Skip to main content

Full text of "Urkundenbuch der Stadt Basel. Hrsg. von der Historischen und Antiquarischen Gesellschaft zu Basel"

See other formats


Urkundenbuch  der  Stadt  Basel 


Basel-Stadt  (Canton)  Staatsarchiv, 

Historische  und  Antiquarische  Gesellschaft  zu  Basel 


- 4 


8j  ^5' 


’il*  *v5SS  njt*v 


mA.Wd'S  Wt 


Columbia  ©nibrrsrttp 

in  tfje  Cilp  o(  ü*to  j*orfc 

LIBRARY 


Ki 


■n 


*B{ »,  i*’$Ffc  wj(  »V 


Digitized  by  Google 


URKUNDENBUCH  DER  STADT  BASEL 


Digitized  by  Google 


URKUNDENBUCH 

DER 

STADT  BASEL 


HERAUSGEGEBEN  VON  DER 

HISTORISCHEN  UNL)  ANTIQUARISCHEN  GESELLSCHAFT 

ZU  BASEL  I 


ERSTER  BAND 


BEARBEITET  DURCH 


RUDOLF  WACKERNAGEL  und  RUDOLF  THOMMEN 


BASEL 

C.  DETLOFFS  BUCHHANDLUNG 
1890 


Digitized  by  Google 


\Jlr* 


DRUCK  VON  M.  WF.RNF.R-RIF.HM  IN  BASEL. 


Digitized  by  Google 


VORREDE. 


Das  Urkundenbuch  der  Stadt  Basel , dessen  erster  Band  hiermit  zur 
Ausgabe  gelangt,  reiht  sich  verhältnismässig  spät  den  gleichartigen  Publi- 
kationen anderer  Städte  und  Landschaften  an.  Es  ist  das  um  so  auf- 
fallender, als  der  Wunsch,  ein  solches  der  bedeutenden  Vergangenheit  Basels 
entsprechendes  Werk  zu  besitzen,  nicht  erst  in  den  letzten  fahren  lebendig 
geworden  ist.  Schon  Böhmer  hat  in  seinen  1844  erschienenen  Kaiserregesten 
Il2p6 — t.l/J,  n"  SSt)  ungeduldig  die  Frage  aufgeivorfen:  »aber  wann  er- 
halten wir  endlich  einen  Codex  diplomaticus  Basiliensist<  Später  hat  Arnold 
(Zur  Geschichte  des  Eigentums  in  den  deutschen  Städten,  S.  VIII  f)  auf 
die  Reichhaltigkeit  des  hiesigen  Staatsarchivs  hingewiesen  und  die  Xot- 
wendigkeit  einer  systematischen  Veröffentlichung  seines  urkundlichen  Materials 
betont.  Namentlich  aber  hat  die  historische  Gesellschaft  zu  Basel  seit  den 
ersten  Tagen  ihres  nunmehr  über  ein  halbes  Jahrhundert  währenden  Be- 
standes den  Plan  eines  Urkundenbuches  nie  aus  den  Augen  verloren.  Dass 
sich  die  Verwirklichung  dieses  Planes  dennoch  so  lange  verzögert  hat. 
kann  in  verschiedener  Weise  erklärt  werden.  Der  Mange!  einer  durch- 
greifenden Ordnung  und  vor  allem  einer  wissenschaftlichen  Leitung  des 
Archivs  Hess  zum  Beginn  die  Ausführung  einer  so  sehr  auf  archivalischer 
Vorarbeit  beruhenden  Arbeit  schwer  erscheinen,  während  in  der  Folge  das 
Bedürfnis  selbst,  wenigstens  scheinbar,  zurücktrat.  Denn  in  Arnolds  schon 
erwähntem  Buche,  das  zum  guten  Teil  aus  baslerischen  Urkunden  heraus- 
gearbeitet war  und  im  Anhang  eine  reiche  Sammlung  solcher  Urkunden 
selbst  brachte,  — dann  in  Trouil/ats  » Monuments  de  /' ancien  eveche  de  Bäte,  < 
welche  in  ausgedehntem  Masse  auch  rein  städtisches  Material  enthielten, 
— endlich  in  Heus/ers  klassischer  Verfassungsgeschichte  des  mittelalterlichen 
Basel,  welche  eine  eingehende  Verwertung  der  wichtigsten  Urkundengruppen 
brachte,  war  dem  Geschichtsforscher  ein  Stoff  dargeboten , der  eine  um- 
fassende Urkundenpublikation  zunächst  weniger  unentbehrlich  erscheinen 
Hess,  und  die  Gesellschaft  berechtigte,  sich  mit  anderweitigen  grossem  Ar- 
beiten zu  beschäftigen.  Immerhin  hat  diese  zuwartende  Haltung  wenigstens 
den  Vorteil  mit  sich  gebracht,  dass  nunmehr  bei  der  Herausgabe  der  Ur- 
kunden die  Ergebnisse  einer  neuern  Forschung  und  eine  sichere  Methode 
in  Anwendung  kommen  konnten,  deren  Fehlen  die  teilweise  Mangelhaftigkeit 
so  vieler  früherer  Urkundenpublikationen  bedingt  hat. 


Digitized  by  Google 


VI 


Bastls  Urkundenschatz  ist  von  sehr  bedeutendem  Umfange.  Eine  fried- 
liche Entwickelung,  ein  ruhiger,  nur  zu  wenigen  Malen  gestörter  Besitzstand, 
eine  stete  Sorgfalt  haben  das  urkundliche  Material  in  seltener  Vollständig- 
keit uns  überliefert.  Nur  zwei,  freilich  bedeutende  Ereignisse  haben  dieses 
Material  schon  in  früher  Zeit  geschädigt:  der  Brand  des  Münsters  von  1185 
und  das  Erdbeben  von  1356.  In  jenem  müssen  die  alten  Privilegien  des  Hoch- 
stifts, deren  Matigel  wir  heute  schmerzlich  empfinden,  zu  Grunde  gegangen 
sein : in  diesem  ist  der  Rat  der  Stadt  um  viele  seiner  Dokumente  gekommen. 
Dennoch  haben  sich  wichtige  städtische  Urkunden  auch  noch  des  13.  Jahr- 
hunderts erhalten;  eine  stolze  Reihe  von  Stiftungsbriefen  ist  in  den  Laden 
der  Zünfte  sorglich  behütet  worden;  namentlich  aber  weisen  die  Klöster, 
Stifter  und  Gotteshäuser  ihren  Urkundenbestand  noch  heute,  zum  grössten 
Teil  in  Originalien,  zum  Teil  in  guten  alten  Abschriften  beinahe  lückenlos 
auf  — mit  Ausnahme  der  Barfüsser  und  der  Reuerinnen  von  St.  Maria  Mag- 
dalena, welche  einen  Teil  ihrer  Archive  wohl  durch  schlechte  Wirtschaft 
eingebüsst  haben. 

Mit  Ausnahme  einiger  Zunft-  und  Korporationsarchive  sind  heute  alle 
diese  Einzelbestände  im  Staatsarchiv  des  Kantons  Basel-Stadt  in  zwei  grossen 
Hauptabteilungen  vereinigt: 

i.  in  der  Abteilung  der  städtischen  Urkunden  (citiert  St.-Urk).  Der  Umfang 
derselben  lässt  sich  zur  Zeit  noch  nicht  genauer  angeben. 

3.  in  der  Abteilung  der  vereinigten  Archive  der  Klöster,  Stifter  und  Gottes- 
häuser. Umfang  und  Einteilung  dieser  Gruppe  ergiebt  sich  aus  folgender 
der  Schrift  von  R.  Wackernagel  » Das  Staatsarchiv  des  Kantons  Basel- 
Stadt,  Basel  18831  entnommenen  Übersicht: 

Originalurkunden. 


Domstift  1060.  (1160—1677.) 

St.  Peter l6$p.  (116p— 1701) 

St.  Leonhard P51.  (113$ — 2731) 

St.  Alban 733.  (10(78 — 1762 ) 

St.  Maria  Magdalena  86p.  ( 1231 — 170p.) 

Barfüsser 203.  (1283—1)73) 

Gnadenthal  . $21.  (1284 — 1772.) 

Prediger  npo.  (1234—1673) 

Augustiner 308.  (I2p7  —1637) 

Klingenthal 28 ;p.  ( 1344 — 1730 ) 

St.  Klara piS.  ( 1236—1767 ) 

Kart hause 338.  (lipo— 1683.) 

St.  Andreas — — 

St.  Elisabeth 13.  (1313—1326) 

St.  Martin 133.  (1281 — 1621) 

St.  Ulrich 32.  (1305— 1577) 

St.  Nikolaus p.  (1230  — 1481.) 

St.  Theodor,  St.  Anna,  Elenden  Kreuz  . p6.  (1277 — 1653.) 


Übertrag  I2,tp6. 


Digitized  by  Google 


VII 


Originalurkunden. 


übertrag  12,196. 

Deutschherren  . . . . 

8. 

(1326—1772.) 

Johanniter  

26. 

(1441—1733) 

Beginen 

( 1290—1413 ) 

Bruderschaften  .... 

l6. 

(1384—1522) 

Spital 

1103. 

( 1276—1732 ) 

Elenden  Herberge  . . . 

88. 

(1311—1757) 

Engenthal 

9 • 

(1485—1534.) 

Rotes  Haus 

7- 

(1430—1512) 

Schönthal 

0153— *57D 

St.  Margaretha  .... 

9 ■ 

(1460 — 1526) 

Siechenhaus  St.  Jakob 

"3- 

O274—1752) 

Blotzheim 

*5- 

(1306 — 1462) 

Istein  

39 ■ 

(1283—1794) 

13,9*3- 

An  die  Ausbeutung  des  hiesigen  Staatsarchivs  musste  sich  die  Be - 
nütsung  mehrerer  hiesiger  Korporation-  und  Privatarchive , namentlich 
aber  die  Benützung  derjenigen  auswärtigen  Archive  anschliessen,  welche , 
wie  aus  den  historisch  bekannten  Beziehungen  Basels  zu  benachbarten  Herren, 
Kommunen  und  geistlichen  Stiftungen  und  aus  der  Bedeutung  der  Stadt  für 
das  umliegende  Land  überhaupt  zu  erwarten  war,  einschlägiges  Material 
enthielten.  Wir  erwähnen  in  dieser  Beziehung  insbesondere  das  einen  reichen 
Ertrag  bietende  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kolmar,  müssen  jedoch 
hinzufügen , dass  beim  Mangel  eines  den  ganzen  grossen  Urkundenbesitz 
dieses  Archivs  darstellenden  Verzeichnisses , an  welchem  zur  Zeit  noch  ge- 
arbeitet wird,  wir  nicht  vertrauen  dürfen,  dort  aller  in  unser  Urkunden- 
buch gehörigen  Stücke  habhaft  geworden  zu  sein . 

Was  nun  die  Anlage  des  Werkes  betrifft,  so  wurde  erstens  als  leitender 
Grundsatz  aufgestellt,  einmal  alle  jene  Urkunden  aufzunehmen,  welche  von 
einer  Einzelperson,  Korporation  oder  Behörde  ausgestellt  sind,  die  im  Ge- 
biete des  jetzigen  Kantons  Basel-Stadt  ansässig  war  oder  ihm  zugehörte, 
auch  wenn  sich  der  Inhalt  der  Urkunde  auf  eine  diesem  Gebiete  nicht  an- 
gehörige  Person  oder  Sache  bezieht ; und  zweitens  alle  jene  Urkunden,  welche 
eine  Einzelperson,  Korporation,  Behörde  oder  Örtlichkeit  unseres  Kantons 
betreffen,  auch  wenn  umgekehrt  der  Aussteller  eine  fremde  Person  ist. 

Wir  machen  hier  sogleich  darauf  aufmerksam,  dass  unsere  Sammlung 
einzelne  Stücke  enthält,  welche  scheinbar  diesem  Grundsätze  in  keiner  der 
beiden  Beziehungen  entsprechen.  Wir  haben  uns  in  solchen  Fällen  gleichwohl 
zur  Aufnahme  der  betreffenden  Urkunde  entschlossen,  wenn  dieselbe  in  einer 
der  Abteilungen  des  hiesigen  Archivs  lag,  zumal  wenn  aus  Dorsualnotizen 
und  Angaben  der  Registraturen  oder  Urbarien  geschlossen  werden  konnte , 
dass  das  Objekt  der  Urkunde  in  späterer  Zeit  Eigentum  der  betreffenden 
Persönlichkeit  oder  Korporation  geworden  und  die  Urkunde  auf  diese  Art 
in  das  Archiv  gelangt  sei. 


Digitized  by  Google 


VIII 


Der  mitgeteilte  Grundsatz  der  Aufnahme  hat  jedoch  in  zweifacher 
Hinsicht  eine  Beschränkung  erfahren.  Erstens  wurden  Statuten  geistlicher 
Stifter,  auch  wenn  sie  in  urkundlicher  Form  abgefasst  sind,  dennoch  von 
dem  Urkundenbuch  ausgeschlossen  und  einer  besonderen  Bearbeitung  Vor- 
behalten. Zweitens  wurden  mit  Beziehung  darauf,  dass  wir  es  mit  einem 
Urkundenbuch  der  Stadt  Basel  und  ihrer  Gemeinden,  nicht  aber  des 
Bistums  Basel  zu  thun  haben,  alle  jene  Urkunden  ausgeschlossen,  welche 
den  Bischof,  das  Domstift  oder  einzelne  Domherren  bloss  als  solche,  also 
in  ihrer  Eigenschaft  als  geistliche  Herren  und  Stiftung,  und  ohne  weitere 
Beziehung  zur  Stadt  oder  einer  Persönlichkeit  oder  Lokalität  derselben 
handelnd  einführen.  Diese  Scheidung  des  Stoffes  empfahl  sich  um  so 
mehr,  a/s  in  dem  schon  erwähnten  Werke  Troui/Iats  die  Urkunden  des 
Domstifts  in  erwünschtester  Fülle  Vorlagen,  so  dass,  wenn  Trouillat  über- 
haupt eine  Ergänzung  unseres  Werkes  sein  sollte,  er  das  in  besonderer 
Weise  gerade  auf  diesem  Gebiete  sein  musste.  Neben  der  Erleichterung 
unserer  eigenen  Aufgabe  hat  dieses  Verfahren  auch  noch  den  Wert,  einem 
späteren  Erneuerer  von  Troui/Iats  Werk  den  Weg  freigelassen  zu  haben. 
Denn  eine  systematischere  Ausbeutung  und  eine  bessere  Bearbeitung  des  vor- 
handenen Materials,  als  Trouillat  sie  vornahm  und  zum  Teil  vornehmen 
konnte,  wird  ja  doch  über  kurz  oder  lang  zu  geschehen  haben  und  ohne 
Zweifel  zu  den  schönsten  Ergebnissen  führen,  und  zum  mindesten  wird  die 
Herausgabe  von  Regesten  der  Basler  Bischöfe  ein  Unternehmen  sein,  dessen 
wir  schwerlich  lange  mehr  werden  entraten  können. 

Hingegen  wurde  der  Grundsatz  der  Aufnahme  dahin  erweitert,  dass 
auch  noch  jene  Urkunden  berücksichtigt  worden  sind,  die  zwar  Basel  und 
seine  Bewohner  inhaltlich  gar  nicht  berühren,  in  denen  jedoch  entweder 
als  Zeugen  oder  Schiedsrichter  oder  Urteilsfinder  bas/erische  Persönlich- 
keiten erscheinen,  oder  in  denen  eine  bas/erische  Örtlichkeit  im  Schlusssatz 
der  Urkunde,  der  das  Datum  enthält,  angeführt  wird.  Solche  Urkunden 
haben  wir  nur  in  der  Form  von  sogenannten  Zeugen-  oder  Ortsregesten 
auf  genommen,  d.  h.  der  Inhalt  der  Urkunde  wurde  in  einem  knappen  Aus- 
zug zusammengefasst , zum  zugehörigen  Datum  eingereiht  und  hierauf 
folgen,  unter  Beibehaltung  der  in  der  Urkunde  selbst  stehenden  Casus, 
der  oder  die  Namen  der  für  uns  in  Frage  kommenden  Personen,  beziehungs- 
weise Örtlichkeiten.  Zu  diesem  Verfahren  bemerken  'wir,  dass  mi/ites  nur 
dann  in  ein  Zcugenrcgest  auf  genommen  wurden,  'wenn  sie  durch  den  Zu- 
satz tBasiliensisc  oder  > de  Basilea « u.  drgl.  ausdrücklich  als  zu  bas/erischen 
Rittergeschlechtern  gehörig  bezeichnet  erscheinen,  Bürger  der  Stadt  da- 
gegen auch  dann  aufgenommen  wurden,  wenn  ein  solcher  Zusatz  zwar 
fehlt,  die  Zuständigkeit  nach  Basel  aber  aus  anderweitigen  Angaben  in  der 
Urkunde  und  aus  dem  Vergleich  mit  anderen  Urkunden  sich  mit  Sicherheit 
erschliessen  liess. 

War  nun  in  dieser  Weise  die  Umgrenzung  des  aufzunehmenden  Stoffes 
fest  gestellt,  so  handelte  es  sich  weiter  darum,  zu  entscheiden , in  welcher 
Weise  derselbe  zu  bearbeiten  sei.  Es  kam  hiebei  vor  altem  in  Betracht, 


Digitized  by  Google 


IX 

dass  auf  irgend  eine  Art  Rücksicht  genommen  werden  musste  auf  zwei 
schon  vorliegende , in  das  Gebiet  des  Urkundenbuches  zum  Teil  hinüber- 
greifende  Publikationen , nämlich  auf  das  früher  erwähnte  Werk  von 
Trouillat  und  auf  das  von  H.  Boos  herausgegebene  Urkundenbuch  der 
Landschaft  Basel.  Es  behandeln  diese  beiden  Werke  zwei  an  verschiedenen 
Seiten  anstossende  Grenzgebiete.  Das  Buch  von  Boos,  welches  die  Urkunden 
des  ehemals  zur  Stadt  Basel  gehörenden  Kantons  Basellandschaft  mitteilt, 
bietet  darunter  auch  eine  Reihe  von  Stücken,  welche  zugleich  Klöster  oder 
Bürger  der  Stadt  oder  die  Stadt  selbst  und  Besitzungen  auf  landschaft- 
lichem Boden  betreffen.  Weit  erheblicher  aber  kommt  Trouillat  in  Betracht. 
Ln  dem  Masse,  in  welchem  bischöfliches  und  städtisches  Wesen  eins  sind 
oder  sich  von  einander  scheiden,  sind  die  von  Trouillat  mitgeteilten  Doku- 
mente auch  für  die  Stadtgeschichte  von  Belang.  Hiezu  kommt,  dass  Trouillat 
seiner  Sammlung  in  willkürlicher  Weise  auch  nicht  wenige  rein  städtische 
Urkunden,  namentlich  aus  den  Archiven  von  St.  Alban  und  von  St.  Leon- 
hard, einverleibt  hat. 

Dieser  Sachverhalt  führte  uns  einmal  dazu,  Urkunden,  welche  in  den 
Bereich  unseres  Urkundenbuches  fallen,  aber  schon  bei  Boos  oder  bei 
Trouillat  gedruckt  sind,  nur  ausnahmsweise  auch  in  unserem  Urkunden- 
buche vollständig  mitzuteilen.  Die  Erwägung , dass  dem  eindringenderen 
Benutzer  unseres  Urkundenbuches  jedenfalls  auch  die  Sammlungen  von 
Boos  und  Trouillat  zur  Hand  sein  müssen,  Hess  als  statthaft  und  im 
Interesse  der  Raumersparnis  als  geboten  erscheinen , die  schon  dort  ge- 
druckten Stücke  hier  nur  in  Regestenform  zu  erwähnen  und  dabei  auf  jene 
Druckorte  zu  verweisen.  Eine  Ausnahme  hievon  ist  nur  da  gemacht  worden, 
wo  jene  Drucke  sich  in  erheblichem  Masse  als  fehlerhaft  erwiesen,  oder  wo 
es  sich  um  hervorragend  wichtige  Stücke,  wie  z.  B.  um  Stiftungs-  oder  Be- 
stätigungsbriefe der  Kloster-  und  Zunfturkunden,  oder  endlich,  wo  es  sich 
um  deutsche  Urkunden  handelte. 

Für  die  Behandlung  der  Urkunden  sind  grundsätzlich  und  entschieden 
die  von  Sicke!  bei  der  Ausgabe  der  deutschen  Kaiserurkunden  auf  gestellten 
Regeln  massgebend  gewesen.  Diesen  von  Meisterhand  entworfenen  Grund- 
zügen gegenüber  einen  Editionsplan  nach  eigenem  Gutdünken  und  Besser- 
finden zu  entwerfen,  konnte  umsoweniger  unser  Ehrgeiz  sein,  als  wir  selbst 
während  der  Arbeit  hinreichend  Gelegenheit  hatten,  die  Vorzüglichkeit  jener 
Methode  auch  da  zu  erproben,  wo  anscheinend  der  anders  geartete,  rein 
lokale  Stoff  eine  andere  Behandlungsweise  verlangte.  II  äs  wir  anstrebten, 
war  die  richtige  Anwendung  der  Methode  in  jedem  einzelnen  Falte.  Es 
Uber  hebt  uns  diese  Erklärung  auch  der  Pflicht,  hier  in  eingehender  Weise 
Mitteilungen  Uber  die  Art  unserer  Ausgabe  zu  machen. 

Wir  bemerken  nur  folgendes : 

Gemäss  dem  Grundsätze,  dass  der  Druck  den  Text  der  Vorlage  mit 
möglichster  Genauigkeit  wiedergeben  soll,  haben  wir  alle  von  uns  her- 
rührenden Zusätze,  welche  notwendig  gemacht  wurden  durch  die  Schad- 
haftigkeit des  Schreibstoffes  oder  durch  die  Zerstörung  der  Schriftzüge  oder 

** 


Digitized  by  Google 


X 


durch  die  vom  Urkundenschreiber  selbst  herrührende  Unvollständigkeit  der 
Schreibung,  namentlich  von  Eigennameu,  in  eckige  Klammern  gesetzt.  Das- 
selbe geschah  auch  mit  solchen  Worten  oder  Wortteilen,  deren  Lesung  un- 
sicher war.  In  denjenigen  Fällen,  in  welchen  die  Ergänzung  wegen  Schad- 
haftigkeit des  Schreibstoffes  oder  Zerstörung  der  Schrift  erforderlich  wurde, 
haben  wir  Art  und  Umfang  des  Defektes  in  der  Anmerkung  naher  bezeichnet. 
Diese  genaue  Wiedergabe  des  Textes  der  Vorlagen  erstreckt  sich  jedoch 
nicht  auf  die  Interpunktion,  welche  des  leichteren  Verständnisses  wegen  der 
modernen  Art  und  Heise  der  Wort-  und  Satztrennung  angepasst  wurde. 
Ferner  erstreikt  sie  sich  nicht  auf  einige  wenige  und  untergeordnete  Will- 
kürlichkeiten  in  der  lateinischen  Schreibung,  die  hier  nicht  im  einzelnen 
dar  gelegt  werden  können,  von  welchen  der  Leser  jedoch  eine  deutliche  Vor- 
stellung erhält,  wenn  er  auf  die  Schreibung  der  Eigennamen  achtet.  Denn 
diese  ; wurden  aus  sprachwissenschaftlichen  Rücksichten  genau  so  abgedruckt, 
wie  sie  in  der  Vorlage  stehen.  Deutsche  Urkunden  dagegen  wurden  nicht 
nur  hinsichtlich  der  Eigennamen,  sondern  bis  ins  einzelne  vollständig  nach 
der  Vorlage  wiedergegeben.  Verlängerte  Schrift  der  Urkunde  ist  im  Drucke 
zwichen  jj  jj  gesetzt.  Wo  im  Text  einer  Urkunde  Petitdruck  verwendet  worden 
ist,  wird  dadurch  das  Verhältnis  dieser  Urkunde  zu  ihrer  Vorurkunde,  d.  h. 
zu  derjenigen  frühem  Ausfertigung  gekennzeichnet,  welche  bei  der  Abfassung 
als  Vorlage  gedient  hat.  Es  handelt  sich  hiebei  zumeist  um  solche  Vorlagen, 
welche  denselben  Gegenstand  wie  die  Urkunde  und  in  derselben  I leise  wie 
diese  betreffen  -,  dies  ist  in  unserm  Buche  namentlich  bei  der  Reihe  der  Be- 
stätigungsurkunden von  St.  Alban  der  Fall.  Ein  Vorurkundenverhältnis 
kann  aber  auch  bestehen  da,  wo  Urkunde  und  Vorlage  zwar  denselben 
Gegenstand , aber  in  verschiedener  Weise,  mit  Beziehung  auf  verschiedene 
Personen  u.  s.  w.  betreffen,  wo  sie  dann  meist  auch  zeitlich  einander  nahe 
gerückt  sind  und  zwischen  ihnen  ein  Verhältnis  weniger  der  Ableitung  als  der 
Parallele  besteht.  In  solchen  Fällen  haben  wir  die  beiden  Urkunden  in 
Kolonnen  nebeneinander  gestellt  und  die  ihnen  gemeinsamen  Textbestand- 
teile durch  Petitdruck  hervorgehoben. 

Die  handschriftliche  Überlieferung  'wurde,  sofern  sie  in  den  Beständen 
des  hiesigen  Archivs  sich  vorfand,  in  ihrem  ganzen  Umfange  berücksichtigt. 
Sie  bietet  nicht  bloss  eine  Geschichte  der  Urkunde,  sondern  sehr  oft  auch 
manche  bemerkenswerte,  den  Inhalt  der  Urkunde  berührende  Notiz.  Da- 
gegen haben  die  äussern  Umstände  es  nicht  gestattet,  in  gleicher  Weise 
der  Überlieferung  einer  Urkunde  auch  in  auswärtigen  Archiven  nachzu- 
gehen. Wo  eine  handschriftliche  Vortage  unseres  Abdruckes  von  uns  selbst 
eingesehen  worden  ist,  steht  sie  an  der  Spitze  des  Quellenverzeichnisses  des 
betreffenden  Stückes;  wo  letzteres  einem  Drucke  entnommen  ist,  dessen  Vor- 
lage von  uns  nicht  geprüft  werden  konnte,  wird  diese  Vortage  eben  nur  a/s 
Vorlage  dieses  Druckes  und  in  zweiter  Linie  genannt. 

Wo  ; wir  bloss  Regesten  mit  teilen,  haben  wir  uns  damit  begnügt,  die 
Verweise  auf  die  vollständigen  Abdrücke  der  betreffenden  Urkunde  sowie 
auf  die  gangbaren  Regestenwerke  beizugeben , dagegen  Verweise  auf  Re- 


Digitized  by  Google 


XI 


gesten  und  Auszüge  in  anderen  Urkundenbüchern  a/s  zwecklos  unterdrückt. 
In  gleicher  Weise  ist  auch  auf  Erwähnungen  von  Urkunden  in  Geschichts- 
Werken  darstellenden  Inhaltes  bloss  dann  Rücksicht  genommen  worden, 
wenn  diese  Darstellung  einen  Beitrag  zur  Kritik  der  Urkunde  liefert. 

Die  Ausforschung  bas/erischer  Urkunden  in  allen  irgendwie  in  Betracht 
kommenden  und  uns  zugänglichen  Druckwerken  haben  wir  uns  redlich  an- 
gelegen sein  lassen.  Eiir  gewisse  Gebiete  oder  Perioden  sind  solche  Werke 
in  grosser,  für  andere  nur  in  erstaunlich  geringer  Zahl  vorhanden.  Uns 
erschien  in  letzterer  Beziehung  a/s  besonders  bemerkenswert  und  war  oft 
schmerzlich  fühlbar  der  Mangel  neuerer  wissenschaftlicher  Publikationen 
zur  Geschickte  des  Ober-E/sass.  Es  sind  solche  seit  den  Tagen  Schöpflins 
und  Grandidiers  nur  in  kleiner  Zahl  und  nie  in  umfassender  Weise  ge- 
schaffen worden.  Und  wie  lohnend  "wäre  doch  eine  Sammlung  der  urkund- 
lichen Schätze  dieses  auch  in  historischer  Beziehung  so  reichen  Landes! 

Die  von  uns  benützten  Werke  sind  an  den  betreffenden  Stellen  abge- 
kürzt citiert.  Ihre  vollständigen  Titel  finden  sich  in  einem  vor  dem  Register 
stehenden  Verzeichnisse  zusammengestellt. 

Anmerkungen  sachlicher  Art  haben  wir  den  Urkunden  nicht  beige- 
gegeben,  sondern  lediglich  solche,  welche  die  Form  der  Ueber/ieferung  be- 
treffen. Wir  t /taten  dies  keineswegs  nur  nach  dem  Vorgänge  von  Sickels 
Ausgabe.  Denn  die  Möglichkeit , in  einem  lokalen  Urkundenbuch  sich  Ab- 
weichungen von  dem  l 'erfahren  jenes  umfassenderen  I Verkes  zu  gestatten, 
wäre  gerade  hinsichtlich  der  Beigabe  sachlicher  Anmerkungen  sehr  wohl 
denkbar.  Wir  haben  auf  Grund  bestimmter  Erwägungen  auf  solche  Beigaben 
verzichtet.  Es  konnte  ja  schon  von  vorneherein  und  nicht  ohne  Berechtigung 
behauptet  werden,  dass  der  Herausgeber  eines  Urkundenbuches  solche  An- 
merkungen überhaupt  nicht  zu  geben  habe;  seine  Pflicht  liege  nur  in  der 
gewissenhaften  Mitteilung  des  Urkundentextes  und  ausserdem  in  Aufklärung 
über  den  formellen  Sachverhalt  da,  wo  derselbe  aus  dem  Drucke  nicht  mehr 
ersehen  werden  kann ; alles  übrige  sei  Sache  des  Benutzers  und  Bearbeiters. 
Wir  wissen,  dass  eine  solche  Beschränkung  der  Obliegenheiten  des  Heraus- 
gebers heute  nicht  mehr  üblich  ist,  und  finden  dies  sowohl  billig  a/s  passend. 
Aber  für  Feststellung  des  Masses,  in  'welchem  der  Editor  über  dieses  Mini- 
mum eigener  Zuthaten  hinausgehen  soll,  -wird  jedenfalls  vor  allem  zu  unter- 
scheiden sein,  ob  es  sich  bei  der  anzubringenden  Erläuterung  um  Dinge 
handle,  welche  auch  abgesehen  von  dem  Urkundenbuch  feststehen  oder  um 
solche,  für  deren  Feststellung  das  Urkundenbuch  selbst  erst  Material beibringen 
soll.  In  den  Fällen  letzterer  Art  ist  die  Verwertung  dieses  Materials  un- 
bedingt dem  Benutzer  anheimzugeben;  in  den  übrigen  Fallen  der  Nach- 
weisung von  Orten  und  Personen  soll  der  Herausgeber  alles  dasjenige 
beibringen,  was  billig  von  ihm  verlangt  werden  kann.  Wir  haben  uns  in 
dieser  Richtung  nach  Kräften  bemüht.  Doch  schien  es  uns  in  verschiedener 
Beziehung  angemessen , diese  Nachweise  nicht  in  Form  von  Anmerkungen 
unter  dem  Text,  sondern  im  Register  bei  den  betreffenden  Namen  zu  geben. 

Auch  in  Bemerkungen  paläographischer  und  diplomatischer  Natur 


Digitized  by  Google 


XTT 


sind  wir  zurückhaltend  gewesen.  Von  einigen  Stücken  abgesehen,  deren 
Verhältnis  zu  anderen  Stücken  oder  deren  Unechtheit  ausführlichere  Dar- 
legung erforderte,  haben  wir  uns  auf  das  wenigste  beschränkt,  wie  z.  B. 
auf  Mitteilungen  über  Gleichheit  oder  Ungleichheit  der  Schrift  von  Doppeln. 
Wir  gestehen  aber , dass  uns  auch  in  diesen  Fällen  die  gemachten  Bemerk- 
ungen wenig  zu  nützen  scheinen.  Was  gefordert  werden  muss  und  was 
einzig  nützt,  ist  eine  abgesonderte  Bearbeitung  des  Materials  in  diplo- 
matischer Hinsicht.  Das  Material  ist,  wie  wir  wahrnehmen  konnten,  hiezu  sehr 
wohl  geeignet,  und  wir  wünschen  dringend,  dass  eine  solche  Spccialdiplo- 
matik  der  Urkunden  unseres  Gebietes  ausgearbeitet  werde. 

Hinsichtlich  der  über  die  Besiegelung  der  Urkunden  zu  machenden 
Mitteilungen  ist  bekannt,  wie  mannigfaltig  die  Lösung  dieser  Frage  in  den 
neuern  Urkundenbüchern  ist.  Uns  schien  das  beste  Mittel  die  Beigabe 
möglichst  zahlreicher  und  möglichst  guter  Abbildungen  der  in  Betracht 
kommenden  Siegel  zu  sein.  Die  neuen  Methoden  mechanischer  Verviel- 
fältigung gestatten  die  Herstellung  solcher  Abbildungen  in  aller  wünsch- 
baren Heise,  und  es  leisten  diese  dann  einen  Dienst,  den  alle  kunstreichen 
Beschreibungen  und  Klassifizierungen  der  Siegel  niemals  zu  leisten  ver- 
mögen. Wir  haben  uns  demgemäss  darauf  beschränkt,  beim  Abdruck  der 
Urkunden  anzugeben , wieviele  und  welche  Siege!  hängen  und  in  welcher 
Weise  sie  befestigt  seien.  Die  dabei  gebrauchten  Ausdrücke:  hängendes, 
abhängendes,  eingehängtes  Siegel  sind  fo/geudermassen  zu  verstehen.  Das 
• hängende « Siegel  ist  an  einem  besonderen  Pergamentstreifen  oder  an  einer 
Schnur  befestigt,  die  durch  ein  in  den  untern  Rand  der  Urkunde  ange- 
brachtes Loch  gezogen  ist.  Das  » abhängende « Siegel  ist  an  einem  Pergament- 
Streifen  befestigt , der  von  dem  unteren  Rand  der  Urkunde  selbst  bis  zu 
Dreiviertel  der  ganzen  Länge  losgeschnitten  wurde  und  nur  durch  das 
intakt  gebliebene  letzte  Viertel  mit  der  Urkunde  zusammenhängt.  Bei  dem 
» eingehä ngte'h • Siegel  ist  dasselbe  der  Fall , nur  ist,  um  das  leichte  Ab- 
reissen  des  Pergamentstreifens  zu  verhüten,  dieser  noch  durch  einen  Schnitt 
durchgezogen , der  zwischen  der  letzten  Text  Zeile  und  dem  unteren  Rand 
angebracht  ist.  Die  Umschrift  der  nicht  abgebildeten  Siegel  wird  immer, 
diejenige  der  abgebildeten  nur  für  dasjenige  Exemplar  mitgeteilt,  welches 
als  das  beste  seiner  Gattung  der  Abbildung  zu  Grunde  gelegt  worden  ist. 
Im  übrigen  wird  durch  den  Verweis  auf  die  Siegeltafeln,  sowie  durch  das 
denselben  beigegebene  Verzeichnis  für  die  nötige  Orientierung  des  Benutzers 
durchaus  gesorgt. 

Der  vorliegende  erste  Band  des  Urkundenbuches  reicht  bis  zum  Jahre 
1267.  Dieser  Abschluss  ist  im  Inhalte  nicht  begründet , sondern  nur  durch 
äussere  Verhältnisse  gefordert.  Die  älteste  mitgetei/tc  Urkunde  gehört  zwar 
x noch  dem  achten  Jahrhundert  an;  doch  steht  schon  auf  Seite  51  die  erste 

Urkunde  des  dreizehnten  Jahrhunderts,  und  so  ergiebt  sich,  dass  beinahe 
der  ganze  Inhalt  dieses  Bandes  sich  auf  kaum  sieben  Jahrzehnte  zusammen- 
drängt. 

Von  507  Stücken  sind  212  bisher  ungedruckt.  Nachträge,  welche  ja 


Digitized  by  Google 


XIII 


bei  einem  so  ausgedehnten  Gebiete  des  Sammelns  niemals  völlig  können 
vermieden  werden,  gedenken  wir  am  Schlüsse  des  ganzen  Werkes  zusammen- 
zustellen.  Wir  nennen  im  vorliegenden  Bande  unter  der  Rubrik  •.\'achtrage< 
nur  diejenigen  Stellen,  an  welchen  sich  uns  schon  jetzt  solche  Nachträge 
ergeben  haben ; dazu  bemerken  wir,  dass  die  Kölner  Schreinsurkunden  erst 
nach  Beginn  unseres  Druckes  erschienen  sind. 

Die  Gesellschaft , welche  die  Herausgabe  der  baslerischen  Urkunden 
unternommen  und  mit  dem  vorliegenden  Bande  eröffnet  hat , wird  dieses 
Werk  weiterführen  über  die  ganze  Zeit  des  alten  Basels,  also  bis  zum  fahre 
1798.  In  welchem  Umfange  hiebei  für  die  spätem  Jahrhunderte  wegen 
des  massenhaften  Anwachsens  des  urkundlichen  Stoffes  eine  Änderung  des 
Editionsverfahrens  wird  eintreten  müssen,  lässt  sich  jetzt  noch  nicht  genauer 
angebeu.  Fest  steht  nur,  dass  eine  erhebliche  Einschränkung  und  Concentra- 
tion  zur  Notwendigkeit  werden  wird.  Schon  in  den  nächsten  Bänden,  deren 
Manuskript  zum  grossen  Teile  druckfertig  vorliegt,  werden  an  die  Stelle  voll- 
ständiger Abdrücke  vielfach  bloss  Regesten  oder  Auszüge  treten  müssen,  und 
wir  sehen  vor,  hiebei  in  ähnlicher  II  eise  verfahren  zu  können,  wie  im  dritten 
Bande  des  Strassburger  Urkundenbuches  mit  Erfolg  geschehen  ist. 

Die  Feststellung  des  allgemeinen  Planes  für  die  Herausgabe  des  Ur- 
kundenbuches, sowie  der  Grundsätze  für  die  Arbeit  dieses  ersten  Bandes  im 
einzelnen  geschah  durch  die  von  der  herausgebenden  Gesellschaft  niederge- 
setzte  Urkundenbuchkommission,  welcher  angehörten  die  Herren  Dr.  Albert 
Burckhardt,  Prof.  Andreas  Heusler,  Prof.  Il'i/h.  Tischer  (f  jo.  März  18S6) 
und  die  beiden  Unterzeichneten.  Ton  diesen  hat  Herr  Prof.  Heusler  auch 
an  der  Revision  des  Druckes  sich  in  i’erdanienswerter  Weise  beteiligt. 

Bei  der  Sammlung  des  Materials  haben  uns  durch  Excerpierung  von 
Gopialbüchern  und  Druckwerken  wirksam  unterstützt  die  Herren  Dr.  Fritz 
Baue,  Dr.  Ludwig  Riggenbach,  Prof.  Ludwig  von  Salis,  Dr.  Adolf  Socin 
und  namentlich  Dr.  Kar!  Stehlin,  sämtlich  in  Basel.  Dr.  Stehlin  und 
Dr.  Socin  haben  sich,  der  erstere  durch  die  Anfertigung  der  beigegebenen 
Karte,  der  letztere  durch  die  Ausarbeitung  des  Glossars  noch  besonders  um 
das  Werk  verdient  gemacht.  Herr  Archivschreiber  L.  Säuber/in  und  Herr 
stud.  L.  Lieb  haben,  dieser  bei  der  Anlage  des  Registers,  jener  insbesondere 
bei  der  Zusammenstellung  der  Siegeltafe/n  f ördernd  mitgewirkt. 

Unter  den  auswärtigen  Archiven  -wurden  für  du  Zwecke  des  Urkunden- 
buches besucht  und  benützt  das  bischöfiich-basetische  Archiv  in  Pruntrut 
durch  Herrn  Dr.  August  Bernoulti,  das  Staatsarchiv  in  Bern  durch  Herrn 
Dr.  Theodor  Imllof,  das  Staatsarchiv  in  Stuttgart  und  das  vatikanische 
Archiv  in  Rom  durch  Herrn  Dr.  Johannes  Bernoulli,  das  Bezirksarchiv  in 
Kotmar,  das  k.  k.  Haus-,  Hof-  und  Staatsarchiv  in  Wien,  das  k.  k.  Sla/t- 
ha/tereiarchiv  in  Innsbruck,  das  Bezirks-  und  das  Stadtarchiv  in  Strassburg 
und  das  Staatsarchiv  in  Aarau  durch  Dr.  R.  Thommen,  das  Generallandes- 
archiv in  Karlsruhe  durch  Dr.  R.  Wackernagel. 

Durch  Zusendung  von  Archivalien  und  Druckwerken,  wie  durch  Er- 
teilung von  Auskünften  haben  unsere  Arbeit  wesentlich  gefördert  die  Herren 


Digitized  by  Google 


XIV 

Dr.  Johann  liernoulti,  Alexander  Clavel  und  Dr.  Karl  Stehlin  in  Basel, 
Nationalrat  Münch  in  Rheinfelden,  Dr.  Albrecht  in  Kolmar,  Dr.  L.  Bau- 
mann in  Donaueschingen,  Dr.  R.  Höniger  in  Berlin,  Dr.  P.  Ladewig  in 
Karlsruhe  und  Prof.  P.  Scheffer-Boichorst  in  Strassburg  — ferner  die  Vor- 
stände der  Staatsarchive  in  Aarau,  Bern,  Lusern,  Pruntrut,  Schaffhausen, 
Solothurn,  St.  Gallen  und  Zürich  — der  Bezirksarchive  in  Kolmar  und 
Strassburg,  des  General/andesarchivs  in  Karlsruhe,  des  kgl.  Staatsarchivs 
in  Stuttgart  — der  Stadtarchive  in  Aarau,  Bremgarten,  Biel,  Freiburg  i.  B., 
Kolmar,  Konstanz  und  Mülhausen  — der  Stiftsarchive  in  Münster  und 
St.  Paul  — der  öffentlichen  Bibliothek  und  der  vaterländischen  Bibliothek 
in  Basel,  der  Stadtbibliothek  in  St.  Galten,  der  Hof-  und  Landesbibliothek 
in  Karlsruhe  und  der  Universitäts-  und  Landesbibliothek  in  Strassburg  — 
endlich  die  Meister  der  Ehrensünfte  zu  Gärtnern,  Schneidern  und  Schuh- 
machern, der  Vorstadtgesellschaften  zum  hohen  Dolder , zur  Krähe  und 
zur  Mägd,  sowie  die  Lehensinteressenten  des  St.  Albanteiches  zu  Basel. 

Es  soll  zum  Schlüsse  nicht  verschwiegen,  vielmehr  mit  Stolz  und  Dank 
ausgesprochen  werden,  dass  das  Zustandekommen  des  Werkes  und  nament- 
lich seine  reichere  Ausstattung  zum  guten  Teile  dem  in  solchen  Fällen  nie 
versagenden  Gemeinsinu  unserer  Mitbürger  zu  verdanken  sind.  Möge  sich 
die  Frucht  unserer  Arbeit  dieser  so  allgemein  fördernden  Teilnahme  und 
des  Beifalls  der  Fachgenossen  -würdig  erweisen! 

Ru  t/o  l f IVa  ckernagcl 

Rudolf  Thommen. 


Digitized  by  Google 


NACHTRÄGE. 


S.  3,  Z.  18.  Die  Worte  tcnus  Humen,  quod  dicitur  Hylla  et  sic  per  limitem 
sind  durch  die  abschriftliche  Überlieferung  an  die  unrichtige 
Stelle  gerückt  worden.  Sie  müssen  ursprünglich  vor  Rudinisheim 
gestanden  sein,  wahrscheinlich  nach  dem  ersten  deinde  [Z.  17]. 

S.  22  zwischen  n"  2p  und  n°  30.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
l,  33  n‘  14. 

S.  24  zwischen  n“  31  und  n“  32.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
1,  43  n-  14. 

S.  30  zwischen  n"  41  und  n’  42.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
r,  44  n-  4J. 

S.  33  zwischen  n°  43  und  n"  44.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
1,  loy  «"  14;  1,  pp  n • 21;  I,  116  n’  18  und  tp;  I,  121  n‘  12. 

S.  36  zwischen  n"  31  und  n“  32.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
l,  163  «"  3. 

S.  3p  zwischen  n"  33  und  n“  34.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
1,  168  n-  11. 

S.  43  zwischen  n“  öl  und  n"  62.  Regest  aus  den  Kölner  Schreinsurkunden 
I,  ipö  t?  3. 

S.  63  zwischen  «*  p j und  n°  p4  ein  Zeugenregest  aus  der  Urkunde  Ladetvig 
1 3iy,  gedruckt  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins 
20,  364. 

S.  141  zwischen  n“  ipy  und  n‘  ip8  ein  Regest  aus  dem  Archiv  Wettingen 
iöp4,  S.  3 n’  6. 

S.  143  zwischen  n"  ipp  und  n"  200  ein  Zeugenregest  aus  Boos  S.  3p  n°  61. 

S.  2p3  zu  n’  3pö.  Für  die  Beziehung  des  Stückes  auf  Papst  Urban  IV. 

spricht  einerseits  seine  paläographische  Beschaffenheit , welche 
Urban  V.  (1362 — 1370)  ausschliesst,  anderseits  der  Umstand,  dass 
es  sich,  da  Hiiusern-Klingenthal , in  unsern  Urkunden  zuerst  1241 
auftretend  (n‘  161),  nach  den  Annalen  der  Dominikaner  von  Geb- 
weiler im  fahr  1233  gegründet  wurde,  auch  nicht  um  eine  Ur- 
kunde von  Urban  III.  (1183 — 1187)  handeln  kann. 


Digitized  by  Google 


BERICHTIGUNGEN 


S.  n,  Z.  28  lies  1103  September  23  statt  24.  [ S.  107,  Z.  io  lies  von  Schottland  statt  zuir  Scheft- 

,S.  13,  Z.  41  Bonum  ergo  operantes  bis  vitam  lanch. 

etemam.  Vgl.  Brief  Paul  1 an  die  G alater  6,g.  S.  109,  Z.  j ergänzt : Actum  Hasilee  in  curia 
S.  18,  n°  25  dass  der  pagus  Huningen «?«/ [Gross]-  Wilhelm!  ecclesie  Basiliensis  decani  laut 

Hüningen  zu  beziehen  sei,  steht  nicht  ganz  Regest  tn  der  Zeitsckr.  J . d.  Gesch.  des 

fest.  Vgl.  Stalin,  Wirt  energische  Geschichte  I Ober- Rheins  4,  ss 7 . Im  Original  fehlt  dieser 

s,  J17,  dagegen  Sehriehcr  in  den  Strass-  Beisatt. 

burger  Studien  hrg.  von  Martin  und  Wie-  — Z.  9:  Trouillat  2,  57  n°  41  nach  B:  Petras 
gand  s,  jT6.  \ advocatu*  et  Otto  sc[ultetus]  frater  suus,  mit 

S.  19,  Z.  18  ist  das  Komma  nach  domus  zu  tilgen,  j dem  Lesefehler  Sealartus  statt  scultetus. 

S.  27,  Z.  6 vgl.  s.  Brief  Pauli  an  die  Karin-  S.  122,  Z.  29  lies  d)  statt  c)  und  in  der  An- 

ther  j,  8 und  q.  1 mtrkung  ergänze  d)  vor  Bedeutung. 

— Z.  16  vgl.  Brief  Pauli  an  die  Galater  6,  7.  S.  125,  Z.  37  die  cursive  Schreibung  von  ipsis 

— Z.  40.  ist  due  tu  tilgen.  ist  **"*  Bedeutung  Dasselbe  gilt  auf 

S.  31,  Z.  35  lies  B.  statt  D.  S-  **b‘  Z r9  *1'"  » deo. 

S.  32,  Z.  3 ist  der  Punkt  nach  III  tu  tilgen.  S.  130,  Z.  14  vor  Detwiler  ist  eintuschalten  von. 


— Z.  36  ist  vor  llidber  eintuschalten:  Schriften 

des  Vereins  für  die  Geschichte  des  Boden- 
sees 13,  69  nach  Schöpflin. 

S.  33,  Z.  15  lies  epacta  statt  eparta. 

— Z.  32  ist  vielleicht  Berthold  in  Liitold  tu 

verbessern.  Vgl.  die  bei  Trouillat  unter 
Lütold  von  Asucl  auf  geführten  Stellen. 

S.  35,  Z.  17  lies  (Z.  28)  statt  (Z.  27). 

S.  37,  Z.  26  zur  Stelle  bunum  operanle*  etc. 
s.  oben  den  Ilimvcis  bei  S.  tj,  Z.  4/. 

— Z.  41  Vgl.  Evangelium  Matthäi  »4,  ij. 

S.  38,  Z.  14.  Vgl.  Psalm  1,  t. 

— Z.  39  setze  vor  ccclesiam  ein  Komma. 

S.  39,  Z.  19  lies  Lucio  IH*ft  statt  IIII*°- 

S.  42,  Z.  12  ist  vor  Hidber  eintuschalten:  Schrif- 
ten des  Vereins  für  die  Geschichte  des 
Bodensees  13,  70  nach  Schüpflin. 


a.  133,  Z.  26  ergänte:  Regest  Wurstisens  gedruckt 
in  Trouillat  2,  66  Anm.  1. 

S.  136,  Z.  7 ergänze:  Lichnowsky  1,  XI,  n°  65. 

S.  139,  Z.  33  lies  observari,  fratribus  statt  obser- 
vari.  Fratribus. 

S.  142,  Z.  37  lies  noluerint  statt  voluerint. 

S.  143,  Z.  15  lies  H'ugo]  statt  [Hugo’. 

— Z.  27  ergänze:  Abdruck  bei  Berger  I,  542 
n*  3605. 

S.  145,  Z.  16  ergänte:  Potthast  12875. 

S.  160  nt  n°  223  ergänte:  Trouillat  1,  653  n®  460 
nach  dem  Cartular  von  I.tltxel  zu  1258. 

S.  19t  zu  n°  263  ergänze:  bei  Trouillat  ist  zu  lesen : 
S.  592,  Z.  18  Tante  statt  Taraz. 

Z.  25  Rinach  statt  Kunach. 

S.  593,  Z.  1 Rexagel  statt  Kazagel  und 
domine  Engel?  statt  de  Bigele. 


S.  51,  Z.  3 lies  n°  2 t statt  2. 

S.  52,  Z.  12  lies  ,suo  marito«  statt  sua  marito. 

S.  58,  Z.  IO  ist  vor  Ladewig  eintuschalten:  Zeit- 
schr. f.  d.  Gesch.  des  Ober-Rheins  30,  67. 

S.  73,  Z.  21  ergänze:  Regesten:  Ladewig  1360. 
Zeitschr.  f.  d.  Gesch.  d.  Ober-Rheins  30,  71. 

S.  80  tu  n®  II 2 Abdruck  im  Sol othurner  Wochen- 
blatt 1824,  278,  n°  12. 

— Z.  39  ist  vor  teilweise  eintusehalten:  Bartsch 
Germania  29,  34. 

S.  90,  Z.  1 5 ist  der  Punkt  nach  percipiant  durch 
ein  Komma  tu  ersetxen. 

S.  96,  Z.  24  ergänte:  Regest  in  der  Zeitschr.  f. 
d.  Gesch.  des  Ober-Rheins  4,  224. 

S.  97,  Z.  2t  ergänze:  Irrig  citiert  und  erklärt  in 
Germania  29,  31  und  33. 

S.  98,  Z.  7 lies  Basilienses  statt  Basiliensis. 

S.  103,  Z.  31  lies  n#  63  statt  62. 

S.  107,  Z.  9 lies  Amtmann  statt  Weibel. 


S.  194,  Z.  32  ergänte:  Wirlembergisches  L'rkbch. 

5,  31  n®  1268  nach  dem  Orig. 

S.  204,  Z.  17  lies  30/I  statt  301. 

S.  206,  Z.  21  ergänze : Solothurner  Wochenblatt 
1828,  370. 

S.  246,  Z.  34  lies  Frau  statt  Witwe. 

S.  253,  Z.  25  lies  lias  statt  hac. 

S.  259,  Z.  27  lies  duobus  statt  duobis. 

S.  262,  Z.  24  ergänze:  Potthast  17511. 

S.  280,  Z.  12  ist  Jas  Komma  nach  Wernhero  tu 
setzen,  hingegen  nach  Rfdeger  tu  tilgen . 

S.  283,  Z.  3 ergänze:  Potthast  17848. 

S.  284,  Z.  2 lies  Adelheid  statt  Agnes. 

S.  307.  Z.  30  lies  leiht  dem  statt  verkauft  an. 

S.  30S,  Z.  17  setze  nach  munitum  einen  Punkt. 
S.  312,  Z.  34  lies  meritum  und  datu  die  An- 
merkung: b)  meritorum  in  A. 

S.  336,  Z.  8 ergänze:  und  hei  ÖJlingen. 


Digitized  by  Google 


1. 


Ebo,  seine  Gemahlin  Odalsinde,  und  Alodoes  schenken  dem  Kloster 
St.  Gallen  ihre  Besitzungen  in  Wenken,  Leidikofen  und  Bodinchova. 

Wenken  751  September  7. 

5 Wartmann  t,  t6  n"  tp  nach  dem  Original  in  Bremen.  — Goldast 
scriptores  rerum  AJamannicarum  2,  77  n"  po.  — Neugart  Codex  diplo- 
maticus  I,  3 n‘  3.  — Herrgott  genealogia  2,  p n"  p.  — Pardessus  diplo- 
mata  2,  134  n“  36p.  — Hidber  1,  7 »'  27. 

Betreffend  die  Ortsangabe  vgl.  K.  Wackernagel  im  Anzeiger  1888  S.  2po.  * 


10  Partem  ecclesi?  nostr?  in  villa,  qu?  dicitur  Kaudinleim,  ubi  Landarius 

presbiter  esse  prxscns  videtur.  Ebo  et  coniugis  mea  Odalsinda  et  Alodoes 
aliquas  de  rebus  suos  adfirmavcrunt  et  tarn  tradiderunt  ad  sanctura  Gallum 
terris  casis  casalis,  mancipiis  cum  casatus,  campis  pratis  viniis  silvis  paseuis, 
aquis  vel  decursibus,  mubilis  et  inmubilis,  quidquid  in  Vahcinchova  et  in 
15  Laidolvinchova,  Bodinchova  icagimus,  Omnibus  et  ex  Omnibus  ad  ipsum 
sanctum  Gallum  tradimus  atque  transfundimusi  a die  presente  habiat  teniat, 
qui  exinde  faciri  voluerit  ad  possidendum  abiat  potestatem.  Si  quis  vero 
ego  aut  nos  ipsa  aut  heredes  nostri  aut  ulla  oposita  persona,  qui  contra 
hanc  firmitate  ita  veniri  timtaverit,  inferat  cuntra  ipsus  sanctus  auro  libra 
20  una,  argento  pondus  duus,  et  nihilominus  donatio  ista  omni  tempore  firma 
et  stabilis  permaniat  stipulatio  supnexa.  Actum  in  Vahcinhova  villa  publici. 
Signum  Eboni  et  coiovi  mea  Odalsinda,  qui  ficri  rogavit.  sig.  f Volffaro, 
sig.  t Bertario,  sig.  f Aimoni,  f Eborartus,  sig.  f Waninco,  sig.  + Teubaldo, 
sig.  f Teutmaro,  sig.  f Bemo  cumites,  sig.  f Cunleusotes,  sig.  t Auttuni, 
25  sig.  f Dodoni.  Ego  Landarius  presbiter  roitus  scripsi.  Data  septimo  idus 
sept.,  anno  X rigni  domni  nostri  Ildirici  riis. 


