceric atli' 
gnari,& i: nngcndi decur iiccntia. Iccm,omnc pcr acci 
dcnscociugira5 ecOc^iauohuiuSfCcOccimo Mctaphy, Test.c.«. 

Sicrgo 



\ 



Potctia cO 
rcniulii cj 
pitmulcis 



QVAESTIO 

Sicrgomotuiacris,inquo grauedcfccndit.cnctcS ac^b^ ^ 
ujiiliusinotus purepacadens,tuncc6(ingcret tlludn6 
cilc a<ftiuum iUius mo(us,6d ricgrauc dclccdcret u mc^ 
<i|0,&l ( jmcn non moucrctur aiftiue ab iplo mc>.^io,quod 
liabcreturproimpolVtbilifiniltos.Kelinquiturcrgo,q>, 
£ motut mcdi) lu caufa morui iplius grauis ai^iiuajf.dc 
fcendftisdcorfumpcr medium,q>ttt caula a<ftuiaper fe 
iUius.d: lic rrdit propoiituni principale, vt dcduccbatur 
lla[in),f.c]>grjuccrtmotiui'ifui)pliuspertc. Ad aliud 
di«fiumCdmcntatori$, q>poteii(iampr3rcedens,motii, 
oon cil m mot o niH violentc 6cc.Dico , q< ud hoc vt alu 
quid fit in potcntiapropric aJ aliqucm inotum rcquint 
c}> lit prtuaium iUo motu,& q> habeai aptiiudinem ad ic 
cipicndum lUum.iSC iftud cft manifeilum dc poicn tia p' 
ccdeniea<ftum.Tuncdico,quod potctiaprxccdens huc 
moium non cllm moto nili violcute , finc dubio vcrum 
cftdc potcniiaquatumad pnuaiionemillius motus.no 
cnim cfc priuatuin lilo motu,dum cll furium nifi per ali' 
quod dctinens c)< ipfum pnzier fuam natiiralcm inclina^ B 
(loncmdcanet turfum, vtcolumnaaut aliquid taitum. 
Scd quant uin ad apiitudincm recipicudi talcm motii no 
cft tn ipfo moto per violcntiam,immo pcr fui nacura haj' 
bccapntudinein ad talem inotum reciptcndum,inquan'' 
tum cU in poientu ad vbi dcorfum. Ad aliam .iuvfto<' 
ritatcm,cumdicitur,c|>mouensS(l motum ^tVciuialiter 
iiiut diliinctaf m potitionem:Connderadum c)> li^ud dir 
€\\xm DOii poieft vniocrfalitcr cllc vcrum de omni per fe 
motorcdCmotorccnum cnimcft,(^ motorcaehcflctui 
motor per fc.dC tamen coclii fuus motor non funt duo 
f m poliiioncin,cum motor cotli n6 liabet aliquam polic 
tioncni aliaiii,coquod elc feparatus a magnitudinc fm 
fubliltctiain^vtpatctextltoOt.lauo. Itcin.aiuma ani 
malts c(l principium per fc motiuum ipfius , vt probatii 
cft pnus,d^ oftenium cft hanc ctVe intenttoncm C6mciv 
tatoris.dC tamen anima di corpus non fimt duo fm pofU 
tionemyvtom'ncsconcedu(,loqucndodeanima quxcll Q 
aiftus corporis.Ec lic manticftii efc , c}> illa propoiuio no 
cfttntclligendavniucrtalitcr, federtintelligciida de pcr 
fe motore corporco,quod mouet ex pocencia etVentialiK 
Iftc cnim motor fuum motum funt rclanua rclolutto^ 
ncalicuiuscontranecatis,vtnonpolVmt tlmul incodctn 
loco timpliciter clVe , vt ignis gcncras igncm cx aqua eft 
aliquomodo corrarius ipO aqux &L c conuerfo im difpo 
fictones,&ideooporcec,ct>l:nc duo fm policionc.Simi' 
licerparsquancicaciua corp>oris,inquj principaltcereft 
vircu6mo(iua,f.mediapars cordis, vccdinuniccrdicic, 
habecquandamcucranecacemfmdnpoiltiones ad aliaa 
partes,qux ell uiouenscorporcii,quod moucc alias pai" 
(cs mocu locali,dil cft diuerfaf m poficioncm ab alijs par^ 
tibus corporis.StmilKcr dd tn quoltbec alio mocorc , qut 
cft corpus,& qui mouecdc pocccia clVciutali prius expo^ 
fica,feddemocore, qutnon mouecde pocenciaeiVcntiali 

1110 modopriusdicto,nonoporcecq>ipfcdC fuummotii — . 
/inc duo f m potitioncin.grauc autcm iii dJXw non mouci 
feipfumdepotetiactVentiali,f.iiaquodet dcHciat aliqua 
cncntialis potentia,(JU( Irt prtncipium tllius mocuB,tdco 
non e(l conira dt«fia.£c quod hxc (lc tncent lo Comcn.pa 
tennfpictcmi fequccia,vbi dicic,d£ c)> mocor m ets ciVeiu 
ttalitcrlltgeiicransrquodnon ercverum nindc moiore 
cx pocentia elVcntuli : vcprius dicebatur.ergo ficappa' 
rcc q> aufcoricas Artt^o.£<: Commen . non concradicuut 

1111 poticiont viia diligencer incendonc corum. 

AD rauoncs fcquenccs. Ad pnmam cum dicif» 
Illudquodnonertinpotctta clVenctaii &c.dico, 
c)> pocencta cJVcntialts acctpttur mulcipltciccr. 
Vnomodopropotcncu cxiftente tn ipfo fubie<flo cui 
dcficic aliqua clTcntia requifica ad illum mocum , «S^ cura 
hoc iliud fubicaum habcc ahquam forniam contrariam 
tlli formx,qua fcquitca!tsmocus.vcrbigracia,aquaeft 
tn potentia elVcntialt ad vbi fui fum hoc ir.odo , quia lib< 
dcficuahquacncntia rcquifuaadcalcm motuiDa&.h»' 



PHYSIC ORVM 



XI 



118 



/ 



bcc formam conrranam illi formx, qua tequiitirmotus 
furi'um,f.grauitatem contrariatn lcmcaci. Aliu iiil Jo 
dicicur poccncia ctVencialis pocentia quxcuiiquecxiltes 
infubiec^toaliquOjCuideficit etVcntia aliqua rcqutlitaad 
illum ac^tum , quauis non habct atftum aliquc contrartii 
illi avfiui,qui libtdcfictt,vt fenllnuum,cum nu iiabct fpc 
aem /enlibi]is,et^ in potctia elVenttali ad fentire,eo quod 
dcHctc ei aiiqua eiVcnna rcquifita ex parce iplius ad a<fcii 
fcn(icodi,f.tormafcnlibilis;qu!iuisnon habecaliquS for 
mam contrariam altrn tormx quaconfequicur tcncirc. 
Alio modo dicicur poccncu eiVencialts quxcun(]i poceiu 
tia,quxperfuamcfVcnciain ordtnacurad altquc atfiuffl, 
vc ad fuum per fc finem , quauis fubie<flo illius poccnnx 
nondcticiacaliquaclVentia requiiita adillum aclumjVC 
princtpiu illius,nec habei formam contrariam alicrt for 
mx.Et q> iflo modo fumatur potcntia ctVcntialis,probo 
fic.quia con(tat,c|) omni mocori per fe corrcfpodct po-' 
tentiactVcnctalis in fuo per fe mobdi:d^ lioc omnesconcc 
dunc.mocorauccm ccrli eft mocor per fe tpllus corporu 
cxletlts,vc enam oes concedunc : ergo oporcec <)> ipfuin 
coclum lit in potctia clVcnciali ad huiufmodi moEuni,fcd 
manifefium eft q> ipfum ca-lum iion cft in potcnna eiVen 
ttali ad motum cceli,ira c)> non carci aliqua ctVcncia , quz 
(ic pcr fe pnncipium calis mocus , qucm naiu lit tubere, 
immoipiumcorpusccclelledcfcertfummxdilpoticuin 
admocum fuumctrcularcm.nccmdigec rcapere !) mo^ 
tore aliqua difporuionem,auc formam.qux przcedac iL> 
lum mocum : nec habec cctam aliqua Cormam concrartS 
altcrtformx,quac6fequiturmotuscirculans . Qualicer 
igitureftin potenttaetlcntuliad talcm macurn,nili qiiia 
habecpotenciam,quxpcrfuiclVcnctain ordituturad rc« 
ccpcioncm calis motus.Poicncia ergo cilcntuLiis ad acrii 
aiiquem poceft dici oituiis poccnna,qux per fuam elVeni' 
nam or Jmafad accum lilum.Ec per oppof icii , dtcerccur 
poccutia elVe Accidcncalis ad altqucm aiftum acadenca^ 
licer,qux pcrelVcntiam fuam no ordinacur ad tllu atfcu, 
fcd ad alium.vcfi dtccremusc)) porentta ad calidicatem 
in lummocft potentia ad raritaccm,ifta cft poccnna acci 
dencalis:quia ifta potentia pcr fuam clVain:im non oxAu 
nacur ad acfcum calem,f..id rancacem,fed ad calidtcacem, 
qua comicacur rarius auc lcutcas.Modo , cum dicicur m 
ranone,C)>nonefttnpocencia clVenciali ddc.Vcrum eft, 
c)i nullo modo eft in pocctta elTentiah bLc . £ t,cum dictt, ' 
q) avftu graue nonclt in pocciina etVcntiali ad motii dcor<' 
fum.Vcrueftduobusprimis modi8,fed Tertio modo 
beneeliinpotctiaeflentialci^Chocbcnc fuflicit ad hoc, 
c)> rcqutnt virtuiem per fe aLttuam calts mocus:fcd,Ii fic 
ctVec in poccncta accidcncali ad ca^em motii,q> nullo mo>- 
do haberct aptttudmcm pcr fc ordinatam ad illum,verii 
cft ({> nonindigcTct per ie motore. Itcin aliter potVu-' 
rous diccre,cu diatur iIlud,quod non elt in potctia efTen Alja riilio* 
tiali&c.verumeftc)>nonindiget motoreper lccxtrinfe 
coproptnquo,fed bene potelcindigcrcmocoreper fein^ 
tnnfcco,qui iic pcr fc caui'a eliciriua calis aiftus. vt intellc 
(ftus habens tn tc habitii icicntix non cft in pocctia clVen/' 
ttaliad fpcculan,faltcm pnmis duobus modis,f,princi^ 
pium intelle(ftu« potentix etVnitialis : bL tamen bene eft 
aiVignare prinaptum pcr fe eliatiuum talis acftus fpccu^ 
landiin ipfo intelle(fcu,quicquid Itctllud, llue ricintel^ 
lciflus agens fiue habitus fcicnnx,fiue fpecies incelligtbl 
liSjVcconcedicmaior pars I'hilofophannum huiiis cetn 
poris.Sicin propotico,qu^ui!i actu grauc furfuin exiftca 
nonfic mpoceotiaen'entiali ad mocudcorfum tllisdut» 
bus modis qtn dicli funr,d£ idco ad motum eius non rc/ 
quintur moucs per fc cxtrinfecum propinquum &L proy 
prtum,iamenbcnerequtritur princtpium pcr fe acliuQ 
illiusmotus incnniecum,&idcononettcontra didta. 

Adaliamcumdicicur,c)>tuncnon indigcrccin mocu 
fuouiedio:dico,c)> immo,cuius ratio cft : quia ad omn{ 
motum continuum bL fuccctViuu necclTaria cft rcftftcii<> 
uaaltcuiusmobtlis ad mocorem, vt diac C6mentatoc 

IQ 



I . ■ 



QVAESTIO OCTAVI 

CooKtfu inQuarTohuius,modoquauts»(flugraur habctpoteiv £ 
tiam perfercccptiua ruimoius,non tameuhabetaliqua 
rcn Aenctam a\1 ipfum motore . Mobilc enim proprie n6 
renftu moton ntfi per alirrii iftorum,aut quia hahrt na^ 
(uralcm indmationrm ad oppolitii , vt corpus animalis 
habctnaturalcm inclinationcm ad motumdcorfum^dC 
pcr hanc rcfiftit mouenti furfum.vt ammac aut quia ha^ 
bct aliqua formam concranam formx ad qua cll mocus: 
autquiahabet vbt o(^ofitum il!ivbi,veldiucrruroab 
dlo.in quo moior intcdic ipfum ponere , 6C ad aliud vbi 
naturalcm habct aptitudmcm,<icuc fol ncil^cns in vbi 
onencis^habctvbioppofitumad vbioccidcntis :& ha^ 
bet aptitudtncm natin^lcm ad vnumquodque idorum 
vbiinuncipfumadtugraucnonhabcc aliamvirtuic vel 
apiitudincm naturalcm ad vbi oppolitum tlli , ad quod 
mouctur.Cumcnimmoueaturad vbidcorfum,proptcr 
quod nccclTanuin cft mediu quod habct talcm rcfiflen' 
tiam,rationccuius fit fuccelTioin illo motu.vndc.fi elTcc 
vacuum,in ipfo nullo modoHcrec motus grauis in ani^ *^ 
Com2*7i. niati,vt dicic Anfto.inQuarrohuius,&fuit dcclaratii 
No oe mos rupcrius.£t,n dicas q> ad omncm motum ncccfTana ti\ 
biie rcDfttc rcltflcntia mobilts ad mocorem,mobilis dico quod mo^ 
ruomoto^ uecurillomotu,dicoc}>nonverumcft,nifiin moiuquo 
**• aliquid mouetur dc potctiaclTcnciali ad altqucin a^um, 

loqucndo dc pocencta ciTcnciali fm duos primos modos. 
fcdjfi fit mocus depotcncia accidcntaIt,non cH necclTf q» 
ipfum mobile rcfi(iarmotori,fcd fuffictt q> aliquid aliud 
rcfifbit tijdi (iccft in propofito.Ipfum cnim medtum,in 
quo Gt mottn grauts,f.aer auc aqua,rcfiAic ipfi motort, 
inquantum vnumquodqiiftorum habct nacurale indi' 
catiouc ad aliud vbi , qp ad vbi dcorfum fimplictcer , ad 
quodmouet.frrquodmoueiur a^ftu grauc fimplictcer, 
nmihcerauccdclcui fuomodo. Adaliain,cum dictc, 
q>cuctdcmjmidcmSCc.dtco,c}>ifia ratio brcuiccrcnct 
contra vtam comuncm,ficut contra viam prxdiiftam.lt 
<nim contingcrct cfreimpolTibi1c,c)) idcm 6i (m idcm fi^ 
mul habct potcntiani pcr fe atfciuam dC pcr fcrcceptiui G 
ctufdcm.Similitcrcnt impolTibile c|> idem fimul 6Ctm 
idcmhabct potcnciamavliuam pcr accidcns , ^ poteiv 
uain pcr accidcnsrcccptiuam ciufdcm : ga,fi potctia per 
fe a<fiiua iSi: potcntia pcr fc recepciua ciuldcm funt oppo' 
(]tcfibi,fimiliterpotentiaa<ftiua pcr acodens dCpotctw 
ttarcccpnuapcr acddcnsciufdeni crunt oppofitx : 6C fic 
ipfumgraue non habcbic potcnciaa(fauam pcracddens 
£C potcnciam reccpttuam pcr aocidcns fut motus.quare 
non moucbtcfcipfum pcr accidens , cuius oppofitu coiv 
ccditur comunttcr. Vndc foliiac ipfi itlam rationcm pro 
quanco cfl concracos,& cgo foluam cam pro quanco cfl 
concra me . Dico camen propcer iuniores , quod ^m Co^ 
sncn.non eil tnconucDiens vnu 6C idcm limul ec ^m ean« 
dem partem cfTcnrialcm fui.f.Fm fortnam fubftanttalem 
Aiam,habcrc potcntiam acTtiuam 6C potcntiam pafTiua 
(lue rccepttua pcr feeiurdcm alio dCalio modo,fcd codc 
modo benc cfTctimpolTibile.ModOjdicocj^avflugraue 
perluam formahabctactiuam fuimoius^&tnquanru 
cft forma,& pcrcam habet virtuecm rcceptiuam fui mo 
nis,inquantum cfl in materta: hxc efc mtctio Cdmen 
tatons pianetnTcrcioCodidC Mun.Comcn.t8*vbi flc 
dtdt.Iapis eniin moucc fe inquantum eflgrauis ina5u, 
6i mouccur,tnquantum efcm potcntiainferius.Et caufa 
snhocquodinucniturvno raodo tn acftu , & alio modo 
tn pocetia cft,quia componicur cx inatena 6C forma.for»' 
maigiiureiusmouct inquantum efl forma,&! mouccur 
t^m cfl in materia . Intcltigi t crgo C6menta.c]> ipfum 
graucper fuam forma,fm quod fua formacius propria 
habct virtuccm atftiuam fui motus,r.grauitatcm,& pcr 
candcm formam §m quod cfl in maceria prima illius gra 
uishalxt poientiamrcceptiuamillius motus,f.pocentu 
ad infcrius.Echoccftquod dicitComencator ibidcpau 
cis inicrpofitis,n6 cnim lapis cfl motus,nifi ^in quod cCi 
«npoteiuuad ufcnus^dC cfliiiocor,f m quod cft grauis» 



xr 



H 



Per idem poccil did ad vnum argumenrum cSmune , 
idemlimuldCf-inidcmenttnaifludC inpotftta rcfpccfiu 
ciufdcm. Vcrunicfl, fed non rationc ciufdcm«3f eodem 
modojfcd aho 6C aJio modo:5ir hoc non cfl inconucmcs. 
Nainiprumgraucpcrfuam formam,Fmc}>c(leius for<' 
ma,cfl in aiftu virtualircfpedu fuirootus,d^pcrcadein 
forroam,^in quaeflin matcnacritin potcntia rcccpnua 
ipfius. Etcli confidcrandum diligcnccr f>roprcr folu» 
tioncs quarudam fophi(licationu,c)> potcntta atfhua du' 
plex cft.quantum fpcccat adpropofitum.Qtixdamcfl 
(xitcniia aifliua,cuius cficaus eftdufdcm fpccici cfi ciiU' 
fa,vtcalidicase(Ticit ca]K{itatem,di: ingiditas fngidita»- 
tem,fimtliccr auccm^C m 3liis:dC talis potcntia aiftiua 
nunqmmcfttn codc fimul&fmidcmcum poccntiarC' 
ccptiuafibicorrcfpodcnce.Nunqua cnim aliquid halicc 
caliditateroac^u fibiinhxrcnccm,Sil potcntiam recepti' 
uam calidiracis fimul 6C Fm idem,potcntiam dico remo^ 
cam ab a^ftu. Alia eft potentta acftiua, vt p>otentia acftiua, 
quxnoncftdufdcmfpccicicum fuodfe<ftu,vt potcntui 
augmcntaciua non cft ciufdem fpecieicuro augmcntacio 
nCj&rfimiliccrgrauitasnon eftdufdc fpeddcummoiu 
deorfuin:&: talispotctiaaifiiua bcnepoicftfimulcfTc in 
codcm fubic(fiocum poccncta rcceptiuaA^ fm eandem 
parccm pnncipalitcr,licct nonomninoeodem modo,fic 
autcm cft in propofito. Confidcran Jum tamcn ctiam 
fnt C6mcntatorcin.t.Ccdi5CMun.c)<grauitas noagit 
moium ipfius gtauis , nifi cum grauc cA cxtra mcdium^ 
ncc tamcnfcquitur (]>efTcexcramcdium fic caufa agcna 
prtnctpaliterhutufinodimotus.fedcft difpofitin agcns, 
& hoc deceptc Thcmiftium,vt dicit Comcniator ibidc. 

Ad aliam cuin dicitur.C)> ratio Arifto.ad probanduin 
motorcm pniiium clTc immohilcm non valerct,dico c^ 
iinmo valct nccclT.irio,fi rciftc inielligatur. Ad coius iiv 
tcllcifium dt confidcranduin^ci) omnc quod mouetur de 
poientiaaccidctalipoftcnusdt aliquomotore,quo mb 
ucc aut mouit dc potcncia clTcntiali.ficut aiftu graue , qcf 
(dpfum mouecdcpocentiaaccidcntalt,poftcrius eft fuo 
generante,quod mouit de potctiaelTcntiali.fimiliicraU'» 
lein 6C in altjs fuo modo.Nuncauccm mouensdc poccnx 
tiaelTencfalinccclTanocft diftinctum iniohiIi,quod mo 
uccurexpoccntiaclTcntiali.fi crgononproccdatur inin<' 
finitumin motonbusdd mobilibus.oportet pucnire ad 
aliqucm motorcm,qui noninouetur:hoceft manifeftii. 
aiit igitur ille motor nullo modo mouctur , aut ipfemo/< 
uciurafcipfo.fi nullomodo mouctur habetur incircum. 
(i mouecur a fetpfo 6C moocc fcipfuin,auc mouet fe dc po 
tcntiacflcntiali, autaccideniali.fi dc poccntia clTcntiah, 
tunc oportecc)>intpfomocorfic diftiniftus amocu,tunc 
(]uzrirnT de illo motore,aut mouecur,auc non.fi non,ha 
bccurinccncum.Simouccur,tuncquxro,vtrum mouca^ 
tur depotentia dTentiali , auc acctdentali.fi de dTcnnali, 
cunc ficut pnus rcucrciiur quzftio dc fuo mocorc, dC fic 
ininfinitum.fiautemdicatur,c)>ifte motormouet fede 
potcntta accidcniali,cuciftc motorcftpoftcnoraliomo 
torc,quimouct dcpotcncta eiTenttaIi,6il tuncquxratur 
de tllo motore,auc mouctur , auc non.li non,habetur tnx 
tcncum.fi mouccur,aut mouccura fe^aurab aIio.fi afdp 
fo,aut de potenttadTentuli,aut accidenta]t,d£ vc fic fcm 
pcr rcucrciturquxftio,vt prius,3ucoportcc dcucnircad 
motorcm,qui nullo modo niouccur.iic crgo valct tncui^ 
tabilts ratio Anfto.quauis conccdatur,c]> graue fic rocv 
tiuum fuiipfius pcr fuinaiuram.Inhacauce rarioncgau 
dcbacanimus meus cum laudcDd,d^ cuni grat^s ad 
illuin.qut cam inccrpit. 

AT rationcs in prtncipio c^uxftionts addu(fix n3 con 
duduntconcra hanc polirioncm , fcd c)> defccfius fic 
indspatetdiligcter itifpidcnuprxdikfta.Hxcfunc,qux 
dciftadifiiciliquzftione potuicongrcgare,c))fi quispo 
fitionemqua fcnpfi nonacceptct,iuftum cftvceamdc' 
monfb^noneimprobet,£C racioes proca foIuac.Aliccr 
cmm non cft ci acdenduui.Scianc cuam Polccriorcs ye<' 

ncacis 



Potctia ac* 
Dua efl dut 
plex. 



Con)C,st» 



i 



rjcionii in 
priapto q* 
llionij ads 
dttdatum. 



I 



4 



PHYSJ CORVM 



XII 



QVAESTIO 

rtcarif plut qu5 famontam in ammw amtci, cj, Iianc po^ £ ftunt omnia accidcntia ignw.f m quod imiB cft Et 
tf onem non omnino probaui cx inucntionc mca.fcd cx eorum cft motus ad fupcrius.quoniam f m o, in*pa. 



llp 




cradidonibus cuiufdam doiftons ThcoIoj:i , qucm inicr 
cneoscontempuraneosputovnum dc fubtilibuscxpo^ 
itconbus Cdmcntacons<9[^ Anfto.addidi camcnaliquj 
adordinatamhuius pofitionig dcclaracionein dt^conhV^ 
mattoiicm,quz ab alps no fufcepi nifi ab Anfto.fiC 
mcnracore,quz,dL ii probabilia func&l vera tcneantur, 
fi ailc non,rcmoucantur rationibus dcmoftrattun:d^ fic 
sandchuiiu diSictilimi problcmatisventas apparcbic. 

Q.VAESTIO XII. 

An gmnans groHe, dHtn ip/km gmerat,fit 
immediatHin fm motns pmcipium. 
I Onfcquens quzftio cft . Vtrum gcncrans, 
quodgcncrat grauc, fit pnnapium acftiufi 
immcdiacum raotus ipfius grauis,dum gc^ 
jneracur. £cargutcurprimoq> fic.qapmv 
lcipiuin avTciuum immcduium illius motus 
dcorfum auccli ipfum gcnerans,auc vtrtus ipfius grauis 
C^^cncracur5f mouccurillomotu,pcr rufficienccmdiui 
Honcm.rcdnoncftdiccndum c^vircusgrauis dumgeoc 
raturA^moucturtalimotufit pnncipuiniaiTciuum taJis 
cnotus immcdiaium,f.grauuas biftaagenerantc,ga tiic 
fimulhaberci pnncipiumaiftiuum 3C principium rcce*' 
pnuum illius morus:cum enim moucac illo modo 3C tc^ 
cipiac ipfum^oporccc q> habeat potcntia rcccpciua cius. 
(tigiturcumhoc habcrct virtuccm adtul ilhus mocus, 
fequitur quod dttfluin eft.crgo rclinquitur gcncras fit 
tmmcdiatumprincipium acfliuum talis mocus. 

opposiTVM arguitur,quumotusnaturalisvDius 
tm rpecicm dcbct ce ab vno motorc immediato 6C proo 
pinquo f m fpecic : hxc vidccur manifefta.fcd mocus ip^ 
fius graure,cum tpfum graue iam eft gencratum , 6C cius 
motusnacuraliscumgencracureft vnusfm fpccie,f.mo i 
lus ad vbideorfum,vcmanifeftumcll.ergodcbet elTea 
motorepropinquofiCimmcdiato vnofra fpcacm.Con 
ftat autcm q> generans non eft propmquum 6C immedia 
tumpnncipium atfhuumocusacVu grauis^cum lameft 
^cncracum.vc laptJis defccndcntis dcorfum : quiacum 
cftcahsmocuscontingtcgcncrans non ciTc aut noneiTc 
propinquum,&: iccrumgrauef m hocacflu non moucrec 
feipfum.crgo fimilicer,dum ipfum grauc generac^genc» 
rans noneftprtncipium aiftiuu immcdiacil illius motus, 
CONCLVSIO, 

Generaus graue non immediatum prindpiam 
aAiuam illius mocus deorfum , quo ipliim 

grauc mouecur.dum gencrjtur. 
D quxittone poceft dici ad pr{fens,q> ipfum gtK 
neran8,quod generat ipfum graue,non eft imme 
ducum principiuadiuii illius motus deorfum, 
uomoueturgraucdugencratur.&hoc poteft probari 
c,a mocore propinquo 5C immcdiace dcbet proccdcre 
iBotusimmediatus,nonalto mcduntc:hancrectptopro 
inanilefta.& hoc eciam videmus in primo mocu , <|> ipfe 
proceditimmediateefFe(ftiue ^pnmo mocorc nulloalio 
incdiance,quod pnus efficiatur.Simtlitcr i caliditatep^ 
ceditcalcfa^ftioiiulloaliomediacc, quod pnuscfiridatur 
calidum ab co.Sed,dij graue generacur 6C defcendic deor 
fun),dcrccnfusciusnon proccdic ab ipfo gcnerancc fine 
iiKdio,immo mediante lormad: vircuce eius:& hoc eft 
atanifeftum.vcomnesconccdum.ergomotusnon eft i 
gencrantetiqua imotore propinquo& immediato.Ec 
hxcel^ incencio Commcncatoris,& cius ratio in Tcrcio 
Cali&Mun.vbi fic loquuur Coniencacor.Quemad^ 
modum igicur cxcera accidentia cxirtentia in re gencra^ 
ta Don cxiftunt in ea nifi i gencrante,tamen mediatc for 
ma gencraci,qux fit i forma gcncrantc,ica cR de hoc mo 
tu.Vcrbi gratia,<)>,cum clcmcntu fic tgnis,ftactm in pri^ 
nupattcauSftaquacjligiKtcas abigne geauaiuc,cxi' 



A 



vnut 

... ^ _partege 

nerata exiftctdcpartcIcui,fmlioccxiftcr uica dc inotu 
]cuiscorporis,6£dcaIt}saccidencibus proprijs:fcd camc 

fuia non cxiflunt a gcnerante nifi mediantegencraro, 
tmocusprimod(: eircncialiccr fit a mocorc nullo aJio 
mcdiantc:di: propter hoc ille motus non eft primus neq» 
eirentiahs a mocorc excrinfcco, fcd a forma moti.Ec ideo 
habetpropriumillemocus, vt pereum mouca{ res pcr 
ft.cum aliquid non impedteric tpfum per violeiiam,f.di 
tmpcdicnsquieueritfmtftummodiianrunilaturciquod 
moueaturpcrfc.vult crgoComcntatorq» ipfum gcne^ 
ratis noneftimmediacum principium aftiuum iDius mo 
tus,rcd propinquiuscft forma grauis.Et q. hxc fit inten 
tio Cdmcnratons manifcilum cft pcr illud,quod coclu 
dit,tdco habet proprtum ille motus vt per euni moueac 
ics pcr fc.aut cnim incelltgic q> graue mouccur ifto mocu 
1« perfea<ftiueautpaiTiue foIum.riaAtuehabco^pofitfi.fi 
pairiuefolum,hoceftimpoftibile.quiatuc hoc noncflet 
propriumhuicmocui.namin aliomocu moucncurcor^ 
poramocaperfcpafriut,vtin mulcisalcerationibus na^ 
luraltbus.quibusalcerabiliaalteranturper fe pafiiue^jf 
inomnibusmocibus c(leftibus,quibuscorpora cflcftia 
moucnturpcrrcpafliue.Et confirmanturper quoddam 
dtiflum cius in codem Comento parum poft verba prx/' 
indu<fta,vbidtcitfic,ne<perianinumeratur incereaquz 
mouentur abextrinfeco.loquicur de graui dum mouct 
agcnerantc,quianonmouecur hocmocu abextrmfeco 
(incmedio.VuItergoCdmentatorq* hocmocu mouef 
graueabextrinfcoopermedtum.adpcr hoc non dicicur 
nioueriiIlomotulimpliacerahexrrinfeco,autcrgointcl 
liguur permedium avliuum illius motus , aut per mediu 
tcceptiuum.fi permediumacftiuum illtus motus.habcS 
intentum,f.c{>generansno cfttmmcdiatilpnncipiG aifH 
uum dlius mocus.fi pcr mednim recepciuum , tunc fimi^ 
G luer poflet dici,q> macena non numeratur inccr ea , quz 
mouentmocugencr3ctonisabexcrinfeco,quia n6 fub^ 
citurgenerationi^prixdtdxnifimcdiaiicibus priustn^ 
dudis difpofitionibus i gcnerate : d£ fic n5 mouet mot u 
generationis abextnnfeco,quod tamen cft inconueniSs 
concedcre:quiaipfumgenerans eftextrinfecuin fmefle 
dmaccriagcncrati,licecaliquomodofit intrinfecii forte 
f mconriguaiionem auc f m concinuationcin quanda,vc 
probatum cft in quxftione de intrinficitate agenns natu 
ralis.videtur ergo efleincentioC6mentacoris,q>gene^ 
ransnoneftimmediacum principiil acfiiuum ipiius mo> 
tui grauis cum generatur,(ed propinquii principiri acli^ 
uumeftfbrma ipfiusgrauis.fimthter auce&de leuifuo 
modo.Poircc niam proban per rarioncm adducfta prtut 
adhacpartem.f.qamotus vtriuf(]igrauis,c{i fit idcfpc 
cic,dcbct eiTeamotorcvno fpeae imedtate^Ardeducat 
Vtprius.huic cnl rationiinnicuntur caquademonflratix 
ue.imaginabicur ergo f m iftam viam,q> cum ignis gene 
|j rac igncm ex oleo,pnus efficit Icuitatem ignis in maceria 
oIei,d£mcdianteiIIa leuitatetaqua mcdianceagence.p^ 
pinquo effidcur motus ad fuperius,& quanro perfcv^aor 
fucricomnino leuicas tanco fict magis furfum.flC.cu fuc^ 
momninoc6pIecaIeutcas,coinplcbiturvbi furfuni,ni(1 
aliquidderineatviolenter.fimditeraute 6C dc graui fuo 
modo.Etexhocaliqui conduduntfaris fubtiliter,q> gc^ 
nerario ignis poteft tndpi in fplixra aeris^fed non cSpIc 
ri,quiac6plctaeftcumeft furfum fimplidter,d^ hic cft 
locus ignis noo acris , vt patec Quarco Cccli. 

Rano in oppofitum foluta eft in quxftione pcedente, 

Ad dida aiuem,5C ficftitcndcnabus,fic con, 
tingcnteademhxcSi veroab eoquod moue 
tur mouctur omnc quod mouetur , aut hoc rc/ 
businerit,red^m acddens:quare mouetquod 
quidcm mouetur,non tamenpropcer id quod 

neuctiu 



»s 



Tcz.c,i<« 



0 



M QVAESTIO OCTAVr 

moiictUripfumrcmpcrautnon.rcd pcr fc.pnV E 
tnumquidcm igttur fi fm accidcns,non ncf 
cclTc citmoucrc quod mouciur.fi autcm hoc 
cfl,manitcftumcft,qjcontingit aliquandoni* 
hil moucri corum quac funt bCc. 



XIII 



Tcxt.c.i{« 
Text. c.)<» 




Tcxt.c, f. 



Trxic.f*. 
Tcxuc.n. 



Tcxt.c.}C, 



Q.VAESTIO XIII. 
An/It aUqModmoucnipetiitus immobiU. 

lc poieft quxri. V tnim fit aliquod moucns 
pcnitus immobilc. Et arguuur primoqi 
non.quialb vnodtcodcm imobdi non.p^ 
ccdunc imediate diucrfa:hoc habctur in SC' 
cudo dc(]encraiioe.& in iftoC)(ftauo,fed 
i primo motore proccdunt immcdiate diucT(a,f.diucrfx 
ctrcu!ationcs,vtpat«cx.i», Metaphy.& Comentator 
diat,c{>primummouen8 mouet hoc motu fine medtcc 
& loquic dc pnmo motu , qui cft circularis cGpofitu» cx 
diucrliscirculationibus fucccdentibus.crgo primrimo^ 
uens,dequomaximevidctur,n6eftomnino intranfmu 
cabile. Item,omne effiiciens eft allquo modo mobilc: 
finis enim mouetagens,vthabet cx Sccudo Metaphy. 
fcd primus motorcftcaufaefttacnsipftus pnmi motus, 
fm Comcntatorem.il. Mctapliy.vhivulf,q> infcpara^ 
tisamatenaidemcltcfticicsSi: iinis&c. Item.omnc 
quoditelligit&lappctu cft mobilc:intclle(ftus cntmmo 
uetur ab intelligibili.aivoliitas abappctibiliTcmode 
Anima:fcd primum mouensintelligit 5L appenr,vt pa^ 
tct.ii.Mctaphy.crgo flCc. Item,illud,quod cft intnnr 
fccuin mobili cft mobilc:moti8 cnim nobis moueni om^ 
nta qux funt in nobis . Sed primus motor cft incnnfccus 
niobiliprimo,3litercnimmotus primus non vidcretur 
efrc naturalis : ergo Stc. 

OPPOSiTVM arguitau(!lon'tatc Arifto.in iftocap. 
CONCLVSIO. 
Primum moucrij moueri prr fcirclpcraeddent 
proptio moiu rft impotribilr,poiribite iiK 
tcm cfl iplum imprupne moucri. 

ADquxftioncmcftdicendum brcuuer,q»primu« 
motoreftommno imobilis inotu propricdiJto. 
l.t.pbatur multiplicucr. Primo,quia,ri pnmus 
inorormoucturmotupropriedi<.'lo,autmoucrctura fc^ 
autabalio,per fufficientemdiuilionem: nonabalio.qa 
fic non efTct motor primus , immo illud aliud i ^uo mo^ 
uercturmouensenimcft prius moto.fi autcmii feipfo, 
aut moueretur ex potemia cffcntiali ad aaum,aut ex po 
tentia accidcntali.non autem ex poceniia eircntiali,quia 
Omncquod mouctur mouctur abalio.vt oftcnfumcft 
prius.fiautcm cxpotcn-.uaccidcntali.iuiiccnetaliquod 
mouenspnusco.Omneenimquodinouct dc potemia 
accidcntali ad ailum cft poftcnus ahquo moucmc,quo4 



tamenfpecfcmotusqfjilla qua moiict.requcrctur» qi nf- 
hil moucbttur aliquo motu , quin oporteat ciTc aliquod 
mouens,quodmouctillo motudC mouctur & codcm. 
vcrbigrati3,no pount aliquis fanari,quin oporteat ciTc 
aliquod fanan£,quod fanatur f m illam fanationcmtfimb. 
litcr autcxn 6C m alt)8.£t ad huius declaraiionem accipco 
prirao,quod fpccies motuil funi iinitz fccundo,q> fcmp, 
cum aliquid mouetur a pluribus motonbus ordinatis ali 
quo inutu.niagismouciura prioriqi apoftcnori,vtdi>' 
.citinlitcra.d^ vidcturctum cx librodeCaufis.Ponatur 
crgo,c]> aliquiB fanctur ab ophthalmia , 3C fanas moucaf 
quadamalia fpccie motu8,qaxcuncttfit illa , oportet 
inoucaturabaliquoalioraotorc,quod raouetur.Ettuc 
quxritnr de iUo fccudo motore, vtrum moueatur motu 
illofanationis,quoniouetur rriobile , aut alio motu. Si 
iUo motu,habcrur propofitum.f.qi nihil mouctur motu 
fanaridi9abophihaImu,quin fjnaiurilla fanattone.Na 
illud fccundilmouens^a quomouctunllud^quod immC' 
F diatc ponitur fanare , magis mouct illo motu q^ propuv 
quum fanans,vt patct cx fccunda fuppofitione . Si vcro 
dicatur q- illud moucns fecundo acceptum no mouctuir 
illomoiu,f.fjnaiionisabophfh.ilmta,fed altomotu.tiic 
qufnturdcmotorceiuSjVtrum moiicatur tlIomotu,aut 
alio fi illo motu.habetur propofitum,fi alio quxritur de 
niotore,qiJ mouetillomotu.Etfic.cum fpecics motuti 
tionfint mfinttx.vi foppofitumcft.tandcmdiftributi» 
omntbus fpcciebus motuum ipfis motonbus , deueniet 
ad hoc,q> aliquod moucnsad propinquii moueiis mouc/- 
biiurillomotu fan.itionis:5t ficciimoucns fu^^cnusma 
gismoucat q« propinquumjncccnccfttj^^cumaliquid fa 
natur aboplithalmi3,q» fit aliquod moucns dlo moru fa 
nationis,q<eii3m moucturillo codcm motu,f.q>fanatur 
ab ophthalmia : quod eft valde dcriforium.ltmilitcr au» 
tcm A; in aliis mot ibus.verbi gratia.ponamus c]> aliqins 
difcat grammaticam.tu ponis , tj) do Jtor.qui mouet illo 
G motu.moucturquadam .iliafpeciemotus,tuncquxram 
dc motore.qui mouct illum doftorc gramaticx , vtrum 
doccatGramatiC3m,aut moucaturquodam aliomotu. 

primo modo habco propofitum,f.q> , cuni aliquis do-» 
cctinGramarica,oportetcj> doccatur in gramatica ab' 
aliquo,quidr)ceturinipfagramatiC3:quod eft abfurdiS, 
fi vcro moucns mouctur alio motu f m fpccic.tunc qu{>' 
rodeeiusmotorc.vtprius.oC ric,cunon lint infinitx fpc 
Cicsmotuum,oporict q>,cum omncs fpccicsdiftributx^ 
6C alfignatxHncrint motonbus,q> rcuertarur ad hoc, <f 
aliquodmouens moueat inomoiu,f.t|>doccaiur inGra 
mittcs^dC conftat.q» iUud mouens,ad quod fic pcrueni^ 
magis mouet illo motu propoiito , tp aJia moucntia po' 
ftcriora.crgonriquaahqufs doccbit Gramatica, niu fic 
aliqilmoucnsdocens Gr5matici,quod addifcatCjranv 
iiiaticam,quodeft iiiipollibilc.qaaddifccrceft fmigno 
rantta,5c doccrc eft fm fcicntiam , vt dieu Comcnrator, 



oiouet,autmouitdepoteniiaelYcntiali,ficut grauc afiit 

exiftcns furfum&dcfccndensdcorfumcftpofteriusfuo uCrgo impolTibdeeft,q>omncmouens pcrfc moucat,«a 

jrencrantc.quodmouet dc potemiaelTciitwhad avftum: '•tamcquodmoucaturaliomotufm fpccic abillomotu, 

6:ficpnm*usraotornon elTet primus,quod cft impojTu quomouct,neccodc,vtprobatum elUrgo no cft diccn 



bilc.quarc dCc. Itcni,fi omnc mouens moucretur , auc 
hoc inclTct ipfis moucntibus pcr accidcns.f.quod no mo 
ocfentnifimouerentur,authocdcberciureis pcr fcnon 
cftdiccndum,c{> pcr accidens : quia pcraccidens noncft 
ncceiTarium,immoconringitip[um non ciTc,6(: fic con^ 
tingcrct moucns non moueri . Scd non mouet nifi mo-. 
ueatur,vt tu ponis:quia dicis,q' omnc mouf s mouctur. 
crgoconringeretomninononelTc motum:quod cftinv 
polTibilc,quiamotuscft pcrpctuus, vt priusprobatum 
eft. Si autem dicatur,<)> omne moucs mouetur,&. hoc 
conucnit ei per fe.tuncarguuur,autmoueturcadnn fpc 
cie motus,qua mouct,aut alia.non eft diccndum ead? 
Ipcae motus,quia irranonabile clTct dtccre,c]> omne do^ 
ocoa docefctiu-^fl»; c}> omne fanans fanarctur f m candcm 
fpeciem fanationis,qua fanat , fimilitcr autem SC in aliis. 
Si vero dicatur,(^ ooidc moucns nccciTario mouct , alia 



dum,q>omnemoiicnsmoueatur ncceiTano,ncc pcraccf 
dcns, V t probatu clt.crgo nuUo modo vcrii cft , q> omne 
moaens moueat.crgooportet efTe aliquod moucns,inv 
mobilc.ln hac autcra rationc,mulruin notanda funtver 
ba Anfto.Sumit enim tftam diuifioncm,q>,fi omne roo 
uens mouerctur.aut hoccSpetitrcbuspcr fc,aut peraco 
cidens,i5<:portca rumif,c}>accidenria no funt neceiTaria, 
fed contingit non ciTc . In quibus verbis manifcilum cft 
Anfto.intcndcre, q<omnepcr accidens,q) diftinguuur 
contra per fe potcft non clTc,Sc fic nuUu eft purc per acci 
dens,quod eft necclTarium:cuius tamen oppofitii comu 
niier didtur.per fe emmdCper accidcns,quod quidc pcr 
accidens contingit non cfre, fuiTicientcr diuiduiit omnc, 
quod ineft alicui,ira,f.quod omne quod compctit alicuiy 
velcompctit ci pcr fe.vcl pcraccidens tali pro accidema 
)itate,quod coDtiagtt noa el& . Conftai autcm , q> tUudy 

quod 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



qaoddcbcniralicuincccnarioyhori debctur ctperacci' 
deiu,ftc,q> cdttngat nu clTc.ergo omnc,quod ineft alicui 
ncceiranOjincil ei pcr fcaliquo modopcrreicatis,& non 
pureaccidens.In hoc auie manifello tcltimonio Anfto. 
gauifus fum cotra illos.qui pucnJicer alfcruc , aliqua elTc 
pureperaccidcnsinexillenciaaliquibus, 6C nullomodo 
pcrfCj&ramcnnccelTano infunccis.Dchocautc aliqua 
dixi in Pnmo hutus.Sf forte alias dica fcorfum , fi Deus 
volucrit. Item arguitur ad pnnapalc.quandocuc|i ali 
qutd cft copofuum cx duobus» quorfi vtruq< exiftit per 
fc^dCalterumcorum fueric feparacumareliquo.neccfre 
crc,vc rcliquu ilc feparatu.verbi gracta , fi cerra dC aqua 
func in mifto,& vtnlq; corumper fc,r.<^neutrumeorij 
cftnccclTanumtnefl'caIcenu8,S£aquafucric fcparata i 
terra in aliquo loco , neceflfe efV, vt terra fit feparaca ab a^ 
qua in aliquo loco.Similiicr,n eft aliquod compofit u ex 
tnotore 6C nioto , vt mnnifcl^u e(l : SC inuenicur aliquod 
snotum feparaium amouentc,f,aliquodmoruin,quod 
nonmouetaliquid.iItud:aItter enim proccdcreturintiv 
f?nitum,vtriicitComentator,ficut forte terra inouctur 
abali)selementis,&nOmouccaiiquod aliud infcnusca 
tiifituaut perieifcione,d£ipfum pnmummoucnscf^ali^ 
quid per fe cxi(lens,vt fupponitur.ergooponct effalu 
quod moucns fcparaium a moto,f.q> non mouecur . Et 
idam rationcm ponitComentatorex vcrbis Arifto.vt 
patctmfpicicniiliteram &:c6mentu. Sedinielligendii 
cft^cpmotutaccipiturdupliciter.Vno modo propric,,p 
cranfmutanone,f m quam aliquid fc habet aliter nunc 
prius,& hoc modo intelligic Anfto . prtmum motorem 
non mouen nec per fe.nec per accidens , & lioc ctia pro^ 
baturco,quoddemonftrat in cdfequentibug,f.q>primu 
tnouens non cft corpus, n cc viri us in corporc. A lio mo^ 
do accipitur motus ■propnc&! comuniter , pro quacfitii 
operattoneret,fiueopatiotllafitdiuerfa a fubAatta.fiuc 
non fit diuerfa realiter ifubmttaopcrantc,dd hocmodo 
primum principtum motus,f.Dcusipfe,pcMc(t dicimtv 
uen,quia,r.habct opeiacionem immancnie,f.intelligerc 
£Camatcfeipfum:quzramcoperanones funttdcmclTeii 
tialiter cum ip(a fubftantia diuina,qa quicqd eft in Dco 
cftipfcDcuSjVC habct viden.ii.Metapiiy.di: tonehoc 
tnodo intellexit Anfto.& Plaioipfum pnmum moucna 
moueri i fapfo , fi^ non pnmo modo. 

ADprimS rattonccumdicitur.abvno imohHidCet 
poteftdicijCjiverumeitdiuerfaac^iudiuifaerdiftin 
^ abinuicem,fed ab vno immobili [jofTunt ^ccdere di^ 
uerfa,quorum vnum non cft aIterum,non tamc diuerfa 
a(fta^ diftmiftaabinuicc, fcdcotinuaribt)nuicem,ficuc 
panes alicuius totius:modo,ficcftinpropofico.nam cir 
<uIatione8diuerfx,f.aiiaru voanoncii:alia,praccdunc i 
pnmomotorc immobiIiimmcdiatx,f.nonmedtate ^lu 
quoaliomocore,fednon funcdifttndx necdiutfxabin^ 
utccm a(ftu,immo funt partcs vniut totius motus conti' 
nui,quaruvnafuccedit altericoncinue, vcpaccc exifto . 
Oiftauo. Adaliudpoteft dici^cfagentaliquecfFccHi " 
propter finem acquircndum bene mouef ab dk> mocu , 
quf dtffertaruafubftanna,licetnonmoucat abillonKV 
tu c5tinuo & diuifibilufed agens,quod agtc proptcr con 
feruatione fu{ perfccfhonis 6C n6 proptcr acquihtionem 
alicuiut,quod ei deficiat,non oportet q> mouearur a fine 
«notupropriedKfto amocu,quifit tranfmutariodiffercs 
i fua fub(bmtta,fed fufhcit intelligat ipfum finc 6C ap' 
pctat.fiC ifti non funt mot us proprie «3<: vere diA , vt du 
cttur c6munitcr:hoc autem raodo motorec corporu cacx 
lcftium mouer,vt dtKct Comcutor Dcomo Mccaph y. 
mouenc cnim propttr fe primaria intcncione.licct fecun-' 
dariaintcncionemoucant proptergcnerationem iftorti 
infcrioru,d£ ideo non oportet cj> moueant ab aliquo fine 
6C motu proprie dnflo. Ad aliam patet cx didit.quod 
enim intelligit mtclletftione diftcrente a fua fubftacta,ali'' 
qualiccr mouctur dc vno Icclligibili in aliud , vc pacct in 
Tcnio de Amma.fcd quod iniclligt( tnccUctftioiK ztcr# 



fntrinfecus 
mobili eit 
ali;]uiddu< 
plicitcr. 




T<xt.c,is» 



XIIII ixo 

A na,quxcftideqiiodrua fubftanria,nonmoueturnifivaI 
de Ipropne & trifninptiuc,A: lic clt in propoiito. Ad 
aliam dico,q> aligd elTe intrinfecu mobili poteft intelligi 
dupliciter.Vnomodofm fubfiftcnciam&e/Tc, vt forx 
ma fubftaualis.Alio modof m appropnacionem vircux 
tis.a: hoc modo diatur aliquid elTe mtnnfecum mobili, 
co qi habet de fiii natura mouere tale mobile et no aliud| 
6C tantavelocitatcd£nonmaionnec minori.Primomo 
do verum eft,q, illud,quod eft intnnfecum mobili , mo^ 
uet ur faltcm per accidens.fed fccudo modo non oporter, 
& fic eft hic.nam motor corporis cxlcftts eftri intrinfe' 

cum$mappropriationemprxdi<5lomodo.Vtrumautc 
principiiiomninopnmii,f.Dcu8,fit illomodo itrinfecti 
mobili&ImcdiateefFiaatmotii primu,autalius motor 
appropriatus , alia qu.Tftioeft,& videndum poft. 

Kt itcrum confjdcras in princ/pia mouentiu, Tcx. 
eflc quide igiturquxdam cor5,quscfuntqux 
B aliquando quidem mouentur* 

QVAESTio xmi. 

An mororef rorporMrn calrfitHm per 
aceidrni moMfdnnir, 
Tcpoteftquxri vtrum motorcs corporum 
Lxleftium moucantur per accidens. Ar/- 
guiturpnmo no,quia nullus motor,qui 
moueturperaccidcs.mouet moju xterno: 
lianc accipit Arifto.in litcra.fed glibct mtv 
tor corpons cxleftis mouet motu xterno,vc ctiam vult 
Arifto.Nam omnis morus cocleftis eft xternus , vt pa^ 
tcc cx Primo Ccdi 6C M un.SC mocus xccrnus eft a moco 
rcxccrno,& xternaJicer mouente.ergo&c. 

OPPOSiTVM arguicuraucloncace Anfto.inhtera. Tcx.c.ir, 
videcurcnimve!le,q>quxdam mouentiu principioni, 
. quxfuntincotlo, mouentur pcr acaden8.& idcmdint 
* Commcn.dC cxpofiroret. 

CONCLVSIO, 

Nulluimotor corporam corleffium Cc ptr acddcntmooctur 
itjparKji moucaturpcrtnotuminobilii rui, ' 

ADquxftioncminieIligendu<ftq,Arifto.diftinr Tex.c.io, 
guicde eo q, mouctur accidcns. Aliquid enim 
moucturper accidens a feipfo: & aliquid mouet 
peraccidct abaltero.achancdiftuKfiionem ponitinhis 
verbis.Noncftautemidemmouercfm accidensa feip^ 
fo.ab altero enim eorum ineu quod 5C com qux in coelo 
quibufdampnnCTpijs.quxcunciiplurcsferuncurmocus, 
alteroautemcorruptibilibusfolum.Hancautemdiltin- 
(fhoncm quidam fic mfellcxcruc,c}, iUud dicit ur moucH 
pcracadensafetpfo,quod moucturperacctdcns illoco^ 
dcm motu,quomouet ipfum mobile inquo eft, vt anu 
maantmalis,quod eft hic, moueturillo eode motu quo 
mouetipfumcorpus.f.motu locnli proceflVuo.fedaliqd 
intelligiturmoueriperaccidens abaltcro,quando fuum 
mobilc mouccur quodam alio moruab tllo quo mouet 
ipfum motorpropinquus,qucm quidcmocum facic a\i> 
quisaliusraotor.ficut naucaexiftens in nauimouetna^ 
uempertranfeundo aquam,ficutabvnoIictoread aliud 
litt usrdt: cum hoc ipfa nauts impet u aqux mouetur infc* 
riu8,vbi fluic aqua,cunc ecum ipfa nauis mouctur ab al^ 
teroperacctdcs,vidclicet.quia nauis mouecur quodam 
niocu quem non factt nauca,r.ad inferius.Tunc dic{it,(|i 
nullusmocorcorporiscocicfttsmoueturpcr acddcs pri 
mo modo,Ca fripfo,ira cp moueatur illocodc motu quo 
moueturfuummobde.&hocprobat racioprius indu^ 
<fla.Ec probaturaliicr,quiamotor,quieftfcparacu8 Sm 
elTe a fuo mobiIi,non mouetur paccidcnttllorootu,quo 
mouct fuum mobde:hxc rectpitur pro manifc(ia.fed mo 
tor cuiutltbct orbis coeleftis cft huiufmodi , vt probarur 
ex his,qux tradica funt in tfto Oc^buo.crgo 6ic. Secu 
dumprobaat^qutamotorcutusJtbct mobtlis mouctur 

quodain 



Duplidter 
moucf alu 
quidp acd 
dcru. 



C6du£o4 



Motot otf 
bit quo/ - 
(nodo mo 
ucturp iii 
ddcni , 



QVAISTIO 2 /. OGTAVr 

qu odam a!«o motu ab illo.qucm dii ci An* fi^pfio» rnci> 
ror.mouci ur pcr acadcns ab alio,r.ab illo mororc a qiio 
cftiUeaiiuii tMotus,licutnauta moucturpef accidensab 
aquadcfcrente nauc,inquacll nauta.fed qtiodlibct cor.' 
pu9 ca-leftc altud a pnmomobdi mouctur quodam atio 
ino{U4)pri.<:quod<ibctenimmouetur motu diurnoab 
pncntcin occidcns abipfo primo mororc,qui moktct prt 
imim mobilc lioc motu,£^alia mobilia fequuntur,vt di 
cic ur t II A flronomia,& Commcn . accipit hic.crgo 

Sed confiderandum eft,q»iftavltima conduno.f.q» 
motor orbis infcnons mouct ur pcr accidens ab a]io po> 
teil Kclligi dupliciter.Vno modo.qj iUc morus rcctpiac 
ab ipfo motore.flC v nutur ci f m c jVe accidctaliier , na c)> 
^rillura moiumtransfcratur accidentaliter devno vbt 
ad aliud vbi.ficut,cum nauta eft m naui deiara pcr aquS 
flueniem infcriusjipfc nauta rccipit in fe fubie^rnucacci» 
dcnraliicr moiuni acl infertus.ita q> pcr illu motu trant' 
fcftur accidcntaJiter ad aliquod vbi . AIio modo potcft 
intclligi cbhuiufmodi motor moucaturpcr accidcnsab 
a]io,nonfic,cj>illemotusrccipiatin eo fubicirtiuc& pcr 
illum transfcraturaccidctalitcrde vno vbiad aliud vbi, 
fcd q» ill« motDs attnbuitur d rationc altcriua tfui appro 
priaturinmoto.Et primotftorum modorum nonvidci 
beiicpoiribilc,q» motororbisinfcrioris moucturpcrac-' 
ddcnsahaIio,quia illud.quodcftincorporcum omninoi 
5d indiuifihitc.non ti ansfcnur pcr accidcns de nouo ■\-bt 
adahud,necacciJc£alitcrreciptt in femotum,ficura(rtu 
rnrormantcm ipfum.Scd quilibet motor cotlcftis dl hu^ 
Cdm^.ti. i1tfmodi,vidicitc6muniter.&C5men.p!ancdicit hic: 
xjuta tfiotor incorporibus calefttbus non conftituitur in 
clTcpcr fnbie(^um ruum,i.per fuum mobilc.crgo flCc. 

ltcm,aimahquaduo funt penitus feparata ablnuicc 
f m Iubliftenti3m,ift: vnumnoneftconiinuumncc con^ 
riguuiTi nlteri.non eft necelTarium vnum illorum moue- 
r^motu altcnus,itaq»in fcrccipiatmotumfimilemmo^ 
rtni liits.fienimnautaexiftcnstnnauinullo inodo efTet 
contiguus ipli naui.ncc alicuius eius parti , quantucunc|i 
aqua Huerct ad aliquod vbi inferius,non oporterct nau^ 
lam moucri ad talc vbi.nunc auicm,quilibct motor eow. 
If ftis eft feparat us fm clTe a fuo mobili , vt vult Arifto. 
& C6mcn.co(prclTius.<f>: nullam conitnuitatcm vel con^ 
tiguitatem habecad ipfumjCumHt line magnitudinc,vt 
htcdemonftratur.crgononcftncceflcipfum recipcrc in 
fc accidcntaliter talem inotu,qualem ipfum corpu» cctle 
fterecipit ab aliquo motorc , vndcqu5uis,fol mouratur 
i motorc primo cotinueaboricnte ra occtd<tc,n6 opor^ 
tct q» ctus moior proprius accidcntalitcr moueaiur code 
nK>tu,& <]» transleratur accidentalitcr de oncnrcin occt.' 
deniemrecipiendoinfctaliavbi acadctaliter.Siauran 
intdligitur huiufmodimotorcm inoucri peraccidcs fe> 
cundo modo,f.c^ rarionc alterius ci attrtbuatur tahs mo 
tus,ricpotcft tolcran:quia,cutalismotorfit appropra/ 



XV 

j comflnirer tenetur:&id«>,qu5ui« ipfi moton" atlrtbin* 
moucn pcr accidcns rarione mobilis,non propcer hoc« 
tttribuetur clTc quantum^ad cllc lucidum . Sic igit ur ou 
rtlligcmusvcrba Ar«tto.ci»alicui motori non dcbctur 
inouenper accidcni i f«pro,i,c]. in fcipfo recipiat mori 
pcracCTdens tamen alicui motori dcbetiirmo»ieTi p acr 
ciden9abaItcro,i.rarionc alterius , cm eft appropnatus 
motor,f.motori,cuiu8 mobilc mouctur aliquo alio mo* 
fuabeo,qucm facit motor proprius. Et nquacracui; 
quomodo illud quod feparatura cft ab aliquo fta eiTe,i3£ 
noneftriuseftcJius.denominatipfum. Dicendum.cji 
non potf ft dcnomnutione primo 3C pnncipalttcrdiaa< 
#cd (m fimilitudmcin potcft,5i: fic eft hic. Sed adhuc 
eirca hocquarret aliquis rauonabilitcr, cum nullos mo* 
lor ciTlcftium fic mouca tur pcr acadens , c|» ei inliacrcai 
(notus,<SCct> fubiiciaturmotui,cjuarcinagi« aitnbuuui 
moucn pcr accidcs ratione mobtlis ilh motori,cuius mo 
bilcmoucturaliomotu,<^illimotori,cuiu» mobilc non 
F inouctur alio motu.Et ad hoc vidctur rcfpodcre C6me« 
q> caufa in hoc eft.quta ille motor , cuius mobilc motici 
motu alterius mobili» eft mtnus mobilit &i minus pcrfe 
tftus qi illc,cutus mobile nullo .ilio mot u luouct ur,6C nu 
lione fux minoris perfdfiionis attnbuitur ci aliqualucr 
condiiio motorum gcncrabilium QC comiptibiliu,quaB 
moucntiirpcracctdcns,licct equtuoce dicaturmoucrtp 
accidens hic 5i ibi, vt dicu COnicn.tlli autcm motori,cu 
lus mobili non accidit moueri aliquo alio moiu , non at* 
tribuitur moueri raiione mohilis propter inatorcm ciub 
perfc(Sionem dC vclocitatc . Et h<K viderut Comcn . in^ 
lendcrcinhisvcrbis.EtiftadifpofitK) eft diminmio m 
inotorccorporisco:Iefti«,cuiaccidit,Vt fuum luotum 
rooucatur ah alio.a: idco pcrfcifiior moucntium cft roo' 
«icnsmotudiurno.cuinon accidii hoc. 

AD raiionem pnmam dico.cj» benc conringit moto^ 
rcm ccclcftem non mourn pcr accidcn-i illo modo, 
^ c^ffllerccipiat iprum n)Ofuin,pcrqu£transieraturaccu 
^ dcDtalitcrdevnovbiadabud.iJOCcnirono dcbeturnill 
«Motori,qui eft coniun(ffus mobili f m clTc, ficut eft aniA 
fnaanimalic:fed nonprobatipliim nonmoucriperacd^ 
densaltoroodo,f.rationcalrcrius,putamobiIis propri)». 
dC hocmodo intellexit Anfto.Sc C6incn . Forte diccn^ 
dum alitcr ad quaftioncm.c}. Arifto . in illo loco nondii 
^bauerat<j»motorcscali lunt finc magnKudinc,& idco 
loqunur hic dc illis ac fi cffent in magnitudine.Et cft td^ 
ucrtendum,q»,cum dicimus animam animalis hic cxi^. 
ftcnnsnKMicri a fcipiaperaccidcns.non accipimus per 
acadersproutdiftinguiturcontraper feper fuinaturS,: 
ralc cnim per accidrnt non eft nccciTanum:ammaautco» 
nccciTarto cft inobihs ad motu corporis , fcd accipimiJ» 
peracciden(,prout dift»ngintc6trafohiariri& feparatu, 

Atvcro aluid focicntibus principiinn,86c» Tex.ci*» 
Tribusaiirc cxiftent biis rnotibiis^alioqutV ■^"^«•«* 



ti„tal.nrJobili,&mobilcmoueatur tahraotupcr aco^ ^^01^01 m32niCudillcm,alio fm pallloncm A' 
rtcns,f.ab aliquoalio motore, motorcius propnuapo^ H "«^'"f"' "■•'b''""^ > r 



robitado» 



RclpoOo 



tcft dici iTwucri pcr accidcns illo inodo.Et hoc cft omni^ 
no improfHie CC xquiuocc moucri per accidcs,vt innuic 
Comcn.liic. Sed aliquis poftet raiionabiliter dubitare ■ 
'hiccoiKra iftud vltimum . Nam , fi mocor approprtatii» ■ 
orbi infenoridiciturmoucriper acadcns,nonquia_infe. 
rcciputmotum,fed quia fuummobile appropriatiimoi 
ueturabaliqiioalio,t»"icfiini1itcr huiufmodi motorprO'-! 
prius poterit dici quaf us,aut lucidus , aut perfpicuui pcr 
accidcn9,quia fuum inobile cft quan'um,di: Iucidum,6C 
pcrfpicuum,f.orbi9 iiuem mouei.hoc autc videturoi»' 
ninoefleabfurdum.ergo&primum. Ad hoc fortedi 
ccndum,c)>noncft fimilcquia motu» propnus ipfius or 
bis infcnoris eft cffeiflus ipfius mol>iIis , dC motus diur--. 
nuscftciufdcmgcncris propinquicri inotuproprio.cu 
vtcrqi fit moius circularisxiernus.fcdaliaaccidcntia ip 
flusmobilis,f.quatuas,&: perfpicuitas,6i lux,£thuiuf' 
inodt noD caulaiur a<fiiu< ab ipfo notorc inunobdi > Vti 



quodam alio im Iocum,quem vocamus lod 
mutationcm,hunc autcm ncccflarium el\ effe 
brimiim &tc . 

. Q.VAEST10 XV. 

4 , .A" motus locdli» prior fit Qmnibusali\t motibus . 

Vacriturhic, Vtrumotuslocalis fit prior 
omnibus alijs motibus. £r arguitur pru 
mo q> non.Quia ficut fe habet tcrminus ad , 
termimim:ita motus ad motum pcrconuc 
nicniem limiIitudincm:quiamoiuseftciuC> 
dcincifcntiecum tcrminoad qucm eft:fed icrminusgCA 
ncrationis prior cft tcrmino motus localis.Na lerminDS • 
gencratioins cftfubftantia.tcrminusautem motus loca, 
bscft vbi.Scdconftatc}» fubftanria prioreft omnivbi:> 
cum fic acctdenstd^ fubftantia prior ficipfo accidcnt^ 
Srptvno Mct^iphy.crgo&c, 

Opponcum 




Q.VAESTIO PHYSr 

Trst.C4. OPTOsiTVM arguitUrau<f)onraie An'(h>.iD litcr;!, 
vbi pUtic viilc,c;p motus localis cRpnor a]>i« iqonbus. 
CONCLVSIO. 
Motuslocaiuin vno&rodrinmobilipnotcft aliii motibus 
rrcundum pnontJtrm prtlrdiomi ^ indiucrfu cxi* 
ficnimobilibut,priot rfl rrcundum rubfifVendi 
tonfrqumtiJ.&frrundum irmpoi, 

AD qu9r Aioncm aliqua font tncclligcda. Primo 
cfl conCdcrad{i,q>^ncratio dupf^ accipit , Hcuc 
coitCT dici t in Scdo.ift in Tcrtio huius. Vno mo 
^pric procduiftionc forma fubfllittilis de poictia matc/ 
riae.Alio niijipropnc,protrjl'inucati5c pccdctcin mate 
ra>pcr qua trafmucatione pcedcntc,matcria difponit ad 
rcccptionc formx fubftatiaiis. I(c,coridcranducll,(^ 
aligd ciTc prius alioincciligiturtripi'r,quaniu fpcxflatad 
ppofitiijfm Arifto.in Iiiera.Vno modiatpriusillud. 



CORVM 



XVI 



IXI 



Ceicratio 
cipttur du/ 
phaUr, 



Prioritu 

tnplrx. 

Tczt.c.t(, 



Motuf co < 
par jn( du^ 
plicucr. 



Tcx,Cso. 



cr 



jipolit 

quoiiu exiftcntc,noclTcntaIia,tllud vcroeflct finc rcli^ 
qmii.vcaialinocxulctcnonclTctiiomOjfcd aial potclTc 
iaaliquonnciiole.ct idc modus pot vocariprioritasfm B 
c5fcquentta,co q> a tali pnnri no coucrtitur cofcquctia. 
AUomoaliqd cft prius tcporc,f.quod fuic aut cnc inali^ 
<|ifo tcpore pnus,(jp fuencrcliquii.Tcriio mododicitur 
priusfra fuljftantia.i.fmpcrfeclionem & nobilitaicm. 

Itcni,cftintclligcndum,ci>motuslocaIis& ali) motus 
polTunt duplV comparari adinuiccm . Vno modo f m 
funt in vno 3C codc fubicdo. Alio modo f m cj> inucniun 
turindiucrlis fubic(fti»,vtmotusIocalis in corpocc ccc 
lcfti , & alt) motus in aliis,f.in iftis intcnonbus. 

Tunc diccda func ad qftionc mulca. Pruno,cf,C\ mo* 
tus]ocalis&ali)motusc6parancur adinuicc prouc func 
tn diucrlis mobiIibus,f. vc molus localis cft in ccrlcfhb', 
flC aiii mocus funt in iftis infcrioribus.fic pnor cft mocus 
locaiis primo modo prioniacisfmcoicqucdj.iSd hocnu 
hil cft alud diccrc,n«n <f mot us cccJi prior eft iftts mott' 
bushoc modo pnoritacis.hoc aucc facilc cft vidcrc : ga 
silc motus.quo no cxtftente ali) no eiTcnc,dC ipfc poc ciic 
fine rcliquts,eft pnoreishoc modofmcofcquentiS.fed, 
no cxiftcrct mocus cceii no elTencalt) m(Kus,cc ipfc mo 
tusccxleftts pritclTcnocxiftccibus aliis , ita (]uod ali)no 
iiinccaufaipiius phncipalis:^^ hoc fupponiiurad pfens. 
quaicd^c Sca'idodicend{i,()>,lic6parctur mocus lcv 
calisadalios motuspuc funcindiuerits fubie>fcis,nc mo 
tus localis cft prior ceporc ali)8 motib* : ga illc mocus cft 
prior ccporc,que folu conringtt cfTe pcrpetuu vnu numc 
ro-.lird folfi motii localcc5(ini;ic cfte xccrnii vnum ninnc 
ro .crgo dCc.iA aior appar er ,qa x cernfi , fc u pcrpec u n eft 
pnustcporenonxccriio,vtinanitcftii eft.dl minorrup^' 
ponitur ad pfcns.qa Arifto . ea diffufc dcmoftrat m Iitc 
ra^bandoqi nullus aliorum moturi ab ipfo motu locali 
poteft ciTc pcrpetuus nmpliciccr , dC ipfc mocu* lcKalis 
arculanspoccft clTc concimiusperpetuus.crgo 6Cc, 

TeTuodiccndum,(}>,n comparetur mocus localis ad 
altos mocus prouc inuenicor in eodcm fubie^fto feu ino.- 
biii,licmotuslocaliscftpriorfmpcricdioncm aiijsmo -D 
ttbitspropric di<xis.Quod probatur.quiaqucxlcftpo' 
Acritts viagencractois cftpnuspcrfeAionts via:hxcfup 
potiicurpromanifefta.fcdmocus locahsinvno & codc 
snobili cft poftonor via generatibnts.pnus cnim cempo.' 
«caiumal gciicrat lV: poftca augecur6L alccracur.augcc 
dtco ad quantitatcm debtcam , 6C poftca mouetur mocu 
localiproceiTiuo.quarc&c.Itc lUcmotuscft perfcdior, 
pcr qucm res mora noncorrumpMcur^necdifponicur ad 
corrupcionem,ii^ilIe,perquem rcs mobdis coirumpicur 
aucappropinquatcorrupcioni;hxcet1mantfel^fc({ pcr 
«nocum localcm illudquod mouccur noncorrumpttur 
ncc]idtTpontturad corrupcioncm, quancucunc}i foniter 
moucatur motu localt,vc pacec incorporc ccclcfti:quod 
niaxime mouetur mcKu locali , dC tamcn cft corruptibt^ 
Je,vc pacec primo Ccxli SC Mun . fed per alios motus res 
moia corrumpitur aut difponitur ad corrupttoncm.taii^ 
tum cnim poccft aqu« caklicn c^ ipfa corrupitur,d^ tan^ 



rum pofTet aer augeri per rarefaclibnc , q» corrumpitur, 
fedcorpuscoclefte,quodpropri)nimemouecur localicer 
nunqua poceft cancu moucrt , cj> corrumpacur , aut ma^ 
gts fiat propinquum corruptiuii.Et proprer liocali) mtv 
tu& comuniter dicuntur motus ad formam pro tanto,qa 
pcreosdtrponiturresad receptionem &corruptionem 
formx fubftantialis,dcquapnncipalitcrdicitur forma., 
raotusaurcm localisnondiciturmotus ad formS,quta 
peripfum nonacquiricur nec^corrumpicur forma fub*' 
ftancialii>inmobili,quod moueturtilomotufoi natura, 
feddictturmocusad vbi.Aiias ronet adducit Anfto.m 
licera:& videat cui placet. Coniidcrandum adc eft , <^ 
quauis roocus localis in vno 6C eodc mobtli Cit pnbr f m 
perfccuoncalqs motibus^pnc diViis , tamc no cft prius 
f m pctfc/tionem gencratioe.pprie di<fhi,qux cft cdu^Tao 
formx fubftatialis animalis dc potcncia materix : immo 
illa gencratio videtur effe fimplicitcr perfeitior 5C nohu 
lior tranfmutatto,fakero ex parte termini ad (iuem,cum 
fubftantia ilc llmplicitrr nobilior fuis accidctibus,vt dtV 
CitComcncacorinStciido de Aniina.vcrfus pnncipiu* 
£t cx hoc pacec ad rattonem quid dicendum Hc. 

Quodquidcm Iccimutano pninant,niam/ 
fcftum cx his cft.Qux autcm loci mutatio pn> 
macftjnuncdcmonfirandum cft,fimulautcm 
8^q>nunc8Cprfus fuppofitum cft,Q> cofion/ 
gitqucndam motum e(Ie contmuum8£ pcr/ 
petuum Stfc. 

CiVAESTtO XVI. 
An aUqttif mottti alm 4 hcali pn/ 
petHHf ffje M.i/rdr. 
V^xritur hic. Vtrum tranfmutationes alcc 
a motu locali polTint ellc pcrpeiux . Ar^ 
guitur primo q> fic.qa oc» fpcs piit eiTc {ter 
n(:qa vniucrfalia funt xterna,vt VtUt Ari» 
fto.prio Poftc.&I.incori.diat ibi,cpvcrv 
fimilc cft OC5 fpccics m omni hora manerc.alitcr en» vnir 
uerfitas entiuni,quandoc|; elTct diminaia:quod ^idccur 
iiKonuenicnSjfcd alix trlfmutationcs a motu locali func 
quxda fpecies,f.altera(io,auc augmctatio ^gcncrauor 
Vtpat<ttijTertio,6cQumto huius. 

orrosiTVM arguit au<fconcatc Arift.! ifto capfo. 
CONCLVSIO. 

Nulla tranfrautatio alia 3 loc.ili , eidrm rccundam nume « 
nim pcrpctu:! cnc potrl},rcd bcne potctl effe 
continua iccundum Ipcctein. 

AD quxftionem dico brcuitcr f m Arifto.c)» nulla 
trafmuc3cio,pccr localc.pot elTc pcrpetua cadcm 
numcro pmancns vna 3C cont inua.Ec hoc jp ba£ 
rone Anft.qa cr3fmucatio,q cft tntcr oppofita.cft ppc^ 
tua dC mfinica : frd ols tr jfmutatio,aIia a motu locali,cft: 
Ifcr oppofica:ergo &c.Maior,ppofitio recipicur pro ma^ 
nitefta.ficucenim magniiudo,qux inicrduo pun^^ca eft, 
non eft tnfinita fimpltciceT^fic trafmutatio,qux cft intcc 
duooppofita,noncft ilinita,fmo finitaSc terminata,N^ 
tlla oppofita fimi tcrmui tUius mutationis , 3C omne ha» 
bens terminos cft ccrminacti.f^ minor pacec iduccdo.n^ 
jdccratio cft iccr concrarias quajicaccs:vc dcalb«tto intcr 
albedinc et nigredinc,et augmirtatio inter quanniaic di' 
iniiiutadCc]uantitaccperfckfca,q quodamodoopponunt 
.ctrcaidc fubiciftu.dc: giiacio 6C corrupcio Sccr ens 6C non 
cns aliquo modo.griatio enim de non cncc i<^u c ad eflS 
accu,corTupciovcro ab encc acfhi ad no ens jifhi , vt patct 
inpriohui^.ergofltc. SedeftconfideracWfm Comcn. 
hic,c}> aliQs poffec imaginarialias trarmutationcs ec con 
tinuas.aliomodo,itaq> vniimobtic fempcrSd contmuc 
moucacaliquovnomotuii talifi,vt (j^ continuc de.albcf 
auc concinuc ca!cfiat,f m quodvnu mobilc conttnuedC 
fucceitiucmouecur roottbus concrari)s flnc quicccmC' 
diajVtqaod\i)iimobi]cj7moucatur dealb'.:dinc adni^- 
landu.fug Pny. q gredtncro , 



Motut ad 
fotmain. 



Oenrrado 

crt plcrtior 
motu locar 
li. 



Tait.c.s» 
Tcxt,c.»u 



Tcx,c. «s. 



CSckifKX 
Riifiua* 



CoiB{.cm« 



QVAESTIO T/V vioCTAVn 



XVII 



Brcdmein,&Sccudodenfgrtd»re adalbcdincnncquic^ J mouctardcvbideorfumad vbi furAjm,5:itcru de flir* 



tc media.fimilitcr aiit 6C deaugmcto 6C diminutioiK : dC 
dc generationc tt corruptione.Sed hoc remouet Anfto. 
pnmorationccomunidcaltcratioe & .iugnictatione& 
diminutionc fupponendoduo.Pnmumell.q. motusiltt 
funt cotrari^ ,qui funt ad cfitrarta , vt mot us ad albedinc 
ci qui cft ad nigredine,fimilitcr aCt 6C in al^s,Scclo,q> lU 
lud,quod ni"icmouctaliquomotu,6£ pnus nomoucbat 
iUo moni.a: tii ctiam quicrcebatquiete oppolita illi mo 
tui,dQmodo illc motus.q nunc mouct.non fit pars alicU' 
iusmotu§vnius,fcddiuerfusfm fpectcm abaliornotu. 

Exhocficp6cargui:fialiqiiidcontinue moueretmo^ 
tibuscotinusS^ p|>ciuis.vcrbiEfa,q. pnmus mouetur 
de albcdincad iiigredinc,fl»: poftca cStinuc dc nigredine 
adalbcdine,a:requifq.aliquidfimulmouerct motibu» 
c3f rart)s,aut rootus inrerccptus quicte,eiTet cotinuus: 
quoru vtruqicfimanifeftuIpofTibtJe,etprobaf c6rcqu2 
tia:gaponamusq.altcjdmoucaf dc albcdincin nigrcdu 
ocm,di: trcrii dc nigrtdmc in albedinc : quacro,c{i moue^ * 
barurabalbcdincinnigt-tdine,vtrum moucbaturetia a 
nigredinc in albedin e, aiJt ho. fi lic , ergo fimul mout b a £ 
motibus c6trari)s:qa pofitQ cil,q> motus funt c6trari),g 
funtadc5traria.fin6,erso aitquandoquicrccbat quicte 
oppofira ilJi mo«ui.fcdo,f.qui cft dc ntgrcdine ad albcdi 
nem.quics auc oppofita motui.qui cft de nigredine ad al 
bedinc,non cft niJj quies m nigredine:qa qutcs in tcrmi^ 
noaliquoeftoppofitamotui.vt patct <;nto huius.ergo 
ft»ftt*o% aiui mobde aliquado quicuit in nigrtdme.talis aiit mo' 
tus u5 pot ciTc continuus;$ia eft intet ceptus quiete oppo 
fitaalicui fuarupartiij^hicauicmanifcftOcftcuiltbctiiv 
telltgcrti. ltc,alitcr p5t declararic6rcqaetia,ruppone' 
do,q) mobile :J principio motus mouet ad fllud.ad quod 
tenditfincquietc mcdia;vt fi graucmoucf advbi deor.» 
fum,f.rpano,ioo.miliariorii,norolii cileftpropeterram 
faioucf ad vbt dcorrum,fcd ctia prope prinapii'i illius mo 
tu«,venim fuit dicerc ipfummoueri advbidcorfum.Si 
Tex.c. ««. fergt>aliquod mobile, quod mouef de albcdine in nif r<' 
Ceneratio* dinecominucfinequicte mediatcnditde nigredinc tn al 
nopot fuc» bcdinc,tunc,dri mouctur dc nigrcdine inalbcdinc,ma» 
«df rc cor im ur etii dc albedinc in nigredmc ,SCi\c fimul mouctur 
lupdoni. n,ot,bu8c5trariis:<iamotuscotrarij funt,qui funt adc5 
irarios tcrminos,vi dij^tu eft gnto huius.Dcide probat 
Arifto.qi n5p5t genera:io ruccedcrccorruptionioppo' 
fitx Imediate dC c6tinue.vcrbigfa>corruptio ignis gcne 
rationiigni»,A:ficinalrjs:gamutationcsUlxrum oppO' 
htx.vt roanifeftueftexgnto.a: oppofitanS funt fimul, 
Vt etia manifcilu cft.ergogeneratio&corTuptio no (unt 
fimul:& tiic fupplendi'teft,q>,cu vtraq» fint in inft jti,n5 
polTuntefreineodeinfunmcja Cc elTcnt fimul.relmquit 
crgo quod,fi fint in alio & alro inftanci,6d cii inter quj li^ 
bct duo inftantia fii tps medni.ergo inter gencratione et 
corruptione ent tempus mcdiu,m quo mobile no fubij* 
cieturpropncgcncrationi nec corruptioni,tales autcm 
tranfmutationes non funt fibijnuicem connnuae.intcr 
quas eft cempus medium.patet ergo ex his.qj nuUa traO 
mutatioaliaamotu localieftperpetuocontinua cadem 
9m numCTum,fcd benc poteft ciTe fub identicate rpcafi^ 
ca, vt patet ex Primo , dC Sccundo de Gcneratione. 

tt hoc probat ratio in pnaapio indutfhunec Anfto. 
intcndcbat hoc ncgare. jj- . c • 

Quod autcm cotingat ctle auodda inhnu 
Te*.c •*« tum vnum cflr continuum , Khic eft drcula/ 
ris,dicemus nuncS>^. 

Q.VAESTIO xvili. 
An motHi nftexMS cmtinuui tffc ualeat, 

Vintur hiCjVtrum motus reflexu» poffik 
cfTccontinuus:ft: tntelligopmotii reflexti, 
illii mocii , quo aliquod mobile mouetur ab 
vno tcrtmno ad aliii terminii , dC iterum ab 
lilo tcmUQO «d primum,vaba grajSi lapii 




ru m ad deorfum. fimiliter aut et in alijt. Arguii pnm6 
quod ille motus polltt effc continuus,ga nifi talis motus 
elTetcotinuuSjtiic aftugraueexiftes ftjrfum nophihnii 
ab aluiuo dennrre,qcfceret furfum:q3 eft ipolTibtle om^ 
nmo.Et ^baf c6fcquctia.ponamus,q> lapis,piiciatur fur 
fum.flC a furrum lten"i defccndat in deorfum,qu{ro,vtrij 
fteriftosmotus fit(ietaliqua,vel non.fi n6,ergo eft mo 
tus c5tinuus.fi cftibiquics,ttjnc fequif,q>gniue cxiftcs 
furfum maere,& i nullo,phibicum,non moucrtf ad vbi 
dcOrfumtqa quid elTet ibi phibens aut detinens n5 appa, 
rer. Ite,l:t.ilismotusnonpolTitelTec6tinuus:rcd dlci 
necelTino quies medi.i iiiter panes eius,fcquif,q',fi faba 
^ie/ta furfum obuiarec lapidi molan defccdeti deorfum, 
q.iprclapumolatisauiefceret,quod eftplane {polTd>ilo 
6C c5tra fenfum.Etpbaf conrequcna.qa coftat,q. faba,. 
cii obuiauerit lapidi molari , poftiea reHeAit.fi ergo antt 
illa reflexione fit quies media necclTano.tunc in teporetl 
liusqutetis,aurmola mouebif aut non.fi non mouebi^ 
ergo quiercet.cfi fit nata mouen:fi mouebitur.ergo mo* 
ucbufabam:gainintelligibileeft,q.corpus .idco grauc 
fupponebaf fihx,6C obnnebat rup e5 , quin moueac eS« 
& fic in ccpore illo faba mouebitur di: quiercet ; quod 
IpolTibile.quarc 6Cc. Item,fi motus reflexus non «ITct 
cotinuusituc motus reflexus elTet fine motore:q«i eft im 
polTibile.pbocSrequctia.ponaf q»piIaproi)ciaturdeory 
fum,c6ftat q- rcfle^^let rurrum.auc cr^o mouebit ab ipfa 
terra,auc ab aCrr c6t uiete ipram,auc a primo j)ijcict e, n6 
vr ciTc aliud moues nifi quis fingat.nocftdictdum.c^ i 
primojj^cicntetgaiamoiuseiiis ceiTauit perquietcin, 
qua tu dicis ibi interCTpi.Ei probaf^qa ip^um primu^ij* 
cicnsn5eft fimulcupila.moues aiit,ppinquiidcbete(Tc 
fimulciimotoreptimo huius.Neceft dicedQ.tj» moueai 
a terra,qa pari rone terra moueret pila.cu ponai pila Tujj 
eafineproieLlione:quodf.ilfumeiV,vcpatec ad fenrum, 
Gficut neciprcaercontincnspilam.qapari rationc mouc- 
ret eam,fi non proijceretur ad terram,fi fine proiecftione 
ibi poneret^qd^cft fairum,vt patet rcnfibiliter.ergoSic. 

OPPOsiTVM ar^uitur aucloritace Artfto.flC C6> 
men.i^ omniti expolitorti , cj cdmuniter dC concorduer 
Volunt,qi mot us reflexus non poteft clTe conttnuui, 
CONCLVSIO. 
Motumrcflcxumcontinimtn rimplicitereire 

cfl jmpolTibile. 
D quacftione.eft mcclligendii quod motus reflfc» 
xus dupft-co»tingif. Vno,modo q. iprum mobi 
lerefledaturqualiexfuinaturaa tcrmioquoad 
terminuadque,itav|>ix)nrcfleAatur Ipetu alicuius fbr^ 
tioris mobilisobuiatc,ficut ciilaptsmouetur furfumin 
acre,nulli obuiat nli acncum pcruenentad abquod vbi 
furfumporteareuerticurquafia fui iiamra,iionper!pt' 
tusalicuuismobdts ftNrtaoris. Altoinodocontingit, 
ipfum mobilereflet^tur propter impctum vehcmentc 
alicuius mobilis k>rcions, cuiobuut pruu qp perucniac 
ad vbt,ad quod rcnninat mocus etufdem , fi non obuia^ 
ra illi mobdi,ficu t «n proiccfttone fahf auf laptUi.ctii olv 
uiauit lapis moljins dcfce ndcns.polTibilc enl ciTec q> hu^ 
iu&nodilapisobuiarctalicuimobiJi,riuetab{,fiueragit^ 
tx,ancequa ipfa (agicta proqceretur ad vbi,ad quod tcr' 
minarctur rootus cius,ita q> fi non obutarctlapidi mola 
ri,adhuc moueretur magis fuperius. Vltenus eft con 
fiderandu,c}> ficuc lietur Quinno Metaphy . tllud , quod 
eft vnum numero.eft vnum l"pccie,licet non c conucrfo^ 
crgoadhoc£)>motus fitvnus numcfo,rcquinturci. fic 
vnus fpecie mocus.crgo vnus fpccie debct elTe in cermi»' 
num vnum ►m fpccie, vt patet cx qnto huius. Vlte»- 
nus fupponendii,cf contrarta n5 funt vnu (m rpecie,fed 
diuerra.6C hoc rans patet.io.Metaphy . qacontrarieta» 
cft diuerfitasperrca(:fmformaOT,vtpatet tbide.diucr.' 
fitas autem per fe 6C f m formam eli diucrfitas f m fpeac, 
Vt habrtur ex Scciido Pofterio, ec Dcctcio Metaphyv 

Tunc 



A 



H 



Te»f,f.iO[, 



Moi»refI<» 

xiK contia 
gitdupft* 



Text.cis* 



Tex(«c.tt« 
Tcx,c,i4« 



Text.c.s(» 



Afij tOp 



QVAF.STIO PHYSrCORVM 
■ TuncAco arf quf (tionc,q> mottn reflcxui non poccil 
«flcconnnuus fimplictc(r,quia moius, quinonelt vnus 
f m (pccir,n6 eil viius #m numcm,n6 cft limplicucr co- 
tmuus:pcrprimam ruppoticioncm , fed mocus rcflexus 
noncllvnusnumcro.cumnonlit vnus (m rpccic:quia 
j«KKus vnuB rpccie cil ad ccrmuiu vnum rpccic, ^>cr lccu/- 
idMm ruppoiirKMif,motusauc<rrflcxu8 non eftad ccrmu 
numvnumt'!» rpccic,qutaconcraria non runcvmi fpc' 
-CK,per cercu fuppolicionc.mocus juc relicxusel^adcoii 
■<rarta.ni in omni matu rcficxo locali , mobilc , qd priua 
■«noucbaiurad rurfum, polccamouccurad dcorlum,auc 
« conuerro.vcl mobile,quod inoucbacur ad dcxcru , po- 
-ftca mouei ur ad lintffarii,vd c conucrfo.d^ Uc dc aJi)s dii^ 
iercnci|s poflnonKjVc mamfcUuci^ cuilibct.Iftxauccra 
diflcrentiz poiitioms funt cStrariar,vt etiam notumeiV. 
<]uare A^c.£ci(birattoc6munisc(lad omnenioti'i loca- 
Jemrcilexu,liucmobile refiedaturper fciprum,llucini^ 
fictu corporu mobtlis flbi obuiantis iormar, liue pcr im^ 
ficcu fbrnoris inobilis rcRedat ur. 1 1 c probacu r ra cuv 
nc cumuni, quafi ad omnc mottl reflexij , fluc flt mocus 
l<Kaiis,quoroobikrcflc«flaturperrciprum,nucalius mo 
tus,vtaltcracioautaugmentatio,rupponcndo llcuc fup^ 
poncbatur pnus,C^ inobiV^iyind concinue ccndic ab alu 
quutcrmmoad altquc tcmiHui,dicicisr mouert inillum 
tcrroinil ad quf concinucpcrucnir,3c nA roUl vcrfus flnc 
motus.fcda priaptio c(ia.iicnim lapis inapic defccndcrc 
^principiocencu leucarfi acru fupcnuii,&ooonnuc de^ 
fccdic deorfum^non folu vcru cll ipfum ad vbi dcorfuixi 
^ioucn,quaodo tii propc tcrr5,fcd cnam cum erat luxca 
prtncipii) ipflus mocus.Non entm e(t racio,quare diccrct 
nioucnad vbf,a4^odo(incinue tcndicinvnaparccic' 
portsplusa inaiia. Tiicarguiiur , vtpriurar^ucbaf. 
fi motusrcflexus eiret c6iinuui^fequitur,q> vnu raobilc 
fimul mociebit motibus c6trari)8 . quod relinquitur pro 



xvri 



IXl 



B 



prxcedcncc.ibicnimncccrminaturmotus,^]) laptsv/cc^ 
nusnonproccdit Airfum.redinnullopccdcnciii ngnorii 
ftc t<rminabacurmotus.Quado vltcnus^cedicur.crgo 
vcriori modo tcrminatur motus ad iJlud vbi a quo reflc 
cticurjapis,qp ad aliquod pccdcntiij.fcd in quolibec pcc» 
deniul lermuiabat mocus in pocccu, qa ibi poccrac cer- 
minan mucus.ergo in illo vbi , ad quod vtcimo pcrucnit 
mncus,cerininaimocusvcriorimodo(Jinpotencia, qH 
nucirer,niilaliqualicercerminarctibimoius fmacTtum. 
SimtJiter verius&pfediuB fctpitibi motus dcorfumqli 
in aJiquo poflcrioru vbi,quia ibi fic incipit motus deor< 
ruin,(]> mobdc iJludnSpnus moucbatdeorfum^fed fur^ 
fum,f.anccqi puentfct ad iJIud vbi,in nuJIo auc fubfcquc 
num vbi iic icipit motus deorfum.quin pus Iapismouc<> 
returdcorfum.crgopfetrcion modocncipit mocus ab illo 
vbi.qi ab aliquo alio poflcrion1:fed i quolibcc portcrio' 
rum inc-rpic mocus in potencia,quiaibipofrctincxpifle 
mocus.ergoabdlovbi reflcxiois incipitmorusinacflu. 
patet ergo,c}> mobiJc adcft acfhi ipfi ccrmino rcflcxionis, 
d£ tn aifcu abcft ab ipfo : quod non poteft cfTe in codc iiv 
ftanu,fcJ in alio dC jlUo.&. fic idcm quod prius. 

AD prima rarionc dicunr aliqui , ip ipfur 
cftcaufa illius quiecis,&: detinetipfun: 



IpoiljbtJi . Et probactir c6requcHtia.ponamu« cb mobttc 



m proi)Cten8 
, um graue fur^ 

Tum.quod prol-vant,quia,qu5do aliqua duo nccelTanb fe 
c6lequum',quicquidcftcaufavnius,eft neceiranacaufa 
aJteriu&: fcd mocus grauta furfum.ac quies fic fe habct,c^ 
quies necclTarioconfcc]uiturilJum moiii.viiproi)ciens 
ent caufa eiu iJlius quietis. fcd hoc no fuificii ;(ia,cii gra» 
ue mouct Iurfuro,c6tingic,(]i proiidens eit corrupci! an» 
tequaceirct mouerigr.iuc:corruptu auc eft no ciis,5<: no 
casno dcitncc graue furfum.Ec,li dicas,c}> illa pars aeris, 
q mouccur limul cii I.ipidc ad vbi furfum ad quod ceflat 
Uicniocus.deiincc ipfumgraue furfum pcr aliquod tps, 
quxntur.ppierquacamdcttnecipfum.cucnlipfcaerfit 
valdefaciliter,diuifibtlis &cefTtbiIis,n6vr r6nabiJe,<j. 



njoucanwaikorfura itcriiad rurAim^fi^tande i furfum C polTitimpcdircdefccnfurograuis,&lpCTpue,cumerauc 



tndeorfum connnuc fincquictc roedia,tunc pcr tocii ce-' 
pusillius motusmoucbac ad vbtdcorfum.per fuppofi' 
tione.fedconftaCjCj. tnoucbacurad vbi furfuin aliquaiv 
do,f.ancequareflecccrccur.ergocuncfimul mouebacad 
vbilurfumdi: vbide(ir(tin,d£ifti mocws func comrarii, 
<icuc5(: fui cermini.eTgo&c. Ite, arguituraJia rati5e, 
^Ck pocet^ ibrroari.Uk motus,pcr que mobile adeft aJt' 
CU1 cermino Alabeft eide , fiuc accedic ad alique cerminij 
&. reccdic ab eodc,eft f cerceptus quiece media,d£ per c6^ 
lirquciMndcft c6tmuus:fcd per mocu rcflex{ihocc6cui' 
giui}uare dtlc.maior propofino dodarac.cri cnim mobi.^ 
le per aliquc mocu adcft alicui ccrmino dC abeft ab code, 
hocnonpdtcfreincodcinftanci:c]aillx funt fuppofitiO' 
nes oppolicx.ergo in aJio SC alio uifUnti adeft dC abcft. 
fed incer Qlibet duo inftatia eft t epus mcdiii:ergo erit alt' 
quod cf pus rocdiil,in quo mobiIc,du acccdit ad illti tcr.' 
i»inri,nec recedic ab illo 9m a<fcu,et in tcpore illo necefTa 
no quiefcit:qaiJJudquodeftinaiiquo ipcraiiqucxl cotil 
tcpus,fiiniJitrr fe habcs,qefcic,vc patet in Sexco huius, 
&ficpaccc maior.&: minorc Hipponic Arift.tanquiino.' 
tam,f.q>pcr motii reflexu,mobdeadeft.iIicui termino 
&Creccdic abiIlo,itac)> vcacvno tcrmino produobus,C 
vc cermino ad que Pm a<ftu , 6C vt termino i quo. Sed 
illa minor vr dubicabilis.poncr cntm aJiquis dtccre,c]> (L' 
cuc mobdc, duconcinue mouct ab vno termino ad aliii 
tcrmtnii non adeft aJicui figno inccrmcdio,ncc abcft nifl 
in pocf lia dCno aAu,vc dicic Anfto.in lra,(ic dii mobdc 
rcflcvfcicur n6 acccdic ad tcrtninu rcflcxioiits,necab illo 
reccdu nifi in pocctia. Verbi gra,cii Japis mouei a deor^ 
fum m furfum,dL ad vbi furfum reflc^icur dcorfum,non 
cftinillovbifurfum nifiinpoccnna,&fic nooporcctc^ 
ibiqutefcac. Diccndii,q)n6eftfimtlede eoquodrocv 
tiecur cft reflexione,d: de eo quod non refle<fhcur.Nam, 
cuin lapis proicctus pcrucnii ad \ bi furfum,a quo rcflc 
&iur,modo venon icrmuut ibtinoius uialM)uo vbi 



eft proieclii furfum. Fortc diccndti,q> ilJa pars acris,q 
nmditcrcurograut vcntt furfuni pcr vioIentiam,decuiet 
per atiquod cfpus vircucf mouendt altas partes , quauis 
dcieceric ctTc virius moucndi graue,£v: m coco cf pore illo 
decinec grauc furfum,.9<: cii dcteccrit illa virtus, lunc gra^ 
ue moucbic eam 8C feipfum . Qux autc fit illa virtus,fli: 
quare cancil cepus durac,di: n5 per maiu8,nec pcr minus 
tcpusdurac,^^ aquo corrumpacur,reftat declarandum. 

Ad alia dicunt aliqui,<)>, fi lapis moLvis defccdtt dcor 
{um,6C faba proijciatur furfum in dircftil bpidi,nunqua 
fabapoccnraccingerc molarem,immoqutefcetui aere, 
antcqua per fuum mocu actingai lapidem,& tunc poftea 
reflcclitur:^ fic no faccret molare quiefcercfed hoc iiu! 
lo roodo fuflicic,Qa conftat faba poterit ita fortircr roo 
ueri furfum ab aliquo pronciente,({> nifi obuiafTct inoJa^ 
ri,fuifrctvltenusmotafurfum.Quxruurergo,quid ipc^ 
diacipfammouen furfumincpe tJIo,inquopon»quie^ 
fcere ante cotav^^il molaris.no cft diccndil.q) molaos ip- 
fam imcdiatc {pediac,c]a ficuc moucns ^pmqutl &L tmc^ 
ducti debcc elTe llmul cil moco. fic.ppinquii quicc^dc' 
bcceflcfimulcil gcfcece.Prfterca,Si ipfemolans fpcdit 
ca Imcduteinteporeillo,quarenon fpcdiebateapnus^ 
ndcft rano fui{icicn8,nec cft dtccndil q> aer intermcdius 
unpcdut ca,q uia iIJc aer medius aut qtnefcii furfum,auc 
roouerur deorfum.fi quiefcic,cunc nullaracio citquarc 
impedic fabam,quoadhuc ferrC£urfurfum,nificirccmo 
Laris.fi aucem mouecurdeorfum inipetumolari8,ti'ic mo 
ucbic fabam obuiaiuc in aere,qux no poceft ei rcfifterc. 
fi mouccur furfum , tunccna faba moucbitur furfum in 
tf porc QlOjdC poncbatur quicfcere in cepore tllo.ergo fi^ 
mulroouebitetquicfcet:quodefl ipoiTibile, Sed fone 
tudiaB,c]>illcaer intcrroediusimer fab^&lmolarf mo^ 
uet deorfum in tpe,in quo faba (lefcit a fuo motu dC Ipe 
dic faba a mocu lurfum , nec m p6t earo roouere deor- 
ruro,$ianon fufliactcr obcinft rupcam.ficutfiqsvcUct 
landu.fupPliy. q q moucrc 



Rnfioncs. 



Ad fcdm 



Tncc.tit» 



Ide mouH 
inonb'cd> 
Cnn)** 



!nt« ptf « 

moftedct 
xi violctfr 
nd inediat 

Trxt«c«iz, 



QVAESTIO OCTAVI 

tnouere columna mcdi^cc virgula debili mota,n5 pofTct 
eSmOucrc.Hocueru licctfitapp.ifcnsno fatisfacit dubi 
tatioiu.nam,riloco fabx,pi)ciatfagittapcr arcfi fortcin 
obuians molari nccefrario attingit ipfum , cuius fignum 
crit,qa faciet fonfi tn eius pcrculTionc,& fic rcdit difficul 
tas,qualitcrquicfcatnifi hactat molarc quicfccTC. Sed 
cauillabis.qi ndacctngit imediatc^qa Philofoplius.pbai 
in Sccfido de Aia. t|> Ipoiribile e duo corpora fc adinuicc 
tsmgereinaquavel acrc,fcdoportctcflre acrcmmedium 
Vel dqua.Corra proiiciaturfagittaacu:a fcrrca contrali^ 
^nu magnii dcfccndf s,conftat,q) (gredictur in ipfum,d£ 
lic ca atcinget fufiicicter,d£ runc reficcftcr ad ifcnus:& fic 
idem qiiod pnus. Dicif hic vlcimo,qi illud mobilc nul 
lotcporequicfcctjtncrit morusreflexus , fcdmouci pcr 
accidrscx violciiailiiusgrauis dcrccdctis,cui obuiabic, 
&n5fuipropri.i haiura.DK^liim afit Ariflo.A: fua:dC' 
moArationcsdcbEcintclligtdc per fe,f.deillo,quodper 
fuinatura reHcc^ht.illudcnl c(lquoda(ftu adc(ldCal>cfl 
refpetfiu eiufdc fignL.Sed illud,quod rcfletflif impccu alce 
rtuS}Cuiobuiauit,non ficadeft di abe(ta(!lu.Er,cum dr, 
q>ficmouebiturtnotibuscoirariis:diccndum,qj no fc' 
quitund^cii probaiur,q3illud,quod cocinuc tcdic ad ali 
qucm tcrminii,mouetur ad ipfum a pncipio motus vft^ 
adfinc,poCc(ldici,q>veruciificonttnue ccndit adillum 
teTminupcreadcvirtuc€,vdperdiucrras virrutcs^qua^ 
rum vna fic fua propna vinus,6C alia fit virtus,altcnus> 
fcd,fitendircotinuc advnutcrminil pdiuerrasvirtute* 
aliortJ i fc,no oportcc.& fic e(t hic.Na illud proiccftii fu-' 
penus,quodobuiauitalicui fortion facicii ipmfincacre 
mcdio moucri dcorfum mouctur p diucrfas virtutcs cx^ 
irancasvcIextrtnfccas^Cvircutcproijctencis quatum ad 
priorc motu,vel virtutc obuiantis , quo ad poftcriorcni 
inotu:quarcnonvalet,diCidco ndoportcti])fimul mo^ 
ueacurfflocibu8c5trari)s.Vcl diccdum,<)imoueturmo 
tibus cotrariis p accidcs.cr hoc no hetur^ inconucnicti. 

Aliarf» Arifto.l>fi,pbarcr,q>illcmoius reflcxus non 
cft fimpiVvnus,f.qacrt ad coiirrariostcrminos/ednon 
^Ccdcrecq>nccclT.iriofit ibiquics medialceretuspaftcs. 

Aliicrdiceretalivisadillainftaciadc faba& huiufmo 
di,f.C)) tn proiciftis , quibus obuiarct aliquod rooucs for^ 
cius,c|> bri cfl ibi motus cotinuus finc inicrruptide (]uiex 
tis medix.Et illx dux roncs Anflo , «5 fic.pbant,cj»intcr 
parccs motus reflc xi necclTario eft quies medta.,pcedunc 
dc motu naturali,vt cct morus atalis , im alicuius huiuf^ 
modi.Et fortcdc mocu cuius vna pars ciTcc naturalis,^: 
alia \ioIcnca,vt,fi lapis jjie^^s furfum iceru redcac vir> 
iutc^pria:fcd de motu pure violenro non probat , ga de 
ialin6ficeftneccfl"c,pbarc,cu inanifeftfi lic c^nopotcft; 
efTcperpctuusfiniprr,vtpatec inprimoCceli.modo,cQ 
fabaobuiabitmolari,ipfa non moucturilla veloCTtate, 
qua mouctur naturaliter,Imo contra natui a fua.licec cnl 
grauc moueturdcorfum na(urali[cr,m non omnegrauc 
moucturdeorfumnaturaKrquacfiqtveloatatCjfcddeter 



XVIII ^vo 



deorfumtquod eft !pofTtbile«hicdr,c]>pnut raouebat cS 
trari^s nioctbuspcraccides,fcd no per le. Vcl diccdij,6C 
forccmclius,cumdr.Oc quodnunc nioucci^c. Veruiii 
eft,(i no ipcdicbat a quiccc oppofica illi motui pcr alic^d' 
pdominans 6C obctnrs,fed,fi ipedfat,nonoporrct: &iK 
cft hic.impedtt enim a quielcendo pcr aliquod violcnrS> 
&C obcines fupra ipfum,6^ fic non qutefcebat.Ec ifta func 
probabilioni,qu.xmihiapparcnt de ifto problcmate. 

Quodaucedicit'(|>contrariimotus piic fimulclTcper 
accidcs,hoc non fumcic : quia nunqua contraru contr»> 
rictate pcrfecta infunt fimul cidem &. fm idcm : quom» 
do cnim elTcc aliquod fimul calidilTimum 3C tngtdiiTtma 
pcr accidenschoc cft dcnfonum,nmtlicer concraria nui^ 
aua ptofliint fimulinclTceidcm pcracadcns,tra(]> vnutB 
nt in vltima fua pcrfciftionc ^ rcliquum cum ipfo.quo' 
modocntm aliqutd ciTct calidtfrnnum dC fri^idiffimura 
quantumcunqj pcraccidensc^abfurdumcftomnino.hoc 
autcm fcqucreturinpropofito.Nammocus advbi for^ 
fum di^ ad vbi dcorfum func concrari) coiicranecate pcr' 
fe<rca\tvideturmanifcftum.quarc dfc Adaliudpo' Ad tntiS» 
teftdia,c}>,cumpi]aproiicttur furfum ad tcrram vchc/ 
incntcr&:cumtpfa pronctturacr contra fuamnaturale 
incliiiactoncm,cuni: aliqnapnrs arrisdeurfum mocalr/' 
uitaic fuarcdit ad fupcrius<3i^ rccummouecipfampdam 
tanqua mouens propinquum.cuius fignuro elT,qa quaa 
to fortiuBpro^ci(ur& pcrcucicad cerram, tanto altiui 
refilit:quodnonvidetur efTentfi quu aer (ortiusSC\c 
hemcntius rcafccndic furlbm. 

Quodautem lationum drculans phmaiirt Tart,c»i, 

QVAESTio xvin. 
_ AnmocitsciicMldnf,inlinitiaac pet^ 
pnuMS effc pofjit , 

VxriturhicVcrtimocus ctrcularis polTir 
ciTetiiiinicus ecpctpccuus. Arguicurpri' 
mo q> non.C^uia itioc us conrcquitur magfni 'Tcxt.c, 
tudincm,quancfiaJ diuilioncni,vtpacctin '** 
fcxto huius: fcd magnitudoctrcuians non 
cit iniiniia,PnmoCcdi:ergodi:c. Item, illcmotusnS 
cftperpctuus&continuuB,pcr qucm mobile pcrtranfie 
pluncs per cadcin (igna.haiic vidctur poncrc Arifto . ia 
litcra.&,pptrrhocdicitmoiureflexiinoclTevnii&c5' . - ■ 
(iniiu.quiii ipfum mobilepluries tianfitpcr cadcfigna, 
vtfiahquid inouccur luper magnicudinc rcii(aabA,in 
B..^ iccril a B.ir A.manifcftficft q> pluries pcrtranlibic 
cadcm figna,f.intcrroedia inccr A.dC H.Sed pcr motum 
arcularem ipfum mobticpliuicstranfitcadc figtu,vc fl 
aJiquid mouerctur fupcrcircuKiab A.iiiB.itcru rcdcun 
doad A.coctngicqiitcriipcrcadc (igna moueturab A* 
in B.Al rcdibu in A .dC fic pluries per cadem figna vc pa 
tet in defcnpttue lcnlibtli. Itc , h motus cirCularis clTci 
infinitu8,tuncin magnitudincHnitaclTet virtus infinicai 
ininaturgraucdctcrmtnatavclocitate.Cucrgodicit,cf |j qnodvf clTcipoiTibileexiftooc"uuo.SLjjbaf cofctjucn^ .j.^^^ ^ 
coiinuctcndicStc.vcrumcftficontinuctcndictx fc.veJ" tia,<ja,ciimotusfica(ftu8cntisinpotctia,vtpatet intery lext.cl** 
partim ex fe & parnm cx alio/cd fi pure violcn ter & ab «io huius,oport et c^xpm mobde fit tn potcntta rcceptiua Tcx,c, 

-1 Ci^^nui^ A^-.!...^ ^.-.^..^; ^ . motus,& fic,fi motus fit infinicus potentia crit innnita. 

Omntsautcm magnicudocft finita,vt PnmoCcdi. 
OFPosiTVM arguicurau(fh>ricatc Artfto.in litera. 

CONCLVSIO. 
Grcularitmotut conttnuusac perpctuuseSe potcR, r 

AD qufftionem dico brctiiter,c)> motus drculaiii 
pot ciTc cottnuus dC pcrpctuus.Ec hoc potcft 
baridcmoftratioc Ariiio.inltccra.Quiaillc mo Text,C7«» 
t us pot elTe ppetuus,cuius termmus a quo no cft a(fiu 6C 
pcr fc diftinifcus a termino ad quemtfcd ipfius mocus cir^ 
culans tcrminus a quo non cft per fc diucrfus i tcrmino 
adquem,ncccconuerfo:crgo dCc.Maibrpropoficio pa<> 
tct,quia in motu finito dcfiaentc, tcrroinut si quo eft 
diuerfus i rermmo ad qucm,d£ econucrfo.Nam , fi noa 
cflct diucrrus^tunc qua raiiooc locatpcc inoucn a tcrnM' 

woi 




alio,nooportec.&ficefthic. Adaliud,ciidiat,cj> rr 
flcxumadcftScabeftdtc. vcrucftfific dc fcmoucifvel 
partim naturatitcr cc partim violcter.Scd finc dubtovna 
de rdnibus Arifto.vf incuitabilicer^bare,c}>omnis ca^ 
lis moruscftdiftindus jquicte,aut quod vnum mobile 
fimul mouebu moctbui cdtrariis. Arguit enf fic.Omne, 
qudd nfic mouct aliquo motu 6c pnus erac,d£ no moue^ 
bacmotudlo,quicfcchatabi1lo motu: hxc cmanifcfta. 
PonamuscnIq> faba.piei,^a furfumobuians molari de^ 
fccdac,manifelVucft,()i,cudcfccndic,inouccur dcorfum, 
6C pnus n5 mouebat dcorfum , aur rcHcxiue.ergo quiC'» 
fccbat quietc oppoii ta mocui dcorfu m: fed quics oppofi^' 
ta motui deorfum no eft nifi quies in vbi furfum:ergo ali 
quado quiefcebat in vbi furfum.Et,fi dicas , antcquS 
kcflcftuctut dc<}rruxn,crgo iuaul moucbat ad furiiun QC 



QVAESTIO PHYSI 

rito aqMdcademratione incfpiffa maam' i (cnniaoail 
quem,dC/Ic n6 ctfftnt ibi quies.crgo , Ct dcbctaltquis 
CclTarcmotus naiuralucrad aliquc icrminu illc ccnnin' 
debecefle aiftu diucrfut a tcrmino a quo : dC p oppofiru, 
isotus lUcnSdcbct crlTarc,cuiu( tcrminus ad quc no cft 
diucrfuspcr rcnmprraicrminoaquo. Ecc6nrmat.na 
poftqua tcrminus ad quc alicuius motus nd eA pcr fc dC 
naiuraJiccr diucrfut a cermlo a quo,quar6nc mocus icp^ 

JitaccrmMio aquo,cadc ronelctpict atrrminoad que. 
t fic nd dcteTminaisttjVt patct.crgo inaior 5C minor ap 
j>arct,Na,(icut in imca ctrculan pnnapiri n5 cft acftu du 
uerlum a Bac,imo qutlibcc pun<flus e(l pnd . im 3C terx 
ininws,vc manifcRu eft ad rcnrum,nc in moiu circulan, 
«crminus aJ qucmnoncftdirttnv'hiiperrc& nmpliater 
i ccrmuio a quo :eft enim motus ctrcularts,]^pne ab code 
intJcm,idemautcninoncltpcrfcdiutruina icipro. Et 
«ft cdnderadum hic,i^ f m Comcn.tlla ro Arifto.no fo^ 
lum ragiccaufam,quarecftpoiribtlc mocumcircularcm 
«ife pcr|>eiuri,rcd ecia q> fit necclTartum : quod Hc poceft 
tncelltgt.Si cntm motut circularis tcrmmarecur , opone^ 
ffct q> tcrmiiuiret ad aliquod vbt deiermmacumifed non 
oportet termiari ad altquod \ bi dcterminatum , qa cum 
quodlibci vbt qaod aoqritur ia mobiiicircuian per ruti 
motum lit ei naruralc,nulla cft ratto,quarc magis termi 
ncturadvbi vntimqpad aliud . Econiritno dc mocurc' 
<fco,nam motus nacuralis rccrus eft ad vbi nacuralc ipG 
mobtli,'^ inciptc ab vbt inaturali.Sil idco cum pcrucsit 
ad ipfum vb< njiuralc , quiefctt fub co . Vcl poc tfta nC' 
ceftitas fic inrclligt,vc lagebac^ga inomnt moiu icrrmna 
co,neccfTc eft qi terminus ad quc fit a<fiw dtftinkfcus a trr^ 
mino a quo,£c c conuerib:fedm leio ntocu ctrculan rcr' 
(ntnusaquo&terminusadquenon funt Hmpri' A^a<ftu 
diuerfi^qa lunc vnum et idcm. vc ctrculaito Solis,qu{ io' 
«ipic ab orienic^ iccrato rcdicadoricrw. Stmtliicr aute 
£C in akjs.Quodlibct cni vbi necellanum eft ellc tcrmi^ 
nusiquo cctcrmmuBadqucmip4i(is ctrculaiionis.qua' 
re&c. ltcmaliqui/tcarguun(,NihiHctpic akiotcrmi 
no,ncc icrminati fuo pnctpio.& nihil icifMC deoouo ino 
ucriinccrmtno ad c|ucm l'ui motus,ncc deticic vcl ceffac 
inouel-i a cermtno aquofut motus : fcd mobtlcctrculare 
fcmpcr eft m cermino fui mot ut ad que, & Cerapcr cft m 
terminofuimocusa quo.Naquodlibecvbiiignatii vnQ 
numeroeftcerminusalicuiusad quc,& pnncipiu iquo 
aJteriusctrculacioniSidC vnnvbilm fpectc eftccrminus. 
i quo & termmus ad que eiufde ctrculati5is.crgo mobw- 
le,quod<trcuIantcr mouct fm naciiri n5 mcipit de nouo 
inoucripoftquap(nitu$ no moucbat,nec vnquadenctc 
^ mocu,tta qi amplius no nioucatur.ergo mot ut circula^ 
tii cft pcrpccuus . Ecforcc Tllidcmol^ationc Arifto.iu.» 
Kllexit in hte vcrbis,& vc femper lic in pricipio dC Hne: 
nunquaeft enim ferapcr in piKipio vnius circolatiou 8C 
ia finc alcen'us,& nunqua eft m pnapio antcqua no fuc' 
m motus,vcl ancequa mobile quteucnc,ncc vnqua in (v 
nepoftquinu-luserit motusvel poftqua mobilcqoie^ 
kit,6C iic motus circularis cftpcrpctuus . Vlterius colL 
deradum cft q> in toto motu circixlan pcrpetuo circuku 
uo phor no cit cadem numero (tmpIV dC tn actu cum po^ 
rcenon^iiecdtucrranumcropropnc (impiV^quod ficpa' 
tet.Nii lUajjpric nmpiVnofuntvnum numcro,quorura 
vnumdefictcaiiurntcnic alio:fcd circulatto pnordefictc 
aducnienecpoftcnorijVC manilcftum cft,quarc £iLC.Itc, 
non funcdiucrfacnumcro itmprr&lpropriz:$iaiUa,qux 
Ain(c6cmuai5C nddifttnvftaad^uDd funt a(fcu diucria nu 
mcro.parccs cni alicuius Itncz ciufdem quidiu funt cott 
nuz nd func proprie diucrfx numero,vt vulc C6men.in 
quariohutus.rcdcirculatiopnoreftcutinua poftcrion. 
lijnt crum lopulacsc ad cundem ccrminum comunem^dc 
<^,vnudCidemvbi,adquodtcrminai circuiatio prior, 
cfttilud,') quolinemedto incipic poftcnor.crgono func 
a^tu&l (implicitcrdiucrrx numcrocxcra anima.Q^uaii.' 
tcr autcm funt oiuncraix ui potcmuL, dC qualucr ccpus. 



C ORVM 



XIX 



11} 



q>cftnumerushuturmodi circulationii fit extra anim9, 
&quomodonon,\ifumcft inquarco huius. £(,(> di^ Obiedio, 
cacur,q)vnumquodcpc6para(umalccrtvclcft idcmnu Trxcc.ii» 
mero cumco,veIdiuerfum,vtvult Anfto.inDccimo 
Metaphy. Dicendumcft,q>vcrum eft q>vnumcnt 
comparaiumalcerienci, veleft idcmctim coveldiucr.' * 
rum^fed circuiacio pnornon eft ens flmul acfcaextraant' 
mam.cum poftcnori.ergo dCc. 

ADpnmamra(ioncmdicendum,qimotut rcqutnir nsf™-. 
magntcudtnem quancum ad (initatcm excenlloniB 
vcltnfinifarcm.vndcinmagiittudine (inita nonpStefTc 
motusintinitus extcnfu5.6C limtliicr infinicas durario^ 
nis moius requinc infinitatcm duracionis niagnicudi^ 
ni«.Sicrgoarguuur(ic,(imotu'scircularis cfTec tiiflni/- 
tus.tunc tnagnicudocircutartseiTtc infintta. Vcruincft 
tnfinita fm durattonem:& hoc bneft po(Tibi1c,licct non 
lit infintca fmextenfionem permancntcm.Ec ll Jtcacur 
n (ic,mo(us mmagmtudtneeft finitus, vcrumeft,fi eftin 
magniiudine finita fm durarione.alitcr nooporceret,!^ 
cfTct (initus (m durationc. Icc (1 argutrur (ic , (i motut 
ctrca magntiudmc finici cft finitus , dc mo(u$ circulant 
ctrca magnitudtncfinitamicrgo SCc.Dico admaiorcm, 
moius circa magnttudinem (inttam eft (initus,vcrum 
demoiuperqucm illamagnitudo finica pcrtranlitur fix 
nt(ie$.vndequ(libcTCirculanocft()ni(a,pcrquam tit rC'' 
di(u<ideeodcioidemctrcaaliquod (inicum: fcJ moius, 
per quein iiiagnitudo finica percrannturinfinittcg,n6efl 
(inttusddradonc. Vcl aliter , motus circamagniiudtne 
tinitameft finitus.veruin cft f m vclocitacem . Nam in 
dctcrmina(oicmpore& finitopertranlicurquxhbet to^ 
tamagnicudo finita,fednonoporcetc^ li; mfinicus fta 
durationem totalem. Adaltamcum dicitur, motUB 
pcrquem mobilc pluries pcnranflc 5Cc. Verumcftft 
hoc luic anccqua pcrucncTic ab co Jcm in idcm,ficuc con^ 
(mgicinmoiu reflcxo.ibi enimmobilc pcriralicplunc» 
C cadcmfigna.hoccftpriusq^ rcdicnt abeodcminidcm,- 
Scd in motu circulari non eit fic. fi cnim mobilc pcrtraiv 
ritpIurics,hoceftpoftquamrcdiericabcoJem ui idcm. 
cumcnim mobile motum fuent abA.in A.permeJia 
R.C.D.poteft iterum moueri ab A . in A .per cadc mc 
di3,6C eodcm ordine pamum fcruato.in mocu autem re^ 
tfloprocedcndoabeodcm in tdcm, non fcruatur idem 
ordopaniuin,immo pars mobdis,quxin prioripartc 
mocusrrar proptnquior tcrmino ad quem,m fecunda 
parte inotus eft rcmotior ab illo , vc pacec ad fcnfum . 

Adaliamdico,c)>in magnicuJine 6nttapo(efte(Tepo 
tencia uifintca fm duracioncm.ltcecnon fm vigorem,vt 
Vtdebiturtn conrequcnttbus.lteffltn magnitudinc finix 
tapotefteiTepoccntia infiiMta,licetnon potentu acliua 
fmaiiquos:hocau(cm fufttcic adhoc,vrin magnicudtne 
finica (it motus infimtus:quta magnitudo,qux mouetur 
pcrperuo non habet nifi potenciam reccpciuam mocus, 
]p non auccm potentiam aiftiuam fibi inhxrentem , fcilm 
Anfto.dC Cdmentatorcm in ifto oif(auo,quarc 6Cc. 

Quodauicncccfrchocimpartibilc eflc ncc 
habcrc magnitudincm,ciiccmus primum dc 
prionbus , ipfo opponcntcs 8^c. 

Q.VAESTIO XIX. 

An mantm fimtumpeTtempHS infinittm 
moHere poffn . 

I I I I ■ Vxriturhic.Vtrum mouens^fTntrft poifit 
y^jSK"'! moucrepertfpusinfinitii, Argm'turpri< 
iMcSlim "'o^ffic-Quiacorpuscatleftc eft (infruin, Tcx,c,««* 
j^^R^»J vt patet ex Pnmo Coth 6C Mfi.fed ipfum 
T*trt^ r l corpus caleftc mouet ifta inferiora per tc^ 
pusinfinuii,vtpatct ex fecudo JcGcneratioe,5C inifto 
Oi;tauo,creo&c. Item,omnc moues,quodcft in ma j^j*"* 
g{wu^iacmiiia,cft|^tiLho4; cft cuideps:fcdmoucn% * * 
Iandu.rupPliy, q tq quod 



Tex,c,7»» 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



XIX 



114 



partisinotortsadpartcfnobila^quzcfttonusadiotufn nifeftuineft.Er<^dicuntffti,q>ui6n«atcx partcpariiti 



hdi 

M» 

k)» 

.$d 

m 

lesv 

inct 

m» 

i# 

tttt 

ia 

a 

Ei 
n* 

9 

« 

If 

r 

t 
► 



c6parando ad cota ntagnuudinr, vt habet cx rcpTimo hu 
tus.£(,naccipiat(cpusinotutcxpartc paniii mobilis, 
flccft vcrQ quod dicic.nS,vt (zpe di<fiii eft,pars mobiln 
pnus tcporcpcriranfK parcc magnicudtniK cji corii mobi 
lclic ailc accipicdo irpus motus , ipoilihilc cll qi moucs 
finicumoucat prrtcpusinfinuriri^jp ccpus iniinitilnon 
mouriurnin mobile infiniiii,loqurdodc infinicatr.puc 
nietc ex parte partiii mohilis.vt manifclliicrc.md, con^ 
ftat q» inours rinitii no pd t moucrc mobilc inlintcii,cuin 
yirrus motons frmp llt maior ^ mobilis.Cu crgo diat, 

gcaiii.quod cftmoucs iinuti,moucret picpus iiinnii. 
iccndu,<^ n5 mouet p i^pus iiinitii.quod quidc tcput 
accipiat fm partcs mohilis c«tlcAis:qa iprum n5cft tnfi^ 
OWtdio. nuii,rcdfiniti'i.3Ctdcono eft c5ira Arift<i, Sed c5tra 
ifta folutionr ronabilirrr dubitaf ,<j a Arifto.nS.pbat hic 
iftu4>poncm,nifi ad demnnftradfi infcnus , q> principiii 
moucs no cft in magnitudinc.Et ihi fic arguit , moucnt, 
quo<J mouet p crpus infiniiri cft mouct tnnnitii : hoc 
inonftraf hic.fed motor pnmus mouet p tepus infinitui 
crgon5cftfinnx virtutis. Vltcnus dcducii, ficuc vidc 
bitur poftcnus. Tiic dubitatur.eo modo dcbet Anft. 
hic dcm5ftrarc quod motor finirus nd mouec p lempus 
tnfiniiu,qiioacci(>ittnfertus,quod moior prtmui: mouet 
perirpusifiniiiLaliterenim rupporiiionct fuxnoclTcnt 
bonCjimmo cirrt tallacia accidrnru,aut xquiuocaciois: 
fed iprr no fupponic infrnus,q» primri moucs moucat p 
(rpusuifinicu inrinicaiccocingetccxparcibus ipfiusmo 
bilis,v( manilcftri cfcqa nulhi mobilr cft intinitii,vc pa 
TeatCfCt '«««'«"'obuius,&Pnmo C(xli.red inlinicaic.pucnie' 
rc>.c,4«. tccx rcticranone moius ab codc in iJc.hoc cnun nio mo 
titscft infinitus,vt prius patuit.crgo hic non inicndit,<}» 
. raotoriinitusnd mouctpertcpusinfiniiu,ruinrndo(c^ 
RnCo ad pus ^m parics mobilis. Ad hoc dicunc aliqui 3C facis 
obie^onc rub(ili[cr,vt vidcturmihi.<]i,quauis primus motornoa 



AfiariilM), 



Rrproba* 
tw* 



B 



cftt]la,quarc5pciitmotuiper fc,dico, <^non cft verum 
fimplici(cr:quia hzc infiniias non cft pofTibilis.cuni im.' 
porTibilc llt hoc modo mobilc clTc limpliCTcer iiifinicum, 
immofolum mocuipolTibiliscrtinfinuas f m circuiacio' 
nem,dC rcucranoncm inoius ab eodc in idcm.& idco vi 
dccur remanerc dubitatto. Propccrquod aliquidicilc 
aliccr.dicunt cnim,()> intencio Anftu.eft hj:c,<)> moucns 
finitum non poteft mouere per tcpusinfininj laquapri^' 
macaufa infinitatu fcu perpctuicacis motus.&fm noc 
non vaictinftaniia dcccelo.ccclum ennn mouct pcr tcm 
pus infinuri,non taqua pnma caufa inSnitatis motus:qa 
nomoueciiifimocumabaliquoalio.& idco nonpotcft 
ClTcprima caufa motus,&dc tali intclligic Arifto. vt 
dicunt. Scd iftud non videcur futficcre , quia demon^ 
ftracto Anfto . vidctur clTc coinunis ad omne mou€s fi^ 
nitum.fiue llc prtma caufa mo;us,ftuc non . Suftencatur 
enim fup ifta,ppo(iiionc,()>,cuin moues finini mouet ali. 
quodmohilcpcrtfpusaltquod,pars mouecisin minori 
(pcmouctparccmobilisperdeccrminacu lignii magni^ 
tudinis,fiucrpatii,inquo,vcl circaquod lltmot^.&lhoc 
vidctelTc veriidcquocuqtinoucnte finito qualiterciitir 
moueac. £c i5 ali) dicunt aliccr.5^ dicunc , <]> intentio Alis rfifio* 
Arifto.cft hxc,(]> moucns finituin non mourt pcr tcput 
infinitu inotii vno numcro.moJo,ipfain corlumno mo^ 
uct aliquod iftorfi infcnorii pcr tcpus in finirti motu vno 
numem:i}a vnitas numerali': motus rcquinr vnitatf nu' 
mcraii? mobilis.vtpatctinQnto huius.fcd nuUuiftorum 
infcrioru maiict vnfi numero per tcpus infinici],vt patcc 
Sccildo de Anima , 3C Secijdo de GencrationCfl autem 
ccclum mouec ifbi infenora per tcpus infinitum , hoc cft 
inocu vno Fm fpccic vcl fm grnus.SC ideo inftantia nnrt 
valer. Scdadhuciftudnon videtur clTci^ininicntionc 
Arifto.namdcmoftracio Arifto.ttabeneprobar dr mo' 
tuvnofin rpcciccj>inotor finirusnon moucatper tcm 



TrK.r, so» 
Tcxt.r.i4. 
Trici.c.<«* 
Krproba* 
t<0. 



inoucatmobilr iiiHniiu:nrcpcrtcpusintinitii prouttem Q pusinfinitii.ikutde mo;u vnonumcro, vt patetconfj^ 



PrimG mo 
ii£s mourt 
mobile in: 
finuum. 



■mprobas 

00. 



pus motus cufidcraiur fm panes mobtLis,iii ft elVcc mo^ 
hiIcintinut*i,iprcpnmusmocorhabcret ipfum mouctc: 
Etcxhoc rcquiiur,<]>nondcbciclTc finiius : qamouens 
fimiii non polfct mouerc mobilc mfinuu It clCet ,ci'i mcv 
tordcbeatclTc maioris vututisq^ mobilc.iuhil auieeft 
maioris virtuus infinuo,fi cfTct . Quod auic pnmu mo^ 
ucns dcbcrcr moucTc mobile iiifinitii.rt clTctj>bant lic. 
Namprimusrootorcftper fe &primacaufainotus,dC 
per fc 5C pnma caufa iniiniiatis motus,vc mar.ifcftii cft: 
cautaauccpcr fc drbcc rcfcrri ad ctTc^tupcrlc.vt habcc 
cx feciido huius. Vnde iprc moior primus dc bct cfTc cau 
fiiintinuacismotus,qua:perfcc5pc(i( ipll motui.infiat' 
tas autc motus , qua motus per fe ciTct infinitus , clTct ex. 
parubus ipfius mobtlif ,li mobile cfTct in6niiri.Cu enim 
ipfum mobilc lit per fc fubicaum nKKus.manifcftii cft, 
(}uodiiifinitas,quzacc(dit motuicxparte mobiIu,ma^ 
gispcrrccopctuipnmotui <|i tnfinitas.qiiz c5peticcx 
patiibusmagnuudini$.vnde,liclTcc mohile innniium,. 
oportercc cp motor primu$,qui cft primo 5C pcr fe caufx 
mocus dC iiifinuatis motus ,rfTcrcaura illius infinicatia 
qua habcr nioius ex panibut inobiJit,ita moucrct mo 
bdc tnfiniiu,lielTet.Ex htKautc rcquitur,v(diccbatury 
c^ ipfe pnmus moior Ht viriutis infinitz.dd cx hoc con.- 
duditur vltcr«4i8,()> n5 flt in aliqua magnitudinc , vt dc^ 
ducetur in cofcqucnttbus. Scd finc dubio quauis iftud 
lit ratis fubnlitcr diiftum.tamen no vidctur bcne clTe ad 
tntcntioncm Arifto.Nam Arifto . in illa dcmonftratio^ 
gc,in qua ollcndtt moiorcm primum non clTe 111 magni^. 
tudinc,dchrt fupponerr <)< ipfc mouct pcr tcmpus infint 
nim.coniodo,quodcmonftrauit mocumclTc infinuum 
tnpr3rccdentibu8,vt patct infpiacnii fuam demonftra« 
t^onem.non cntm probauit motumclTcinfinnii &pcr.' 
pctuum^nifi vcillud fupponcretin illa dcmonftraiione; 
fed ipfcdcmonftraucrai mocum clTcinfinicumf m circu' 
hnoncm,non^m infinuaievi mobdi8,vtc(iaiQiAPima^ 



dcratidrmuftracionf llla.Et polTctficargui.IIIud tcpiit 
eft finiiri,quod rcruliac cx pluribut fiiutis zqualib*, h(C 
eft manilcftacuilibct intelligcnti.fcd tcpus, in quo mO' 
uetnioucs finitu,tefu!tat cx partibut finicis xqualibut: 
quod fic apparct.nam vniciiii^ parii motoris ec mobilit 
correrp5dctaIiquaparsicporis,in qua mouct pcr fignii 
magnitudinisdcterminacn, vtditftri cft prius , dC parxu 
busxqualtbusmocoris5^ mobilts correrpodcnt partes 
teponszqualcs.Ciicrgopartcs inouentis finiii inuiccni 
zqualcsfintfinicx,dCltmiliter partes mobilis.fcquitur. 
({>parrettcporisinquomouct moucns finitii,ribt)nuicc 
zqualcs fin(!inirz,& fic icpus , iii quo mouec moucs fi>' 
nttu eft finitii,fiue moucat motu vno numcro , fiuc vno 
fpccic. Propter quod forrc redcundu cft ad folurionc 
prtore,Diccndo,<^ Arifto,(ntcndit hic dcmonftrarc,<^ 
moues finicri n5 moucc per tf pus tnfinicu^uc tcput mo 
tusacccnditurfropartcsmohilis modo pdcclarato.Ex 
hocaucf dcbemus cliccrc,<]>ecia moucs tinitii no poicft 
moucrc pcr fc iSC primo p icpus tnfinitu f m circulaiione 
6C rcitcrationcmobilu.Nj,rimoufs finttii moucrctpcr 
tf pus infinicu ^m circulationc fcu rciteratione caquap fc 
6C primo.ca motus iniinKi tuc debcrct polTc mouerc mo 
bilc infinii u fi clTct.Ex quo cnim clTct cS pnma itinitacis 
mocus,dcberet ciTc c3 tllius ifiniracis fcu duranonu idni' 
(z,q pcr fc copctcrct motui:m5ti mobile eiTet mfinitti, 
(tlc ipl! moiui p fc dcberet mfinicas cx partc partiii mobi 
Iis.quaru vna pnus teporc ptranlircc dcicrmiiiata partc 
fpati) c'|i lotii.dC fic,ft ipolTibilccft mouf s fiuitum mouc« 
rc pcr ips infinirum j)ut icpus fumit ^m partcs mobilii, 
SpolTtbilccft ipfum moucrcpcr tepus infinitum fmcif' 
cuIationcm.& hoc crit vtilc ad dcr^onftranonem illam, 
pcrquac5uincirur(^motorprtinus n& eft inmagnitu^' 
dinc,quiaconfta(q> ipfr mouc( perrcpus tniinitum (cn 
circulationem. Quciil fihoc non rumcu,inquirem&' 
bus,quianonpolTumplusad prffiuu. Ad a^umcuni 
landu.rupt^h/. q dicuur. 



Rnfio Aus 
tlMtis, 



Ad fc^. 



I 



QVABSTIO 

dicitur,omne,oteftinmagnuudine finna &^c. veriicft, 
n fitinca(icut?ormadanse(Tematena-,f«d,fi ritineafi^ 
cuf motor appropriat us mobili apptoprtaco.no oportet 
ttfitfinitii.ficarueftdemotore.quimouct pericpusin^ 
ftiitfuno enim eft forrtia dans elTe matenx.nec cU in ma 
gnitudine finita,ficut forma in fubie<flo Sc conftituta m 
rfle per fubie(fHi,fcd folum ficur motorin mobili appro.^ 
Ad letniu prijto,vt\^debiturpoft.quar<&c. Adaliamcumdi 
cttur,mouc8 quod poteft fcmp^refte&c. poteft cocedi, 
c]>ccelumpoteft feinp mouerefm circulationc , no ficut 
primacaufaperpetuitatis moius circulari» : quia mouet 
motum.quarc n5 valet dCc . Quacratur complement um 
huiiisquaeftioaistnquatftioneextraoidinaria de infint^ 
latcvigorisDetquf ficincipit.Difficultascft noparua. 
Tex.c.7»» Quod aufcmm finira omnmo magnitriw 
nc non conangat infinitam cflTc poccntiam,cx 
his manifefium eft&c. 

dV A E s T I O XX. 
Antmttu mfinitd m iTuignit»<dinc/inifd effe poffit, 
I Onrequenterquarriiur,Vrrum virtustnfi' 
hitapoftlteflcinmagnitudinc finita. Ar 
guiturfj.fic,quiainca:loertvirtus infinita 
moucDS ifta inferiora.vt patet in ifto 0(fla^ 

Texuc t«. \io,&i in Secudo de Generatione.fed calura 

Tcx. c.col «ft finitf magratudinis , vt patet I Primo Cali.crgo &c. 
Tex,c, 4** Itcm,in quocuqp eft potcntia finita.ijlude generabile 
6C corrupiibile : fed coclum non eft gcncrabile &corru^ 
pt ibilc:ergo in ipfo no cft potetia finita.quare relinqutf, 
q,intpfoeftpoccntiaitifimta,autq. nullam habetpoten 
* tiam,&hoceftabfurdum,cunifitpnma caufacorporca 

huius totiusmundi inferioris,a qua omnis virtus nuiui 
inundieubernatur,vt patct inpnmoMcteororti.qua' 
rc 3Cc.M»ior propofitio eft manifefta.quod cnim habct 
potentiam flnitam habet operaxione fintta,eo q» op|''>' 
rio eft d virt ute Imedute,5: quod habct opcration? fini.' 
lam.cft generabile 8C corruptibilc, vt patet Quarto Mc 
teororii.a: Mniorpatet primoCceli &:Muii. ^'"J» 
tnquociiqjcftmotusuifinitusm illo cft potentia ininfi' 
nita:fedinm3giiitudinc finitaeftmotuslfimtus,f.incoex 
Io:ergo&cMaiorpatet,ga motus e a<flusentis m pote^ 
ria,f m cj. hetur in Tcmo huius.ergo mot» ifinitus regrtt 
Text e . «. potcntia infinitJ iii dlo in quo ctt.SC minor paiet ex ifto 
Text!c.«*. Oiftauo^ei: Primo,& Secudo Cccli dC Mun.qijareaCc, 
Text.c.*. OPPOSITVM arguitur au<fioritate.A.rifto.hicO<:fi' 
iniliter au^loritate Comenta.qui volunt,q. in magmiUx 
dtne finitanonpoteft e/Te potentia infinua. 
CONCLVSIO. 
, NoD potcO in mAgniludine finiuelTe virtut infiniu, 

D quwftionem dico br<?uiter ,q» poicntia infini^ 
ta,i.potentia,quxeftprimacaufaperpctuirans 



A 



OCTAVI XX 

£ rentiafinitamotieacinmaioritfporeperprtma ruppofl^ 
tionem.fi autcvitcriusad iliam potenriS finiti addatur 
aiia poieiitufinita,tunc moucbit in minon tepore cjp pti 
ma poteniia finita : qa addendoad potctiam diminuiiur 
dc tcpore.Vltcnus aute acct piaiur aiia poientia finua et 
addaiuraliis,adhucinoucbitin minori tcporc,5Cficad.» 
dendo finitam potentu tandem peruenierur ad potcntiS 
aliqua finuam,qux mouebit in tcpore xquali tllitepor^, 
tn quo mouebit potentia infinita:quod eft impoiTibile,p 
priina fuppofltione,qux dicit,q» fempermaiorpotentia 
cxiltens in ma^nitudinc inouet in minori tepore : SC po/ 
icftdcclarariiltaratio excmplificando in potenti)» fini.- 
t«9.Vonainus,q»quatuorhoics virtutc fua irahantvnS 
naiiempervnumftadiuminquatuor hons, A:duo ho.^ 
mines trahani n juem in oclo hons:iunc,fi inueniaiur ali 
qua virtus , qux intantil exccdat ^Mnutem duoru homt' 
num^quantnoAoexccdunt quatuor,manifeftum eft,<^ 
illi mouebunt naucm in quaiuor horis,& fimiliter in 
P pofito.fi virtusinfinitaexiftcnsinmagniiudmemoueat 
aliquodmobileinaliquo Jeterminatoicmpore,vt qua^ 
tuor horis, accipiaiur aliqua virtus finua , qux moucat 
aliquod mobile tn o>fio hort$,£k: tuc,fi inuenutur aliqua 
vinus finira,qux in eadem proportione excedat ill5 VW' 
(utem finitam in qua proportionequatuor A: odto exoT' 
dunt quatuorSC duo,tunc certumeft,q.tUa vtrrus finita 
poterai mouere in.i+.hori» : quia f m proportionc , qiia 
adduurad virtutem.diminuitur i tcpore.A fimilitereft 
m quacuqi proportii^eif.i^ t cpus fic fe habct in quo mo^ 
uei vna illarii virtuiii ad u-pus,in quomouet alta.tic igit 
\irtu8 finita mouebtt inxquaJitfpore cum vtrtuteinfi^ 
nita,quodeftiroponibile.ergorelinquitur,<^ illa virtui 
moueret in non iepore:quod eft impolTibile. Sed vna 
dubttatio eft hic,qua mouet Comcnt ator , & Expofitor 
accepit ab eo.NS per ifta rarionc n6 folu vidercf cocludi 
q.potentiatnfinuanoneftin m.ignuudine.fcdetut^ nul 
Q laeftpotentiavel virtus infirii.imouens.Q3,fieiretali.' 
qua potentiainfiiiiiamoucns.inamoueTet in nontepo^ 
re,vf dedu<fnlcft,qu<xl eftimpoflibtlc.vt prius.Adhoc 
rcfpondent expofiiofcs larmi prxmittendo q. nulla po^ 
tentia,c)ux eft in magiutudinc, mouet quafi intelle/lus. 
probaiu enim ift^in Tertio de Anima , q. intelledus n6 
cft virtus.ilicuiu3maj;iiiiudinis.(^mni8 autc potentia, 
tjux non*llinm.igninjdinc,mouei per infclleaum . Sic 
cfltni probat Anfto . caivt moueri i fuo motore in.i». 
Metaphy . Eft autedifWretia intcr agens pcrinteUc<flii, 
dC agciK iuaterialr:(^ aiflio agetts materulis proportio^ 
naturnaturxeiuSjfiCtantiiagitquantfi agere poteft,vt 
tanta eft calefa^tio quactis eft caIor,fed aAo agentis per 
iniclleiftunonopOtret q^proportioneturnaturx ipltus, 
tf a <|. tant fi ajjat qHantii agcre poteft.non emm xdifica^ 
tor tantii xdificarquantn poteft xdificare,fed quantum 
exigii ratio formx c5cq>tx.Sicigit,fi «iTet altqai virtus 



Rtifia 



Tcx.c. «o» 
Agesp hel 
lcctti& ma 
leiule <iil* 
fctunt. 



motus,no poteft cxifterc in magnitudine finita. j, ifinita exiftcswTiiagniiuduic,fequit q.inOTu« ex ipra,p' 

1 — -■ — z r..... -.i;,..... r,.r.v.>vnMiH.> Dm. " cedenseirctfni,ppornonemnaiurxetus,(tac]>mouerec 

flu3ntri«i©«ercpolTer,ft:fic^ccdit ratio Anfto.Sed,fl 
m viriwG tnfinii:» Yi6 in m»giiitudinc,motus.pcedens ab 



Ad cirius dcmonfiratione funtaliqua fupponenda.Prt' 
mo fupponendu cft.tj. maior potentiafacit motuxcqua^ 
lem cum minori potentia in minori tempore. Verbi gra 
tta,Si duo homincs trahunt vnam iiauem per vnum fta^ 
diumin vnahora,quaruorhomfne8 trahuntillSm nauc 
pcr vnum ftadiu immediat e vnius horx,vel in alio tcpo 
rc minori q|i fit vna hora,dd fimiliter eft in quolibet alio 
motUj&hoceftmanifeftripcrfe Secildo fupponendum 
eft^cf nullom raouens poteft mouere m no tempore.kw 
niendo de motu propnc diifio , cum omnis talis motus 
.itfuccefTiuus 61: conttnuus.Tfic polTet fic argui.fi in ma 
gnuudinefinitaefletpotenria moues infiniia,f.qu{elTet 
prima caufa infinttatis motu9,tuncipfa mouere in 110 te^ 
porejfedhoceftimpofTibilcper fecundafuppofitionem» 
Probatiocofequeniix.fi fit potentiatnfinitain magnitu 
dine finitn,aut mouebit in tepore , aut in non tcpore : per 
fufficicnic diuifionc . Si diceretur cj. mouerct in tcpore, 
hinc capuitur alu]ua potcntia fuma,oponcbit <f iJU po* 



2 



<pr,i,iio,|iccdrtahipfjfm,ppornoncnicius,ttacj»nomt»^ 
uerputpoteft moucrc.fcdf nu].conuenit fini&naturae 
fubieiTti.Eft autc cSfideraiidii , vt dicuDt,cj> nihil mouc{ 
nifi magnitudinc habeSjVt prolvirumcft in fcxto huius. 
V nde velocitas morus eft effectus receptus i TOOtorein 
iiifquo habete magnitudinc, Manifeftum atit cft,c|> mhil 
habcns maj^ntt udtne potcft reapcre eifcifiu proporticv- 
nalc virtuti,quf nSertininagnitudinrqaomnis natiu*» 
corpeacoparaturad natura incorpore3,ficut quoddam 
pticularc ad abftraftil i^i ad vFc. Vu non pot cocludi.fl 
virtusinfinita no lit in magnitudine,cj»ex ea fe(]uatur in 
aliquovclocitastnfinita.cieft cfFcifhis proportionis tali 
potctie,fedmhiIprolMbctin aliqua magnitudme recipi 
effecfrii vimitis,t'| eftin magnitudinctqa caufa potior eft 
dfc«f^u.Vn,fialiquavirtusinfinitaecc inmagnitudine 

fcquuur 



Nihil inof 
ucfnifl hi* 
bcs maj^ 
tudtnaB. 
Tcx.c.ix» 



Contn po 
fitionr3 b. 
TbomK* 



Tac.c«i7. 



Tex.c.sx« 



Siponafpo 
lctu intiiii; 
bttia^tii 
dic moort 
innooipc» 



QVAESTIO PHYSI 

•fcquimr q> effeftus rt correrpondeni e(Tet tn roagmtudf ' 
n<,r.velocitasiniinita:<SC hoccftimpoiTtbtlc. ergo& prt^ 
siium.^ iixc funr vcrba fancfti Thomx in fua cxpolltio^ 
ne huius Joct:in quib* manifede probahat,q> eft aJiquod 
«nouetis infintmrn /inemagnirudine, quod poicft,quaiU' 
tum eitde Te, moucrein non temporc:lcd quod non mo^ 
uet in temporc hoc proucntt ex dcfecTtu fubie^ti,quod no 
«ftnatura fulcipcrctaJecffe<^um. Sediftudnullo mo^ 
tio faiiifacit dubuanoiu:qa (lue moucs tnfinit um lit mo< 
VensperintelJc<^tum,{iuenon,oportetc]> moueic tmlu 
quoternporedecerminato,ft:iJlius cemponscric aJiqua 
propofitio ad tcmpus,in c)uo mouet virius altqua finita: 
'OC tunc,fi fumatur quxdam alia vinus (iniia liabens can 
dem proportiunemad illam\inuiem 6mtam,(icut tem 
pus habet ad tcmpus,necenario mouere pocent in {quali 
tcmporecum p<»etta infinica:quod eft tmpoiribile,'lkut 
pnus.maior enim poieniiafemper mouet in mmori tem^ 
pore,&conftac tj> pdtcntia mfinita elimaior qf: finita. 

Item cuilibec potcntix adiux debct correfpondere ali 
qua potentia pal1*iua,vtpatet QuintoMeta.fi igiiut ali- 
quod mouensinfini(um,quod mouetpertntelle(ftum,ha 
bet virtutem a<ftiuam vclocitatia infinicx,iiaquod quan 
tum elt de fe poteft agere mocum in non cempore, opor^ 
tec q> ifti pocencix correfpondcac aliqua poicnt t a recepri 
uatnmobiJi:quodeftinipofribiIe. Ite, Naturalis Vhu 
lofoplius nodebetaliquid ponere,quod non apparcacad 
fenfum,auc quod non poiru cx aliqinbus apparctibus ad 
fenfum fuueibgari auc poni.Expenmcnrum enim fcrmo 
numverorumcft vc concordcnc rebus fenfacis, vrdicit 
Commen.tn ilto Ocfbiuo.nuc auccm nihil apparcrnobii 
sd fenfum,cx quo mediatc,velimmcdiatc pofrirconuin 
cijCj» aliquis motor fi t vigoris infiniii,&: cj» poiric mouere 
in iio tempore,cum oiniiis reuolucio £C omnis mocus fjt 
m detenninaco tempore,£v; habcac veJcKicacem decenni 
naram.quare &!c.De hoc camcn porcnc fien quxftio fp€ 
cialis. Amplius,cu quiJibcc mocor ccticfiis fic virtus non 
in magnicudine,fequicur f m di<fla hui* hoinuits,<^ orbcs 
inferioresnon funtnatirecipere latam veJoatatem quan 
tam nati funt facere fui mocore?<,imrao quxJibei illorutn 
motorum poteft inoucre veJocius. Si qutdem res corpo^- 
reanoneftnatareapcre talem propomonalem virtuti, 
qua-noneftinmagnitudinc iftud aucemeft grauifrimfi 
inconucniens.Quodaucem dicicurdc agcnce pcr incellc' 
<ftum,friuolum cft:bcne quidem vcrum cftcjitncclJcAui 
trar fm urabi]t8,qut non fcmper intelligit ncc omni modo 
quicquid poteft mtclhgerc,n6 fcmpet agu quicquid age 
rer.licut intcJlecfrus meus.fedintranfmutabiJis,qui femj} 
intelJjgic quicquid poicft iiitelligere 6C omni modo perfe 
AlVimo quo poteft ituelligcre,femper agic quicqutd pox 
teft agere.di: quocunc{< modo agtre. Nunc aucem iniclle 
pnmi eft omnino uitranfTnucabilis f in omnes. qua^ 
Tc 6i:c. Ec ideo ad prxfens dtco aliter fm Commentato 
rem.Etdico,qi,fiponaturpoccntiainfinic3inmagnKud( 
ne,necenanofcquiturtj>moucatinnontcpore, ficut pro 
batumcftpnus:qutahuiuspotcnctaencproprieinfinita, 

eric afl ignare tempus determinatum, in quo mouebic 
ipfa liabcns proponionem dcternimatam ad lempus tn 
<)uo mouebit vircus finita,vt dedu(ftum eft:fed, fi poten 
tiainfinita,t.potentfa,quxeftcaufaprimainfinitatis mo 
tusnoncftin magnitudinc aJiqua, luncnoncric propnc 
finita ncc infinita:quia finuum A: infinitum folum dc ma 
gnitudtnibufi dici poiruiit,aut folfi de ci8,qux funt in raa 
gnuudinibus,vt diacCommencator.ee i<ieononopone 
bic rp lUa pocencia faaacerfc^fhim infinitum,C motum tn 
non tempore. Et li dicatur,nunquid illa poicria mouc 
biciiiminoritempore^ potentia finica,dicaiui c)<non. 
£t,cumdicitur,r{>potcnnatnfinitam.iioreft<^fimta,ve 
rumeftdeiJlis,qux funtin ii)3gnicudine:fcdpoce(ia,qu( 
non eft in magnicudine,iion eft maior nec mtnor, 6C tdeo 
ifta porentta infinita,qup cl^ omnino extra magnuudinc 
noa ct ic poccncu proprie maior nec aaaor ^ fiiuta,nec tc 



CORVM 



X3C 



/{^ pus in quo ipfa mouebfc habet proporrionem ad tempus 
inquo mouetvirtusfinita.ficutnccipfa habcbu aJiqua 
proporrionem ad virtutf fimcam.proporno enim folius 
<ft magnicudtnis,velcorum qux func tn magnitudine ali 
quo modo. Sed contra iflam folutionem funt diSicul^ 
(atesaliqux.Pnmo,quia magnicudo,df perconfequens 
iinuum dC mfinitum dupliciccr debecur formx<3i: poceiv 
nx monux,quz fequitur formam. Vno modo magnuu 
do debetur torm^ per accidens lem cxcenfioncm fui fubic 
<rri,in quoexiftit,vtalbedodicitur magnafm extenfio^ 
nem fuperficiei,in qua eft. Alio modo roagnitudo debct 
formx^m rationcproprixperfc<ftionis,ua<)>forma per 
'fe^^tior & nobiliordiatur mator. vt i parua niue dicimus 
aliqn tnaiorem elTe albedinem,cp in magno pariete.qua' 
uis igitur potcntia 6C forma qux noii eft in magiiitudine 
non habet magnirudincm primo modo,f. per accidens 
f m extcnfionem fui lubic(fii,tamcn taraen magnicucime 

g recundumodo:quiapoicnatmmaterialisd^ incorporea, 
quantoeftremonorimateria,(anroeftperfc<ftior.Iftam 
autero potentiam,f.pcrfcifum,conrcquiturudoatasmo 
tus.quia quantoaliqua poceniia eft perfe:"cior, t anto ve< 
hemencius eft mociua.non ergo poteft did vcre <p poten 
(ia,qu{ non eft in magnicudine,non eft fintta ncc infinua 
peraccidens fm cxtcnfiimemfubicc^ti: proptcr hocnon 
caufet velocitatcm in infinitum,quod eft mouerc m non 
tempore.A: fic non uidctur valere ratio Auerrois. Pr{ 
terea illa rano vtdeturconti^dicere Anft. Nam Arifto. 
tn vltima demufb^anone Ituius Oiftaui acapit,<]> prinius 
motor habct potentiani inf]nita,vt ex hoc concJudat fp^ 
fumnonclTcin aJiquamagnitudine.ergodiccreqinoha^ 
bet potcntiam finicam nec infinitam contradicit Arifto, 
Irtxautemfuntoppofitiones fan^Tn Tliomx, quibus 
puiat deftruererationem Commctaions. Ec vidccur mi 
lii,falua reuerenna huius hominis,<^ proccdtu tfta ex ma 
lointelleiftu verborumSC iniemioais Commcntatons. 

C Ad cuius euidentiam confyderandumeft,<|>aliquc mo^ 
torcelTeinmagnuudincpoteftintelligi duplicuer. Vno 
inodo q> fic in magnitudinc fubie<ftiue, f. <j> incxjftu, vel 
inhxreacmagnuudinivelfubie<flo habenci magnitudi/' 
ticm,vc albedo tneft paneti, vel ficut (brma fubftantialis 
tneftmatenx.Aiiomodopoteft tntclligi motorc clTein 
aliqua magnitudine appropriatuie,vc calis motor dctcr^ 
ininatus mouecimmediaceeflccfliuetalcraobile.SLaJiud 
ron moueret,& i rali ucltxnt ate,ncc in niinori necp tii ma 
lorLEt per oppofitum mo^orem non elTc in magiiicudinc 
poteft intelli|i dupliciter. Vno modo <j>non fit in magni 
tudmefubiecnue,A]io modoc^ non/itin magnitudine 
appropriatiue nec fubie<fciue.modo, cum diat Commen 
iacor<]> moueiM,quod no eft ui magniiudine fubieftiue, 
non eft fimtum ncc infinuum^no uiielligitdc co quod no 
eftin magnitudine fubieiftiuc:quiaconllat ctiam (m eu, 
q> quxhbcc incelltgentia appropriata eft vigoris fin^i,ec 

jy habetdeccrminatam,proportionem adfuuni inobi1e,vc 
ipfe dictt in Secundo Ccdi,5: Ouodcamo Metaphy . 6C 
tn nulla eoni eft in magnuudinc fubte<faue.l)oc enim rc/-, 
pugnat omni naturac inieJle<.1uali,red intclligit <j> poten- 
tta,qux t\6 eft in magnicudine,nec fubie<fiiue, nec appro 
pnariue,ncc eft finua,nec iiifi.-iiia fmvigorem a(friuum 
motus,6i:hocertvcnlTiinuni fm Philofophu. Primii 
autem pnncipium motus §m euni,nu!lo roodo eft m ma 
gnitudine nec fubiectiuc nec appfoprvitiue.Sub»e<friuc 
non,quiacftnaturaintdlc(ftuaIi5,appropriatiue non, qa 
non moueta<faucimmediaicaliquod mobile,tnimopr{ 
ter primum mouens,quod eft Dcus, oporcec eflfc alique 
mocorem appropriani pnmo mobtli,a quo primus mo^ 
torhal>etvelocuatcm dcterminat5,ai: fimiliter cuiJibec 
aJten mobili cctJcrti.6(: lioc ipfe planc propalauit in Duo 
dccimoMccaphy.iDquxftioneloanisgrammaria, vbi 
Commentator,(]> motus cccli componitur,i. depedn cx 
duobus moconbus,quoruni vnuseft finitx motioms,^ 
cft aouna otiftct io eo/upplc appropriaciue;^ alcer rao« 

tiouM 



Obiertio. 
Pnmj mtf 
gnitudo du 
plr dcbct 
form(. 



Tex. c. u» 

Obicdio. 
Secundj. 



RefponCo 
ad obirel* 
ivfotor pot 
duplk' itflli 
gi ci in mi 
gtuludinc. 



PrimiJprin 
fipiii mot» 
nocftimw 
gnitudine. 



QVAESTIO 



OCTAVI 



XX 



tion{iinflnu»,&«ft po«nriaqinen6eftfnmarer«,fup £ dCncipatex2Uo<{{tiiec€(brium,mae{rttjM(rdi{le,^ 
. . ^ ....... ir-_-..a.A ^^.^ xiia mnrmiirarmimiaiimDrum corlutn nt x(cr 



Ad rccSda 

B.rho. 



Ptimu ino 
ucnsdlcau 
b mor* inh 
nita* 



Rnfioncs« 



A4 rccudu 

Xcx, C.7t. 



.1- 



ple ncc f. 1 SicAi uc.ncc appropnatiuc Vcru cft cn, <^ cir. 
ca hoc funt difticultates ac dubitationes fpccialc»,f.vtrii 
pnmus mocor moucat imniedratc prirau mobilc:a£ ideo 
d« hoc fict qiiatftio fpcciahs. Ad prxlcns auic fulTicit mv 
hi,q» inccntio C^mmentatons eft primum mouens nul' 
lo modoeiTein magnicudioe , nec fubicvliue nec apprcv 
priatiue,itac|>immediate nonagiimotum ahcuiua roo^ 
bihs,nec eft caufa propria ahcuius determinata: veiodta 
nsmotus,nec poteftaccipi ahquodtempui detcrmma' 
tum,tn quo moueat ahquod mobile:quod quidem tepu» 
habet proporiioiiem determinatS ad icmpusinquomo 
uet aliqua vtrtus finua,*: ideo non elt finitus necinfinit» 
invtrtutea(ftiua motus.propcerquod nufequicuripfuna 
mouerein non ccpore.Sed.fi elTet in magnitudine aliqua 
appropriaciuc vei fubie<fbue, oporteret <^ elTet caufa pro 
pna alicuiut decerminacae vdocitarig mocus.df poffet ac 
cipi ccmpus determin.itum motus.m quo reuolueret fuu 
■wbile&illud tempus habertt pM-oportionem dctermi>' 
nmm ad tempus.in quo mouerec virtus finica.di: ficde^ 
duceretur ad inconucnien8,ut prius:5£ ideo illa inftancia 
non valec concra Commmentatorcm, fi bene mcelligat. 
Ad aliam cum chctcur,c)> Arift.anrumit mocorem primil 
eiTe pocenria infinitat.Dicerem hic.cj» mocorc habere po 
centtam infinitam poteft intelhgi duplicicer. Vno modo 
q> habcat porentiam aAiuam motus infiniti immediate 
finemotoreappropriato, AChocnon coiicedetein. Alio 
modo poteft mtelligi q. habeat potentiS infinitam,i.cau^ 
falitateminHnuam fuper durationem pcrpetuam ipfius 
(nocu*,&.hoc eftverilTimum.ipfaenim eft pnma caufa 
infinicatin lcu perpetuicacis mocus, 6C \idcbicur poft. 61: 
hoc fufficit ad conuincendum ipfum non elTe in magniiu 
dine.Erit enin> demonftratio calis. Si primu.Ti mouens ef 
fct in magnitudine aut elTet in magnttudme finita, aut in 
magniiudineinfiniia,pcr fuffiaentcmdiuifione:fed non 
poceft « iTe in magnitudine infinita, quia nulla eft magni^ 
tudo infinita fimpliciter.vt patet ex Tertio huiut, SC ma 
giB ex Pnmo Cali.Nec in magnwudine finita, fic pro 
batur:quiain magnuudine finica no poteft eiTe caufa mo 
tuB mfintca,hacert dcm6ftracahic,fiue fitcaufa ut ages, 
fiue vt finis.Sed primum mouenseftcaufamottJiinnni» 
la.probatio huius,vcl eft caufii motus finica aut infinita. 
per fufficientem dtuifionem.non eft dicendum, fit cau 
famotusfinit3,quiacaufamo[U!.finita non mouetptem 
pu8infinitum:hxceftdemonftratapnus.Sed pnmilmo 
uens mouet per tcpus infinicuni,cu m cnim mot u» fic inti 
nitusfmtempus, vt demonftraiumeft prius, dt: mocus 
cft a primo mouentc,^ a fecundo, vc priui oftefum cft. 
fcquitur,q. primum mouen» mouet vel eft caufa roocu» 
per cempus infinitum, (ic n& eft caufa motus hnira.ita 
fcihcrt.quod nonhabeatcaufilitatcfiniram fupcr ipfuro 
motu.tjuareeCc.Relinquiturergoq>fitcaufamotu<infi 
nitaJcihcet cb habeat caufalicacem infinitam fupcr mo 

' " . ^ __ _ n. .._ - - 



natura etui cranfmucaretur aucc ipfuin ccclum fit xcer 
num,maDi(eftum cft ex hoc,quta rectpit motum zternii, 
vt patet cx demonftratis pnus.Et cxhoc vlteriui codur 
dnCommcntator,cj»ipfum coclumnoneftcompoficum 
cx maccna 3C forma,f.qux fic in pocentia ad elTe 6C non 
adelTe.quiaomnetalecftcorruptibilCj&a nullo perpC' 
tuaiur.idCconcludit,^]! eftfubicitum fimplex, falcc finv 
plicicacc,quzcftoppofica c6pofitionicxforma5i: matC/' 
ru, qux eft in pocencta ad elTe dC ad non eire, &i fubie<5bi 
pnua(ioni,d£<^ formaipfius nonhabct fubfiftcrcpcrip*- 
fuin,^ in ipfo no cft iorma maccrtali» nmnino. In hoc 
auccm funt dilificuliates plures.Pnma cft, vcrum curlum 
fit generabile & corruptibile.Secunda eft, virum ipfum 
ccclum lic fubftantia omnino fimplex, dC nullo modo c5 
pofica cx diuerlis naturis.dico circunfcnpta iiudligentia 
mouete.Tertia,fuppoft*o q« e/Tct fubftiktta fimplcx.vtrii 
nupfo diffcrrec realicer ec hmpliatcr a fua elTentia, licut 
nuitur probarc Expofitorcontra Commcntatorcm.fed 
duzpnrox quxftioncs magispertinentad Pnrofi Cotk 
ec Mundi,A:ideo magis pcrtrafeo.Tcrtia vero quxftio 
magis pertmet ad Secundum Mctaphy. vbi quxritur ge 
neraliicr.vtrum in rebus caufatis cllentta difTcrat realiter 
abelfc^&idcodehocprofequorad prflens. Etideodt 
coahierad illaro pofiiionem cum dicitur.In quoctic^eft 
porcntia infiniia &c.Commcntator refpondic, q> poccnr 
tiadiciturinfinitadupliciter. Vno mtjdofm duracionc, 
f.(j> non habet prinCTpfuni duratioius ncc ccrminij. Aho 
modo dicitur potctia infiniia fm qualitatem actionis,d£ 
hoceft,quoddiciturahomodo,potenfia infinua ^mvu 
gorem,f.<|>poteft facercinfinitam v elocitatcm, ACqua^ 
cunqi velocicace dacapolTitvcloaus niouere.Etperop^ 
pofitum poccrta finica dtcitur duphcittr, Vno modo f m 
duracionem, A: eft pocentia qux durat ,ocr tempus d«er 
miiiatum.Aliomododiciturpotcntiafinuafmqualita* 
cem a Aonis feu f m vigorem,f,potenria,^ux poicft cau* 
faremotumdeieTininaf.Tvelocuat» n^maioris necp 
minoris.Modo,verumeft,cj>omneiIlud,inciuoeftpoce 
tia finita primo inodo,eft finitum, no autcn 1 fccundo mo 
do.Nunc autcm potcntia niouens,qux eft in calo.eft fi' 
nitanonfmduratM>nem,fcdfm vigorcma: quatuaceni 
aifbonis.QuiJibetcniramoior appropnatui-alicui orbi 
cirleftihabaad ipfuin propornoncm detcrm>inatam, 3C 
alius ad aliam.Ec f m diuerficates iftarum proportionuro 
diueifificacurmctuscctleftesin vdocitateOi: cardicatc, 
vt dicu Commentotor.Et proptcr hoc dicit Arift.in Se- 
cundoCixh6CMundi.flt.,fiinccdo cJTcnt plureslWlx 
aui maioree,*^ dcftrueretur mocuv aut tardaretur,quia C 
motornonexcdlercr mobdetn eadem proportionc, vt 
prius,6C ideo non oportct ipfum codum fit gcnerabde 
&corruptibile.5i dicit Commctaior q>iftacft maxiroa 
dub«tationum,quxacciditinhac fcicntuflt ei,ncc detcr 
minata fuit mfi cum gradi labore dC tn tempore vitx fu* 



AlJa tnlio. 
ad lecudu, 
Pocrnti I t 
infintt- ^mt 
plic.tT, 



Motor qn« 

l>eic j>poe 
(lonaf liM 
mobtk» 



Tcx.c,7t4 



niia,iciiiceic|maDMi c<»u<«iii«»».i. — --1 — . , , . n._ 

ium,velficucageos,vd ficutfini..ergononeftinmagniu nonmodico. Adaliamaimdicitur.in quocucgcftoio 
. .j ' c a/- " iiisinfinitu8&c.Dicendum.ti>duplcxeftpotenti.i,(.aa« 



tudine finif».quare5dc. 

TVnc ad rationes. Ad prtmam.cum dicitur.t^in coe 
lo eft potentia infinita.Poceft dic^c|. vcrum cft,non 
qux fic prima caufa v t agcs.vd ut finis perpctuitatis mo 
tus,quianon mouet nifi motum abalio.ficautem eftin^ 
telligendum^cfinmagnitudinefiniia non eftvirtus vd 
potencia infinita,f.qux fic prima caufa infinitatis motus, 
vt diifhim cft prius.quarc non oalct. Ad aliam.cum di 
cit,in quocunc^ eft potentia finica flfc. Ad hoc dtxit Ale 
xan.f m (j. recnat Comcntator,<t> ipfum coeluro bcne eft 
corruptibilede fe,fed acqutnt xtemitatem i rootore fepa 
lato & perpetuo.A: in hoc aflentic Aui. vc reCTtac Com^ 
mentator in Duodecimo Meta. quare 5f c. Sed iftud im> 
probac Commcqcacor pcr hoc,t]> Anft.demonftrauic in 
Primo CorIt,(j> tn xtemo non poteft clTc potcntiaad cor 
ruptioncm,& m Duodecimo Metaphy.dicit,<]»impoin 
btle cft vt idc Ch poflibilc efle ex fc,vd cx fubftaniiafua. 



tus infinitut 6dc.Dicendum,(j> duplcx eft potenti.i,(.ady 
ua SC receptiua, vt habei Quinco Mctaphy. dC Comen^ 
tacor accipitinPnmoCcdi.modo,ipfuroroobdebeoe£ 
in poccncia palTiua ad motus.f.m potenna reccpciua, fed 
non in potentia adt iua,f m cj> limdi. Conccdcndum auce 
eft,<j> tplum coelum bcne h jbct potentiam reccptnii mfi 
nicain fulccptiuam motus vel motionis,vt diat CCmciu 
tator,fcd non habec in fc pocent lam tnfinicam avftiua mo^ 
tus pcrpccui vnius numero 6C coiuinui.Ex hoc auce vulc 
habere Commencacor,<ti ipfum ccxlum non cft coropoll 
tumexmaccria&formaiquuomnis porcna forroxexi 
ftcncisincorporc.fiue licacliuafiucfitpafliua eftfinica, 
cum fit diuifibilis f m diuifioncm corpons, 3C omDccor^ 
puscftfinitum,Al incclligit decorporegcncrabili A: cor^ 
ruptibili,q>omiiis potcntiacxiftcn.sineoeft finirafmdu 
rationem.fed in corporc perpccuo.f. coclo bciie cft poten 
tia tnfi nitaf pi duraiionc, cum fic ingcnerabilc &i incor^ 

ruptibilc. 



Potentia C 
dupicx* 

Tex.c 17* 



r 



QVAKSTIO PHYSrGORVM XXI utf 

C^&t't *;^biV.ytdfmonftratumeft in Pnmo Caliac Mun. y^. OAauo.vbivuIt,<|.mOucnspnminn,quodeftcaufapri 
paMi^t «'••*-onfyJfraiidumenameft,q,lic«c«lum nodpona^ n»aperpnuitatismofus,nonertfin«tunccin(imtum oro 

lummf '•"■''aixremfepotetiaraacrtiaammofusperpetui vnius — ■ - ' ■ " 

; innumcro(?mplictierconttnui,bcneramen habet vtrtii. 




ccm a^ltiuam motus perpetui vniu^ fm fpecicm.Nam lu' 
mcncoclipcrpciuocalcfaatiftainferiora.fcdnon calcfa^ 
<5iione vna mimcro dC cSttnua.SC fimiliter coclum pcrpc' 
tuo mouct fphira igneam motu locali.vt dicitur in Pn^ 
mo iMctcororum,fed non cft motus vnius numcrOjHcuc 
Oec ignis pcrpctuatur vnus numcro.quarc 6Cc, 
aVAESTIO XXI, 
An Primitm MoMrm immcduac moHtat 
pnmum mobilr, 
R ana przditfiorum qu{ntur confequentef . 
Vtrum pnmummoucns moueatimmedia 
te primu mobile. Arguitur primo q< fic. 
{^iiia,fipnmusmotornonmoueret immcx „ 
diateprtmumtnobile, icdcnct alius motor ° 
imincdiatus,tunc numcrus moueniium feparatortfm no 
cfiet fm numcrum mot uum CocIeftium.& patet Intc con 
ftquentta,quia motus pnmus faltem c.Tet j duobus mox 
uentibus:d^/tcpluracircnt pnncipia per fc moucniia fc^ 
parata qi morus.hoc autcm videtur e(Te contra Arift.in 
Duod«cimoMeta.vbiinquit,numcrum fubitanttarum 
fcparaiarumfm nuineninintuum cctlcllumi.quareSrc. 

Item arguituraudorit.itibus Artft.ftJComen.Primo 
Arift.dicir in Duodccimo Mciapliy.ifta verba.vidcm* 
autcm pr.Ttcr vnittcrfi fiinpIicen)l.uioncm, quam mouc 
re dtcimus primani fubftantiam 6:c.vult, ergo cf prima 
fubrtaniia, quteft Dcu», caufat motum llmpltcem vni.' 
ucrfi.aut er »0 immediate,«3i fic habetur intentfl, aut mc 
dtanie aliquoalio motore,& hocvidetur inconueniens: 
quia fic n3 magis caufaret motum primi mobilis cj altfi, 
cumipfe Deus lit caufacuiuslibct raottonts, dC perconf^ 



tan(o,quia non cfl in magnitudine. modo, Com mct ator 
ron dcbet intcliigcrc ipfum non efre finitum ncc infinitti 
pro tanto.q. non fit in magnitudinc fubicatue.cx l»oc,n, 
nullo modo fequicur ipfuni non efTc finitum ncc infinitii, 
quia,ficuc dicebatur pnus.nulla intelligctia mouens cce> 
luin,crtin magniiudinefubieifliue:3Ctamen quflibeteft 
ftntti vtgonf.vtipfeconccdit hic,6£ in Duodifcimo .\tc 
taphy.ai: Sccundo CaIi.ergoreIinquitur,q,Commenta 
torinteliigitipfum pnmum moucnsnon cflcinmagni^ 
ttidmeappropriariue, quia, fcilicct non appropriatur ad 
mouendum aliquod mobtle immcdiate.E x hocenim ne 
ccirarioconfcquitur,q.nonlit virtuns a^fliux finiixnec 
tnfinnx ad agendum motum. 

CONCLVSIO. 
Primum Mouenifimpliciter.quod cfl Dciii.non mouct imme/ 
diatc primum mobttr,abi<) propr lo motorr , qui ims 
mr Jijtc ciTicirpnmi molnlii motum. 

ADilVamquxftionem dimiiHsaJijs opinionibus» 
dicoadj ■■ ' • - — 



t.Phr, 



prefens breuitcr f m Commen. <i> primii 
moucs,i.prima caufa perpetuiiatis mo!us,f. prin 
ctpiumoinninoprimum, quodeft Dcus fuprcmus.noti 
mauec immedMte primum mobtle abfqt motorc aliquo 
proprio.immo efl alius motorproprius,qtit efltcit imme 
diaiemotumprimimobilis.Echoc a'iquificprobac,prae 
terillummotoreni.quimouetvt amatuma<:delider.itij, 
oporteceircaliquodaliudmoue ,quodmoueat\t amas ] 
& delidcrans : harcrccipiturpro manifclla. fcdprimum 
prtncipium.quod cft Dcus bcnedt ■^u<i,inouec vt amatfi 
6C def idcratum,ut dicit Anft.in Duodccimo Mcta.qua Tcx. e, i«, 
ttdCc. Itemahquificarguunt,Omnc,quodimmedia^ 
teagit aliquem motum,agif ipium propter aliqiitd aliud 
nobiliusco.fedprimumpnncipiumno potcftagerc prt> 
pteraliquidaliud nobili>co:crgo6Cc, .Maior propolitto 
quensmotusmediimcmororealiquo appropriato:qua^ C ^"bcturab Anrt.SecundoCtxli5CMuiidi.cap.dedua' Tcx « 
tedCc. ItcmCommentatorin DuodccimoMctaphy. busquxftioinbusdirticiIibus,vbi ficloquifur.a>rtio aitc * 

'«mp «'^ «n Juobus, cuius gratia fit, & quod hmoigra 



commento.;($.Ioquens de moiu pttmo.dicit, q> primum 
moucs mouet iftum motuin fine mcdto. quarc&c. It c 
<pfe dicit in codcm,q> in ieparatis a materia idem eft etfi- 
aensmotum,diCfintsmotus:& hocdicit comnicnto.n. 
Conftat autem cj> Deus eft caufa finalis pr imi mot us, cii 
fit optimum eorii,qux in natura.ergo cft caufa cflridens: 
fednon potefteirecaufaeiTiciensremota,quia(1c eflhcf 
fet iminediatius altquid aliud,f.intelligctiamappropria/' 
tam,qujc clfct caufa Imediata a/iiua vel efficens talis mo 
tus:hocautcvidcturinconuenietrt:quiafubftantizxter 
»{ non habent caufam agcntcm, vt ipfcmet dicit ihidcm, 
&inQiiartoCu:li&Mundi. Itemin codemDuodc/ 
cimoMetaphy.dicit Commentator,comraeto.}rf.q>in- 
telligencix abltracta: in co q» funt abftra(ftx fiunt princt' 
piaeorum quorii funcprincrpiaduobus modis,f. fmmo 
liens,dC f m fiiicm:& pcrmouens intclligit efrictens mo^ 
tum.crgo,cumprimiipnncipiumfit intelligentia abftra 
<5la,dcbet elTe caufa motus no folum f m i* nnis.fcd ficuc 
«gens.Et fic fcquitur idem quod prius, Item,in codcm 
Duodccimodicit Coinnicntator,commcto,4j. <f illud, 
quod dic-.intquidammoderni,primamfubftanttameiTe 
priorem motoretotius,fairum eft.Et fubdit.quzlibet.n, 
fubftantia iftarum fiibrtiiiariim eft principium fubtlait> 
ttf fenfibihs f m moiorem Bi fm fine.Et ideo dicir Artft. 
c^.neftcntaliqux fubftantiznon mouentcs clTent ocio^ 
fz. Item in eodem Duodecimo dicit Commetaior fic, 
declaratumelt ergoin hoc traiflaiu,qi primum principiii 
fubftaniix ahftr j Ai eft etiam 6C fubftancia, 3C finis, &C 
forraa,5^ cp mouet vtrocp modo.Dcus .lutem eft primS 
prindpiumfubftan:!! abftra/lz, vtomnes concedunr. 
ergo mooet,vt forma 3C vi finis.( Juod autcm mouct ve 
forma.vidcturmoucrc vt moucns appropriatum, quia 
forntacft propriaei,cu!uscft formj.quare flCc. 
o p p o s I T vi« argutturau<ftoricateCdracn,tnifto 



tia. mtnoreft manifcrtafinomncs.namDcusnS po^ 
teftagere propteraliqdaliudnnbiliuseo. totaliterenim 
opcimum eorum,qux in natura Deus, ficut dicit Arift. 
in Prooemio Meraphy. Optimo aute nihil eft melius 6C 
nobtlius.&idem vult Anft. inDuodecimo Met;iphy, 
quareOrc. Itemarguofic.Siprimumpnnciptummo^ Ter.cMt, 
ucnsefFicerctimmediate inotum priinuirt, oportetetq» 
mouerec in non tcmpore:hoc aute cft impoiTibile f m om 
nes. probo confequentiam.Nam fuppono, ij, ipfum pru 
mum mouens.fi mouerpriinum immediaic, eft vigoriB 
inffniti,& vmutis infinitx,fl«: hoc omnes conccdui.t.ita 
q» ipfum pnmum moucn erit prima caufa infiiiitaii'! mo^ 
tus.Secundofupponofm Anft.tj, fempcr maior virtus 
exiftct in magnitudine fubiesfhue flue appropriatiue mo 
uetinminontempore. Tuncarguo,(t primummouci 
mouetimmediaceprimura mobilc,auc mouct in tempov ' 
re,autin non tempore.fi lccundo modo.habetiirincoue^ 
nien8.n in tcmpore.tunL- oportet q> tempus illud habeac 
proporTionein ad tcmpus,in quo mouct aliqua virtus fi.- 
nita.namcutuslibcttcmporis finitt cft aliqua proportio 
ad aliud tempus finitum:cempu8igttur, inquoprimum 
mouens reuoluit primum mobtIc,habcbic aliquam pro^ 
portioncm decerminatam ad tempu9,in quo aliqua vir^ 
tu8 iinita mouebir. Tunc acciptatur aJiqua alia vireus ff/» 
nita,d^ addarur illi virtuti finitx,manifertuin eft,q> ino^ 
u«bir in minon temporc,a£vlterius alia virrus fimta terx 
riainrainoriteinpore,5i: ficfcmper-iddcdo advtrtuieni 
diminuetur de teinporc,vndc tandf perucnietur ad htK, 
q> ahqua vinus finiia moucbit in tcmpore xquali iUi te^ 
pori.in quo priinuni mouens ponebatur raouere primii 
raobilc.li enim fit aliqua uirtus finna,qux f ra eandepro 
portioncmcxcedataJiam virtutein finham.fin quSrem 
pu8,tn quo mouet vitiusfioita exccdic tepus ^in quo mo 

ucc 



QVAESTIO 



OCTAVI 



XXI 



Obictlio, 



RrfjponCo, 



Obiedio. 



RefponDo , 



pCTpetuitjf 
•notui rftl 
phmopnn 
ctpio. 



Com, 



Dctvirtuspriminioucntisinfinitajtuncillavirtuj finita £ necappropriatiue,Nonpnniomodo,quiainIiocnon Jif 



moutbit in fqaali tempore.cuin infinita:quod eft impof 
fibile. Scd aliquts cauillarec hic,quod non cft inconuC' 
nicns virtutemminorem moucrcui atquali temporc cii 
maiori virtutc,quiacon(lat,q) virruj, qux rcuoluiccoe' 
lum m. s4,hons,quxcuncp iJIacft,maior cft,faltcm ma^ 
ioritate perfe 'tionis,qi quarcuncji virtus matcrialis 8C 
nita.Ec tamen aliqua vtrtus materialis potcft moucrcin 
a4.horis,Gcut vnus equus poteit traliere currum in.14. 
hons,& fic in muitis alijs.ergo maior virtus bene potcft 
nioucre in xquali tcmpore cum minori &1 i conuerfo. 

Dtcendumad hoc,c{i licet minorvirtuspoflitmoue^ 
re aliquod mobile in zquali tcmpore cum maiori,tamen 
illud idem mobtle.quod mouctur a maiori vututc in ali' 
quo temporr, non moucrcc virrus minor in xquali tcnv 
porc,dummodo mator virtu<; agerc t f m vltimu fux po^ 
ccntix.oi: hoc nof um cft cuilibet inteliigcti. Vnde,fi vtr^ 
tusinfinitamouens primu mobtlcrcuoUiitipfumin,»4 



fcrr moucns a quo eft xicrnitas mocus ab 1II0, a quo cft 
vclocius deccrininata:quu vicrqp corum cft llne magni 
tudinc,itaqu6d noninhzrct magnitudint.ergo rclmqui 
tur,qu6d fccudo modo:& hoc cft quod volumus. Itc 
incodemcommento vcrfus fincmdicic Commcntator, 
quodpoccncix moucntesin corponbusxtcrnis poirunc 
fcmpcr moucre.iSC non fempcr moucrc.polTunc ciiim n5 
fempmouerc,lipofucrimuk il!ud,ad quod muuctur, fci^ 
ltcccpnmummocorcm,clVcreccpcibtlecranrmutatioatt 
cuiufcunc]! modi.poftunc auccm fcmper moucrc,li pofue 
rimusillud,ad quodmoucrur,non tranfmucabile atiquo 
modo.^idecurcrgo vclle Commentator qu6d quiltbcc 
motorappropriatuscorporiccelcfti inouec propterali/ 
quidaIiudnobiiius,aquocft perpctunas motus primo. 
Idcm intcndirin fuoTraaacu dc Subnancia Qrbis. vbi 
dicic fic.Et cfi colydcrauK in vircutihus appcitciuis iftu, " 
fciliccT moui:tibus corpora cijclclcu,vidic eas moucrc ad " 



CUS innnud moucns priiiiu iiiuini^ 1 «.uui^.iw tp'ui«« tii.»^* _ ■v*iivi.< •..ww^.^.^u» vv.. « .«..wm^ ..«^/uvi v 
horis,& in mtnori non potcft ipfum rcuoluere, impodi' ' appetibilcnobilius.rrimusaucemmotornomouet pro 



bdccftquodaliqua vtrtuB finica moucrec ipfumin^x^. 
hons. Scd tunc iterum cauillabic aliquis, q., quamu» 
primummoucns cxiftens infinitxvirtutis moueac pru 
oiummobile.in.i4.1ioris,nunquam tamcn fcquituriiv 
conuenicns,ad quoddeduccbatur:<jaimpoiribilccftclTe 
aliquam virnitcm finicam,qux moucat primum mobi" 
Ic,& ficnonfequitur,c^vircus finica moueatin(qualtcc 
porc illud idem mobilc,quod mouctur ab infimta. Di 
ccndum ad hoc,q>,fi impolTibilc cft aliquam virtutcm fi 
nitam matcriaJem primum mobtle meucrc, fic iftacon^ 
ditionalis cft impolTibilts,q.,fi aliqua virt us finica 6C ma 
tcrtalis mouerct,& moucrc polTcc cctli'i, cp^ polTct ipfum 
mouerc in xqualt tcmporc cum virtute inrinita. vndc il<' 
lud debet iudicari imporrtbilc,cx quo fcquitur iftam con 
ditionalcm,quxfaIfaefta:impolTibihs,elTeveram.mox 
do.fi primum moucns,quod de fc cft infinirx motionit, 
raoucrcc immediatcprimum mobilcin.i^.horiSiCilcifta 
condicionaiis clTct vcra, q«,fialiqua virtus finttapolTct 
moucrc ccelum,moucrct ipfum in xquali tempore. pona 
rauscnim,c}> aliqua vircus finita moucac aliquod mobilc 
in.i4.hons,cunc,ficlTet aliqua virtus finita potensmo^ 
ucrc cc(lum,qux habcrct cadem proportioncm ad illam 
virturem finitam,quam proportionem habct.^t.ad.i 4. 
lilapofrct mouerecaIumin.»4.hori8,quod cftimpoflTu 
bilc omnino:fli: ficintelligendaeftdcmonftracio Arifto. 
vt crcdo.Proptcr has crgo raiiones & confimilcs, vide^ 
tur cflc probabilc,q> primum principium non mouet im 
mediatc primum mobilc,immo necelTc cft clTc mocorcm 
appropnacum,qui cft caufa proprix velocitatis dctcrmi 
natx primi mocuSjficuc 6C quilibet alius inotus caclcftis 
habct vclociuccm dcccrminaca a motore appropruto. 

Pcrpetuiras auccm motuscuiuslibcteftabipfoprimo 
principio prmcipaliter dC primo,quta ipfc eft omnino in^ 
iranfmutabilis & per fe,&: peraccidcns quocunq? modo 
tranfmutationts. tc cp hxc fic inccncio Commctatons pa 
tctcxmultis.Prtmoquideminverbis prtmoallcgaris in 
Duodccimo MecaphyGcx.vbiipfcfolucnsqufftioncm 
loannis Grammacici dicic fic.Iftc mocus componicur cx 
duobus motoribus,quonim vnus cft finicx mocionis,ct 
cft anima exiftens in co.fiCalccr morionis infinitx, SC eft 
pocencia,qux non eft in materia : fccundum igicur quod 
mouctur apot<:tiafinua,mou«urmccmporc,Et quibuf 
damintcrpoficis fubdit.Etper diucrfitatcm proporcicv 
nis in corporibus cakftibus.fciliccc corum qu( cft intcr 
corporacoTum, 6C animas, diucrfificanturin velocicate 
6C carditatc& in hocin quoconucniunc,fcilicccquia mo 
uentur a pocentia non in materu,habcc xtcrnitaccm mo 
tusflCcontinuiiatem.VuIc ergo plane Commcntator,q» 
niotor,aquo pnmus motuscorporumcocleftuim habcc 
xtcrnitatcm,non cft iii magnitudine.aut ergo intcndtt ip 
fum non efie in magmtudine fubiciftiue foIum,auc inccn^ 
dic ipfum nuUo modo ciTc m magnicudinc^ncc fubictfUuc 



Com.if» 



Indantia* 



pccrappccibilcnobilius, dCideo non cftdiccndumquod 
tmmcdiatcmoiieac primum mobilc. Iccmin Duodc<- 
cimo Metaphy fic(.dicit Comencator loqucns de ArifU 
£x hocquoddicic hic patec,fua intencio cft, quod immc 
diate raouenscoclum appectc maius bonum fc.fcd primu 
mouccu,quodeft Dcus, nonappetic aliquod maiusbtv 
num,cum ipfe fic tocalicer opcimum coruin, qux in tutu 
ra.crgononeftimmcdiacc moucni ccclum. Vcrum cft 
alia commcnca habcnc ibi fir. Ec omnu ifta dixic ad dccia 
randuiu,qu6d corpora ccelcftia habcnc appccicum pro^ 
ptcr intclIc.rtum.tntcnrio auccm maius bonum fpccic ap 
pctit:contingic autcm fxpe, vt corpora cccieftia appcciic 
inhocmotu atiquoJmaiu5bonumipfis,diCcum llnt no> 
bilifi^imaencium rcnfitiuoriimfiC mcliora,nccciTecft,q» 
illud bonum,quod appetunt,fic nobdilTimura omnium 
cntium,&maxtmcquod appctit totumcoelum in motu 
Q diurno.fcd primo moucntc, quod cft Deus non apparcc 
aliquod maius bonum,cum ipfc totaliccr oprimum fic co 
rum qux in natura func:igi<ur non eft iinincdiate moucs 
ci*ium. Scd contra iftud vidcturclTc vna auv.'ioritas 
Commcntaroris multum cxprclTi.Dicic crum inDuodc 
cimo Mctapliy ficx commenco.ji.Et intcdcbat pcr hfic " 
fcrmonem dincrcntiam interprimumpnncipiumdCalia ** 
prtncipuabftcrata. Alia enim vidcniur clc^ta 3C dcfidc 
rarapropccraIia,fciIicetprincipiaaliorum motuum cocx 
lcftium prxccr motum dturnum.qiiod autem hunc mo^ 
cum facitjUidctur clTc elcrciuum per fc,idcft dcfidcracum 
propcerfc.Ecfubdicparum pofi.cftenim eleclum perfe 
&am3tum'omnibus,talcautccft pcrfe^umin fine.Mo' 
do,finedabioinccrprincipia abftra>fta, nullum vidctur 
clTc dcfidcratum propccr fc omnino 3C pcrfe^cum in finc, 
ideft fumme perfc5cum 5i nobililttmuro,nifi primtl prm 
cipium,quod cfi Dcus.ergoipfccfl, quifacic mocudiinr,' 
num.autcrgo mediate,aucimmedi;irc. fi immcdiacc hX' 
bcrurpropofitum.fi mcdiatc,tiic fimiliicr (>otcft dici,q> 
illud,q^facicaiios mocu8,f.iuediatccftdcfideratumpro 
pter fe,dC fic non eft difi^crentia in hoc tnter principium 
raoc'diurni,& principium aliorum mncuum. Et ad hoc RcrponlSo, 
dico brcuicer,qu6d Commccaior incclligit illam elTc dif' 
ferennainccr prindpium remocii mo cus diumi, 6C prcnci 
piapropriaaliorum motuum, primil cnim principium, 
quoJ agic,idcft quod caufjc motum diumum,ficut finis, 
propccrquem muuccmotnrappropriatus,erc dcfidera' 
tum proptcr fc prlmodC princip>aliccr,i5ilcftpcrfcvrtumin 
fine,ide(i in fumrao pcrfciftioius.Et quod h{c fic inccnno 
Commcntatoris,patcr m eodcm commcto parum poft, 
vbiczponit.hicauccmprimum moucs mouctpnmum >* 
mocumabeo,ficut inouctamatumpnmumam^,abf($ " 
hoc quo J amatummuucatur:& parum poftfubdit. pru 
raum,fcilicctCa:lummouctur abillo mocorc rccuadum 
dcfidcrium,vc aiTimilcturci fccundum fuum polTc, ficut 
fUnans roouetur, vt afiimilcuir fuo amato.Conflai autc, 

quod 



H 



QVAESTIO 



PHYSr CORVM 



XXI 



117 



:miiif 



p«te 
niS 

KIOMI 

ipoiiic 

li^w 

nUis 
tttbf 
nuk 
irtn 

(»*»» 
p«o 

n(L 
imc 
<nu 
»' 
aiu 

di 

cb 
tv 

M> 

iJf 

V 

a 

j 
c 
> 

1 

>• 
1* 



B 



quod iprum ptimum ccelum n5 amat nccdcnderac illud 
pnmum,nili pcr inceUe^ftijm aliquem (ibi appropriatum 
min^nobilc illoprimo. Ridiculumenim clTec diccrc, <^ 
pnmarubftantiacorporeapnmicccli amaret dLdclidC' 

Dabitttio ipfum primum prtncipium.quare dCc. Sed quZ' 

ret aliquis,(l primum mouf s non inoueret pnmum mo^ 
bilenii! vt tinis,quarcmagis dtaiur mouere pnmumO' 
bdc,quamali3 mobila,cumomntailia moueatvt (inis 
recundumintcntioncm Arifto.d^ Commenta. Dicen 

KcTpanlio, (|um,q>protantomagisdicifUrmoucre primum mobi^ 
le,quiaperfcifttusintelligituri5l perfcdlius denderaturi 
mocorc appropriato primo monili, quiim a moconbus 
aliorum orbium. Vnde&motus prtmi mobilis cftue 
locior omnibus alf^s.vc fciunt Afbronomi, Iccm, qua^ 
uts priinum moucns fic finis omntum aliorum mocuum, 
tamcneftpropiiiqutor tinis ipfius primi mocusqialiO' 
rum.Lt tdeo dictcur fccundum exccllenci jm moucre pn» 
inum mobtle,non quta moucat ipfum fine omni alio mo 
lore appropnato. 

UioBci« 'T^Vncdicendumeft adrationes8f au(floritate«tnc5 
JL trarium. Adpnmamdico,brcutrer,c{> Anfto.n5 
intendit inuefbgare per numerum mocuum ccrlcftium 
tuR numcrum motorum appropnatorum SC immediato 
Tum: prxccr quos omnes necefTe eft efTc vnum mocorem 
tn racione finis,granacuius omnes mouctic,^ ab ipfo ha 
bentperprcuitacem&' concinuitaremmotus, vt divflum 
cft. Ad auvTtoncatem Anfto. dicendum, q> pro tanco 
dictt pnmam rubftanttammoucrerecundum (implicem 
kuionem vniucrll,nonquiapnmafubft3iia (ic immedi.t 
teagens illum motum,red quta motor,qui f.icit huiufmo 
di mocum immediace quodam nobilion 6C rxcellenciori 
modoincelligic amac ipfam primam fubftann3,quam 
omnes ali).Et per ipfum pnmum mocum mobtle primfl 
&eiu5immediatusmocorperfec%us agicauc coureruac 
iimilitudinem ad primam fubftanciam quam alia. Ad 
aliam cum dicic Commcnca. priinum moiiens mouec 
iftummocum fincmrdio,dK-o, q>nontn(e!ligtc fine me^ 
diomo(ore,redfinrniobttimedio,6Llioceft bcne verii. 

Ad altam cum dicicur,q> in fcparacis a macena ^c.Di 
CO,q<licefttntriligrndum, in fcparactsi matcna, or, 
quod cft ages mocus,eft finis moius aliquo modo,rcd n5 
^coniicrfo,A:inhocdi(Tcruntabcius,qux moucnc nos. 
Nam illud,quod mourtnos, (icut agens motum, rcilicec 
t(tc finis m anima,non eft caufa motus frcundum finem 
grana cuiuK,vt (orma balndexiftcns in anima eft agen* 
drfidrnum 6C motum,i3iC non eft finis motus, vt dicit ibi 
Commrni.itot. Adaltamcumdicitur,c}>incclligen(iz 
■bftra<5l»6Cc.porcftlicexponi,<}>intrlligetiacal>ftraA3e 
Vniurrraliter funr principia eorum, quorum fuiit princi^ 
pia .igrntisduobusmodts.fcilicetfecundum nioucnsfiC 
fecundum tiiiem, ita qf non folum fun t prtncipia agcnna 
illorum.quorumfuncprmcipiaagentia, frdeciam aliam 
caulalita(cmrupereamhaben(,fcilicetcaurali(aicm(ints: 
^ hoc fuificit ad inrentioncm Commeniacons ibidem. 

Ad aliam cum ditnt Commentaior, q> illud, quod dt> 
cunt qutda Adc.Ifta cft multum diftialis ad exponedum 
&in(an(umq>,aliqui dicunc Commencatorem Hbi etTc 
contradtc'torem in hac maccna, A\ii vcro dicunc, ipfe 
non diCTt cx iniencione 6C per modum dccerminanonts il 
lud quodipfe dicu iniftoOc^tauOjrcilicecqimouens pri- 
tnum noncft finitum necintinicum,nrcilludi]uod dixit 
inDuodccimoMrtapliy.q»motu<;ccEli compioniiur ex 
duobus moconbus. Scd ifla funt ditf^ homtnum non in- 
tcligenttum aut non amuiium veritatem fetmonfi Com- 
tneotacoris.ipfeenimfuitexceUcntior Philofophus poft 
Atift.in(er omncspofteriore8,6C prxcipuus^ fubtililTt 
snus unicacor Anft.SC idco dicereipfum cfTe ftbi contra 
dtclorem inhoneftum eft. dicere eciamipfum nonloqui 
ex intcntionr nrcpcrmodumdcceTmmationis fiiftiiium 
«fi,dC fuprrficrjlr.{|» nullum fignum apparet in etus ver»- 
bts,ex quibus pixtCQdat vcl cx quo prxccdac fc loqui fe- 



cundum aliam opinionem,auc per modum dubicarionts, 
vc pa(e( infptcienii verba eiut.Ec idco dico fecundil meti 
polTe,<|. Commrn(a(or m i llis vrrbis Joquit concra quo( 
damcrran(esinl'hiJorophia,quipofueruuc, auc ad eorfi 
poricionemconfequebaiur, c]>prima fubltanna, fcilicet 
I3rus,r(Trt prior durattont cjp motor tocius. Pofueriit.D. 
iplam prtmam fubRantiam^quxeft Dcus producere dc 
fiouo pnmam intelItgcciam,6C (ic omnu alia emia. Con 
tra quos loquens Commentator dicit, quod autc dicunt 
quidampnmamrubftannamefTcpnore motore lotius, 
rupplefecundum duraiionem^falfum eft.fed non int6dic 
rtgareipfamelTeprioremfecundum naturam &dtgnt.' 
iatcm.C^uodauiemfubiungiribidc,q>quxIibrr fubflan 
ita &c.di(Ticilius videcur.SC dico^cj. fic cft mccUigirdum, 
quzlibrt rnim iftarutn fubfhinttarum, fcilicec frparara> 
rum.rft principium fubllantix frnnbtlts frcundum mo- 
cionrm frcudum fincm,ideft(lcucfini8moiu$.E( hoc 
rncendic cum dicit fccundum motorem, dC (lcut (inis fub 
ftantixinobi1ts:di: hocintendic cumdicic, ACfecundum 
finem.vuh ergodicrreComencacor, c]>qu(libec fubftan 
cia feparaca e(i fcmperfinis alicuius motus fubftSiix fen 
flbths& non folum (inis mo(u8,fcd etiam finis fubftarix 
motx.Et idem crcdo ipfum intelltgere in de Subftantia 
Orbis, vbi dicit,c]» corln indigrr virtute acTttua ,id eft vir^ 
tucequxeft fints iubftantix iux,nonfolum (int.s motus. 
Ecideodicit ibidrm,q>mouens tocumeftagens totum, 
idrftcaufafinaJtscoiiusillius motus coelieft finistociu* 
fubfbintixccirli.Exhisrrgonon habrturq> prima fub-' 
ftancia fit caufa rtirifciua immrdiacc moi» pnmt cocli.fed 
q> fempcr rft finis iplius mocus 6C fubftactz mocx:q uod 
nofuiiTeCjllfutlTetpriorduraiione motoretottus.Et Cfl 
mentator fubdtt.dC ideo dicit Arifto. cj., (i elTrnt aliqux 
fubftantix non mouentes,elTent ociofx,i.li efTent aliqu{ 
fubftannx non caufanies mocii aliquo niodo,elTcncoao 
fx.motusenim Iicrt noii llc finis fubftantix fcpararf,gra 
tia cutus 6C principali«,ramf eft (inis quo, fcilicrt quocd 
fcruat fuamcauralttacrm ruperenaa:dCfic, fi non moue.' 
rrt,elTec ociofa prr priuationemfinisgrada cjiiis : quod 
eft inconiirniens.Non entm eft aliqua natura noninnaca 
ad latgtcndiim,vc ipfe innuit in Secundo Corli. Dubi' 
tant autem altqui de qutbufdam vcrbis , qux fubdit ibi 
Commccator,A;funthxc.Dtcamusergo,q>nulla forma 
eft quali fints c5munts dC vniuerfalis,ni(i illa ex his,qux 
habct ac^ionem communem.df hxc eft dirpolitio formf 
tnouencisprimum coclum motu diumo. Vult ergoCo^ 
menta(or,(|iformamouensprimum calummocu diur> 
no.eftdntscominunis omnium motorum corleftm, fed 
nuMus eft finiscommunis omnium mouentiuin corlcftiii 
rili primum,quod eft Dcus:ergo Deus f illa lorma,qu( 
habet acftionem communcm,dC qux mouet pnmumcoe 
lum. Vel dtcac,q> nuUa forma,i.nullus motor appropria 
tus,eft nnt!icommuni«&vntiicrfali8,ni(lmoueii$primti 
motu dturno:camcn prxier illam formam SC prxter onv 
ncs alios mototesapproprtatos ealiacaufa nobilior, gra 
nacuius moueat omnrs,& q> illam liieram. Mouet aucc 
vcamacum.ibiaucemloquitur fic.hxcfic tncencioCom 
mentatons in eodem commcto patet, vbi flc dicit. Illud 
cnim quod inceUigic mocor primus dc pnmo mocorc,eft 
caufa mantfcftacocli,aliud habeo, quod tncelligit mocor 
Saturni.Et egodico,cj> cocum hoc c verilTimum. (1 bene 
intclligacur.Deusenimeft iUaforma,ideflrubl^antiafC'' 
paraca,quxhabet adttonemcomuncm,i.quxcaufat mo 
tumcommuncm,&quxmouec primum ccelum mocu 
diurnorationeamati&derideracijdc pcr confrquensm 
ranone (inis,fed non iii rarione agencts immediaci 6C apy 
proprtati.Quareaucc magisdictcurelTecaufa primimo 
tus ^ aliorum,cum etiam (ii (Inis altorum,dC quarc diciC 
mouere primum coclum magis q a1ia,cum eciam alia mo 
ueat vt nnis,di<ftum eft fuperius.Omnes aucem propoli 
ciones dc formx, qux func in pocentia in matena prima, 
func m actu la pruno motorc.hic yocac pnmum mocorC 

ipfum 



Qiixfibet 

rut'j jblfra 
cb rf» finis 
aNciilTubi 
rtjritixfen» 
fibilis. 



Trx. r« f», 
Dubiuoo. 



RrTponfio, 

DCmouct 
pnmij cas 
luni mocu 
diurno i6» 
ncanuli* 



Tcx,c« II, 



TCZ,C,4I. 



QVAESTIO OCTAVI 

ipfufniaOtoremappropnatumprimoinobtIi,ga iftceft £ 
primus in or Jincugccmm. Ad aiiam au^lonratem, cu 
dKit Commciuq» primum pruicipium luhftantif abftra 
Aac eft rubft3tu,forma,a(: rini«,& qui mouct vrroq» mo 
do:dicunt aliqui,q> ly vtrocp modo,clcber rcferri ad Tub^ 
ftaiuiainC^L tiiKin.lcJ non ad forma,ita q> mouet vtrot;^ 
fnodo,idcft licut fubftantia & ficut finis, non ficut fiiita 
degencreaccidciKis, .AJiicrpotcftdici,q> tpfumprin^ 
cipium fubftantij: bcnemouet vt forma.non quidcin vt 
forma pcificKns inobilcquantum aJ cfTc, nec vt forma, 
idcft vt inotor appropnatus,fed vi forma,ideft ficut fub 
ii^niu abftraifta,non ficut rubftantiacorporca.Confucx 
eudo enim eft apud Anfto.flC alios Piiilofophos,fubftan 
«asabftraJbsomnes vocarcformam,n6 quidemabin^ 
formando , fed pcr priuationem matenx vniuerfalitcr, 
Iicrumaliter poteftcApom fiatis competcnter, q^prv 
mum principium fubt^antut mouet ut forina,di: vt fJiiii, 
ideftficutfimsfubftancix mobilf-;. tt hoc intendtt cum 
dicit,vt forma 6i vt finis rootus,6C hoc latendK cum fab ' 
«kt, £i vt fitus. 

Q.VAESTIO xxir. 
An PrtmMm moMcni^c Migoni injinitf. 

I OnfequcntCTqujtripotcft, Vtrum pnmum 
moucR flt vigoris tnRniti. Et arguitur prt 
moq)fic,qutaiUudquodfacii aliqutd exni 
hilo eft vigori» infiniti : fed piimum princi^ 
' ptum quidcm,quod eft priinum moues fim 
pl(circr,facit aliquid cx nihilo:quare &c.maior patet.NS 
ficut ipfius entis ad mhil eft infinita diftantia, fic virtus, 
qux facit aliquid cx nihilodcbet iii infinitil cxccderc vir 
cuccm,qua: facit aliquid ex aliquo,£k: pcr conlequens ta^ 
lu viri'dcbet elTc infinita. Et minor apparet, quia quod 
agensagat ex aliquo prxAippofito, dC no polTit agercalt 
quidcx mhilojhocprouenitexdiminutione agctis.cum 
jgiturprimuinprincipiumfitpcrfeirtifTimum nulladimi p 
iuitioeftiiiipfo,vtpatetinDuodccimo Metaphy.fequi ^ 
tur,<j. poteftaliquid educereex nihilo.ergo dic. Item, 
illuJquodconfcruataliquodcorruptibilcpcr tempus in 
finitum.debct eflcviRorisinfiniii.fcdprimfi mouenseft 
huiurmodi.ergo oCc.Maior apparet,quia uidcmut in vir 
tutibus cdfcruaiiuis aliquorum corruptibilium, c]> auan 
toaliquavinusdiutiusconfciuat aliquod corrupcibilc, 
tanto ludicaturctTe pcrfe^rior flCvigorofior, vt medictna 
aliqua,qux conferuaret aligd i putrcfadione p annum, 
clTct perfcdior illa,qux confcruaret folum per diem.fimi 
Iifcr autcm & in alijs,»: ficpatct maior. dC minor ecia pa 
tet.Primum enim mouens conferuat motum coeli j> tcm^ 
pus infinit um,motus autem caU eft corrupcibihs, vt pa^ 
tetpercommen.DuodccimoMciapliy.ergoadc. Ite, 
f\ pnmum moucs non elTct vigoris infinitt,tunc n6 opor 
let clTe aliquem motorcm appropriatum primo mobili 
prxtcr ipfum priinum motorem:fed hoc eft falfum fecun 




XXII 

qoa proporrioad aliud rempus6nitum.fedproporrtot( 
pcrismotusadcempusmoiuscft fccundum proporrioo 
nem virtutis mouemts ad virtutcm motiuam.ergo virt» 
tnfinita habcrct proportionem detcrminatam ad virtutf 
iinttam:quod eft impoiribile.ergo pnmum mouens noii 
poiTct inouerc in tcpore,fi clTct vtgons infiniti.di: fic ma 
uerct in non tcporc.Et hxc rat io fpedalirer valcret, fl po 
ncretur primum mouens c/Tc vigons infi»i n,St: cum hoc 
fnouetet immediateprimum mobiie.quarc dic , 

C O NC L vs I O. 
PrimuniMoiims.quodnrcincdUte.nccimmcdilte motQaJu 
^em Jgit,r<d rftcjura motui ftcut (inii.non efi pro« 
pricfininvd in6ninyi^hi. 

AD quxftionem dtco brcuiter ad prxrcns,intenrio 
ncm Arifto.&Commcn.fuiftc,(f primum m<v 
ucns,quod eft caufa pcrphctuicatis motus, fimpli^ 
dter prima,non cft proprte viftons infiniti,iicc fimti : q»l 
fic probatur,Illud,quod noii clt caufa a<fliuaaltcuius vcr 
locuatis moius,non cft vigoris fimti nec tnfinici : fed pri<' 
mum moucns modo prxdKfcononcftcaufa ac^uaalicv 
ius vclocuatismotus:ergo6:c.Maiorpatet, qa proprie 
loquendo vigormoconsdicicuiitutcm acftiuam alicuiua 
velocitaris motus,d£ vigor fimtus eft caufa aCtiua dctery 
minatx velocitans.qua fciiiccc virtuce moior facic lalctn 
vclocttatem,d(: non aliam.Ec vigor infinicus eft caufa vc 
lociiatismfinitxa<iiua,qua lctlicetipfum moucnsinielli 
gtt ur poflc facerc velocitatem infiniti cxcedcntem quSli 
bet vclocitatem detcrminatam.IUud crgo, quod non cft 
caufaaAiuaalicuiut vclocitatismotus,lcd folum moucc 
velagit vc 6ni»,dC nonvt agrnamotum,noneft vigoru 
finiti ncc infiniti proprie. Ecminorpatctcx prxccdcnti^ 
bus, vbi oftcnluin cft,v]> mouens pnmum n5 mouec im-' 
mcdiaceprimummobilccanquam agcscius mocum,de 
quo camcn magis vidcrecur.Si aucc dicacur q> ipfum pri 
mum moucns etf iciac mocum primum,canquam agcs rc 
motum,tunc oportcret,q> agcret pnus aliquem alium ef 
fctftum immediacum,fcilicet inteUigentiam approprtatS 
primo mobili.autipfum primum mobiIe,di: ucfubftan^ 
tiaxcernadcpcndcretacaufa a^entciquod pro imponi^ 
bili relinquitur i muIris.Etconlirmatur,quia c«.Tluni n5 
diccrciur agcs remotum iftorum inleriorum, nifi agercc 
aliquid,qiiod ciTct caufa avfiiua iftorum infenorum,vc lu 
mcnaucaliquidhuiufmodi.Simtlitcr n5eft raiionabilr, 
q> primacaufa dicatur agere motum pnmi mobilis,ncut 
agens rcmotuni,nin ab ipfo cfFiccretur jJiquid, quod im 
mcdiatc agcrct ipfum pnmuin motum:dC quid ciTct tUud 
nifi motor appropriacus,non potcft afTigaart nili fingat. 
Siquis auicni nonhabet pro incuucnienci,c{> prtmacau^ 
factficiatimmcdiatcinotorem proprium primi mubilw 
indigerct toga curationc,dd ad prxlens nolo de tUo dctor 
minare,nifi q> Commcncator videtur vellc cStrarium in 
mulcislocis,fpeaaliicr.i Duodecimo Mctaphyficx.vbi Com,,,^" 
diaf,q> agcns apud Arift.extrahit,vel educit fa<ftum de 



dum Commcntatore,vc patec prius.probario cufcquen [ H potentia ad acium.In talibut autc fubftanc^s non eft po 



tix.Nam propccr aliud non oporccc elTe motorcm appro 
priatum primo mobili,nifi quia motor primus cffct vir^ 
tutistnflnitx.&fic moucrctin non temporc. crgo&c. 

Item,primumpnncipiumcftinfiuitum fccunduindu 
ratiooem:ergoeft infinitum fecundum uigorem. Ancecc 
dcns eft conceftum & mantfeftum,fecundum omnes.c5 
fequenciaprobacur.tiuiaduratio primi,&ciUfvigor,eft 
vnum&:idcm,quiainipfo nullacftdiucrfitas, vtpatcc 
cx Duodccimo Mctaphyficx.quare 3:c.^ 

opposiTVM arguitur Au^^oritate Commenia.qui 
vult,c)> primummouensnoneft finicum nccinfimiijpro 
prte: ga noncft inmagnitudme.Et arguiturrationc, ga, 
fi prunum mouens ciTet vigoris infinici,cunc mouerct in 
non ccmpore:quod eft impoftibile.probaciocoiifcqueiv 
iix:quia,fi moueret in ccmpore,cunc illud tcmpus habc^ 
ret aliquam proporcioncm ad tcpus, in quo moueret ali^ 
quayirtus fimia. Namcuuulibcttcmporisfiiuti eftaU' 



ientia,vt rupponit.Dehoc igtcureftfpcculario pulchra, 
&tnquirecurfupcrSecundum jMctaphy. fi Deus volue 
ric.£x,fi cdccdcreturpnmiim principiumctTiceTeimmc.' 
diateprimam intclligcncuim,tctlicet appropriata primo 
snobili dC mediante ipfa efriccrc primil motum, forte ad^ 
hucnoii habcrctur quod cfTa Vigoris mfinitt, quauts prt 
mus fit dctcrminatx velocttatis:quia vtgor propric did 
<ur \^rcuB immediace a<ftiua vclodtatis raotus, 6C vigor 
infiniius propriedicttur virtusimmcdiaccacrtiue dccer^ 
inmatx velocitacis.St quis tamen diceret,qu6d immo vi 
gor dicit quantumcunqj; vinucem acfciua vclocicacis mo 
tus,Guc proptnquam & tmmediacam,fiue remoia di: mc 
diatam,tuiic foJum conccncio efTct de nominetquia con^' 
cedcndumelTet fecundum hoc ipfum pnmii moucnselTc phitofojrfi* 
finin vigoris,fuppoficofct]icetq>cfFiaat primum motii puic jdfrii 
snediance fubftamta propri) motoris. hoc eniin fuppofi- '""i mxM 
toiK>nclIctdiccndum,q>ilc vigorisinfinirifccundfi Plit. 

lofophia. 



QVAESTIO PHYSI 

lorophfS,qu<a Phi}oropliusnihilhabetponerrni/i quod 
ntanifellum eft ad fenfum.vcl quod conuincttur rx mani 
fertis immedute vel mcdiatc. V ndeComcn.dictr in illo 
Oftauo q» expenmcntum fermonum verorum elt vt co 
cordent rcbus fenfatis.^ in Tcrtio dc Anima dicic,(]] c5 
ditio nccctTana vrris demonftrationibus cft, vt apparea 
riafenfuinondltFeracabco.quod videturpcr rationcm, 
fupple non dilferant ditreretia oppofiiionrs 6C repugnao 
tiz,A: propter hoc Arifto.dicit in quada f piftola ad Alc 
xan.quod Itcut uita cft eligibilis fine trifti[ia,ira rann fen 
fataamabilis.Nuncautemindtibicantcrcx nullo eifecrtu 
apparentead fenfum (Kiteftconuinci fuflricicnicr, q>prtx 
mum mouesdt vigoris infinitt,ncintelligfdo, c)>habcat 
vf rtutem a<fiiuam velocttatis infinitx, ideft incompara< 
bditcr exccdcns omnem alum vcl(Kitatem,5£ hoc cft di 
ccre,qu6d habeac virtutcm ac^iuam ad mouendumnS 
intempore.Ethoceft vcrum fiucponatur caufa adiua 
tnot' remoia fiue propinquaiSC immediata. omnticntm 
inotusccrlcfttseftftnitx&: decerminacx velocitatts, 
quilibec motorum cccleftium habct proportioncm detcr 
tntnatam ad fuum mobilc.6il fecundum dtuerntates pro 
ponionum motorum ccclcftium ad ftia mobilia diucrnfi 
canturmotu(inveIoctcace& cardirace,vcdicir Cdmcn. 
inSccundoCcrli.Necdebetaliqui8 dicere, quodinfinita 
dirritcio motus arguat pnmum mouf s.qui eft pnma cau 
fahuiusinfinitaciSjCite vigorisinHntti nmpliciter, qa ad 
hoc fufficit infinttas durationis curo omnimoda tranfmu 
tabilitatc,d^cum hftcqu6d cftens optimum gractacui* 
funt omnia alia.Ec hoc apparettquia mouens omntnoin 
faiigabileAlintranfmutabtlexquali vinucepoceft mo' 
uercpermaiuscempus 6C pcrminus tempus:qu6d cnfro 
maior virtusmouentisrequiratttrad mouendum inma 
iorttemporcquaminminon, hoc noncft, necprouenic 
ntli ex eo quod moucns eft fangabtled^ rranfmucabilc.fl 
cut vcrbi graria,m homine requint maior vircus ad hoc 
quod ambulctperannum qu^m ad hocq» ambuletpcr 
horam:quiahomoin ambulando fatigacurdC debilitat. 
"Vnde,!! omnino fiC eodc modo fe haberct homoin fine 
anni vel dici,(]cut tn fine horx,vtiq? pcr eadcm 6C zqua 
lem virtutem mouerccperannum auc pcr dicm,ficuc pcr 
horam.C^iod crgo mator uircus mouencis rcqutracur ad 
snouendum in maion temporCyhocnS eft finc hoc quod 
snoucns fic facigabile 6C tranfmutabtle.fed prtmum mO' 
uens eft omntno infatigabiledC intranrmutabile, vc fciiic 
Phtlofophi.Et ad hoc vt caufetraotum in tcporc fintto, 
no reqiiiritur vigor infinitus,vt manifcftum eft.ergoad 
moucndumlimiliterpcrtcmpus infitucumnon rcquiriy 
turinfinitas vigorf.Dicerecurergo recolltgcndo prjcdi 
(5^a,qu6d,fi primum principium non agit immediate ali 
qucm motum,neccttam mcdtate,fed folum cftcaufa mo 
tus fecundum finem,tunc non cft vigoris infintti,nec ctia 
finici propricEc iftud eft mihi probabtlius ad pratfcns fc 
cundumCommcntacorem. Siveroipfum primummo' 
uens cft caufa aiTttua mocus rcmoca,fcilicct mediance in^ 
tcltigcncia appropriaca,cunc non eft vigoris finici,ncc in 
fimciproprientfi vigorcxcendcretur adquamcunc^ vir 
tucem aifiiuam.Siaucem mouec immcdiace primum mo 
bilc,ficuc agent prunum motu fine alio mocorc, runc crc 
do,qu6d oponcc diccre ipfum efle vigons finici fecundn 
Philofophiam.Scdomniumiftorum probabilius eftmi 
hi ad przfens primum,fciltccc quod folum cft caufa m<v 
tus vc finis,non auiem vc agais prxcffe fequendo vcrba 
Commencacorfs in tfto Ovfiauo.vt vifum eft prius. 

Conrra hoctamenfunc difficulcaces mulc{,Prtma cft, 
qutafecundumCommencatoremin Duodccimo. Infc^ 
paratis a maccna idcm cft moucns fecundum agens 6C fe 
cundum finem:conftatautemq>prtmummoucns cftfcx 
paratum a materta:ergo non folum eft mouf s fecundum 
lincm,fcdfecundumagcn8:quod eftcontra diifta. Ite, 
quandocunc|iinoucnspcrcognitfonc moucc propcerali 
qucm fincm cfTc illius nnia to anima moucnce cft cfhctcs 



C ORVM 



XXII 



ix8 



mocura,ncutcumhomomouccurabanfma fuapropcer 
formam balnei,qu5 cognofcft & approbar,& elTe tpfius 
formx balnci tn anima cft caufa agcns defidcrium 6i. tno 
tum,&Comtnentacordtcictn DuodectmoMccaphyfl, 
fimiitccrauccmvfdccur A:inalq5.Conftataucem,qu6d, 
IinonelTrcmocorappropriacu8,prfmii prtnapium mo^ 
uercrtnfnftanci,vcvidetur vcllc Commenraior.hocau' 
tem non efrer,nifi ipfum primum principium cfTec vigo^ 
nsmfinitiintenfiue. Diccdum,qu6d verum eft, quod 
eiTet vigorisfnfintcifntenfiue,fi moueretomntnofmme<' 
dtatc,fed non fequttur,c]. fimpliciter abfolutcfitvigoria 
hutusmotusappropnacus mobili.Si mouetpropccrprt^ 
mum canquam propccr finem,mouctproptcr cius cogni 
lioncm &appetitum,vc omncscdccaunt.de habcturtn 
Duodedmo Metaphy. ergoelTeipnus primi moucncia 
inantmjPnmi Carli, fctltcet tn intelli^cntta apropnata 
debet clTe tfficiens feu agcs tpfum mocum, fcd clTe prtmi 
— princtpij in hutufmodi tntelltgctuta&: fuum efle fitnpltci 
** ter,funtvnum 5:idcm,quiatnfeparatisa matcrianocft 
aliud elTc tn anima 6C cxtra animam, immo eft idera cfTe 
fccundum Commcta.in Duodcctmo Metaphy.crgo ip^ 
fam pnmum moues moucc fccundum fc cftedtue, quod 
eftcon(radt(fta. Item,aliud dubiumeft,quia cnctadi' 
uina velintclligcntixprtmanainceiicioncagunc propcer 
fe,vc CommentatordicuSccundoCali. Ecin Secundo 
huiusPhiIofophusdicic,qu6d hzccft difpoficio cnnsne 
ccftarti fimplidcer,qu6d eius a<fiio eft propcrr ipfum.Cd 
ftai autcm,qiqutlibet moiorcccleftts cftens dtuinum.dC 
nccciTarium fimpliciter,cum fit feparac' a inacena. crgo 
pnmo agtt motum propter fe,6C fic no mouerec propter 
ipfum pnmumprincipium,vi proptcr finficiiius oppo^ 
(irumdtctumeft. I;c,moucns fimplicitcr primil,quam 
uis non fit caufa cfficicns infinttx rationis mocus.quta ta 
men cft caufa final ts ctus,ideo conccdi tur cfTc f nfinicus fc 
cundumducacioncm.crgofimilitcr,quauts pnmummo 
C ucnsnonfitcaufaaifttua vcloctiatis mociu , quiacamcn 
cft caufa finalis cius, cum fic opcimum, gracia cuius func 
omnia alta encia,vtdecur quod dckct cfTe finitus fecundii 
vigorem. Irem,fi primum mouens,quod eft Deits,n5 
cft vigoris fintti necinfiniti,cum vigoriit ideni quod vir 
tus,fcquicur,qu6dprimummoueiu nullius cft vircucis: 
quia conftac ipfum non cfTc vimicts paiCuz, cum fic tni' 
snatcrialis&fincmagnitudtne,dCa^us primus& put* 
non eric vircutis a(fiiuz,quta virrus aiftiua idem eft cum 
vigorc,& ponitur qu6d no alicuius vigoris, quia omnis 
vtgor auc eft fimcus aut tnfinitus : 8C fic nullius eft virtU'- 
cis.hoc auccm dcrogat nobtlitaci diuinx, 8C ncfas cft hoc 
dicercdeipfo. Icem,fiprimum principrtum noefTccvi 
goris tnfinici,cunc demonftracto Arift.qua ipfc vcicur ad 
probandum ipfum non elTe in magnitudinc,non ualercr: 
quta ipfe fic proccdit,in magnirudinc finita non poceft ef 
fc poccncia iDfinica:pnmum aucem mouens eft potcnciz 
innnicc:crgo &c. Auc tgitur intclligic quoJ primi'i mo 
uens eft poccnciz tnfinitx fecundum duraiionem, auc fe^ 
cundum vigorem. fi pnmo modo, maior propoficio cft 
(alfa,quia tu magnicudmcfinica,fciliccc in ccclo eft utrcus 
infinicafccundumduractonem:ergorclinquicur,quodm 
tclligicipfumelTcinfiniczpocentiz fccundum vigorcm. 

Ad primumiftoi(tpoteftdici,ncuc di(flumfuicin quf 
ftione prxccdente. Vel dicacur,qu6d in fcparatis a macc 
rta iJem eft agcns motum & finis propinquus ipfius mo 
tus. fednon oportetdc finc remoto flC vItimo,qu6d fic 
agensmotum:ficenimconcludeietur,c}> ipfum primum 
pnnctpiumciTec agcns quemlibet mocumcccleftem,^ 
non folum primum motu m. Itcm, poccft dtci fatis pro 
habtlitcr,qu6d iltud ditftum Ccmmcncacoris dcbcc tntd 
hgilecundum nonrepugnanciam,fciticcc quodtnfepars 
tts i matcrfa,fnquantum func fcparataa matcrta,nonrc<' 
pugnaiclTccaufas vtroct; modo, fcd iion oportccq>viii<' 
uerfalitcr oc fcpararum a matcria fic vcrocii modo caufa. 
Ad aliud cum dicit,quandoC(UK)i aliquod moues &c 

poccft 



Dubitado 

Tema, 

Coin.«f, 



Dubiraiio 
Q.uaru, 



Dubititio 



DnbitJtM» 
Scxca, 



Ad fecudi 



QVAESTIO 

poced dic<,qU^ ifla propofiuo e (l vera in ilhs,quz mo' 
uenc propccr acquilicionrm alicuius perfe<ftionis prius 
n6habitx,licucp3cccinexrmplo,quodinduccbacur.fcd 
Bon eft vcra dc lUis, qiix inoucnc proptcr confcruactone 
vcl faluationem pcrtcctconis habitx, OC fic clt hic. Aiino 
resenim corporum coclcihum nonnioucnt proptcr ac^ 
quilltioncm alicuius p>crfc(flionts,quam non habuerunr, 
quia Amt omnino intranfmutabiles dC finc magnitudtnc, 
fcd moucnt proptcrconrcruacioncm pcrfe<5honis fusc^fct 
hcctnmilicudinisquamhabent adprimum prtncipiuu 
in clVcndo caufascniium aiiorum: 5^ idco non oportcr q* 
clTc ipfius (inis tn huiufmodi motonbus lit immcdiatum 
efticicns motum,di: fic liceteirepnmiprinctpi) intcliigcn 
tta & fuum eflc fecundum fc enTct idcm,non tamcn opor> 
tet quod Ht prtncipium aifciuum ipliusmotus.Ranoau' 
cem dtucrlicadt fortc cfl hxc,quia moueiina,qux mouec 
propterpcrfciSioncsacquircndaSjfunt dc fctndctcrmina 
iaadmoucrc6inoninoucre,i3iaddiucrlbsmodos mo^ 
uendiiACidcooportctquoddctcrminenturad clicicdum ' 
inotum pcr appetitum tpli us fints, 6C ideo Anftotclcs di 
acinNono Metaphyllcx.Qucxieiumappettt prtncipa 
iiier,hoc faciet ad hoc fpecialtter, venim cli de motorc p 
rationem, fedmotorcs feparatiipfi func dctcrmuiaciad 
moucndum, 6C ad dctcrminacum modummoucndi, ita 
quod moucnt defuinatura,ltcutlux dc fuinatura lucct: 
SC idcononoporcct quod cognitio finis, quam habcnr, 
vel clTc Hnis tn ipfis rit prinopium a<^iuum motus. Vci 
poteftdict, quod illa propomtoeft vcradcfinc propin^ 
quo immcdiato,fciltccf quod cflc Bnis in anima c a<fli> 
tium ipfius motus,ftd non dc f?nc rcmoto 3C immcdiato. 
'Vndc,cumintclligctiaapproprtatali[ finis propinquus 
tnotus,clTc cius tn feipfa co modo quo potcA ciTc in lcip'' 
fainquantumcognorcitfeipfam,cft proptnquumprincu 
phim aiftiuum motus,fed pnmum prtiKipium noncll & 
nisimmediatustlliusmocusMdcononvalcc. Iccra po^ 
tcft dici aliccr,ncu c aliqui diccrcnt conccdcndo totam ra 
ttoncm V'fq« ad hoc,quod dicicur,qu6d clTc pnmi prtnci T 
pi) in intclligcnna appropriata dC cius fcciidum fc clTc cfc 
vnum 6C idemtga in fcparatis a maccna &c.Iftud eft bc 
nedubium,quiapcr iftamractoncm probarctur,q>c(rc 
Deiin intcllciflu humano cognofccnte Deum cft idcm 
quod cflfc Dei fccundum fe, dC quod cft ipfe Dcus : quod 
videturimprobabilc, NamclTeDciin tncellcclu huma^' 
DO cognofccteipfum,uel cftcognitio,fcu tntelleiflio Dci, 
vcl aliqua fpccics rcprxfcntans cffcntiam diumam : dC 
vtrunc)! ifloruminformat intcllciflum humanum dCttw 
hzrci ci vt fubiccto. Dcus auiem cum fic cns pnmiiro jg 
(e fubliftcns^non exifttt in intclle;fiu humano fubicifliue, 
ncc inhxrctci. Item,n cfTc Dci tn intclligcntia moucn" 
teprimum ccdumcftidcm omninoquodipfe Dcus,vcl 
cum cfTc ipfius Dei fecundum fc, cadcm rationc cifc Dci 
in intclligcncta moucncc orbcm Saturni elTctidemcum 
ipfo:runcargucretur, quxcunc{« vtu dC eidcm numcro in 
dtuifU^ili penicus func eadem, tnccr fe funr eadc omnino: wj 
crgocfteDeiin incclligentia moucnte primum ctzJiieft 
idem cum eius cfTc in tnrclligcntia mouetc Sarurnum. dC 
hoc vidctur clTc conrra Commcnra. in Duodectmo Mcr 
taphyficx.vbi apcrtc dicit, tllud, quod tntelligit mor 
tor pnmi cctli dc pnmo motorc, aliud eft ab co quod iiu 
tclligit deeo rootor SccuiKli C<xlt.£c fimilitcr vnoquoc^ 
corum.Ec ideo dicunt aliqui,c}i tlla propofinb maic ailc^ 
gacur.Non cnim dicit Commcn.(|> in fcparacis i matcria 
«dcm fit clTc in aotma SC cxtra animam.fcd bcnc dat intcl 
Hgcre <}>res rcparatza matcria non habcncaliud elTcin 
anima dC aiiud cxtra animam,rcilicct in matcna.quta no 
funtinntaccria,ficutformx materiales, non tamcnhabc 
tur ex hoc,<|> idem pcnitus fic clTc Dci feciidum fe, dC clTe 
fuum in mtclligentu infrriori. Dc hoc tamcn ad prscfcns 
non dico pcr modum dctcrminacionts,quia magis habct 
Jocum in DuodccimoMccaphyficz. vbi inqutrendura 
cftqualua uuclligcQtia lacdiigu pcimu,dCainac ipfum* 



T OCTAVI XXII 

£ Ad aliud cnm dicitur.iiitelligenttz prinurta ai:encio^ 
nc agunt proptcr fc,poccft dici,(|> vcrum eft fic iatcUigct» 
do,q> pnus dC principalius agunt^ptcr fc qu im propter 
iftainfcriora:foIum cnim agant proptcr tlla mfcriorafc^ 
cundanaintcntionc.fcdnonvu!t Commcntator diccrc» 
q> quodlibct ens diutnum folum agut proptcr fc pnncipa 
liter,dC nuilo modo proptcr aliud principali' iplo, ■mmo 
omncs ali) motorcs mouct pnncipaiiccr gracta priini mo 
ucntis,vtcius bonitas mulnpliccturfecundum quod cft 
poiTibilc&l partiapctur ab ali}s. Similitcr ad aliud. Vc 
rumcnimcft.quodatfno enciN nccclTari) liinpliLiccrcft 
proptcripfum prmcipaiiusquam proptcrcntia gcncrX' 
bilia,fcd no eft propccr ipfum,ita q> nuilo modo propccr 
aliquod principaiius. Ad aliud dico, q> noncft fimdc 
dcinfinitatedurationis,&:dcmfinitatcaut finitatc vigcv 
ns,quia tnfinttas durationtf dcbctur alicui proptcr care» 
tiam matcnz, fccundutn (Jommenracorcin inSecundo 
CcclK&ideo omne,quod non habct m.itcfiam,poccftdt 
^ ctdC clTc inlinitum (ccundum durationcm,primum autc 
inoucns non habct maceriam, vt fcitur ex Duodecimo 
Mccaphy ficx.dL idco potcft dtci infinitas fecundum 6\f 
rationcni.fcdinfinicas vigorts aut finitasdcbctur aiicu» 
rattone vinutis aJtiux. & ideo quod non haixl propric 
\inutem a<ftiiiam,non habct rinitatc ncc infinitatcm vu 
goris:pnmumautcmmoucns nonhabct propric virtu^ 
tcma<ftiuam motus.fed cftcaufj nobiliori modo,fctlicct 
vt Hnis vltimus gratia cuius. Ad aliud dico,q|u6d virx 
tus porcft acctpi ftn(ftc pro pnncipio a<fauo, aut rcccpti' 
uo cranfmutatioins. Alio modo communiter pro qua/ 
cunc]«caufalitatcpcrfc:modo, q>ipfum primum pnnci' 
piumnonliabeat vtriutem primomodo, fcilicct prin<x> 
pium ai^nuum auc rcccptiuum cranfmutaiioiusimmcdia 
tc,non habctet Antto.pro aiiquo inci3ucnicnti,vt mulct 
ponunt,Diciccntm fic in Secundo Cacii,capitulo de du« 
bus quxfttonibus ditFiciiibus, quod autcm optimc ha/> 
bcnsnihiImdtgna<rtionc,ddalibiin codcm capitulodi.'' 
D ciuvidcturauicm optimc quidcm habentioptiinc cxiftc 
rc,qu6d beiic linc a/tione.Conftat autcm quod primum 
princtpium,quod cft Deus, cft optimLim £C optimc ha^ 
bcns.Vndc Arifto.inProcemioMctaphyficx.totahtcr 
autemoptimum3£quxinnaturaDcus. £t liquisdi/- 
catquod Arifto.incclltgic ipfum opcimum non indigere 
a(ftionc,quia fic in ipib rubic<fciuc,fed tamc indigec aai<v 
ne,quxcftabipfoclVcvftiur.hocnon vidcturad inccntio 
ncm Anfto. quiainhoc non dirfcrrcc ipfum opcimum, 
quod cft Dcus fuprcmus,ab al ijs inteliigenti)s:quia altx 
intclligcntiz nonindigcntaaioncfine dubioaut motu, 
quirccipiaturincis,cum fint tmmobdcs, fedbcnc tndu 
gcntaiflionevelmotu,quxcftabcis a<fltue.Si ergoAri 
ftote.inrciligitibipcroptimumipfum Dcum ruprcmum 
proprK.SC loquirur dcipfofecundum ditf^n^cntu ad alia 
pnncipiaccclcftia,vidcturcirc incclligcndum quodnon 
mdigct a<fhone quz ptoccdit ab ipfo atfbuc. fcd futiictt, 
quod alia agant gratia ipfius,& fic c5cedcrc dicitur Arv 
ftotc.c|> primum non habet taicm virtutcm, fcd, li acci' 
piamns virtutcmprocaufaliiatcquacunq(,ficindubitan 
ccr tpfum prtmum habet nobililTima virtutem, idcft iiO' 
btltlTiinam caufalit3tcm:qutaeftcaiila finaiis principaiif 
fima omnium aliorum cniium,gratia cuius principalitcr 
funt qux funt,d: operancur quxcun(}i opcrancur, 6C hoc 
compctit cius cxcclicti nobilitati. Aiuer poteft dict dC 
forcc mclius quod aliquid duplicitcr dicitur poccns,6£ hz 
bcrc poccatiam atftiuani (ccundum Arifto.C^uinto Mc^ 
taphy ficce.capitulo dc poccftacc. Vno quidcm modo ali 
quid dictturpotcnsa^erc.aipcrconfcquens lubcrcvir 
tutcin a<ruuam,co quod ab ipfo immcdiacc procedic mo 
cus,di:taleoporiecqu6d ncfinuum velinfinitum,dCfic 
primum non habct poteiuiam acfliuam fcu vircutcm acflf 
tum. Alio mododicituraliqd potcn5,dC pcrconfequcns 
habcrcpotcntiam,coqu6dabtpfo aliud habct poccfta/' 
(Oii iranunutaiidt ^ raoucudijdCik uxdubuantcr primu 

eft 



QyAESTiav »?o PHYsicoitvMr . o xxiir. • '/o 



1X9 



eftpo:esinouere&habetvir(uccmaifliuAm,d(: talisno ptibilerccundoroodo,bcneconreruaturinerrcflnev1gb 



cft rinita,nectnh'ntra fccundum rc.orancs enim mouercc. 
Alr) liabent ab ipfo virtutcm mouendi aliquo modo.d^ 
hocfufficit. Adaliuddico,qu6d Andotcks tntelligic 
prtmummoueiis clTetntinttum frcundum durationcm. 
ct cum dicirur.tpjod in caclo &c.Dico,q) in ccrlo non eft 
Virtus intmica (ecundum durationcm,quxrit potencia 
caufatiifinitf duranonit mocus,&dcirtaintcUigK,qu6d 
virtus infintra kcundum duracionem, quxcft potcotia 
caafa pcrpetuicans motus nullo mcxJo etl in magnitiidi« 
ne finita, vt dtdum fuic prius. Sed aliquis hic tntlarct, 
quodfeciidumirtam expoftttnnein Ariftotclc!! nonpro 
barcc pcr iHain dcmol trationcm alios motorcs a prinio, 
clTc in magnicudtneu]uta iplt nonfunt prnnacaufa intint 
tattg motus.Ergo ventate coac^tus dcviclus^vc crcdo,c5 
ccdo illam dcmonflrationcm non vaJcrc,nifi ad proban^ 
diiia,qu6d mouctis omnino pnmumnoncft magnicudt 
ne.Sd hoc etiam fatis innuit Commen. tn liccra. dC ctiam 
Artftoteies.Scd quoinodo tuncdemoflrabitur altos mo 
torcsefrefcpanios,dc finc magnitudtnc, fortc dcmof^ra 
biiur ex aliis proporirtonibus, quas Ariiloielcs docuir, 
falicct quod nullum moucns motum mouct continue p 
tempusinfinituin, vtprius dcdaracum cit. nunc autem 
mocor corpons coclellis mouct concinuc per infinicum 
icmpufjVC p3tctcxi(loO/tauo,&Pnfno Ccxli.&idco 
nullus mocorcoclipocen clTc mouens motum,fed,fi cfTct 
corpu8,auc\nrtus in corpore,efrct mouens mocum:quia 
omnc corpus efc mobric,vk omne quod eit in corpore,vc 
paceccxScxco(iuius.qujredi.c. Icc,cummoucnsom' 
mnopnoium moucjilicut mtclligibiic delldcrabile, 
Vtpacelin Duodcctmo Metaphyllcae. oporccc cfTc aiu 
puod moucns.quod moucat,vc incelligens,dil appctcfu. 
OrnBcauicn intclltgibilc ct^ fcparaium dcorporc,vcfa' 
Mshabctur cscTcrctodc Antma.ergoSCc. ttconfydc 
nndumettdihgenccr vltcrius,quad licutper tflamdc 
■aonftrationcm non conuincituraliosmotorei ciTc fcpa^ 
iaiOfl,ponendo quod primum nioucns non fic vigoru (1^ 
^111,11.1 nec poncndo tprum vigoris mfinici.Efret cnim dc 
monftrano taiis, moucns vigoru infiniti noncft inma^ 
gnicudine finita:(cd pnmum moucns cft vigoris infiniti; 
quare &c.Conftat autem,qu6d nuUus altoruni motoru 
eftvigorisinfiniti 6Cc. 