T 


2. 

Helinger  schenkt  dem  Kloster  Lorsch  unter  anderem  ein  Stück  Land 
in  Bettingen.  Lorsch  777 

80  Codex  Laureshamensis  dip/omaticus  2,  528  n"  2633. 

Ego  in  dei  nomine  Helinger  dono  ad  sanctum  Nazarium  etc.  1 curtim 
in  pago  Brisgowe  in  Rezo  marca  et  ecclcsiam  cum  manso  et  in  Bettingen 
hubam  et  II  mancipia  cum  infantibus  suis  stipulatione  subnixa.  Actum  in 
monasterio  Laurishamensi  anno  IX  Karoli  regis. 

Urkundenbach  der  Sudt  Basel.  I.  1 


Digitized  by  Google 


2 


3. 

Adelswint  schenkt  dem  Kloster  Lorsch  Grundstücke  und  Hörige  zu 
(Klein) Basel.  Lorsch  788  Mai  30. 

Codex  Laureshamensis  diplomaticus  3,  81  n‘  3310. 

Ego  in  dci  nomine  Adelsuint  pro  remedio  animae  me®  dono  ad  sanc-  6 
tum  Nazarium  martyrcm  etc.  in  pago  Alemannia;  in  villa  Baselahe  hubas 
II  et  dimidiam  et  mancipia  V,  stipulatione  subnixa.  Actum  in  monasterio 
Laurissamensi,  die  III  kalcndas  iunii,  anno  XX  Karoli  regis. 

4. 

Prunicho  überträgt  seinen  Besitz  zu  Angin  dem  Kloster  St.  Gallen  und  10 
empfängt  von  ihm  dafür  Güter  in  Walken  auf  Lebenszeit  gegen  Zins. 

Hagenbach  800  Juli  17. 

Wartmann  l,  132  n"  161  nach  dem  Original  in  St.  Gallen.  — Neugart 

Codex  diplomaticus  r,  120  n • 140.  — Hidber  1,  36  n’  196. 

Betreffend  die  Ortsangabe  vgl.  R.  Wackernagel  im  Anzeiger  1S88  15 

S.  240. 

Domno  sacrosancto  ac  venerabile  vir  in  Christo  monasterio,  qui  vocatur 
sancte  Callone,  ubi  in  corpore  requiescit  et  ubi  Haginone  episcopus  et 
Werdo  abbas  preesse  videntur.  Ego  in  dei  nomine  Prunicho  admonit  me 
divina  misericordia  et  conptinccio  cordis  seo  et  pro  peccatis  mcis  minuentis,  20 
ut  aliquid  pius  dominus  de  facinora  mca  minuare  aut  relaxare  dignetur. 
Proptcrca  ego  dono  et  trado  in  paco  Prisicgauginsi  in  villa,  qui  dicitur  Angin, 
res  meas  proprias  et  ego  quesivi  de  Werino;  hoc  est  mansa  et  tena  pratis 
aquis  aquarumque  [decursibus],  quiequid  in  ipso  villa  marcha  habui,  omnia 
et  ex  omnia  dono  et  trado  propterea,  in  ea  vero  ratione,  hoc  quod  ego  in  25 
alia  loco  res  vester  habui  usque  ad  vitam  meam  in  villa,  qui  dicitur  Wall- 
cincova,  in  censum  in  annis  singulis  uno  soledos  de  ecclesia  vestra  de  Rotin- 
laim. Et  post  discessum  meum  ipsi  monaci  abeant  et  deneant  et  posedeant 
et  faciant  ubi  voluerint.  Si  quis  vero,  quod  fieri  esse  non  credo,  si  ego  aut 
heredis  mei  aut  vel  quislibet  ulla  opposita  persona,  qui  contra  anc  donatione  80 
ista  venire  presumserit,  tune  inferamus  tibi  tupla  repiticione  et  in  fisco  auri 
uncias  III  et  nihilhomines  presens  [traditio]  ista  omni  tempore  firma  permania 
stipulacione  supnexa.  Actum  in  villa,  qui  dicitur  Hacanpahc  poplici.  Signum 
t Prunicho,  qui  ista  epistola  fieri  rogavit,  sig.  Chonzo,  f Erhcanpret,  + Anno, 
t Einart,  f Odalprct,  f Gcerfrid,  f Roadlant,  + Tiuto,  + Ramminc.  f Ego  35 
Arnoltus  presbiter  ser[i]psi  et  subscripsi.  Nodavi  die  in  vix  kal.  aug.,  anno 
XXXII  regnante  Carlo  rege  Francorum  et  Langabartorum. 


Digitized  by  Google 


8 


5. 

Pcrtcardis  schenkt  ihren  Besitz  zu  Nollingen  dem  Kloster  St.  Gallen. 

Kleinhüningen  828  April  28. 

Actum  Huninga  villa  publice. 

5 Wartmann  r,  290  nt  313.  — Goldast  scriptores  rerum  Atamannicarum 
2,  fl  n‘  3 / . — Hidber  1 , 6p  n‘  370. 

6. 

Teilungsvertrag  von  Mersen.  — 870  August  8. 

Et  haec  est  portio  quam  sibi  Hludowicus  accepit:  Coloniam,  Treviris, 
10  Uttrecht,  Strastburg,  Basulam  und  unter  den  Gauen  ßasalchowa. 

Trouiltat  l,  115  n'  63.  — Monumenta  Germaniae , Leges  1,  316.  — 
Böhmer-Mühlbacher  1437. 


7. 

König  Heinrich  II.  schenkt  der  Kirche  Basel  einen  Wald  im  Eisass, 
15  dessen  Grenzen  reichen:  de  Basilea  civitate  deorsum  versum  secus  Renum 
usque  Bvohcheim  et  de  Bvohcheim  usque  ad  Ruhunlewa  et  de  Ruhunlewa 
tenus  Bciinhuson  et  deindc  usque  ad  Muothereshcim  et  de  hoc  usque  ad 
Rudlnisheim,  deinde  tenus  flumen  quod  dicitur  Hylla  et  sic  per  limitem  usque 
ad  Habichesheim,  deinde  tenus  Blathzhcim  et  sic  usque  ad  Binningen,  ubi 
20  aqua  Bersich  vocata  decurnt  in  Renum.  Mainz  1004  Juli  /. 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  diptomaticus  ecclesie  Basi/iensis  fol.  17” 
im  Staatsarchiv  zu  Bern  ( B ).  — Regest  aus  dem  16.  Jh.  in  den  Charta 
Amerbachiance  A.  fol.  160 ' in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel.  — 
Regest  von  Wurst isen  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  123 ” ebendort. 

25  Trouillat  t,  143  «*  Sp  nach  B.  — Herrgott  genealogia  2,  p8  n°  13p 
nach  B.  — Boos  S.  3 «'  10  (Auszug).  — Stumpf  138p.  — Hidber  1, 
288  n"  1205. 


8. 

König  Heinrich  III.  bestätigt  der  Kirche  Basel  den  Besitz  des  ihr  von 
30  seinen  Vorgängern,  den  Kömgen  Heinrich  und  Konrad,  geschenkten 
Forstes  in  Alsacia  iuxta  Renum  in  comitatu  qui  pertinet  ad  locum  Azicha, 
dessen  Grenze  läuft  de  Basilea  civitate  deorsum  versum  secus  Renum  u.  s.  w., 
der  in  n’  7 enthaltenen  Beschreibung  entsprechend,  et  sic  usque  ad  Bynningen, 
ubi  aqua  Birsich  vocata  decurrit  in  Renum.  Ingelheim  1040  April  23. 

35  Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecclesie  Basiliensis  fol.  13 
im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B).  — Abschrift  von  1313  im  bischöflichen 
Archiv  zu  Pruntrut  (Bx).  — Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex 
diplomaticus  fol.  114''  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (Bl). 


Digitized  by  Google 


4 


Schöpflin  Alsatia  t,  138  n"  198  nach  B‘.  — Grandidier  histoire  ctAlsace, 
pieces  justißcatives  tit.  394.  — Trouillat  1,  167  n°  I0y  nach  B'.  — 
Böhmer  1461).  — Stumpf  2174.  — Hidber  1,  334  n‘  1314. 

9. 

Graf  Burchard  von  Nellenburg  vergabt  den  Ort  Schaffhausen  dem  5 
Kloster  AllerHeiligen.  — 1080 

Actum  in  litore  Reni  contra  Basilcam. 

Original  im  Kantonsarchiv  zu  Schafhausen  (A).  — Abschrift  in  Vidimus 
des  Konstanzer  Officials  vom  20.  August  1471  ebendort. 

Baumann  in  den  Quellen  zur  Schweizergeschichte  3,  13  nach  A.  — 10 
Mone  Anzeiger  für  Kunde  der  deutschen  Vorzeit  6,  4.  — Urkunden- 
register für  den  Kanton  Schaffhausen  l,  3 n“  9.  — Hidber  1,  380  n"  1416. 


10. 

Graf  Adalbert  vergabt  dem  Kloster  St.  Alban  das  Dorf  Appcmveier 
und  die  Kirche  daselbst.  15 

— 1095  Dezember  23  — 1096  September  23. 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Copialbuch  St.  Alban  A.  p.  319  im  Staatsarchiv 
zu  Base!  (C).  — Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  dip/omaticus  fol. 

47 * in  der  Universitätsbibliothek  zu  Base l (C‘).  — Abschrift  des  Basilius 
Amerbach  in  den  Charta  Amerbachiana  C.  fol.  191  ebendort  (C1).  20 

Trouillat  2,8  n"  3 nach  C'.  — Erwähnt  bei  Bruckner  Merkwürdig- 
keiten S.  1433.  — Hidber  /,  414  n"  1493. 

Zum  Datum  ist  zu  bemerken,  dass  Indiction  und  Mondcyc/us  richtig, 
der  Sonnencyclus  um  ein  Jahr  zu  hoch  angegeben  sind. 

Vgl.  ferner  die  Bemerkungen  zu  n’  II  und  nJ  13.  25 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Notum  sit  Omnibus  tarn  presen- 
tibus  quam  futuris  fidem  et  devotionem  deo  creatori  suo  debere  volentibus, 
quod  comes  Adelbertus  consilio  et  impetracione  Burckardi  huius  sedis  epis- 
copi  dedit  beato  Albano  et  monachis  in  eiusecclesia  deo  devotis  villam  nomine 
Appenwilre  absque  omni  contradiccione  pro  anima  Wlfradi  in  eorum  claustro  30 
defuncti  et  pro  anima  parentum  suorum  cum  servis  et  ancillis,  cum  coloniis 
et  vineis,  cum  silvis  et  pratis,  cum  banno  et  ccclesia,  cum  piscinis  et  molen- 
dinis  et  cum  omnibus  redditibus,  quos  ipse  comes  suique  prcdecessores  nos- 
cuntur  iure  hereditario  in  villa  predicta  habuissc.  Si  quem  autem  heredum 
vel  proheredum  suorum  hostis  versutus  ad  hoc  incitaverit,  ut  donum,  quod  35 
comes  prefatus  ob  suum  memoriale  suorumque  parentum  salute  huic  donavit 
ecclesie  calumpniari  voluerit  et  prebendam  servorum  dei  mutilare  presumpserit, 
sciat  se  banno  beati  Petri  omniumque  suorum  successorum  subiacere  et  C 
libras  auri  fisco  regali  debere.  Ut  autem  stabilis  et  firma  permaneret  ha:c 


Digitized  by  Google 


5 

dacio,  facta  cst  in  presentia  virorum  illustrium  tarn  laicorum  quam  clericorum 
quos  subnotare  duximus  neccssarium:  S.  Adelberonis  comitis,  S.  Hermanni 
fratris  sui,  S.  Burckardi  episcopi,  S.  Adclbcrti  canonici,  S.  Ilessonis  militis, 
S.  Burckardi,  S.  Heinrici  de  Heigenlo,  S.  Adelgoti  vicedomini,  S.  Theoderici 
5 canonici,  S.  Adelgoti,  S.  Manegoldi  de  Fenils.  Actum  publice  anno  ab  in- 
camacione  domini  MLXXXXVl,  indictione  II1I,  ciclo  solari  XUII,  lunari  vero  XI. 

11. 

Hupold  von  Buschwei/er  vergabt  seinen  Besitz  daselbst  dem  Kloster 
St.  Alban.  — 1096  — — 

10  Abschrift  des  13.  Jh.  im  Copialbuch  St.  Alban  A.  p.  3/9  im  Staatsarchiv 
su  Basel  (C)  — Abschrift  W'urstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus 

fol.  471*  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (Cl).  — Abschrift  des 
Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amerbachiame  C.  p.  191  ebendort  (C1). 

Trouillat  2,  9 «*  6 nach  C‘.  — Hidber  1,  414  n"  1496. 

15  Die  Stücke  10  und  11  sind  im  erwähnten  Copialbuch  St.  Alban  A.  p.  319 
von  derselben  Hand  abgeschrieben.  Von  eben  dieser  Hand  ist  der  Ab- 
schrift von  n°  10  die  Bemerkung  vorgesetxt  donacio  Adelberti  comitis  de 
Froburg,  der  Abschrift  von  »'  //  die  Bemerkung  aiia  donacio  in  eadcm 
zedula  contenta,  und  die  Bemerkung  angefugt  a tergo  continetur:  Karta 
20  comitis  Adelberti  pro  Appenwilre.  Von  derselben  Hand  auch  steht  unter 
den  beiden  Abschriften  bemerkt:  Nota  quod  premissa  haben tur  in  pergameno 
scripta  de  forma  et  litcra  antiquissima  non  suspccta,  sed  non  est  ali- 
quod  sigillum.  Sic  et  eodem  modo  due  proxime  sequentes  donacioncs. 
Die  beiden  Stücke  waren  also  auf  demselben  Pergamentblatte  geschrieben  ; 
25  die  Notiz  auf  dem  Rücken  desselben  betraf  aber  nur  das  erste  Stück. 
Es  war  demnach  ursprünglich  nur  dieses  geschrieben  und  erst  nach- 
träglich der  freibleibende  Raum  zur  Aufzeichnung  der  später  erfolgen- 
den Schenkung  Hupolds  verwendet  worden. 

Die  Schlussbemerkung  sagt,  dass  die  Vorlage  den  zwei  proxime  sequentes 
90  donaciones  gleich  gewesen  sei;  letztere  sind  die  noch  vorhandenen  Ur- 
kunden 12  und  13.  Hiezu  stimmt  auch  die  Fassung  der  Dorsualnotiz 
Karta  comitis  u.  s.  w. 

Vgl.  die  Bemerkungen  zu  n’  13. 

Notum  sit  Omnibus  Christianis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
35  Hupaldus  filius  Luitfridi  de  Bustwilre  quicquid  predii  habet  in  villa  predicta 
dedit  beato  Albano  et  monachis  inibi  deo  famulantibus  pro  anima  patris  sui 
matrisque  suae  hac  apposita  condicione,  si  sine  proprio  et  uterino  moreretur 
herede.  Hoc  igitur  donum  presul  Burckardus  banno  suo  ratum  fore  con- 
stituit  et  testes  idoneos  astare  curavit.  Horum  itaque  adiutorio  et  testimonio 
40  territus  mctuat  omnis  calumpniator  hoc  donativum  infringere,  si  obicrit  puer 
predictus  sine  proprii  corporis  herede.  S.  Burckardi  episcopi,  S.  Adelberti 


Digitized  by  Google 


6 


canonici,  S.  Adelberonis  comitis,  S.  Hermanni  fratris  sui,  S.  Heinrici,  S. 
Hessonis  militis,  S.  Manewgaldi  militis,  S.  Burckardi  militis,  S.  Adelgoti, 
S.  Amozonis  militis,  S.  Adelgoti  vicedomini,  S.  Theoderici.  Actum  anno 
ab  incamacione  domini  MXCVL 


12.  5 

Hupold  der  Vitztum  von  Basel  schenkt  dem  Kloster  St.  Alban  seinen 
Besitz  zu  Rhcimueilcr  und  die  Kirche  zu  Hägendorf. 

— /op7  Dezember  2$  — lopS  September  2J. 

Abschrift  von  1102  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Alban  n°  t (B).  — 
Abschrift  des  15.  Jh.  im  Copiatbuch  St.  Alban  A.  p.  J2t  ebendort  (C).  10 
— Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  S9  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  (O).  — Abschrift  des  Basilius  Amer- 
bach in  den  Charta  Amerbachiance  C.  p.  tpj  ebenda  (C1). 

Trouitlat  2,  10  n"  7 nach  O.  — Regesten : Rockholz  S.  7 n“  3 und  «'  7. 

— Hidber  1,  418  n"  I Job.  — Mimoires  et  documents  ip,  110  n"  420.  15 

Das  Stuck  ist  unbesiegelt.  — Auf  der  Rückseite  steht  bemerkt  von  der 
Hand  des  Schreibers : Karta  Hupaldi  vicedomini  pro  Rinwilre.  Sowohl 
diese  als  die  folgende  Urkunde  «'  tj  rühren  von  dem  Schreiber  her,  der 
auch  den  Bericht  über  die  Klostergründung  verfasst  hat  (s.  n“  14).  Dieser 
Umstand,  sotoie  das  ehoas  formlose  Äussere  legen  die  Annahme,  dass  20 
man  es  bei  dieser  und  der  folgenden  Urkunde  mit  blossen  Abschriften 
zu  thun  hat,  an  sich  schon  nahe;  die  Annahme  wird  in  den  Bemerkungen 
zur  Urkunde  n*  Ij  weitere  wesentliche  Anhaltspunkte  finden. 

| In  nomine  sanctq  et  individuq  trinitatis.  2 Precepto  dominico  sancitum 
rcppcrimus,  quod  si  quis  discipultis  Christi  esse  voluerit  possessiones  tcrrcnas  25 
relinquere  festinabit.  Sane  dominicum  prpceptum  hic  sicut  et  ubique  plenum 
cst  ineffabili  pietatc  et  clemcntia;  nequc  enim  sic  posscssa  relinquere  cst  ea, 
sicut  mundus  habet,  perdere,  immo  centies  multiplicare.  Kelinquit  enim  mor- 
talis  labruscas  amaras  et  cfficitur  patmes  in  vite,  cuius  poculum  eum  asscribit 
consortio  sanctorum.  Relinquit  silvas  steriles  et  infructuosa  dumeta  et  recipit  80 
rosas  immarcessibiles,  quarum  decor  nec  coquitur  frigore  nec  arescit  calore. 
Huius  itaque  memor  precepti  Hupoldus  huius  civitatis  vicedominus  rogatu 
domini  Burchardi  huius  sedis  episcopi  pro  se  ipso  nec  non  pro  animabus 
omnium  parentum  suorum  dedit  sancto  Albano  monachisque  in  eius  fcclesia 
deo  famulantibus  in  villa  qu?  vocatur  Riiwillere  quicquid  predii  in  ea  herc-  35 
ditario  iure  scitur  possedisse,  tarn  in  pratis  quam  in  agris  vineis  et  silvis,  in 
villa  autem  qum  dicitur  Hagenthorf  ?cclesiam  cum  omnibus  suis  appenditiis 
ea  tarnen  interposita  conditione,  ut  quoad  vixerit  ipse  usumfructum  eius 
habeat  et  Xll‘*‘"  nummos  in  festo  beati  Albani  fratribus  in  censu  persolvat, 
post  disccssum  autem  eius  fratres  eam  absolute  et  absque  omni  contra-  40 
dictione  possideant.  Decem  quoque  servientes  his  prcmissis  addidit  in  dono. 

Si  quis  autem  hoc  donarium  infringere  voluerit,  ultionem  divinam  super  se 


Digitized  by  Google 


7 


sentiat  et  regio  fisco  C librarum  *)  auri  debitor  cxistat.  Ut  autem  ratum 
foret  hoc  donativum,  factum  est  in  presentia  virorum  iliustrium  tarn  laicorum 
quam  clericorum,  quorum  nomina  subscribere  duximus  necessarium. 


10 


S.  Rödulfi  advocati. 

S.  Adalberonis  comitis. 

S.  Hcrimanni  comitis. 

S.  Lothewici  comitis. 

S.  Burchardi  militis. 

S.  Sigebodi  militis. 

S.  Hgclolfl  cius  filii. 

S.  Adelgolz. 

Actum  publice  anno  ab  incamationc  domini  MLXXXXVH1",  indictione  VU 


S.  Burchardi  episcopi. 

S.  Cononis  episcopi  Lausannensis, 
S.  Rodulfi  prepositi. 

S.  Özonis  decani. 

S.  Rcrhtoldi  thesaurarii. 

S.  Adelberti  canonici. 

S.  Burchardi  canonici. 


13. 

Graf  Ulrich  von  Saugern  schenkt  dem  Kloster  St.  Alban  seinen  Besitz 
16  in  Kembs.  — not  Dezember  2$  — 1102  September  2J. 

Abschrift  von  tto2  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n’  2 (B).  — 
Abschrift  des  1$.  7h.  im  Copialbuch  St.  Alban  A.  p.  J20  ebendort  (C). 
— Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  491'  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  ( O).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach 
SO  in  den  Charta  Amerbachiana  C.  p.  192  ebendort  (CS).  — Auszug  in  der 
Registratur  von  1600  St.  Alban  L.  p.  2S1  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Trouillat  2,  tt  «'  8 nach  C1.  — Archiv  des  historischen  Vereins  von 
Bern  $,  4.12  (nur  die  Zeugenreihe •).  — Rochholz  S.S  »'  S (Regest).  — 
Hidber  1,  423  n“  1 $20. 

25  Bezüglich  des  Datums  ist  zu  bemerken,  dass  alle  Angaben  mit  Ausnahme 
des  Sonnencirkels  unter  einander  stimmen.  Dieser  jedoch  ist  unrichtig 
berechnet.  Es  sollte  richtig  heissen  cyclo  so/ari  XIX,  indem  cycl.  so/.  I 
zum  Jahre  1112  gehört. 

Das  Stück  ist  unbesiege/t.  Am  untern  Rande  stehen  in  Majuskeln  die 
30  Hörte  (mit  ineinander  geschriebenen  Buchstaben)  BVRCARDVS  EPS. 
W1LLEI.MVS  PRIOR.  Auf  der  Rückseite  von  der  Hand  des  Schreibers: 
Karta  domni  Ödelrici  de  Sougere. 

Vgl.  die  Bemerkungen  zu  n°  12  und  1$. 

| In  nomine  sanct?  et  individuf  trinitatis.  \ Notum  sit  omnibus  Christianis 
35  tarn  presenti  vita  fruentibus  quam  in  futurum  nascituris,  quod  comcs  Ödelricus 
de  Sougere  consilio  et  impetratione  Burchardi  huius  civitatis  episcopi  dedit 
beato  Albano  et  monachis  in  eius  «jcclesia  deo  famulantibus  praedium  quod 
ipse  habuit  in  villa,  quse  dicitur  Kenpcz,  medictatem  videlicet  mcclesif  cum 
agris  et  pratis,  cum  silvis  ct  piscinis,  cum  servis  et  ancillis,  cum  molendinis 
40  ct  banno,  cum  conpascuo  et  florido,  denique  cum  omni  iure,  quo  ipse  suique 
predecessores  noscuntur  predium  supranominatum  possedisse,  pro  suorum 

12.  a)  librarum  korrigiert  aus  libras. 


Digitized  by  Google 


8 


peccatorum  reraissione  nec  non  pro  anima  patris  matrisque  su?  omniumque 
suorum  par[e]ntum.  Si  quis  autem,  quod  Tore  non  credimus,  hanc  donationcm 
infringcrc  volucrit,  odium  dei  incurrat  et  ad  supplendum  imperatoris  aerarium 
C libras  auri  conponat.  Ut  autem  certum  et  insolubite  maueret  hoc  dona- 
tivum,  factum  cst  in  presentia  tarn  laicorum  quam  clericorum,  quorum 
nomina  studuimus  subnotare. 

S.  Burchardi  episcopi.  S.  Rödulfi  advocati. 

S.  Rödulfi  prepositi.  S.  ödelrici. 

S.  fratris  eius  Ödelardi 
S.  Burchardi. 

S.  Hessonis. b) 

S.  Burchardi. 

S.  Adelgoz. 

S.  Adelgoz. 

Actum  public?  per  manum  tarn  uxoris  quam  filiorum  suorum  anno  16 
ab  incarnatione  domini  MCn,c)  indictione  X”*,  cido  solari  primo,  lunari  vero 
XYII"",  regnante  gloriosissimo  Romanorum  impcratore  Heinrico. 


S.  Hupaldi  vicedomini. 
S.  Özonis*)  decani. 

S.  Adelberti  canonici. 
S.  Herimanni  canonici. 
S.  Eberardi  canonici. 


S.  Hcremanni  comitis. 
S.  Lodewici  comitis. 
S.  Adelperti  pincern?. 
S.  Lantperti  dapifcri. 
S.  Werenheri. 

S.  Hugonis. 

S.  Hözonis. 

S.  Adelberonis. 


TO 


14. 

Bericht  über  die  Gründung  des  Klosters  St.  Alban  und  Aufzählung 
seines  Besitzstandes.  — 1101  Dezember  2$  — iioj  September  2 3.  20 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n"  ; (A)  und  n"  4 (A‘). 

— Abschrift  von  A von  l Vurstisen  in  seinem  Codex  diplomaticus  fot. 

4f  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  — Abschrift  von  A 1 von 
Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amerbachiana  C.  p.  1S0  ebendort  (B'). 

Trouillat  2,5  n°  4 nach  B.  — Boos  S.  5 n‘  14.  und  1 ) (Auszug).  — 25 
Rockholz  S.  7 n’ 6 (Regest). 

Beide  Stücke  sind  unbesiegelt.  Jedes  trägt  auf  der  Rückseite  die  Auf- 
schrift BVRCARDVS  EPISCOFVS  WILLELMVS  l’RIOR  in  ineinander 
geschriebenen  Majuskeln  und  die  Bemerkung  Karta  Burchardi  episcopi, 
welche  letztere  von  dem  Schreiber  von  A herrührt.  — A und  A ' sind  nicht  30 
von  demselben  Schreiber  geschrieben.  Uber  ihr  Verhältnis  zu  einander 
wird  in  den  Bemerkungen  zur  nächsten  Urkunde  (n"  fj)  gehandelt.  Hier 
mögen  noch  solche  über  die  Datierung  Platz  finden.  Datieren  lässt  sich 
eigentlich  nur  Al.  Denn  in  dem  Güterverzeichnis  desselben  gehen  die  An- 
gaben über  Hägendorf  und  Rheinweiler  auf  die  Urkunde  des  Hupotd  Vits-  85 
tum  (s.  n"  12)  und  noch  deutlicher  die  Worte  mcdictatem  ecclesie  in  villaque 
dicitur  Kenpez  auf  die  Urkunde  des  Grafen  von  Saugern  (s.  n°ij)  zurück. 

Da  die  Schenkung  des  letzteren  in  das  Jahr  1102  fällt,  so  kann  Ax  nicht 
früher  geschrieben  worden  sein.  Da  es  andererseits  als  Vorlage  für  die 
Bischofsurkunde  gedient  hat  (vgl.  die  bezüglichen  Bemerkungen  zu  n‘  1 S),  so  40 

13.  a)  Ozo  auf  Rasur.  b)  Das  s weite  s auf  Rasur,  das  erste  übergeschriebese.  c)  m mit 
Strich  darüber. 


Digitized  by  Google 


9 


ergiebt  sich  das  oben  angeführte  Datum.  Der  schon  im  vorstehenden  an- 
gedeutete kompilatorische  Charakter  von  A'  entwertet  die  Zeugenreihe, 
die  deshalb  sur  Datierung  der  Urkunde  nicht  herangezogen  werden  darf. 
Dass  A unter  das  gleiche  Datum  eingereiht  werden  kann , wird  ebenfalls 
5 aus  den  Bemerkungen  zur  nächsten  Urkunde  (n"  1 5)  hervorgehen. 

3 In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  $ Incipit  abbreviatus,  qua- 
liter  primutn  locus  iste  divino  cultui  viteque  monachorum  fuerit  deputatus. 

Civitas  Üasiliensis  intcr  nobiliores*)  Alamanni?  civitates  haut  minima 
ex  quo  Christian?  religionis  cepit  exordium  morum  honestate  et  rerum  secu- 
10  larium  ubertatc  semper  extitit  egregia.  Eius  pastorcs  cum  super  gregem 
sibi  commissum  ardenti  Studio  die  noctuque  invigilarent  et  talcntum  sibi 
creditum  domino  suo  fenore11)  multiplici  reportare  satagerent,  in  hoc  uno 
haut  inodic?  culpantur  negligcnti?, c)  quod  cum  reliquas  suorum  comprovin- 
tialium  civitates  tribus  aut  eo  pluribus  monasticis  congregationibus  viderent 
15  insignitas  in  sua  sicut  in  vico  quolibet  paupere  una  tantum  sunt  contenti 
canonicorum  congregatione.  Hane  itaque  suorum  predecessorum  neglcgen- 
tiamd)  prcsul  Burchardus  vir  in  rebus  tarn  divinis  quam  sccularibus  diligens 
et  industrius  ex  quo  huius  regiminis  baculum  suscepit  vehementi  Studio 
semper  ardebat  corrigcrc,  verum  a su?  voluntatis  efticatia  intestinis  sedi- 
20  tionibus  multo  tempore  fuit  retractus,  quas  dux  Rodulfus  in  dominum  suum 
concitavit  imperatorem  videlicet  Heinricum.  Igitur  in  his  bellicis  tempe- 
statibus  quam  fidcliter  partem  domini  sui  imperatoris  defendit  et  quam 
strenue*)  hostium  suorum  periidiam  impugnavit  epistolari  brevitate  non  cst 
facile  comprehcndere,  verum  munitiones  et  castella  qu?  ipsc  partim  construxit 
25  partim  iam  constructas  probitate  et  industria  sua  beat?  Mari?  adquisivit 
et  murorum  compagines  quibus  a nocturnis  incursionibus  hanc  civitatem 
munivit  me  tacente  qualis  in  bellicis  fuerit  negotiis  satis  poterunt  compro- 
bare.  Itaque  postquam  divina  clementia  genus  humanum  ab  hac  eruit  pesti- 
lcntia  et  ecclesia*)  iam  multo  tempore  exorbitata  ad  statum  pristinum  pal- 
30  pitando  c?pit  redire,  prefatus  pontifex  a seculari  negotio  ad  otium  sanc- 
tissimum  animum  cepit  flectere,  et  qui  prius  ob  regni  presentis  defen- 
sionem  terreno  militavit  imperatori  postmodum  ob  regni  c?lestis  adeptionem 
suo  omniumque  cepit  servire  creatori.  Igitur  pro  suarum  neglcgentiarum  “) 
correctione  proque  omnium  tidelium  tarn  vivorum  quam  corporeis  vinculis 
35  solutorum  redemptione  anno  dominic?  incarnationis  MLXXX"°lll h)  hoc  ceno- 
bium  in  honore  sancti  salvatoris  et  beat?  dei  genitricis  semperque  vir- 
ginis  Mari?  sanctique  Albani  martyris  instituit  et,  ut  divinum  die  noctu- 
que inibi  redundaret  servitium,  vit?  conversationiquc  monachorum  ipsum 
deputavit,  utque  corporeis  nccessitatibus  supersedentes  solum  divinis  vaca- 
40  rent  laudibus,  partim  de  propriis  redditibus  partim  de  his  qu?  ipsc  sua  ad- 
quisivit industria  et  pcccunia')  ipsis  victualia  et  cetera  vit?  necessaria  abun 

14 


a)  civitas  bis  nobil  auf  Rasur  von  gleuhtr  //an*/  Al.  bi  foenore  A.  c)  negglegentiae  A. 
d)  negglegenliam  A.  e>  »trennue  A.  f)  aecclesia  A.  g>  negglegcntiarum  A . h)  M mit 

Abkürzungsstrich  Ax  und  A.  il  pccunia  A. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Hoaci.  I.  2 


Digitized  by  Google 


10 


dantcr  ordinavit  Verum  quoniam  ab  ineunte  temporum  etate  sic  se  habent 
secularia,  ut  semper  mali  detrahant  bonis  et  livor  edax  hoc  nititur  invertere 
quod  ad  cultum  divine  religionis  maximek)  bonorum  virorum  aedilicatum 
est  conaminc,  nccessarium  reputavit  colonias  et  vineas  omnesque  redditus 
huic  cenobio  subiectas ')  litteris  mandarc  et  unde  vel  qualiter  quorumque  •> 
testimonio  bcato  Albano  fucrint  donata  carta  sequenti  notare. 

Kpiscopus  Burchardus  qui  istam  congTegationem  construxit  consilio 
fidelium  suorum  tarn  laicorum  quam  clericorum  de  propriis  suis  redditibus 
dedit  sancto  Albano  fratribusque  deo  eique  famulantibus  Lorach“)  cum  eccle- 
sia")  omnibusque  suis  appenditiis  tarn  in  vineis  quam  in  agris  pratis  et  silvis,  10 


A'. 

ecclesiam  de  Houcngcn  cum  suis,  ec- 
clesiam  de  Buzenseim  cum  suis,  in 
civitate  Basiliensi  ecclesiam  beati  Mar- 
tini et  decimam  in  villa  que  vocatur 
Huningen,”)  in  villa  que  dicitur  in- 
ferior Basilea  ecclesiam  cum  suis  ap- 
pendiciis,  ecclesiam  de  Candro  cum 
suis,  medietatem  ecclesip  in  villa  que 
dicitur  Kenpez  et  medietatem  villc 
cum  suis  appendiciis,  ecclesiam  de 
Hagendorf1’)  cum  suis,  silvam  que  sita 
est  iuxta  sanctum  Albanum , molen- 
dinas)  in  ripa  Birse  cum  pratis  adia- 
centibus,  in  villa  que  dicitur  Bin- 
ningen Il°*  mansus,  Rinwilar,  Anpa- 
ringen,1)  Appenwilare,  Habenkenseim, 
Cuzeuuilre,  Sierenzein,  in  Alsatia  in 
villa  que  dicitur  Westhaulda  curtim 
unam  cum  vineis,  Vfeheim,  Rammes- 
pahc,  Michilenbahc,  Oberuuilre,  Bra- 
tello,  Gelterkingen,  Durnun,  Hölstcin, 
Metten. 

His  predictis  curiis  et  ecclesiis  pre- 
notatis  cenobium  beati  Albani  mar- 
tyris  fundatum  est 


A. 

in  villa  que  dicitur  inferior  Basilea 
accclesiam  cum  ceteris  que  sue  fue- 
rant  ditionis,  in  civitate  Basiliensi 
ecclesiam  beati  Martini  et  decimam  15 
in  villa  que  vocatur  Huningen,  sil- 
vam que  sita  est  iuxta  sanctum  Al- 
banum, molendinum  in  ripa  Birse  cum 
pratis  adiaccntibus,  in  villa  que  voca- 
tur Binningen  1I°*  mansos.  20 

Cönrat  de  Pehpurc  dedit  sancto 
Albano  apud  Rodolfshuzen  mansum 
I qui  solvit  solidos,  apud  Hari- 
chingen  I lunationem  que  solvit  Iill 
solidos,  apud  Runachperh  I que  solvit  25 
XVI  denarios , *)  apud  VVerthe  luna- 
tionem l que  solvit  IIIPr  solidos.  Cön- 
rat de  Rantheswilre  apud  Möspah 
mansum  l qui  solvit  \">“*  solidos  et 
oblationem.  Cöno  de  Horepurc  30 
apud  Hulcstcin  XI  lunationes  solven- 
tes XL  solidos.  VVerenhere  de  Kalthen- 
bah  apud  Hunthestorf  dimidium  man- 
sum qui  solvit  VIII  solidos,  apud  Su- 
uingen  mansum  I qui  solvit  x solidos.  35 
Apud  Michclcnbah  Thietpurc  et  fitii 
eius  Erchenbolt  et  Odelrih  mansum  i 
qui  solvit  v solidos  et  oblationem. 
Azo  canonicus  in  cadem  villa  VI  lu- 
nationes que  solvunt  X et  VIII  soli-  40 
dos  cum  oblationc. 


|4.  k)  maximo  A.  1)  subiectos  A.  m)  c iibergesekriebe n A1.  rach  auf  Rasur  A.  nt  ecclesiam 
A'.  aeccieaia  A.  o)  et  decimam  in  Villa  que  vocatur  Huningen  von  gleicher  Hand  auf 
Rasur  A1.  p)  II  übergeschrieben  über  agendorf  Al.  q)  molendina  korrigiert  aus  mo- 

iendinum  Al,  r | Jas  streite  n übergesehriebeu , i korrigiert  aut  e Al.  s)  apud  Hari-  45 
chingcn  bis  denarios  ton  gleicher  Hand  übergeschrieben  A. 


Digitized  by  Google 


11 


ln  villa  qu?  dicitur  Cnoringen  habet 
sanctus  Albanus  mansum  I qui  solvit 
XII  solidos.  Apud  Hclfratheschirche 
mansum  1 qui  solvit  V’“'  solidos  et 
5 oblationcm  triaque  in  anno  scrvitia. 

In  superiori  Mahstat  111  lunationes 
qui,’  solvunt  vui  solidos  ceteraque  scr- 
vitia. Apud  infcrius  Mahstat  II  luna- 
tiones quf  solvunt  vii  solidos.  In  villa 
j0  quf  vocatur  I.eiuerathesheim  tantum 

inter  vineas  et  tcrram  arabilcm  quod 
solvit*)  in  anno  XX  solidos.  Apud 
Othmaresheim  tantum  quod  solvit 
11  solidos-  Apud  Steinebronne  lll 
15  lunationes  qu£  solvunt  IX  solidos. 

Apud  Ouerentorf  XXX  denarios. 

Harum“)  donationum  testes  sunt  viri  industrii  tarn  laici  quam  clerici, 
quorum  nomina  subnotare  curavi:  S.  Burchardi  episcopi,  S.  Cönonis  I.au- 
sannensis  episcopi,  S.  Rödulfi  prepositi,  S.  Hupoldi  vicedomini,  S.  Ber- 
20  toldi  thesaurarii,  S.  Hugonis  decani,  S.  Adelperti  canonici,  S.  Eberardi 
canonici,  S.  Rödulfi  advocati,  S.  Adelberonis”)  comitis,  S.  Herimanni  comitis, 
S.  Lothewici  comitis,  S.  Burchardi  militis,  S.  Hezonis,  S.x)  Adelgoz , S. 
Burchardi,  S.  Himmonis,  S.  Lietfridi,  S.  Adelprcht  pincemc,  S.  Lantperti 
dapiferi,  S.  Annonis,  S.  Werenheri,  S.  Reinheri. 


25  15. 

Bischof  Burchard  von  Basel  verbrieft  die  dem  Kloster  St.  Alban 
gemachten  Schenkungen  und  dessen  Rechte. 

Basel  1102  September  24.  bis  t/oj  September  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel  St.  Alban  n"  (A).  — Abschrift  im 
30  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  1383  Dezember  18  St.  Alban 
/p7  (ß).  — Abschrift  des  13.  7h.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R. 
fol.  1 «*  1 (B‘).  — Abschrift  des  16.  7h.  im  bischöflichen  Archiv  LXX, 
l ( Bl).  — Abschrift  des  Vidimus  von  1383  aus  dem  13.  7h.  im  Codex 
Pfister  St.  Alban  R.  fol.  76  n * 65  ( C),  sämtlich  ebendort.  — Abschrift 
35  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  46  in  der  Universitäts- 

bibliothek zu  Basel  (B1)  und  Abschrift  des  16.  7h.  ebendort  fol.  174 
( Bk).  — Abschrift  aus  dem  16.  7h.  in  den  chartce  Amcrbackianie  C.  fol. 
182  ebendort  (B'). 

Fontes  rerum  Bernensium  /,  333  n‘  140  nach  A.  — Schöpflin  historia 
40  Xaringo-Badensis  j,  jt  «"  16  nach  B'.  — Spreng,  Beilage  A p.  jg  — 
TroutUat  l,  214  n‘  146.  — Gallia  christiana  tg,  instrumenta  197 
n’  17.  — Teilweise  gedruckt  bei  Wurstisen  epitome  1577  p.  123.  — 
Auszug  bei  Boos  S.  6 n°  16.  — Regesten:  Rochholz  S.  8 «"  p.  — Hidber 


14.  t)  solvunt  A.  u)  Horum  Ax  und  A.  w ) Adalberonis  A.  x)  S . fthlt  Al. 


Digitized  by  Google 


12 


/,  424  n"  I521-  — Mtmoires  et  documents  publies  par  la  societf  (tkistoire 
de  la  Suisse  romaride  19,  lio  n°  42 J. 

Auf  gedrücktes  Siegel:  f BVRCHARDVS . BASSILIENSIS  . EPISCOFVS. 

— S.  Abbildung  n°  1. 

Wenn  man  den  Text  dieser  Bischofsurkunde  mit  dem  der  beiden  Be - 5 
richte  A und  Al  (s.  n*  14)  vergleicht,  so  zeigt  sich  eine  bedeutende  wört- 
liche Übereinstimmung.  Es  entsteht  daher  die  Frage,  ob  die  Berichte  mit 
Zuhilfenahme  der  Bischofsurkunde  angefertigt  'wurden,  oder  ob  diese  dem 
Schreiber  der  Bischofsurkunde  als  Vorlage  gedient  haben.  Dass  dieses 
letztere  Verhältnis  statt  hat,  dürften  folgende  Momente  bnveisen:  1)  Es  10 
fehlen  in  der  Bischofs  urkunde  zivei  Zeugen  (Himmo  und  Lietfridus)  von  A 
und  A*  bei  sonstiger  Übereinstimmung  der  Namensreihe.  Dies  kann  man 
auf  ein  Übersehen,  aber  auch  auf  eine  beabsichtigte  Ausschaltung  zurück- 
führen. 2)  ln  der  Bischojsurkunde  sind  die  Zeugen  von  Adilbcrtus  pin- 
cerna  an,  welche  in  A und  Al  am  Ende  der  Reihe  erscheinen , weiter  15 
vorne  eingeschoben;  das  weist  deutlich  auf  die  ordnende  Hand  eines 
Kamleischreibers  hin , welcher  die  Zeugen  in  der  angemessenen  Reihen- 
folge ihres  Ranges  aneinander  reiht.  3)  Der  erzählende,  aus  dem  Ur- 
kundenstil ganz  herausfallende  Satz:  His  prcdictis  etc.  (S.  14  Z.  jo)  kann 
nur  aus  Al  in  die  Bischofsurkunde  übergegangen  sein,  nicht  umgekehrt.  20 
4)  Die  natürliche  Verbindung  der  Satzglieder  »cenobium  deputavi« 

(Z.  4)  und  »ncccssaria  prdinavi«  (Z.  10)  in  A und  Ax  ist  in  der  Bischofs- 
urkunde durch  eine  nachträgliche  Einschiebung  von  Bestimmungen  be- 
treffend das  Verhältnis  zu  Clüny  zerrissen,  j)  Endlich  mag  auch  noch 
die  Ersetzung  des  molendinum  in  A (S.  10  Z.  iS)  durch  molendina  in  der  25 
Bischofsurkunde , vermittelt  durch  die  Korrektur  in  Al , als  Bnveis 
späterer  Entstehung  genannt  werden.  Sind  somit  die  Berichte  überhaupt 
als  Vorlage  für  die  Bischofsurkunde  erwiesen,  so  fragt  es  sich  nun,  ob 
beide  gleichmässig  verwertet  wurden,  oder  bloss  einer  und  in  letzterem 
Falle,  welcher.  Denn  die  Momente,  welche  die  Priorität  der  Berichte  30 
bezeugen,  sind  sämtlich  den  denselben  gemeinsamen  Abschnitten  ent- 
nommen (s.  n°  14)  und  tragen  daher  zur  Entscheidung  der  letzt  aufge- 
worfenen Frage  nichts  bei.  Diese  wird  jedoch  rasch  entschieden  durch  eine 
Vergleichung  der  in  den  Berichten  verschiedenen  Güterverzeichnisse  mit 
dem  Verzeichnisse  der  Bischofsurkunde.  Hier  zeigt  sich  eine  nicht  zu  ver-  35 
kennende  Übereinstimmung  der  Bischofsurkunde  mit  dem  Bericht  AK 
Sämtliche  in  Al  aufgezählten  Besitzungen  sind  auch  in  die  Bischofsur- 
kunde übergegangen  und  die  Abweichungen  bestehen,  von  dem  Zusatz  be- 
treffend die  Kirche  in  Biesheim  (Z.  22)  und  der  genaueren  Angaben  bei 
Appenweier  (Z.  26)  abgesehen,  einzig  in  einer  teilweise  anderen  Zusam-  40 
menstellung  der  Ortsnamen.  Hingegen  besteht  zwischen  dem  Güterver- 
zeichnis in  A und  dem  der  Bischofsurkunde  fast  gar  keine  Übereinstim- 
mung; nur  die  Orte  Höllstein  und  Michelnbach  finden  sich  auch  in  A, 
jedoch  in  %gatiz  anderem  Zusammenhang  und  selbst  in  dem  Abschnitt,  der 
noch  die  meiste  textliche  Ähnlichkeit  zeigt,  in  villa  qu<?  dicitur  inferior  45 


Digitized  by  Google 


13 


Basilea  etc.  (S.  io  Z.  12)  folgt  nach  Basilea  die  Abweichung  »aecclcsiam 
cum  ceteris  qug  SUQ  fuerant  ditionis«,  die  zusammcngehatteu  mit  der  vor- 
hergehenden Bemerkung  den  Gedanken  einer  Benützung  von  A durch  den 
Schreiber  der  Bischofsurkunde  ausschliesst. 

5 Aus  der  Zusammenfassung  dieser  und  der  früher  gemachten  Bemerk- 
ungen ergeben  sich  folgende  Thaisachen.  Im  Jahre  1102  war  für  das 
Kloster  das  Bedürfnis  vorhanden,  von  seinem  Begründer  und  Schirm- 
herrn Bischof  Burchard  eine  Verbriefung  seines  gesamten  Rechts-  und 
Besitzstandes  zu  erhalten.  Zur  Herstellung  eines  solchen  Privilegs  wur- 
10  den  im  Kloster  die  erforderlichen  Beweisstücke  zusammengcslellt.  Sie 
bestanden  aus  den  Einzclbriefen  über  erfolgte  grössere  Schenkungen  und 
einer  Zusammenstellung  aller  übrigen  Besitztümer  und  Einkünfte.  Solche 
Einzelbriefe  sind  uns  noch  in  den  Urkunden  von  1096,  109S  und  1102  er- 
halten. Der  Umstand,  dass  die  zwei  Urkunden  von  1098  ( n • 12)  und  1102 
15  (n‘  /j)  mit  dem  Bericht  A unzweifelhaft  von  derselben  Hand  geschrieben 

sind  (dies  war  vermutlich  auch  bei  den  n"  10  und  ri  der  Fall,  vgl.  die 
Bemerkung  über  die  Dorsualnotizen ),  deutet  darauf  hin,  dass  sie  alle 
in  einem  gegebenen  Moment  entstanden  sind.  Es  Hegt  nun  sehr  nahe, 
diesen  Moment  in  den  oben  erwähnten  Vorbereitungen  zu  sehen,  welche 
20  im  Kloster  für  die  Gewinnung  der  Gesamtbestätigung  der  Besitzungen 
durch  den  Bischof  getroffen  wurden.  Der  Schreiber,  der  jenen  Bericht 
A verfasste,  hat  damals  wohl  auch  Abschriften  von  den  Einzclbriefen 
genommen.  Bloss  diese  sind  mit  dem  Bericht  in  die  bischöfliche  Kanzlei 
gewandert.  Hier  entstand  nun  zunächst  der  zweite  Bericht  (Al),  auf 
25  dessen  Anfertigung  durch  einen  Schreiber  dieser  Kanzlei  die  grosse 
Verwandtschaft  der  Schrift  mit  der  der  Bischofsurkunde  deutlich 
hinweist. 

Dieser  Schreiber  hat  dem  Bericht  A die  Einleitung , die  Zeugenreihe 
und  das  Verzeichnis  der  vom  Bischof  dem  Kloster  geschenkten  Guter  — 
30  Beweis  hiefiir  die  Korrektur  des  molendinum  in  molcndina  — ent- 
nommen, das  Verzeichnis  der  übrigen  Güter  und  Gefälle  vielleicht  als 
zu  unbedeutend  übergangen ; alle  anderen  Angaben  stammen  aus  den 
Einzclbriefen.  Der  Schreiber  der  Bischofsurkunde  endlich  hat  diesem 
so  entstandenen  zweiten  Bericht  mit  einiger  Freiheit  in  der  Anordnung 
35  des  Güterverzeichnisses  und  der  Zeugenreihe  die  letzte  Fassung  gegeben, 
welche  im  ganzen  mit  Geschick  der  urkundlichen  Form  angepasst  ist. 

| In  nomine  sancte  et  individuc  triniutis  ameil.  jj  Cum  ex  illiuilcto“)  nobis  di- 
vinitus  officio  vicem  dominicam  in  ecclesia  gercre  debeamus,  providendum 
nobis  summopere  cst,  nc  magis  gloriam  propriam  quam  iusticiam  querere 
40  a domino  iudicemur  et  talentum  creditum  in  terram  magis  fodere  quam  cum 
fenore  ad  dominum  reportar«  conprobemur.  Bonum  ergo  operantes  ad  omnes 
non  dcticiamus;  tempore  enim  suo  metemus  vitam  cteraam.  Huius  rei 
gratia  ego  Bvrchardvs  divina  miseratione  Basiliensis  episcopus  pro  mearutn 

15.  a)  Fehlt  der  Abkürzung! strich  über  u. 


Digitized  by  Google 


14 


Btgligentiarum  correctionc  proque  omnium  tideiium  tarn  vivorum  quam  corporeis  vinculis  «olulorum 
redemptione  anno  domintee  incaraationis  millesimo  l.xJLx  ifi  hoc  cenobium  in  honore  sancti  sal- 
vatori*  et  beate  dei  genitricis  semperque  virginis  Marie  sanctique  Alban»  martyris  institui  et,  ut 
divinum  die  noctuque  inibi  redundaret  scrvicium,  vite  conversationique  monachorum  ipsum  deputavi 

ordinationiquc  Clvniacensis  abbatis  contradidi  ita,  ut  quicunque  prior  ab  5 
ipso  creabitur,  quia  ecclesia  ipsa  cura  animarum  de  consilio  et  consensu 
cleri  nostri  investita  est,  stabilis  et  absque  omni  calumpnia  et  gravaminc, 
nisi  legitimis  racionibus  convincatur,  quod  absit,  perseveret,  utque  corporcis 
necessitatibus  supersedentes  solum  divinis  vacarent  laudibus,  partim  de  propriis  reditibqs  partim 
de  his  que  ipse  mea  acquisivi  industria  et  pecunia  ipsis  victualia  et  cetera  vite  necessaria  habun-  10 
danter  ordinavi.  Verum  quoniam  ab  ineunte  temporum  etate  sic  se  habent  secularia,  ut  semper 
mali  detrahant  bonis  et  livor  edax  hoc  nititur  invertere  quod  ad  cultum  divine  religionis  maxi  me 
bonorum  virorum  cdificatum  e[st]  conamine.  necessarium  deputavi  colonias  et  vineas  omnesque 
r[e’dituab)  huic  cenobiu  xubiectos  litcris  mandare  et  unde  vel  qualiter  quorumque  testimonio  beato 
Albano  fuerint  donata  carta  presenti  adnotare.  BgO  Hvrchardus  episcopus  qui  istam  con-  15 
gregationem  Institut  consilio  fidelium  meorttm  tarn  laicorum  quam  clericorum  de  propriis  mciS 
reditibus  dedi  sancto  Albano  fratribusque  deo  eique  famulantibus  l.orracho  cum  ecclesia  omnibus- 
que  suis  appendiciis  tarn  in  vineis  quam  in  agris  pratis  et  silvia,  ecclesiam  de  Hovvingin  cum  suis, 
ecclesiam  de  Chandro  cum  suis,  in  vjlla  que  dicitur  inferior  Basilea  ecclesiam  cum  suis,  Clirtim  et 
ecclesiam  de  Haegindorf  cum  suis,  in  civitale  Basiliensi  ecclesiam  beati  Martini  et  decimam  in  20 
villa  que  vocatur  lluningin,  medietatem  ecclesie  in  villa  que  dicitur  Kemiz,  et  medietatem  ville 
cum  suis  appendiciis,  ecclesiam  de  ltäzinshei[n]  cum  suis  appcndiciis  Ca  tarnen  raciotie,  Ut 
prior  ille  ab  ipsis  institutus  vices  nostras  per  omnia  ibidem  habeat  in  cura 
animarum,  sicut  et  prior  sancti  Albani  in  civitate  ßasilca  sicut  fluvius  Birsicus 
determinat,  ita  tarnen  ut  capellani  ab  ipsis  electi  vices  ipsorum  in  his  que  25 
ad  plebis  curam  pertinent  agant,  ecclesiam  et  villam  de  Appinwilerc  cum  suis 
appcndiciis,  silvam  que  sita  est  iuxta  sanctum  Albanum,  tnolendina  in  ripa  Birse  cum  pratis 
Ct  agris  adiacentihus,  in  villa  que  dicitur  Binnengin  duos  mansus,  Rinwilere,  Anperingin,  Hab- 
chinsheifn],  Guzwilre,  Sierinzo,  Westhaida  curtim  unam  cum  vineis,  Vfhein,  Ramispah,  Michilnbah, 
Obirwilre,  Brmtillo,  Gelterchingin,  c)  Dumn,  Holstein,  Mctin.  His  predictis  curiis  et  ecclesiis  preno-  30 
tatis  cenobium  beati  Albani  martyris  fundatnm  est.  Advocatum  Stiper  predictas  Clirtes 
institui  nobilem  virum  videücet  Kodolfum  de  Honberc  comitem  ex  ista  parte 
Reni,  in  ulteriori  vero  parte  Rcni  Tjheodericum]  dominum  de  R6tinlcim,  qui 
homincs  ipsorum  et  res  sine  omni  sibi  substituto  subadvocato  tuitionis 
virtute  sine  lesione  fideliter  defensarc  satagant  nccd)  tyrannidem  inique  35 
exactionis  excrccant.  Quod  si  excesserint  ct  monachi  ab  iniquo  gravamine 
clamarc  super  eos  conpellantur,  semel  et  secundo  terciove  conmoniti  si 
emendare  noluerint  a iure  sue  advocationis  sine  omni  contradictione  ab 
episcopo  removeantur  et  alii  qui  digni  sint  loco  ipsorum  subrogentur.  Eccle- 
siam vero  ipsam  et  locum  cum  omnibus  suis  appendiciis  a muro  civitatis  40 
usque  ad  pontem  Birse  et  omnia  que  in  banno  urbis  continentur  que 
iurisdicionis  ipsorum  sunt  ordinationi  prioris  et  iudicio  successorumque 
suorum  dimisi,  nisi  cum  iudicium  sanguinis  agitur  quod  mcis  ofHcialibus  iudi- 


15.  b)  Lotk  im  Pergament.  c>  Gelterchigin  A.  d)  non  A. 