Al) r3tinncs..Ad primam concedcretur maior,& nc^ 
garctur minor,fccundum Anftotclem fccundum 
omncs PhilofoplTances, vc diccum fuicin Primo huius. 
CommunisenimconcepcioomniumNaturalium Phdo 
fopiwrum eft,ciu6d cx nthtio nihil fit,imrao fempcr opor 
tctaliquidfubc)ciciquodfic.Eccumdictt,c^cx diminu/» 
noneagcntis&^.diceret Ariftotelemd^ Comroentato. 
quod falfum ctt.non cnim cx dimtnutioneagenris poccft 
focereimpolTibilefien.iinmodtccrcagcns faccrcimpof' 
libiie ficri,cft crrordildcceptio.nunc aucem tllud,cui non 
prxcxifttt jliquod fubicchim.cft impofTibiic ficri, vt ma 
nifcftum cft cx PrtnH) huius.dC Scptuno Mecaptiyncz. 
quarc Slc., Ad aiiam cum diciiur iliud ciuod confcr^ 
uatdCc.falfumcft,immoaliquid vigoris mnnici autfifu 
ri,dummodo fu intranfinutabilc poceft conferuarc ali^ 
quodcorruptibilcper tcmp^infiniium.Et^cum dicitur, 
quod quanto aliqua uirtus diutius confcruat aliquod cor 
rupcibtie6LC.Dtco,qu6d hcKcft verum in virtunb^ma^ 
teria]ibus,quac in agcndo repanuntur debilitanrur, tn 
immatcnaiibns autcmnon habctlocinn.diC huiufroodi 
func motorcs corporum calcftium. quarc&c. Alitcr 
pofretdicijdtftingucndodccorruptibili. Vno cnimmo<' 
doaliquidcftcorruptibilc, ica qu6d aliquando cornim^ 
pccurcotum rimul,vtiftainferiora corporamifta. Alio 
modo aliquid eft currupttbile fecundum fuas partes fuc^ 
cefltuc,<K: non qu6d fimui tocum aliquanto corrumpa' 
tur.modOjVcrum cft, quod Uiud. quod cft corrupcibtlc 
ptimomodo,nonpolTccconfcruaritn cfTc vnumnumc^ 
fo^nifi pcr yigorcin infiahuintfcd iTlud, quod eft conu^ 



B 



le inftntto limplicitcr. nunc autcm motus caii non eft 
corruptibtliB primo inodo, (ctliccc quod totus limui alt» 
quando dcfictjt,led fccundo motlo, tdclt fccundum eius 
partesrucceirtue,Et iicincciiigcndum cl^diclum Com> 
mcncatoris quod motus cochcftcorrupobdis, cum h*» 
bcac concranuin, fcdiccc quictem, vcrum cfticcunduni 
partcs cius fibitnuiccm fuccedcnccs. Cum cnim cixium 
roouccur fecundum vnam circulacioncm carcc alia, qux 
fcquetur.&: eft aptum ad aliam, 6C ilc quodimodo quicx 
fcit.Et proptcriftamcorruptibilitatcni ruainnccclTeciri 
fidebet perpctuart vnus &continuus,qu6drit aliquod 
agcns pcrpetuum vnum numero, aquo pcrpctuciunfcd 
non fic eft de corpore calcfti. noii enim eft aliqucd lub^ 
ic«^m,quodnonf}cin potcnctaadatTc fubftancialc ca« 
h,velaiicuiusparriscius,dCcarcat ilioec,vel quodpriu* 
Eacrit in porentia ad aliquod ciTc I u b tKitialc coel i, vci par.' 
tis cius.d^ ideo non indigct aliquo a<ftiuo confcruancc ip 
fum,nc dcficiat pcr corruptioncm,ad quam cft ui potciv 
tia.Ecrnrtcpriorfoiuriocftinelior. Adaliam ncgoc«> 
fcqaenctain. non cnim eft nccelTcclTc intelligeariam ap-- 
propriatam pnmomobilt pro tanio, quia prunum pruv 
cipium fir vigorisinfiniti,fcd pro canto, qutadc fccft tiu 
finiiat virtucis feciuidum durationemtitaquodcft pri^ 
macauraintinitaris motus. Vnde, li immediatc agerec 
motum primi mobilu,oportcrcc quodmoucrct ipfun» 
in non tcmpore, vt dcclaracum fuic pnus. Ad aliara, 
ncguconrcqucntiam.&ciimprobatur, quia vigor pru 
mf,i5C rius durat to func idem. Vcrum cft,n habcrcr pto<' 
pric vigorcm,fed non cft it.i,vc dikTcum cft in qu.xl\ioiic. 
Vcl dicaiur, qu6d 6C fihabcat vigorem aliqucm, ben« 
cftinfinirusfecundum vigorcm, eoniodo qtio cft iiifini^ 
tus iccundum durationcm. Eft autcm infinicus fccun^ 
dum durarioncmftc, qu6dcius durattononiiabeai prt» 
mum,nec habuic pnncipium, ncc habebic ccrmuiuni dtf 
C rattonis.Et ftmtltter vigor eiusco modo, qui> vigorem' 
habeteftinfinicus, flcqu6d noii iiabcc inicium duracio>- 
nii,nechabebit ccrminumduracionis,fcdnoncft infiiii> 
rusinicnltue,ncfctliccc quod pofTic agcrc vclocicaicm 
infiiiiiam,vcpriindiiftumcft.ncuc igiturduratto prtmi: 
cftinliiiKaper pnuationcm tcrminorum durationiv''Q> 
ectam vigorciuscfttnfinituspcrpriuacionem cerinino' 
riim dLn'acionis:fedn5fcquitur,qu6dllt mfiiiitusinqua; 
licace aaionis modo priiis dic1o.Ec ficdiccrct ArUuv, 
telcm & Comroencatorcm vc mtln videtur. Sed fecun 
dum fidcm dC veritSitem dico , quod primum pnnci^ 
pium quod eft Deus^ fiue moueat immediarc acfliuc, 
fiuenon, eftinfjniti\MgorisfimpIiciccr.Ec hoc non pro' 
bo aliqua raricme, quia ncque fcio, nequc puco pofnbile 
fccundum principia nataralia, fcd fola fidc llc atTcrodC 
fimpliciccr confiteor. -■ 

Rariones aurem tnconcrariumfoluunturpropterhoc 
^ quod pnmum mouens eft moucns pcr intcliectum & vo. 
hintatcm,dC non dc necefTicate naturx, imroo ctiam pof 
fec non moucre,dC ideo non oportet quod moucat quan^ 
rum mouere poceft : quia fubictflum lahccc mobile non 
cft polTibiie recfpcre ilhid quod ipfe Dcus de fc polTct biii 
ccre,faliccc vclocitaccm intintcam. 



»T..T > 

Primu ptin 
cipiii cltin« 
finiu vigo# 
ns rccundfi 
fidem. 



Q.VAESTIO X,Xin. 



An 



PrimMfn morMi ^nncipiM*! Mnnm 
folMm fit, 

I Onrequenterquxritur, Vtrumprimtiprin 
cipium motus lit vnum folum. Arguitur 
qu6d non,quta, ficlTcc vnum folum^hoc 
dcbcrccconuinciex vnicacc primi mocus: 
' quianon videtur aliud medium fufhciens 
adhocprobandum. fcdpcr vnitaccm pnmi mocusnon 
conuinciturprimummoucnscfTcviuun:quiamocuspro 
Iandu,fug Phy, r ici.^ionis 




OCTAVI PHYSICORVM 



XXII 



CoiBtl* 



QVAESTIO 

•efliont» eft vnus numero.cum fit continuusA rameeft £ Vnde,qux funt xqualu feamdum p«fe<ftionem,nec«f 
i rrSmorlbuXlicet i dmerfis part.b» medn, in fano funt cadem fecundum fpecicm dC fic princ.p.a pri. 
iJru^rurrprouSum^ au.e'm mocu, pro.e, nue.rentpluranumero&fpeaeeadem,& tal.ahabcnt 



^ont»fitconnnuui,pat«,quiaertvnius mobilis nume 
ro,vt lapidi» aut aliquid huiufmodt, dC eft ad tcrminum 
vnum numeTO,rcil.cet ad vnum vbi, in quo celTat, cum 
ad ipfum peruenerit.dCeft in lemporevno nonintcrce^ 
pto quicte media. Cum enim Upuaut fagitra proiicitur 
nullaqu.c^mcdta.ntercipuur intcr partes iUius motut, 
vtmamfeftum eft ad fenfum. cft crgo continuus , BC pct 
confequens vnus numero,» tamcn eft i diuerli» mouen 
tibui.vtetiamvult Anftotdes.ergoa: cxtera. Iccro, Ij 
primum mouc«,quod cft pnmum principium ellet vnu 
folum,tunc mala n5 elTcnt caufata ab aliquo pnrao pnn^ 
cipio:quod videturimpoftibile,qu6d,fi non ennit cau- 
fata ab aliquo pnmo pnncipio.iunc non elTent ab ahquo 
fecundo priiKipio,cum prtmum prxfupponat fecuduro, 
& poftenuB prxfupponat pnus.t t probatur confequen 
tia:quia coftat qu6d eft aliquod primum pnncipium bo 
nonim,ac illud non pot eft elTe pnncipium malonmrna 
ipfc Deus,qui eft pnmum pnncipium bonorum,eft tota 
liter opnmum eorum,quJtin natura,vt vult Anftotelcf 
m procemio 

Metaphyficx.aCab ipfodependetcoclum, 
ei:totanatura.ergoillud princ.piumDonpoteft efleprtn 
dpium malorum,&: lic malanon erunt ab aliquo pnmo 
pi incipio.nec pcr confequens ab aliquo poftcriori pnnci 
pio,& fici nullo pnncipio:quod eft abfurdum 6C impof 
fibtle.quare 6C caetera. Item potentia pura non elt vna 
fed plures.ergo a(^u8 ponis eft plures.tt patet cofcquen 
iia:quia quot modis didtur vnuro opporuorum &C rtiu 
quumpotctiaautempura&atfhispunis funt oppolita. 
6C fic patet confcquentia.Et probatur antecedens : quia 
materu prima eft ens purc poicmix. PnmoPhyltCOru. 
adScptimoMeiaphyllci.Et ilmiluer intellc(Suiponi' 
btlu eft ens pure potcntia cum nuUam habcat naruram: 
niriquddpolTibil.8 eft vocatus Tertiode Anima.ergo 
punis aftus non eft vnus fed plures. Scd purus a<^us no 
eft nifi pnncipium pnmumiquia nuUa forma cft liberata 
apotennaomnmornifi pnma fecundum Commentaio- 
rem tn Tertio de Anima. ergo primum pnncipium non 
eftvnumfolum. 

opposiTVM arguiniT auftontate Anltotdw, 
hicflC in vigefimofecundo Metaphylicf .vbidiat.vnui 
ergoPnnceps. 



D 



Alia Rlid 



Rnfibaa. 



CONCLVSIO. 
Primum principium motui ftcundum rattonrm 
6nn,eftuntum vnum. 

Iccndum breuiter quod ipfum primum princt^ 
I pium.quod eft pnmum raouens ftcundum hne, 
non eft nifi vnum. Quod probo. Pnmo ranone 
Communi:qu.aquod fecundum fupcrabund^itiam d.ci 
,urvnifoliconuenit,vtaccipit Axifto.m OAauoEthu 
conim.fedpnmumdiciturfecundum fupcrabundantiju H 
auare 6Cc Item, fi elTent plura pnma priiicipia, aut ef. 
fcntxqualiierpcrfecta,autvnumeiretperfeaius 6C no. 

btlius alio.non pnmo nH>do,quia tunc vnum lUoium fu 
Derflueietinentibu»,curopervnumillorum polTet Hcrt 
omne quod per alicrum fieret,nifi ponerentur xque per 

Aeqoale fe , ^ ac nobilu.& itcrum fic poncndo.lcquitur.quod ef. 

^^"''"n* fentetufdem fpeaei& numero d.ucrliNam ficut xqua^ 

S 1! S:S;duroq^«it.tatemeft.dem f---^"-. 

a.ont.it tem,ficxquale fecundum perfcWm eft idem fcAm. 

dum pcrfe(fUoncm.fpcac«auteui& pcrfe<aio.danfunt. 



inatcnam,vt funt in matcru,vt patet in Pnmo Coeli, cC 
cxSeptimoMetaphyficx.quod repugnat pnmopnnci 
pio.vt patet ex ifto Ofuuo, 3C Duodecimo Metaphy. 
Neceftdicendum.quodvnum illorum UtperreiftiusfiC 
dignius alio.quiatunc vnum illorum,fcilicet nobilius.ef 
fet pnus alio,& fic alterum cfTct poftenus.et fic nou elTet 
primum fimplicit er,A: fic elTet prtroum 6C non pnmum: 
quod eftimpoiTibile. HocetiSprobaturratione fum^ 
pta ex unitaie motus priroi.Cum enim motus (>nrous m 
vnusfimpliciterft: continuus, oportet quod fitab vno 
motorc propinquo fufticiente. noneniro poteft elTeaplu 
ribus motonbus diuerfis numero 6C conucnicntibus fpe 
cie,ficut tr«<flu8 nauisa plunbus hommibus : quia talit 
multitudo repugiat rebus immatenalibus feciidum pW 
lofophia.neceft immediate a plunbus motonbus fccuiy 
F dum fp<ctem:quia a diucrfis motonbus fecundum fpecic 
immedatemouentibusdeberet effeplurcs motuscotli. 
relinquiturergo,qu6deftabvno motoreimmtduleagJ 
te ipfum, 6C mulf o fortius ab vno vlnmo iine. Pnmunn 
autempnncipiumcftvltimusfinisafcendcndoinconfy^ 
deratione mouefiura:quia mag« DolTunt elTe multac cau 
fx propinqux nufdem caulati quim remotx.vt patet ui 
ducendo.quare&c. 

AD pnm.im rationem potcft negarimaior,quM vni« 
tas primi pnncipii potcft coutnci alia via quam pcr 
vnitatem motus.vt lam patct cx di<ftis. Vel dicendum, ' 
quod imnio per vnitateni motus concluditur vnitas prt^ 
roi principii modo prxdt(fto.Et,cum dicitur, quod vnus 
rootus poteftelTe i pluribus motorUjus, vt patet in mo^ 
lu proK<frioni«.Poteft did, quod motus diciturduplici^ 
ter vnus quantum fpe<futad pro(>ofitum. Vno modo fe 
cundum fubftantiam, alio roodo fecunduro difpofitione 
_ fii:propriefatcm:modo,motu«proie<fltbeneeft vnusfc^ 
^ cundurafubftantiam,vtprobajumcft,rednon eft vnu« 
fecundumdifpofiiionem:quianoeftregulaiis3:vnif<>r^ 
rois, fedeft velociortn vnaparte qnn alia, ui m.inifeftii 
cftad fenfum.Et diciiunn Secundo Cceli. Motus autein 
primu8eftpenttusvnut,fcilicet fecundum elTentiamdC 
fecundumdifpofitionem.qtiiaommnoregularis 6£ vni^ 
formis. 6C ideo oportet qu<id fit ab vno rootore. Ad ^ 
aliuddico.qucidmjlanon dependentiprincipio primo 
bonorum nifi p«r accidens dC non pcTfc,inquantum ma^ 
lafunt,fedproueniuntinrebui naruralibusex necelTita^ 
rematerix.quxeftcauraomnisirrcgularitattscotingcn 
tia in iftis infcrionbus rebus materialibus, vt dicit Alc^- 
xanderfuper Secundum Metcororum. Mala autcroin 
openbus humanis proccdunt ex corruptione appetitus» 
qui aduerfatur 6C obuiat rationi,vt Arift. diat in PriOK» 
Eihicorum ab ipfo autem principio pruno noncau 
(antur mala.vt mala funt per fe et dire<fle,quia 
ipfum eft totaliter optimum eorum.quf 
in natura,Cui fit lionor, laus,vtrt% 
poteftas,^: VK^oria, per infi^ 
nita 6C xtcrna fecula fe>' 
culorum.Amcn. 



QKe^ionum loanw de Cdndauo f>tpn oflo Libnt 
Phjfica Aitjcultationis^finis^ 

Hel« 



I30 



HELIAE HEBREI CRETENSIS PHILOSOPHI 

ACVTISSIMAE QV AE D A M QVAESTIONES 
HVIC OPERI EX INGENIO AC 

DOCTRINA SVA ADDITit, NVPER RECOGNITiE 



PRAEFATIO 

, Icut habecur i Philofopho Quarco 
[ Eihicorum.Travftatu Sccudo.quidc 
MagTtitudtnc rcrmoncm facicnSjPu" 
fillaiiimusprfuiisrc boni$nbi dignis 
opponic magiii ma^nanimuati, qux 
cftquid bonum,qiiam rupcrbix,qii( 
crcipflquxd<tin ituhitia.magiscnini 
I pcr fupcrbiaquis fc dignificjc quam 
fic dignus.Purillanimus ucro fc iauda 
bilibus opcribus 6C rcrum rpeculabiliuin veniatis inuen 
nonc priuatum rcddit. Optimum icaqi, immo omtubuB 
'ttbus anteponcndum arbicror,vc quilqt vera rcrum co^ 
gnitioncm,maxime vcro diBicilium diuinat umc}! ijida' 
ganprovirihusannitatur:quauisid rorteruperbiae arcri 
bcndum nonulhs \^dcrctur,ncqi enim adcodandum eft 
vino fiquis fuperbus quatum fi putillanimus cfFiciacur. 
]-luminumcnimeildilnaturalchomtnt quxrcre renini 
cogninonero quancum potTibile eft.vnde pater omiuum 
Philorophorum ec maximus inquincor phy ficf vcncaii» 
AnftoteIes,immo inuccor 6C cuis imicator, SC Commcn 
tacor fidehlTimus Auerrots mirabilts Philofophus.ir.dc 
animaJibus.Ioqucndo de apibus dtcunc. Conuctiicns eft 
homini u nacuralc inucfti^are valde dc rcbus, in quibus 
poiTibilis eft muica inquilicio.dC hoc vcl fccundum difpo 
fictonem rei,vcirccundum confyderatuis pofTc^dcnid, 
quod inucnit,non (It dcmonftraituum,crft initiu vcl vta 
poftenoribus.fiautcmdcmonftraiioni impollibilis.tuc 
Vtihushumanatcognitionisintaligencre efttale genus 
cognicionis,A:maximcdcrebu8 arduis5^ diumis: qua^ 
rum cognitio,etfi fit pauca, delcdabilior eftA: nobihor 
mulca cognicione aliarum,vc dicunt tn fincii. 8C in a\q» 
Iocis,vt dicebamui his diebuscum docftonbus digntfti' 
snisnobiltbus domino Anconio Picimano, 6£ domino 
Dominico Grimani. plena camen cogniiio diuinorum 
prophecarum eft & aliorum calium,qui de fidc cra<flaot, 
quibus maximc crcdendum cftjPhilofophorum autc uta 
aliacft.ipforum enim eft res cognofcere pcr rationem dc 
nionftratiuam,vel vt poftibOccft volcntei finc racionc 
tacioncs coiiformcs elTc rcbus, non vt melancholici crcx 
dcntes vidcrc diuina 6C mirabilia.vt quofdam vtdi.talea 
cniin Galeno 6C Mcdicis funt dimictendi.ego autcm pro 
jiunc,vtimitisPhiIoropiios,loquorineorum dodtrina, 
SCCitn quibufdamaliter diccdum fit.Quarc mihivifum 
eft ca cuca has quxftiones aggregare,quz Penpatcttco^ 
Tum principiis congrua vidcretur.Mouit mc infupcr no 
btlitas raagnifict dC generofi doaoris digninimi domtni 
Hieronyminonaiifili) magnifici(9i: illuftrts mtlu 
citPatniq Vcncti domini Antoni), (^iolim 
inhocftudio Paiauino quzftionem hae 
publiceoptime dincruic.cuiusqui 
dcm majidaco qu(ftioncs lias 
comptlare volui. 
Valc. 




DE PRIMO MOTORE, 

ACVTISSIMA Q.VAESTIO 
An DcM Cloriofwfimnittm ttmm PrimH principinmt 
moHcat primHm Caltim,ficut efficiens Hr licM 
^niijKf/ tantum ftt moHens ftcut finis, 

yacnt quxfttodifFidlis, inqua mul 
n dubicauerijc, & opinioncsin cadi 
uerfJC func inuencx. conllftit enim in 
primo omnifi ret tl principio.Et eft, 
anomnium rcrupriinumprinciprij, 
quodcft Deus glonofus, mouec pri 
mumcoclum fm cificiena^dcfinero, 
ficuc inueniturhocin rehquismoto 
nbuscil corponbus ccxIcftibu8alL« 
quo modo,vel fit mouens im f m fincm,» a quod fic alius 
rootorappropriaius,ptcrDefj,moucs primi"i mobilc.Ec 
h»c qftio c valdc diiiicilis Al nobilis.DifficiIis qdcm pp 
diuerfa8opinionesinipfarcpertas,intiTi9>o<s quafi Pht 
lofoplit,cc maiore» coip inipfadiuerfificati funi.uel fmdi 
uerfitatc in opinione.vel fm diuerfitatem in verbis met, 
quorunda,ita q. aliqfi vr cx verbis eom, q> iion cft aliu« 
rootor prtmo corpi ptcr primacaufani. Aliqii afit vi= op 
pofiti>,& non foluppcoHt verba diuerla in hacdifliculta 
tcrepcrta,verrietiamppfundamcia,fuRqux (untinhac 
fcIafuftentati.Et idcirco Latinoiti maiorcs infequentc» 
PrincipcmPoftcrioi(tCommentatorcAuerroim,fimplV 
dixerunt Dcus non mouet primt"tcorpu8,3«: dicunt <^ 
hxc cftei» opinio fuis principijs conucnies. Pr»rcrca, 
Diiticultasvidcripot in^iac quxftionc.cnfit dcpnmo 
pnncipio.vt s.Mcca.dicit Philofophus. Difpofitio.n.tn 
tellc^fcus maiaapud illud qdeft nacura valdc manifeftu, 
fifis cdifpofiiionioculoiv vcfpertilionisapud lucc Solis. 
vbidictt C6men.q.hoc nonoftcdit resabftrac"c.jsintelli 
gereelTeunporenobij, fcddifFictlc:&: cc pp paucicatem 
propoficionu r^pcrtaru tn iftis qiixfttonibus difficilib». 
Nobilis aut.quia eft dc entc nobdiftimo.ac it declaracio 
nis modus fm naturam fubietfii artis huius,erit fu lficien« 
quafi p propofitioncs pnmas in hac fcias ftdtim coccden 
das ab hoie bene difpolKo.non nihd dc reip natura fcictc, 
cu fduent q. dcmotiftraiiones in omni fcla dcbent ciTecS 
ueniente» naturx fubicctt tllius fdae, eo modo quo tn iUa 
fcieiia confyderat,ubibene declarat Phdofophu» Pnmo 
EthicHc ideo vtfum eft mihi ponerc rSnes ad vt rac|i par 
tem.NSiftcmoduseft vtilis. Et tdcirco Philofophus in 
roultialocisponitronesjjbabilcsad vtranqi paric.Na, 
cum fuerit inucnta ventas apparcbit foluiio lUaru ratiOf 
num,ficuccft de nacura demonftracionis. Et quia ct inil 
liB rationibuseftaligdvcniattB.ficutdicitC6mcncator. 
pRimo igit argucre ad parce negatiuam rontbus muU 
jr niacccpciscxverbis Auerrois&aliorum.Ipfe.n.in ^''^'V^ 
|uafummaScietixDiuinx,panicuIaquartauerfu8 finc, p„cf n4a 
hancdifficultatcmpcipueconfyderas, ponithacverba. nuaai. 
15 dcclaratum cex fermonc pdufto, quod nobilior horti 
roocorum cft motor cocli ftclIati.Et q. iftc eft caufa alioy 
mocoiji.EthoceftquodiSeftdcclaratuex illo fcrmonc. 
Scd cuin notconfydcrauerimus^pnctaiC8pnint,i,(^eil 
vnusfimpIcxnointcll(ge»dcfuaenentuaIiqua roultiru 
<linc,Si:inccra(fbonchuiusmotorisnon cSueniunc huic 
ift«jpprietaces.vulcdicerc,cf prtmu fimplr tnctlligu dc 
landu.fujjPhy. r f) fua 



QVAESTIO 

fita efTcncia rcm cxiftentem tn fua cflicntta non t n alio.NS 
•pfe intelligu fuam enTentiii tni finc rclationc 8C fua eiren' 
na non eft caufata,& tn eo no eft multitudo: nec proptcr 
varietatemintereetu»&intel!e(5li,ntcii multiiudointcl' 
|e(florum,vt dicit Commeotator commento.fi.Duode^ 
ciroo Meta.Sed alii morores vel intelligenrix iniclligunc 
fuamelTentiam quahabeoci primo. £t hocmodointelli 
gunt rem,qu{ eft pter fuam elfeniiS aliquo modo: qiqp il 
Jud,quod tntelligunt dc pnmo.cft fua efTcntia^ficut decla 
rabiiur.Ec tdco in cis reprr iiur mulcitudo aliquo modo, 
Krelario:quamui«intelliges, intclledlus, fl«liiitelle<^tum 
in ipfii abftraftis funt vnum,ficut dcclarabit. Ifte tn mo 
dus dcdarationis non eft omnino conueniens pontioni» 
fcd veritatijVt apparebit.Pofteaaute dat ipfe caufam in 
mulricudine rcperia m quolibet motore modo couenien 
tipofiriont.Etdicit,cj«ifte motor dc neccfritate abipfo 
perucnitmagiSjtp vnaforma.Naipfedat iormam calo 
ftelIato,& elle moions mouena corliim.quod cft poft ip 
(um,& ab vno fimplici inquantil fiinplici im vnum pro 
uenir.Quo ergo prouenic aib ipfomuliitudo diuerfarum 
reTum,qux diuerfificani in dignitate t' nam moior de nc 
cciritateeft nobilior forma cceli,dC cfrcntiaex qua ifta 
duo fcquunttir,habct panes quafdam nobiliorcs,quafdS 
vero minus nobiles. V^ult dicere,qui.i proueniunt au t f« 
quunt ur ab ipfo dux res diftin.rtx f m dignitace 6C agent 
agtt fimilc elTentix eiui,dc necc[Tit.itc illud agens no erit 
omnino vnum,fed continet m feipfo partci; dilTimiles.Ec 
cumfuerittalisdifpofiiio huius clTentix,f. motoriscceli 
AeUati,de necefTitate critcaufaium habens caufam, qux 
cftcaufa fui cfTe. Et illud prtndpiumeft illud, cuiconuc 
riunt illx proprieraccs.diC ci tquipollent,di hoc eft Deus 
gloriofus.Nam ponere aluid principium priusifto,dene 
cclTitaie cft fupcrfluum.flC in natura non cft fuperfluum: 
led qualis eft ordo iftorum priiicipioitt ad lioc primo vU 
detureiTe magis coiiuenies quod magispropinouum ipli 
f?r tntcllctflum magis fimplex,flc roagis nobtle.c t,qa n6 ( 
inucntttirhicmotor nobihormotore rotius,fequiturde 
nccelTitate,q<ipfcfitpotentia res ordtnaiavcl produdhi 
ab ipfo,f pnmo pnncipio. vidct crgo,q» propria fua opi* 
nio eft hxc,flt componatur fcrmo cius fic,ab vno fimpli 
ci,fm c|> eft vnum fimplex.non prouenit ab ipfo multitu 
do:fcdprimum fimplicitereft vnu fimplictter:ergo apri 
inonon prouenit multitudo.Et,cum coiungatur huic c6 
clufioni,<}i a primo motorcordinatur vel proucnic multi 
tudo,fequicurc)>primu8motornoncftprimum fimpltci 
ter.Ptopofitio afit dicen8,cj» ab vno, tnquancum vnum, 
non proucnit abipfo multitudo,nifi vnum iiTi,dcclarata 
«ft perfe<fle aCommentatore in Lib. Dcftrucfiio Deftru 
(flionum,que compofuit conira Algazel.Et aliquas eai|t 
rationumdica.Dicttenimibidem.fi fuilTct polTibilc cx 
vnaelTcntiamultas atflioncs proucntre, ruilTet praflibile 
ali{]d fieri fine efTicietc.na ens ab cntc producif, non a n5 
cntc.Et tdeo impofTibile eft pnuacum ex fe produci.cc cii 
efl^iciens alic^d agic 6C extrahit illud de pocciu ad a<ftum, 
(xtrahit illud efTicicnSjf m quod eft in aau,erit dc necelTf 
tace modus reia<^«x f m modum cfTiaentis extrahenns il 
ludi priuatione in clTe.Nam,fi quodlibet acftum fieret ex 
quolibet efFicientc,non autcm detcrminato,fuilTet polTi' 
btle rescxire in acfhim dc fc,non proptcr cflicicns produ^ 
cens ipras:& fi mulcx fpccies extiahunrur de potentia in 
a(^um ab vno elTiciente.de necefriratc oporcec efle in ip^ 
fo aliquid,quod fitproportionalcipfis fpecicbus.Nrfm, 
fi in agete non fuilTec nifi vnus modus cx ipfis rcliqui mo 
di,quicxirahuntur exiralicrencur de fc finc cfTiciente. 

Sed cuncibidem ipfe dubitat concra h3c rationem dt' 
ccns,fbrteali<]8diceret,(]>c5ditioagenti8 eft clTcinacftu 
abfolute tatum,non elTc f m acTtum determinatum.Et rc" 
fpondeniihuicdicit,ajfi hocefTeT,ira quodhbct producc 
rctur per quodlibet emcicns non dererminacum i deter^ 
miDaco.Etficentiaconfundcrentur. Prxterea,|ElTeab 
A>l|itc,i,vijiuafalcniagiscft proptoquuai priuationi^ 



DE PRIMO / 

i ciTc.Etideonegantcntvmucrrale d^colorem vniucrfa^ 
lem,dicen(c8 inelTe intentionum, vult dicere, vt puto ga 
oc ens in avfiueft vnum numero dccermmatum,ficuc de^ 
claratumeftinScpiimoMcta.& inmuliis ali^slocis.Ec 
dicit.qb verificatcsinteciones dicunr ipfas,nec]i clTc, neqp 
noneffe. Vult dtccre,a vniuerfalu,qux tiunt ab intellc^ 
<fhi,aliquo mbdo non luncin a<flu cxtra animam,ncc fini 
pliatcr priuaia:quia tunc vniucrfale elTec figmctum, fcd 
funt cxtra animam io potcntia. Prxcerca dtcit,q>,fi fuf 

,' ficercteftiaenticlTecnsabfolute,tiTiintenciones luilTenc 
caufxrcrum.Declaiaturhxccondictonalis, vt putofic. 
Ni, fi futTiccret cfticienri agcre propriam dC decerminaca 
rcm,vel res detcrminatas clTc tiii in a<rtu:& <f non fit ha^ 
bcns propnetates decerminacas conuenienies aliquo roo 
do rebus aifbs, futfTct polTibtlc <)> vniuerfale quod fit pcr 
opcraiioncm intellev^t^^quod eft idem, vt dicit cum entc 
abfolutc crh clTcc caufa rerum exiftcnciumexcra anima« 
Nam,poft cp agens non indiget modo proprio cduenicn 
11 efTc<fhii,elTec proporcio enns in potccia vniuerfalis, q3 
Bt p intelle(^um,qd eft ide,cum ente abfolute ad caufatii 
proportio encis ablbluce in cfTictente in quo non eft mtv 
dus conuenics cfTctftui. Aut ficdedaratunqa ensabfolu 
te tin non propnum dC determinatum eft intentio,vt du 
xK:df ficintentiofufFiceret caufareres. AdhucprobSa 
iftam propofitionem dicit,()> nos fcimus res clTc diuerraa 
fm defini:ionem,5: oi (.]uid<Jttatem pp diucrlitacc acf^iiv 
num carum.f>f idro,iiquodlihctvelquxlibct aJtiopro 
ducereturaquolihet efTiaente,n5fuilTet pollibtli^ diucr 
(]cas in quidcjitanbus eorum.Ec fic no cfTct dcfintcio,iKG 
quidditas,ne(}ifciciia.Adhiicpofuit mulcas racionesad 
quxficum,quas hicdimicro. Propofitio auiem dicens cf 
pnmum eft vnum fimplicitcr abfolutedcc larata c ab ip.» 
fo in di<5ta fua funima,& in Duodecimo Aleta. &L in lib. 
Deftruiftio Deftru<rtioiium.vbi loquitur do propnetan^ 
bus.De ordinc autem aliarum tntdligennarum videtur 
criamdubium ficui dicitibtdem,r,infua fumma.Namfl 
cut dicit,necefTceftintelIigcnttamnobtliorem elTcpno^ 
remtfcd nobiliras in iftis tnucnicur aliquo quacuor modo 
rum,aut propreruelociiatcm mocus,autroagniiudineni 
corporis mobilis plura ciicund3ntis,aut propter mulcicu 
dinem ftell.3rum velmagiiicudinem earum, vclpropcer 
mulcitudincin moiuum6.' paucita:ecorum,quibusper<- 
ficitur motus ftcllx.Nam i11ud,quod indiget ad motione 
fteIlxplusvnomotore,cftdimtnutumre?pe<ftu tndigcn 
tis paucioribus motonbus.Nam hoc non indigct moto^ 
nbus ita muhis prxtrr ipfum.Et dicit hic.nam ipfc credi 
dtr,c]>omnisinotU6detcrminacus nccclTjriusad moiKV 
nem ftelix h.ibet motorcm determinatum. verbi gratia, 
fiadmocionemSaturnircquiratur quiiKpmotus habcc 

3mt\(f morores fm iftam vi5. ergo diat, (j> mororccdi 
ellatteftnobilior alrjs motorib'. nam in ipfo inuenitur 
nobilitas ommbut modis fupradKflis. Dc ordinc autcm 
I aliorummotorumdiat,(]>non habemus propofitiones 
ver3Svdnccc{Tarias,nificantum,(]) vidctur magiscouc 
niens,ficut confueuerjtexpofirorcs in liocloco,!. ()>poft 
dignitatcm mocoriscorpons ftellatieft motor Sarumi» 
Ec fimtlicerdiccndum cfldcali^s mottbu8,i.c|)ordoeoni 
1 n nobilitate eft fm ordinem C(xIorum,vnum poft aliud, 
vcl fub a]iud,vt dcclaracu cft in Aftronomia. 6C dat cau 
fam,propterquaro dicit non haberepropofitioncs inhoc 
nccelTarias.Nam f m propnetaces,quas dixim* prius,ac^ 
tribueredigniratemcisacadirconrradivfiio.Nam, fi po^ 
fuerimusdignirateminmotoribus fm fitum corporuoi 
eorum.dCclictpofitum (]>circundans eftroagts circuru 
dato,quod eft hbi quafi lorma, ficut declaratum eft in lo 
cofuo:SCpoftcaconfyderauerimus digniratcm fnivcto 
ciiaiemmultiiudinemA^ paucitaieroSC magnitudtncm 
ftellxd^ paruitatem,fequtturoppontum.Nam nos vide 
mus ccdo* ma^is inferiores cfTc vclociotes vt ccehim So 
lis iSc Lunx,nif I dicat gs,(]j hfc velocitas eft refpccftu ma 
gnitudiius yd diftattx ooo tn fc: yult (iicerc,<)> h(c corj^x 



I MO 

Sxnt irn'nora.En'dfripwf?ciiinteiTCtilatfon««corum tem-j 
porcbrcutori:rcd,cuincnnryd(raniusmagniiitdin«n6£ 
ctrcuianoixin fonc fupcrwia func uctociora.tc idco non 
valechxccoo>cqucmia,Amt vcloctora:cr}!t> pcrficiuc ar 
culdtionctcoruin wlrcuoltraoncs crmporc mtnon.ncc 
hjtcpcrticiunc ctrculationcdtvporcmmon.rrjxoruncvc' 
lociorct.Poftca aift{ dicit, q> lioc vidctura dilpoficionc 
Solfs.Namiprcct^ maior,6f habcr pauciorrs mocus ho' 
fninibus. Dicu cnam,q< polVumus opinan, q> inoucs So 
lciiwrdciuturamotoreccrli Itcllari, v*^' poftcaordinatur 
^rdproduciturimotorcSolis mocorSaiurni. Etfic fm 
iftum otdinera viqt ad moiotc Lunsr.Et dac fignum fup 
hoc illud,quod fcinp vidctur dc motu lidlarum in cotn' 
paratroBcad ralcm,<df i conrrnntionc conim perpetua 
fnv«iociacc<£^ rardicatcfm dil^niiat dctcrminaiascO' 
vuni:&lmaxtmc VcnusdilMcrcunus.nam motusidoiy 
duorum ccclni^ funt xqualnmotui Solis. Lunacc vidct 
<fuod proccdit acqu;i1itcr ap>id coniunifiioncm&oppoli 
Tioiiein,dCapud nuadraciiras. Ec ideo vidct quod mocor ' 
SohMftiioMior,d: rcliquiccclip^cr primum,quarifcr' 
wiuwSofa,dcrequnureijficucduimus.Etidco dicnvni 
•KWiliKr.(qi non habemus dcmnnriraiioncdc hoc, 6C lu 
flnricm fcncrtiam poluic in.i i.Mera. c5mcn.44. ncinde 
•dducit diihculcaicB acccdrics inhaemarena.di: folucio 
nea carum. fnmum efl,qt im iftum ordtncm proucniet i 
cqtKorc Satumi.non ergoammacorporf* eius,i. fua fub^ 
dtantia,dCiaoiorcaeii,qcftpoilipfum,dC mocus corpo> 
VucuirpcrficKMrpptusqp vnummocum,&:il)ud, quod 
fcirdMfabipfo,eAphi»q^vnus inoror:fmo ^m hoc funi 
ibc,vnu< motutmotorcorponscxitlenris poflipfum.ct 
tjunxiiiquibaiperticiturmiM^Saiurni.Scd.fm illud.q^ 
^cctiir,vidccurnecciranum cp non dclirt ordmartab trto 
«naiore ndi ci cs rcs.Na ipfc ett m tcruo gradu. Ei ctl nc^ 
cetianum,qiniiil!«tado mucnta in aiftione eius fequitur 
«nuJntudiuc exilWiKcm in fubtlanna eius,ncu( ex vna ef 
4liida prouenit vna aciio cnv,£c ad hac rndmt,quod hoc 
4eq«crcf,fi pofuenmus rci ordiiuicas ab lito tcrrio moro 
■c vni(ormitct,dC f mvnum modum ab iptb.SFcd nos di>' 
ctmus,q> d motoreSaturnt ordinani primanc ct principa 
l«crtria;unumeonicftmotorcaclicxiflcnti>pottiprum, 
«6C animaco(i'i,&: vnus motonr, quibus indigcc ad motii 
tlliuc (lcllx.dC pottcaordinant vel proccdunt ab it^o mo 
torecresrcliquimocorc^ ordinatc,i.fccundus;iprimo,dC 
acrausafecundo.SecundadilTicultatctt, q.fcqucrer ^m 
i)OC,q< mocoresSolis^ Lun( funr inuln ftn multitudine 
«nuenia infubflannaeoruinduoi)r,eum llciAisprinapi)s 
vnultttudo cxititeasin fubltStia eorum, dC habebtc Luiu 
Vcrbigraita.nouem mocu^, Sol, tl pofHcnmus ipfum 
ilupcrLunam,6C fub Vencrem.A: Mercunum fm diuer 
'jitacem,qux cit in hoc inter Afironomos.Et huic rridec, 
t^§m hanc opinionvcRnrccfrartum.c^multitudoordi' 
«ara a quohbec corum cR f m multitudinem,$m quam di 
vidiihiccclTnitianoi) pkis,<3CiJeoab vnoordinacvnfi, 
«RinPduo>£c mipotTibtlc eft,vt illud,cuiusc(Tcnna diuidiE 
iaduo,proucntrc ab ipfo tria,non ifi cflnccerranum,c)>t] 
lmli(|uod prournic ab clTcnttamultipltci,ficfmnumeip, 
ibiqucm diuiditur i1!a etremu,&: dac caiifam in hoc. Ni 
«oncU'potiibilc,tlcut podca declarabic, q> aliquod ifto' 
Tum principioiiim lit fine ac^one.Sed,(^ aoiones cuiui^ 
libetcof^ (inchn numcTum,$m qucm diuidirur effencia 
slliuf ,noncft necelTanu.Ec caula huius c(l,q> illud, quod 
excis magis nolnlc,quarum cncntia diuidic vci multi 
ylicatur,a<fiioncsn«$ !unt numeratxper fe.Illud autem, 
Hiued efi mmus nobi1e,a(^ionc8 ciusfunt pauciorcsmul 
«ttadinc cxitlcncc in elTentia cius.6C vntuerfahier non fc^ 
iqutt cx hoc,quod dictmus.cx vno ilon' 6t niH vnn,c^ ab 
'4llo,«uioslublian(iadiuidMinduo,pro«icnuncduo.ln|i 
~i>reaxlt Dctiru^noDctlru<flionum,quf compoluit con 
<<ra Aigascl.ponit calc didiculcarc dc mentc ipHus Alga 
xcl contra hanc pbiitionf .dicit enim fic,q> hacc vidcnc ia 
fcuiotc dtcTj& phdataiticc. NadC & coiicclTcnaivi«iAas 



ORE 1 

fuppotltiones qilo ttinc venffcabitiir ditflum eorwti,f.c^ 
pnmum caufacum:quia cft polTibilc in fc prouenu ab ip/ 
to fifbllanciacalf fuprcmi:dC ^m q> miellifricre proucmc 
abipfoanimacarlt:6Cfmqtin(elligi: fuicaufam proue^ 
nit ab ipfo alia intclligcntia: 3C qtio diftcrt itlc fcrmo a fcr 
monedicenrccum fucnt homn poiTibtlisex fc intclligcs 
<e et fu& caufam.pnenic ab ipfo f m q> ctl poiTibticctrlum. 
Et f m q. incclligii fe5C fu3 caufim duf alif res. Nain ciTe 
polTibile cx fe,n5 diucrtiticacur pp diueriitatcm fublun 
ciz,polTibilistuenchomo vel mtcliigentta vclcarlum^flC 
mnc qu jcrit,qux ert habirudo tnter eife polTibilc ex fc,ec 
prournirc codum ab ipfo,dC mulcum dcridet hac ponno 
nem. Dixic aucc fm cft potTibilc prouenire abipfo ccc^ 
lum.dC (m <f intclligic fe proucnirc ab tpfo anima cocli, 
qutaipfecrcdidic,q>anima ccslieftalia amotorc fcpara^ 
lOjflCicorporefmopinioncm Auiccn. Aucrrois autem 
ponit lantum motorcm 6Ccorpu6 fimpler,idco diueriifi 
canturincxemplis ipfonim.Cuircfpondet Auer.ibide 
dKens,quJui«hxc opMniononconucniac pirinapijs phy 
(icorum,tamen inconucnicnii,quodadduccre voluit Af 
gazcl,non fcquitur.NamexfpIumrius dehominc fuitV 
fet verum,fi ponerctur homo potTibiliscx fc, ncceiTariur 
ab alio fncelligens tt 6C fuam caufam producens cm ta f oi 
fuam etTcnnam,6C fm fuam cognitioncm, ticut poiitum 
cfc lorum hoc in fecunda caufa apud hanc opmioiif . Na,' 
cum fuerit fic poticum,fequitur,q> proccdunc ab itto ho^ 
mtneduz res,vnacarum f in q> copnofcii fc, alrcra fecun 
dum c)> cognofcit fuum cifiaens.N^m pofitus eft eiiicics 
fm cogninoncm,6C non cli; rcmotum ct lam diccrc,li p«v 
ncrctur etliciens fccunjum fuam fubtlaniiam , i-j>illud, 
quod prouenic ab ipfo, elt fccundum q.<ft polTibiluex 
re,aliud ab illo quod.pucnic ab ipfo,iim q. eft ncceffarius: 
cx quo hzdux tn' «cioncs mueniumur tn fua ctTenna vd 
in fua fiibltanna.Er dtcic vmuerfalicer,c]i non diftcrc hoc 
ifermonedicentc,ti poncrctur homo, mquo lint omnea 

; propriecatcsexiftcn csmprimoproiicnirci abillototus 
mundus.Nampropter propriccires cxiftetesin pnmo, 
fudicjmusmundumelfeabipfo.Et in iinedicir in abbrc 
watton«eiitg,c)>hatceft viamodcrnorum Philofnpliorii 
arabum.tlcuc Alpharabfj, Auiccii.A aliorum:i3C puuc, 
ffhxc eft via IMaconis 5C Tliemitln^cV: eft foriior \Ta, fu 
pcr qua fuftentaci func in hac opinionc.Iam valde proloa 
gaui in tfta prima rationc,quz cft (>olitio Auiccn.6C alio 
rum.N im ab iftis diifhs intciligumur multa diA» Convr 
mcniatoris,qux poftcaadducenitir contra hanc opiniCk<' 
nem tali modo,C)> non polTei quis crrarc tn expofitinnetl 
lorum dii^orum,ncccxcorqu<redi(fta Commrntacotit, 
propcer quorundamopiniones. Sccuiidoarguirurau' 
<^oriiateCommeniatori8DuodecimnrMcraphyticf.c& 
racnco.^i.folucndodifficultatcm loannis (Jrammauct. 
vbi dicir, Sed quarret aliquis, fi mouctur a poiencia,cu«' 
ius a(ftioeftinfinica,neceiTeell, vt moucac ipfum oonin 
tcmporcjficut contingucumfucrit cxiftcnsmea:diCdii> 
fblutio etl, quod itTe motuscomptonitur, vrdcelaracum 

' cft,ex duobusmoconbus.quorum vnusctl.finiixmo^ 
tionis,6C cft anima cxiftens inco^dc alcer eft infinitae mo 
nonfs,dCeftpotcncia,quzooneftin maccria.Sccundum 
ign ur q uod mouc rurapocenciavlTmu.mouaurmtcin 
pore:cumdiccrefinttatemcft habcrc proponioneitid6» 
tcrminatam .id rcm mo(a,6Cm fua fubftjntiaella:icnw, 
queadmodum fuum fubicLlum eft xtermim.f. in neuiro 
corumctTpolTibiliras in fubtTancia, fcdetlpotTibtliiasin 
fubtccTcocorumadrccipiciiduin mocum. Ineisautcnoo 
nifi mouerc ca:uin,6C pcrdnicrfiraccm iftius prnpoficicv- 
nibusiiicnrponbQscarlelltbus,f.quxcft intci: corpaee 
rumdCanimas,diuertiticantinvdocitateSC (arditate:6C 
in hoc in quo conueruunt,quia rooucnc a potcntianon in 
maiena,h.'ibcnt xternicatc mntus 6C covinuacionera mo 
tus.Ex hocmodo verumcftdiccre corpus cotleftc habc^ 
vcpoccnciam fimtam. Et cl.irum eft,()> noncft tntciitto 
(AaD<q> cixlum iit c6poritutncxaiacxif(eiicc inipib libi 
I;indu,ru{;phy, r iq inhatrcns. 



QVAESTIO D 

inhxrcr^aut tx mateTia& fonna.Nam ipfe vbtqi uaJdc 
rolicitatHtamopmionemdcftrutrt contra Auicen.non 
intclltgit crgo p<r ifta animS aiic .motoiem, qui eft in ip> 
fo.nifimotorTmappropnaiumlibilmmateriali.quialu 
quo modo diatur antma:^: dicnur tlTe in corporc.lecun 
dum quod cft motor appropnatu», propomouatus cor-' 
pon dctcrminato. Motor trgo,de quo diat n6 cire in ma 
leru.cft motTjr non txiftens ui matcTia ctiam appropna 
riut,i.non eftmotorappropriatu9altcuicorpon,nccexi 
ftcniin ipfo:&; hoc nott vcrincatur de motore primi mo 
bilu.Nam ipfc eti5 cft appropnatus fuo corpori, vcl mo 
bili:propttKa quomodo vcnficabiiur de dlo pruno aio 
bil i habcrt has duat iiitetioncs,niri cum poaienmui aliS 
fubilaniiam pnorem motorci nus appropnato. patetcr 
eo,t» tft alius motor prjtcr motorcm appropriaruin prt 
mimobihs pnor ipfo,5«: eft Deus, &C non cft ahqua via, 
fm quam mouet.nifi *m finem.Et hic ratiocft ualde for 
tis,6«: difficili» txporitioni8,& maximc apud non intclli 
gcntcs pnndpia Commentatoris in ScKniia Diuina,in^ 
tanrum q» proptcT hanc rarioncm abfolutc dixit loanncs 
dc IindonisinO<flauoPhyficoru.ft: maior pars Expo^ 
fitorumLatinoram,quodopinioCommcntatoriscft,q» 
iDeus non mouet corpus det crminatum, fed cft inoucna 
laium f m fin<m,& illud quod iortificat i ftam tft natura 
Coaimen.«nO<rtauo Phyficorunu in lolutionc cuiufdi 
dubitaiionis,dicit,q>rt)otor incorporcu» noncftfinitu» 
«ccinfiniius.Nam non cft quantus,a(: iftx funt prOpnC' 
tatcs quatitatis.in quibus vtrbis funt difficultatts, vt pa 
ict rcr dita Expofitoris Thomac.Nam ipfc ibidearguu 
coniraCommcniatorcmdicens, q>magnitudo finitaOC 
infinita dupiiciter debentur iormx &C potcniix motiua. 
. ^Vno modo pcr accidens f m txtenfiontm fui fubitifttjyi 
■iWAwilW.^^/albtdo didtur magna f m cxicGontm fupcrficiei, in qua 
i j / ' ,-ft,Aliomodomagnifudodcbetur fotroxfmrationem 
bropricpcrre<rtionis,itaq>albcdoperft(ftior&: intrnfior 
''',}^i^f>t fryi\^ parua quatit att dicitur t ftc maior albtdo albcdo rc^ 
milTa in magno p.inete.quamuis crgo forma non txiftes 
in materia noD halxt magnitudincm primo modoctame 
haktct in fccundo modo,&: alia piura contra Commcnta^ 
loremadduat.&quod vtdc:urmag)s difficilc eft, Nam 
ipfemctdicitinmultis locis, cj» proportione» motorudu 
ucrfificatur f m vcl ocnatem bi tarJitatcm, 3d dtat ipfos 
cfTc finitos,vt patet m vcrbi» eni8,Oc"tauo Phy .<Ji Duo 
dtcimoMera..iUi'tont»tcprjedllegara.6i: PnmoCcxlKt 
Mundi.commcnto.j8.& jp.adri.quxomniano viden 
tur polTc fo!ui,nifi diccndo, <)> pnmusnon eft finitusncc 
tnfinitu«:quian6approprururalicui corponpcr aUqui 
inotumdctcrrauutuio,lkutrehquf intelligetix, dcc exi 
ftit in corpore,red eft finis tatum. Tfriio a guaur.pr.» 
ter motorcm nioucntcm f m araatum inrcUeccii,opor» 
ret deneceiTitatc pontre motorem amatem bC intelligen 
tem:fedprtmuinpnnap<um,quodeft Dcus.mouci fm 
quod cft amatu bi intdlc Jlum.crgo oporiet poncre pier 
ipfumamanrc&imeliigentcm.Maiorprobatur,fuppo.' 
nendoquod dcclaratumeftaPhilofopho,in.i».Meta.(;» 
tJullu»eftmodus,Fmqucmmouenturcorporacocleftiaa 
inotonbu8eoip,nififm tntclIcaioncm5dderiderium,6C 
«uncdedareturfic.Coikiminouctfniq>eftinielligensct 
defidcrSs:ergo mouct ad ainaium & intellcduin. fed cot 
lum non mouc(f m q^eftamansaiintcUigen» ^1(1 intclli.- 
gtndo pcctlumaggrcgatumcxcorporecotlcfti5i moto 
rtfuoimmatcnali,& motorciuseftilludquodmtclligit. 
Ma non cft alia anima »n coelo nec forma.ncc phatafiaf m 
Commentatorc.crgo ilic motor moutt ad amatum a:ad 
inteUc<ftij.Qu6dat'it primum fimpliater mouct fm qil 
eftiamatum ct tntelie^ parct.Na moior corpom pnmi, 
ficut & alij,mouct f m q» cft amans dL intcllige»:ergo cft 
ptcTipfumamatum&intellecM.apud quod moucfvd 
mouer,Oi: hoc no cft nifi Dcus.ni non oporicc ponerc ad 
huc caufaro pnorc ifto amato.Et haec oia videnJ cfte ma 
■tftiU«v<ib«*^""CDUoncPhitofophi&C6tacuuto 



E PRIMO 

£ rt».Na Cdmcntator.istMeta. Vcrfus ffncm c5nMati.|^« 

loqucsdc Arift.dtcii.Etdictcomniaifta addcciarandii, 
c^corpaccclcftiacumhabctappeiitum ;>p imcUctftum. 
Litcllcvftus autc maius bonum ipfo appc;it,contingit ncr 
cclTano corga cccleftia appctunt in hoc inotu aliquod 
ma^tsbonum iplt$:di:,cumillafunt notiihfTima corpoip 
fcnltbtlium di:mtliora,ncctiTteft,q>iUud bonum, quod 
appttuiu,fic nobiliftimum tnnum,dC inaximc,quod apx 
pttit totum ccdum in motu diurno.DtcIaratum c trgo» 
apptttns appctit nobiliut ipfo,ec nihil eft nobilius mo 
torc,fli: maximc totius praccer amatum ab ipfo, quod cft 
Dcu8,5C dicicin todem.ii.commenio.)7. vtrfusfinem. 
primum cniin ccclum mouctur ab ifto mocore f m defidc 
num,vc ailiinilctut ci f m fuum polTc,ficut amas mouct, 
vt alTimilctur fuo amato.alia aucc corpora cocleftia ma^ 
ucntur f m dcfldcrium ad mocum pnmi cor{;is,&: incom 
mcnto.44.dicit.illud igit,quod intelligu motorcorpont 
ccelidc pnmo motorc,&eft caufa inanimacali,aliud cft 
P ab co,quod tntdligit cx eo motorc orbi» Saturnt.di: fimf 
lircr dc vnoquoqi eorum,f.q> pcrfciftio uniufcuiufc^ eoip 
cftintdligcndocaufam pnmad^ propriam,d(: manifieftii 
eft,q> ccdum,quod poft cft,f.calum Sacurai, c primum 
f m cum di: Philofophum.ptcrca cum pcrfecflio vniuicu' 
iufch eoi^ cft in intdltgc Jo pnma cauf;im,f m eum vf , » , 
pcrtcdtio motons pnmi corpom cl^ in midligcdo pt imS • 
caufam.(rgoprimaca>ifacft ^ccrmocorempnmi corpo 
rts,dC in Subftancia otbis, vcrfus finc inquit. £t cum coo 
rydcrauic in ifti» virtutibus ccdcftibus appcnciuis, vulf 
aiccrc,mocores,inucnic ea» moucrc ad appetibile nobil# 
' ipfis.Hoc aut non vcnficaturdc motore pnmi corport% 
nifi ponai <^ <pf< non ctt Dcus. C^uarto arguunt Pofte 
riorcs Latinoiit fi<?,(lniphcifernobilc&: pcrfe<rtiimn6i8 
digetaAionc.vcdiaiPhilorophus.».Cceii induab^qu» 
ftionibus dimcilibus:rcd Dcus c fimpltcucr nobilc:ergo 
&: cofinnanc hoc fic,Oe mouens f m cfficieni>,iut mouct 
pcricciioncm qui acquint,aut pp confcruacione fuat 
G pcrtc«5tionuj,ficui dicit ComHKn.unt.Mcta. coinmeiv 
to.)7.fed DeuB mil! j acqumc pcrtcclionc, cum fit pnm» 
caufa.O»; liinplii.iirr pfeclus.nccmdigetconferuarcfuan» 
pcrfectioncni.nSnihti<ft eonobiitus,cui appetnalTiiuiIa 
n.Et hacc cilconfcruaiio pcricvrtionijf, ficut vf cx vcrbts 
C6mcntaconsinilloloco.^cercadicuiii,vf Philofophua 
diciciiiloco pallcgxtoSccundo c<3.>li,q>oc moucsaliqut 
motum cffcaiiic, mouct rcm nobilrorc ipfo : nihil aiie 
cftnobilius Dco.crgo^c. Quinto arguirur rone rab^ 
Moyfis de ytgy pto dicentis hacc vcrba.& n 6eft conue 
nicns,<)> HuclJe^us moues primuni mobilc fit pnma ca j 
fa,qiix d't nccclTana cx fe:quia la conucniret cum ali^s in 
tclligccii s in vna difpoficionc,& eft moUcrc corpa. qua/I 
crgo arguii nc,fubftantix diucrff omnino.qua^t vna cft 
caufa alaisi.non proucnit ab cis vnuscffcJius:fcd fubfti 
iiapriniiprjncipi)multumditfcrt;i fubftamtia aliaruin^ 
cclhgcnciarum fiTiperlectionem5£dignitatc,5<: cftcau» 
faearum nccc.Taria cx fc:ergoiionc6icatcum reliquiaio 
tdhgcnci)s in mouerc,6C vidccur bona racio. Sexio ar 

guiturrunc,quampoi)icdominus Commentator inqut 
ufdam iuts empf is,& vidttur tx fuis vtrbi» quod fit ac 
ctptatx vcrbisThemiftii : fiCtft h»c, ftcllatum calum 
nobilius eft non ftcliato,ita q> quafi motu» cocli non ftd^ 
lacicftproptcrmotumccdilcdlati:fcd pnmum noncft 
ftdlacumfmopinionem Pofteriorum:ogocoeluinftcl/' 
bitii cxiftcn» poft ipfum,cft nobiliu» ipfo, bi motuscius» 
idcft noii ftdlaii,ordinatur propicr mocum cocli ftcUatu 
& iIiud,quod cali mot u mouct,mouctur pcr acctdens. cr 
gomotorpnmicocli moucturperaccides:fcd primusnd 
mouctur nec elTentialiter ncc accidcntahtcr : crgo mocor 
primi corporis n6 eft pnraum fimplicttcr.propoiicio aue 
dtccns,q> iilud,quod fic mouct,mouccur pcr accidens,dc 
daratur hoc modo dc mcnie ipfius in illo loco. Nam mo 
tus cah ftdiatt confticuitur vd fit i duobus motorv 
bu8,«]uiuiicadutu mouuu vanilmct corporu,tdcft ftcU 

lati* 



H 



B 



MOTORE 
lah.Nani t llud,in cjuo n6 eft (lcna,eil pmptet ftcUacum: 
■&. dcntcrlTuatctrciduomoiusdiucrfi liaiscnt diios mo*^ 
lorcSjdL mquantura lunt quati m potrna vnius mobtlia, 
fc(|utcur q^quilthct corum intcndir unum mocorcipoft^ 
«fta pnncipta rooucnt , f m q> lunt fincs. &idco quilibct 
ifiorum inotorum duorum mouccur ab alio pcr accidc*. 
Vul(diccTC,txquoquiltbctircorum motorum iiircndit 
motum akcrtus.Nam ifti duo mocu«,(cilictt tion rcellati, 
<)utordina(urpropccTmocum Ac]laii,&: mmus corlillel 
laci.runtquari vnusmotus compolitus vd contlicucus. 
ficurd:cimus,qireliquimotores mouccurpcr accidens, 
quancorporacorummoucnturkcudum mocum pnxi 
corpons:&: quall motcrcs corum inccndunc iftum mocu 
«undcm.DicK prartcrea ibidcm ad declaracioncm liuius, 
q> fioic rootus mulci,qut funt propter vnammct l^ellam, 
motore8corum,(ciitceccorporum intendunc ad vnumo 
(orcin,&cft primuK moior iliius fteiU.llc cft tn itiis duo 
busmocil>us,quosvidemus incciloftcUato.cx haccami 
racioncnon lubccur q> mouec tanquam finis cantum:fot 
tccniinraouctmcdtantc alio.autcontingit nonmoucre 
cSc<ftKJC ncc meduce,ncc immcdtace:quia ab ipfo primo 
tancun] fcquicnr primus motor,*: nthil aliud:qa elt om^ 
nino fimplexo^ab vno,cantii vnum prouenic fm ipfum. 
& limilitcr cocingit tationt r;«bi Moy (Is.A: idco li.xcopi 
nio eftcnininocuirariapofiiioniPhtJorophi&lComen 
taioriS:& omnes runes quas dicemus funt conira ipfara. 
«lon llc auicm cii dc opinione Themifti), quSuis ipfc di£» 
kn «b opuiione Fhilofoplu &. Coramcnratoris:* n6 in 
digcmus in hocduobuE motonbus.hx func rationcs ior 
riores.pcr quas hatc pniltio vidctureirevera, 

Adparicmaftirma(tu.im arjtuituraucftoiitace Conv 
roemator1s1nDuodcc1moMetaphy.commcto.44.vbt 
iftamdtfticuliaiemdctcrintnanscx intetione, aiTcrit par 
tem afrirmatiuam.dictcenim. Sed quxrccaliquts, qm, fi 
moiusomniumorbium incendanc eandem a<ftioncrodC 
eundcm ordincm communc omoibus, nccetTc cft vc ba^ 
bcanttudcmformam int«llc{ftam cxcrinfccam iformcj, 
qua£ inttndic vnufquifcp pcr fc,i.formis propriis. cnrigi 
lur formaquafi hnisaddita fupcr formam propnam,er^ 
gaquamoucturorbisfteli.itus,A:vnufquirq^ orbis alio 
rum orbium,Dicamusigtcur,q> nulia'formaeftqualtfi^ 
nis dC coinmunts dC vniucrlalis,nili lila ex eis,quz habec 
aiTttoncm comrounc.Ec hxccft difponcio formae mouen 
tis pnmum codum moru diurno.difpolino cnim in tuua 
raciKocorpK)rumcirleiiiuiTi adinutccmin crcado cnna, 
qux funt liic 5i con rcruando ea,cft licut difpolitio regen 
uuin bonorum. qui luuanr fc adinuiccm in rcgcndo oQy 
nam ciuturem:qin omncs aifnoncs eorii lunt crga actio.' 
aem prunt pruicipis. ponuiic cnim aAioncs fuas feruien^ 
tndC conlccfucRccs acftioncmpriroipnnapts.qacmad/- 
moduintgicur prtmus princepsinciuitatibusnccelTceft 
vc habeac atfuonem propriam,qux eft nobililTima aAo 
xum,<9<: llnonclTetociofus,quamaciionrm incenduncp 
&iam atftioDcm of«,qui func lub pnmo principe.qucmad 
moduroigtcurncceniseftin iftis prinCTpacibu«,vcpnro' 
prinapatus fit,lic eft iiecelTe in a<f^ionib'pnncipum , vt 
pnma acbo lic,dC fic accidu in amfiais, qux iuuanc fe a<J 
muicem crga viium amficialr.df func illa,quorum qux^ 
daro func parcicipatuaJi)s, 5:omnia reducunturad vnu 
arti/vrium: vcrum igiturqni plura arnficta feruiunc arcifi 
cijs cqu4tand(.Sicigiturcftintclligcndum dciftiscorpo 
ribiucuMt futs formts.a quibus moucntur. Et dc iftis for 
m»adinuicem,pofica ibtdcm dicit tancum efte illictntcl 
k<fiu« 6C intelle<ftum,d(: perfccfhiro & perficiens:qucma<l 
modumamfiaa perfiauniur abinutceminlioc, c^iacci/' 
piuntpnncipiaabinuicem^&omuia reducuncur adacci 
piendum omma fua pnncipu ab arrificio vniuerfalt con 
tincmi ca.Et tdco videmus,qi fciencia magis propru Pri 
mi Dei.fcilicet etl illud,quodconctnetur fub pnma Phi* 
loiophia.eV: fcatta proprta propnus,qux func fub eo,eft 
fimilis rcicnci]$paruculanbus,qux runcfubPnmaPhilo 



A [ophu. Videcur ctgoex vtrbisous eipre/re, q,noneft 
hic iorma prf cer tormas appropriat is. apparcc eciam <j, 
ii pnma forma non e/Tct moucns.a^ habcac adtonem' fi^ 
cucrdiqutmocores,quamuisficilla acciomagis nobilM 
6C magisvniucr(alis,eft*ecociofa.uidecurcciani q,il|epri 
mus mocor cft Dcus,6C mirum cft dc Latinis quomodo 
tncclligunc iftam quxfttonem. Nam, fi ponerccur hicfor 
ma non appropnaca moucns fccundum fincm rancum fl 
cuc dicunc.quxftio eft vera,a£ nulla indigec folurionc*ec 
quomodo verificatur apud eos, cp non cft forma quafl fi 
nisfi<:vniuerfalis,nififorma habcns acftioncm commu^ 
nem.&eft moiusdiurnu6.Er,fivcIintexponcrcq,Deu» 
cft habcns illam atfttonem mcdiate ,tamc lioceft laifum. 
nam nulla cft polltio poncns mier pnmum mnroreni pri 
mt mobihs & Deum aliam incelligcntiam,vcl fahcm no 
apparetvcnfimilt$poficio,necmociuum Commenraro> 
ris ad hocinductr.quarecrgomouccurhxc difficultas.fi 
Commentacor concedic hoc.fcilicec q, Dcus cft moucns 
mediate fccundum finem. Ecqu;ire nrgac quxftiontm, 
immovcrumcftfecundumhoc, q-cftqiiafi finis addica 
fuperformam proprum. Prfccrca.lpfcalTimilauichoc 
primoprincipi,6r:ampnncipaIi.Ecdixir,q,pnmusPrin 
crpshabeca<fhoncmdercrmtnacam,nobtlifTimam tame 
aiftionem: A:c}. alii ponunr fuas acfrioncs reruientcs Sc c3- 

fcqucnce«a<ftioncropnroiPrincipis,e:hocnonvcrifica^ 
buurnifidemocoreapproprtaromotuidiurnoprimicor 
pons,quemconrequuntur.i!ia corpora ccrl^rftia^&mO' 
toreseorum. Prxtcrea, Ipfe ponic hancdiibitationcm 
concra fc,quia lam dixit,quod non cft fubftaru prior mo 
toretocius,quiaquilibcc eoruineft mouens fecunduot 
agcns dC finem.Hxc aurem dubiracio probar opj^ofia"} 
fc»liccc,qu<>d eft vna A: addtra. viide Commoniaror fol^ 
uitfftam.crgo folurio hxc V(ilt,qu<>d non cft aliqua com 
munu prxrcrappropriacos. hocpatet eruex dtvftis eius 
in tllo commcnco anccquxftionem prf di(5am,vbi dicir, 
cciamefttntclIigcndum,qu<jdmotu8a!iorumorbium in 
cendunc motum orbis fteJlaci.ft: rj,pcrfc(^io vniufcu- 
iufcp mouentium vnumquodqj corum,id cft orbium,fcs' 
Jicet pnmoiji,perfiacur per primum mocorcm omnium. 
Ecidco omncs iniendunr hunc motum dturnum, quieft 
primi mocorts ac^tio, & principium alurum aAionu. Et 
cumhuicfueruadiiic^cumillud, quod diac cdmcnco.ft. 
fentencu cric magts clara. 

CONCLVSIO AD MENTEM PHILOSOPHI 
ET CO.MM ENT ATORIS. 
Primom principium.quod r ft Oriis,mour( pnmam rslam 
ctfecbuciinmrdijtr.ricuc mocorri titeri ht» dcs 
Crrminau mobilu. 

J NtThidilTicoltateficproccdam. Primodcclarabirur 



pofirio,quxcft Phtlofopht.&futExcellcntilTimiCo 
mcncatoris.&addiicam quafi omnia verbacorum 
reperra in hac difiicul(a(e,d(: declarabo ca fccundum pof 
fcmeum.Sccundo,ponamquafdafuppofi(ioiics,ex qui> 
busapparebitfolucto argumcncorum, & difiicultarum 
fcr^omnium acddcnrium inifta quxftionc. Tertiofol^ 
uam argumcnra, Dico ergo,(]> conclufio, quam rencc 
Phdofof>hus,&Commcntatorcfthxc,q> Deusvtlpri^ 
mumprincipium (implicitercnnum, moucc immeducc 
pnmum cotlum efFofciue drtcrmttiacum, ficut A: rcliqui 
motorcs mouenc fua corpora dcrerminaca, in hoc ca-« 
men eftaliquadifFcrcnriaficucpoftea dcclarabi(ur.H(C 
conclufio declaracur mulcis modis. Primo, fi poncrc^ 
turformaabftra<ftaprfor,velaIud forma mouentcpri^ 
mum cocIum,cnec fruftra.f. finc aliqua indtgcntu vel 
rationc cogcnte ad hoc poncndu:fed llne racione non cft 
aliquid ponendum vcl airirmandfi ciTc:ergo 5:c. Mmoc 
patet.maiordcclarabitcumcruDcfolucaargumcnca,quf 
videncur hoc probare. Sccundo fic ptobacur, fi ponet 
calis forma abftraifca,fct1icct non mouens efFcifiiuc,remo 
uebicurab illa forma, q, «ft maximc propnum formi» 
Iandu.fucPhy, r iiq abftra«fti« 



Modus pro 
ccdcndt. 



QVAESTIO D 

ibftratflii flIiii8,f.mouCTe. cruntcrgofinc a(5b'onc,dcnc 
ociofc vel fruitra^fcd hoccft falfum.Nain nacuramhtl fa 
atfruftra,vdociofum,immD patet,qi a<ftio propriaiJlis 
formM,recundum q> funt abftrac^tx^debet maximc atrri' 
bui formz pcrfctfturimz rimplicitcrt ita cpttdC maximc 
conunm mouere.dC hxcranoeft forc», fupcr qua fuftcn 
catuscft Philofophusad probandum numerum abfira.' 
^t^am formari),^ maximc,quia totus niundus cR qua 
fi vnum animal,cuius quxdam paricsordinacur proptcr 
quardam,i5^ quxdam earum colliganturcum quibufdit) 
&omne8 cum prtmo. vndc nos inucnimus Phtlofophum 
dC Commeticatorcm Secundo Cccl1.commcnto.s4. po^ 
nentes iflara proponiioncm tanquam pcr fc noiam,f. cp 
omnc,inquo ihucnitur mclius 6C nobilius, fuum cffc mc 
lius clt^vt flt fccundum difpofitioncm mcliorcm. NatU' 
ra cnim,ficuc dicic,non cancum facic necefrarium,rcd eria 
iIlud,quod eft meliut.Quod aucc moucrecflconucnicns 
bonum illts formis^probatur.Nam Commccacor Secun 
do Cccli.commento.tr .inquic, omnc enim habcns ac^o 
ncmtnfe habct adionem tnalio. £c pcrhoc illicvolmt 
Philofophus dcclararc necefncatcm mocus 6C mobi1is,ct 
mulcicudincm mocuiim, vidcillic vcrbafua maximcin 
translanonc noua fcu latina. Et idem lueodem Secundo 
diciiur,commcnto.si.ilIud,quodinucnitur propccr fe 
prima mcentionc,ncceire cft vc inucniatur proptcr aliud 
fecunda intcncionc, niriiliicnon clTcr naturainnaca ad 
Jargtcndum.Ictm commento.i r.dicir.di rcbus auccm di 
uiniseft econuerfo,fcilicctq>asflioeorumprima intciv 
tioneeftproprerfuumciTe,flCfecunda propicraliud: Et 
dcclarabiiuradhucmagisinproccfru hoccoium. Prae 
terea.Dominus Aucr.infua fummavcl abbreuiatione, 
capituIo.4..1oqucsdenumcro abflra(fiorumdiat, ki cii 
pofucrimus q) fi aliud princtpium cx iflts pnncipi)S ptit^ 
ter if^a,qux numcrautm',oportec dc nccclTitate, cp illud 
principiumhabeac a<5tionem aliquamfibi determtnata 
Vclpropnam.Namimpofrtbilccft,q) liraliquod princu' 
pium cx iftis nobilibus principi)S iine aiftione.Nam fub^ 
(tantia ignis imponib'ile cf^ quin ab ipfaord net vcl pro^ 
ucniatcobuftio,oiliftaprincipiaagunc naturalicer.S^ulc 
dicere^non voluntaric vniuocc cum vnlutacc noflra,ncc 
naturalitcr,idcflIinecoghiiionc, fcd atTtio eorum feqiH^ 
turnacuramdi: fubftitiam eorum.qu.Tnaturacftcogni'' 
tio,ficut combuftio vcl elfe combuftiuum fcquitur i>atu 
ramignis,iV: ficut Sol naturalitcr illiiminat. Itc dicir, 
q>,fi elTct aliquod prinapium ex ifci!. Iinc atrtionc, iam na 
tura (cctfTct aliquid ociofc vel frufira, quamuis clTc conl 
pnma iiiccncionc non cfl propcer c^ rum aaioncm,lcd fc 
cundainccntionc:fcdhocarqualuet tm vnamdifpofino^ 
ncminuenr.urin cis,f,c)>nonitiueiii urinci.sprincipium 
odofum. Vult dicerc,q> non cfi poiTbilc inucnirc forma 
cx illts,qux non habcac ai^tioncm propriam prxtcr aftio 
ncmetusinfe,i3Ccfttncclic<rcio,qux cft fubfcanctacius, 
quz inefl fibt propcer fctpfa prima tncencionc^ficut pofui 
cx dt<fns cius in Sccundo Ccrli. motus cciam vel mouere f 
cft prima inccntionc pcr fcipfas,vt ftnc mclioridifpolictid 
ne,fecundum qUam cfrepo(Tunc:fecunda aucem, vttoH" 
fcruenc ifcum mnJum intcnorem.ficut declarabicur. Po 
ftea diac,Itc,ft: icieo dcbcmus abfoiutc hic diccre,c|> nu^ 
tncru8corumcftf?nitus,dC impoitibtlccft efTc principia 
non agctia.£t mantfeftu i(i,cp ipfe tntelligit hic dc a(%o 
nc,a<ftionem aliam ab incclletftione. Nam ipfc dicit, cc 
corum non eft prima incennone proptcr (uas acftioncs ,ctl 
hoc patci ctiam ex dic"tis eius 6C tntetione ibidcm. Itc, ' 
inillolocoparumpoftinquit. fed mocuscotumeft vnus 
6^continuus modoquodica.Nam tpfacum cognofcunc 
bonum,tncuiu8cognictoncconfifcitcorumperfc(ftio,ap 
pccunt afTimilan flbt m perfc<ftione,iS: hoc cum elTc eorii 
inucnicur fccundum meliorem dirpufinonf ,qux eft pof< 
(ibtlis in ipfis.&,quia mclius efc i)> moucanc,^ vc quie^ 
fcanc.(Nam motusefc vicaaliqun reruni nacuraliti)func 
lieinpcru)ino(u,dChocooacftjquia cogaino coruin cft 



E PRIMO 

■£ proptcr motum:nam fi iIc,cfTet magts nobtlcproprer mi 

nusnobtlc,fed,quia,motus proucnic i perfec^tjonc, dC ie> 
quituripfam,licutcombuftio fequicur tormam ignit,dC 
ncutno8,cum pcruencnmus ad vlcimam pcrfe^.^ttonem, 
meliuseftnobis inllucrcin a]ios,vcl doccre pcr illam per 
fctfhonem aliosfccutidum mcnfuram fibi poiTibi)em,nA 
quod pcrfc<ftio noftra itt propcer illud aiiud, ica cft in cor 
poribus cccleftibus cum libt infcnoribus.Ec debes fdrc* 
Commencacof incclligic hic pcr corpus ccrlefte aggrc'^ 
gacum ex corpore,& fuo mocore. Iccm, noiandum,q> 
ex iftis div^as SCex vcrbis cius in Sccundo CccIi,commc 
to.iT.apparct folutio quorundam argumcncorum, quix 
bus pucauerunt quidam Lattnorum argucrc concra qv 
fumdiccndoin mulcts locis, q>, quamuis non agunchic 
auc moucnr,tamcn non func fruftra auc oaofa, Nam clTc 
corum non ciV propier mocuin,ncc proptcr tnfcnora,fcd 
propccr (t,6C fuas proprtas aaioncs, qux func intclletflio 
ncBcorum.Ecpropccr hocpucaucrunt,qu6derrauuC5 
^ mCntatorcommentopnmo.primi Mccaphylic(.£c ipfi 
vcretrraucruric,^ non incellexerunr verba fua,q8ciiim 
Poftcrioruirt Phylofophorum (quipoUet ci, aur pnorum 
prfter Artfto telem,fed de hoc alia» magts dicam.Rcdea 
musadnoftrum prnpoficuin. IteCommentator Duo 
dccimo Metapliyficx.Commcnco.4t.dicit,nulla fubfta 
ttaabftradta cft,quxnon mouet. quiatunc inucnirettir 
in difpofitione duTunuta.& pacet cp non inrclhgit media 
le vel fecundum fincm,quia h(c non elTet tunc Via nume 
randi iftas fubftantias abftra<^s fecundum numcrii mo 
cuum.iicuc dicic ibidein.5^ i^hilofophus dicit ibidc, om^ 
nis na!ura,6(omnis fubftantu impalT bilit:ccciiim per fe 
inucnicdirpolltioncm mtliorcin.viiltdiccre mouere, vt 
patct. Iccm Commcntatonn inedia fu^expofittonctn 
DuodccimoMctaphyll.inquir,q>illud, quod incft ifti« 
principi)sabnra<fiis, fccundum quod funt abftrjcfta, cft 
quod fint moucnres.Dicit prxtcrca Duodccimo comeo 
^ i0.44..Hridcodicit Artlto.c)>iialiquxfubllantix cllcnc 
■* nonmouctcs,clTcntociofx.p.iccccrgoexprcfl«:,q) abiVra 
(Tca debcnt cifc fccundum mcliorcm 3C nobiliorcm difpo 
ntioncm,fcd mcliuseftmoucre.&tdeo,fi no mouent,cC' 
fenc fruitra feCtmdum hunc moduro,& maximeprimuf. 
ciTctcnim polTibiledicere, quod moucrc cft imp»erfectto 
rcfpc;ftuprimi, fifeparaca mouercntur, fcu fatigarcncur 
aliquomodo, quando mouenr, fed non efttta. Tcrcio 
declaraturfic. cantum abftraaarum proprietacrs, quo^ 
rum ciTc eft dcclaratum tn Phylica>pcr moium,declaraii 
turinMctaphylica; fcd in nacuralibus non tRieclatz^ 
tum nili eiTcmocorum,fCcundum quod func mocoresrcr.» 

Eo cantum propnetatcs coruin dcclarantur in Scieiicia 
)iutnahutcappiopriata.&:ideo non loqutcurin Scien" 
cia Diuina ntil dc iliis,quorum clTc cft dcclaratum in na^ 
turalibus per mocum:fcd loquicur dc illcs in Scicntia Na/» 
turalt fccundum q> motorcs,<3(: m Scientia Diuina lccun^» 
dum q> funt form; 6C iincs.£cideo,ii iic hicforma no mo 
[ ucns,fcdcftrantumcaufafecundum fincm.dc tllanoeft 
io(3ucndum nec tn Scientta Nacurali.nam Naturalts non 
habec dehocconfydcrarc, ncctn Diuina. Nam Scicncia 
Diuinanonconfyderat nilide formis :ibftra<fhs,quoru 
clTcaccipicaNaiurali, &hoc manifeftum efticicnctbua 
altquiddcphylofophia Arifto.&Comcntaroris. Dcda 
rauic lam hocCommcncacor Duodcctmo Mccaphy. c5 
mcnco.tf.Ncc aliqutBpoccftdtcerc,r)> hocfuppontcurtan 
quam pcr fe nocum.ium hoceft valdc dubitabile:di: pu" 
toforceimporTibtlcficuc tu videsiiicc cttamdiccrcpoiTu 
mustq<mouensfccundum finemtantum noncftcorptis 
cuminxtcrnomoucc. namhoccft omnino nocum,vcl 
faltcm non cft declaratum pcr ilias ranones Ocflauo Phyr 
ncoi^.qi1ocrgo fcicur non clTccorpus falcem in tllo lococ* 
Quarcoarguuur.iiponerrtur,ficucdiximus,rcquerci 
<^ demonftraciones Arifto.in O(flauo Phyiicoril.in hoc 
propofito non prolyancillud quod inccndic probarc.Con 
(cqucacu ptobacur , fuppoocudo lUud, quod efc pcr fe 

nocum 



n\rxnff MOTORE 



MtTOintllo locotcx vcrbis Philorophf.fl^ eft,q>tncciw 
tio fua cft dcclarare clVc priinx cauCz.diC quod nO c(l car 
pus ncc vircus in cor(>orc,i5il e(i p>cr;>ccua . .Hodo,li po' 
ncrccur prima caufa alia i pnmo mocnrccfTCiftujc , hoc 
nuqua dcclarabicur,ncc dcclaracum eit pcr illas dcmon/' 
ftrattoncs acccptas a mocu pcrpccuo,nm apud non incel 
ligcnccs A nfto.dcmonftranoncs in illo Icko. Ec Cdmcn 
tatoribidetnuicxponcndovcrba Philorophi.c^iprimus 
motor eftin circiifcrentia maximi coi pons diac,<3C idco 
omncslcgesconucniuntinhoc,quomaDcus habitac in 
ccelo. Vidccur crgo cp Deus eft pnmus motor , 3C i-p dc 
monftrationcs Plulofophi probant clTc Deum incorpo" 
reum,&nos videmus c]> Cdmcniacor rcprehcdit Auic. 
Comento vlrimo.Primi Phylicorri.dicciido.q) ipfe vc 
luitdcclarare pnmrimotore aliavu.protiua dcdarauic 
hoc PhilofophusOiftauoPhyficorfi.fed Auicc.nondc^ 
darauttalia vianili pnmu principiij.crgoDcuscftpri>- 
tnusmocor imincdiatc.nam Phtlofophus nu dcclarauit 
ibidcmnifi hoc,vclrcprchcniioConicniatori8 iiullj.<3C 
Philofophus 6C Comentator in fccildo Phyficorcj.in c6' 
snento.r z.dicut exprclTc , q> proprictates primi mocoris 
funttp mouet& n5moueiur,&q>cft pnmtlomniure^ 
nun.df pacct ibidf,(]>ipli loquuncur dc mocore propric, 
quSuts Itt cciam Hnit.tpri cntin loquuncur ibidc de caufa 
motiua,vtdiftinguicurabali^scauiit.Quo<ihxcncopi/' 
nfo Philofophi 6L C6ineii:atons declaratii eft cx prxdt^ 
(ftts^dddecljrabicuriceril pcr(c(fleadduccndo vcrbaeo.» 
rum forcomniain hocpropolitodiCta.Primocium.it> 
Metaphy.in fuacxpolitioncmediaponithxcvcrba ad 
liccr^.poitquJilludquod dixit dc ordine mocoru indi' 
gnitacr,&: q> inodcrni non habcnc in hoc dcmonftracio^ 
ncm.Diciccntm.Ec ftcdcbcmus crcdercqi di(flueorum 
dc pnmo pnncipio,q> nu rtr mouens corpus ccrlefte per 
mocum diurnu , non habct demontTrationc ctiam.Nam 
ifti fui^cntati funttnhoc,C)ihxc fubftanttaprtma.qacft 
in (inc ninplicitacis&: vnicatis,licucdcclaraiu cft iii tibi 
fcientia,d^ ab vno non proucnit nifi vnum,dC mocor cct 
lifmmotumdiurnii prouenitit ab ipfodujcrcji.vnacft 
anima ccrli,Sd aliamotorccxlicxiftentis poft ipfum,5C 
inocor ccrhmct no eft vnus nec iimplcx fimplicitcrergo 
tprcnoeftprtmus,d£duxmedi( proponttones funt (il-' 
f(.nam n5 eft illic^duiftio ncc.pucntus verc,nifi dicccur 
scquiuoce poitqua ifta princtpia no funt caufx cff ccciux 
miifm motiiji.qa moucc.prouentus aucc3d produ-fno 
intclligiturincaufisagennbus,i.vcrc:fed tantu vcrtficai 
dcciK confecucio&elleficuf dicitur.qircscofcquitur^et 
cft proptcr fuam (ormam,6^ incicniiur cum eius forma« 
Noca cameq> hxc conlccuiio , &. cdfccutio di<rta Ah ipfo 
Cdmcntacorc comenio.44.1 i.Metaphy . vbidicit , nec 
cdfecuciodiCiiurxquiuoce,fi translatiofit rcda.nam lU 
lic loquicur de cofecuiionc fro agencem,hic auic^m for<- 
inam:5C alio modo redcamus ab eius verbis,& ftn hanc 
dtfpoficionc vcriticaturdc corponb* c<xleftibu(,q> func 
rntia proptcr iflas fubftaniias.tnquancii illx fubiiantix 
Uint principia eorii fm mntu auc moiionf ,&1 f m Ibrma, 
£Cper(e(fttonc.£t,cumhocficita,noiieft ipofnbilcc;^ a 
fbrma fimplici pcrticiancurdux rcs,qux luncdux perfe 
(fctones dtuerfx in cognuionc i m magts 6C minus,& ma 
gis nobile BC mtnus nobilc . Et hoc kHm c^ eft tn natura 
vmufcuiufq>intelligcre detpfa,fiCipfa in fccft vna (im' 
plex.Nam ipfa no c(i caufa nifi propter cognitionc can' 
tum,f.q> inccllecftum eft caufa tncclligcntis ipfum,& hoc 
inododicnurdciftis,r]) vnacarum inucniturperali!i,dC 
cdfequtiur,dil cftcautai3proptcriLlj.£choc mododict» 
inus,r)> omnia corpora coclcitia mouencur lequencia mo 
tum dittrnum pnmi ccrli. i: t hoc proptcr appciicu illius, 
quod tntclligunt de prima caufa , dC mouctur per motuf 
proprios,perilludquod inrelliguntde prinapi)s dccer<- 
roinactscorum:6Ceft ordo parnailans,apud quem mcv 
uencurtllx ftcllxablqi hoc q> fit inulticudom fubftitia 
tlliuspruKipij,(.prunt: quauismulta laiclliguntipfuiii. 



Naquodltbctconltntclligtt illudmododiftuKflo SC co^ 
gnicione diucrfa..& fic dictmus nos,q> illud , quod intd.' 
ligiccaclummetdeprimoprincipio,eft^in alul modu,r. 
nun §m modii,quem incelligit ipfum fm pnncipium, 
conliderahocnam manifcltueft. Vulcdiccre,qi rdiquf 
incdligennx non incelligunc primam eo inodo,quo ipla 
incclligit fcipfam.Nam,iific,niillad1cc diucriicas tntcr 
cas,&clTct fubftantu,quxcftenEproptcraIiud,coituC' 
niens fubftacix qu.i: eilt cns propcer fc.Diat vlccrius , 
illud,quod dicunc,quod ab vnononproucnir,ncqt pro.» 
ducicur neqtfic nifi vnum , reliquos modos,quibus 
vcuncur in ifto loco , fi volueruiic in hoc , cf ex vno itm.' 
plicinonprouenicnifi vnum fimplcx,nihil clTct caufacil 
nifi vnum tantii fimplcx . Nam illud , quod contmgitiu 
priroo,in fcciidoctia contingic : & fi incelligir,q> ab ipib 
proucnic copofitum,f.propccr vnu fimplex, vel ab vno 
iltmplici,ia concelTcrunt q> ab vno fimplici proucnic mul 
tit udo.dC hxc omnia func falfa extranca.Nam non tnue» 
ntcurillicaliqua rcsvcl difpofitio, proptcr quaoporcec 
nosimaginarihxc verba,fcd deduxiteos ad hoc,qavo/' 
lueruntdaicinirlitgere vulgo iftas iiucitoncspcr modii 
cogniiioniB conuenicncis eis fm fermoncslcgumineiTe 
enciumin pnmacaufa.diCidcoocsIoqucntes huiuslcgiB 
dicunt,()i concedcns xccrnicice mudi,ncgac primti pniv 
ap<um,idil negac atftiones , 3i lili voluerunc congrcgare 
hxcduo,f,modcrniexPhilofophis arabi1,6f appropna' 
re iliam tnccncionem intcncioni,qua vulgus iiicclligic,dC 
imaginatur pnmo Jc pricipio , vulc dicere,<.]> vulgus nd 
inceliigicmundii habcrc ctiiciens ponendo ipfumxcer» 
num.dC quis ncgat etiicicnii fm modum,quc vulgus pcx' 
ntc.Putatur a vulgo , q< negai prim j caufam.& ideo dt' 
xerunc moderni,i}> iplc tecii vel ab ipfo proucnit fm or^ 
dinempofitu,quauis crediderunt ipfas clTe xceruas,dC 
quaii pofucrunt produfitonc pcrpetua.dC lam C5men>- 
tacor locucus eft de hoc Sectldo cocli , comcnco.io^.Di^ 
Cit vlcenus profequcs di<ftii fuum,<Sil in hoc gloriat 1 funt 
intani u,c)> pofuerunc hoc modo c5lidcracionis pro prinx 
cipio,quod probarc voluni primacaufamelTc alu amo 
torc per moium diurnum.Et confidera hoc , c^n manifc<' 
ftum cft Deus lcit : £C , fi ciTec hic pnncipiii abftraclti 
non moucnsomiiino,fuilTec naturapolltaociofa vci fru 
ftra,ficut dicu Anfto.Nam illud,quod incft irtis prtncu 
pi)S abftra(ftis rm ()> abftrac'ta fun(,cftc)> fincmouencet 
fmdcfidertii.oCifti volcndodcdarare dcmodraciucpri 
muin pnncipium.ncgauerunc ab illo maxime proprium 
iibi,i5Leftm(>ucre.ni5 rcmaiilit prtncipium apud eos niii 
f ra forma fincm. vulc diccre,q> t it valde inconuentcs, 
q>altaprincipia fint priiicipiafm mOcorcm,tiiicm,&: for 
niam,<5(: primum nd poccit niouere.nam It poceit , mcv 
uerec necelTano:poitibileauicro inrcbus xcerntscftnC' 
celTanum.demde dicit Cdmen(acor,SiC Anfto.mulcuni 
rcprehcdtt Piaconein,quia pofuit formas abftra^ftas n5 
moucccs,d£fipofuenmus quodinoucns cocuni noneft 
pnmum,quia cft copofitum,c[ concclTerimus q> ab vno 
iion proucnit nifi vnum,fcqiicretur q>hoc compoficum 
produclum ab ipfoproduv^tumeil etiam propcercGpO' 
iitum vd a copofi(o,& lic in infinicum : &1 non elTcc hic 
prtncipium fimplcx.5(: hoc d\ tnconucnicns dC abfurdu 
fequcns iftampolitione.Ecpropter hasintencioncs vd 
optniones,quas pofuerunc in ifta fciencia,tntan(u (^cre^ 
diderunc ipfas ciTc parcem fcicnctx Diuinx,dixeruc mul 
liconfidcrancesinhac fcicncia, c}>illa eft dcbiliur fcicny 
ttjs ali)s penpateticorum,r.fcientia Diuwa,dC non eft lu 
cuc pucaucruc : fcd illud quod de idis venficauit Arifto. 
cft magis tirmum vel forctus aliit dcmonftracionibus fa 
(ftuin alc^s icienct)s , fed faJfificauichoc.quiapofucrunc 
iftihoroinesiitasresintfta arccfed tIluij,quodaflirnuu. 
rcvdcrcdcredebcmusdciftis rcbus cft,()>mo(uscor.' 
porum coclefttum func (ccrni,3^ c^ cuiuslil>et mcKus eo^ 
rumeft motorxternusmoucs ipfumfmdcfidcriumjdC 
moucncuripfaapudcuini^aincclligunt per tnccllcau,i« 

cognitiuncm 



QVAESTIO DE PRIMO 



cogmtion<rmmodMntet!eifti,vtrfusquem mouetur:A: £ 
quod eft hic ordo vniuerfalis 3c Uc\kAus,6C eU primus, 
verfus quem mouctur cotlummet , 6C ordincs particula^ 
re9intelle(flt,d£ funt •Ili.verfus quo» mouet vnuquodqt 
cotpuSjtreferendo finguU iingulis . & q> tlla omnu per 
liium motum cofeqiiuntur motu primiVAl q»difpofifio 
inhocaHimilaturdi^^poritioniartis pnncipalis, fubqua 
funt multx arteg pariicuUres.quflibct earfi f m quod rrt 
determinataab arte pnncipali,&finisciusordinatur^ 
prer finem anis vniuerfaliii pnncipalis.verbi gra,inarw 
regiminis ciuitatis.cum reliquis ariibus pariicularibus, 
qutbus perficitur re gimen ctuitatis.SC hxc tii duo in hoc 
ditferunt,quta cognittones infdlt>fiualcs funtpriorestp 
actiones earu,&: atftiones prodmftx ab ipfis , funt.pptcr 
tllas cognitiones , dC iii regmiinibus e contrano.i.cuco- 
gnuiones funt propter a<ftione$,(ic limilis am vniucrfali 
regiminisciuitansefl ordo Itellek^ualis vniuerfalis,quo 
tntclligitcoelum.vultdicerc pnmum,& fimilesanibus 
particularibusreliquis funt StelIeftiones,qua8inte Iigric 
reliquicocli.vultdicere aggregatriex corporefi^intclli' 
gentia:& hoceftquoddebet intdligi intfta fcientianon 
plus necp minus.ft: funt iftae res,fuper quas funt demon^ 
ftraaoncs necell»ri*,ficutruvides.hxcfuntverb*nu». 
PateiergoexpretTe.cjjdfis Auer.n5 tanrunegatcorum 
propofiiiones.fedena coBclufionc.iIlud aute,quodnon 
eft bene intelle<fiii hic ex verbis eius.erit clarum per illa, 
quxdicam inprima fuppofitione. Etdcbes fcire,q.iftc 
fcrmo,f.f|> infelligenrix prouenirit aut.pducunt a primo, 
3C quod in lUis eft aliqua c5pofitio,eft conueniens pnn^ 
cVns Auicfnf .Nam ipfe ponit q» intelligetix abftratftz 
;pp'.tr prima (untponibilcselfeex fe necefTario ab alio. 
SedComenta'ormultucotradiat huic opinioniin muU 
ns 'oc.s , maximc la hbro Dcftru Aio Deftrudionii. 
Namdicitibidc,q>iftcfermo,i.poiribiIe ex feneceirano 
abalio,eft fcrmomalus.nam pollibilitas cftproprietas 
i)uediipofitioalia are iiiquacftpolTibilitas.Illudergo, Q 
quodapparctcx manifcftohuius rermoniBel1,qd illud, 
quod cft fub pnmo , eft copofitucx duobus. vni eorum 
appropriaiur polTibilnas,& aliud , cui appropriatur nc» 
Cclliras.Etdicir practerea,<j>cum dicunt.q» multiiudo, 
qux eft in fedida caufa,eft pcr lilud quod inteiligit de fc, 
&quod intelliguderuacaufa,fequiturex hoc,c}> fubftax 
nahuius eft ex duabus natuns,aut ex duabub lormis,^ 
vtitam farem qux raru eft ordinata vcl ,puenicnsa pru 
niacaufa,&quxnC).Lt fequitur apudeoscum dixennc 
de ipfa,q) ert polTibilis ex fe necelTana ah alio.Nam natu 
ri poflibilis necelTanaeft alia a narura necclTarn,quS ac>- 
apit a nccelTario ex fe.Nam naiura polhbilis nd pot elTc 
nccelTaria nifi natura polTibilis conuerteret in nat ura nc^' 
eciTuatis,A: ideoin naiuris necelTari^B no inuenuur polTi 
bihtas.d: hoc vel fi fint necclTariz ex fe aut ab alio : 6C 
hxcomniadi<5la ab eis funt fophifticationes A:fermo> 
ijesdcbilioresfcrmonibus loquentu*i,6i: funt inteiiones „ 
additx tn Philofophia,& n5 conucnicics prinapi^s Phy " 
ficorri,& nulluscoriihabet fuflicientia lcrmonis rhcro^ 
nci,5: maxime fermonts topici.vel probabilis.A: fi hoc 
fuinretfic,quxlibcteafri formanleirec vnafro fubie^ri, 
«nultx^m diiViniiionc.Diatptcrcamillo libro.in i)ftio 
nc quxrctc,anprimusfit fimplex,q»necefranu,quomo.- 
docuC|tponafur,nonhabetin fe aliquapolTibiluaic.di: 
non tnuenttur ahquid habcs vna natura , vcl q> fit vnius 
naturx.ei dia poicft de tlla natura,(]> fit poiTtbilis fm ali 
quid,necelTaria §m aliquid', qa lam declarani eft , q> nc* 
cclTariumoullahaber poiTibiliiate.nampoiTibileoppO' 
niiuf necelTarioifed illud,quod cft poffibile , eft quod fit 
ahquid nccclTanfifm vnam natura^polTibilc fmaltam, 
ficut diatur de c orpore ccelcfti , qutwi eft necelTanii f m 
fubftamiijpolTibile f m moiu in vbi.Sed inueni indi(ftiB 
CSmctatoris in di(fto Iibio,modri,per qucipfc vuli ma> 
deraredi<fia Alpharabi) & Auice.Dicu enim,()>,cudi' 
xcruiit,pollibilc ex fe,n6inulIigunt«xhocpropnetatc 



additam fupra Aibftamia, ncuttnrefitgrtdcponibilifrti 

veritaic.velnonvultdiceredc poiTtbiluatc matcnx:ni 
matcrialeeft verepolTibilc.Dicit vltcnus,fed intelligtlc 
ex hoc,quod rubftantta aut natura ctus dat quod nd ih 
nccelTantlmfi ^ptcrcaufam^itat^ figraficac ruhftanttS, 
a qua,cum fueric ncgata rua caufa,non cftnece(Taria,i.q» 
negatur necelTitas ab ipfa:& quafi volunc diccrc , nc 
cclfaririveleilneceirariiiper lc,i.q» fua necelTitas cft tn 
fe, vel ex fe,vel eit necclTarium propter caufam,& illud, 
quod cli necelTanu propter caufam,iio eft neceiTanii ex 
re:di: dicit,q> nullus dubitat , ift( difl-ercnttx non Aiiu 
rubftantulesji.diutdcntet fubftantia,ncq) addirx fuper 
rublVaiiti3,fcd funt intcnnoncs diiftx f m negatione,auc 
relacione ticutdicimusdcaliquarc,c}>eft ens.ium n5fix 
gnificat intenttonc fibi adduam cxtra anima.vnu etiam 
ii5fignificatintentionc addita ruper quidditatcdcrub.' 
ftantiam:nd cnim quxlibct rcs,in qua intelligunt dirpa* 
fittones diucrfx,nccclTario illx dirpofinoncs runt additae 
rupra ruam fubftantia cxtra anima. A: iftc cft modus nc<' 
gationu vcl pnuationu,6^ relationii.d^ ideo no vf muU 
iisanctquisenumerare pdicamctu relationis interentia 
cxifteniiacxtra anima:& no cft ipolTibtle in vua fubfti^ 
tiavcleiTentiaelTeneganovelaftirmanoin fuis difpoQ^ 
tionibus »h(cf hoc q> lit multtcudo in fubftanria dC cffcn 
tia.Sed cnadhucCdmetator dicit,q> iftc rermo aut onu- 
tio Auic.n5 eft bonus.Nam ens , quod habet cauram in 
ruo circ no habet figniticatil nili pnuationc . Volodiccx 
rCjit^omnCiquod eftcns abalio vci pcralium, nohabcr 
de le vel ex rua cfrentia ntfi pnua:ione , niti natura illiua 
firnaturavenpolTibiliB.de idcodiutlioentisin necelTa^ 
rium 6C t>olTibile nd elt dtuiiio nota , cum non inrclligae 
de pollibili quod eft verii polTibile.iamamordcdarandi 
induxu mediccrciftu,qa pcr tamdiaa multa ditfta oc^ 
cultaerun; matitfefta.Kedcainus ad noftrii.Diciteniii» 
C5mc(ator in fua abbreuiattonc loco prxallrgaco,poli>- 

tua rccitauic opinione Auicc. vt porui tn pnma ratione. 
t m hoc cft dubiri.Nam^cil dicimus,c]> ab vno odfiuc^ 
nit nifi vnUjCft veru in eft iciente,f m cj> eft ciTtcicns tan>' 
tum,nofm(j>cftlormadi:fints.Nam formadi: hntsdt' 
citurdcrisagcTcfimilitudin.-trie,rcd quxliti'i propriilin 
hoceft,an lu pofribilc,q> ab vno fimpliaordmaiur plu» 
& vnu,A: c)>periicuturab iplo plus^ vnum,dd iihoc 
m tmpoiTibiic,quxftiocritvera. vultdiccrc perhoc,(^ 
Deus nnn eft motor primi corpons.fi hoceft vcrij,qu(' 
ftio eft falfa.A: lam locuti fumut dc hoc in alioioco. Ar^ 
guamus i^tur fic,fortior ratio ad probandii tftam coii^ 
clufionc,licutibidcmdicu, cft hxc,f.Auicc.fed hxceil 
lalfa,5: muln'i dcbilis,ficut dixi dc mctc Comeniatons. 
crgo hxc c5clufio no cft pnncnda,r.(]> Deus non fit mo^ 
uensFm effiafs.fimtlc huiustjuod pofuiexvcrbisCd^ 
mcntatonsinfuamedia expoiitioncdicit.ii.Mctaphy. 
44.c5mcnio.dtat entm,quod autc moderni dicilt , fub^ 
Itaniu pnma ciTc priorc motore totiug , falfum elKquc 
Iibctenimrubftantia tftariicftprincipii'ifublVantix feiv 
libihs f m motorcm dC f m fine.Et ideodiat Arifto.c)>,(l 
aliqux fubftantix elTcnt non mouentes,elTcnt ociofx. 
loanncs aucem de landuno in ruis qu(ftionibus Otftauo 
Phyfi.voluitextorquere hocdi<ftu,6t diat,q>Comcnta 
tor in hoc quod dicir priorc motore toiius intelligit pno 
ritaic tcpons,ita q) Cdmcncator \ ult cdiradiccrc dicetu 
tibus,c)>intelligctix iunt dcnouoproduc'cx,dCdiac,c|>, 
cum dixic C5mcntator,(]> quxlibct rubftanna iftarii cft 
prinapifi fubftantixrcnlibdisi'mmotorc& (m finem^ 
q> intelltgu cum dixit , f m c{> eft mouens , f m q> eft fini» 
motus.& intclligucum dixtt , 6C fm hnc,f m ct> eft finis 
fubftantix fcnlibilts.Oi: quauisdiifciiComentaions 'al 
deel^cmanifelii},6: maximccum confidcrandii iuentil' 
Iud,quodpofuicx vcrbisilliusin fua mediaexpoliti6c* 
vbidiat, q>iftincgaucrunc a piimopnnapiomaximc 
propriu fibi,S: eft mouere:d£ n5 remanfit apud eos prtn 
£tpium nifi fm (ormidC^m tincm cancti , Tamcn prxter 

hxc 



MOTORE 



<?4 



haccdi<f^,voloremoum esponnonceiufl^qutavCTccft cfTccorporu cccleftiS con(:fh't&retnanetper motfi, A: 



«Kpelkio hois non intdligcntis pnmu. (ic Cumeticator 
flr|(iiitcontra Auice. Scd Auicc>non pouic imcllif^tiM 
cdca Dco de nouo producbw,red d<xit,q> Dcus no mou- 
uaprirauin corpus.vtpacct pereiui rationc,quauis ipfe 
fit caufa finalit , fcd alia intelligencia a Dco mouet illud: 

So&C.necvuItCamentator hiC remouere crcationr 
(kde nouo,quia,n ilc , quat c arguic contra dicentcK, 
quod c(l pnor motore totiuB , 6C non argute cd tra dicco' 
ses^rum eilc priore omnibus altjs inteliigenti)» dC emu 
bus.Etcum hzcratio,qu3 poiiic cdtra ricopmaics,r.qs 
cumiUicnd cltpotftianecj! 3gens,iit fortiorcontra cre' 
dentcscreaiioncmiidt.quarcergo non concludit pnmn 
iEqutcxdi<ftiseoru creartonc clTcdcnouo, quod fequu 
cxdiAi<eoru,licutdic>tIoannc!t,quzclt maxtma raiio 
coDcra dicentcsproducftioneinielligentiariijA tuncra^ 
C10 faiftacciamcnt rDrtior,reddiciccon'.ra cos,q>noeft 
iIiicprouencusnec]4Coiirccutto,redinteUtgcnsvcltiicellc 
<ftui&ince}lec^cu:&: quomodofcqmturexrationeeortl, 
<|u2 pofuiccreatio dc nouo.Prxicica , qua!is eric orioSC 
haibicudo hutus di<rti,ci"i di<rto ance hoc fi dicere volum*, 
<^Cotradiciccrcanoni,(icucdinc loanncs.namipfe Jicc 
inprtncipioc6mcnci,qihtamdeciaracueftexhoc rermo 
tie fubftannas xtenus cile plures vna,& q> in eis eft pn^ 
■Da,r.ina,quat omnia mouec:vulc dicere,pnroiiccclum. 
»pfe enun in olbus quafi fuis cdmcncis , vocat mocorem 
primicahmoucn8iotu,vel omnia.Dicic vltcrius,dC fe^ 
cunda&^iercta^m ordincorbiii.fpfeergodtcic fubilan^ 
nasariernas.dc nodicit motores.& poAeadicit,({ipn^ 
sna caru eli mouens totri,vel omnia:& ideo bene patet, 
<^ opmio modernoru.qua recirauir , cft coira hoc de du 
R(fto,cui cdtradicu C«5mencator ; 6C quomodo fm opi^ 
tnnncloannis contradicit huicopinionijpcrratiorcqu-a 
tbidcdixi^f.c^^quxlibct fubilantueartr elt prictpiu A:c. 
& mj.ximcfmmodu t>mque ipfeexponit dKrtSpropo-- 
fitione,6(: quomodo dicit poftca Cdmcntacor ibide , tp 
pnmu principifi habet a(ftionc,d^ iciiqua , quz ibidc dt^ 
pt concra lilam optnionc,vide comcntii.expofiiio auce 
loannisdeilla propoiitioneC6mccatoriselVcrror.n3m 
tpfe ponit per ly morore , q> dicit Cr>mcntator,mottonir 
Vel motii.icciidw.qahocdicrtricll hoininis,qua(inuitv 
tclligrniis,quonioi!o illx lubitantix funt prtncipia fub.- 
ftaniise fenfibilis (m pnncipia philofophicorii . Na Co^ 
tDcnrator ccmcnto,icxco.ii. Mctaphy,dicn.declararu 
igitur cft in hac lciciia,c)> em non roatertale , quod la de^ 
daratum ellelVe moucns fubftanria fcntibilc.clt fubfta' 
Cia antccedf s fubilanrtS lcnfibilc : quod clt pruicipiii 
cius^m formam 6C finem ^c»ergo abltraciifuiit moio^ 
Tes& forrox dC iincs fubltanti»' fciit!btiu.Bt hoc imeili 

Kiur dc omntbut fubftami^s abftravfus , vtf*atet illic. 
rztcrra fermo dem6ftranuus eft pcr fc , & dc otmu.6C 
C5mentacor Quuico c6mento.eiuldc inquit.dcclaratu 
criam in hoc craclatu,({> pnnapiii prtmx fubftancix ab^- 
ftracftx etia eft fublcantia 6C forma 6C Snis,6C quod rao< 
uet vrroc}) modo.prinapiiiaut fubftautix abilratfbe n5 
cftnifi Dcuc,dildicummcdia fuaexpofitioe, viiadixi: 
& (m hanc difpolicione venficatur dc corporibus calc 
ftibus qj funt entta ptopcer iliat fubftantias^ioquatitUm 
illz fubibntix funt pnncipia eorum §m motionc,d£ fm 
formam 6L perfe<fuor.c.Modus ?.u. dcclaraiionuhtMus 
dcdarabitur m qftionefequcitti:o>:iaro<.^6mcntaiorlox 
Cunweftdchocc6mcnto.)7.ii.MeTaphy.£t Aucrrois 
tn de Subftantu Orbis reprehendit diccnre8,quod Art' 
Ao.non pofuit caufam efhcicnt e , nifi tantti mouentc.d£ 
dkic in libro,quc fcdc contra Algazcl,q> tam hxc t)ftio 
fuirintcrPettpatecicos 6C Platonicos,f.an mundus hct 
cfficicns.Nam fm Flatonc poncntc muiidii produ<fKi, 
noneftdubium()>poiiitcaufam etficientf. SedArifto. 
poftqua ponit mundilclTcxternum , quomodo habebic 
caufam etftctentcfro eumc^EcPenpaceaarndentjq» Ari 
fiojbcnc poiut caufam cfhciciuc.& foiuuo ftac in hoc,<p 



B 



dans motu iacit inoiu:d^ cunl iftacorpora calcibanon 
pertictcui corti ciTc nill pcr moc{i.danB erf^o motum eft 
pcrficico9corj>acaelcftta.vultdiccrc,aliquo modo. Dt^ 
ctcvlienus,q>iamdeclaratrieftapud cos,q>ipfedatvni^ 
tatcm,pcrqu^munduscft vnus. Vult dicere.ii.Mcta^ 
phy.c6mento.fi.di: m libro Cceli.dicit vlterius,c}> dans 
vnttatc,qux cftconditio incirec6pofiri,datpartes,ex 
quibus eft cdpofi tio.Nam copofitio eft caufa earu,ficuc 
declaratu cft m illo libro.£t hxc eft difpofitio primi prin 
cipi) cum toto roundo,& ideo inuentio xterni tit is in ip.- 
fo,.f.mudo,eft n6 habet prtncipiu nec}; finem,&,qua 
n6 inteiiigunchocloquentes,vreisdifficilc diccremuiv 
dum xteriium 6c Dcum xternil.Et ideo produiftio xtcr 
lumagis verificuur deipfo q; xterniias.vidct crgoex' 
prelTcex diclitnus,()>rootorroudieftciFiciens mridii,f. 
dans moium 6C dficicns ipfum.d^ certum eft , q> i1lc,cui 
appropnatur ciTeefitaens mundi,eft Dcu$,ficut Auer^ 
rots alTeric exprelTe ibide.ergo Dcus eft mouem &i tSu 
aCnsmocum.dll quarefmrxpolltionc loanms nodtxic 
C6inentator,c)> quodiibec eorii pnncipioru eft caufa fi-» 
naln motus 6C coeli,fed dixit ^m mocore 6C fm finem 6C 
fm expofirionc cius eft,ac fi diceret,cft caufa finalis mo^ 
tus dC caufa finalis:& dcfidt cunc iy corpons ccxleftis,^ 
ficinutiliterrcpetitur caufa finalts, & ficcftnug;ino.& 
comagis,c]>t1Iud,quodcft caiifa finalisalicuius,<ftetu 
caufa nnalis accidentiil propricril iliuis.non crgo indigc 
hathoc dicere.Prxccrea,quomodo icluditfimulomnia 
abftra^tamifta,ppofitione.Nam,ppofiiio luncfm fua 
diAa eft quaii x()aiuoca.vcre eni hzc expofitto eft mul' 
tumexiranea&Cphantafttca. Item adprincipalc.nam 
C6raentacor.it.Mecaphy.c6menco.}7,dicic exponcai 
VrrbaPhdofophiibidcdicentis.6Ccft etiam illud,quod 
diligtcur propter (e,6C ddideraur iier hxc pnncipia aiv 
(baifca^quonlvniiquodciieftaliquid vnii limplex.ccdc 
roecum corporis quod mouet cft illud,quod cft ex cis ui 
fine nobilicacis 6C fimpliacacis et vnicacis,d£ tntendebat 
per hunc fermonf dillinguerc intcr primu principnl , 5C 
aliapnndpiaabftraifta.Aluenim vidfcur efft; cJe(fia5C 
defiderata ^pter alia,f.pnncipia alioru mocuu cccleftiu, 
^cermotumdiurnum:quodautchunc moiuin iacic,vi/ 
decurelTe ele^m pcr fe,curo verfus ipfum raouct onine 
mocu vcioaori 6C maion motibus propri^s vnicuic]i rO' 
rum.eftergoelciftumpcr fcdCamatumoibut: talc aucc 
cft pcrfc<ftum in fine.Ioanes autcexponit , q, mouet me^ 
dtatc,fed hoc eft falium.namCoinentatur diat,c|> prin' 
ctpium delidera:i"i,pptcr fc micr hxc princtpia,quorum 
vniiquodqp eft clcmentucorpi8,quo<j mouct.crgo prm 
cipium magis perfecftum roouet corpus determmatum, 
ficut rcbqui mocores.dC quare fm luam opinionc n6 dac 
difterencii intcr primudd rdiquos , quod ipfe mouer,ia>^ 
qua finis,rcliqui autc ficuc efficientes^SL puco,c)> non co^ 
fiderauic principiti huius di<fti Comcntatcms , auc dimi^ 
fitiUudexiiuentioneproptcr amorf opwtonisproprif. 
iiam , quomodo Pliilofoplius ponit differcncia mcer res 
nonconucnienccsin vnaa<fttooc,d£ quomodovextficat 
lioc quod didc Coinccacor , q> verfus ipfum mouctur oc 
motu vdodori moiibus proprris vmcuicp corum,nifi di 
ccndocyComcntatorponit diireremiamincer motore, 
6C motum primi corporis immcdiaee , 6C interreliquos 
moiot motorcfl. Iicm.PhUoTophus 6C Coinenca»^ 
corc6maiio.49.ix.volendoprobarcnumcrumabftra«- 
{ioTU non moconuu.nifi qnia fubftanriz abftra<ftx funt 
motores,(m cos prxcilc,non plua nccp minus,dicii Plii^ 
lofophus,OmnitnacuradCumnts iuhrcacia,in qua pars 
ron cxtftit 6C eft pcr fc,tnucnu dirpofi;ionem meliorcm. 
6C in aiu cranslatione loco de ly,tn qua pars non exiftit 
ponitur ipalTibiIis.Dicic vlicrius,noD tgicur eftaliaonv 
iunonifiifta.immoncceiTccft,<)) numerus fubfhuitiarii 
fic ifte,quoniam,fi alizfint, roouebuntigt':ur,quiafuiu 
pctfcdto iQotus : & in aliatranslacionenncs loco dc ly 

pcrfcaio: 



I 



QVAESTIO 

pCffe<?HO:redimpoflibilecft vt ali^motus fint dprxdi> 
ctis aimpnncipiotlliustcxtusdicit.nccciTccft igiturre 

putare.q^ pruicipia ImobUiaflC fenfibilia (unt huius nu^ 
fncn.Imennoergofuaeftdeclararcnumcriifubftantia, 
rum 3bftra<flaru.nam n5 dixit in hocfermonc mocores, 
iccbnumcrusmoiorumfit fm numerum motuumvcl 
inobthum,feJdixtt numerus fubftanciarfnA: dat rano^ 
rcm fuper hoc, vfabftraAa funt (m nieliorc difpofitio^ 
nem:mchus auie eft mouere.qa funt finis & pfcAio mo^ 
tus:ergo non inuenitur forma de illis n6 moucns.numc^ 
Tusergo corucftfm numerumotuuacqualitcr. Et C6> 
nicniacorexponcnsibtdcm dicit,fiauicpofuenmus,qi 
fpolVihileeft vtfltcorpus cctlefte.quod nShabct luua^ 
mcncu in motionc ftcllx alicuius,& pofucnmus q» pnn- 
ctpiamouentiatmpofribilceftvtfintnifi indifpolitione 
nieliori,vult dicere.pnnctpia abfaaffta , &. fi non in fuo 
dKfloponeretur aliquid fupcrflue.Namno cftdubtum, 
<h (ormx moucntcf roouent : & addir , q> non acctdic cis 
partio materiJt.cum fint eoaa per fe non tn nuterta. bt 
clTc coru in difpofitione melior eft, vi fint mouentta : ne^ 
ccfiecft VI via numer.Tndi ifta prinnpia fii via tfta,f,cx 
numeratir>c motuu ftcllarum , cum enim pofucrimus cp 
nulla fubftantia abftr acta cft quac no moucat.quia tunc 
fnuenircturin dtfpofitionediminura. Et,cum pofueru 
inus,q.omnis orbisf ft proptcr ftcUa,&:fi non ertet ocio 
fum,nianifcftueftq. via numerandi iltas fubftanaas eft 
vianumerandimofumftdlaru.Et dicit,cj.hic Philofo' 
phus confirmac hoc vlierius.quoniam necelTc cft;,fl alix 
fubftatitrrflntabifti8fubftami)s,vrfintcorporamotus 
calcttia alia ab tfti» corportbus , guonia vnaoiixq^ illx' 
rum fubftantianl cftperfcaio& hnis motus.Et conclu^ 
dic.tmpofnStle cft igtcur,vt fubftanx mouentes fintniH 
illxqu* funcfmnumernmocuu. Dicfiiiauccmloanntt 
in hoc dicentts,qi prxtcr iftas formas ponttur forma mo 
ucnsfmfinciantilj&Fhilofophusnon intendic nifinu^ 
sncni moforti.fairum cft.Nam Philofophus ibide dicn, 
quiaA: fubftantia»(9(: prtnciria ImobiliaA: tnlcnfibiha 
totracionabtle cxiftimarc.61: parumpoft addit,5monC' 
cefle efl,cj> numcrus fubftanciaru fit tfte,fl<: no dixit mo^ 
.toru.Prxterea ratio Phtlofophi eft,tbj contra hoc. Itc, 
PhilofopJiuf5^C6mentatorcomento.4j.dicunt oppO' 
ficum . Nam Philofophus inquit , nos aucem dictmus dc 
fubftaniiisdiuinis.principiiicnim& pnmrientiumnon 
tnouetur ncq» clTcmialiter nc qi accidcntalitcr,fli mouct 
£C(acRpnmt'i moru etiam.verfi ct^ tamen q> in trantla' 
tioneh«bratcaficinuemtur,no8 dtcamus lamexpofit» 
;C«:determinatis,<j.pnncipiuflC primQomniii«ntium n6 
• mouecur nec|» ertentialiter neqi acctdetahter,5C «jipfum 
tnouet primfimotuxtemii,&:ii6ponitur,a:faat.dddi> 
cxi vltcnus,& nos videmus prxcer motum tottu» fimpli 
cem.dequodicimusnioucrii» fubftatta n6mobiliahos 
•tratucxiernoE,qui funtcrraticorum . Videturexprefle 



DE rRTMO 

•£ 6C induccre ad viam,qua quis potcft fcirc nirmeru eorir» 
pnncipiumaucciliiuscft lioc,i|<pruisdcclarjuimuc,f.(^ 
primumprinctpiiientiumcft aliqutd finobilc.6C(^hoc 
faat pmum motum xtcrnum &. diurnum . Et parii poft 
diac,fed nos vidcmut in coclo plures motut,prxtcr mo> 
t um lottus caeli,que dicimut ficn i prtma fubftantia tiU' 
inobili,f.motum ftcllarti erraticarum . £t mirurocftfm 
opinione Ioannis,quomodo nunquiattribuit neqi Phi/ 
iofophus ncc Comctaior mocum primi corporis fuo mo 
tori appropnato.fcd (cmp dicunt,q. cft aitio pnmi priru 
cipi).EtpoftcaComen.dicit,q«numcrusearum cft fm 
numcum moiuum:i5c hoc eft valdcextrancum fmmo 
demos latinorum.f.q. didt femper dc numero earum,& 
nunqua loquitur de prima fubfhiria , tmmo ponir pnmi 
innumcro tarum numerando motores , vt pxct.dC hxc 
crit cauia crrorts in cognofccndo pnma caufam. Itetn, 
Comcntator.i t.in finc comcnti.?9i.fiipcr illud Philof» 
phi.hoc eoim neus,dicit f m hoc quod fonat boc nomcy 
F cft vnum xcernum v.ildc nobiic,di: dedaratum cft ronc 
aliquodtalceftefte.SLci^ilIud, quod mouet omne.hoe 
igiturcft Deus.dC in noftra translati5e inuemtur, dC eft 
tlludquod mouet tolum. Itcm,c6mento,}7.dicit.iiu 
cxpic dcmonftrare , q. intcllcJcum cft illud incclleiftum, 
quod moucc totum coelum motu diurno , qui cft maxt' 
rousdi: velociiTimut mocuum.i3«: poftea in tilo comctuo 
dicit,q>tllcmotorc infinc nobilitatis,d:tncumcto,to. 
tnqutt,dcclaratufficft crgo fubftantiaclTc xtCrnam.dC 
fempcr moucntcm.Et idco nihil prodcft poncrc fubftaa 
tiam xicrnam,tn quanon fit pricipium moucndi.Et hoc 
cxprelTius dictt tbtdc PhiloCophus,& Coincntator c6' 
menco.3S.dicic,vultdcc}arate modum colligationiteiu 
iium iranimutabtliuin cunt prima fubftancia . £1 poftca 
dicit loqucndo dc morudiurn»:^ qaillud,quod mouet 
ipfum^eft non motum,cum fit in aAu,impoiTibile eft, vt 
utf m aliam dtfpofinonfm.Ideft,quod mouct ipfum pti 
mummotum.quiatftacfiuspurusfine aliqua potentia. 
G £tpoftcadicii,q>pmusmoiormouet tftummotumtan 
tum finc medio.Ec loanncs expontt fine corporc mcdio^ 
non finc motore mcdio:&: puto,q. tpfe non cxponit per 
pnmum motorcm appropriatum primo corpon,qa vu 
dit,q> Auerrois dicit dcipfo,ci> aftus purus,&: in pnnci» 
pio dixit,c>> vulcdcclararc roodum coliigatiou &c.cuia 
prima fubftaiina.dC non dtxttcumpnmo mocorc<)uOr 
modocunqi fit.expofitiofuaeftcxiranea.iiam noeftdtu 
bium in illo loco,qi primus motor moucc corput pmum 
finecorporcmcdio,<S(:h{C nfiindiget declaraiione.prt^ 
tcreanegatio,qux ponitur ibidcm.f.finc medio,ncgat 
omne medium.vt fdunt Logici . Prxtcrea Plitlofophu» 
8i Come taior exprelTe Secundo Cocli.comenco.) r.hoc 
dicun t. PWofophus tbidem cntm dtcu,6d cum ita fit,du 
goum eft vt motor primus lit huiufmodi,caufa cnim p«i 
mamouetprimum caufatum tatum,i.pnmumcorpu«, 
vtpatctibidcm,6<:C6mcntatordicic,neccirccft vtmo< 



«reo.qjprimiiprtndpiiientiummouetpnmumcorput. . , , , 

Io5n«autedtcir.q>mouctmediatc,&hocnihilcft.nam H torpnmimotusfitnon tranfmutabilis.quia motor pru 

- --^— |tiimoit,eftprimu«motor,0<:cntlimplcxelt,quodn»o< 
uct motum fimplex,& intdltgit C6mctator p pnmum 
inocum corpus fupremuro,fl£ pcr alia moca,ret cxiftctc* 
fub ipfo.vt pacet ex vcrbis ctus.it.Mccaphy,|7.&tt4* 
Item,C6mcmator SecundoCaclt.comento.e^.dlcit» 
(ftnedamacquirunt propinquitatcm primi , eft Deut 
paucaoperacionc.Ec cft orbis tocum cotincns,&: comf' 
io<«».declarauithoc magis.vndcCorocnta.Et conudc 
ra eriaro cdmcnto.n.illius fecundi.di: cx foIutt6e fccuox 
dxdifticultatis pacet in(clligenri,q pnmumcrt,q<i nio,' 
un primum corput.vndc dicit , fimiiiccr intclhgeodum 
eft,quodviiimusorbismouet alios orbcs,f.flcut dtcir, 
quod nobilius moucttotum , quonia ifta pricipia pnma 
poccncia fpiriiualis non diuidicur in ali)8 orbibus,tufi 4« 
poccntia diuiditux in vltimo orbe queadmodum poieib- 
tiamoucnianiroalnodiutditur in ali)smcbri.<i,nifiquia 
prtmo diuidiiur in cordcvidciur ago,<f inccr hanc por 

tcnctam) 



no (olum mouct prtroum corpus tanrii rocdiare f m hoc^ 
immooinnia.quarecrgoaccributtflbipnnaam tantum, 
<ui refpodcr loanncs , q primum Ifibi tantii attribuitur, 
quia mocor illius corpons primi eft nobilior,5i: incclligic 
.pnmummodopcrfc(flionreliquis:fedhocnihil cft.nam 
tnoius corporu cotlcftium omniu f m motum diuriiii cft 
^nut motut,« proptcT vnam intencione , quauis fi t alw 
<]uadiuerfltastntereo«,ficut<ltcIaratuincft inmultulo 
tn,dC maximc in fcciido Ccrb.comcto. 4» ,y9,76.fiC.yi. / 
Et in abbreuiatione Metaphy . Er idcofm iftum mon't 
debcmus diccre.c}. ipfe mouet iKa corpora omnta n6 tan 
fumpriroumfmiftampofitionc,Prxtereal'hilofophus 

tbidedicit.Mantfeftumcftigitur.q. fubftaniix iuntfm 
numcrii illoru,6d lotjuic u r de feparatis, vr pat ct cx prellc 
tnahairanBlacione.Et C6mentator ibidcexplicansma^ 

Sitdi<ftaPhilofophididt,nos aute pofTumut dedaraic 
cnc multnudinc tftarum fubftamiarticK rebutdictit. 