Digitized  by  Google 


15 


candum  reservavi,  removens  per  hoc  omnem  sccularem  pcrsonam,  ut  rao- 
nachi  inibi  deo  servicntes  ab  omni  strepitu  mundanorum  exempti  soli  deo 
liberrimc  vacare  prevaleant.  l’orro  infra  septa  monasterii  sicut  a porta 
superiori  intratur  que  omnia  nomini  domini  Sabahot  dicata  sunt  prohibcmus 
5 et  sub  pena  exconraunicationix  et  conminationis  tremendi  iudicii  dei  inter- 
dicimus,  ne  aliquis  temere  quid  malignari  vcl  aliquant  potcstatem  iniquam 
super  inhabitantes  cxercere  presumat.  Quod  si  dei  nutu  et  misericordia, 
quod  fieri  non  discredo,  ccclesia  ipsa  rebus  et  religione  in  tantum  cxaltata 
fuerit  et  iudicio  episcopi  quicunque  loco  mei  successerit  id  possc  fieri 
10  videatur,  conpetenter  fratres  ipsius  loci  sibi  de  suis  eligant  abbatem  qui 
ab  abbate  Clvniacensi  sine  contradictione  instituatur.  1‘recor  igitur  et  ob- 
tentu  perfecte  caritatis  vereque  fratemitatis  obtestor  omnes  successores 
mcos,  quatenus  perhenne  premium  in  predicti  cenobii  amplificationc  mccum 
sperare  contendant  meamque  concessionem  et  confirmationem  evertere  minime 
15  presumant , set  monachos  inibi  deo  sanctoque  Albano  famulantes  pro  ani- 
marum  suarum  salute  sub  libero  et  tranquillo  dei  servicio  ab  omni  contrarie- 
tate  et  perturbatione  defendant.  Si  quis  autem  quod  absit  spiritu  maligni- 
tatis  inflatus  hanc  nostre  confirmationis  cartam  infringcre  temptaverit  vel 
fratres  deo  inibi  servientes  molestiis  inquietare  vel  omnino  perturbare  pre- 
20  sumpserit,  odium  dei  et  sancte  Marie  sanctique  Albani  martyris  nec  non 
omnium  sanctorum  incurrat  et  fisco  regio  centum  libras  auri  persolvat  et 
conamina  illius  per  dei  potentiam  irrita  fiant  Ut  autem  conscriptio  hec 
rata  et  stabilis  in  evum  permaneat  eam  sigilli  nostri  iussimus  inpressione 
signari.  Testes  huius  rci  sunt  Ch£no  I.ausannensis  episcopus,  Rädoifus  prepositus,  Hvpoldus 
25  vicedorainus,  Berhtoldus  thetaurarius,  Hvgo  decanus.  Adifbertus  canonicus,  Ebirhardus  canonicus, 
R5dolfus  advocatus,  Adilbero  comes,  Eiermannus  comes,  E.vdewicus  comes,  Burchardus  miles,  Adil- 
bertus  pincema,  I-ampenus  dapifer,  Anno,  Wernherus,  Reinberus,  Hezo,  Adflgos,  Burchardus 

et  alii  quam  plures. 

Acta  sunt  hec  ßasilee  in  presentia  Burchardi  episcopi  qui  hanc  car- 
30  tarn  dedit,  indictionc  XI*,  luna  I*,  regnante  imperatore  Romanorum  Heinrico 
l!l  et  filio  eius  rege  Heinrico  V. 


16. 

Bischof  Burchard  von  Basel,  welcher  monasterium  sancti  Albani  in 
suburbio  Basiliensis  civitatis  supra  ripam  Reni  constitutum  dem  Abte  von 
35  Cluny  unterstellt  hat , empfiehlt  dieses  Verhältnis  dem  Schirme  seiner 
Nachfolger.  Basel  no$  April  io. 

Abschrift  des  i}.  Jh.  im  Codex  diptomaticus  ecclesie  Basiliensis  fol.  ey" 
im  Staatsarchiv  su  Bern  (B). 

Trouillat  t,  22p  n'  tyo.  — Bibliotheca  Cluniacensis  p.  jjy.  — Gallia 
40  christiana  1$,  instrumenta  rpp  «'  /S.  — Hidber  i,  pey  n“  152p. 


Digitized  by  Google 


16 


17. 

Papst  Paschalis  II.  bestätigt  dem  Abte  Hugo  von  Cluny  die  Herr- 
schaft über  die  zu  Cluny  gehörenden  Klöster , darunter  monasterium 
videlicet  sancti  Albani  a Burcardo  episcopo  datum  in  suburbio  Basilcae  urbis. 

— Am  Schlüsse  des  Verzeichnisses  der  Klöster  heisst  es : Haec  nimirum  omnia  5 
vcstro  coenobio  tanquam  membra  capiti  adh^rcntia  nos  in  perpctuum  sub  iure 
ac  regimine  tarn  tuo  quam  successorum  tuorum  persistere  praesentis  paginae 
asscrtione  sancimus.  St.  Hippolyte  1107  Februar  8. 

Bibliotheca  Cluniacensis  p.  537.  — Bullarium  Romanum  3,  135  = 
Trouillat  /,  228  n“  133.  — Jaffi-I-öwenfeld  n‘  6122.  — Hidber  1,  329  10 
«'  >530. 


18. 

Papst  Paschalis  II.  bestätigt  dem  Abte  Pontius  von  Cluny  abbatias 
vel  prioratus,  qui  sub  abbatis  Hugonis  dispositione  manserunt,  sub  tua  quo- 
que  vel  successorum  tuorum  dispositione  permanere,  darunter  S.  Albanum  15 
de  Basilegia.  Apud  Castellium  (Casliglionet)  1109  Oktober  16. 

Bibliotheca  Cluniacensis  p.  56p.  — Bullarium  Romanum  2,  140.  — 
Trouillat  1,  228  n"  153  Anmerkung  4.  — Hidber  t,  436  n ' 1547.  — 
faffe-Löwenfeld  6241. 


Bischof  Rudolf  von  Basel  schenkt  dem  Kloster  St.  Blasien  sein  Gut 
zu  Ef ringen  in  Graf  Hermanns  Grafschaft. 

Dis  beschach  in  dem  Dorf  Hüningen.  — 1113  Februar  — 

Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Oberrheins  2,  196  aus 
einem  Copia/buch  von  St.  Blasien  im  Generallandesarchiv  zu  Karlsruhe.  25 

20. 

Walcho  von  IValdeck  schenkt  dem  Kloster  St.  Blasien  alle  seine  Güter, 
utiter  welchen  genannt  werden  guet  und  höf  ...  in  den  dörfern  .... 
Riehen,  Wahinkoffen  *)  ....  obern  Basel. 

St.  Blasien  /113  April  7.  80 

Abschrift  Wurstiseus  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  227 * in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B‘). 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  194  nach  einer  Ab- 
schrift im  General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe  (B). 

Betreffend  die  Deutung  des  Ortsnamens  » Hahinkoffent  vgl.  R.  Wacker-  35 
nage!  im  Anzeiger  18SS  S.  240. 

20.  >)  Wtithtnhoftn  Bx. 


Digitized  by  Google 


17 


21. 

Bericht  über  die  Gründung  der  Kirche  St.  Leonhard. 

— ii  iS  November  2. 

Cartutar  von  1295  St.  Leonhard  H.  fol.  / im  Staatsarchiv  zu  Basel 
1 tojj  (B).  — Deutsche  Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  St.  Leonhard  Papierur- 
kunden  1.  — Abschrift  des  16.  Jh.  im  weissen  Buch  St.  Leonhard  D.  fot. 
227.  — Deutsche  Übersetzung  von  1796  in  einer  Abschrift  des  16.  Jh. 
auf  einem  Vorsetzblatt  des  Cartulars  St.  Leonhard  H.  — Abschrift 
des  16.  Jh.  im  bischöflichen  Archiv  LXIX,  /,  sämtlich  ebendort. 

5 Trouillat  2,  2 n"  2 nach  B.  — Boos  S.  j «'  1 1 nur  das  Güterver- 
zeichnis. — Rochholz  S.  12  n'  17  zu  1118  (Regest).  — Erwähnt  in 
Wurstisens  epitome  f.  1+7.  — Ochs  1,  196.  — Lutz  neue  Merkwürdig- 
keiten ?,  )7 1 ■ — bleuster  S.  72  fl 

Bei  Trouillat  ist  zu  lesen : 

10  S.  2 Z.  14  datur  statt  dicitur. 

Z.  15  adverti  statt  admirati. 

S.  3 Z.  2 ergo  statt  igitur. 

Z.  IO  inque  statt  eaque. 

Z.  12  perfectum,  perducta,  ergo 
15  statt  igitur. 

Das  Datum  ergiebl  sich  aut  der  Gegenüberstellung  der  unversehrt  er- 
haltenen Teile  der  Datierung : indictione  XII,  1III  nonas  novembris  und 
der  im  Bericht  erwähnten  Regierungsfahre  des  Bischofs  Rudolf  (1107  bis 
1122).  Die  entgegenstehende  Notiz  vom  Todesjahr  Ezelins  (1082)  1 <er- 
20  dient  keine  Beachtung,  weit  überhaupt  die  Angaben  hierüber  ganz  un- 
sicher sind,  wie  eine  Vergleichung  jener  Notiz  im  Cartutar  mit  der 
Eintragung  in  Gross  epitaphia  S.  JJ  und  Tonjola  Basilea  sepulta  S.  J 
und  JÖ2  erweist. 


S.  3 Z.  14  XXX1I1  steht  auf  Rasur. 

Z.  16  confessoria  s/dlYecclesiam. 
Z.  22  gebreita  statt  gebirita. 

S.  4 Z.  I Hcinricus  bis  Engizo  auf 
Rasur. 


22. 

25  Vergleich  zwischen  dem  Hochstift  Basel  und  dem  Kloster  St.  Blasien 
über  die  Vogtei  des  Klosters.  — 1120  April  1. 

Unter  den  Zeugen:  Wilhclmus  prior  sancti  Albani  monachus  Clunia- 
ccnsis.  Actum  publice  Basilee  apud  sanctum  Albanum. 

Trouillat  1,  2jp  n"  i6j.  — HAchery  spicilegium  8,  172  n"  16.  — 
30  Liinig  19,  ijp.  — Hidber  /,  768  n“  1602. 


23. 

Papst  Honorius  II.  bestätigt  dem  Abte  Peter  von  Cluny  alle  Be- 
sitzungen, Freiheiten  und  Machtvollkommenheiten , welche  ihm  von 
seinen  Vorgängern  Gregor  VII,  Urban  II.  und  Paschal  II.  ver- 
36  liehen  wurden:  ln  quibus  hsec  propriis  sunt  visa  nominibus  annotanda, 

Urkundenbuch  der  Sudt  Barel.  I.  3 


Digitized  by  Google 


18 


de  prioratibus  ....  S.  Albini  de  Basilia.  — Ferner  heisst  es:  ln  Omnibus 
autem  prioratibus  et  cellis  qu«e  nunc  sine  proprio  abbate  vestro  regimini 
subiecty  sunt,  nuHus  futuris  unquam  temporibus  abbatem  ordinäre  praesumat. 
Liceat  quoque  vobis  seu  fratribus  vestris  in  ecclesiis  presbyteros  eligere,  ita 
tarnen  ut  ab  episcopis  vel  episcoporum  vicariis  animarum  curam  absque  5 
vaenalitate  suscipiant.  Quam  si  committere  illi,  quod  absit,  ex  pravitate 
noluerint,  tune  presbyteri  ex  apostolicae  sedis  benignitate  oflicia  celebrandi 
licentiam  consequentur.  Lateran  1123  April  2. 

Bibliotheca  Ouniacensis  p.  1377.  — Trouillat  1,  247,  Note  4.  — Hidber 
/,  490  n"  1633.  — Jaffe-Lowenfetd  71  9}.  10 

24. 

Bischof  Ulrich  von  Konstanz  macht  zwischen  den  Mönche n in  Bürgeln 
und  dem  Priester  des  Ortes  einen  Vergleich  und  weist  dett  erstcren 
unter  anderem  zu:  item  decimas  Rinwilere  preter  illas  quas  dant  mancipia 
sancti  Blasii  et  sancti  Albani.  Dieser  Spruch  erfolgt  cum  rex  I.otharius  15 
multique  procerum  — aliique  conplures  Basileae  convenissent. 

Basel  1130  Februap  8. 

Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartce  Amerbachiame  A.  fot. 
26''  (B).  — Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diphmaticus  fol. 
225"  (B'),  beide  in  der  Universitätsbibliothek  su  Basel.  20 

Schöpflin  historia  Zaringo-Badensis  3 , 69  n"  33  nach  dem  Original 
im  General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe  (A).  — Herrgott  genea/ogia 
2,  154  n‘  211  nach  A,  aber  unvollständig.  — Erwähnt  bei  Neugart 
episcopatus  Constantiensis  2,  41  und  126.  — Diimge  S.  36.  — Stumpf 
S.  486  «'  3248".  — Hidber  /,  3/0  n‘  1668.  — Ladewig  766.  25 


25. 

Markgraf  Hermann  schenkt  predium  suum  in  pago  Huningen  situm  in 
comitatu  Adclbcrti  der  Kirche  in  Backnang.  — 1134 

Wirtembergischcs  Urkundenbuch  /,  382  n ' 302.  — Schöpflin  historia 
Za  ringo- Badens:/  3,  79  n“  37.  30 


2(). 

Bischof  Adalbero  von  Basel  erhebt  die  Kirche  St.  Leonhard  zu  einem 
Chorhcrrenstif  i nach  der  Regel  St.  Augustins  und  begabt  dasselbe  mit 
Freiheiten.  t/33  September  24.  bis  Dezember  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n"  / (A).  — Abschrift  35 
von  1293  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  r (B).  — Abschrift  aus 


Digitized  by  Google 


19 


dem  tj.  7h.,  St.  Leonhard  Papierurkunden  I (B').  — Absehrif t aus 
dem  Anfang  des  16.  7h.,  Cartularfragment  St.  Leonhard  7.  Blatt 
2 (Bx).  — Abschrift  des  16.  7h.  im  bischöflichen  Archiv  LXIX,  / (ß‘). 
— Regest  im  weissen  Buch  von  1500  St.  Leonhard  D.  fol.  198  und 
5 227” . hier  irrig  zu  1137.  — Deutsche  Übersetzung  aus  dem  16.  7h., 

St.  I .eonhard  Papier ur künden  /,  sämtlich  ebendort.  — Abschrift  IVurstisens 
in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  182  in  der  Universitätsbibliothek  zu 
Basel  (/>'•). 

Trouillat  2,  12  «“  y nach  B.  — Regesten.  Hidber  1,  529  n“  1700.  — 
Hl  Rochholz  S.  16  n“  26.  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins 
p,  2 t J.  — Erwähnt  bei  Ochs  1,  251. 

Auf  gedrücktes  Siegel:  t ADELBERO  . DE! LIENSIS  . El’S. 

.V.  Abbildung  n‘  2. 

5 In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  J Notum  sit  Omnibus  tarn 
15  presentis  quam  futuri  temporis  fidclibus,  quod  ego  Adeibcro  dei  gratia  Basi- 
liensis  ?cclesi?  cpiscopus  ?cclesiam  sancti  Bartholomei  apostoli  et  bcati 
Lconardi  cum  rogatu  vencrabilis  sacerdotis  Epponis  eiusdem  loci  dudum 
procuratoris  et  maioris  domits,  congregationis  assensu,  preterea  tarn  advo- 
cati  nostri  Werenheri  scilicct  de  Hohenberc  quam  p?nc  tocius  urbis  nostr? 
20  populi  desiderio  canonic?  professionis  religionem  secundum  regulam  beati 
Augustini  sancti  Spiritus  auxilio  initiaverim.  Pi?  itaque  postulatio  volun- 
tatis  effcctu  debet  prosequentc  compleri , quatinus  ct  devotionis  sinccritas 
laudabilitcr  cnitescat  et  utilitas  postulata  vires  indubitanter  assumat.  Per 
presentis  igitur  privilegii  paginam  pontificali  statuimus  auctoritatc,  ut  qu?- 
25  cumque  hodie  eadem  ?cclesia  iuste  possidet  sive  in  futurum  concessione 
pontificum,  liberalitate  principum,  vel  oblationc  fidelium  iuste  atque  canonice 
potcrit  adipisci  iirma  inibi  dco  famulantibus  illibata  pcrmancant.  Deccmimus 
quoque,  ut  nec  presuli  nec  advocato  nec  prorsus  ulli  hominum  liceat  ean- 
dem  ?cclesiam  temere  perturbare  aut  eius  possessiones  auferre  vel  ablatas 
30  retinere  minuere  vel  temerariis  vexationibus  fatigare,  sed  omnia  integra 
conscrventur  eorum  pro  quorum  sustentationc  et  gubematione  concessa  sunt 
usibus  omnimodis  profutura.  Ad  h?c  adicientes  statuimus , ut  nullus  eius- 
dem ?cclesi?  canonicis  violentia  vel  astutia  qualibet  prepositum  constituat, 
nisi  quem  fratres  omnes  communi  consensu  vel  fratrum  pars  consilii  sanioris 
35  secundum  dei  timorem  regulariter  providerint  eligendum.  Statuimus  ?tiam, 
ut  nemini  inter  eos  professione  exhibita  sine  prepositi  aut  sine  communi 
congregationis  licentia  de  claustro  discedere  liberum  sit,  quod,  si  discesscrit 
et  commonitus  redire  contempscrit,  preposito  eiusque  successoribus  facultas 
sit  eiusmodi  ubilibet  a suis  ofliciis  interdicere,  interdictum  vero  epis- 
40  coporum  vel  abbatum  sine  eiusdem  prepositi  consensu  nullus  absolvat. 
Crisma,  oleum  sanctum,  consecrationes  altarium  sive  basilicarum,  ordinationes 
dericorum  ab  episcopo  sedis  huius  accipiant,  si  quidem  gratiam  atque  com- 
munionem  domni  apOstolici  habucrit  et  si  ca  gratis  exhibere  voluerit  Sepul- 
turam  quoque  ipsius  monasterii  omnino  liberam  fore  sanctimus,  ut  eorum, 
45  qui  illic  sepeliri  deliberaverint,  devotioni  et  extrem?  voluntati,  nisi  forte 
excommunicati  sint,  nullus  obsistat.  Si  qua  sane  ?cclesiastica  sccularisve 


Digitized  by  Google 


20 


persona  hanc  nostr?  constitutionis  paginam  sciens  contra  eam  venire  temp- 
tavcrit,  secundo  terciove  commonita,  si  non  satisfactionc  congrua  emenda- 
verit,  ream  se  divino  iudicio  existere  cognoscat  et  a corpore  ac  sanguine 
domini  nostri  Jesu  Christi  alicna  fiat  et  in  extremo  examinc  districtg  ultioni 
subiaceat  Cunctis  autem  eidem  loco  iusta  servantibus  sit  pax  domini  nostri  5 
Jesu  Christi,  quatinus  et  hic  fructum  bone  actionis  pcrcipiant  et  apud  distric- 
tum  iudiccm  prcmia  (ternp  pacis  inveniant  Amen.  Ut  autem  h$c  rata  et 
indivulsa  permaneant,  sigilli  nostri  impressione  firmavimus.  Facta  sunt  h?c 
anno  dominic?  incamationis  MCXXX$,  concurrente  ifl,  epacta  xv*.  indictione 
Xini*.  regnante  Lothario  Komanorum  augusto  eiusdem  nominis  tercio.  10 


27. 

Bischof  Ortlieb  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  Lützel  den  Besitz  des 
Hofes  Courtemautruy.  Kembs  ujy  bis  1 147  Juli  16. 

Unter  den  Zeugen:  Rudolfo  canonico  sancti  Leonardi. 

Trouillat  [,  292  n"  192.  — Hidber  2,  JO  »“  1854.  15 

Für  die  Datierung  ist  massgebend  der  Beginn  der  Regierung  des  Bischofs 
Ortlieb  und  die  Bestätigungsbulle  Papst  Eugens  vom  17.  Juli  1 147,  vgl. 
Trouillat  I,  292,  Anm.  1. 


28. 

Papst  Innocenz  II.  bestätigt  die  Gründung  des  Stiftes  St.  Leonhard  au 
und  dessen  Besitzstand  und  Freiheiten.  Lateran  11J9  Mars  1. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n * 2 (Aj-  — Abschrift 
von  1295  im  Cartu/ar  St.  Leonhard  H.  fol.  2 n'  4 (B).  — Abschrift 
aus  dem  Ende  des  15.  Jh.  St.  Leonhard  Papierurkunden  l (B1).  — 
Regest  im  weissen  Buch  von  1500  St  Leonhard  D.  fol  198  und  227 " 25 
(zu  11  j8).  — Deutsche  Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  St.  Leonhard  Papier- 
urkunden L — Abschrift  aus  dem  16.  Jh.,  bischöfliches  Archiv  LXLX,  / 
sämtlich  ebendort.  — Abschrift  Uürstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus 
fol.  182 • in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (Br). 

Trouillat  2,  14  »'  10  nach  B.  — Regesten:  Hidber  1,  547  n“  1719.  — 30 
Rochholz  S.  16  »"  27.  — JaJfi-Löwenfeld  79$!. 

Die  Unterschrift  des  Papstes  und  die  Legende  in  der  Rota,  welche 
lautet:  t adiuva  nos  deus  salutaris  noster,  zeigen  dieselbe  und  zwar 
dunklere  Tinte  a/s  der  übrige  Text.  Die  übrigen  Unterschriften  zeigen, 
mit  Ausnahme  derjenigen  der  Presbyter  Lucas  und  Grisogonus,  welche  85 
von  gleicher  Hand  und  mit  gleicher  Tinte  geschrieben  sind,  jede  für  sich, 
sowie  auch  die  Datumzeile,  besonderen  Ductus  und  verschiedene  Tinten. 

Dem  Schreiber  der  Bulle  hat  wahrscheinlich  der  Stiftungsbrief  des 
Bischofs  Adalbero  (s.  »'  26)  Vorgelegen.  Darauf  deuten  die  durch  den 


Digitized  by  Google 


21 


Druck  hervor  gehobenen  Stellen ; die  sonstige  Übereinstimmung  der  beiden 

Texte  ist  nur  eine  formelhafte . 

Die  Bleibulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

| Innocentius  episcopus  servus  servorum  dci  dilecto  filio  Hcnrico  prc- 
5 posito  (^cclesi^  sanctorum  Bartholomei*)  apostoli  et  Leonardi  confessoris  qui; 
BasileQ  sita  est  eiusquc  fratribus  tarn  presentibus  quam  futuris  in  perpetuum.  g 
Vencrabilium  locorum  cura  nos  ammonet  de  eorum  utilitate  atque  quicte  per- 
petua  cogitare,  quatonus  et  fideiis  devotio  celerem  sorciatur  eflectum  et  reli- 
giosorum  desideriis  patrocinia  optata  non  desint  Hoc  nimirum  intuitu,  dilecti 
10  in  domino  filii,  vcstris  iustis  postulationibus  paterna  benignitate  impcrtimur 
assensum  et  «ecclesiam  in  honore  beatorum  Bartholomci  apostoli  atque  Leo- 
nardi confessoris  a fratre  nostro  bon?  memoria:  Adelbcrooe  Builiensi  episcopo 
rogatu  fratrum  suorum,  assensu  quoque  advoeati  sui  Werenheri  scilicct  de  Hohenberc 
et  aliorum  fidelium  pia  devotione  fundatam  presentis  privilegii  patrocinio 
15  communimus  statuentes,  ut  ordo  canonicus,  qui  secundum  beati  Augustini 
regulam  in  cadem  xcclcsia  est  per  dei  gratiam  constitutus,  ibidem  futuris 
temporibus  perpetuo  conservetur.  Quascumque  preterea  possessiones  quq- 
cumquc  bona  idem  locus  in  presentiarum  iustc  et  canonice  possidet  aut 
in  futurum  concessione  pontiticum,  largitionc  principum,  oblatione  fidc- 
20  lium  seu  aliis  iustis  modis  dco  propitio  a[cqui]rercb)  poterit  tirma  vobis 
in  perpetuum  et  illibata  permaneant  Obeunte  vero  tc  nunc  eiusdem 
loci  preposito  vel  tuorum  quolibet  successorum  nullus  ibi  qualibet  violentia 
vel  subreptionis  astutia  preponatur  nisi  qu[cm  frat]resb)  communi  assensu 
vel  fratrum  pars  consilii  sanioris  secundum  dci  timorem  et  beati  Augustini 
25  regulam  providerint  eligendum.  Sancimus  ctiam,  ut  nemini  vestrum  post 
factam  professionem  sine  prepositi  et  fratrum  assensu  ad  aliam  xcclesiam 
liceat  transmigrarc,  quod,  si  discesserit  et  commonitus  redire  contempserit, 
prepositns  qui  pro  tempore  fuerit  canonicam  in  eum  sententiam  proferendi 
habcat  facultatem,  sed  ne  aliquis  episcoporum  vel  abbatum  sine  vestro 
80  assensu  eum  absolvere  audeat.  Crisma  sane,  oleum  sanctum,  consecrationes 
altarium  vel  basilicarum,  ordinationcs  dericorum  qui  ad  sacros  gradus  fuerint 
promovendi  a Basiliensi  suscipiatis  episcopo,  si  quidem  catbolicus  fuerit  et 
gratiam  atque  communionem  apostolicae  sedis  habuerit  eaque  vobis  gratis 
et  sine  pravitate  exhibere  voluerit;  alioquin  liceat  vobis  catholicum  quem  ma- 
86  lueritis  adire  antistitem,  qui  nostra  fultus  auctoritatc  quod  postulatur  indul- 
geat  Porro  sepulturam  ipsius  axclesix  liberam  omnino  fore  decernimus, 
ut  videlicet  eorum  qui  sc  illic  sepeliri  deliberaverint,  devotioni  et  extreme 
voluntati,  nisi  forte  excommunicati  sint,  nullus  obsistat,  salva  nimirum  matri- 
cis  xcclesix  canonica  iustitia  et  reverentia.  Nulli  ergo  episcopo,  nulli  advo- 
40  cato  aut  alicui  omnino  hominum  fas  sit  eandem  vestram  xcclesiam  temerc 
perturbare  aut  eius  possessiones  auferrc  vel  ablata  retinere,  minuere  seu 
quibuslibet  fatigare  molestiis,  sed  omnia  integra  conservcntur  eorum  pro 

28.  a)  m auf  Rasur.  b)  Loch  im  Pergament. 


Digitized  by  Google 


22 


quorum  gubernatione  et  sustentationc  concessa  sunt  usibus  omnimodis  pro- 
futura.  Si  qua  igitur  in  posterum  xcclesiastica  s?cularisve  persona  hanc 
nostre  constitutionis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire  temptaverit 
secundo  terciove  commonita,  si  non  congrue  satisfecerit,  potestatis  honoris- 
que  sui  dignitate  careat  reanique  se  divino  iuditio  cxistere  de  perpetrata  5 
iniquitate  cognoscat  et  a sacratissimo  corpore  ac  sanguine  dei  et  domini 
redemptoris  nostri')  Jesu  Christi  aliena  fiat  atque  in  extrem»  examine  districte 
ultioni  subiaeeah  Cunctis  autem  eidem  loco  sua  iura  servantibus  sit  pax 
domini  nostri  Jesu  Christi,  quatenus  et  hic  fructum  bone  actionis  percipiant 
et  apud  districtum  iudicem  premia  aetemae  pacis  inveniant.  8 Amen.  Amen.  10 
Amen.  jj 

(R.)  Ego  Innocentius  catholicp  ccclesig  episcopus  ss.  (M.) 
t Ego  Theodewinus  sancte  Rufinp  episcopus  ss. 

t Ego  Gerardus  presbyter  cardinalis  tituli  sancte  crucis  in  Jerusalem  ss. 
f Ego  Eucas  presbyter  cardinalis  tituli  sanctorum  Johannis  et  Pauli  ss.  55 
+ Ego  Grisogonus  presbyter  cardinalis  tituli  Praxedis  ss. 
t Ego  Gvido  diaconus  cardinalis  sanctorum  Cosm?  et  Damiani  ss. 

Dat.  Eaterani  per  manum  \ Aimerici  j sancty  Romane  secclesix  dia- 
coni  cardinalis  et  cancellarii,  kl.  martii,  indictione  n*.  incarnationis  dominier 
anno  JWxxävinJ,  pontificatus  vero  domni  5 Innocentii  | pape  li  anno  5.  20 

25). 

Papst  Innocenz  II.  nimmt  die  Kirche  Basel  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  alte  ihre  Besitzungen,  darunter  locum  ipsum  in  quo  pre- 
fata  ecclesia  constructa  est  cum  omnibus  pertinentiis  suis. 

Lateran  //.;p  April  14.  25 

Abschrift  des  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecclesie  Basitiensis  im 
Staatsarchiv  zu  Bern  fot.  4 ?"  (B). 

Trouillat  t,  274  ir'  1S2  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut  (A).  — Herrgott  genealogia  2,  162  nach  B.  — Kegesten: 
Ochs  /,  2j  j.  — Ccngter  Codex  iuris  munieipalis  1,  128.  — Hidber  t,  30 
$51  n“  1726.  — Jaffi-Lmvenfeld  798g. 

30. 

Bischof  Örtlich  von  Basel  übergiebt  dem  Kloster  Lützel  die  Kirche 
von  Charmoi/le.  — _ 

Unter  den  Zeugen:  Rodolfo  canonico  sancti  I.eonardi.  35 

Trouillat  I,  289  n"  190  nach  einer  Kopie  von  1668.  — Hidber  2,  16 
«'  1825. 

In  der  Urkunde  folgen  der  Jahreszahl  die  Worte:  Innoceiltio  papa 
Romanac  ecclesiae  praesidente.  Der  hierin  Hegende  Widerspruch,  indem 


28.  c)  o aus  r korrigiert. 


40 


Digitized  by  Google 


23 


Innocenz  II.  sc  htm  am  24.  September  114  t starb,  mag  vielleicht  damit 
erklärt  werden,  dass  bei  Ausstellung  dieser  Urkunde  die  Thatsache  des 
Todes  des  Papstes  übersehen  wurde;  andrerseits  ist  zu  beachten,  dass 
der  Druck  bei  Trouillat  auf  einer  Abschrift  erst  des  17.  Jh.  beruht,  und 
5 dass  somit  die  Möglichkeit  einer  I ’erlesung  von  114p  statt  114,1  nicht 
ausgeschlossen  ist. 


31. 

Papst  Engen  III.  nimmt  das  Kloster  St.  Alban  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  Htm  den  Besitzstand.  Trier  1147  Dezember  20. 

10  Original  im  Staatsarchiv  zu  Dasei,  St.  Alban  »'  6 (A).  — Abschrift  im 
Vidimus  des  bischöflichen  Officiats  von  147$  April  6 St.  Alban  n"  423 
duplum  (D  und  11').  — Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban 
R.  fol.  2 if  2 (Bl).  — Abschrift  des  13.  Jh.  und  deutsche  Übersetzung 
aus  dem  Anfang  des  16.  Jh.,  beide  in  Papierurkunden  St.  Alban  I,  samt- 
15  lieh  ebendort. 

Schöpflin  A/salia  1,  23t  27S  nach  B*  = Trouillat  /.  29S  n"  1143.  — 

Boos  S.  S n‘  20  (Auszug).  — Hidber  2,  39  «"  1S64.  — Jaffe- Löwenfeld  9168. 
Die  Unterschriften  sind  sämtlich,  mit  Ausnahme  derjenigen  des  Pres- 
byter Hubatd,  mit  dunklerer  Tinte  und  jede  von  einem  anderen  Schreiber 
20  eingetragen.  Die  Unterschrift  des  Papstes,  Rota,  mit  Ausnahme  des  Rand- 
kreuzes, Monogramm  und  die  ganze  Datumzeile  rühren  vom  Schreiber 
des  Textes  her. 

Die  Bleibulle  hangt  an  roten  und  gelben  Seidenfadeu. 

Die  Anfertigung  dieser  Urkunde  ist  geschehen  unter  Benutzung  der  Ur- 
25  künde  Burehards,  oben  «*  15. 

| Kugenius  episcopus  servus  servoruni  dei  dilectis  filiis  Hcssoni  priori 
sancti  Albani  Basilev  eiusque  fratribus  tarn  presentibus  quam  futuris  regu- 
lärem vitam  professis  in  perpetuum.  | Sicut  iniusta  poscentibus  nullus  est 
tribuendus  effectus,  ita  legitima  et  iusta  postulantium  non  est  differenda 
30  petitio.  Ideoque  dilecti  in  doraino  filii  vestris  iustis  postulationibus  de- 
menter annuimus  et  prefatam  ^cclesiam  in  qua  divino  mancipati  estis  obse- 
quio  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus  et  presentis  scripti 
privilegio  communimus  statuentes,  ut  quascumque  possessiones  quecumque 
bona  eadem  Qcclesia  in  presentiarum  iuste  et  canonice  possidet  precipue  illa, 
35  qu?  Burcardus“)  boni;  memorie  Basiliensis  episcopus  ccclcsiy  vestre  con- 
cessit  et  scripto  suo  lirmavit  aut  in  futurum  concessione  pontificum,  largi- 
tione  regum  vcl  principum,  oblatione  fidelium  seu  aliis  iustis  modis  deo 
propitio  poterit  adipisci,  firma  vobis  vestrisque  successoribus  et  illibata  per- 
maneant.  In  quibus  hec  propriis  duximus  exprimenda  vocabulis:  in  ipsa 
40  civitate  parrochiales  pcclesias  sancti  Albani  et  Sancti  Martini  ilcut  fluvins  Piniciu 
determinat,  ecclesiam  de  Buzcensheim  cum  appenditiis  suis,  in  villa  que  dicitur  inferior  Basilea 
ecclesiam  cum  suis  UppenditÜS,  jus  vestruni  in  ccclcsia  de  Villa  <p«v  dicitur  Kemper 
et  iftedietatem  uille  cum  suis  appenditiis,  ecclesiam  de  Hagendorp,  ecclesiam  et  villam  de  Appen- 
urillare  cum  earum  pertinentiis,  Lörrach  cum  ecclesta  et  omnibus  suis  appenditiis  tarn  in  vineis 
45  31.  a)  urcardu»  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


24 


quam  Ln  agris  pratis  et  silvis,  ccclesiam  de  Houingen , ^cclesiam  de  Candro,  ?cclesiam  de 
Ansconcingcn  cum  Omnibus  earum  pertinentiis,  eiivam  qu?  >ita  est  iuxta  sanctum  Alba- 
num,  molendina  in  ripa  Birs?  cum  pratis  adiaccntibus,  decimas  in  villa  quc  dicitur  Hvningen,**) 
Kinuuilar,  Apparingen,  I.echdencouen,  Habenkesen,  Guzwüre,  Sirencc,  in  villa  que  dicitur 
Westalda  curtem  unam  cum  vineis,  MorSWÜre,c)  Vfheim,  Kamespach,  Michilenbach,  Obelwilre,  5 
Bratela,  Getterkingen,  I himun.  Hülsten,  Meten,  Bladolzcim,  Biningen,  Machstat,  Hutingen, 
cum  omnibus  suis  appenditiis.  Decernimus  ergo  ut  nulli  omnino  hominum 
liccat  prefatam  fcclesiam  temere  perturbare  aut  eius  possessiones  auferre 
vel  ablatas  retinerc  minucre  aut  atiquibus  vexationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  conserventur  eorum  pro  quorum  gubernatione  et  sustentatione  conccssa  10 
sunt  usibus  omnimodis  profutura  salva  sedis  apostolice  auctoritate  et  diocesani 
cpiscopi  canonica  iusticia.  Si  qua  igitur  in  futurum  ?cclcsiastica  sccularisve 
persona  hanc  nostre  constitutionis  paginam  scicns  contra  eam  temere  venire 
tcmptaverit,  secundo  tertiovc  commonita  si  non  satisfactione  congrua  cmenda 
verit  potestatis  honorisque  sui  dignitate  careat  reamque  se  divino  iudicio  15 
cxisterc  de  pcrpetrata  iniquitatc  cognoscat  et  a sacratissimo  corpore  ac 
sanguine  dei  et  domini  redemptoris  nostri  Jesu  Christi  aliena  fiat  atqued) 
in  extremo  examine  districte  ultioni  subiaceat.  Cunctis  autcm  cidem  loco 
iusta  scrvantibus  sit  pax  domini  nostri  Jesu  Christi,  quatinus  et  hic  fruc- 
tum  bone  actionis  percipiant  et  apud  districtum  iudiccm  premia  ctern?  pacis  20 
inveniant.  jj  Amen,  jf  Amen.  Amen. 

(R.)  Kgo  Kvgenius  catholice  ?colesi?  episcopus  ss.  (M.) 

+ Ego  Imarus  Tusculanus  episcopus  ss. 

t Ego  Hvbaldus  presbyter  cardinalis  tituli  sanctorum  Johannis  et  l’auli  ss. 
t Ego  Gillibertus  indignus  sacerdos  tituli  sancti  Marci  ss.  25 

t Ego  Aribertus  presbyter  cardinalis  in  titulo  sancte  Anastasie  ss. 
t Ego  Hvgo  presbyter  cardinalis  tituli  in  Lucina  ss. 

T Ego  Jvlius  presbyter  cardinalis  tituli  sancti  Marcelli  ss. 
f Ego  Oddo  diaconus  cardinalis  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  ss. 
t Ego  Octauianus  diaconus  cardinalis  sancti  Nicholai  in  carcere  Tulliano  ss.  SO 
t Ego  Gregorius  diaconus  cardinalis  sancti  Angcli  ss. 
t Ego  Wido  diaconus  cardinalis  sancte  Marie  in  porticu  ss. 
t Ego  lacintus  diaconus  cardinalis  sancte  Marie  in  Cosmydyn  ss. 

Dat.  apud  Treuerim,  per  raanum  Gvidonis  sanct?  Roman?  ycclesi?  dia- 
coni  cardinalis  et  canccllarii,  XIII  kal.  ian. , indictione  Xl , incarnationis  35 
dominice  anno  ftcäl.VII,  pontificatus  vero  domini  Eugcnii  III  pape  anno  111. 

32. 

Graf  Friedrich  von  Pfirt  stiftet  und  begabt  das  Kloster  Feldbaeh. 

— 1 1 So  bis  u6o 

Unter  den  Zeugen:  Volmarus  prior  de  sancto  Albano,  Rudolphus  pre-  40 
positus  de  sancto  Leonardo. 

31.  b)  H von  andrer  Hand  über  geschrieben  vor  v.  c)  s vom  andrer  Hand  übergestknebtM 
rwischen  r und  w.  d)  atque  tioeimaf,  dar  eint  von  andrer  Hand  durch  Unterstreichen  getilgt. 


Digitized  by  Google 


25 


Trouillat  2,  707  n"  ßjj  nach  einer  Kopie  des  16.  Jahrhunderts.  — 
Vgl.  ebendort  1.  281)  n“  1S9  eine  kürzere  Fassung  derselben  Urkunde, 
l'on  Trouillat  irrig  zu  1144  gesetzt,  welches  wohl  Griindungs-  aber 
nicht  Ausstellungsjahr  sein  kann  -,  der  in  der  Urkunde  genannte  Papst 
5 Iiugen  ///.  'wurde  erst  am  iß.  Februar  tt4ß  gewählt,  der  gleich  falls  ge- 
nannte Abt  Fgelotf  von  Murbach  erst  am  2.  Februar  UßO  bestätigt; 
das  Jahr  1160  als  späteste  Zeitgrenze  giebt  der  Tod  des  Grafen  Fried- 
rich von  Pfirt  (Mitteilung  des  Herrn  Dr.  Albrecht  in  Kolmar). 


33. 


10  König  J'riedrick  I.  nimmt  das  Kloster  St.  Alban  in  seinen  Schutz  und 
bestätigt  ihm  den  Besitzstand.  Ulm  itß2  Juli  29. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n“  7 (A).  — Abschriften 
aus  dem  iß.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fot.  2 * n“  J (Bf,  in  den 
Papierurkunden  von  St.  Alban  T und  im  Vidimus  des  bischöflichen  Offi- 
15  cials  von  1479  März  22.  St.  Alban  n“  7“  ( sämtlich  ebendort).  — Ab- 
schriften des  Basilius  Amerbach  in  den  chartte  Amerbachiantr  C.  p.  186 
und  p.  20 ; in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B'J.  — Abschrift 
Wurstisens  in  seinem  Codex  dip/otnaticus  fot.  ßo  ebendort  (B'J.  — Regest 
in  der  Registratur  von  1600  St.  Alban  I-  p.  11. 

20  Neues  Archiv  12,  1 So  nach  A.  — Schöpflin  A/satia  1,  2 (6  n-  28ß  nach 
B.  = Trouillat  1,  ß/6  n“  207.  — Schöpflin  historia  Zaringo-Badensis 
ß,  99  u"  48  nach  B'.  — Wurstisen-Btck  S.  41  ß.  — Boos  S.  8 n“  21 
(Auszug).  — Erwähnt  bei  Neugart  episcopatus  Constantiensis  2.  70.  — 
Böhmer  2 }oö.  — Stumpf  jöjö.  — Hidbcr  2,  81  n“  198 ß.  — Ladewig  89ß. 

25  Die  Urkunde  ist  mit  Benützung  der  Bulle  Eugens  HL.  vom  20.  Dezember 
1 147  für  St.  Alban  (s.  oben  W }/)  geschrieben,  vgl.  hierüber  Thommcn 
im  Neuen  Archiv  12,  161  ff.,  dagegen  Scheffer-Boichorst  in  den  Mit- 
teilungen des  Instituts  für  österreichische  Geschichtsforschung  9,  191. 

Aufgedrücktes  Siegel  des  Königs:  f FRIDE  . . . VS  . DEI  . GRA  . 
30  ROMANOR  . REX. 

(C)  g In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  Fridericus  dei  gratia 
Romanorum  rex  auglistus.  jj  Sicut  iniusta  posccntibus  nullus  ent  trilmemlus  eflectus,  ita 
legitima  et  iusta  postulantiura  non  est  ditferenda  petitio.  Idcoque  dilceti  in  domino  fratrcs 
CJUt  in  ecclesia  sancti  Albani  ßasilc^  divino  estis  obseqnio  mancipati,  vestris  iustis 
3ö  postul  ationibus  dementer  annuimus  et  prefatam  ecclcsiam  sub  nostram  protectionein  suscipimus 
et  presentis  scripti  privilegio  conmunimus,  statuentes  ut  quascumque  possessioncs  quccumque  bona 
eadem  vcclesia  in  presentiarum  iuste  et  canunice  possidet , precipue  illa  que  Ilurchardus  bon? 
memorie  Basiliensis  episcopus  fcclesie  ve>tre  concessit  et  scripto  suo  firmavit  aut  in  futurum  con- 
cessione  pontificum,  largitione  reg  um  vel  principum,  oblatione  tidelium  seu  aliis  iustis  modis  deo 
40  propitio  poterit  adipisci  firma  vobis  vestrisque  successoribus  et  illibata  permancant.  ln  quibus  hcc 
proprii«  duximus  exprimenda  vocabulix:  in  ipsa  civitate  parrochiales  vcclesias  sancti  Albani  et 
sancti  Martini  sicut  fluvius  Firsicus  determinat,  ccclesiam  de  Buzenshei[n]  Ctim  capclla  de 
Chuannehijn]  cum  reliquis  appenditiis  suis,  in  villa  que  dicitur  inferior  Itasilea  ecclesiam 
cum  suis  appenditiis,  ius  veslrum  in  ecclesia  de  villa  que  dicitur  Kcnpez  et  medietatem  viUf  cum 
L'rkundenbuch  der  Stadt  Hasel.  I.  4 


Digitized  by  Google 


26 


suis  »ppcnditiis,  ^cclesiam  de  Hagendorf,  ^cclesiam  et  villam  de  Appenwillare  cum  earum  per* 
tinentiis,  Lörrach  cum  ?ccle$ia  et  omnibus  suis  appenditiis  tarn  in  vineis  quam  in  agris  prati«  et 
silvis,  ecclesiam  de  Hauingen,  ecclesiam  de  Candro,  fcclesiant  de  Ansconcingen  cum  Omnibus 
earum  pertinentiis,  silvam  qu?  sita  est  iuxta  sanctum  Albanum,  molendina  in  ripa  Rirse  Cum 
aqua  omnibus  cisdem  molendinis  sufhcienti  et  cum  pratis  adiacentibu«,  decimas  in  5 
vilia  que  dicitur  Huningen,  Rinwilar,  Apparingcn,  I.ctchdcncoucn,  Habenkesen,  Guzwilre,  Sirenze, 
in  vilia  que  dicitur  l'estalda  curtem  unam  cum  vineis,  Morswilre,  Vf  heim,  Ramespach,  Michilen- 
bach,  Obetwilre,  Hratela,  Gelterchinge,  Dumun,  Hülsten,  Meten,  Hladolzeim,  Biningen,  Machstat. 
Hutingen*)  cum  omnibus  suis  appendiciis.  Decemimus  etiam  Ut  vestra  QCclesia  nullum 
subadvocatum  habeat  sed  uno  tantum  principali  et  legitimo  sit  semper  advo-  10 
Cato  COntenta  et  ut  null»  omnino  hominuni  l»ccatb)  prefatam  ccclesiam  temere  perturbare  aut 
eius  posscssiones  auferre  vel  ablatas  retincre  minuere  aut  aliquibus  vexationibus  fatigare,  sed  omnia 
integra  conserventur  eorum  pro  quorum  gubernatione  et  sustentatione  concessa  sunt  usibus  omni* 
modis  profutura.  Si  qua  igitur  in  futurum  ccclesiastica  secularisve  persona  hanc  nostr?  constitutionis 
paginam  seien«  contra  eam  venire  temptaverit,  secundo  tertiove  conmonita  si  non  satisfactione  con-  15 
Erua  emendaverit  mille  libras  auri  obtimi  ad  kameram  regalem  persolvet  Testes 
autem  in  quorum  presentia  hoc  scriptum  tieri  mandavimus  sunt  hii:  Her- 
manus  episcopus  Constantiensis,  Ortoliabus  episcopus  Basiliensis,  Ardicio 
episcopus  Cumanus,  dux  VVelpho,  Bcrtoldus  (jux  Burgundi^,  Odaccar  marchio 
de  Stira,  Vlricus  comes  de  Lenzeburch.  20 

8 Signum  domni  Friderici  Romanoruin  regis  invictissimi.c)  8 (M.) 

Ego  Arnoldus  canceilarius  vice  Henrici  Moguntini  archiepiscopi  et 
archicancellarii  recognovi. 

Dat.  aput  Ulmam,  ilii*°  kal.  augusti,  anno  dominier  incamationis  Mct.fi, 
indictione  XV,  regnante  Friderico  rege  glorioso,  anno  vero  regni  eius  primo-  25 

St. 

Bischof  Ortlieb  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  St.  Alban  den  Be- 
sitzstand. — 1154  

Original  im  Staatsarchiv  zu  t laset , St.  Alban  n"  8 (A).  — Unvollständige 
Abschrift  des  15.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fot.  4'  n * 7 (R).  — 30 
Abschrift  im  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  1474  April  15. 

St.  Alban  n“  420.  — Regest  in  der  Registratur  von  1600  St.  Alban  I.. 
p.  ij  (sämtlich  ebendort).  — Auszüge  von  Uürstisen  in  seinem  Codex 
diplomaticus  fot.  51  und  fot.  176  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Raset. 

Schöpften  Atsatia  1,  241  n"  292  nach  R — Trouitlat  1,  726  n"  212.  — 35 
Gattin  christiana  15,  instrumenta  206  «"  24.  — Ochs  t,  260  (Auszug). 

— Roos  S.  9 n*  2 J (Auszug).  — Regesten:  Zeitschrift  für  die  Geschichte 
des  Ober-Rheins  4,  215.  — Rochhotz  S.  19  n°  72.  — Hidber  2,  98  n“  2009. 

Das  (an  Seidenfäden  hängende)  Siegel  ist  abgefallen. 

Dem  Schreiber  dieser  Urkunde  ist  die  Urkunde  Bischofs  Burchard  von  40 
Raset  (s.  oben  «"  15)  und  die  Rulle  Rügens  in.  (s.  oben  W j/)  vorge- 

33.  a)  Jas  e Hier  u von  späterer  Hand,  ebenso  ein  Strieh  über  i.  b)  licea  in  dl.  c)  diese 
beiden  Worte  korrigiert  aus  rex  invietissimus. 


Digitized  by  Google 


27 


legen.  Er  hat  dieselben  jedoch  hauptsächlich  nur  für  die  An/ertigung 
des  Gitter-  erreich  n iss  es  benützt,  derart,  dass  er  dasselbe  fast  ganz  der 
Bulle  entlehnte.  Xur  der  Satz  über  den  Priester  in  Biesheim,  sotoie 
die  Drohformel  am  Schlüsse  sind  der  Urkunde  Bischof  Burchards  ent- 
5 nommen. 

5 ln  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  amen.  ; Quia  iuxta  Pauli  bcati 
dictum  unusquisque  *)  propriam  mercedem  accipiet  secundum  suum  laborem, 
studendum  est  nobis,  ut  ea  inrefragabiliter  operemur  que  divine  placeant 
pietati,  quatinus  opere  felici  perfecto  mercedis  paima  gratulemur  perpetuo. 
10  Ht  quia  iuxta  eundem  I'aulvm  dei  adiutores  sumus,  dei  agricultura  sumus, 
supernis  respondere  b)  collatis  nobis  beneficiis  debemus,  tune  etenim  vere  dco 
ministramus,  si  ubi  ealemus  auxilium  äugende  sue  glorie  inhiendo  perficimus. 
Si  ergo  dominum  columus  si  recipcre  ab  eo  bonorum  operum  fructum  op- 
tamus,  ut  compendius  cuncta  ad  liquidum  perstringamus,  a bonis  operibus 
15  non  deltciamus,  quia  non  incoliantibus  sed  persistentibus  rependi  premium 
non  ambigimus.  Ea  propter  quia  rursum  scriptum  est  que  seminaverit 
homo  hec  et  metet,  ego  Ortlicbus  gratia  dei  Basiliensis  episcopus  notum  volo 
fieri  Omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris  de  ecclcsia  sancti  Albani  a beate 
memoric  Burchardo  episcopo  fundata,  ut  quccumque  bona  quecumquc  posses- 
20  sionum  subsidia  tarn  in  decimis  quam  vineis  pratis  silvis  »gris  annuis  reddi- 
tibus  seu  quibuslibet  prediis  collata  quecumquc  misericordiarum  impendia 
largitate  principum  vel  oblatione  lidclium  impertita  esse  noscuntur  vcl  a 
monachis  ibidem  constitutis  iustis  modis  domino  annuente  aquisita  sunt,  que 
et  usque  ad  hec  tempora  iam  sub  quinque  episcopis  in  pace  et  quictc  possc- 
25  derunt,  usibus  fratrura  inibi  dco  servientium  integra  illibata  et  indiminuta 
per  decurrentiura  etatuni  succcssiones  pcrmancant.  In  quibus  hec  nominatim 
huic  carte  inserere  necessarium  duximus:  ecclesiam  de  Buzcensheim  c)  novam  et 
vetcrem  cum  suis  appendiciis  ca  rutionc,  ut  prior  de  Burceilsheim  viees  nostrns  in  cura 
animarum  i lodern  habcat  sicut  el  prior  de  SailCtO  AlbailO  in  civitate  baaiiea  usque  ad  heC 
30  nostra  tempora  habuisse  dinoscitur  et  habere,  ita  tarnen  ut  sacerdotes  ab  ipiis 
electi  vice*  iprorum  in  his  que  ad  plcbis  curam  pertinent  ayanl  itlXta  privilegia  a sede 
apostolica  Cluniacensi  ecclesie  collata,  in  villa  que  dicitur  inferior  Basilca  villam  et 
ecclesiam  cum  suis  appendiciis,  in  civitate  Basilca  barrochiates  ecclesias  sancti  Albani  el 
sancti  Martini  sicut  tluvius  l'irsicus  determinat,  medietatem  ecclesie  in  viita  que  dici- 
35  lur  Kempcz  et  medietatem  ville  cum  suis  appendiciis,  eedesiam  de  Ilagendorph  CUfll  SUIS 
apeildiciis,  ecclesiam  et  villam  de  Apenuuilare  cum  suis  apendicii«,  Lörrach  cum  ecclesia 
omnibusque  suis  appendiciis  tarn  in  vineis  quam  in  agrii  pratis  et  silvis,  ecclesiam  de  ltäthingen 
cum  suis  appendiciis,  ecclesiam  de  Candro  CUHl  suis  appendiciis,  silvam  que  sita  est 
iuxta  sanctum  Albanutn,  d)  molendina  lUXta  sanctlini  Albanuni,  prata  in  ripa  Hirse,  deci- 
40  mas  in  villa  que  due  dicitur  Iluningen,  Kinuuilar,  A[m  peringen,  Lechdenchouen,  Habenkensem, 
Ctuuuilre,  Sirence,  Altingen,  in  villa  que  dicitur*)  Westalda  curtim  unam  cum  vineis,  Morsuuilre, 
Vfheim,  Ramespach,  Micliilenbach,  Oberuuilre,  Bratela,  Arnolstorf,  Gelterkingen,  Ournum, 

34.  ai  quisque  von  der  Hand  des  Sehrtibers  über  der  Zeile.  b)  s von  gleicher  Hand  über- 
geschrieben.  c)  das  weite  e von  gleicher  Hand  über  ge  schrieben.  d)  Albamim  von  gleicher 

45  Hand  übergesehrieben.  e)  dicitur  von  gleicher  Hand  nbtrgeschritbtn. 


Digitized  by  Google 


28 


Ildisten,  Meten,  liladolzem.  Biningen,  ecclesiam  de  Houingea  CUrtl  suis  appendicÜS,  ecclesiam 
de  Anscoeingen  f)  cum  suis  apendiciis,  Machstat,.  Et  ut  hec  rata  et  inconvulsa 
in  postemm  consisterc  queant,  ego  Ortliebus  prelixo  nominis  mei  carac- 
terc  subposita  sigilli  inpressione  ca  conmunio  et  contirmo  et  auctoritate 
omnipotentis  dei  et  beatc  Marie  semper  Virginia  sanctorumque  aposto-  5 
lorum  Petri  et  I’avli  nec  non  et  bcati  Albani  martyris  omniumque  sanctorum 
et  domini  Anastasii  pape  ac  nostra  corroboro  et  ne  quis  ea  temere  infringere 
presumat  penitus  interdico.  Testes  huius  rei  sunt:  Egelolfus  abbas  Mörba- 
censis,  Ortliebus  abbas  sancti  Gregorii,  Woimarus  prior  sancti  Albani,  Petrus 
prior  Columbariensis , Reinerus  prior  de  Buzcenseim,  Rödulfus  prepositus  10 
Basiliensis,  Siguinandus  prepositus  sancti  Germani,  Tietherus  archidiaconus 
Basiliensis,  Albero  decanus,  Hvgo  canonicus  de  Hasenbure,  *)  Bertolfus  dux 
Burgundie,  Frcdcricus  comes  de  Fierreto,  Warnerius  comes  de  Hohenb[crc] h) 
advocatus  Basiliensis,  Hesso  de  Ösenberch,  Bvrchardus  de  Hasenburc,  Con- 
radus  vicedominus  Basiliensis  et  Hugo  frater  cius,  et  alii  quam  plures  tarn  15 
clcrici  quam  laici.  Siquit  autem  npiritu  malignilatis  afflatu»  contra  hane  nostre  coniinna- 
tionis  cartam  temere  venire  temptaverit  et  prefatos  fratres  inquietare  vel  bona  eorum 
diripere  auferrc  vei  ablata  retinere  presumpserit,  odium  omnipotentis  dei  et 
beate  Marie  semper  virginis  nec  non  et  beati  Albani  martyris  et  oranium  sanctorum 
incurrat  et  fisco  regio  centum  libras  persolvat  et  conamina  CIUS  dei  potentia  irrita  tiant.  amen.  20 

Acta  sunt  hec  dominicc  incarnationis  anno  ftcuill"*,  indictione  II. , 
Frederico  imperatore  augusto  monarchiam  Romani  imperii  optinente,  domino 
Anastasio  papa  sedi  apostolice  felicitcr  presidente. 


35. 


Bischof  Ortlieb  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  Lützel  den  Besitzstand.  25 

ii SS  Juni  /p  bis  1164  August  tj. 


Unter  den  Zeugen : Rodolfo  canonico  sancti  Lconardi. 

Abschrift  H'urstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  237  tu  der  Uni- 
versitätsbibliothek zu  Hasel  (B).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in 
den  Charta;  Amerbachianie  A.  fol.  64  ebendort  (B').  30 

Trouillat  I,  320  n * 209  nach  einer  Abschrift  im  bischöflichen  Archiv 
zu  Pruntrut. 

Die  Urkunde  ist  ausgestellt  von  Bischof  Ortlieb , der  am  18.  August 
1164  starb  (vgl.  Mooyer  in  den  Beitr.  zur  vaterl.  Gcsch.  von  Basel  7, 

26)  und  datiert  Adriano  papa  Romane  ecclcsie  presidente,  sub  Friderico  35 
imperatore  Romanorum.  Hadrian  IV.  zvurde  am  S-  Dezember  1154, 
Kaiser  Friedrich  am  18.  Juni  1135  gekrönt.  Die  Jahresangabe  1132 
der  Urkunde  ist  somit  unrichtig. 


34.  0 V**  gleicher  Hand  korrigiert  aus  Ansconingen.  g)  A urs/rgl.  I larsenburc.  h)  de  Hohen* 

bferc]  von  gleicher  Hand  übergeschrieben.  40 


Digitized  by  Google 


29 


»5. 

Bischof  Ortlieb  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  Bcinwil  die  Schenkung 
eines  Gutes  in  Nugcrol  durch  den  Edlen  Adalbert  von  Raff  oltstein. 

— 1 156  Juni  3.  (?) 

5 Unter  den  Zeugen  : Rudolphus  prepositus  sancti  Leonard?,  Joffridus  pre- 
positus  sancti  Albani. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Solothurn,  Abteilung  Bcinwil  (A). 

Trouillat  3,  137  n“  2 nach  A.  — Solothurner  Wochenblatt  1824,  233  = 
Trouillat  /,  293  »'  193.  — Urkundio  l,  35  nach  A.  — Regesten:  Roch- 
10  hole  S.  iS  n"  30.  — Hidber  1,  364  n"  1744. 

Die  Datierung  auf  Grund  gefälliger  Mitteilungen  des  Hrn.  Dr.  A/brecht 
in  Kalmar,  Herausgebers  des  Rappoltstcinischen  Urkundenbuches. 


37. 

Pafst  Hadrian  IV.  bestätigt  dem  Kloster  St.  Blasien  den  Besitzstand, 
15  darunter  die  Kirche  Rieheira.  Lateran  1137  Juni  8. 

Wirtembergisches  Urkundenbuch  2,  III  W 360  nach  dem  Original  im 
General-Landesarchii’  zu  Karlsruhe.  — Gerber t 3,  S2  »*  35.  — Diimge 
S.  47.  — Hidber  2,  / n”  2043.  — J aff.' -Löwenfehl  10290. 


38. 

20  Bischof  Hermann  I.  von  Konstanz  bestätigt  dem  Kloster  St.  Blasien 
den  Besitzstand,  darunter  die  Kirche  Riehem. 

Bernau  1137  Juli  8. 

Wirtembergisches  Urkundenbuch  2,  114  u ' 361  nach  dem  Original  im 
General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe.  — Xeugart  Codex  diflomaticus 
25  2, 90  n‘  867.  — Diimge  S.  48.  — Hidber  2,  138  n"  204 3.  — Ladezvig  943. 


39. 

Bischof  Örtlich  von  Basel  schlichtet  einen  Streit  zwischen  dem  Kloster 
Sulzburg  und  dem  Priester  Konrad  über  Zehnten. 

1137  September  24  bis  Dezember  24. 

30  Unter  den  Schiedsleuten:  Rudoifo  sancti  Leonardi  preposito. 

Trouillat  1,  330  n“  213  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut. 


Digitized  by  Google 


30 


40. 

Albert , Ritter,  Johann  und  Menlin,  Herren  z>on  Lörrach,  bekettncn 
keine  Ansprüche  an  die  dem  Kloster  St.  Blasien  gehörenden  Güter 
in  Tüllingen  zu  haben.  Klein-Basel  1/38  März  7. 

Datum  in  ulteriori  ßasilea.  3 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  200. 

41. 

Bischof  Ludwig  von  Basel  beurkundet,  dass  Frau  Elisabeth  von  Basel 
dem  Kloster  Bei/miil  ihr  Eigengut  in  Seezoen  übergeben  und  für  das 
dagegen  empfangene  Geld  ein  Gut  zu  Rcinach  gekauft  habe.  10 

— 1163  bis  1176. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Solothurn,  Abteilung  Beinzuil  (A). 

Solothurner  Wochenblatt  1826 , 292  — Troui/lat  1 , 333  «'  233.  — 

Regesten:  Rochhots  S.  22  n"  33.  — Boos  S.  9 u“  2$.  — Hidber  2,  253 n'  2336. 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Sieget  des  Bischofs,  stark  abgeschliffen.  15 

Quod  loquimur  transit,  quod  scribitur  manet.  I.ittcris  itaque  mandamus 
quod  apud  posteros  ratum  esse  volumus.  Igitur  ego  I.ddewicus  dei  gratia 
Basiliensis  episcopus  presentibus  atque  futuris  notum  facimus,  quod  domina 
Elisabet  de  ßasilea  allodium  in  Sewin  cum  advocato  suo  domino  Alberto 
pincema  monasterio  sancti  Vincentii  Benvilare  contulit  datis  a monachis  20 
ratione  concambii  triginta  libris.  Hac  autem  peccunia  laudante  venerabili 
Orthelibo  prcdcccssore  mco  episcopo  aliisquc  quam  pluribus  Basilicnsium 
nobilioribus  allodium  in  Rinacho  coemit,  ut  utriusque  gcclesi?  Basiliensis 
vidclicct  sanctiquc  Vincentii  Benvilare  probata  utilitate  nullus  deinceps  con- 
posicionem  istam  possit  vel  audeat  infringerc.  Huius  donationis  sunt  testes  25 
atque  tutores:  Högo  de  Reno,  Henricus  de  Gazza  et  Albertus  prefat?  dominc 
advocatus,  qui  coram  episcopo  astantibus  et  aprobantibus  de  canonicis. domino 
Purchardo  tecano,  domino  Thithero  cum  fratre  suo  Vemero,  magistro  Ber- 
gario , de  burgensibus  Cunone  de  Reno.  Vlrico  filio  Sinzonis , Vlrico  de 
Brucca  cum  filio  suo  Amoldo,  VVcmero  de  Schalon  et  aliis  multis  predictum  30 
allodium  Sewin  manu  fidei  susccperunt,  ut,  si  quis  donationem  istam  teme- 
rare  contcndat,  ipsi  protegant  tucantur  atque  defendanL  His  ita  gestis  nos 
quoque  nostre  manum  auctoritatis  apponimus")  et,  ut  inconcussa  perpetuo 
mancant,  volumus  statuimus  nostrique  sigilli  inpressionc  confirmamus  appro- 
bantc  et  laudante  advocato  comitc  Garnerio  de  Honberg. b) 


41.  a)  das  erste  p von  gleicher  Hand  über  der  Zeile.  b)  hinter  confirmamus  ein  Punkt.  Die 
Werte  approbante  bis  IIonb<rg  sind  von  anderer  aber  gleichseitiger  Hand  geschrieben. 


Digitized  by  Google 


31 


42. 

Papst  Alexander  ///.  beauftragt  den  Bischof  z'on  Basel  über  mehrere 
namentlich  angeführte  Feinde  des  Klosters  St.  Alban  den  Bann  aus- 
zusprechen. Lateran  1166  bis  1179  Mars  14. 

5 Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel  St.  Alban  S"  (A).  — Abschrift  des 
tj.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  K.fol.  38  (B)  und  notarialische  Ab- 
schrift aus  dem  16.  Jh.  St.  Alban  Papierurkunden  /.  — Abschrift 
Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  $ 3 in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel  (Bl). 

10  Schopf  tu  historia  Xaringo- Badensis  $,  tto  «"  56  nach  B zu  1168  — 

TrouiUat  1.  146  n“  337.  — Boos  S.  <4  n“  34  (Aussug).  — Hidber  3,  307 
n‘  3330.  — Jaffc-I.&wenfeld  17186. 

Die  Bulle  hängt  an  einer  Hanfschnur. 

Pie  Datierung  dieser  Urkunde  beruht  lediglich  auf  dem  Umstande, 
15  dass  ein  Aufenthalt  Alexanders  HL  im  Lateran  während  des  März 
nicht  vor  1166  und  nicht  nach  1179  angenommen  werden  kann.  Leider 
giebt  die  Urkunde  keine  'weiteren  Anhaltspunkte , um  die  Grenzen  der 
Datierung  einander  näher  zu  rücken. 

Alexander  cpiscopus  servus  servorum  dei  dilecto  fratri  episcopo  Basi- 
20  licnsi  omnique  venerabili  choro*)  eiusdem  ecclesie  salutein  et  apostolicam 
benedictionem.  Kx  gravi  conquestione  karissimi  tilii  nostri  abbatis  Clunia- 
censis  fratrumque  suorum  de  sancto  Albano  cognovimus,  quod  dux  Bjcrtholdus] 
de  Zaringen  ecclesiam  cum  decimis  et  curtem  cum  hominibus  ad  eam  per- 
tinentibus  de  Agendorf,  quam  inrefragabiliter  LX  annis  fratrcs  sancti  Albani 
25  tcnucrunt,b)  violenter  auferre  presumit  et  Henricus  filius  Frisonis  et  sub- 
fraganei  illius  contra  voluntatem  prioris  in  cadem  ecclesia  divina  illicite 
celebrant;  VI.  plebanus  de  I-agelen  et  Herenfre  Hliiquc  eius  de  Columbaria 
ecclesiam  de  Appuquilr  contra  eliam  iudicium  archiepiscopi  Bisuntinensis 
et  mandatum  legati  nostri  R.  iniuste  tchent  et  auferunt;  Con.  canonicus  filius 
30  R.  Divitis  dccimam  quam  fratres  diu  in  pace  possederunt  presumtuose  in- 
vasit;  comes  Here  de  Frobor  aquam  videlicct  ipsorum  Birsam  nuncupatam  a 
molendinis  sancti  Albani,  quod  predecessores  sui  non  fecerunt,  iniuste  conatur 
auferre;  Tv[ringus]  et  fratei  eius  Bv.  de  Ramesten  aput  Brisilaco  et  Waltenen 
qucdam  predia  sancto  Albano  auferunt;  Ar.  de  Bruca  et  coadiutores  illius 
35  unum  curale  volunt  auferre;  D.  miles  de  Basilea  et  multi  alii  qui  ccnsus 
pretcr  voluntatem  illorum  retinent;  R.  Worant  boves  sancti  Albani  abstulit 
et  frater  illius  qui  eosdem  in  sua  potestate  reccpit  et  alii  qui  predas  illorum 
emunt  vel  retinent;  Hv.  de  Ktuquilre  similiter  quosdam  boves  illorum  abstulit 
pro  quibus  fideiussor  O.  de  Hegelingen  extitit  set  tide  fracta  non  reddidit  ;e) 
40  Hen[ricus]  de  Asenburc,  Har.  de  Vfen,  Bur.  de  Sunenb[erc]  homincs  sancti 
Albani  ceperunt  et  eis  bona  sua  abstulerunt;  Berta  vero  uxor  B.  de  Wilsper 


42.  a)  h übergtschritben.  b)  das  erste  u iibergeschriebem.  c)  korrigiert  aus  reddulit. 


Digitized  by  Google 


32 


aufert  aput  C6zingcn <1)  unum  alodium  ct  Hel.  de  Winsilingen  aliud  in 
eadem  villa  de  Winsilingen;  Alb.  de  Fafenc  et  fratres  eius  unum  casale 
volunt  iniuste  auferre ; Rey.  de  Orto  lll.  libras  pro  quadam  elcmosina  fra- 
tribus  fide  data  laudavit  sct  non  rcddidit;  Henricus  magrster  cocorum  pro 
VI  libris  quas  O.  villicus  de  Buzensen  de  super  altare  ut  sacrilegus  abs-  5 
tulit  fide  data  ostagium  fecerunt  set  minime  tenuerunt ; Lvjtoldusi  de  Asen- 
burc  et  alii  advocati  sancti  Albani  iniustas  exactiones  et  iniquas  collcctas 
in  hominibus  exercent  et  quod  intolerabilius  cst  terras  illorum  in  feodis 
aliis  prestant  et  non  ad  iusticiam  set  rapinam  faciendam  ospitando  homincs 
destruunt  et  contra  voluntatcm  prioris  invadunt  Quia  igitur  diversis  ac  10 
multis  occupati  negociis  de  singulis  eorum  querimoniis  vestre  fraternitati 
scribere  non  possumus,  vobis  per  hec  apostolica  scripta  firmiter  prccipimus, 
quatinus  nostra  auctoritate  omnes  supradictos  preter  ducis  personam  ex- 
communicatos,  set  ecclesias  in  ducatu  illius  et  potestate  aliomm  constitutas, 
specialltcr  ecclesiam  de  Agendorf,  de  Lagelcn,  de  Utingen  exccpto  babtismo  15 
et  viatico  in  fine  interdictas  et  plebanos  ac  suffraganeos  earum  si  contra 
priorem  cantaverint  ab  ordine  suo  depositos  in  sinodo  et  capitulo  ac  ecclcsiis 
vestris  accensis  candelis  sollempniter  dcnuncietis,  doncc  ablata  cum  fructibus 
inde  acceptis  ct  extimatione  damni  restituant  ac  restituta  in  pacc  dimittant. 
Restitutione  autem  facta,  si  de  iure  litigare  volucrint,  iudicio  vestre  discre-  20 
cionis  omni  appellacione  ac  contradictione  cessante  determinanda  canonicc 
committimus.  Archipresbyteris  dccanis  sacerdotibus  per  obedicntiam  man- 
damus  ut,  ubicumque  in  potestate  illorum  prcde  sancti  Albani  vel  supra- 
dicti  cxcommunicati  fuerint,  sententiam  excommunicacionis  ac  ecclesiarum 
interdictionis  inflexibiliter  tencant  et  obscrvari  faciant.  25 

Dat.  Lateran.  II  idus  marcii. 

43. 

Herzog  BerUiold  von  Zähringen  beurkundet  das  Urteil,  durch  welches 
dem  Kloster  Stein  (bei  Schaffhausen)  das  Fundationsrecht  der  Kirchen 
Eimeidingen,  Kirchen  und  Mär  kt  ab-  umi  einigen  Männern  von  Kirchen  30 
zuerkannt  wird.  — //dp  September  /.  bis  Dezember  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  / (A).  — Abschrift  aus 
dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  //.  fol.  22  n“  2 ? eben- 
dort (B).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amer- 
bachiantc  C.  p.  21S  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (Bl).  33 

Schöpßin  historia  Zaringo-Badensis  5,  112  n’  37  nach  A.  — Hidber 
2,  224  n"  2258. 

An  Seidenfäden  hängt  das  stark  abgeschliffene  Sieget  des  Herzogs. 

Die  Indiction  ist  unrichtig  berechnet. 

Rerura  dubietate  emersa  fineque  legittimo  decisa,  ne  rursum  resiliant  40 
ambiguitati,  quf  me  coram  gesta  sunt,  scripto  placet  inseri  et  nostro  sigillo 

42.  d)  c von  spättrrr  Hand  iibergtukriebtn. 


Digitized  by  Google 


33 


miiniri.  Quf  enim  nituntur  iusticia,  starc  dcbent  immota  iusto  munimine 
digna.  Universis  igitur  ista  legentibus  perspicuum  esse  volumus,  quod  ego 
Bertolfus  dux  et  rector  Burgundi?  pro  iniuria  ecclcsif  de  Stein  illata,*) 
cuius  advocatus  sum , cum  abbatc  eiusdem  loci  domno  Rurcardo  gravem 
6 me  tarnen  iuditiali  ordine  presidente  movimus  queriraoniam  in  viros  quos- 
dam  de  Chilheim  conditione  libcros,  videlicet  Adelgotum,  Liupoldum  et 
eorum  conplices,  quod  ius  fundationis  trium  ecclesiarum  scilicct  Chilheim, 
Einmvtingen,  Matro  suo  mancipasscnt  dominio,  quas  tenore  antiquitatis  pro- 
fatam  abbatiam  ditioni  su?  cum  dominio  fundatorio  subegisse  asseruimus. 
10  Quod  illis  inhtiantibus  seque  a multis  retro  temporibus  possedisse  asserentibus, 
lege  iudicii  ad  probationem  sunt  constricti.  Seriem  igitur  rei  prout  dixerant 
septem  idoneis  testibus  licet  me  renitente  conprobabant.  Ut  autem  hgc  illis 
de  cftcro  inviolata  permaneant,  iuditiali  auctoritate  roboramus  et  sigillo 
nostro  conmunimus.  Facta  sunt  autem  h?c  anno  ab  incarnationc  domini 
16  millesimo  centesimo  sexagesimo  nono,  indictione  l*,  eparta  l“,  concurrentibus 
nb"‘,  his  astantibus  ac  conprobantibus:  domno  lieinrico  de  Larga,  Ödelrico 
de  Pincheim,  Cunrado  de  Baden,  Bertolfo  de  Agrigin,’“)  Werhero,  Cunrado, 
Burcardo  de  Blansingin,  Heberardo,c)  Rudolfo,  Theoderico  de  Güpho,  Vol- 
maro  de  Utenachir,"1)  Lütoldo,  Starholfo,  Adelberto  de  Rvdelicon,  Amoldode 
20  Efringen.  Preterea  interfuerunt  religiosi  viri  conmunicato  quorum  consilio  rite 
hfc  peregimus,  videlicet  domnus  Guntranmus  dccanus  cum  confratribus  suis 
sacerdotibus  Fridcrico,  Werhero,  Cunrado,  Adelberto,  Harwigo,  Cunrado, 
aliisque  plurimis  quos  enumerare  superfluum  duximus. 


44. 

26  Papst  Ca/ixt  III.  bestätigt  den  Besitzstand  des  Klosters  St.  Blasien, 
darunter  die  Kirche  Kieheim.  Foligno  1173  April  26. 

U'irtctnbergisches  Urkundenbuck  2,  172  «•’  401  nach  dem  Original  im 
General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe.  — Neugart  Codex  diptomaticus  2, 
103  n"  877.  — Dümge  S.  33.  — Hidber  2,  236  u“  2284.  — Jaffe-L&tuen- 
30  fehl  14304. 


45. 

Bertho/d  titid  Heinrich,  Söhne  des  Burehard  von  Hasenburg , ver- 
zichten zu  dunsten  des  Klosters  Bellelay  auf  ihre  Ansprüche  an  die 
Kirche  von  Bo'ecourt.  — 1/73  Oktober  //. 

36  Unter  den  Zeugen : dominus  Heinricus  prior  sancti  Albani. 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Cartular  von  Bellelay  p.  242  im  bischöflichen 
Archiv  zu  Pruntrut  (B). 

Trouitlat  /,  336  n“  2 34  nach  B.  — Hidber  2,  233  n f 2340. 


43-  a)  zwischen  Stein  und  illata  eint  durch  Rasur  entstandene  Lütke.  b)  Agrigrin  das  zweite 
40  r durch  Punktierung  getilgt.  c)  rd  auf  Rasur.  d)  twisehen  a und  ch  eine  radierte  Stelle. 

Urkundeabuch  d«r  Siadi  Basel.  I.  5 


Digitized  by  Google 


34 


46. 

Bischof  Ludwig  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  Bellelay  die  ihm  von 
seinem  Vorgänger  Ortlieb  gemachte  Schenkung  der  Kirche  Boecourt. 

— 1173  Oktober  28. 

Unter  den  /beugen : dominus  Heinricus  prior  sancti  Albani,  dominus  5 
Marcohardus  prepositus  sancti  Leonardi. 

Abschrift  des  1$.  Jh.  im  Cartutar  von  Bellelay  p.  241  im  bischöflichen 
Archiv  su  Pruntrut  (B). 

Trouil/at  r,  3 $7  n"  233  nach  B.  — Hidber  2,  2g 5 »*  2441. 


47.  10 

Papst  Alexander  1 11.  bestätigt  den  Besitzstand  des  Klosters  St.  Blasien , 
darunter  die  Kirche  Rieliaeim.  Lateran  1179  Mars  6. 

Wirtembergisches  Urkundenbuch  2,  174  n‘  41g  nach  dem  Original  im 
General-Landesarchiv  su  Karlsruhe.  — Gerbert  3,  102  n'  66.  — Dümge 
S.  SS-  — Hidber  2,  284  nf  2392.  — Jajfe-Löwenfeld  rjjrS.  IS 


48. 

Papst  Alexander  ///.  bestätigt  den  Besitzstand  des  Klosters  Lützel, 
darunter  domum  de  Basilea  cum  pertinenciis  suis. 

Anagni  1179  November  //. 

Trouillat  t,  374  n * 244.  — Epitome  fastorum  Lucellensium  p.  48  (Aus-  20 
sug).  — Hidber  2,  297  >f  2405.  — Jajfe-Löwenfeld  1349t. 


49. 

Kaiser  Friedrich  beurkundet  einen  Spruch  der  Reiehsfürsten  betreffend 
die  Verleihung  der  erledigten  Vogtei en  durch  den  Bischof  von  Basel 
und  das  Verbot  der  Errichtung  einer  Wicborc  in  der  Stadt  ohne  Ge-  25 
nehmiqung  des  Bischofs.  Gelnhausen  1180  Mitte  April. 

Original,  bis  1388  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  st.  Urk.  n"  r (A).  — Abschriften  des  13.  Jh.  im  Codex  diplomati- 
cus  ecclesie  Basiliensis  foL  30"  und  tot'  im  Staatsarchiv  su  Bern  (B). 

— Deutsche  Übersetzung  des  13.  Jh.  im  bischöflichen  Archiv  l,  1 d im  30 
Staatsarchiv  su  Basel.  — Auszug  des  13.  Jh.  in  der  geheimen  Regi- 
stratur G G.  13  fol.  36  ebenda.  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in 
den  chartce  Amerbachiance  A.  fol.  482  in  der  Universitätsbibliothek  su 
Basel. 

Ochs  1,  264  nach  A.  — Monumenta  Germania,  Leges  2,  164  nach  A.  35 
— Trouillat  1 , 379  n’  247  nach  B.  — Iteinemann  Codex  Anha/tinus 


Digitized  by  Google 


96 

(Hess  Zeugen)  l,  4 )2  n“  38).  — Geugler  Codex  iuris  municipalis  i,  12p 
(Auszug).  — Regesten:  Böhmer  262).  — Stump/  4302.  — Hidber  2,  303 
n“  2423.  — Rochholz  22  »'  37.  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober- 
Rheins  4,  217  (zu  1177).  — Vgl.  Heusler  S.  100. 

5 Ah  Pergamentstreifen  hängt  das  bei  Heffner  Tafel  V n"  33  abgebildete 
Siegel  des  Kaisers  stark  beschädigt. 

Die  Einreihung  der  Erkunde  zu  April  / 180  geschieht  in  Übereinstim- 
mung mit  Böhmer,  Stumpf  und  den  Alonumenta  Germanice.  Dabei  er- 
hebt sich  allerdings  die  Schwierigkeit,  dass  der  in  der  Urkunde  genannte 
10  Bischof  Hugo  von  Basel  laut  seiner  Grabschrift  (Gross  S.  10,  Tonjola 
S.  1)  schon  im  fahre  1 177  gestorben  ist.  Ein  Aufenthalt  des  Kaisers 
in  Gelnhausen  vor  diesem  Tode  und  nach  dem  Eintritte  des  Kanzlers 
Gottfried  (21.  Juli  U72  nach  Stumpf  2,  314)  ist  aber  nicht  nachweis- 
bar. und  es  mag  daher  angenommen  werden,  dass  die  Entscheidung  der 
15  durch  den  Bischof  gestellten  Frage  erst  geraume  Zeit  später , ja  erst 
nach  dem  Tode  des  Fragestellers  erfolgte.  Hierauf  scheint  auch  die 
Lücke  zu  deuten,  welche  das  Original  (Z.  27)  zwischen  nostri  und 
Hugonis  aufweist.  Dass  die  Urkunde  unecht  sei,  wie  Heinemann 
a.  a.  0.  bemerkt,  ist  kaum  zutreffend  (wir  beziehen  uns  hiefür  auf  eine 
20  gefällige  Mitteilung  des  Herrn  Prof.  Scheffer-Boichorst) ; die  Unregel- 
mässigkeiten finden  ihre  Erklärung  in  der  auch  durch  die  äussere  Form 
der  Urkunde  nahegelegten  Annahme,  dass  dieselbe  durch  einen  Basler 
auf  Grund  nicht  völlig  genügender  Mitteilungen  aus  der  Reichskanzlei 
geschrieben  und  dann  durch  das  kaiserliche  Siege!  beglaubigt  wurde. 

25  K[ridericus  dei  gratis  Romanorum  imperator  et  semper  augustus 

Wemero  Basiliensi  advocato  et  universis  baronibus  ct  ministerialibus  ecclesi^ 
Basiliensis  gratiam  suam  et  omne  bomim.  Universität!  vestre  notuni  esse 
volumus,  quod  ad  postulacionem  fidclis  nostri  Hugonis  Basiliensis  episcopi 
querentis*),  si  vacante  qualibet  advocacia  maior  ipsius  civitatis  advocatus 
30  aliquid  in  ea  iuris  haberet,  a cunctis  principibus  ciericis  et  laicis  qui  aderant 
in  loco  qui  dicitur  Geilenvsen  per  fidelitatem  a nobis  interrogatis  iudicatum 
est,  quod  episcopus  vacantem  sibi  cuiuscunque  loci  advocaciam  vel  in  manu 
sua  quantocunque  vult  tempore  retincre  potest  vel  alii  cuicunque  dare  ita, 
quod,  si  eciam  maior  civitatis  advocatus  hoc  contradicere  voluerit,  ipsius 
35  contradictio  vel  peticio  in  hac  re  nullum  penitus  habebit  vigorem.  Hoc 
eciam  in  iamdicto  loco  et  a principibus  ibidem  congregatis  iudicatum  est, 
nulli  person?  licere  municionem  aliquam  novam  que  vulgo  dici  possit  wicborc 
in  civitate  pretcr  ipsius  episcopi  voluntatem  vel  erigere  vel  erectam  tenere. 
Principes  vero,  qui  in  confirmacione  predictarum  sentcnciarum  convenerunt, 
40  hi  sunt : archiepiscopus  Coloniensis,  archiepiscopus  Magdeburgensis,  archi- 
episcopus  Bremcnsis,  archiepiscopus b)  Treuerensis,  archiepiscopus  de  Salce- 
burch,  episcopus  de  I.uthechc,  episcopus.  Vvormatiensis,  episcopus  de  Osen- 
brvche,  episcopus  de  Verdcne,  episcopus  de  Regenespurch,  episcopus  de 
Babenberh , cancellarius  Gotfridus,  dux  de  I.impvrh , comes  Theto , comes 
45  Bcrchtlioldus  de  Anedes,  comes  Symon  de  Sarcbruche,  comes  Kngelbreht 
de  Bergen,  comes  Tiodericus  de  I .andesperh , marchio  Otto  de  Orlemvnde, 

49.  *)  querenüi  auf  Rasur.  b)  eps  ubtr  Treuerensis  übtrgtsthritbtn. 


Digitized  by  Google 


36 


coraes  Embecho  de  I.iningen , comes  Sigefridus  de  Orlagemunde,  marchio 
Thiodericus  de  Anhalt,  marchio  Berchtholt  de  Ystiriche,  paiatinus  de  Vvitili- 
telispach  Otto  senior,  comes  Heinricus  de  Cvg,  comes  Heinricus  Rasp  nepos 
imperatoris,  comes  de  I.ono,  comes  de  Arensperh,  comes  de  Veltheim,  comes 
Herardus  de  Alcena,  comes  Rvdolfus  de  Cigena,  comes  Albertus  de  Eber-  5 
stein,  dominus  Egelolfus  de  Vrselingen , dominus  Vvemherus  de  Boianden 
et  multi  alii  liberi  et  ministeriales.  * 


50. 

Papst  Alexander  III.  bestätigt  den  Besitzstand  des  Klosters  Lützel, 
darunter  domum  in  Basilea  cum  pertinentiis  suis.  10 

Tusculum  uSo  Juni  2t. 

Abschrift  Würstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fot.  2JÖ  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  — Abschrift  des  Basilius  Amer- 
bach  in  den  Charta  Amerbachiana  A.  fol.  66  ebendort  (B'J. 

Trouillat  r,  )8o  n“  248  nach  dem  ehemals  in  seinem  Besitze  befindlichen  15 
Original.  — Schöpft  in  Alsatia  I,  271  n"  3 28  nach  B.  — Abbildung 
der  Urkunde  in  Vautrey  1,  178.  — Hidber  2,  306  n’  2424.  — Joffe- 
Löwenfeld  13668. 


51. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  giebt  der  Kirche  St.  Ursitz  die  von  dem  20 
Grafen  Hermann  resignierte  Kirche  Gloiielier  und  statt  ihrer  dem 
Grafen  Grundstücke  zu  Kembs  und  Bartenheim. 

St.  Ursitz  1180  bis  1190. 

Unter  den  Zeugen:  Cunradus  saccrdos  capcllanus  episcopi  in  Basiliensi 
ecclesia.  25 

Trouillat  3,  I n‘  1 nach  dem  Original  im  städtischen  Archiv  zu 
Pruntrut.  — Hidber  2,  320  «*  2466. 


52. 

Der  Bischof  von  Basel  erklärt  die  Kirche  zu  Achkarren  als  selb- 
ständige von  der  Kirche  zu  Bickensohl  unabhängige  Pfarrkirche,  in- 
folge  eines  hierüber  zwischen  dein  Kloster  St.  Peter  und  dem  Basler 
Domstift  mit  Zustimmung  beidseitiger  Vögte  getroffenen  Vergleichs  ; 
einer  dieser  Vögte  ist  Gottfried  von  Richeim. 

Basel  1183  Oktober  9. 

Dümge  S.  37  — Trouillat  2,  19,  Anmerkung.  35 

Zur  Datierung  dieser  Urkunde  ist  zu  bemerken,  dass  zu  dem  Datum 
von  Jahr,  Monat  und  Tag  die  Angaben  der  fndiction  (römisch)  und 


Digitized  by  Google 


37 


der  Konkurrente,  der  päpstlichen  und  der  kaiserlichen  Regierungsjahre 
stimmen  ; die  Kennung  des  Bischofs  Ortheb  an  Stelle  Heinrichs  als  Aus- 
stellers der  Urkunde  beruht  somit  wohl  auf  einem  Fehler  des  Schreibers 
beste.  Abschreibers. 


5 53. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  St.  Alban  den  Be- 

sitzstand. — t iS j September  24  bis  Dezember  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n"  9 (A).  — Abschrift 
des  lg.  Jh.  im  codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  5 n°  S ebendort  (ß).  — 
10  Regest  in  der  Registratur  von  1600  St.  Alban  I..  p.  lg  ebendort.  — 
Unvollständige  Abschriften  li'urstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus fol. 
1 77 ''  irrig  zu  1180  (Bl)  und  fol.  g f in  der  Universitätsbibliothek  zu 
Basel. 

Schöpflin  Alsatia  r,  27g  >S  g2g  nach  Bx;  ebendort  1 , 280  n"  JJ2 
15  nach  ß = TrouiUat  l.  J92  n°  2gg.  — Teilweise  ab  gedruckt  bei  Öchs 
1,  268.  — Boos  S.  10  n‘  2g  (Auszug).  — Regesten  ; Hidber  2 , jpo 
n ' 2gog.  — Rockholz  S.  2g  n"  gp.  — Zeitschrift  fiir  die  Geschichte  des 
Ober-Rheins  4 , 21p.  — Freiburger  Di'ocesanarchiv  10,  So. 

Au  Pergamentstreifen  hängendes , ganz  abgeschliffenes  Siegel  des  Bischofs. 

20  Bei  der  Abfassung  dieser  Urkunde  sind  sowohl  diejenige  des  Bischofs 
Burchard  von  110g  (s.  oben  n’  rg),  als  diejenige  des  Bischofs  Ortlieb 
von  llg4  (s.  oben  W 14)  benutzt  worden.  Aus  jener  ist  entnommen  teil- 
weise der  Satz  S.  gj , Zeile  g4,  aus  dieser  beinahe  vollständig  die  ziveite 
Hälfte  des  Textes  von  S.  g8,  Zeile  18  an. 

25  jj  In  nomine  sancte  ct  individue  trinitatis  amen,  jj  Sicut  ex  aposto- 
lica  professione  cognovimus:  bonum  operantes  non  deficiamus;  tempore 
enim  suo  metemus,  summa  sollicitudinc  nobis  studendum  est,  ne  invenia- 
• mur  formam  habere  pietatis  et  non  opera,  sed  illa  attencius  operemur  non 
que  favor  expetit  secularis  sed  que  conspectui  placeant  divino  sicut  pro- 
30  pheta  testatur  diccns:  beatus  vir  qui  non  respexit  in  vanitates  ct  insanias 
falsas,  sed  cum  dco  conversatus  est  Spiritus  eius.  Itaque  si  ad  illam  <jternam 
suspiramus  pervenire  beatitudinem  filiique  dei  vocari  volumus,  pacem  et 
veritatem  diligamus  bonumque  operemur  ad  omnes  maxime  autem  ad 
domeSticOS  hdei.  Cum  enim  ex  iniuncto  nabix  clivinitux  officio  vicem  dominium  in 
35  fcciesin  gerere  debenmux,  providendum  nnbis  xummopere  ext,  ne  magix  giorjam  propriam  quam 
ioxticiam  quesisse  a domino  conprobemur  ideoque  districtius  ab  ipso  iudieemur. 
Knimvero,  si  quisiibet  nomen  ct  officium  episcopi  diligentius  intueatur, 
patenter  utique  animadvertet  id  sibi  cclitus  iniunctum  esse  ministerium,  ut 
magis  invigiiet  ^cclesiy  sibi  a deo  conmissf  profcctui  et  plus  saluti  intendat 
40  animarum  quam  suo  questui  neu  etiam  velud  mercennarius  oviculas  dej 
lupina  patiatur  incursione  Iacerari.  Proindc  cum  scriptum  sit:  qui  perse- 
veraverit  in  bonis  operibus  usque  in  finem  hic  salvus  erit,  ego  Henricus  dei 
gracia  Rasiliensis  episcopus  hec  pertractans  curara  providenci?  et  tuicionem. 


Digitized  by  Google 


38 


quam  omnibus  Christianis  ex  sola  caritate  debcre  teneor,  mihi  autcm  ex  in- 
iuncto  officio  conmissis  scd  maxime  ecclesiasticis  personis  tarn  clericis  quam 
monastice  religionis  norm  am  professis  spiritali  dilectionc  ubcrius  exhibiturum 
proriteor.  Notum  igitur  fieri  volo  omnibus  Christi  fidelibus  tarn  futuris  quam 
prcsentibus,  quod,  cum  hec  virtutis  opera  deo  annucnte  incoassem,  quidam  6 
iustici?  destructores  et  caritatis  emuli  venenosis  invidip  stimulis  acccnsi  per- 
niciosis  ‘yjggestionibus  et  fraudulentis  adulationibus  die  noctuque  sine  inter- 
missione  mihi  familiarius  insistentes  virus  su$  malignitatis  inspiraverunt  meque 
a bono  avertere  proposito  conati  sunt-  Igitur  adulterinis  eorum  suasionibus 
sepius  circuraventus  a iusticia  declinans  exorbitavi  et  parrochiam  de  Bozins-  10 
heim  monachis  Cluniaccnsibus,  apud  sanctum  Albanum  in  Basilea  conmo- 
rantibus,  a predecessoribus  meis  Basiliensibus  episcopis  collatam  eisdem  au- 
ferre  decrevi.  Sed  divinitus  sancti  spiritus  gracia  accensus  hec  omnia  cautius 
pertractans  cor  meum  a malo  subtraxi  proposito  et  illud  propheticum:  beatus 
vir  qui  non  abiit  in  consilio  impiortim,  sepius  ante  mentis  mev*  ponens  oc-  15 
culos,  quod  male  ceperam  retractavi  et  predecessorum  meorum  facta  irritare 
nolui;  non  cnim  me  super  ipsos  maioris  auctoritatis  esse  reputavi.  Preterea 

de  ecclesia  sancti  Albani  StatUO  » brate  memor'i?  Burehardo  episcopo  fundata,  ut  quecunque 
bona  quecunque  possessionum  suhsidia  um  in  deeimis  quam  vineis  pratis  silvis  agris  annuis  red- 
ditihu*  sen  quibuslibet  prediis  collata  quecunque  misericordiarum  inpendia  largilate  principum  20 
vel  oblatione  bdelium  impertita  e«e  noscuntur  vel  a monachis  ibidem  constitutis  iusti*  modis 
domino  annucnte  aquixita  sunt,  que  et  usque  ad  hec  tempora  iam  sub  OCtü  episcopis  in  pacc  et 
rpiiete  poxsederunt  et*)  usibus  fratrum  inibi  deo  servientium  integra  illibata  et  indiminuta  CSSe 
noscuntur,  sic  cciam  per  decurrentium  etatuni  succexsiones  permaneant.  In  quihus  hec  nomi- 
natim  huic  carte  innerere  nccessarium  duximus:  eedesiam  de  Buzinsheim  cum  suis  appendiciis.  ca  25 
taniCIl  ratione,  ut  prior  de  Buzinsheim  vices  nostras  ibidem  habeat  in  cura  animarum  sicut  et 
prior  de  sancto  Albano  in  civitatc  Basilea  usque  ad  hec  nostra  tempora  habuisse  dinoscitur  et 
habere,  ita  tarnen  ut  Capellaili  ab  ipsis  ?lecti  vices  ipsorum  in  his  que  ad  plebis  curam  j>er- 
tinent  agant,  capellam  etiam  ibidem  fundatam  cum  suis  reditibus,  hoc  statuens, 
ut  quocunque  casu  una  istarum  corruerit  sive  aquarum  subesu  seu  tem-  30 
poris  diutumitate  et  si  altera  substituta  fuerit  idem  monachi  candem  inre- 
fragabiliter  eo  iure  quo  primam  possidcant;  interdico  etiam  penitus,  ut  nullus 
cos  deinceps  super  hoc*)  ullo  modo  audeat  inquietare  vel  ulla  ratione  impulsare; 

in  villa  que  dicitur  inferior  Basilea  villam  et  ecclcsiam  cum  suis  appendiciis,  in  civitate  Basilea 
barrochiales  ecclesias  sancti  Albani  et  sancti  Martini  sicut  rtuviux  Birsicus  determinat,  medietatem  35 
ecclesie  in  villa  Chemmiz  et  medietatem  ville  cum  suis  appendiciis,  ecclcsiam  de  Hagindoqih  cum 
suis  apendiciis,  ecclcsiam  et  villam  de  Apinwilre  cum  suis  appendiciis,  l.orracho  cum  ecclesia 
omnibus  suisque  appendiciis  tarn  in  vineis b)  quam  in  agris  pratis  et  silvis,  ecclcsiam  de  Howin gen 
cum  suis  apendiciis  ecclcsiam  de  l'handro  cum  suis  appendiciis,  silvam  que  sita  est  iuxta  sanctum 
Albanum,  molendina  iuxta  sanctum  Albanum,  prata  in  ripa  ßirse,  decimas  in  villa  que  dicitur  40 
lluningen,  Rinwilere,  Amperingen,  I.eidinchouen,  Ifabichinshei.m  , Guzwilre,  Sierinre,  Haltingin,  in 
villa  que  dicitur  Westihalda  curtim  unam  cum  vineis,  Morswilre,  Vfheim,  Ramispach,  Michilinbachi 
Obirwilre,  Bratillo,  Arnolstorf,  Geltirchingen,  Durnum,  Holstein,  Metto.  Bladolsheilm  , Binningin, 
ecclesiain  de  llAtingin  cum  suis  appendiciis,  ecclcsiam  de  Anschozingin  cum  suis  appendiciis. 

53.  a)  V0H  gleicher  Hand  iihergesekrieöem.  b)  vineiis  A.  45 


Digitized  by  Google 


39 


Et  ut  hec  rata  et  inconvulsa  in  posterum  conshtere  queant,  ego  Henricus  prefixo  nominis  mei 
caraclere  supposita  sigilli  impressione  ea  conmunio  et  contirmo  et  auctoritate  omnipotentis  dei  et 
beate  Marie  semper  Virginia  sanctorumque  apoatolorum  Petri , Pavli  nec  non  et  beati  Albani 
martyris  omniumquc  sanctorum  et  domini  I-Ucii  pape  ac  nostra  corroboro  et  ne  quis  ea  temere 
5 infringere  presumat  penitus  intcrdico.  Testes  huius  rci  sunt:  Chonradus  Morbaccnsis  ab- 
bas,  Chonradus  Luzilensis  abbas,  Bcmardus  prepositus  de  Marpachc,  Henricus 
abbas  sancti  Gregorii,  Johannes  prior  sancti  Albani,  Chono  prior  de  Altchilcha, 
Gotefridus  prior  de  ßäzinsheim,  Henricus  prepositus  Basiliensis,  Chonradus  de- 
canus,  Dietherus  archidiaconus,  Bruno  custos,  Hartmannus  cellerarius,  Berchtol- 
10  dus  dux  Burgundie,  Ludewicus  comes  de  Fhirrito,  Hermannus  comes  de  Fro- 
burch,  Wernerus  comes  de  Honberch  et  advocatus  Basiliensis,  R6dolfus  comes 
de  Tierstein,  Burchardus  de  Osinbcrch,  Hugo  de  Reno,  Albertus  pincema,  Hugo 
vicedominus,  Berchtoldus  causidicus,  et  alii  quam  plures  tarn  clerici  quam  laici.  Si  qut» 
autem  spiritu  malignitalis  afflatus  contTa  hanc  nostr?  confirmationis  cartam  temere  venire  temptaverit 
16  et  prefatos  fratres  inquietare  vel  bona  eorum  diripere  auferre  vcl  ablata  retinere  presumpserit,  odium 
omnipotentis  dei  et  beat?  Marie  semper  virginis  nec  non  et  beati  Albani  martyris  et  omnium  sanc- 
torum  incurrat  et  fisco  regio  centum  libras  persolvat  et  conamina  eius  dei  potentia  irrita  fianl. 
Amen.  Acta  sunt  hec  dominice  incarnationis  anno  MCLX&XII1I,  indictione  IM,C)  Fridertco  im- 
peratore  augusto  monarchiam  Romani  imperii  obtinente,  domno  I.ucio  IIIItu  papa  sedi  apostolice 
20  felidter  presidente. 

54. 

Papst  Lucius  III.  trägt  dem  Bischof  Heinrich  von  Base/  auf,  dafür 
zu  sorgen,  dass  keiner  der  Domherren  mehr  a/s  ein  Haus  im  Stifts- 
hofe besitze.  Verona  1185  Alärs  IJ. 

25  Troui/lat  1,  jpy  n‘  258  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut.  — Hidber  2,  3 51  n“  2529.  — Jaffe-ljötvenfeld  15384. 


55. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  regelt  die  Befugnisse  des  Vogtes. 

— 1185  bis  1190  September. 

30  Original,  bis  1588  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  zu 
Basel , st.  Uri.  n°  2 (A).  — Regest  aus  dem  15.  Jh.  bei  den  Akten 
der  Handlung  mit  Bischof  Caspar,  ebenda,  geh.  Reg.  CG.  15  fol.  36.  — 
Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartie  Amerbachiana  A.  fol. 
482"  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Base / (B). 

35  Rechtsquellen  1,  1 n’  1 nach  A zu  c.  1220.  — Ochs  1,  290  nach  A zu 
1216  bis  12/8  — Trouillat  / , 50g  n"  33g  zu  c.  1227.  — Auszug  bei 
Gengier  Codex  iuris  municipalis  t,  12g.  — Regesten ; Rochhols  S.  25  »"  41. 
— Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  221  zu  1217.  — 
Erwähnt  bei  Heusler  S.  tot. 

40  An  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel:  f HKINRICVS . DEI . GRAC1A  . 
....  LIKNSIS  . ECLES1E  . EPISCOPVS.  S.  Abbildung  n • 3. 


53.  c)  ein  vierter  Schaft  ist  wegradiert. 


Digitized  by  Google 


40 


Die  für  die  Zuweisung  dieser  Urkunde  au  Bischof  Heinrich  von  Hor- 
burg llSo  bis  l/po  und  die  engere  Datierung  massgebenden  Gründe 
hat  bereits  Heusler  a.  a.  O.  dargelegt. 

Ad  hoc  sepius  rei  veritas  in  scriptis  rcdigitur,  ut  per  violenciam  scu 
oblivionem  difficilius  inpugnetur.  Hac  igitur  munitus  cautela  ego  Henricus  6 
dei  gracia  Basiliensis  episcopus  presentibus  litcris  annotarc  curavi,  qualiter 
intcr  iura  episcopi  et  advocati  eiusdcm  civitatis  sit  distinguendura.  Omnis 
exactionis  quam  episcopus  fecerit  in  Basilea  due  partes  spectant  ad  ius  epis- 
copi tercia  ad  ius  advocati,  prctcr  illam  quam  episcopus  pro  expcdicionc  im- 
periali  vel  pro  itinere  ad  ettriam  fecerit,  et  si  dominus  imperator  Basileam  10 
venerit  vcl  se  venturum  prenunciaverit,  quiequid  beneticii  burgenscs  cpiscopo 
inpenderint  in  eo  nil  iuris  advocatus*)  habebit.  Item  si  episcopus  et  advo- 
catus simul  sederint  in  sede  iudiciaria,  advocatus  iudex  crit  temeritatis  et 
furti  et  manu  propria  recipict  conpositiones  quarum  due  partes  sunt  epis- 
cop;  tercia  pars  ipsius  advocati.  Si  vero  advocatus  absens  fuerit  episcopus  15 
omnia  cum  integritate  iudicabit  ct  manu  propria  recipict  conpositiones  quarum 
tercia  pars  ad  ius  pertinct  advocati.  ßeneheia  quinque  militum  episcopus  sibi 
rctinuit  et  territorium  supra  portam.  Trccentas  marcas  episcopo  et  centum 
libras  consilio  dare  debet  advocatus  in  terminis  statutis,  bis  scilicct:  in  nativi- 
tate  beate  Marie11)  C et  Xl.  marcas  ad  redimendas  curtes  Hvndechilke  et  20 
Chiohouen,  in  festo  sancti  Michaelis  C libras  consilio,  in  festo  bcati  Martini 
I.X  marcas,  in  purificatione  beate  Marie  c marcas.  Ista  peccunia  debet  dari 
camerario  et  monetario.  Si  isti  absentes  fuerint,  peccunia  sub  cadem  con- 
ditionc  debet  dari  Vlrico  Vicedomno  et  Hvgoni  Monacho.  Si  autem  epis- 
copus interim  quod  deus  avertat  decesserit,  advocatus  debet  redimere  pre-  25 
fatas  duas  curtes  ct  terciam  llalthingc  et  C libras  dare  consilio  et  de  rcliqua 
peccunia  über  existat.  Pro  ista  peccunia  obsides  sunt  advocatus  et  filius 
suus  cum  XXV  militibus  et  post  festum  beati  Johannis  baptiste  debent  ista, 
sicut  scripta  sunt,  fide  data  et  iuramento  confirmarc.  l’rctcrea  laudatum  est, 
quod  nec  episcopus  sine  advocato  nec  advocatus  sine  episcopo  cum1)  depo-  80 
sito  advocato  pacem  vel  concordiam  faciet. 

56. 

Konrad  Yiart  und  seine  Frau  GtUa  machen  eine  Stiftung  zur  Unter- 
haltung eines  Lichtes  im  Münster. 

— l iSy  September  24  bis  Dezember  24,  35 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , Domstift  1 20  (A).  — Abschrift 
des  Basilius  Amerbach  in  den  chartie  Amerbachiante  C.  p.  7y j in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B). 

Hidber  diplomata  S.  S4  n * 70  nach  A.  — Hidber  2,  jjt  n“  2569. 

Das  (hängende)  Siegel  fehlt.  40 

55.  ft  kerrigitrl  aus  advocato.  b)  Marie  von  gltither  lland  üktrgesthrititn.  c)  cum  van 
gleicher  Hand  ühtrgtschritben. 


Digitized  by  Google 


41 


Xotum  sit  omnibus  deum  timentibus  tarn  futuris  quam  presentibus, 
quod  Chvnradus  quidam  cognomento  Yiart  et  uxor  sua  Cvtha  spiritu  divino 
ferventes  pro  salute  animc  sue  xilll  libras  Basilicnscs  Chvnrado  dccano 
Basiliensi  et  custodi  dederunt  et  ipse  rogatu  eorum  II  cellaria  sita  in  atrio 
5 ecclesie  Haltingin  cum  pomerio  eis  appendice  de  prcfata  pecunia  conparavit 
et  ex  inde  X solidos  beate  Marie  virgini  perpetu?  in  urbe  Basiliensi  annuatim 
in  festo  beati  Martini  confessoris  pcrsolvendos  dari  constituit,  eo  videlicct 
tenore,  ut  in  ecclesia  memorate  virginis  M[arie'  perpetuo  lampas  de  olco 
singulis  noctibus  accendatur  et  campanarii  pro  Iuminis  huius  amministracione 
10  solidum  I pretcr  illos  X solidos  annuatim  accipiant.  Nec  est  sub  silcncio 
pretereundum  quod  nulli  hominum  in  hac  legittima  tradicione  licet  aliquod 
ius  aut  partem  hercditatis  habere  sed  soli  sempcr  ecclesie  adhercrc.  Scicndum 
quoque  est,  dimidium  torcular  et  II  dolia  vinaria  in  uno  de  prefatis  cellariis  ad 
ipsa  pertincncia  esse  locata.  Si  quis  autcm  occasione  aliqua  in  posterum  huius 
15  legittime  donacionis  ius  infringcre  voluerit  aut  violare  temptaverit,  omni- 
potentis  dei  indignacionem  incurrat.  Acta  sunt  autem  hec  anno  dominice 
incamacionis  millcsimo  clxxxvii,  indictionc  VI.*) 


57. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  gewährt  dem  Kloster  Lieu-Croissant  Zoll- 
20  freiheit  durch  das  ganze  Bistum. 

— I/SS  September  24  bis  Dezember  24. 

Unter  den  Zeugen : Albertus  de  . . canonicus  sancti  Martini  de  Basilea. 

IVürdtwem  nova  subsidia  10,  144  — Trouillat  /,  415  n‘  270.  — llidber 
2,  ßj  «•  2587. 


26  58. 

Bischof  Hermann  II.  von  Konstanz  bestätigt  dem  Kloster  St.  Blasien 
den  Besitzstand,  darunter  die  Kirche  Kieheim. 

St.  Blasien  1189  Juni  2 ff. 

H'irtembergisches  Urkundenbuch  2,  265  11°  461  nach  dem  Original  im 
30  General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe.  — Dümge  S.  148  n°  102.  — Hidber 
2.  Jfft  n‘  2605.  — Ladewig  litt. 

59. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  befreit  das  Kloster  Lützel  von  der  Pßicht, 
der  Domkirche  jährlich  ein  Pfund  Wachses  zu  zinsen. 

35  Basel  118 ff 

Acta  sunt  hec  in  curia  nostra  Basiliensi. 

56.  a)  Die  Zahl  vi  wegen  Plattmangeli  in  die  llähe  gerückt. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Kasel.  I.  6 


Digitized  by  Google 


42 


Trouillat  i,  717  n°  271  nach  dem  Cartula r von  Lützel.  — Hidber  2, 
792  «*  2606. 

Lm  Datum  der  Urkunde  stimmt  die  Indiction  nicht  zur  Jahreszahl. 

60. 

Papst  Clemens  III.  bestätigt  den  Entscheid  betreffend  das  Fundations-  5 
recht  der  Kirchen  Eimeldingen,  Markt  und  Kirchen. 

Lateran  1190  Februar  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n ' 2 (A).  — Abschrift  aus 
dem  Anfang  des  17.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  foL  iS  n"  1 7*  eben- 
dort (B).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amer-  1# 
bachiana  C.  p.  2/9  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Schöpflin  historia  Zaringo-Badensis  v ijo  n“  68  nach  A.  — Hidber  2, 
J96  n"  2617.  — Jajfe-Löwenfcld  16770.  — Ladewig  1029. 

Die  Bulle  hängt  an  gelben  Seidenfäden. 

$ Clemens  jj  episcopus  servus  servorum  dci  dilcctis  filiis  Algoto,  l.upoldo  15 
et  Theodrico  de  Chilchcim  salutcm  et  apostolicam  bencdictioncm.  Quotiens 
litigia  super  rcbus  ecclesiasticis  orta  ad  legitimam  discussioncm  dcvcniunt 
et  in  iudicio  proposita  diutius  disceptationibus  partium  vcntilata  per  diffi- 
nitivam  sententiam  mediante  prclatorum  discretione  legitime  sopiuntur, 
deccns  cst  atque  conveniens.  ne  iterum  alicuius  temcritate  in  contentionis  20 
scrupulum  relabantur,  sententias  ipsas  sedis  apostolicc  auctoritate  firmari. 
Cum  autem  super  iure  fundationis  trium  ecclesiarum  de  Chilcheim  videlicet 
Emuotingen  et  Matro  inter  vos  et  B[urcardum]  abbatcm  de  Stein  questio 
emersisset,  vobis  quod  intendebatis,  legitima  testium  assertione  probantibus, 
scntcntia  fuit  pro  vobis  legitime  promulgata,  quam  bone  memorie  0[tto]  olim  25 
Constantiensis  episcopus  contirmavit,  110s  itaquc  candcm  sententiam  sicut 
rationabiliter  lata  est  nec  legitima  appellatione  suspensa  ratam  habentes  ipsam 
auctoritate  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus. 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat  haue  paginam  nostre  confirmationis  in- 
fringere  vel  ei  ausu  temerario  contrairc.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  pre-  30 
sumpserit,  indignationem  oninipotcntis  dei  et  beatorum  l’etri  et  Pauli  aposto- 
lorum  eius  se  noverit  incursurum.  Dat.  I.aterani,  vut  idus  febr..  pontificatus 
nostri  anno  tertio. 