MOtORE i^f 

tcnnain,quz ffncdia:eprocedicapnino,&pnmumcor i(lidicunr,quodabvnon5proucnicninvnum, vanum 
pusnoneft iTicdium,i.(.]'noncrtmedium mierprimudC 



corpus primu^ncqi corpus ncq« tniclligetma . Quod afic 
hxc vinuscaufctur imcduic:l primolimplicucr,cuiut 

Eroporcto ad aliqua abftracfla ci\ ficuc proportio primi 
'rincipis inciuuatecum alijs regib^arcicularibus.pacec 
pcr Aucrroim in Itbro Dcftruccio Dcftruiftionum.nam 
tprcibidcdicu,quodauce omnia principia abftra<fca 6C 
non abilra<fta lint caurata vel.pduda a prima caufa,6f,i. 
aliquomodo.SC c)> ^pccrillamvirtutc^Juirta,r.dequa 
dixir,primus mundus eft vnu8,& pcr illamligaotur ocs 
p3rtesciusinUniu,q>cocus eftconuenicnsvni aifcioni, 
ficut vnum animal.m quo Ainc mulcz vircuces <^ acTciox 
net&mebradiucifa.nam ipfum.apud fcienccs,poiiitur 
vnu.q» aute hf c potcntia fit caufata d primOjCft rcs con^ 
ccfla ab omnib*.Nain ors ccrli apud cos,f.Philufophos, 
cftquafi vnum animal.et mocus diurnusaitimilacur mo 
■cui vniucrfi animali8,i.^m locQ : dC mocus parciu cali,i 



eft.namnoncft aliquis prouentusab aliqua caufarfi.na 
a maccru nihd proucnu,nc<^ a iorma,ncqi ab ciiicicnce. 
Nama forma proucnic acfiio habcncis formS,&abcf}ix 
cicncc prouenit mocus gencracionis vel irSfmucarionis: 
vulc dicerc quan,6: ideo m abftra^Tcis non cft proucncus 
neq» habens vcrecfricien$,fedficut efricics fcnlibilc^quf 
mouet maicria int^t um.qi fjcu iIlud,quod cft cns tn po" 
icncia,elTeensinadu,non quod facit form3:&ponuea 
in inaceria. Ec quta ibi non cft matcria, non cft cfTicicns 
vere.ijama(ftibagcncisnoncftnin mocus cranfmucatio 
nis vel gencracionis,d£ motus rcquirit fubiccrum:nilt di 
ccrctquis,aliquid ficri cx nihilo, ficut ponunc Icgcs : 5C 
tunc eric verum dicere abftra<fta cflc produdii . lucnicur 
tamcn in eis incclligcns mtcllec^fi , perficicns Si pcrfc^ 
clum.Hoc eft vifum mihi adducere in dcclarattoc huius 
c6clunonis dcmentellluftnumPhilofophorii. Ecdecla 
racum cftcx hoc,iftam clTc poficioncCdmentatoris fine 



alionicorpori~i,przccrprimi'i,alTimilacurmocibu8 parci " dubiOj&maximcfiquzda cius vcrba cxponancur pcr 



cularibus mcmbrorii animalis.Et dicir polt parum,q>,li 
non elTct hxc virtus,non cfTct hic ordo,6C f m lioc veril? 
catur,q> Dcus facit oia 6C conferuat ipfa. Arguo igic 
cxdi<flis Comcntacoris fic. Ula pocencia immediate diui 
dttur,vel cftin pnmocorpore:ledillud,] quohzc potcn 
nacaulatar,eft Dcut:ergoimmedtatccaufacur iOcoio 
ifto corpore primo:fed hoc non cil veri'i poncndo ahqua 
incclltgentij itcr prima fubftanti5& primil corpus.ergo 
talts incclligcncia non dcbcc poni. Adhuc dicic,aiTimilac 
tnulcumciuuaci,quemadmodficiui(as rcguurOtl fuftcn 
taiurpcrprimumPrtncipc.etpcr pnncipcs parcicularcs 
fub pnmo,ica cft in miido.& certumeft,cii pnmu habcc 
acftionem llcuc dccldraui,et ficut apparcc cx cxcplo cius. 
Nota (amr,c^hocargumenci~ipacicurcautllactones,n nd 
rccftetncelligatur.nam diccrec quis, proucnic iprimoin 
pnmocorporcrinemedtocorporco,no camcn rincmcx 
dioomnino:hoc camcn remouecconliderandoindiiftis, Q 
&quiaCdmcncacoralTimilauic hoc corpuscordi,ppcC' 
rca rcmouecur confidcrando rationc , proptcr qua pontt 
hzc vtrcus.<.^id autc lit hxc virtus,nd eft dcclaratum, 
& forcedicam poftca. Icem , PhilofophusSiComcn/' 
tacorcomenco.ff.ix.Mecaphy.dicunccosra Anaxagtv 
ram,({>tpfcdixicfermoncdimtnucum,qa cottngcc eipo 
ncre ahud pnncipium,non ficut dicimut , principium 
inouens mouct fm pcrfe<fitonc dC coptcmencii,vt vidc' 
tnusmedictnamourrcadfc: moueccnun ad fanicarc,dC 
tncdictnacfc forma fanuatt8.vulcdiccrc,q>omnis mcdu 
ctn.i,qu{ cllinanima mcdtci,mouec ad ranu3cc:diltlia,f. 
forma,quf cft tn aiiima arciticis,eftquod jmodo fantcas, 
iicutformadomus^quxeftinantmaarcttictSjeftquodax 
tnododomus. EcdicicmfiDecdmenci,fiigitur fanuas 
non elTec in fubicdo.licut eft de pnmo priapio,tunc rae 
dicinamouerctvtroq) modo,f.Fm qu(>dcftagcnsmotii 
dcfints.dihoccftmagis manifeftficx di<fliscius hic,qp 
illud quod dicit c5mcnto.44.vc pofui.iiam illic diac Sm 
(nocorcm,htc autc diat Im q> eft agens motum.Idco cx^ 
pofitio loannis illic ncn cft vcra,f m quod omnino deda 
rat poGtionc Cdmentatoris.etia Hcut diximuseft dlud, 
quodinueniturtnquada fuaepiftola,vbi diathzcvcr" 
ba, Alpharabius , dC Auici.6C fequcntcs eos opinancur 
primum pnncipiii non niouerc primum corpus ccxlefte, 
& putant,qi hoc fequttur , qa cft vnum omntno dC in 6y 
iielimplicitacis,d(lnoc fempcr hancviamcoofiderantcs 
fctmusipfam noneiTedcmonfhatiua.nam,CclTet dem6 
(h-atiua,non fuiiTccincognica ab Anfto.&reliquisPcrt 
paiecicis . Ec ideo ,4i fm hoc ponunc ipfum non mouerc 
aliquid,dC fequitur ipfum clTe ociofum (inc a(ftt6c,5C qil 
ficquzdamphancafia,vcl quidphantafttcum &linitli>' 
tudo quzdam.poftea pontr racionem Themifti} pro ifta 
ponctone 6C declarac eam (icuc lam dixi.dcindc dicit , <^ 
non fequitur pcr racione Themiftt),q> pnmus mocor no 
fic mouens omnino,ficut fcquitur f m eos.Ulud aucc , 



rcliqua.nam adducamquafda fuppoiitiones fcupropo^ 
iictoncs:qa non dcbcnt limpltcttcr dici fuppo(irioncs,ex 
quibus apparcbic folutioargumentorii contra iftacon^ 
clulionc^d: per ipfas deciarabunc mulca fundamcta Scic 
tix Diuinz.Dcdaraboautem dlas cx menteComcn.fiC 
cxvcrbis cius fmpotli: meum. Prinia fuppofitio eft,^ ^^^. •' ^/'r(»^<Vi 



q>animaccch ecformaciusabftta(fta& motorfims funt 
vnum in efTe,difttnc"ta aute f m colidcratione,i.cum con^ 
fidcraca fuerinc fmmodos diucrfos.namforinaabftra' 
c"ta coliderata f m eft mouc«, vocacur anima,fm fe au« 
tcm cdiiderata,v(Katur intelligencu. Hxc fuppo'!tio 
vel copoflcio , f]a nonomninodebcret dici fupponcns, 
declaraturcx vcrbis Auerrots,d^fundaraetiscias,c}> au 
tem lintantmacacorpora cceleftia, pacetexverbis eius 
in hbro DcftruifiioDcftru^ionii.vbi ncucloquensPc' 
ripacetiCiSjScdpoficioeorii vera eft,q>mocum Immtv 
tum arcularcm non quzric pcr ipfuni,f.motum locum, 
fcdquzric mocura met arcularcm.q>autceft talemotoc 
etus ncceiTario eft anima non narura, vuit diccre,fine c<v 
gnitionc.nam motus no habct elTc ntfi in incclle^ftu.nani 
noninucniiurcxtraanimantn mobilcvel motum,<5^io 
ipfum cftaliquid motits velaliqua pars motus no men> 
furara velno menfurabths.Llud autcm,quodmouetad 
motum,f m q> eft motuE,appciit ipfum necelTario appc< 
tcns,autmocumcognofcit ipfum ncccfTario.fx: hxccft 
vna Via,pcr qua prubacur cnrpora ccrleftia hahere incel 
le>fium&appctitu:A:iampatct hocper aliasvias mul' 
tas. Vna earti,q> vnii motu cx illis corporibus mouetur 
fmmocusoppolicos ilmul,f.aboricncc mocctdccemdC 
c conucrfo.Et hoc no potcft clTc a natura.nam quod mo 
ucturnaturaluerrooucturfm vnummotu taniii,diliam 
przceiTit fcrmo dc racionibus,st quibus moti funt Philo' 
fophi,cj)Cotlumhabct intclle<fHi,&q) mantfeftioreorti 
cft,qa <jcclaratum eft eis q> inoiioDcs corum funr inccUi^' 
geiutx abftratftx a matcna , de necclTitacc non mouent 
ntfi taquantii func intellcifTz cognitx:d^ cii iic tta mo^ 
tum abip(a,cftincclligc8 &C cognofcensneccftano.Ap' 
parechoceci5,quiamoius corum funt nccelTario requi<' 
nti in ciTc iftorum infcriorii ct cdfcruatione ipforu.&^ no 
potcfthocelTcacadentahtervcl a cafu. Vii!tdiccre,(]» 
hocprouentc abordine intelle<fcuali,quieftcaufa inclTc 
iftorum:d£ pacet q> ipfe intclligic hic cum dixit ipfa habc 
rc inccllc<flum,ipfacftcanimata. namquxftioibidccft 
anrincanimaca.Prxccrcaipfe probac per hcK tpfa cfTe 
appeciriua:appericus autem cft propnus animx^iicuc di/- 
cic Aucrrois inepiftolade polTibditace concinuationis, 
cap.^.Vnde loquciidodc intcllciftuponibili tnquir,d^ 
ifteinicllcL^tus maccrtalis,ct> no habct aliqua formjiaftix 
milacur valde animabus corporii codeftium.Nam difpo 
Criovdincencio animz in ip/isnihil aliud eft nift appe^ 
ritusadmocum cognotccndi tllam formSi abftracftapcr 
tnodumtcccprionis^idicit m finccdmenti.4i.ix.Ale^ 

taphy. 



Q.VAESTIO DE 

taphy.hftc ettam modo proprio ma;;is apparcr : corpui £ 
etnm calefte anTmatii ell necelfario . Similc fc^cnnj om^ 
nino ponit Sccrido Cceli.com«io,6i.Iam enim dixit ibu 
dem exprelTf ,q> ccilum eft animaiu,dC ad Juxit rationei 
fuper hoc.Item locutus eft de hoc Tertio comento.Secii 
di coeli.Item.dicir «'imento.jtf .ii.Et ex hoc quidcm ap^ 
parec bene,hxccorpora eiTe animata,d£ q> n6 habenc dc 
virtutibus animar ni(l intellecfnl dC vtrtuic dcftderatiua, 
qux mouet in loco.Ec in fuo Tra<flacu He SubftanttaOr 
bis,verfus finemdiat, NecclFc fuit A: hxc^ irtus, qux 
necp leuts neq» grauis fit in corpore fimp!ia,& ipfam no 
habere fubiec^tu.aut cotrani"i,& vt (ic animal necelTano 
ro admift;^ maten3E,fed anima corpori zccrni,ica q> ifta 
anima iion fic abftra^fca ^corporc fuo . Ec cum hoc fepa^ 
raca ab ipfo,inquanti1 ifhid corpus nA indigec ipfa,qacil 
permanfnsperre.Vulcdiccre,q>h3tcanima non eftabx 
ftracta a corpore ficuc rcs,qu{ nci appropriarur corporf. 
Nam ipfactimouen«illudcorpus,mouensai)teftcum 
tnoco.nam omnc mocfi ex fe moucturpcr vinute cxifte^ 
icm in eo,ncut dtcic ibidc:fed came nd inhfccc corport,f. 
<^ipfaanimanon cxiftitinmatena mediatc dimcfioni.' 
bu8,ficut formx materiales.nam ctic elTct cfipofiium 6C 
|;encrabile& corrupiibile.Ecideocft abftravfta a matc/ 
na.Pofteatbidediat,&di confiderauitde iftis virtutix' 
bus,dcclaratum hiit ipfi appetitiua ipfam eiTe virtut c de 
Virtutibusanimz tantii. Hocctiavidet.namnosvidc' 
•nus hzc corpora coelelhaciTc detcrminatx magnitudi' 
nis 5C figurx,& q> moucnt cx fc i pambus dctcrmtna' 
tis,no a quacilqi partc,nec pcraliquid extnnfecu:calc au 
tcm e(t vnii de necelTttate.,ppter h jcc enim dicimus rem 
c(Tc vnam,dtxtaiitnd pcraliud extnnfecii,quia ferrum 
tnoucturadmagnctc ab cxtrinfeco, hocautc Ipollibilc 
cftinccclo,f.moucriad aliquodcorpus cxtnnfecum,feu 
«baliquocorporcextrinfeco,vrpatct fuo loco:talcctia 
flnoucturaquadiq<parte,d(:,fiadiungiturhuic,q>ipfum 
tnouctur fimul ad partes oppofitas,ent harc ratio magts 
Cop!eT;i.dixiautc fcrrummoueri abcxirtnfrco.quiamo G 
uetur pfente magnc:e,qux eft quid extrinrccii.Quod au 
tem hxc fit idc cum incelligencia ab(lraifta,patct p pniv 
cipia Philofophidd Aucrrois.Nam tlla antma eftabftra 
<!la jmatcrta,vt declaratil eft in c5mento.i6,ii.Mcta' 
phy.in hoc propofito, vbi diat , q> dcclaraiu eft in libro 
dc Anima,formas abftraifcas 6C intclle^tas:qua proptcr 
hoc moucns eft in:cl!e :^us»i3£ hoc mnuens efl antnia.fU 
cucdidt ibidem.ergoanimaidid intcliigentia vel tncclley 
<ftus in tpfis funt idein 6C vnum . Et dicit in de Subftatia 
Orbis.it idcovidctjcy fbrmx corporii ccclcfiii'i3Cma' 
ximcformacorporta vltimi contincntis (]tquodainodo 
antma,f.proptcrappctiiiicxiftentc incis.Et moucrc& 
quodamodo tntellctfcus,5£eft forma fimplcx.pcrqui 
animal caclefte coponttur ex vno moucnrc , 6i vno mo' 
to.Ectn fuaabbrcuiaiionc Alc:aphy.poftqua probauit 
corpora calcfttacfTc antmata dictc,dC cum finc animata 
ipfa mouentur propccr fcnfum auc imaginarionc,auc pcr -mj 
cognicionc fccIlcAualcrfcd ipoiTibilccfthaberc ienfum. 
nam fcnfut pofici func tn animalipropcer falutcm.Et fioc 
corpus dcclaratum eft ipfum e(Tc xternii,di: firailc eft de 
imaginatiua:nam ipfadataeft animaliproptcr falutcm. 
Prxterea vbi no cll fenfus no poreft cfre imagtnatiua,dC 
fl fuiiTct motus huius,corpus proptcr fenfum aut itmgu 
natiua raotus cius no clTct vntis conrinuus : vulc diccrc, 
quia vna venit poft aliain fm diucrfas imagtnationes 6C 
icnfationcs §m poficionem Auic . diccntis c]> ipfa tmagU' 
nanturfiiutdiuerfos,quosmutant. Et ipfc ibidrdccla/' 
rauicifcam confequenci3,magis<3c tn altis locii.Etdicu 
cucIudcndo,di:,cum ita fic,non remanetquod mouctor 
nifi proptcr appctitii,quieft proprercognitioneintelle^ 
(fiualem vel i cognitione intclIctftualt.Et poftca dicit,diC 
cumdcdaratucfthocde ciTc iftorii pnnaptor{i,oportct 
connderarequalecdefTc cori'i,£C quomodo funt moto^' 
ttt,3C quot raodis funt prtnapia tftorum corporii ccdc 



PRIMO 

ftiumdiuinorti.SCviaduCcsadhoc cft ponerehtctUutf, 
quod dcclaratueftinScicntiadc Antma. na matorpars 
pnnaptorii,qux hic ponuntur funt accrpta ab illa lcicn' 
tia,&nu!laeft viaadcognofccndri hoc gcnus cntiii fm 
cf cft fibt propriu,nin poftcognittonc tllius Scicniix.Ec 
ideoponicunn legibuscognofcc t<,6C tunc cognoTces 
Crcainrc cuii.Oicamus ergo, q>iam declaratu eft in illa 
rciencia,(]> formx habenc duplcx clTc.vnum fcnfibilc auc 
{imile fcnlibili,5(lcfte(Tecara inmatcria.Dixitautell' 
mi!cfi:nfibiIi,qaformal'ubl).inciaiitnoeft frnfibilis faU 
tem pcr fenroincxtcriorcciTc 8C intellcauale,quod lia.» 
bcnt fm quod abftrahantur a matcrta.Et idco,li fii,funt 
hic formx,quan'icllc eft ^m cf non funt matcrialcs, dc 
ncceniraic funt tnteUigcntix abftraiftc : nam formay^m 
qi forma,n6 habet tertiu clTc.eiTc ergo iftorii motorii cfl 
fm qi funt tnrclligcnrtx.Et diar in libro Ueftruiftio Dc 
ftrudionu inqftionc fcxta.c]) Phtlofophus ponitq>ent 
non ma(crialc,fua fubfiancia cft cognirio tantu.nani tp(| 
Vidcnt,C}> tormxno funtcognofcentcsnifipropterlioc, 
f)a funt inacenalcs . Et idco , cum inuenit aliquid imatc* 
tialc,fctiur ipfum cfle cognofccns : di. ad hoc habcnt ra^ 
tionc,namipfividcnt iormas.quando funt abftraJtxiq 
intelleilu.c^ funt cognitio 5C tntclle<f(us:<3C (]>infelle<flus 
nihtl aiiud cft formx abftratftx a maictia : vM cum (it 
f ra,tllud qund no eft abilraJtri in fundamenio fuz iiatU' 
rx magis drbct clTc cognicio 6C intcllcctus illud,quod in 
fundaincto fux naturx cft abfha^fiu . Et dicit in qftionc 
fcciida.dCcu vcnficatrtcft apudcos ciTeiftius iubftaar 
tix,vidclicct abftraiftx,<cGfidcraueruttn natura (ortai^ 
rumna(uralu'i,&: inurncrrit qualda earfipropinquasad 
acftumdCremoiasapotenttatgaquzdjcarii iunt muua 
palTibilcs quibufd3,qu(^d eft lignil marerix propririeis, 
6^inucncruntanimamagts pura a materta,&! maximc 
inccllctfiii. Vult diccrc,vt crcdo.gencrabilc 6C corrupct* 
bllcm,vt vtrtus cogttatiua fcqucs forma hominis^pnS, 
intantu c}> dubitaucrac dc ipfo,an fit matcrialis vcl non: 
6C ga vidcrric formas cognitas cx fotmis animx,&. inuc 
neruntcasfinemaccna,lciuerut qicaufa cognicioniscit 
clTc abftra«ftuni a maccrta,&,cum iuenerunt intclleiftuiq 
non clTc paiTibilc,cognouerunc (]> caula , propcer qua nft 
cognofcu forma,nthtl altud cft nifi qaeii perfccftio qust^ 
dampotcnnalis.Vulcdtcere,qacfttnmatcria:!cd,quan 
do eft pcrfciftio copleca cui n6 admifcccur potcntia,vulc 
diccrc,<)> noncftininatena:tuncc(^iicllcdus,dL dc iftia 
lamlocutui efcComencator in hbro dc Anima.poftca 
ibideargutt alitcr de hoc diccs,cum ipfi,f.l^hilolophi v< 
derunt ciiam ordmcm exiftentc in tiatura,dC in accionca 
cius,^ccdcnsfmordine intclle>ftualc (imilc ordiniam^ 
fiaali,fauerunt,c)i eft htc intellctfius , qui dedit iftit po^ 
tcnti)snaturalibus hoc,f.q>atftioes corum fintfmaiftio 
nesintellccluSiUaijifunt igcniofx,A.'propterhas ratiO' 
ncs dixcrunt ab(olute,(]> hoc cns,quod eft itelleclus (im 
piicitcr cR dans ordinccnttbus muentum in acftionesco' 
rum.N^ficut dtcit Aucr.it.Mctaphy.in fua mediacxy 
poficione^ordointcUcc^tualitjquiinucnitur in cntibus.i) 
lunt ptcr fubftantiam. Vult diccrc,abftra(fiutn ineft cia 
propterordinccxiftcntcinfubftantia fimplici n6c5po« 
iita,quia ipfa non c(i in fc intcllciftus tn a(ftu,fcd cft iiucL' 
lciftusperaIiud,&inpo(entia,5Ccaufa cius cftordoiQ' 
tclleifcualis,quicftin fubftantiafimplta,cuiDoaadnit' 
icaurroa(ena:fcdcftintclleifiusper fe &riu fubftancia 
cftina<fhi,d^cftvcrcviius&fimpIcx,S(: incelc(fiiu la 
ipfocftintclleclum^fed fubftantiacopoOcanon cft vcre 
vnancqi (implex,ncci!eftpcr fcinteJIcfca,fedcftu>tclIe' 
(ftaperaliud:^ non intclltgohic dc^implici illud,quocl 
dicitur rcfpcs.lu c6pofitt,ficut dicimus clemenca clTc (im 
pIiaarcfpccftumilticxclcmcniis:fcdintclligo,(^ in ipfo 
iion fic aliqua mulcitudo,6i: cft vnum omnino,& cum 
fu ita,tlludquod intclligttcorpusccrleftc deprimoordi 
neabftra<fioamatcria,quicftcaufainxiernitatccorpo'' 
nscaeleftu»&;£ius<ftcau(aiiic(Tc|orduus lutcllctfiuaiit 



MOTORE 



tD Ofnntbus partibus mun<Ji,ncat illud, quod intclligit * uentur.rcd iIludquodlargtrurcisconrinuation;,cllalt<' 

RcxaLPrincepsdclcgtbus.&rcgiimnc.cftcaufamcUc — '• ^ 

ordwit ct rcgimints in omnibus partibus ctuitatit, Vuk 
dKcrcin fumma,q»tlIud,quodcrtintcllccHiin poccntia, 
&noncft in fc£i<: in fua iubitantiaintellctftii.oportctq» 
(tt talcproptcr intellcsrtfi in acTtu pcr fc talcm.cot incns in 
fe tllum ordinem intclle>ftualc,5. c(l caufa illius.Et dixit 
comcnto.tf i.fccudo Cceli.declaratu cft in Philofophias, 
c)> motor corporu codcftiu non eft in matena.et dcdara^ 
tumcftin librodc Anima.q)i11ud,quod cft huiufmodi, 
eftintellcftus.&dcclaratucftin Prima Philofophia,q. 
forma intclligibilis non mouct nilt fm dcfidcrium.quod 
fitifuoimelledu.patctciiamex fundamctins Aucnois 
contraAuic.q>catlumnohabct forma nccpantmaptcr 
motorc 3ibftra<flum,f.i mocorc abftratflo. Ucclararu cft 
«rgocalumhabcrcintcllc<ftu,ii£ q.anima ciu» cftiiitcl' 
Icdus&motor.Quod aute anima ipforii & intdlcclus 
cftidcmcuform3coru,probaf.nj ipfc Comcntator.it 



quid appctibilc:qa c5cmuario no ptoucnic nili a motorc 
iiomoto:fcquitur,(^iftudmoucn9nc(^ cft corpusneqi 
potcntta in corporc,i9£ cft tntcUigctuu abftracla.Pa' 
tctergo,q>caufa continuationisd^pcrpctuitatis motut 
huius cft,c]a motor nd eft corpus necp admiftu^ corpori 
aut matcrt)s , dC hoc inucnit ur in oibus iftis motortbus, 
&tdcononindigcmusaliacaufa Hcur pucauit loannes, 
neqt cti3cftdubiQiicutpoftcadcclarabitur,q>intellcitu 
SCdefldcrattifuntvnuminrccumappcrcntcd^ moucn' ff^. 
te,i.cum vinutequamouetur.crgoappcnbilc, quod eft.' 7'( ^ 
caufac6tinuationi$motus,nodiftinguttur in cllc d mowi; ^ t/c// 
torc,ncucfntcllexitibidcIoanncs:non crgodiftinguicur 
nill ^m intentione SC coHdcraiionc ficut dixit : 6C quod 
facit hoc quod dixt cfTc clarum eft quod dixic Cdmcnta' 
tor in illo tra<flatu antc hoc.Inquii cnim,& no cft diccnx 
dum,q> form(,quibus moucnt corpora coelcftia Hnt alt| 
ab cis ad quas mouentur 6Cc . \i ibidc dcclarat : dC para 



Mctaphv.c6mcnto.}<!.dicit.Pmigtturq> ifta mccUcifta B poftdicicc6cIudcndo,crgonihtleftincorporibus calt 



funt formar coru.funt mouentia f m agc8:& comcnto.tf . 
ciufdedicit,declaratt~i cft igiturinhac fctcntia,q.cn» n5 
fnatcrtalc.quod iamdcdararijcft ciTcmoucns fubftittS 
fcnfibtlc,eft fubftantia anteccdes fubftanttS fcnfibilem, 
6£ q> cft principiii cius fm formS Scfinem.tt poftcain 
eode c6mcnto mquii , dC cecidic dubitacio in lioc , quod 
pnncipnl tormale dC mouens non func iria numero , fcd 
vnum f n fubic<fto , & tria in rattonc. V ult diccrc f m di^ 
ucrfas c5fidcrakione8,vt patct ibide pcr ipfum.dC in mc^ 
dia fua expofirionc.it. dicit cSdudendopoft hoc.quod 
dixit d< ordine intellcsfiuali.Et idco n6 lucnitur ifta fulv 
ftaniiacaufafubftantix fcnfibilis fm qS cft moucn» ip-* 
<um tantiljfcd f m quod cft ctiam caufa cius f m fincm 6C 
§tn formam.Nam amatu 6C dcfideratil cft caufa aman^ 
m&appeteniisfm iftas trcs difpofitioncs.vult dicerc, 
V^' inquantii defid<rati'i cft bonii,apud quod vel proptcr 



fttbu8,pcr quod torma,quxellmotu8,diftcrac abcaad 
qua clt motus,immo funt ejdem forma::& no dilfcrunt 
nifi in difpofitione er ad td,qud luic poft,vc dicic Arifto. 
quod int cllcvtus 6C intcllc<ftu idem funt fcorporibus ccz' 
lcftibus. Dcelaratur pcerca ex ditfto ciu» ibide.vbi dicic, 
6C cum cofidcrauic dc iftis vircucibus dcclaratti fuit ipft 
ipfamciTcvirtutcappetitiuudevu^uiibus anim{ tantu. 
Vulc dicerc,& appctltuS in ipfis pracrupponic cognicio.» 
ttcm,i.n6cftfinccognittonc.Et ideo incclliguncctu.Ec 
diat vltenuA,q>,cum confidcrauic dc iftis vircutibus ap 
pctittuts coelcftibus,tnuenit cas moucri ad appctibilc no 
bttiusipfis:dcclaraturautcpoftca,(|>dctidcracticft tmel 
leaum.A: ipfedi fau tntclledii funt vnum.Ecidconon 
polTumusintelligcreex di(^oC6mcntacoris,q» diftcriit 
tn rc,6c injximc,quia anim.x* corii abftracftx lunt a ma* 
tcrta:abftra<ftii autea matcna cft intdlcv.1us,ficut dixtr. 



auodmoueturcftfinis.&fmhoc de caufamotusxtcr- r IntdlcdusautcSCintdlctftii.dequoiamdixueiTc idem. 



m:dC cft motor 6C forma ctiam,quta cft pcrfev^tio ciu8,ct 
acftioncscius funt pcr ipfum.aftioautc rci prouenicab 
ipfa proptcr eius formam . 6C hoc magis dcclarabicur in 
qft:oncfccuda.Dcclaratiicftctiamp illud,quodpofui, 
quod tlla dicitur anima inquantu appcrit 6C mouct.nam 
iftafunt propriaanimx,c6fidcrataaotc^mfc,diciturii^ 
«clligcntia.& dcbes fcirc,q)cx di<flo Aucrro.in comen/' 
to.}C>. Diiodcdnii,vbi dicic,<j>f m cf> funt formx.moucc 
fm dficiens ; dcciarabicur cj. Dcus mouct cttc<fciuc . Na 
ipfc cft forma finc dubio, vc di(fhim cft muItoties:fed dc^ 
bcs fcircjcf f m cft anima , dicirur eflccum corporcni 
»nocorcftciimoto.d£omncquodcft cx fcmorii,moue£ 
per virtut? cxiftcnte in co.Et idco f m iftuni.modum di^ 
citureftefinitum n6 in teporc,fcd in a<fiionc,i.q>ipfemo 
ucc corpus dctcrminatu f m motil dctcrminatti:ita quod 
bS potcft: moucrc corpus maius , nccf motu vclociore : 
f m cnim iftum mudiiappropriatur corpori,& dicit clTc 
cum ipfo,quod corpus cft vcrc diuifibilc et hnitum,non 
came poteft diuidt,fcd habct partcm extra partc:d£ tllud 
eft,quodvcrcdicuurclTe finirii vd infimtfl,fm auccc^ 
cft inccilecftii &C dcfideratii , aut f m q> cft in fe confidera^ 
tum,n6 dicitur clTc finitu nccji Jfinicii co modo , quo dc-' 
daraui.Nam f m hoc no dicitur elTc cum corpore,fcd dt^ 
ciiur dc iplo f m q> cft intdlctfHi 6C dcfidcrati"i,quod mo^ 
uec vdeft caufa motus ztcmi pcr tcpus infinttu . £c vi^ 
detur mthi a hoc intrllcxit C6mentator in Traifhitu de 
SubftanttaOrbis vcrfus finc.vbi dicit.&cum confide^ 
rauit in virrutibus appetirtuis caclcftibus,iucnit cas clTe 
finitarupotcnttaril.Ecpacccc^ipfe nointellexit finitatc 
fmduraiionc:namhoceft contra fundamrta rua.Parcc 
^terea , c^ ab dli» motonbus mocus cft pcrpecuus : crgo 
n5 diftinguicur nifi per opcrationc itellei.1us,i.f m diucr^ 
£u cofide ra t loncs. N a m i pfe ibidc d icit,& cum confidc 
rauit mcontinuationcmotus eorii fuit declarati'i,q> cau^ 
flcStinuationis «totuscariinoo cft iftavurcuSjquamo^ 



quod dcfidcratii funtvnfidCidcinipfiSjdCinfincdicir, 
q>iftudcorpuscQelcftcintclligithancin:dligcnri2LVuic 'f 
dicerc,dcfi<icraii'i,qux cft caufa continuicacis motus : 8C 
pacet,q> ipfc itdligtt pcr corpus ccdeftc , aiuma ccdi, 
qux cit intcl!c<ftu8,ficut dcdaratu cft , dcclar.ibitur auie 
poftca,q>iniellc<ftusin abftraL'tis&: intcllccni funt vnii 
6C idcm.Et ll dKflaCamcntatoris no intdliguntur.ficue 
dixi,nullo modo venficabiiur illud quod pofui indcda - 
ranoncprincipalisc6clufioniscxvcrbis etusin fuaroc<' 
dia cxpofitionc.vbidicic,i]Iudquod incdliguntdc prin^- 
cipijs dcterminaci» vcl proprijs corum,A: mulca aliaibi.' 
dem pofica non erunt vera fi no incclligcncur vcrba C5' 
roencacorisficucdixf,dCconfidcra illa vcrba. 

SccGda propofitio,<t> intdligcos^inrcllcclus &tntdle abffnu 
Aumfunc vnum&idcmin quolihctabftra(fcorum,i.c^ dii.mcelliy 

?uodlibccabftra(ftum,intclIigcns,incclIe<ftu8,fld incdlC' gcs.intrllf* 
tum in co func idcm.in hoc camf cft dilTcrctia inccr pri' rtus.intclle 
mumA: rdiquasintelligcntias.Hjrcfuppofitiocftquafi dumidem 
nocapcrtIlud,quodiamdi<fku cft,dC magis dcciarabiC. 
quod aucc mcdJigens 6C incdlccftus 6C intellctftum in ab<> 
ftradis funt vnum.dcdaracumcftcxvcrbis Philofopht 
& Comcncacoris c6mcnco.i9.it.c6mcco.fi.&inlibro 
Dcftrudio Dcftn3(ftionii,qftionc cercia,in ccrtiomodo 
propc finc fcrmonis incipicncis.Dico,cum didmus rcm 
ciTc polTibilc elTc.Ec in cjftione diccncc,an Dcus fir vnut 
III fcrmonc incipience,Et cum torii hoc ipfi dicunt Deu. 
£t in C^ftioncqutrcmc^an Dcu» c5ucnitcum alio aliquo 
in gcncre,in fcrmone inctpientc,C6pofitio autc,qu(,cft 
inter genus 6C diffcrcntia.A: in multis alijs locts ibidcm: 
6C in abbrcuiatioc fux Mctapliy licx,fli: in qftionc fcxtm 
inquit^Etfifitaliquid fincmateria intdlctflusin ipfocft 
intdlc(fium,d(: dicu ^tcrea in tllo libro.Et quia prtmii,r. 
ens eft apud ocs fimplcx.vidct ifti,i. Auic , di: alijs dtffu 
ci1e,quomodoabipfo prouenit multicudo,incanrum t;^ 
uidudi func jppiu hoc dicerc^c^ prunus oon mouet mo^ 

tum 



QVAESTIO DE PRIMO 

tumdiarnri.ffdapriinppiienitmoucnsniotumdiuniu, £ uiuntSoIi,&: fcquuniiprum.nam nosviderousfemper 

caspcrgerefm dillancu.s dcterminataB,r.ui,ppin(]utratc 
6C rcmotioc,di: fm vias daerminatas.r.in veJocitate dC 
tarduate.ncut declaratum cit in Aftronomia. £t hxc 
acrio nd proucnit ab cis , vel no tncil cti accidcraliter dS 
cuin C\t icaipride ncccirudtci]uxrunt,5(: cofcquun^vnii 
£nc,t^ quuctrc eorum nonclt^pierrei tnicriores.finM 
crgoil]c,in quocouemunt,ellcaurainhoc quod conuc 
niuntdCconcurrunt&adiuuat in^ductionc cutusliiHi 
infcnoris.Ni res aaa vcl producta cum ciVe diius per<i^ 
citurperplus vnomotore.lUudpfiaiurper fr.qa conue 
niunt illi mocorrs in vno iinc:Od vniuerfalttcr mildus cA 
vnus per vnum principuiin:iyl lic no vnicas inucnirctur 
iucncibus vclin mundopcr acctdeiis:vndcqualjmani' 
fcltuin cil pcr ic q> mundus conitac cxcaufls ddcauiatis. 
£t prr iTtascaufas cognoucrimuspnmam caufam. £e 
quod vcniicac hoc totuin eil,qa nos videmus q> tdiqua 
corporaca:!etCiainouctur moiu diutno,&qualiomni2 
icquuncurprimuinmotorc dC rcruiiint ci . I jedaratum 
cft crgo per .iggregaca cx diais Auerrois & tundamciv 
ris eius hinc inde pofitis , q> primus ci^ caulJi altorii mo^ 
lorum: fed nulia eil vta,f m qua cil caufa eoru ni , niii pcr 
i11ud,quod iniclhgunr de ipfo:crgo imdiigant pnmunv 
nam itcut dicit diuinus Auerrots in abbrcuiationc Mc^ 
taphycx:cum porueriinuB vnum eoruin eiTecaufaalte'' 
nus,de nccciriiatecauUcuminiclligtt luam caufam.Na. 
bxc duocoucrcuutur,in eius,f.qi intcUigucx ubsprm" 
cipijs aliud,illud aiiud cll libi caula:& lUud quod el^ cau» 
failiiuscauracurainulligit illud.Etdcclaraturecumhjc 
conclulto pcr rationevliiinamprobaotc conduiioDcok' 
prxccdctc iinediacCyCii» pnnius motor cilcauia alioru. 
£i ideo dicic Auerrois lo lua abbrcuiactonc , rcliqui mo^ 
lorescoucndintcum hoc molnli,f.prtinoin motu eius: 



& ah ulo motore jjueniunc diio.coclum.quod mouct,& 
ino:ur,qui eft prcr ipfum:&l hic ci^error f m fundamcta 
Philofophicorri.naincdligcsOC intdlc<ftii funtvnumSi 
idc in inteUcJcu humano maxime in abltraiftisicc poilea 
dicic,q> cti fuit inidlcaij ex verbis Alfarabij SC Auic.ct» 
inotor fccudui tntdligit fua fubilantia di inidligit fuam 
caufam:d^ f m c}> imdligit fcordinat vd^>ucnualiquid. 
Etfmquodiielltgicde fuo prictpiojjucnit abipfoaliud 
quafi iple hct duas iormas aut duas fubilancias vd natu 
ras,iicui i:diexu Alg.izd ex disfcis ipforfi eft falfum.na, 
/Ificdretcopori:us,plusqfiexvna forma,tiincilIa for' 
fiiacntvnain fubie<flo,niuIto fm difJiniitonc , ficut cft 
antma.Ec dicit in fua abbreuiatioe Mecaphyficx,q» hoc 
eric,pprium itelleclui f m quod eft no roaieriaic,f.q> intd 
letfcus&itdlcdiieftvnii.fl^ioinucnit hoc inoibusab' 
ilra<ftis:et hoc declarauit niagis ibidc.fed ego accepi itc^ 
tiorcquaficantii.nam fiquisvult fcirc ifta ex loco , vW 
ordinate dc ilos traccanc Philofophi.erunt fibi^babdia, 
Vt bi"i declarat Comentator cotra Algazd mhbroDcf 
ilruL^iio Deftructionii.Etdicit m hbrotlloinqftioncq< 
rente,an mtldus fit effetfius Dctgram tcrtia dirftcultatc, 
q>n6eftfubftatiavdqdditas inteUigctix caufatxapud 
Philofophos,nifi ilJud,quod itclligic iuo princtpio.Et n3 
funt hic dux rcs.f. vna ex tftts qutdduas,6i: rdiqua incc' 
tiovelresaddita fupra quidditatc ycl fubftjtum.Na^fl 
fuifrctfic,eiretcopofitufimplcx,aut,f.abllraaii noneft 
cSpofitum.pacct ergo,q> intelligts^tntelleAis 5C intelle' 
tflum funt vnii ftl ide in abftratftis.Quod autc fit difFerc^ 
tiainhocintercaaliquomo, declaro declaradopriusc^ 
alixincelligcciximclligunt prinia:hocautc probacmul' 
tiplicitcr,primo vniuerfalt modo , & hoc deciarandfi.cj» 
tftaabftraftadeneceffitatehabccpriinum pnncipiii,^ 



crgo in cognicionc cius coaucniunt.l Vobat prf terca alii 
vta,quilibcceorumin:clligit luam fubftantiltfcJno poT.% 
ptumaotdrdccisvniuoceaucxqutuoceaut fmpriusec G tcft incdligerc fua fubftantia nifi intclligendo illuJ pcr 



c^no funtomninodiilinaa,itaq>nolic intcreadepen^ 
dentia caufx QC caufatrdC hoc fic,n5 lioc nome,f.princi-' 



poftcrius,quod vocat analogix,fed uon pot dici vniuor 
ccnam vniuoca n5 funt mulca nifij>pccr maceria,hu:au 
tem funt iinatertalia.& falfum eft ctiam q> dicacur dc eit 
pure xquiuocc.qa tam dcclaratfi eft ipfa etre vnius gcnc- 
ns.& non intdligo hic per ;jenus , gcnus diuifum in fpe^ 
cies.fed quod dr vniuoce.nam hocimpoiribdccfc ineis:. 
fcd intdligo qd vniuerfaledi<fiii dc cis fm pnus 5C poftc 
rius,vel quada nacura : ficut hoc nomc inteUciftus et ab/ 
ftractiii\ principiii.f.ci» vercdicude ipns,f.i)>funtprin 
apia&inoioresvniusentiSjf.mundiiSC fi non.mundus 
iu5 efTct vnus & colhgat us:3C cii hoc iit ita.non pot dici 
deiplishocnomcnprincipiiinili fmprunOi; poftcrius: 
fedina,aqutbusdicitaliqd fm prius& poftcriu8,de ac* 
cciTicate funi attnbuta,fed ad aliquid,quod eft caufa dfe 
iHius difpofinonis in cts. Verbi gra,hociiomcn caUdiiaft 
drdcrebuscalidispcrhabicudincad ignc,quicftcaufa 
caliduattsalion'ica]idoni:& cx lioc apparct<)>cftaliq3 
prtmupritKipiil iftorfi mocori"i, Prxterea, Nos vide^ 
musiftos motorcselTcdiuerfificacosin nobiIitate& di-' 
gnitatc.Ni inotor motus diurni nobiiior eft o!bus,ficuc 
dcdaratueftfuoloco:resautc diuerfxindignitace,qua<> 
donofuntdiuerfxfm fpecic,iuncdiucrfitas inucnta m 
ctscft^pterpnontatc quoriidamcori'i fuperaliosiniUa 
■ncentione vd re in qux conueniunt.Rcsautc fic difpo*- 
fux,deneccfTitatcquxddc.iri"i funtcaufatx aquibufda, 
& prtmi~i tn cis eft caufa in elTe omnium ahorfi.Ec ex lioc 
vr,<{>pnmusmouec fmcfJictens.Njpoltquaabibracta 
cducniuntin fubftatia, ficutdictiieft,debcccouenircin 
accionefequctefubftantia.Hoccnapatet aJtaviamagi» 
;ppria.Nam nos videmusactioncs iftorii corporu ccde^ 
ftium ordiaatas vd,i>ductas per eoru motus 8C luuanc in 
ciTc cuiuslil>et entit iftorii iiiferiorii oC in co fcruatioc CO' 
rum in tantu, cj> nos vidcmus , cji fi aliquis iftorum mtv 
tuum no eiTcCjCorriiperetur cffe rcrum ordo carfi . £t 
tdco YidcmusLunadCSccilas crraiicas,quod quafi fcr^ 



quod fuftcniat vdcoplecur fua cfTcnciatfed fuaelTcntta. 
fuftcntatauicoplctur vclcxifticin cum p pttmura:ergo 
kcUigit primum cjlibif eorum. i 'rxterea apparet hoc. 
iiam intdle/lus f in q> intdlcaus vcrfat circa ens nu ctr^ 
caprniacum,vplodicefcq>intclIetftu8 nddicitciTe intcL 
ligcnii n5cntia:lcd non elc aiiquod ens prfier ilU cntil, 
quxitdligimus.crgoinieilcclusillorumcognofcunt h{c 
cnna vel vetfanicirca hxc.Etcum declaraiuiucft,q>co^ 
gaofcunt hxc ciitia , auc cognofcunc ipfaco mo quo no» 
cognofcirous ipfa,auc modo nobilion : fcd fallum eft q^ 
cogDolirunc iUa vdcufiliant incognitioccorumco mO'<'. 
do quo nr tnidlcsftus , qa fic minus nobili pcrficcrcnt dC 
ciTent caufara ab tftis einibus , ficut dcducit bii CSmeiv 
tato.ii.Mecaphy.&l in Iibro Dcftrutfiio Ddlruclionii. 
crgocognorcuncillam5perlc.-'tion5c fmefTe nobiliori 
qi cfTc circa quod,vd f lU quod cofiftic intcllctrcus vel CO 
lj gnitio nra.Nam vera cognitio cft illa , qux cftcurorini» 
rcbus.£tideo,fi illacogniciofit nobiiiorcognicionenray 
Cogniiiocaruni vcrraturcitcaentta fm nobiliorcm mo< 
dumellenditj[<modum,fmquc verfatur nra cognitiOy 
eciam eil ciTe uobilecncis,f.efTe itellccluale^quod eft cau 
Ca:nobilius autc eile entium cft ee quod hcc in prima cau 
fa,£Cio Deuscft oiaencia altquo mo &cognofcic ipfa 
cognofccdn ruafubftuti3,rd)quxautcincclltgrcixintel» 
ligunciUafmqiintdliguntdc ordinecxiftcce in primo. 
intdligunt ergo printuin:Na rdiqui intcUigetix .liTtmU' 
Iancpnnctpibusparticularibus,quifunt fub pnmoPriil 
cipc.clTeautciftorum Principum,inquantum futicPriiv: 
cipes particularcs eft pcr lU ud quod habct de ordine vnt 
uerfali,quehabccdprimo:>fx:qacnria iftarum incdligen 
tiatumcft illudquoJiiiidliguncdeofdinevntucrialiext 
ftenteinprimo,fcquiCi.]<cAVnciatllorum cftiUud qCliiv 
telliguucdcprtmo. Vcrum autc icdliguncpmum fmcp 
funccaufacx abipfn,f,3niiitdligunc feclTecauracas,non 
cit hic locus huius,^ forcc dccJarabic pcr di(ftadc diccda 

luc. 



MOTORE 



iMc.poftquiauchocdcdccIaratu rft,d(clarabitur factlV 
<)iflcreAtia,quxcltintcrvnitatcintelle(rtu$,tntelli^cnnt 
&. intcllcvruin priiuacaura,& vnKaiccarilin rcliquitui' 
teliigcntii8:& no oportet aliud faccre in hoc ni(i congre^ 
sarc dicfta Aucrrois in hoc.dC cxponc illud.quod efl dif' 
nale in eis pcr illud quod e^ notii inagis:di: tunc cm h(c 
«onlideratio c5plcca:tnueniocntm Conictatorr.n.Mc' 
Taphy.comento.;i.diccntc.£C fic dcbet cnein alii<t iniel^ 
ligcntijs abltratfcis: Tcd primus <(i limplicior conl . Et i5 
«li vnus llmpliciicr fine aliqua multiplicitatc.ncc.ppter 
alienitatcm tntcllcvfcus inicllc(^i:ncc}t propicr multitu 
dincmuuclIeaori1.qua(u*riimortendti pcr iioc mcditl, 
quo polTumus fcirc diferctia intcr vnitace primi et alio^ 
rum inotoriicuin dixi , nccp propccr alicnitatem intellc' 
Atu 6C inccUciffa ficut magts dcclarabicur.Dictt etiam in 
libro de fo.d.in modo tcrtio quxdionis, quxrcntisan 
mundus ncctTcauE Dci.nccciTanum autc pcr aliud vulc 
dicerccomodoqunrupcriusdcclarauicirca pofitioiiem _ 
Auicc.intcllcffius intciligit inipfo aliquamcopolldonc " 
cx caura,&: cauratutn,^: ii fit corpus inuenttur in co mul 
citudovnomodoOi^ vnitas aliquoinodo.i.vnu ina^ftu, 
multumin poccntia.d^n ilt incorporeii intellcdtus non 
inielligiC in ipfa mul tt tudine ncc{t in a(fhi neqi in potctia, 
Sed vnitatc omnibui modis.Et idco antiqui vocant hoc 
gcnuscniiumfimplicia.Etcuhoc dicunidc illtsentibut 
<|>caufacrt fimpliciorcauUco.Ec ideodicunc an[iquii|i 
pnmus eft limplicior . Nam primus no IntclligKur in co 
caufad^ caufatum. V ult Jicerc , fcd tancQ c(l caufa. Alt) 
autc,pnmointellciftu> mtclligitin cis aliqua copolitio.<- 
ncm, Vndc Cumcntator loqucns de Auice . ibidf com^ 
plens fuinn fcrmonc mquit : 3C 6 intcllcxit pcr pofTtbtli^ 
cacc difpoHtionc intclIc<Sualc,i.Vt crcdo pcr opcrationc 
iniclle<ftus : non requicurproptcr hocq«aliquisi(loru tu 
€5pofitu8,lcdintc!ligitur in ipfocdpo(itio.Fmc)ic(tcx 
caufad^ caufatri.Lt dcbcsfcireq> hocquod dixit,& li fit 
corpuivfqiin fincm declaratum eft ab ipfo perfct^lx in C 
4II0 libro III fcrmonc inctpierte.Comporuio autcm,qux 
«ninicrgcnus diftcrentia.Etpodea dicic loquciisde 
Al^a::clillud,quodponit de mente Philofophorti.f.q» 
■nucnicurmulittudo inali}sapnmacaura,(an(U cit fer' 
mocorrupcuBnonconucnicns prtncipi^s Phyttcnn'i,NS 
«ullacllmultitudoin tllis intclligcntiis3pudcos.Etn5 
<htlinguuniurapudcoipcrt)mpltci(atcm 5C multitudu 
Ticm. Vulc diccre q> non ci\ mulntudoificut poou Alga 
nlinquiJditaic vcl<t1cntia,q> peridem acctpioin ilto 
-locojf.loquendode (eparatis quoru quidditat eomodo 
'<]uodicunt habcrcqualicatcs^qafm vcntatc funtquid' 
«iicucs^non tamcii coliuutf , cx gcncrc di^ diAcrcntta n5 
dtftinguuiuiu-abcircniia: fcd ijli dirttnguunturpcrcau^ 
^m^&caulatumidLdiftcrcnttainhoc q> primus intclli^ 
gic luam iubilantiaddrcliquimotorcs fuas fubfiantias 
cft,()>pnmufitntclle(ftuBintclligit dc fua fubrtantta rcm 
cxillcntc in fua fubilaniia,non rem qux rcfcrcur ad cau^ 
<am:rcliquxauicintc.ligcntixintelliguntdcfua fabftan 
tiarcm rclai aadcaufam carij,& itaingredicurearu fub^ 
tlantus multitudo hoc modo,£k.' dicit poilea in illo loco, 
non fcquitur q> intcilciftusdd intellctftum dC oibus intcU 
Itgcnt t^s abilraclis cl\ vnu 6c idem ,quod ocs finc caufx, 
acquciimplice«.Nam iplI,f.Philofophi ponut,(|>hxcdl.' 
fpoiitio inucniturvci)diciidcincc]iigcn(iis irmmagiSi9C 
minus.Et no inucnuur vcre iiiii in pnma uuclligcntia:et 
caufa in hoc cil,q> prim us intellcclus in fua fubilStia cd^ 
liiliiomnino pcr ipfum,reliquxau(einteiiigcn;ixintelli 
guncdc fuis fubtlait|squod ipfe cunftuiitper ipfum:d£ 
ii uitellcctus inicIligensdCinicllecftii in quolibet illorum 
d&t vnti co modo quo in primo ciTec fubftantta cxiftes 
periirconucniens fubftantixcxiiicntesper ahud,veliiu 
«lleclusnoncontinuarctcam rcm intclle(fram.Dicitp' 
ccrcamillaquxilioncintcrtiadii^iculratc moditcrt{].dC 
«Itficrcntia inter cauTam 6C caufatu ctl , quud pnma cau^ 
tielk ciuB omnino cfi pcr ipfam,cil'c aucefccudx pafc* 



»37 



lationcm ad primS cauram . Nam eiTc caufa ta cil fua met 
fubftantia,&: no cflrcs addita cis:ficut cit difpoluio h(c 
tncaufatis matcrialibus.vcrbigrafia. Colorclt rescxi^ 
ftensinreincorporc.i.eitrcs abfoluta,ipfum autrm clft 
caufaviiioniscft ^m quod cftrclatum vel rclatiuij. Vio 
lio autcm non habet elTe niti pcr iftam rclationcm, vei 
faum ciTe coniiftit m rcladonc.Et ideoabftrada a mate.» 
na funt fubihinttxdc natura relacionis vel rclaciut. Et 
ideoreferunturcaufa&caufatum in formis abftrac^hsi 
maiena.Etiihoceric bcnc intcliedum, omnia quxdi' 
Aa funt in hoc de mentc Aucrrois,crunt quall incclleda: 
6C ex hoc autc q> reliqux incclligentix intclligunt q> prv 
ma eft cauia carum.Nam ipfa intcUigunt fubftantias ca.' 
rum,fcd fubftannxcarum funcdenatura rcl.-uiuoru,ita 
q> fuum cire conftitiniur pcr relationemtergo intelligunc 
rein ad qua rcfcrunrur. Prxtcrca . Intclligunt prnnu, 
61: intelligunt fc!telligcrcprimum,vclilludquod cftprt.- 
mum.intelligensauce hoc pcrfcvfie.de necciTuatcintclli 
git fcclTc cauiatum a rc iicllcou.crgo 6Cc. Itcm,in fua 
abbreuiatione Metaphyiicx, in hoc quxfuo dicir.pri> 
mumdi vcrc(!mplcxcftiIlud,quod non indiget aliare 
cxtra fe in cognitione fuxfubftantix.di: vult ibidem,<^ 
reliquxintelligcniix indigcnt hoc.61: dicit coinen.C^uin 
to Tcnii de Anima.in folutionc tcrtix diflicultatig.opu 
nandum cfteni,q>iftud,f.inrelie^ftus m.itcriahs.eftquar 
tunigcnusclTc:qucmadmodunientm fcnnbilcciTediui«' 
duurin tormam JCmateriam , iic inrcliigibilectTcdiuL' 
dnurinc5llmiIiahisduobus,f.inaliquod iimile iorm;, 
&inahquod llmile materix.d: hoc necelTc cft in omni 
intelltgentiaabftra(fta,qux intclligit aliud.di: ii no elTct 
multuuJo in formis abftrac"tiii:i>l idco dcdaratum eft in 
prima Philofoplua,quod nulljcft formaiibcrat:^inpo.« 
lentia limpiicitcr , nili pnma torma , qux nihil intclligic 
«xtrafe,fcdeirentueiu8cftquidduaseius.i!lx autc tor.» 
mx diucriiticantur in quidditatcdc: clicncia quoquo mo 
<io-6C niii elTct hocgcnus encium , quod fauiuiufrin fcTc> 
riaanimx,non poilcmustntclhgrrcmulritudinciti inrc 
busabftra<ftts,qucm.idmodum,linon fciremus hicna> 
Xuramiitte!le<ftus,noii polTcnius fcire motorcs abftra' 
tfiifuntintellciftus.Hocautcm vltimum lam declar.iiv 
duni eft,per illud,quod lam dixureiiquum auicm tui fer 
roonisdcdatabuur poncnJo vcrba cius,arca hoc ,inli.' 
bro Dcftructio Dcltruiftionum.di: in al^s locistdicic cnl 
rateriiaquxfttoneverrus f!:iem.Vidcturenim q>caufa 
multitudinisinielli^^entiarum abibadarum eft prnpcer 
diueriitatcnaturariircccpriuarftcarri per i[ludqiiodin> 
telliguntdcprimoprinctpio.Ct ^xt illud quod acqutmr 
abipfo devnita(c,qux elc vnaaAioin fc.multa vcl mul 
tiplicaia^ptcrmultiiudiiic rectpicntiu ipfam,f.vnnatc: 
iicut cft Jcprincipc fub quo funt multi duces pticulares: 
& antc hoc in illa c)l^onc inqutt.& no cft reutocu,qi ip- 
fum,f.primri pnncipiu tlt vnii ui fe,c6iidcrant tii de tpfo 
multx int ctioncs 6c cognofcumur cognuionrs dilT iniftf 
veldiucrlx,i.intclligiturmodis diftiniftis abintcliigen> 
ti)%,6C iimile huic dicii ibidem miiltocics.A: Jicit in cpi^ 
ftoiadepoflibiluatccon(inua[ionis.capro.i].Jiccn$,q>j 
fi pofuerimus cp qux tntclligunt iormas abftrafias i 
magoitudinc non tint aliquo modo cum magnitu Jinc, 
apparcbtt huius contrarium in corporibus caeleftibus. 
Nam potennxeorum,quibusintclliguntabftrac*ta,funt 
cummagnituduic.df antehocdiat in illa epiftola.nam 
intelicCtusmatcriaiis, quianonhabct aliquam formam 
formarum, tuic iimilioromnibusrcbuK animabu&cor^ 
porum ccelcftium.Nam difpofuto animx ip(is,nil .iliud 
eilniriappetitusadmotumapuJ cogniiionem illaruni, 
illam formam abftra<fiampermodum rccepiioms. Ec 
hoctoium vcnficatur ficutdixi fupenus , cum conitde^ 
raia fuerint,? m quod funtanimata.Declaratum cft cr* 
go,c)> vnio intcllcc^tusjiiitellccfri^dt: intclligcnris no cft W 
omntbus abiTraiftis vno modo . Dcciaratum eft ct lam, 
<^ tn rcliquis abftraclis tntelUgicurin cts aiiquo modo 
landu.fupPhy, f rccipicni 



QVAESTIO 

recipiens 8L receptu,ttpoeftia.nani,f m quod in ipfis «n^ 
lelligiturredptes.de necertitateUelligiiurpotfiiaan prt^ 
mo auc non tntcUtgicur rectpies & rcccpcUjntfi fortc alio 
modo,potctiaai"itnonintelligtturtn ipro.dCbcne conlU 
dcraneputabiscotradi(fcione in vcrbis.Na rcliqutmo' 
' ■ toresrecipiunctntcllectionc fuami primo.primus aute 
incclligic de fc rcm cxiAcmc in fe non cxiflcntc tn aIto,dC 
intelltgic dla pcr modu rccepctonts : camcn in pnmo ctia 
incclligttur intclle.fius,iniellevfn"i & intclligcns , ficut de^ 
claratOedcomcn.ip.ii.Mccaphy.Iixiftispatec incetio 
Comcncatonsinlibrode Anima,cii dixic.nifi c/Tcthoc 
genus enctum &c.Nam non poitcmus incclligere mulci^ 
tudincm vcl diuerficace in eis , nifi proptcr nacuras earii 
rcccptiuas aliquo modo , ficut dictucft,pcrdi(fia autcm 
loants in ccrtio dc Anima no vcriticat hoc dt JtiiConic, 
Vt rciunc tncc]ligcnte8,qului8 multn bona dixic.dcbcs ta 
mcn rcirc,(^ no dcbct dici potctia abfolutc illa potentia, 
qux itclligicur in iftis abftnMftts-.nccii eftllmtlis omnino 
pocenttx tntellc(fcus noftn : nam non func tn aliquahora 
vcl ii]ftantt in potentta , vc rcciptant rcm vel difpunem, 
ga tpfc funt xtcrnf , 3C fi de nouo vd vcxe rccipercnt eCr 
fcnt gcnerabilcs 6L corTupubi]cs,& m3ximc,<]a iniellc'' 
^tus coru eft idem cum fubftantia eoru. Prxterca . Si 
iic,quarc non rccipiut hoc intellcdu vcl ifta intellc^io/^ 
rcm antc,cu j^ducens QC rccipienBinucniunt fcmpcr Im 
yna difponc,dC fcmp cft intcr tlla cadc habicudo : dCipfc 
fubftantiz non intcUiguiic hxc infcrioraeomodo,quo 
funtc'& fi dicatur facfia eft tn cts noua potencia vcl difpo^ 
f]iio,hoc idr,quxro cuc dc illa potetta:& ficcricpceftlis 
ininfiintQ.Cumtgicuriioncfttncts rcsnoua,nd habent 
vcrc cStcten5,ficut cft in intcllc<ftu noftro,ficut dtcfc C5 
mencator.inltbrode Anima.in principtocdmenti pdi/' 
<fii& in finc comcn.feciidi.& cu n5 haibcc vercciftcient 
n5 inucnuur in cis rccipicns vcrc , ncc^ rcceptii,f.a]tquo 
modo.cx iftts pacct,q> prima caufacft verc vnanullam 
habens copofitione in fubftantia,ncq< intelleifcus altquo 
modo diilcrt ab intcllc«fto in ipfa,nec^ habet altquo mo<' 
do potenita ncqi cft aggrcgat u cx fubftantia 6C propriC/- 
tattbus.Naficut dicic Comen.ii.Metaphy . comcn.i]). 
omncc5pontueftnouum,vultdiccre,fi iitcopofitu in 
fubftancia,f.c|i fic compoficii ex maccria & forma aut cx 
gcnercdi: dii^erctia aui fimi]cgcncri& ditTercncic.verbi 
gratia,fubftacia&: propnciaccs pcrcincnces adcirentta, 
qux func partes clTentialcs cft vcrc nouii,& fi fii aggre» 
gatum cx fubftatiadiCpropnctatibusadduiscxtra ani^ 
mameJTcnuf cftcompofitu vclconftituti*! ex condittde 
vel condicionato vd cx caufa 6C caufato : cum hoc cft 
vnumdcncccnicateeft caufatii,ficucdcclararumcftab 
ipfo tnlibro Dcftru(fcio Dcftruiflionu cxprciTe loqueiv 
do dr propnccanbus dC fua abbrcuutione Mctaphy.dC 
aliquaJucrcomcn.ft.ix.&afortiori fi fic conftituiii pcr 
cfficiencc.vel rccipicnce,A: rcceptum vcl caufatu . Nam 
tunc tllud aggregatu nd cft prima caufa,ficut opcimc dc 
clarac in tllo libro , fcd cft a Jlus purus pcrlcfcx vnu8,lm 
pnnapia Phtlofophoip.dixi autc propnctanbus additts 
^ra anima cfTcnnalibus vel non,quta,quado funt mul^ 
txillxppnecacesjjpccrdiuerfas cofidcracioncs vcl pro^ 
priccaces dttftx f m ncgactonc,tca quod ex illts non fcqua 
cur aliqua mulcitudo non ncgatur a Philofophis^ficut di 
atibidc Aucrrols. Vtruarithxcpotcciainabftra(fhsfic 
diftinc^ta tn clTc ab intclledu eoi$,auc im confiderattone 
tantUjdC difticultates acctdetcs,no eft hic locus jjjprius, 
fedhoc hetlocii in^ftioncde vnitatc intcllcdustibt cnl 
dixi muItadchocdCquafi dcoibus iftis fupponttonib>, 
Dcbes autcm fcirc c)) fi intelligacur in pnmo de Anima, 
QC reapirns aliquo modo tncclltgttur , camc modo alio a 
modo,fmquc tcciltgtttn rcliquis abftratfcts.Naipfcreci 
ptunt mtcllciftij vcl intcIIe(fcioiiem aliquo modo ab ipfo 
pnmo:ipfcautemptimuseft fibtmct tntcllcctum. 

Tcrtta propofitto , ct> dcfiderans vcl appcccns dC dcfl^ 
4era(uui abllratfhs cft uuelligci 6L iocdlc<flu«£x ifta kf 



DE PRIMO 

£ q uicur q> appctcns cft ide tn ipfls cum dcnderaco vel api' 
pcuco:hccluppofitiodcclaratacft pcrtllud quoddccLu' 
ratura cU in nne prtmx fuppofitionis , 6L pcr illud quod 
apparutc ex dt(ftis C5men.q> func caufx f m motorcm dC 
fincm:d£ non cft duhium fints in ipfis cft idc cum AcCu 
dcraco,fcd ipfcdcclarachoc cxtnccnctone.iz.Metaphy<' 
ficx.;(i.conicn.£tinpnnctpto iftius comcnti tnquic.dC 
vidccdc ifttsprtncipi)s,qux functncorportbus calcfti' 
bus,quod dclidcratum i n cis tdcm cft cuin tncellctfto.Fc 
iam dcclaraui,q> appecicus eorum proucnic ab inccllc(fhi 
dCcognittonc:ergodcfidcran8 eft incelligena vel inccllc 
(ftU8.nocacii,q>inquancumdicicur dcfidcra:um,f.fmiL' 
lamconfidcractonem vtdctur magis nobdcdC honora^ 
bilior appetcncc . Nam dclidcrat um alTimdac fini vcl cft 
finis in ipfisrfinis auir,inqu jcti finis,nobthor cft cts qux 
func proptcr fincm.£c hoc valdc manifcftuni cit laidkf 
gcntibus C5men, Aucrrots,d£ principu ciut. 

Quana fuppofitio,quodmocorcscorpoi)ccalcfb°um 
^ moucnc pcrfedCpnmo.pptcr fc,fectidano aucc propccr 
aIiud,f,propcercxtcum iftonl infertorii in aif^um dC con^ 
fcruattonrcorti. Ifta fuppoficto lampofitacft fupcrtus, 
&:dcclarautteamC5mcn.ii.Mctaphy.comfto.)((.vbi 
dicit non moucni nifi iniclligunt ex fc,(^ perfcctio 
QC fubftantucorum cft in motu dCc,6C cciam iaccUigunc 
(^motuscftcaufaexitusctus.quodcftin potcnna mil' 
]ts formis abfcracfhs ad a(ftum,Cad iormas matcria]es:ct 
declarat ibide quod itucndtt,cum dtxit in potcncuuquc^ 
admodumdtcimus,q>formx arnficialcs habcncclTetil 
actu III matcria,&C in potcnnain anuna Artiiicis . £t du 
ctc poftea,fcd camen moius coi); non cft propccr cxtcum 
iftarum formaril a potrntia in no ita c{> illud elt pcr^' 
feifuo prima coru,fed tta q> lUud cft confcqucns pnmam 
perfe(f\ionc corii. Intclligic crgo in hoc fermone pcr cor^ 
pus coclcfte,3ggrcgatiT ex corporc &L fuo moiorc , quod 
cft ficuc vnum antmal : moucntur ergo pcr fc primo,vt 
affiinilcturprimo,t.vcfinc fmmcliorcm difpofictonem 
G qux pon^ibtJis cft in natura coi)t:niclior ailt difpolicio cfl 
elTemotac)iquiclccre.nam motus cft pcrfc(fliovtui,dC 
cft vita rcruin nacuraltii,d£ idco quxrunc mocuni ^pccr 
mocumect^nam ipfa incclligunccx fc qi pcrfecno coruni 
cftinmo[u,fcdnontiiie]ltgoc]>cog^ntno coril ordinacur 
propccr mocum.Nam fi hoc ciTcc lic , magis nobile cjTidc 
propcermmusnobile.ficucdictc Aucrroisin fua abbre^ 
uiationc:fed quod motus prouenic aperfc(fcione&confc 
quituripfam.licutciibuftio fcqutrurtj».ncm,f.clTcc5bUi<' 
ftiuum:hocianicdebct intelligtdtucrlimode inabftra/ 
iflts,d^incorponbus eoru.Nam prima aifttoabftra(fto< 
rumeft inicIlc(fiio,qux cft fubftitia coi)i,fecildaauccia 
a(flio,f.fequc8 fubftanna corii,eft mouercdd i5 cotiauai 
pic(fno coru pcr moucre.corporu auie cceleftium acftto 
primacftrcctpcrcmotu xtcrnumcircularf,i.mouen in 
xtcrno &i femp a motortbus corii,qux tii eft principanr 
^pter fuiiclTc,r,ppterxternitatc motusiUius corpons, 
vt dicttComen.fecridoCcelicomcn.T.ordirumcri cor^ 
pus tllud,6c mot us ad motorc.Nam fi fic abftratftii (tCT' 
num,cuiusa(flioeftraoucre fempcr,oportctcfle corpua 
xccrnum fcmpcr mocum.£ttdcodicttC5men.tn]ibro 
Dcftrucfuo Deftru(ftionil mocus cft atftio corum pro^ 
pria,proptcrqucminuenta func.Ectdeo,fi moioresccv 
rum non cnenc.no clTcc mocus,et fi niotus no eJTec,a(flio 
eoriiproprianone(Tcc,6(:tunc fubftancia coru noejTcc. 
probacur ptcrca pfecftio eorii eft in motu.NarcIiqui 
moiores funt entta,vcl hticcn< proptcrcoliigantta,quS 
habec cum pnmo mocore.Iigant aut cum primo,ga ipfe 
daccuiltbct eoru finc,proptcr quc tnucnta funt iUa prtiu 
dpia particulana.SCeftordo intcllcctualts inucntus in 
quoltbct eorum.pitmus autem cft caufa tllius ordinis,fl^ 
cut cft dc pnnctpc prtmo ctuicaiis cum rcltquts phaapi^ 
bus,qutfunc fubipfo^&quia finisintpfiscft formatn^ 
ccllcctus&:intelIcccum,6Cnoncftin cis fcruicusaddita 
fu^ fubftanciara: funccrgocncia pcrilludquod habcnt 

dc 



H 



Motorct 
corpo;, 

pr(o pi 
mouic , 
cudjrio . 
pphorrii • 
no|. 
cione i; ■. 
fcniaborc, 



MOT( 

iSt flte inct&ideovtriflcattiT.ficutin fcqucntui(l«onc 
dedarabif,t^Deus<rtcfficicnsifta aliquo mo:fint$au[€ 
«o^tefl quall (m cj> funt rcgcntu pttcularia,i.n6 ita vni' 
MeTfaltalicutpmus.Naiftc Hntsmhilaliud cft ptcrhoc: 
«5 funt autc regetia nifi p mot u.nam mudus no pot dTe 
fiiiefnotu.mouentergo,ppterfe.nam ficelTabitrcgimen 
teo* ceflrabit cfTc eoiji:moucnt crgo ^jpter ordtnc intclle- 
Auale quc hm i pnmo,vt a/Iimilent ei,cum flnt fm mc« 
liore difpdnc eoip.pnmus autr mouct (m ordine inrellc' 
^hiale vniuerfalc.quc hct in fe.Ei idcoipfe folus Rfe<5ta» 
nouct propter fc, A: cft vcre finis : nam ipfc mouct pro^ 
IKerrenonvtairimilcturaltenniri fibimet . Dcbcsaute 
icm q> non intelligo per illud quod dtxijtlcut c6buftiuil 
«lTc<«qutiungnem,q>a(fltocoru firtuiuraJisfiiiecogni' 
tione : 6< lam dixi d< hoc altquid. Qiiod autc mouent 
propter prodinflionc iftoru inFenoiy paiet.Nam pcr mo 
Cui iftoru prt>duct"itur hatc entia 6C cGfcruant modo per-» 
UiRoiSC hoc non eft pcr accidcns . Nam dc narura perfc 
«fiionts forinarii cft clTc agetitcs vcl cfficientcs in iflo mi"i 
doinfcrioii,&iios vidtmuscas fcinper prodoccrc iftos 
effcvfciis/.circ irtoru infcr loru & confcruationc iftorum, 
flcut dcclarabirur in fc3a flftione.C^iod autcm non mo 
ucntpropteriftainferiorapma intentioc patet,cia aftio 
aiicmt & diuini cft propicr fuum cfTc 3C pcrpciuttatc fui 
eflc,vtdcclarat C6men.fcci"ido Cocli. c6mtn.i7.6Choc 
eri5pat<t,q3{:crnu5tabl1ra<r"tumnoneft proptergene 
rabtledCcorruptibilc.nammagis nobile nonordinatur 
propter minus nobile,ficut declarauit CSmcn.in multtf 
loct8:&in.«t.Metaphy.&:in fccudo Cacli.A: tn fuaab' 
brcuiattonc, £t idcodtctt C6men , in fua abbreuiationc 
Mctaphy.dC fictit nos , cum habucnmui vlcimS pcrfc' 
Aionem,mclius <ft nobis influ<re ilfft alsquid de illa 
fcifiiotic.f m eis eft pofnbdc rcctpe de illa pcrle>fnOne, 
lionq» pcriciftionrafit propiCT illos,liceft difpofiiiotn 
corporibut ccrleftibu« cuiu iftis tnlcrioribus.Et dicit po 
ilca.SCciim fuent ric,parctq> iftapnncipia,f.abftra<fta 
funt caufx huius mundifenribilts f m forma,Si efftctcns, 
6C fints.dC ideocllc vd produtftiohuius mundi fenfibilis 
abtlliSjf.aliquomodo noncft,quiaipfa,f.abftra(fta funt 
propicr iftu muiKiii,fcd ipfc cft propter ipfa , ficut decla' 
ratur ex ifto fcrmone . fct cii hoc f it ita , non remanet c)> 
pcrucmatab ipfanifi fcci"idanainicntioncco modoquo 
«liafmis,<i)lex vclponcslcgccftcaufa boni homtnibus 
Agnts,n6 qi ipfc acqutrat pcrfcclionc in fc.videturergo 
. 4^cntiafuntduobusmodis,quxdafuntvt rcruiunt alt)s 
Vclalio,qutaipfumcft fints:dCquxdam funt,quxpcrfi' 
ciunt alta dC perficiiit ipfa:cia iUa,f.pcrficientia funt prin 
cipia vel Principes,non quia funt propter ipfa.flC fi benc 
c6fidcrabi!ic6men.i7.6<:.ji.lccudoCceli,crit tibinotu. 
Anteautccii vcniamad folutioncargumentoi^tapparet 
fniht adduccrc hocquxfitiicx vcrbu Comen.in fuaab^ 
breuiationc Meiaphy.nam hoc cft valdc bonum dC yti 
lcvt puio in lioc.dd hxc funt verba eius,primum aincm 
«fficicns,f m <f de neceftitatc cft xccTnu,fcquitur,ct> non 
fltin matcriatquodautenon habct formS,neceiTanu eft 
criam. Vtrum autc habct caufam finalc indiget confidc' 
ratione.Na,fi pofucrimus ipfumhabcre caufam finalf, 
crii caufatum dc ncccnitatc ab ipfa : na finis eft nobilior 
cffKicicVultdicetc,vtputoin iftocafu^cj-finis fequcs 
motum vcl mutationem nobilior cft mucacionc,non illo 
qui mouct.fecuccft define non fcqudetranfmutarionc, 
lcdcftcni quoddam.qa finis,vtfic,nobiliorefttlloqui 
tnouctvtmoucnscft.licuceftin xcernis.fed dc hocdi^ 
Aum eft aiiquid.&: cii ipfc non eft in macena : crgo fimt 
tantucllcaufa fuicnc.^quianos iamponimus ipfum 
pmueffiacs.eritergocaufafiiiis;A: ficeric cau(a libtipfi. 
tiocaute non fequtt ur tn rcbus matenalibus . Na etticica 
cftcaufafinis,lmc;^eftfinu,dC quiahoccft impolTtbile, 
non remanet nifi <p ipfc fit finis «us met,ficut fciens,cu^ 
lus finis in doccndo cft influere bonum tantu,& ponens 
lcgcs,quiduculioauncs addigmiaccm abfqthocquod 



3RE m8 

A ipfcacquirat d^itatan:&ncvideturcriamc^ primii 
forma noii habct effiacns.nam, fi haberec cfficicns , noA 
clTcc vlnma forma. Nain ipfa cft ccum prior in cfTc 
cfticientCjdi magis rcmoium cft tj> lit matcnali8,6: cum 
non habct efficicns , ipla dC vlttmus effictens fuiit vnum 
m fubieifto.Nam,fi pofucrimus tfta duonumcTO,fcqui( 
<)>fitcau(aiaabefficicntc,&:cfficicns caufatus ab ipfa, 
tnquantum eft habens fonnam,5: noncrit pnmum cffi>- 
cicns.oportetctiamdcnccclTitatec]>tpfa n6 habct fiiie. 
Nam finis,i.vtpufohabens fincm vel forte finis eft cti5 "* 
forma:dCdiciturdeipfoc}>hab<c forn>a,5<l erit ergo for. • '* 
ma pnor ipfa,5C fic non crtt illa vltim.i lorma:d£ cum (it 
ica,finis ctus eft fua fubftjntia;impolTibiIc etiam eft pO' 
ncre c)> fints primus fit aliud ipriinoeffiaenie,fi«C ipri^ 
ma forma.Nam pnma lorma,vtfam declaratumcft in 
tfto fermone,dC vlcimum cfficicns funcvnumiii fubto 
Ao.6c non cfi poftibilc, vt lam diximus , vt vlcimu cffi' 
_ cienshabeatfincmprxter fe dC fuam fubftaniiam.Iam 
crgodcclara:iicftcxirtofcrmonc,q>omnia<ntta arc<n> 
dunt ad caurain vnam.A ipfa cft finis dC <ffici<ns SC for> 
ma:declarabtinus auccm hoc via magis proprta poftea, 
viamautrquadixihocdedararc fimilis cft vix,dequa 
dixic in.i2.c6mcn.)<s.in cxcmplo bali»ci,&aliquahicr 
uAum cft de hoc,d£ magis in fcqucnti tangctur,&: dixic 
ante hoc in ifto ltbro,cf> incelJigtt per vltimu cfficicns vl^ 
timum motorem.flC dcclaratu cft crgo cj> motor prtmus 
6Ciorma 3C fints prtmus fiinpliciter funtvnil^dCc)) pn> 
muscftcaufaf-mefftcicns5lfm forma,& (mfinem,dC 
c)tfinisciuscftfubtbinttaeiu8,itac^tpfceftfini8eius.Po 
namergo nunc foluciones argumcntorum. 

ADprimadico.c]>iamdecIarata cft xquiuocatio 6C Solutio »tt 
falfiias illarumpropofitionri cxvcrlMsC6ii>cnta.» gumctotii, 
tonspofitisin dcclaiacionc princtpaltsconclufionts :SC 
ipfe perfec'tx dcclarauit in libro Dcftru-"^io Dcftrudicv 
numc}> propofiiio dicen8,q>ab vno non prouenit nili 
C vnum,diuerfimod<diciiur de agcntccxirporeo, & nun 
corporeo vniucrfali.di: dixtt tbtdem , q» prtmus efftcies 
abfiratfhjs eft cfficicns abftrai5tx,corporcusautemcft 
dccerminatum,abagencc aucem abftra<fco,L,nondeter<' 
rotiuco,vcdicit,f.quodnontancumagitinvaumer non 
in aIiud,non camen habct poccnciam i finicam in vigore, 
necnaturain infinicam,ficuc declaracur,n6 proucnit iiifi 
affiioabfoiuta, aiftioauteabfoluta non dctcrmiiiaturin 
qoendam aiftum,ita quod no in altud:ci pcr hoc c6ceftic 
Artfto.quod factcs it<ll«ftahumana eftabfh-atfiusa m» 
teria,f.quodeftefficies omnia,f.intclleifta.& i6 hxcj|>'^' 
pofitio eft xquiuocatSC fic diat ibi<km,c^ rcfponfio fm 
opintonc fapicntiseft,f.Arifto.quodres,quoruelTenon 
^ comp!ctur,nifiquiaquxdamearum funtcolligatxcum 
quibuidam,ficuccolltgaciomatcrixcum forma,&colIi 
ganctapantumi'idinmpliciii,quxdacum quibufda,clTe 
corii fequiturcolligationcillorii dC cu fic ita dans coUiga 
none dat eiTc:di:,qa omne coUigaiii colltgatur pcr difpcv' 
fiiionc,qua eft vnum,vniias auic vcl vnii,per quod coi 
hgarur,prournir dc nccelTitatc ab vno qu<>d eft vnii per 
fe exiftcns:nccel1ceft crgo cp fit hic abiira<ftu vnum pcT 
fc omnino exiftes.ab iftoautc vno puenit d< necreiTiiaie' 
vnadifpofitfoin fe:hocautcreciptt tncntibus (mnita^ 
rascorum,di: ab illa vnttatedata in quolibet enci prouo 
nit clTc illius entis,di: omnta afccndunt ad primain vnita 
tcm,ficut proucnit calidttas mquolibct cnti calido i pri 
mo calido,quod cft ignnidC pcr hoccredidic Anfto.effe 
conuenicntiam inter clTc fenftbilc 6C elTe intcl]ecftualc:dO 
dixtt,mundus vnus prouenii ab vno:<3i: quod vnum cft 
caufavnttacis&multttuklints modo diuerfo,6C propter 
dtfticultatchuiusm multt poftcriores ndlteiligilt iftud, 
ficut dtximus.di: cii hoc fit ita,patcc cftd hic vnum cns, 
a quo prouenit vna potctia vcl virius,pcr qua funt om> 
nia entia.5: qa funt multa:crgo ab vno inquantum vnii 
prouenit multicudo,aut ordinatur, aut quomodocuoqp 
rolucriBcliccrc:&hoc eftQpppfiiuilJius,quod putauic 
Liadii.fug Phy, t q diccns 



Infinit» in 



B 



QVAESTIO DE PRIMO 

dicetic quod ab vno jjuenit vnu:&: confidera iftu crrore vt cSpleuit in Tni(^tata de Subftantta Orbi»,vt diifluia 
qu5tummagiiusert:a:debesc6fiderarc hoc di(ftuPhi< crt.fmauierjtporttione Ioannis,quomodopotetia ipfc 
lofophomanliidcmortraiiuumvclnoin hbntantiquo foluercdifticultatcpcrfe^rtc^quomScniin intelligit hoc 

dictfi/.li lu virtus intinitain corporc;'/! intelligu inHni' 
iam^mduratione,quaremoucbit in irti:t:dC li in acflio^ 
nc,f.inicnliuc,quarc nd fequit hoc de abdracto, fcd qut4 
non intellexit hoc perlc<5te,corrumpii vel debditatdcf 
monftrationcB Philofophi ino<5iauo Phydcoru.vide diV 
(fta fua,& vtdebis tunc.fm autehoc, quod dixi,foIuicur 
hoc.quomodocilqi inielltgctur fuum dicti),f.n Iti \>irtui 
imatcrialis iiiHnita. Na,ll iniclltgaturinfiiiitainienliue. 
(icui dixi in c6men.7i.ScCioCocli,mouebii ininllanci,!! 
ncincorporcvclnun.tt autcintclligu ititiuKa fniduray 
ttone.hoc no potec verildc vircute ina(eriali,licuc dixi. 
dC qa ois vircus cor{>ea eil giiabilts dC corrupcibilis,i.o< 
ftc copoiitijjf.cx maicna SC iora,cll gnabde 3C corrupci' 
bileid^ p hocctu foluit dilficultas accidcns in di<fns etu$ 
ocflauo Phyllcoq:.Namiprcmct ibidem dtibiixit de vir 
t ute iinita 6i ifinita:& ipfe dicu ibidc in fen(ctia,q> ipof' 
fibtJc cft q> Hc aiiqua poccntia hoc mu,f.q) motio ctus lic 
tatx veiocttaiis,c)> no inucnttui magis,i.q> no poirit ima 
gtnart magis,riue lit materialts iiue no-.dC ideo dicit in ra 
tionc vlttmx ditftculiatis,q>,ri pofuehmus aifhbnc pro^ 
pnSeltc corports.vult diccre , fi pofucrunus mouerc per 
lepus infinuii elTe i virtuce corporea,fcquit q> inllt ei po 
tcncia intinua,i.inicliue : fcd ll pofuenmus alicuius vcro 
corpons,i.hxcpotc(ia,aqua^ucnic ppctuuas motus,f, 
f 111 q> cll initlle<ftu£C lerminus.non liequit cx hoc qa t!U 
virtus hoc modo colidcr.ica non appropruicorpon . £c 
id no diai linicum ucc^ inlinuum hcK modocolldcraiut 
S^debcsfcire,q>haec lolucioeft fimiJis foluiioni loanu» 
nill ga ipfe dictt, haec el\ diHtn^fla realiter, ego autc fm 
Cofidcrationc tancii:d^cft i(le modusrationumproba<' 
biltuni,qux inueniuntur ad vtracit partc.Nam raiionea 
Io.inis,qutb^ voluit probare,<|> lunt dirtinax rcaliter.r. 
in clTe ad modu ioquendi Comcn.non fequit ex iliis,nill 
q>fun( di(litic~ta:r6nc8au(coppolitaeopinionis probanl 
ipfa no elTe difiinifta tn elTe,n6 cp lini no dtfttncfii aliquo 
modo.Veritasauicft,c)>funt diftintfu f m cdlideratia' 
ncm,(icutdixi,funt tamcvnummfubicc^to.i.inelTc.Rc' 
fpolioncs ai'u dt<fl-x i quibufda Latinoi): Pli Jofophanti' 
bus,f.q>ctialipofucrimus tftos motores poife mouere 
in(iiiu{ vtlocuer.in no voIunt,eft fcrmo cxtra Philofo.' 
phiam.Nani nuiia vtrtus infinita hoc mo iniientt , iicuc 
declarat C6mcn.c6men.}f.Sccildo C<xli:qa,vc dicit^fi 
motor no hcrct potentia cermtnatatcrgo nec^ naturS tcr^ 
tntn3ti,8C Ctc erit no ens.Na infinicu in a(ftu non eft ens, 
6C a fottiori nec atftus puruSkSed fortealiquis rndcbir,(^ 
noincoucnit inabftra>fbsddn6quattti:fcdhocnihil eft. 
nam tnfintcu liue quantii vel qualc vcl quodci~K]i iir,etui 
eiYceft ipoirtbiic.nam alticr fcquerccq» totum eft xqua^ 
lc parn iux:hocautc eftipofTibile (iueiotum llt quantiiy 
fiueperfciftiOAalc:c6requentia patct p has duas fuppofi' 
nones,f.c)> medietas ilinin cft iniinitum.fcCla , c)> nuilum 
in(initum,faiic cum tmagiiubt( ur a(ftu cxiftens,cxcedic 
aiiud,circa quas,llqs vuit cauillarcno curo:qa nolo dc 
pionftrare ntfi Sapicttbus bfi dnpolltts. Prxtcrea,in(t 
nicum in a(ftu,di: tocujn,Cx.' complecum c fermo concradi 
cci (ibfjpli.na poneudo aliqd cllc cotum dC complctum, 
oportetnihdeecxtraipfum,poncdoauccm tpfum Ifint'' 
tum,fcquitur fcmp eft aiiqd cxtra ipfum.vt dcciaratii 
efttertio PhylicoH:,c6mc.6j.&.«4.ncc dc expolttionc 
Bur.eft curadum. Prxtcrca poncdo rem in a<ftu infi' 
nita,rcquitdc nece(rt(a(ec)>oe<ctU8par(es(inc fimuI^dC 
afit c6pleta,d(:ideoinfinitumin acfluiplicatconcradi^ 
^bnc:d^ vidc quomo dcducit hoc Comen . c5mcn.4^. 
(upradi<flo.<5i^ in fuafumma tcrtto Phyfi.dC nonvanaf 
ratio,nininquibufdSrerminis,fiucenim totum fitqui' 
tum,fiuenon,ideni contingit.d^ multa bona ibidem,r. 
libroCcrli dtctc fuperhoc,dC inTra<ftatude Subftan^ 
tu Orbu : dC laaxtnium inconuaucns eft dicere, quo4 

przfupponic 



rum,n6tn Itbro Auicc.£c aliom,qui tranfinutauerucpo 
(iiioncsl^htlolophotutn fcictiadiuinatnttri.quod fa<fta 
cftfimilisimaginattontbuscxcraneis. Ad fc^lmdico, 
q>tftadtfricul(a(eioluuC6men.m6ma^ts exprefTo in 
Seciido CocJi c6mento.)8.&.7i.& in de Subftanna Or/- 
bis.vbidiftiDguit finitfid^infinitij fimprr,f.(mtepus,i. 
quod aitio fua fir zterna hoc eft iiifinituro in duratione 
vel inflnitum in a(foone,f.q» mouet tn inftati : hoc eft qil 
dicunt modcriii,infinuu intcfiue,fcd in Tra(ftatu de Sub 
ftanna Orbis pcr ficit foluiionc huius diHicultatis cu di^ 
xti.6C cft manitcftum,q> fi tn corporc c6pofito cx mate^ 
ria dC ibrma eiret virtus infiitita ui tcpore , requeretur in 
ipfo eftc infinitum in ipfa acftione aut paftione:& hoc cft 
Ipoffibilc illud quod Anfto . intulit dtc^i.qa omnis vir-' 
lus matetia.f.omnecopofiiumexmaterta 6C forma.eft 
recepttbtletranfmutattouis,vei recipit (ranfmucacione: 
& ideo,fi in xcerno n6 tranfmutabitur , qa ponimus tp^ 
fum femp mouere,ertt in ipfo de ncccftitate virtus infini 
(ainaAionc,r.mtenfiue,perquarefiftutranfitus,velper 
qua no debilitatur,intant{i ceiTat aifdo eius, qa bii fic 
copofitum eftgeiierabilc&corruptibile.vtbene dccla/ 
rac Comcn.tn Itbro Deftruc^tio Dcftru<fbonu,& dcbilt' 
taturcna.a:hocvtdcnt probarc rationesPhtlofophtin 
Ltbro Ccxh,vbi probat ccelij n6 cft gcncrabtle 8C cor 
rupcibilc.ctia quod poftibtlecft corrfipt a nulio, perpC' 
tuatur nifinatura cius tranfmutaretur : vt dicit in.ii.red 
hoc non fequitur,fi motor non fit in matena : qa ex quo 
eft omnino intranfmucabtlis fi mouec vel fi polTec moue 
re aliquod mobilc p vnum die vel vnum annum, poteft 
inouerctilud per tcpusinfinttii.f.femper.Diflicuitasau.' 
teni,qux vidct accidcre in ifta folutionc,folu(a eft ab ip^ 
fo.«i.Metaphy.c6men.4i.vcrfus finc,fiverba fuadili^ 
genter cofidercntur.Vndehxcrolutiometponit.iz.ma C 
gi8c6plcta,fi bene c^fidcreni verba eius:dd dehocmul 
tabonadicitin.i}.Mctaphy.in fuamedu exponrpro.' 
ptertamen amorcventaMS verboriiComen.dico vlte^ 
rtus.if hxcdifficultaspoteit foiuieomodoquo lamdi^ 
3CI tn hne pnnix fuppoficionis . Nam ibidc dcciaraui, q» 
duobusmodispoirumusc6fideraremotorc,6(l fm vnii 
modum dicitur eire finitus no in tcpore , fed tn velocita^ 
te,f.fm (}> dtcit anuna vcl aiTimilat antm(:f m autcahum 
modii nondiaturciTc fiiutus neqi infini(ut,fed tantii di' 
dtur de ipfo q) eft ca/ifa ppctuitacts motus , 6C viJt dicc^ 
re C6men . cii dtxifdi: alter eft infinux mononts , cj> f m 
<|> cft intellec^tri.non approprtatt"j corport puentt ab tpfo 
pcrpetuttas mocus:^ n5 dieit de ifto fic cofidcrato pro^ ^ 
pterhoc,q>eftpotcttx finitxncctnfini(j:foIuicergoboc 
snodo,c^non fequtturponendoipfunimoueria motore 
infinito,f.cuiu8 aiftiocft iofinitafm durationeimmatc/- 
rialis rxiftcn8,(]> mouec in inftanti.Nii iftt motoresc^d' 
dcranturfmdiuerfasdtfpSnes veltntentionc8.Vnomo 
do,fmc}>eftanima,&tiica(ftio fuaeft determinara,i.(]> 
non moucc f tn velociiatc tnfinita. AIio au(c m6,f.f m qf 
«ft intcllecliijSC fic non mouet ntfi inquantii fints:& h<K 
loiii f m dtucrfas c6fideratione8,& tdeo vt fic , nondictt 
finitus ne^ infinitus,fcd dicuur clTc caufa , quod motus 
«ft perpctuus,i.ppcfuttattB motus:quafi ergo refpondet, 
quod vtrtus mouens , cii cofidcrara fic f m quod cft cfK' 
ciensmoti"i,f.fmquodeft anima,eft vinus finira,f.mo/ 
uensfmvelocitatedeterminatain(cporeinfinito:h{c au 
tcm perpctuitat proucnit ab ipfo f m quod eft inccllciftii 
& fini8,ficut videt tn multis c6mcn(o.i).t3(: magisindc 
SubftatiaOrbis.nampcrpctutcasdcbec magis attnbui 
abftraifto ^matcria omnino,i.nori atcrtbutocorpon.in' 
tcJlciftiiautddfinisfmquodtaliano funt actnbutacor^ 
pori:ergo.ptcrea motor mouet in (tcmu propterfinem: 
$iiiscrgoeftniagiscaufa perpetuua(tsmoius,fcd,fi hoc 
poncrccur cSc tn corpore,fcquuct <f moucret ininftic^ 



■ 



MOTORE 



»J9 




hxc Vtrtus in corpe,& quod fit tbidf voIuntas,quod no 
dcbct moucrc in inftanti;ficut n<5 fequitur hoc in abih-a^ 
tfiofm coru pofitionc:quom5 ergo dcdarabit , q. pmus 
inotor no eft corpus.ncc virtus lu corpc fua t' quare<dCe. 

Pr«tcrea,Iftaabftra(rtaa£ maximc pnmii,fub(lantia 
ti5cxccditfuapotcti5,nec fuapotctiacxccditciusvcllc, 
vcl voluniatc.na hxc ofa in illo omnino funt id« , tin enl 
difFcTunt fmcofideratione.A: i5 faciunt tih quantu pfit, 
6C faaunt toiii quod volunf,ficut dcclaratii elt fao loco. 
Vii diis Comc.in libro Dcftruc^tio Dcftructionu Ciftio^ 
HcfcSatngtjq» Anfto.inquibufda cius dictis inMcta' 
phyr.d(cir,q> efficics,f.pnmu de nccctTiiatc auc vinus ci» 
cft ficut fortitudo cius,6£ voliitas vcl vclle cius eft ficut 
fcictiacius.aut poictiactus cxccdit ;t fortttudinc,& foni 
tudo excedit i vcllc,& velle dcbilius cft fctcna cius.di: fi 
quxdaiftariivirtutii'funtdcbiliorc* quibufda,i.nonica 
fortcs,n5 cnt differctia incer nos A: prim5 caufam,& fic 
atthbuit ci dcfciTtus 6C diminutio vt nobis : quod cft val 
dcincomicntes.vcl oponet diccrc,quod quxlibct iftarii 
Virrutii cft in fine pfc<flionu,quando viilt.pot, quado 
potcft,f»CTr.A:oiatnfinc icicntix.i.fcicttncc.Nota tiicj 
tnultahicdtvla funt dc Dco MetaphorKC.ficut fortitu^ 
do,vt declarat libro Erhicorti.quomS aut voluntas vel 
VeUc dictt dc Dco>5; <jiiis eft modus.f m quc dicit vellc, 
declarati! eft perfcif^c a Comcn.in U^o primo libro. Ad' 
huc aut diAii Comcti.tn.il. Mecaphy.pottft declarari 
hocmodo.Namtpfcdicitui fcdoCacli.in fuaabbrcua^ 
lionc.q. in ifto corE^Ccodcfh , funt dui viriutcs.Vna 
qua mouet ur, 6C hxc rorma no diuidti §m dmifione cor^ 
poris,a<:cftinfinitx mononis.Scciidacft virtus dcclina' 
tionis,5: cft virtuB naturaU s f m qua dicimus hic corpus 
nnf graue ncq?1cuc,<9«: ei\ finita f m magnitudinc:d£ di^ 



B 



non cum fuo moiorc vcnhcctur quod mouctur proptcr 
nobtlius ipfo dii^intftil in c(Tc,c|^u^uis fic cum ipfo apprO' 
pnani fibi.ficut dixi,fcd,ii colidcrctur f m q> cft aggrc^ 
gatumexcorporc&:motorc,i.antinamouctur adnobi^ 
Iius ipfo,f.ad dcfidcratu,q> difttnguiiur a mocore fm c&^ 
ridcrationc.no fm effe. Ad quartil dico,q> intetio Phi 
lofophi.dt Cdmcn.fcciidococli cft ficut dicicCSmcn.tQ 
pnncipiocomenti.tft.q» rcs,quxacquirit pcrFcc^tioncm 
nobiliorcfineacftionccftjCuius a<ftio eft fua fubftaiia,i. 
intcllccftus abftra/his.dicic autcm acquirit quafi mcdia^ 
tc,vt fit hoc conucniens excmplis,qux ad Jucic ibidcm. 
namiKindiciturvcrcpropnc acqutfitio incis:hocaute 
nondicit de primo tantum,fcddcomnibus pncipi)sab^ 
ftTa(fbs,quorum pnma a(fho,qux eft inicUcLltOiCii fub^ 
ftantiacorum.dd hoc dcclarauit Cdmcn.it .Cocli^co^ 
mcnto.66,cum hoctamcnftat,qiai.'tio coru fcv.iida fcx 
qucns fuas fubftantiascft propccr pcrfcfuonc vcl coiv 
fcruanoncm perte«flionis corum.vt di/tumcft in quana 
fuppofiiionc.Nota tamen,i>>,cum confiderata fint cor^ 
poracoclclhaaon confidcrando motorcs corum,vcri<' 
ficaiur dc ipfit qi moucncur vt aiTimilcniur pnmo pnn.» 
apio.ficuc dixi dc ailimilatidc.Et ideo diat Aucrrois Sc 
cundoCocIt.comcntoQuarto.omnuentta non intcn^ 
dunc pcr fuas opcrationcs nili vc arTtmilccur perfede ntv 
bili,quodcftDeus,fmijiinnaiuracorum clt acquircrc 
dc aHimilacionc.i3<: parum poftca dicit tbidcm.qj qufdS 
acqutrunt propinquitatcm ptimi , quod cil Dcus pauca 
opcratione,di: hoccftorbis iotumconiincn«, dC quxdi 
pluribus a(^ionibus,d£ funtcxtcnOrbe», nifi volucn'. 
mus hoc totum intclligcrc fm diucrfas confidcracioncSi^ 
vt di<flum clt pnus.hoc tamcn.qctod nunc dictum eft, vi 
dcturmagig.namCdmcn.ii.Mccaphy.in fua itKdiacx 



cittn fuaabbrcuiaiioncMecaphy.loquensdc corpccoe C poficioneinquic.Etcumhocitafit,tpfccftpnmaforiiw, 



lcfti,£^ adiuuat iktii motii prouenicntc ab anima,tnclina 
C10 qua bcr naturaltter.na non cft tnc5polTibihf as vel re^ 
pu|;nancia intcr incltnacione huius corports , 6i mocum 
«u« ab anima.Dcbcs tii fcirc,q>,fi hoc diftu vclimus di 
ccrceiTcfmpofitionc.pptiam,oportct d>c<TC,<^ hxctn- 
clinacio no cft libi proptcr formam in matcnaextftcntc, 
cahxc cftopinio Auicc.cuicScradicit Aucrrois fccudo 
Cocli.fcddcbcmusnitclltgcTC pcrifta inclmanonc.quL' 
dam virtuce iequcntc fubftjtiacocli,f.corporis,guxcft 
quxdafua^pricta8,pcrquacocliircdditurdifponiiimo 
ucn i Aiomoiorcfm motumdctcrminatiiinvcloatatc 
& tarditau.& lunc cople folution£.Ei i6 n6 oporcet di^ 
ccre pptcr hxc di<rta,f.i i .Mctaphy.q» Comcn.loquiiiir 
§m opintonc aUorii.debcs tamcn fcire folutio loanius 
ooneltaliquo modocoucniens pnncipt)s Aucrrois.na 
ficutdcclarauiinnncprimx fuppofiti6is,C3ufa fufticics 
m pcrpccuitatc motus iliius mobilis cft,qa motor cft tm 
Tnaccnali5,n6 admiihis (ubic<!to,d: cft crgomicllcCtus. 
Et ideodicu multoties in de SubftanttaOrbt5,fl formx 
clTenc diuidualcB fmdiuifionecorpori8,motio caruciTct 
finita. Vfi dicic cti&,infinitii vcro in tcporc cft nccciTc ce 
«n corporibus cocleftibus cx diucrfitacc mocoris ct mott 
in cis a corponbus gcncrabilibus 5L corrupiibilibus , dC 
iuconueniens,quali vidct,adduccreau<ftoricatcs ad hoc, 
quia omnta fua di<fta dcclarac iftud . Vfi nullus cft tnue^ 
^ (usdiccreq>zccrnicasanimxcoch^ucnicababftracto> 
^**! »^ ' nifi Auic«.d£cti fcquctcs,quoBroultiibcnc rcprchcndtt 
<« C« C6mcn.fedq>xtcrniiasnonproucnit ab abftra(So,nifi 
pcrcaufamaliaabftra<.'ta,ncmodtxit:di: maxunempri/ 
^J*-^mococltfinpofitioneComcn.inrcliquis auicmotorv 
••^* bus fortc vcnficabitur hoc aliquo modo , iicut declara^ 

biturinfecudaditfKultatc.NStn iftoinodofinqucpux 
labit magiftct loancs. Tcrtni autc argumcntii<3<: cox 
Armacioncs,folu unt pcr illa,i1 dicfa funt m icma fuppo^ 
^cioocpaic t etia qp |g iftas roncs ooo probatur oili quod 



dC primus mocor,d<: finis primus omniii cmium hoc mo 
do.exccllus autcm nobiliiacis ennum cft propicr cxccf»- 
fum illorum in ifto ordinc 5: in ifto bono.O^ idco cxccf'- 
fus corum cft f m proptnquicaccm &L rcmocioncm quam 
habcnc ad ipfum pnmum^crgo coelum mouctur vc rca^ 
piatab ifto ordine&bono vliimij quodin natura cius 
cft rcciperc.&: fimilit cr ctiam rcitqui cocli.C\: dicu antc 
hoc,omnecnsappcritiftumordincfni c^in naiutacius 
cft rccipcrc de ipfo,fit animacum vcl non.hoc autcm dix 
dumComcn.iiidumctlctiam ab expolitonbu.s tnpn<- 
noEthicorum vcrfus principium fuper illud Philofo.' 
phnomma bonum appetunt,di: maxiinc abAiberto. 
Debescamcn ictrc,q>fmhocnon vcrificaiur q^iBimd* 
tad: tnanimata appctunt 6C mccndunc tllum ordmem^ 
lUud bonum f m vnum modum.nam inanimaca rcguiu- 
turabinielligcntianoncrrantc.dCillum ordincm.iSi: rc-' 
gimencrtquod rccipiunt potcntix aiftiux habcnces or^ 
dmcm,o<: tcgimen,qux funt in omnibus cntibus A: dlx 
funt quas Philofophi vocantnaturam . Nani vidcturt^ 
omnc cns habct opcrahoncs condccenics f m ordine in- 
tcllc<f^ualcm dC rcgimcn cius.hoc auccm non cft pcr acci 
dcnsnec accidentalitcr: nccpoteft ciTc hoc proptcruw 
tcUcftum fimilcm intcllciftui noftro , ficut dicit Comciv 
ratortnlibroDcftru<ftioDcftruCaonum&: hxc cft tat^ 
tura vniucrf.ilis . Dicam crgo , rcs pcrfccta , cuius modi 
funt omnia abftraC~ta,0<: maximc pnmum,quonim pcr^ 
fe&io 8C itcllc<ftio eft fua fubftantia^nulla aUa ac^honc in- 
digcntin acquificione huius perfe^fiionis , neqt acquirtic 
iftampcrfe<fiioncmediante aliqua a^fhonc.ci^ hocumc 
non (cquitur q> non moucnc. Nam^rnotuscft opcratio^ 
'^Koucniens a pcrfc<fhonc corum,vt um diclimriEIncumy, 
autc dicuntiomnc moucs f m effiac s aut moucc vt acqui 
rat pfe<ftionc:cft verum di limicationc tamcn,cuaut di^ 
cunt q> pnmus no mouct \t confcrucc fuam pcriciftionc, 
falfum cft . lam enim dicfcii cft in quarta fuppofitionc^qf 
landu.fucPhy. f lij ipfe 



0 



DE EFFICIENTIA 




politum cft dc mcntcComcn.nobilior tn,f m q. finis fit, 
§m q» eft cff icicns.hoc in totu cft f m diucrfas conliderax 
tioncs tantu,non q> lii difTerctia m elle.Nam pninil elH' 
cicns&priinaforma&pninustinis funt omniro vnu, 
Vt di<rtu cft. Ad raiionem rabi M oyli8,dico,q> iimtlis 
proportioeftimCT-pnmii& rcliquosmotores iUi ,ppor^ 
noni,quz eft inicr adtonc prtmi & alioni motorii . l*rix 
mus cnim alfimilatur primo Principi in auitate , tn quo 
rxifttt ordo vris.rcliqui ax"if motores Principibus parn^ 
culanbus,vndeaaio primi cft aJtio vris.Namoiacor/^ 
pora moueni (m motu diurnu , primum at'it corpus non 
gnoucturi^maliosmoius aliorucorporfuillud ctiamcor 
puscftmaximiiacnobiliffimu corporu.motusetia hu-' 
luseftvelociirimusmotuiLipfe cttamouct,ppter fcraiv 
»um magis propric dC vere.a: hxcdifferetia fufFiat.V n 
ro!. videmus qj per ilia mcdtapbant Philofophi diftcrc' 
tiamdignua;»sirtori"i.fufficitcrgo iltain diuerfitateopc 
rattonii cori"i. Ad fcxtfi dico,q>.ppofitio diccns,q> ciic 
lum fuprcmtinohabetftcUa.ncgaiur a Phtlofopho i>C a 
fuoC6men.multotiesin.ii.Metaphy.6: in fuaabbrc' 
tiiacione Metaphyr.d£hxcruniverba eius,Ioqucndode 
i)umcroniotuti,vbi incipu.et eft vnius cccli totumcon^' 
ttnentis,6L cft coclum ftellarii fixarii. Vtrii autc fit culu 
iionum,dubitationc habct . Nam Ptolemcus puiauit q> 
cftaliusmotuszodiactpicrmottl diurnu.cuius rcuolu^ 
tiocopleturpermultamillia annoru. Aliiautc putanr, 
qjcftproptermottivelmotus priontatis dC poftcriori' 
tatii.noca tamc , cp cOmentuQuarto.ii . Meraphy.vi' 
deturvocare iftum moti1,motumprocelTus 6C rcucrfio' 
nis ^m laiin^ traducflionc fcquitur diSm Cumcn . di iftc 
cft homo famofus inAizarac dc honiinibus tcrrx no^ 
ftra;,f.Hirpanix& fequetesipfumin hoc,5i ponuntad 
hocaftrolabia.iqua fcquKurirtcmotustnainipficonfi^ 
deraueri"itSol« vel rcditum Solis inpunftoccrtoinzO' 
dtaco,& inueniuntifta diucrfa.Quidam tamc putant,q^ 
iiladiuerfitaseft^ptcrmotumvel motus additosCa:' 
loSolis:qmdam dicunl,q> hoc accidic propcer crrore itv 
ftrumentoru , ex quo non ptit cognofccrc hxcccrtcpcr 
•pfa,6C vniucrfaliicr rcmotum cft apud me,vt fii cocium 
nonum finc ftcllis.nam caclum cft proptcr ftellas, & cft 
Dobilior aus pars. 1 1 idco,quado in ipfo funi plurcs ftcl'' 
Iz cft nobilior:5C tam locutus eft dc hoc Arifto.coclum 
autcm , quod mouctur fm velocilTimii dC maximfi mo^ 
rum,nob(]ioreftomnibus corportbus coclcftibus.q.d. 
Comen.qidifpofitiooptima corporca dcbct clfenobu' 
liont corporis.Et idco concludit vltcrius dicens.Et idco 
non vidciur nobts q* fic finc ftcllis , fcd cft apud mc ipof^ 
fibile.VndcfcmpcrtnucnioComcn.coclum ftcllarrj fi/ 
xaium vocare coclum totu contincns,(3L dicit in c6mcn/ 
to.4.8.ii.Mctaphy.d£cum pofucrimus c)>omnis orbis 
cft propccr ftellam,dd fi non^citet octofus : dC tbidem du 
ctt,fedomniBmotus cft propccr ftcllas.Poitumuscitam 
dicere,q> adhuc,fi fit vcrum (]>cft aliud coclii fupracoc 
lum ftcllatu,q>iniIlo coclo funt ftcllx.&: hoc innuit Co^ 
incn.cumdixif,rcmoti5cftapud mc,vt iitcoclumnonii 
rinc ftelIis:6C non dixit coclum nonum irn:SC hoc cft tan 
tum quod probat fua ratio.na ratto fua in hoc ftat,q> coc 
lum eft propc fteilas dC R non,ciret octofum.pcr hoc au^ 
tcmnonrcmoucturcoelum nonum.d^dtcttin fincvti§ 
pofui,& idco non videtur c)> fit finc ftellis . Si tamen po^ 
ncrecur corpus nonum,quod mouccur motu diurno can 
tum:&:quod nonhahet ftcUaniidC dcmoftrabicur, tunc 
oportebit diccrc cf Anfto.qa no vidit in fuo tcpore pter 
motum fteliaru fixarij,f.fupra ipfum : dt voluit deciara> 
rc,c^ nd oportet ponerc aliud coelumict ideo no oportct 
ponere alium motu pter iftos : dcclarauit hoc ifto mo,f. 
ficfTctalius motuSjCirent alix fteUz.Nam coclum n5 cft 
iufipropttrftcUaiir.oontajnc licquuurczhoc abfolutc. 



£ q>cocIum fupremum, inqao non eft (lena, c)> monctur 
niotudiurno,eftordinatumpropcercoclum cooccncum 
ui ipfo:nam cxcera non funt paria.Nam quauis cuam po 
ncrctur ita,f.i)> corpus fuprcmum motum fm motum 
diurnum non habct ftcllam,S£ quod cft fub ipfo, habct 
ftcllas,dc cft nobilius ipfo tiiquan:um cU ftcllatum , non 
requKurc)>ficnobiliusabfoIutc &C fimpliciicr. Nam fu^ 
premum eft nobtliuv.inquancum eft maior.dC quia mo^ 
ucturmotu vclociiTimodkreliquacorpora cocleftia fC'» 
quumuripfum,ita(}> fcruiuntctquafi,ddmotus eiusoS 
perficitar plus vno motore,vt dtdum eft : dCproprcrca 
diximu8,q> motor cius eft iiobilior omnibus,& primus 
tllorumabfoluie:ergohocdcbct clTe nobtlius.quia iftx 
dtfpofitioncslibiattribuix arguuntin ipfomaiorcper/ 
fc^onemperie^tioneinucntacoclocxiftcti fub ipfo^/ 
ptcr ftellam.fcd tunc oportct limitarc propofitionem di.' 
centem coelum cft propter ftcUara , hoc modo,ccKlum, 
in quo eii ftclla.eft proptcr ftcUam. 
E I fta func vila miht Heli^ dc Creta hcbreo in ifta ardua 
difticultacCjin qua nihtl fufccpi ab aliquo modcrno.funt 
tamen aggrcgaca cx diais Philofophi. A: domini Come. 
quiaipfevidcidiccrc fciitccias firiniorcs fcnfcnci)s alio^ 
rum pcripatcticorum practcr Arifto.aggrcgaui ramcdi 
tftactusdCordmauimodoquovidctur q> quxdivcrba 
ciusffxponuncretiqua,incanium(^vidctur tuhil elTcdi' 
^cum,quinfictna(ftuin vcrbts ctus vcl uipotcncia prtv- , 
pinqua.fic etiam laciam in quxfti6c fequcntc qux muL' 
(umelcconncxacuin tfta,dilcft hxc. 

Q.VAESTIODEMVNDI 
EFFICIENTIA. 
An rnrium MniKrr^t4r,frcMiidMin Philofophomm 
diHd^A Deo glohofo fit^&' qnomodo. 