61. 

Bischof  Liito/d  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  Alban  den  Besitz-  35 
stand  und  überträgt  ihm  die  Seelsorge  in  der  Gemeinde  St.  Alban 
und  in  Biesheim.  — //91  Dezember  25  bis  U92  April  fj. 

Abschrift  des  ij.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  J n‘  7 im 
Staatsarchiv  zu  Basel  (B).  — Regesten  Wurstisens  in  seinem  Codex 
diplomaticus  fol.  51  und  fol.  176  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel.  40 


Digitized  by  Google 


43 


Schöpflin  Alsatia  I,  2pp  n°  332  nach  B = Trouillat  I,  422  n"  233.  — 
Hier  ist  zu  lesen  : 

S.  422  Z.  l 3 I.utoldus. 

Z.  16  episcopus  Omnibus  fidelibus  in  perpetuum. 

5 Z.  2}  velimus  et  earum. 

S.  421  Z.  20  et  populo  statt  et  perpetuo. 

S.  424  Z.  3 incarnationis  millesimo  centesimo  LXXXi  secundo. 

Regesten:  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4 , 219.  — 
Hidber  2,  4/ / n"  2637. 


10  62. 

Papst  Cölestin  III.  erlaubt  dem  Bischof  Lütold  von  Basel,  jedem  Dom- 
herrn, welcher  mehrere  Wohnungen  im  Stiftshofe  intie  hat,  alle  bis 
auf  eine  wegzunehmen.  — 1191  bis  1198 

Regesten:  Trouillat  3,  668  aus  einem  alten  Archivverseichnisse.  — Jaffe- 
15  L'trwenfeld  ///7p. 


63. 

Bischof  Lütold  von  Basel  schenkt  seinen  Diener  Berthold  von  Schös 
der  Kirche  Basel.  — 1191  bis  1210  September  — 

Unter  den  Zeugen:  M.  prepositus  Lconardi. 

20  Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecclesie  Basi/iensis  fol.  96 

im  Staatsarchiv  zu  Bern  mit  der  gleichseitigen  Rubrik:  manumissio 
cuiusdam  (B). 

Trouillat  I,  333  n"  333  zum  Jahre  1240  nach  B. 

In  betreff  der  Datierung  vgl.  R.  Wackernagel  im  Anzeiger  188 f>,  S.  331 . 


25  64. 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestätigt  dem  Kloster  St.  Alban  den  Besitz 
der  Kapelle  in  Hütungen  und  entscheidet  deti  zwischen  dem  Prior  und 
dem  Dompropst  bestehenden  Streit  wegen  Besetzung  derselben  zu  Gunsten 
des  Klosters.  — itpi  bis  1213 

30  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n°  II  (A).  — Abschriften 

des  13.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  1 3 * n ' 16  (B)  und  eben- 
dort fol.  70  n“  63  (Bl).  — Regest  in  der  Registratur  von  1600  St.  Alban 
L.  p.  22f>,  beide  ebendort. 

Würdtwein  nova  subsidia  10,  163  n°  36  — Trouillat  1,  421  n“  234. 

35  — Hidber  2,  404  nt  2640. 

An  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel: 

t LVTOLDVS  . DEI IENSIS  . EPS.  5.  Abbildung  «'  4. 


Digitized  by  Google 


44 


In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ego  Lutoldus  Basiliensis 
episcopus  Omnibus  fidelibus  in  perpetuum.  Quoniam  ex  nostre  dignitatis 
auctoritate,  qua  in  cathedra  Basiliensi  divina  miseratione  presidemus,  cur? 
dominici  gregis  pastorali  sollicitudine  previdere  tenemur  et  antiquam  eccle- 
siarum  institucionem  in  suc  dignitatis  integritate  conscrvarc*)  proponimus  6 
et  dispersa  ad  unitatis  honorem  revocare  debeamus,  tarnen  si  qua  in  pre- 
sentia  nostra  iudiciario  fine  terminata  fuerint  et  discussa  in  postcrum  rata 
et  inconvulsa  magis  esse  volumus.  Igitur,  dilectissimc  in  Christo  fili  T[heo- 
derice]  preposite  sancti  Albani  in  Basilca,  tuis  fratrunique  tuorum  iustis  et 
honestis  peticionibus  hilarem  prebentes  assensum  capellam  de  Huningen,  10 
que  ecclcsie  sancti  Martini  in  territorio  sancti  Albani  fundate  filia  esse  cognos- 
citur,  tibi  et  omnibus  posteris  tuis  prioribus  sancti  Albani  auctoritate  dei 
et  nostra  confirmamus.  Verum  quia  controversia  inter  prepositum  maioris 
ecclesie  nostr?  et  priorem  sancti  Albani  pro  elcctione  in  eandem  capellam 
sacerdotis*)  multociens  orta  est  et  in  presentia  nostra  examinata,  nos  vero  15 
Utes  utriusque  partis  iudiciario  atque  legittimo  fine  decidimus  statuentes,  ut, 
si  quando  ?cclesiam  sancti  Martini  vacare  contigerit,  quicumque  sacerdos  a 
priore  sancti  Albani  electus  et  ab  episcopo  in  eadem  ecclesia  fuerit  investitus, 
capellam  ctiam  in  Huningen  cum  omnibus  pertinentiis  suis  sine  omni  alieuius 
person?  inquietacione  libere  et  pacifice  possidcat  et  in  ipsa  loco  pastoris  30 
populo  suo  divina  ministret  et  ecclesiastica  exhibeat  ofticia,  salvo  tarnen  iure 
matricis  ecclesie  cathedralis  ac  prepositi  eiusdem,  qui  idcirco  ius  fundationis 
in  eadem  capella  non  amittit  Sed  quoniam  diutumitate  temporum  queque 
notissima  quandoque  a memoria  hominum  elabuntur,  nos  ad  maiorem  veritatis 
caucionem  et  evitand?  deinceps  dissensionis  periculum  presentem  paginam  36 
conscribi  iussimus  et  sigilli  nostri  impressione  communivimus,  et  ne  quis 
huius  nostry  sanctionem  institutionis  infirmarc  vel  contra  sentire  presumat 
auctoritate  dei  et  nostra  interdicimus  et  sub  ecclesiastice  censur?  et  anathe- 
matis  vinculo  omnimodis  prohibemus. 

(35.  30 

Die  Erben  des  Arckidiakon  Diether  verzichten  auf  ihre  Ansprüche  an 
eine  Liegenschaft  an  der  Eisengasse,  Eigentum  der  St.  Maria  Magdalena 
Kapelle  beim  Münster.  — //p j März  / bis  August  ji. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  l,  t (A).  — Abschrift  in 

Wvrstisens  Analecta  p.  ptj  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  36 

Trouillat  2,  J o n’  20  nach  B.  — Hidber  2,  +17  n“  2661p. 

Das  (hängende)  Siegel  fehlt. 

Notum  sit  omnibus  deum  timentibus  tarn  futuris  quam  presentibus, 
quod  venerabilis  frater  noster  Dietherus  archidiaconus  in  claustro*)  nostro 

64.  »)  von  gleicher  Hand  über  geschrieben.  40 

65.  #)  u in  clauHtro  übergeschrieben. 


Digitized  by  Google 


45 

cappellam  quandam  in  hunore  bcatc  Marie  Magdalene  cdificavit  et  consc- 
cratam  a venerabili  Heinrico  Basiliensi  episcopo  territorio  quodam,  quod 
est  situm  in  vico  qui  vocatur  Isingazza,  per  manum  fratris  sui  Chunradi  de 
Chornmergit  dotavit,  quod  quidam  nomine  Rvdolfus  cum  coniuge  sua  et  filiis 
6 suis  censuaie  adque  iure  hereditario  possidendum  suscepit  tali  condicione, 
ut  ipse  singulis  annis  et  heredes  sui  in  festo  bcate  Marie  Magdalene  v 
solidos  sacerdoti  eiusdem  cappelle  solverent.  Postmodum  vero  heredes 
memorati  Dietheri  prefatum  Rvdolfum  inquietare  cypcrunt  sub  iure  heredi- 
tatis  idem  territorium  ,tb  co  reposcentcs,  veruntamen  a discrctis  viris  vidclicet 
10  Hugone  de  Rheno,  Vlrico  vicedomino,  Wernero  Argentinensi  et  fratre  suo 
Heinrico  et  aliis  quampl uribus  conmoniti  ab  incepta  iniuria  dcstitcrunt.  Rursus 
paucis  annis  evolutis  veterem  qucrelam  renovaverunt,  sed  rursus  per  viros 
discrctos  edocti  nichil  se  debere  prorsus  iuris  habere  in  his  que  ccclesiis 
racionabiliter  conferuntur  ab  omni  sc  prorsus  infcstacione  veile  desistere 
15  ante  altare  sancte  Marie  multis  astantibus  conpromiserunt.  Huius  autem  rei 
testes  sunt:  Chünradus  dccanus,  Hartmannus  cellerarius,  Marquardus,  Mar- 
quardus,  Heinricus  camerarius,  Gerardus,  Hugo,  Burchardus,  Chönradus  Dives 
et  reliqui  fratres,  laici  quoque  integre  opinionis  interfuerunt  Hugo  de  Rheno, 
Hugo  de  Uesunecga,  Burchardus  domine  Betirshe  maritus,  Gisilbertus,  Hugo 
20  de  Walchun,  Wemerus  de  Riuulo  et  alii  quamplures,  in  quorum  presencia 
res  taliter  acta  proccssib  Ut  autem  hec  inviolabile  firmitatis  robur  in  per- 
petuum  obtineant,  cartam  presentem  conscribi  et  sigilli  nostri  inpressione 
conmuniri  decrevimus.  Si  qua  igitur  secularis  spiritalisvc  persona  hanc  nostre 
confirmacionis  paginam  temeritate  aliqua  violare  aut  irritam  (acere  voluerit, 
25  honoris  sui  detrimentum  paciatur  adque  in  extremo  vite  sue  examine  ä 
conmunione  corporis  et  sanguinis  domini  nostri  Iesu  Christi  districti  iudicis 
arbitrio  aliena  fiat  Acta  sunt  autem  hec  anno  dominicc  incarnacionis  MC 
nonagesimo  111,  indictione  Xi,  epacta  XV,  concurrente  im. 

66. 

SO  Papst  Cölestin  III.  nimmt  das  Kloster  Beimtnl  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  ihm  den  Besitzstand.  Lateran  1194  März  14. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Solothurn  (A).  — Abschrift  in  Vidimus 

des  bischöflichen  Officials  von  Basel  von  1442  April  16  im  Staats- 
archiv zu  Basel,  Karthause  n ' 152 “ (B).  — Übersetzung  des  15.  Jh.  im 
36  städtischen  Urkundenbuch  4,  56  mit  falschem  Datum  1147  ebendort. 

Neues  Archiv  12,  411  nach  A.  — Sotothurner  Wochenblatt  1824,  S.  268. 

— Hidber  2,  419  n"  267 j.  — Jaffe-Löuienfeld  17080. 

Die  Bleibulle  hängt  an  einer  gelbbraunen  geflochtenen  Seidenschnur. 

Der  Text  zeigt,  mit  Ausnahme  der  Unterschriften  der  Bischöfe,  Pres- 
40  byter  und  Diakone,  keinen  Wechsel  der  Hand  oder  der  Tinte. 

( Celestinus  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  Gerungo  abbati 
ccclesie  omnium  sanctorum  constructe  in  loco  qui  dicitur  Beinuilrc  eins- 


Digitized  by  Google 


46 


que  fratribus  tarn  presentibus  quam  futuris  regulärem  vitam  professis  in 
perpetuum.  $ Quotiens  illud  a nobis  petitur  quod  religioni  et  honestati  con- 
venire  dinoscitur,  animo  nos  decet  libenti  concedere  et  petentium  desideriis 
congruum  impertiri  suffragium.  Eapropter  dilecti  in  domino  filii  vestris  iustis 
postulationibus  dementer  annuimus  et  prefatum  omnium  sanctorum  monas- 
terium,  in  quo  divino  mancipati  estis  obsequio,  in  proprictate  nobilium 
virorum  Nokeri,  Oudelardi,  Burchardi,  Oudalrici  constructum  et  ab  eisdem 
beato  Petro  cum  Omnibus  suis  pertinentiis  pia  devotione  oblatum  ad  cxemplar 
felicis  recordationis  Eugenii  pape  predecessoris  nostri*  sub  eiusdem  principis 
apostolorum  et  apostolicc  sedis  protectione  suscipimus  et  presentis  scripti 
privilegio  communimus:  statuentes,  ut  quascumque  posscssiones  quecumque 
bona  eadem  ecclcsia  in  presentiarum  iuste  et  canonice  possidet  aut  in  futurum 
conccssione  pontificum,  largitionc  regum  vel  principum,  oblationc  iidclium 
scu  aliis  iustis  modis  prestante  domino  poterit  adipisci,  firma  vobis  vestrisque 
successoribus  et  illibata  permaneant.  In  quibus  hec  propriis  duximus  expri- 
menda  vocabutis:  locum  ipsum,  in  quo  prefata  ecclesia  sita  est  cum  Omnibus 
pertinentiis  suis,  Liela,  Nugerol  et  capellam  eiusdem  ville  cum  omnibus 
mancipiis  suis,  Setven  et  capellam  eiusdem  ville  cum  omnibus  pertinentiis 
suis,  Grindiln  et  ius  quod  habetis  in  capella  eiusdem  ville,")  Mulhein,  Hel- 
giswilre  et  omnem  decimationem  infra  rupem  quam  incole  Eamartsflum  vo- 
cant,  Morsbach,  Blachwen,  Ramohvire,  Hufehen,  Brunkehen,  Mezherlon,  Luo- 
doldistorf, l)  Ouken,  Biediertan,  Buczhcrach,  Hcrgeswilc,  Herkingin,  Mumelis- 
wile,  Huoingen,  Luopthurf,  Lulwile,  Roud[?]munt,  Riede,  Wilere,  Buhse,  Reches- 
wendin,  Cundoltingin,  Boubinowe,  Rauzelingin,  Hurwile,  Titeritun,  Braswilerc, 
Rigolswilre,  Luiwilre,  Buoron,  Diekon,  Liedirwilre,  Lubesingin,  Baldewile, 
Eptinwin,  Selboldisberch,  Rectidinberch,  Ederswilre,  Huhostetten,  l.uozela, 
Nurckon,  Briselake,  Rinake,  Zinwigen,  Bcrmeswile,  Wikesowe,  Hunegin, 
Nunnengen,  Slicgin,  Chuowis.  Sane  novalium  vestrorum  que  propriis  mani- 
bus  aut  sumptibus  colitis  sive  de  nutrimentis  animalium  vestrorum  nullus  a 
vobis  decimas  exigere  vel  extorquere  presumat.  Cum  autem  generale  inter- 
dictum  terre  fuerit,  liceat  vobis  clausis  ianuis,  exelusis  excommunicatis  et 
interdictis,  non  pulsatis  campanis,  suppressa  voce  divina  officia  celebrare. 
Crisma  vero,  oleum  sanctum,  consecrationes  altarium  seu  basilicaruin,  ordi- 
nationes  monachorum  sive  clericorum  qui  ad  sacros  ordines  fuerint  promo- 
vendi  a dioccsano  suscipietis  episcopo,  siquidem  catholicus  fuerit  et  gratiam 
atque  comunionem  apostolice  sedis  liabuerit  et  ea  gratis  et  absque  pravitate 
aliqua  vobis  voluerit  exhibere;  alioquin  quemeumque  malueritis  adcatis  an- 
tistitem')  gratiam  atque  comunionem  apostolice  sedis  habent£m,  qui  nostra 
fultus  auctoritate  quod  postulatur  impendat  Sepulturam  preterea  ipsius 
loci  liberam  esse  dccernimus,  ut  corum  devotioni  et  extreme  voluntati  qui 
se  illic  sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  excomunicati  vel  interdicti  sint,  nullus 
obsistat  salva  tarnen  iustitia  illarum  ccclesiarum  a quibus  mortuorum  Cor- 
pora assumuntur.  Libertates  quoque  et  immunitates  antiquas  et  rationabiles 


5 


10 


15 


20 


25 


30 


35 


40 


$5.  a)  v ch  et  bis  ville  auf  Rasur.  b)  r aus  f korrigiert, 
auf  Rasur. 


c)  vom  quemeumque  bis  antistitem 

45 


Digitized  by  Google 


47 


consuetudincs  monastcrii  vestri  hactenus  observatas  ratas  habemus  ct  eas 
pcrpctuis  temporibus  illibatas  manere  censemus.  Obeunte  vero  te  nunc  eius- 
dem  loci  abbatc  vel  tuorum  quolibet  successorum  nullus  ibi  qualibet  sub- 
reptionis  astutia  seu  violentia  preponatur  nisi  quera  fratres  comuni  conscnsu 
5 vel  maior  pars  consilii  sanioris  sccundum  dci  timorcm  ct  beati  Benedicti 
regulam  providerint  eligendum.  Ad  inditium  autem  percepte  huius  a Romana 
ecclesia  libertatis  et  quod  locus  ipse  iuris  beati  Petri  sit  a prefatis  nobilibus 
viris  apostolice  sedi  sub  unius  aurei  censu  oblatus,  bizantium  unum  nobis 
nostrisque  successoribus  annis  singulis  persolvetis.  Dcccmimus  ergo  ut  nulli 

10  omnino  hominum  liceat  prefatura  monasterium  teraere  perturbare  aut  eius 
possessiones  auferre  vel  ablatas  retinere  minuere  seu  quibuslibct  vexationibus 
fa[ti]gare,  sed  omnia  integra  conscrventur  eorum  pro  quorum  gubernatione 
ac  sustentatione  concessa  sunt  usibus  omnimodis  profutura,  salva  sedis  aposto- 
lice auctoritatc  et  in  suprad(ic]tis  ccclesiis  dioccsani  cpiscopo  canonica  iustitia. 

15  Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  secularisve  persona  hanc  nostre  consti- 
tutionis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire  temptaverit  secundo  ter- 
tiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satisfactione  correxerit,  potestatis 
honorisque  sui  dignitate  carcat  reamque  sc  divino  iuditio  existere  de  per- 
pctrata  iniquitatc  cognoscat  et  a sacratissimo  corpore  ac  sanguine  dei  et 

20  domini  redemptoris  nostri  Tesu  Christi  alicna  fiat  atque  in  extremo  examine 
districte  ultioni  subiaceat.  Cunctis  autem  cidem  loco  sua  iura  servantibus 
sit  pax  domini  nostri  Iesu  Christi,  quatinus  et  hic  fructum  bone  actionis 
percipiant  et  apud  districtum  iudicem  prcmia  eteme  pacis  inveniant,  Amen. 
Amen.  Amen. 

25  (R.)  Ego  Celestinus  catholice  ecclesie  episcopus  ss.  (M.) 

t Ego  Albinus  Albanensis  episcopus  ss. 
t Ego  Octavianus  Hostiensis  et  Velletrensis  episcopus  ss.d) 
t Ego  Iohannes  Prcnestinus  episcopus  ss. 
t Ego  Petrus  Por[tujensis  et  sancte  Rufine  episcopus  ss. 

30  t Ego  Pandulfus  basilicae  XII  apostolorum  presbyter  cardinalis  ss. 

t Ego  Petrus  tituli  sancte  Cecilie  presbyter  cardinalis  ss. 
f Ego  Iohannes  tituli  sancti  Stephani  in  Celio  monte  presbyter  car- 
dinalis ss. 

+ Ego  Centius  tituli  sancti  I.aurentii  in  I.ucina  presbyter  cardinalis  ss. 

35  t Ego  Iohannes  tituli  sancte  I’risce  presbyter  cardinalis  ss. 

f Ego  Gregorius  sancte  Marie  in  Porticu  diaconus  cardinalis  ss. 

•f  Ego  Gregorius  sancte  Marie  in  Aquiro  diaconus  cardinalis  ss. 
f Ego  Gregorius  sancti  Georgii  ad  velum  aurcum  diaconus  cardinalis  ss. 
t Ego  Bobo  sancti  Theodori  diaconus  cardinalis  ss. 

40  t Ego  Cencius  sancte  Lucie  in  Orthea  diaconus  cardinalis  ss. 

Dat.  Latcrani  per  manum  Egidii  sancti  Nicolai  in  carcere  Tulliano 
diaconi  cardinalis,  ll  id.  martii,  indictione  duodecima,  incamationis  dominice 
anno  MCXClll,  pontificatus  vero  donni*)  Celestini  pape  tercii  anno  tertio. 

60.  d)  Dielt  ganze  Unter sehrif t an/  Katar.  e)  eiet 


Digitized  by  Google 


48 


67. 

Papst  Cölestin  III.  bestätigt  dem  Kloster  Lützel  den.  Besitzstand,  dar- 
unter domum  in  civitate  Basilea  cum  vineis  suis  de  Altinguen. 

Rom  1194  Juni  8. 

Trouillat  l,  423  >1“  277  nach  dem  ehemals  in  seinem  Besitze  gesessenen  5 
Original.  — Hidber  2,  423  n"  2677.  — Jajffe-l.cr.venfeld  17/20. 


68. 

Papst  Cölestin  III.  nimmt  das  Kloster  St.  Alban  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  ihm  den  Besitzstand.  Lateran  1/146  Februar  20. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Alban  n“  10  (A).  — Abschrift  jo 
im  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  1333  Mai  4.  St.  Alban 
n"  48  (B).  — Abschrift  des  13.  7h.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R. 
fol.  3"  n ' 3 mit  IX  kl.  Iß').  — Regest  in  der  Registratur  von  z6oo 
St.  Alban  /..  p.  / 7;  sämtlich  ebendort. 

Schöpflin  Alsatia  1 , 302  n“  336  irrig  zu  t/43  nach  B'  (unvollständig)  15 
= Trouillat  /,  433  n“  282.  — Boos  S.  14  tf  32  (Auszug).  — Hidber  2, 

427  «"  2683.  — jaffe-L'&tvenfeld  17331. 

Text,  Rota  (mit  Ausnahme  des  Randkreuzes),  Unterschrift  (mit  Aus- 
nahme des  H),  Monogramm  und  Datumzeile  sind  -von  derselben  Hand 
geschrieben.  Die  Unterschriften  der  Kardinale  zeigen  jede  für  sich  be-  20 
sondere  Schrift. 

Die  Butte  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Verfasst  unter  Benützung  der  Bülte  Eugens  HL  vom  20.  Dezember  1147 
(s.  oben  n * 31). 

jj  Celestinus  cpiscopus  servus  servorum  dei  dilcctis  filiis  Theodorico  25 
preposito  ecclesie  sancti  Albani  in  territorio  Basiliensi  constructe  eiusque 
fratribus  tarn  presentibus  quam  futuris  regulärem  vitam  professis  in  perpe- 
tuum.  i Quociens  a nobis  petitur,  quod  religioni  et  honestati  convenire  dino- 
scitur,  animo  nos  decet  libenti  concedere  et  iusta  petentium  desideriis  apo- 
stolicum  patroeinium  impertiri.  Eapropter  dilccti  in  domino  filii  vestris  30 
iustis  postuiationibus  clementer  annuimus  et  prefatam  ecclcsiam  sancti  Albani 
in  qua  divino  mancipati  estis  obsequio,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
suscipimus  et  presentis  scripti  privilegio  communimus  inprimis  siquidem 
statuentes,  ut  ordo  monasticus,  qui  secundum  deum  et  beati  Benedicti  regu- 
lam  in  eadem  ecclcsia  institutus  esse  dinoscitur,  perpetuis  ibidem  temporibus  35 
inviolabiliter  observetur.  Preterea  quascumque  possessiones  quccumquc  bona 
eadem  ecclesia  impresentiarum  iuste  et  canonice  possidet  aut  in  futurum  con- 
cessione  pontificum,  largitione  regum  vel  principum,  oblatione  fidelium  scu 
aliis  iustis  modis  deo  propitio  poterit  adipisci , firma  vobis  vestrisque  suc- 


Digitized  by  Google 


49 


ccssoribus  et  illibata  pcrmancant.  In  quibus  hec  propriis  duximus  expri- 
mcnda  vocabulis:  locum  ipsum  in  quo  prefata  ecclesia  sita  est  cum  omnibus 
pertinentiis  suis,  in  clvitate  ipsa  Basiliensi  cccicsia*  vtncti  Alhani  rt  sancti  Martini  «icut 
fiuviut  Birsicus  dctcrminat,  ecclcaiam  de  Huzrcnzheim  cum  appenditiis  suis  et  omni  iure  SUO, 
5 iua  quod  habetis  in  ecclesia  de  vilia  que  dicitur  Kemhez  et  medietatem  ville  cum  suis  appen* 
ditiis,  ecclcsiam  de  Hagendors,  in  vilia  que  dicitur  inferior  Basilca  ecdesiam  cum  suis  appenditits, 
et  predium  in  cadcm  vilia,  ecctesiam  et  villam  de  Appenwilre  cum  earum  pertinentiis, 
lmrrach  cum  ecclesia  et  omnibus  suis  appenditiis  um  in  vineis  quam  in  agris  pratis  et  silvis, 
ecdesiam  de  Höningen  cum  suis  appenditiis,  ecdesiam  de  Candro  cum  suis  appen- 
10  ditiis,  ecdesiam  de  Anscuzzingen  CUI11  suis  appenditiis,  silvam  que  sita  est  iuxta  sanctum 
Albanern  molendina  in  ripa  Birse  cum  pratis  adiacenlibus,  tres  partes  *)  decimarum  in  vilia 
que  dicitur  Hvningen  ita  tarnen,  quod  sacerdos  ciusdem  ville  et  sancti  Martini 
debet  rccipere  quartam  partem,  Rinwilar , l.eidinchouen,  Habecbcnsheim,  Guzwilre, 
Sirence,  in  viila  que  dicitur  Westablda  curtem  unatn  cum  vineis,  Yfheim,  Morswilre,  Kamespach, 
1fr  Micbilnbacb,  Obcruilre,  Brateiio,  Gelterchingen,  Liumum,  ilolusteim,  Metten,  Bladoideshein,  Bin* 
ningen,  Macbstat,  Olingen  cum  omnibus  suis  appenditiis.  Possessiones  Clianl  et  bona  illa, 
que  bone  memorie  Burchardus  Basiliensis  episcopus  ecclesie  vestre  concessit 
et  scripti  sui  mttnimine  confirmavit,  vobis  nichilominus  presentis  privilegii 
pagina  conlirmamus.  Liccat  quoque  vobis  clericos  vel  laicos  liberos  et  ab- 
20  solutos  e secttlo  fugientes  ad  conversionem  rccipere  et  eos  absque  contra- 
dictione  aliqua  retinerc.  Prohibemus  insuper,  ut  nulli  fratrum  vestrorum 
post  factam  in  monasterio  vestro  professionem  fas  sit  absqtte  prepositi  sui 
licentia  nisi  arctioris  religionis  obtentu  de  eodem  loco  discedcrc,  disccdentcm 
vero  absque  communi  litterarum  cautione  nulius  audeat  retinere.  Ad  hec 
25  auctoritate  apostolica  districtius  inhibemus.  ne  quis  in  vos  vel  ecclesias 
vestras  cxcommunicationis  vel  interdicti  sententiam  absque  manifcsta  et 
rationabili  causa  promulgare  seu  vos  novis  et  indebitis  exactionibus  fatigare 
presumat  Cum  autem  generale  interdictum  terre  fuerit,  licitum  vobis  sit 
clausis  ianuis,  exclusis  excommunicatis  et  interdictis,  non  pulsatis  campanis, 
30  submissa  voce  divina  ofücia  celcbrarc.  Sepulturam  pretcrea  ciusdcm  loci 
liberam  esse  decernimus,  ut  eorum  devotioni  et  extreme  voluntati  qui  se 
illic  sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  cxcommunicati  vel  interdicti  sint,  nulius 
obsistat;  salva  tarnen  iusticia  illarttm  ecclcsiarum  a qttibus  mortuorum  corpora 
assumuntur.  Preterea  libertates  et  immunitates,  nec  non  antiquas  et  rationabiles 
35  consuetudines  vobis  et  ecclesie  vestre  concessas  et  hactcnus  approbatas  vo- 
bis auctoritate  apostolica  confirmamus.  Decernimus  ergo,  ut  nulli  omnino 
hominum  liccat  prefatam  ccclesiam  vestram  temere  perturbarc  aut  cius  pos- 
scssiones  auferre  vel  ablatas  retinere  minuere  seu  quibuslibet  vexationibus 
fatigare,  sed  omnia  integra  conserventur  eorum  pro  quorum  gubernatione  ac 
40  sustentatione  concessa  sunt  usibus  omnimodis  profutura,  salva  sedis  aposto- 
lice  auctoritate  et  diocesani  episcopi  canonica  iusticia  et  Cluniacensis  mo- 
nasterii  debita  reverentia.  Si  qua  igitur  in  futurum  ccclcsiastica  secularisve 
persona  hanc  nostre  constitutionis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire 

68-  a)  tre»  un^  das  Sihtuss-%  van  partes  mit  dunklerer  Tinte  an/  Rasur  naehgetragen. 

L'r  Kundenbuch  der  Stadt  Base!.  I.  7 


Digitized  by  Google 


50 


temptaverit,  secundo  terciove  comraonita,  nisi  reatuni  suura  congrua  satis- 
factione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  careat  dignitate  rcamque  se 
divino  iudicio  cxistere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat  et  a sacratissimo 
corpore  et  sanguine  dei  et  domini  rcdcmptoris  nostri  Iesu  Christi  aliena 
fiat  atque  in  extremo  examine  divine  ultioni  subiaccat.  Cunctis  autem  eidcm  & 
loco  sua  iura  scrvantibus  sit  pax  domini  nostri  Iesu  Christi,  quatinus  et 
hic  fructum  bonc  actionis  pcrcipiant  ed  apud  districtum  iudicem  premia 
cteme  pacis  inveniant.  | Amen.  Amen.  Amen,  g 

(R.)  Ego  Celestinus  catholice  ecclesie  episcopus  ss.  (M.) 
t Ego  Albinus  Albanensis  episcopus  ss.  10 

t Ego  Octavianus  Hostiensis  et  Velletrensis  episcopus  ss. 
f Ego  l’etrus  I’ortuensis  et  sancte  Rufinc  episcopus  ss. 

+ Ego  l’andulfus  basilice  Xll  apostolorum  presbyter  cardinalis  ss. 
t Ego  Melior  sanctorum  Iohannis  et  Pauli  presbyter  cardinalis  tituli 
Pamachii  ss.  15 

t Ego  Iordanus  presbyter  cardinalis  sancte  Pudentiane11)  tituli  Pastoris  ss. 
t Ego  Iohanncs  tituli  sancti  Clcmcntis  cardinalis  Vitcrbiensis  et  Tus- 
canensis  episcopus  ss. 

t Ego  Hugo  presbyter  cardinalis  sancti  Martini  tituli  Equitii  ss. 
f Ego  Cinthius  tituli  sancti  Laurentii  in  I.ucina  presbyter  cardinalis  ss.  20 
f Ego  Soffredus  tituli  sancte  Praxedis  presbyter  cardinalis  ss. 
t Ego  Eidfantius]  tituli  sancti  Marcelli  presbyter  cardinalis  ss. 
f Ego  Iohanncs  tituli  sancte  Priscc  presbyter  cardinalis  ss. 
t Ego  Gratianus  sanctorum  Cosme  et  Damiani  diaconus  cardinalis  ss. 
t Ego  Gerardus  sancti  Adriani  diaconus  cardinalis  ss.  25 

t Ego  Gregorius  sancte  Marie  in  porticu  diaconus  cardinalis  ss. 
t Ego  Gregorius  sancte  Marie  in  Aquiro  diaconus  cardinalis  ss. 
t Ego  Gregorius  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis  ss. 
f Ego  I-otarius  sanctorum  Scrgii  et  Bachi  diaconus  cardinalis  ss. 
t Ego  Nicolaus  sancte  Marie  in  Cosmidin  diaconus  cardinalis  ss.  30 

t Ego  Bobo  sancti  Thcodori  diaconus  cardinalis  ss. 

Dat.  I.aterani,  per  manum  Centii  sancte  Lucie  in  Orthea  diaconi  car- 
dinalis domini  pape  camerarii,  X kl.  martii,  indictione  XI1II*,  incarnationis 
dominice  anno  ]&(?£ CV“,  pontiheatus  vero  domni  g Cclestini  g pape  111 
anno  quinto.  35 

65). 

Papst  Cölestin  III.  bestätigt  dem  Stift  St.  Leonhard  den  Besitz  der 
Kirchen  Stetten  und  Wintersingen.  Lateran  1196  Mai  8. 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fot.  4"  im  Staatsarchiv 
su  Basel  (II).  Regest  im  weissen  Buch  von  1 500  St.  Leonhard  D.  fol.  40 


68.  b)  I'udeniane  A, 


Digitized  by  Google 


51 


2i6,  ebendort,  mit  der  Bemerkung:  haec  littera  non  reperitur  inter  litteras 
sed  in  libro  pergameno  littcrarum  fol.  5. 

Trouillat  ^2,  32  «"  2 nach  B;  hier  ist  auf  Zeile  18  dat  statt  datum  zu 
lesen.  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  10,  4.09.  — 
5 Regesten : Boos  S.  15  n‘  33.  — Hidber  2,  43s  n‘  2699.  — Jaffe-I.öwen- 
feld  17373. 

70. 

Bischof  Lutold  von  Basel  übergiebl  dem  Stift  St.  Ursilz  den  Zehnten 
in  dortiger  Stadt.  Münster  im  Granfeld  1200  — — 

10  Unter  den  Zeugen:  Cuonradus  plebanus  sancti  Petri  in  Basilea. 

Trouillat  1,  440  n “ 286  nach  einer  Abschrift  im  bischöflichen  Archiv 
zu  Pruntrut.  — Hidber  2,  467  »"  2769. 

71. 

Schiedsspruch  stoischen  Gisela,  des  Eberhard  Fassbind  Ehefrau,  und 
15  ihrer  Schwiegertochter  Meehti/d  über  den  Besitz  des  Hauses  zum 
Löwen  an  der  Eisengasse.  — 1202  Mai  — 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Domstift  I 3 (A).  — Abschrift  der 
Reihe  der  Schiedsleute  durch  Wurstisen  in  seinen  analecta  p.  310  in 
der  Universitätsbibliothek  su  Basel. 

SO  Auf  der  Rückseite  ist  von  einer  Hand  des  13.  Jh.  geschrieben  : super 
censu  unius  ame  vini  de  domo  zum  Löwen  uff  Isengassen,  credo  quod 
pertineat  dormentario. 

Das  (an  Pergamentstreifen  hängende)  Siegel  fehlt. 

Notum  esse  volumus  tarn  futuris  quam  presentibus,  quod  Ebirhardus 
25  cognomine  Uazpindo  et  uxor  eius  Gisela  filio  suo  Burchardo  sponsam  de 
Bellinchon  Mehtildim  nomine  filiam  Heinrici  accipientes  domum  quandam 
quoad  viverent  sponso  et  sponse  possidendam  contulerunt,  domum  quoque 
aliam  in  platea  que  dicitur  Isingazza  sitam  cognomine  ad  I.eonem  ex  sponse 
ac  patris  eius  peccunia  videlicet  Septuaginta  libris  conparantes,  eam  a maioris 
30  ecclesie  canonicis  pro  ama  vini  annuatim  reddenda  receperunt  hoc  pacto, 
quod  si  sponsus  B[urchardus]  prior  decederet  sponse  Mehtildi  domum  emp- 
ticiam  dare  vendere  alienare  licerct  Mortuo  vero  post  B[urchardo]  et  lite 
inter  socrum  Gisilam  et  nurum  Mehtildim  orta,  socru  quidem  asserente  ac 
super  hoc  litteras  sue  assertionis  seriem  continentes  ab  episcopo  et  canonicis 
35  inpetratas  in  medium  proferente,  nurum  nichii  proprietatis  nisi  quoad  viveret 
in  cmpticia  domo  habere,*)  nurus  ob  hoc  in  ius  vocata  socrus  assercioncm 
falsam  probare  contendebat,  sed  tandem  fide  data  et  accepta,  facta  trans- 


71.  a)  habente  A. 


Digitized  by  Google 


52 


actione,  lis  inter  eas  diu  habita  coram  his  iudicibus  Hugonc  advocato  cog- 
nomine  Monacho  et  Hugone  sculteto  cognomine  Flecha  per  hos  mediatores 
scilicet  Burchardum  Vicedominum,  Heinricum  de  Straburc  et  utrumque  de 
Rheno  Wernerum,  de  Titinshein  Heinricum,  de  Sliengin  Wemerum,  came- 
rarium  Chvnradum,  de  Rinueldin  Dietricum,  preconem  Wernerum  et  in  curti  5 
de  Rinuldin  Echihardum,  de  Nollingin  Echibardum  et  alios  quam  plures  viros 
approbatos  hoc  modo  est  dirempta:  nam  eorum  iussu  et  consilio  nurus  domum 
ad  sue  vite  fincm  sibi  collatam  socrui  littcras  sue  assercionis  osten sas  prius 
sc  perdidisse  requirentibus  eas  protcstanti  resignavit,  socrus  autem  G[iselaj 
vice  versa  iuri  suo  quod  in  cmpticia  domo  habere  videbatur  publice  abre-  10 
nunciavit,  quam  iam  dictam  domum  ipsa  Mehtildis  canonicis  ecclesie  maioris 
resignatam  ac  denuo  receptam  sibi  ac  sua  marito  Chvnrado  eiusque  duobus 
fratribus  salvo  utriusque  partis  iure  indiferenter  conferendo  appropriavit,  Acta 
sunt  autem  hec  anno  dominice  incarnacionis  MCCII,  mense  rnaio. 


72.  15 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestätigt  dem  Stift  St.  Leonhard  Rechte  und 
Besitzstand,  insbesondere  den  Kirchensatz  und  die  bischöfliche  Zehnt- 
quart zu  Stetten.  — 1203  — — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n"  J (A).  — Abschrift 
von  1293  "n  Cartular  St.  Leonhard  H.  fei.  4 (B),  ebendort.  — Abschrift  20 
Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fot.  1S7”  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel  CB1).  — Regesten  im  weissen  Buch  von  1300  St.  Leon- 
hard D.  fot.  201  und  216  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

TrouiUat  2,  33  n"  22  nach  B.  Hier  ist  zu  lesen : 

S.  33  Z.  / } quecunquc  statt  quiequid.  26 

Z.  22  sanccimus  statt  sancimus. 

Z.  24  Bertholdi  statt  Bcrchtoldi. 

Z.  27  quem  statt  quam. 

S.  34  Z.  10  conmunione  statt  communionc. 

Z.  IJ  facta  statt  acta.  30 

An  roten  Seidenfäden  hängt  das  Siegel  des  Bischofs:  LVTOLDVS . 
DEI  . GRATIA  . BASIE  . El’ISCOPVS.  - 5.  Abbildung  n’ 


73. 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestätigt  dem  Stift  St.  Leonhard  den  Besitz 
der  bischöflichen  Zehntquart  in  Stetten.  35 

— 1206  September  24  bis  Dezember  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  «'  4 (A).  — Abschrift 
von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  4 (B),  ebendort.  — Regesten 
im  weissen  Buch  von  1300  St.  Leonhard  D.  fol.  201  und  216  ebendort. 

TrouiUat  2,  34  n“  23  nach  B.  Hier  ist  zu  lesen  : 40 


Digitized  by  Google 


53 


5.  34  Z.  35  etiam  statt  et 
•S'.  33  Z.  6 aliam  statt  alteram. 

Z.  io  serventur  statt  sistentur. 

5.  33  Z.  ii  und  12  datum  ausgeschrieben  und  Indictione  x. 

5 Das  Siege/  des  Bischofs  hangt  an  einem  Pergamentstreifen : LVTOLD  . 
DEI  . GR  . . . ASILIEN — -S'.  Abbildung  n-  4. 


74. 

Werner  zu  Rhein  vergabt  Güter  an  das  Domstift,  welche  das 
Johamiilerhaus  zu  Lehen  erhält.  — 1206  — — 

10  Regest  in  der  Zinsregistratur  der  Präsenz  des  13.  7h.  Domstift  II-. 
fol.  94  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Litera  data  anno  domini  Snxvl  sub  sigillis  domus  sancti  Iohannis  Basi- 
liensis),  episcopi  et  capituli  Rasiliensis,  quod  quidern  Wernherus  de  Reno  dona- 
vit  certa  sua  bona  in  litera  expressa  ecclcsie  Basiliensi  et  statucns,  quod  fratres 
15  domus  prenotate  reciperent  ipsa  bona  in  feudum  ab  ecclesia  Basiliensi  et  de 
eis  solverent  singulis  annis  anniversaria. 


75. 

Graf  Rudolf  von  Thierstein  verkauft  sein  Gut  zu  Roggenburg  und 
Kiffis  an  die  Kirche  Klein-Lützel.  — 1207  Februar  11. 

20  Abschrift  im  Vidimus  des  Grafen  Rudolf  von  Thierstein  von  1233 
September  3 im  Staatsarchiv  zu  Basel,  st.  Urk.  n"  32  (B).  — Abschrift 
von  1293  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  3 >1“  17  (B1).  — Abschrift 
von  1293  von  dem  Vidimus  daselbst  fol.  6 n"  20  ( C)  — Regesten  im 
1 vcisscn  Buch  von  1300  St.  Leonhard  D.  fol.  203  und  220,  sämtlich 
35  ebendort. 

Trouillat  2,  33  «*  24  nach  B'. 


7Ü. 

Vergleich  des  Bischofs  Lülo/d  von  Basel  mit  dem  Abt  Arnold  von 
Murbach  über  die  Zehntquart  der  zu  Murbach  gehörenden  Kirchen. 
30  — 1207 


Unter  den  Zeugen:  Rudolfus  Divcs  de  Basilea. 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecc/esie  Basiliensis  fol.  37 
im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B). 

Trouillat  I,  431  n ’ 279  nach  B.  — Schöpf  in  A/satia  1,  301  n"  334. 


Digitized  by  Google 


54 


77. 

Bischof  Liitold  von  Basel  bestätigt  den  zwischen  den  Klöstern  AUkirch 
und  Bellelay  über  das  Kloster  Grandgotird  ergangenen  Schiedsspruch. 

— 1208  März  12. 

Unter  den  Schiedsrichtern : Thiedricum  prepositum  et  Henricum  mo-  f, 
nachum  sancti  Albani. 

Trouillat  1,  446  n“  292. 


7a 

Graf  Rudolf  von  Thierstein  vergabt  den  Zehnten  zu  Mettenberg  an 
Klein-Lützel.  — 1208  August  8.  10 

Deutsche  Übersetzung  im  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  Basel 
vom  20.  Oktober  1488  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klein-Lützel  n‘  25. 

Rüdolff  graff  von  ThieVstein  allen  diser  brieffen  ansehern  oder  hörern 
heill  und  deren  so  hernach  volgen  erkantnis.  Kunt  sie  allen  den  so  not  ist 
ze  wissen,  daz  nochdera  Bercthold  unser  Schaffner  der  eher  von  uns  zu  lehen  15 
den  zehenden  inn  dem  berg  genannt  Mettenberg  besesse  denselben  inn  unser 
hende  fry  und  williglichen  uffgeben  hat  doch  also,  daz  wir  denselben  der 
kilchen  sanct  Marien  zu  kleinen  Lützel  vergabten  und  inn  dieselb  kilch  alles 
unnser  recht  übergeben,  daz  wir  ouch  gethan  haben  und  hiemit  geton  mit 
verwilligung  unsers  brüders  Simons  und  unsers  suns  Vlrichs  frilichen  bekennen,  20 
inn  welichs  zehendens  widergeltnis  der  genannt  Bertold  sin  guter  gelegen  inn 
dem  dorff  Heymenriet,  so  yegliches  iars  acht  vcrnzall  beyderley  korns  be- 
zalen,  uns  und  inn  unser  hend  williglichen  gegeben  übergeben  und  vergabt, 
sunder  frilichen  uffgeben  hat.  Wir  habent  aber  im  dieselben  guter  mit  lehens- 
recht an  stat  und  nammen  dess  vorgenanten  zehenden  wider  gelihen  und  hie-  25 
mit  verlihen  haben  bekennen  mit  erbrecht  zu  besitzende.  Zii  söllicher  ge- 
schieht erschinung  ist  diser  brieff  mit  anhenckung  unsers  ingesigels  bevistnet 
Geben  inn  dem  ior  dess  herrn  tusent  zweyhundert  und  acht  iar,  uff  fritag 
vor  sant  Laurencien  dess  marterers  tag. 


79.  30 

Abt  K\onrad\  von  Lützel  und  Propst  M.  von  St.  Leonhard  in  Basel 
schlichten  den  Streit  des  Stifts  Beromünster  und  des  Grafen  H\ermann\ 
von  Froburg  über  den  Kirchensalz  zu  Auggen.  — 1208 

Neugart  Codex  diptomaticus  Alemannia  2,  /2J  »'  8p  J. 


Digitized  by  Google 


55 


80. 

Abt  und  Kapitel  des  Klosters  Murbach  leihen  dem  Kloster  Lützel  eine 
vom  Ritter  Hugo  zu  Rhein  von  Basel  au/gegebene  Hube  zu  Atten- 
schweiler.  — /z/o  (bis  Oktober  j). 

5 Original  im  Besirksarehiv  des  Ober-Elsass  zu  Kalmar,  Lützel »'  rzfiy  (A). 

An  Schnüren  hängen  zwei  Sieget: 

i.  f ARNOI.DVS  . DEI . GRATIA  . MVRBACENSIS  . ABBAS. 
z.  f SIGILLV CEN. 

| In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  § Quia  solet  temporis  diu- 
10  tumitas  rerum  gestarum  mcmoriam  abolere,  ideo  ego  Amoldus  abbas  Mor- 
baccnsis  presenti  scripto  notum  facio  presentibus  et  futuris,  quod  Hugo  miles 
ßasiliensis  dictus  de  Rcno  hübam  unam,  quam  apud  Atemeswilre  in  bene- 
ficitim  a nobis  tenebat,  in  manum  nostram  publice  resignavit  apud  villam 
Bercholz  in  sollempni  placito,  quod  vulgo  dicitur  dincb,  ubi  multi  tarn  mi- 
15  nisteriales  nostri  quam  alii  convenerant,  ca  videlicet  conditione  prefixa,  ut 
eamdcm  hübam  fratribus  Lucelensis  cenobii  sub  annuo  censu  perpctuo  tenen- 
dam  concederemus.  Quod  et  fecimus  conmuni  tocius  capituli  nostri  necnon 
et  ministerialium  ecclesie  nostre  consilio,  presente  et  rogantc  ipso  Hugone 
sed  et  Conrado  fratre  ipsius  qui  ei,  si  absque  tilio  decederet,  in  illud  bene- 
20  ficium  successurus  erat,  presente  ibidem  et  illud  ius  successionis,  quod  ipse 
tantum  sibi  nulli  autem  heredi  suo  a nobis  acceperat,  expresse  vocis  officio 
et  ita  ut  fieri  solet  penitus  rcsignantc.  Pro  qua  re  iam  dicti  fratres  Luce- 
lenses  nobis  quidem  et  consilio  nostro  sex  marchas  argenti,  ipsi  vero  Hugoni 
quindecim  appenderunt.  Census  autem  hic  est  quem  idem  fratres  absque 
25  omni  alia  cxactione  ecclesie  nostre  pro  eodem  bcneficio  redderc  tenentur: 
singulis  videlicet  annis  decem  casei  quorum  quilibet  quatuor  valeat  denarios 
Basilienses  in  festo  beati  Iohannis  baptiste  apud  Morbachum  a predictis 
fratribus  persolvendi.  Acta  sunt  hec  anno  ab  incarnatione  domini  millcsimo 
ducentesimo  decimo,  regnante  domino  Ottone  imperatore  anno  imperii  eius 
30  primo.  Horum  omnium  testes  hi  sunt:  de  fratribus  ecclesie  nostre  Amoldus 
cellerarius,  Conradus  custos,  Conradus  de  Hongerseim,  Gerungus  spitalarius, 
Vlricus  Sucuus,  Wemerus,  lohanncs  Felicitas,  Vlricus  plebanus,  de  ministeriali- 
bus  vero  et  aliis  Rudegerus  de  Hvfol,  Bemerus  plebanus  de  Gebewilre  et  Lut- 
fridus  frater  eius,  Henricus  cognominato  Holzapphel  de  eadem  vilta,  Ruderus 
36  de  Condolseim  et  Dithemar  frater  eius,  Dithelmus  de  Bercholz  iunior,  Ro- 
dolfus  de  Brine  et  Otto  frater  eius,  Wecil  de  Wincenhei[m],  Fridricus  de 
Masmunstere,  Henricus  Steinlin  de  Blathseim,  et  alii  quam  plurcs.  Et  quia 
nil  fere  stabilius  esse  debet  quam  illa  beneficia,  que  ab  una  ecclesia  alteri 
conferuntur,  presentem  paginam  tarn  sigilli  nostri  quam  sigilli  capituli  nostri 
10  impressione  conmunire  curavimus,  quatinus  hoc  factum  nostrum  semper 
dcinceps  firmum  et  inconvulsum  permaneat. 


Digitized  by  Google 


5fi 


81. 

Bischof  Lülo/d  von  Basel  beurkundet  die  Rechte  und  Freiheiten  des 
Stiftes  St.  Ursitz.  St.  Ursits  1210  — 

Unter  den  Zeugen:  Otto  prepositus  ecclesie  sancti  Leonhardi  in  Basilca. 

Trouillat  1,  451  n“  296,  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu  5 
Pruntrut. 


82. 

Bischof  Lütold  von  Basel  schlichtet  den  Streit  zwischen  Heinrich,  Abt 
von  Beinwil  und  Rudolf,  Grafen  von  Thierstein,  in  betreff  ihrer 
Eigenleute.  Basel  1212 10 

Unter  den  Zeugen:  Otto  prepositus  sancti  Leonardi. 

Abschrift  im  Vidimus  von  1229  im  bischöflichen  Archiv  zu  Pruntrut  (B). 

— Abschrift  von  B im  Vidimus  des  bischöflichen  Offlcia/s  von  rj2f 
Mai  6 im  Staatsarchiv  zu  Solothurn,  Abteilung  Beinwil  (C). 

Trouillat  /.  460  tr’  jor  ohne  Datum  nach  B.  — Herrgott  genealogia  15 
2,  21 5 n " 266  ohne  Zeugen.  — Solothumer  Wochenblatt  1824  S.  276. 


83. 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestimmt  die  Verteilung  der  Geldsumme, 
welche  ihm  Graf  Rudolf  für  die  Voglei  schuldet. 

— 1212  Dezember  25  bis  I2i_  ? Juni  6.  20 

Original  bis  ijSS  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  st.  Urk.  «'  ; (A).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den 
chartce  Amerbachiamc  A.  fot.  482  in  der  Universitätsbibliothek  zu 
Basel  (B). 

Ochs  1,  28 o = Trouillat  1 , 463  n‘  JO).  — Regesten:  Zeitschrift  für  25 
die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  221 . — Rochhols  27  n’  4 5. 

An  Pergamentstreifen  hängen  zwei  Siegel: 

1.  Bischof  Lütold.  S.  Abbildung  n"  j. 

2.  Domkapitel  (zerbrochen). 

Lvtoldus  dei  gracia  Basilicnsis  episcopus  universis  Christi  fidelibus,  ad  80 
quos  presentes  littere  pervenerint,  rei  gestc  noticiam.  Sciant  presentes  et 
postcri,  quod  nos  pecuniam  subscriptam  a comite  Rüdolfo  pro  advocacia 
Basiliensi  nobis  vel,  si  nos  interim  decedere  contingat,  successori  nostro 
debitam  irrevocabiliter  persolvi  constituimus  sub  hac  forma:  decem  marcas 
capitulo  maioris  ecclesie  dari  decrcvimus  ad  emendum  allodium,  quod  descr-  85 
viat  fratribus  in  die  anniversarii  nostri,  item  viginti  marcas  ad  reconpensa- 
cionem  aurei  calicis  quem  in  neccssitate  cpiscopatus  nostri  expendimus,  item 


Digitized  by  Google 


67 


sex  marcas  ad  redimenda  pignora  videlicet  anulum  pontificalem  ct  pannum 
sericum  a villico  iudeo,  Volcmaro  de  Stege  quinque  marcas,  Bcrcholdo  mo- 
netario  1111“',  Epponi  carnifici  utiam , Vlrico  de  Wilen  tres  marcas,  Vullario 
quinque  marcas,  Waltero  celerario  tres,  filiabus  Hessonis  dccem  marcas. 

5 Ne  igitur  presens  factum  nostmm  quisquam  successorum  nostrorum  possit 
aliquatenus  retractare,  presenti  pagine  id  conmisimus,  quam  fecimus  sigilli 
nostri  et  capituli  munimine  roborari.  Et  quoniam  pecuniam  nominatam  in 
usus  episcopatus  nostri  expendimus,  dignum  est  et  rationi  conscntaneum, 
quod,  si  contingat  nos  medio  tempore  viam  ingredi  universe  carnis,  successor 
10  noster  predictam  pecuniam  sine  contradictione  persolvat.  Acta  sunt  hec 
anno  domini  MCCXl/l. 


84. 

Die  Domkirche  Basel  leiht  dem  Ritter  Konrad  von  Eptingen  ein  Lehen 
zu  Diegten.  — 1212  Dezember  25  bis  121J  Juni  6. 

15  Unter  Jen  Zeugen:  Petrus  institor,  Bcrtoldus  Obolus,  Henricus  de  Tyet- 
henshein,  Marcuardus  faber. 

Abschrift  des  /J.  Jh.  mit  Weglassung  der  Zeugenreihe  im  Codex  diplo- 
maticus  eeclesice  Basiliensis  fol.  47"  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B).  — 
Abschriften  des  />.  Jh.  im  Lehenbuch  des  Bistums  Basel  fol.  95  in  der 
20  Hof-  und  Landesbibliothek  zu  Karlsruhe  (B')  und  im  altadeligen  liehen 
buch  des  Bistums  Basel  fol.  76''  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (Bt). 

Trouillat  /,  764  «■’  J04. 


85. 

Bischof  Lütold  von  Basel  thut  kund,  dass  Ritter  Rudolf,  Sohn  Lut- 
25  frieds  von  Pfirt,  die  ihm  verliehene  Vogtei  von  Metzer  len  dem  Grafen 
Rudolf  von  Thier  stein  und  dieser  sie  ihm , dem  Bischof , auf  ge- 
geben habe.  Basel  1217  März  — 

Unter  den  Zeugen:  Vivianus  capellanus. 