N prtmacaufa.dC cofcquctcr alia ahftra<fta 
danc monl tmcorporibus cocleftibus, vcl 
funt virtuteslargifcei; cis pmancniia &ec. 
3C quis ctl iftc modus,6iI vrr,quomodo oia 
cntia fuiu cauiata ab tpfoDcoglonofo fm 
principia Philofophoi*. Ad qlhonc lam moia brcui^ 
ierdico,()>,pfundiPhilofophtiS^ maiores cori],d£ maxi^ 
mc AuerroisinTra<fiacudeSubftacia<)rbis,fl«; tnlibro 
Dcftruiflio Oeftru^tionii rndcnt , q> primil abilrac"tum 
non tiii dat motii corpori ccelcftijfcd dat libi eilc 6C ptr^ 
mancntiii xtcrna in fua fubftatia : nun clTe, qund pceftit 
priuaito,vcI non clTe,qahoceft ipoftibilc (m prmctpia 
cort"i.fcdintelliginit,()>clTehuius corpis fcquitprimum 
ahquo mu ficuc declarabu,& aliqtio modo dcdaratricft 
in (]lb'onc dc primo motore,no (f fit vcrc 5C propric cfFi 
cicn«,vt dicit Coinen.comento pnmo Quarco Cocli.SC 
dtcatn fcquciibus:fcd ficut dicimus in reliqs abftraiftts 
(f func caufata ab ipfo , 6C fcquficur per cognicionc.nam 
aifliofuanocliomntno nacuralisnc(|t volucana comO'" 
doquoinnosdicit voIutas,feda<fiiofiM fequit fubl^an^ 
tiam fua.fubftaiia aiit fua cft cognicto:& illa funt caufaia 
abtpfo: ficutintcllciftus velinccllfgesfm c{> incelligcns, 
cdfequicurintcllcifc{i,ua(|>caufatab inccllc<fco.&:di>fiii 
cft in prima Ciftionc in rnfionc pnmxditficulcaiis 6C ilu 
qualitcrdu~tiicft in.i:.A\ctaphy.comcnto.(i.dc hoc,r. 
demodo,^mquccntiai5Cm3xime xtcma funtcaufaiai 
primo , 6C dcclarabic htc jppne.cf auic corpora cadcftia 
func caulaca ab tpfo^jbacur.quo probaco habcbitur mo 
dus,fm quc funtcaufaca. Primofic.acH(>coHipropna 
fcuLppna palTio fcqucns elTentiascoru,fieftineisquafl~-' ''Vj^^ 
dificrctta vcl acapu in dcfcriptionc corii loco differctif, ^ ■^j/r' 




6C ell viu eoruni,el"t motus xcemus circulans,f.fic mof . 
ucri:rcmoucnsaucem propna palTionc alicuius rcmouct - 
clTencia ilItus,coferuans aut ipfam in f tcrno cufcruat lUa ^ T "^^^^M 



clTcntia.fcd primus eft ca ppctuiratts mocus circularis ^ 
ioriitergo ille eft ca cc ^ pmanctix lUorii.d^ coponic frr 
mofic^oecdfcruaspropriipalTionr alicuius cofcqucmc 
clTcotu illius cft cdfctuascjicntiaiUiusifcd pmii cdfcruat 

mocum 



MVMDT 

monjnrcularcin corjpibuf ccclcnibus,qui cftpafTTofe' 
«f ucB rubQacias coru.crgo tftccft ci aliquo mo in cc fubr 
Aaeix coru<S«: in pmanvtiarnatura rcmoucs cflc cohuAij 
vclcalidicatc urcmouct naturidiC rubna(i^ignis,& co' 
lcquctcrikcrtdcrcliqsmotoiib*cu luis corporib*,non 
tn olno co mo. Vfi dicu Aucrrois libro Dcrtr uclio Do- 
ftrucftionu in mo fcJlo.qftione t crtta,ti inudus clTet xter 
nus exfedC cxiftcs nd ^m q> mobilis : nam oinnif: motus 
cofhtucus ex parttbus cfl nouu:i,i.fa<ftus,non hcrecciFir 
ciens.fcd fi eft zteriius per difpofitionc pcr qua fcmp cft 
ta fadionc vcl creatioe fua,tri facnono habct prmcipiu 
necfinc.tuncdans vclcaufa iftius faiftionisiteriix ma^ 



140 



gtsdebct dicictTicicnstX"'^*'!* vcl caufa faifnonisnoux: 
A frm iuc via mfidus cft la^tus i r>eo.&. hoc nomen ta^ 
«fitum magis couenit ei tjp hoc norac xtei nfi: fed vocat ip^ 
fum (tcrnu,vt remoueacur (acTtiOji.ipfum clTe fatftum cx 
fubic<fco& tn tcpore ,& ponit pnuationcm.& intellt^t 
Cdmcn.pcr mundu corporaccdcftia , & hoc magis dc^ 
clavouialia viaponcdo vcrba Comcn.in fua abbrcuiax o 
tkme Metaphy.vbi dicit bxc verba:&; ex hoc dtc'aratii 
eftcj)ipli,f.motorf«no funtnKJtorcs tiucorpoiij coeIc^ 
ftium,icd dant eis tornias coru^er quas funt.q3,qti nos 
remouemus illas,f.intclligccias,nG tnueniiur formacor^- 
porii cceleftn*i,rtcut qn rcmouct inccUctfius in aclu remo 
<iccurvlttmaperfevfcto:vcl noinucnit nobts vltimapfcx 
4Sio:& §m ilcu modti funt clTicictes illa aliquo modo.Na 
«fficieoscft.qaidac fubrtantiTirei.Echxcvcl fiiica^cio 
vcl acrus perpetuus ci vcl derines,fcd mclius eft eiTe pcr^ 
pctuus:funcciufmescoru.Na formxcorporuccvlcftui 
nil aliud func ntli illud.quod intclligiii dc iplis : mouetur 
autcabipnsf m defidcnri : funcergoitneseonl.iftaergo 
pnncipia ponunicncrcfpecftu huiuscntis fenfibilis, Vt 
ibrmz c(ficicntes,3L tincs : recurre ad illud quod diJtum 
«ft in quibul J J fuppoluiunibus C|l'<onis pccdentis , vbl 
^icfium cft,q< r ^dr intelligentia fm diucrfjs coAderatiO' 
«esf ft fuus&forniaOcc.DicitvIicnusin hbroDcftru»' Q 
<ftioDeftruvftiom'i q> primii principiii eft principiuom' 
nium iftorti pnncipioru ^m cihciens 6C forma iX iincm. 
NSi forma dC Rnw func idcm in hocgencre entiu,dans au 
•cm iinc dat formS & elTe:fed dans forma c etricics. vulr 
diccic,q>primusdac finc^t iamaliquomododcdaraiu 
«ft.dCtpfcut iUoIibrodeclarat.ergodlc.Echxc olade^ 
^larata funt ab ipfo in fua abbreuutioc 6C in mcdia cxpo 
ii tioiie , 6C in comcn.it. vbi dicic , dcclaraii'i cft igitur in 
b:tc fcnicntia,(]»cnsnonmaterialc,quod ta dcclaracil eft 
<iTc moucs fubitantia fcnribilc,cft fubftantia ancecedens 
fubftantiarcnlibile:&l quodeft prinapiueiusfm fonrta 
&. hnCjCC Comen.gnto ciufdeinquit.ij. prinapui pnm{ 
fubftactxabftrai^txccijcft fubftanita5: forma&iinis: 
i}> mouet vtroq» mododCcumadiuniftiieft huic dlud 
quoddi<ftucft cumcto primoC^uartoCocli.Cvbi diot, 
rcsenim xternxno liabcca^cnsnifi (m Amilitudtncm. 
nec^ habenc exquacuor caulis mfi formalc& finalc,<3£ fi 
habucrit aiiquid quali agens,nd eric nifi inquantii eft for - 
ma iIIiuSjOc cofcruans ipfum : dC tllud ctij quod dictctx. 
Mewphy,comeiito.44.vbidiat.noneft potctia, vnde 
ncqjagens.ncqiproucntusAlc.cnt hocperfc(fle inccllcx 
«ftum. Sccildoprobat liccodufio: pnmii inomntge- 
nereeft caula omniti,qux func fub illo gencre^ricuc ignis 
eftcaufacuiu6libeicalidi.pnmti auiem gcnerevnicacu 
«ftPnmus,quieft vcre vnus:crgoeft caufaaltoru. Vnii 
corpusautem corleftccft vntlcopofitiiex fubftannadC 
quantiiate:nam fi noelTcc intpfocorporeita5,f.dimc(io< 
nes,non elTct corpus vcrc :djns crgo vnitaie,vel ille qut 
«ftcjufj vnitaciscxiftcntisinipfo,dai fuiiclTc&: fubfta^ 
hamtpriinusergoeftcaufa fuiciTe.Nam ficut dicicCo' 
fnen.ti.Mctaphy.comcco^ lcimo.c^deficic atraducbo 
nelatina omnec6pofic{i:vulc diccrc.quoaic^ modoco-' 
poficionis vcl coiiiiiiuiionts indigetcau(acxtntifeca,i 
qua vel per qua illud copofitu eft vnii : dC fi illud princi/- 
pium cft copolitii indigct alio,<^ cnc^ccirus in indni^u. 



^ £c ideooponetponercTnG pnnapiii omntnofimpkx* 
Tcrtiodcclarac fupponcndoi]lud,quod declaratiicft in 
1 1 .Mctaphy.q» ordo exiftens in excrctcu cft j>pcer ducc 
pttmxv.dC nifi clTcc ifte ordo,ncqt exercicos,neqi vniucr' 
fum clTrt:ha'C autcm corpora cixlcftia func cnti.i parcicu 
]aria,quafinicbra vnius animalisordinata inelTecocius 
vniucrti,&l in ordinc vniucrfali totiusjntancu q> cx om 
nibusentibusconltituicur vnumcns,f.totus muiidus,f, 
fi fit pcr tmagirucionc quodlibcc iftorucorporu foluro 
cxiftcnsnonordmacilad hoc,vc fit pars tociu* vniucrii 
cefiabit fuum elTc.nam cfTe eorum conliftic in ordinc.iSC 
ideo dans vel caula ordinis in iftis cntibus Jat fublt iicias 
cori'i:apnmoautccftillcordo, qui foric cftvmtascxi' 
ftens in oiunibus cntibus fm naturas corii , ijjf.aiftio cft 
caufa vniiatisvnomodo &lmultitudiiiis,alio modo vc 
dtcni eftinaliac)ftiouc:dddi6ricft iComcn.comcto.vl 
timo Metaphy. V ri dicit ibide cocludes.& haf: eft cau^ 
fa q> mundus cft vnus a primo:crgo prouenit aliquo ino 
do lubft ana iftorum.dd fone hxc ctt vircus fpi'ialis,qux 
cft tn enctbus,per qua mundus cft ordmaius dC vnus:dC 
etl fimilis ordinicxil^etiinexetcitu proptcr priiicipc,fi^ 
cut'dicti'icthvel iortexnrcus Iptlaliscft ilIuJ quoJ^ue^ 
nit a pnmo in cnttbuB,£c cft in ahftraiftis illud quod uv 
tclliguncdepnmo,quodcftfublijctacoru.Nj (ubrcacia 
velelTeiitiaeorumnilaliudeft,nin illud.quod (iclligunc 
dc primo,in rcliquis autc cntibus eft illud,quod habenc 
dcpnmormnaturascorum^njipfa rcapiunt fuumelTc 
ababliractis meducibuscorpnnbus corum,elTcaucci]' 
lorumcorporum,f.cccleftiuc a motorib^coium aliquo 
inodo,vt diclum c:na no ei\ in matcna aliorum cntium 
ptcrabftraclarcciperc intcllctflioncm.fcd recipiunc elTc, 
quod cft c|s propnum : 6C hoc apparec magis in cncihua 
tranfmutaiiiibus,quorumcaufaeft inntus:naiiiti niocus 
Solis fic ^m arculum obliquum,no clTct gencracio nc<^ 
corruptio:lcd iiiotus eft caufa in clTc dc cuicruatioe ifco' 
rum mleriorum.N j ab tllis corporibus proucniunt qua^ 
litatesproprixd^ figurx^prix& proporttoncs &.'mcn 
furx propric.ncuc bcne declarac .4ucr.in.ti.comen.ii. 
mocorcsaucefunccaufxmocuum.&pmuseftcaiifaom 
nium.fed hic r alius modus vnitatis vel vnionis,de quo 
diiftum c(i in fc>^a via.Dcclarat pierca , nam qu auis aiv 
ftracfta no dant cfle in adu corporibus calcfttbus.f.elle 
pfcv.'tionalc,veI ptcclum,ficuc forma j>pnamaicrix,na 
luntfubftaniixina<ftu& motorcseorumnon inlixrcnt 
maccrix,neq{,pducuncurdepocccia inaccnx,ficuc cftde 
forma macenali,camcn aliquo modo func formx coiji , a 
quibus.puciiiunc ocs acftioncscoQc corpoi$,dil func pro<' 
pter mo{ores,ica accidccia^pna cuiusIiIkc funt in eis 
^pcermotores,ficucmateMa dcterintnatura formavd 
ab anima,dc motio eorum,pucnii ab ipfis:<3i^ (unc pcrfe^ 
iftioncs illoist cotpom , vt diclum cit.quod cni moucc ip^ 
fummocu,ppnotlli,efti]|ud,quod largtcurilli primodix 
fpoficioncs,p quas acquirtc mocum ^prium. Et idco mo 
uens eft agens oibcm aliquo modo. Vnde 6C dac quanti 
tatcmpropnam& figurapropna tfii motui,f.circu]are» 
^ pnmo aucc incft eis mcnfura .ppria ifti mocui,f.cucula 
rc.a pnmoautc incft cis mcnfura.ppna vnicuiqi illoruni 
corporum,6il conucnicntia tntcr ca adinuicc in ordinc &C. 
quatitate,tta ci> cx oibus pficit vnus aftus,(.cocus inun^ 
dus,vcbcnedixicC5men.w deSubftantta Orbis.&io 
ca motoi{: eft ca elTc corpoi{t coeleRiiimj6c glibct motor 
^pnuscftcafuicorpis.rcmoucscrgo mocorcs rcmouct 
picclionc corpoR; ccclclTium,dC formascoi)t , quauts no 
tinciormxmaceriales.rcmoucsautc pcrfcifiionc^ ior^ 
ma rci,rcmoucc ec tei,6C allcgat um eft cx vcrbis Comc., 
in pria rone.debes autc fcirc,({> non cottadicit liuic tllud 
qci^diclumcft inlibroCoe]id^Mun.quodnihil cftpofe 
corrumpi,quodtii perpccuctabalio,vcl reaptatfterni' 
tatcab alio.ium n6 dicimus coelumcfTc porecorrumpi, 
6C no fcquitur ex modu,f m quc dixiinus cocloru clTc,6C 
abftra^oif: cjium ce a pmoq>uiiiaturacoi{! Iicponcas 
landu.fuft Phy. f iu) ad 



DE EFFICIENTIA 



adcorruptione.Natn natura& rubHSnaconl no c(l .ilu 
qua caufa dc caufis corrupcionis,^a func ttmplicia no re 
ctpictia cranriuucattonc niH mocum localc arcularc, 
fcd elTc corum tii dcpcdec ^ primo , qa primus dat eis or-' 
dine^ vnicacc3£c.Et cdlidera in hoc.na nos dicimus,n 
prtmus n6 cilct nd rcmancrcnt cntia.qa ola dcpcndent i 
prtmomodis diurrlis.maccriaenim pnmadepcndecab 
ipfo,(]a nd poc enc finc forma omnino. ideo pnmu ef^ 
nciens rorinarij,co modo quo formx materiales dicunt 
«fTc faiftijdat clVe maten*,non cfTcabroluctl , ira q> pofl 
priuationc omnino facit illaeirc.nam illa c(i quodda ens 
poccciaJe de fe.led dat ci ecatrcualcpfeaionalejVcIa^ftii 
pcrfcc^hjm cfTc:et fi non eirct hoc atftuale cire quod habct 
iilformanonclTetmatcna.Nam,cum rcmouet formadC 
finisrci,remouebiiurillarcs.Dcdarabnurautc poftco, 
quomo fbrmac elementoru func caufx ee macerix.Ec f 5, 
fi oino rctiouebif fora olno rcmoucbif elTe matene,non 
quodin ruafubHacia eflaliquacjcomipcionis,ecinipfa 
iit nacura porr ns recipere corruptionetdi: tii perpccuac i 
primo:quodcfl !ponibilc,a quo lugimus.naipfa tn fc cfl 
2lmplcx,ficdicade corptbuscotlcfbb^^q^ipfa funrqu.T^ 
dam cncta:& dc necef&ute fui clTc funt mocores eoru,6C 
maximc primus,flcut dedaraui.ft: ideo remoucs ec pri^ 
mi remouct efTc eoru:(ja ad efTe dC pmancntia iflorii rctj 
runt necelTario motorcs coru.remouens autc aliquod ne 
ccfraric rcquificii in cfTc alicuius rcmoucr clTe illiu8,nG 
jn iJlorii corporxi fit potTibiliias ad corrupcionc.E t i pri< 
mo rcmancc illa nacura xccrna.nSnmplicia funr,qnulla 
caufam corruptionis habct.Ec id nd fequit,coclii vel cor 
pora ccclcftia Idigcnt cfTc primi vel motorum : ergti piit 
in fecorriipivcl funt polTibilia corriipi f m fuasnarura*. 
Na non intclligimus per clTc pofTibilc corrupt nifi lirc tn 
fe naturu poffibilc rccipcre corruptionc:hoc impolTibile 
cftincis.Uicimusctu,q»cfle abftra/torii crt a primo, 
na ipfeeft tncdle(ftii eorii.Inrclligcs aiit f m cp incclligcs, 
ndefl,nintelle<flumnofit.dCidco dicit Auer.it. Mcta' 
ph/.comcnco.44.in(>3 auic raodcrnoru in diccndo,q> i 
tali mocore^uenit calis mocor,aut fequit aut pcedit,aut 
talta vcrba,n6 vcrc incelligunt dcillis principiis abf^ra' 
<Stt.oiacnim ifhi funtdifponcs fupficietcnus agentium 
non vcre.cantil cnimcft illic incclleclus intclle<ftum, 
pfiaen8&perfe<Sum.Vndedicit,t]»abagencenil proue 
nitninextrahcreillud,quodeftinpotctia ad atftum: fcd 
tIiicn6eftpotctia,i.qa ilJic ndeft fubtciftum.vndc nc<p 
ages,i.nifi fm fimilitudine^ficut dixirin fuaabbreuiatio 
nc Metaphyficf ad iftum,ppofir{i,ipfc,f.primus,cft etia 
caufa orduiis cxirtentts in ipfis.elTc enim iftoril eft f m q» 
funt pricipia parttcularia fubpnmo pricipc.ficutetu&: 
ordo nobilium rcgenciii cxercitil in hoc conftitutorii cft: 
j>pccr pnroum ducc,f m q» funt coitfhtuti,fcd qa abftra^ 
^funtentta vclfuuefTe abfolutccftinquantii funtno> 
bilcs vclfcrui cofticuri i primo.nam ipfi func nmplices, 
&. non inucnic in cis clTc modus , f m q» funt fcrui.fli mo» 
dus f m quc nu:quauis flnt cntta, vt inuenit hoc in copo^ 
(itis,i.q> cfTc abfolucc fcruorii n5 cft a diio,fed quod func 
fcrui eft adiio.hocaute no inucnitur in abftra(flts:nin qa 
lcruitudoeorilcft ordovcl intelle<flii,quod intdligunr. 
tntellciftii aiit in eiscftidecumintcllc(flu , ficutdi<fttJcft: 
fedqaincellc(^ciicoriicftilIud,quod incclligunt aprimo 
snodi8diucrfis:(5>Ltnccllc(ftt'i coriieft fua fubftucia^ferut' 
tudo eotumcftfua fubftacia.Dcclaratumeft crgo,q» illi 
func entia nmprr,f m q> funt ferui.dC id,fi dns no lit^f.prf 
musjilli no funttno tii funt poiTibilcs comimpi.Dico c3 
fequcter etia de copofi tis,(^ clTc corum eft a primo.nam 
tpfa funt entia .pptcr copoHnoncSC vnitace , q eft in cu^ 
pofitione corum,5L,ppter alia dic"ca 6C diccnda.dans au' 
rem copofitione SC vnicacc cft primus mcdiantibus mO'' 
toribus 3C corporibus ccclefttbu5:5C furma prouenitab 
iplo ifto modo , mediante tu agcntc parciculari : 6C ordo 
^tdle<ftuaIis,quccognorcimuscfTe in ipfis prouenitab 
crduic tntcllc(flu2lt tn fc|flinpltcita , yndc dtcu Phtloftv 



£ phus,nifi eflct motus Soltsin drculo obliquo, non eflet 
gcncracio ncqt corruptio.Et cum erum hxc omnia benc 
c6lidcraca,folucntur multx dtfriculcaces in mulris fcietv 
ti)s,6i no oponebic dicere omnia entia c(Tc in prxdica' 
mento rclatiois,ica ^ fubftacta corum cofiftic in rclaciO' 
nc:noquodreiaciolicin cisaddica fubic(fco accidirs cis, 
ficut narrautc Aucr.dc Auic i libro DcftnKTtio Dcfhii* 
(ftionum.Noca camc, n5 cft propnc effiaens in rebus 
xccrnis:fedcfficicns fni fimilitudinc,vt dixi.vndcficuc 
dicitCumen,inillolibroa<ftioagcntu nocdfiftit tnpri' 
uationcfm qicft pnuacto,quiapriuationon cft a<flus; 
ncq» in clTc,cui non tneft pruutio , quia quod habct clTc 
pcrfc(5tum in vlcima eius perfedionc non indigec eflictC' 
tc vcl produccnte.vndc condudtr,(]> tanrum con fiftit in 
clTe in tcporc,tn quo ei ineft admifta priuatio , 6C cl\ elTc 
poteiitiale.de idco dicit,c{> mocus fcmper indigct motox 
re.Scdadhucaccidi(inliocmaxima difitcultas.namCd 
mencacorin.i2.Mecaphy.in folucione loannis Grama'' 

** tiddicic.incorporcquidcm cotlcfti noneft poccncta,vc 
corrumpatur : quia no habct concrarium.eft igicur pcr- 
mancns pcr (e,A pcr fuam fubftanciam.Mocus aucc im^ 
polTibilc cft vc fic pcrmancs pcr fuam fubftanciam,cum 
habecconcrartum,f.quiecem.fmigicurpermancntiSmo 
tus,oportec nos poncrc aliam (ntencionem remanentcm 
in fc,c contrarto ^^rmancnnx quxel^ in fubftancia.6C 
idco non cft in cc«lo polTibdicas nifi vt qcfcac. vndc con-' 
dudtt , <f motus cft nccelTarium per aliud , pofTibiiis cx 
fc:fcdimpolTibde eft inucntrc fubftannam pofTibilc cx 
fc,necclTanam ex alio : quia illud , in quu cft potcncta in 
fubttantia,necclic cft vc trifmutccur eius fubftancia : 8C 
impolTibile eft vt acquirat pcrmancnciam 6C xternitate 
cxalio,nifinatura poilibilis tranfmiireturin natura nc^ 
cclTarii.&dicicvlcenus.cumcniin dcclaracum tftcor^ 
pusclTcxccrnuni,polTibilccft cxift(man\|> nonindigec 
inhocelTcponercprincipium nobiiiusco : fcdipfeibid^ 
declarat q> necclTarium eft ponerc principium iiobtlius 

G ipfo propter pcrmanentiam & xtcrnitatcm motusonv 
ntnointranfmutabile.dC non ponic hocproptcr pcrma^ 
ncntiam corpons carleftis.fli: in de Subftatta Orbis ver^ 
fus finem,loqucndode motorcdiaf,& vc fic antma non 
admifta matcrix,fed antma corpts xtcriii,ita q> ifta ani^ 
ma non fic abftracfta a corpore fuo.&cum hoc feparara 
abipfOjtnquatum dlud corpus non indigct ipfa:qu(ae(b 
permanens per fc ex oibiis iftis.ergo vr corpora coele 
ftta no indigcnc tn fuo clTc dC pmancncia moconb»corti, 
Oppofirumtamcapparcc pcrdtrla.Prxcerea, In fine 
dcSubftantiaOrbtsinquit,c^ dator concinuationismo 
tus cft dator mocus ccdi.d»: nifi ipfc cfTet,dcftrucrct mcv 
tustflCft motu8,&caclum.calumcnimeftpcr mocum 
fuum,d£ n motus codi dcfhucreturmotuscnrium infc 
norum dcftruerctundC fic mundus.Ex quo vcnficacuTy 
q> dator concinuationis motui cft dncor elTe nmnibus 
liiscnctbus.Etin illo iraclacu vcrfusmcdium inquit.SC 

|_| dcbcs fctre , q> iftud corpus calcfte nonindigct virtutc 
mouence in loco fempcr cantum , fcd largicnce virrutem 
iii fc,& in fua fitbftancta permanenciam xccmam : quo 
niam 6C fi fimplex fi modo habec pocemiam in fe,ad cor 
ruptionemtamencft finitx a<fhonis nece(Tano:quiacA 
finttarumdimcnfionumCVltermtnatum a fuperficiecon 
itnenccipfum.Lcomne tale,cum incdletftus porucncip^ 
fum exiftcns per fc abfque eo <5uod largicur ipfi pcrma-' 
ncntianioC xtcrnuaccm,nccclfecft vt ita fit dc finicate 
fux pcrmanenrtx ficut eftdefinitate fux a<ftionis : vuic 
dicercEt idco dans perpetuicatem a<ftioni eius dat xter^ 
nirarcm fux pcrmancntix.Vnde condudit.Erideonc/' 
cefTe cft in tntclicctu clTc potcntiam largienrem ipfi per^ 
mancmtam xccrnam,qucinadmodum largicur ipfi mo* 
tumpropriumx(crnum,d£ non hoctacuin:fcd neccfTc 
efthtc clTcvtrtutcm, quxlargitur ci motum proprium 
{iuea(fnoncm,quxeft xternitasintcr cxteros motus,C 
fnotuin iocalcminarciitiUjfiCfgura propriamiftioKv 

tui 



M V 

tut,Crphxrtcani:& mulca alia,quz pomt i'btdcni,& in fi 
nchuius icrnionisrcprchcnditdiccntcs,qi Anft. nondi/- 
cit caufam agcntcm.fcd moucntcm lantum. Vndc flcut 
dictt ibidcm.tiniscnimrigniticatagcns ligniBcattoncne 
ccirana,ricuc motii moucns.Dicit practerca contra Ailf> 
ccn.& Algazcl.q, ijuxdam entiafunt.quorum diftcrciv 
tix fubftuiialcs iunt pcrmocum,vcl motuSt^ ccclum £>C 
inicriorarunthuiu£gencris,i3dniiimundus cllct fmhac 
dirpontioncm,i.q> fua rubfrantta confiitit in motu, mun 
dus non tndtgcbit Dcu poH fuum elTc.Et dictc prztcrca, 
q> Anrto.indci q> mundus habct cfttctcns,&: dans motti 
corporibus ccrlcftibus dat clTc in cis.nam p<r motum fu 
ftcntaiur corum clTc. Prxtcrca Didt, ipfc dat vnita 
taccm,pcr quam mundus c(t vnus. dans autem vnitaic, 
qux cft condiiio rcquidia in cfTe comportri,crc dans par^ 
tcs,ficut dcclarauit ibidcm.dcclaratum cll crgo, (})calij 
indigctpcrpccuitatc& permancnttafuiclTc 3motorc,d£ 
maximc a primo.C )pporiium lamcn vidct ur cx dicltSjet 
Vttnam rcircm vcncatcm huius. Ad hoc cfi dico, (]> inul" 
tumdiiTcrtdiccrec«.Tlumh.jbcrcpotctiamin fc&in fua 
fub(lantta,vel ciTe polTibilc n f(,6C diccre, non rcma^ 
nct clTcccrb (inc clVcmoiorum.Nam t-m pnmum modu 
tniclligicurc^intpllscft natura rccipicns corruptionem 
&. coninnciatcm,vcl (int poflibtlcs corrumpi (m na.' 
turascoium,dL runtvcrccomponia,itaq>i1l{ lormxcd 
ftiiuuoiur in clTc per fua fubiecfta.rccipiunt tamep pcrpe 
lutiaicm abalio:& hocel^impolTibilc. NamiIIud,quod 
f m fuam naiuram crr polTibilc,tia q> habct poicniiam ad 
corruptioncm,a nuUo reapit pcrpctuitaicm.dC hoc pro^' 
bant rattoncs pnorcs, & maxtmc cum(int intcllc^tadi' 
(fia Comcn.inlons propri)B.Sccijdum autem alium mo^ 
dum incclligttur q> dc reb^neceiTario requiTitis ad pcrma 
DcnttS 6C cllc fubfiantixccili funt corum moiores &C ma 
xime primu8,ricut dc necciTarto rcquilltis ad cflc 6C pcr^ 
inancnttam macenx eft forma aliquo modo. dtxiautcm 
aliquomodo:tpfacnim noncdflituuniunn ciTc pcrfuas 
formaB,(icut compofita,nc(ti form( earum pcr ipfarncc^ 
inipns cfl naiura rccipics corruptioncm, dC pcr pnmum 
coniinuaniurtncfTc.nam hoc cfl impolTibilc. neqihabct 
nacuram recipicntem concranccatem. 6C hoc probanc ra 
tiones faclz in Qppoficum.&: confydcra bcnc in hoc,fcd 
pcrdeclarattoncmmaiorcm verborum Commen. cum 
dicir,(}< corrupcio in ipfo,f.in fua fubflantia eft tropolTibi 
li8,(icuc quics.Ec dictt cflquzilioperman(nsperfc,&p 
fuam rub((antiam:fcdmotusimpolTibilccfic(Tcp feper 
inancns,quia hih<t oppofttum, 6C ci\ quics. £c dixic, cp 
ideo dicii PhtIoruphus,q> non cR cimcdum Cf ccelu quic^ 
fcat tn aliqua hora, 8C non dixit q> corrumpei ur. 6C dicit 
<p (i motus cccli cft xtcrnus,fub(iantia cali cfc xicrna,ct 
non conucritiur:& dicit,(}> propter pcrmanctiam moius 
calicftnccciTartumnobispoiicreremaham permanen' 
tcm ex fe,& hcK non indigcmus in pcrmancntia 6C conti 
nuitatc fubflanttx cceli.dc in fine Sobflanti( Orbis inqc. 
loqucndo dc anima cali.Sd cum hf c cll fcparataab ipfo, 
inquantum illud corpus nonitidtgcctpra:quta cl^pcrma 
ncnspcrfc,vtpo(itum cft.Dico, (^indigcre motortbus 
ia pcrmancntia cocli duplicttcr intclligit. v no modo con 
fydcrato ccclo fm fuam fubftantum cancum,non fm(ui 
a<flioncm,fcd fm mocum ctrcularc xtcmum,qux cftpaf 
(lO ctus,fequcns fubAanciam eius,f. rcciperc motum ciry^ 
cularcm . Aho modo confydcrat o cum cius acTnone Rmi 
Ii.Adhuc prtmusmodusduplicitcr intcliigic, aut quod 
indigecdantepcrm3nennaro& pcrpctuicaccm fuxfub^' 
fiantixrquia in ipfo cft nacurarcapicns corrupcioncin,f. 
quia habct potcciam ad corruptioncm,vc dt(flume(l.auc 
quiaindigec perpciuicacc:quta fua permancncia noncft 
pofTibtlis nifi pcr resindigcntesalio,(icut cft vnicas &or 
do & rcliqux dirpollcione8,qu( nontnucniunturin ipfo 
ntd proptcr primum. Atocus cciam localis dupltcitcr con 
fydcracur. V'nomodufmct> cft localis tjium, Aliomo 
do f m (]> cft mot us iocalis corports ccdcftu.Iftc aiic mo^ 



N D I I 4 1 

^*dut diucrflmode adhucconfyderaturin rcfpetflu omniii 
ciuscaufarum,Cmotori8xtcrni tntranfmutabiJis omnu' 
no,& mobilis xtcrni.cui non tncft potencia ad corrupno 
nem 6C necefTicaccmmoius localisconifnuiillius:vclc9 
fyderaiur^mfc,nonp(r rclationcmad omncs eiuscauy 
fas.& 1 unc dico,(j> fi c6fyderct ur corlum modo lccundo, 
tdcft cti fua aifbone, tunc dc nccciTitatc pcrmancnnx cius 
rcquiritur motor d£ maxime primus, naro, (i palTio pro.' 
prta rci non elTeT,vc^a<ftid cius fcqucns fubiiannam eius 
i.on ciTcc lubftantia ctus. Ec idco caufa pcrpcrutrarts mcv 
tuseftcaulaperpccuiratisfubftacix& pcrmanctix cius: 
Sm ctiam modum prtmx diuilioniSjpatcc q> fndijrer pcr* 
mancniia,qux prouenit a priiro,(icut d(ciarnui.t'm auti 
primam partem diui(ionis,patet <f non indigcr pcrpccui 
iatc,quia non habei potcntiam ad corruptiorr, ncqi con 
irarium,ne(|ieft compo(iium:ne(|< habcc aliquam caU'' 
fam excaufis (omiprionis. 6C ({• declarat hoc toium cft 

_ illud quoddicit C'6mcn.in I.ib.d.d.qiixftionc.io.qicor 

" puscceleftcapudomnes Philofophcs eft necelTanum p 
aIium,i.percauram.noiairi({>ndcftpolTibi]e cxfenccef 
farium pcraliud:d£ lam locuius fum de hocin a-'ia qux<' 
ftione.Mocus ctiam localis circulariscorjrdcratus ahfc^ 
nus caufa cft poiTibilis^quia habcc oppolicuro,r. quicte: 
di!poceniiafcmpcrcftadmifta motui:ACidco fcmpeniV' 
diget motorc,vndc,quamuis corpus C(vleftc dc fua natu 
ra lit 111 poientia ad morum,& cft aptuni (ic ab illo moio 
re moueri,tri tpfum c dc fe cns a(fiu,& ntfi eflct motor ha 
bcrecpriuaiionemm(K':&ideoaliquomodo rcllftit vr 
Cdmcn.trac.de Vacuo.di: aliquo mcdo non.& eius mo 
tornon poccftipfumvelcKius mouere.& hocineftcipro 
ptcr talem nacuram illius corporis 6C mocoris il!ius,r.lic 
moucrt.Cofyderatusautcm incomparationc nd nmnrs 
ctus caulas eft ncceflanus xternus,ica q> rnn cft poiTibu 
lc non clTcjdc! tocum hoccftclarum fcientibusicommcca, 
&C maximeDuodeamoMeiaphy.vbi loquicurdcloan 

C ne Grammatico.Ec cum hxc fimc bcncconlydcraca.rol^ 
uuniur mulixdiiFiculiarcs.Nuceft vilummihi aggrcga 
rc cx di(fcis Auer.illud quod cft conucnicns huic,f.(]> om 
niaentiadcpfdentaprimo.Inquit cnim in fua ablircuia^ 
(ioncMccaphy.poftqpcomplcuicfcrmonem demorort^ 
busabltra<fci8,()>abftra(fta funt cauf:r corpoR carlcfcifi, 
eo modo quo diximus:Sir pnmum abftra(ftcriim cft cau 
fa aliorum.elcmcnta auicm func de neccflicacc caufnta i 
motucorporumcoeleftium:ct hociamdcclaratumcftin 
Libro cccli.Ibidcm cnim dic^cum cft,(|< dc narura motus 
eftcaufarccaJidtiatem.Adclfcauccaliduacis fcquirurle 
uicas,qux cft forma ignts.vult dtccre fcqucs forma ignis 
vel (j> accipicur loco formx.Et dicit vltertus,q> ad priua^ 
ttoncm mocusfcquitoppoftcum,t.grauitas.A: idcotgnis 
Jcrminacurmconcauocorponscoclcftis, icrraauccui eft 
in medio propter remotioncm etus i motu contincnris. 
(implicia autcm rocdia,qux funt intcr tgncm 6C icrmm, 
fcilicctacr&aqua:inuciNuntur^mdupiiccm dirpofitio 
ncm.ita funt grauia 6C Icutatgrauia rc^pectu fupcrion?, 
6C Icuia rerpe<ftuinfcriorum:& vniuerfaliter, qa clTccor.» 
porum (implictum eft fm funccontraria. caufa auic in 
coirarietate eorum nihil aliud cft nifi motus corporis cce 
leitis.Corpus cceleftede neccfTirate cft cfFiaeiiscorum, 
&conferuaiiB, &nontanium hochabct corpus ca-lcftc 
refpe(ftu t]lorum,fed ctiam poniiurqu.ifi formacorumct 
(impltcia refpccftu illius quafi matcria. Inferior cnim co* 
rum pcrfiacurpcrfupcrius&omnia pcrficicnturiniTne 
corports calcftis.£ i hoc la dcclaratu m eft in Ltbro Ccc 
Ji.corpu8ecumcalcftcinquatum rotundumnon poccft 
eiTe (inecorporc,arcaquod reuoluiturdf eftcetrum. rer 
raauccm cft calis refpeou ccrli. cum autcm tcrra (it, rtlu 
qua elemcntafuncdcneccfTitatc. crgotlcmcnta fequunt 
elTc corporis caleftis,ficut fcquuntur lapidci: 6f partcrcs 
iormam domus.Ei cum hoc fit ira,corpus calcflcc caii'' 
fa cfle elcmcntorum tm conferuas,& efhcicns, fornia, 
cc fiucm.Dcbes ifi fcire,qi bxc dcclarata futit pcrfccfrc ab 

ipfo 



DE EFFICIINTIA MVNDI 



jpibtn commentic ctus, 6C. muimc in di<ftis de Codo St £ 
Mundo:rcdliictanturofupponit tfla.£tidconon multu 
inn(lic,curactiam Philorophi noncildc nominibus.Ec 
idco pol^cain illo Libro ponit dicla quafi mcdia inicr di 
(fta fua 61 Auiccn.Ego autem accipiam cx dicus ciub qCl 
cfl conucnicnspoltiiombusctusiiicommccis futs. vnde 
v!ccriuS3ircrit,q> dcrcbiis homogcncK&animaiis non 
udigcmusinJtiiignationccaurarumeorum nili clcmcii' 
tis & motibus corporum cot]cftium,& hcx; tn homc^cx 
ncis:rcdinanimati8oportct ponercgcncras ciiam dc fpc 
C1C corum aut aliud Ic^o tliiis.Et ideo dicic Ari(lo.q> Sol 
I & homo gcncr.'i[ liomtncm.Namirtagcnerabilu 6(.cot 
ruptibiliaindigcnt qualicacibus proprtisd^ figuris pro^ 
prt}S ji^ detcrmipacis,qu{ proucniunt a mocibus diucrfis 
& afpccftibus corporum ccclellium : & hxc mcnfurain 
omni rpccic iflorum no proucnicnili ab arte diuina intel 
lcifta pcr fe.nam ifht form( habencclTe mulciplcx,6C ciTc 
eorum pcrtc<fcum eflin abftravtis.Ec maximein primo, 
ficutdcclarat Commcn.in Duodccimo Mecaphy. 3C in F 
ali)s locisconcra Flatonem &L Thcmiftium &i Auicc.flC 
dicicin fua abbrcuiationc in loco prxdi<5to. d< qa illa cor 
pora funt viuadanc vitam iflisinfcrioribus.Na nihil po^ 
tcft moucrc matcnam ad pcrfc<fh'onc animalem nill cor/ 
pus animatum.Nam rcs atcrtbuit alijs fimilem fub(laci( 
cTus,iiV:indt/laabLireuiationc,dicitihoc pro|>ofico poft 
tam Tupcrius diftaid^ cum hoc llt ita,ncut narrauimus 3C 
dccLiraium cic de corporibus cccleflibus,q> funt caufi in 
circelcmcntorumiCvfmquotmodisfunc caufx corum, 
dicaraui-iv^jfurmxeiemcncorum funtcaufx propinqu( 
inciTcprimxmaicrixcommuniscisfm form.^m d^nnc 
tantum.Nammate.Mam prima.-n impofTibilc crthabcre 
caufasprxi<riQ.-isduastanium. nam cfficirns producit 
rcm dando a^fio vcl rn aclx rein Hbi limilc 5.' cii forma, 
macena .lutcm pnma non habec formam,ideo ntq^ cSt' 
cicns. vulc diccre,q>non habci forma, qux fit dc fubflan 
tiavelc(Tcnttaciu8Vclparscnencix.;icc{ihabctalia ma* ^ 
tcnam:quiaipfac(lprima.Ipfcetiamdcclarauit comcn.' ^ 
10 primo quarii coeli,quia rcs xicmx n5 habcnt cfficics, 
rilifmq<crcformacorum aliquo modo& confcruans. 
dcclarauithocctiamcommento.pi.Secundi Cotli. Pot 
fumus cc olio modo imagtnart materiam clle caulatam. 
Nain hoc nomi: materix dicicur dc corporc ccclciii,& de 
ipfa matcria f ni priuk & po&criuscqux autem talcm ha^ 
bcnc difpofiiionem primu corum eft caufa aJiorum. f m 
hoccrgocritmateru corporum cccleibumcaurain cfTe 
iftius maccnx.&lcaufain eiTcmatcnx corporis calcftii 
Aint formx corum,i.motorcsabftiacii,vt dcclaratileft. 
mcefTtas auccm tftius ordinisin ilhs iniclligtiur lioc mo 
do:quiacnim funi abftracfla f m clTc pcrfec'tij habcnt pro 
duccre vcl ordincntur ab ipfis aiia cntia:fcd, quta quxdS 
iftorum cntium formx corum noii pofTunrclTc iinc fub.' 
ie<fio dencccfliiatceft vel fcquii circ fubic<fti:&l ciTcifta' 
rum formarum in matcria cft propccr nccclTitaccm,rcd cf 
fe corum in fc ctt proptcr nobilius.Nam clTe corum de nc H 
cclTKate mclius cft non clVc vel priuationc carum. 6i pro 
ptcrhocfolutcurdubiumaccidcnsinefte iftarum forma 
nim.iiampoteftquisdicerc, cxquo cntia habentpcrfc^ 
tf^iuscireinrebus abitracfns, quare inucniuniur fm mo^ 
dum minus nohilrm:niii qiiis dicat,q> (inis in hoc el^ clTc 
carum in macrri3:i5c llc magis nobilc crie propccr mtnus. 
Scd nos dicamus,c]> clTccarum hoc modocft dcnecclTica 
tcaliudciTc,& eic,qaeiTcnobi!iuscftpriujiionc:& idco 
ciTecarumci^diminutum,cfs< autc carum diminutura 
cft magis nobile rcfpcclu pnuationis, cflc autcm carum 
diminuium & materiale eft propccr ncccilttatc, quia nd 
pofluntclTcfm difporicionem pcrfeirtiorcm. vult dicerc, 
fm q> funt in avftu.quia qn funt in potcntia, ficut dicitur, 
quia lorma arcifictaliscftinpotftia inanimaariificis,vc 
diclum cft quxftionc prxccdenti,habf t nobilius ciTc: in 
acftuauicmnon pofTunt haberc maiorcm perfcdionero 
quam iftam, f.citc fliatcrtalc.dC dicic vlccrius,q> Ocuc nos 



nobiliorcs rumus docendo alios cum habcmut vlciitiam 
pcrfcc^cioncm f m c)>cft poflibilccu^nc cftdifpoftcioprtn 
cipiorum abftrac'corumin clTc corporum ccclcftiumab 
iplis:fcdiormxquacuorcorporum.f.clemciitorum funt 
proptcr nccclTiiarcm.f. propter clTc formarum corponi 
ccclcltium.vult diccrc licut diccum eft:quia elemcca funt 
propter corpora ccdeftia inquantum funt rocuiida. Cor^ 
pora auccm proptcr motores coru m, vel forcc,quu dc lui 
curaiUorum moconimcft proucnirc abipfts aliacmta. 
Dicic vlccnus,q> inucniuncur ccu in maccria propccr ncx 
celTitatc, SC quali accidit cis iieccilttas duplia modo,f tn 
quod funt cntij,aIio modo f m c]i funt I matcria.Cairf»au 
tcmiftarum nccclTitacum inciseft clTc corporum coilc.' 
ftiuni.nam necclTiias in corum elTc cft cSfc corporum ro 
cundorum,<5L inelTceorumin matcnael^clTccorporum 
coe]cfttuminfubic(^o,vcputofinon (itcrrorin fcripcu/ 
ra:(|> vulc diccrc,cum dicit in fubicv^iocorpuscirca quod 
volucntur,wk:cftccnirum:5il(orte incrlligtc pcr ftWneclu 
corpusccclcftc, quod diciturfubieiftuin refpcAu lormx 
abftracftxnon inaceria:fcd illud quod map.H vidciur fm 
poncioncm fuam eft,q) ncccifitas in cflcndo entia cft pro 
pter pcrTcclioncm motoruin.nam rcs abib-a^ftx dC pcrfa 
^ix proucniunc ab ipii s alia cnciajVC dhflum cft. dC czubi 
in elTc matcriali cft,quia non poiTunt habcre pcTfccftionf 
nobiliorcm ifta:& quia ncceirc cft cllc covp^ctrca quod 
voluitur ccclum , Sequitut vltcriusd ccs,formf aucem, 
qux prourniunt poft miltioncm ciementorum &coin' 
plcxionf, ficuc fomia vrgrtjbilium 6^forma hominis, 
cflceorumcft propccraniniamintcUcc~tiuara:d£ clTeani 
mx incellcftiux vcl rationalu<' proptcr nobilius, (lcur cft 
difporiitoincorporibuscccleftibustputoqiiod inteliigic 
per hcK,(ipcranim:tmintclleiftuiamin(cllcxirnbi<ra<fhi 
a matcna quod ipfa inurniiur proptcr (c,di quia habct cf 
fc nobilc.ficut rcliqux inidligciix caufar; aliquo modo. 
£c ideo dicit,(]> cns magis |. ropinquuro corponbus cocle 
ftibus f m nobiIica:cm cl\ homo,6i: cft quali medium in^ 
tcrciTe«tcrnum£i: gcnerabilc &corni|»tibilc:fcd, nia<> 
tellcxitpcr animammcellccfciuam virtytcrocogicatiuam 
fequcns formain matcrialcm proprtam horoinis,vt vide 
turcxdic"cisruis,cudixit,.^riTe animxintellci.'tiux vc4 
rattonaliscttam in maicr:a 'ft proptcr nccriTitaierottunc 
intclligo,per tllud quod dixic proptcr nobi7c,ilcuteftdi^ 
fpofi(ioincorponbu9coeleftii>us,c]<hxcaniroa,quaeali^ 
quando vocaturintelieiflu8,eft propter animam intdlc 
<ftiuain,ricut corpora cf leltia func propter motorcs coi^, 
fcdmagisvidcturnuhi,c)ihoceft di<flum Aucmpaccdc 
tnicllcv^tu polTil-iili.hunc cnim iibrum compofuit antc c& 
mencum multi5annis,f.toum fummam Plulofophix ec 
Logicx,in qua proptcr brcuitatcfecutus cft alios in mul 
ns:innuiT tamen quafi feinpcr lUas non e(Te (irroas fcntcn 
tias.Ecidcodici(pofcca,c)>.pportio anirox rationalis cti 
forroisinfcrioribus ipfa cft proportio rationalis ad mteU 
lc<ftum acquiritum:& cx hoc uidrtur,()>ipfcIoquitur hic 
f mopinionemAucmpacc,led fm pofitioncmpropnamy 
in quaponit c|> roa(crialisin(cllev.^t'cfcxternus 5Cacqui<' 
fitus corruptibilis,non veri(icatur hoc.naro corrupcibilc 
non efc nobilius xtcrno 3C abfcracftotd^ fortc vult diccrc, 
qic(Tc aniinx intcne<fhux f ro q> efc rccipicns, eft propccr 
clTc nobiiius hominis,f.vc homo pcr tpfam (it inrelligens 
&nobilius,dleciampropccrnacuraro fuamincfc cihcx;: 
fedcflciprmsfmrcipiarrt pro^ucrfr. illud auicm quod 
dixit^ficuc cfc difpoliiiu in corporibus cxlcl(ibu5,i. quix 
buB appropnaiur motorcspropter mclius,& vt ftnt no 
biliora.cum autcm dixi(,lianc aniroa ciTc in maccna.for^ 
tc vulc diccrc,<)> ipfa attribuitur corpon, & ' ^^'JP*^ aptv 
tcn(iis animx ma(enalis:& f m hoc forte intelleccus acQ^ 
ficus fcu in habiiu.cft iiobilior animatnicllc(ftiua,vrcre 
ceptiua.Neccfirrmotum, c)»fic inaliquo abftratfto non 
itapcriccfioaliquadifpofidonepropcpcrfecltonf homi<' 
ntsidC maximc qfi hoc inueniturin ipib proptcr fuam na 
curam diminucaai rcfpeiftu aiianun uudligcniiarum:^ 

fore 



DE ESSE ET ISSENTIA 



I4X 



fonchocinucniturinearfcundar/aimctione proptcr ho ^ rumrecundum (undamcntacorumdiccrevoIui.fcitur.n. 



inincm:pnmanaaucem propitr luam naiurain, quia no 
pocc(lalucrcirc,dC mcliuseft ficclVcqj noncireoinniijo. 
Inquit vlccrius.6^ proporcio fcnluiua: ad rationalem di 
proportto vcl hab:cudo materixifl: proport lo vcgccatv 
I uac ad fcnftciuamA proporcio homosciici ad ucgccuciua 
ctiam cil proportio matcnjiA: ipfanicc cll proporciolor 
ma: homogencz ad clcmcca.d: homo ci^ illud,in quo co 
iungiture:rcfcn(ibi1ccum ecintcllcauali.propccr quod 
autcm inucntt dc anima fcnfuiua SC vegctattua plus vna 
fpcac. Vidcturcnim cp clTecorumcft propcer pcrfciflio 
Dcm,dC vidccur q> quj dain carum func propccr homiuc, 
vclquacd.im propicrquafdam. lu aliquibus aucemani' 
malibus hoc non vidctur.iC ideo poftta declarabicur.c^ 
quxdam ctiam corrunipunc quxdam pcr accidcs^d^ pro 
pter ncccltuacem niaccrix, ficut fcorpiones 3C alia vene- 
nofa,qux vidcnturcornimpcrequxdam alia, qux finS 
llnt nobtliora,non funt minus nobtlia:dL dictt loqucndo 
dc folicitudinc.q' fi inucnircntur iftx rcs.qux prouciuilc 
dcnccclTitacc maccrtx.a qunrum clTc accidit malumclTc 
magismalum.Nam iinpolVibilccftinelTccorum in;^ 
hoc dC cxcmpliucat de ignc,cuius vHlitas cft manifcfta, 
(ed fibiacadic corrumpcrc multos rcs. dC concludit \ Itc 
nusdiccns, lam declaratumcftcxifto fcrmonc quiseft 
modus clVe rcrum quarundam a quibuldam, oC propor^ 
tio quorundam etitium ad quandani imf>crfctrcioiiem,5C 
omncspcrtcctioncsactrthuuncur ad pnma pctfccao^ 
ncm,vcl dicimtur pcr aciribuctoncm ad ipfam, dC dc nc^' 
ccltirace corum clTc cft caufatum ab eftc pruni. Ec decla^ 
rat poftea loqucndo dc folicitudinc, motus corporum 
c jlcftium eft conduio rcqflca m eflc cuiuslibct rei hic pto 
du;ftj:,5Cin coreruationeillius:*: magts apparct hocde 
bolc,6: pofteadc Luna. Nam dcclaraium cft dcdifpofi^ 
tione Solis,q.,ti eiTcc maior cp c,& locus cius magts pro-- 
pinquus,ipfc corr umpcrcc vcgctabilia dC ammalia pcr in 
tenlam calidicatem : dC fi fuilTct mmor veJ remocior.cor' 
rumpcrct illa proptcr inccnliones frigidKatts, 6C vidctur 
boc cttam.nam rcs.per qua Sol agu cahditatcm, funt mo 
luscius vcl rctra^^tto radiorum,d«: mulcafundoca.qux 
non func habttabilta propccr nimta calidicateni SCnimu 
Aimitp.-idi frigiduatem.& vidccurctiamhoc.Nam,finon habcrct 
■eiO quitu circulum obliquum,non ctTet hic ver.ncc^ jftas,nccp au 
BccdEuu nunnus.Et darum eft,q> ifta tempora funt necclTana m 
ertc vcgctabilium.flC dicit prxterca,c^ fi nonclTci motu« 
diumus,noeiTctdicsnccpnox;a:ecc mediccas anninox 
6C medietas dies, 6C tunc rcs corrumpcrcntur in dic pro.^ 
ptcr caliduaccni.Oi: in noae proptcr trigtditactin-^poftca 
ponit actioncs Lunx,A: dicu poftca.q. lif c cft dirpoficio 
alurum ftcllarum CC corporum corum iplc ciiim procc^ 
dunt f m diftantias dctcrminatas ad Solcm. Et ideo dicit 
Arift.c^ motus corum cft f m motum Solw : dixit autcm 
hoc,quiavidencurfequi mocum eius, & quxrunt quafl 




()>vialcgts,cuimagts credicur, alucfta via philofophi^ 
ca.Finu liutus opufculi h^um eft Vcnctijs lo* i^SOtfcr 
cundum numcrum lacmorum. 

Q.VAESTIO DE ESSE ET ESSEN^' 
T!A ET VNO. 

Cum cfTem Pcrufn cum dociilTimo comitc magmffco 
domtno lojnc mirandulano philofupho cIarilTimo,mul^ 
tadeelTed: efTcntia& vno diximus : quia tamen pofitio 
C^ommeniaconsctrca hocquoq; modoocculca eft, nul^ 
libicomplcccpofica:idcoh(cpaucaaggrcgaui magisde 
cl arando qi difpucando: A: maximc quu cum bene diTpo 
ficis cantum loquendum cft dc his. 

QiutnamfitHniHtnatKTayfirquomododd ens fokdc- 
can pT^dicamenta fe habcat, 
I Irca id quod dicic Commencator commco^ 
co.j.TcrciiMeta.contra Aui'ccnn3devno, 
Notac]) Auiccnnacredidic vnuficut5icns 
elTcquoddam acctdens rcale non folumin 
' pdicamcntis accidciitium, fed in pdicamcn 
to fubftantiXjUa q» vnum fcmpcr fignificac accidcns rea 
lucr addKum cnci.Cuius rano cft primo.nam,fi vnum in 
numero fcu numero fignificai m accidcnti acctdcns,di: in 
fubftaniia fubftancTam^numcrus cfTet compoficuscx ac- 
cidcnnbus a«:fubftanci^s,5i noingredercturfub vnoge 
ncre,.^ a forcion fub prxdicamcnto quancitatis. hoc au^ 
tcmcftfalfum. 1'rxtcrca fiponctct fignificarc fubftan 
tiam cantum,fcqucrccur cx hoc ahudfalfum.f.cffubftan 
lia cxtftic in accidcntibus,cx quo de aliquo accidencc dc^ 
mooftraco dicituripfumelTevnumnumcro. vndccon^ 
cludic,ct> cft unum accidcns diitum vniuocc dc omnibut 
deccgencribusnonfmpnus dC poftenus.SCcfhocvnii 
cft vnum numcralCjfcu cx quo componif numcrus. Hoc 
confirmac fic.quia in quibufdam manifcfte apparc: q. d 
gnificat accidOs.vcrbi gracia,cil dictmus dc aliqua aqua 
elTc vnum numcro^hoc enim eft accidcs in aqua. 6C idco 
aqua remanct aqua fiuc fic diuifa, fi ue non, eo modo quo 
acctdctia fuccedunt in fubietfto vnum poft reiiquum prx 
cer corrupcioncm fubiecti. manifeftumcftcntm bcncdt 
fpofitis,cj>,cum aqua diuidicur,tn qu jcitacc camen in qua 
potcft ftare ciui forma.nocorrumpitur illic aliquaaqua 
nccgcntraturper acquifittoncm noux formx fubftanria 
lis vclper corruptionem.aquacntmcxiftcnslcorpusho' 
mogcncum.non dcccrmin58 fibi figuram pcr fc modo de 
claraco lin Libro Cocli.ncc organice habcns formam exx 
tcnfam non corrumpitur intali diuifione: fcdillx,qu« 
prtus fucrunt parccs coniundx,nunc non func partcs. vn 
dc pcr diutfioncm vntucrfalts fubftanttx (icix funt dux: 
non tamcn aliqua forma qux non prjfutc acquiricur nec 
corrumpicurindiuifione,lmmocadcmpaisformx,qux 



afl^im'larilibi.Etidcodcbemu8hocaccipcreabAftrolo fuic mvnaquaq,parteaqux,remanct,rcparatacamenab 
^ . ^ . .1^«.,...^ «i.^.A/- n....i.-./-,-..-l<'rfnniiihiiidam antmalibus.mauiD' 



gis.Ecvlccnus inquic,fedproptcr nobthcaicm iftorum 
corporumc{lcftium,ficucmulcoticsdiximus, nonvidcr 
tur ()> folicuudo vel cura corum fic pnma incentionc pro 
pter ifta inferiora.& fi non rcs xtcrnc elTcnt propccr cor*' 
rupctbiles,^ magis nobile proptcr minus nobile : fed ga 
acquirunt iftam xqualitatem 6C ordincm in mocibus co 
rum pcr illud,quod iiitciligunt dc fubftanciaprinapiorii 
corum.vulcdiccrc,cumlini confy^dcraca,inquatum func 
aiuinata dC habctia intcllctrtum, ficut lam dixi:principia 
autem iftorum acquirunc hoc a primo pnnapio, quod c 
Dcus.ddipfe eftcaufamclTcrcrumfupcrtcrram 6C om^ 
nium hic exiftcnrium.quod cft bonum fimphatcr cft ab 
ipfo.Hoc cftquod vifuni cft mihi Hclixde creca hebrco 
aggrcgarccx diiftis philofcphorum fidcliccr rccicatisin 
hac nobili quxftionc.Li fi Dcus prolongaucrit viram et 
bona fortuna fuccelTcnc,dicam magis prolixe in iftis rc 
busnobilibusd:c.fiquid tamcn diccumfic coiicrarium 
legi non mirum clhquu tantum imeaiiones Philofopho 



alia:6<: fimilcaccidicinquibufdam animalibus, m quib» 
anima cfc qua fi vna f m formam non f m numcrum. vt di 
cic Philofophus 6C Commentatorin commenco pcnultl 
mo Sivlcimo Primi dc Anima.Si in fcciindo commcnto 
fecundo illic ponic,c)> calis antma cfc quafi vna in forma, 
& in aflu plures m poccntia:fl(: hoc manifcfcum cfc,fcd dj 
ytiuec,quia quidam dicunc aliter contra incecioncm Co 
BKOtacoris 6C Auic.hic:& concra vcritatcm nota. Pr j 
icrcaipfearguic,vcdictcCommccatorin ditflo commcn 
to,quia hoc nomcn vnum cft noinc dcnominatiuum,fcu 
co'ncrctum:iftaautcmnominafignificant fubftantiamct 
acadcns. Prxtercaipfcarguit,fi vnum non diat difpo 
firioncm additam fubftarix,rci,tunc idem elTec diccrc ho 
efcunus,ai:homocfthomo,vtdtac Commcncacor com 
mcco.jj.Dccimi Mccaphyficx. Prftercaipfccrcdidii» 
q. vnum diclum fcu inucntum in omnibus prf dicamcn^ 
tis cft illud,quod cft prindpium numcrorum fcuciufde 
4encns:numcru8autem cftacciden»,quueft dcprjdica 

menio 



, DE £SSE 



to quantiratis.ergo vnum fignificat accidens in ennbut: 
&ideoopinatus»uitq>vnumn6eft idem quodeasjfeu 
non eft idem cum prxdicameniis : cx quo enim cft accu 
deiis dc prsedicamcnto quantitatis non pofTunt elTc ipf** 
tect praedicamcta. vnde concludit,q> cft accidcs commu 
nc ommbus prxdicamcntis, de qutbus omntbus dicitur 
fcu prxdicatur.vndc 6C ipfe Auiccn. putauit qi multitU' 
do,qux ponitur in generc numcri,com dicitur,q> numc/ 
rus e multitudo vnitatum.eft vnum cii numerodC idco 
dixit,quo multitudo poteft eirc genus numcri dC ipfa eft 
numerus met.nam multitudo in eo qi multitudo diuidit 
ad talem 5(: talcm multitudinc. ficut numcrus diuiditur 
ad tatia 6C talia numcrabilia,f. fenfibilta. vnde ipfe puta/' 
uit ci» omnis multitudo eft raultitudo numcri de prxdica 
mento quantttatis.ficu t aedidit, <f omnc vnum eft vnu 
de prxdicamentoquantitacis:cutobiicit Commentator 
in multis locis in dt^to commcco 6C in c6mcn.8.Noni.& 
tnmediafuacxpofitionc:quclocum dominasioni vcftrf 
traduxi,et in alfjs locis.primo cnim contradicit ei tn lioc, 

2> ipfecrcdidit,q»omnevnum figntficacaccidcns.fecun/' 
o in hoc, q> credidit q> omnis multitudocft multitudo 
dc praedicamcnto quantitatis.tcrtio in hoc,c^ crcdidit qi 
vnum fignificat acadens fempcr.quarto in hoc, aedi 
ditipfumfigraficareacctdescommune omnitus deccm 
prxdicamcntis,quod dicitur vniuocc de ipRs, vt faltem 
/cquitur cxdi(ftis eius,immo\^dctur,cj>ctiam vnum.qil 
cft principium numeri.non dicitur uniuoce de omriibusv 
dc quibus dicitur.immo f m prius dC pofterius, nifi falie 
fmmagis (amofc dC minus, vt apparct cx diftin(fhonc 
vnius numcro.fiC vt poftea appaiebit : ex quib» fcquitur 
quuuum,r.C}> Auiccn.male dixit tn hocquod credidit 
Vnum,quod cft principium numcri de pdicanunto quan 
diatisjdcquocofydcrat Arithmcticuseft idc cum vno, 
dequocofyderatMetaphyficusrvndc hocfuit caufafui 
erTori8.fextocomradiatciinhocq>crcdiditq> vnum fic 
acddcns rcale in entibus,dato q> non fit anima.hoc enim 
«6 eft vcrum,faltcm dc vno,quod eft principium numC' 
ri:dc quoipfc errauit,5: crediditcffcvnumacadenscoc 
vniuocum.vndc,vt innuit Commentaior in locis przal 
legatts,& vbi loquit dc fignificatione vnius numen mul 
nplidtcr dicitur.didtur enim numerut nuoKrale prifi 6C 
famofiusdccontinuo.flcut diciturvnalincadi: vnafupfi 
aes:diatur ctiam de corponbos homogenei5,qux conti 
nuantdifpofitionem aliquamineis,6C ifto modo dictm» 
de aquadcmonftrata q> cft vna aliqn.quadcK-p autcm dt 
dtuf vnumde colligatis &de continuis,a: maximcdc 
colligatis f m naturam.vt manus 5C pcs:poftcnus autcra 
ifto diatur de colligato pcr artcm,ficut dicit ur dc vna do 
fno:dicitur aliqii de vno mdiuiduo f m formam ficut Pla 
CO& Cicero,&: deillo ti>cftprimumindiuifibile,di vnu- 
ucr(alitcromnia,dequibusdidcurvnum contincnturm 
quatuor>t didtCommcntatorprimocomento Deami 
Mctaphy.multatamcdivlaapparct diucrfam itlis^quat 
omnia i fapicntibus bene intelliguntur.de his cnim om^ 
nib» dicit ur vnum numcro famofc, QC vniuerfaliter apud 
inultos fignificathas resf m cf ipff funtdiftintflx ab ali)s 
dC indtihn<fl{ m ic.dC cx his abftrahit intellciftus inieuo^ 
ncm vnius fcu vnitatis, quf eft omnino indiuibilis, qux 
cft principium numeri:ex cuius multiplicanonc fii quan 
tiias difcrcta abfolu te,quf cft numcrus. I ftud afit vnum, 
liait 6C ifte numerus,eft quoddam accidcs faAum feu fa 
bncatum pcroperanoneintcllcv^hn^&iftc cl^numcrus, 
quieftde prfdicamcnto quantitaris,dequoconfyderat 
Anthmeticus,ipfc.n.confyderatdeuno,fmq>eftvnum 
tantum abftraAim afubicifio. vnum autem non numc^ 
rodictturetiammultiplidtcr.vtdtJcum eftin locofuo. 
vnum autcin,de quo confydcrat M etaph y ficus cft fyno 
nymum enti,& duflum analogtce. dc quo dicit Philofo^ 
phus QC Comrocntator,<j) cft idem cum entc,& non dtfi^ 
{(tunt nifi quodammodo:\nade ambo fignificantvnam 
iuiuxam,modis lauien dtucrfis,YQum cnim^ dc quo con 



£ fy dcrar Mctaphyficu* dicit cns cum priuatione diuinbi 
litatisfufiubftantifdC quidditatis, ens autcm nondicir 
pnu.itioncm diuifibilitatis. vnde vnum, de quo confydc 
rat Metapliy licus dicit ur analogice de dcce prfdicamca 
tis,f.dcvnoinfubftantiadCdevnoinquutKatc,quod cft 
pnncipium numcri,<3i: ficdealijs pr(dicamcnttt:vndedi 
cit Commeiuator.vnum,quodcftprwdpium numero.« 
rum,eft ex cnttbus,dc quibus diatur hoc nomen vnum, 
licct fit magts dignum huiu8,i.hoc nomen vnum,quod 8 
analogum ad dcccm pr{dicdmcnia,& laquam gcnus ip^ 
forum,non tamc vniuocum dicitur magis dignedc vno, 
quod eft principium numcn quantitatiui,qui cft aliquiii 
decem pr(dtcamentoi)i,dc quo dicitur hoc nomcn unum 
analogice:quiaipfumcft vnumomnibus mod»,immo 
magts debetdici vnitas,qu( vnitas fiuevnuminicr oUr 
dequibusdicit,vtdi(ftutncftprius, diciturdc primoiiv 
diuifibtliin vnoquocii gcucre. quomodo autcm vnum,' 
cjuod clt analogum ad deccm prfdicament a tnucniiur in 

^ omnibuspr(dicaincntis,<5Cquod noncftacadensaddi/' 
tum fubftaniiis ipforum,dcdaratum eft a Commcntato 
rcinloas pr{di<fti9fldali)s vnumenim quodeft fynon/ 
mum enti,fiue enB,accipicndocnt fcu clfc pro tllo, quod 
cft tanquam geniis.cui opponitur priuatio, non pro illo, 
quod dicicurin propoficionibus dcfecundoadiacence:cc 
ectS copulain i\r)s proporicionibus,fcu hoc vcrbumcft, 
quod ide fignificac qund verum,f. ficut intcllcdus iru 
telligit illam rem,Ka eft cxt ra amma : SC vniurrbliter eft 
de fecundu intenciombus,feu cft fynony mum,non c)> cic 
cjuodda accidciis rcrum,f.c{> eonim clTcin anima eft coi» 
aenicns ci,quod cft extra animam clfct additura fubftan 
ti(ra,r.acadens,velh{cdicuncurvniuoccdc deccmprf 
dicaincncic,vclanalogice fcu fm pnut di poftcrius vel 
omnino (quiuo<. r.non oinnino (quiuocc: quia talta noii 
habcnt vnam dcfiiutioncm,nccti vniuoce,nccM 9m pnu* 
&poftenus:nec|tcciamhabcnt fubie>ftum enenrialefeu 
per fe,nec|i habenc prfdicaca p fe,qutbus diuiduniiir prt^ 

G ma diuifionc,6i: non mediaie.vtdtatur, ens aliquod eft 
inpotcntia,aliquodinaClu&: fimilia. nccji diciturdecis 
vniuoce:calui cntm,fi elfcnc vniuoca cum alrjs difpoficio 
nibu8,quaseciamlubcnt,clTciicgenera deccm prfdica^ 
mentorum.fmpofribtlcaittcm eft vtfit vnum genus vni 
uocum (ubftantif dC rcliquis pr(dicamcntis,cum fint na 
tura omnino &C totalitcr diuii'(:ergo h(c dicuntur analcv 
gice:crgo fignificant fubltanciaspr{dicametorum. nam 
ifta func.quxdicunturlcu ligniticantur fmpnus QCpo 
fterius.vel prardicamenia liaberent aliapr{dtcamenta,r. 
q> elTe,quod cft acctdens in fubfiatM,clt prius, dC in al^a 
eftpoftcrius,ficutipf3,f.c|>elTcin quanticatc proportio^ 
narum elTc in qualicatc,'ficutquanticas ad qualitatcmdC 
fimiliter m fubftantia:hoc igitur accidcns dicitur analogi 
ce,f.quod tale acctdcnstnfubftatu efthabitudo eiusad 
cale accidcns in quantitatc,ficut cll proportio fubftanrif 
ad quintatcm,&: fimiliter in ali)s:6i: f m hoc cale acadea 

vj in fnbftanciacftinquancttacc,quantitat:3CficerunciftM 
pr{dicamcnti6 alia prxdicamenra,d6idem ctiam conrin 
git dc iftis:dC fi fic,elTet procciTusminfinicum. confirma 
tur,fi elTcnc NTiiuoca dC gencra, fequerccur, <^ fubftancia 
clTec pars acadentis, vcl accidcnt pars fubftancif. na ifta 
vel func fubfcanrif , vd func accidcnua. Ec fcqueretur, 
fubftantia &C accidcntia non ciTcnt cniia : 5: ii dtcatiu', c^ 
ifta funt vniutK-a non ramcn gcnera, nam fum accidecta, 
hoc cfc falfum. nam res fuperior prfdicabilis, de quibui^ 
dam vniuocc cft gcnus,6(: maxime quando refpondetur 
in quid:di: hoc cfr nocum.clTet igicur accidens genus fub 
fcancif.fi cfc accidens,&: fcqueret quod acddcns eft priu« 
fubfcantia:nam primum quod cft in rceft cfTcEt ctum Q 
diceretur,quodcl'caccidcnsfcqucDs,quocft poilibileq^ 
ex numcris ita diucrhs Huat vnum accideos vniuocumf' 
fiue enun fic pnus fiue poftcrius,impolTtbile cft vnum ae 
adens vniuocum efle ommbus prftitcamencis.cx diuer^ 
fis cnmi f m quod diucria Qmnino sonproucnic vnarct 

vntuoca 



tSSENTIA 

'Vdtuoca pCT re. vnum f min acccidcns vnam naturam ali j 



quomodorcqui(ur,raIcempcrrc,ncuc vnus effeiTtus pcr 
fcab vno agcnie aliquo modo. AJias mulcas intennones 
fecit Phtlorophus dC Conimcntaior m niultui locts : vidc 
cas.noncnim vcrccft intellij^bilectTcnrum clTe, non di^ 
compoteniia velin animalinccxtftcntia,(!cut oporcct 
iftts cxcrancx incclligentibus dicerc omntno. bene entm 
polTibtlc eft tmaginan vcrcclTentiam clTein pocentia 
neexirtcntia illius lu atTtu, fed in pocentia vcre.accpien/' 
doautemciTcproverc,alitcreftdiccdum.£xmultiiudu 
peaurcmralisvniusanalngice disfti caufatur multitudo 
in vnoquoc|i prxdicamcncorum, licutcx muItiplicaciO' 
neviuus,quodcft principtum numeh, &cft vniuerfale 
communcdc quoltbec de quo dtcitur hoc nomcii vnum 
caufatur numerus,qui eft de prxdicamcnco quanmans. 
aliquod vnum aurem quod cft fubiecTtum ifttus vnius,f. 
fynonymum entt.quod ctiam dicttur aualogice, non eft 
•liud nili decem pdicamenca.f.res vnx,quae func in vno 
quoc;^ prxdicamcco nocx in fuis loccsidC Itcuc quodlibcc I 
ctujp«r fecft vnum 6C e conuerfo,5C idem diucrftmode fi 
gnincant,tta vnum vcriut, &prius dtciturde pnmoin 
vnoquoqi ^enerc.quodcft indiuiflbtlcintllo genere, vt 
<iiiflum eft,liue hoc lu iiaturalitcr,vr ui fubftantia pritici 
piumfubi^atix,f Dci/s,£)(:tnqualitatcalbum dtciturcd 
sncnto fepcinio dccimt.iiue ex conftirutionc,vt di/tum e 
locis fuis.Simtliter limileeft quxrereprimumens in vno 
^uocp %tnett,dC pnmum indiuinbiJc in vnoquoqi gcnc 
rc,fed tancum difterunr in modo: quxlibct autem res cu^' 
tuslibctprxdicamen:ie(lvnanonomninoindiutlibilts, 
nifi vnumquod cft principium numen, quod niagis de^ 
bet dici vnitas: vnum autcm rale omnino indtuifibtlc^qS 
cft principium numeri,non eft in a^ftu nili in anima, 6C p 
animam,extra antmamautcm cfttnpoccntia: ficvnum 
cnim indiuiduum,f.fubftancix,vcrbieratia non cftom^ 
ntno indiuinbile,fed cft vnum indiuilibilc tn fuafubftan 
tia tn tali gencre,fl£ lpfum,vt ftc^cft in potctu,f.a quo ab 
ftrahic intellecflus vnum &C a<ftu ommno tndiuifibile,q3 ^ 
cft pnncipuim numeri,dC aliquod calc vnuin in potentia 
non eft accidens illius fubftanrix.tmmc cft ipfa eade fub 
ftancia accepta (m indiuifibilicaccm fubftancixcius,dC 
quidditatis.dixtt aucem aliquod,quia no omnc vnum in 
poccncia vnicas in ipfo non cft acctdcns,ut dicam.dC ftmi 
ikccr cft m alps pdicamentis,S£ vnum in pocencia cft fub^ 
Ktflum vnius,quod «ft principium numcri, fubietftum f. 
circa quod,vcl de quo dicicur:non camen de ipfo ucnfica 
turquodeCtvnumomntno indtuillbile.f. omnibus mo' 
dis:cft ctiam fubicdum,a quo abftrahtt intellectus^vcdi 
Aumeft. vndeCommcncator non omnibus modis du 
citvnum clTctdemcum encctfedrale vnum fynonymu 
cncidicflum analogice,quod cft indiuinbilctn quoquocp 
gcnercfeufpecie,f. indiuifibilc (m fuam fubftanciam 6C 
quidditatcm,i.f m tllam naturam, ^m quam diciiur ens. 
Vcrbi gratta,in humantiarcddin annetcarr<3C ficde ali^s, 
quodvnumnondicicaccidensfcu rcmadditam cncifcu H 
fuhftantix tllius,red cancum addic prtuattoncm diutiibili 
tatis fubftantix illtus.fcu quidditatis.vndc cacum cns di 
C1C cum illa priua(ionc,quz priuacio no cft rcs addita pr( 
tcrnacuram illtus fcuelTenci3m,fedincclle(!lus tncelligic il 
lam remcum tllapriuanone,feuill3m rem, vr in caerttU 
la priuatio.i.incclligir ipfam verc non dnitlibilcm illomo 
<lo,itaq>vnuminquatitarcrcuinnacura quancttacu icK 
cft eum cnce in quancttatc feu quanco : 6C limiliter cnsin 
fubftantiaeft vnum in fubftatia:dC ens in homine fcu hd 
cft vniu homo feu vnum in hominr.dd Cic dc alijs. dtSt^ 
Tuni ramen modo di<rto,& viiiucrfaliccr cns fubftacia cft 
Vnafubftacia^dC limiliccrdealhs.il enimpcr cns fubltan 
'tiamincelligimusgenericam,|>crvnamfubftantiametia 
intclligimus vna fm genus,i.non diutlibilem fm fubl^an 
ham eencris: llmiliccr (i incclligim us pcr cns fubftanciara 
'fpccincam vel indiindualem, incelligimus per vnam fm 
tpecicm vcVtndiuiduum.f.indiutnbilcrof m fubftantiam 



ET VNO 14, 

fpcdci vcl indt uidu^fiC nmtle cft dc ali^ s prxdicamencts. 



vnde calc vnum /ic fy nony mum cnti dicit Commccacor 
non clTc accidcs.ccnum cnim cft (p aJijs modis vnum cft 
accidens feu non eft in fubftana idcm cum tllo, de quo 
arur.vt verbi graiia.vnum f m locum, veJ vnum in con 
tiguationc,vtcumdicimus hoccft vnum contiguum,dC 
iimilitcr de alijs Itmilibus, vt verbi gratia. vna aqua f m 
connnuationem.Hmiiiter vnum dc prxdicamcnto quan 
titatis fuo modo.vnde poftea,f.indiuiduum dcprxdica/- 
mcnto fubftancix,cftindiuiribilefm lormam,C(}>nondf 
indicur in formis diucrlu numerojf.diucrlls indiuiduis:!! 
mtlicerliomo fcu natura& fpecies liumanaeftindiuifibi 
lis in humanitatc,diC tamcn diuilibilc f ni quan(itatcm:cc 
fimilccftdc reliquis.fimilitcr autcmvnumfmformam, 
f.vniucrfalenonmodofibiconuenicti.Ciiali.T de quibus 
dtciiur vnum f m indiuifibtlicatcm fux fubftinx. vnum 
aucem communc,quod eft principium numen, cft omni 
, no indiuifibilc,vc (ji<^(um cft:i9C idco magts vcre dicitur, 
hoc nomcn viium dtiftum cft analogtce dc ipfo: vninn au 
tcm quod dtcitur de aliqua partc aqux,qux poftca diui^ 
dicur dC non corrumpitur,non dicitur vc fic vnum,f.tj» e 
fynonymum cnciaquxfmpnuationcdiuifihilicatis fux 
fubftaiuii (5C quidduatis.fed ralis nacurx: ideo calecft 
Bcctdcns,quianon dicic priuanonem diuilibiliiatis fux 
fubftanttx fcu naturx,f.aquxfm modum,fm qucni dici 
turens,verbigrai(a en« aqux,fed dictc priuacioncm diui 
(ibdicactsfm qHoddamaccidcns,vtdiifiumcft.vcverbi 
gratia f m calcm concinuitatc vel hmoi vnum.Simileau> 
icm cltin reliquis fimiiibus: vnuin auccm quodeft prin» 
apium numcnaiTimilacur vniucrfali f m q> ipfum cft no 
matcnalc.alTimilacuraurcm parciculan fmq>cft vnum 
indiuiduum tn anima,& f m q> accidic ci multttudo indt' 
uiduorum,vrnumcrtr8:dCtpfum noneft vua natura vni 
ncKa tn omnibus,de qudius diatur vc forma uniuoca:6£ 
fortcctiam vnumquod cftfynonymum enci quodam^ 
, modoalTimilacurparticuIariiSilquodamodo vniucrfali. 
' 6! tuquxremodum.di^cxtftispacecfolutiooinnii},quae 
bcnc dirta fuiu pcr Auiccnam in hoc.Omnia cnim quafi 
proccdunccxcorrupraimaginacionr.quiatpfc no diftin 
xit dc vno quod eft principium numen : dC dc vno quod 
eft fy nonymum enctrquod dicicur analogicc.S^ crcdidit 
amboeiTcacadcncta,feudcprxdicamencoquancttatis,f« 
fignificanc accidens,vc dic cum eft. id aucem, quod dicic, 
q> vnum eft nomcn denominatiuum, nihil cft.vndc vnii 
inquanticace,vcdt(ftum cft, magis dcbecdid vnitas.in 
alris autcm ditftum eft,t]> ipfa non funt omnino indiuiCL' 
bilia omnibiu modis:& ideo dicunrur vnum nd vnitas* 
daco ctiam <|» hoc nomcn fit denominatiuum, hoc nd no 
cct:quiaeftnomen artificialeacccptum acfi ciTccabftra 
(flum.Id aucem,quod dicic Auiccn.concra dcfinitioncm 
numen,in quaponicurmulricudo, folucioeftmamfefta^ 
nam ta di.flum cft,q> mult irudo abfolute fumpta vniucr'* 
(alior eft vno numcrali,quod cft pnncipium numcn. dU 
<ftumcnimeft,()>vnum& mulntudoinucnicur in vncv 
quoc^ przdicamcnto^&daco c|. elTcr,ucipfcdacit,adhuo 
poffumus imaginari numert},ac li ipfc clTec fpecies de fpe 
ciebusrerumnumeracarum^ddericmulcicudogcnus ci»,. 
& aliarum rerum multarum:3i: hocnoncft impolTibile 
per operatione anim(,fed hoc accidit numcro,fm c{> tplio 
cfc atfbb anim( in numcracis.Idauce,^uod dicic Auicen^ 
na in quibufdam fuis du^ concra dehninoncm vnius et 
roulcttudints,quia vnum,quod accipiturin dcfininonc 
mul(icudints,cft numcrus, 6C vnum dcfinicurfeu cogn<v 
fdcurperpriuacionem mulcitudints in ipfo^vnilquodcp 
igicurifcorum duorum accipttur in cognirione fcu dcfini 
tioncalccrius^flC equafi petuio principt):folurio aut hui« 
apparec ex hts,qu( noraui uobts dc mcnre Commentato 
nsin definttionercIariuorum,& hjcfufficiuntad pfcns: 
6C forralTcjfi Deus prolongaucrit vitam, forte aliquado 
ero vobifcum 6C dcdarabo hf c omnia)dcmonftrariue,dC 
«d quoddtdtComencatordccntCjfcudcciTcconcra Aui 

ccnnam. 



ADNOTATIONES 



cennam,li illa,quaiam'dixt n5 TuflFicium. Hocauccm <f 
aiiquts polTit diccre contra hoc, quomodo pofuit numc" 
rum,cx quo cft pc r operaitoncm iiucJlcftus, in prxdica^ 
nicnto quartitatiF,um folutum cft in cis,qux notaut^vo 
bis lam ex mcdta fua expofuione. ditftum enim eft, (j> in 
prxditfiis locis loqintur dc rebus, f iii q> ipfx fun* famof( 
6C magisnotx vol5i»,nonin fe. vnde in quantitacc ctiam 
poiiitur prf icritum tctnporis,& ipfum noneft niGpope 
rationcm inteJle qux dicSa funt de vno,& de eme, 
feuelTcaCommen:aiorc:eft fcientiaPhilofophi exprc£> 
fcin D<cimoAlc:aphy.textucommenti oiftaut.d^ masi 
mefin traducuoncni latina.tnarabicacnim non itamx' 
niieftum ert,quamuis quafi idcm dicunt:& vidc Duodc 
cimo Mctaphyfici.tcxtu commenM.i 9. divlum Philo/' 
fophi,qm mucnitur extra fubftantiam ddc.quamuts non 
fit toraliter ad propofitum . 3C vide ctiam de ana^ogia 
iftorum.Commen'.um.t$>.& »o.5£ ii.»i.&io. Scriidi. 

intcUigcrationcsPliilofopJii & Comnicntatons illic 
bcne,f.inOaauoNonoDecimi Libri, 6C hxcfufficiunt 
Illaautem,quxdicunt quidamlatmicontra Commcnta 
torcm in tftis.nihil funt,fl<: omnta faciliicr franguniur in^ 
telltgcntibus diftintftioncs horum nomiuum bene,&ca 

3ux infunt vnicuici? fi gnificationibus iftojp. Vndc fcien 
um,q> enc,Pm modum loqucndi Commcntatons, dtt/ 
plicitcradpropofituinaccipitur latum.Vno modopro 
efTe,quodidcmeftq>en8,quod eft tanquam gcnukdecS 
prfdicamcntorum.Alio veromodo.fieftfynonymum, 
vcdiLlum eftpriroomodo&c.ideft,q>rcs dirterunt tan 
tum modo quodain, quia res non connorat exiftentiam 
atftualcm vclpo:cmialem,efTeautemfic,f. velacTtualem 
vcl poten;ialeni,dC dmiditur ad fubftantiam <&: accidcni 
&inaftum ACpotcnium,cui opponitur pnii.itto:& f in 
iftiimodun! inicUiguurquxftioPhiJoiophi PrimoPhy 
iIcorum.cum autcin dicimus fubnaciam eiTe,intdligitur 
f malium modum,f.vt cftfynonymum vcro:alitercfr«t 
aliquanugaiio.cum .tuicmdicimut fubftanttahabecc£>' Q 
fe per fc,fcu eft cns per fc exiftciis, accipitur ly elTe feu ly 
ens per id quod cft tsuiquam gcnus. 6<1 talw defcripiio ali 
qualuer,fcd non pcrfe<ric,facit cognoicerercm a:niult{ 
talesdefcnptioncs fiunt in fcic;iis:elTe autcm primo mo^ 
do pnus cft natura vcl caufa.cJTc fccundo modo fequitur 
eflTc pnroo modo:intclJigicur hoc quod dicimus fubftaiv 
tiahabet clTc pcr fe, accident autcm habet efte fm q> ha/ 
bct elTc in alio,quod el^ fcu habet cllc p fc.clTc autem pro 
vtro modo diifto conueniunt omnia przdicamcta zqua 
liter.&: talc,vtdivtumcft, conftuuitur pfropcrationem 
intellc^flus.dC taliscognitioprxccdir cognitioncni quid 
ditatisrei,f.q> nonquxrimusnaturaliicrproccdcndoco 
gnirioncm quiddttatis rei doncc fcamus ipfam efTc extra 
animam in adtu vel potentia, flcuc cft inantma : cogniuo 
tamcn quid nomtnis prxccdit hanc, accipiendo autcm ef 
fc fecundo modo,llgnificatum cius cft aliud a quidduacc 
feu cfTentia,& tali modo poteft quis cognofcerc quiddi/ „ 
tatem.nondicoquidditatccfTej&ignorarccnc rcifccun 
do modo accepto.cum autcm intelligitur p efTeidquod 
tntelligitur perrcm.cft tanquam j»enu» dictum f m priu» 
&poltcrius:fiCpcrhxcfolui poflunt omncsditficuhates 
vndc id.quod qutdam dicunt probando qp elTcdifTcrt ab 
cffcntia.fcu cp cft cxiftentia,5: aiiud ab iftisduobus mox 
dis,nihileft.dicruenim,q.quidocunqifunt aliqua diio, 
quorum vnum aitirmatur de aliquo a quo alterum nega 
tur,illa funtdiucrfa:fcd quidditas diatur dealiquo,f.de 
rofa non exiftente,& abipfa tame negatur elTc.ergo 6Cc 
dCiUis finii1esrationc8ponunc:fcdcerteex malointcllc 
«ftu huius rei procedunt.nam quidditas dC cfreiiiia, quod 
cft idcm q> res dC elTc,q. eft taquam gcnus.vcl eft in aftu 
vel in poiencia.vt didtum eft. fimiliier clTe vcJ accipitur 
primo modo,vcI fecundo:Sd fi primo modo.uelin poteo 
tiavelinaftu;& tiicmamfeftri efl, q., fi acapiatur elTen 
ria in a<flu,de quacunqi rc dicitur,de ipfa ctiam dicitur ef 
k ia adu pcimoniodo.& fi dictuir efumta inpotcncta^Q 



militcr6felTeprimoraodo:vndequiddirasin a^ eft^ 
fc calc in 2St\i 6C quidditas in potetta,potcntia eft tale elft 
in potentia primo modo.manifcfhim igitur cft, <^ nd cft 
aluis modus cfTe prxter hos.quos Commen.pofuit. exi' 
ftere aurcm in a^ eft quidditas 5C tale elTc pnmo modo 
in .f^^tu SC quiddiias in potent la eft exifte ntia, dC taJe elTe 
inpotcntia,fivocaridebetcxiftcntia,cum fitin poietia, 
itaq> per illam naturam 5C per quam eft cnt &quiddirat 
feu dTciitia.pcr illam cxiftit fiue tn a^iu fiuc in poicntiat 
non Qi fic hic aliquod acades per quod ret fcu ent cxifbt 
feu habet eJTc in adu vd poccnt ia fm primum modumt 
clTe autem fecundo modo,quod cft per operationc inieU 
Ick^tus.if differt i <]ddiratc,cft id quod negare poffumus: 
<5^ ctum ignorarc nota exiftente quidditate.id eciam,qJl 
dicunt,q« quidditat dicnur dc rofa non cxiftente, vel in^ 
iclllgunt q> diciturefre m rofa fiue in potcntia fiuein »Aa 
vel non,lJ iiitelligunt quoddicicurclTeinrofa.cuncman* 
feftum eft <* cfTc fecudoniodo dicitur de ipfa in a<Su vel 
inpocentia.linon.nonbeneeftintelligibileid qd dicunt 
dr de rofa:5*: dc his nolo plus ad prxfens proloiigari ma^ 
gM:quia videcur mihi <f hxc fufficium, OC raaxime nbU 

HELIAE CRETENSIS 

PHYLOSOPHI, ET MEDICI, 
IN DICTIS AVERROIS SVPER 
LIBROS PHYSICORVM CLARIS* 
SIMAE ADNOTATIONES 

Intrntio Audotis, 

Vm volucrit Comct Illuftrts domtf 
nus loanncs della Mirandula luberc 
aliqua,quxarca LibrumPhyiicorti 
mihi apparenr, hoc nullo modo ne^a 
re pocui.Ipfcciiiin vcre cft viriuolil> 
fimus, naturaliterdifpofiiut ad rc(fte 
Philofopliandum^iniino lam dignilli 
mus cxiftii Piiilolophus, dC hxc tuic 
caura,vc aliqd de cis fcriberem. Qua 
uii enim pauca breuia 6C lorte obfcura finc,ipfe fuo darif 
fiinaitucllec^u hxcdilobfcuriora intcliigit. Siquiscnim 
ex fe intelligcrc potcft.immo inuenire,aliorum di<fta facU 
hmccognofcu.fct ideocgoHeliashebrcuscretcnils vo^ 
lui hzc aggregare.h xc canicn quidcm non funi bona nifi 
fibiKcis,quiei alTimilantur,quipauci funt. Prxfuppo^ 
nendo tamen mulia di>fia modernorum.qux lamcn om< 
nia clara funt ct,qux omnia debenc ordinaic videri.alitcr 
critquxdam confufio. In iftis tamen omnibut loquor 
vt Philofophus non alitcr:via camcn lcgit quz firmior 
cft^eftaliaaCc. 

Irca prooemium,vbi dicit,q) quxdam fcicn 
fjj tixfpeculatiux funtppexercuium&c. 
^ Si lextut eft rec~tus lic intcUigitur, qiqtnc 
damfaencixfpeculariuz funt propccrcxcr 
citationcmincclie<^us,Cvciniellc<flut cxcr^ 
citetur,& acquirat liabilicatem intelltgendi & rciflcuitcl 
Iigendi in faentijs fpeculatiuis, qux funt propter fctrcflC 
perfc>ftioneinintell«*ftustaiuum:vtNaturaIii& diinna, 

auz funt de fpectebus & rebus i n.it ura intcntii,ron aiit 
cfunc machcmaticx.Quod auc^ fcicnciz machcmaricz 
faltem quxdam finc tales,&: quod func quafi canquS Lo^ 
gica,&maxinicapud antiquosnon habentct Logicam 
faltem co.-npIetc,dtclarat um cft a Platonc m fuo de Regj 
i»incciuicaci9:&ab Aurrroiin commento vnius kbrt, 
quemcraduxi vobisdchcbraicoinlatinum:SCiam dixi 
de hocin quzftionc moca de pofTibilirateconiinuacionia 
in fiaclcem iacodc vbi dick.Scd yfu» quo vucur cntb/ 

mcina 





incffla 8C indu^Ttio 5^c.Nota qtiod diilcftic? vcicur uidiu 
«fcionc infcrcndo vniuerfalc a muln>, vcl ab omnibus ta^ 
diuiduu,vt di^fcum cfc in Sccundo Pnorum, 5C hoc facic 
pcr fc cx tndu<fcionc,In h.ic autetn fcicncu non vcitur taU 
modo iiidutfcionc.Indutftiociiimingrcirumhabct infcic 
uamdcmonllratiuam hocmodo.vcrbij(ratia.Nos vide 
mushuncboinincctrc antmalranonalc,dd huncidl tunc 
intcllccfluscognofcit prxdicacainelTcfubiciflo pcrfe, 8C 
QicflhabicudoeircntialisctnecciTariainter fubicAumcc 
przdicatum,€«: faat cunc propoftcioncm uniucrfalcm.ee 
hzc vniuctfali j aliqujdoacquincur cx cognittonc vnius 
indiuiduitantum.vialiqualiccrdicic Coinnicncator Sc^ 
cundo huius.vbi Piuloiophusdicit, q>htrundo faacni^ 
dumpropterfincm.Aliquandomuhorum vcbenedecla 
nt Commcncacor Sccundo Pofteriorum.cdmcnto.io^. 
6C lOtf.vndend acquintur vniuerfalis in fciencta demon 
(Iranua perfccxinduifcionc. Nam vcniicatio vniucrfax 
lis cft proptcr habitudinem efrcntialcm prxdicaii 6C fub 
te(fti:& lizcdiiftjluncaCommcncacoic inLibro Topi^ 
Corum,in Pnmo vcl Secundo qucm non habccis tradu' 
dtum.Et pcrtamdic^ta patetetum^quoddicitde cnthy 
mcmate-.nam aliquando cx vno indiuiduo fcu fpccic ac 
quinturindiuiduumvniuerfaie, vt cxcmplificaui dchi' 
rundinr.V'crumc(lctiainqu6diiidu<fcio lopica cnchy^ 
mcma ingrclTum habcnc in icicncias dcmonAraciuas.no 
ad probandum ignocum nacuralitcr,fci1 ad dcciarandum 
notum pcr fe-.quod tamc indigct modicuia dcclaracionc. 
Scd hoc iion inccndit hic ComincDtator,vt iiuclltgciu m 
telligcrc potcfl. 

COmmcncoprimovbtdictt Commcnrat or fed quat^ 
dain conl/dcrancdccaufaformali tancum,f. Mathc 
tnaLiC3:6^qu.Tdamdc tiibuscauns,f.dcmotorc,f?nc,&l 
£orm j,& clt fcicncia Diuina. Circa iicK nocandum ctl 
tllud quod diai Commentacorcommcnto.f. 6C.«.Du<w 
decimo Mctaphyiicz.naibidem dcclaratum cfl,qi Mc." 



ADNOTATIONES 144 

j\ cttjC^ poAibilc indiget caufa,c(l ac fl diccrcr,indiget mo^ 



fi 



ucncefcu cranfmurabilitaccproduccntcipfumdc pocciv 
tumatcrixad a>ftum:cxquopcrpoiTibilc incelligic ma^ 
tcnale,vtdi(ftficft,Pra:tcrca,quomodocunqprit,liocad' 
huc non probauit per idam radoncm primam caufam cf 
fc,iinmopotcftquisdiccrc,q> noninconucnic inquibuC' 
damcauiisprocclTusininfinicum. cgoenim fum apacre 
meo,6C ipfc i fuo,& Hc in infinicum.Et ii imclligit p pof 
nbilc vcl caufacum iIlud,quod eft omnino fua naturaprt 
uaiuni feu priuatio,di: produatur totalitcr ab agcie,i.n5 
cx fubic(fco,tunc illa fua propofitio cft UUi-.dC adhuc da^ 
10 c]> iit veia non dcducn pcr hoc nifi ad caufjin nccciTa^ 
nam,non ad priniam,fed ncccfTanam cx aIio,['ofTum.n. 
diccrc cp funt caufx infimtx nccciTanx non liabentcs pr^ 
raam,& quamuis hoc cft falfum, tamc Auicen. non pro 
bauithoc:nocacamcnc)> quoin(>docunc|<ric hoc Mcra/' 
phy llcus non poccft probarc falicm fubftannam ciTc f&o 
paratam.rumnulIuEarttrcxprobatpnncipalcm partem 
fuifubic(fu.£cquxftio, anarcifcxprobct fuum fubie«ftu 
cftaliaabil^a. vcrum fcparacac{rc,poiTinc dcmonftran 
nifl pcr mo[um,quamuis fint muiccm connexz. vndc fi 
cfrct alia viaa mocu,fcqucreturi]>aliquis artifex proba 
rct fcu poffcf probare fuum fubicaum,f.Mciaphyl1cus, 
VI innuit Commciuator Duodccimo Mcta. commenco 
quinco: vndc pcr hoccciam,q> nullus porcft probarc fuii 
fubie.fcum,probatur c)> non cft alia via,d£ fimiiitcr i con 
uerfo. Etad vnam rcfpondco fimpitcitcr, q> nullaeft 
alia vu a motu,vidc commentum.xx. Sccundi huius. dC 
commentumqutnium Duodccimi Mcta. Et libcr. d.d» 
circahancmatcriam. Adaliam rcfpodco, q>nullu8p0 pp^^^g^ 
tcil dcmoniirarc parcem principalem fui fubi«ai,6C msy^ ftratjoc lub 
xnncquiafmantiquosMc^aphyficadiuidttin duasfcic icctim jrii 
uas.Vnacdcfcparacisimatcria,rcliquadcali^s,C^od but& fdcn 
auccranullu«arnf«xpoccftprobarcfuutnfubiC'ftum, vt . 
diccu cft,p3cct,nam fubtetflum formaliter acceptutn ma 



taphyllcusdcclaraiq>primafubftantia abftra<fn eftfor C nifeftumeft,c)>nonpoccftprobariinilIa fcientiaapoft&'. 



mz,hms,dC ctf icie8,fcu motor.ptcrea dcclaracur in Duo 
dccimo,quomodo mouct,5c q> mouct taquam ainacum 
6C dclidcratum,Et vidctur miht cp transiator crrauit, 8C 
acccpic locoly cfficienti* motorcm, Vndcin Pnmo iux 
fummx Metaphyficzdiac^c;^ id quod dcdaracum eft in 
ScicnciaNaturali iunt duz caufx vltimx tantum,f. ma» 
teria,& mouens,dC remanfit fup ipfum hic dcdarare cau 
fam finalcm,& formalem.fit cmaentem.nam lam ponit 
(]>ditIcrcntiacftintermotorcm dC cfficientcm:nammo^ 
tor dac moco motum cancum,cfricicns autcm dat forma, 
propccr quam cft mocus.Hxc func verba cius,^vulc di 
ccrc,vel proprie vd mccaphonce,vt dixit in quxftiont' 
bus dc motore 6C cfiiciccc.in iftts aucem inferionbus vc 
rc,mediancccamcnmoru dilagentibusproprt)s propitv» 
quisjin 3ii)s afit metaphoricc,vc illic dii^um ell. dC Com 
mcncacor cciam lilic hoc dixic aliqualiter, non camcn dc^ 
daruC Prnnus Plnlofophus fabftaiias fcparatas elTc,ncc^ 
primum inocorcelTe,nec|ihocei^ polTibile, niii nacurali 
per mocum.nam fubftantias cfTc fcparacas non pofTum* 
probare nilt per mocum ztcrnum, vt dedarat Philofo^ 
phus O<fuuo huius,nc(^ per rationcs Auiccn. probacur 
aliquo modo pnmum mocorcm ciTc {eparatum.immo,n 
aliquid concludunt non concludunt niii primam caufam 
<(Te,non taincn elTc fcparacum, 6C maxime apud ponen.' 
lescoelum ciTclimplcx,non compoficumcx maccruSC 
forma dancc ci c(Te, vt cft intenno Philofophi, 6C cft vcrt 
ias:mfi diccrctquis,c]jomnequod mouctur ab alio m<v 
uetunied cuncmcdiuin ciTctmocus.& vidc roncscius. 
ncc^ cctam pcr rattoncm Auic.probacur primum moto^ 
rcm cfrc,6L maxiinceo modoquo formauic ipfas Auic. 
nam propofitio dicens,<^quociiibct ensvclcft nccciTa^ 
rtum vcl pofTibilc iiue caufatum vel non.Si intciligtt per 
pofTibile verum pofTibilc,f.matcriale fcu qi cxiftit potcn 
tialitcr in maceri.i,! tmc propoficio cft vcra. Scd cunc ipfc 
probat hoc dc necciTitacc pcr moium. Nam, quando du 



rion,quia hoc no pertincc ad ilium artificcm, neqf a prio 
ri:quia mcdttim,pquod probabiiurillud fubicKftum,vcl 
cli mcduitn comcncum fub ilio fubictfto formalitcr accc-' 
pto, vcl ci attnbucuin vd non.fi non, crgo non eiufdc ar^ 
tificis.il lic,ergoprxfupponitfubieAum formalitcracce 
pcu m fcu fua racio.Scd Commcncacor alio modo dcclara 
uic hoc in Primo Pofteriorum in commenco magno,vbi 
Phiiofoplius ioquicur dc hoc.Ec idco Mctapiiy. non pro 
bacDcutnclTc,fcuprimam caiifamomniuin caufarum. 
6C quamuis probc (j> fubtlacia abftratftaeft principium 
fubltantix fcnfibtlis^dC inucftigcc prinapia fubftaniif in 
co c)> fubfbintia, tamcn hoc facit, quia accipit probaca i 
Nacuraii,vt dicitCommcncacorcommeco quinco fcxto 
Duodcamo Mctaphy .£t fi dicacur,q)Naturali8 probac 
pnmummocorem.quieft principaltifuifubiCw^i,refpon 
dco q> non eit vcrum:non cnim cft pars fubictftiua princi 
palis,licutcncu fcparaca func rc.^pefcu entis fimplicitcr. 
ticd eft caufa prima fui fubicCti i pofteriori,& hoc habct 
attrtbutioncm adcns mobiie^fcucorpus mobile, non 
tcm res fic fc habct in prima philofophia. nam ibidem c5 
fydcratur dc cnte (m <f cns: prindpia aucc abftracfla feu 
principta prima cncis in co quod ens funt pars fubictftiua 
cnris,immo principaiilTima.Intdiigo autcm hicpcr prin 
cipia cncis,principia fubftanti; xtcrnz. £t cii hoc func 
parsprincipalilTima,funt etuinpnncipia:ncchoctncon<' 
uenit in cali fubiccfh^.nam ipfum cft cns inquancum cns. 
vndc SC huiufmodientia funt hoc modo,immo princtpa 
hiTimaSi: fimplicitnmatddmaximeprimum cns,quodc 
cau fa omnium altorum,iSil funt caufzentis i eo quod cns 
elTcntialitcr,non in eo quod mobilc,feu aliud iimiic:non 
tamcn funt caufz totalis cnrts fubic<fci,ntil aiiqd cfTct cau 
fa fui. Vitcrius nota,c^ commentator tn mcdia fua cxpO'> 
fitionein DcciinoMctaphy.dicitquod nullus Arctfex 
probacdc6nicioncmfui fvibiccli quando (ucrit ignotum 
cXTc^iamhocnonpoccflprobarc ncc pcr dcmonflracio^ 



ANNOTATIONES 



iKm fimpliciter.ncc ^ poftcrion.Sifflplidccr aucem non, £ 
quuralcsdemdl^rationcs func a po(tcnoribus,r. demoii 
ftrattoncti,qux funt dcHnttioncs in poccncca. ImpolTibilc 
aucem eft partes elTc nota9,5(: totum ignotum. vult dicc 
FCjVt dixr commcnco Primo Primi Polteriorum, quod 
partes dtfinitionis iion dant dcfinuionem, vt rgnoium p 
ic cognofcitur a noto,ficut cft in concliifione ex prxmif' 
iis.Vidcibidem.nccperdcmonftrationem apofteriori, 
{)a tatis fit ;k rcbus.qux inrunt fiibiCifto.Fairum autcm c, 
<b rubie«ftum fit ignocum,r.an Cit,dC res,quz exiftit in co 
nt noca clfcji.fit nota cflc ,in ipro. vcl ah ipfo, quia aliicr 
dlud non demonftratunic dicitin fumma,qi, fi fubic<ftri 
cftignotum.f.ciuscflc.impoftibile elt iprum probarein 
illa fcicntia.Scd rccipitipfum elTcabali.i fcien(ia,tnqua 
dcclaratu cft,ficut Mctaphyficus a Naturali rcctpic fub^ 
ie<flum velpartcm priiicipalcm fubiecn,f,fubftantta> fcx 
paratas ciTe feu motorcs fcparatos fcu modu elTendictus: 
vt mathcmaticus accipit a mctaphy fico. Ec dicit q3 hoc, 
quoddixitdcfubic.~tisarcium,mjnitcftum cft,f. cumec F 
Ciuseft ignoium,ar[ilexilIiusariis nodcclarac illud. Scd 
Vtrumfiparsilliusfubicvftilu ignoca,porcft artirexillt^ 
arcis dcmonftrarc,ilIud dubitationcm habct: 6C dicic,qil 
imponjbilecftilludprobarcper demonftrationcm fim.' 
pttccm,exquotmpolTibile cfthaberc caufas, cx quibus 
cofticuitur cognicio cius:<d«C ipfum clTc ignotum vt dtHa 
cfttfcd.fi fif accepta a venficacionc quadani folum polli^ 
btIceft,vtfivnumcoiicrariumfic noiuminvna arce,6£ 
aliud ignocum,polTibiIc cft probare ignocuin cx concrax 
nonotointl]aartc.£thociamfecic Arifto.tn elTc ignis. 
Vtrum autcm hoc ficri poteft pcr locum a fimili pcrfcru 
tan'oncindigec:qutafimilc cft locus,i.topicus:d£ aliquan 
do in quibufdam maicriis polTibilc cft eiTc locus demon^ 
ilratiuus.Scd in Iioc quod dicit hic Commcncacor cft du 
bium,quia in Quarco Ccdicommento.ji.probac Philo 
fopliusdlCommcca.igiicm clTe,5Ccftparsfubicccf,quz 
cftparcmundidcquoillicconfydcracuriSCilIa probacio _ 
non vidciurclTc ,'i concrano ncca nmili.Ec forcediccndii ^ 
cftquodPhilofophusnon probachoctlIic,vttahs artt^ 
fcXjfed vt artitcx communis difputadocontra antiquos, 
VCapparecibidem.VcIfortc hocprobac per locum id^ 
mi]i,vt dicic illicCommcta.ficuc fi vniurrluinaqu{ 5^c. 
£c fonc hoc no cft tllic totaliccr ignotum,quia notum cft 
dc pariibusignis,vtdicit illicCommcn. Uc ignc autctn 
eomprehcndicur niliil nifi parccs:&' cu confydcra dicom 
ple pcrtc.Idauccmquod dicicComnicn.inSecundode 
Antma nonconcradicic huic confyderancibcnc. Inceny 
dirigiturCommcn. inillo pnmoquuddcfinitiofubie(fli 
non probatur cfTc in fubicao fcu dcfinico,fcu noii proba 
tur efrc vc dcfiniiio ncc a prion nec a poftcrion in illa fcic 
f ia,cuius c fubiccflum.cum fubteifium fuit ignotum clTc: 
& hoc probacur vt ditftum eft.Si autc fubicctum cft no^ 
tum efTc,tucu: non probaturdcfinitioapnort,fed benci 
poftcriori probatur de definito feu de fubie<fto. Subietftii 
autcmnonprobaturefTc ncca priorineca poftcrioritn H 
sllafcicntiacuiuscft fubicclum.Ethoc mcellcxicPhilofo 
phus Dccimo vcl VndecimoMetaphy. cil dixic q> fubx 
ftancia SC cius quod quid eft non eft demonftraito. Intel 
ligcnspcr fubftanciam fubiccfcum. £c perquodquideft 
dctinicionem rubictfti. Diucrfimodc tgitur incelligic hoc 
Phiiofophus.nam fubieJlum nullo modo probacur.Dc^ 
linttio cnim aliquomodo fic.Ec benc cfifydcra in hoc q3 
dtco definitioncm proban nc contingac cr ror,ga non pof 
fum ad prxfens magis prolongarc.Ec vidc commcncum 
primum Scxco Mcca.df cdcorda. Vtdc cctam m Primo 
]Poftcriorumcommcnco.f;.& f6,SC in feaindo comcri' 
to.is.SC in Ouodecimo Mctaphy.commenco quinco 6C 
icxto. lucommcnto cnimpnmo ScxiiMecaphyficx 
incclligtt per fubftanctam dcfinicioncm fubiccii, cum di^ 
cit fubiec^ta non habcnt dcmonltraticncm, hoc ctiam po 
tcfthabcrcaliamdcclaractoncm qua incclligesex diois 
io commcnto Ltbrt poftcnor um in locts dictis,£c tu c&^ 



fy dcra dc co mple,& concorda:omnia enun non polfunr 
kribf.Et noca vIceriu8,q>dacoq>pnmam caufam pofTit 
MecaphyficusprobareclTe,noncamcpoccft probareip 
famclTcteparacam,quiavtlcparaca,eftpar8 pnncipalis ' 
fubiccu:daco ip concedacur tj> pnma caufa non cft pars 
pnncipalis.Noca ccij q> aliquid probanc rationca Auic. 
ilixprj:fupponuncmocum6i:dcclaraca a phyfico.Vtdi 
cic Commctacor in Sccundo Aletaphy. quando probac 
procclTum tnfinicum in aliquo genere caufx elTc impoltt 
bilc.tmmo vtuurdcmoftrationibus phyficis. Ipfc ctiam 
fuppontt ibidem cauflim finalemclTc:hoc auccm proprie 
nonprobacur nifipcr rationesnacuralcs, ncqi probauit 
Auiccii.qux eft prima iftarum quacuor qult dicimus pri 
main iimpliciccr,ncqi q> fic fcparacus finis.Ec fi quisdice 
recpnmusinU'lo dcpcnda. Corpus auicm dependcci 
fuis par(ibus:crgo dicerc pofTum q. prtmum non dcpcn^ 
dcc ab alto cSquam ab agencc.Scd non cft piobacum pci' 
hoc ipfum noii dcpcdcrc a panibus,AC vniuerfaliccr hoo 
probare non poiTumus nin morumfupponendo media» 
(c vcl immediace.Sed donunatio cua dicebac concra h{C« 
nonnc divftum cft m quxftiontbus philoropliitquia vido 
runtordmem mffabilcm dCingeniofum inucntum in cn.< 
tibus fctucrunt <^ ille,qut dcdic cis hunc ordiiicm tncellc^ 
«flualem amficialcm eft intellct^tuspfc^crgofinc viaroo 
tus.probatur hoc,& refponfum luit pcr me, cji qw.imui» 
habcturexhocq) eft intcllcaus, DCquamuisclarumcft • 
qi noii iniclligit particul jritcr.nec vniucrfaltccr, vc diifiif 
eft alias.camcn poflum diccre tj» cft in maccria lcu in cor* 
pore,ficuc anima noftra,quam vircus cognofcitiua fequi 
lur.Sed diccbatis contra hoc,fcquerecur cp intcllctfrus no 
fter qui eft feparatus a maccna f m doctrinam Commcn^ 
tacoris clTcc nobilior primo.feparacum enim nobilius t(b 
macena hic. Ad hoc auicm rcfponfum c(i,quod daco q£l 
ica fiCjtamcn hoc eric verum,fi cxccra finc pana : fcd non 
cft ica in propofico.Primum cntm quaminx (ic maccriale, 
tamc habcc alias multas dignitates, 6C t!Io fimplicicer no 
bilius cftintcIicLlu noftro:OC fi dicacur fcquerec fccundil 
hoc,quod primum clTct gcnerabile ^ corrupttbilc, dico 
quod ciic cu probiis pcr viam mocus:6C vniucrfalicer hic 
nonpotcft hocproban nifi motu primo, vrdcclaratum 
cft inov^tauOjniltfuppcnaiuraliquapropofido tnftjibilis 
vd fortc aliqua alia ppolitio, qu.i: eft declarata p motiT. 