Acta  sunt  hec  in  claustro  sancti  Albani. 

30  Abschrift  des  13.  Jh.  in  Lehenbuch  des  Bistums  Basel  fol.  t f in  der 
Hof-  und  Landesbibliothek  zu  Karlsruhe  (B).  — Abschrift  des  15.  Jh. 
im  altadeligen  Lehenbuch  des  Bistums  Basel  fol  trv  im  Staatsarchiv 
zu  Bern  (Bl). 

Trouillat  1,  462  n°  J02  nach  BK 


Urkundenbuch  der  Stadt  Haael. 


8 


Digitized  by  Google 


58 


86. 

Bischof  Konrad  von  Konstanz  bestätigt  Burchard  dein  Kirehherm 
in  Kirchen  das  alleinige  Patronatsreeht  der  drei  Kirchen  Eitneldingen, 
Markt  und  Kirchen.  — 1215  November  27. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Iiaset,  St.  Peter  n°  / (A).  — Abschrift  aus  5 
dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  2IV  n°  22,  eben- 
dort (B).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  charter  Amer- 
bachiance  C.  p.  22$  in  der  Universitätsbibliothek  su  Basel  (Bl). 

Schöpf  in  historia  Zaringo-Badensis  y,  tjp  n“  75  nach  A.  — Regesten : 
Geschichtsfreund  4,  t6l  >1°  9.  — l.adewig  1291  [dessen  Angabe,  dass  10 
ein  Original  im  Generallandesarchiv  su  Karlsruhe  liege,  unrichtig  ist]. 

An  roten  und  gelben  Seidenfäden  hängt  das  zerbrochene  Siegel  des 
Bischofs. 

Neben  A liegt  eine  zweite  Ausfertigung  dieser  Urkunde  vor , gleich- 
lautend bis  auf  den  Mangel  des  Satzes  acta  sunt  u.  s.  w.,  und  versehen  15 
mit  demselben,  jedoch  hier  an  einer  Schnur  hangenden  Siege! : f CVN- 
RAD  VS  . DK1  . GRA  . CONSTANTIENSIS  . EPC  . (im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Peter  f ; Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular 
St.  Peter  II.  fol.  20  n"  19).  Dieses  Stück  unterscheidet  sich  von  dem 
mit  grosser  Sorgfalt  ausgeführten  A durch  die  unregelmässige,  nicht  20 
geradlinige  Form  des  Pergamentes,  durch  den  Mangel  jeder  Linierung, 
durch  die  Hand  des  Schreibers  und  die  unverkennbar  currente,  ja  sorg- 
lose Art  des  Schreibens.  Diese  Umstände,  verbunden  mit  dem  Mangel 
der  Datierung , lassen  das  Stück  als  Concept  zu  A erscheinen.  Dass 
es  dem  Schreiber  von  A unmittelbar  als  Vorlage  diente,  ergiebt  sich  25 
aus  der  genauen  Nachbildung  der  in  if  in  den  Horten  Belliz  und 
Straze  angewendeten  ganz  ungewöhnlichen  Form  des  7.  in  A bei  Straze 
(Z.  17),  während  bei  ßellez  (Z.  12)  die  übliche  Form  gewählt  ist. 
i f ist  aber  besiegelt  und  hat  somit  nachträglich  eine  dem  Original  A 
gleichwertige  Bedeutung  erhalten.  30 

jj  In  nomine  sancte  et  individuc  trinitatis.  Ego  Conradus  “)  cpiscopus 
Constantiensis  | Christi  tidclibus  b)  presentibu.s  et  posteris  salutem  in  domino. 
Res  in  litigio  posita  in  iudicium  sepius  dcducta,  postquam  iuris  servato  ordine 
per  diffinitivam  sententiam  tinem  acceperit  et  sopita  fuerit,  nc  itcrum  forte 
oblivione  vel  aliqua  maliciosa  temeritate  parcium  in  litem  resurgat,  decens  35 
est,  ut  veritas  diiudicata  scripto  conmendetur  et  munimine  sigillorum  robo- 
retur.  Presentibus  igitur  et  posteris  plcnius  innotescat,  quod  Burchardus') 
minister  de  Kilhhein  d)  conditione  über  contra  adversarios  suos  per  multa  ob- 
tinuit  iudicia  ius  patronatus  in  hiis  tribus  ecciesiis  Kilhhein, d)  Matir,  Ein- 
mvtingin')  et  hoc  iure  fundationis  quosdam  etiam  cognatos  suos  Algotum  40 
videlicct,  qui  secum  ius  habuit  patronatus  in  ecciesiis  dictis,  et  alios  quos- 
dam, qui  sibi  etiam  patronatum  in  illis  dictabant,  per  intcrccssionem  pec- 


86.  *)  Conradus  Constantiensis  cpiscopus  j*.  b)  Ende  der  verlängerten  Sehr  i/t  im  j*  — universii 

Christi  ftdelibus  ff.  c)  Burcardus  j*.  d)  Kilhhain  j*.  e)  Einmotingin  jh. 


'Digilized  by  Google 


59 


cunic  et  patrimonii  sui  a iure  patronatus,  quod  habebant  vel  habere  vole- 
bant,  rcmovit  et  exclusit.  Postmodum  ad  maiorcm  facti  sui  et  iusticie  sue 
roborationcm  conparuit  coram  nobis  in  presentia  multorum  tarn  clericorum 
quam  laicorum  apud  Heitirshein 'J  plura  nobis  ibi  exhibens  instrumenta  de 
3 rc  iudicata  sibi  loquentia,  et  quod  quieta  posscssione  deberet  gaudere  iuris 
patronatus  ccclesiarum  sepius  dictarum  fideliter  affirmantia.  Produxit  ctiam 
ibi  quosdam  senes  viros  satis,  ut  videbantur,  honestos,  qui  iurati  affirmabant 
cum  legittime  possedis.se  patronatum  istarum  ccclesiarum.  Nos  autem  congnita 
iusticia  dicti  B(urchardi)  presentem  paginam  ad  ipsius  petitionem  veritatem 
10  et  iusticiam  suam  continentem  conscribi  fecimus  munimine  nostri  sigilli  con- 
signatam.  Testes  autem  iusticie  sue  fucrunt:  Hcnricus  heinburge,  *)  Wern- 
hcrus  villicus  de  KUhhcin, h)  Cvnradus  Beiles,')  presentes  autem  erant  de 
Brisacho  et  de  Betbur k)  decani,  H.  plebanus  de  Niuvvinburc, ')  Vlricus")  ple- 
banus  in  Hertinchein,")  Menncus”)  camerarius  et  plebanus  in  Tegimovve, 
15  Vvemherus  plebanus  in  Vvolpach,  Hugo  miles  de  Amperingin,’’)  Gotefridus  s) 
miles  de  Badin,  Fridericus  miles  de  Mvlnhein, ')  Rvdolfus*)  de  Vvitilinkon, 
Rvdolfus’)  villicus  de  Straze  et  Baldiprehtus1)  marschalcus  ministeriales  ecclesie 
nostre  et  alii  quam  plures  tarn  clerici  quam  laici.  Acta  sunt  hec  anno  ab 
incamatione  domini  MCCXV , quinto  kl.  decembris.“) 

»I  87. 

Bischof  Konrad  von  Konstanz,  Propst  Ulrich  von  Reichenau  und 
A.  Canonicus  von  St.  Stephan  zu  Konstanz  entscheiden  einen  Streit 
zwischen  dem  Kloster  Salem  und  dem  Leutpriester  von  Erbstetten. 

Konstanz  1217  — — 

25  Unter  den  Zeugen : Berhtoldus  plebanus  de  Rieheim. 

Wirtembergisches  Urkundenbuch  3,  6 / n"  S99  nach  dem  Original  im 
Generat-Landesarchiv  zu  Karlsruhe.  — Codex  diplomaticus  Sa/emitanus 
1,  143  n"  tot.  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  33,  14  3 
n * tot.  — f.adewig  1 301.  — Vgl.  jedoch  auch  Bertholdus  plebanus  de 
30  Riethein  zu  1215  im  Wirtembergischen  Urkundenbuch  3,  30  nJ  378. 


8& 

Johann  Vitztum  schenkt  dem  Stift  St.  Leonhard  ein  Haus  unter  Bulgen. 

— 1217  

Abschrift  von  12(73  ,m  Cartutar  St.  Leonhard  H.  fot.  7 v n“  29  im  Staats- 
35  archiv  zu  Base t (B). 

Trouil/at  2,  37  n“  26  nach  ß. 


86-  f)  Haitirshain  j*.  g)  Ilcinricas  hainbarge  j*.  h)  Kilhchain  j*.  i)  Beilix  j*.  k)  Miet- 
bar^. I)  Nivwinburc  j*.  m)  Vvlricus  j*.  n)  Hirtinhain  j*.  o)  ilainricus  j*.  p)  Ein- 
parigin j*.  q)  G&tfridus  j*.  r)  Mulnhain  j*.  s)  Rfldolfus  j K t)  Baldiprechtu*  j*. 

40  u)  Die  Datumuile  ftkit  in  et*. 


Digitized  by  Google 


60 


85t. 

Papst  Hotwrius  III.  bestätigt  die  dem  Stift  St.  Leonhard  zu  Basel  vom 
dortigen  Bischof  erteilte  Befugnis  geistlicher  Amtshandlungen. 

Rom  12  iS  Mai  12. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  l.conhard  n°  f ( A).  — Abschrift  5 
von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  II.  fot.  f n“  8 (B).  — Regest  im 
weissen  Buch  von  / 500  St.  Leonhard  D.  fot.  228,  beide  ebendort. 

Trouitlat  2,  56  n-  25  nach  B.  — liier  ist  zu  lesen  : 

S.  57  Z.  2 possidet  statt  possidetis. 

Z.  5 confectis  statt  conspcctis.  10 

Z.  8 pueros  statt  parvos. 

Kanzleivermerke  auf  dem  Bug  rechts  : bj.,  oben  in  der  Mitte  p. 

Die  Bulle  hangt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 


ito. 

Papst  Honorius  III.  bestätigt  dem  Kloster  St.  Alban  den  Besitzstand,  15 
insbesondere  die  Kirchen  in  Klein-Basel  und  in  Lörrach. 

Rom  1218  Mai  17. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  *"  12  (A).  — Abschriften 
im  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  1572  April  12  St.  Alban 
n’  161  (II)  und  von  1572  April  27  St.  Alban  »'  ttSj  (B').  — Abschrift  20 
des  15.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  12 * n’  14  (B1)  und  Ab- 
schriften von  B und  B'  ebendort  fot.  57''  n“  59  (C)  und  fot.  59*  n‘  40 * 
(€'),  sämtlich  ebendort. 

Trouillat  2,  58  n ' 27  nach  C. 

Kanzleivermerk  auf  dem  Bug  rechts:  B.  25 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 


91. 

König  Friedrich  II.  überträgt  dem  Bischof  Heinrich  von  Basel  das 
neue  dort  aufgesetzte  Ungeld,  Ulm  12/8  September  12. 

Original , bis  1588  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  su  30 
Basel , St.  Urk.  n°  4 (A).  — Abschrift  in  der  Urkunde  Karls  IV.  vom 

14 . September  IJÖ6  ebendort  geh.  Reg.  A.  AA.  (II).  — Abschrift  des 

15.  Jh.  im  bischöflichen  Archiv  zu  Pruntrut  (Bx ). 

Archiv  für  Kunde  österreichischer  Geschichtsquellen  6,  126  n°  38  nach 
A = Gallia  christiana  i$,  Instrumenta  2/6  n*  jj.  — Trouillat  1,  474  $5 
n°  314  nach  Bl.  Vgl.  auch  ebendort  S.  7/ J.  — Regesten  in  der  Zeit - 
schrift  fiir  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  22/  und  bei  Gengier  Codex 
iuris  municipalis  I,  /2p.  — Böhmer-Ficker  n*  94J. 


Digitized  by  Google 


61 

Auf  dem  Bug  rechts  ist  zu  lesen  : copiat.  Vgl.  die  Bemerkung  nur  Ur- 
kunde n“  ge. 

Das  zerbrochene  Siege!  hängt  au  Pergamentstreifen.  S.  H offner  Tf.  VT 
n‘  46,  besser  Kaiserurkunden  in  Abbildungen  Lieferung  Vf  Itlatf  rt  und 
5 Philippi  Tf.  Vtt  n"  I und  2. 

Fr[idericu»]  dei  gratia  Romanorum  rex  semper  augustus  et  rex  Sicilie 
universis  imperii  tidclibus  hoc  scriptum  inspecturis  gratiam  suam  et  omne 
bonum.  Presentis  scripti  testimonio  ad  noticiam  prcsentium  et  mcmoriam 
futurorum  volumus  indubitatum  per\'enire,  quod  nos  de  innata  nobis  regia 
10  bcnevolentia  attcndentes  devotionem  dilecti  principis  nostri  Heinrici  Basi- 
liensis  episcopi  atquc  fidei  ipsius  quam  circa  nos  gerit  et  imperium  integri- 
tatcm,  novum  theloncum,  quod  vulgo  appellatur  ungelt,  in  civitate  Basiliensi 
institutum  de  manu  et  largitione  regia  contulimus  cpiscopo  mcmorato  vo- 
lentes  et  omnino  decernentes,  quod  ipse  et  sui  successores  habcant  rccipiant 
15  atque  possideant  theloncum  itlud  sive  ungelt  ad  suos  usus  sine  alicuius  con- 
tradictione.  Ad  huius  rei  evidentiam  robur  atque  mcmoriam  hoc  scriptum 
ei  indulsimus  sigillo  maiestatis  nostre  conmunituni.  Dat.  apud  Vlmam,  pridie 
idus  septembr.,  anno  domini  millesimo  CCXVlil,  indictione  septima. 


92. 

20  König  Friedrich  II.  hebt  auf  Bitte  des  Bischofs  Heinrich  von  Basel 
und  nach  dem  Reehtsspruch  der  Fürsten  den  Rat  zu  Basel  auf  und 
widerruft  das  hierüber  früher  den  Baslern  gegebene  Privileg. 

Ulm  1218  September  IJ. 

Original,  bis  1388  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  zu 
25  Basel,  St.  Urk.  >:e  j (A).  — Abschrift  aus  dem  lg.  Jh.  im  Codex  diplo- 
maticus  ecclesie  Basiliensis  fol.  29  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B).  — 
Abschrift  in  der  Urkunde  Karls  IV.  vom  4.  September  tj66  im  Staats- 
archiv zu  Basel , geh.  Reg.  A.  AA.  (Bl).  — Abschrift  des  / $.  Jh.  im 
Ixhenbuch  des  Bistums  Basel  fol.  176''  in  der  Hof-  und  l.andesbiblio- 
30  tkek  zu  Karlsruhe  (B 1 ) — Abschrift  im  Vidimus  von  Rektor  und 

Regenten  der  Universität  zu  Preiburg  i.  B.  und  von  Bürgermeister  und 
Rat  dieser  Stadt  vom  2g.  August  1587  ebenda,  bischöfliches  Archiv, 
Urk.  65  (Bj.  — Abschrift  des  16.  Jh.,  ebenda,  bischöfliches  Archiv  I, 

• — Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  71  in  der 
35  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B‘). 

Monumenta  Hermanne,  Leges  2,  22g  nach  A.  — Troui/Iat  1,  47 5 //".;/> 
nach  B.  — Herrgott  genealogia  2,  226  n°  275  nach  B.  — Ochs  /,  285 
nach  B'.  — Huil/ard-Breholles  I,  2,  ggS  = Gallia  christiana  lg, 
instrumenta  216  n"  74.  — Regesten : Zeitschrift  für  die  Geschichte  des 
40  Ober-Rheins  4,  221.  — Gengier,  Codex  iuris  municipa/is  I,  Igo.  — 
Neugart  episcopatus  Constantiensis  2,  186.  — Böhmer-Ficker  n"  gpg. 

Auf  dem  Bug  der  Urkunde  steht  rechts  der  Kanzleivermerk  der  bischöf- 
lichen Kanzlei  copiat.,  von  derselben  Hand  wie  auf  W gt.  Vgl.  auch 
die  Bemerkungen  bei  Philippi  S.  74  >Fg47  und  74g. 


Digitized  by  Google 


62 


An  roten  Seiden/äden  hängt  die  Goldbulle: 

t FRIDERIC  . DI  . GRA  . ROMANORV  . REX  . SEMP . AVGV- 
STVS  . REX  . SICILIE. 

Revers:  t ROMA  . CAPVT  . MVNDI  . REGIT  . ORBIS  . FRENA  . 
ROTVNDI  . und  im  Siegelfeld:  AVREA  . ROMA  Vgl.  die  5 
Abbildung  bei  Philippi  Tf.  fX  n‘  <p  und 

jj  In  nomine  sanct?  et  individuc  trinitatis.  F'ridericus  secundus  divina 
favente  clcmentia  Romanorum  rex  semper  augustus  et  rex  Sycilie.  jj  Ea  qu? 
ad  libertatem  ecclesiarum  nec  non  ad  commoda  et  honorem  seu  debitam 
principum  atque  fidelium  nostrorum  quietem  coram  eminentia  regia  iusto  10 
ordinis  proccssu  de  consilio  et  conssensu  principum  imperii  terminantur,  per- 
petuam  a nobis  merentur  recipere  tirmitudinem.  Constitutus  coram  regia 
celsitudine  et  coram  multis  imperii  principibus  baronibus  atque  nobilibus 
dilcetus  princeps  noster  Heinricus  Basilicnsis  episcopus  cum  multa  instantia 
postulavit  per  sententiam  requiri,  si  vel  nos  vel  alius  aliquis  possemus  vel  16 
deberemus  in  civitatc,  cui  ipsc  episcopus  preest,  Consilium  civitatis  instituere 
sine  ipsius  episcopi  voluntatc  et  assensu.  Ad  cuius  non  modicam  instantiam 
cum  predilectus  princeps  noster  Theodericus  venerabilis  Trcuirorum  archi- 
episcopus  fuisset  super  hoc  a nobis  requisitus,  ipse  cum  deliberatione  per 
sententiam  indixit,  nos  nec  posse  nec  debere  in  civitate  predicti  principis  20 
Basilicnsis  dare  vel  instituere  Consilium  citra  eiusdem  episcopi  assensum  et 
voluntatem  atque  suorum  in  eodem  principatu  successorum.  Facta  igitur 
secundum  iuris  ordinem  inquisitione  per  singulos  qui  aderant  tarn  a prin- 
cipibus quam  nobilibus  et  baronibus  singulisque  qui  aderant  sententia  arci- 
cpiscopi  fuit  per  subsecutionem  proclamata  ct  conlirmata.  Nos  etiam  tarn-  25 
quam  iustus  iudex  de  innata  nobis  regia  circumspectione  eandem  approbantes 
sententiam  iustamque  decementes  Consilium  quod  usque  modo  quocumque 
modo  Rasilcc  fuit,  revocamus  deponimus  ac  totaliter  infringimus  atque  privi- 
legium  nostrum,  quod  inde  habent  Basilienses,  cassamus  omnino  nec  co  ipsos 
decctero  uti  volumus.  Ad  maiorem  autem  gratie  ac  dilectionis  nostre  circa  30 
memoratum  episcopum  evidentiam  nolumus,  immo  sub  plena  gratie  nostre 
interminatione  omnino  inhibemus,  ne  Basilienses  de  cctcro  Consilium  vel  ali- 
quant institutionem  novam  quocumque  nomine  possit  appellari  faciant  aut 
instituant  sine  episcopi  sui  assensu  et  voluntate.  Decernimus  igitur  et  per- 
petuo  observandum  iudicamus,  ne  aliqua  persona  humilis  vel  alta  sccularis  35 
sive  ecclesiastica  huic  sententie  nostreque  confirmationi  et  inhibitioni  aliquo 
umquam  tempore  sc  audeat  obponcre  vel  aliqua  temeritate  que  prescripta 
sunt  infringcre.  Quod  qui  facere  attemptaverit,  indignationem  gratie  nostre 
se  noverit  cum  debita  pena  incurrisse.  Ad  cuius  rei  evidentiam  robur  atque 
memoriam  hoc  scriptum  inde  fieri  iussimus  aureo  maiestatis  nostre  sigillo  40 
communitum.  Hii  sunt  testes:  Vlricus  I'attauiensis  episcopus,  Rertoldus 
Eausancnsis  episcopus,  Ulricus  abbas  sancti  Galli,  Hugo  abbas  Morbacensis, 
Heinricus  maior  prepositus  Constantiensis  regalis  aulc  prothonotarius,  Theo- 
baldus  dux  I-Otharingie,  I-odwicus  dux  Bawarie  comes  palatinus  Reni,  comes 
Vlricus  de  Quiburch,  comes  Vlricus  de  Xiwenburch,  Hermannus  marchio  de  45 


Digitized  by  Google 


63 

Baden,  comes  Rurchardus  de  Mannesvclt,  comes  Hermannus  de  Harzburch, 
Hainricus  nobilis  de  Kiffe,  Anshelmus  de  lustingen  marescalcus  imperii, 
Vlricus  de  Minzcnberch  camerarius  imperii , Eberhardus  dapifer  de  Tanna, 
Chftnradus  de  Wintersteten  et  alii  quam  plures. 

5 | Signum  domini  Friderici  invictissimi  Romanorum  regis  (M.)  semper 

augusti  et  gloriosi  regis  Sycilie.  i 

Kgo  Chünradus  Metensis  et  Spirensis  cpiscopus  imperialis  aule  can- 
cellarius  vice  domini  Sifridi  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopi  totius  Ger- 
mania archicancellarii  recognovi.  Acta  sunt  hec  anno  ab  incarnationc  domini 
10  millesimo  duccntesimo  will,  regnante  felicissimo  domino  nostro  § Frederico  1 
secundo  Romanorum  rege  semper  augusto  et  glorioso  rege  Sycilie,  anno  Ro- 
mani regni  ipsius  sexto,  Sycilie  vero  octavo  decimo,  feliciter. 

Dat.  Vlmc,  anno  domini  prenotato,  idus  sept.,  indictione  septima. 


93. 

15  König  Friedrich  //.  bestätigt  dem  Bischof  Heinrich  von  Basel  alle 
Rechte  seiner  Amtsvorgängcr , besonders  in  den  Städten  Basel  und 
Breisach.  Ulm  1218  September  13. 

Abschrift  aus  dem  13.  Jh.  im  Codex  diptomaticus  ecclesie  Basiliensis 
fol.  30  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B).  — Abschrift  des  tj.  Jh.  im  grossen 
20  weissen  Buch  im  Staatsarchiv  zu  Basel  fot.  po”  mit  pridie  idus  (B1).  — 
Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  charUe  Amerbachiante  C.  p.  588 
in  der  Universitätsbibliothek  zu  Base!  mit  pridie  idus  ( /> V- 

Trouillat  I,  473  n " 3/3  nach  B mit  Hinzufugung  von  pridie  vor  idus.  — 
Gerber t Codex  episto/aris  Rudotfi  t,  auctarium  diplomaticum  p.  220  n ' / 
25  nach  B = Huillard-Briholles  l,  2,  360.  — Wäckernaget , das  Bischofs- 
und Dienstmannenrecht  von  Basel  S.  23  n“  Ul.  — Böhmer-Ficker  n"  948 
zum  t2  September. 


SH. 

Vergleich  zwischen  dem  Stift  St.  Peter  und  den  Johannitern  wegen 
30  Ausübung  geistlicher  Funktionen.  Basel  121p  Juli  1. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel.  St.  Peter  n“  5 (A).  — Abschrift  aus 
dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  23*  «"  27  eben- 
dort (ß).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amer- 
bach iana  C.  p.  224  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (ß‘ ). 

35  Basel  im  14.  Jh.  S.  127.  Anm.  4 (Auszug). 

An  Pergamentstreifen  hängen  drei  Siegel: 

r.  Bischof  Heinrich,  sehr  beschädigt.  S.  Abbildung  «'  6. 

2.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n*  17. 

3.  f SIGIL  . MAG  . HENRICI.  5.  Abbildung  n"  82. 


Digitized  by  Google 


04 


Hcinricus  dci  gratia  Basiliensis  cpiscopus , Cvnradus  decanus  totum- 
que  eiusdem  ecclcsie  capitulum  universis  Christi  fidelibus  in  pcrpetuum. 
Noverint  presentes  et  posteri,  quod  lis  que  vertebatur  inter  Cvnradum  ple- 
banum  sancti  Petri  in  Basilea  ex  una  parte  et  fratres  liospitalis  sancti  Iohannis 
Ierosolimitani  ex  altera  super  consccrationc  cuiusdam  capelle  ad  cos  spcc-  5 
tantis  infra  muros  civitatis,  que  nunc  in  honore  sancti  Nicolai  est  dedicata 
et  infra  terminos  parrochie  bcati  Petri  constructa,  et  super  eo,  quod  idem 
fratres  dictum  plebanum  in  parrochianis  suis  tarn  infra  muros  quam  extra 
aliquotiens  vcxarant  indcbitc,  honestis  viris  mcdiantibus  de  nostro  et  parcium 
consensu  taliter  est  sopita:  magister  Heinricus  de  Heinbach  prior  Alemannie,  10 
Gerualco,  Cvnradus  et  Cvnradus  eiusdem  hospitalis  fratres  hubam  unam,  quam 
in  villa  Wendiswilre  habebant,  ecclesie  sancti  Petri  tradiderunt  liberc  possi- 
dcndam.  Predictis  vero  fratribus  concessa  est  potestas  baptizandi  sepelicndi 
et  alia  ccclesiastica  sacramenta  conferendi  residentibus  in  dote  sua  extra 
portam  et  illis  qui  sunt  in  domo  Rvdolfi  de  Hilteningen  et  his,  qui  manent  15 
a domo  Sintranmi  secus  decursum  Reni  usquc  ad  hospitale  quod  dicti  fratres 
habent  extra  muros  civitatis,  quos  in  cimeterio  capelle  hospitali  eidcm  con- 
iuncte  de  cetero  libere  et  absque  contradictione  poterunt  sepelire.  Sacerdos 
cciamqui  capellis  prefatis  prcerit,  nullo  unquam  tempore  alicui  parrocianorum 
sancti  Petri  exceptis  supra  concessis  sacramenta  baptismi,  confessionis,  peni-  20 
tentie,  eucharistie,  sepulture  audeat  exibere  nisi  forte  hoc  fiat  de  spcciali 
licencia  plebani  sancti  Petri.  Preterea  in  die  festo  apostolorum  Petri  et  Pauli 
in  capella,  que  est  infra  civitatem,  divina  nullatenus  celebrabit,  in  die  vero 
nativitatis  domini,  in  die  sancto  pasche  et  in  die  pentecostcs  in  iam  dicta 
capella  peregrinis  et  advenis  missam  cclebrare  et  viaticum  ministrare  poterit  25 
exclusis  parrocianis  plebani  sancti  Petri  iam  scpius  memorati.  Actum  Basilee 
anno  ab  incamationc  domini  MCCXlS,  kal.  julii.  Testes:  Burchardus,  Cvno 
de  Behpurc,  magister  Cvno,  Heinricus  scolasticus,  Heinricus  de  sancto  Gre- 
gorio,  Willelmus  camerarius,  Heinricus  de  Vesenecca,  Hugo  cantor,  Vlricus 
cellerarius  canonici  Basilienses,  Sifridus  subcustos,  Hugo  de  sancto  lohanne,  30 
Vlricus  de  sancto  Vlrico,  Cvnradus  de  sancto  Stephano,  Heinricus  de  cripta, 
Cvnradus  de  sancto  Gallo  sacerdotes.  Ut  autem  hec  perpetue  hrmitatis 
robur  optineant,  ad  petitionem  Cvnradi  plebani  sancti  Petri  sepcdicti  et  ma- 
gistri  Heinrici  de  Heinbach  et  fratrum  suorum,  quos  supra  nominavimus,  pre- 
sentem cartam  conscribi  fecimus  eam  sigillis  nostris  et  sigillo  iam  dicti  ma-  35 
gistri  consignantes. 

1)5. 

Papst  Hottorius  III.  bestätigt  die  Entscheidung  des  Bischofs  Konrad 
von  Konstanz  betreffend  das  Patronatsrecht  der  Kirchen  Einuldingen, 
Markt  und  Kirchen.  Viterbo  1219  Dezember  12.  io 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Peter  n"  j (A).  — Abschrift  aus  dem 

Anfang  des  14.  Jh.  im  Lärtular  St.  Peter  H.  fol.  /jg  n'  iS  ebenda  (Bf 


Digitized  by  Google 


65 


Schöpft»  hisloria  Zaringo-ßadensis  3 , 14p  n‘  So  nach  A.  — Potthast 

6181.  — Ladnvig  1322. 

Kansleivermcrke : Auf  dem  Bug  rechts  ppo. 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

5 jj  Honorius  jj  episcopus  scrvus  servorum  dei  dilectis  filiis  Volmaro  ple- 
bano  de  Kilchhein  et  Burchardo  fratri  suo  salutem  et  apostolicam  bcne- 
dictionem.  Iustis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  facilem  prebere  con- 
sensum  et  vota,  quc  a rationis  traraite  non  discordant,  cffectu  prosequente 
complere.  Kapropter  dilecti  in  domino  tilii  vestris  iustis  postulationibus 
10  grato  concurrentes  assensu  compositioncm  inter  vos  ex  parte  una  et  Algottum 
ac  quosdam  aiios  Constantiensis  diocesis  ex  altera  super  iure  patronatus  de 
Kilchhein  de  Matera  et  de  Emmuetingin  ccclesiarum  mcdiante  venerabili 
fratrc  nostro  . . Constantiensi  episcopo  amicabilitcr  initam,  sicut  sine  pravi- 
tate  provide  facta  est  et  ab  utraque  parte  sponte  recepta  et  in  instrumentum 
15  eiusdem  episcopi  confecto  exindc  continetur,  auctoritate  apostolica  confir- 
raamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  N'ulli  ergo  omnino  homi- 
num  liccat  hanc  paginam  nostre  conti rmationis  infringere  vcl  ei  ausu  tcme- 
rario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpscrit,  indignationem 
omnipotentis  dei  et  beatorum  Petri  et  l’auli  apostolorum  eius  se  noverit  in- 
20  cursurum.  Dat.  Viterbii,  II  idus  decembr.,  pontificatus  nostri  anno  quarto. 

96. 

Der  Leutpriester  C.  von  Röteln  vergabt  seine  Güter  bei  Haltingen  dem 
Kloster  St.  Blasien.  Riehen  1219  — — 

Acta  sunt  hec  apud  Riechen. 

25  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  201. 

97. 

Item  ein  briefif,  darin  stat  wie  Dietrich  von  Berchheim,  dispensator  des 
Hierosolimitanischen  tempels,  der  kilch  zu  s.  Lienhart  verkoufft  hat  etliche 
giiter  in  Basell  und  in  dem  dorff  zu  Magstat.  Datumb  im  September  im 
30  iar  MCCXX.  — 1220  September  — 

Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B.  fot.  19  im  Staatsarchiv  zu 

Basel.  — Regest  im  weissen  Buch  von  1300  St.  Leonhard  D.  fol.  tSS 

mit  Hinzufugung  des  Kaufpreises:  »pro  octo  marcis«,  ebendort. 

98. 

35  Abt  Hugo  von  Marbach  und  Magister  Hugo , Domsänger  von  Basel, 
schlichten  einen  Streit  zwischen  der  Kirche  Marbach  und  den  Herren 
von  Hatstatt.  — 1220  — — 

Unter  den  Zeugen:  Heinricus  prepositus  sancti  Albani. 

Würdt-ioein  nova  subsidia  rj,  234. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Ratei.  I.  9 


Digitized  by  Google 


H6 


9». 

Bischof  Heinrich  von  Basel  beurkundet  den  Ausspruch  des  Schieds- 
gerichts , welcher  dem  Grafen  Werner  von  Homberg  alle  Richter- 
befugnisse auf  Grund  und  Boden  des  Klosters  St.  Alban  aberkennt. 

Basel  1220  Dezember  25  bis  1221  November  21.  5 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Alban  n“  14  (A).  — Abschrift 
in  undatiertem  Vidimus  von  circa  12JJ  bis  1255  im  Archiv  der  Inter- 
essenten des  St.  Alban  Teichs  zu  Basel  Urk.  n"  1 (B).  — Abschrift  des 
iS-  7h.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  ;o  n"  (C).  — Vidimus  des 
bischöflichen  Officia/s  von  1475  Januar  2 5.  St.  Alban  W 424  (Cx).  — 10 
Auszug  in  der  Registratur  von  1600  St.  Alban  p.  4p  — die  drei 
letztangegebenen  im  Staatsarchiv  su  Basel. 

ln  B folgt  nach  dem  Datum  noch  der  Satz:  Ego  fratcr  C.  prior  fratrum 
ordinis  Predicatorum  in  Basilea  et  ego  DJietricus]  rector  Minorum  fratrum 
similiter  in  Basilea  testimonium  perhibemus  ecclesie  sancti  Albani  Basi-  15 
liensis,  quod  ipsa  habet  privilegium  quod  nos  vidimus  et  diligenter  per- 
legimus,  cuius  rescriptum  in  hac  carta  per  omnia  continetur,  et  hoc 
sigillorum  nostrorum  appensione  Omnibus  baue  paginam  inspecturis 
declaramus. 

Trouiltat  2,  39  »"  28  nach  C.  — Regest  bei  Rochhoh  S.  28  n"  46.  20 

An  A hangt  das  Siegel  des  Bischofs  an  Seidenfaden . 

t HENRICVS . DEI . GRA . BASILIENSIS . EPS.  5.  Abbildung  w 6. 

An  B hängen  an  Pergamentstreifen  drei  Siegel: 

1.  Das  des  Bischofs  (?)  eingenäht  und  zerbrochen. 

2.  SIG  . OR  . . IS  . ERA DICATOR  . BAS 25 

3.  f S . FRM  . MINOR BASILEA. 

Die  Datierung  des  Vidimus  su  den  Jahren  12  }J  bis  1255  beruht  ledig- 
lich auf  der  Urkunde  von  12JJ  fr.  unten)  über  die  Gründung  des  Prediger- 
klosters und  der  Urkunde  vom  17.  Juni  1255  fr.  unten),  *’*  welcher  zuerst 
der  Prior  Achilles  erscheint.  Der  Dfietricus]  rector  Minorum  fratrum  30 
ist  ohne  Zweifel  identisch  mit  dem  Tietricus  magister  domus  Minorum 
fratrum  der  Urkunde  vom  22.  August  1238  fr.  unten). 

Henricus  dei  gracia  Basiliensis  episcopus  universis  presentem  paginam 
inspecturis  imperpetuum.  Quia  vergit  in  senium  scculi  corruptcla  et  labilis 
ac  deheiens  est  memoria  hominum,  idco  solcnt  que  per  ipsos  Hunt  scripturc  35 
testimonio  commcndari.  Noverint  igitur  quos  nosse  fuerit  oportunum,  quod 
cum  inter  nobilem  virum  Vvernherum  comitem  de  Honberc  ex  una  parte  et 
Henricum  prepositum  ac  conventum  sancti  Albani  ex  altera  questio  ali- 
quamdiu  agitata  fuisset  super  iurisdicione,  quam  dictus  comes  ratione  ad- 
vocatie  in  prefato  ccnobio  et  eius  appendiciis  se  habere  dicebat,  tandem  40 
compromissum  est  in  nos  et  C[onradum]  abbatem  de  I.ucela  et  Tpethelmum] 
prepositum  et  C[onradum]  decanum  Basiliensis  ecclesie  in  hunc  modum,  quod 
privilegia  sive  instrumenta  dicti  monasterii  respiceremus  et  secundum  tenorem 
eorum  fide  a nobis  ad  peticionem  parcium  prestita  negocio  finem  debitum 
imponeremus,  quem  etiam  partes  se  firmiter  observare  iuramento  ab  eis  inter-  45 


Digitized  by  Google 


67 


posito  promiserunt.  Nos  autem  revolutis  diversis  instrumentis  ccclcsie  in 
presencia  plurium  honestorum  virorum  tandem  quiddam  invenimus,  quod  ad 
rem  expresse  facere  immo  negocium  penitus  dccidere  videbatur,  a venerabili 
Burchardo  quondam  Basiliensi  episcopo  fundatore  dicti  cenobii  traditum  et 
5 sigilli  sui  sub  hac  forma  munimine  confirmatum.  [ Folgt  die  Urkunde  n " 15 
ihrem  ganzen  Wortlaute  nach.]  I'erlecto  itaque  instrumento  eodem  immo 
relecto  aliquociens  et  vulgari  scrmone  coram  clericis  ac  laicis  diligenter 
cxposito  perpendimus  evidenter,  quod  prefatus  comes  super  dicto  cenobio 
vel  rebus  cius  a muro  civitatis  Basiliensis  usque  ad  pontem  Birse  sitis,  immo 
10  in  toto  banno  urbis  nichil  iuris  sive  iurisdicionis  habere  deberet,  unde  sibi 
super  cadcm  causa  silencium  imposuimus  mandantes,  quatinus  ab  ca  benigne 
quod  et  fecit  desisteret  nec  sibi  quiequam  in  predicto  loco  contra  iusticiam 
immo  contra  iuramentum  prestitum  usurparet.  Ne  autem  hec  postea  ver- 
terentur  in  dubium  ea  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  impressione  roborari 
15  Testes  huius  rei  sunt:  Otto  prepositus  sancti  I.eonardi,  Cvno  de  Behburch 
canonicus,  Hugo  cantor,  Vvillelmus  camcrarius,  Henricus  de  Veseneka,  Kv* 
dolfus  canonicus  de  Grandivalle,  Chrafto,  Henricus,  Cvnradus,  Gerhardus 
canonici  sancti  Leonardi,  Burchardus  Lallo,  Rvdolfus  de  Zürich,  Berhtoldus 
plebanus  de  Riehein,  Burchardus  vicedominus,  Cvnradus  scultetus  et  frater 
20  eius  Hugo,  Vvemhcrus  dapifer,  Henricus  camerarius,  Henricus  magister  co- 
quinc,  Hugo")  Spendern,  Henricus  de  Telesperc,  Vvaltherus  de  Lucela,  Hen- 
ricus de  Slierbach,  Johannes  et  Burchardus  precones,  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  Basilee  in  ecclcsia  sancti  Leonardi  in  presencia  Henrici  epis- 
copi  qui  hanc  cartam  dedit,  anno  ab  incamationc  domini  MOCXXI , pontifi- 
25  catus  nostri  anno  VI,  regnante  imperatore  Romanorum  Frederico  ordinationis 
sue  anno  1. 


100. 

(Unecht.)  Bischof  Heinrich  von  Basel  beurkundet  den  Ausspruch  des 
Schiedsgerichts,  welcher  dem  Grafen  Hermann  von  Froburg  alle  ihm 
30  vom  Kloster  St.  Alban  bestrittenen  Nutzungsrechte  am  IVasscr  der 
Birs  aberkennt.  Basel  1220  Dezember  2$  bis  1221  November  21. 

Unechte  Urkunde  aus  dem  lg.  Jh.  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban 
n ' lg  (A).  — Abschrift  im  Vidimus  des  erzpriesterlichen  O/ficia/s  von 
1478  September  2g.  St.  Alban  11"  pgg  (B),  nebst  einer  beglaubigten 
35  deutschen  Übersetzung  vom  gleichen  Tage.  — Abschrift  aus  dem  Ende 
des  ig.  Jh.  und  deutsche  Übersetzung  aus  dem  Anfang  des  16.  Jh. 
St.  Alban  Papierurkunden  n"  l.  — Deutsche  durch  Bürgermeister  und 
Rat  der  Stadt  Basel  beglaubigte  Übersetzung  von  !g2f  Januar  gl. 
St.  Alban  n‘  ggö  und  göo,  duptum.  — Auszüge  in  der  Registratur  von 
40  1600  St.  Alban  L.  p.  pg  und  p.  7p,  sämtlich  ebendort. 

Erwähnt  und  kurz  besprochen  bei  Boos  S.  17  n"  ;6.  — Teilweise  ab- 
gedruckt in  deutscher  Übersetzung  bei  Bruckner  Merkwürdigkeiten  S. 

99.  *)  zwischen  Hugo  und  Spendere  ein  Punkt. 


Digitized  by  Google 


68 


pop.  — Auszug  in  deutscher  Übersetzung  bei  Lutz  Neue  Merkwürdig- 
keiten i,  238. 

An  einer  Schnur  hängt  das  Siegel:  S . HENRIC SILIENSIS  . 

ELECTI.  S.  Abbildung  «'  ij. 

Die  Unechtheit  dieser  Urkunde  ergiebt  sich  aus  äussern  und  innern  5 
Gründen.  Die  äussern  Gründe  sind: 

1.  Die  kansleiwidrige  Ausfertigung,  indem  der  Text  auf  einem 
stark  abgeschabten  und  zum  Teil  verschmierten  Stück  italienischen  Per- 
gamentes, ohne  dass  jedoch  Spuren  einer  frühem  Benützung  desselben 
noch  sichtbar  wären,  geschrieben  ist.  Die  Schrift  gehört  der  Zeit,  in  10 
welcher  die  Urkunde  entstanden  sein  will,  entschieden  nicht  au;  sie  ist 
aber  echten  Urkunden  des  i J.  Jh.  nicht  ohne  Geschick  nachgebildet,  und 

es  kann  daher  aus  ihr  allein  nicht  mit  Sicherheit  bestimmt  werden, 
welcher  enger  begrenzten  spätem  Zeit  die  Fälschung  angehöre. 

2.  Deutlicher  Beweis  der  Unechtheit  ist  die  Art  der  Besiegelung.  15 
Das  Siegel  zeigt  nämlich  auf  der  Rückseite  zwei  dem  Zuge  der  Schnur 
folgende  leichte  Risse,  welche  zum  Teil  mit  einer  vom  Wachs  der  Bild- 
fläche durchaus  verschiedenen  Masse  überstrichen  sind.  Das  Siegel  ist 
echt,  aber  von  einer  andern  Urkunde  gewaltsam  abgelöst  und  sodann 

an  der  vorliegenden  Urkunde  wieder  befestigt  worden,  wohl  unter  An-  20 
Wendung  des  bei  Grotefend , über  Sphragistik  S.  39  f.,  beschriebenen 
Verfahrens. 

3.  Das  in  dieser  Weise  nachträglich  an  der  Urkunde  befestigte 
Siegel  trägt  die  Umschrift:  S.  Hcnrici  Basiliensis  electi.  Unter  den  ver- 
schiedenen Bischöfen  Heinrich  von  Basel  hat  aber  nur  Heinrich  von  25 
Neuenburg  a/s  electus  geurkundet  und  gesiegelt,  (s.  Trouillat  2,  134 

»'  93;  137  »'  98;  138  n"  99)  und  auch  der  Stil  des  vorliegenden  Siegels 
passt  durchaus  zu  den  nachweisbaren  Siegeln  dieses  Bischofs. 

Die  innern  Gründe  sind: 

1.  Der  Widerspruch  zwischen  der  Legende  des  Siegels  und  der  30 
Titulatur  des  Ausstellers  in  der  Adresse  (Hcinricus  electus)  einerseits 
und  der  Titulatur  in  der  Datumzeile  (Heinrici  cpiscopi)  andrerseits. 

Der  Fälscher  hat  also  wegen  des  Siegels  das  Heinricus  episcopus  in  der 
Adresse  seiner  Vorlage  ( n‘‘  99)  in  electus  geändert,  dies  aber  auch  in 
der  Datumzeile  zu  thun  vergessen,  was  um  so  leichter  geschehen  konnte,  35 
als  er  die  Datumzeile,  wie  überhaupt  die  Schlussteile  der  Urkunde  wört- 
lich seiner  Vorlage  entnahm.  Bischof  Heinrich  von  Thun,  als  dessen 
Urkunde  das  Stück  auftritt , konnte  sieh  aber  im  Jahre  122t  nicht 
mehr  electus  nennen,  wie  denn  auch  das  verwendete  Sieget  überhaupt 
nicht  i'on  ihm  stammt,  sondern  von  Bischof  Heinrich  von  Neuenburg.  40 

2.  Als  eine  der  streitenden  Parteien  erscheinen  in  der  Urkunde 
neben  Propst  und  Konvent  des  Klosters  auch  die  Molitorcs,  die  Lehen- 
müller am  Kanal;  sie  treten  auch  im  Verlaufe  des  Textes  anlässlich 
der  Regelung  der  Kanalflösserei  a/s  so  selbständig  und  zu  eigenem 


Digitized  by  Google 


I>9 

Handeln  befugt  auf,  dass  die  Abfassung  des  Textes  unbedingt  einer 
spätem  und  trwar  erheblich  spätgrn  Zeit  angeboren  muss. 

Auffallend  ist  die  Nennung  des  Ortes  Münchenstein  in  so  früher 
Zeit  (Z.  ig).  Dieser  Ort  heisst  noch  1196  Kekingen  (Trouillat  t,  43p 
5 W 281,  besser  Neues  Archiv  2,  218) , der  Name  Münchenstein  erscheint 
zuerst  1295  (Boos  S.  ijf  n"  18 )),  noch  l)J4  sagt  eine  Urkunde  »ccclesie 
in  Gekingcn  que  nunc  Münchenstein  appcllatur-  (Boos  S.  2gg  n‘  295). 

Dem  Verfertiger  der  Urkunde  hat  als  Vorlage  gedient  vor  allem 
die  Urkunde  von  1221  (n“  99),  wie  der  Druck  ausweist.  Den  Ausdruck 
10  «livor  edax<  (Z.  24)  scheint  er  aus  der  Urkunde  des  Bischofs  Burchard 
für  St.  Alban  von  trog  ( oben  S.  14  Z.  12),  den  ganz  ungewohnten  An- 
satz einer  Busse  von  1000  Pfund  Goldes  (Z.  g g)  der  Urkunde  K.  Fried- 
richs für  St.  Alban  von  Ilg2  (oben  S.  26  Z.  16)  entnommen  zu  haben. 
Endlich  weist  die  Nennung  des  Grafen  von  Froburg,  zumal  in  der  Form 
15  Here  statt  Hermann,  und  die  Erwähnung  seiner  IVegnahme  des  Birs- 
wassers  deutlich  hin  auf  den  beinahe  wörtlich  gleichlautenden  Satz  in 
der  Bulle  Papst  Alexanders  HP.  1166  bis  1179  (oben  S.  gi  Z.  gi);  wenn- 
gleich Graf  Hermann  von  Froburg  für  die  Zeit  von  circa  1221  nachweis- 
bar (Winistörfer  im  Urkundio  2,  1 lg  f.)  und  auch  sein  Besitz  der  Herr- 
20  Schaft  H ärtenberg  und  ein  daher  sich  ergebender  Eingriff  in  des  Klosters 
Rechte  an  der  Birs  nicht  unwahrscheinlich  ist,  so  zeigt  doch  die  Über- 
einstimmung der  Ausdrucks-Weise,  dass  ein  thatsäch/icher  Vorgang  der 
Urkunde  kaum  zu  Grunde  liegen  kann. 

Es  muss  vielmehr  angenommen  werden,  dass  die  Urkunde  später 
25  gefertigt  worden  ist,  um  in  einem  hängenden  Streite  als  Beweis  für  die 
Rechte  des  Klosters  zu  gelten,  und  es  handelt  sich  nur  darum,  diesen 
Anlass  und  damit  die  Zeit  der  Fälschung  zu  bestimmen. 

Am  14.  Juli  tgot  bekennt  Graf  Hermann  von  Homberg,  dass  er 
kein  Recht  habe . das  Kloster  St.  Alban  an  seiner  Gerechtigkeit  des 
30  Fischens  und  Wuhrens  in  der  Birs  zu  hindern,  und  anerkennt , dass 
die  Birs  zu  beiden  Seiten  von  der  Birsbrücke  bis  in  den  Rhein  dem 
Kloster  gehöre,  dass  das  Kloster  das  Hasser  in  einen  Kana!  fassen 
könne  und  das  Flössen  auf  demselben  nicht  gestatten  müsse,  ausser 
Samstags  zur  Vesperzeit.  Diese  Urkunde  ist  im  Original  nicht  er- 
35  halten,  sondern  nur  in  einem  Vidimus  von  t)g2.  Innere  Gründe,  die 
Echtheit  derselben  zu  bezweifeln,  sind  zur  Stunde  nicht  ersichtlich.  Die 
Vermutung  würde  daher  nahe  liegen,  die  Anfertigung  der  unechten  Ur. 
künde  von  1221  mit  dem  durch  die  Hornberger  Urkunde  von  tgot  er- 
ledigten Streit  in  Verbindung  zu  bringen.  Doch  spricht  hiegegen  folgendes : 
40  t.  Der  Charakter  der  Schrift  der  Urkunde  von  1221 ; so  sorgfältig 

diese  Schrift  einer  alten  Urkunde  nachgebildet  ist,  so  verrät  doch  die 
Unfreiheit  der  Züge  die  spätere  Entstehung. 

2.  Die  Archivaufschriften  der  Urkunde  gehören  erst  dem  15.  oder 
dem  spätem  14.  Jh.  an ; im  Codex  Pfister,  welcher  um  das  Jahr  1400 


Digitized  by  Google 


70 


angefertigt  ist  und  Abschriften  sämtlicher  Privilegien  und  derartigen 
Urkunden  des  Klosters  enthält,  fehlt  eine  Abschrift  dieser  Urkunde. 

j.  Die  bereits  hervorgehobene  Erwähnung  der  Molitores  in  der  Ur- 
kunde als  selbständiger  Partei  spricht  für  spätere  Entstehung,  über- 
haupt kann  die  wortreiche  Fassung  der  Urkunde  der  knapper  formu-  5 
Urten  Erklärung  des  Grafen  von  tjoi  kaum  als  Vorlage  gedient  haben. 

Wenn  somit  die  Entstehung  später  anzunehmen  ist,  das  Fehlen  einer 
Abschrift  im  Codex  Pfister  als  Anhaltspunkt  dienen  darf,  endlich  das 
Vidimus  von  1478  eine  feste  leiste  Grense  bildet , so  gehört  die  An- 
fertigung der  Urkunde  der  ersten  Hälfte  des  lg.  Jh.  an,  zu  welcher  10 
Zeit  mehrfache  Streitigkeiten  zwischen  Müllern  und  Flössern  über  die 
Benützung  des  Kanals  stattfanden  und  sehr  wohl  den  Anlass  zur  An- 
fertigung geben  konnten. 

Heinricus  dci  gracia  Basiliensis  eleCtllS  universis  presentem  paginam  inspecturis  noti- 
ciam  rei  geste.  Ut  ea  que  geruntur  in  tempore  ad  mcmoriam  hominum  15 
ccrcius  revocentur,  litterarum  solent  testimonio  conti rmari.  Noverit  igitur  pre- 
sens  etas  et  futura  postcritas,  quod,  cum  intet  nobilem  virum  Here  de  Froburg 
es  una  et  Heinricum  prcpusjtunt  et  cunventum  sancti  Albani  nec  non  et  molitores  eidem 
monasterio  subditos  et  pleno  iure  subiectos  partibus  ca  altera  questio  aliquamdiu 
vcntilata  et  mota  fuisset  super  eo,  quod  dictus  comes  aquam  de  Birsa  ad  pre-  20 
fatum  monasterium  iuxta  donacionem  per  dominum  Burehardum  Basilicnsem 
episcopum  eidem  factam  optimo  iure  pertinentem  cum  Omnibus  suis  iuribus 
a molendinis  cisdem  edaci  livore  dyabolo  suadente  presumebat  aufferre  ac 
maligno  conatu  impedire,  taudem  compromissum  est  in  nos  et  C[onradum]  abbatem  de 
I.ucela  et  Tlicthelmumj  prepositum  et  Conr.idmrt  decanum  Basiliensis  ecclesie  in  hunc  modum,  25 
quod  privilegia  sive  instrumenta  dicti  monasterii  respiceretnus  et  iuxta  tenorem  eorutn  boila 
hdc  negocilim  tine  probo  terminaremus,  quem  eeiam  partes  sc  firmiter  observare  iuramento 
ab  eis  sollempniter  interposito  promisemnt  sub  penis  eeiam  per  nos  finetenus  adi- 
ciendis.  Nos  autem  revolutis  diversis  instrumentis  ecclesie  in  presencia  plurium  honestorum 
virnrum  tandem  in  pluribus  quiddam  invenimus,  quod  permaxime  racioni  ducatltm  30 
prebuit  ut  ttegocio  finem  daremus  omneque  iurgium  penitus  tolleretur.  Et 
presertim  fecit  ad  rem  donacio  domini  Burchardi  quundam  Basiliensis  episcopi  pre- 
decessoris  nostri  fundatoris  dicti  cenobii  sigillo  ipsius  munita  et  quamplures  con- 
lirmaciones  predeccssorum  nostrorum,  item  et  Romanorum  pontificum  im- 
peratorum  quoque  regum  principum  et  aliorum  Christi  fidelium,  que  omnia  35 
presentibus  inserere  longum  esset.  Quibus  omnibtts  et  singulis  perlectis  et 
repetitis  vicibus  relectis  ruminatis  et  discussis  ac  deinde  matema  linguua 
sive  vulgär!  eloquio  coram  clericis  et  laicis  exposito,  habitis  eeiam  super  eisdem  ma- 
turis  delibcracione  et  consilio  peritorum,  perpendimus  evidenter,  quod  prefatus  comes 
suique  heredes  et  succcssores  in  predicta  aqua  Birse  de  subtus  pontem  usque  in  *0 
fluvium  Rcni  nullum  omnino  habere  itts  ne c quiequam  eis  posse  aut  debere 
competere,  cum  luce  clarius  elucescat  in  premissis  instrumentis  et  litteris, 
a dicto  ponte  usque  in  duvium  Reni  ex  utraque  parte  aque  Birse  verum 
et  directum  dominium  iure  proprietatis  pertinere  dicte  ecclesie  sancti  Albani 


Digitized  by  Google 


71 


cum  omnibus  terris  agris  nemoribus  pratis  pascuis  piscaturis  aquarum  de- 
cursibus  viis  ct  inviis  cultis  et  incultis  ncc  cuicumque  altcri , cuiuscumque 
eciam  st(a]tus  existat,  licere  poterit  quicquam  de  premissis  vcndicare.  Quibus 
diligenter  inspcctis  vigorc  compromissi  per  partes  facti  declaramus  dccernimus 
5 et  pronunciamus  dictos  prepositum  et  conventum  eorumque  successores  ab 
impeticione  dicti  comitis  suorumquc  heredum  et  successorum  ceterorumque 
quorumcumque  liberos  fore  et  absolutos,  perpetuum  predicto  comiti  et  illis 
quibus  iam  supra  pre[sentibus]  imponentes]  silfencium]  de  et  super  inique 
[actitatis]  in  premiss[is]  contra  prefatos,  cuiquidem  nostrc  dectaracioni  pre- 
10  fatus  comes  pro  se  suisque  heredibus  et  succcssoribus  timore  divino  cor* 
reptus  bono  cordc  acquicvit  Decemimus  et  pronunciamus  per  presentes, 
quod  molitores  sancti  Albani  pro  necessitatibus  suorum  molendinorum  dicte 
ecclesie  sancti  Albani  pleno  iure  pertinent[ium]  nomine  eiusdem  ecclesie  pos- 
sint valeant  et  debeant  omni  contradictore  semoto  ipsam  aquam  Birse  in 
15  parte  vel  in  toto  a fossa*)  lapidum  dictorum  gyps  in  Munchenstein  dirigere 
et  mcare  facere  modo  mcliori,  cum  pacto:  siquando  molitores  predicti  ipsam 
aquam  Birse  in  parte  vel  in  toto  a tcrmino  iam  expresso  capiunt  dircctum- 
que  ipsius  aquc  transituni  ducunt  et  mearc  faciunt  intercluse  ad  predicta 
molendina,  providere  habebunt  ex  tune,  quod  ipsi  vel  famulus  ipsorum  pro 
20  ipsis  singulis  sabbati  diebus  per  annum,  dum  tarnen  opus  est  et  requisiti 
fuerint  per  ducentes  nemora  sive  fluxores  lignorum  per  ipsam  aquam,  quod 
huiusmodi  ligna  introducantur  a pulsu  vesperorum  nostre  Basiliensis  ecclesie 
per  spacium  unius  höre  vel  paulo  plus  iuxta  necessitudinem,  quia  in  ebdo- 
mada  per  aqueductum  molendinorum  prefata  ligna  nisi  de  consensu  moli- 
25  torum  induci  non  debent.  Quo  facto  ex  tune  et  in  continenti  debent  moli- 
tores prefati  ipsum  aqueductum  recludere  et  reformare  prout  prius  et  de 
ipsa  aqua  gaudere  prout  supra  nec  pretcr  premissa  a quocumque,  cuius- 
cumque etiam  Status  existat,  compclli  possunt  nec  debebunt  sub  pena  sub- 
scripta.  Si  quis  autem  in  posterum  viperio  veneno  inflatus,  spiritu  ncquam 
30  suuadente,  ecclesiam  sancti  Albani  aut  suos  de  premissis  per  nos  [spiritu 
divino  docentej  decisis  molestarc  presumpscrit  et  hanc  nostram  declara- 
cionem  scienter  in  parte  vel  in  toto  infregerit,  deleat  hunc  [deus  et]  sanctus 
Albanus  de  libro  vite  et  nichilominus  pro  sua  pertinacia  mille  libras  auri 
puri  persolvat,  de  quibus  media  pars  camerc  regali  rcliqua  parti  declara- 
35  cionem  nostram  servanti  cedcre  debet.  Teso  huias  rei  sunt:  Otto  prepositus  sancti 
Leonardi,  Cono  de  Hchpurch  canonicus,  Hugo  cantor,  Vvilldmu»  camerarius,  Hcinricu»  de  Yese- 
neka,  Rüdollus  canonicus  de  Grandivallc,  Chrafko,  Henricns,  Conradus,  Gerhardus  canonici  sancti 
Leonard!,  Burchardua  I-allo,  Rudolfus  de  Zürich,  Bcrhtoidus  plebanus  de  Riehein,  Iturchardus  vicc- 
dominus,  Conradus  scultetus  et  fruter  eins  Hugo,  Wernents  dapifer,  Henricus  camerarius,  llenricua 
40  magister  coquine,  Hugo  Spender,  Henricus  de  Telsperc,  Watteru*  de  I.ucela,  Henricua  de  Slierbach, 
luhanncs  et  Burchardua  preconcs  ct  alii  quam  plures.  Ne  autem  hec  per  nos  laboriose 
spiritu  sancto  cooperante  [actitata]  a posteri  evi  hominibus  verterentur  in  dubium, 
ea  diligenter  conscribi  fecimus  et  sigiili  nostri  appensione  roborari.  Acta  sunt  hec  Hasilee 

100.  a)  foase  in  A. 