Clrca comcncum fecundum tcrcium dC quarcum eiuC' C6.x,i«4* 
dcm priminota,quod Plulofophusin principio hui' 
liijriponicduasquxftioncs prxcer primam,Ticuccttant 
alTerunc omnes grxci. Vna earum cft,quod dcbcmus in 
ciperc prius loqui de rebus magis vniucrlalibus:nam ip-- 
Ix fuiit notiorcs minus vniucrfalibus. Alia auccmcft.q» 
modus doftriiixd^inucftigaoonts tn rcbusnacuralibus 
cft^rocedcdoacompufictsfcnfaiisad fimpliaa:na com 
pohca func nonora apud nos in hoc in compoficis.Et hae 
quxftibiicslunt valdediucrfx:namper vnam carumde 
claracur dc qua rc nacurah dcbcm^priusloqui.an de ma^ 
gisvniucrfaliandcmin'.verbigra:ia,an dcmaterufiin 
pltacer,an de aliqua maccria.f.homints dL cqui.Ec dccla 
rauicibtdcm quoddcbcm^loqutdc magis vniucrfalib' 
feu commanibus per caufas quas pofuic ibidcm Cdmen» 
ucor. Vnaearume,quodmagi« vniuerfalia func magis 
iioca,& dcbcmus inctpcre a magis nons. Alia aute quX/> 
ftiodcclarac modum dcclarationis fcieniix,f. anprocedt 
tuT a compnficoad fimplex,(3t apriori ad pofterius:(3tve 
rificauic ibtdcm pnmum parccm,quiacopofi(a funcntax 
nora nobis.Ec hx quxftioncs funcmultii diucrfx.Etma 
nifcftum cft quod hxc cft intcntio Anft.ibidcm. nam ip 
fccondufit bis,&invna conclufiooc ccrminus mcdius 
cft quod compofitum eft notius.d^ in alia quod vntucrfa 
le eft notiu<». £t tpfc no dcclarauit in illo libro propofitio 
ncm fcu minus vniucrfiile pc r mcdium vniuerlalc, fcd de 
clarauit maccnam fimplicttcrpercopoficum.Scd hicaC' 
cidicdubicacio.n.'inusdcbcmus(nctperea notiori.vt di 
ctc PhtIofophus:dC dicu qf hocc uniucrfaic^dCm alta qu( 

ftionc 



^ANNOTATIONES 



« 4^ 



Wonedfcir.quodpoftcnuteft magfs roram. Ar^xiz, A adquamdcbetrefErrf.Aliudautem eftau<>dac- 



Curtgiturfic.Polienus feu vmuerfjle eftma^s nrttum. 
Etuialiaquatftionedixit, quod pcftenusen magn iio^ 
ciim:ergocon:radiaio. Etqu:imuis ponumusdtcrre, <^ 
poftenusnoncftminusvniuerfa]e:nam nosnoii accipi» 
mus pofteriusdcterminatum.fcilicct ahquoduidiuiduii 
dcmonftratum feu quodcunque pofiertus : fiite frt homo 
fiue fitafinu«,& hoceft quod vocauit Auerroiscomptv 
fitionem fpecificam vel compnfuionc fpecici, fciliet fpe^ 
ctetcompoliii. Etfecundumiftum modumnon eftmiV 
rus vniuerfale.Tamen piopier veruatem ego refponde 
bo meliu8,quSuis clTet concc/la prnpolttio diccns, quod 
pol^erius cft mtnus vniuerfale : 61: dico, qu6d magi»a£ 
minus funt relat iua:i5^ ideo.cum dicimus minus vel ma* 
gis vniucrfalceft minus notum magis notum : debc^ 
mus declaracerefpc^^tu cuius eft min» vniuerfale vel ma^ 
gis vniuerfale feci communc. Dico crgo, quod poRrnus 
6f compofitum cftmagisnnrum llmphct vniuerfali feu 
C(>nimuni in rebiis naturalibus:vt compofitum, eft m«> 
gisnorumapud nos, quammatcnavniuerfalis :namex 
cilc 61 tranfmutatioaecompoiltiin fpecie in qua perapi 
iauscompofltum tndiuiduum cognofcimus elTeprimx 
«latetix.Cum hoc tamen totum criam eft vc rum, quod 
fimplesmagtsvniuerfaleeft magisnotum Hmplici mi* 
«lusviiiucrfali.vcrbigraiia. Maicna abfolute eft magis 
nota vel facilius perucnimus ad cognitioncm materi^ail 
jiivclhomuMs, non^ubd ipfafit notior homine velafv 
no,qux funt compotita:dC per hoc foluirur contradidio. 
Nam Philofophusdtxitm vnaquatftione.quod dcbcm» 
■pnuB loqui de rebus magis vniuerfaIib»,iV: poftea de mt^ 
nusvntuctfalibus.nam magts vniuerfaliafunrnobisma 
gwnotamimis vniuerfalibu8,vd facilncr dcducimurin 
cogniiioneni iftorvm in rcbus nmplicibus.i tacilionbua 
autem debc mus inctperc: ficu t dedarautt Commentator 
iaprinaptoLibriPoftcriorum in coramcnto magno.il^ 
iicenimpooithxcvcrba.£t necclTaria eft in ordincDo 
<flrinx inapcrc a magts noto, ficut necelTartum eft in itu 
ucnttonc conclufiona,lcilicct q» volendo cocludcrcfiro/' 
ccdimus a magis noto ad minus notum : led fuit vntuer' 
falcapudnosnociusparticuIan,fciltcct minus vniucrfa^ 
lcipro.nam vniuerfaleaiTtmilaturtoticPmpoflto ^par 
dcuiarc aJTimtlaiur parci.fi^ licuc totum compofitum cft 
snagis notum apud nos panc,ita magis uniuerfale eft ma 
sisnotumapud nosminus vniueriali, feu detenntnato. 
Nam ipfumcontmetresmulias propnasfcu determina 
cas velpartcs vel quomodocunqi voluens vocareilla, 
&tamdecIarauithocAriftotc.declarattonc pcrfedta in 
Libro J^hyfia Auditus^hxc funt vcrba ciut, inrclit' 
gcodo ifupotcft quiB intclligcrc ea qux diifta funt. fn 
aiiaautemquxftionedicicqitod nosdcbemus proccde^ 
«» compoliro&: poftenoriad fimpicx pnus.Namcom 
fwficum eft m.>gis notum nobis quam fimplex vniueria 

poiTibilc el\ ctiam cji fit nonus proprio feu determi^ 1 
j}ato:fed cognitio huius non eft nccelTaria. hic cum ergo 
«iuit,q> poftcnus eft magis notum,vult dKere,q> eft ma 
gi« notum quam ftmplex vniucrfalc : quamuis ipfum flt 
muius vniuerfalc:6i: hoc acddit d propier compofitio* 
aem,non quia ipfum cft minus vniucrfale ft: propter cS^ 
poiittonem:vdfccundumq>ipfum cftcompofuum pcr 
quam compofitioncm cft magis not um:dixit q> dcbem' 
procederc a conipofito poftenon ad fimplex prius.Cum 
autcra dixtt,q> roagis vniuerialccft magis nocum vd ftu 
aliu» cognofcttur,voluit per hoc quod cft magis notum 
quiuu muius voiucrfalc fimplex ntiquam compofitum: 
hoceft valde manifeftum : fed prolong.tai dc hoc t an^ 
tum:qutavidifcreomncsexpofitorcs latinorum inquse 
ftionibus corum 6C cxpodrionibus efle cnnfufos in decla 
racionchuius&:muliadixcrunc:fednon pcTueneruncad 
uicentionem Phdofophidc: Commentatons in ilHs, quta 
ooDintellcxerunt vetbaeorum:& ifti crrauerunt in duo 
bu«;vnurocorumcft qutanonrefaunt inagisd^muui 



B 



cepcruntilludquodeftpcr acddensloco illius quodeft 
per fe.putauerunt eniin q> minus vniuerfalc eftmagts no 
lumtquia vidcruntcompofitum,quod eft mtnus v mucf 
falc,n concdTcrimus hoc quod eft magis not i"i magis uni 
uerfali.Scdhocacddit coxtipofito polkriori, non i^m 
eft minus vniuerfale:fed quia cft copoluum.l: t i^m hunc 
modum,f.recundumq>eftcompofiiumproptcrquodily 
Iudeftmagisnotum:dixuq>dcbcan)usincipcreabtpfo, 
cion quia ipfum eft minus vntucrfaieinam ipfuiodTe mi*' 
nus vniuerfale fm cp ab fpfo.pcedimus ad maj^is vniucr^ 
fa eineft etpcracadcns.namnos non procedimuRabtp 
fo ad prius,nifi quia ipfum cft inagis noi uin, & hoc inue 
nuurtn ipfo,quia cft compolitum.no quia eft minus vni 
ucrfale:5L idcodicim',q>quidam res mmus ^-p.iuerfalcs 
funr maj»,isnotxreb9magis vniucrfalib» iionfni i7.funs 
mui' vniucrfales,fcd^maltum modum. Scd defaesfcrre, 
q. fc nfibile feu fenfatum,f m <j» eft fenfarum,non cft notO 
apud naiurain aliquo modo, &L vniuerfale eft m.igis nox 
tum apud nos mtnus vntuerfali,vt geiius 6C fpeaes:ficut 
eft apud nacuram.fed vniucrralc caufalii.ite.ut pnma ma 
teria SC pnm» motor funt magis nota narurx fint apud 
nn!.,5i: non cft hoc tia in rcbus vniucrfalibus. qux iituc' 
niiltunn multts,ficut genus 6i fpecies.ficut diximus:ftd 
intcllc(^tioncs vcl inteilcifia fenlatoijr, ficut inrcllentoncs 
compoluotum&dcfcriptioticseorum funcmagts notae 
apud not inrelletftionibus feu intcllec*tis rcruin remocaru 
a maieria vel a fenfu:3f funt cognttiones caufaru &C cau^ 
fxcaufarum,&^conuerfoapudn3iiiram, ficur dcciara^ 
uu hoc Auerrots in pnncipio I .ibri Poflrrioruinin com 
mento magno: A; idco dtcens ablolute,c}> minus vniucr^ 
raleeft magis notum apud nos magis vniuerfali,errat.di 
ccns cf lam cj> fenfatum fcu fcnfibile ert magis notu apud 
nos qp intelle<flum vniuerfalitcr,errar:nam pnma intdle 
<Safuncnotioraapudnos<i& fenfjia. In conjmento.f. Coin,f* 
vbi dicit.di: fiias cauias fecildum fidem.d^ intci lus dicir, 
C:aufas fuasfecildumimagm.itiones. Nota, Kf pcr iidcii|. 
intelliguventicAtioncmjtcthcetaftirmationcm vclnegif 
nonem.pcrimagtnacionemautcmintclligfcapprchenlfo 
ncm f<u cognitionem nmplicein,c}ux vocarurapud latt' 
nosiimplictumapprehenfio. dCifte fntr modusloqueti. 
diarabum dC hebreorum:&:CommcrKator ifto modo lo 
quiturmultotiesin Tertiode Animaiffhoceiiaminccl 
liguurex fuaintentionehicSf maxiroeinprincipio coin 
menti.quamuisenim tradut^tornon rcc^tctraduxu^tamc 
nK>dcrnidcbent hocmtelligere ex verbis Coma>cntito« 
ns. Incommento.ai.vbidiac;^ elTe enjs ^malbcdi' 
nemcftaliud abeiTcciusiecudum muficam^Lc.Nota 
trapiturhicclTe aliomodo5: commento.i^.alio modo. 
inic enimintelligii perefle fcparacioncm lcu perfe ftare: 
hicauieinrationcmfeudcfinutoncm! In cOmeiito.j*.' 
vbidicir.Paftemquxeftdefpccie pariiuin in quaEtortt 
diuidicur 5:c.Nota q> cx hoc concludu,(j> p partesatftua 
lesitcltigit minimanaturaliaquxpolfunrexiiterc ailua 
litcrdiuifa. In commento,^^. inpnnctpio commentt 
vbididc.Scd pnnapalitcr d( pcr fecorrumpuurin 3li>]d 
tcrminaium vnum &'c.Nora c)>illud quod ponit in quin 
to nonconiradicii huic:nam forte omnis motio ficabfo.- 
lute confydcrata eft dc contradklono tn coiuradi<flori& 
prima& per fe:dC de vno in vnum. Confyderatiotamj 
fpcdaluer fpecienumcrationis non c vnus modusdc qui 
bus.nam gcneratio fimpbdrer cft de non elTe in ciTc pri^ 
mo& perfe:nam nihdaliud piincipaitrer interigiturper 
generationem fimpliciter:5C corruptio fimplrcitcr cftde 
ciTeinnondTc:hoctamennond^lic liniplicitcr verum» 
6C vtdecommentum o(5tauuni quinti.dcalhatu) dic^ il 
milia dicunt motum de nigrcdine ad albedincm feu de ai 
gro ad album prtmo ec per fe.& ratio cft quiaifte morut 
cftmtcrrescontnirias poficiuas patibilitcraoqutfitas fcu 
fucccftKie in fubietfto cmcin atfiu & idco immedtace ino* 
uctui:dc albcdincinnigrcdinenu^ccoi)tca,iioaauteiii 
landu.fup Phy« c fic 



ANNOTATIO NES 



fictft dc gmcratione &corniptionefimpliciter.&: vi' 
decommeniumfcptimum quintitSi: veritas eft qiillud 
quodcorrumpifur fcu gcncraturconrumpiturfemper m 
aliquodvnum dctcrminatum. fimiliter in gencrattonc: 
6L hoc fcmpcr.Quando cnini album corrtipitur corrum 
piturinnigrum icinpcr.nam&ficorrumpuurad tubcu 
veladpallidumnoncorTumpuurad illanifi fccudumq» 
funt tn aliquo modo nigra ficuc dictcur in quinto comeiu 
to fex(i:6C maxime fccundum tllam expominnem Conv 
mentatorit in qua dictt.Cum igicur propofitio dicens q> 
iranfmutatiocft&c. Vndc primo&pcr fcalbum cor< 
rumpituradnigrum. Secundario autcm ad media qux 
Aint terminaia^od hoc vul t hic Commcntacor.& fic nul^ 
laeftcontradnflio.poficum enim qudd contrarium pri^ 
mo&pcTfecomimpitur ad concranum pontiuum:vt 
dicic ibidem Commcntatorexprcfle in comcnco 0(flauo 
adhucvcrum cftq» rcs primo SL perfe corrumpicurad 
vnum. Incommcnco.4f.vcrfus^nemcommen(i.vbi 
didt.di: eft tllud in quo tft prtuatio propria lili compofi' 
tioni.id cft non habcns illam conipofitioncm : cft tamcn 
•piumnacumillam haberc6i ineodem commento pa^ 
rum poft vbi dicit.Sed illud in quo eft priuatio illius c5^ 
pofitionis&c.Nota,qudd vidcturc}» quandocx fimpUr 
dbus non albi* fic album compoficum fic cx oppoficolc/ 
cundum habitum St priuacionem : qutafic i fimplicibuf 
non coloratispcrcommiftionemcertara ad quamfequi 
tlircolorfeucahscolor:noncnim adquamlibet corami' 
ftionem fequitur color ncc fapor ncc odor vt dicit Com^ 
sncncator inquinto colliget fiCinalns locis.hxc tamcn 
nonfuntnifiin miftis.&tdeo palTtoncs mifti dicuntur: 
tamcninueniunturin plunbus miftisdCquafi in omni^ 
but. In comemo quinquagefimo vbi dicit.Quod pnn 
fjpiaAc-non generant ex aliis.Inccllexu non conftituun 
tur canquam cx partibus:SC in codcm commento in fine 
j.Mt vbl dicu.Nontranfmucabilia. Inccllexu intcr fe adinuix 
ccm:quia priuatio nccfit forma neqt^ conuerfo, ncque 
gcncranturcx aliistanquam cx parttbus etTcntialibus. 
Rciiquaaurcm fcilicet non prima conftttuunturex pri' 
snts:& fic prima non funt iranfmu(abilia aliquo iftoruni 
snodorum:fcd funt permancntia. In coramento fcxagc 
fimo in fine commcnti in illa parte in qua ponit Comroe 
tatorquatuorrationet ad probandum nihil produci fcu 
ficn cx mhilo vbi dicit.Et ipoffibile eft vt fit m illo cuiu» 
partcs & cxtera.ideft quia motus eft in rccipiente:S<: re^ 
dpiens rcmanet cum rcccpio. In commcnto leptuage^ 
fimo vbi loquuur de maccna & de potcntia matcn*:cft 
notandum vt puto:qudd perpoccnciamdux intentionet 
tncelliguncur. Vna eft relacio feu refpedus reiad acTtum. 
& hxc intencio cft defe<ftus quidam & priuario quxdam 
fcilicct qudd noneftin aifiu.Sccunda cft difpofictofcu ap 
Irtudo per quam fubiedum fccundum fuam nacuraraeft 
aptumfeudifpofitum:&:hxcdtfpofitio noneft priuatio 
omntno fcd cft quxdam qualicas, fctlicec de fpccic quali' 
tacii qux diciiur potcnria nacural is : 6i eft lUa pcr quam 
rct cft apca fcu difpofica agere vel pati:& hxc eft dtfpofi 
ito remota ralcem rcfpetfiu compofitorum. nam fone ip^ 
fn eft propinqua rcfpecTtu c!emencorum:quamuis fine du 
bioinmaccriisclememorum func dtfpofitiones diucrfai 
& eft\Tiam(undamcnto materix:5<: prxterhanc func di 
fpofitiones propinqux fecundum numerum fpecierum 
cntium:ficut diciturin Duodednio Meraphyficx. Scd 
tft( funt produ<rc( in maceria mediantibus formis clcraen 
torum:&quxdam earum mediamibus compofitii,vt 
verbt graiu forma panu difponit maccriam ad recipicn' 
dum formam fanguinis vel formam humanamcumco' 
ineduur.Etdifpoficiohxcproptnquafiueaccipiacurpro 
refpctftu fiuc pro difpofitionc aliqua qualitatiua eft pcr fc 
ad formam vniucrfalem : Aleft lila quam vocar Aucr^ 
rotstn LibrnCorli&:Mundi:pocenctam eircncialcm feu 
pcr fe:& cft pcr accidens ad formam Matonis dL Cicct 0' 
■iificrecuiiduiii tttftumiiioduiavocatur pocciuiaacctr 



£ dentalis: A: ideo non eft hzc potentta efTenttalis in tnf!ni< 
totempore:quxpofteapriuc(urinaducntu atflus.Naia 
nuila forma fpecificapriuacur cempore tnfinuo. dC cciaia 
ift( potenn; pcopinqux func generabtles 8C corrupcibi^ 
les:dC forcc hfcttam fccundumqudd funt propinqu( vo 
canturpcrfc.Vide in Quartohuius. tncommcntoccn-' 
tcfimo vigenmo:dtlctiamnonfunc in matcria potcncix 
infinux.Nam non eft in macerta quomod(x:unqucacct<- 
pitur potcntia,nifi vna potctia proptnqua cuiuslibct fpc^ 
dci.Sl: cft rcfpe<flu formx fpccificx vniuerfalis. fcd acci^ 
dic huic poccntix vni mulciplican, cum confydcracur rC' 
fpcdu iadiuiduorum.ficurdeclaratum cftaiiquo modo 
in quxfttonil>usnicisdc tntcllccrtu, vbt locutus fumde natm 
natura vniucrfalis:non iamcndtco,quddnon funtdiucr mjtenat* 
r(difpofitioncs etufdcm fpcctct tn dtucrfis porciontbus 
inaccrif.Et AuerroisdecIarat,qudd potencuquomodo 
cunquc duorummodorum accipucur non eftfubflan<' 
tij fcucirentiamatcri(:neqi parsclTcnttalisci. Quddau 
^ tcm difpofino fcu pr(para(io non fit fubftantiaeius,in»' 
nileftum eft ex fua rationc,quam pofuit in fuafunima \u 
bn Phftcorum, dC tn medu f ua expofitionc.nam poili' 
bilitas vcl pr(paracio tndigcnt fubictfto. Pr(cerca. Si' 
iftapr(paratioeiTctfuafubllantia,ciTet matcrta fiLupfi, 
idcft fubKtftum cius fubftanti(:nain potcntia dicuur pcr 
relattoncm ad aliquid. Vult diccrc,vt puto,qudd poten 
tu 6C pr(paratio cft potcntia, vcl pr^paratio habcnni . 
potcmiam. Pr(ierea, Stfua fubftanita ciTet pocentia, 
6C nullo modo habercc clTc in adu,non dico ficu t ciTc iur 
ni( vcl habcnns formam.ciTct m potcntia,vt fit in potm 
tia,id cft quod cfrcc aliquid hic, quod cft in potencu prt>> 
ma matcria : 6C vi puco has rationes tctigu hic in fua ra^ 
tionc lccunda in hoc commcto.Si: ideodtxicNon eft po^ 
temia ncquc pnuatio.Et fortc volutt criam,qudd poten^ 
tu dC a(ftu8 fun t dc pr(dicamenco rdaaonts, &L ideo non 
cft poccncu.nam pocccta dicicur per relattonem ad actii. 
Q Scd debes fcirc, qudd Aucrrois non negac mfifubftan' 
tiameiusclTc pocenciam eomodo quo diifrumcft, ideft 
quddfubftamia fua fitporemia, ddnon fubftancta fub 
te<fla.fcdbenc conccdtt quddii(c diipofiiio cftlubftaiu 
ttalis ci pcr relationem ad formam vniuerfaliter.naro aa 
titraciuscft vc recipiat formam.Et idco dicit in dcSub' 
ftantiaOrbis,quddpotcn(iacft diffcrcncia fubftanna^ 
Its maccTi(.6: fccundum hoc forcc pocenda hic, quam ha 
bec per refpeiftum ad omnes formas,noncft accidcnt, 
fcd cft fuhftantia etus.Scd non cft fubftamia etus poten»' 
(larefpeiTtu fuiipfius,idei'tcomodo quo ditf^uin eft. SC 
idcopotcntia,quam habct rcfpe<ftu formarum , dicitur 
qudd cft acctdent ri,idcft qudd poieotianon eft fub^ 
ftantiacius refpciftu fuiipfius. cum hoc tamcn conccdi^ 
mus,qudd cuilibet form( rpecific( cft difpofino fcu pr^^ 
parano propria v( ma(eria immcdiA(a,ex qua fi( rcs me^ 
diamibus difpontiontbus fa<ftis inca^&hxc difpofirio 
inuenitur 6C nt feu producitur in matcna productionc 
vna. Sed prxparaiio vna, quain habet rcfpeiftum ad 
orancs formaa , eft fua fubftantia , id cft quod cft fubic 
(flum.in cuius natura eft reciperc forraas, non qudd in ip 
foficpocenciaaddica fuper fubftantiaro ciua. £t confy 
deraincommcmovigefimofexto. fecundi. <SC fecundum 
hoc non indigcmus pocencia iiaturaii vnafi: fi forrc con* 
ccdcre voiuerimus in clTc huius potcntix naturalis. Di' 
co,quddvoluittnfuodicto dc SubftanriaOrbis quod 
ipfaacciputurlocodiffcrciittxfubftantiarumnonqudd 
uc diff crcntia fubftatialts.Et fi incclligamus qudd Aucr^ 
rois vulc qudd fubftancia matenx non eft potentia, (aiu 
cct rcfpeiftu f«ibftanttx eius, quamuis fictn potentia ro 
fpecftu formx finc pocenna nacurali^tfic pnma ratio, qui 
fecichic,cftforcis, falicctquddfi pocenriacft fubftanria 
eius.tuiic fubftantia cius corrumpcrcrur tn aducntu for» 
mx.nam cunc pnuatur pocccia.Scd,fi dicamus qudd hic 
cft poccntia nacuralts^tunc hxc ratio dcclaratur, q> defo 
{i\u iftc feu priuano non cft fubftida dus. nam pntutio 

corrumpitur 



H 




i ANNOTATIONES 
comiinpttur r<ii definft tn aduentu rormc. nam noneft 
.polTibilcdicerequodpotentianaiuralis corrumpitur. Si 
hoccnim ciTcr,i(a non reciperct ampluis,ralccex illa fpc/ 
'Cic.6^ vidctur mihi recundutn iuam intcniionem, quod 
non e(l in ipla potentu naturalis,red fecundum fuam fub 
ftannam cii in potcntia ad fornias oinncs. Nora carac bc 
<nc,quod poccciaad propofitum dupliciccr diciiur. X^no 
modo dcrubicclopotctitix.Alio mododcrc rccepttbili 
fctf rcfpciftu rci rcccptibilis vcl formx ad a(flum. Primo 
modocftfubflanciaquxdam poiribilis cxfc, A: hxccil 
<Aia fubfVantta fcu eircnita,& pcr hanc naturam tfi in po 
ccniia ad omncs forma8,non pcr aliS:Secundo modo au' 
tem cftquidam rcfpciftus, SC indigct fubieo'to, & definit 
«fTc cumaduenit a(ftus:& fecundum hunc fccundum mo 
dum ncgat htc Commentator quod llt dc fubftaita eius: 
fcilicctquodpoientia fccundo modo non cft fuhltantia 
cau£,fciltcct pnmz malcnx,d£ proiftis vidc,qux notaui 
indcSubftantnOrbtsdcdidxis Commcntaions dc po^ — 
centta. Vndc potcntia primo modo eft vna, ficut 8C ma^ " 
(cna primatdC pcrillam dtciturclTc in potcntia adom^ 
ncs forma!i,faltem rcmota&, qux pcr lilam potcntialica<- 
tcm apca cft perfici i quacunquc formacx lormis com^ 
poficorumapcitudincrcmota. niinuscamcn remoia vci 
propinqua rrrpctfiticlemcniorufn vc diximus.vndecna 
tcru cognoicuur cum forma fecundum quod incft ci na>> 
curadiminutadCpotcncialts. vndc propccrhacnaturani 
accidit fibi rccipcrc non quod cfrcntia cius confifLic in 
reccpttonc nifi fccundario, non tamcn dico quod non fic 
naturalcnbidLquali fubftantiale rcdperc, iminocft rC' 
ccptiuafccundumfuamnaiuram : necdico, quod poteft 
cncllneforma.forMiaenim faciiipfam efrein avflu, non 
cireriroplicitcr,niiipcraccidcns, vtdcdaraui alias.pro' 
ptnquxautcm,& citam fccundo modo, non dtco iliam, 
<]ux dicttur ad omncs forinas, func coc qucK funt fpccic» 
formarum, fcdiftc propinquxnonfuntxtcrnx,vtiam 
di(ftumcft:&fimilitcrin(ccundomodo. In comrociv C 
De nitura to.T^.vbidicit.Eccxhocapparccquodoinnc habesroa 
fciuaCidK. rcnamcftgcnciabilcAlcorrupcibiie.naroinnaiuramar 
tcnx cft priuatio formx &c. Vult diccrc, quod in iiacu' 
ra maccrtx cft qu6d fic in ipfa pnuacio pcr rcfpctftum aci 
f(>rmam,fcilicct qidenomincturpcr priuarioncro formx 
' fecirodumfuam nacuram,uclc]>acrr^uacurei:nonquod 
' nifuanataracpriuariofimpliatcr,fcilicctquodipfanuL' 
lo modo fit,& quod natura cius fit natura pnuattonis:^ 
etiam matcrix fecundum fuam naiuraro iion cft fonnata 
snaau.idcft quod noneft fua naiura liccundum quodip^ 
facft maiena naiura habcntis formam, fecundum quod 
in ipfa cft forma in ac^tu^fcd caufa gcneracionis SilcorrU' 
pnonis fundaiur dC radicacur 6C fccundum pnus cft ma^ 
tena propccr pnuattoncm,qux eft in natura marerix. na 
qnamuis contrariccasformarum vclqualicacumcftcaU' 
gcncracionis dC corrupctonis,camcn caufa cCfc concra^- 
riorumacliuum&patliuum cft, quiapriuacio cftinna^ 



snJtcnam , 
fpccuUnf. 



Com, 



4tf 

A refpetfhi rormarC matcrialiuro, fdcft^ quod tpfa cft in po* 

tcntia recipcre formas:non qiiod dcclarai abfolutc quod Diuinu» ac 
ipfacftensinpotcntia/ccudumquod potencia& actus "''luraliid^ 
funt difrercntixcnits llmpliciier.fcilicct quod non declax '^^1^,'^^ 
ratqiiodei^inpotcncialecundumquodporcniia oppox 
nitura(ftui,quicftdi(r<rentiaentiii iimplicitcr. nadchoc 
confyderat Philofophus Pnrous,quiconfydcrat dere^ 
busfecundum quod funt cntia. 6: confjrdcra comrocn' 
luro.ii.fecundi. Eifortcvulc dicerc,quod Metaphyli- 
cus dcclarat quoroodo cft vna, & quomodo habct clTe, 
&. quoroodo non.vt declarauit hic Commentatorcomx 
mcnto.i^.DuodccimiMeiaphyftcf.&ilIicdiCTt.Iftcfcr 
mo facit intclli(;cre,cii eirc eft efle materix, 8C cft propr^ 
huic Scientix,5c non de Sacntu Nacurali. 

SVPER LIBRVM SECVNDVM 
ANNOTATIONES. 

Ircaidquod Coromencator dtcictn princiV 
pio huiusLibri,quodprinapiumalteratiO' pnnd* 
ms non eft ab intrinfcco. 6C dubiiaturconv l^Qau"'" 
munttcr dc rcduiftionc aqux calcfa(ftx ad * 
fuaro frigiditatcm fimilero pnmx. Nocac^ 
exdiJiis Auiccn. acapitur folutio.d: prohoc vtdc vlti.» 
mumcommenrum PnmidcGcncrationc. Commenta' 
torauicm 6C Philofophus alitcrfoluunt, vtcft vcrnas. 
Vcrumenimcft,quod principium inicunuum altcra' 
tionis cftab excrinreco , aliier idem agcrct concranum: 
fcd camcn, cuin liabuic prtncipium extniifccum, etiam 
remillumlcu dcbiJc,dquo inapit altcratio,complctur 
fcu intcnditur ab intrinfcco:* in hoc aiTimilatur eis,qux 
moucntur ab cxtrmfeco:5C ifto modo nullum accidit im 
pofltbtlc : SC dc iftis benc confydcra commenium, 14. 
Quarn Coeli. & in Ouodccimo dC Septimo Mciaphy' 
ficx.vbi loquitur dc conucnientia apentis,& maxiine 
circafanitatem. <cd,fccundumquod Commcniacor di- 
cic in Sccundode Aniroa,qiiodaqua puranon calc/ic, 
ipfa rcmancnccpura,dCmax'mefccundum ipl°um,quia 
forrox elcmenioruro non fufcipiunc magis 3: ininus.alt' 
tercftdiccnduro. 

Clrca fccunduro libruro, commento terrio. vbf dicir. Com.i. 
Subicdum huius Librieftnatura.d: principia natu Dc huiut li 
ralia fl(:caciera.Nota,qu6d vc! vulcdicere,parsrubicfti fub"' 
velratio formalis fubieJti, & vcruni cft,quod princi^ 
pianaturalia,6(:ctum naturaquoquo modofunt partcs 
f..k.-r.. c . — 1.- J3,j[,f autem quoquo mo^ 



fubiccfti Scicntix naturalis 

do.Quiafubic(ftum proprie eft ens roobile fcu^natura' 
le:cuius cfTcnon dedaratura Naturali : fcd naiuralc cfl 
ratioausforroalis.di: »ortcvuItdiccrc,qu<jd fitfunda^ 
mcnturo feu pnnapium. Itcm ctiam incndcro com' 
mcnio.vbidicit, QuoniaronauiR moiietur ex principio 
in ipfo.fcd non primo 6C cxtcra.id cft qudd nauis cft pet 



-tura materix ficuc dirlum eft, idcft rcfpcifcu formarum tj fe mocum,camen nacura mouens cft ,ilta fcparata tn effc. 



accidcntalium vel fubftaniialium. Ec fimilem rationcm 
iccit Commentator in hoc Sccundo in commento.^r. 

vbidicitcontra<^uicen.immocontincns,vtin plurtbus 
.«ft illud cuius natura cA poftibilis di:c.Et volo dicere, qif 
-faxccft prima caufa gcncracionis.nara,fi ciTct natura ma 
:terix, natura habeniis formamin acftu, fccundum quod 

<ft habens formam in a(fhi,non rccipcrct formam: dC et, 
'finoncirctpriuano,materian<5 rcctpitformam,ficutde' 
klarabitureiiam commento.Si.Etcofydcraincoromen 
"(o.^t.tcnii.Incommcnio vlciroohuius. vbidicit Com.' 

mcntaior,Scd licut dixit A nft.Philofophus declarat fub 

ibinttamatcrix&c.Vultdiccrc,()rdiuinus dedaratper 
«fedenatura maccnx.naro ipfcconfyderat de diffcrentiis 

<nris,(ecunduroquodcft cns:di:potctia& aifius funt dif 

lcrcntif cnns.Et idco Diutnus dtdarat pcrfectc naturam 
>matcrix pcrhabitudincm feu rcrpcsftum ad omncs diffc' 

rencias cntis.fcd Nacuialis dcdarat, qubd cft inpotcmu 



dC ideo rooueturcx principio in ipfa.fcd no primo. Cir 
caillud autero quotl dicit de Artc Medicin(,Nota,qu6d "'^ 
pervircutcmaifhuam.quxcftinipfofcmper artero.cu.. mouentiu 
rat fc fccundum quod corpus xgrum , fcd accidit medi^ ^ta«ur°'' 
cocurarcfcnamnccomnisfgercft mcdtcusjimmoncc * 
oroni$homocftaptu8,v'tfitmcdicu5, itaquod mcdicui 
agat infc hoc tamcn acadit fccunduni partcm thcori/' 
cam.& hoc cft quod diac Comroenracor, quia pars mo 
dian(,cui acadic agere in fuum fubie.^um, cft pars thco 
ncf non praifUca , idcft pcr arccm, quam habct, quam 
vocatthconcam,ipfe agitmfc.fccundum quod ipfiac^ 
cidit elTe corpus fgruro,vt didumeft.raro camcn vel 
nunquaminucnicur quod aliquismcdicusagat infc fo 
cundumpartcmpra(fiicam,ideft fccundum opcraiionE 
roanualcm,rciliccc phlcboiomare fe vcl fimilia, fed cm di 
cic pcrarte,quahabetur,qucfuncfacxnda:d^aliquando 
itccidic ipfum cltc fgrum c nara non omntt hooio cft mc' 
Ianclu,fui2Phy. t i) dicus. 



I 



k 



SECVNDI PHYSTCORVM 



In ^HinlHo 
nc formz 
natu»r po 
iiifnutetia 

M.itrri3 
quo a J ge< 
nut firiacio 
nu ipcdAt, 



Ocfbmia}» 
gco^fpctu* 
i.lf r,3tiiw 
tii/rd non 
fol-.ftdnu 
tcriilrt tm 
naturjilu co 
r^dcrat. 



Ve cafu & 
tortur.a. 



dieot. 8C dato quod enrcr,adhue Bdn cft ars mtdtcirtx na.' 
tura,quuagitintIlo,inquo cdpcr accidens. In com^ 
iQcnto.i^.fccundt Libn.Nota q>cx hoequod dicit Com 
mentator.df coniingit dicctibus tormas cire deffntre for 
mas naturalcs abltra(fias i materta,patet q> in definitiO' 
nc formc naturalis ponitur matcna. In commcnto.i^. 
in pnncipio commentt. vbt dicit. Quod matcna eO dc ge 
ncrc tclationii. Ad dcclaracionc hutus,vide illa quz no.> 
raui in commento fcptimo Pnmi Libri. Et fort c matcria 
cildc gcnerc rclarionis quo ad fuam cognicioncm, quia 
tpfa co<;norcicur per analogiam ad formam:&: hoc fufft' 
ctt Philofopho ad fuam probationcm. Vcl forte tntelli' 
gtrquodpotcntia,quxc(lciu8 diifcrrntia fubftantiahs, 
cft dc gcncrerelationtt,ide(l potcntia cius ad form3,non 
pocentiaeiusinreipfatquiatpfanonedtahs potctia necp 
habct eam. 6C bcnc confydera illa, qux notaut. Item 
in commento parumpoft.vbi dicit. Ad quem igitur or^ 
diocmoportetNaturaJcmpcruenirc infcicntia formaru 
61: non prrtranfircillud,rcihcetin fctctia qutdditatis 6ic, 
Patec quod Naturalts cofydcrat dc quidditate rerum ma 
certa]ium.& idco didc immedute poH hoc, non in fcietv 
cia cius,qaod c(t cfTeMd e(l,quta clTc omnium formarum 
tam fcparatarum quim non,probat a Naturali, fcd quid 
ditastnaicrialiumtantum cofydcratur aNacurali. In 
commcnto.47.vb1 loquicur de cafu 6C fortuna contra 
Auicennam circa pnncipium commenti.Nota qu6d iiu 
nuic hic Comentacor.Sicuc Et diuilio dc cfTc^ib^^ca de 
bct 6eridc cauds.qa cafus 6C fortuna funt caufz. jBc idco 
Commentatorreprchcndit Auiccnnaquod dtxit quod 
in eis quz funt zqualiter conttngcntia inucnitur cafus,dC 
iRlic.circt ahquacaufazqualitcrcontingriis. C!ontraq(l 
probat Coininrntaior quodnon daturcaufa zqualiicr 
conringcns . Scd ad maiorcm dcclaranonem di^orum 
Commcnratoris in hoc cominento.Notaquod vtputo 
Commenutor intcllcxit ex di<fli8 Auiccnn; quod cft hic 
aliquacaufanaturaltsf; fe,exquapoiTuiit prouenireope 
rationcs,dCnon prouemrc zqualiier: & tamcn cffci^tus 
proueniensabipfa nondiciturciTcacafu iimpliciter,fed 
cft a cafu refpcc"tu alicuius caufz. non autem refpeclu alx 
tcnus caufz,llcut ambulario. vcrbi grana, qux rcfpe<Su 
virturis motiuz cft a cafu,vcl a fortuna:d£ refpc(fhi appc 
tttus ad mocum non eft cafu» £c fuic ncccfranum et inceU' 
Itgcrcitafuavcrba. Namipfe voluic perhoc folucrera' 
nonemThemiftii:6C Ci non tntelligentur ita vcrba ilhus, 
non clTet refponfio in raiione Thcmiftij, qui arguebat a 
virtutc acViua.Et ctum Commcntator dictt in pnncipio 
commenti,qu6d,cum drclarabtturnarurarei aduenien.' 
tis i cafu,dcclarabic ur difpoiuio caufz:^ qux caufa cftc* 
nam caufata funt notiora apud nos cauHs. Vidctur er.> 
go,qu6d,n (It hicnacura vel aliqua rcs naturalis,quz fe> 
cundum fuamnaturam eft pofrtbilis prouenirc[d£ oon 
prouentrc zqualicer,qu6d fit hic caufaacttua naturalis, 
cutusdifpyoliciocft huius. Etideoconccdit AuiccnnacC<- 
fc hatuscaurx^ricutcoiiccditelTe huiusnaturz caufatx. 
fi^dicitvcl fequiturex dtdo cius , quod hoc caufatum, 
in cuius natura cft produci 6C non produci zqualicer, 
cumprouenic i caufa nacurali, cuius difpofttio efttalts, 
vcl cum attnbuitur er, dicitur quod cft i cafu. £t contra 
hoc arguic Commentator primo, Si elTet hic altqua res 
vna n.nturahs,quz eft a cafu refpeklu vmus caufz.SL nc 
cc(Tanavcl polTibdis vtin plunbus refp>cifiu altcriuscau 
fz,noncrttillares fccundum fuamnaturam prouentcns 
in pauaonbus,ncque fecundum plurimum neque nccef^ 
liano,exquo natura ctusnon cftnaturanecelTariineque 
poflibUts vt plurimum:ncquc polTibihs fecundum pau^ 
cum : cx quo ipfa attnbuitur cauds nccclTari)S , 6C poC^ 
filiilttas fecundum plunmum 6C fecundum paucum. 
C ^uare ergo natura cius cft magis rutura cius, q uz cft fc 
cundumplunmum,quzlKneccfTarii vcl fccundumpau 
cum.non cft crgo nccclTana fccundum fuam naturam. 
tuffl caufc cius afi fuu occc£Dutae acque poI&bilcs:qiua 



Qtiida ai 

iu «.unnnge 



E caufz cius funt non neceffari«:Sf ergo elTct hicalta natttx 
raabhomtnis nacuris.nam, cumcaiHx funt ncccifariz, 
ideft agentes fcmper 8C necefTario , caufatum cft ncceiTa^ 
riiim.Bc (1 fccundum plurimum, caufatum eit fccundum 
plurimum,i7cut eftdifponcio in corponbus coclefttbus 
cum his infcrionbus, faliem in aliquibus. nam quamuis 
fint agcntia naturalia, fcu agunt de necelTitatc, idcft non 
poiTunt non agere.taraen n6 funt caufz ncce(Tariz, ideft 
non cft necr(Tarium,vt proucniat cfTetftus cx cis, nam in 
natura iftori"icftpo(Tibi1itas vt impcdiatur opcratioetv 
rum fccundum paucum fcu in paucioribus. 6C hoc ab im 
pcdienttbus extrinfecis . Prxcerea. Contradicit Aui^ 
crnna in hoc.quod dtcit hic r fTe caufam naturalem, idcft 
a<fiiuam difpofitam fcu apram agcre,5(: non agere zqua^ 
liteT,6C hoc per fe;ram fcqucretur q» non proucniat ab ip 
raaltquid,vel vt proucniantabipfa duo contradiiftoria 
fimuhSCmaxime.qanoninueititurcaufanaturalis, ideft 

U agensnaturale.quodnt polTibilcagercpcrfe fecundum 
paucum,idcftagere rem,quz cft polTibilis fecudum pan 
ciim,non duo fccundum paucum temporis:5Cqu6d cau^ 
fa per fc de fua natura cft non agere hoc per fc,nifi fccun^ 
dumpaucum:n3hoccftimpo(Tibilr. Srd illud.quodcft 
polTtinlc,eftvtfit.igrnsn.ituralc agcnspcrfc fccundum 
plurtmum:dC iinpedii ur a fua operacionc nacurali fccutv 
dum paucum:quia eft tn fua natura polTibtlirac, vt irope 
diaturfccundumpaucumd fuaoperationc naiurali pro^ 
pter impcdiccia vel res cxtrinfccas vcl matcrtam. 6C hoc 
impedimcmumfccundum paucum vocatur cafus,idcft 
quod efTecfhis prourniens ab tpfoeft fccundum paucum^ 
nonficuttn naturaetus eft ageic liccundum plurimum. 
Sed illud quod cft fccundum paucum propter impedicn' 
ria vel rrs extrinfccas vcl maccrtam, liicitur quod prouc " dicaoii. 
nit a cafu:d£ caufz extnnfecz non funt in natura rei natu 
ralis,fcilicetqux non eft i cafu proucntrc ab cis funtcau 
fz pcrfcreiprouenientisacaru,nonfecundum quod cft 
i cafu.Et confydera in commenro.«<o.& tf 1 .6C «(. fcd eft 

G acaruicaufa,decuiusconfuctudinrnoncft fecundriplu 
rimumcum accidtc riimprdtmccum:^: tamcn nullares 
naturalisprournit ^caru.habcnsrnam caufam naturalc 
pcr fe ordinata ad hoc. ex hocp>oteft quis raciocinari 
flmtlitcrinrcbusproucnientibus a voluntacc fccundum 
fortunam. Scd in hoccftdifTcrcntia aliqua.naminueni<' Q>ip vottj 
tur vna res in fpccie a voluntate i fonuna vel non i fortu «ucow 
na.Et fi tu incelligis hoc rcifle cu potes itclligcre folunonc JJ^'^ ^*™* 
omnium dubirarionum quas ponunt latini contrarario/' jojtu""^ 
nes Aucrrois.Nam maior pars cirum proccdtt cx malo tinge^f fiu 
intcllccftu.IIlud autcm quod dtcunt quod virtus motiua fapiMu r. 
in locoanimaliscftapta feudiipofica agcre 6£ non agere 
motum zqualttcr. Schoc pcr fc. Ad hoc dico , qu6<i 
iam dedararum eft in Tcrttodc Anima:6C tn Librode 
Mocibus animalium,qu6d motus localis in animah per 
fiaturinanimali pervirtutcs animz3i pcr corpora : flC 
^rirtutes antinz funt virtus imaginatiua dC appetitiua. 
^ Nam imaginacio mouct potcnciam appccinuam,5iC appe 
ritus fequitur imaginatum , ficut fcquitur abfcifio gliw 
dium : dCpotcntia apperitiuacft potentia recepuua, feu 
palTiua tatum rcfpcdtu volitionis,feuappetitionis:d£ip' 
fa,fci1icet virtus appericiua mouet calorem uaturalem,(i 
cutdcclararumcftibtJcmpeTfevftr.&ideo virtus moci^ 
uaantmznoncft vircus poccnsmoucrc d^non mouere 
zqualiterrcd virrusappetttiua,recundumqu6d cftrcci^ 
picns,po(Tibilccftrcctpcrciftaduo zqualitcr.SC fimili^ 
tercorpora,quibusperficituriftemotuB fecildum quod 
funt mobilia.Sed quod inueniatur aliqua poccntia natu^ 
ralispoccns agere 6Cnoa agere xqualiterpcr fecftini.' 
polTibilc.Etctiamvirtus motiua non cftnaturalis onu 
iiino.Nam fequitur rationcm &I clecfliontm. 6C in Libro 
de Anima:confydcrabicurpcrfc<ftcdciftisrcbus,8C ma^ 
xime in fua fumma,^ in illis quf notaui ibtdrm.6C videt 
q> iniencio Auerrois 61^ fua ratio eft,qu6d nulla potcntia 
aiftiuaazunialti fcu saturalia potcft agcrc 6C non agcK 

xqualiter, 



I 



/ 



ANNOTATIONTES 

gcq\ialftcr,& hoc pcr fc:5: q, voluntas vel virtus appcti- quod cft impoflibile.quta a«Sus in co quod a(?lus 



»47 



Com, 



7». 



tiua cft poicntia rccepnua tStum refpcv^hi appetitus, qin 
fequiturcogmtionem.ficut fcquiiurabfcifingladium.5: 
confydcram commentoovftauoOifraui Libri huius. £t 
aiota etum,qi nulla res naturalu,fCThcet non voluntaria: 
aducniia cafu&acaufanaturali perfc ordiRata adhoc: 
ncquc aliqua fpecics producicur ii nacura 6C i cafu, ficut 
<)cclaracum eft tnOtftauo huiu». & conf/dera inconv 
mcnto (exio,6i, 6i.fi In commenco.r4.vbi didr. 
Quoniam,n nacuralis non conceiTcrit eam,iicgac pnnct^ 
ptum finalc 5i: cattcra.Nota quod 111 Vndecimo de Ani^ 
nialibu6,multum loquiturdciftis Commentator.&de 
NecelTuate quomodo inueniiur in rcbus naturalibus. 
C6ffi.ti, Incomrocnco.81. vbidiat Comrocnracor. Tunc po* 
neremushoc cx pcccato nacurx. Noca, quod vulcdicC' 
re,quod non illa agatcafu.id eftoronia monllruofa^ 
non monftruofa, vt duic m pnncipio huius commcnci. 
VeJ vulc dicere indiuiduum, cuiaccidu monftruonras. 

In eodem commcnto verfus fincm , vbi diar. Caufa 
igicuriUius vaccx & cxicra. Si fucnc vetum^cxtcra. 
• • - Nota in DecimooiSauo de Animalibus declaratur, an 
CoBi.ti. hocntverum. Incommenco.Si.inprinapiocommen 
tt.vbi didt.Quomam cum pofuerinras, quod omne ani 
tnal gcncratum ex fpermatedC cxtera, n6 intelhgo quod 
lUein diat bu.fcd vult dicrre cu dicir, Generatur ex fper 
fnatc,quod vt plunmum homo non monftruofus gene^ 
raturexfpcrmate,& nuiiquam honiogeneratur exnon 
, fpermare.ErpcrhocfoluuurdifricultasBurlei cdcraifti 

racioncm.Secundum eniin fnlutionnn Burici Commen 
taorperuprincipium. Noca camcn quod hzcdiificul^ 
tacpoteft foluialiomodo. Incommento.Sr.vbidiac. 
illjenim,quzinucniunturiarebus naiuralibusde nccef 
iitarc non prop: cr aliquid, vt mori &C cztcra. 6C dla qux 
inueniun- ur in eis proptcraliquid d( cxiera.Nota, quod 
vult diccre principaltCer, feu non ex necclTitacc roac^rfx 




B 



Coa.t7. 



. . , ronret' 

cipit.EtideodinKntionn funtpropter aliquid, vrpatet 
fecundum do(flnnam Commcncatoris in libello de Sulv 
ftantia Orbis fecundum cp illic notaui difhjre:5c fecundS 
hoc oportet intclhgcrc cum dicit, propter (ot mam tan^ 
ad fiacm,oon canquam ab efiictencc. 

SVPER LIBRVM TERTIVM' 
ANNOTATIONES. 

Irca rcrrtum Iibrum. incnmmcntoquarto« 
vbidiatCommentator. Et f endcbat de> 
clararequoniammotus nondiatur vniuo^ 
ce,ideononhabct definitioncm divTtamvnj 
uoce. Noa,q> cx hoc pater, q, motus marc' 
rialiterertdcfinitum hic, vt parcr etiam commcnio.ii. 
quinti.Tamenvidetur.qjhxcdefinuioalio modointd' 
lecta comperit motui form aliter fumpto. vide commen^ 
rum p.qutnri. Itcm in tftocommen o, vbidicir. flC Cu 
mihccrquicftinvbiSCqualicace.Sectldum autcmquod 
cft&c.Nota,c^>idemniocusomnino,quandocompara> 
lor ad motorcm eft a<fiio, vc fic, quando au citi compara 
turad motum fcu paiTum, cft palTio fiuep.iti, vr dicitur 
commemo.ii.VndepalTioert tranfmuatio tranfmirta- 
bilisdedifpofirionein difpofirionem.vrdicu in fuaLo.' 
Kica.Patiaucemeftrem tranfmutari, fcilicet rranfinura- 
bilemdc vnadifpofitioneinaliam. palTiocrgo cft tr.in(< 
muratiocompararaad mocum nuepaiTitm. palTiocrgo 
addiriftamcomparacianemiupra tranfmiitiiionem : oC 
ftmiliteraLlio fuomodo.^Cidfo motusfeu mutatio re- 
fpeclu iftarum comparacionum fehabct 'anquam fubic 
dtum, vt dicttur comroento.ii .d: ji. Tranfmutano ti» 
mcn,quxeft atfho motori8,eft in morr» fcu palTo.vr dici- 
tur coinmento.i.A: i3. vndc moucrceft a^tio motoris in 



Quo mof* 

■Kiionlt & 
p;]fr.onis ro 
ni lubcat. 



etiam.nam multa fuiude nccciTitaccroatcrt5,oijibusta>. C rcm moraro.vtpatetex commento.j i.A:idcorranfmu-' 



Dematcri; 
quanbtaie 
ac dimriu 
iioiubtu. 



men natura vtitur propttr aliquid.vt pa'.et i Vndeamo 
licAnimaJibus. Vcl vult diccrc propterformam. idcft 
quod forma eft finis corum.Diuiribiliias au:em c ft pro^ 
ptcraIiquid,.fcudimenfiones r.iaterlx funt proptcr ali^ 
quid.fcilicct vt Bccipiat fo: maro.nam indiuifibilc, fecun 
dum quod imliuifibilc.^ per fcnon paticur, neq? redpii dC 
maximc formam ex-(cnlam,ncqi quantuaccm. Indiuifi^ 
bilecnironon pctcftefTc fubieaum,nequefufccptiuum 
diutfibili«,nec^ indiuifibile fic diuifibile:*: hoc maxime 
cfticadam habet in his.qux aliquando vcrc reapiuntur, 
Vt quidam dicunc de quantitate, quid i otahter aliquan^ 
iiocorrumpitur,fcilicet percorruptioncm formxprxce 
dcntis:& alta toralitcr verc dc nouo produaf, 6C fine ma 
teru aliquando,faltem per inftans rcmancc fine quancica 
iCjVtapparet fequi fccundumiftos:quiafecimdum prtn 
cipia vera non eft idem modusomnino dequantitacts re 



tacio eft magis in prxdicamcco paiTionis. Mucano cnim- 
eft,qua aliquid muracur,dCdiciiurp3ti:idcofunt in eo<- 
dem pridtcamfnto feuciufdcm prfdicamcnri.PacieQim 
eft tranfmutari,ldeopafri(>efttranfmutatio.Addit tamS 
comparationem fcu refpeiftum ad mobiIc,vt dic*tum efttf 
6C mutatto pro fluxu, vt ftat fubtali rcfpccflu, cft prxdif 
camenium pa(Tionis:dC illaroct mutatio, vthabet refpc'^ 
tfVum ad mouens.feu agens eft a(flio:& in hoc cof/dcra. 
Et ex hoc pater,<^ idcm cft a(flus motoris Amoii.fctlicet 
motus:& eft in moto.ifta tamen clt faira.ai^iocft palTiO; 
fedhxceftvera,id quod fftak-^tio.rftpatTio.ideftdecode 
motu uf nficaiur q> cft actio flCpanTio non fimplicircr,fcd 
cum iftiB refpe(fl:bus,vt du^m eftdi: crcdo ad prxfcns, 

3l>ifti refpe(fhi« a(fhialiccr funcpcr opcracioncm inrdle^ 
cus apiuudinalirer cxcra anima, fcu ex natura rci : quod 
pro codem in hoc habeo,idcft q> non omnino def>cndcnc 



EtfihxcCc 

paiTio.hxc 
tn ven eft, 
id quod eft 
acbo,epaf 
fio. 



ceptionc.fi quancuasverc rccipuur, Al formx fiuenon, rj aboperattoneimclIe(flu8.vndc,fiintelI<>flus nontntellu 

«r..<r.-. . 'J.rt. - ■ ii. 1. n J , 



non curo.fufficit cnim quod cft vcra reccprio.non fic au-- 
icm cft in maieria pnma cum quantitate interminara (i^ 
bt coxterna fccundum Commentatorem dC huiufmodi: 
quuin xtcrnis hutufmodinon eft vera reccptio, vtdidc 
Comcntator in multis locis 6C maxime in Tcrtio dc Ani 
ma.dicicurcnim rcceptio in iftis xquiuocc, ex quo eft «• 
palTio infcparabilis ab ipfa.hoc tame cft fecundum prius 
6C poftenug in quantiiate cocli,fl<: matcrix. vnde.ga nun 
quamvercrecipiturnccininftanti, necin tempore,non 
accidit cx hoc impoiTibile, ficui accidtt in iftis : quamuis 
cnim tntelligitur elVe fubic(ftum,tameD tn re nunquam re 
cipicvcrc,ficutmatcnarecipit quantitatcm vcrcfecun' 
dumiftostdd tu fuppled^rcmouccauillationes, qux dtci 
fMlTuntdrca hoc.rt idco,fi maicria non habct dimenfio 
Rcs fcqucntes fuam naturam tanquSproprium eius, non 
ciTct receptiua formarum:A; fi quanntasclTctin inaterta 
mcdianccforma.tuncilIaelTet rcceptiua fccundumquod 
(otiniiaydC lunciurm^ ciraratiopnncipalutccipicodi; 



git ipfum,tamen cft aptum moucre tntclle/ium ad talcm 
inteiUvftioncm exfuanatura.Etforiea^ftioficacceptajfci 
licet non pro moru,fundatur in motore,ficur rehqua rda 
nua,vcpaternita«inpatrcfeuin pocentiageneratiua, feu 
aifhua patns. Vndc motor cftcaula atfiiua motus,^: h(c 
caufalita8,quam haber fupra mot um,eft in mocore fubie 
<rtiue, vcl cft ipfe rootor realiter. Motus camcn non eft m 
ipfo motore. Itcm in eodcm commcto in finc coinmcn 
ti.vbi dicit.Ille atitcm cft vcrior.Nora, q> non vult dico 
re venus fit diccre q> albedo diminuta fit motue. Op> 
pohtumeiiim dccIaracumeftQuincoPhyficotum com 
mcncoc^uinto.Scd vulcdicerec^ formadimmiua cftma 
gis ent (lue perfcclior. In comroenio fcxro vbi didr.et 
maniieftumeft,q>iftadefinittomotus eftcommunis mo 
lui nouo,di:xtemo 5Cc.Vbi loquicur deaugm^cationet 
Nota,q> vcpucoaugmtncaciocf^moi'refpe(fhianiraali* 
augmcntabilis, t.qucxl dicuur de ipfo moueri in toto tem 
pore,tn quo noii eft cdplccaliuaugmctaciotfed illud ad< 
landu.fugPhy', t ii) ditamctfi. 



.n.aro3 



Com.*« 

Augmenta 

no quo fic 
mctui&cS 
ti^iuut .J 



I 



TERTII PHYSICORVM 



Coin«t* 



Coni,iz» 



Com.i>< 



Con,tt| 



di(«menrain,vt1 res,pCTquamaugm<ntaturaniinaJ, no g 
raoiienirvtre.nameli generaiio in Aibftaotu reipeiTtu 
iiuius reigeneraix.Generaiio autem in fubrtaiia el\ mu 
tatio fcu tranfmutatio noa motus>flcUt dedarat um eft in 
quiDto.Scd vocauit lAum hic motum fecumlum famofl 
tatem donecdeclarabttur veriia9,rtcui dixu Auerroisin 
fuafummainliocloco.Quod autem (limoius refpciftu 
animahsaugmcntahiltsmanifenumefl. nam fubic<5lum 
augmctationisnondicogenerationisillius partis cflani 
inal:quodeft fubiectum ensm atftu, A: etiiam tota aug. 
mentajio, qux efl qualiexgencre perfecftionts vltimx, 
quK aducnit per augmentum,vcl dc rpccie eius non fit in 
uno inftanti. ideo animal,quod mouctur, fecundum 
qudd mouccurm illo motu coniungiturei potetia. nam 
hoc acquiricur ci paulatine paulatinc.dc ideo hxc poictv 
iia eft coniuncfta moto feu mobili di raotui, donecperue 
niat ad perfe(ftionem,qux el^ finis motusiiSC tunc non di 
citur.quod ipfamouctur:quta non erthic potentia cort' 
lunAa amplius.&hoccflconueniensexemplo Philofo^ ' 
phi dc xdificationc:& confy dera.5«l hxc cAcontinuatto, 
quxapparcicxdcfinittonc motus, non continuatioqul 
putauit Alpharabius:& eft q> fint parte£ motusconiun^ 
&x fimul,non intcrcifx.Nam hoc cil impoflibile in mtJ^ 
tu augmentaiionis.nifi inflans cnct concintium feu coiv» 
iun<ftum inftanit^ficut dicit in odauo.Scd lixc continua 
no,quamdiLit Alpharabius non tnueniiur nill inmoiu 
locali.6: fortc etiam in quibufdam qualtiat ib'. 6C ex hoc 
foluitur coniradi<fho,qux apparet inier diVla cius hic.dC 
in o<ftauo.Et vidc in oaauo,c5mento.};.in fine.fli vide^ 
tur etiam,q) generatio in fubflantia non <(i vcre motus, 
frd mutatio.nam fubic^tum gencranonit in fubrtatta o5 
cft ctis in acftu , necj» eft in gcneraco, ncqi incorrupto in 
fubftantia,fecundum cj^eftgeneratum feu generahilepo 
tcntiaconiun<flaa<rtui,fcilicct illiusgcneranons. Sed vki 
ma perfetrtio, qux tnucnitur in cis, SC eft forma, aduenit 
non in tempore,idcft tota in vno inftantt, fcilicct cotiant p 
niali.&ftmiliterctiamcftdifpofiiio inpartcgeneraiain ^ 
fubftantia,perquam augeiur animal : di: ipfa cft fcmper 
in vna duarum dit'pofuionuin,rcilicet uel in aiflu complc 
to,vcl in f>oceniia completa.Ec non inuenitur poiciu co 
iun^fta a^ui fecundum ahquod tcmpus, faiicni in formis 
compotitorumcxciemcniis.nam clcmcnLafortchoc ha^ 
bcnt:fed camcn gencra:io corum n5 eft motus. nam non 
cft rubicTTtum ina^^u illamuiacionc-.dCconrydcrain quin 
to.commento.io.Sedanimalaugmentabilemouetur ve 
re,{icutdi<ftumeft,Etbenc confydcra.Nam perifta foU 
uuniur multz dubiiaciones abriii hoc<)> concedimus res 
cxtrancas.Ef vidcrationcm,quam fecit hicadproban^ 
dum,qi morut augmencacionit non eft concinuut : quia 
complcuueainoaauo.Illic cnimdixic, q>rcqui{exhoc 
q>inftansficcontinuumrcu coniuniflum inftanti,aurq> 
cutlibcc parti parcium icporis renfibilis correipondet res 
generara,pcr quamaugmcntaiur animah&illaaugmen 
tacioelfetfenfibilis.dCibideniperfecit hanc ratioiiem:d^ H 
remouetditTicultates,fitu iiuelligis. In commento.8. 
f n fine commcnii,vbi dictc,Scd tn fine huius libri dedara 
bicur d^c.Nota,q> ex hoc pacct,quia in finc Oiflaui loqut 
tur dc Dcn:quia ipfc folus cft,qui nullo modo mouet ur, 
quiacftacftus purus. Incommcto.ii.vbidicit.Scd dc' 
bcs rcire,(}>iftadefinin'ononeft raanifeftaperre&.'c, No 
ta,q> vultdicereomnino:red iJigec modicula declaratio 
nc.lnrccundoenim Poftcno. declarauic ipfe pcrfedc in 
commcnco mag:no,(}>nuIla dcfinicioignoca nacuraluer 
probacur per has vias,rcilicct ipcr tndu<fcione,auc pcr vi3 
compotictonis veldiuiiioni8,flue pcr viam acccptS i con 
trano. In comniento.i 9.vbidicic,St igitur agere eft in 
inotorc&c.Nota,())infcnusinhoccommenco tnillolo' 
Co.vbidicit.Etcxhocquodpofuimus, q> agcrecft mo^ 
tus &:c.Declaratur hxc conrcqucua.di: cnam parii ance, 
vbidicit.£C vnicuiqi cft rootus. Incommcnio.^i.vcr' 
fut phocipiuna coina»a*vbi dicic411a iguur, qua cft oe 



n p re A: accidit ci quod fuic problbtlis &c.Nota,c]> vult 
diccre famora.per probabilecmm laltcmaliquandotiitel 
ligitcommen.famorum,ut (ciunt dotfuin fuadocfcnna^ct 
ftacaliquidelfcperrenocum,nontamen lamofum, lce 
tn illo commcto parumpoft.vbi dicit. Et inl^ans pr^rens 
neccirario exigii icmpus &c.Nota q> hic rupponit Qoau 
cnentaror inftans rempcrcftpnncipium futuri 6C finu 
prxterici.Ec hocopcimededarauit Alpharabius &C6^ 
mcntacorin LibroDcftruclioDcftruifttbnumubidcda 
rauic (f inftans in temporc Itc fe habet ficut punifcus in li 
nea circulan.d^ videcommcntum.itr.quarct. Incora 
mento. 1 j . vbi dicit. dL polfibtle in rdius xternis. Nota, 
q> videiur dicere,quod polfibilitas rrcimdum ret vcnta^ 
tem eft ad viranqt panem concradi(ftionts:tta q> poftit c( 
fe 6C non elTe.hoc autem non inucnicur ntfi in indiuiduit 
generabilibus SC corruptibilibus. In xtemis autem non 
eft nc,(ed tantum func necelVana vel impolTibilia. Quan 
do ergo ir.eis clt potcntia vt fint xcerna illa func ncceira'^ 
no xterna:5: fiiniliter,quando polfunt elfc^runt de neccf 
{itate.Iii libro aucem DcftruLtio Deftrucftionum ipfcde 
clarathtKaiucr.&fortcinidemrcdic. IncSmcnto.^i. Coou^i* 
vbidicic.NeqicceftpolTibUemueiurinumcrurainaifhi ^ 
feparatum.Notacontra Auiccn.qui ponit in fepararis i 
materiaelVc hocpoifibilr.SienimdK^umPhilofophiinr 
telligereiurdcnumerorcrumnd reparaiarum amatcria 
iantum,runcPhilofophus non indiget hoc:quia lamdc/' 
clarauit 6C declarabic nullum corpu- elfe infiniium. In 
commento.4i.vbidicic (.Jommentator.Quoniam,cum Com«4t, 
aliquid fuitcoinpofitumcxduobut,necelKeft vc defini 
iio illius cnmpolici fic corapofica ex definiiionibut illoru 
duorum&c.Nota,quod credoq> inielligirCommen.t^ 
corpiisinfiniium,ideftcorput,quodcft iiinnicum fecuiu 
dumquodcfccorpur,eft inhnitum, (ctliccc ex omnibua 
pariibus.dC hoccftnecclTanum.&hocprnbat fuaratio. 
Poftca inucni h3c rcfponfionem ia<fbm a Commeniato^ 
rcinruaruinma,Sd multumgauirusrum. Tudices forcc, 
q> non ponis corpus ficinfinicum,rcd ex vna parce uel ac 
duabus cancum.Contra tunc infinitas efTct in ipfo per a&> 
cidensiSC non necefrario.lLidiciuenimeft xqualedconv 
nibus dintcnlionibut, fcilicct cife fintias vel iiihniias. dC 
ideo vcl omnis infintta vd tiulla faltcm nccelTario : quod 
cft contra aduerfat iot.fecu nda cciam ratio cft dcmonftra 
nua:nullus enim ranf mcncii dubicac, q> a^gregarura cx 
duobus quaris eft raaius vito eorum,(iuc tit finitum,nue 
intinitum : dC eft lotura liponacurclTcnc. hoc cnim non 
variat propofuum.ctiain eft nocum quafi per fe,qu6d in 
finiiumex vnapartccft infiniium limpliciicr. V^^clfalcc 
requiiurexhoc:&hocaliqualiicrdeclarauiin quxftioni 
bus racit de vnitace inceilctftus. vnde patct q> caudlano^ 
nes modcrnorum nihil l'unt:cc ipfi malc inrelliguncCoin 
mcncacorcm.de videcommentum.t). Icemin lUocoin 
mento verfus finem.vbidicic. Contingic tnfinicum e(Te 
maius infinito.Nota q> vult diccrc fi fic ponetef. 3C tdeo 
non eft concradi<ftio cum hoc quod dixic in fine commcn 
ci.49.qu6d intinicumnon cftmaius&^c. In commcnx 
to.4.8.vbi.dict(.Locus partisiiaturalis,in quoquierctt Com*4t* 
dC locus lotiusfunt idem numero SCc.noa oporiet deda^ 
rare hoc:quiaipfc dedarauitincommento.it.hancpra/ 
poncionem.In textuc6mcnti.{;.vbidicit Philofophus. 
Aut quomodo t ntinici enc hoc quidem furrum dCc, No^ 
(a,quod Phtlofophus forte inicllexii hanc rationem, fcili 
cet q> non eft maior ratio qt vna pars talis infiniti dcbcac 
dict rurrum,d£aIiadcorrum,qu2^ conucrfo:cx quoam^ 
bx funt infinitx:& nulla apparei diftinifbo, pcr qua vna 
part fic fupcnor fcu (upcnus , 6C alia cft i conira. la 
commento.i4.vbidicic,incendit q> fex paries,& fex vbf 
fuppnfita parttbus corponsinuentuntur &!c.Nnta,qu6d 
cxiftodiclOj&lcxhocquod dicttin rcfponnone,appar 
rei,c)>di<ftumBurlcihicdicentis,q>hx partcs noninuc/* 
niunturintrtucorponbut.raltcctinanimatit nifip cora 
parau'oDc,aoacr(vcruai,dCcoaf/dcra« latcxiuconi Conu4«« 

incoti. 



Coiii,co. 



ANNOTATIONES 14S 
anenn.«5.vbi dieir. quod aurem non Cit infinuum Hmplt' citate (it pofTibilii in infTnituni.nedum ut fir tn acfiu.quia 



De mfinito 
<]iio{it ipo 
Untu. 



«irer mulra impofTibilia accidanr manifedum <ft. Conf/ 
'dera quomodo Piiiloropliusairenttrmpui eiTc tinitum, 
cjTc manifcitumimpolTibile. Incommento.fr.vbidi' 
cit.Ex temporc enini dC hominib» recedir pars 6Cc. id eft 
corrumpitur fcu del'.nit vna par> alu lit.non autcm Hc 
«ftinmagnittidine. In commemo.cio. vbi dicic.Etll 
hoc clTctjiuiicciletliicmagnitudointiniiainarcu : quo- 
niam fi magmtudodCc.Nota, quodinfcriusin hoccom/ 
mcnt o dcducit aiiter hanc confccutionem.Et confydcra. 
Idem in codcm commento p^rumpcfl. vbi dicii.Quan' 
do,fipofucTimtisquod ina!rnitudo porcfl crefccrc in in- 
finicum,iuncinflniruni exihic in ac^CumdCc. £i tuncpo.' 
tentia incelliperctur &c. Noia quod ma^nirudo eft rct 
pofitiua A!aaus qaidam. idco adJitioeft ireadefTc, 
cufus ciTc add«(iom«,fcilicec actualis caufa, eft forma. 
6C idco finitas,quar clt quxJam dctcrminano,eft pcr tor 
snam.Cuiushbctcnimreinacuralts dererminata eft ma- 

tmtudo,& lioceftpcrformam.^ Vidc commrnmi.<!r. 
cideo hxc potcotia rcfpkit a<ftum,ica quod fi fic poteo' 
rta tn nacura altcuitM ma|;nitudinis crefccdi ininfinitum, 
luncclVetpoiTibne cfrein a^u infininim, immo clTctin 
acftu. ^idrohxcpotentiaeftlicui quanJo dicimus lioc 
cft homo in potenti3,(ctlicet quod potcft exire ad a^tum 
Conipletum,cui nonndmifceturpoicntia. non autcm fic 
cft in dimimjnone.DimtBWtro enim cft irc ad nihi),cuiu8 
<aufa,lciliccc nihildCdiminutfotiii ininfinuumeftmatc 
ra,vc ipfam fequicur quaniicaRdC cft tanquam cius paC' 
{\q:3C vide commencum.7 1 . Vd quta macena lo fe cft in 
i^nica,i Jeft non habc>> formam propriam,fed fempcr va^' 
tiac formam in mtinicum,dcbec actribui ei infinitas in di- 
uillone, vt nocaui commcnio.»; .pnuaiio autcm feu nthtl 
«on cft aifltis,neqi cxitinadumMtaq» rcs fit totaliicrnt- 
htl.dCidcoin diuiUonccontinui fcmperpocentiaconiun 
guura(ftui,vrdi(flum cftcommen:o.f7.£t ideohxcpo 



B 



forma eft cauia tcrminationts 6C continentia::& idco im- 
polTibilc cft,vt ex ea accidac non dccerminacio rei haben 
tis formami^Vidccommecum.tfr.vbidicir.quod caula, 
quiainfinitum non eft in a<fcu,cft forma : dCalia bona. 6C 
incommenco.6S.Burleusautem malc inrcllcxic hoc, 
peius arguir,al pelTime refpondic&confydcraqiiomo* 
do BurleusiSC reliquilacinicontun luncin inccniiouec5.<- 
■nenti.((i).& mtfcenttntcnnoncadiucrfas vnamcumrc' 
liqua.&iu conf/dcrad^ compIe,quud deficit. vide 
commentiim.6r.d£e:8. Incodem commento parum^ 
poft.vbidicic.Quoniam femperdiminuicur fiueconfy'- 
dcreiurrecundum quod eftin matcria&czccra. Noca, 
quod vulc,cum dixic in materia,non confydcrata ipfa vt 
cftfub forma fubftantiali. Quia propter formam eftei 
impoffibile diuidi tn infinituin forma remanentcidL idco 
etiam poceft quis dicerc lorte, quo J diuifio proccdit in 
inBnitum ctiam in naturalibus,ipfa tameii non rcmanca 
ce. Vel potcft quis dicere quod continuum, fiue machc' 
maticum.fiuc naturale efi diuifibilc femper fcctwdum 
magnitudinem , non quod extra animam fit fic, vt dictt 
infinecotnmentt. Incommento.rt^.inpnncipiocom» Com,«#» 
mcnn.vbidictt.de to[um& completum cftoppofitum 
infiiiifi.Nota,qu(3d totumiiCcomplctum eftoppofitum 
infinito. cV: cx lioc potcft accipi ratio fortis multumad 
probandum infinitum inaifruclTe impolTibtlc quomou' 
docunc{«fit.6C vtdciQfua fummain Tcrtiom hoc capu 
rulo. In commento.tfr. vbidicic. Ec fubiec^ium rcct* Com,«f, 
pies infiniiacem,quodclt materu 5C cxcera. Nota,qu6d 
intelligofubieiftum rectpiens diutfibilitacem ininfinico, 
ideft quod fcmpcr potcft diuidieft maceria coniunJca 
qu:incitaci , qux cft canquani eius palTio. tt iJeo dicic 
quod infinitum acciJic matenx ferundum quod cfi ma^ 
reria. £c non eft curandum de argumentis pucrilious 
Burlci.Et confydcra bene omnia diifta in coramenco 



cencianontncelIigicur,iicucincelligtturcumdicimos,hoc C hoc.Nota camen quodCommcntator in fuafummadi- 



Dim6o,no 
auc jd4itio 
ta iiuinttit 
(cdat^&oir. 



cfthomoiflpoteiicta:i>ecdcbec pcmitnefTc nifipoccncia 
qux rcfpicic aiftum complc(um,cui nnn admifcccurfcm' 
peTpotcncia.poncreenimdiuifionetncomplctam omni- 
90ina\ftu,eft Jeftrucre diuifioncm:quta cius ciTcconfti 
rui!urpcrpo;en(iani,uc dic^cum eftcommenco.fr. Prf 
rerea.Poncrc calcm potencuin magnKudmc, fcilicct ha/- 
berc potcntiam cxcedcndiomnem magiiitudinem,fcqui 
turtmpolTibile ibitim:fiue ponacur q}tod celTecadJino, 
fiue nvMvponerc aucem diuifioocm procedcreininfiniti'1, 
nonfcquiturproptcrhocaliquod impkolTibtlcnifi ponen 
do|diuiiioncin celTarc,vt dicit Commcntator.d^ ideo n5 
rcquitur,o(nnimagnuudincda(apo(Tibi!ecftdarc mino 
rcin,crgn polTihilc cft q> fit aliqua magnicudo minoc oni 
ni m.ignicudiae:nifi ponatur quod cclTec diuifio:dC caufa 
cft vc diximus,quia potcntia ad adduioncm cft potcotia 
ad a<fium 6C ad efte, quod pcrtinet ad f ormam, pocentta 
autemad formam poteft exircada^um: nuUusautem 
a^us cft infinicus:iion autr m fic eft de diutfione. Vcl for 
reet mclius,qu(3d additioincft rei propter formam,dimt 
nutioauccmfcudiuifioproptermacenam. d<liJeo, li cf^ 
fct additio polTibilis in infinttum in quaniitatcclTct pofit 
bilts forma a(fiu infinita:& cunc patet q> pocentia intclli' 
geretur in addicionc,ficuc incelligttur cum dicimut quod 
hoc eft homo in potentia:quod potcil cxire in aiftum c5 
pletum.Dtminutio autem feu diuifio, cjuiaincft ret pro^' 
ptermatcriam:qutacftire ad nihilfiuead priuacioncm, 
quod inucniiurperma(ertam,vt didt commcnio.7t.Ec 
quia eft terminaca ab alio,non termmata in fe, vt dicit co 
mcnco.cc;.dC tdco potctia ad diuifionem in infinitum po^ 
ceft cxire in a<ftum totaliter:quia hxc potentia non cft ad 
(ormam,feunonrefpicicformam vcla(ftum,immo prt^ 
uacionem feu nihil. Addicio aucemin infinicumfi ciTcc 
poiTibilis maxime inelTcc forrox,dC acftu infinicum fecud 
dum magnicudincm efTcc forma vel habcs foTtnr.QC hoc 
proptcr toriaa.& idco cft impofTtbilc yt addiiio inquaa 



Infinitatit 
roiiicontu 
nuj ex ma 



cit, quod macertaeftinfinita,quia non habecdcfe for^' 
mam , fed expoliatur ab vna forma &c rccipic aliam : 6C 
l)ocininfini(um.6i^idco defc eft inJeterminaca 5;: infi' 
Dita.Iiifinua$crgo diuifionisin continuo ATaugmcnra' 
tionis debet attribuimatcri.x.Et forte hoc vulrdicere 
Commentator tn hoc commenco. Iiem in eodcm com 
mento parumpofh vbi durir. Caufa in hoc eft 6C cxtera. tcna rumif, 
Vulc dtcerequ6d caufa in hoc, fcilicet quod eftconccn' 
tadC recipiensin infinitum. dChocfi inrendit hicConv 
menracor de infinicate:quod notaut ex fua fumma.Si aU' 
tem non alTignac caufam conrinennx cantum. In com 
mento.tfr.vbidicit.Quontam formaeftcaufa termina^ Com.»?. 
rionis 6C continettx.Nora^quod vidctur quiid ex hoc po ' 
teftquis concludcrequod nulla forma cl^ in aiftu infint^. 
ra,fiue maccrialis, fiuc non. Icem in eodem commcn' 
to tn finecommenti.vbidicit.Ex iliacnim fi cfTetinfini' 
cum 6C cxtera. Vulc dicere, fi illud, quod eft in potentia 
ad infinitum e(Tccforraa,feuhabciwformam,vc fic:cunc 
potencia e(Tcc,ficuc quando dicimus, hoc cft liomo in po 
tcntia:dL fic clTct polTibilc cxtrc tn aiftum complctum, 6C 
ficclTet aiftu infinicum. Incominento.69.verfusprin^ Com,«s, 
apium,vbi dicu.Caufa cnim adJicionisin numero dCc» 
Noca,qu6d in ifto capitulo Phtlofophus SC Commcnca' 
tofloquuncur dcnumcro, dequo loquuncur Arithme^ 
rici,qux cft dc prxdicameiuo quantitans.dd eft pcr opc 
rationcm intclledus, ideft qui conftuuicur cx vnicaci/- 
bus omnino indiuilibilibus. illa enimmagit debec dici 
vniras quam vnum. ifto modo noncftin aaunilim 
anima , extra animam autcm in pocencta, 5: eft rcs nu^ 
mcraca5i! non accidcns:fcucftcns quoJ dictcur fecutV' 
dumprius5C poftcrius dcdcccm prxdicamentu . fic 
vnum diciCurdequolibetente,&devnoquod cftprin^ 
cipium numeri,quod inuenitur inaiflu in antma lantum. 
6C fi hoc vis inccllipre rcfolute, vtde Commentatorem 
o5tra Auicennam Nono Mccaphylicx in fua mcdia cx^ 
landu»fuePhy, t ti^ poni 



k 



OoBUU* 



QVARTI 

poflctone verfus ^rindpium.& cum hoc Hc ica.Mulra di 
«fca liurleihicdenuraero& Lincomenris non funcreifte 
diAa, &. confydera,6£ vide coinmcncum. ijj. quarci. 

In cexcucommeiiti.6P.vbidicic Philofophusiquonia 
concingicpocentu elTe,&a<!tu concingic &c.Noca, c)> di 
ilin/tioBurleiin iftapropofiiioiie nullaeflad propofu 
tum Philorophi.Phi'ofophus cnim arguicvt di(fcuiueft 
fupra.Simagnitudo, fiuealiqua magnitudo,q3 proeo.- 
dem hichabco.habct potenciam crclcendiin infinicum, 
feu lic maior oinni menfura^cx quo illa pocentia rcfpicit 
a<fhim,poccft exirc ad aifcum:di: fic polfibdc <ft ejTc infi^ 
Rfcum in aduthocaucem eft inipolTibilc. crgo. Ncq; rc^ 
fcrc quancum ad hoc,fiue tlla magnicudo qux addicur fic 
denouoprodu^ta,fiuenon.fl£ confydcra. Item in eor 
dein commento. vbi dicic,& non fequicur, fi ponacur ip.»- 
dm extfterem adu 6Cc.Noca,quod vulc dicere Commc 
tacor,q>,quaiido potciicu eft pocencia alicuius rci demon 
ftracx feu permanentis,cunc poccnria, quz eft in ipfa ad 
omnesaddnioncs poftihilesin tpfa eiufdem nacurx feu 
rpccieicft viupoccncia:& pocencix parciaks nmnes funt 
panesvntus polTibilicacis dcmonftracx exiftenitsinrc 
vnapermancntevna.&idcoillam poccnciam concingic 
cxireina^cum.aliierelTct fruftra.nonautem llw eft in rc^ 
buirucceiTiuis non demonftracis,ficuc in motu.nam mo 
tus non cft permancns vnu m,dC non cft in vna partc mo 
tus potcnna,vc alix func:in mobili cciam non cft vna po 
ccnciaadomnesparccs mocus.quia motusnon cftquid 
dcroonftracum vnumpermancns.ficutcftquancicasco 
tinua.Numcrus ecia eft vna rcscquia numcn diucrfi non 
func quid vnum, ficuceftin quantitatc continua, Ec per 
hoc confydera errorcm Burlct,qut voluic dare iftam cau 
£im fupcriuB, vbi diclu eft,<j ex pofictonc diuillbtlicatis 
tn concinuo clTc poiTibilc mhnitum non fcquitur tmpoftc 
bile,ficutinaddinonc. Vndenoca, tphxc confequentia 
valcr, Adus cft vnus & pmanens:ergo pocenciacft una, 
&econuerfo.non cft vnus& permancns: crgopoccncia 
non eft vna.crgo non oporcec quod cxeat in aiftum.Non 
tii valcc,potcntiaeftvna.ereo poteft poni tn adu.Scd 
oporcct addcrc,& rcfpidc aaum,vt diiftum eft fupra. 

SVPER Q.VARTVM LIBRVM 
ANNOTATIONES. 

|Trca quarcumlibrum commcnto fcxtoin fu 
le.vbi dicit,£c hoceft vnum eorum,quib' 
j Arift.&c.Nota,qu6d in Libro Dcftrudtio 
Dcltrudionum in quzftioncprima verfus 
' tincm ptimi modi declaratur hoc. &i Bur^ 
IcusdehcKnon bcnc inccilexic. In commento.if. vbi 
dictc.crgopropnuroeftmacertxvr habeac dimcfionem 
tn pocentta,& locus antequam ineoexiftat locacumfc/' 
cundum Arifto. & in vcricate eft dimenfio in poccntia. 
Noca quod forte vulc dicere,qu6d rc8,qux eft locus.uer 
bi gracia.acr & aqua eft corporis fcu dinicnfio tn potciv 
tia,idcftqu6dfuperficie»,quam habet.diuecfificaiurpro 
ptcr dtuerficaccm locatt, fcilicet quod aer, verbi gratia 
cum confyderacur fecundum quod cft locus in poccntia 
cft corpus indecerminacum:& acctdic ci cerminus fccuo^ 
dumtftummoduma locaco,& fecundum diuerficatcm 
locaci diucrfificacur ccrmtnus corpons illius fccundum 
quodcftIocus:hoccamennoncft commune fcu vniuct' 
faleomnibu8corponbu8,quxcircund5c.&force voluic 
dicerc,qu6d eft in pocencia vc fic corpus anccquam fic in 
ipfo locacum,& hoc cft in potcncia : ficuc dictmus, quod 
rcseftin poccntiaancequamfic:&non cft ica difpoficio 
in dimcniionibus cnbus, qux funt in materia. nam ipCe 
Don func corpus in pocent ta tali modo polTibilc,nifi dtcc' 
rct quis,qu6d tres dimcfioncSiqux funt in matcria, cum 
conryderautur fccundumfe,funtin potenttavt fintcor' 
pus dctermmatum in a(ftu,quamuis nunquam fint in po 
tcxuia,id cft non dctenniii<i(«:& funt etiam corpus in po 



PHYSICORVM 
E 



C0111.X0. 




H 



Com 



CoBMt» 



tcncia,quuipf(rccipiuntdt'ucrncatcm ccrmtnorumafor 
inis diucrfis. In commcnto.io,vbidicic,Ec quando ac 
cideric vlctmo conc ncnci moueri rcm pcr mocum corpo 
rts.Noca,qu6d fic intclligo,qu6d locus non mouecur pcr 
niocum locaci,iiifi pcr acadens& fecundum paucum. 
Matcriaaucem &formamouencur fempcrper mocum 
locati. ergo &c. Non fic inccllcxic Burlcus quod locus 
nonmoueiurper motum corporis, cuius eft fupcrfictes 
riififccundum paucum,&crrauu:t3mcnex verbis Com 
mcntatortsliic, vtdctur quod cxpoficto Burlcifit venu 
nam ipfc dixit,aitus eft vltimum:& quomodocunc;^ fit^ 
verba Burlet proccd unt cx malo tntcllc.lu. & tu confy^ 
dcra. Icem in eodcm commcncoin finc,vbi dtdt Com 
inciitator,Quontam locus, fecundum quod cft quuitu 
tas,n6 mouet ur & cxtcra.Noca,qu6d incclligo fic,qu6d 
locus^fccundum quod cft vlciniafuperficies, non cft roo 
bilis,fiuefecunduniquodeft quanticas. C^ia quancura 
niat hemacice con fy dcrat u m non moucc ur. Scd benc cor 
pusnaiuralemouccur, cuius corpons quantirasfiuefo' 
pcrficics mouccur pcr accidensad mocumillius corpo' 
Hs.& vidc commcntum.41.Noca caroen, quod l(Kus,fc 
cunduroquodcftnacuraIis,inquo quiefcit ntobtlc, nul' 
lomodocftmobilis recundum eandcmrpedem mocu!), 
fciliceccorports,quod mouetur ad ipfum:quia ulicerrao 
bile non quiefccrct in co,uc deducu Coinmcntator com' 
mento.AX. Incominento.itf. vcrfus fincm, vbi dictc. Com.is» 
& hoc apparcc de cacapharo. Nota, qutxJ cft quoddam 
vashabcnsforamcniurliim &deorfum:& fiobcurecut 
foramen, quod eft in partc fupcriori, aquanon fiuit : 6C 
hoc demonftrat vacuum non eiTe & vidc problcmaca 
Phtlofophicirca hoc,&coinmentum.f t. liicoVnineo' 
to.41.vhi dicii,Qiioniam graue non quxni hunc fincm, 
nifi fecunduin quod cft medium tottus &c. Intelligo ma 
gis pntKipaltccr. Ec vtdccoromccum.49.&.|(S. & in fua 
fumma Quani, dc Ccdo, In commento. «8. vbi didc 
Commencatorfic,Oinnequod mouecur naturalimocu 
mouctur in aliquo,in quo c fuperius & tn(erius:& in va^ 
cuonon eft fupcrius omnino. ergo & cxtcra, Ctrca hoc 
notaquod iortc diccrcc quis indcrcnfioiicni huius opu 
nionts,qu6d vacuumclocus,Scdlocus nacuralis ignu^ 
Ycrbi gracia,eft vacuum cangcns ccxlum, & locus nacu^ 
ralis tcrrx cft vacuum, quod cft in mcdto : & lic in rdi^ 
quis.&tdcomoueturigntsad concauuin cali,&quic^ 
fyicin ipfo. £t fccundum hunc modum cctam force rc 
ipondehuncad iUa qux diifca func concra cos in commcn 
co.*«. Scd hoc nthil eft.nam r.icioncs Philofophi futu, 
quud cum ponacur vacuum, non pollcnt mouert corpo^' 
ra tn ipfo,veI quicfccre.nam iprum cft fimde tn omntbui 
ciusparcibus.&hocfufricicci. Prxccrea.Ipfi nonpo/- 
nunciocumciTe fuperficum circundantcm.crgo fupcr^ 
ficicsccKlinon cftlocus naiuralisignis^crgononmoue^ 
cur ignts ad ipfam, nequc qutcfcic, quando eft in tpfa^nifl 
cilcc iocus rupcrficies drcundans, & ipli non concedunt 
lioc. Prxccrea . Pars vacui propinqua cctlo eft fimi^ 
lisrdiquis parcibusvacut, exquo non funcinipfo qua/- 
litates diuerfx : quia non eft ro eo corpus nacurale, (u 
cucditflum cft lam. Prxtercaquopiodo crit vacuum 
quod cft mcdium locui natura>is terrx, quia non eft 
hic tn vacuo res propcer quam fic nacuralis ^ ntfi dicc 
rec quis quod fcperficies aqu.x cftlocus. Prxccrca. 
Quid dicercpoiruncin vactio, quodponuntcxtramun 
duin,& tn mundo,quod eft infinitum fecundumeos. 
Incocnironon cft fupcnus,nccpinrciius:ncqt mcdturo. 

In comnienco .«8 . vbt loquicur dc raotu proiccfH. 
Notaquod dchocloquuurmagis Commematorconv 
mencodccimoScxci Libn,&,si.Odaui,& ideo non 
vidccur milii dicere aliud aliquid. In commcnco, 71. Coni*7i« 
propc fincm dtgreftionis . vbi dicicCommcntator.Auc 
rcfiftcntia eric cx vtroque fcilicec ex remoco & mc 
dio & cxccra. Noca ^ quod cx divfcis Commcncatoria 
patcthic exprcirc,quod,fi poncrccur vacuum roiftuni 

cx 



Com. s%. 



B 



ANNOTATIONES 

ccdememis ruccc/Tiucinoucbiuir iniproiquuvbicikp 
e(i rcnflentu imcr inotorcm Sc mot uui , ibi «^lt ruccejTio 
iamotu:fcd nccftiDmifto.crgo.Oppotiium taincti jp^ 
parct.nani,n aliquod miituni mouctur in vacuq tn ccm^ 
porc,ru illud icmpus fiibduplum ad ccmpus,iu cjuo iUud 
idcm mouctur m plcno , tunc iict in co canc j ad Jicio in 
quan(itacc,quodvclocicccurmocusciug indupIo:&.pa' 
tct tj> xquc vclocitcr mouctur hoc in plcno, (lcut pnmu 
in vacuo:di: tuncponacur aiiquod raiftil omnino xqua' 
le ficut primum.di: pa(er,(^ hoc f que veloCTter mouctur 
in vacuo,ncut magniLcxquo mcdium non rcriftit.ergo 
inagnum zquc vclocitcr mouccur in vacuo^ficuc in plc^ 
ro. Itcm ratio Philofoplii cr>mcnco.7j.vidctur c5 Ju' 
dcTC hoc,&: dcduc cam . Soluiiones auicni di<ftx ad iftas 
rationcsvidentur quanvoluncaric.&idcodico adprc^ 
fcnB,(%jporito vacuo,vc diiftumcft,rcquunturduocon^ 
tradii.tona pr3cdi(fta:nc(|i hoc cdcontra icgulas Logico 
rum:di: maxime,quia ancccedens non cft omnino vnum 
&idcm.Rcliquxcnimpropo|]noncs adiunct* no func 
9K]ualcs,ncqt c(dcm,ricutdi<fcumcftaliqualitcrin qup 
ftionibusdcvnicaicintcllcvfius.&lcu confidera. InciS 
mento.ciS.vcrruspricipium.vbi dicir.Ec qa maccna cft 
ca paftiois &ci.rjrita(is dC lenitatis, vt dicic parti poft. 
Inc6mciito.S^.mpnncip<o.vbi dicit.Omne habcns 

SartcsnccclTceft,vto<sciusp(csnntomncs fiinul 6Cc. 
iotac^rimilcsrationcs Tuntvcrx de rebuspcrmancn^ 
nbus.Scd non de fucccftiuts , quaru nulla pars inucnitur 
i>mulcota.lcd tantriinucnduraliquid cius non pzts.dC 
ideo habcnt circdiminu(um,dC fic potcntialcrfiC idco in^ 
digcnt in luo circ aJtuali 6C coplcto anima.qux confidc^ 
rat (cmpus:3c ficlTcntparicscius fimul.&aliatalia.vt 
poftca diccmus.Vndc hxc propoficio diccns,Omnc ha 
benspartcs&c.cftvcradc pcrmanenctbus nondc fuc^ 
Ccffiuis.Etfimditcr propofitiodicens.qicopofitu exn5 
cntibus&cVcrutamcneitc}» c6pofitu exnoncntibus 
aliquo modo non e(i.6C cum hoc ilat q> copofitu ex non 
entibuscft,non(amcn c6plc(c&; in acai.Vidccomciv 
Wimccntcfimfi quiniu.Etidcohxcratioeft logica:acci' 
pii cnim famofum.non vctu vniucrralitcr. In finc c5' 
mcnii nonagcfimiicrti). vbi dicit.Scd plura tcmporaciTc 
cftimpoiTibtJe&c.daco eciam <]> finc plures mundi. 

In comeni o,07.6C.pi.vbt rcprchcndit Galc.non dico 
a]iqutd,quiaincomcntofcqucntiiprebcnc dcdaiat lioc 
totum,quod dicu hic. Itcm in codcm comcnto.vbi d( 
cu.Ec motus poccft imagtnari &c.Noca qi forte vult di^ 
ccrc cxtra duradonem dC fuccclTionem & maxtmc loca^ 
lis.Tcmpus cnim addtt aliud fupra dura(toncm,vt vidc 
bitur.^ in mcdu fua cxpofitionc dicit,(^ nos cognofci/' 
nius fcu imaginamur moiii finc priori dC pofteriori.vn^ 
dc difiictle videtur imaginan morum iine duratione , dC 
maxime localcm. Incomcnto.pp.vcrfus princtpium 
c5mcnti.vbi dicit.&l quando moium mouctur pcr coiv 
(tnuum,mo{U8 cius cric conttnuus i5«!c.Nota q> vult dice 
rc diinnbilis dC coinpolitus cx partibus,vc innuit in fua 
fumma,^mquodnotauimTcrtioquia motus cftconti^ 
nuus. VidciUudjdi: comcntum.nf^.Sicnim magnitudo 
clTct indiuifibilis,tunc pcnrafitio iUius,f.motus,enct no 
(^uantus,ncqi continuus.immo motus,p<r quc pcrtran*- 
liturindiuifibdc,cftmdiuifibili8non quantus.Vndedi' 
uifibiliias in motu locali eft proptcr magnirudinc.dil vu 
dc comcntum ccnicnmii fcxtum.alitcr magnicudo indi' 
uifibilispcrtranfibilisclTec diuifibilts:i]uod implicac.dC 
vidccoinentuquintu Scxii.Vidcctiacomcniii fcxage^ 
(imum Oc~iaui.quu ibidc innuitur aJius modus. Iicm 
incodcm cOmenio poft hoc.vbidicit,quonia|fi pars mo 
tu8,qux cft inpanc mcnfurx pnoris fm initium cx quo 
cft motus 6Cc . Nota hcK quod dicit fm initium &c.pcr 
hoccnimpotcft quis folucrcquanda dubitationcm hic 
ficri folicam,i3i.' confidera.quauis cni forcc non fit aliqua 
pars nac uraliccr pnor alia cX(rcmitatc,tamc cft ptior Sm 
uu(iummo(usabca, Iicmin codecomcn(opofthoc* 



«49 



vbi diat,cum fuennt accepta,f m quod funt in fubiecfto. 
Nota quod fortc vult dtccrc , f m quod funt fubicdri te^ 
porisfunc partesmotus.partcscnim moius Ainitllx,in 
quibus fundaturpriu8&:poftcrius,f.duratio,qux diui^ 
duur in priius6i: poftcrius,qux fumnumcru8,vt funt 



» (il Coinc 
1:1 tor. 
Com. ioi« 

I04.l0t» 



duodifttn/latfuiit camen numerus numera(ii8.& vidct 
quodilleeft modus loqucndi Commematons,r.q.alu 
quandovulcdicerc fubicc'tum:6(: dicit in fubie.flo,vt 
patcr infpicientibcnecSmcntum cemcfimumfcxtum. 

Inc5mcntoccnicfimo fcxtoinfine.vbtdicir.dCquod In(""bicrto 
terminaiuradduoinftandacft tcmpus:igiturniotusfin f 
quodtermtnatur5:c. Nocaq.iftumniodum loqucodi 
videtur rcprchcndcre in fua fumma.iX' vidc quomodo 
Iiinitat hoc. Incomcncoccncciimo quano.vbi dicic. 
dddiccdumcftcuquod Sor.eft ideui quodammodo A: 
«ft f m fubie<fium:id cft q> Sor.f m fc cft vnu«.A: vide c6x 
menrum quadragefimumfcpdminn qumd. In tom^ 
men(o.io;.verfuspnncipium.vbi dicit.dC caufa in hoc 
q> inftans 6C letnpus funt fimul elt : quoniam inllans cft 
numcrus trislati 5:c.Nota q. fbrcc vult diccrc,q> inftans 
cftnumcrus mutati elTc iranslad.a: hocaliquo modo 
manet idcm:quta translatum manct idcm,a; dum durat 
motus fcmpcrcftcranslacummutacum.5C idcovidccur 
cire vnum mutatum continuum,dC fimdiicr tnftans,cft 
tamcndiucrfumfm ciTe,f.fm prioritaiem&poftcnori' 
ratcm.6:idcoifto modonon corrupitur,fcd variacclTc. 
A:idcononoportctc}>corrumpaturin inftann, vtdicc' 
batur in rationc Philofophi fuperius : quu noncorrum^ 
pituraliquodcnspcrmanensfcu aJtucxiftens totaliicr, 
fcd quidam fucccdunt,5i quxdam funt prxtcrita.Et lu 
bcneconfidcra.<3i:videcumcn(umvig<fimumquartum 
Scxti.pcriltudrcmoucniurmultxexpofidones modcr^- 
norumdehoc.Et fonehocdiar,quuinftan8 indiuifibi' 
lcnon cft extraanimam in a^^tu^fed aptitudinaltt<r:id cft 
quodintcmporccft aliquid aptum nacum fic intclligi, 
non (amcncft in ipfo indiuifibilc ina/(u,ira q. conrinua^ 
tio vnius icmpons cum aho icclligitur ac fi cifct quid in^ 
diuifibilc in ipfo in avtu.finiili cr pundus in linca,d: alta 
huiufmodt.in hoc tamc cft difTcrctia , vt dicctur.Et ideo 
tn rc cft idcm altquo modo cum tcmpore.iSC ideo no cor^ 
rumpitur,fcdvariacur fm pnoncatcmdi: pofteriorKa^ 
tcm.di:inrcIligehocrc<flc.Poftcatnucni in fuamcdtaex . „ 
pofitione hxc vcrba , q. inftans cft vnum.propterca qa 

>«i-f* I- ^ H YtttA 

luDiCwtum in quo inuciutur inltas cft vnum numcro , OC & multa* 
eftmultafmquod in ipfainucniunipnus ^ poftcrius, 
6C intclligit pcr fubicvTtum hic translatum,v(inipibf>0' 
rtcadiCKibidem.Etpoftca concludcnsQicit,6«i fmiftii 
modum inftans eft vnum,f m quod ipfum (equi tur vnii 
fubiciftum . Scd quia hoc tran^latum non eft tirmum in 
vno loco . Sed inucnicur in locis diucrfis dtilm>5its (cHm 
pnus 6C pofterius inftans cft multa. In comcnto ccn.- 
tefimo fcxto, vbi dicit.Et cft neccire , vt iftc puiictus (it 
ina(ftu,i.cf poteftbtsdetnonftran,nonq.fit cxira ant* 
mamindtuifibiltsnifi inpotcntia, vt.ipfc dicit cxprclTe 
in.duodccimoMctaphyficx in fuamcdia cxpoficionc. 
NihU cnim quod cft m corpbrc cft in ac"tu cx tra animam 
tndiuifibilcomnino, fcdaltquo mododc in potcmia.dC 
idco potcft detcrmirun aliquo modo. Vndc eiTc punc^ti 
«ftniagi8ptopinquumada»ftum,qtclTe inilans.nam in 
corporc dcmonftrato in atftu cxtra aniiuam , verum cft 
diccrc , q> in ipfo cft pun<ftus , & vnus pun,fius demon^ 
ftracur bis.non fic autcm eft dc inftantt 6C tcmpore:nain 
nullum tcmpuseftdcmonftratumfimul,dCidconopol^ 
fumusdcmonftrarc vnumtnliansbis. Itcmtneodem 
commcnto.parum poft.vbidtcit, Incocpit narrarc hoc, 
pun(ftusenimeftcaufanumenliaex,inftanscftcaufann 
mcntnnporisd^c.id cft<iiuifionisfcu diuifibilicads, vt 
didc infcrius tn hoc commcnro.cx caliauccm diuifione 
caufaturnumcrus,fcilicct prius 6C poftcrius.qiix funt 
duo. Incommento.io9.vb1 dicit.Continuatio acci.» 
dit d graiia matcruc di: difcrctio, fciLcct uumcrus gratia 

formx 



Com. 



•0«, 



InHans mG 
Ividcmon 
tttjri ii pt« 



Com. lot. 



Tpi qCo na 
mmciocx 
le.vfl ex 
aif opcrj 
comicniJt, 



Con. iio* 



; I- QVARTI PHYSICORVM 

htmx dCcNota hoc in^elligt) ad prfrens , tempin ]g 
cnim ell quaniitas continua,reu requeiis quancicaiem 
continuam,eo modo quo prius ei^ diaum , qux quantt>' 
tas fcu duracto hjiScc ex (u3 natura quacdam , quxcom.' 
petuntquantitatidifcrctar.fcihcet minimLim,vt didtam 
cd.hoc ciiim incft tcinpori fm ».j> elt numcrus . Eft cnim 
numcrus non rimplicicer fed numeracuside nacura cnim 
temporis eft habere parces non fimul , fed vnam pnorc, 
reliquam pofteriorem.d^ hoc h.ibecper duo inftanita^ 
vc dicium cll.Lineaaiitcm liahec hoc a pii>r1o vno:quia 
eius partcs funt limul.Nota camen, qiiltam diuiHoncm 
&numerationcm liabct rcpusextraammam porentia' 
liter feu aptitudinaliter noii in accu , fed habet hoc a^^ua^ 
liter peranimam.Quod autem hoc h.ibec acflualiter ab 
amma patet.nam ipfumcllquid conttnuum,nondiui' 



fum,neccxtra animamhabetaliauam partem fimuldC 
d fortionpriorcsdc: poderiores fimul: quspartes fuoc 
numerusnumeratus.Quodautem hochabcc ex feaptt' 
tudinaliter paret.Namipfum eftqirjrdam dura io fucr 
ceiriuahabensin feinftantiacontinuanua ipfum,&per 

f|U3teftaptumvtdiuidatUT pcr intcllc<flum , non in re, 
icut Imea per puniftum.hocetiam patet pcr raiioncm 
Commcntatoris poft , Tempus ergo cxtra animam eft 
numcrus numeratu8inpocentia:nuineru9 autem numc' 
ratut funt hxcduopriusd£pofterius.Tempusergo eft 
compofitum ex quanttcate continua 6C difcreta , non inx 
tciligendo pcrdifcrctum numcrum flmplicitcr, fcJ illa 
duo , f m cto in cis coniungitur numerus , fciltcct prius dC 
poftenus. t ft ergo lempus quid continuum,cui incft dir 
uillbiIttas<S(numcrabtlicas:df eftnumerus numcrnbix 
lisfeuDumeratus.d^ hocperfuam naturam.Numcrabi. 
licas autem fcu numerus eft quaG forma.Quia,!! non cC* 
fet diuiTibihs dC numerabilis non h.ibcret pnus 3C pofte^ 
nus.q'iidditasaurem temponsconlifttriii pnorid^po^ 
nrriort.diuiribilitas eiiam quafl fundatur in coniinuo. 
Deditlismodernorum non curo. Inconucnienscnim 
clTertcmpuscomponiex iftis, fi tempusclTct numerus 
(implictier,fcdfintnumcracus noncft inconucnlcns.nS 
quancitas ci^ntinua vc diuilibilis in duo,eft numerus nu 
incracus:habeccamen tacioiKm formzvtnumerusnu' 
ineracus,vt didum cft.^ harc duo requiruncur ad eiTe 
temporis,fci!icecconcinuicas&prtus poftcrtus. Vi^ 
decommencum.iif .i^.iii.&.ii4. Incummcnro.iio. 
vbi dicic.Prius auiem & poftcrius teniporis funtidcm 
fm fubie<fium,fed eft diucrlum fccundiidetinitiuneidCc. 
Nora,q> fortcvultdiccre,q>vnavnitas non differtab 
alia,ncqi fecundu fubtCk^um,neqt fccGdtl definitionem: 
quando fucrit accepta fimpliciter,i.mathemaiicc.priu9 
auccm d( poftenus , qux funt numerus numeracus, di^ 
uerfiRcaiur fecundu dcfinicionem : quamuit fint ambx 
paitcs temporis.V'idecommentum.9s>.&.iOf .Itcmin 
codcmcommento.vbidicit . Sicuceft difpofitiotntcm^ 
poreacddit evvtruqueSi:c,i.q>alia eft duratio pnor vc 



prxcedenri,d£ commenco.ioi.maxtilielocaltt . Ec forfc 
tpfum menfuratquantiatem mocu8,cum fic facfu ima» 
ginatiodi/ca incommenco prxcedenti.fld forcevulcdi^ 
cerc,qu6dmenfurac partes motu9,qux funt quodam<^ 
modoquantKasdircreca,fcilicct vt cftdiuillbilisSd ha^ 
bcns partcsdiuerfas3i pnores & pofteriores falcem ma 
tcnaliter,& fubie.liue^fcilicec mocus localis.Ec^^idecA 
mentum.iti.vbiinnuitur,q>quamui9 motus fttquaiU' 
tus,camen quancttas acddit motui,idcft,vtadprefeat 
inceliigo,quia tempus quod eft pcr fc quantum eft 2ccu 
dcns motus.vel quia mcnlura eft pcr fe quanta,ctrc4 
quam fit motus.dC pertranlltio , vcl raenfurat quanciia' 
tem quam habct a tcmporc per aliquod tempus nocum 
& detcrminatum.Vel forie intelligiturhoc modo,f.cp 
nos dicimus mot um elTe longfi dC brcuc , quia eft in tcoi 
pore longo 5C brcui.5£ hoc modo mcnfuraiur quantttaa 
mocut per tempus motus,non quia habct aliam quantv 
tatem quam fit quanticas cemparis . Vnde cemput elt 
quancicas concinua mocus fccundilc)>inipfa quancicacc 
cft diuifibilitas fecundfi prius X pofterius feu diuifio.dC 
hicqu.inticas ifto modo eft palTio mocus,vc poft declay 
raiur.Accidiccamencempon menfurart pcrmocum,fi^ Peracddft 
cuc dicimut,c^ cemput efi longum,tn quo fic mocut loH' tpi p moca 
gus.d£ hoc accidic in qualibcc menfura 3C mcnfurato,fcf mcfuiacur* 
Itcec quod inenfura menfurac menfuratum pcr fe,dC men 
furtrum menfurac pcr accident.Nora eriam, q>priuiflC 
poftcrius in moiu cftprxceriium &C fucurum,d£ nthil 
aliu J.tnftans enim leparac prtus i pofteriori:quod inftat 
eft finisprxceitctd(S principium fucuri. Incommenco Cob.ut» 
itT.inpnncipio.vbf dicit. Omiicquodeft in lempore 
eftineo in aliquo numcro,5^omnequod eftinaliquo 
numerodirc. Vulrdtcerc,exquotempus,Iongiut fal* 
tem.poceft mcfurare m.tius illo. Prxterea.Illud quod 
eft in cempore cft incer duo inftanria : quodlibec aucem 
inftanscilmcdiumicerprxtenriifli fucunim . ergo 3ic» 
Prxcerea.Excmplum Phtlolophi de loco.d^ vide c5' 
mcncum.iit. In commento.ii8.vbi diot.QuodelTe Com.nt, 
alicuius in numerocft,vc iIlud,quod cft in numcro , ha^ 
beaialiqucm numerum,qui mcrurac elTcnttam eiut pcr 
clTentiaminielIigitelTc.& vidcconTmentum.tKt.et.ur» 
Itcmincodenic6mcnto parumpoft.vbi dicit.QiiiC' 
fcens cftin temporc,t.quicfceii8 aliquando vt prius . Ec 
parum poft vbi dicit.5i fimilitcr motuin,i.aliquando< 

Iiiconiinento.tit.vbidicit.Quia exccdit clTc horil, Com,isi, 
dCcFft fubie<florum:quxnatarunc,vcineis inueniancur 
tfta. Vulcdicere.qicftnonelTe iftorum.vc declarac fta» 
tim. Icein tn eodem commcnco, vbi dicic . Cum au^' 
cem pnuatio eius acopicur in refpe^u polTtbilicatiu ciu* 
m primamaceria inuenitur infintram prxcerico,id e(V, 
& iicnon eft in tcmpore. Icemin codcm commcnco 
parumpoft.vhidicic.llludautcm,pcr quod menfuracur 
clTc alicuius fccundo,i5C func illa qux rcciprocanc,id eft^ 
fcciindum fpeciem,vtelemenca : quia fubictftum eorum 



fic,5CaIiapofteriorfmdcfinicionem,rcilicec vcnumera^ j_j propinquum eft matcria prima. In cominento.ttt, Coin,i«t« 



tum. Icemimmediatepoft hocvbi dicic. Etex hoc 
modoprius&poftcnusiniemporc funtidemin omniV 
bus motibus fl^ c.id eft cf iftc numerus , vt numcrus,eft 
vnus omnium numeratorum pcrtempus. Incomen' 
to.iij.vbi dicit.Et necelTe eft, vtSivtriique menfurct 
reliquum:quia vtriufttt pauciias 6C multitudo5Cc.Cirx 
ca hoc nota benc quomodo menfuranc fe inuice,dd qua^ 
lit cft modus menfurandi eorum fecundii|incencioneTn 
Commencacorit. Incommenco.ti4.vb1 dictt.Quo.' 
niammenfuratipfumnonelTc ipfius&c. Inteliigoper 
elTcrcihictotam dubitationem rci,vtinnuit commento 
fequenri. Itcmimmcdiate pofthoc. vbidicit. Tem* 
pus vcfo mcnfurat de motu vtnlquc.f.quaniitatem 6C 
elTc.per quanricaccm incclligo hic bis tancum vcl ccr , SC 
fimiiia.&lcumdixicelTcjVulcdiccre cfTc mocusfinici 6C 
determinari. Icem noca , c^ morus habecquanticacem 
&■ concinuttatem co modo^quo diifium eil iocommcnco 



vbi dicic.Quoniam tranfmucacio alicuius excrahic iUud 
ahillo,cumquocfthoc,licincelligo,Tranfmucaciocranf 
murac ens.quod exiftic,a fua nacura feu dirpoficione^fiuc 
flla difpoficto fic aiTcus.fiue n5 ens:dC idco corrumpic per 
fc:qutapercrafmucacioiiera pcr fe remouccurdirpofitio 
contrana, Icein in eodem commenco.vbi dicic. Idco 
homines artnbuunr tpfum tcmport.$ecundum hanccau 
famfeu fignum videturq>genita perputrcfa(flioncm,(^ 
generatiocorum attribuicur Ccmpori : tamen fecundum 
eaufam iam priut dtifcam,qux fundatur in ratione natux 
rali: talis gencraiio non attnbuitur tempori nifimodo 
iam dicto. In commenco.iig . vbi dicic . Quoniam Com.tsv» 
nondicitur,<j>illud quod mouecur in CTrcuIo,cft vc^ 
lcKius per circulum,incelligit circulariter. Incom' Com«ifO* 
mcnto.tjo.tn finccommenti.vbidicic.dCqucKl cftmo' 
tumin acfhi tempus inuenitur in eo tnacflu, ideft,non 
canquamui fubie<fio,fcd tanquam ouincrut feu mctu 

fur» 



i. 



ANNOTATIONES 



.£tra,mniii prtmo niobilttnmen c:iam tnipfo nonellao a dcgcnercmcnfuran, oportcrde neccnTcate vt fit prima 



odcns cxtenfum,licu( albedo in patiete:hoc tamcn vlit' 
mum non limphctter atfirmo , SC vide comnKntu .1)4. 
Cooi. ii>* Incommcnto.i|i.vbidiat. Autadionumcrannsin 
numcrato,id eft,noD in numcraco.tanquam in fubiedo: 
quia fubic>fcum,tn quo tundatur,eftanima:fcd eftctr^ 
ca numcrarum. Itemparum poft hoc ineodcmcom^ 
mcntOjVbi dicit , ■& cum m aniKftum cft q? numcrus n6 
cftnum<ratum,ergoell accto numerancis innumeraro. 
Exhocnotadenaiuraiiumcri.Ec vidccomracntum.68. 
Tcn fj.Et pcr hoc remoue multos crrores modcmorum. 
Etvidccommciuum.iif. Itemincodcm conimcnto. 
vbidictt.SedelTcetusextramcnicmcft in potcniiapro.' 
pter fubic^jm proprium,ideft,c{> res numcratx funt 
aprx natx ex fua naiura.^T ea.s anima numcrcc pcr diui^ 
ribiliraccnicarum.di^diuifibtlitatcminac^tu fcu in potcn 
rta.Ec idco hxcnunKraiio non eft f)gmcntum,immo in^ 
tdiedus intcliigic rcs.ltcut func apcx mtclligi. In com 



Tot motu 
nd requitur 
ii^ul hnii 



iniilogcncrcindiuitibtlis.namcftmenfura in natura,(t^ 
cut vnum in numcro.£t ideo iftc motus debec cire prior 
reliqui<raonbus,d£tempus eius quod crt dicsdt nox 
eft mcnfurareliquorum tcmporum ; OC q> tcmpus mccv 
Airatirtummo:um primoctpcrfe,6£ mcnfuracrcliquot 
mocus fccundario dC mcduncc ifto mot u . tt cx iioc ap^ 
paret quomodo mcnfjrat rcliquns motus . Itcm Com^ 
nientator tn Iibro Deftructto Dclb-uvflionum m Dnina 
guxlhonedictt.Hrxtcreatempusnon fequiturmotum, magnicue 
Ucut finis fequitur magnicudincm.njm nnis fcquu ma^ dincnu 
gnitudincm.quia inuenitur tn ipfa /icuc accidcns inuc^ 
niturin fuo fubic(!^o denionftrato:& hoc & ipfumcft 
hoc,dcmonftratum pcr dcmonitraiioiicm fui fubicifti: 
SC eft in Ioco,in quo eft fuum fubic-fiii.A: non clt mcon^ 
fccutionc tcmporis ad motum . .Scd confccut 10 tero)>orts 
a mocu cft magis nmilii confecucioni numen ad uumf 
racum,fct]icer licuc non cranfmutacur numeruspropter 



C«B«i|s* mento.tji.vbidiat.dt fiue motus fuenc gcneratio aut tranfmucattonem ranumcratar,nec^ multipl 



corruptto.Nota,q>iionincellcxit pcrgcnerationem fubi 
tam fcu inftantancam produdiottcm formx , fcd fone 
tncclliguahcrattoncmprxcrdentcm formx fubftanttX' 
lis fue apgrcgatum , vc patec in finc commcn:t. Itcm 
tncodcmcoinmcnco parumpoft.vbi dicit. Quoniam 
<ftnumcrus aliorum mocuum pcr translattonem,&c. 
Noca,<}iin fua fummainhoc Itbroponir hxc verba.Et 
quomam dcdaratum cft dc difpoficione rcmporis,c}> eft 
numcrusmotus recundtipnutdf poftenus, fortedubu' 
tabicur.Aneft numcrus cuiuslibet moius,fctlicct cjttn' 
ucntturtnquolibcc moru. An numerusvnius motus. 
Sientm nos porucrimus tpfum numcrum inucntum in 
quolibct motu,kqucrcturq> tempus maltiplicarcturfc 
cundu tnultuuduicm motuum,d^ cftcnc inftanaa multt.' 
p]icacacciain.Tempusauccm inomnt locoeftvnumSC 
contun<fhjm l<euconttnuum,&fi ponercmusvnjmelTe 

numerum viuus mocus tanium , fequcretur ()> non co^ ^c^K^^ficutfinospofuerimus aliquod numcratum pro^ 



tcaturpcr 

fuam multiplicartbnem. Et hxc cft difpofit 10 tcmporia 
cummotu.Et ideo tcmpuseft vnumcuiushbet motus, 
dC mobi]is.Etinucnicurinquolibctloco,ita,q>fi imagi.' 
nati furrtmashomincstncarccracos apucritu inaiiqua 
fpciunca ccrrx,nos diccremus omntno cj> ipfi non cogno 
fcunctempuB,finoncognofcuncaliquero mocum fcnfir 
tum qui eft in mundo . Et ideo videt Anfto . q> clTemo^ 
tuurotntemporeeftmagts fimile numcracoruni in nu^ 
mero.Nam numerus non mulciphcacurpcrmulciplica/' 
tionem numeratorum , necf dcmonftratur dC locus pcr 
demonftrationcm locorum numcracorum , Et vidctur, 
q^proptcr hoc cft propnctasctus, vc fit mcnfura roo^ 
cuum menfuraeiTe motuum raobilium tn eo mo^ 
bilia,ricucnumerusmenfurac ipfa.E^ ideo dictr A!rifto. 
indcfinmoiKtempon8,(}>cftnumerus raotus perpnus 
&pofterius,quxfuncin ipfo^idcftm mcKUid^cum hoc 



fnofccrct ctmpus illc,qui non cognofcic huiK mocum. 
tidcodebcinusponcrciprumnon mulnplicacu (ecun* 
dum mulntudincm mocuum.ficut numcrus qui no diui.' 
dicurfcumultiplicaturpcrdiuinoncm fubietftorum cius 
iKc^ mulciplicacur pcr muliicudincm corum,ficuceriam 
vcrbi gracta , cum accipimus ipla.per.io . equos dC.io, 
afinos,&.io.cunicas.namdiuifio eorumeft vna,d£non 
funcinhoc,ficucaccuicnciaqux diuiduntur pcr dtutfio^ 
ncm fubicif^orum corum,(icuc albcdo dC nigrcdo:dC 
hoc cft nccelTarium tn ipfo . C^oniam ipfum cilnume^ 
rus motusvniuerfalts,quodincelligtc tncelle(5ius,(^ Oim 
nia cncta tranfmucantur pcr ipfum.6£ tp ipfe continct 
omncs mocus . £t ipfe non indiget in fua cogntcionc vt 
fitmocus propnuscconrranoilltus,quod acadicct,5C 
cum acciptturdcccrmtnacus.nam ipfc dcbecaccnbui mo 
tuinoto,vi ficnotum.Ecquiaquidammocuu funcprio^ 
rcsquiburdam,idi^elTceorumcftmagM famofum fcuno 
tum,£i: primut eorum eftmocus cranslacionit,ddifto, 
mocus corporis ccclcftis . Ec ifto,root uc diurnus:& quia 
menfuransdcbct cfTc minus quolibct mcnfuraro tn illo 
gencre:& magis rcmocum ab cisoponct vcacctpiacur 
determinacum fecundum motum huiufmodt,nam pcr 
ipfum mcnfurac motus proprius 6C deccrminatui.Et hf c 
eit difpoficto calicum rdiquit mocibus: 6C fi circchic 
motus vclocior tn ipfo,ipfc cfTet mcfurant,&: non ahus. 
Scd quia numcruthutus motus cft pnor rdiquit numc' 
ns moruum , ica n efTe aus eft pnmum d£ per fe nu^ 
mcrus alibrum cft fccundarius , & mediante ifto motu 
Mcnfuriuc lcquuurc]>ipfeficrocnfuransfeunumcrus.Echoc appa.» 
Annus mo rec:nam dics dC mcnfis 6C annus non funt nili partcs tfc' 
lu ccrli (cs poris,qux lequunrur mocuincorpons calcftts.Ecacci^ 
quuntur. dtthuiccurohoc,quodcft vnum, q> fit (amofum apud 
gentcs.nam tftcmotuseft , pcr qucm,d^ pcr cuius tcm' 
pusmenfurancurrdiqin mocus, rdiqua teropora,d£ 
ta per quam mcnfuraturrc8,cum boc , quod dcbct elTe 



duaum nonfcquitur,vc fir numcrus produifcus, ted fc.' 
qutcur fi lic numcracum vc fic ancc ipfum numcrus:ita fe 
quitur,fi fit htc motus nouut vc fic ad ipfum tcmpus : dC 
fl produccrccur tcmput pcrclTc alicutus moti dcmon.. 
ftran,quicunquc rucn'r,dTcccempuscognitumcum illo 
motu:hoc factt te intdligcre,(}> natura tcroporis cft mul 
tum diucrfa i natura magnicudtnis:h(c func vcrba cius. 
Vndc^quauis omneaccidcns fubicifii fundatiiminipfo 
fubicsfto corporco cftcxtcnfum diuiiibilc, dCmuhif 
plicacur pcr mulcicudinc fubicifcoriim,non tamcn hoc 
oportec dc accidcnct , quod cl^ paftio mocus,non fccuiv 
dum parces exccnfas pcr cxccnfioncm fubte<fti,fcd fecun 
dum pnus 6C poftcrius.Ec maxtme,quia hxc palTto non ' 
habet clTc excra animam nifi in pocentta:ica mocus ha^ 
bcc apcitudmem fcu difpofinoncmcirca quruntcllcdua 
vcrfatur,fli: factcccmpus ina<flu,non camcndicoipfum 
ciTcpallioncm motusin eo (}imotus,fcd pnmimocus; 
numerac tamcn qucmlibcc morum.Scd dc hoc lam aliaa 
dtxi. Iccm tn eodcm loco.vbi dicit.Quiaeft numcrut 
translacionts.Quontam cratMlatio&c.Nota<|> force h(c 
cftdtffcrencia,quiafimotut translaciots fit,ccmpuseft, 
ccfi non , non . 1 n rdiquis autcm mottbus non llc cft. Si 
cnim ipfi non func,adhuc tcmput c{t:6C hoc cft iia , qutii 
fi motus localts non cft , iiullus motus eft , non c contra. 
L)ixiautcmhoc,quiafi pcr imaginationem re!iquim(v 
tus c(Tcnt,d^ non localu , foric ciTcc cempus : quamuts tn 
renon fic ica,hoc ramcnnon aftiirroo,quu fcicncu Philox 
fophi 6C Commcnta.vidctur omnino elTc quod fequttur 
pnmumroocumcqiumuit fic numerus cuiuslibct mo^ 
tus.Ecbcnccofidera,ACdeh<Kmulcadixia!ias. Icctn Tft fcqaif 
incodcm commcnro parumpoft.vbtdicit,Ec,quiafe'' pnmu mo 
quicur motum fiinplictccr,quicunquc fir.neccne cftdCc. * ' " ™« 
Nora(}>inccIligo,q,ccmpusfcquHurmocumquictmquc 
fit,nonvcvcrbaiaccnc,fcdcomodo,(]uo ipfcmccdecla^ c mo , 
rauicin con)cn(o.ioo,iii folucioiKdubttationis. Item 

in 



4. 



OyiV Tl : TH Y S I C JOR V M 

.■in codem commenropanitnpoft,A*brdicit. Scdfi pofuc J ligit Ptiilorophus pcr primum, Vndc pcr primum intct- 



Com«]« 



>nmut ipfum clTc numcrum cuiusltbcc mocu8,cum fucnt 
■auimcnit alicuiusmott dcmonfcra{t,&inilia horamO' 
jucturaliudmocu zquali ct,tunc tcmpus cm numcnu 
Vtnufquc tllorum motuum. Etfic multiphcabiturpcr 
anultipIicaiioncmeorum,& ficcflcnt duo tcmporainfi< 
inul:quod ert impoiribile.Nota,qi cx hoc cxprclTc appa 
rct cp loanncs landunut 6C Burle^s,dicunt tcmpora effc 
inulca,iK)n tame pnmum tcmpu». In commcnco.i}}. 
vbidicir.Sequirur.vt ccmput ifttuimotut ritpnuscar^ 
tcris icmporibus,numcranstJla,idcft,c)> tcmpuspnus 
Si pnncipaliccraccribuicur lcu mcnfurat pnmummotu 
alrjs moribut.vt patet inconimciito priccdcmi : ncquc 
aliudlcqutturex premilTis,& conlidcra.Ioanncsautcm 
dc landuno , dC quidam ali) niodcrm dicunc , q> cempus 
tion cfl omnmo vnum numcro,fed aliud 6C altud numc.> 
ro tn diuer(i$,qux acflu moucntur.£t hoc Oc nititur pra< 
bare fuppoiiendopnmo, quodnihil menruraturaliqua 
qu.-inrKace fuccelTiua,nifi ipfum fit quantom dC fuccclTi^ 
uum,id eft,quantitaB fuccelTiua.fecundo , q> vnufquifqi 
fftoruni motuum inferiorum propric didoruin mcnfo' 
raturccmporc.ccnio,q>nihil cftquantum fucccfriuum» 
nilipcrquancttatcm fuccclTiuam dilinexiftcntcm.quar''' 
ro , q> nulla eft quantitat continua fuccclTiua nilt quan^ 
eum fucccdcns per pnmam fuppofitionem . Scd oinnis 
fnorus propric dirlus vel cft qoaniitas fucccfTiua , vcl 
quanrum fucccdcns, velhabens in fe quantitatcm fuc' 
cdTiuam.crgo omnis motus propric divTtus idcmefttiv 
pus vcl quamum fucccdcns. Si autcm fir icmpus,tunc, 
cumplurcsdd diucrfi fintmocus numcro,plura&: di' 
ucrfacrunttcmpora.Sidicaturq^cft quantum fucccffu 
uum,cum mViilfitquantumfucccfliuumnifi pcrquanii' 
taccm fucccfTiuam fibi inexiftcntcm,fcquuurq>omnit 
mocushabccin icquAntiiaiem fuccelTiuam nbiiiihfrrn 
tcm. T.1I1S uutcm quar^itas eft cempus , vi diC^cum cft. 
crgoomnis motuspropntdiauiihabettn fcicinput. 

Itcmarguitfic. Nihil cfttqualc quantitati fucceflu 
ue .. nifi fit quantitas fucccfiiua auc habcns quamitaccin 
fucccffiuum fibiinharrcntem.Scd omnis motus proprtc 
divflus iftorum infcnorum cft (qualu alicu; tcpon,quod 
cft quannras fuccefliua: ergoomnisiihs motus autcil 
cuantitas fuccclTiua.aut habet m feqMancitatcmfucccC' 
fiuamfibimcxiftentem. Scdquu hxcdida futucoiv 
traPhilofophum & Comrocntat orcin,vr patuir,rcrpon 
dcbomagis fpcaaliccr: quamui&pcr tam di<fla apparct 
corruptio iftorum. Et dico , quod prima fuppofitiocfl 
vera,primodC prmcipaliccr.In ali^s autcm fuffiarq>ha/' 
beant quanntatcm a mcnfura,circa quam fic mocus.fiuc 
habcancquatiia.tem co modo,quodictt Commentaior 
commcnto.tj.fcilicct quado fuerii tempus imaginatum 
cxtcnfum 6Cc. Vd fufficit quod fir quantum non pcr 
quanticaccmfn cocziftenccm.fed pcrquantitaccm rciiv 
poris primi , ira q> pcr rcplicaiionein numcratur motus, „ 
nectcrtia fuppofinoeftlimplicitcrvcra,vtpaicr. Ad " 
fccildam rationem dico,q> motus dtcitur acqualis alteri, 
quia xqualc fpatium in xquali tcmpore pertranfiuit.Et 
idcohxcratio nullacft,E( confidcracaquxnocaui. 

fVPER aVlNTVM LIBRVM 

ANNOTATIONES. 

Irca librum Quintum commcnto.i.vbi di^ 
cic. Et fimiliccr primum motumdicicur his 
duobus modis.Nota c]>infcptimo Iibro vi^ 
dctur diccrc,q> hic intcndic per fc morum iU 
lud,quod mouctur fccundii omncspanca, 
6C non quia pars mouctur:5£ ipfa mouct totam.Iicm in 
eodera loco parum poft. vbi dicit , Sed hic inicdebai pcr 
motum primum illud quod eft per fe fimpliciter,id eft, 
vt intclhgo non pnmo lainen.ipre emm pofuu in pnuci' 
pio commcnti loco dc prioio pcr fc.& dixic^q» hoc lucl^ 




ligit hic PhilofophuB pcr fc,pcr fc autcm intelligit moiil, 
.quod non diacur moucn , qa pars ctus moucrur : 6C ctiS 
iqt non dicitur mouen pcr acadcns , fciticcr quia acadic . • ,r->i 
alicuic)> moueturpcr fc,ficutdictcur.vcrbigratia,Alba 
moucturadcaliditatcm feu mulicus cumt. Non cniiil 
mouetur fcu currit fecundii <f niuficus^fed fecundum<^ 
animal.vcrbigracu,Cuiaccidicvc fit muficus:acadK 
cnim mufico fccundu q> mufi.cus cuncre , 6C hxc duo 
jnili modo rcquiruncurad hoc tf fic pcr fc motor.hoc 
<nimfufliathtcPhilofophoadfuumpropofitum,vc in^ 
nutrurmprimoconuncnto,d£ non curo nuncdcdik^bs Primu im 
Burlci. Scd diccs,quid cftprimum morii,cxquopeT luquidfit» 
ic motum habcc duo lam dicta:I~)ico,c]> vlcrahocrequt^ 
-nrur if non moueatur ad mot um alicnu» , vc vcrbi gra<- 
cia,hoino xquicans,&^ hoc vidccur ncccilanij : quia lam 
4i(ium cft,q) quod mouccur,quia pari cius jnouetur,rc 
daacuradpcracctdens.ergo qtiodpcr femouctur,non 
" mouctur, quiapars ciiis mouecur.crgo pcr fc mouctur , > 
fccundumtotummouerur: nonergo dicicurprimomox 
ueripropricaccipiendtily pnmo,quia totum mouetur, 
<iatoc}>fiocrequiriiunvndcPhtlorophus intcndit pcr ly 
pcriemotum hicquodmoueiuretiam fcciidumomnet 
partc6:d£ hoc cft quod diat Commcntator per fc fimplix 
citcriSL hoc cft quod diat in finc commenn.f . vr nocaun 
vnde perfcfimpiiciccr,idctl,nonpcr aJtam nacura ctii: 
non tamen toUii aliam caufam fcu alium motorem.force 
taincndiclaBurlcinonfunt omnino f.illa,&. tu confide^ 
tn-.dC vidcconimcntum.tr.^X^iaui. Et vidctur c}> vcn> 
tas ficomnino,q>dupliatcr dicuurfic aliqutd efTe pcrfc 
motum,(cu pnmuni. Vno modo, vt opponnur ci pcr aC 
cident.fcilicct tllud quod mouctur,quia pars cius mouo 
tur modo diao in tcxtu,ct ctiam vt curfut,vcrbi gratia, 
actnbuitur medico,quia non curric vc medicus , vt dici* 
tur in ccxtu,<3L fic loquitur hic Philofophus. Alio modo 
Q accipiturvcopponitur illiquod mouctur proprerpartS 
cius fic intclligcndo,)^ pnmum cft dlud quod mouetur: 
nonquiaahudeiusmouctur pcr fc fcu potcft moucrt* - 
Scd lUud quod ita cft motum q> mtnus tUo non moucrur 
fcu rran poicft moueri:& talc eft minimum in vnaquac^ 
fpeae : dC didtur primum motum 6C fimplcx , quia noa 
componitur cx ali^s inotis fcu mintmts : 51 diatiirpri' 
mum, quia ratione totius compcttt ci mocus fcu poflc 
rooucri non rationcpartis aug,fcd vc talc cocum:& huic 
oppotutur rooucri pcr parccm«td cft,(]> pars illius mo^ 
uetur feu poccft moucripcr fe,<3i: ralc cft compofitum cx 
roultis primis motis fcu mniimis,& fic loquiiur in.r.cd^ 
mcnco primo <!Vl fccundo,ivIdccali primo moto fcu pcr 
fenon loquitur Pliilofophus in hoc quinco , fcd loquicur 
dcilloquodeft pcr fcmorumtantum,ideft,nonprimu: 
intclligcndo pcr primum illud quod mouctur,quiacft in 
ipfo pars aliqua,quc cft,fcu potcft cflit primum motum, 
vtdi<fhimcft,vndcprimum,vtfic,addit fupra fe,vtin 
quintoloquiiur de pcr fc, fcu dicii aliam rationcm,6C 
hxcomniainnuitCommcntatorhic6£in feptimo. In 
codcm commcnto.vbi dicic . Et ifta aiictas cit ei primo 
& ciTentialiccr,pcr acade ns vcro 6Cc . Circa hoc nota <^ 
intclligit htcpcrmocum cranfinutarioncratfbrcevulcdt^ 
ccrc,q^maccria,qux mutoturd^ forma fiunt idcm per 
ie.Acadic camcn fbncmirerix vnin huic t'ormx,non 
(amcn hxc forraa eft accidcns in hac tiiaccna,& fonc du 
xir,q> eft per accidcns,quunon accidic hoc nifi tranrmu 
tationifubftantiali]:^ toric vultdiccrc idcm fpccic,vc 
quandoc.ilidum moueturadmaiorcm calidiiaccm:hoc 
iamcneftpcraccidcns,quiaminuB caliduranon moucx - 
curad inccnfiorcm caliditatcm nifi pcr acadcns,falicec 
quta noo mouctur fecundum q> calidum , fed fccuiKlutn 
quod lrigiduin,dC fortc hxc rotahs catidiras cft vna nu.^ 
mcro,itaquodinfinc motus efc vna totalil caliditas. 
VidcturcnimelTeclarum,()>prior graduseft canquam 
materia poftcriont,d£idco,(icuc matcrta idcncificatuc- 

cuin 



ANNOTATIONES 



eum foTtnZjtcilfett rub(^anmliS£fftvtiumperrc,iuli' ^ tut&gcncratfoeiuseft jnonemepcraCci(!cns,Argeiie 



Cora.«* 



Conj,7» 



Coni*i« 



milccer hic : (cd /icui matcrta non cCi omnino idem cuin 
forma,imroo aluctliutunimatcrtx anaturaformjr.ita 
in propodtoilli graduinon funtomnino indiuinbilitcr 
Vnuin.cx co tamcn fit fcu rcfuhatvnum iocalepcr/c6C 
Vtdecur quod magis ex illis gradibus fii vnum (}i ex ma 
tcria & {orma,dL pcr hf c foluuntur multa circa hanc ma 
ccnam.Burleus tamcn ponit alias expofitioncs:^ vide>' 
turmihiquod wiendit Commentator diccrc,q>,quan<- 
do aliquapari motui crtintroduiftajCapicndomocum 
pro torma fluencc, lunc illa parsmotus moucturvltc^ 
nuspcraccidensadmotum fubiccti , 5i: vidc commctv 
tumqumtum. Itemineodem commento, vbidicit. 
Dcindc illud cx quo ei\ niotiu,id eft,quod cll vlnmum 
rcfpc(ftu iflarum caufarum. In commeio.^.vbi dtcir, 
dC non nomtnatur a nomine eius exquo c(l.Nota,q> cau 
fahuiu8tamia(fiacft tncommcto pntcedeiui,vbidicir. 
CumabhocfcparaturA^c. Incommcnio.f.vbi dicit, 
&. propter tranfmutationem fequcnicm illas , cxifttmat 
c^albedoeftmoiui,^ (lcmotusadillam cntmotusad 
inotum,6C quia manitcitum c(l q> albedo &;c. Vidc co^ 
inentum.4.Terti),d( commentum.9.huius,& nota,(^ 
albedo cft mtKus matenaltcerfumpiu*,vcci coiungitur 
potcncia&Huxus,vt dicitur commenco.9.£Cidco non 
ncgaturhtchocmodoformam flucntcm ciTc mocumca^ 
picndo mocum inatcrialucr:nec enam cll falfum ad ma» 
tumfic fumpfum cncmocum formahicr fumptum,im' 
moquachbct pcricvftio noua permanens acquiritur per 
snotumliueroutationcm,capicndo motum iormaliier. 
fedncgaturc^formaeft motus formaliter fumpiui. St 
vntm elVccmotusforma]itcrfumptus:ciicad motumfor' 
inaJitcr fumptum clfet moius:quod improbabitur poft. 
nam albcdo iX rchqux lormf pcnnancnccs acquiruntur 
pcrmocum.dcrgocirct motusiormaliter fumpius,tunc 
eiTet mocus ad motum formaUter fumptum. V erum eft 



fi 



ratio cius ab enie in potentia.No{a,qi ex hoc videtur c^ 
gencrauo fimpliciter cft prtmo 6C per fe ex cncein potcn 
tia pri:r.o &C per fe ad ens m acflu.Gencratio autcni fccun 
dumquideftacontrario poHtiuo pcr fe ad contrarium 
pollciuum.Vndc ainbz gencrationes funtex oon cnte 
per accidcns,vt didum cft eciam fupra.femper enira du 
cit Commentator intcl]igopernoncns,eo9 inpotetltiai 
£dvidecommentum.r.nequcconirariumhuiusdiduni 
eftaCommcniatore.ll cuintclhgisfua di(.1a, Incom.' Comtf* 
incnto.)9.vbidiac,Quod tranrinutatio,quz cftmocus, 
in rci vcnta-.c eft inter oppolica mcdiaca,id cA , vi intel< 
Jigo,per fe.Etvidccommcntum.7.fl^.8.ad inielligopcr 
nicdiata fecundu formam.velmagis&minus. Item 
ineodcm commcnco.vbi dicit. Ei videiurq» ftt poteiu 
tia ad vnumquodque prxdicamentum &c . Noia <f in 
mcdiafuaexponnoneniHnc,7.Mcraphy.inquibufdani 
tradutTtionibus^&tn.e.verfus mcdium& vcrfui pniu 
cipium in.ii.ibidcm enim dcclarauit hanc propofitio^ 
nem,fcthcctc)>poicoiiainquoiibct gencre eft in primo 
gencre,in quo eft a<ftus.Itcm in eodem commcntopau^ 
lopoft vbi didt , Secundum vero q> motus eft forma in 
hacmatcna.Nocaq>incclligoarca hanc materiam,non 
maieriaminqua:quia illaeft fubicaumquod cranfmu' 
iacur,moius aute matcnalicer pofterior eft natura crant- 
mucattone,quz acquiritur : ideo imPoiribile clt vt mo' 
lus maccrulitcr lit fubic^ftum moius formaliccr.Dicicur 
auccmforma,qutamotus,fccundum quod mocus,dicit 
tranlmutationcm.Vndecirc motus,vt motus,conriftic 
denccciritateincranfmutacionc: idcomotus formaUicr 
cftilla tranfmutatio fcu paifto non pcrfccuo dimiiiuia, 
quuHlaftat poft inotum in quictc : idco motus pro 
iluxu formz (c habct vt fornia rcfpci^tu motus maceria' 
litef.Przterca,cum dictmus tluxum forinz,lorma fcha^ 
bec fccundum hoc tanquam fubscdum dC Huxus tanqua 



ctiamq>albcdo<3i:fimtlia,fccundumq>formz,non funt Q forma. Vndc flCin accideniibus,fciltcct in detinicioiic 



mocus aliquo modo fumpcus.na forroz,vt tic funt quic' 
rccntcsdC non funi mocus aliquo modo,niil fic in eis Sia^ 
xusidiCpotenriacontuncrta a(ftui:dC forte motus forma^ 
liicrfumptusnoncft admotum macerialitcr fumptum: 
quia non clt canquam ad tcrminum nifi ad formam quic 
fcentem,fcddchocintiam3gts:&vidc fuam fummam 
inquinto.d^ vide commcntum.if.d^.)^.' Itcm in eo*' 
dem ctiam commcnto parum poft.vbt didt , 8C qui fiiU' 
gii ipiain mouen&c.td eft,pcr re.vtdixit in commcnto 
przcedcmf,vclfecundui|uod forma,vt notaui. Itcm 
tncodemcommcncoinfine commcnti. Et inccndtt hic 
pcr primum 6C ciTentulc &.c.id cft , non per aham iiatU' 
ram.fit adiungetur huic,ncc per caufam mcdiam.hoc ta 
mcn modononoporcctconclulioncm elTe primam , fcd 
beneprzmillasin dcmonftratione fimphatcr.coclufio 
camcn eft pnma,id eft , non per aliam naiuram , vt ipfc 
dcclarauit bcne in primo Pofteriorura.hic auiem intelli' 
git pcr primum.non per altam naturam.Et lalc cft cttam 
perfe,idcft,clTcntiale. Idcm commenio.T.vbi dtcit, 
de non elle in non clTc.non etVe enim,id eft,fimpliatcr di 
xic.Idcm incodcmcomcnto, vbi dicit.polTibile eftetia 
dicere in eis,quz opponunt ur feciindum contranetatcm 
illa tranfmutari dCc J>iota , hoc eft tamcn pcr acddei, 
Vtdicitincommento fcqucnti:&: vidccoramenium.fi* 
Item commcnto.S.vbi dicir.Quoniam gcncrax 
tioflicorruptionunieranturinvna lpccic,ideft,non ta^ 
mcnfuntfecundum vniiatcra,(alterain fpecic fpecialiO 
iiiBa. Iiem incodemcommento,vbidicit.noninueni' 
tur in eo tranfrautacio orantno , id cft,motus , vt innuic 
fupenui.Itcmincoeodcracoramento parumpoft, vbi 
didt.Ergohicnoneftidem fubiciftura fotmf aquz.vulc 
diccrc tn a(flu demonftratum,icaq<nonefta]iud fubie>' 
tftum motui in aclu , a prinapio viqi ad finem , vt dixir 
parum fuprafiC poll. liem in codem commento.vbi 
dicttjt^ eft caufa in hoc <^ tran fmu catto in ea non eft 



Coin.iO. 



corura,rubicc'tumponiiur in vltirao,& videcommciV' 
tum.)4. Iicmmeodcmcommcntoinfine coinmenti. 
vbi didt.Ponenics vcro rccepcionem efTe przdicamen/' 
lum palTionis non bcne fecerunt &c.Noia,ij> Commen 
latorinccllcxudc prinuopinionc,qidixerunc reccptio/' 
ncmpotcnctam receptiuam.ium rcccpcio non complc 
tur nifi pcr poicntiara reccpiiuam^ 6C tranfmutationem 
fiue palVionem ct per recepiura:ipli auiem non dixerunt 
tranfrautationcra ncqucinccllexcrunc de recepto:di: hoc 
cftmantfcftum.ergo intellcxcrunt potentiam rccepti.' 
uam,d(lhutcconiradicit Commcntacor. Incommcn» 
to.io.vcrfusfincin comcnti.vbfdicit,Quiardatio,quz 
accidit eijcft propicr luam t raiifmutaiionem in loco pcr 
acadens.£ftigtiurviriufque per acddensdCc.idcft,^^ 
rclatio noncftmotus per fe,etiaminillo,quod per fc 
mouexurnamquamutsper femouccurad locum,quia 
citeius cerminus,non tamcn eft adrclacioncm pcrXc 
Accidit cniraipfi,q> raouctur per fe ad locum acqui^ 
rere rclacionem per illum motum. Vnde hoc mouc' 
turper fc canturain loco. Incoramenco.i).verfus fi^ Com,ii» 
nem.vbi didc. £t cum prima iranfmutaiio non crit, 
non cnt confequcns , 6Cc. Nota quod intcUigo , quaiv 
do priraa non eft dabdu.fi fint caufz per fc , vitima non 
cftdabilis.Siucenira ponaiuroinncsclVefimul fiue nd, 
fedvnapoft aham, fcmpcrcft impolVibilc pt occdcrc in 
tnfinitum. Scquicurcnimfifintcaufxpcr fe,vccaufactl 
fit fine caufa. Vndecx quo funt pcr fc,fi primanon cft 
dabilis,ncqucvlrima.fed priraanondaturexquo func 
infiniczcaufz. Vnde,cum albedoper fe terrainat de^ 
albationem,& dealbatio per fc cft caufa albeduus,fi de^ 
albationoneftaliquandodabilis, non efVet aliquo mo^ 
do albedojdi: fi albedoeftdealbacio,fuit aliquandovel 
cft,& idco dicfta burlcihtc, non funt bcnc dtc^aom^ 
luno.Et vidccomcntum.if.S.Curahoc taraelbit quod 
caufzciVentialiterordiiiatx dcbctu ciTc fimuliSC fimtat: 

vt 



QVINTI PHYSICORVM 



ComtM. vtponttur commrnco.4^.1. Incommento.K.vbidt^ 
tir.Quoniam,nintranfmutationede albedinem nigrc^ 
-dinem,requtturvt nigrcdolic tranfmurata&c. Vultdi' 
•cere.quando deducitur de potentia ad a^tum,quando ta 
«ncnc(l producta rfl lorma quiefccns, vtdictcurcom' 
«nenco.f .Ipra camrn .10 mouctur,ricut mobilc mouerur: 
non enim eft lubiecfJum motus.vide commentum.j.dC 
Com«xst Incommenco.ii.vbidictc.Concigujnovero 
mathemitica cll in magnitudinibu8,quorum vltima fu^ 
• 4 . i.iwtJ perponuncur.Circa hoc vidc commentum.9.Quarti,fiC 
«.Sexti,cum autcm dictt.Siigttur fucrint corpora fupcr^ 
ponentur fuperficie!. corum contigux : &r,(t fuperfictci 
fupcrponcntur line*,& hnex fupponentur pumfloSidu 
cimus pun<ftus fupcrponitur punc^io . Sed hic iion intcn^ 
^c mathcmaticum,quontam in mathemartcts duo vlci' 
%naieucrcunturinvnum&c. Hocncintclltgo.Exquo 
Tnim vnum indiuiftbile tangit aliud fecundii fe tocum, 
«taquodquodhbec lut cangtt quodlibcc alrrrius,cxquo 
funt inJiuifibilia,fccundum crgoiilam confideracioncm 
duo puntfta.tmmo infinita fe tangcncia fiunc vnum puiv- 
<ftum,fed hocnoncQin nacura.quia noinucniuncur om 
niooindiutfibilia^faltcm inaiftu:fcd Mathemacicuscon 
fiderat Iineas SC fupcrfictes , dC rcliqua , fecundum quod 
funtabi)ra<fla^matcria,faltcm pcr mtellc>rcum.£ttdeo 
di<fhi Burlci non funt ad propo(itum:nulIum cnim indi«> 
uifibile Machemaiicx confideracum tan^ens aliud di^ 
(Itnguicurab iUo.immOjft infinica indiitilibiliaairtuex.»- 
tra animam tangcrcnt fe,non clTctcx hts nifi vnum indi 
uinbdc,vc patec m.6.iiuius,fecundo , immo ncque puO' 
tfliis tangit propric pun<ftum,fcd rcucrcuticur ad vnum, 
HciTcnt tangcnics, vide c5mcntum.}0. Item in co' 
dcm commcnto.vbt dicit.Ecinccrcft tltud ad quod tranf 
fnutacum tranfmuiatur primo.Nota,c]> non dicit tamen 
hicq>daturpnmum fimpltcitcr. Incommento.ii.vbi 
<)ictt,di.' in continuis:forte vult dicere in iftis,qux conri^ 
nucmoucturinaliquo tempore. Itemctrca hocquod 
dicit immediate polt . Quta plura concinua conttnuc de^ 
fidunt aliquantulum in inrcnnonc,id eft, vc incclltgoin 
roatcrta circa quam mouentur , fciliccc <)> ille motus non 
cft continuus limpltcitenquia non cll vnus , tamen mo^ 
bilccontinue mouccur fecundum tempus vere^vclap.' 
parentcr:noncnimambulacioeft vna numero,ficutvo. 
latio.vide commentum.^o.d^.^t . In commcnto.i5. 
vbi diat.Quonum cangentia funt de fpcciebus diucrfis 
idediintelligtpofrunCjCtiadcfpccicbus diucrfis. Iccm 
tn codem commcnto. vbi dicit. £c ifhicontinuatio non 
c(l naturalis,id cft,ficconfidcraca vc maihematica.nam 
i(la,vtfic,nonruntextra animam.falrem maftu.natura 
Iia autcm funccxtra animam,& funt materialia. In 
Com>xi> commcnio.iS.in prinapio.vbi dicit. Quoni.tin omne 
iangenseftfcquens.Vultdicere,non camen fcqucns,in 
quocft ordo prioris 6C poftcrioni. Iccm in eodcm cd 
tncnto.vbi dicit,d£ quia adunatio eRdCc . Ego incelligo 



Com • z*. 



rcm . Item in codem commehto iminedtacc paft,vbi 
<iicK,6C cfl di<ftum tn definittonc motus , quicil idcm in 
fpccic,c]> cft illud dCc.id cfl,q> ambo ccrmini,cx c^o funt 
ciufdcm fpccteijdC ctum tcrraini ad quos funt ambo ciuf 
dcm fpccici. In commenio.jS.ctrca hoc,quod dicir, 
Quod fequicur plurcsactioncs clTe a plunbus formi8,dC 
nullus cxiAimacdCc. Nocahoc non vidctor tutum.n 
nimertpolTibile,c^fimabeadc formaplures a<fhonet, 
nonenent nccc(Tari(, vtplurcsacfbones finc a phinbui 
caufis.Et ideo ponens vei dubicans vnum ponir vet du^ 
bicat reliquum,nifi fortetgnoret conrcquentiam.quxta 
men vidrncur pcr le nota.i5Cidro rcliqux cxpofitioncai^ 

tuas ponit func mcliorrs. In commcnco.;2.vbi dtcir. 
t contr.iricrascius difTcrrct a contrarictaic extremtin 
hoc&Cc, \'id*eur quod fit de mencc Commcntatoris , cf 
colorcs medn dittcrunt fpeac ab cxtrcmis 6C intcr fe, 
verbi gratu,Rubcdo 3C viridtcat, vc innuic m mul tu lo 
cis,& aliqualKcrcommcnco.it.Cum hoc tamendico,)^ 
cxtrcma funttncisfecundrigradusrcmilTos,noniamcii 
fequitur,q>omncsmotus ab albedinefinc ciufdem fpc^ 
cici,nitiiili, qui ccrminancur actualitcr ad nigredincm, 
velqui nonqutefcunt inaliqua formamcdia. Quamuit 
cnim mocus ab atbcdine ad rubcdmcro fit ad nigrcdinr, 
quxc(linrubcdtne,nontamcncft ad nigrcdincm fim^ 
plicttcr,fcdad nigredincm,qux coniuncta alccri confti' 
tuttfpcciem rubcdinis,3d (ic defimilibus.nequeoinnes 
dealbanonesfuntciurdcm fpccici.nifi quando terminuf 
a^alis,adquem crlTat motusiik ficquies fit aufdrm 
fpcaet . Et vtdc commentum.ii.Scxn. Notatamentf 
Commcntaiorin fua fummaTcrcc) Meceororumdtctc, 
<]imedium dicicur fecundumduas fpcctcs. Vnacarutn 
eft vcra,6d feciidumprius:d£hocc(lmedium interduo 
concrari.-i.cuius cfrced percommiflioncm fcucomplc' 
xionrm duorum cxcremorum : 3C quiddicas eius difficrt 
^ duobusrxtremts.dll exemplificac ficut virtdis color» 
Aliudautemdicicur fimtlicudinanc^d^fccundumpodc 
rius,<9^ tlludcd mcdium fecundumquantitacemtanta: 
&diuernficacuraduobu8extremis fecundum magisdC 
minus. Commcntatorcrgodicit aliquod mcdium,non 
tamcn proprie , non elTe diuerfx fpcciei ab excrcmi8,dC 
vtdciur,c)> hoc fic vcl minus album , vel nigrum pcr ad<' 
tniftionem contrarij:non tamen confhtiiuur diucrfa fpc 
ciespercomplextonem, (tcutmultoties fitinariifictali' 
bus.nota tamcnvlfcrtu8,c)>magis pertec'h)m& minuf 
in vm fpccie fufcipienrc magis 5C minus dilTerunt fccun 
dum numrrum ticum:neceft inconuenicsin fpcac,qux 
fufcipit magis & minus,c)>, fi vua Ct magis , fic reliquak 
verbigratia vnaalbedocft magis albedorcIiqua:dC<^ 
clTentiahtcr vna fit magts fimtlis rcliqux ctufdem fpc^ 
ciei cp aliaciufdem fpccict,cx quo illa fpecics fufcipit ma 
gis&lminus . PolTumusettamdiccrc,q>,cumaliquando 
dtcitComcntaior,<^mcdia non diSerunt fpccic abcx^ 
trcmis,nonvult ntli,c)> funtcompofitacx cxtrcmts,fiC 



Com.it. 



pcradunationem vnionemc6plccam.vcrbt gracu,dux H nonfuncomninoalia,& dtucrfaabcts. Vidc commeno 



C«BI. II. 



parcc8corpori8,reu linex,habenc terminum comuncm, 
6C func concinux. Scd po(lea,cumvnapars3pponitur 
atccriSLContinuaturvnapars cumalicra fccundumtO' 
lam longttudincm f:u latttudinem,ica r^ vna pars , qux 
fuitextra altam totalitcr,ntfiquod fuitvnumvlnmum 
comuDC intcr tllas non amplius e(l cxcrailla faltem illa (1 
'gni(tcaca,& h(K efl quando corrumpicur cermtnuscom 
tnunis prior&fitadunatiotllarum parrium omninofi^ 
cutpolTibtleeft fiert. Hxcautem adunatio noneftntfi 
poftconttnuacioncm,vccum dux parres aqux conci^ 
suancur poftcacommifcencur,d£corrumpicur mcdia di 
prrficics 6C vniuntur. In commctuo.|}.in princtpio, 
vbi dicit,& in mocu circulari non eft ex q\io,6C ad quod 
Ivutc diccrc , q> non cft in corpore circulari , quod mouc^ 
turarculariter,aliqui8piutAusmagi$ dignus,vtfic prin 
cipium qi finis,fed qutlibet pun<ftus eft prtncipium& fi^ 
-nu,fiiiiiluactiaiDquodmouciui fupcr Imcanicircula^ 



Cam.nu 



tum.:;.io.Mctaphy. In commcnto.;9.vbi dicit,^ 
funt contrari) fecnn<jum naturam , 6C non natura,id eftv 
lanium^AlvidecQmmrntumfrijuens. Itcm tnrodcm 
commento vcrfus finem.vbidicit,verbigratia.ignis<3£ 
.tcrrXjtuncvterquceritconcrarius reliquo fccundurail> 
ludad quod mouentur naturaliccr,tdcft,func concrat^ 
fecundum fpccicm cantum,quiaainbo func nacurale*.- 
Iccminfinecommcnci.vbi dicit. Aliter eritcontrX' 
riusreliquo fccundum nacuramdC non naturam,td cft, 
vtnon fecundum fpcaem tantum,vt dicitincommciv 
tofequeniivliimo. Incommcnto.di.vbi dicic Coitw 
incntator. Apparcc cum cranslacio cius cric vclocior, 
quando appropinquat d^c.Noca,q> cx hoc foric quis po 
teft reddcre caufam , quare mobilc naiuraliccr vclocica' 
turin fine. Incommento.cit.m fine.vbtdiac.Ergocft 
tn potcncianon in a>ftu,td eft.non in acfcucomplcto^n.' 
cucfuicamcquamfiimotus. Vodc,(Icuc terminus^ 

quem 



Coai.r9l 



Con.M* 



Com« I 




' A N NOT 
qatta fSauIanm acqutrmir,0( non cft complcte in acftu, 
«tfiin fine,uaA:tcrminus a quo fuo modo^clquics in 
tcrminoaquo,aliquo cnim mobilequicrcic in ccrmino 
a quo.dum moueiur ,dC non eft totaJitcr corruptus, 
nifitn fiiie cum acquifuus eft tcrminus ad qucm,qut 
fuccertiuc introducitur,ficut fucceiriue tcrminusa quo 
corrumpitur. Et fimtliccr quies in tcrmino aquo:quia 
dum cftmocus aliqualiter quiefcit in termino a quo, 
flcut aliqualitcr habctde fcrminoa quo. Vndc fimul 
temporefit gcncratio calidiiacts & corruptio trigtdiia^ 
tis. Et femper dum corrumpitur pars aiiqua frigidi^ 
tatisintroductturpars aliquacaliditatts.A: fic fuccelTi-' 
ue,prnis tamen fccundum naturam flt corruptto qj gcne 
rario. Incoramcnto penul.vbi diat Commen. Sed 
tnicndcbat quiacm ad quam etiam motus , dC dixit op* 
poncamlargc,ideft,quiahic non cft proprie oppoflta, 
Vt didtur comraeato,f 4, 

SVPER LIBRVM SEXTVM 

ANNOTATIONES, 

Itca librum Scxcum.commenio.t.vcrfus 
fiucm vbidictt,EtinipolTibiIccft,vt vnum 
fecundum contiguationcm. Vuit dicere 
continuationcm.Itcm in illo loco vhi dicir, 
cx diucrfi» in fpecic , fupple hoc. Prattcrca 
illudxierogeneu,veleftdiuiribile,vcl indiuifibile.fi fic, 
crgononcomfonitur exindiuifibilibuj.fi fit indiuifibi, 
Ie,crgo ex cis non fit di uiGbilc . In coromcnt».7.vbt 
dicitCommcn.QuodimpoftibiI<cftrcs mota mouca«- 
turinfimulj&Qiiamperfecic motum, (ctIicet(;^ineodc 
inftantifuntvcrahxcduo&cVide quomodo Phtlofo 
phus habct ,pro inaximo inconucntcnti , quod aliquod 
fit,&: faAtmfitiimul:quamuisfittndiuilibilc,vt iftipo 
nunc.Et hoccft comramodcrnos ,6«: notaq.Commcji. 
}.Phyn.commen,ij.dicitcxpreirc,q>rc8 gcneratacum 
fuentMigencrationcnondum illarcseft gcncrata.verbi 
gratia,quoniam homo,cum fueritin generattonc,ndn' 
dum cft homoA hoceft manifcftum pcr fe.nifi lorienS 
Conliduaoiibus.Gcncracio cnim feu faCaocft cxjcusrci 
d< pocetuia ad a Jtuin.Dum crgo cft generattb eft poten 
tia.crgo tpfum t unc iion crit in a(flu. Vnde res completa 
iamnon iii,ncc res lam corruptacorrumpuur,exquo 
ponuurcorrupta,nifi res lam fa/b lit : & corrupta cof/^ 
rumpiiurquodimplicat.Quoniamtantum non eftnon 
corrurapttur fa(ftum,ctiam iam&: copletum cft in adu, 
&iionindigctagcnteproduccnte. Scquerctur enim fe* 
cundum hoc,Q» idem cllct in potcntia & in a<ftu.Ec q? inr 
ftansprxfcnsacprxterifum funtidcm. Ethxcomnia 
iiuiuitCommcncatorindiucrfis loas. Seddiccs^fecun^ 
dum hocdatcturvltimum inftain rci pcnnai]enti8,SC 
noadarcturprimum ruielTetcxquoinftant generatio' 
ott noo eft gcncrati cfle,ct mftans gcncrationis eft inftat 
corruptionis formst pratccdentis. Ad hocdico,q. Ari^ 
fto.&Commentatorin.E.nilaliud volucrunt,nifi quod 
idem inftans,in quogcneratur forma fequcns,forma prj 
ccdens corrumpicur:inftans tamcn non ent ta a<fiu,& tp 
idem inftans magis dcbet attrtbuirctgencratae feu gene 
randx,non corrumpendz : dC tdeo diCKur , <f datur pit* 
iuum infians rapcrmanentts,di: non vlttmum.rationea 
autcm modernorum circa hoc ntl funrquia vlttmum in» 
ftansfuienrccftinftan.scorruptionisciut,quod cftuiftas 
gcnerat»ooisfequcntis:idco non oportctquodaliquaUu 
tiiudo corrumpatur in inftanti , ncc q. inftans fit imme^ 
diatuin inftas,ncc q. matcria fine forma.a^ hoc cftquia 
ttmc.fcilicet ta inftanti corruptionis non cft omnino for,» 
ina pcrfctfbc , fed eft in corrumpi fubftantialitcr fimpli^ 
citcrtantum.dCfimilitcralia cfttuncingenerari inlbiiv 
tadco fubftanttali:ct idco no cft tunccctta latitudo qua^ 
litatum confcruantium formam corrumpcdani:nccalia 
iocoaucnicatia diaa accidunt , bcne tamen (cto , q> tfta 



ATIONES 

ditfbficut &. multa alia funr excranea apud ifto» pro^ 
pier conluctudincm in contrario, fed de hoc non cft cu- 
randum.quianonomnc probabile i5i: famofum eftve^ 
rum.ncccconucrfo.Et bencconfidera.d<: vide commcn 
tum.^o. Item incodemcommcnto.vbi dicit. Sequt^ 
turvt habeac motumpcrviumquamqucpartium dCc. 
Circa hoc vidcdcduclioncm iii tcxtu , quia eft clarior. 
Etinhac ratione habeo mjximamditt)cultatcm:forte 
enim dicct quts.i]» tunc ncque totam pcrtranfiuic,neque 
partcmtfcd totam pcrtranlit m hocinftanti.ce in inftanti 
fcqucnti habcbit cam pertranfitam.& confidcra.Et for^ 
re poteft fic ratio formari , in illo tnftanti , in quo mouc 
tur,fuperilludindiuifibilc,auteft mipfoaut non.finoni 
ergofcquitur,<jipenranfiuit illud:quiaiam moucbatur 
in ipro:quod cft imponTibilc.fi fit in ipfo 3C non pcrtran^ 
fiuit illud.crgo vcl eft totaliter inipfo.vcl fccundum par 
tcm.Si fccundum partcm :crgo cft diuifibi7c.fi totahccr 
cft lu iplb.ergo cunc quicfcic:cx quo in illa parte tempo^ 

»» risrccjndumcosnomouctur.inftanseikm apudeoseft 
pars tcmporis.Sed lam pofitum eft iprum continuc mo.- 
ueri per totum illud tempus,& per totam illam partem, 
Confidera tamen quid diccra Philorophus dc gcncra^ 
iioncfubftannali&corruptionc.quxrunrquidammu 
tationcs inftantane* . Ipfx enim non funt motus,neque 
iranfmutaciones,nifi xquiuocc, vt diatCommentatoc 
commenio.i n.Quarti , OC commcnto.} t.huius.tf . So- 
qaitur cnim finis tranrmutationis,& didtur tranfmuta*' 
rc in tcmpore alterationis;fii: in inftanti aduentus form» 
eftnanfmutatum. Sediftiponuntmotum componiex 
ind»uifibilibus,3(: q.indiuiribilc cft parsaus. Vnde fcr 
quit ur cx poGtionc eorum , q. pars motus fii indiuifibi/ 
Us,&. ramcn cft motu8;quia qu{!ibet pars morus eft rao 
tus.Et vidc coiamentum.p.Poilumctiam diccre, tfin^ 
diui(ibilc,cum pertranfitur,eftpcrtranfitum,ideft,eft 
inipfototo.ergotuncn6moueturadiprum.Qiiod cniia 

C rotalitcre{linaliquo,noninouetur,idillud,5cficinnub 
la partc magnitudinis eft motus.crgo non cft motus , dC 
tameninfinccftmotum lam. Vidccommcntum.SJ. 

Incommcnto.if.in folucionc dubitationis.vbidicir. Com.tf, 
Ad hoc autcm dicamos.Nota q. ex commento.i.Scprt-' 
mi poteft quis sccipcre aliam folutionc etiam. In coy 
racnto.jj.vbi dKicdi: quia rardius pcrcranfiutt ia hoc Cobuz«, 
tcmporcmagnitudincm compofitam flfc. Nota q, (e^ 
quiturctiamhocpofitoqinofuntxqualesnumrro par-- 
tcs terapons dC magnicudini^ , ex quo magnitudo conv 
ponitur ex duobus indiuifibilibus : dC tcmpus cx tnbu» 
indiuifibiltfaus. In commcnto.}t , vbi dicit dC ettam Com.ix, 
demonrtratio , qua Arifto. vtitur in hoc non crit pnma 
6CclTcntiaIis.Nota,quod neque Bur.neque Ioan.de lan 
du.intencxerumhancrationcm perftkftc,*: hoc,quia 
non habucrum intentionem cius m commcnto Libri Po 
ftcriorum.Quod tamcn faciliterpotcftquis intclligcre. 

Itcmcodcmcommcn.vcrrushncm.vbidicit.Scdqui 
dcra in albo 6C quidcm m pallido : licet hoc quidcm non 
diftmguatur in a^ftu A^cCircahcK videcommetum.Sr. 
6C vide commcntum.70.0ctaui.Etnota,q.,cum tranC- 
mutatur fine mcdio,vcrbigratiaex albedincin ntgredi^ 
ncm,quiddameiuBeft in albeduie.&quiddametus eft 
ta nigreduie de ncceftirate, cx quo cft mcdium : 6C hoc 
fufriat.Ec ad maiorcm drclaractoncm noca.poccftcnira 
quisdubicarcdiccndo.Dcturprimum gcncratum.ver 
bi gratia.minimus ignu potcos elTc reorrum:& fimul 
minima rcs,qux poteft caleficrt fimul,Kj eft,quam calc 
facKnsmctpii calefaceretotam fimuh&fimilitcrrcsquf 
congelatur toca fimul,6C maximc fccuduminrenrionera 
ConmentatonscredctKis hoc.illa crgorcs non crit par» 
eiusin temuno a quo.pars in cermtno adquem,&re' 
fponfio in hoc, vt puto cft , q, illa rcs vel c diuifibili» vel 
iKin.ficftdiuifibilis.iam habemusintcmumnoftrum:!! 
litindiuifibilis.hoc eft impofltbiJc.nam ipraeftvel fuit 
pars continui,unpoiTibtlc auiem eft iodiuifibile cftc pu- 

tem 



i 
I 




Com.17* 



Coin*t»< 



SEXTI PHY 

wniconnnui,vtdi(?^unif(l:&ctnmficfret tndiuiftbilr, J 
fctlKet hoc jnimum.Et funt tangentes altx pancs,dc nc» 
ceflttatenonclTctiprutn folumprimum franfmutatum, 
fcd cranfmuta tur aliud cuin tpfo : 5C idco quomodocfici» 
iucnc pofiium.omnc tranfmurabile eft dtuifi bilc : 6C pcr 
hoccoinplciurdemoftmtio.Et confidcrt fnhoc& pcr' 
fice illud. In hac cnim dubitatione muhi fc^ndafeari 
funt.di: refponlioncm pcrfciflamnon inucnerunt omni' 
no.Ecc{uafi omnes expofitorcslannorumconfofi funt 
in hoc.Ltfidiceretquis.hsrcpropofitiocft tamcn falfa, 
fciiicct omne tranfmutabilc pars cius cft in tcrmino i 
quOjd^parsciusinterminoad quemprimo.nam tranf- 
muiabilc primum ficut didum eft , non verificatur hoc 
dc ipfo, Ad hoc dico , qj hf c eft vera. nam ipfa fic intelli^ 
gitur.Omnc tranfmutabUe fcu quod tranfmuiatur,par* 
«useftinterniino i quofitpars in termino adqucm. 
Vclparscius poteftcire intcrmino i quo , flc pars eius 
poreftclTcin tcrminoadquem.&hoccum affociabuur _ 
feuconiungctur,h(Kprimumcuni aliominoriipfo.ver^ ^ 
bi gratia,<£ ponamuB tunc tranfmutantemab aliapar' 
te,icilicernoBpudiftum primum.tthoc fufficitinhoc, 
quod Piiilofophusintcndic declararc hic. Sermo autem 
Philofophiquandodicif,quodnonpoteff'efrc fimul fe^ 
cundumomneseius partcs in terminoex quo, 6^ inter» 
mino ad quem , falicet pcrfe<rtc,id eft,<}> habeat rotom 
tcrminumexquo, dC totum terminuiHad quemin om^ 
nibuaciuspambus.Etetiam impoflibileeftvt fit conv 
plece in termino ex quo,n5 complcte in termmo ad quft 
6C fimilicer c conucrfo . pnmum autem in generaiione 
fubftantialieftminimumficutipfe dicit. Illudenimid* 
iranfmutatur in tcmporc fecuiidum qualKaies prxce* 
demcs. Sedquia ilhidquod aduenitinnon temporeeft 
finisilliusquodeft in tcmpore.fubicifVum eorn cftvmi 
fidcumiprum eft vnumverificaturi]iomnc tranfmuta' 
bilenon inicmpotc eftdiuifibtle.Inilluminationeaute 
vcrificatur hoc alio modo. nam aer rccipiens lumen nrSC' . 
tnutaiur velcfttranfmutabilis etiam fecuiidum locum« G 
Commentator tamen in fua mcdia expofitione dicit q> 
congelatio ei fimiliicrcoagulacio.vt verbigratia,la<flis, 
funtfincs rranfmutatiomsjfli non func motus,6C ideo 
quod dtclum cft dc generaiione , dicitur de iftis.nam fc- 
cundumipfum ad congelattonem prfcedit motus.fld (or 
tedcmonftratioPhilolbphinonhabet locum in illumi^ 
Daiione,quianoneftmotns.Ec non fequiturjmotumiL- 
lummati faltemquoddaniminimnmetiam naturale ca^ 
lefactumin a(ftu pnus inducitur magis perlcdc calidi^ 
tas in vna partc propinqua : fonc hoc vltimum tame eft 
ditTictlevatdc. Incomniento.jr.vbi dicif.NecelTceft 
vt iftadiuidantur pcrdiutfiones xqualcs , fcilicct c}> me^ 
dietas(motus,idcft,vi inrelligodC morionis. Ineodf 
commcntoparum poft,vbidicit,dCin medietate mofi 
confiderandum eftde hocQuia nonvidrrur veruili nifi 
deparnbus motus,quodiutduturfccundumdiuifionem 
mobilis.dequibusIoquKurcommcnto^ji.fifl forie itv 
telligerciurconjparando mobilead aliquod det erminay 
tum iignum in fpatioiqa fic pars prxcedit partem.id cft, 
quod vna par« mobtlis prius pcrtranfit illud flgnum, 
quamreliqua, £t itailla pars pcrtranfit illud iii pnma 
parte,SC fecunda in fecunda , flC fic de cxten» : & mediC' 
taaeius in mcdietate tcmpons,in quo tocum mobilcper 
tnuific illud fignum. Vide commentum (equens. In 
commento.;$i.vbidicit,Et vniuerfaliteromne prxdica 
tumflCc.exhocvtdecurquod non datur minimacalidu' 
tas introdu(fta,fl>: fiinpliciter de aliis : quia eodem modo 
diuiditur,(icuc tcmpus,flCcnam vbi eft magis et roinun, 
AHeftfucceftioflCmotus.faltemfi fubieiftum fitin a^u: 
&vidctinemcommenti.)6.fli:.}r .flCmaximc hocvlti^ 
mum conciudic,fl motus fit fine incerruptionc:quod di' 
coproptcraugmencanoncm. Vidcilla,qux notauiin 
Tcrtio arca augmcntatiionem : 6C vide finem commen» 
ti,^^,dC^9,&,fi.6C.6i,&C,70.dC^r^^ Veriaa tamen 



S I C O R V M 

de hoc di<^ eft fupcrius , 6C adhuc dtcetur magi» infe' 
nus, Incommcnto.40,vbidtac,Quoniam hxc duo Com«*o, 
funt oppofitaflCc, Concra modernos.qut dicunc, q»ah' 
quafiunt,^^ fimul fa<^a funt : & vidccommenium,^!; 
flC.4f. Item commcntum.41 , vbi diatur, Ciuoddi' Com,«i» 
^tumcftde cranfmutacionibusvniucrfaliter manlfcftil 
cftpcr fc tn tranfmuta(ioiie,quxdicitur,TranfmutatiO 
prinapaliterflCc.ideft,quiacft enn» principaliter,quod 
cft fubfbntia, Qiiamuis cnim gcneratio lit finistranf.' 
mutationts,non tamcn eft (ranfmutat 10 , nifi xquiuocc, 
vt diclum cft fupra , Tamen hoc nomcn tranfmutatio, 
quandodicitur dcfine diciiurprincipaliter.ideftjprin' 
apaliusdtciturdc finc,quicft forma fubftantialit, q^de 
fine , quicft dc genere iranfmutationis propric di<fhr. 
Vidccomroentum.is. Incommcmo.4s.vbidiat,flC «-om,»», 
floniranrmutaturnifi tn indiuifibili:flC initium eius tn 
quotranfmutatur. Circahoc videquid inteUigic Phdtv 
fopliuspcr inquod,flC inquoincomiiicnto.ir.ijj.Quar 
ti.A!.49. Ineodemcommcntovbi dicit,SequltUl-vt 
non tranfmutetur iii initio iranfroutationiB,id cft,quia 
noncfttuncparsmotus:quiaipfumeft inftans. Item 
in eodcm commento immediate , vbi dtcit . Nifi fit lain 
tranfmuiatum. Vultdicere,cx quoomne quodmouCi>' 
tur lam moucbarur,flC adiungo huic,t}> non eft mcdium 
intcrmotumflCquteTem^cttuncperficiiurratio. Itera 
i n codem commcnto iinmedi at c poft hoc, vbi dia'r, M a 
nifcftum cft <j> ir.infmutatio no luber prinaplum.Vult 
diccrc,quod lit pars motus,namprincipium ranoneft 
parscius,pun<f(usenimnoneft pars lincx. Ercdamfe^ . , 
queTerar,quodcont<tiuum comp>onerctur ex indiuifi' Piidus n5 
bilibus,ficui dixit.flC idco hoc prihapium eft in poteru f P* Ime», 
thM qiiamuiK hoc fic verum , tamen vtdctur.cp intetv 
wofuahicnonrtt nifi quOd mortis non habet pnncipia 
«nucntum ina<ftu,fedinpoienria.fliCconfiderainfuafum 
ma. Dedaraturergo periam diifta,fl.'per dKTtafhic,» 
pnma muratio , qux eft in moto , tn pnnwipio motus elt 
indiuifibilis,fliCipfanoneftpars motus, fed pnnapium 
eros: iicut puntfhis non eft par* line*,fcd eft prinapium: 
6C hoc prinapium non poteft dfmonftrari, falicet di^ 
ccndohoc: namipfumeft in poientia,ficnr fnftan»,in 
quoefttranfmiiracum, ficurdiar m commcnro.^o.ip' 
fum cnim cft inpotentia,flC non demonftratum : fl^ ideo 
atnbo non funr in 3<f^u,flC ex hocdiaunt modcrni,qu6d 
nondatur pnmnm inftansmoius,^ eft vcrum, fi intel' 
ligatur,c]) non cftdcmonftratum,Al hoc, fed in poten' 
tia.flC bcneconfidcra.namhoc nonvocaturvcrc tranC' 
niutatumpoftquamnon prxcelttt ipfum muranothoc 
enimeft impolTibile, vtdeclarabnur. Tranfmuiatum 
enim,cuiniiKelhgicur,fic ei^finis tranfmutaiionistfli 
noninueniturfinurci, vdvltimuin eiusantc rcm,ficur 
dicit multoticsCommentaiorinhoc.tf.fed ipfumcft pri 
mum tranfmutatumaliquo itiodo.flC conftdcra incom.' 
mento.40,flC.4i . Iiem in codem commcnto.vbt dt» 
eit,6C cumnarrauitjCjiiftudprimumdebet elTediuifibi^ 
Ie,flC contranum pnmo,quod eft prinapium aus,ia 
quo cft motio roon,id eft,iam crafmutati.non qu(>d pri* 
motunctranrmutafur,quianondatur prima parsmo^ 
cut,flC v1dcc6mcntum.40.1n prinapio,flC finem fequeo 
tis. Incommenco,4»,in principio.vbi dicit, vc in Com.»?, 
quahbet parte ponacur tranimutari in ar^tu.id eft,eo tno 
do,quomotus cftm a(5tu. Vide fuam fummam . In 
tcxiu commenri,4$.vbi diai . Si ergo,C , D,primum Com,«t» 
cius,quod iranfmutatur ad,D,H. Quontam umdecla 
rauimus.flCc, Notaq»cx hoc habeturexprcflfe contra 
cxpoficionem Aucnpace , quam dixit fuperius, ci> Phi^ 
lofophus intcndcbac diuitibiliratem tn acadentiDUS. 
Nam,fi ibidcmnondemonftrauitiftam conclufioneni, 
quam hic fuppoiiit,non elt demonftrata iam in alio loco 
antelninc:flC cercumeft,'qu6dhic loquicur dediuifibi^ 
htate conttnui clTcntialiter,fid roirumeftquomodonon 
dixtcCommciuatorin illlo loco,flC forte videbaiur fli 

clTc 



ANNOT 

cflenotuinaitlibet,flCvtdecexni cSmcntiSr. IncS^ 
Coia.«»« 1nento.45.vb1 dicir. Inuemtur prtmuin per fe.&non 
peracctdena,id elt,non inucnitLir pncnum.fed hoccftei 
Coa*fi« pcraccidens. Iiicdmcnro.fi.vbi dicit ,6i:inquolibet 
inftanti tranfmutatumdicKureiTc tranrmutaturad^c. 
Conndera htc quomodo dicit Commencator ui inftanti 
cHe tranfmutatum,d£ in temporc cranrmuuri:dC hocdt' 
Cora«t«* citexpre/rciDcomemo fcqucnti. Inc6mcnto.f9.vbi 
dtctt,Quia parrcs magnitudinit,exquibus gcneratur, 
quidoqi funt diucrfz in fpecic.i. vt caro & neruus 6L ot: 
&C ettam cor & c.iput. Iiem in codem c6mento,vbidi 
cit.Non fcquif vt partes tranfmutattonit in eo auc tranl> 
inuraci finc de fpectepoftremz tranfmurationis flCc.No.» 
ia,cpcxhocvidcturc}.caro&neruus dC nmtlia habent 
Ibrmas proprias,& diflFerunt fpcde.Cum hoc tame ftat, 
<}>,cum corrumpuur fiue generatur,forma totiu» corriL. 
pitur &L illa generatur. tt ideo caro morrua non eft ca^ 
ro nifi xquiuoce. Vide Cumeratorein Librode Anima 
libu8,nhabe$.£tforteciiamorganica diffenint fpeciea 
componentibus.hoc camenvlcimum eft difFicilc , quS^ 
uu hoc magis appareac hic m vcrbis Commencarorts. 

Iccm iiieodem c5mento verfus finem commcnti.vbi 
dicic . Caufa in hoc eft,quia generatio cft in magnit udt^ 
ne,flLC.Notaqu6dquamui»cuiuslibet tormx naturalii 
accidctalis vel fubftatialu inuenitur quantttas decermi/- 
• nata,i.i^non potetTc inquantitate minon,i.tn corporc 

tninorijipfacft. Ergo prima quantitas , in qua produ^ 
cicurforma,ficincftdifpoficio incncibus arttfiaaltbus. 
£cvtdccdmenium.9i.tamen forroa accidentalis.verbi 
gratia,quali[aces fufcipientes magis& minus non inuC' 
DKurin eis primum,r.aliquis gradut. Velaliquapars 
^radus.quod ctc primus:^: q> non inuenicur minor ipfo, 
iicuc tvon inuenicurprimum 111 contiiiuo f m quod conti 
nuu in.Nam ipfum rccipic magis 6i minus , £c quxhbct 
pars gradus iUtus diutditur ad partes , 6C ideo aducnit p 
motum non tn inl^anti.5^ h{cdtuifio,quamuit non inuc 
et propter rubiectum , ineft ei propter motum & tepus, 
quK func coiuinua.Et pofTibile eft enam,vt fi t in hoc du 
uinominfinitupropcer fubieaum.Nam corpus agtns, 
quainutsagatui aliqua parte limul.i.quod non agu in 
parre eius vna,antequa agacm rcliqua,e)^quo ipfum eft 
iniiumum,cameninparcepropinquiori agir magisper' 
feifte,dCideoacadic eidiuifibilitas,ct non eftdubium,cf 
quxlibec forma acddenialts feu materialis corporalis di 
uiditurininfiniiumperdiuifionem corporis tn quoeft: 
&ideononinucniturtn ipfa prtmum,lrm quod ipfaeft 
<ncontiiiuo,fcd tnuentiur ui ea pnmum , f m q> eft natu.' 
ralis.Declaratuni eftergo^cjicutlibetgeneranoniinfutv 
fiantuvelinqualitatibus diuifibdtbus pratcedit ipfura 
inutati'i elTe:&: fimiliter tjuodlibcc mucacum pccdit mu^ 
tatio. Sed inueniturhocin gcncratione fubftantiali iion 
propter aduentum formx fubftStialis.quxeftinintUn 
ti,fed propter qualitatcs priccdenies aducntum formx. 
Aduemuscnimtormx fequitur tranfmutaiionem,quz 
eftinqualitatibus.&eft finis tranfmutationis illius.ac 
non eft cranrmjucatio , 6C confidera in cSmento.j? . Dc' 
bc« tamen fctre,qi caltditas,velalbedo(vcrbi gratta)in' 
ueniturdetcrminata,i.quod noninuentturin aclunifica 
liditasdeterminatigradus,d(: ficdealfjs fimtlibus.Nam 
quodltbetensnaturaletn adu pcrficitur fua operatio p 
quantitatem feu mcfurain determtnatain,non cum qua^ 
cuncp quantitate,vt ipfe dixic tn comenco.pi.camen illa 
quantttaK feu mcnfura vircutis non aduenittota fimul. 
fedpat8antcpartemfcmper,ficut di<flu cft.namipfacft 
€ontinua.Sed tUf paries.qux funt intnorcs menfura dc 
terniinara,func in potenna.i.fccundum quod ad prjfens 
pertinet.quod fi priuarccurfeu remouereturagciis illiut 
qualitatts,non rcmanerettna<flu mcnfura miiiormenru 
radetcrmmata.fedipfadefinetelTe tcu priuabi[ur:fortc 
Umen ipfa nonprtuabuur tnuiftanit,f.non corrupitun 



ATIONES 

quia,rci1icct agens n6 comimpicur vd rcmouctur in wv- 

ftanti.Ef quamuts corriipaturin iitftaiiti, fone hocnon 
cftimpouibtie,ex quo non cft in idu-.dC etiam hoc uieft 
formx fccundu fuam naturam,t.vt non muenuturvd 
remoucacur in a^u in rainon mcnfura non propter coiv 
tranetatcmquxcorrumpicipfam.Dcbcs etiam fctrc,<^ A^enscorf 
diuifio ec procefTus ad tnfinicum in his eft in potentia.fl^ portum in 
cutdixictnhoclocOy&tnmuhisaiiisloctBinJitlolibro. *t5""lo re 
&coBitdera.Namexdiv.'cis hic foluuncut quxdamdit^ 
ficultates poficx concra iJlud,quod dicicur,(]> agens cor^ 
poreumcumreliauiscondiiionibus in agendo pacicur* 
dixcrunc enim.fi uc(verbigracta}aliquaquancicaaigntt, 
quxpacicurabaliquaquanctcaie aqux,verbi gratta,pu 
^llusaquxagic tn pugilln ignis.&econcrario.di quod 
iintconiunifli fcu conttnuivcl ignivclaqux trespugiL' 
li.verbi gratia.ignis vel aqux.qux non ^atiuni ur a cotu 
trano propterdillantiam. Si igiturpoluio fic vera, fe^ 
quitur q» vna res mouetur motibus cdirariis fimul.nam 
£ ignte,quieftc)uatuor pugtlIorum,agicin vnum pugillii 
aqux,di:pactcuri fngidirateaquxvnut pugillus ignit, 
A:iampofitil eft<}>huicpugi]|oignis funcconcinui trca 
pugilli alii,& funt ibrtiores aqux.ergo ipfi agunt caJidt^ 
catcminill3mpancmtgnis,quxrepaticur in agendo in 
aquam.Sed illaparspofica eftpatiafngidicatcaquf.fm 
pofitionem ergo moueturadcalidiratein&frigidicacem 
fimul.Ec Rcfponfioin hoceft,c]>rcliquxpartesigniand 
^ciunc fcu producunccaliditaccm m|>artecontinua feu 
coniun^Tca eis,nifi poftqua ipfa fuiccompafia i fngidicax 
cc,A: nonaquacunc{i fngiditacc,fed afrigiditace exiften 
tefeuinucncatnaccu.£tideo,cuminuenicurin ipfo fri^ 

Jidicas in adu,incipic agerc in ipfum calidicas non ante, 
ttuncnonpattturamplius a fngiditate.nonergomo 
uecur fimul ad caliditacem 6C frigidiiatcm . £c forte non 
cftctumica remocum dicere,q>vnacondicio propofi^ 
ttonit illius ditflx e{i,(p non fic hic agcn8,quod non paci^ 
cur fortiut in agendo,vel in confcruando quaJitaicm par 
Q cttagentts,quodcumagic, pacitur : non autem llcefttn 
cxemplo pofito.Sed tamen poft hoc vtfum eft milii mu^ 
care fencencum dequibufdain rebutdKftishicetvideilx 
lud,quod notauiincomento.t}.0<rtaui.& ex illo foluit 
dtnicultas modo veio.Nam,quauis quxdam pars ignta 
pactcur m adcu abaquacumagic in aquam , camen rcli^ 
qux panes ignis non agunt ftattm in aifcu in ignc frigc 
h^o,kd ftancper aliquod tempus: &pofteaprouenit 
ab eisinaliapartealiquts graduscalidicatis dctcrmina^ 
tus,id eft,minor,qui pctrtl ctTc in acTcu^S: aduenit lotus 
fimul in inftanci 6C antc illud inftans agebat in potcnna 
6L aliquo modo : 6C quomodocunquc fit hoc , non ind^ 
piuncrcliqux parces ignisagerc in illam partem ignit, 
nifiquandoiamaduenicct irigiditasm aAu,id eft,?rigi< 
ditas determinata minor,qux poteft effc tuaiftu : 6C ho« 
aduenitin inftanii. Dcbes ctiam fctre,qu6dquamuiB 
quantitascutuBltbetreinaiuraliseft dcterminata fecun^ 
dum quantitatem , feu detcrminatx quantttatis in mx» 
D gnitudine 6C paruirate, vcrbi gratia,cor muitmum vel 
inaximum,&fimihtercaro,camennon inuenitur inip^ 
fa,fcilicet in quanticace mmon magntcudinis iliius rci pri 
maparsfm quanci»tem, & fc3m ipfa cftcontinua. 
Nam quxlibet pars eft femper diuilibtlis , 6C hoc incen^ 
dicCommentatorm fine huiuscommentit&confidera 
ctiamincommcnto.;0.bene. Item c5mento.«o.vbi Com,*o, 
diac.Quod impolTibdc eft vc moueacur mocu finico,in«' 
lelltgtc p«- hoc m magnicudme finica. Iccra commcn' 
to.($t.vbtdiacNoneft verum nifitn qualicace,di: fimi' Com * *i» 
Iiceringeneraco dirTimdiu parcium,ideft,vcverbi gra^ 
iia,corgeneraturpnuE&:poftea aJiamembra, vc pacet 
inlibrode Animalibut. l(cmindi<flo commencopa^ 
rumpoft,vbidicit. £choc quidcm motuum quiddam 
eft poft quiddam , maniteftum c(tdCc. Nota,quodex 
hoc ectam vidccur,c^ non dacur mitumus gradut pnmo 
Iandu.fuj> Phy. u mtrod udut. 



S£PTIMI PHYSICORVM 



CoRt.«Z, 

Coin,70« 



Con» tit 
Coiii.tf* 



Com«t<* 
Com.t7> 



tntroducfhii, immo quzhbet pars gradus eft diuinbiln 
tn infinitum.\'tdc commencum.jp. Vcritas ramen de 
hocapparcbi( inagisinierius.£t Cic hoc dcbec intclligi dc 
quolibct motu vel non. Iccm tn codcm commcnco. 
vbi dicit . Et quod compoiuiut ex finicit cQ Hnitum, 
idctl ex finitis in magnitudine di: numcro. In commcn 
to.6i.vbi dictc. Ec debcs fcirc , qutid cx hoc apparet, 
tmpoiribilceftintinitumnioucnomiuno, ideft ncqucia 
tcmporc jiniio , ncquc iniiniio. In commento . 70. in 
principio coinmencu vbi dicii.Quod non cit priroum 
tempus in quo celTat 6C cf tcra. Nor.i, quod cx hoc conv' 
mentOjdiC icqucnci, videiur cttam quod non dacur mint' 
ma calidicas pnmo incroducfca. Vidc commcntum.ip. 
&fincmrcpiuagc(tmiquarti. In comracto.T^.inpnn 
cipiocommcnct. vbidtcit. Vultdccljrarc,qu6d tranf> 
rautatum 5Cc.Noca quod hxcconclufio muhipliciter in» 
telligitur,c^ fempcrcft vcra : potcA cnim incclhgi, quod 
luilia partc tcmporift menfuranns motum c(l ipfum mo' 
biic,&l omnes etus parccs in termino ad quem. Etiam po 
tefi incelltgi quod mobilc non cA in aliqu.i parcc illiut tc^ 
poris tn lUa difpoluionc. verhi (;racia, in vno loco, 6C 
tnditer dealnt. fedefttn vna difpoGnonc fcu locojdu^ 
rancc mutatione tn vno inftann tantum. 6C in tali inftatt 
non diatur neqt quicfccrc neqi moucri. dC hoc inrcndic 
hic Phdofophus.per hoc enim apparec racio Zenonis ef.<- 
fchdfa.ddvidccommcnca fcqucntu. In commcco.Si. 
vbi dictc. Accidtc cntm huic.vc iic de non elTc m eire dCc. 
Noca,qu6d dehocdiiflumedmuhuminQuincoLibro. 
^vidccommentuinovftauum dlius. la commcto.Sf. 
quafiin prinopin commcnti.vbidicK.Quiahoc qutxi 
pofun quod partes eiut 6C cxcera. Nota quod hoc, quod 
diathtc,non contradicic racioni Commentatont con^ 
tra Thcmiihiim dc coto dC dc partc m Quano huius.cd^ 
incnco.4f .Ipfccnimalio mododiccbat fpiixrammouert 
fccundum partes, diccbar cti.im quod mouetur iccun^ 
dum omncs partes Hmul, 6C tamen negabat totum mo' 
ucrtidi^confydera. Incommento.8tf.vbtdicic.£cquia 
tndiuilibilc dictcur illud. Vide commccum.9 1 . illic cnim 
alicerditbnxic aliquo modo. In texcu commcnci.Sr. 
vbi dicic Philofophos.Auc quiddam c&tn hoc, 6C quid^ 
damin hoc. decUratumelt criamddcxtera.Notaquod 
cx hoc ctiam habctur concra Aucmpacc,d^ vidc ccxxuni 
conuncnti quadragciimioiflaui. 

SVPER LIBRVM SEPTiMVM 
ANNOTATIONES. 

IrcaScptimulibrum.circaprimam conclu» 
Iionem, fcilicec oinne motum h jbcc moto^ 
rem,eoqu6d nihil moiictura fc. C^ia hxc 
demonl^ratio et^ mulcum nobiIis,iSCeil vnQ 
n principi^s necclTarqs ui dcdaracione prir 
mi motons.fi cnim hoc noelTct potcftquw diccre quod 
corpus ccclcilc fine aliquo alio motort mouet k,8C fic n6 
tndigcc moiore feparato vcl maccriali. Ec ideo hic& m 
Oiftauo probac hoc Phiiofophus^Sdomnes latini,quo9 
Vidi mulcum confufi in hac dcmonitratione) ideo vifutn 
cftmihi poncrc dicla Aucrrois in fualumma,fi^ in fua 
meduexpofitione.poftca dcciaraboiHud quodvidecut 
occulcum in commcnco. Di(fia cnnn aliorum nolo jmi^ 
hi accnbucre-.hoc cnim non cft boni vin, & hxc funt vcr 
ba ctus in faa lumma.in hoc loco Ariftotelis in priiicipio 
huius Scpiimi declarat,qu6d omnc motum habct moto 
rcm,^ quod nihil mouetur a le.ideft quod motuni inip^ 
fofic motor, ficut potcft quis pucare in ccrrai3CaquadC 
alfjs corporibus, qux mouencur a mocorc non extnnfe^' 
co:6C pofuic ad lioc ires propofitiones, Vna earum eft: 
omnequod moucturcxfepnmum cft diuifibilc habeiw 
partet.Sccunda, oinne motum primum , cuni imagina^ 
nir aliqua part eius quicfccrc, totum quicfcu dc uccclTu' 




|7 tatc.Tertta,omnc quod qtitcfctt per quietem partis eiirt, 
raouecur ab alio dc necelTicace, dC mocor tn ipfo cft alius 
a moto. Primam auccm propofitioncm ipfc deciarac per 
iUud,quod lam dcc aracum cft in Sexto Libro.quod om 
ne mocum cfc diuifibilc in eo ex quo,&: in co ad quod.Et 
per dlud cciam quod dcdaracum cft ibidem,quod indiut 
ilbdc non mouccur.Secunda auccm propofiiio,6c eft qif 
primum mocum, ex quo cft habcns parces, flf pnmum, pfj^g 
cumimagiiiacafitaliquaparsci«quicfccrc,reiiqut*iquiey cu qdijuan 
fcic de necclTiiacc:d£ non poccft clTc in ipfo mocus, cft per ouir. 
fenoia.cuminteili^curiliudquoJ inienJic perprimum 
moium.nampnniummoium cililiudquod nonmouef 
propccr partem in ipio, fed eft moiuma fc : 6C lilud cft in 
hts corpihus fimplicibus:camen accidic dubitatio in men 
fura,feu quancitacc minima.qux poccft ciTe tn terra mcv 
ca infenus.nam mocum hm5i, 6C ex cerra 6C igni eft pru 
mummotum:quiaiftemotus non potcft ciTc parti cuis. 
nam non inuenicur ignis minor.fed hoc cft iC3:quia mciv 
p furx feu quancuaces encium func dcterminacx: 6C cu hoc 
cftdeclararum indedtfponcione primt, manifeftumeft, 
quodcum imaginati fucrimus aliquam partcrociusquir 
ibcrCircJiquum quicfcic dc ncceilicacc. lu quadam fcnpcu 
ra inucnicur, quiefcic nacuralicer non de necciTicacc : 6c vf 
vidcc ui mihi,quafi in idem redic.na per hoc intcndit C5v 
mencator dicerc,quod quiefcic non propccr impedimciw 
tumaliquodcxcnnfecumnecelTicans ipfumno moueri, 
fcddimilTumlujr nacurx non impedirum abexcnnfcco 
noo mouccur.Cu m aucem in alia faipcura dictc, quiefcic 
de nccelTuace,tnccl'ligicur q> non poccft amplius moueri. 
£t fcquicur hoc quod dictc,idC non cft polTtbdts in co miv 
tut:ficnim clTcc pol Vibiiis in co mocus^ ilia pars rciiqua cf 
fec minimum iUius e.icis:di!fic clTcc minus minimo,& mt 
nimum Sd non mininium^i^C iliud quod fuit pofiium pri^ 
mum,nonelTec primumi.Tercia aurem propoficio, 6C eft 
quod oinnc quod quicfcic,cum quicfcic pars iHius,mocor 
cftaIiU8amoto,eftctt.un pcr fe manifcfta.Nam primo 
G rootum,quiaacadiceihoc,f.ipfum qutcfccrcpcr quicce 
parcis ciut.manifcftum eftdc nccclTicacc,(^mocorinip^ 
fo lam dcftrutfcus cft,dC mocum remanlic:& mocor 
noncftmotil.SicniinciTermocoripfum mocii, non quie 
fcerecparsremanensa primo moco. nanoneft corrupra 
difpoliiio,p quam mouebacur.nam rcliquum cft corput 
diuilibilc,OC ipfum eft motum,fcu mobile,fm i.\> eft cor^ 
pus dC diuifibile:quta igtcur quiefdc rciiquum pcrquietc 
parcit,fcicur q> primum motum in ipfo diibtiguicur, vd 
diuidicur a mocore.iiam, fi ipfum non diftingucrccur ab 
ipibtipfum non qefccrec pcr quiecc panis eius:d£ fi ipfura 
con quiefceret per quicccm par iis ciu$,noD clTcc mocuin 
pnmum.Inmotoergofunrde neceHiraie duxrcs, Vna Noia mo* 
carumeft,fmquameftdiuiilbilc,&:cftrespcrqu3nimo bilu diui^ 
uccur fcuqux mouccunSecundaeftindiuifibths, Alcftd dfnem» 
laqux cum conumpicurceiTac mocus,6^ resillaeftmo^ 
cordcneccilitacc.Taliaigicurcorpora fimpliaa niocun 
primum in cis diuidicur ^m quod cft mocum, 6C eft indu 
H uifibUeexparccmocori8,5<:tdeomotorinipfoeftde nc» 
cciTiiacc aliud a moco.Ec diuifio accidic ei propccr mace^ 
nam,& indiuifibilicas accidicei pi^pccr formani, 8C ipfa 
cft mocor,5£ ipfa nonmouecur.X^ult dicere^q» forma no 
diuidicur^mdiuifioncm maccri(;Nammaccria,fm q^ip 
facftquaca,rccipic diuifibdicaccininfinicum, ficuc decla 
racum cft in Tcmo. 6C forma non diuidic ifto modo. n^ 
cum diacur in minori,q^ primum,quod cft poiTibilc clTc 
tn aiHu in tlla fpeac,corrumpcc de necefTicacc:cii forma cc 
rcdpic dtuinbilicaceni f m iftum modum,f. f m ipfa eft 
cxccfa in maccria.dL func in ipla parccs iniinicx tn pocccta 
ncucmmatcria.Sed,cum diuiderei in ac^uad parie mi^ 
norcmquancicarc dcccrminacailliusencis,corrumpit for 
ma Sed nonaccidtt hoc,cuconfydcrabimuBdiutfioncin 
quanto.fm eft quancii connnuu.Et adiugic Cdmcn.c^ 
Arifc.3dtuiixu fccundx^po/i(ionl (crtia^di: cfc, q> oc c).u 

quiefcit 




i 



Motii (trr; 
nc hjbrre 
Biotorrin 
oponct. 



♦ ANNOTATIOMES 

quicfcit pcr qbietem pants iUtus naturaJicer , ipAim niO' 
ueiur pcr aliud ab ipfo.OecUraca cl\ illa cx hoc rermone 
venias propori:ionum,quas fecit Anllo . in dcclaratiox 
Rchutusquxtut.6LdccUrauir,q>omncmo[um,in co q> 
Biotum,hab«tmoiorcm,porteaponic dubuaciones : rcd 
nolo poncrccas iiic,<)uia in commcnto maigno quaii po-> 
nit eafdcni.In mcd» autem fua cxponiide dtcit hxc vcr^ 
ba,Dico q> omne quod mouctur in loco non a rc cxtrtn' 
fcca, oporut (]> lit motuin ah aliquo mocore in ipfo dv> 
uerlbainoto:motacntfn,quz moucncur ab rxinnreco, 
snanifcdumeil in cisq> ipiamouenturaniotorediucrro 
amoto. ScdiJIud,inquoaccidu dtificultas tn eo.funt 
res qux,moueniur in locononab extnnicco,6d maxime 
corpora riropiicia.rtcuc tcrra dC aqua& acr dC ignis . Nu 
iilapoteftquisputare dccts,quxmoucnturcx (e,6Ccp 
motorinciscii motuni nicr. Inanimaliauicmvidctur 
<x dirpoliiionc cius diucriiras moii in ipfo a inoiore. 
nam manifeicum cit pcr lc , quod anima cU motor in %p- 
fo,& corpus cfc mocum : cx quo pnuacur motu cius pcr 
priuationein aniinx.Ec cum hoc iic ua,cum dicimus om 
nemotum iiabcrc motorcui,mdi};<c declaracione.Oi.' de<< 
monitratio huius crt:quiamocum.per fe quoddamcft 
pr1mum,6C quoddam uon primun>.I:c priiiium t(i illud 
quod non mouctur quia pars cius mouctur pcr rc,vci po 
tcftmoueri^ilcutnioius minons pariis terrxiXaqux, 
f]ux elhlla, quxnon poicUrectpcrcformam aquxma» 
gnitudommot ipi4.n.iiiiiixc inagnitudocildcccrmina^r 
ta in cotportbus na:urattbus,dL iion primuin.ct cCi liluij 
quod mouctur tocum,quta pars ctus mouctur pcr fc , lii< 
cuc moius animaiis in loco proptcr muium caluris natu' 
talts,quicft inipro,& licut motusaqux,quxeftmaior 
minimaptoptcKnoium mtnimx.EtcUmaniicl^um, 
motuni non primuiii mouciural>alio, OC ipfum cil mo^ 
lumprimum. .Ma{utcilumeftergo,quodii rtcaliquo4 
moucnii (e,uaquod moiuminiprodC inotortit vnarca 
mci,qu6deportci,qu6d ilt priinum,& cum hoc iic ica. 



conlidcrandumeil,an(itpoiribilcvtlic hic nioiumpri. 
mum,quod moucturafc^dCquicrcii a Tc. £t dicamua 
omnc quod inouetur a re,ipfuin quicrcic a fe : & illud,qil 
quicfcic a fc, nonquicrcic pcrquictcm altcrius : &1 cum 
Vcniicjiumci^ nobis,qu6d omnc quod mouctura fe na 
quicfcitperquieicm altetius, manileilutncrt,qu6d ic'< 
cjuiiurfuioppotitumconcradtvflori) feu (mcontrapoflx 
cionc<u,<|> illud,quod qmcfcit per quietein altcrius , noo 
mouctur ii fe:& dlud quod nonmouctur a fcmouctui^ 
ab alio.ConcIuditur crgo cx lioc,qi omne qitod qutefcit 
per quiccem a]tcrius,ip!um inotictur ab alio . Cum autc 
faxc propofitio fucnt nobis vcnficaca,nos poifumus de/" 
clarare,qu6d oinncquod moucturpcr ic pnmo,ma>' 
liciurabalio.Namdcclararumellm fcrmoncprccedcn' 
ti,qu6d-omne mobilc ci\ diuiiibilc . Ponaf crgo aliquod 
motum primuin, quod iit A.B.C.d«co()>A.B.diuidi£ 



>f4 

quo accidit dubiutio.Vthiaiiceft hicaliqifprmirimo^ 
tum faciliter poiTumus puenirc in cognirionem huius cx 
his ii diita funt : 9C ideo tacuit de hoc Anfto.& la qdam 
pier nos motus fuic de hoc in cxftauo.Si enim no ejret in 
aliqtlmotilafeprimiimonVircuc tn motoptes innirx 
in a(flu,qa fequic (]> oes llnc moucntes & motx limul,5C 
caufa inelTc moti pnmi nihil aliud e ft qi diucrl?cas moco.' 
ns m elTc a moco.na, Ct mocor in re clTct ipfuminct motii, 
no clfct htc mot u primu . Na declaranl cft,c}> omnc mo^ 
bilccft diuiilbilcad femp diuifibilia : SiChocmeteftcau-- 
fa.cp.cuponit pari eius quicfcerc,i]>quiefcactocii:nam, 
liipfumeirctmoium j fc,dCquicfcit pars cius,polTibile 
elTet in rcliquo pars eiut moueri,dC no quicrcere,nilt per 
accidcsjft^ no quicfceret nacuraliccr p quietc alcenus:fiC 
ideo hac dcmoiir acio cft dc gencrc dcmonftranonu a fi». 
gno.na in hoc declaratur pnus pcr poftcrius:i3Ciam acct 
dit multis hoibusin liacdcmoitrationemaximadiBicul 
taSjica c]> iioi ctu confufi fuimus Je hoc per aliquod (co» 
pus:S(: fuit difficile nobis intelligere ptofunditatc Art< 
fto.tn hoc:&l caufa huius fuit,qi nos no cogttabamuvde 
coditK>nc,qua pofuicAnfto.de moto polito.Velqu6d 
motupolitii cilcbflt primQ. Nam,cumndponiturhxc 
codtiio.iionvcrincaturdcmonftratio. Ecexhocacadic 
inuiiislioibusciinonintelligunt ifta demonftracioncin 
qiConLjuclli funt dc Arifto. itaq. Galc.fcriplit fuutra^' 
«Ttacum lamofum.Auenpaccautc,qan6cogitau:thanc 
condicior^c,indagauicvcrificarc iianc dcmoftraiioncni 
finc hac c5ditionc,& dcdutTcus fuic in hoc proccdercalu 
via a via Arifto . SC pucauic ipfam clle viam Arifto . 3C 
hoc declarabitur tibi ex vcrbis cius in Iibro fuo in princi 
pio huius libri . Prxccrca non pcruenit ad nos declaracia 
huiuj dcnionftracionisex vcrbis expolitorii.Nam The 
mil^ius omiiit hoc afuo iibro,fli etiam a Itbro Alcxadri 
fm(raJiiione,quxpcruenic ad nos omilTadcclaraitonc 
huius,poltcaperuenitad nos Alexandcr in hocloco:&: 
C inucntmusdi;fta eius coiuienire cumhoc>quod fcripfi. 



B 



musde iiocfcrmonelongiorc.fed lonecftmagiBdifTict' 
lis.Hxc fuiic vcrba Aucr. Tuergovidcs nucntioncm 
huiusdemonftrationis,fiC in quibus fund.itur;&;qicft 
demonl^ratio a pofteriori. £t ex hoc paiec errorlatino^ 
rumcxpotitoriiinhacdemonftrationc.ipll cnim omni' 
iiodeuianta via Anfto.d^ feccrunt dcmonftrationcin 
Artfto.multum dcbilem dC coniufam , dC aon folu hoc, 
immoltngant contra Cdmcncaiorcdiccncc hancdcmo 
ftranonc clTc a figno,5l quidam ar$;uunt contra Comen 
latoreni.dt^quidam rcfpondent pro ipio:d^ nulluscorit 
intcIhgKciusintctionem.flc hoc factliccrpotcftquisdco 

ETchcndcTC cx divtis corum , 6C cx di<ftis Comencacori» 
IC.6C hxc cft inccntio Commcncatons in cumento . In 
pnmo entm comento ponit intccioncm,vbi diric in hoc 
tractatu incipit pcrfcrutan,an,omnc motum habeat mo 



. . . torcm,5Lincodec6mcnto,vbidiat,ij>iftud motum,de 

dcnccelTitare,cxquodcclaratumeftq> omncmobtlccft quo vultpcrfcrufari,f.q> moucturpcr fc,dcbct eifc mo^ 
dtuiiibilc.DiuidaturcrgoinC.de fcquiturdcnccefrita^ tumfmtoiuinnonfrmpancmStc.Ecmcomeco fcqueo 
lc,quiaipi'umcTtpnmu,cumpontmusparcemeiusquic • • • _ . _ . 

fctre,vi vcrbigratia,partcmC.13.&:hoc citpoilibilcin 
quolibct moio , f m quod ipfum cft motij,quod quiefdc 
Aj).ioii'ij>ain,fi A.C.U.rciiduiimouetur, velpotell 
moueri,noneiTet A.C.B.fm fuatotaluaic pnmummo 
ium,&iampofuimusipfum primu.hocigiturcft impof 
fibtle.De neccnitacc crgo fcquitur,<^,ciiquicfcitC.Bi 
C)UQdcftpars,(}>quiefcii A.C.B.quod cft (otu.£t,cum 
A.B.C.quiclCit pcr qutctc partiu cius,ipfura dc nccciTi^ 
iaccquiclcitpcrquictcaltcrius.natoti~ieftaIiud a parie. 
£t li declaratfi eft prius in fermoc vniuerfali , <f oc quod 
quicfcii pcr quiet c altcnus ab ipfo mouei per moi u alte< 
riusobipib: fcquuurcrgocx hocde ncce]Titatec]>mot{i 
A J).C.primu,fm qii primu,mouct ab alio:& cu dccb' 
raiuiltliocdc motopriiiio,dcclaraiucft<)> ocmotfiab.' 
(qliuemouci4b<iiio:uapnmiimoiu uiI()co.cft iUt>.'(l,dc 



ti vbidicit.ttnecclTccftcfrc hicprtma mota,quiacor^ 
poranaturalianondiuidunturininfinitumin co citfunc 
corporanaturaliadlc. Ibidemenim declarauic, c{>ipfc 
intdligit per motumfccundumtotumtlludquodcftprt 
mum,td eft,qu6d muius ipfo non poieft mouert,& ideo 
eft motum pnmum fccundum totum , 6C fi quicfcec alu 
quaparsciuB,quiefceccotum. Illud autem,quod mcM 
uctur,quia pars ciusmouctur,& moucntur cum tpfa re 
liquxpartcs illiu*,noiicft pnmummotum,fccimdum 
c^intcndiihicde pnmomoto. Etidcodtcit poftliocm 
hoc comroento , hoc , fctliccc , c^ mouet tocum , quta 
parsciusmoue(ur,eftcompofitum i mons multu : 8i 
confidcratio hiceftdcmotovnoprimo:&rper iioc fcic' 
turincompoficoplusquimcx vno pnmn moco,ficut 
dtcicpoftcaincommento fecundo. Et confidcratur in 
.coiiuncato.44.Qc~taut ,di: etiamc6mcnco.4).6(: ctiain 
landu.fujj Phy. u cdmcntum 



SEPTIMI PHYSICORVM 



c5oientudectniri,fiC.ti.hu{us:& cdnKntum.xi.Quafti 
Ccili,&:enam,}i.Ovftaui:5i:vide etiam comentum.i;'. 
0^laui,fl6.iS.6C.j»-Siletiamc6mentum.oi • Scxtilibri. 
Aliaefl in Int<nJ"<«"go hic Comentator per primri mlnimunatu 
oibus natu "n qualibct fpcac,q>,ri mouctur , mouctur fm totu: 
H motons non quia pars «us mouctur vcJ potefl moueri.vndc,g» 
moto, nos vidcmus motum remaiiere fm plures partcs , 6C fm 
conditiotiem ncceirario requifitam ad ipfum moucri,i* 
q> ipfum remanet diutlibile , & tamen non mouctur nec 
potcft moucri , fcimusdc ncceiritafenaturSmotoris cffe 
alum a natura moii. Sicut enim , quia vtdemus animal 
mortuum rcmancre,6£ ipfum non nioucri.fcimustf ani 
ma e(i motor , & motoreil alius a moto,ita proponic 
enam hicnct^ obftat modus declaranonis tcrtiac propo 
ritlonis tn fua fumma dC in comcnto.quSuts cnim vtdea^ 
turdiuerfus.tamcn,cumconfidcrabuntur,ambxredciit 
advnamuuctioncm.&vna declaratio pctficit modum 
declarationis altenus.Confldcra crgo quanra fucrit prox 
funditas Ariflo . Philofophorum omnium Principis , 6i 
& fui Cfimcntatons Aucr . quod ctiam in his in quibus 
tocuti funt pcrfeific.quamuiB parum obfcureifere omnc* 
Philofophantcs funt confufi. Quid ergo erit de hts , de 
quibusnihil locutuscdt^Ioanncsautem delandu.mul^ 
tumdcbiliter intclligens arca hoc,fic format hancdo 
■MMiftrationcm . Supponitenim primo q>omne quod 
mouecurel^ diuifibile.faundo.nihil prohibct cooditio^ 
nalcm fcu propofitioncm hypoihettcam ertc vcram.ciio 
tus antecedcns cft fimplicitCr impolTibilc: addens huic, 
cum aliqua conditionalis fcu hyporhcticacft vera,qu3o 
tumcunqieiu8antccedcnsfitimpofTibile,omnc illudcft 
f)irum,cx quo fequitur dcftrucTno 8C falfificatio illius hy 
pothetici.vcrbi gratia.Si diceremus q» aliquod volarilc 
eftperfcreicntibileinaerCjCxquo fCqueretur ifhimcrre 
£alfani,Si afinus volat afinus habet alas.tertio q> cum ali 
quadifpofiiiodcbcturaliCLii fubieiftOpcr fc pnmoncqt 
oportcream rcmouerc ab ipfo,fi remoueatur a quociic|i 
a!io.Quarto,qj,fi pars alicuius mobilit qUiefceret,quod 
cuntjiht i!Iud,iprumtotumnon moueturper fepnmo. 
tunc format rationem primo fic . Oe illud,qil quiefccrcc 
fi aliquod altcrum quicfceret , mouetur ab alio , vel non 
mouciurafctpfoperfe5:priino.hxc patetex tcraafup 
|jofiiionc.Scdomnc,quod mouctur,quiefccret fiquod^ 
dam aliud quKfceret:igituT fcquitur q> non mouet ur per 
fcfl»: primo.hxcpatet cxalijs fuppofitioibus pncmiflis. 
ergo &c. Itcm format cam fic . Si aliquod mouemur 
ii fcipfo per fe & primo , tunc non oportec cp,{i pars eiua 
qu!cfccre:,fli: ipfum quiefcerc,i.non moucn pcr fe QC pru 
sno: fed hcc cft falfum.ergo flC primii , falfit as cofequcn- 
tiscftmanifefta ex fuppofitione quarfa,fli: cofcquentia 
manifcftacft cx tenia. Iccm.formaceam fic,illud cft 
falfuraa:impofribilc,exquo fcqucrctur deftrucfiio hyy 
pothericx verx 6C ncccfrarix^hoc patccrx feciida fuppo 
fit-onc.fedjfiahn^li^oufttura fe priroo,fequcreiurcx 
hocfaJfita3conditionalis,qux nmplicitereftncccfTario, 
6C hoc patct ex tertia fuppofitionc.ergo.Sed tunc ipfc du 
bitacficdiccns,pertllam rationemprobaretur non folu 
^nihil mounurafeprimo.fcJquodnibil potcftmouc* 
n primo,arguendo fic,illud quod quicfcercc,li aliquid il^ 
liu8qutelccret,nonmoucturpcr fefid primo : fed omne 
quod mouctur quiefccm fi quoddam illius non mouere 
tur,crgomaiorparetcxtertia fuppofitionc,fii minorap 
parct.nam omne,quod mouet habct partes,fi par» qute 
fcerctjtotiiquicfceret.ergofiLcEt itcpcrtcrnS fuppofL' 
iionr,pbaret q> tnargulus no habcat trcs fl^cqa habcre 
ires rtmouet a trtangulo , fi rcmoucat ab alio,f.a figura: 
filr rifibdttas no incft hoi primo , ga remoucf ab hoic,fl 
remoucrctab alio,f.ab animali.Ad riidct fic diccns,*^ 
hxc tertia fuppofitio fic oportet intclligi.Cum aliqoa di^ 
fpofitioincftalicui fubietftoprimo nooportet eSremo^' 
liaiab lilo f> remouoDc ab ajio^cum iftud aliud fu cxtn 



£ neum 6C diuerfum ab lilo rerpeiflu illiu* dirpdnis^vr hol 
refpetftu nfibilitatis cft extraneus afinus^dC ideo,n nCibi 
htasremoucfabafino,n5 (equit ca rcmoucri abhomie. 
Sed,li illud aliud no fi( cxrranetl fubieiflo rcfpedu illiua 
difpofitionis^tflC pcr rcmotionc ab illo aJio remouccur i 
fubiC(rto:ficuc patet in excplis.modo dico,q> moto abfo 
lutc noii cft extranefi haberc partes refpe^ftu huius q> eft 
moucri,imo hoc cft ci neccftariti:lcd ci quod ponitur pcr 
(eflf primomouenafcipfo,extraneflcftomnino habere 
partes:quod fic patet.c]a,fi aliquid habeat partes SC moy 
ucatfcipfumpcr fefiCpnmo^tunct^uxIibetparsfcipfam p|].j 
mouebitpcrfCjfiiLficvnriflCidemlimulflC fmidcmcrit gtut, 
crit moucns fi^ morii fm cundc motu.fi£ vlccriuscnt in 
aiftuflCpotcntia fimulflt: fm tdemflC rcfpciftu eiurdcm. 
Vndcmanifeftueftj^parscftadcxirancu ciquod mo 
uciur pcr fc 6C primo a fcipfo.propter quod,fi aliqd mo^ 
ueretur a feipfo , fl^ primo,non dcberet remoucn ab co , 

_ perremotioncipanetfedvtdicebaturpars non eftgd 

' txtraneil abeo,quod mouetur rcfpciflu huius quodcft 
moucii,immo eft ei nccelTanri 5C pcr fc . Ecjjptcr hoc,fl 
moueriponerecurrcmoucri a partchuius,quod pnmo 
mouetur,bcne fequerct illud no moucn primo : fii: idco 
n5 valct illa obieaio.Hxc funt vcrba eius , dC quafi ftn 
hanc viam procedunt ocs Latini . Sed ccrTc,fi fic iotcUt/ 
gatur.non foli1 non erit dcm5ftratio,immo crit crrorflC 
confufio,vc bcncintclligcntes potTunt videre.ipfa ctiant 
rcfp5fionedara,quadatiftehomo,quamuisin fe fitvc^ 
rum,rcilicct q> fi ilta fuppoficio tertia fit vcra,oportct eii 
Hcinrelligerc.Namftaiim fcquitur dcftru<ftio mulcarti 
r attonum pofitarum ab ipfo pro Philofopho:ideo fua di 
Aafuncvana,fi£ tuconfidcra tcrriam fuppofitioncm fic 
ititelle<fhim,fid fuamvlttmam rationrnoncnimfeqimur 
illamconditionalemclTc fallam.Et ad probationcmpct 
tcrtum fuppofitioncdico,vtipfcdicit . Vcnjmcft,fifit 
cxtraneum,fedhocn6cftcxtrancU:prima niam fuara' 

p tio 3C fecunda pcccar mantfeftc , fli: nihil concludunt ter- 
tia fuppofinone ficintcllc^ia. Pncterca. Philofophua 
argutt contra Placo.diccntem naturam motoris non du 
ftinguianaturamoti. Erco.nmcn.diac&hoc apparet 
dubium in elcmcniis , modo demoftracio Philofophi fic 
inceIIc;fla:no eft contra Plato.nec dedarat illud quod eft 
dubium in elemcnris:hoc autem.quod ifte dicir,quafi re 
fpondco q>ciquod poniturmoucn pcr feflv: pnmo afeip 
fo,extrancu cft fli^cfalfum eft.Mobilc cnim fm q> mobi 
le habet partes. Prxtcrea illud , quod competit alicui 
rarione gcneris feu magis c6munis:non poteft remoucri 
abiUoraiionedifferentiar feu minusc5munis:modo,ha 
bcrepartescompem mobili ineo<^uodmobile:crgoi 
nullo mobili poceft hocremoucri liue efrecxtrancum. 
quauis cmm forte non habct partes raiionc qua mouef 
j|fcprimo,fiefTctaliquidialc,tamenhabct cttam partcs 
rattone qua morum cft,d£ idco non cft ci extraneum,fiC 
hoc fuEFicit. Prxterca non cft per fe notum.vcl faltcin 

H pcr iftam demonftratione Phtlofophi hic,c]> fit extrancQ 
illi quod mouerur per fc pnmo habere partes.lllud aute 
quod dixit,c)> fcquerciur idem fimul crit moucs ct rao 
tum fiic.non cft ad propolitu fuum,fiuc cnim ponat hoc 
pnmo,fiue non.ratio Philofophi in o<fuuo jjbat efrcim' 
po(Ttbilc,<y motorflCmotuficvna natura omnino : non 
crgo qa prtmo. Prxterea.f m iftum , hxc dcmofh-acio 
n5 ^bac aliqd dc parcib' ciTentialib* fed de quStttaciuit, 
inocfiauo aiic de ctTentialibus,n5 de quanticaciuts. Veri 
tas tn cft,q> hic probat illud ide vno modo,di: in oifuuo» 
alio modo:fiC magts coplctc , vt dicit exprelTe Cfime.in 
mulcts locis^flC maxime.n.Bi.fii.if .Quaru Cotli, fii: ex 
hacdemonftrationepatct,<.^nihiJmouct feprimo,ita<;^ 
eadem natura omntno vcra fit moucns fc , fli: moia a fe* i 
Nota,q> fi vlrimum motum roouctur , omnta qux func 
fupra ipfum in raobilibut fic ordinatis , mouentur vel 
moucbaiuur quando ijic(pic iftc motus illorum:ccidco. 



1 



Priimim & 
rx (t mo(u 



Com, 



f » 



• ANNOT 
fi pnmum (Jefinit moucrt,non oport ct omnia alia dcnnc 
rc j moru : quia lam primti Corte dcJucit alijg moSiIihus 
Virtutcmrcualiquam imprclTioncm , pcrquani m 'ucri 
polTunt recunduillummotum,qucm iiic(pcruntpcrali^ 
quod tempus.vndc neceiTccftprimum motum cx (ein^ 
opcre mo(um,non tamcn oportct cp cum ipfum quicfcit 
ab tllo motu inc(pto , q> ftarim omnia quiefcant : SC pcr 
foJuumurditticultaccsmodcrnorri.iion hcneintelligen' 
•uwnverbaCommfn.inrcrponlionccontraGar.de cor 
dcinhcK:fcptimo,tncommcn.-oquinco,vbidicit,fciliccc 
vt fit vnius moti numcro . Nota vidctur cx rcquentt^ 
bus,q> fufTicitmotumcticvnum lccudumconcinuatiox 
ncm,vclconnguationem.A: cofidera. Incomento.p. 
ycrfut fincmvbidiar,idc(l,c],omnismoior& motu, 
i«cr qu( non cft mcdium.func coinmunia.fcilicet in hoc 
q> locus eorum crt vnus,& fi primus raotor &.c. Vuh di 
cerc, q»hoceft communecuilihet morori ATmoto.inier 
qux noncft medui,i)> locuscorumeft vnus.Sed,!! nio^ 
lor fit feparaiusa maccrtaadnbuKurloco corporismo.' 
•i ib ipfoniam tpfc non eft in loco,nifi quia moturo in ip^ 
focft tnloco:nani ipfenoneft tormaincorpore.quauis 
fit cum corpore:& ideo non attnhuitur loco nifi proptcr 
mocum: fed, fimotornoncft fcpjratus, tuncmoiordC 
tnotumabipfoimnicdiatc funtinlocoiquta funcllrnul 
in vno loco,A: illa,qui funt in vno loco , ficut compofi< 
• lum cx matcriact torma,dici(ur dccis,qu(^d funt in vno 

Oiih.iB* loco ficut dixi. In tcxtucommcntidecimi, vbidiac. 

Cum motus atirahcnng,cum fingularis eft,fit velocior. 
Circahocvidctextumnouumin hacparrc,'6c videcom 
in«itum,vbi foluit fecundam durationc:&: in fine com^ 
mcntuin codcm textuparumantc^vbidicit.iSclattbSC 
«uioluiio. iVrinuolutioncm intelligit ctrculationcm. 

Incommcntohuius textui vbt didt : & fyllogifmuc 
taliscft.omnismotorin loco cftA:c.ideft,nam arcula^ 
tto,vtdi>ftume<i,reduciturfiuc componiiurexhis. Dc 
lationectTcdi<ftumeft quomodoreduciiur ad tres fpe^ 
Cies lam ditflas. Iiem in codem commen{0 vbi dicit. 
Scd quxrit quomodo cijciens dic. Dc hoc vidc com^ 
mentum.i8 . Tcntj Cali . llhc enim ponit in hoc duot 
modt»./ Iremineodcmcommeniovbidicit. Adhoc 
autem quod quxriiur , quoniam plura rrahcntia vidcn^ 
lur dCc. Nota,q> in fua fumma ponit hxc vcrba , poft^ 
quam pofuit ibtdem quafdam d fFicultatcs dicit refpon^ 
dcndo.Dtcamus,quod ptincipium illius,quod pofitum 
<fthic,eftqu6dmotor,cum fuent corpnreus,iiu mouet 
nificuin moucrurtSi: hoc viJcturper fcclTc maiufeftum. 
Scddubitaturdehocdelapidc attrahcnte ferrum,fldrc^ 
liquacorpora,quxmoucnc& non mouenturrfed hxc 
dubtcatio foluicnr.nam iftacorporamouenc aliomodo 
amodo,fecuudum qucm fcquitur pcripfum q> mouctur 
<orpuscummouct.namiprc,fcilicetlapi8 actrahens,dC' 
fimilia CH« moucnt fecundum finr m,ficut moucc fupcr^^ 
ficicsaqux feu circulatio cius tcrram. Illa autcm mo^ 
ucnc iccundumefticicns.flC ideo oporcecde neceflitatc, 
Vt moucancur:&: vniucrfalitcr ferrum in hoc motu mo^ 
ueturcx fc : &L noii eft ita de moto pcr aliud corput cx^ 
tnnfccum,cum mouct ipfum.namipfum mouct ipfum 
ad altquem fincm : 3C illud quod vidciur dc lapide atrrax 
hente,ctum dc Ambra fcu dc zaphiro , 61: fimilia iftortl 
c^ipfamoucntattra<f(aadipfamediantc acre peraltqui 
fpeciem mutatioDis : di cuin peruenit ad attraclam for' 
mampcrilludquodeftinfua natura reapcrc ipfam.mo 
ucturcxfe adipfam^&lignum huiuscftilludquod vi^ 
dccur m lapidc zaphtro.na m ipfc non attrahit paleam do 
Bcc fncetur & calefiat ,A: ipfe non attrahic nifi ad diftaiv 
tiamdetcrminacam ct magnitudinem dctcrminatam acr 
irahcn(it6;: at(ra^i.5: quodmaius vidctur,quodficin 
hac difpofirione pcr igncm.iSi: vidccur,qu6(i quodli^ 
bcctftorumattrahirpcrnaturani ignis,qux cftinipfo, 
habuudmc quac cft intcr ipAjm &. atccadum ad tp* 



A TI ONIS 



fum.&:noncftmtrum,fimouctiiTre»qux fc habccpcr 
modummatcrixadrem.quxfc hahctper modum for^ 
mx.nam tgnisquafi mouetur ad matcnamfihiconuer 
incntciu,& c comrario fux narurx:ficut accidit iii fiam^ 
ma 6C in lyctnio,cum pofitum cft in luccrna dtrcvflc ; ita 
quod pcrucniat fumus dcfcenilcns ab ipfo ad luccmam. 
Tu cnim vidcsignemmourn inkrius rupcrilluin fumu 
adlyanium.Circa hocvltimum du^tum Commcn.no^ 
ta,qu6d ipfcmct Commcntator in fua fumma in Itbro 
Meteororum dicir,q>illud,quodapparei ctTe magis VC' 
rum,cft q> iftc motut non cft vnus,id cft , q« mobilc nod 
cft vnum.Scd cft continua gencratio p>er panc poft par« 
tcmtn ilto fi]mo,&noncftmotutveru8,dChocalTcn't 
cmnino tn liia media expofitione in eodcm lihrn,icilicct 
Mctcororum:fl(: fineduhio hxceft intentio PhtlofopM 
thidcm.Cumhtxrtamcn videcurftarccaufa feu res,qui 
hicponicCommcntatonquia vna pars illius fuiniinf&' 

_ noreftalrcra.Vri fortclocutuseft frcflndum appareiv 

' tiam. Tamcnin fuadiAa fumma Mctcororum ipfcde 
hocaliqualiterdubitabat. I(emineodem,vbtdiatnu 
trimrnriarhorum,nota q>dcarhorihu« videcur hoc ma 
gis fcu dcplaniis-.inctscniin ndluntfil.i fcufiliatcrahcn 
tcs,6: fdcooptyrfetdiccreq» nutrimentum moucturad 
mcmbra,ficut fcrrum ad magnctcm, In commcn^ 
to.ii.vbidicic. ErjrodenfumflCrarum func de qualica^ 
tc 5£c.Circa hoc vide fuam fummam libn dc Anima.ca 
pitufode ta^. Itemincfimento.ii.vbi diat.Etcum 
acadit animanctsalteran fine fcnfibus, id cft,quando 
dormiunt maximc profundc. Incommctito.ii.infinc 
comminti vhi dicit:fiue motor fuerir pnmus.id eft.ratv 
tum fi non rftnifi vnus motor. In fnmniento. if.cir^ 
ca hoc quod dicit,t;a vt miht videf ct> iiitelliKcndus ifte 
locus.Denntas cnim 6ie . Circa hoc vide Cotitnientum 
tf.quant.d£nuIlacftc5tradi(flio:ihidemcnim loquitur 
deraro5:denfo,hicauccmderarttare Ai denfiratc.nam 

C ibidemdictrc{idcrum,quod ficcxraro,eft illi)dquodha 
bet quancicaccm minotcin fcu extcnfionc,5^rarumop*' 
poficomodo:hicautemditfiniuit rarita'em,q>cft tranC' 
mutatioad maiorcfflquantitaiem. Veldicamus,(]> raru 
&:denfum funt aliquomodo inqualitate,di: aliquomo' 
do in quantitacc,dd aliquo modo in pofitionc. Scd drca 
rcfp5fionr primi cftdiif:culcas.nam,fi raricas cft quali' 
tasiraru ctTcc de pdicamcntoqualiiact3,dCc5fideratdc 
hoc.na quSuis rantas fit qualitas , non eft remoti'i cj> ra^ 
rum,^mq>iplum eftmaiorquatttasvclcxtcfio,fic(jep.' 
dicamcco quaritatis.5C cofidera in fine comenti fequen.' 
tishoc. Incomento.xo.vhididt. Vt fcrtu pparatKr 
ad tcrfitudiiic3dreapiendniuccm& alios coloresd^c. 
Nota <j> vdct c)> hxc fit opinio Themifti) 6i Thcophra' 
fti dc intelle>fliE:d^ vide in tcrrio de Anima.fl£ fortc,fi re 
«flcintelligateritcoueniet pofirioni Aucrrois,f.fi intelli 
gatur <}> non eft ibidc in intelleau murario qux eft mo» 

■jy tus^&cofidcra verfus finemcomenti. Vidcturenim,<f 
opiniofuahiccft,c)>intclle>fta nonfiunt in tnicllc(flufm 
q> fitmt rcs,qux n5 fucrunt,fcdpducuniur in intcllectu, 
iicut fit rclatto in colilna finc motu coliinx , fed pcr nio^ 
tumhominisquimoucturi&firoiliter fiunt intellccfbiin 
intefle..'tu cuminfuntnobis formxima|;;inateeomodo, 
quo declaracu eft in ccrcio de Anima,ahi<{i inotu in tntcl 
lc(ftu. Iicin codc c5mcnto vbi dicit . Statim fii tn nou' 
brs fp£s vniucrfalis abfcp eo C{> in ipfafiac crafmutatio,t. 
trllfmuta(io,quxeft mocus:id^ fificintelligcreihoc, ecc 
hxcpofitio ver»:6i fi no , cft Pm opintonem ThemtftQ. 

IncodecSmmcovcrfut finc vhi dicir,fed quxnf hic 
quaretacuitLWc.Infinc fui fermonis dc hisdicir,& (bt' 
tc 6ic,i.6C vr c^ fimilis fit difpofitio in pntctt)s naturalt' 
bu8,i.q>ipfe fcquunt coprones.d: C("plcxiones tequunt 
trafmutationcm panribilcm,ua (]> inets eftaltcracio^ita 
in potentijs non eft mocus. Itcm in eodcm vbi dicit. 
Tuc digmor crit vt non fic a|ccta(a,td cft,akcrano,et cft 
Iaadu,fu{2 Phy. u iq pruna 



Com.ii» 

Com • IX. 
Com .11» 
Com . II* 



RarG&dc' 

lulti diticrti 
modr 44 
(^ualit.itif 
&qtt]nfita« 

tll ^IMU» 

fpcdant * 



Com . zo» 



OCTAVI PHYSICORVM 



Cotn« xf. 



Com,S7< 



Com , XI. 



Com t*9* 



Ljnram rti 
cta acqujn 
ari:ul4ri e 
ipoffibilc» 



Com* io« 



Com» ix* 



Com« li* 



prtmaquzftto. Ecidem inceltcxit dealcerato&alcera^ 
iionc. Itcm tn codcm conicnto , vbi dicit , non q» hxc 
(it opinio cius,id cit>q> noii c(t opinio ru.i,qi non (ic altc^ 
ratio in intcllcvftu : inimo c(k intclligcndo altcrationcm 
non propric,fed perfccTiuam.quia intcllc<flioncs vcr{ fi.' 
unt. In commento.itf.tnfine vbt dtcit.Id eft,quod ac 
dpicurindciinitione dupli&.'c Nota^q) tamcn xqualt' 
tasdiciturdc quantitate conctnuadcdircrcca zquiuocc 
non fccundum prius dC poilcriui : 6C confidera in com^ 
mcnto.j+.Pnint Fofte.&l.tS. In coromcnto.ir.infi' 
ne vbi dicic.Et hoc nomcn coniun>ftio,quo vticur in rci 
vrntaie,ellcontinuatio. Vultdiccrchic,fcdnon fcm^ 
pcr,vc paict commcnto.xi.&.x^ . Vidcetiamcextum 
24. Incommcnco.tB.vbidicic,& licxqualishabebic 
eandcmrattoncm tn numeris ^LC.id cft ,cutuB contrariu 
dcclaratumcl^.ipremim dcclarauit hoc inmulttscom' 
mcntis pnnii Poftcrtorum commcnto.74 . dC.jS . !■> 
conimcni o.: 9 .vbi dicit , ncccfre tit , vc vnius tranrmu 
tatt tranfmutatum (It vnum&C.Ctrcahocvidcin fccu^ 
do Poiicrtorum commento.94 . &ex hocpatet, 
q> formagcnericavcradiffen i torma fpecificanon fe^ 
cundum rationcm tancum. Itcm tn codem commento 
in finc vbidicit,& CicomctcrdccipiiurinhocfiCc. Vult 
dtcere,qi Cieomctcr crrac tn hoc,id e(l,q) ipfe putat q« lu 
nea reda eft zqualis circulari : quu liiiea vel magnitudo 
rec'cjpotcftficncirculans,vel per naturam vclpcranc, 
hocauiem bon cft necelTanum.nam quamuis linca re» 
tfbpofTibilecftipfam ficncircularcm.tamcnlinearcda, 
ipfa esiftentc rc<fta,& habcnte modum rc^Tt j.inipolTibi^ 
lecft ipfam clTe zqualcm circulari ipfj rcmancntccircu^ 
lan,&l (i finc dux lincx rccftx zqualcs,&l vna carum po." 
ftca fic circulans : quaniuisfctturroenfuractrculans per 
reAam,non tamcnraenfuraturcirculanspcr re<rum,5C 

^uomodocuncjue lic,circulansnon menfuratur pcrrc 
tam,vt hxc t irculans,& hxc rc<fta:quia in hoc cafu rc' 
<fta mtfuratur,cuiaccidit fien circulan!i:non cnim fcitur 
mcniuracircularisvtcirculans.fedvt drciilans fuitrc^ 
(fta.Ecpcrhoc foluiturdubitatioBurlei. In fuaautcm 
rumina in hocloco lic dicit . Ncquc motiu rcAus neque 
circu]ari3diciturdecisvclocius6C tardius lecunduvnti 
niodum feuinteniioncmJSicnim hocelTet tta,motusre^ 
cluscircc xquslis mocuicirculari : &C fi hocclTct ica,ciTcc 
Itnea rccfca zqualis lincsc drculari : dC non cft ica.nam Ii^ 
nea rccfta non applicatur fcu coniungttur vcl cdtinuatur 
zqualiccr fupcr lincam drcularem,nequc partcs ctus fu^ 
perp.-)r:esctus,zqualicaaeniminucmturin mocu pro^ 
ptcrinagnitudinem.C^od autcm dicuncGeomecre, 
arculus cft xqualis c^uadraco cali,t9i: Iinea recfla eft 
quaIisIinexarculari:hocdicunt propter contmentiam. 
vcrbigratia.IIIud,quod cotinct iftccirculus,& Iwea.eft 
zqualcd^qundconcinetquadratu. In commenco.jo» 
vbi didc.DiHerentia autcm translationts SCc . Noca , cp 
hzcproponciopoceftaniplun,fci]icccc^ dilferentia alt^ 
cutusfpecicidcbetclTcdcnatura gcnens,in quo eftilla 
fpccics. In comint nt o.; i .in finc vbi dicit.Ec fi in gene 
reft;c.Nota,q'nuncficincclli''o hoc,Si calc/acftuineo 
quod calcfit diti-erc fpccic abillo quod fr(gcfit,mocus ca^ 
]cfa<fbonis,fcilicetmocus ad caliditatcra difTetc fpecie^ 
niotufrigiditatis,&fimilcin gci>erc> Incommcto.;f. 
arcatllam propofitionem,(}> omnis mocor>qui mouec 
aliquodmocum pcr aliquod fpatium 8Cc, No:a,(|> inccl' 
ligohancclTevcram,cum corporimouenci fcu mocort 
incft potencia moucrc duplum illiug mcfurz,tni]lo tcmr 
porc,&finon,non.6ilconfiderauicumcnto.7i.C^ani. 
Ibidem cnim videcur hoc lic verum fimplidccr. Ertc 
crgo verum cum noii eru refiftcntia ad mocum & ad ve 
]ocitatcm,nifiproptcrmcdium, vcl fortc rcfiftcnciacft 
aggregatumcxmedio&exmotod£ corporc moucntc, 
a m,rcfiftcntia aggrcgata cx his omnibus . £t tunc,n 
potcncia ntodua duplicitcr pciucait iUa rcs to iUginct tC'- 




Qiur nam 
opttma hj 
minum f(* 
liacas» 



£ pore ad dupluro illius fpacij,& fimiliier etiam cum diu^ 
fcrimusmocum fccundumiftummodum. £c torccctiS 
incelligiiur lic.nam cum pars terrx(vcrbi gratu^mouct 
inlcnus,c: moucc acrcm duplum eius mouebic illum a&> 
rcm in mcdictatc ccmporist&l fimiliicr duplum tllius ac' 
n« in zquah tcmpore : nam in mocu elemcntorum nulla 
cft rcfiftenria nifi proptcr medium , vc dcclaracum eft in 
quarto.Cumigicurduplicetur motor,moucbit dlircm 
in illo tcniporc per duplum fpatium.Et fccundum iftum 
moduin cft cnani cuni duiiierimus motum,& rcmanfic 
inotor,ficut fuic dictum,d£ dc hoc bcnc confidera. la 
codem commentovbtdicit,licecnonfit propomo inter 
potencias motiuas 6C mobtlcs,idcft,vnomodo, vcdu 
iTcum cft fuprarA: vtde caufas fuccclTionis ni motu,f.qua 
renoneftcciamininliamim quarcolibro cdmcnco.rs» 

SVPER LIBRVM OCTAVVM 

rp ANNOTATIONES. 

Ircaproemium Oiflauilibri, vbididc.C^ 
cfriiomints in fui vlcinia perlciflidccft ip^ 
fumclTc pcrfciftum pcr fcientias fpcculati' 
uas,&l tf ifta difpofitiocft ((licuas vlcima, 
6C fm facuos vira xccrna.Noc3,()> fm q> ap 
parecexmanifcfto fui fcrmonis,vidctur habcrcopmio.' 
ncm Alpharabi) , qui dixic vltimam profpcntatcm vel 
f(licitatem confiftcrc in fpcculatioiic,d: maxtme Dct 6C 
intclligentiarum,<^:(|>nullacft alia ffliatas:hoctarocn 
nullomodocft de intcniioncCommentatoris, vtpatet 
tertiode Aninia.<5cinquxftiontbus mcis de hoc. Scd 
tntcntio fuacft htc,q< h.YCcft vltima f(licitas,quz acqui 
ricur pcr voluncatem,vi dcdaratumeft in quzftionibut 
di(fbs:prztcriftamtamcncft aliapoftcrior,quz cftadC' 
ptio incellc<fhis agencis,camc illis quos vocat hic fatuot^ 
non fic intclligunt vitam xternam : ipfi cnim ncc fpecu^ 
Q ]ationem,nccadcptinncmintellcausagentisvocancvt' 
cam {rcrnam:quainuis enim per adcptioneni intcllcv^iua 
agentis acquirit ur aliquo modo xtcrnitas , vf dcclaratii 
eftinquzftionibusdiiftis,tamcnipfi non inrclligiii hoc: 
ncqueintcntiocorum fuit hxcVcl force polTumusdi<' 
ccrc,q>Commentatornegathanc xcernitaicm clTc for-- 
malitcr f(licitatem.Rc(iquaauic,quzvidentiirclTcob' 
fcura m lioc prologo , font clara pcr dicfta ab Auerroi iii 
cxpoficionc Librt l^oliticorum Platon:.s,qui lam tradu< 
(flus eft per me dommationi tu;,& idco non oporcec am 
pliusdchocdicerc,dC quiaetiaminprologo primt libri 
multa dcclarantur. In commenco pnmo vbi didr,cgo 
autcmcumhoc quod credebam&:c.Nota,q>intenao 
Cament atoris patet bcnc cofiJerantibus cr>men.nont"i. 

In cSmcnto fecudo verfus principm,vbi didt dC Ana Com« x» 
xagoras opinabatur. Dubium enim videcur,quianon 
videturq>hoc vlttinum fic diL^uin Anaxagorz pcrca 
quz dicla funt primo Phyficorum.AC vidC t]li(f,force ca* 
raen hoc fequitur ex fua pofi*.tone, Item in eodem co" 
mcnto circa opinioncm Entpcdodis , vbi dicit. Parcc* 
vcro mundi &c.Nota,cj>cx hocciiam portftquisacci' 
pcrcrationem concraEmpedoclcm. Deopinioncauce 
Pla.dcgcnerattone mundt nihil ad prffcns dico.C^aut* 
(m fuadi<f^a,hoc quod Philolophus narrat,de ipfo iStr^ 
roacjvc in Timco non folum ex verbis.fcd ex ^jpoficio^ 
nibusft fundamentisdi: modu,pbationis:tamcn doroi.' 
natio tua^ptcrmagnapcrrpicacitatem ingeni^d.' Plato 
nts amorcm fic vult glofarc vt hoc non dicat,ficuc cctain 
mulnalTcruncPlaconici. Incommcntoquarcovbidi.< Com.«i 
at.Tuncduoc&tradt<.1oria clTenc ineodero fubie^,6C 
in eodc ccporc,r.poccnriamocus&c.Vulc diccrepocen 
tia,vcincipiatmouere,&motusina<fhi. Icrm in eo« 
dcm commentoparumpoft,vbi didt , Gcncratio cniro 
cft motus.Noca , cj> accipicndo motum propricdnftum, 
h«ccftTcra,Gcncracto cfi inotus,accipicndo gcncra'- 

tioacm 



Com * I » 



H 



Ctnttitio 
quo fitmo 
tat , 



Com.: 



^ANNOTATION^S ' xs6 

tioncra prd alrcranone practdente gencrationem qux ^ autedicit.Etfinon €lTcr&c.R<mouetcaui]lationcin:flC 

circa hoc vide Coinentt*i.|S.d£ infcnui in hoc c<3mcmo. 