Digitized  by  Google 


/ 


72 

in  ecclesia  sancti  Leonardi  in  pre&encia  Henrici  episcopi,  qui  hanc  cartam  dedit,  anno  ab  incar- 
naciooe  domini  MctxxT,  pontificatus  nostri  [anno]  vT»  rcgnantc  imperatore  Romanorum  Fridcrico, 
ordinacionis  sue  anno  !. 


101. 

Schiedsspruch  über  den  Kirchcnsatz  und  die  Kirche  zu  Markt.  5 

Markt  1223  Mai  3. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Peter  n"  6 (A).  — Abschrift  im 
Vidimus  des  Bischofs  Konrad  von  Konstanz  von  1223  Juni  2.  St.  Peter 
«'  7 (B).  S.  unten  n “ 102.  — Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  im 
Cartular  St.  Peter  H.  fol.  21  n‘  21,  beide  ebendort.  10 

Schöpflin  historia  Xaringo-Badcnsis  3,  163  n’  90  nach  A.  — Neugart 
episcopatus  Constantiensis  2,  422  (Auszug). 

An  Pergamentstreifen  hängen  drei  Siegel  : 

1.  f AI.BKRO . PLEBANVS . DE . CHROCING.  5.  Abbildung  >f  76. 

2.  f R . DE  ....  DE  . FRICCOVVEI.  S.  Abbildung  n"  7'}.  15 

3.  t S . P . PI.EBANI . IN  . NOLLINGI.  S.  Abbildung  n’  78. 

Albertus  de  Chrozingin,  Rvdolfus  de  Vvintirsingin  decani  et  raagister 
Petrus  de  Rinueldin*)  iudices  a venerabili  Cvnrado  dei  gratia  Constanticnsi 
episcopo  delegati  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Causam  que  verte- 
batur  intcr  Cvnradum  plcbanum  de  Rotinleim,  Hernfridum,  Rvdolfum,  Vvol-  20 
pertum,  Burchardum,  Vvemherum,  Vvcrnherum  de  Matro  et  Cvnradum  par- 
rochianos  de  Merget  ex  una  parte,  Albertum  subdiaconum  et  Burchardum 
ministrum  de  Kilchhci(m]  ex  altera  super  iure  patronatus  et  super  ecclesia 
de  Matro  a prememorato  episcopo  suscepimus  fine  canonico  terminandam. 
Partes  igitur  in  nostra  presentia  constitute  in  nos,  magistrum  Hugonem  can-  25 
torem  Basiliensem,  Burchardum  plebanum  de  Bondorf  et  quosdam  alios  con- 
promiserunt  voluntarie,  iuramento  hinc  inde  tarn  a laicis  quam  a clericis 
prestito  quod  ratum  haberent  quiequid  per  dictos  arbitros  super  eodem 
negocio  foret  unanimiter  ordinatum.  Sane  nos  et  coarbitri  nostri  veritate 
plenius  indagata  ius  patronatus  ministro  de  Kilchheim , ecclesiam  Alberto  30 
clerico  suo  unanimi  conscnsu  adiudicavimus,  ita  tarnen,  quod,  quandocunque 
aliquis  clericus  a iam  dicto  ministro  de  Kilchheim  vel  suis  successoribus  ad 
ecclesiam  de  Matro  presentatus  fucrit,  debet  ab  I lermfrido b)  suisque  cohere- 
dibus  vel  corum  successoribus  peti,  ut  presentatus  sibi  placeat  eumque  pro 
plebano  ecclesie  de  Matro  recognoscant , ceterum  sive  consenserint  sive  35 
reclamaverint  nichilominus  tantum  presentatus  a sepc  memorato  ministro  de 
Kilchheim  omni  contradictione  cessante  si  alias  dignus  fuerit  debet  optinere, 
Cvnrado  plebano  de  Rötenleim,')  qui  in  manus  nostras  ius  quod  habebat 
vel  habere  videbatur  in  ecclesia  de  Matro  resignavit,  super  eadem  perpetuum 
silentium  inponentes.  Act.  in  ecclesia  Matro  anno  ab  incarnatione  domini  40 


101.  *)  Rinveldin  H.  h)  Hernfrido  B.  c'  ROtinleim  ll. 


Digilized  by  Google 


73 


ÄCCXXlfl,  l?l  nonas  maii.  Testes:  Tiethelmus  prepositus,  Henricus  scolasticus 
Basilicn[ses],  Rvdegerus  prepositus  sancti  Albani,  Bruno  decanus  de  Steina, 
Berhtoldus  de  Riehcim,  Burchardus  de  Bischovingin , Baldolfus  de  Tan- 
nenchilcha,11)  Vvemherus  de  Vvolpach,  Gotefridus  de  Kilchheira,  Petrus  de 
5 Hadestat,  Burchardus  de  Terwiire,  Iohannes  de  Tomacho  plebani,  Amoldus 
de  Binceheim,  Burchardus  de  Vfheim,')  Cvno  frater  Pincerne,  C v n o de  Telis- 
perch,1)  Cvnradus  de  Koro  frumenti,  Hvgo  Phlecha,  “)  Dietricus  frater  suus, 
Lvdevvicus  de  Bladolsheim,  C v n rad u s Robere,  Iohannes  frater  Dapiferis, h) 
Fridericus  de  Mulnheim  milites,  Vvemherus  de  Blansingin,  Algotus  de  Ram- 
10  stein,')  Vlricus,  Cvnradus  k)  fratres  de  Kilchheim,  Waltherus  villicus,  Dietricus, 
Cvnradus,  Amoldus  Basilien[ses],  Albertus,  Cvnradus,  Henricus  fratres  de 
ßlatesheim  et  alii  quam  plures.  In  asscrtionem  autem  huius  rei  presentem 
cartam  conscribi  fecimus  sigillorum  nostrorum  munimine  roborantes. 

102. 

15  Bischof  Konrad  von  Konstanz  bestätigt  den  Schiedsspruch  (s.  n"  ioi) 
betreffend  den  Kirchensatz  und  die  Kirche  zu  Märkt. 

Konstanz  1223  Juni  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Peter  «'  7 (A).  — Abschrift 

aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  20  nt  20 
30  ebenda  (B). 

Ladewig  1360. 

An  Seidenfäden  hängt  das  Siegel  ■ 

f CVNRADVS  . DEI  . GRA  . CONSTANTIENSIS  . EPC. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  14.  Jh.  bemerkt:  Super 
25  iure  patronatus  ccclesiarum  Kilchjheim  Eimcttingen  et  Matra. 

Ä Conradus  dei  gratia  Constantiensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
in  perpetuum.  $ Supplicavit  nobis  Burchardus  minister  de  Kilchheim,  ut  con- 
positionem  que  inter  ipsum  ex  una  parte,  Hemfridum  et  quosdam  alios  ex 
altera  super  iure  patronatus  ecclesic  de  Matro  mediantibus  Alberto  de  Chro- 
30  zingin,  Rvdolfo  de  Vvintirsingin  decanis  et  coarbitris  suis  intercessit  nostro 
dignaremur  munimine  roborare.  Nos  itaque  iustis  ipsius  petitionibus  annuentes 
forma  conpositionis  diligentius  inspecta,  quam  literis  nostris  duximus  inseren- 
dam,  eam  auctoritate  nostra  confirmamus.  Forma  conpositionis  hec  est:  [ Folgt 
die  Urkunde  n * tot  von  1223  Mai  3 wörtlich  bis  alii  quam  plures.]  Ut  autem 
35  hec  maioris  firmitatis  robur  obtineant,  presentem  cartam  conscribi  fecimus, 
eam  sigilli  nostri  robore  munientes.  Dat.  apud  Constantiam,*)  anno  domi- 
nice  incamationis  ftccxxih,  IIII.  n.  iunii. 

101.  d)  Tatinenkilcha  B.  ei  l'fheim  B.  0 Teliapcrc  B.  gl  Phlcka  B.  hl  Iohanoei 
frater  Dapiferis  fehlt  B.  ii  Ramesteio  B.  kl  Conradus  B. 

40  10*2.  ml  Coustantantiam  in  A. 

Urkundenbuch  der  Stadt  But!.  I.  10 


Digitized  by  Google 


74 


103. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  verpfändet  dem  Domkapitel  den  Zoll  auf 
den  durch  Basel  gehenden  Waren.  Basel  1221  Dezember  2. 

Original,  bis  1588  im  bischöflichen  Archiv , jetzt  im  Staatsarchiv  zu 
Basel , st.  Urk.  n'  6 (A).  — Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  5 
diplomaticus  fol.  38  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  — 
Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartce  Amerbachiame  C.  p.  594 
ebendort  (B’j. 

Ochs  1 , 297  nach  A = Trouillat  1,  491  n‘  328.  — Regest  in  der  Zeit- 
schrift für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  222.  10 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel  des  Bischofs.  S.  Abbildung  n‘  6. 

HJenricus]  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
presentem  paginam  inspecturis  rei  geste  noticiam.  Noverint  universi,  quod 
nos  obligavimus  thcloneum  nostrum,  quod  datur  de  trosscllis,  sarcinis,  mulis 
et  equis  transeuntibus  per  civitatem  nostram  Basilienscm  sive  de  Lombardia  15 
sive  Francia  venientibus,*)  concanonicis  nostris  pro  triginta  marcis  argenti 
tali  videlicet  conditione,  ut  ipsi  a proximo  fcsto  ascensionis  inantea  acci- 
piant  omnes  reditus  indc  provenientes,  donec  recipiant  summam  supradictam 
et  preterea  usuram  que  ascendit  super  tesaurum  ecclcsie  nostre  apud  ludeos, 
quam  nos  solvere  tenemur.  Acta  sunt  hec  apud  ßasilcam,  ab  incarnatione  20 
domini  MCX'XXII! , quarto  nonas  decembr.  Testes  huius  rei  sunt:  Diethelmus 
prepositus,  Cvnradus  decanus,  magister  Cvno,  Burcardus,  Heinricus  de  Vesv- 
neccha,  Henricus  scolasticus,  Vlricus  filius  comitis  de  Kiburc,  VVemerus 
comes  de  Tirstein,  Hugo  cantor,  Iohannes  de  Reno;  laici:  Vlricus  miles  de 
WIfingin,  Burcardus  Vicedominus , Heinricus  l’incerna  et  Cvno  frater  eius,  25 
COno  de  Telisberc  et  Heinricus  frater  eius,  Hugo  Fleka,  Heinricus  Came- 
rarius,  Hugo  Spendere,  Heinricus  Magister  coquine,  Hugo  Chegere  et  Renerus 
frater  eius  et  alii  quam  plures.  In  huius  rei  assertionem  tradidimus  eis  pre- 
sentem cartam  sigilli  nostri  munimine  roboratam. 

101.  30 

Papst  Honorius  III.  bestätigt  dem  Kloster  Lützel  den  Besitzstand, 
darunter  domos  de  Basilea,  de  Mulerhusen  u.  s.  w. 

Lateran  1224  Mat  9. 

T rouillat  1,  494  u “ 331  nach  einer  Abschrift  im  Cartular  von  Lützel. 


103-  *1  venienientibus  im  A.  35 


Digitized  by  Google 


75 


105. 

König  Heinrich  bestätigt  dem  Kloster  Lützel  den  Besitzstand,  dar- 
unter: domos  in  ßasilca,  videlicet  domum  in  qua  capclla  est  quam  dedit 
vobis  Simprecht  et  uxor  eius  Guta;  domum  quam  dedit  vobis  Cuno  et  uxor 
5 eius  Hedewic ; domum  que  dicitur  Schura  ct  quatuor  domunculas  in  loco  qui 
dicitur  Satilgaza,  quas  dedit  vobis  Reinerus  miles  et  uxor  eius  Ita;  et  domum 
quam  dedit  vobis  Cono  medicus  et  Iohannes  filius  eius. 

Basel  1224  Dezember  20. 

Trouillat  /,  4)2  «"  529  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
10  Pruntrut,  irrig  zum  20.  Dezember  1223.  — Epitome  fastorum  Lucel- 
tensium  p.  104  (Auszug).  — Böhmer-Ficker  3949. 


100. 

/.  Bischof  Heinrich  von  Basel  gewährt  dem  Kloster  St.  Blasien  Frei- 
heit vom  Brückenzoll  zu  Basel.  — 1223  — — 

15  Original  im  General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe  (A).  — Abschrift  des 
16.  fh.  im  Copiatbuch  von  St.  Blasien,  Baselamt , n°  633  fol.  31  eben- 
dort (B). 

Regesten . Spreng  Ursprung  und  Altertum  von  Minder-Base!  S.  9 § 3 
Anmerkung.  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  194. 

20  II.  Derselbe  gewährt  die  gleiche  Freiheit  dem  Kloster  Bürgeln. 

— 1225  

Original  ebendort  (A‘).  — Abschrift  llürst isens  in  seinem  Codex  dip/o- 
maticus  fol.  228 * in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B‘) 

Gerbert  3,  129  n"  88  nach  A'  — Trouillat  1 , 502  n * 333  — Ochs 
25  1,  299  nach  B'.  — Regest  in  der  Zeitschrift  fiir  die  Geschichte  des 

Ober-Rheins  4,  222. 

Von  den  drei  Siegeln  ist  noch  das  des  Bischofs  und  das  des  Dom- 
kapitels erhalten. 

Die  wenigen  Abweichungen  des  Textes  von  Al  gegenüber  dem  von  A 
30  finden  sich  in  den  Anmerkungen  verzeichnet. 

H[einricus'  dei  gratia  Basiliensis  cpiscopus  universis  Christi  tidelibus 
in  perpetuum.  Noverint  presentes  et  posteri,  quod  abbas  et  conventus  sancti 
Blasii  *)  ad  voluntatem  consilii  Basiliensis  et  nostram  quandam  summam 
pccunie  ad  constructionem  pontis  ultra  Rcnum  contulerunt.b)  Nos  vero  ad 
35  peticionem  eorundem')  de  communi  consensu  et  consilio  canonicorum,  mi- 
nisterialium  omniumque  civium  nostrorum  eis  corumque  posteris  et  rebus 

106.  a)  quutl  conventus  jetaustri  Burgelon  .1'.  b)  contulit  Al.  c)  peticionem  suam  sibi  suis- 
que  posteris  et  rebus  suis  de  connmni  Al. 


Digitized  by  Google 


76 


eonmdemd)  liberum  transitum  per  eundem  pontem  sine  difficultatc  qualibet 
concessimus  in  perpetuum.  Ut  autem  hec  nostra  conccssio  perpetue  tirmi- 
tatis  robur  obtineat,  presentem  cartam  conscribi  fecimus  cam  sigillo  nostro, 
sigillo  capituli  nostri  et  civitatis  nostre  roborantes.  Acta  sunt  hec  anno  ab 
incamatione  domini  Mtx  xxv.  5 


107. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  schenkt  der  Kirche  Interlaken  seinen  Anteil 
am  Kirchensatz  und  den  halben  Zehnten  zu  Sigriswyl. 

— 1226  April  3. 

Unter  den  Zeugen:  Otto  prepositus  sancti  Leonardi  in  Basilea.  10 

Trouillat  2 , 41  n"  2p.  — Fontes  rerum  Bernensium  2,  72  n"  62.  — 
Zeerleder  l,  2 JO  n‘  147 ; sämtlich  nach  dem  Original  im  Staatsarchiv 
zu  Bern.  — Mohr  Regesten  (Interlaken)  1,  4)  «'  12. 


108. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  den  Kürschnern  die  von  ihnen  15 
errichtete  Zunft.  — 1226  September  22. 

Original  im  Archiv  der  Kiirschnersunft  zu  Basel , Urkunde  »'  1 (A). 

Archiv  für  Schweizerische  Geschichte  11,  35  nach  A.  — Gengier  Codex 
iuris  municipalis  1,  130  (Auszug). 

Es  hängen  noch  zwei  Siegel  : 20 

1.  An  einem  Band:  Domkapitel.  J 's.  Abbildung  n " 17. 

2.  An  einer  Schnur:  Bischof  Lütotd.  S.  Abbildung  n’  p. 

Das  Siege I des  Domkapitels  ist  das  bis  1241  nachweisbare  ältere,  das 
Siegel  des  Bischofs  dasjenige  IMtolds  II.  (123S  bis  124p).  Bei  der  völligen 
Unverdächtigkeit  der  Urkunde  in  betreff  ihrer  Abfassung , Schreibart  25 
und  der  Beschaffenheit  des  Kapitelsiegels  ist  anzunehmen,  dass  das  Siege! 
des  Bischofs  Heinrich  schon  frühe  in  Verlust  gekommen  und  dann  durch 
Lütold  II.,  den  Aussteller  mehrerer  Zunfturkunden,  durch  sein  Siegel 
einfach  ersetzt  worden  ist.  Auch  die  verschiedene  Befestigungsart  weist 
auf  verschiedene  Befestigungszeit.  Vgl.  die  bei  Ficker  Beiträge  zur  30 
Urkundenlehre  § 163  erwähnten  analogen  Fälle. 

Heinricus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
presentem  paginam  inspecturis  imperpetuum.  Novcrint  universi , quod  de 
consilio  et  conscnsu  Diethclmi  prepositi,  Cvnradi  decani  tociusque  capituli 
nostri  nec  non  ministcrialium  ecclesie  nostre  ad  petitionem  pellificum  Basi-  35 
liensium  condictum  super  operibus  ipsorum  pro  honorc  et  utilitatc  civitatis 
nostre  per  ipsos  noviter  factum  adprobavimus  ita,  quod  ipsi  in  saniori  forma 


10$.  d)  eis  bis  co rundem  fehlt  in  Al, 


Digitized  by  Google 


77 


sive  materia  quilibet  in  suo  opificio,  novus  in  novo,  vetus  in  veteri,  emet 
vendet  et  Iaborabit  nec  alicui  alteri  persone  quam  de  ipsorum  opere  in  emendo 
et  vendendo  ea,  que  ad  eorum  opiticium  pertinere  dinoscuntur,  condictum 
eorum  infringere  licebit.  Item  nullus  de  opere  pcllfficum  servientem  ali- 
5 cuius  sue  societatis  infra  tempus  sue  pactionis  conducere  tcnctur,  ut  ipsorum 
officium  proptcr  hcc  laudabilius  et  utilius  apud  ipsos  repcriatur,  et  super  hoc 
ipsis  magistram  de  ipsorum  opere  ad  presens  tradidimus  et  ad  petitionem 
ipsorum  pro  loco  et  tempore  eisdem  magistrum  tradere  tenemur,  cuius 
magisterio  et  licentia  operari  et  regi  teneantur.  Quod  si  aliquis  ipsorum 
10  in  aliquo  contra  condictum  ipsorum  exccsserit,  nobis  sive  successoribus 
nostris  quinque  solides,  civitati  quinque  et  quinque  ad  usus  confrater- 
nie  eorum  quod  in  vulgari  dicitur  zhunft,  quam  in  honore  beate  Marie 
virginis  constituerunt,  sine  contradictione  et  remissione  qualibet  persolvat 
Et  quicumquc  ex  ipsorum  opere  in  ipsorum  societatc  et  confratemitate 
15  voluerint  intercsse.  in  introitu  suo  decem  solidos  persolvant  et  eorum  suc- 
cessores,  si  in  eadem  confratemitate  consortes  esse  voluerint,  tantum  tres 
solidos  in  introitu  eorum  persolvant.  Qui  vero  ex  ipsorum  opere  in  eorum 
societate,  prout  superius  dictum  est,  noluerint  interesse  ab  officio  operandi 
pro  suo  arbitrio  et  a foro  emendi  et  vendendi  et  a tota  communione  eorum 
20  penitus  excludantur.*)  I’reterca  sciendum  est,  quod  sub  hoc  condicto  non  solum 
viri  verum  ctiam  mulieres  que  eiusdem  operis  sunt  comprehenduntur.  Item 
vque  solidos  qui  pro  partc  eorum  solvuntur  de  emendationibus,  quam  ea, 
que  solvuntur  propter  introitum  societatis,  expendi  debent  in  usus  zunfte,  ut 
semper  in  omnibus  festivitatibus  corona  pendens  in  ecclesia  Basiliensi  cum 
25  candclis  habundantius  impleatur,  ut  in  honorem  et  laudcrn  omnipotentis  dei 
et  beate  Marie  virginis  et  omnium  sanctorum  loco  et  tempore  incendantur. 
Ad  hec  omnia  unum  ex  ministerialibus  ecclesie  nostre  conccdimus  annuatim, 
ut  omnia  ut  prescripta  sunt  per  ipsum  iusto  moderamine  statuantur  et  si 
necesse  fuerit  corrigantur.  Testes  huius  rei  sunt:  Diethelmus  prepositus, 
30  Cvnradus  dccanus,  Burcardus  archipresbyter,b)  Cvno  medicus,  Heinricus  de 
Vesunecca,  Willelmus  camerarius,  Heinricus  scolasticus,  Hugo  cantor,  Bur- 
cardus Lallo,  Wlricus  de  Ratolsdorf  canonici  Basilienses,  Otto  prepositus 
sancti  Leonardi,  Rudegerus  prepositus  sancti  Albani,  Sigfridus  subcustos, 
Iohanncs  scriba;  laici  vero  sunt:  Cvno  de  Ramistein,  Burcardus  de  Ufhein, 
35  Iohannes  Vicedominus,  Werncrus  Scalarius,  Burcardus  Vicedominus,  Petrus 
Marcalcus,  Heinricus  Pincema,  Wemerus  Dapifer,  Petrus  Camerarius,  Cvn- 
radus Monachus  et  Hugo  frater  eius,  Albertus  de  Argentina,  Heinricus  Steinli, 
Heinricus  Phapho,  Cunradus  et  Heinricus  de  Gazvn,  Cvnradus  et  Rudolfus 
de  Foro  frumenti,  Cvno  Pincema,  Hugo  Flecha  et  Deitricus  frater  eius,  Heinri- 
40  cus  Camerarius,  Hugo  Spendere,  Cvnradus  Robere,  Cvno  de  Reno,  Cvno  de 
Telisberc,  Iohannes  de  Walkon,  Cvno  Botezo,  Viuian  Romanus,  Manegoldus 
Romanus,  Rvdolfus  Divitis,  Heinricus  Zeibil,  Hugo  Chegcre  et  Renerus  frater 
eius,  Renerus  Sorgere,  Rudeger  Brotmeister,  Heinricus')  Uullarius,  Heinricus 


108-  a)  exdudatur  A.  b)  archiprexbytcri  A.  c)  Heinrcus  A. 


_Digitized  by  Google 


78 


Ceilarius,  lohannes  Friso  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  domi- 
nice  incamationis  itCCXXVI, J)  decimo  kal.  octobris.  Utautem  hec  tarn  a nobis 
quam  a successoribus  nostris  maioris  firmitatis  imperpetuum  robur  obtineant, 
presentem  cartam  conscribi  fecimus  eam  sigilli  nostri  et  sigilli  civitatis 
nostre  Basiliensis  munimine')  confirmantes.  5 


10». 

Ritter  Ulrich  von  Zürich  und  seine  Frau,  Söhn $ und  Tochter  schenken 
der  Domkirche  Basel  die  ihnen  eigentümlich  zustehenden  Leute  in  Basel, 
videlicct  Adihcdim  uxorem  Heinrici  fabri  de  Liestal  et  Guotam  et  Gredam 
tilias  suas  et  Ulricum  fratrem  eius  et  Gisilam  sororem  eius  cum  Volmaro  et  10 
Vlrico  filiis  suis.  — 1226  — — 

Unter  den  Zeugen:  Otto  prepositus  sancti  Leonardi,  Cvnradus  decanus 
sancti  lohannis,  Sigefridus  subcustos,  Cvnradus  de  sancto  Nicolao,  Bnr- 
cardus  de  sancto  Stephano  et  alii  quam  plures  clerici  Basilienses,  cives 
vero  Cuno  de  Vfheim  et  Conradus  frater  eius.  Cuno  de  Telisberc  et  15 
Hcinricus  frater  eius,  Heinricus  Camerarius,  Hugo  Spender,  Cuno  Bu- 
techo,  Rudegerus  Magister  panis,  Heinricus  de  Bencho[n],  l’etrus  de 
Walkon,  Detricus  de  Holstein. 

Trouiltat  1,  508  n"  338  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut.  Vgl.  auch  die  Urkunde  des  Kitters  Ulrich  von  1225  März  2 20 
ebendort  /,  503  n * 333. 


110. 

Spruch,  durch  welchen  der  zwischen  dem  Propst  von  St.  Leonhard 
und  dem  Leutpriester  Rudolf  von  Stetten  obwaltende  Streit  wegen 
Zehntenbezugs  entschieden  wird.  Kasel  1227  Januar  17.  26 

Original  int  Staatsarchiv  zu  Kasel,  St.  Leonhard  n"  6.  — Kegest  im 
weissen  Buch  von  1300  St.  Leonhard  U.  fot.  216  ebenda. 

Drei  an  Pergamentstreifen  hangende  Siegel: 

/.  Bischof  Heinrich.  S.  Abbildung  n “ 6. 

2.  t S . H . DE . VESVNECA . ARCHID  . BAS  1L.  S.  Abbildung  n*  24.  30 

3.  t S . HVGONIS . CANTO  . BASIC.  S.  Abbildung  n-  31. 

Henricus  dei  gratis  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
presentem  paginam  inspecturis  in  perpetuum.  Noverint  universi  presentes  et 
postcri,  quod,  cum  causa  que  vertebatur  inter  prepositum  sancti  Leonardi  in 
Basilea  ex  una  parte  et  Rvdolfum  plebanum  de  Steten  super  decima  que  35 
vulgo  frierende  vel  vorzende  dicitur  et  super  decima  cuiusdam  hübe  iaeente 


108.  3)  VI  korrigiert  aus  VII  A.  e)  munine  A. 


Digitized  by  Google 


79 


in  villa  que  dicitur  Capella  ex  altera  tarn  corarn  delegatis  a I'ortuensi  et 
sancte  Rufine  episcopo  apostolice  sedis  legato,  quam  coram  nobis  diucius 
agitata  fuisset,  tandem  partes  in  Hcnricum  archidiaconum  et  Hugonem  can- 
torem  ecclesic  nostrc  canonicos  prcstito  coram  nobis  in  publica  synodo  iura- 
5 mento,  quod  eorum  starent  arbitrio,  conpromiserunt.  Quibus  ad  ecclesiam 
Stetin  acccdentibus  et  a parrochianis  iuratis,  quos  partes  duxerant  nominan- 
dos, indagata  plenius  verdate  de  prudcntum  consilio  sic  sunt  arbitrati , ut 
prepositus  memoratus  medietatem  decime  de  huba  iam  dicta  provenientem 
pcrcipiat  in  perpetuum,  plcbanus  vero  partcm  que  ipsum  contingit  percipiat; 
10  de  dccima  vero  que  friezendc  dicitur  prepositus  tantummodo  quartam  par- 
tem,  quam  predecessores  nostri  ecclesie  sancti  Leonardi  pia  devotione  con- 
tulerunt,  debet  percipere,  plcbanus  medietatem,  residuam  vero  quartam  sepe 
memoratus  plebanus  sicut  hactenus  percepit  pcrcipiat,  quia  super  ipsa  secun- 
dum  dicta  iuratorum  salva  consciencia  nichil  certi  poterant  diflinire.  Sunt 
15  autem  in  universo  Septuaginta  quatuor  iugera  tantummodo  et  dimidium,  de 
quibus  illa  dccima  provenit  que  friezendc  nuncupatur.  Ut  autem  hoc  arbit- 
rium  in  presentia  nostra  publicatum  perpetue  (irmitatis  robur  obtineat,  pre- 
sentem cartam  tarn  nostro  quam  eorumdem  arbitrorum  sigillis  fecimus  roborari. 
Testes  huius  rei  sunt:  Henricus  archidiaconus,  Hugo  cantor,  Vvillelmus  ca- 
20  merarius,  Vlricus  cellerarius,  Hugo  plebanus  de  Almesvvilre,  Henricus  capel- 
lanus  domini  episcopi,  Hugo  sacerdos  capelle  sancte  Marie  Magdalene  et  alii 
quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  ab  incarnationc  domini  MiXXXYll,  xvf 
kl.  februarii,  apud  Basileam. 


111. 

25  König  Heinrich  verleiht  den  Burgern  von  Base i die  Gnade,  Lehen 
zu  empfangen  und  zu  besitzen.  — 1227  November  12. 

Trouitlat  1 , 5/0  n“  140  nach  einer  Abschrift  des  16.  Jh.  eines  I ’idi- 
mus  des  Königs  Rudolf  von  1274  Juni  /■,'  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut.  — Re  gestern  Gengier  Codex  iuris  munieipalis  1,  / jo.  — Böhmer- 
30  Ficker  4089. 

Heinricus  dei  gratia  Roraanorum  rex  et  semper  augustus  universis 
imperii  fidelibus  in  perpetuum.  Quotiens  de  innata  nobis  regia  benjgnitate 
fidclium  nostrorum  vota  sereno  respicimus  afifectu,  eorum  iustis  et  piis  peti- 
tionibus  favorabilem  prebentes  auditum  non  solum  ipsos  ad  fiele] itatis  obse- 
35  quia  invitamus  et  reddimus  ferventiorcs,  verum  ctiam  plenitudinem  largitatis 
et  providentiam  regie  maiestatis  appertius  declaramus.  Huius  itaque  ad 
notitiam  universorum  volumus  pervenire,  quod  nos  attendentes  devota  et 
preclara  obsequia,  que  nobis  et  imperio  fidcles  nostri  cives  Basilicnscs  ex- 
hibuenint  et  exhibent  incessanter,  de  mera  benignitate  regia  et  de  plenitu- 
40  dine  consilii  nostri  indulgemus  et  concedimus  eisdem,  ut  libere  feoda  reci- 
piant  et,  quocunque  modo  queant  sibi  conquircre,  possidcant  et  pleno  iure. 
Et  si  talis  Casus  emerserit,  quod  aliqua  lis  super  eisdem  feodis  incidcrit, 


Digitized  by  Google 


HO 


talem  ipsis  gratiam  auctoritate  prcsentium  confirmando  indulgemus,  ut  quic- 
quid  super  feodis  per  iuramcntum  cum  tribus  civibus  prefate  civitatis  in 
iudicio  probari  potcrit  pro  iudicato  habcatur  et  legitime  possideatur.  IVoinde 
est  quod  auctoritate  regia  et  sub  obtentu  gratie  nostre  firmiter  inhibcmus, 
ne  quis  ausu  ductus  temerario  presumat  nostram  prelibatam  indulgentiam  in  5 
contrarium  attemptare.  Quod  qui  presumpserit  gravcm  otTcnsam  nostre  cclsi- 
tudinis  se  noverit  incursurum.  Ad  maiorem  itaque  evidentiam  presentem 
paginam  scribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Testes  qui  pre- 
missis  interfucrunt  hii  sunt:  vcnerabiles  de  Wissenburg  et  de  Selca  abbates, 
CJunradus]  prepositus  de  Than,  comes  Hjenricus)  de  Werda,  comes  L[udo-  10 
vicus]  de  l’hirretho,  A[nshelmus]  de  Rapoldestein,  E[berhardusj  dapifer  de 
Waltpurg,  C[unradus'  pincerna  de  Winterstetten,  A[lbertus]  et  C[unradus] 
fratres  de  S[u]merowe ; . iunior  dapifer  de  Waltpurg,  Cjonradusj  de  S|mide]- 
velde,  Wemherus  scuttetus  de  Hag[enowe],  H.  de  Kazenhusen  advocatus  de 
Schletstat,  . scultctus  de  Colmar,  S.  scultetus  de  Brisaco,  M.  scultetus  de  Nu-  15 
wimburch,  S.  advocatus  de  Mulnhusen,  C[onradus]  dictus  Monachus  et  scul- 
tetus Basiliensis,  Wemherus  dictus  Schaler,  Cjonoi  advocatus  de  Thelspcrg, 
Ajlbertus]  de  Strasburg  et  alii  quam  plures.  Datum  anno  dominicc  incar- 
nationis  mccxxvii,  II  idus  novemb.,  indictione  prima. 


1 12.  20 

Bischof  Heinrich , Domdekan  Konrad  und  Domsänger  Hugo  von 
Basel  bestätigen  den  Vergleich,  welchen  Graf  Rudolf  von  Thierstein 
und  der  Abt  von  Beinwil  im  Jahre  1212  in  betreff  ihrer  Eigenleute 
abgeschlossen  haben.  Hasel  1229  Oktober  10. 

Actum  in  choro  Basiliensi.  25 

Abschrift  im  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  Base t von  1323 
Mai  6.  im  Staatsarchiv  zu  Solothurn,  Abteilung  Beimvit. 


113. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  macht  eine  Grenzscheidung  zwischen  den 
Gemeinden  St.  Leonhard  und  St.  Peter.  — 1230  September  14.  30 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Leonhard  7*  (A),  St.  Peter  8* 
(A'J  und  8*  (A*).  — Gleichzeitige  Abschrift  St.  Leonhard  7*  (Bf  — Ab- 
schriften von  129s  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fot.  2r  (Bx)  und  fol.  j 
(B%)  ebenda.  — Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular 
St.  Peter  H.  fol.  24  n"  28  ebenda  (B‘).  — Abschrift  IVurstisens  in  seinem  35 
Codex  diplomaticus  fol.  18 fl  in  der  Universitätsbibliothek  su  Basel  (B‘). 

— Auszug  im  weissen  Buch  von  1500  St.  Leonhard  D.  fol.  228  im 
Staatsarchiv. 

Trouillat  2,  43  n°  31  nach  B'.  — Regest  bei  Ochs  1,  303.  — Teilweise 
abgedruckt  im  Basler  Taschenbuch  1833  S.  tyi.  40 


Digitized  by  Google 


81 


Die  Stücke  A,  A'  und  A*  rühren  von  derselben  Hand  her,  B von  einer 
gleichseitigen,  wahrscheinlich  sogar  derselben. 

An  A,  A'  und  A*  hängen  an  Bändern  je  drei  Siegel: 
t.  Bischof  Heinrich.  S.  Abbildung  n ' 6. 

5 2.  Domstift.  S.  Abbildung  n * IJ. 

}.  f S1GIL  . SCI . LEONARDI . BASILEE.  Im  Siegelfelde  PPOSIT. 

S.  Abbildung  «“  jy. 

Au  B hängt  nur  das  Siegel  des  Bischofs;  das  Fehlen  von  andern  Siegel- 
löchern  seigt,  dass  eine  weitere  Besiegelung  der  Urkunde  nie  stattge- 
10  fanden  hat. 

Henricus*)  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
in  perpetuum.  Koverit  presens  ctas  et  futura  posteritas,  quod  ad  abolcndam 
pravam  consuetudinem,  ad  tollendam  confusionem,  ad  devitandum  scandalum 
et  ut  animarum  saluti  prospiciatur,  accedente  consensu  et  consilio  Dicthclmi 
15  prepositi  ecdcsie  sancti  Petri  patroni,  Conradi  decani  eiusdcm  ecclesie  ple- 
bani  et  tociusb)  capituli  nostri  inter  sancti  Leonard!  et  iam  dicti  sancti  Petri 
ecclcsias  in  civitate  nostra  sitas,  que  hactenus*)  eidem  plebi  ecclesiastica 
sacramenta  passim  et  confuse  ministrabant,  de  voluntate  parciumd)  certos  ter- 
minos  posuimus,  limitcs  distinximus  et  utrique  suam  parrochiam , quam  in 
20  preiudicium  alterius  non  egrediatur,  assignavimus,  statuentes  ut  si  qui  ministe- 
rialium  vel  eorum  uxores  vel  filii  in  parrochia“)  sancti  Petri  conmorantes 
sibi  apud  sanctum  Lconardum  sepulturam  elegerint  verus  pastor  seu  eius 
vicarius*)  Confessiones  audiat,  pcnitenciam  iniungat,  viaticum  tribuat,  extre- 
mam  unctionem  impendat,  morttios  ad  ccdesiam  suam  deferri  faciat,  missam 
25  decantet,  cum  consuetis  orationibus  funus  aspergat,  deindc  ad  sanctum  Leo- 
nardum  deferantur  tumulandi.  Cctcrum  si  qui  talium  utrique  ecclesie  aliquid 
contulerint,  utraque  sibi  collatum  habest.  Si  autem  sancti  Leonardi  et  non 
sancti  Petri  ecclesie  aliquid  donaverint,  sive  sit  mobile  sive  inmobile,  *)  inter 
iam  dictas  ecclcsias  ex  equo  dividatur.  Si  vero  soli  ecclesie  seu  prelato 
30  sancti  Petri  aliquid  erogaverint,  solus  hoc  habeat  et  in  privilegium  matricis 
ecclesie  cum  nullo  parciatur.  Eadem  lex  erit  in  Omnibus  et  per  omnia,  si 
quando  huiusmodi  nobiles  in  parrochia  sancti  Leonardi  domicilium  habentes 
sibi  apud  ecclesiam  sancti  Petri  elegerint  sepulturam.  Sunt  autem  parrochie 
sic  distincte:  omnes  domus  in  vico  Spalee  in  latere  versus  sanctum  Petrum 
35  prout  per  publicam  stratam  a sibi  obpositisb)  dividuntur  a porta  usque  ad 
superiores  maccllos,  et  si  que  sunt  vel  fient  ante  portam  in  eodem  latere,  et 
vicus  Sellarum  cum  suis  angulis  usque  ad  rivulum  versus  Forum  frumenti,  in 
quo  factus  cst  de  novo  pons  lapideus,  et  quiequid  cst  inferius  de  cetera  ad 
sanctum  Petrum  sine  impedimento ')  et  absque  perturbationc  qualibet  per- 
40  tinebit  Quiequid  vero  est  a superioribus  macellis  et  a rivulo  prelibatis 
sursum,  et  omnes  domus  in  vico  Spalee  in  latere  versus  sanctum  Leonardum 
intra  et  extra  portam,  totum  ad  ecclesiam  sancti  Leonardi  pertinebit  et  ab 


113.  a)  Hcinricus  B.  b)  totius  B.  c)  actenus  B.  d)  partium  B.  e)  barrochia  B. 
f)  viccariu»  B.  g)  immobile  /»’.  h)  oppositis  Ax  und  A1,  obpositia  B . ii  inpedimento  B. 

t'rkundenbuch  der  Stadl  Baacl.  I.  1 1 


Digilized  by  Google 


82 


ca  tamquam  a matrice  ecclesia  omnia  sacramenta  ecdesiastica  percipiet  in 
perpetuum.  Sciendum  tarnen  cst,  quod  neutra  istarum  parrochiarum  ultra 
ßirsicum  protenditur,  qui  istas  ab  aliis  dividit  cursu  naturali.  Igitur  sub  inter- 
minationc  tremendi  iudicii  inhibemus,  ne  de  cetcro  prepositus  vel  canonici 
sancti  Leonardi  ecdesiastica  sacramenta  parrochianis  sancti  Petri  vivis  vel  5 
mortuis  ministrent  nec  eos  sanos  vel  egrotos  ad  confcssioncm  recipiant,  sed 
plebano  sancti  Petri  remittant  audiendos.  Certum  est  enim,  quod  nemo  par- 
rochianum  alterius  absque  proprii  sacerdotis  licentiak)  speciali  solvere  poterit 
vel  ligare,  cum  apostolus  dicat:  tu  quis  es  qui  alienum  servum  iudicas,  suo 
domino  stat  aut  cadit.')  Idem  et  sub  cadem  interminatione  sibi  sciat  inhibi-  10 
tum  plebanus  sancti  Petri.  Si  quis  autem  ausu  temerario  huic  ordinationi 
nostre  contraire  vel  eam  infringere  presumpserit,  anathema  sit  et  indig- 
nationem  omnipotentis  dei,  sancti  Petri  et  sancti  Leonardi  se  noverit  incur* 
surum.  Dat.”)  anno  dominice  incarnationis  MOCX.'ix,  octavo  decimo  kalendas 
octobris,  inditione“)  tercia.  Testes:  Willchelmus”)  camerarius,  Henricusf)  15 
archidiaconus,  I lenricus  p)  de  Lvtenbach,  s)  Vvernerus')  de  Tierstein.  Vlricus  de 
Chiburch,1)  Hugo  cantor,  Vlricus  cellerarius,  Chrafto  de  Lutenbach,')  Iohannes 
de  Reno,  Burchardus  Lallo,  Berhtoldus“)  de  Phirreto,  Conradus  Goli.  In 
assertionem  huius  rei  presentem  paginam  sigillo  nostro  et  sigillo  capituli 
nostri  et  sigillo  capituli  sancti  Leonardi  fecimus  conmuniri.  20 

114. 

Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Kloster  St.  Maria  Magdalena  in  apo- 
stolischen Schutz  und  bestätigt  seine  Rechte  und  Besitzungen. 

Anagni  1230  Oktober  n. 

Deutsche  Übersetzung  aus  dem  Jahre  1500  unter  dem  Titel  »l’abst  25 
Grcgorii  des  IX.  bull,  bestetigung  der  guter  bcsitzung  unsers  dosters* 
im  Briefbuch  von  144.1  Maria  Magdalena  E.  fol.  352  im  Staatsarchiv 
zu  Basel.  — Deutscher  Auszug  im  Brieftafelnbuch  von  1506  Maria 
Magdalena  /-.  fol.  83  ebendort. 

Gregorius  bisclioff  Unecht  der  diener  gotts  unsem  lieben  tochtern  in  30 
Christo  der  priorin  und  den  swestern  der  penitentz  sant  Marie  Magdalene 
zu  Basel  unsem  grull  und  bebstlichen  segen.  So  von  uns  gevordert  wirt 
das  da  recht  ist  und  ersamlich  als  die  krafft  der  billikeit  also  vordert  Ord- 
nung der  vernunfft,  daz  solichs  durch  sorgfaltikeit  unsers  ampts  zu  gebur- 
licher  geschieht  vollfurt  werde,  der  ursach  ir  lieben  tochtern  in  dem  herren  35 
üwern  rechten  vorderungen  wir  mit  gefelligem  mitgehellen  mitübig  üwer 
personen  und  statt  in  dera  ir  dem  göttlichen  dienst  verpflicht  sind,  mit  allen 
den  gutem,  die  ir  uff  diß  zitt  mit  rechter  ursach  besitzend  oder  zu  kunff- 

113.  k)  licencia  B.  1)  Börner  14,  4.  m ) datum  B.  n)  indictione  B.  o)  Vvillelmu«  Al 

und  .4*.  Willhelrau*  B.  |>  Heinricus  />.  q)  I.utcnbach  Al  und  .4*.  I.utcmbach  B.  40 
r)  Wcrnherus  Al  und  B.  s)  Kiburch  Al  und  -I1.  t)  Crafto  A1  und  .0  und  B.  Lutem- 
bach B.  u)  Bcrchtotdus  ß. 


Digitized  by  Google 


83 


tigcn  zyten  mit  rechten  wiscn  durch  verlyhung  des  herren  tiberkomen  mögen, 
under  sant  Peters  und  unserer  beschirmung  wir  empfahend,  aber  in  sunders 
die  statt,  da  üwer  abgescheidenheit,  üwer  closter  und  hus  gestifftet  sind,  mit 
reben  hertboden  hiiscrn  schüren  rentten  besitzungen  und  andern  üwcm 
5 gutem,  wie  ir  denn  die  alle  rechtlich  und  ruwiclich  besitzend,  wir  üch  und 
durch  uns  dem  selben  closter  von  bebstlichem  gcwalt  bcstetigend  und  mit 
obertrost  diser  geschrifft  versicherend.  Darumb  gantz  nyeman  aller  menschen 
gezyme  dise  geschrifft  unserer  bestetigung  ze  letzen  oder  wider  die  mit  frefeler 
künmutigkeit  widerstand  thun.  Ob  aber  yemand  solichs  verwegenlich  under- 
10  stunde,  der  sol  wüssen  daz  er  ungnad  des  allmechtigen  gotts  und  sant  Peter 
und  Pauli  siner  apostolen  infallt  und  verdient.  Geben  Anagnie,  am  funfften 
ydus  octobris,  unnsers  babstumbs  im  vierden  iare. 


115. 

Arnoldus  nobilis  vir  et  libere  conditionis  de  ßintzheim  tradidit  ccclesic 
15  ßasiliensi  Adelheidim  civem  ßasiliensem , que  ad  ipsum  iure  proprietatis 
spectabat.  — 1230  — — 

TrouMat  2,  733  nach  einem  Eintrag  des  16.  Jh.  in  einem  Katalog  des 
bischöflichen  Archivs  zu  Pruntrut. 


116. 

20  Papst  Gregor  JX,  bestätigt  die  von  Bischof  Heinrich  von  Basel  ge- 
troffene Scheidung  der  Gemeinden  St.  Leonhard  und  St.  Peter. 

Lateran  1231  Mai  6. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Pasel,  St.  Leonhard  n"  p (A).  — Abschrift 
von  /2p3  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  3 " «"  p (tl),  ebendort.  — 
25  liegest  im  weissen  Buck  von  1300  St.  Leonhard  D.  fol  22S,  ebendort. 

Trouillat  2,  43  rt"  32  nach  B.  Hier  ist  su  lesen: 

S.  43  Z.  20:  benivolum  statt  benevolum. 

Z.  21:  vestra  fuit  nobis  statt  vestra  nobis. 

Kansleivermerk  auf  der  Rückseite:  Iohannes  bonus. 

30  Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 


117. 

Papst  Gregor  IX.  bestätigt  der  Kirche  St.  Leonhard  den  Besitz  der 
ihr  durch  den  Spruch  des  Bischofs  Heinrich  von  Basel  zugewiesenen 
Gemeinde.  Rieti  1231  Juli  iS. 

35  Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Leonhard  n " 10  (A).  — Abschrift 
von  t2<DS  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  3 n"  6 ebenda  (B).  — Abschrift 


Digitized  by  Google 


84 


Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  186  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Base / (B1). 

Trouillat  2,  46  n'  33  nach  B. 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerke : Auf  dem  Bug  rechts  p.  c.  5 

118. 

Papst  Gregor  IX.  trägt  dem  Dompropst  Diethelm  von  Basel,  dem 
Propst  Otto  von  St.  Leonhard  in  Basel  und  dem  Propst  Werner  von 
Beromünster  (?)  auf,  dem  vom  päpstlichen  Richter  erlassenen  Spruch 
über  den  zwischen  Johann  und  Werner  streitigen  Besitz  einer  Zofinger  10 
Chorherrnpfründe  Geltung  zu  verschaffen. 

Rieti  1231  November  10. 

Abschrift  im  Registerband  13  Gregor  IX.  a.  V.  fol.  13  f ep.  133  im 
vatikanischen  Archiv  zu  Rom. 

[Gregorius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis]  T[iethclmoj  15 
sancte  Marie  *)  et  OJttoni]  sancti  Lconardi  Basilicn[sis]  et  Wjemero]  Permo- 
nensi  Constantiensis  diocesis  prepositis. 

Iohanni  et  Wernero  canonicis  ecclesie  Zoui[njgensis  Constantiensis  dio- 
cesis in  nostra  presentia  constitutis  dilcctum  filium  magistrum  B.  de  Wer- 
cellis  capelianum  nostrum  conccssimus  auditorem,  coram  quo  Iohannes  pro-  20 
posuit  memoratus,  quod  cum  ipse  olim  a . . preposito  et  capitulo  eiusdem 
ecclesie  nulla  ibidem  vacante  prebenda  receptus  fuisset  in  canonicum  et  in 
fratrem,  demum  eodem  W[emero]  fratrum  Predicatorum  ordinem  assumente, 
ipse  prebendam  eiusdem  tamquam  vacantem  sibi  ab  eis  petiit  assignari,  sed 
ipsis  eam  conferre  sibi  differentibus,  idem  VV[ernerus]  ab  ordine  ipso  infra  25 
probationis  tempus  non  facta  professione  discessit.  I-ite  igitur  super  hiis 
coram  eodem  auditore  legitime  contestata,  prefatus  WJcmerus]  in  iudicio  fuit 
confessus,  quod  antequam  ordinem  predictum  intraret  per  annum  intrandi 
propositum  habuit  et  cum  intravit  requisitus  a priore  suo  seculo  renuntiavit 
omnino  et  in  religione  serviturum  domino  perpetuo  se  devovit,  sieque  habi-  30 
tum  assumpsit  in  ordine  prenotato.  Verum  quia  post  hec  prefatus  \V[ernerus] 
tamquam  contumax  ab  apostolica  sede  discessit,  idem  auditor  habito  pru- 
dentum  virorum  consilio,  ipsius  absentia  presentia  dei  repleta,  predicto  W[er- 
nero]  duxit  super  cadcm  prebenda  perpetuum  silentium  imponendum.  Nos 
igitur  eiusdem  capellani  processum  ratum  habentes  discretioni  vestre  per  35 
a(postolica)  s[criptaj  m[andam]us,  quatinus  illum  sublato  appellationis  obsta- 
culo  faciatis  firmiter  observari,  contradictores,  (si  qui  fuerint,  vel  rebelles  per 
censuram  ecclesiasticam  appellatione  postposita  compescendo].  Quod  si  non 


118. 


a)  M auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


85 


omnes  [hiis  exequendis  interes.se  potueritis],  duo  vestrum  [ea  nichilominus 
exequantur). 

Dat.  Reate,  im.  idus  novcmbr.,  [pontificatus  nostri]  anno  quinto. 


119. 

5 Friedensvertrag  stoischen  Graf  Friedrich  von  Pflrt  und  Bischof  Heinrich 
von  Basel,  durch  welchen  der  Graf  unter  anderem  zu  folgender  Leistung 
verpflichtet  wird: 

Comes  et  cum  eo  ministeriales  et  liberi  penam  que  vulgo  hameschar  dicitur 
sustinebunt,  quam  ante  portam  civitatis  que  Spalon  dicitur  unusquisque  prout 
10  sui  sanguinis  nobilitas  eta)  gcncris  condicio  et  terrc  consuctudo  in  talibus 
requirit  assumentes  et  per  civitatem  via  publica  usque  ad  valvas  basilice 
beate  Marie  deferentes  ibi  se  prosternent  et  ab  ipsis  et  pro  ipsis  oracione 
effusa  surgentes  et  ad  pedes  cpiscopi,  ubicumque  locorum  in  civitate  fuerit, 
semel  secundo  et  tercio  prostrati b)  veniam  de  tanto  commisso  humiliter 

15  postulabunt Ceterum  omnis  populus  virorum  ac  mulierum  Altkilche,') 

ubi  hec  enormia  perpetrata  sunt,  cum  processione  Basileam  veniant  et  ante 
portas  civitatis  mares  consuetis  vestibus  exuti  et  laneis  d)  more  penitentium 
induti  sic  universi  per  civitatem  processionaliter  procedentes  in  porticum  et 
ante  portam')  beate  Marie  ad  terram  se  prostemant  et  maribus  ibidem  more 
20  penitentium  tonsoratis  penitentiam  suscipient,  quam  eis  imposuerint  vel  im- 
poni  fecerint  sepe  memoratus  prepositus  et  decanus  vel  eorum  alter  si  ambo 
non  poterunt  interesse.  — 12 jr  Dezember  jr. 

Abschrift  des  /j.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecclesiee  Basitiensis  fol.  63 
im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B).  — Abschrift  des  13.  Jh.  im  Lehenbuch 
25  des  Bistums  Basel  fot.  f in  der  Hof-  und  l.andesbibtiothek  zu  Karls- 
ruhe (B'J.  — Abschrift  des  13.  7h.  im  altadeligen  Lehenbuch  des  Bis- 
tums Basel  fol.  j"  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (ß*). 