Coin , 



Com.i 



Co 



m.tzt 



Com.i 



rennmaturad ipfain. Si veiogeneraiio accipiatur pro 
aduentu Rirmx rubftannahs.tuncnoeftmotucpropnc 
duluc . Vcrum eft tamen q> compofitum non fit a mo^ 
io,nueab co quod eft io poicmia ranium : quia matena 
nunquamcft nuda i rofma:&idcolitabcnte in a<^u: 
hoc tamcn non eft per fc, vi patet primo Phy licoium.fit 
LibroCcch. Incomraento.r.verrus pnncipium , vbi 
dicti C2ommen . Etquodmouei hoc motu,vt declara^ 
(umcft tn.7.dC in.f.fcilicctq) antc <3i:c . Hene connderat 
quia fine hoc noii erit pcrtec^ta demonlb-aiio. In com^ 
Tnento.9.Noia <^ omnes iftx cxpofirtoncs , quas pofuic 
Commenia.cum dtxic,dCoponccnos pcrfcruian &c. 
fancvcrzti) fc,fcdnon funtad (nicntionem Philofophi, 
ninvltima,vcatfumatCoinmen .d£circa illam vide.T. 
huius,di:.;f .f6.f T.Scxri , di Commciuum.}} . Sexti , & 
p.r. Iiemin eodem commentovbi ponit quafi tcrna 
expofiiionemcumdicic,6Ci^ propinquitascorpons ad 



fecudaratio fic ibi,vbidicic. Quxrcndumcftqucmad<' 
modi'idi:c.certiarano vbidicic. Voluntas enim nopoft 
ponit.Ettntllaparceinnuituretian) aha raiio.Iniliaauy^ 
ccmpartcmqtiadicit.dfCfi lueritdnrtum quomodofliCc. 
ponicdubitationcdi: foluic.Et vidc in finecdmciiti vbi 
c5plet lolutioncm.In folutioneaut vbidicit.iftudenim 
mofil appropinquabiiur , id eft,frm quafdi eiu8 partes, 
\tdi(ftiicft fupra.C^uincaraciofitibi. Eccnam it fucrit 
volu iicat anc iqua. In illa autcm par ce,in qua dicic : 3C eft 
manifclbi qi iftud moun&c.exhoceiupoteft quisfbr 
marc quint a vel fext5 ratione , ex quo pnmui mocor cft 
omnino intranfi-nutabdis : forte tamcn non eft ratio pcr 
re,qtiia voluncas dicicur xquiuoce dc antiqua&l uoua. 
Verum lamc cft qi hoc argumenrii concludit.Si voluiv 
cas velappecitui prxcedit volittl . Inillaparce vbidicic, 
Omnis igicur mocor a quo proccdit appcticus ad mouc' 



quafdamres&.c. Vulcdicerc fecundum qualdamcius » rcdic.Noca,q,cxdiuifionedataformacfextam velfeptt 
pvnt». Itemmcodcmcommcntovcrfus fincmvbidi mamrationc,inillaparte,vbidictc,Ethocconnngicnc* 



dt. QC cum fuerit hic mntum xccrnri,id el^cum alps con 
dicionibusiam polltis. In finceiufdem cutnmcnci,vbi 
dicit:3dcft impolTibile cranrinutattoncin priinjin cilcin 
temporCjid efCjiiouam . Incommento.n.vbi dictr.d^ 
cnm hoc impotribile cft dcmuftrari,llcur dcmonftratur 
puntfhisdcc. Vult diccre,(}> punccus inuenicur tnlinea, 
£^ polTumus ipfuna demonftrare magit quam in vnoin' 
ftanci : nam ipfc inucmturcum linca .' Ei ideo polTumus 
tmajlinanpunclum.quicftpnncipium hnex,di: iioii eft 
finis altcnus.Scd inftans non inucnicur nequc cum tcm' 
porcprxieriio, ncquecuin futuro: A: ideoipfumcftdc 
HccclTitaic pott prxicruum , SC antc futurum.Prxtcrea, 
Mud quod no poteft per fe exiftcre,fctlicct clTc Hrmum, 
fed fuu ciTc eft it.ftabilc,ficuc mftans non poceft ciTc anic 
futDruni,nifi fi: finisprxtcriti. Pra:ccTca,decJarabttur 
cx ifta via,nam omnis mocus fa<fcus antc iplum eft tcm,' 
pus.natncllc faclumanic fuam produ^ftioncm linc du^ 
bto fuit priuatunijdi. impollibiJe cft vcritican dciplom 
^ftanii,inquo productumcft ipfum eiTepnuaium:fed 
tftpriuatutninlcaniialioantchoc inliinB OCuitcrqux/- 
kbetduo inftantiacft icmpus.ergo ancc iftum motum 
fuic tcmpuB : ccmpus aucc fcquttur raocum , 61: loucnicur 
cutn ipfo.eigo ancc omne cepus dctcrininaruin fuit tcm' 
pus.crgo iplum eft (tcmum . Prxtcrea inftans eft in po» 
teniia,nonina(ftu,vt diccumeft in alt)slocis. Talcau^ 
tcni iion potelt dcmonftran , fciiicci modo quoalias de^ 
clara(riett:3c fi dcmonftrarctur eiTct quicfccns,ficut piV 
^us.dCnonclTetcrgotcmpusdc lutura rcnim,quaruin 
clTcconfiftic in fuccclTionrddconfidcraincommen.rtf. 
Scxci. IncSnKnto.it.vbidicit.Quonum, fiprimua 
motusquieucfitotc. Vult diccrc fortcq» faJte prius na^ 
tvra corrumpicur motus,fiue defir.ic cfi iit inducta illa di 
fpoficio: iioc aucem cft impc^lTibile in pnmo motu,ctiam 



Com.iT* 



cciTanocxhacpofitioncddc.Ponitur fepcima ranovcl 
o(fcaua. Itcm tncodc coincnto in illapatCc vbidicic. 
Indtgectgiiurmotorepnorc ipfod^c. Supple&: fi non. 
Quare non fecit ab xt erno dlam rcm.cx quo ipfc cft po. 
tensdCvoIensmotum. Prxcerea fcqucretur qimocus, 
qui pofitus clTct primus,non pnmus,A: fic ininfinitum: 
& vidcCdmentum.fi. Item in codcmcoincncoparii 
poft,ybi diar,&: non cft natura innata faccrc . Nota,q> 
hiccftctiamratio fortis, dCfi primusagic voiuntacc,dC 
maximc,quia fuavoluncas xtcrna 0«: inuariabilts.nolat 
(amen iormarc has racionc; , dL declararc eas proptcr 
muicas caufas:d£ maximc,quia cu potcs cx cc matora tiv 
tdligerc:.^: quiadehit dixi ahquid alibi. In-commcn«- 
to,dccimolcpiimo,vbidiat.Viuum auccm dicicurmo 
ucrc fc.d: vtrunquc in rci vcntatc , vt poft dcclarabttur 
C indigcc mocoic extrinfeco . Cu-ca hoc vidc Commcn^ 

tam.xg.&i.xo.iz,dC.\7.f\.6i . In commenco.ii.circa Com.ss» 
iinemcommenct,vbi dicii,6(:quinegatnacuram ncgat 
nacuralia.Supple,d£quincgacnaturaiu negac fubic(fcii 
Sciccix naturalis.noia vltcrius,qu6d cx ifto loco potcft 
quisaccipercracionem , quod artiicx nuilo modo potcft 
probarc fuum fubieclum. Ineodcm commcnioance 
hoc,vbi dicic . Qtii omnia cntia mouentur,id cli.corpo' 
rea. Incomnicnto.x}.vbidicic.proptcrhocdiuidacur Com.ji, 
&altcniiioin infinitum,fcilicct inquantum fitabaltc- 
rantc.Noca, quod videiur incclligere hicpcr alceracio^ 
nemqualicatcinfiucntem,nonfiuxum.£i vcrum cft,<^ 
non quandocunquc aherans altcrat cl^ alieratto in adu, 
8C cftpolTibile cj> vnumaltcrans concranum fit ftacim 
port aiiud.Incodcm loco parum poft vbi dicit , 6C fi no 
tuncante tranfmutationem ciTct iranfmucacio,idcft,in 
aiftu,& poft hoc dicic, ddnon inucnitur tranfmucacio 
noua omnino,id eft,cx cjuo fccundum hoc prxccdunc 



lpofTibiieciCi,,,ritaliquiMHOtus cauiacomipcionispn_>- infinux.Scquiturin commcntn,«cxiftimac quiid co^ 



niimocus.quiaprimus motuseft caufa omniumaiionl 
inocuum. Prxtcrea,difpofitio,qux fit ui rc pcr quam n& 
eft poiTihiJcrem polt mouen,fit in rc poftqua quicucnt. 
nam&linMtum fimul cortumpitur,5:ccfTata motu, 
adhuc rcmanct potcntia ad motum : dC li non in illo , rc^ 
cnancc camcn in maccria eius fiue m compofito,quodge 
ncraturexdlo:quia anmhUatioeft tmpolTibilis:di: ideo, 
ii dchcc corrumpi lila poccntia,corrumpicur pcr mocum 
poftcr;orcm poft primuinmotum,fcuvltwoum,quod 
cft impolTtbiie. Incommcnto.i;,vbi diat. Quorum 
VnuscllquodaliquidlitpolTibile tempore mfimto&c. 
Nota,(]> hoc eft impoHibilc in poicntta elTentiali : dC cciS 
ia potccia propinqua. Item in eodcmc6mento vbi di-' 
cic.Scd ficuc diximus dfc.Noca q> in iftocommcncopo' 
Duncur.r.racionetad probandu il^am incencionc:pnma 
catio incip» ibi.Sed ijcut diximus c^ moucos 6Cc , Vbi 



nimhoc:hicCommcn.ponitdubiiacioncm dC foluii:>3C 
vide Commcntum . 74 . Poltquam autem confidcraut 
hxc omnia,qux dicu Commcn.de iiac materia : ix coiv 
iidcrando bcnc i aiioncs Comtnen.iiic dC fuam intcntio^ 
ucm complccc videtur mihi fine dubio fccundiiCom<- 
men.q>aliquapar8 qualitacts produciiur loca ininftati 
■vno,t)C eft pars quf poccft elTc in a(flu:A: eft prtma ptrs, 
quxpnmoproducuur:&idcodicit Cbmmcn.q» ali&< 
rans cftapudrcm,incuiusna(ur.«rft altcTari^&nonfit 
ftatim alceraiio in accu.fcd indtgecahquo ccmpore do^ 
Bccfiac .ilccratioin aiftu,idcft, aiiquaquaJicateinadu. 
liia tamcn quaiitas in aciu, qua; cli miiiima,qux poccft 
clTe in acfcu aduenit cora m tnftantt , tn tlio tempore cft 
aiicracioin poieiuia propinqua. Lc altcraiis agu runc 
aiiquomodo:quianon potcil product lila qualiattim« 
iumajnificnct illamora,d:ianca a(fcio.&hoceft vaidc 
Iaudu.fu{>Phy. u iii) ractonabilc 



-: . Rio3 



OCTAVI PHYSICORVM 



An mettu 

|jntnuni 

dclur. 



Com < S4* 
CoiB* XI, 



Com t st. 



CoiB,x*, 



»acionabiIc&conforin«,fl£nonina(^tu:quia adhucnul^ £ 
lam quaJuatcm introduxit : Tcd tamcn polTum diccrr,(^ 
tunc lilud mobtlc habct aliquid altquo modo dc tcrmt' 
noadquem.lcd mcliu5c(ldiccrr,q>noii habct: quiancc 
habct dc icrmtno ad qucm in a^fcu ccmplctc,nccin com' 
plctc^fcd dum mobilc habct aliquid de motu , capicudo 
motum pro iorma flucntc,runc habci partem fub tcrmt' 
no ad qucm,& ctiam & hoc ruffictr,Phyncorum in Sex 
to,lcdancc hoc habctcffc inpotcntiavalde propinqua: 
dumtamcn mouctur, acciptcndo motumnon pro ior^ 
ma flucncc,& tunc agit altquo modo,vc diiflura cil.hoc 
cft quod dicu Commcn . comincn.r^.concra antiquos: 
& idcononfcquicurq>(it polTibtlc q> non iitquiCf in;cr 
duosmocuBconcranosin quahca(c:nam hoc quod 
cunt , <)i poiTibilc cft accidere (]) iit hic in iUo inibmu 
gens concrarium : 6C crgo tunc accipit agere iVaiim Hne 
quictcnoncn vcruro.nam non inapic fianni agcre coiv 
tranumina(flu,fcunon introductt flanticoncrartum in 
ac:u:A^cttam non fcquiturquod dccur pnmuminilans *^ 
mocu3,ficntdcclaratCommen.hic : nam mocusin toq^ 
moruS(5lcon(inuu8,nondaturci pnmum (ndans.Cotv 
tinui cDim non cft pnma pars,& prxtcr hoc funt alix ra 
tioncs,quxpo(iix funt in fcxto. Sedres,qux aduentc 
pcrmotum,da(urei prtmum aiiquomodo. £t fortcc<> 
(iammotus,cumconndcratur fccundum<]>cft dcprxx 
dicamento qualitaiis vcl quaiicKacis , daturciprimum 
initans:6drft ii. artualiquo modo non pcrfciftcficut 
dictt. Cumautcri) confKicracur fccundum quod cft dc 
przdicamentopaH'ioni3,6^contmuus,non habet pri^ 
fnum , di^ non cft ibidcm piimum in avftu , dC ctiam moy 
nis localis fccundum quod eft corpus , 6C continuum , 
id eft,magniiudo fuper quain vci circa quam flc motus , 
nonda(urcipnmuma(f^u,nc(]uecorpon illi fecundum 
quodeft coniiiiuum. Sed inocus localis , cum conQdc» 
rabitur fccundumquodcft in a(ftu,h.ibct aliqjarii pri^ 
roamparteni,idcft,(nim percrannuic (otam illam par^ 
remlimultn ac^lu. Scdinpotcndanonhabctprimum. G 
nam inftans, in quo pcrtranfit tn potenttamcdium hii<' 
fuseftanceinftans,in quo penranfit totam illam par^ 
tem : mftans tamen inucnt(ur in potenda : 6C confidera 
bcnc in commcn(o.6iB.& cnam in Scxto libro commcru 
to.99. £t cx hocpollunc folui multxdubiianones, 

Ircm in codcm commcnto vcTfus rincm , vbi dint . 
TcrmiDuscnimcnns in a(ftu,idci),matcnalis . Incd'' 
mento.i4.vbidicit. Autquiamali)smo(ibu8 tnucnt- 
tur gcncrano 6C comiptto,id cft , fccundum quid . In 
commcnio.tr.vbi dicit de ignorantia quorundamcx^ 
poficorum. Vidc commcncum priinuin fcptimi. In 
codcmcommentovbi dicit. Necefrccftvt moiuscius 
afuaanimalic naiuraliccr, fcilicccctiam ad riipcriu&. 

Ineodcmcommcnto parumpoft, vbi dicK.li igicur 
comingic qubd antma mouct corpus fccundum motum 
deinenci dommands 10 ipfo,t unc motus corporis ab ani 
maeritnaturalitcr,ideft,fccundum(]> cftcorpus. In ij 
codcmcommcntoparum poft,vbidicit. Tunc motus 
carportsabanimacntnon naturalis.id cft,fccunduin 
cft corpus miftum habens mulrum dc tcrra. Scd cft be.' 
ne nacuralu,fecundum quod cft antmal , feu corpus ani^ 
malis fccuniium cft ralc , fciliccc antnialis . In com^ 
mcnto.iS.vbidiat. Nullusenimdubttat quodanimal 
mouctur ab anima,&c.td eft,quia nos videmus in mor.' 
te antmalis,quod rcmanet corpus , ipfuip non mouccur. 

Itcmincodcm commcnco.vbi dictt. Sicut in rcbui 
artificialibus,qux mouencur pcr prtncipium incts. Si 
Iitcra noneft corrupta fic inccLligitijr,idcft,qux moueiw 
tur per principium in ci«,non prtmo , fed pcr acctdcns. 
£t vide commcntum.).*. In com1nenco.19.vbi didt. 
£t non poftumusetiam diccrc in cis , qux mouciitur i 
priiunpib in ets addKo : 3C q» mouccur cx ets abfquc eo 
quod udtgeat cauia cxthnfcca, Noia qf vidciiu hzc 



caulaexirinfecacft mcdium , vt patet Quarto huius.AC 
III libroC(xli : SC ctiam indigent motore cxcnnlieco , vi 
poft apparcbit:&: vidc m fine commcnti.ar . In prmci^ 
piocnimduingcncrancur,(3i:ctmcmoucn(ur in fuislo." 
cisnaturalibusigcncracc mcdiante forma,v(patctper 
Commcn.tertioCceli. Cumautemretinentur i prohiir 
bcnte . £t poftca moucntur pcr rcm mouentc prohibc*^ 
quodeftcxtrinfecum.dCctiam j fua forma.EcvideC&> 
mencum. ji. Item eodcm commen.parum poft vbi di 
cic.Sicucdicimusineis,quxmouencurex fe ddc.Circa 
hocnocaq>aliomodo habens animam indigct mucore 
cxtcinfcco,& aliccr non habcns animam , vt patcc com' 
mcnco.xo. Vcrum cft c(um,quod animal ad fui produ' 
(fhoncmindigcc mixorc cxtnnfcco,v(p3(et.£t videe-' 
tiam Comincnium,(i.Sed tamc nota,qu6d animad cum 
generatur,non ftacim mouecur motu fuo propno, licut 
coniingittn clcmcnns.Vnde gencranselcmenta,fccun'' 
duin(]>datcisdc forma,dat cise(tam omnta accidcntia 
contingentia formx , quorum vnum cft mocus in loco: 
&tdco,cum forma fucrit complcta ineo complebitur 
vbi fuumdcbttum,&a!iaaccidentta,ni(l aliquid impcx 
dut,vtd(CttCommenta .commen.)t.d: maxiine,quta 
fecundumiprum formxclcmentorumpartibilitcracquj 
runcur:& ideo^ltcuc parctm habet de forma ita et de miv 
tuconucnicnceilli formx.cum aucemcomplcca cft for^ 
ma,complccur 6: motus , nift aliquid impediac : 6C ideo 
Phtlofophus 3C Commcn.in hoc.e.multocics dicunc cle 
mcnta moucn ab cxirinfccn,noo auicm lic clt in anima^ 
luquia quamuis ab anima fcquanrur opcrationes fcu i 
gcnerantc mcdiantc anima,non tamcn ftarim cumin^ 
troducitur anima,animal potcft moucn fccundum mcv 
tumpropriumaMmalis:naro animal 5: maximc.pcrtc^ 
(flum rcqutnt organizacioncs 6C complementum incm- 
brorum,di: rcliqua,qux funt necclTartaadmotuin cius: 
ddideoaniinal nondictcurmoucriabcxtrinfcco eomo.» 
doquodtctiurclementum . P»xcrrca,clemcntum lera> 

Eer cnouctur ab cxtrtnfecOjXT dttftum eft : ntfi lit pt ohi^ 
ens tmpcdiens : dC omncs ranoncs , quas Philofophua 
fccic in hoc ocftauo ad probandum grauia Qc lcuu moue 
riabcxirmfcco,nihil aliud probant mli hoc:noncamcii 
negac Anrto.nequc Commcncator,(j. clcmentanon mo 
ucncur a fua fomia:Sc hoccftmaiiitcftum in dov^trina 
Philofophi 6C fui.Commcnca(Oris:.dC hoc cft quod dicit 
Commencacorincoinmento rngefimo fccundomflne, 
vbidicit.Ocdaratumcftigtturc]>nullum corporu {\cn^ 
plidum naturalium ,ldlicet tcrr(,igms,& cxterorii mo^ 
ucret fe propter h(K (^inco cft pnncipium,auo moueat 
rc:6f hoceitcnttaliter&non accidcntalKcr.Scd incocft 
ciTcntialttcrpnncipium rcccpiionisvi moucaturabcx' 
trtnfcco non principium adionis nifi pcr accidcns. Ec 
vult diccre,cuin dtc>t,6^ hoc cirenhaltccr,id cft,i potcti^ 
(iaefreutia]t,vtduflumcft fuprainhoccommenio. Scd 
bcnc a poccDcia accidcntali:non tamen lUud pnnctpium 
per accidcns mouet:imroo per fc,quamuis graue non llc 
pcr fc mocum. Cum autcm dicic non principium adiox 
nis nili pcr accidcn8,id eft,a poteniia acctdcntali : ncgat 
Igiiur Philofoplius i9c Commen.corpora fimplicia mcv 
uen fc i potcnria ciTcntiali:quod manilcftum cft,ncgant 
criam hxccorpora moucricx fe,cum non diuidantur 
iii motorem 6C mocum,vtdicitCommenta(orcommcq 
to.|t . Dicimtctiam ipfa moucnabcxtnnfcco ad loca 
propria eo modo,quo di(fcum cfttnullo camen modo 
ipli ncgaiu cum ipfa ^cncrantur in loca non proprijs, 
6C rccincncuribtdcm a prohibcnte,A: poftca rcmouccui 
prohtbens^quod formacorum litmotor:nequcciiaai 
dicunt , quod mouentur a gencrancc extrinfcco:& quod 
non mouenturab ipfo mcdiante forma,quam gcnc^ 
rans dac. Scd ad maiorem dcclarationem iftorumnO' 
tandum eft iIlud,quodd(cu'Commcntator in Tcrtio 
Cccli,coaimcn(ovigcilinoo<fuuo,vbi didc,di: vidctur 

ctiam 



MA N NOTATION ES r30 



tf7 



crtamipfume/renccefrariurnnienernotut naturalismo /^cumnaui.Etcumitafit.aeriginir&aqiia funr necefla>- 



buf idc di 
motot fcs 
cudij ponc 
& motuni, 
diffcrut tn 
frntdum 
modum« 



<lo propno.£t in hoc ell dithcuitas.declaratumelt enim 
dc clcmenns,quod non nominatur in ter ea qux mouen' 
tur pcr fe inloco nifi a geucrante.fcdicet cum ex eis fiat 
aliqua poriio in a<flu a gcncrant<,tunc exiiium in illa par 
ccomnia quibus couftituuntur , fctlicct mouen in loco 
propno , 6C alt^s acctdcntibus propri)s , nifi aliquid im^ 
pcdut tpdk a motu ad locuni propnum . QuemadmO' 
durafgiturcftcraaccidentiacxillcniiaui rcgencraian5 
cxiAentin caniil a gcncrantc,ramen mcdiantc forma ge 
nerati, qoa: fit a gencranic, «ta cft dc lioc motu . vcrbi 
gratia,qu6d,cum clcmciiium, fcihcct aqux verbi grj^ 
na,muiatur&lHt>gnis,ilatiminprimapaneeius,iiiqua 
exirtit igncitas ab igtK gcncrante cxiftcnt omnta acci' 
dcnttaignM fccundum qtiodcft ignu:6£vnum corum 
accidcntiuro cfl moius ad fupcnus : quontam fccundum 
quod in parte gencrata cxiiict de partc leui , fccundum 
hoccxiftetin ca dc lococorporis leuis:&dc aliisaccix 
dcntibus panibus propriis . Scd tamrn quij non cxiitut 
agcncrantcnili mcdiantc gcncrato, &: motusprimo5C 
cncntialif cr non fit ntli a motorc,& nullo alio mcdiante, 
propterhoc illc moiiis non cft prTmus,ncque cftentialts 
dmotorccxtrtnfcc0,fcd a forma moti. £t tdeo habec 
propriumiftc modutmotus^ vtpcr cum moucaturrcs 
per fc,cumaliquisnonimpcdicruipfuin amotu pcrvio 
lcntum,fctlicetcum impcdKnsquicucrit: dc fecundum 
iftummodum allitnilaiur a quodmouetur pcr fc. £r 
quia motor ciTcntialitcr dtftinguitur in elVe a moto,licuc 
tn anunalibus JVlotor cjiuii lo «s eft alius i mcKo , cum 
motor {it anima,<S>: mot um lit corpus.In corponbus au 
uta fimplicibus idem ei^motor fecundum pofltioncm 
& motum.Sed dilicrun: fccundum modum.Lapis entm 
mouct fe inquaniumcftgrauts inaiftu,i3(:moueiurin' 
quantum cft poientia tnfcrius . £tcaufa in hoc,quod in^ 
ucoiturvnomodoinadu&alio modo in potcnnaeft, 
quia componitur cx maicrtaSC forma:formaigtturetus 
zntMiet mquantum eft forma,dC mouetur fecundiiquod 
cftinmaicna:Doncnimcilin potcntiaad infcrius,ntft 
fccundum quod cft m matcna. £t ideo lapis non efi per 
fe motuselTcntialitcr,fcdalTimila(ur ci quod mouctur 
pcr fc:dCideo tndigct in fuo motu motorccxtnnfeco: 
acqucctiamnomtnatur imcrea,qui mouctttur abcx^ 
uinreco:quunonmoueturhoc motu abextrtnfeconiK 
snediOjfcilicet tntrinfeco.cr hoceft ^'num eorum,cx qui> 
bus Plato cxifhmauif ,quod ncccfre eft q» primus moior 
inoueatfeeircnttalttcr,rcilicetfecundumhocquod vide^ 
lur in lapidc,q> motor in e o llt moium.Scd licet idcm fic 
«notorineocum moto,tamcn non eodcmmodovtPla^ 
to cxiftimauii:lct.i dtuerlimodc fccundum quod apparcc 
cx pnma demonftratione in pnnapio fcptimi Phyfica» 
rum,videclaraiumcft,q.omnc motum habct morem. 
Etquialapis, ficutdiximus, nondiuiditurin motorcm 



B 



ria in motu lapidis , 3C hoc cft illud quod promifimus: 
6l cxplanautmus hoc in cxpolitionc Phy licorij . fcd tlic 
locuscftconuenientior. £xdi>ftisConiinen.liicpatcnt 
multJ.Pninum,q.mediumeil necelTarium mciTemo^ 
tusgrauium&lcuiummodopropno . Sccundo.quanu 
uis moucnturab cxtnnfcco.tamcn mcdianteforma,imx 
mopniicipalitcra iorma^Sdaliamultaquxpatent. Sed 
vbidicttCommcn.lapis:notaq> per lapidcm tntelligic 
elemcntumgrauc feu terram.vel intellign lapidem.fc* 
cundumi]>ineodoininaturclemcnrumtcrra:. Lapisc^ 
iinn rccundum hoc mouetur fccundum motum clcmcnti 
prxdomiiuntis,i9(: moucturfccundum motum,fccundii 
qucmclcmentum terniemoueturinfcnus:& idcoquan.' 
tumadhocnoneftdifFerentia.Sedaddcclaracionemma 
lorcindivftorumCommen.hic nota,c^Commen.hicin.' 
tenditdcclararcq.medium,fcilicec acrvelaqua, eftnc^ 
ccllanum in motu grauium dC lcuium modo proprio,fci 
licci quiafunt limplicia:* uicxpit dcdarare,q>tpfanon 
moueniurex fc.led mouentnr a generanteitalcautem 
noiiinoueturcxfe:poftea declarauic motum cx quo vi^ 
detur q. ipfa aiVuntlantur moto per fe , vcl cx fc,quu in-' 
ucniturin CM prmcipium motus localis.fed dilferunc i 
motocx iie,quiamotumcx fc diutditur ad motumper 
k,dC motorcm per fe, vt clcmentum vcl bpis:nam ipfe 
accipit lapidem loco clcmenti,quamuis iiiucnitur in ipfo 
motorpcr fe.oCeft forma:nontnueniturin ipfomotum 
pcr fe,namiormanon moucturpcrfe:ipfaenim eftmo^ 
rorperie.&impolDbileeftvt fitmotorA: motum pcr 
fe,fed mouetur per accidens.quia exiftit in materia,ficut 
declarauii hocCoinmen.vcrius tincm huius commcnci, 
Prjcterea,materia non luouetur per fc.njm ipfa cft in po 
tentia:motumautcmoportet ipfumelTc in aitu.vtde^ 
claratum eft Qumto Phy ficorum.ai ergo no eft hic mo 
tumpcrfe. Sedinucnuurmotor pcr (c,dCe(i forma.flC 
moium pcr acadens:poftea adiungic Auice . quod nthil 
moueturper accidens,ufi per motum ahcriusper h.dC 
illud cft mcdium;ergo manitefltim cft,q> medtum eft nc 
celTartuminmotu clemcntorum inodo proprio.fciJicet 
quia funt fimplicia:d<:eriam declaraturacftinQuarto 
Phyficorum,qu6d,fi nonefict mcdium,non niouentur 
nulla elcmcntanifi in inftan(i,quia cft tbidem rcfiftencu 
ntfi mcdium.materiacnim eft cas in potcnita ad omnia 
fiCiUa nonrcfiftit:ncquc(orma,quia proprium cft cieflrc 
fupcrius vclinferius:ergo mcdium c(i necelTanum.Dc^ 
claratum eftetiamex hisquaedicra funr,<^ hiceft pnn^ 
cipiumpcr fcagcnsiJlumrootum, A:cft iormaA^priO' 
cipiumpcr fe rectpicns. £teft mediumai: rectptcnsper 
accidens,&eft forma fccundum quod exiftit in mate^ 
ria.£texhoc quafi fotuunturomnesdii^cultatcs, qux 
accidunt in motu elementorum, fcilicet an moucntura 
motore per fe vel per accidens:hzc cnim eft vera.cleme^ 



&. rem mo(am,na q> vtriique corum fit exiftens in aifiu. jy ta pcr fc fuam naturam mouentur per accidens.& iibi 

laptsexiimnonmouetur ciTenti;diter a fe fecundilquod ' " ' - ' 

lapis.Tunccnimmouctur aprincipio quodcftin eoacct 
dencali(cr,cura noniiabeat eflc motus nifi perillud prin^ 
ciptum,non enim eft motus lapis nifi fecundum quod 
cftpotcntuinfcnuSj&cftmotor fecundumc|> eft gnir 
UIS.S1 igitur fucntmotuseiTentialiterperfe,inquantuin 
eftgrauis:&:iam pofuimusq> non mouet ciTcncialirer, 
nifi fecundumqu6dcftgrauis,encctiammotor QCmo^ 
tum cflcntialitereodcm modo, quodeft impolTibilc.6C 
ideo non cft motus nili fcmper accidcntaliter lapis , necp 
mouet fc ciTenttaltter,& cum ita fit , QC omnc quod mo* 
uct fe accidencaliter neccfle eft q> moueac fe , quia ciTen- 
ttalitcr mouet aliud motum a fe, verbi gratia,quia homo 
nonmouctfcaccidcntaliicrin naui,niliquia mouetna^ 
uimcfTentuhter. £tcum ita fit , lapis igitur nonmouec 
«jrcntialiter nifi aerem in quo cft , &: mouet fe , quia hoc 
quodmouctTcyfcquiturmotuniacnsjficuc d< hominc 



ctiam pcr fc moucntur ad loca (uTi.dC idco mocus eorum 
eftnaturalis, tamennon mueniturinctii motumpcrfe, 
dC confidcrain fine commcnti.fi. huiu8.s.3f tUa adiuuax 
bunt teintelligere hoc.Nota tamen.quod magnadiitc» 
renriaei^ dicere,clemcntum mouet fe per fe,6i: diccrc ip- 
rummouccpcrfc,feipfum,expnma enim intelliguurt^ 
fua fubftatia mouetur per fe:& hoc cl^ impoflibile.nam 
formanonmouecurpcr fe,nifi resinoucrcc fcperfe;fiC 
cciam primamaccria,quxeft inelementts,nonmouctur 
pcr fe: nam mot um cft cns in idhi. l x fecunda autcm 
ccUiguntur duo,vnum cft,q> in elemcnto eft res raoucns 
pcr fe,fccridueft,q>irucno motorisp fceftmoticre fe,i. 
puenire ad fuum locum propnil , non moucre mcdiu:dC 
ronfequiturcxhocc}>fitfuarubftantian>ota pcr fc. Et 
iftx iiitcntiones luiK vcrac,SC ideo debcinus difttnguerc 
huiufmodi propofiuoncs . Icem notandum ad maio^ 
rcm dcdarauoncni di(ftoruni ctunmcntiiiutuii dccalo, 
landu.fugPhy, u v <f 



Vnaopa» 

tio vnioo i 
caiplurb» 

jeSc co<lc_ 
ino (ITc no 
|)o(cfl* 



OCTAVI PH 

nuod,cuTn dicit Commcntatar vcrfus fincfn.Et com ita 
iit,&omn«quod mouet,&c. Vult diccre &cumita 
fit,raiicetquodmouetur pcr acctdens fecundum quod 
cft in matena/eu mouetur recuiiduo) quod accidit ci ti^ 
fe in materia , flC materta non cft pcr fc motum , quia cft 
inpO(enna:neque compolitum ratione formz,quiade 
ratione fonnx vt liceft mouere,non nioucri,faJ(em per 
fc,& agcre non pati. Prjtterea . Si Hc , idem mouebic 
feipfum pcr fe,quod eft impoflfibiJc, vt patet in pnndpio 
Scptimi Phyficorum : nec formacft motura pcr fe, fe^ 
cundum q» eft in matena:quia vt fic , eft motum per at» 
cidens:Al etiam fi fic,hoc eflct primo matcna : & conclu 
dit.quodroouet fc,qutaeircnrialitcr mouetaliud a fc.Ec 
Vidcbenccommentum.Jt.Quarti Litri deCotlo.a: 
coniidera baic commcncum.jo.huius O^taui. £t hii 
fbfcpotcft rcfpondcrc quisad omnia argumcnta qux 
fiuntcircahoc.Auiftoritatestamcnfividcnturcfrccon-' 
tr^rta: huic,ad pracfcns nolo detlat art , & maxime,quia 
dominaiiotuahxcomnia optimc intelligtt.Paictciiam 
tliud , quod didtum cft in Quario Phyficorum , qu6d,fi 
v^acuum fit.demeniamoucrentur in inftanti,dC dato,q> 
infimplidbus fit alia forma prxter formam vhimam, 
iUanonrefiltu.nam formx generales nonrefiftuntmo' 
tuiiformapropria.non fic auicm eft in miftis.quamuia 
cnimmoucntur fccundum nioium elcmenti prxdomi' 
nantis,tamenrcliquaelemcntarcfiftunt , corporaetiam 
ccdeftia,quauis aliqualitcr aliquo inodorcfiftunt,hoc 
cft,quia lun; in acftu.forma autem genenca elt quafi po^ 
tcntu:ncc pcriplamres eftin aftu exiften«,& ideo per 
camnon rcfiftuntmotui.Dixiaufcmdato quodin finv 
plicil^us &c.quia m miftis no cft duhium quod funt for-» 
mx demcntorum refra(ftx,6C formx fux vltiiiif,5(: etia 
quandoapparctviiaopcratiocommunis fequcns naiu^' 
tam formx,oportct ticccfTano quod fit formacommux 
nis.l^quaproucnit hxcopcratio communisvniuoca,vc 
fenfatio,verbi^tatta,vna cnim operatio vniuoca no po 
icftprouenirc a natuns diucrfis laltemper fedfeodcm 
inodo:aliterquodlibet ficretcx quohbet,5i nulla eircc 
racio ad poncndum naturas proprias , faltem in talibus: 
& morari in hoc ftultum cft . Scquct ctur ctiam , q>non 
cft gciius vniuociim , cx quo non cft hic aJiquod com^ 
niunevniuocum,di(}ercnnaautem dperationum feniu 
iiux bi vegetatiux non eft vna vniuocc m homine & in 
afmo.Stultumcft,quianonapparet aliqua diucrfitasex 
quohocarguerc poirunius,immoidem fecundumfpe> 
ciem feu naiuram agunt , &. eodem modo arca obiccfta 
propria,^ non oportet plus loqui de hoc . Vnde ficue 
0(>crano fadt cognofccrc formam.ita opet atio commu^ 
nis fbrmam comuncm.fldhoc argumcntuiniiinuitC&« 
njentoinlibrodc Animalibus,6(: Philofophus in Mc> 
laphy.quint quo.i.odo definitio cft vna,d(ldefinitum 
inrebuscompofittsex gcncrc &: dtrtcrentia:quod non 
cflct dubium,fi eirct vna forma^lcd tamcn , quia vnaeft 
inpotcntia,dCquafi difpofino rcfpcdu altcrius,fcilicct 
vlnmx formxrideocx cis fitvcre&per fcvnuminco 
vltima difTcrentia cft acci<iens:quia aduenit cnn in acftu, 
■amenim dnftum eft q> omnes tormx prxter vliimain 
fpccificam,funt potcntialcs 61: qtiali lanquam matcna« 
Prxtcrea . Nulla earura aducnit matenx fccunduin 
qp cft m a(ftu,fed fecundum c)> cft in potentia : H. tcaxu 
gnx cum omncs fimul tcmporc producuncurtn materia, 
formx enam mi(h,feu formx clcmcntorum rcfracftx n5 
remanent fuh codcm gradu vel fpccie in gcnerato QL cor 
rupto.&pcrhxcetumpatet,(j»rtdie partes diffinitio^ 
ntBquidduatiuzdicunttocumdd prxdicantur inrccto. 
Si enim vnaquxquc carum eiTet in a(flu,ficut oponct di^ 
ccntibus forroaslcparatasdiccre,diccrct pancm:fcd<}a 
vnacftquafiin pofentta,d£rcliqua m acftu,ideo fiunc 
vnum tnaiftu , di funt vnum in a(ftu , multa in potcntta 
adbomuntatdlc^UuntdCidco foroM aoinaliuctsiaho 



YSI CORVM 

^ mincdicit totam formam homtnis,fub rationc tamcn 
vniucrfali,vel magis communi,<3ilrationalis fubratio^ 
nc fpccifica:5C alias dixi de hoc magis,di: de cts fonc di' 
cam complctCjd^ dubia foluam,fi Dcus prolongaueru 
vitam.Quandoautemnon cft opcratio vna commuow 
vniuoca,non oportct poncre formam communcm,quar 
uts fccundum prxdicacionem fit aliquod communc.Ta^ 
lc enim genus cft logicum.Dixi aucem fcquens naturam 
formx,quiacorporeicas,quamuis ficcommuais forraia 
ina(eriaIibut,hoc camen habct a maiena quann , in qua 
rcdpiuntur.dd fccundum hoc non oportet ponere for.* 
mam gcneralcm corporcam,fcu corpordiatis in dcmcA 
tis,vcl miltis aliam a lormis proprps clcmccorum di mi 
rtorum,qux forma vnuunnatcnx medtantibus tribus 
dimcnfionibus.Echxc vtdeturefre fententiaCommcn. 
hxc tamen maiori indigent declaraiionc : bi ad prxfens 
noneftiempusloquide hoc.pofteaautem inueni quod 
ipfc dicit in iua fumma Metaphyficx«in fine fccundi tra 

F (fiatus. £t quidam vidcrunt q) tres dimcnfiones confe^ 
quuntur formam fimpliccm inucntam in maicrta pn'« 
ma,d^c)>hxc forma eft,pcrquamcorpus recipitdiut^ 
fionem 6i continuitatem,&: putaucrunt eft vna com' 
rounisomnibus feniibilibus , ficut bi matcna.& huiu* 
optnionificft Auicen.ctiamdidcinterpofitis mulnt di> 
disdchoc,c{> fi volucnt pcrhanc intcntioncmnaturam 
inclinacionib,fcilicetformamclementorum, qux aducy 
nic m macena priina,qux eft quafi genus formarum ele.« 
sncnc(mim,fctltccc fic vntucrfalitcr acccpta, vcrum cft. 
&fecundumhoc dicitur , c)> corpus vcl corporcttas cft 
gcnusgcnerabilium,quod tnucnitur in indiuiduis fub^ 
itan(t(.& fccundum hunc modum eireeius,fcthcc( inctu 
nationiscftincompofitis.modo crgo gcnua eft in fpc 
aebus.fcilicct circa mcdia intcr potenttam di aiftum: fdi 
trcs dimcnfioncs in quibus communicant corpora dC 
funtcxdcm numcro modo dcclarato,non acapiuncur 
ioco formx gcncrts,fcd fi voluit,qu6d fit hic forma fim^ 

G plcx in a(ftu prxcer forroas elcmcntorum , v t apparet ex 
vcrbis Auicen.dll q> congregatio huius fofmx cum pru 
inamaterucft fubftaiuia, cuiaccidunt trcs diinenlio' 
ncs,cft opmio falfa : dCillic ponitmodum Porphyri).dC 
tnnuititaprobationcineius.dCiniftis dulis mulcumga 
uifus lum . De mence camen Commeiica.nulla dubietaa 
cft,(i> tormx ckmcncoruui rcmancanc rcfra^fcx in mi^ 
ftiK.i:c q>inci<iiiqiiibusapparet vna operatio commu<' 
nis vniuoca,vcdixi,cftforinacommunis,d(lforma pro«' 
pria,vcfciuntdoc'ciindo«.^rinaComn)en. lllud autcin, 
quod dixtt loan . concra pnnapalc quxfitum,c}> caufa 
pcr fc Doneft poftctiornaturaliicr ipfocaufato.Sed mo* 
cus mcdi) cft poftcrtor naturaliccr.ergo medium non mo 
ucc:hoc nthil cft.quta non dico mednim eiTc caufam adi 
uam,fed palTiuam . Sed fortc fua ractobona eftconcra 
poncntes inedium cfle caufam actiuam,vt etiam ipfc dt^ 
cit. Dc rcliquis autcm,qux dicit concra hoc , non curo: 

14 quuJcuia func,&:ccumcx lam di(fcis polTunt folui. £c 
hxc fuflTiciant ad prxfcns . Nota tamen.quod grauita» 
&:icuiusfunt quafixquiuoca.aliquandoenim quodlt' 
bcteorumaccipicur pro forma fubftaniiali & habiiu, 
altquandoprooperadoncvel accidcnti. Aliquando ta^ 
mcn accipttur acxidcns loco ditfercnrix fubftanitalis,di 
non habcmus nomen vel proptcr aItamcauram,pro hit 
videCommcD.in comcnto.iT.primi Cotli.dCin vltimo 
Tertij,& inSccundo,& m.ao.ac in.xi.QLiartt,& idco 
intellige fecundumquod conucnicni eft fermoni. Vnde 
patet error illius,qui alTcnt CSmentarorc cflc cofufum. 
Ipfe enim non bcnc vidit diiftaComentatoris immo Ph( 
lofophi in Quarto Cccli.commcnf o fecundo.Nota ctu(n 
tiicompambilitas tcrmiiiorum vd locorom, & hutuC' 
roodi bcne declarant efrctmpoflibile motumfieri inin^ 
ftanci.nullo tamen raodo hxceft caufa refiftentix.vd ial 
(onporituiaiQCCccufonnatftorumdctenniuac fibicer' 

cain 



Nulli;c5« 
niunii cor« 
potriutis 
forina ipftt 
clcmmtis , 
fcu imlbs , 
^tcrfprii. 



ANNOT ATIONES 



Com,|0, 
Conitix» 



Co(n,i4, 



Coin.it( 



Com.i«* 



Com«i7« 



nm velocitatf m quantum cft de fe-.quia rpfa appctic na> 
turaliier clTe furfum vcl deorrum,irnmo non quxrit mo^ 
lum nin proptcr quictcm,& idco niti eitet mcdium muca 
rctur in in(hinti:ipfa igtturnon cft caufa rcnftcncif. In 
commcnco.io. in pnncipio. vbi dtac.Cum declarautt <p 
illa quz mouencur naturaliter : non moueatui per prin" 
ctpiumincitiidcftnne indigcntiacXlcxtcra. vt dixicin 
commento pratcedenti. In commcnto.js.vbi diat.Ec 
alteraacctdentalii airimtlauitcncntialem potentiz, qux 
cllinaddifccntc, vtfiat fciens,& poienttam accidcnca.» 
lem dC cxrcra.Nota quod vidccur quod hxc pocencla ac 
adencalis cxit in atflum fine motorc eiTentiaiiier, faltcm 
cxcnnfeco,vcpoildeclarac. Idcmineodem commcn^ 
co in finc commenti, vbi loquicur de ptla dicens. Qucnv 
admodum proiicieni,quando proi)cic pilam ad pane^ 
tcm&cxtcra.Noca, quod vidcturquod pilacumrelUit 
inoueturapronciente, lanquama pnmomocore: SCab 
acrc,tanquam i motore proxiino,& i ccrra tanquam ab 



IS8 



CeBi.4i. 



Com* 44* 



eodem commcnto quafi imraediare, vWdlclr, SC mocor 
non matcrialis.5<:hoc,ideft materialis. lu commen^ Com.^t* 
to.4f .propc fincm. vbi dicit, quoniam fi ira cfiet motor 
pnor iIlo,idc(l non cfiet pnmus fimplicitcr : cx quo mo^ 
uctur per acadens i mtKo,& a fortiori,n moueretur alio 
roodo ab ido : efiet enim alius motor prior . £t vidcin 
commcnto fequeti:quod inielligit per ciTentialitcr 3C ac 
cidentalitcr. Icem in eodem commento quafi immc^ 
diate,vbi dicit,quoniam,fi non clTct xternum,tunc mo^ 
tord(:cxtera.Noca quod fic intclligo hanc confequen^ 
tiam.Si non ciTct mocum xternum,clTet compoficum de 
nece(Ticacc:dd fi ciTet compoficum, mocor moueretur per 
accidens:&fimouereturper accidens.non cA primum» 
ficut ftarim di<fium e(k. Prxcerea. Illud, quod cllali^ 
quomodoperaccidcns, nou poceft elTeprimacaufa:ac 
confydera ectamin commento fcqucnci.&lforcc dcdx* 
rabicurfic.SinonelTccxternum,enret compofitum.d^er 
go generabile dC corrupttbUc : 6C etiam mouctur per ac^ 



iIlo,quodimpcdic morumacris 6C pilxi&non dimittic B cidena.fii fieftgcnerabile&corruptibile, nSeftpnmus 



ipfum complcrtjimmo rcpercutit ipfam. 6C ideo cft mo^ 
torper accidcns. In commento.i^.vbidicit impoiTi.' 
bilc eft quod motieatur a moiorc, qui non mouetur nifi 
peraccidens, idcfi nifi moucatur pcraccidensa mototc 
exirinfeco, quiatunciion mouetur motor cxtrinfecus, 
vcl laltcm no nece(1anb,nin luprincipiomotus vcl antc. 
VI verbi gracia,remocio prohibencis.&.'vidceciamCom 
mcncum. jr.dC commencum . St. In commenco.)f. 
vbidicit. CorpusenimimpoiTibtleeft vt moueat inlo^ 
coSf cxtera. ideft per ft.vt divflum cft fuperius commen 
to.i4.Illa autem.qux dicic in eodem conimento dc mo' 
tuMajinens.dic^tiimcftdceis ACcxcera. In commcn.' 
to.jtf.vbidicic.Quodenim eftperaccidens,noneft fenv 
per,nequc necetrarium.Curca hoc vide commenca Com^ 
men.fcilicet commento.^^.PnmiPofteriorum, vbide^i 
clarat, An omne necclTariit fit per fe. Prxtcrea. Quod 
inoueturpcracccidens, aliquando moueiur<3£ aliquati^ 
iJonon.viilecoinmentumdccimtimffptimi"j,6L f i.i3d fi, 

In commento.ir. in principio, vbi dicic. At aniieftum 
enim cft pcr fc dCc. Circa hoc cowfydera in lua fumma, 

Item in eodcm commento.vbidicit.Et pnmum fccun 
dum quod cft pnmum.ideft fimpKciicr. Item in eodc 
commcnco quafi immcdiace,vbi dicic.Scd fecundum eC' 
fe&ldcfinitionem. Vult dicerc, 3C fi non iiidigcbii aJio, 
&i non elTcc primum fimplictter. Iicm in eodcm com^ 
mcnto quafi immcdiate, vbi dicit ,nccc(Te cft q» ifte mo- 
tor fic fcparatus a moto omnino 3C cxtcra.idcft, quta, fi 
eflet 111 motOjfalicet ft cfTet virtus in corpore, ciTct com' 
pofirumddgencrabilc&l corrupttbilc,&non primum. 

Prxterea.Quod pet acctdcns mouctur eft aliquo mo^ 
do fc^undum iftum modum non primum finiplicicer, ex 

2U0 corpus mouei ipfum aliqun modo.£t uidc in de Sub 
anciaOrbisinilla parce,qua iraduxi dclibello hcbrai^ 
co in laiinum. Iccm in eodcm commcnco poft hoc.ubi 
dicit,dt: principium,fccundum quod eftprincipium.cft 



motor.Et vide in finc commcnti.}7.et incommento.fi. 
di^.fi.&bcneconrydcrain eis. Prxccrca.Omncquod 
mouctur ex fe, cutus mocor mouecurpcraccidens, mo^ 
tus eiusfcquicurmutationem, (icut vidccur inomnibut 
compoficis generabilibus dC corrupcibihbus, nam mo^ 
tor,qui mouetur per accidrs eft in materia: 6C fi eft in ma 
tcna eft compoficum:& omnecompofitum prxccdic ip^ 
fum rranrmutanone.pnmum aucem motum,motuseiut 
non fequitur cranfmutationem, Et cciam mota quorum 
motores moucntur per accidens,aliquando quiefcuiit flC 
aliquando moueniur:ficut omnc quod quicfcir,a]iquaiv>' 
do&lmouecur,aliquandomouetur pcraccidcns, vcde-' 
clarabicurcommcnco.;i. Sedpnmum corpus mouccur 
rcmpcr.ergo&cCaufacnimin moucndo aliquandodC 
quierccndo,aJiquando, eft quia ipfum mouecur pcr accv' 
dens. PrxcCTca.Sicutdiilun) eft, 6C tak^tum i Cdmcn* 
inpartcfupcriusdiifiadeSubftamiaOrbis formx mate 
rialis non cft prior 6C fimplicitcr fecundum naturam» 
materiacrgo noneft prima caufa fimpliciicr. Nam for^ 
mamacerialis clTceius conftituiturper e(Tc matcrix. 6C 
ex hoc declarabitur quod compoficum non eft pnma 
caufa. Incommenco. 4«. vbi dicic impollibilc cft vc 
iftadffpofino. Hic CommentacorremouetdubiumflC Com,4«, 
vcrfusfinemcomplcthoc. Icemin eodem commcnco 
parumpoft,vbidicic,manifeftumeft propccr hocquod 
declaracum cfthic,idcft per declarationcm pofitam in 
prinapio hutus Odaui.vndc fic arguitur, eft hic motut 
primus xccrnus qui continet cotun)^ dC eft caufa ifto^ 
rum. ergo ifta funt perpecux generanonu dC corrupcio.' 
nis. ancccedens pacec in principto huius . Icem in eo^ 
dem commcnco quafiimmediatcvbi dictc.& hoc eciam 
apparet per fe . Hic ponitur cenia racio principalis.dC 
per hanc rationem patet quodhomo non generaturniil 
ab homine. Itcmftaciinpoft.vbidicic,Quoniaquanr 
domaccna.hicponicurprimaracio, qua probaturaiuc' 



fcparatum in elTe,6i: non in dcfiniiione latum. In coni' D cedcns fecundx rationu. in iUa auiem parie, qux fequi" 



inenco.4i.vbi diar.&excalore oaturali, quieft motor, 
6C motum, qui tranfii tn neruis 3C anima mouenic qux 
cft forina in illo caiorc naturali. Ctrca hoc vide in OuO'- 
dccimo de Animalibus. capitulo dc cerebro. Ibidem 
cnim declarauit elTc pnmum infbumentum animx. 

Iccm in codem commcnto prope finc.vbi didt. Qu<v 
niam non pofuimus ipfum 6C cxcera.Noca quod cx hoc 
6Ccommcnto fequcnti, patct exprclTc, quod formama/- 
tcrtalis diuiditurad diuifionem fubiedti, 3C eftcxtcnfa. 
EtiamintextuSCcommento fequcnti patcbtc, quod da^ 
turminimum naturalc. In commento. 44. vbi dtcit. 
quoniam pnmimocorcs apud ipfumfunt duobus mo.' 
dis.Noia quod cx hoc patet cxpreiTe quod primus mox 
tortn animalibus eft anima. £t vidc commcncum pnt^ 
cedcns 3C commctum vtgcfimum fepcunum, Idcoi tn 



tur immcdiace ponuntur tria inconucnicntia: primum 
ibi ■fNon.J.fccundumibi-f Et tuncquodIibet.}tcrtium 
ibi-{TEt tunc vniucrfaJiter. /Scd arca ifta vidc in princi-- 
pio C^iniidccimi dc Animalibus. quia ibidem multa 
dicit Commertator de hoc. cum auccm diat. Quoniam 
Cl clTet po(Tibile,vt homo 6C cxcera. Ponicur fecunda ra^ 
tio, qua probacur anccceden« fecundx racionis. Icecn 
ineodemcommenco parumpoft. vbididc.Hoc efTecin 
minori parcc,(cilicct icafu, ideft ex quo inucnitur in pau 
aoribustdCctiam noneftafuacaufa dcicrminata. aqua 
proucnii tn maiori parre. Iiem quafi immediatc. vbi 
dicit.Ecctiam fi ira efret.Noca quod hoc poieft cITcvnii 
incoauctuciitium,dC potcft cfTcratio pcr fc. Item in co 
dem commento.vbi rcfpondcndo dicit, dicamus ad hoc 
qu6difta5Ccx(exa.dchoc v>deConuncjitum.i£. Duo^ 

decimo 



OCTAVI PHYSICORVM 

decimoMctaphyncar.dirin Tecunda quxltionc mcade £ fi ficexrra corpus anmalM eflcrfanpiif tn illa materia 

primo motorc.dCinluaMctapliy.verrustineni. Iiem putreiaiftibili cx qua generacur iUud animal, quod r(k 

ifi eodem commcnto.vbiprobat Commentator impor.' eiufdcm fpccicicum co quod gcneratur cx fanguinc men 

fibtlecd homincm generarieXDon homine, fcucx non ftruoin matricc. iScnhoctitita,ergoctumin illamatC' 

lcmine hominis : 6C fangume menlhruo, vt etiam voluic ria tutt forma cibi Teu panis,verbi gratta.Sicut hoc eft in 

Phtlofophus Librode Gencrationc.propter quodpo' fanguine quod gcneraturcxciho, totum hoc cftex-» 

fuit generationem proccderc tn inliniium, eo modo quo tra iniellcaum.Ncquc valct quod quidam dicunt, qud<J 

illicdeclaratum eft.Nota quod intcntio Commcntato/ virtutcscatlellcs faciunthas tnaicrias elTc ftmtJes. nam 

ris htc efl declarare, guod nullaeadem fpccies, fiuc anu tllx virtuccs non funt caufx totaJcs : 3C ipfx ctiam func 

malium.nucaltorumde milbs comptctis, vtdc plantis diucrfx in materi^s diuerfiB, aliter quodlibet fieret cx 

6C fimilibus poteft gencrarccxfemintbuBpropri^sillius quoIibet,vtdi<5lumcfl. Nequcvalctquod aliquidicunc 

rpeciet,^ cx putrcfavtione , 6C fua ratio prima eft hxc, ignis ta>4us cx igne , dC fa<flus per motum funt eiufdem 

homoquigeneraturex feminc ex putrcfaclioiic, cflet Ipeaei. hxc cnimetlaliaquxrtio: Alcft, analiquid pof^ 

aequiuocc liomo.6(l hocprobatfic. nam lormx diurrfx fit produci abagentceiufdcm rpccici,d£alteriusfpcciei. 

proprix requirunt materi.i8 diucrfas ddproprias.dchoc 6C itlaquxlbo eftdiucrUa qua-llione noltra, dC foiuta 

nonfolum verumcft matcria compofitionis , fcd eaam c(i tntelligcntibus vcrba Commentatons in multtstcv 

dcmatcrta altcrationts,vtdcclarabitur,ucruncamencft, cts.dC cgoiideclarauihocin dcclarationc libelJi dc Sub 

q> in quibufdam formis matcna alicrattonis nonopor' flantia Orbis. SCii velint dicerc,quod, fi aliquid quod 

cetene eiufdem fpccieirefpe(fiucuiuslibct formxfccun' ^ produciturcxdiuerruagentibuseli eiufdcm fpecici.cr>' 

dum fptccicm fcu diuerfx rcfpcifcu diuerfarum forma' goaliqutdquodproducitur exdiucrrismatcrijs cttciuf^ 

rum, vtinformi8,qux non rcquiruiu ad hoc vtpolTint dcmfpcciei.dico, quodhoc, vt dicunr, concclTo, vrrum 

produciex maicnadifponttonetfeu prxparartoncsprx eftincis qux non requiruiit matenas prxdifpoliias fcu 

cedentes in corum matcria propinqua, ex qua dcbcnt ge prius prxparatas,idefl materias altcrationis, vt elcmcn' 

i]erah.verbi gratia, vt clcinenta, non camcn dico qiiod ta:quorum quodlibet poteft gcncrari cx quolibet: 3C de 

clementa non rcquirunt qualttates propnas. in quibuf" hoc non oportct ad prxfens plus diccrc. fccilda ratio fua 

dam auicm propter materiam 6C poicnitam etus requir etl tunc homo generatus a putrefadionc clTec gcncratus 

runturprxparattoncs&difpontionesin maieriaadhoc a cafu,vt tpfc hicdcducit'.& videturquoddcclarattofua * 

quod rtt confequcns vt lit matcria alicrattonis propirv fundaturin hoc, qudd lilud quod lit in minori panc, ctlr 

qua eorum. verbi gratia.in fanguinc mcntlruo, qui cfl acafu,quod fic incclligitur.Stcflaliquod dc cuiusnatu^» 

inateria alicrarionis embryonis, funt muUx prxpara^ rael^vtgcnctciurfcmpcrhocmodo,vtcfthoino&alia 

tiones prxcedentes. verbi gratia, formx clemcntorum animalia:& caufx fuxgenerationis funt: 6c tamcn illuct 

vel ^rmx nufti vcl (brma panii feu abi, 6C forma fan^ non gcncratur alio modo ab eo, quo fempcr gcneratur, 

guinis . Vnde cx homtnc monuo non fit homo viuut, nifi raro 6C in mtnori parte tcmporis 3C fubievti,hoc non 

VtdicitPhilorophusin Metaphyllca.cxprelTc. ncqiiecx cfl ntli cafu : 6C hoc videtur notum. 6C tu complcratio^ 

cquomortuocquus viuus,di! fiucitlx prxparanoncs rc nem. Prxtrrcacontirmaturhoctotum. nam, fialiqua 

mancntomnes.liue quxdam,fiuenon,non curo.QuX' Q fcmcllaanimalisnonpoteflgcnerareexfc,fedoportetc^ 

dam tamen dc necelTiiatc rcmanent in materta compo^ coniungaiur cum mafculo,in cuius fcminc eft virtus in^ 

fictonis,& finon omninofecundum vnum gradum fc» formatiuapropru.crgoa forcionin matcnaquxnonctl 

cundumaliam:quiaru(riatad prxfens, quod cfl nccelTa ttadifpofiia,d<Cita priJpinqua gencrationianimalis, hoc 

rium,vt prxccdant illx prxparationcs.Quod autem for non poictl ficri. Prxtcrea non ctTct habiiudo clTcntia^ 

mx proprix rcquirunt matenas proprias, vt diftum cft, Iis in caulis matcnalibus 6i agcntibus : 6C tocum hcx: eft 

manifctiumeft.nam fihoc nonelTct, qiioillibet gtncra' contradoclrinam Pcripatciicorum^di contra fcnfumdC 

rcturcxquolibct:& homo viuus cx homincmortuo, 6C intellcifium. immo caufx materiales ciTrniquall intini^ 

(iccntianoncrTentproprta&dctcrmtnata.6Ctuncctiam tx, vc dicit Commentaior. quamuisenimcaufa agcnte 

macerix propnx elTcnt fuperflux 6C oaofx : ex quo pof^ pollta,^ fimil ttcr matenalt non ponit ur dc necctTtcacc cf 

fit ex alia matcna non eiufdcm fpeciei gencran. Vndc, fcdus,tamcn cti cftcc^ius eft de nccclTitaic, fuic a tali agcn 

fipolTibilectTcthoininenigencrariexputrcfa^bnc, na^ tc,dCmatcria talt.Nota tamen,qu6d Commcntatorin 

tura nonproduxilTcttotinftnimcnta,^ tot prxparatio/' Ltbrodc Antmalibusdicir,qudd murcs gcncraticx pux 

rcs pro genrratione hominis icu altcrtus animalis. V^iv trela<ftione non funt eiufdc ipccici cum cis,qux gcncraiv 

dc vt dictt Commeniator dc mente Ariftotclis. Pnmo tur cx propagationc: quamuis alVimilcntur in acadcoci^ 

de Anima, qiidd mcmbralconis nonditlcrunt a menw busappareniibus,dCinquibufdaui opcrationibus. non 

bris ccrui, nifi quu atiima di(!crt ab anima . Vult crgo cmm habcmus murcs in mantbus ita vt poiTimus cogno 

formam propriam & dcterminatam habcrc materiam _ fccreopcractoncscorumproprtas:nequctlIud,quoddi' 

proprtam d£ determinatam . Vcrum tamcn cft , qudd " ctturdeplantis,fciltcctquddquxdamearumgencrantut 

hoc magiE intclligitur dc matcna compofitionis : &. hoc non cx fcminc,ncquc ex arborc halicnte femcii:& poftca 

totitmetiquafiperfe notumapud Philorophosbcncdu producicur fenicnab cis, noncft dnfium ab Anftotcle 

fpof!los,non apud ft ultos cancum vcrba dicentcs &L non in fuo dc Plantt8,tmmo oppofiium vidctur dicere diccs, 

confydcrantcs quiddtcunc:&vtrumtdquod dicunttic quxdamarborcspIantatxquxdamcxfcmme,quxdam 

conforme rcbus fenfatis vel non . Arguatur igttur tic. autempcrfc: &nonponitq>ilIx,quxperfc producuiv 

matcnx diucrfx fecundum fpeciem habcnt tbrmas du tur,producunrfemcn.£t li hoccft vcrum vt dtcunt, hoc 

uerfa8,fecundum qudd habcnt matcnam diucrfam fpc' non ctTct nifl quia in illo femtnc cft matcria propru , 6C 

Cfe,& forma altcrius rpycctcteft altcrius fpccieiab tllo, virtus propria producens aliam plantam timilcm , noa 

quod non habct calem materiam 6C talcm formam. ergo tamen omnino eiufdcm rpccict. Scd vcrc ncfcto quomo/^ 

animalgencratitma putrcfa<ftionc noncft eiufdcm fpc dohoc fciuerunt nifi force per prophettam.Stilludcntm 

ciei cum eo quod gcncracur a leminibus parcntum : ncc^ facit fcmcn , quomodo fciuerunt qudd non fuit illic antc 

obftat tllud quod quidam dicunt, qudd materia exqua aliquod talc femen.per infinitas enim quaii vias conticu 

gencraturembryo inmaincx eftfimilis illi,exquagc.' git futiTeillic femen tamcn, quamuisnom vtderunt illic 

ncraiurpcrpuircfafftioncm.namfecundumhoc reucrcb- anrc talcmplantam.fimtli mododtcendumeft,fiilIafe<- 

turqitxftio.nam,fiillxmaterixfunceiufdem fpeciei,er' cunda planta fit per plantationcm. contingtt cnim al(/> 

go 6c formz, quas (unc habcnt^ funt eiuTdcin fpcciei : 3C qucra ramum calts platac fuitTe lUic produdum, cx quo 

latfbi 



ANNOT ATIONES 



lidb fuit llla planta, qux illfc pnmo vi/a eft , vi in mul^ 
tit contingtc: vniuerralu«rcirchoc,quod dicunt, cft 
valdc ditiicilc:dC dato,qu6d ciTcc ica,fortc no cft lignum 
fuSicicns adprobandum lUquod intcndunc. pollumus 
cnim diccrc,qu6d cx illa licrba gcnita linc fcminc lii qux 
dampar8,quxcnqualircnicn, ua quodcxilla panegc^ 
iieratur,cum ponuurin terratimilis hcrba inrpccic pcr 
viam putrcia<fcioni8 , dC non alitcr. Scd diccs , quomo^ 
dopolTum cognorccrcli res generatur pcr putrefa(ftio<- 
nem vel p propagatiorem,ad hoc facUts cll rcrponlio^d^ 
turerpondc. Noniaincii quod Commcntator Philo' 
fophu< inpnnctpio Decimircptimide Aniinalthus po^ 
nunt,qu6d animal gcnitum ex putrclactione aliquaru 
dogenerat aliud non eturdcm rpecici,dCintpro nonin^ 
ucmtur mafculus 6C fccmuia:&,ri not^ramcn quod ab ip 
C\a generecur cil alienus rpecici, 8C landem dcrmic genc' 
ratio huius, di nunquam gcncrat fim Jem fibi in fpccic. 
dCforiellmilc huiusquod dixuhic Coinmcntator pof' 
fumus diccrcir) plan!is,vt dixi.Cictu intclligebcncom' 
niadiJta Aucrrois non fupcrHctaliccr, vt quidamdtmi' 
nuti Phtlofophi, immo magtt hil^oriographi : dC dc hoc 
nolo plus prolongarc fcrmonem . IVlantfcflum eOcnim 
fenfui, quod illa, qux generantur per putrefa^ioncm, 
habcnc marcrias propinquas proprias, vt dicit Com^ 
meniator de vcfptbub, dC dc quibufdam ali;sanimali' 
busgcnicis cx pucrefactione. Ltrcfponderediiflisquo^ 
rundam in quibulidam rcbus contra Commrntatorem 
)oqueniium,llultumeft. Sed dominatio tua loquendo 
tn hacmatenafeac contrahocmociuumefficax.d.qu6d 
(Icut abi non funt eiufdem fpccici, ex his tamcn gcneia^ 
lurfanguis, icacx diuerfis macerr^s polTcc generarc ani^ 
mal idem fccundum fpecicm . Confirmacur (ic.nam pof' 
fibtle efivt maieria gcncrattonis habeac magnain lati^ 
tudinem , iia cum non fit fpeaes fpccialilTima.potefl igi' 
tur eiTe quod cx iliis matcri)s diuerlis fpeac, conucntcn^ 



tS9 



Com,4* 



Coin*fi» 



guis mendruus conucniuBt tn vna rat^one communi pro 
ptnqua : quod videtur elTe impofTibile.Et nos videmus, 
quod ex fangumc mcnlTruo feu libi proportionalt aiSy 
nz feu alccrtusanimalisnongener.iiur homo,necctiain 
fi cfTec proietflum illtc fperma viri:6C quamuis mrmbra 
aliqualicer forte alTimiiari polTunt,non tamen iilicpo.' 
teft clTc forma humana, vt benc dcclarauit Philofophus 
6L Cororocntator in Ltbro de Animalibus. 6C i fortiorf 
cx matcru putretaifca vbinon eft maccna ica propinqua, 
nec agcns propnum particu}aic,\t in talthus lequiru 
tur.vc fcnfui pacec:&: hxc ad prxrtns mthi occurrunt:fiC 
fipoftea mchora apparebunt,dicam:credo tamen quod 
hxcfulTiciunt. Incommento.48. vbtdiat.&tubenc 
fas & cxiera. Ibidcm cnim ponicur prima ratio,qu6d 
inttrumeoca non funt infinita perfe. fecunda aucem nu 
tioponituribidem,&cciam quandofor.dLCXtcra. In 
commento.51.vb1 dicit« Mocus autcm eius c(i accidcn^ 
taltier,licecfic indiuinbilis, idell pcr fc : quia motorpri^ 
musin eisefi indiuilibilis fccundumfuam iiaturam,fic 
autem diuilibilis per fubie(flum:& vide commencfi.44. 

Itcmineodcm commenco. vbi dicic. Vcrum auccm 
omncddcxcera.noca rarionem quam ponic,per quam 
eciam probacur,qu6d pnmus mocor non eft vinus in 
corpore. Item in eodem commento. vbt dtat. Qjio^ 
niam cum venficatum tuerit ex hoc,qu6d omne mocuiQ 
ex fe, quod quicfcic quandoqucdC mouecur quandoc|i, 
mouecur abexcrtnfeco, idcft&lt non vel fempcr quic 
fceret vel fempcr moueretur.Ec vide in fua fumma.Cum 
aucetn parumpoft dtctc,nthil elTc exira ipfum,idcft it quo 
mouccur.Io fine commencicum dicic cum dcmonflra^ 
tionc prxdivfta.idcit liic,c>im aucein dicic aliam dcmoiiy 
ftrattoncinaprxdi(fta,iderttncapitulopriori. In com Com,»», 
mcnto.(x. vbidicit. Et potcit intelligicx lioc fcrmone, 
quod cll demondracio per fe. Noiaquod formatur fic, 
omnis motormoci cx fc,qui non mouccur,fcilicct per fe. 



B 



tibus taroen in ratione communi proptnqua poiTic gc^ Q quiquandoqueinouec,d£ quandoquenon, mouecurper 



nerari animal idem rpccie. Ec quamuis hxc verc ma^ 
gnam habeant cuidcntiam, tamen ad prxfcns rcfponr 
dco , quod cibu> in eo qu6d abus conuentens eft rcfpc^ 
<f^u vniua fpccici,efl vnius fpcciei:quamuisemm nutrten 
tia feu abi lint diucrfx fpccies 10 fc, non tamen vt nutrt^ 
bilc refpccflu fpccici deierminatx, nam omnc dulce lo co 
quoddulcccft tantum nutncnt refpe<fiu homiitis : in 
co qu6d dulce cft unius fpccia, Scciido dico,qu6d quam 
uisctbifinc diuerrifpeac,conueniunttamen in vnara^ 
tiore propinqita commiini. VndediC fanguis genitus 
cx etii tnagnam habct lacitudinem, & maxxmc, quia dt^ 
citurcnequaii approprtatuB clcmcnio acrts. Lacicudo 
tamcn eiuscil omntno excra lattcudincm macenx pu^ 
trefaifTx , vt quafi nocumcd nacurx:in«s apparct ali^ 
quid per quod poiTumus dicere quod conueniunc in ra^ 
iionccommuni propinqua. QuamuiscrgomaccrtagC' 
ncrarionis alicuius antinalis noncfc cadem fpcacs (pc.' 
cialilTima, camencfteadcmdc nccelTicaccfecundum tz^ 
aonemcommuncm propinquam.Hocautcmoontnucx 
nicur mcermacenampucrefa<ftamexqua gcncracur ant« 
mal pcrpucrelacnoncmjd^fcmenfcu fanguincm men^ 
ftruum,cxquo generacur animal per propagationcm. 
£c hoc fupponunc Philofopht tanquam per fc notum. 

Prxtcrea.Si matcria puircfada 6C languis menflruuB 
conueniunt in rationc communi propmqua, 6C pcr hanc 
rationcm pofTit gencrari animal ex hts, Tuncanunal gC' 
nicum lomatrice cx languinc mcnfb-uo non gcnerare^ 
turexeofecundum quodeflfanguts, nccillud quodge^ 
neraturex maccria putrefaifta generaturcxea fccundum 
quod pucrclacla : qux ambo videncur impolTibilia . Ec 
hoc camcn fequit ur dicendo,qu6d hxc matcna habcc ra^ 
tionem coinmunem propinquam, fecundum quamgcx 
neraniur illa animalia. Ad confirmationem patct per di^ 
^faulpfa eniro fupponit,qu6d maccna putrcbi(fta,dd fao' 



Com^7, 
Com, |t« 



acadcnst pnmus mocor nulio modo mouetur:ergo. 

Icem meodcmcommento verfus fincmcomcnti.vbi 
diat. Ec clt,quia fubic(fcum eius mouccurab alio.Sup» 
ple , quu propccr hoc apparcc quod iflc mocor inccndic 
motum prtmi,dd ordinatur ad pnmum mocorem:& »\L' 
quomodoquafi moueturab ipfo tanquam^finc:& per 
hocfoluuntur multa dubia loannis de landuno. 6C alio^ 
rum. In commento. j 7. vbidictt. omnc enim genera/- 
bile eft augmcncabtle,ideft proprie, vel iinpropne. In 
cummenco.;S.vbidiac.Omncenim pofternis,fciltcccin 
gcnerabdicxrebus, quibus perficitureft prius innatu^ 
ra,fd eft magis pcrlcAum. In commcnco,6z.vbipro^ Com.tx* 
bac Commcncacor,qu6d rcs naturales habenc magnicu 
dtnes tcrminacas,&ad hoc ponic duas rdnes : pnma ibi 
Si enim magnicudines rcrum. feciida ibi. Manifefturo eft 
perfe quoniam.dilcirca hocvide c01nmcntum.44.hu-' 
lus. dC commentum. }£>. prlmi. In eodcm commcnco 
vbi dicit.cum finc dc concrario in cotrarium, 3C dc oppo 
fico in opponcum,A: quod cft tale.eft finitum, ideft quui 
diftaniia infinita non poteft clTc inicr cocrana:clIcc enim 
finica. contrariacnimfiincfinct. Vide commencum.pu 
Sexci. Icem poft hoc vbidicic. Ec antequam moueba^- 
tur,idcft ifto motu. Item in codem commenco vbi dix 
ac 6C omne quod eft in a<flu,eft quiefccs necelTario:quO'- 
niam,fi mouerccur clTcc in poccncia 5C cxtcra. Circa hoc 
confydera , quia inftans eft in pocentia cancum. dC idco 
hxcracioeftdcnionftraciua. Ecvidecommcnca quxfc^ 
quuncur,d^ commcncum.7tf.Scxci,& Burleut non bene 
dicit:quia concrarium,quod non eft apptoximatum , n5 
approximaturin inftanti. vidc tamen commcncum.ti. 
&ea,quxibi nocaurdd liabcbis veram folucioncm. Ide 
tn eodem commciito,vbi dicit. Et ifta demonftratio noo 
debet incelligi, nifi in eodem modo, quod mouetur duo' 
bus mocibuc contrarqs habcntihus prindpiuro SC 

Dcm 



■i 




OCTAVI PHYSICORVM 



Twmfldcattera.Nota quod «xhoc fbttcpatct folutiodc £ omoia,quorumvMum eftdiminutum, rdr^tnim pcrfe 



Com.n, 



faha proififtacontra molarcm dcfcfndcntcm dcrimtli' 
bus. fal>a cnim non habermorum pcrfcvflum ad quem 
pcruentac : quia anrcquam complcat moiuminillapar' 
te cogitur moucn ab »Uo,6C confydera quia hoc cft pro.' 
pterimpcdtmenium,fcilicccqu6d non quierclr c quia an^ 
tequam pcrficiat mocum ad iilam partem iijipedicur.Ra 
noauicm Philofophi (antum probacdc moru compl«> 
4o,fcilicc( quando mobilcadell rtni in a<flu,vt poft dice< 
tur-.SC datoquod vcni.it ad fincni,(amcnnd quicfcic nifl 
quandonon pclliiurabalio.qut.iin iftocafu nonomni' 
noadcllina^^tu d: quomodo» unquc fic mocut rcflexui 
non cit continuus, vr patci in htera cx hoc etiam pacet, 
(juod i\ approximatur corpon,quod calefit antcquam 
complcat fuum morum Ingcfactiuum, nScft forrequici 
nicdia:df vidcca,quxnotaui ftipcnusiii commcntovi.' 
Coin,(«« gcfimotercio. In commcnto. <t4.vbidicic. £c motus 
contrarri ditfcrunr recundum formam SC naturam 6Cc. 
Nota quod vtdecur quod hxc racio concludic,dato quod 
concinuancur hi motut fccundum tempus. dC vidc conv 
mcncum.^o.Quinti.SCrx.huiusOiflaui. In commen 
(0.6;. vbi dicicTEr nullum pun<flum defcnbic in a<5hi,(ci^ 
Iicct qucm poflumus dcmoftrarc, Itcm in eodcm com 
mento vbidicir,&; illiid quod moucturcontinucimpoC' 
iibtlccftvt lupcrponatur alicui cartcra. idcft vt fic in 
aliqua magnuudine, fiue dcfcribac in a<^u aliquem pun.' 
<5himin inftanti. tnftansenim noneftin ccmpore nillin 
poccncu.vcdcclaratumeft inScxco Libro inmultislo' 
cts:d£maxnnc commenco. rtf. fcihcccquod noneft alt' 
quodinftans indiuifibile, quod poccft dcmonftrariliue 
aliqutd in eo dcmonftran. Vide commcnrum.^tf.Sexti, 
6^ illa,quxibidcinno[aui. ^ fi lu iinclligis hoc tcc'ce&! 
benc,den)onfcratio Plulofopiiierit tirma,d£ cauillacio 
Burlei iiulla.inftans enimeft inpotentia cxtraanimam, 
iicutpiinctus in concinuo: immo minus vc declaracum 
eftin quarco 3C in o<ftauo dC in fcxco, Scd anima confy.' 
derat ipfum c6tinuarc partet tcmporis, ac ll eirectn atfcu. 
Nam naturaconcinuicft calis, & inccllc.ftu8 incelligtcm 
aiftu aliquod talc iiidiutfibi1e,ext ra animam tamen eft in 
potcniia,ficurdicicurdc vniuerfali:& ficxrraanimamcf 
fetinftans in a<ftu (tucindiuifibile, non poteft aliquis vc 
recuadere, quin conrinuum (lc compoficum cx indtuifi^ 
bilibus:^^ hxcomntapoiTunc colliffia Commcntaiorc 
hiiic indein OJiauo, 5C in Qtiarto, 3C hic, dC vide com-- 
incncum,so,Sexn.5: vidc commcia.qux (bictm fequun 
tur,6i: finem huius commcnci. Iiem in eodcm comen^ 
tovbi dicic. Quoniam impofribileeft, vtmocum ftccn 
cxcremomagnitudinisin atfiu. In commcnro. «6. vbf 
dicit.Puncfta autcm, qux funr incer pnncipium 6C finem 
magnicudinis,func in poicn(ia,idcft non pofTunt demon 
ftran. In commento.#8. vbidicir.Pertranfire autem 
mcdietatcsinfinitasinpoccntia, ideft fccundum diutfiov 
ncmpcraccidens,fcilicetin pancs propoitionalcs, non 



Com,f<, 
Com« *tt 



<flum,idcft in illo genercvcrbi graria in gcncre mocus It» 
calis, In commcnto.rei.vbi dicK.Omniscnim punifl» 
tmuginarus,>idc quomododicir imaginacu^, 6C nondi' 
cic pun<ftus cancum. In commcto.r 9. vbi Philofophus 
dC Commentator volunc probarc,c)i mocor pnmas non 
cft in matena.Nora quod hxc dcmonftratio,quomoda>' 
cunc|t intelligacur in(initum,cft dcmonfh-atio vcra.8i 
enimintelligereturinfinitumin motione,vcrbigrarra,vi 
mouear in inftann.quod vocanr modcrni infinirf uigorii 
intenfiijc.aur quiid mouear corpus infinirum, dc nccetTu 
tare inouet iiitemporcinfinito:hoctai«cn rcvlcinrellige 
6C Ci mouctin temporc infiniro moucr in inftari, (i cft vir 
tusin marena.d^ nmilicer^conuerro. hxc cnimduocon 
ucrcuncur,io virtute corporea:3fm.inifcftum eft, dC «ci5 
declarabicur,qu6dnulla virnisinfinicainccliueeft incor 
pore,ni(i in corpore infiiiiro, fi tale cftcr poffibilc circ : dC 
vidccommenruin.so. ACideodidt I'hilofophus, c}>hxc 
F rria,fciltcel motor, qoi eft virtus in matcna, & morum, 
6C rempus,in quo cft moiu s,funr xqualia,ideft uel q> om 
niafinira,velq>ommainfinira.d(tdeo non diftinxirhic 
Commmcnrarorinfinicum. namnon indigebat hoc: 6C 
ideo eriam ex quo non virrus infinira in corporc, nifi cor 
puslirinfinirum n.im magnitudovittutis fcquiiurma^ 
^nitudincm corporis cxtcris p.iribus. Seqmtur crgo, q», 
li llt aliquod corpus.quod mouecur i mocore,qui cft vir 
tus incorporcin temporeinfinito, qf>pars illius moucbi» 
turintcporeminona |^arccmocons,quxcft in tpfo:mt' 
nusauccminfini(oeft tinitum:crgoparE roouctur inmi<' 
non cempore quam fit ccmpui in quo mouetur rotum.et 
vniucrfalicervirrusinfinica.quxeftin aliquoc orpore,f 
lud quod eft cx ipfa in tcmpore illtus corpons, eft vtrcus 
minor.di: vidc commcntum.s i incclligo hic per virtu 
tem infinitam,infinitamintcllue.minor aucem virtus n5 
potcftmouercperrantumtempuf:5d notabcne, c^fiflt 
^ incorporcaliqua virrusfintta inrennue, non poteftmo« 
^ ucrcnifi intemporcfiniro:& (i moitctinrcmpore infini.. 
toipfaeftinfinita inten(iuc:d«: fimilitcr, fiin corporc fle 
virius infinira inrenfiue, moucc in cemporeinfinito:& (i 
in ipro fit virtus finita intenfiuc, mouet pcr lempus fint.' 
tum tantum.Et perhoccomplecurhxc demonftracio.dC 
Vide in commcnro fcqucnn in dubitationibu8,d£ vniuer 
falicer magnitudo -v^rcutis formx corporalis,dC paruitai 
cius fecundum magnitudtnem corporis.in quo eft illa for 
ma,<Vparui(aicmeius.quod fielt magnum,vir(us, qux 
cft in ipfo,cft msgna : 3C fi cl^ paruum, virtus qux eftin 
ipfo,cft paruaicnmparando ad vnam formam,qux cft in 
vnncorporc:5£idco,fi vircusfeupocentia totius formae 
fufficit mouere,pars illius formx non potcft moticre in li 
porc xquali tcmpori,per quod mouct cota forma 8C po^ 
tcnria:ft: idco hxc conclufio cum propofitione, qux de^ 
clarabitur.concludir intcnrum.li non cccidit error in pro 
|>ofitione dicence,quod matus eft.mouct in tempore lon 



recuiidumparccszqualc8:quiaillx func finicxeciamin H giori.Etnocactiam.ll vn'gradugvirturts(vcrbi graria) 



Com,7i» 



poccncia,&conrydcra benc cocum commftum, Item 
tn eodem commenco vbi dicic.Quontam c6cinuatio mo 
tus eftpropcerconrinuarionem magnicudinis, idcftqux 
non diuidit magnicudinem in »<fiu, fcilicet ficctt fit, cum 
quicfcit in mcdio fiuc in aliqua partc eius:runc eiiim diui 
dit magnitudinem in acfiu. Cum auicm non quiercic, di^ 
uidiceaminpotcntia cantum,quianudcfignac aliquem 
pun(fnim in a(ftu,vt diiftum eft : dC vidc etiam commenx 
(iim.ioi.quarci, Icem tncodem commcnto vbidicit. 
Tunc fequttur etiam fi mcdictatcs funt infinitz quod mo 
tum nunquam perucnut ad cxcremum magnitudinis , 
idcft fi mocum percranfic infiniras medietaics quomodo 
cunque finr, nunquam pcrucnicr ad cxtrcmum, fed per^ 
uen(ec:crgo hxc diuilio confumic magnicudinem. dC ifta 
deduifhoncm incendic hicCommencator,d£ ad iftam rc' 
^ndcc, In commcnio.r; ,ubi dicicSecunda cft,qu6d 



exiftencijinmatena fulficit moucrcaliquod corpuspcr 
ccntum annos, medieias illuis poicnci{, (1 poceft mnue^ 
rc,non porcft moucrcpcrplus quam per quinquaginta 
annos.dC cunccorrumpitur. tc tcmpus durarionis poreti 
ti(«fcquitur (ortttudiiicm pocenti;, idcftquod R fic for' 
tinr,icmpusdura!ioniscft logior,(icftera fint parta, vcr 
bi gratia corrumpenda 6C rrliquf dtfpofinoncs. Nam iU 
lud,quod habct vnumgradum porentt( rcliftirconrra 
tranfmurantcm pcr duplum tcmpus,quamrefiftit habcs 
mcdium gradum.SCideo fecundum i(Ki modum, fipars 
pocenci; fufficir moucrc pcr rempus finirum rancum.ro» 
tavirrusfiniramoucrpcrrempusfinirum tancum.Et cx 
lioc patcc quod latini non rofcc intcllcxeruc hanc demon 
ftranonem,&: conryderabcncdicta Commcnratoris,ac 
propolinonem dicentcra.Quod maius cft,moucc tempo 
re longiorijdi: coDfydcta ctiam iUa,qu{ diifta funt a Com 

mcmatorc 



AN NOTATION ES 



i6 o 



ncnntore in illa partc dc Subftantia Orbi>,qiiam tradu 
XI, n lortchocquoddmdchocnon fuificic. Iccminco 
dcm commcmo vbi dicit.Scd noiadum clt quod propo^ 
iitioncscondidonalcs.Circahoc vidc commcntum.94. 
44,quarti. Itcmincodcm commcnco vbididt. Am.' 
phus cum omnc compolituro,vc vidctur mihi cx iflo lox 
copoccdficriraiio fortisad declarandum,quod omnis 
Virtuain corporccll finica. Itcmin codcm commco^ 
to vbi dicit, C^uod cnim dcnudacuni cfl a compoficionc 
&L ta^ftum clfc dc csricra. V ulc diccrc qudd Philofophui 
■gtcur pcruriiicadruum inccncur.i, rciliccc quod piimus 
inotorcfireparacus:& bcnc conrydcra, quiacx hac th^ 
noiieectam dcclaratur,qu6dcorpuscalc(tccftrimplcx, 
quia non clt in ipfo potcntia ad diuinbihcatcm,neqp coro 
rupiionem : dC crgo motor cCt fcparaius a maccria. nam 
cuin fu polt<um quodcorpusccclcde elinmplcxd^mc» 
torcitaliusa moto, vcdcclaraifi cd m fcpiimo dCinhoc 
oiftauo.Scquicur^quod mocor coclied abrtraiTcusa mzy 
tcria,non vircus cxiftcnsin matctia. Incommcco.7>?. 
vbi dicit.Cum enim habuit quod omnis potentia corpO' 
ris cft Hniia,id e(i intenliuc,quaniuis vnum conrcquitur 
rcliquum,vi diiftumcd. Iicmincodcin locoquaritm 
mediaievbi dicir.dC adiunxii huic propoluiont, qu^m 
prius probauic,rciliCCt q> hahens potCDMam tinicam &.C.. 
id cl^ inicnue quando exidit ilJa lorma in corpore, cuius 
formx clt potcncia finiia, potcd etiain hxc racio intclltgt 
dc tntinito lccundum duracionem. Sed cuiic oporici fup^ 
poncrc,c^ fiiiuum inccnlluc, cum cfc lucorporc, c(i t\niy 
lum lccundum duraeioncm. Infinitum cntm fccundum 
duraiioncm.cunicd incorpore,£Cpoieft rcfiftcrccor^ 
rumpcniibusininlinicum,cillnh'nitxvircu:i$in(enrtuf, 
vc dicit Hurlcus de hoc dC bcnc. Prxterea virtus corpo^ 
(caerc tii po(cnna,vc cornimpacur cum (it ccmpoHtum. 
nullum jucciiiin quocft poccmia ad iion elTcpcrpetuX' 
tur:& bcncconfydcra^quia vc notaui,i(laconuerruncur 
tn pocenria inaicrulium. Itcin tn codcm commcnco, 
vbi dicit.Poccit cnim iic hic mocor habct aiftioiirm inft' 
nitam,tdcitin (cmpore.Dctndecum dicit. Omiicautcm 
corpus,aut pocentiaincorporenon habetinfioiia acftio.' 
ncm,tdcl^intcnnue,rccundumquodded;rabo intinec5 
tncnti. Item in illa partc, in qua dicit Commcntator. 
Vtrum con:incat corpus cocleftc aut non 6C caricra.Con 
fydcra hic quomodo acciptc infinttum tndiftiniftc, SC ac 
Cipic vnumloco alterius, quuvnum fcquicur exalicro. 

Idcm in eodcm commenco vbi dicic. Nos auccm dicv 
mus cx vt verborum Anftocc.d^ cxcera. Nota quod vi 
dctur q> fua folucio ftac in hoc.qudd fi ctret compoticum 
corpuscalclle,virtus ctus circt finua.red quianoncfl cd 
pofi(um,noii eil ita. N.im prnpofitio diccns, omnc cor^ 
pus habct vtrcuicm (iniram, cft vcra tn corpore compo^ 
lico rantum.quod efc fcmper finicx potcncix, 9C gcncra' 
bdcd^ corrupiibile. In finc auicm deSubflantia Orbis 
^ltter rerpondet <3l mcltuSjVC dicam : quamuis fortcam^ 
bx rolutiones coincidanc. 

Iccm in eodem commenro vbi dicit. Taiuo tcmpus, 
tn quo fukipic mocioncm a fuo motorc, enc inaius, tdcft 
quia maior virius cfl in maiori corpore c((erts parttbus. 

Icem in codcin commento vbi dtcit . Omnia corpo^ 
la coclcflia cxccdflc fe.Nota quod hic quaii tnnuit alutn 
refponrtoncm ad hanc qux(iioncm,dCeft ctumbona* 

Itemineodcm commento infine commenti cir«a 
lam ranoncm, quxponiiur tbidem, noca , quod fccun^ 
dum fua pniicipta dc fccundum Ula, aux di<fta func, pof» 
fumus cttam rclpondcrc illo modo. Nam demonrtracio, 
qux lam dicla eft, lic intelligitur. Omnis vtrtus tn cor.' 
poreefl(initamtenfiuc,& vtrtuB corporea (inira mtenx 
iiuenonpoccit moucretntcmporc infinito. crgo motus 
iniofinito nonpoccA eirciVirtutc in corporc, fcda|fe.' 
paracamatcria.Prima propofitio dcclaraca cfl : njni,!! 
dTetitj(iiutaintcnfIuc,inouerccm tnfiaiitquamuis euam 



ipfa(uvera,fliatdIigacurdcfinitointctnpore!nam vir- 
tus corporea,qux cft formx materialis, non durac in ir« 
finitum. Scd cum motor e(l immateriaIts,non feqi.i# 
t ur dubicacto.nam cunc dico quod tlla poccntia ctiam eft 
finKaimcntiuc, non camcn omnis virtus Sntij mccnti^ 
uecfi (intca in ceroporc, feu m duracione . Scd hoc eft 
vnumtnvinuce (inicacorporea tancumtnamin tpfoin^- 
uenicurpoccnriaad corrupcioncm,& idconon fcquicur 
iti abftraclo mouerc ininftanci. £c vide in quxftiunU 
bus mcts dc pnmo motore , quomodo dcclaraut hanc 
fujmracioncm.Coniyrdera cciamquomodointellignur 
bcnccx vcrbis eius,licut dixiin comincnco.rS. quod 
virmsfinitaintenfiue, quxcft in corporc,eftin(inicafe<' 
cundum duraiionetn:6C illa,qux eft (inica fecundum du^ 
racionem,eft liima tDcenf^uc, 6C quxeft infintia in dura^ 
tionceftinfinica incenfiuc, hocin Vircuce maccnali. ipfc 
cntiiitntnulcislcKis in hoc coinmcnco accipic vnumlo^- 

_ coalccrius,qutavnum requicurcx rcliquotin feparaco 

" autcm a matena non cft ica, quia virtus fuffiaens moue^ 
re pcrvnum diem fufticit mouerein in(iniium,exquo 
eft omnino tranfmutabtlts.Tandem dico, quod dcmon" 
ftratio Ariftotchseichxc.Oinnts vircus in cotporecfl 
fiiuca: vircuspnmi mccortsnoncftfiriiiatcrgo primus 
motor non cft in corporc. Vcl formatur llc, nulla virius 
cxiftcns in corpore eft infinita : quxltbct virtus moucns 
in infinuum cft infinfra : crgo. £c fecundum iftum mo' 
dum non folum racio cft dc primo motorc tantum^fcd de 
omnibus moconb' corporum carlcftiutn.Cuilibec enim 
corpon coelcfti cll mocor propnustckl hoc lctcur ex diuer 
ricite pioportionum,qux func intcr motorcs & Ynota, 
6i cx diuertuacc mutuumd: diuerficacc mobiitumtex 
quocnimifti mocor^s fuiu tarmx &antmx corporum 
cccleftium, vc dedaratum eft in ali)s loctsrA: cotpora 
ucrfafaJiem fccundum pnus dC pofterius dcbent habe^ 
reformas diuerfas:oportei cnim vtfir coiinexioS^ habi^ 

C tudo ujturalis 6C cllcndalis inrcr animam dC corpus:non 
cntm quxlibct forma poicft eirc forma cutuslibcc corpo 
ns m;iximc,quiaifti itiotu«l'cquuncur nacuras moto.' 
rum,^ func operaciones eorum propnx:quaniuisnacux 
rx corum llnc cognicio . vc wu^ium ef l alibi : manifcftum 
cr< ei go q> func diucrfi incorporei, dC hoc fuppontt Philo 
fophusin Mctaphyiic.<vc rcituribidem : propolitio ta^ 
men fuadicens,quud (inKumdd infinicum dicuncur dc 
corporc,£C dc corporeo catitum,led in corporeo 6C dc eo 
quod noit cft vircuF in corporc i.on diciiur hoc vcrc, nili 
mecaphoncc,vel aliquo inodocfcveia.Pnma propofl' 
110 cfi vcra quomodocunque incclligacur flniias. nam (i 
finuasincclligacurtnten(iue,manireftumeftqu6deft vcx 
ra, vt dcclaracum cft pcr multa raedia: dC maxime, quia 
moucrec in tnftanti tl circc infintta ini cflue, extennuc ecia 
vclfccundum durationcmcft vcra. hoccnim fcquiiuri 
primo.Si cnim elTet intinita fccundum durationcinfinita 

Y% intenflue,vt ditflum eft^&ideo it^diftintTtc acccpitcam. 
Ad propofltumtamen accipiturpro flnicare fecundum 
durationcm. Philofophustamcad rcmoucndamcauilla 
tionem,quam quispoccft fr.cerccontra tprumdiccni.io, 
quod virtus corporea cftfinita fecundum duradoncm, 
quandocftfinita intennuc. fcd cgopono caminfinitam 
incenriuc:& ideo poccft moucrc tn infinicu. Philofophua 
igicur eradicrac hanc rcfponflonem probando hac rcfpon 
■onem.qux poteft flcri.elTe impoAtbilem.nam nulla vir 
tuB extftens in corpore flnuo potcft clTc in(inica inicflucy 
&ideo Philofophus probauti hanc propofltioncm ifto 
modo.£c cum adiungatur huic, quOd nullum corpus eft 
tnfiniium in aiftUjCft mantfcftum quod iiulla iiirc^in ot* 
pore eft inflnica intenflue. Vndc fciendum cft quocf hxc 
condicionalts eft vera.Si aliqua vinus macenalis eft inG^ 
nitafccundumduraiioncm,ipfacftinfliucaincenflue:vei 
quia quxlibct vircus maccnalis habec contrarium cor^ 
rumpens 6C idco^fi potcfl tn tnflnicum refiHcrc, oportcc 

<f flt 



OC T AVI PH 

c)incin{initatntcnnuc,vt didtqmdamlartnui, vclquia ] 
formacxifteiis in matcna daiis ci clTci oporrct de ncccfTi 
taic quod in illa inaccru fic poicnria c5ditionis, 6C quod 
■nnaturaillius mitcnx itc potentiai3i^ priuatio. Et idco 
oportctdenccciriiacc, quod Ht vd quod potcd clfc aJi^ 
quod concranum fcu corrumpcns:& fi non,matcnanon 
ciTetmpotenna:quodc(l conrra poftium^cxquo ergo 
non corrumpiiur eii inBniti vigoris intcnliue, vel Phdo 
fophus voluit dellrucrc confcquens huiut conditiona^ 
Iis, vtconcIuJat oppoficum argjcncis, licargucndo. Si 
aliqua virtus maccrialiscrtinfinitaexcenliue, ipracftin^ 
finica inicnlluc:fcdimpolTiht1ecftipram c(Tc infinica tH' 
lenfiuc, vt probat dcmon(lranoPhilorophr:crgod£hzc 
vidctur magtsclTc inccncio Commcnratorts in dc Sub^ 
ilantia Orbis.Etad maioremdcclarationemdicoqudd 
dc corpore catelli dux fucrunt opintoncs. Vna cft Auix 
ccn.quamhabuttiPlaionc: Auiccn.cnimponic cccluin 
clTccompolltumcxmaccriahuius natur3r,cummatcna _ 
iftorum infcriorum 6i cx forma dantc llbi enc,pcr quam *^ 
conftiiuitur&fitcnsin a(ftu:&:iprcconcedic calumcT^ 
fe cof rupcibilc. Scd tamcn perpctuaturi mocorc fcpara» 
ro.Concra quod func dcmonft^ationcs Artfto. inLibro 
Cotli.illiccntm probatum cft quod ccrlum nonhabcc 
conrranom : crgo nccp fubie^cum in potcncia, vt dt<ftum 
cft:quia,li potcnria atfiiuanon poceftclTe, ncc potcntia 
palTiua potcft clTc. dC idco, R in matcria cccli cft pocciv 
ita& priuacio,ncucinmatcnaiftoruminfcnorum,dc ne 
ceTntaic oportet quod hic fit cOiratium. 6C quod coclum 
corrumpatur. Practerca dcclaratumcft 1 Pliilofophoin 
tlloLibro pcrfcifcc.quodnuilum corrupiibilcpoteftpcr 
pccuanabalio, &hoc vidccur quanperfcnocum:quu 
hoc nihtl aliud cftquam dicerc vnam naturam mutari 
tn aitam.nacura cnim corruptibilis dC xtcrni funt naturx 
valdc diucrfx non communtcantcs ctiam in gcnerc.Viv 
dc diccrc aliquid clTc Corruptibilc &C tpfum cfTc pcrpc^ 
niunicftdicercipfum clTe njiura corruptibilcm SCnon 
corrupiibilcm.Qttandocnim propnaalicuiusnaturacin C 
ucniuntur in aliquo,tunc ludicamus illud clTe dlius natu^ 
rx.Si ergo xternttas fcu pcrpctutcas rittn aliquo,i]luddc 
necelTicatc habct naturam xccrni,aliccr non clTcnc hic na 
rurx propnx 5C dcccrminatx,&l confcqucncia propria 
&detcrmina[a. I'olTct enimquis diccrc fccundum hoc, 
quodaccidenciapropriaignis velalceriusformxfunc in 
aliquo.fld tamen illud notl cft iHius n3turx,& fic delhue 
rcturfacnria. Nos enim cognofcfitius naturaselVc diucr 
faspcr opcrationcs 5£ proprta diucrfa.Perpetuitasautc 
fcu xrcrnitas, tdeft durano in infinicum, faltcm fcquuur 
de nccelTit.itc & proprie naturam xccrnam.fccunda autc 
fuit Aucmpace poncntis in calo elTe matcriam,& ipfum 
clTcconipofKumexmatcriadC formadanic fibi eiTc:I[U 
tamcn matcria cft altcrius njturx,ita quod in illa matC' 
rianon cft potcntiaadtranfmutationemfubftantialcm, 
iicc ad alterationcm.Etdicit,qu6d lioccompofitumn5 
cft corruptibile.fcd tantum compoficum,quod cft cx ma |^ 
icria hot um inferiorum.Et hxc pofitio ctiam omnino eft 
fa!fa&impolTibilis,prm)oenim hocdi(ftum vidcturcf^ 
fe voluntaricdi(5tum:noscnim non pertienimusad com 
pontionem,& ad naturam marcnx, nifi per iranfmuta^ 
itonem infubftan:ia:exquocrgo hicnoncfttranfmuta^ 
tio nccpnaturatranfmutabilis.quomodo ponumusfciV- 
rcillic cfte matenar^St enim n5 clTcc trSfmutatio in rcb', 
iios diccrcmuR quodlibct cns cft vnum, idcft habcrc vni 
naturam, ficutipfum cft vnum inaclu. Et a fortiori pa-» 
tn,qu6d nullam habcmus viam ad cognofccndum ma^ 
iicriam in qua noneft potentia. Prxterea hoceft dicere 
coniradicfloria fine confyderationc. Nam in quo non eft 
potcntia ad contradivfloriaio co noncft potcnria. pocen- 
cia enim non eft nifi ad cont radiifloria, nifi efTct pocentia 
icquiuoccdi(fta;5C finon cftinipfapotentia, tunc natu' 
ta cius cft aulU rci aAualu ; 6C crgo aon rccipit formani 



f SI CORVM 

; dantcm ciellc.nam hxc conrequenti a eft bona omnino^ 
non eft in ipfo potentia ad contr adic^oria:crgo non cft ini 
ipfopotentia. non cftinco poccntia in fua natura:crgo 
cftcns aliquodiii a(flu.& non rcctpit clTc akftualc afor^ 
ma.iMatcria cnimcxiftcns ina^tu fccundunifuamnatu 
ram non recipit formam dantera ci elTc a<ftualc.Ex dao^ 
bus cnim iii av^u non fit vnum vere compofitum:& cgo 
vcrc non inlclligo quomodo forma dat efte in a<flu ma> 
tcnx cccli licut rcliqux formx cx quo non eft in natura 
tllius maxcrix potcniia necp priuatio:dc ideo cx hac pofi 
tionc vcrc fcquitur policio Aucrrois. Si cnim illa natura 
cft natura,.'ji qua non cft potcntia necp pnuatio, tunc tl* 
lacftens in aftu:&in hoc afTimdaturformxtquamuit 
fltinpotcntia admotum localcm vcdcclarauicCommS 
tator:diC habct (ormam pcr quam mouctur non dantcni 
ci effe-.SC lixc ciV pofitio Aucrrois. nam Aucrrois ponir 
CQcluin cflc fubiei.*tum in a>flu cxiltcns cx fc, non pcr for^ 
mamdantcmci cl.^c:&clt quafi mcdium intcrformani 
&. matenam.Eft cnimfimilcformx,quianon cftmpo^ 
ientia,ncc cftineopftuatio^nec^rcciptt efTeifornu,fc<i 
cftcx fccxiftcnsin a<ft«,vtdi(flumefi:non lamcin a(fiu 
omnino pcrfevflo.niii pcr fuam formam fcparatam,vtd< 
(ftumcftalibncftauti^m ftmilcmaterix aliquo modo. nS 
ipfuin cft in potentia ad mot um arcularcm : & ctum cft 
indiuiduum dcmonftraxum,A: cns dcmonftratuinaifla, 
6C habcns vnam figurani m a^^tu, dC omma ifta funt in 
corporc per matcrtam,&' funt tn matcna proptcr fbr* 
mam. In hoc tamcn corpoi e non funt propicr formam 
danlemcfrcjfcdproptcr mororem fcparatumrvndccor»' 
pus caclcftc,& oinncs cius diTpofitioncs funt proptcr ma 
corem,qui motor prxccdit dimcnltonea miHomct fubtc^ 
<flo fcu maicria.non cnim illic funt dimci>fiones indcccro 
minatxin poicniia, necp forma reaptturilks medtafitt^ 
bu8,fcdfunttaniumdctcrminacx: quas habcnc tllacor^ 
pora:fccundum fuasnaiuia6:hoccai.ncn habcm propter 
formas eorum fcparara.^;, ncc]«illa corpora ccrlcftialiinr 
itidiuiduuin vntus fpccici,fedncut indiuidua. n^m illa 
non componunt ur vcre cx generc 6C diffcrencu,fcd fimr 
tantumdctcrmtnatadiC huiufmodi:& fuctdiuerfainter 
fcfccundumfuastucuras,diCfccundum naturas mocorit 
tpforum.Sunrtamcndtucrfa indiutdua fccundum prtur 
6C poftcrius ficutfiicorummotorcs. fimiliterhocnome 
indiuidum non dicitur vniuocc dc iftis, 6Cde inlcnorib^, 
vndc,vc dictcCommctaior,poicncia habcc gradus.hxc 
tgitur corpora non funt nequc formx ncc^ matcrix pro^ 
pnc ditflx,nequc compofitumcxmateriadCforma. fcd 
cft quxdam fubftantia corporca, idcft quanta, qux ma^' 
gis debet dici fubic(.'tum,quam matcria.& ideo hxc cor> 
pora calcftianon func abftra(fta , ncquc (ormx 6C func 
indiuiduaco modo quo di(.'tum ef^.Ei cx iftis, fi quis ha^ 
bct tntellciftum bcncdtfpofitum potcft vidcredefe(ftuin 
cauillanonum latinorum circa hxc. hxc camcn omnia 
pcrfciflc declarabo in libcllo dc SubfbiDctaOrbik Deo 
volcntc . Quaniitas lamco horum corporum dicitur vd 
xqutuncc,vcl fccundum pnus ddpoftcrius,cuinquaiv 
titate illorum corpyorum gcncrabdium 6i corruptibi/' 
hum: ficutdC fubftancia ifiorumcuinfubftanc^s genc> 
rabiliumSdcorruptibilium, A^formx illorum cumfor« 
misillorum.vndecrcdendumeft,qu6dficutformailliut 
corporis nobilior cftforniis illorum infcriorum, &ab 
tcriusnarurx.tta^ materurcu fubicc^um illius anima' 
Iis c(vlcftit,iiX accidentia fequcncia nacuram illtu5,& ma 
zime cumlit primum motum cx fc,d£cauf^ omnium 
tftorum infcriorum . Cauficnim inirinfccx xtcmi,fi£ 
gcncrabilts 6C corruptibilis non cft aufdem gcncru : nec 
xicrnum 6C corruptibilc ingrcdiuntur fub vno gcnert 
vniuoco,& idco Aucmpacc conccdit pofitioncm Aucr> 
rois non confydcrando. Prxtcrca contra ambasopio 
nioncseftillud,quod declaraium eft fxpc, quod omnc 
c5pofitum ti oiatcria dC forinadaac et cfic,vcl cx formi 

gccerica 



ANNOT ATIONIS 
fetKrtcaflCfbnnz rpcd6ca,cxquo vna fe habct vt ma. 
icna, rcliqua vt forma eft vcre facftuin : & hoc proba^ 
tumcilinquxllionibusincisde vnicatc intelledus per 
rationes Philorophoruin,quas nulKii bene difpoluus ne 



t6t 



gare poceft fecunduni do<rtrtna Philofophorum. Pi 
tcrea l^hilorophui probauithoc idemin Terciodectmo 
Mctaphy {icx,hoc modo.Ibidcm cnim dctcrmioat lianc 
qux(honcm, fctlicec, Vtruro re« zicrnx fint compoft' 
tx,reue(repoirtncexeIemencis:d£ captc hic elcmetapro 
inaienad(: fomia,d£ arguit fic.omne condicutum ex ele^ 
mcncit eft componcum:omnc comportiuin componi.' 
curexrebusinquarum natura eilpoteiuiacomponi cx 
ci(,iden quod func poiTibilta ad rccipiendum compoily 
tioncm:& hoc videtur cxrtum. nam tn naiura compo^ 
iicnn'ura,vicomponcntia huiurmodiincelligitur ucre po 
ccnnalitai:&omnc,incuius caudtcfl potentialicas, ad 
lioc vt illud fit, ipfum eil poiTibilc cire in vno tcmpore, 
6C non c(l in alio : & cum declaraeum eil , quod in rcbui 
zcernis non efc in c;s polTihilita» non elTe : ergo nulla res 
Xterna c(i compotita ial<componcione:dr: idco otnnc c5 
pofitum cft vere faiflum : verc autcm fasTcum non potcft 
efie xcernum a parcc ance,& a parce pdft,5i i fortiori pri 
mum mocum.Hrxcerea requerccur,quoddcmon(lratio 
Ariftotclis in hoc Odauo ciTet nuHa, 6C maxtrac (ccuny 
dum Auempacc. nam ipfc ponit ccclum eite compofi^ 
tum &xternumnon fadum,ncqueinfuanacurae(lcor 
ruptibilitas. pofTumergodtcere.quod tlla forma macc^ 
nalis mouet in xcernum.fcf undum autcm Auiccn. forcc 
hoc non fcquiiitr, quia quamuis ipfe dicaccoclum e(Te 
compofitum, ponic ipfum elTe corrupcibilc fecundum 
fuam nacuram:fcd tamcn dicic tpfum perpecuaium a for 
ma feparaca. Dicenccs aucem quod racio Philofophi in 
hoc prindpio fundacur.fcilicct quod Dcus eftintiniti vi» 
gons incenfiuc, dC quod nulla vircus macertalts e(t infi^' 
nicaincenfiuc,vt quidam Lacini,nihil diciit. Maximum 
cnim inconuenienseft diccrc Ariftoteltm volcndode^ 
monftrare a!iqu<d m dcclarationc tllius quod I^hilofophi 
credunr,d£ deino(lra(Tcc oppofitum, vcl faltcm iUud q<f 
<A magis dubicabilc conclufionc:iramo vidcrur quod 
hoc non polTumusconcederc,nifi fupponendoipfum cO 
fefeparatum.Prxcerea fecundumopinionem illiusnuUa 
clTct rattoad probandum primum inocorem e(Te fcpa^ 
ratum.pofTumusenimdiccrequdd hxcvtrtuse(ltnat&' 
rtalis,dl c(l infinita intenfiuc, SC cognofcitiua: racncn 
non mouct in initanci , quia non vuJt , vel quia palTum 
non poce(lreciperea<flionc,ficutdicitipfc, quod quaav 
uii fic Dcusinfinitt vigoris inccnfiuc, tamen non moucc 
in tnliann:quia non vulc,vel per aliam cauCam, qux pla 
Cctns:&idcohocdidumdclh-uic damonftranone Pht^ 
lofophi. Prxtereailludquoddictt,quod poceft mouerc 
tn in(lanii,camennon vulc:none(lincclligtbileapiid Phi 
lofophos.Quxrunt cnim Philofophi , fi poccft, ponatur 
in clTe.Icem quxrunr,vcrum poicft veUc:6£ fi poccft vcl 
lc,ponaturin effe:5iC fi non poceft vclle, ergo nullorao^ 
do poccft.diftiniftiones auccm qutbus rerponderc crc 
dunt,nullx funtapudfcientcs fecundum Philofophiam, 
fed tron oporcec de omnibus iinagtnarionibus curam ha^ 
bcrc.Reliqux auccm rarioncs Philofophorum concra 
ifta di(fla,func dtAx per mc in quxftiontbus mcis de vni 
taie intellcdus,& pnmo motore. Racto autcm loannis 
Grammacici concra dcmonftracionem Ariftocclic nuL' 
la cft.ipfccnim diccbac,qu6d virtus cal(,per quam coc^ 
lum durac in infinitum : eft infinita fecundum duratio' 
t>ctn:dC tamen cftincorporc finico.Ecideoapud ipfum. 
coelum habec virtutcm nnuam,^ eft corruptibile. Vcl 
oponct diccre,qu6d /cmonftratio Arift. fit nulla.3i eft 
raciomultum apparcns,cumbcnecoiifyderacur.nam fi^ 
quisdiccretciqu6d hxcvircuseftfinica ihcenfiuc,infini 
ta excenfiuc ipfc dicerct fimtltccr e(Tc dicendum indcraon 
finuionc Anftotdu. £t tunc tpfa clTcc nulla, Rcfponfio 



A autcm vcrain hoeeftilla, quam ponft G>mmennror ta 

fine de Subftancia Orbis : dC hxc eft in fumma. loanne» 
cnim fupponebac vnum falfum. Credebac cnimcalum 
durarcininfinicumpcrvirtutcm addtcamci, hocauccm 
non cft verum.Eftenira xccmumdCincorruptibilcpra' 
pcerpnuauoncra caufaruracorrurapctium. Li fuaenim 
nacuranon eftpocenna neque priuactoncqueconirane^ 
tas.Ecidcoipfum fecundumfuamnacuram eftxternum 
per pnuacionem illarum caufarum, non per vircucem 
addit am.lllud ergo, fuperquod Ariltoccles eft fuftentx 
tus in hacintennone.vt dicic Commentaror comrociu 
10.41 . Duodccimo Mecaphyfic», cft, quodomnis «<S«» 
acqualis,idcft vntforrais, infinica, fcmpcr xccma, ncccfr 
fano fic a potcntta,cuius atftio cft infinica:cui nulla rranf' 
mucario acddit proptcr quam dcficiat 3^to,3C omn» 
pocenria mocons in loco in corpore, cui accidit cranfmu^ 
t atio,nece(Te eft vt aus a<fho non fit femper xccrnaiquia 
„ ab alio mouecur ideft per mocum fubic^li, vel quia illud 
quodeftin maccriapoteft moucri abalio. Dcmonftra^ 
tio ergo Ariftocelis in hoc Otftauo crt ex proprijs, flC 
prxmilTx dC condufio funt primz,idcftquod fcparabu 
1itastneftmocorixccrno,fecundum quod mocor xcef' 
nus,fcu formx xtcrnz: quia idcm funtforma, 5^ mo' 
tor,&: maximeini(bs,non per 3hamnaturam,vtdictc 
Commentatorde Pnmo in Libro Poftcnorum.in conv 
mento magno. Et fi inccllcctus polTibiliscctam cftab^ 
ftrac'tu9, forte hoc eft , quia inrcllccfcus agens , qui mo^ 
uct in X(crnum,cft idcmcum incclledu polTibili:nonca^ 
men dico^mum^idcftmocoreminxtcrno ciTccaufamal 
terius,fcdvoIo,qu6d vnum non ineft altcn per al am 
nacuram . Inccltccfcus criam polTibilis eft forma xter^ 
na.vc diiftumeftmquxftionrbus meis:5c forte hxc dc 
monftratto non eftcx proprtjs,nifi rcfpectu mocorum 
horum corporum cctlcftium . hic camen, fcilicet circa 
hunc procelTuin OAaui funt duo gencra dcmonftracio^ 
C numinhoc.Vnaeftapoftcriori,aialiaefti caufa^pcr 
motum cnim (cernum probamus moiorem clTe zcer/> 
num.fiC per hoc hab<tur,qu6d ipfeeft feparacus : poftea 
fic demonftrarioincaufa in perpeiuicate mocus,quia mo 
lor eft feparatus:& hf c demonftracio eft a propofitioni' 
bu« primis dC immeJi.itis, hic aucem intellrgo pcr pri» 
mus duojideft quod pr{dicatum ineft fubiCv^to in propo^ 
fitionibus.non per aliam nacuram,nec per caufam : quia 
nulla caufa eft in hoc quod motor feparac» moucc in j ccrx 
no,nifi quiaefc feparatus tncranfmucabilis,vtinnuitur 
iCommcncatorc inde Subfrancia Orbis, neque fequi^ 
tur propcer hoc quod aliquid fic magis nocum , 8C mv- 
nus nocura.Sf reliqua incoucniencia. Nam per effeiftum 
probacurcaufamelTe, non tamen per caufam probacur 
cffcdum elTe.Hjc cnim eft alia fpecies cognicionis a ptu 
ma.Nampcrtllamcaufam referendo ipfam ad fuumc£' 
ic&um habetur notiru magis perfe^fla.fed non probatnr 
cffeiftumclTe,d£idcononeri demonfcracio arculans,vc 
jj tnnuitur hoc i Commeiitacore in Pnmo Pofceriomni 
incommencomagno. vndein Secundo procelTu acqut' 
ritur perfecla cogmiio conclufionis per demonftraiKV 
nem cauff cantuniicuius prfmilTf no func noriorcs apud 
nos conclufione, vel aliquando qu(Jam demonfcrancv 
nes cauff tantum funtexcaufisagcncibus velmatcruli' 
bus.quibus poflcis nonnecclTarioponicurconclufio,fed 
caufa: fcd non acquuicur tunc caufa concIufionis,fcu non 
probacur couduiTo,fcd acquiricur cognicio eiuspcrfe^ 
(flior,qu{ efc alia fpecict cognitionis a prima : in dcmon^ 
ftrarione autem fimplici.culus prftnifle noriorcs funt no 
bis SC naturf , dC habent f eliqua .jequiiita , probatur c(Te 
rn pcr caufam^&iidea ji$cvcfC:&propriecfc demon^ 
ftrauofimpliciiw, Hehquf autem,quf pcrcinent huio 
qufGto,6£di<f^in6d<rnorum circa limiracioncm Auu 
oennx dC Auerrois, 6C circa omnia huic peritnentia, 9C 
foluaonet omiuuin dubicationum fiqu( finc ^ perfe^c d« 

darabo 



OCTAVr PHYSICORVM 

claraboDeo vo1entetiiIad>re<kSQbftaiiua Orbi8.iIlie 
cnim dicam omnta,quz perttncnc liuic quxfito : dC ca de 
clarabodiffufi.dCumgratu Deifeciihoc tamendica 
bic,quodaucftoritatc5iliorumvirorumnon debentim^ 
p«dirctntclle.f(umabhac vcritatc. Quia verc dcinoiw 
ftratio Ariftotel» firmaeft.&credo.quQdquia homi-' 
ftes poD intclligunt dcmonftracioBes Philotophorum , 
odio'habciitPhiJorophiam:& dicunt Phiiofophos dicc' 
re res phaBtaftica6nondemonftr?tas,3£quari hzcom' 
tiia diifla funtaCommematorcvelin a<flu velinpotciv 
tia propinqua. Incommejito.ix.vbi dicit.Et adhuc 
remaactmoucndo.tdcft fmcco quod tnoucaiur. Viili 



Quxftionumloannis dc landuno/upcr ocflo Libros Phyficorumrac HclixHcbrji 
Cretcnfis dc Primo Motorc.dc Mundi Efficicntia,dc Eflc Sc Eflcntia, 
QC VnOjCum ciufdcm in Didis Aucrrois fupcr cofdcm 

libros Annotationibus , finis. ' 

REGISTRVM 
abcdefghiklmnopqrftu 

Omnes quaterniones.practcr u quintcrnioncm. 
Regiftrum Tabulae per fe patcr. 




ilicerc^ manu. Incodcni comnjcntc». vbtloquiiur d« 
tnundattonc. vbi dictt. Cum fit raotus rucccfTiuus. Vi' 
dcCommeiuum.ci9.C^artt.Etnora qudd hatc ruccer.< 
fio noneft ficutfucccllio PlatoniJ,ac confyrdcra. Iil Com.t|, 
commento.ei.vbi didt, Et etiain mutat fc abcoquod 
niouec illam fccundum finem , tdcft ab appcctbili : 5^ vi- 
dccomiiimcntuind«cunumrcpcimujn. 

i-tnis. 

BocopnfcidumMnotxtioKumcrc.finitMmfutt dimo Utwo» 
rtm> t 4 8 $• ui /<nc lid^ UorctM*. ' 



Vcnetfjs InoflBdnaharrcdum Lucac Antonrj luntat, 
Aniio domini. M D I I * 
Menie lulio*