Trouillat  t , 522  n°  35°  nach  B — Callia  christiana  13,  instrumenta 
2/ff  n‘  3ff.  — Schöpf  in  Alsatia  I,  368  «"  466.  — Herrgott  genea/ogia 
30  2,  241  n°  2ffp  beide  nach  B'.  — ln  französischer  Übersetzung  in  der 

Revue  dAtsace  4,  304. 


120. 

Das  Domstift  leiht  Johann  dem  Schüler  und  seinem  Bruder  die  Hälfte 
eines  Hauses  an  der  Eisengasse  zu  Erbrecht  und  die  andere  Hälfte 
35  ihrer  Mutter  Gisela  und  deren  Ehemanne.  — 12 32  Januar  /ff. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  0“.  (A).  — Regesten  in 
der  Präsenzregistratur  von  /66  t Domstift  K fol.  /6ffv  und  in  der  Regi- 
stratur des  16.  Jh.  Domstift  C.  fol.  48”  ebenda. 


119«  »)  seu  Bl  B*.  b)  prostrato  B.  prostrati  Bl  ff*.  ci  Alchilclic  Bx  B *.  d)  laneis 

40  korrigiert  aus  lineis  ß.  laneis  Bx  B*.  e)  processionaliter  incedentes  in  porticu  et  ante 

porticum  Bx  B *. 


Digitized  by  Google 


86 


Alt  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel  des  Domkapitels.  S.  Abbildung 
n’  ty. 

Das  Regest  in  der  Präsensregistratur  lautet:  Item  ein  pergamentincr 
lateinischer  brief  weiset  zweymahl  18  pfennig  jährliches  zinses  aufepiphanie 
tag  von  auf  und  ab  dem  ersten  und  anderen  halben  hauß,  als  das  ge-  5 
legen  auf  der  Eisengassen  zwischen  den  häuseren  zer  l’alincn  und  sanct 
Johanns  und  zer  Tünnen  genant. 

Dicthelmus  prepositus,  Conradus  dccanus  totumque  Basiliensis  ccclesie 
capitulum  universis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  rei  gestc 
noticiam.  Noverint  universi  tarn  posteri  quam  presentes,  quod  Johannes  10 
scolaris  et  Henricus  fratcr  eius  medietatem  domus  Eberhardi  in  vico  Ferreo 
site  a Vvalthero  ipsorum  avunculo  emerunt  pro  tredecim  marcis  argenti, 
quam  medietatem  ad  petitionem  iam  dicti  Vvaltheri  et  filie  sue  Margarete, 
quia  totale  ius,  quod  in  ipsa  habebant  medictate,  in  manus  nostras  rcsig- 
narunt,  concessimus  sub  annuo  censu  decem  et  octo  denariorum  semper  in  15 
epiphania  domini  camcrario  nostro  pcrsolvendorum  iure  hereditario  paciticc 
possidendam.  Ad  instantiam  vero  Giscle  prefati  Waltheri  sororis  et  matris 
antcdictorum  Iohannis  et  Henrici  Berhtoldo  marito  suo  reliquam  medietatem 
domus  predicte,  quam  a nobis  habet,  concessimus  ea  conditione,  ut  uno 
ipsorum  duorum  viam  universe  carnis  ingresso  rcliquum  et  licredes  ipsorum  20 
integraliter  ius  ipsis  attitulatum  possideant  et  habeant  et  in  festo  prelibato 
epiphanie  nomine  census  decem  et  octo  denarios  sine  contradictione  quali- 
bet  persolvant.  In  testimonium  huius  rei  presentem  cartam  conscribi  fecimus 
eamquc  sigilli  nostri  munimine  roborantes.  Testes  qui  interfuerunt : Vvillel- 
mus  camerarius,  Hugo  cantor,  Burchardus  I.allo,  Conradus  Goli  canonici,  25 
Henricus  succustos,  Cono  de  Löfen,  Henricus  capellanus  episcopi,  Iohannes 
de  Sliengin  sacerdotes,  Conradus  vor  Gazzun , Henricus  Steinlin,  Rvdolfus 
de  Foro  frumenti  et  Conradus  fratcr  suus,  Vlricus  de  Briselacha,  Heinricus 
Spendir  milites,  Albertus  de  Reno,  Manigoldus  de  Nuwenburch,  Hugo  fratcr 
Uietheri,  Fridericus  campsor,  Henricus  Beni,  Cono  dormentarius,  Amoldvs  30 
Vvcherere,  Hugo  Merschant  et  alii  quam  plures.  Actum  anno  dominice  in- 
camationis  MCCXXX  secundo,  xim  kl.  febr. 

121. 

Papst  Gregor  IX.  verheisst  den  Besuchern  und  Wohllhätern  des 
Klosters  St.  Maria  Magdalena  Ablass.  Spolcto  1232  Juni  /p.  35 

Auszug  im  Brief  tafelnbuch  von  1 506  Maria  Magdalena  L.  fol.  14"  im 
Staatsarchiv  su  Basel. 

Hie  ist  ein  latinische  bull  mit  eim  bligenen  ingesygel,  wüst,  wie  unser 
helgestcr  vatter  der  bopst  herr  Gregorius  der  nünd  des  namen  verlieht  von 
der  erbarmhcrtzickeit  got  des  almechtigen  und  der  seligen  l’etri  und  Pauli  40 


Digitized  by  Google 


87 


siner  apostlen  allen  denen  die  do  gerüwt  und  gcbichtet  hand,  komen  in  unser 
kilchen  und  ir  almusen  und  hantreicbung  mit  disem  gothus  teilen  mogcnt, 
teglich  erwerben  XL  tag  aplos  uffgesetzter  bus.  Datum  Spoleti,  am  xill  kl. 
iulij,  sins  bopstums  im  VI.  ior,  anno  domini  Siccxxxhi  ior. 


Bischof  Konrad  von  Konstanz  schlichtet  den  Streit  stoischen  dem 
Kloster  St.  Blasien  und  dem  Markgrafen  Hermann  von  Baden  über 
den  Sausenberg.  St.  Blasien  1232  Juni  22. 

Unter  den  Zeugen:  H.  Monacho  militc  Basiliensi. 

10  Sch'opflin  historia  Zaringo-Badensis  3,  1S2  n“  tot.  — Gerber!  3,  134  «'  p j. 


123. 

Pafsl  Gregor  IX.  verheisst  den  Besuchern  und  Wohlthätern  des 
Klosters  St.  Maria  Magdalena  Ablass.  Anagni  1232  November  r /. 

Auszug  im  Brieftafelnbuch  von  1506  Maria  Magdalena  L.  fol.  15  im 
15  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Hie  ist  aber  ein  latinsche  bull,  die  hat  och  ein  bligen  ingcsygel,  die 
wüst,  wie  unser  helgester  vatter  der  bopst  herr  Gregorius  der  nünd  des 
namen  het  verliehen  von  der  erbarmhertzickeit  got  des  almechtigen  und  der 
seligen  Petri  und  Pauli  siner  apostlen  allen  denen,  die  do  gerüwt  und  ge- 
30  bichtet  hand  und  komen  in  unser  kilchen  uff  die  liienoch  bestimpten  tag 
und  ir  almusen  und  hantreichung  mit  disem  gotshus  teilen,  nemlich  uff  unser 
lieben  fröwen  tag  ir  seligen  himelfart  und  uff  den  tag,  als  ir  dz  ewig  wort 
verkünt  ward,  und  besunder  uff  sant  Marien  Magdalcncn  tag,  uff  iecklichen 
tag  besunder  XX  tag  applos  uffgesetzter  bös.  Datum  Anagnie,  tercio  idus 
25  november,  sins  bopstums  im  VI.  ior,  anno  domini  ificcXXXIH  ior. 


124. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  ein  ihm  vom  Domstift  geliehenes  Haus  beim 
Gundolzbrunnen  der  Judenta , Witwe  des  Rudolf  Snezar. 

Basel  1233  Januar  23. 

80  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  p (A)  und  10  (A‘).  — 
Abschriften  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol. 
32  n°  47  (B)  und  fol.  42  n‘  (Bl)  ebenda. 

Arnold  S.  3/0. 


Digitized  by  Google 


88 


Die  Urkunde  liegt  vor  in  zwei  von  derselben  Hand  geschriebenen  Teil- 
zetteln  (über  dem  Schnitte  das  Alphabet). 

An  jedem  der  Exemplare  hängt  an  Pergamentstreifen  ein  Siegel: 
SIGILL  . DIETHELMl  . PPOSITI . BASILIEN. 

Diethelmus  prepositus,  Heinricus  decanus  totumque  capitulum  Basi-  5 
liense  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuura.  Noverint  universi,  quod 
Iudenta  relicta  Rvdolfi*)  bone  memorie  qui  Snezar  dicebatur  domum  suam 
iuxta  fontem  Gundolzbrunnin  sitam,  de  qua  nobis  annuatim  unam  amam 
rubei  vini  persolvcre  tenctur,  canonicis  sancti  Petri  per  manum  advocati  sui 
Hugonis  de  Zürich  tradidit  ita  dumtaxat,  ut  aniversarius  mariti  sui  Rvdolfi  10 
et  suus  et  filii  sui  Heinrici  annuatim  ibi  agatur,  deinde  ad  maiorem  caute- 
iam  eam  nobis  resignavit,  quam  ea  petente  dictis  canonicis  sub  codcm  censu 
concessimus  perpetuo  possidendam.  Prepositus  vero  sancti  Petri  de  consensu 
et  voluntatc  canonicorum  eam  dicte  mulieri  conccssit  hoc  pacto,  ut  eam 
quoad  vixerit  inhabitet  absque  dampno  canonicorum,  idest  quod  nobis  cen-  15 
sum  nostrum  et  dictis  canonicis  duos  solidos  in  aniversario  dicti  mariti  sui 
annuatim  reddat  et  tectum  reparet.  Ne  autem  aliquis  dictam  mulicrem  in 
vita  sua  et  canonicos  post  mortem  eius  in  eadem  domo  perturbare  possit 
vel  gravare,  presentem  cartam  ad  peticionem  tarn  mulieris  quam  canoni- 
corum conscriptam  sigillo  nostro  fecimus  roborari.  Testes:  Hugo  cantor,  20 
Vlricus  cellerarius,  Heinricus  scolasticus,  Conradus  Goli  canonici  Basilienses, 
Hugo  de  sancto  Io[hanne\  Cono  de  Lofin,  Heinricus  de  cripta,  Heinricus 
de  sancta  Maria  Magdalena  sacerdotes,  Cono  de  Raraestein,  Conradus 
Monachus,  Burchardus  Vicedominus,  Heinricus  Clericus,  Conradus  de  Gassun 
milites,  Hugo  der  Chcgir,  Rvdegerus  Magister  pistorum,  Dietlierus,  Heinricus  25 
filius  Diethcri,  Hugo  Sute  et  alii  infiniti.  Act  Basilee,  anno  dominice  incar- 
nationis  Mccxäx  tercio,  indicione  sexta,  x kt.  februarii. 


125. 


Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Kloster  St.  Alban  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  ihm  den  Besitzstand.  Lateran  izj ) Hai  ij.  30 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  «*  / j (A).  — Abschrift  des 
15.  fit.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  4 n“  6 (B)  und  von  späterer 
Hand  auf  fol.  84  ’P  73  (. B\ ')  ebenda. 

Trouillat  2,  47  «"  34  nach  B.  Hier  ist  zu  lesen: 

S.  47  Z.  18  possidet  statt  possidetis.  35 

21  Howingin  statt  Howingen. 

Z.  23  Loracha. 

Z.  24  Sirrinzo. 

S.  48  Z.  / iuste  ac  pacifice. 


124.  a)  RSdolß  A\  40 


Digitized  by  Google 


89 


!2ti. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  giebt  dem  ne  Hg  eg  runde  len  St.  Petersstift 
eine  Ordnung.  Basel  teil  August  15. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Peter  n“  1 1“  (A).  — Abschrift 
5 des  IJ.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  eeelesie  Basiliensis  fol.  if  im  Staats- 
archiv zu  Bern  (B).  — Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  im 
Cartutar  St.  Peter  H.  fol.  10  n“  1 irrig  zu  1033  im  Staatsarchiv  zu 
Basel  (ßl).  — Abschrift  llürstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol. 
2yv  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B1).  — Abschrift  des  Basilius 
10  Amerbach  in  den  chartie  Amerbachiante  C.  p.  220  ebendort  (B‘).  — 
Kegesten  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  2y  und  in  den 
collectanea  varia  ebendort. — [ Ein  Vidimus  von  1234  erwähnt  llürstisen 
in  dem  » Verzeichnis  etlicher  Briefen  im  Münster  ligendt  in  den  Charta 
Amerbachiante  E.  fol.  58 ebendort.] 

15  TrouiUat  /,  5)2  n'  J38  nach  B — Gallia  christiana  13,  instrumenta 
22t  n ' 40.  — Regesten : Ochs  1,  joy  und  Zeitschrift  für  die  Geschichte 
des  Ober-Rheins  4,  22J. 

Pas  Concept  der  Urkunde,  von  der  gleichen  Hand  wie  diese  geschrieben, 
ist  erhalten  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  tt*. 

20  An  A hängen  an  gelben,  weissen  und  roten  Seidenfäden  zwei  Siegel : 

1.  Bischof  Heinrich.  S.  Abbildung  n'  6. 

2.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n'  ry. 

Henricus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  tidelibus  in 
perpetuum.  Cum  ex  debito  pastoralis  ofiicii  omnium  ecclesiarum  in  nostra 
25  diocesi  con^titutarum  curam  gererc  et  cum  propheta  dccorem  domus  domini 
diligere*)  teneamur,  ad  hoc  quantum  nobis  desuper  inspiratum  fuerit  operam 
efficacem  darc  volumus,  ut  in  ecclesiis  nobis  subiectis  divinum  officium  et 
numerus  personarum  in  eis  deo  famulantium  augeatur.  Noverit  ergo  presens 
ctas  et  futura  posteritas,  quod  de  Diethelmi  prepositi,  Conradi  decani,  tocius- 
30  que  capituli  nostri  consensu  et  consilio  statuimus  irrefragabiliter  sanctientes, 
ut  ccdcsia  sancti  Petri  infra  muros  civitatis  nostre  sita  collegio  in  cadem  ad 
honorem  summi b)  dei , bcatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  omnium 
apostolorum  atque  sanctorum  dei  iniciato  post  mortem  dicti  decani  eiusdem 
ecclesic  plcbani  serviatc)  in  perpetuum,  ita  quod  reditus  et  proventus  uni- 
35  versi  inter  canonicos  inibi  deo  famulantes,  prout  inferius  distinguemus,  divi- 
dantur.  Sane  licet  canonici  sancti  Petri  tarn  de  canonicis  quam  de  preposito 
liberam  electionem  habere  debeant  et  habeant,  tarnen  maioris  eeelesie  pre- 
positus  post  mortem  decani  supradicti  de  novo  custodem  creabit  et  instituet 
et  eo  viam  universe  camis  ingresso  custodiam  et  eius  prebendam  vacantes 
40  uni  persone  vel  prebendam  cui  maluerit  et  custodiam  uni  canonicorum  con- 
feret  capituli  consensu  irrequisito.  Custos,  qui  semper  presbiter  esse  debet, 
a preposito  quemadmodum  dictum  est  institutus  ab  episcopo  curam  ani- 


126.  al  Psalm  aj,  S.  b)  ad  honorem  laudcm  et  gloriam  summi  //*. 

Urktindenbuch  der  Stadt  Hasel.  I. 


c)  serviant  A.  serviat  // 
12 


Digilized  by  Google 


90 


marum  recipiat;  terciam  partem  oblationum  et  omnium  proventuum,  quo- 
cunque  nomine  censeantur,  et  census  de  hßba  Vvensvvilre,  de  horto  sancti 
Petri  et  de  duabus  domibus  in  monte  sancti  Petri  sitis  provenientes  perci- 
piat,  reliquas  duas  tercias  et  census,  quos  nunc  habet  ecclesia  et  si  quos  in 
posterum  est  habitura,  et  census  de  aniversariis  constitutis d)  et  constituendis  5 
et  census  de  rebus  inmobilibus  ecctesie  quocunque  titulo  collatis  et  ctiam 
res  mobiles  que  collegio  collate  fuerint  inter  se  canonici  dividant  equa  lance, 
de  quibus  tarnen  custos  tantum  percipiat  quantum  unus  canonicorum.  Custos 
de  portione  sua  preposito  maioris  ecclesie  censum  videücet  quatuor  libras 
temporibus  suis  reddet  et  unieuique  canonicorum  sancti  Petri  qui  presentes  10 
aderunt  in  festo  Petri  et  Pauli  et  in  crastino,  videücet  in  conmemoratione 
Pauli,  in  dedicatione,  in  die  nativitatis  domini,  in  epiphania,  in  die  sancto 
pasche  duodecim  denarios  pro  refectione  dabit  de  conmuni,  absentibus  enim 
nichil  penitus  dabitur;  residentes  etiam  qui  cottidiana  portione  gaudere  de- 
bent,  quandocunquc  presentes  non  fuerint,  similitcr  nichil  percipiant.  nisi  15 
causa  studiorum  de  licentia  tarnen  capituü  se  transtulcrint  ad  loca  sollempni 
Studio  deputata.  Residentes  tarnen  sic  ministrari  prebendam  faciant,  ut 
quando  non  residentes  presentes  fuerint  debita  portione  non  fraudentur.  Item 
custos  duo  luminaria  in  vesperis  et  in  missa  in  altari  ponat  honesta,  in  ma- 
tutinis  legentibus  et  cantantibus  lumen  sufficiens  ministrabit  et  ad  omnia  20 
tenebitur  ad  que  plcbanus  antea  tenebatur;  ipsc  recipiat  ceram  thus  et  mir- 
ram,  quacunque  hora  sive  in  maiori  missa  sive  antea  sive  post  offerantur, 
et  cum  nullo  dividat,  quia  hec  tenebitur  sine  dampno  canonicorum  ministrare. 
Canonici  de  funeribus,  quibus  in  maiori  altari  celebratur,  duodecim  denarios 
et  de  festo  sancti  Petri  duos  soüdos  similiter  recipiant  de  conmuni,  rnedie-  25 
tatem  sacerdos,  reliquam  medietatem  ministri.  Hec  inteliigas  j>ost  mortem 
decani,  nunc  plebani.  Canonici  canonice  electi  a preposito  maioris  ecclesie, 
prepositus  canonice  electus  ab  episcopo  recipiant  investituram.  Custos  solus 
sacristas  instituat,  omnium  aliorum  officiorum  sive  bcneficiorum,  si  qua  ibi- 
dem fuerint  instituta,  prepositus  sancti  Petri  dabit  investituram,  et  super  30 
cuiuscunque  electione  questio  emerserit  coram  eius  investitore  ventiletur. 
Prepositus  etiam  et  canonici  sancti  Petri  in  assumptione,  in  nativitate,  in 
dedicatione,  in  puriheatione  et  in  annunciatione  beatc  Marie,  in  die  nativi. 
tatis  domini,  rarais  palmarum,  pasche  et  pentecostes  ad  maiorem  ecclesiam 
ad  publicam  missam  veniant  nec  prius  redeant  quam  missarum  sollempnia  35 
conpleantur,  in  ramis  tarnen  palmarum  processione  redcunte  ad  ecclesiam 
suam  si  voluerint  revertantur.  Ad  maiorem  et  minorem  letanias  cum  pro- 
cessione veniant  et  alias  quotiens  vel  ab  episcopo  vel  a capitulo  vocabuntur. 
Scolastico  etiam  eorum,  ut  viginti  scolares  utiles  et  ex  pacto  et  decem  pauperes 
habeat,  indulgcmus.  Si  plebanus  sancti  Martini  vel  quicunquc  de  hac  civi-  *0 
täte  clericus  in  canonicum  sancti  Petri  fuerit  electus  ncc  ibidem  residentiam 
fecerit,  non  plus  de  prebenda  percipiat  quam  absentes.  Item  nullus  canoni- 
corum sancti  Petri  in  maiori  ecclesia  canonicam  vel  altaris  benelicium  simul 

126.  d>  tarn  constitutis  //*. 


Digitized  by  Google 


91 


ct  semel  habebit,  sed  uno  recepto  reliquum  vacet  ipso  iure,  excepto  pre- 
posito  qui  in  maioris  ecclesic  canonicum  et  de  maiori  ecclesia  in  prepositum 
eligi  poterit  et  assumi,  ita  quod  utrumque  retineat,  videlicet  maioris  ecclesic 
canonicam  et  ccclesie  sancti  Petri  preposituram.  Domus  sancti  Petri,  quam 
5 nunc  habet,  omnium  conmunis  erit.  Canonici  singulis  annis  ad  colligendos 
proventus  suos  cellerarium  instituant,  cui  bcnclicium,  quod  de  anno  in  annum 
augerc  minucrc  vel  mutare  pro  sue  voluntatis  arbitrio  potcrunt,  assignabunt. 
Prepositus  eidem  si  necesse  habuerit  consilium  et  auxilium  inpcndct  opor- 
tunum,  tarnen  requisitus.  Prepositus  in  electionibus  primam,  custos  secun- 
10  dam  vocem  habebunt  Prepositus  in  uno  latere,  custos  in  alio  stabit,  in 
processionibus  simul  ibunt  Prepositus  in  civitate  constitutus  quantum  duo, 
civitatcm  egressus  quantum  unus  pcrcipiet  canonicorum  residcntium.  Qui 
licet  de  negociis  ecclesic  sc  non  dcbeat  intromittcre,  requisitus  tarnen  cius 
negocia  cum  omni  diligentia,  cum  omni  Studio  tractabit  et  eius  iura  pro 
15  viribus  tuebitur  et  requiret.  Ut  autcm  huius  novelle  plantationis  ordi- 
natio,  que  coopcrante  domino,  qui  bonorum  omnium  fons  est  et  origo, 
de  virtutc  in  virtutem  ibit,  de  die  in  diem  tarn  in  personis  quam  in  rebus 
incrementum  suscipiet,  perpctue  iirmitatis  robur  obtineat,  eam  nostro  capi- 
tulique  nostri  sigillis  contirmamus,  sub  interminationc  tremendi  iudicii  inhi- 
20  bentes,  ne  quis  contra  ipsam  venire  vel  eam  ausu  tcmerario  infringere  pre- 
sumat.  Quod  si  quis  facere  presumpserit,  anathema  sit  et  indignationem 
omnipotcntis  dci,  bcatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  omnium  sanctorum 
se  noverit  incursurum.  Dat  •)  Basilec , anno  dominice  incamationis  mille- 
simo  ducentesimo  tricesimo  tercio,  octavo  decimo  kalendas  septembris,  in- 
25  dictione  scxta. 


127. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  gründet  das  Predigerkloster. 

— i*33 

Auszug  und  Übersetzung  Wurstisens  in  seiner  Basler  Chronik  S.  ttS. 
30  Vgl.  seine  epitome  p.  t8y. 

Bischoff  Henrich  bewilliget  und  schencket  ihnen  zu  Basel  in  der  vor- 
statt zum  Creutz  zu  Übung  ihrer  religion  ein  platz  im  1233.  iar,  beförderet 
sie  mit  steur,  ablaß  und  in  andere  weg  zu  stifftung  und  erbauwung  ihres 
clostcrs.  Des  hat  mir  Weisung  geben  ein  alt  Instrument,  in  welchem  bischoff 
35  Henrich,  am  dato  wie  vorstcht,  also  sagt: 

Kundt  und  zu  wüssen  sey  allermencklich,  das  wir  die  geliebten  bruder 
Prediger  ordens,  welche  sich,  damit  sie  gottes  wort  desto  freier  verkünden 
und  in  der  heiligen  kirchen  desto  mehr  frucht  schaffen  köndten,  in  willige 
armflt  ergeben,  weil  wir  ihr  christlich  und  heilig  fürnemmen,  auch  ihren  dienst 


40  126-  e)  mit  Jtm  IVortt  Dat.  tthlitsst  tt*. 


Digitized  by  Google 


92 


hochnotwendig  geachtet,  zu  gemeinschafft  unserer  muhe  zu  beruffen  wirdig 
geschetzt  haben,  auff  daß  sie  bey  uns  zü  Basel  wonhafft  mit  predigen,  beicht 
hören,  und  trostlichs  züsprechen  der  glcubigen  frommen  und  heil  gegen  gott 
befördern  köndten,  vermög  der  freyheiten  ihnen  und  ihrem  orden  vom  apo- 
stolischen stül  verliehen  etc.  5 


128- 

Ritter  Heinrich  Pf  aff  schenkt  auf  seinen  Tod  dem  Kloster  St.  Maria 
Magdalena  einen  Zins  ah  seinen  Ackern  hei  Greften. 

— 1234  Januar  — 

Abschrift  in  einer  Urkunde  vom  /.  Juli  1323  im  Briefbuch  von  144t  10 
Maria  Magdalena  E.  fot.  132  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Aller  menglich  sy  kunt,  das  ich  Heinrich  Pfaffe  ritter  ze  Basel  durch 
myner  und  miner  vorvordern  seien  heil  willen  geordent  geschafft  und  durch 
gotes  willen  geben  habe  nach  mynem  tode  den  geistlichen  frowen  ze  sant 
Marie  Magdalenen  an  den  Steinen  ze  Basel  ein  viemzal  dinckcl,  die  alle  iar  IS 
von  mir  und  minen  erben  uf  ze  heben  von  mynen  eckern  gelegen  by  Grefftin 
an  dem  undem  teil,  also  das  die  vorgenanten  frowen  min  und  miner  erben 
hinanthin  in  ewiger  gedechtniß  haben  solten.  Hie  by  warent  da  dise  gab 
geschach:  Wernherus,  Petrus  und  Albertus  korherren  zu  sant  Leonhart,  Vlri- 
cus  und  Johannes  scolasticus  ze  sant  Peter  ze  Basel.  Dis  geschach,  do  man  20 
zalt  nach  Cristi  gebürt  zwelifhundert  iar  und  xxxilll  iar,  in  dem  manad 
ianuarii. 


129. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  und  die  Grafen  Ulrich  und  Ludwig  von 
Pfirt  vergleichen  sich  über  Ausübung  von  Herrschaftsrechten  in  ihren  25 
Gebieten.  üelsberg  1234  Januar  26  bis  1238  Februar  16. 

Dabei  folgende  Bestimmung . Item  adveniente  domino  imperatore  vel 
rege  Basileam,  si  episcopus  secundum  quod  debet  servitium  ei  dederit, 
quatuor  nummos  qui  dicuntur  domini  regis  accipict  secundum  consuetu- 
dinem  hactenus  habitam  in  eadem  terra  (Alsgaudia)  et  in  Saligaudia  et  30 
in  curti  de  Redirstorf. 

Unter  den  Zeugen:  Conrado  Monacho  Basilicnsi. 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Lehenbuch  des  Bistums  Basel  fol.  8V  in  der 
Hof  und  Landesbibliothek  zu  Karlsruhe  (B).  — Abschrift  des  13.  Jh. 
im  altadeligen  Lehenbuch  fol.  7 im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B').  35 

TrouiUat  /,  333  « ' 360  nach  einer  Abschrift  im  bischöflichen  Archiv 
zu  Pruntrut.  — Herrgott  genealogia  2,  247  n“  301. 


Digitized  by  Google 


93 


Für  die  Datierung  dieser  Urkunde  kommen  folgende  Momente  in 
Betracht: 

t.  Die  Nennung  des  Abtes  Berthold  von  Lützel  (Abt  seit  1221) 
und  des  Propstes  Sigenand  von  Grandval  (Propst  bis  I2J0  zeigt,  dass 
5 unter  dem  in  der  Urkunde  genannten  Bischof  Heinrich  von  Basel  nur 
Heinrich  von  Thun  (1215  bis  1278  Februar  17)  verstanden  werden  kann. 

2.  Der  Vergleich  wird  stoischen  dem  Bischof  und  den  Söhnen  des 
Grafen  Friedrich  von  Pfirt  abgeschlossen . welcher  laut  Annales  Mar- 
bacenses  (S.  Monumenta  Germania  scriptores  17,  177)  im  fahre  12 14 
10  ermordet  worden  ist.  Diese  Angabe  der  Marbacher  Annalen  bildet  eine 
wesentliche  Stütze  für  die  Annahme , dass  die  bei  Trouillat  1 , ,427 
n"  777  abgedruckte  Urkunde,  in  welcher  die  Söhne  zum  erstenmal  han- 
delnd auf  treten,  wegen  der  fndiktion  richtig  zum  Januar  1274  zu  stellen 
sei.  Da  nun  die  unserem  Regest  zu  Grunde  liegende  Urkunde  ihrem  Ln- 
15  halte  nach  diese  Urkunde  vom  2g.  Januar  1274  zur  Voraussetzung  hat,  so 
ergiebt  sieh  mit  Einbeziehung  des  Datums  des  Todes  Bischofs  Heinrich 
von  Basel  der  oben  gegebene  Ansatz. 

130. 

Papst  Gregor  IX.  bestätig I das  Statut  des  St.  Petersstifts  über  die 
20  Zahl  seiner  Stiftsherren.  Perugia  1274  Oktober  5. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel  St.  Peter  n"  14  (A). 

Die  Bülte  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

A'anz/eivermerk  auf  dem  Bug  rechts:  Io  . Vit. 

| Gregorius  jj  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  tiliis  . . preposito 
25  et  capitulo  ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis  salutem  et  apostolicam  bcnedic- 
tionem.  Iustis  petentium  desideriis  dignum  est  nos  facilem  prebere  consen- 
sum  et  vota  que  a rationis  tramitc  non  discordant  effectu  prosequente  com- 
plere.  Eapropter  dilecti  in  domino  filii  vestris  iustis  postulationibus  grato 
concurrentes  assensu  scxtumdccimum  canonicorura  numeruni,  quem  in  ecclesia 
30  vestra  pensatis  eius  facultatibus,  cum  ex  ipsis  plures  non  valeant  sustentari, 
duxistis  venerabilis  fratris  nostri  . . Basiliensis  episcopi  capituli  sui  accedente 
consensu  dcliberationc  provida  statuendum,  sicut  provide  ac  ad  utilitatem 
eiusdem  ecclesie  noscitur  esse  factus,  auctoritate  apostolica  confirmamus  et 
presentis  scripti  patrocinio  conmunimus,  statuentes,  ut  dicta  ecclesia  predicto 
35  canonicorum  numero  sit  contenta,  donec  eius  in  tantum  exereverint  facul- 
tates,  quod  ex  ipsis  plures  valeant  sustentari,  salva  auctoritate  sedis  aposto- 
lice  ac  mandato.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liccat  hanc  paginam  nostre 
confirmationis  et  constitutionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire. 
Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit  indignationem  omnipotentis  dei  et 
40  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Dat.  l’erusii, 
111.  non.  octob.,  pontiticatus  nostri  anno  octavo. 


Digitized  by  Google 


94 


131. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  den  Vergleich  des  Stiftes  St.  Leon- 
hard zu  Basel  mit  Kottrad  von  Öschgen,  Bürger  von  Rhcinfelden, 
über  den  Kirchensatz  zu  Wintersingen.  Basel  1234  Oktober  25. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n’  11 ' (A).  — Regest  5 
in  der  Registratur  des  16.  7h.  St.  Leonhard  B.  fol.  33  * ebenda. 

Lutz  Neue  Merkwürdigkeiten  2,  244.  — Boos  S.  24  n • 43  nach  A. 

Hier  ist  zu  lesen: 

Z.  13  Rinueldensis  statt  Rinvcldensis. 

Z.  16  Wintersingin  statt  Wintersingen.  10 

Z.  2p  Nivwinburc  statt  Niuwinburc. 

Z.  34  Act.  statt  Actum. 

Von  den  (au  Schnüren  hangenden)  Siegeln  sind  nur  zwei  erhalten: 

1.  Bischof  Heinrich.  5.  Abbildung  n‘  7. 

2.  Propst  von  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n°  48.  15 

Die  Indiclion  stimmt  nicht  zur  Jahreszahl. 

132. 

Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Kloster  St.  Maria  Magdalena  in  apo- 
stolischen Schutz  und  bestätigt  seine  Rechte  und  Besitzungen. 

Perugia  1233  Juli  31.  20 

Übersetzung  aus  dem  Jahr  1300  im  Briefbuch  von  1441  Maria  Mag- 
dalena E.  fol.  332  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B).  — Deutsches -Regest 
im  Brieftafelnbuch  von  1306  Maria  Magdalena  L.  fol.  83  ebendort. 

Gregorius  bischoff  fcnecht  der  diener  gottes  unsern  lieben  sunen  dem 
probst  und  den  swestern  der  penitentz  des  closters  sant  Marie  Magdalenen  25 
zu  Basel  unsern  grüß  und  bebstlichen  segen.  So  von  uns  gevordert  wirt 
das  recht  ist  und  ersamlich,  als  die  krafft  der  rechten  maß,  also  heischet 
Ordnung  der  vemunfft,  daz  das  durch  sorgfaltikcit  unsers  ampts  zü  gebur- 
lichem  ußtrag  volstreckt  werde.  Deshalben  ir  lieben  in  Christo  kynder 
uwem  rechten  begerungen  wir  mit  gefelligem  müt  mithellende  üwer  personen  30 
und  closter,  in  dem  ir  dem  göttlichen  dienst  gewertig  sind,  mit  allen  gutem 
die  ir  uff  diß  zyt  mit  gütter  ursach  besitzend  oder  in  künftigem  mit  rechten 
wisen  mit  hilff  des  herren  erobern  mögend,  under  sant  Peters  und  unser  be- 
schirmung  empfahend,  sunderlich  aber  hertboden  besitzungen  und  andere 
gütcre  so  dassclb  closter  uli  milter  gab  und  veriyhung  der  gloibigen  recht*  35 
lieh,  als  ir  fürgebend,  überkomen  hab,  als  ir  die  alle  rechtlich  und  fridlich 
besitzend,  üch  und  dem  selben  closter  von  uns  von  bebstlichen  gewalt  be- 
steigend und  mit  beschirmung  diser  gegenwurtigen  geschrifft  krefftig  machen. 
Darumb  aller  menschen  nyemandem  gezyme,  diß  geschrifft  unserer  beschir- 
mung und  bestetigung  ze  letzen  oder  dera  mit  frefelicher  geturstikeit  ze  wider-  40 


Digitized  by  Google 


95 

stan.  Denn  ob  yeman  solichs  ze  tünd  undcrstundc,  der  sol  sich  wüßen  in 
den  zom  des  allmechtigen  gottes  und  siner  heiligen  apostolen  Petri  und 
Pauli  infallen.  Geben  zu  Perus,  vortag  der  kalcndcn  des  ougsten  unsers 
babstums  im  nünden  iare. 


5 13a 

Bischof  Heinrich  von  Konstanz  gewährt  allen  Diöccsanangehörigeti, 
welche  die  Prediger  beim  Bau  ihrer  Kirche  in  Basel  unterstützen, 
Ablass.  Konstanz  1245  Dezember  5. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n"  2 (A). 

10  An  Pergamentstreifen  hangendes  Siegel: 

t S . HAINRICI . DSTANTIENS1S  . ECCLE  . EPI. 

H[einricus|  dei  gratia  Constantiensis  cpiscopus  universis  Christi  tideli- 
bus  presentes  litteras  inspecturis  salutem  in  domino.  Quoniam,  ut  ait  apo- 
stolus,  omnes  astabimus  ante  tribunal  Christi,  ut  referat  unusquisque  prout 
15  gessit  in  corpore  suo  sive  bonum  sive  malum,*)  oportet  nos  diem  messionis 
extreme  misericordie  operibus  prevenire  scientes,  quod  qui  parce  seminat 
parce  et  metet  et  qui  seminat  in  benedictionibus  de  benedictionibus  metet 
vitam  eternam.b)  Cum  igitur  dilecti  filii  nostri  fratres  ordinis  Predicatorum 
edificare  inceperint  claustrum  et  officinas  in  Basilea  nec  ad  hoc  sulliciant  eis 
20  proprie  facultates,  omnibus  in  dyocesi  nostra  constitutis,  qui  in  hoc  xub- 
venerint  eis  propriis  laboribus  vel  expensis,  de  misericordia  dei  omnipotentis 
confisi  et  beate  Marie  semper  virginis  XX"  dies  de  iniuncta  pcnitencia  miseri- 
corditer  relaxamus.  Dat.  apud  Constantiam , anno  ab  incarnatione  domini 
ftcixxx?,  non.  decembris. 


25  134. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  dem  Burehard,  Schaffner  von  Pfeffingen, 
ein  Gut  daselbst  auf  Lebenszeit.  — rejj 

Abschrift  von  1295  im  Cartu/ar  St.  Leonhard  H.  fol.  f n°  18  im  Staats 
archiv  zu  Basel 

8u  Trouillat  2,  jo  n"  16.  — Legest  bei  Boos  S.  25  W 44. 


135. 

Papst  Gregor  IX.  bestätigt  die  Stiftung  des  Chorherrenstiftes  St.  Peter 

Viterbo  1236  April  7. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Peter  n“  12  (A).  — Abschrift 
35  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  St.  Peter  H.  fol.  1 1 n * 4 ebenda  (B).  — 

13.1.  a)  Römer  14,  ro  und  j.  her  int  her  j,  / o . b)  j.  Korinther  q,  6. 


Digilized  by  Google 


96 


Abschriften  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  17  in  der  Uni- 
versitätsbibliothek su  Basel  (Bl)  und  in  seinen  col/ectanea  varia  ebenda.  — 
Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  Charta  Amcrbachiana  C.  p.  223 
ebendort. 

Trouillat  2,  $2  n“  38  nach  B'.  Hier  ist  zu  lesen 
S.  32  / y dilectis  filiis  . . preposito 
Z.  11  honestis 
Z.  12  benivolum 
Z.  13  . . episcopus  statt  H 
Z.  13  subiectam  que  licet  parrochialis 
Z.  16  dumtaxat 
Z.  20  parrochia 

Z.  22  duxerint  — vos  ad  reddendas 
S.  33  Z.  3 presentis 

Z.  S Pauli  apostolorum  eius  se 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

136. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  einen  zwischen  Leutpriester  und 
Gemeinde  von  St.  Martin  einer-,  Berthold  dem  Krämer  andererseits  ge- 
troffenen Vergleich,  betreffend  Überlassung  eines  Weges  zur  St.  Martins-  20 
kirche  an  die  Gemeinde.  Basel  1236  Juni  23. 

Abschrift  Wurstisens  in  seinem  todex  diplomaticus  fol.  2y  in  der  Uni- 
versitätsbibliothek zu  Basel. 

Ochs  1,  308  = Trouillat  1,  343  n"  367. 

Henricus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus  25 
presens  scriptum  inspecturis  in  perpetuum.  Que  geruntur  in  tempore  facilius 
ab  humana  elabuntur  memoria,  si  non  literarum  apicibus  et  sigillorum  testi- 
moniis  pcrcnnantur.  Innotescat  igitur  tarn  prcsentibus  quam  futuris,  quod 
cum  Wilhelmus  plebanus  et  parrochiani  ecclesie  sancti  Martini  in  Basilea 
Berchtoldum  den  gremere  inpeterent  super  via,  que  ad  dictam  dirigi  debe-  30 
bat  ecclcsiam,  secundum  quod  asserebant,  per  domum  que  dicitur  domus 
Eberhardi  quam  ipse  possidere  dinoscitur,  partes  de  prudentum  consilio  con- 
venerunt  in  hunc  modum,  ut  idem  ßerchtoldus  quandam  viam  iuxta  domum 
lohannis  militis  dir  Chindon  sitam  conparatam  ab  eo  que  conmodior  par- 
rochianis  et  ipsi  ecclesie  utilior  videretur,  conferret  cidem  ecclesie  loco  vie  35 
superius  nominate  sic,  ut  dicto  plcbano  suisque  successoribus  ac  ciusdcm 
ecclesie  parrochianis  perpetuum  super  eadem  Silentium  inponeretur.  Hane 
itaque  ordinationem  satis  honestam  et  laudabiliter  factam  ad  presentiam 
nostram  delatam  Alberto  advocato  de  Argentina,  Conrado  sculteto  Monacho 
cognominato  Basiliensibus  aliisque  discretis  presentibus  per  sententiam  con-  *0 
firmavimus  definitivam  et,  ut  in  perpetuum  rata  permaneat,  tarn  nostro  quam 
capituli  nostri  nec  non  Wilhelmi  Basiliensis  ecclesie  camerarii,  sepedicte 


6 


10 


15 


Digitized  by  Google 


97 


ecclesie  plcbani,  et  Alberti  advocati  superius  nominati  sigillis  fecimus  pre- 
sentem cedulam  consignari.  Testes:  Henricus  abbas  de  Beinwilr,  Wilhelmus 
camerarius,  Hugo  cantor,  Otto  et  Henricus  de  Nüwenburg  canonici  Basilienses, 
Otto  prcpositus  sancti  Lconhardi,  Rudolfus  plcbanus  de  Clialmis,  Albertus  de 
5 Argentina  Basiliensis  advocatus,  Conradus  scultetus  Basiliensis,  Rudolfus  came- 
rarius noster,  Henricus  de  Gurbelon  camerarius  noster,  Heinricus  de  Tels- 
perg,  Hugo  dir  Spcndir,  Conradus  et  Vlricus  Vorgassun  militcs,  Henricus 
de  Gundolstorff  cellerarius  noster,  Hugo  de  Chegir,  Cüno  filius  Eberhardi, 
Waltherus  de  Issengassun  et  alii  quampiures  tarn  clerici  quam  laici.  Datum 
10  Basilee,  anno  domini  MCCXXX  sexto,  IX.  kl.  iulii,  indictione  nona,  presidente 
Romane  ecclesie  Gregorio  episcopo  nono,  regnante  gloriosissimo  Friderico 
Romanonim  imperatore  secundo.  l’reterea  IV  fenestre,  que  domui  Cunonis 
de  Issengassun  lumen  ministrant,  a dicto  Bcrchtoldo  vcl  eius  successoribus 
nullatcmis  obstruantur. 


15  137. 

Bischof  Heinrich  von  Konstanz  und  das  Domkapitel  mit  Herrn  Ulrich 
von  Klingen  verzichten  zu  Gunsten  des  jfohanniterordens  auf  ihre  An- 
sprüche an  die  Kirche  Leuggern.  Konst  ans  1236  Juli  12. 

Unter  den  Zeugen:  . Monacho  de  Basilea. 

20  Herrgott  geneatogia  2,  251  n'  30 3 nach  dem  Original  im  Staatsarchiv 
zu  Aarau. 


13a 

Bischof  Heinrich  von  Basel  beurkundet , dass  Heinrich  von  Miecorth, 
Bürger  von  JlPülhausen,  ein  Grundstück,  welches  er  der  Kirche  Grand- 
25  gourd  widerrechtlich  entzogen  hatte,  nun  der  Abtei  Bellelay  abge- 
treten habe.  — 1236  Oktober  — 

Unter  den  Zeugen:  Willelmus  de  Miecorth  civis  Basilee. 

Original  im  llezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Ko/mar,  Serie  //.,  Lützel 
n"  218  (A). 


30 


13V». 


Ita  von  Büren  schenkt  dem  Stift  Beronüinster  10  Pfund  Geldes. 

— 1236  


Unter  den  Zeugen : lohannes  Basiliensis  sacerdos  canonicus  Beronensis. 
Neugart  Codex  diplomaticus  2,  168  n ' 926. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  18 


Digitized  by  Google 


98 


140. 

Herr  Heinrich  von  Auggen  und  sein  Bruder  Rudolf  verkaufen  dem 
Kloster  Olsberg  das  Dorf  Olsberg.  — 1236 

Unter  den  Zeugen:  Conradus  scultetus  de  Basilca  et  Hugo  frater  eius, 
Petrus  Scalarius,  Henricus  dictus  Clcricus,  Conradus  Vorgazun,  Rodolfus  5 
in  dem  Kornmarkt,  Albertus  de  Argentina,  Henricus  de  Novo  cellario, 
dominus  Emptho,  Burchardus  de  Virton  cives  Basilicnsis. 

Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  p.  64  in  der  Uni- 
versitätsbibliothek su  Basel  (B). 

Trouillat  2,  51  n“  37  nach  B.  10 


141. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  gewährt  den  Besuchern  des  Prediger- 
klosters Ablass.  — 1236  — — 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Prediger  n"  4 (A). 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel:  15 

ENRICVS  . DF.I  . GRA  . BASIL1ENSIS  . EPS.  S.  Abbil- 
dung «'  7. 

H(enricus)  dei  gratia  Basilicnsis  cpiscopus  dilectis  in  Christo  fratribus 
ordinis  Predicatorum  domus  Basilicnsis  salutem  in  domino.  Quia  mcrito 
beati  Dominici  in  omni  ore  quasi  mel  indulcatur  memoria,  quippe  qui  tulit  2b 
abhommationes  impietatis  et  in  diebus  peccatorum  corroboravit  pietatcm, 
iustis  postulationibus  vestris  acquiescentcs  omnibus,  qui  in  festivitate  eius- 
dem  ac  per  octavas  ad*)  eclesiam  vestram  devocionis  causa  confluxerint,  de 
omnipotentis  dei  misericordia  et  beate  Marie  semper  virginis  confisi  XL  dies 
de  iniuncta  sibi  penitencia  misericorditer  rclaxamus,  Dat.  anno  domini  26 
ftccxxxvi. 


142. 

Frater  Achilles  prior  fratrum  Predicatorum  in  Basilea  und  frater  Thietericus 
gardianus  fratrum  Minorum  ibidem  vidimieren  eitle  Urkunde  des  Grafen 
Ludwig  von  Froburg  ausgestellt  zunschen  1236  und  1238  Februar.  30 

— 1236  bis  1262 

Boos  S.  22  n“  4t  nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  su  Basel. 

Der  in  der  vidimierten  Urkunde  (Boos  S.  22  tC  40)  als  gestorben  er- 
wähnte Graf  Hermann  von  Froburg  erscheint  als  lebend  zuletzt  im 

141.  aj  Ali ch  ad  tim  ec  am  Ztiltmtnde  durch  Pumktt  stlUtf.  25 


Digitized  by  Google 


99 


Jahre  1236  (Winistörfer  im  Urkundio  2,  119);  die  Urkunde  fällt  so- 
mit in  dieses  oder  das  zunächst  folgende  Jahr,  aber  noch  vor  Februar 
1238,  in  welchem  Fist  hof  Heinrich  stirbt. 

Das  Vidimus  kann  der  Urkunde  gleichzeitig,  muss  aber  früher  sein  als 
6 1262,  in  welchem  Jahre  Graf  Ludwig  stirbt  (Winistörfer  im  Urkundio 

2,  126);  zur  Heit  der  Ausstellung  des  Vidimus  hat  Ludwig  noch  gelebt, 
weil  andernfalls  eine  seinen  Tod  andeutende  Bemerkung  nicht  fehlen 
würde. 

Der  Wortlaut  der  Vidimationsformel  ist  demjenigen  der  Vidimierung 
10  der  Urkunde  vT  yy  (s.  oben  S.  66)  beinahe  wörtlich  gleich. 

143. 

Papsl  Gregor  IX.  erlässt  zu  Gunsten  des  Neubaues  des  Prediger- 
klosters in  Basel  einen  Indulgcnzbrief. 

luteramna  1 2 (7  Januar  y. 

15  Original  im  Staaatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n"  j (A). 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfaden. 

Kanzleivermerke  auf  dem  Bug  rechts:  n.  c.;  riick-wärts  oben  in  der 
Mitte:  fr.  G. 

ü Gregorius  J cpiscopus  scrvus  servorum  dci.  Universis  Christi  fideli- 
20  bus  ad  quos  litterc  istc  pervenerint  salutem  ct  apostolicam  bcnedictioncm. 
Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omncs  stabimus  ante  tribunal  Christi  recepturi 
prout  in  corpore  gcssimus  sive  bonum  fuerit  sive  malum,*)  oportet  nos  diem 
messionis  extreme  misericordie  opcribus  prevenire  et  eternorum  intuitu  Semi- 
nare in  terris,  quod  rcddcntc  domino  cum  inultiplicato  fructu  rccolligcre  de- 
25  beamus  in  celis,  firmam  spcm  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce 
seminat  parce  ct  metet  et  qui  seminat  in  benedictionibus  de  benedictionibus 
et  metet  vitam  eternam.1")  Cum  igitur  dilccti  filii  fratres  ordinis  Prcdicatorum 
Basiliens[es]  sicut  accepimus  ecclcsiam  et  claustrum  ibidem  inceperint  de 
novo  construere  ncc  ad  hoc  proprie  sibi  suppetant  facultates,  Universitäten) 
30  vestram  rogamus  attcntius  ct  hortamur  in  domino  in  remissionem  vobis  pec- 
caminum  iniungcntcs,  quatinus  de  bonis  a dco  vobis  collatis  pias  eisdem 
fratribus  elemosinas  et  grata  caritatis  subsidia  erogetis,  ut  per  subventionem 
vestram  Opus  ipsum  valeat  feliciter  consumari  et  vos  per  hec  et  alia  bona, 
que  domino  inspirantc  feceritis,  ad  etemc  valeatis  felicitatis  gaudia  pcrvenire. 
35  Nos  cnim  de  misericordia  omnipotcntis  deic)  et  beatorum  Petri  et  Pauli  aposto- 
lorum  eius  auctoritate  confisi  Omnibus,  qui  ad  dictum  locum  cum  devotione 
accesscrint  vel  de  bonis  sibi  collatis  a domino  destinarint,  viginti  dies  de 
iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus.  DaL  Interamne,  V.  idus 
ianuar.,  pontificatus  nostri  anno  decimo. 


40  US-  a)  Komet  14,  to  und  3.  Kdrinlktr  j,  10.  b)  3.  Kcrintktr  q,  6.  c)  tis  dci  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


100 


144. 

Des  Peter  Scazhard  Witwe  und  Tochter  vergaben  ihr  Haus  zu  Basel 
an  das  St.  Peters  Stift  daselbst  und  empfangen  es  wieder  von  ihm  zu 
Erbrecht  geliehen.  — ,?  t7  Vor  September  24. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Iilsass  zu  Kalmar,  Unterlinden  «'  12".  5 

An  Pergamentstreifen  hängen  noch  zwei  Siegel: 
t.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n°  sy. 

2.  S AD1  . MONACHI.  5.  Abbildung  n"  99 

Universis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  Hvgo  pre- 
positus  et  capitulum  sancti  l’ctri  in  Basilea  in  perpctuum.  Ut  ea  que  10 
geruntur  in  tempore  ad  mcmoriam  hominum  cereius  revocentur,  litcrarum 
solent  testimonio  conmuniri.  Innotescat  igitur  presentibus  et  futuris,  quod 
Sibilia  vidua  uxor  quondam  Petri  Scazhardi  unä  cum  filia  sua  Adilheit  do- 
mum  quam  habebant  in  foro  Sutorum  cum  manu  Iohannis  militis  dicti  dir 
Kindon  advocati  sui  et  adhibita  omni  cautela,  que  ex  iure  et  ex  loci  consue-  15 
tudine  huiusmodi  donationibus  solet  adhiberi,  ecclesie  sancti  Petri  contu- 
lerunt,  ita  tarnen,  quod  hanc  ipsis  et  heredibus  quos  filia  ex  se  gcnuerit  et 
non  aliis  annuatim  pro  11  solidis  iure  hereditario  concessimus  in  anniversario 
prelibati  Petri  persolvendis,  adiecta  etiam  hac  conditione,  quod  matcr  necessi- 
tate  famis  conpulsa  partem  suam  vendcre  potest,  non  autem  filia  nisi  assu-  20 
mendo  habitum  religionis  ccnobium  aliquod  intraverit  cui  partem  suam  etiam 
dare  potest,  et  tune  pars  matris  libere  cedit  ecclesie  sancti  Petri.  Si  autem 
non  attemptatis  iam  dictis  exceptionibus  tarn  mater  quam  filia  sine  heredi- 
bus, quos  ipsa  filia  ex  sc  gcnuerit,  ut  dictum  cst,  viam  universe  carnis  intra- 
verint,  eadem  domus  ecclesie  sancti  Petri  totaliter  remanebit  et  in  remedium  25 
prcdictarum  mulierum  et  suorum  antecessorum  dabit  claustro  Pcnitcntum  in 
Lapidibus  sito  XX  marcas  pro  allodio  conparando.  In  testimonium  huius  rei 
capituli  maioris  ecclesie,  Cvnradi  sculteti  qui  dicitur  Monachus,  et  nostris 
sigillis  presentem  paginam  fecimus  consignari.  Testes  etiam  huius  rei  sunt 
subscripti : Iohannes  custos  sancti  Petri,  Cvnradus  plebanus  sancti  Theodori,  30 
Lvdewicus,  Iohannes  scolasticus  canonici  sancti  Petri,  Ctfnradus  Monachvs, 
Albertus  de  Argentina,  Hcinricus  qui  dicitur  Clericus,  Iohannes  Egiso,  Cvno 
et  Vlricus  de  Fine  milites,  Rvdigervs  Magister  panis,  Bertoldus  institor, 
Wernherus  Rufvs,  Rvdolfvs  dictus  Meistcrli,  Hvgo  Sutto,  Fridericvs  campsor 
burgenses  et  alii  quamplures.  Actum  anno  verbi  incarnati  MCCXXXVII,  in-  35 
dicione  decima. 


Digitized  by  Google 


101 


145. 

Das  Domkapitel  bewilligt,  dass  Berthold  der  Krämer  sein  Haus  in  der 
Bisengasse  auch  dem  Stift  St.  Peter  zinspflichtig  mache. 

— 12JJ  vor  September  24.. 

5 Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  tm  Cartu/ar  St.  Peter  //.  Jot. 

44”  W 85  im  Staatsarchiv  su  Base l (B). 

Arnold  S.  jrj  nach  B. 

H[cnricus]  decanus,  Hlugo]  cantor  et  Wer;  nherus]  camerarius  totum- 
que  capitulum  maioris  ecclc.sie  universis  Christi  fidelibus  presens  scriptum 
10  inspecturis  noticiam  rei  geste.  Ab  Humana  facilius  labuntur  memoria  que 
nec  scripto  nee  voce  testium  roborantur.  Noverit  igitur  presens  etas  et 
futura  posteritas , quod  nos  ad  petitioncm  Rcrtholdi  institoris  concessimus 
et  conscnsimus,  quod  domum  suam  quam  habet  super  Isengasscn,  de  qua 
nobis  annuatim  dantur  III  solidi,  etiam  ecclesie  sancti  Petri  fecit  annuatim 
15  pro  tribus  solidis  censualem.  In  tcstimonium  huius  rei  presentem  paginam 
munimine  sigilli  nostri  capituli  confirmamus.  Testes  etiam  huius  rei  sunt 
hii : Iohannes  custos  sancti  Petri,  Cvnradus  plebanus  sancti  Theodori,  Hein- 
ricus  dictus  Villicus  canonici  sancti  Petri,  Meinricus  subcustos,  Cvnradus 
de  Löfin,  Hugo  dictus  Wlpcs  clerici,  Heinricus  dictus  Clericus,  Iohannes 
20  Hgiso,  Cvno  in  Fine  milites,  Fridricus  campsor,  Wemherus  Rufus,  Hugo  Sutto 
burgenses  et  alii  quam  plures.  Actum  anno  verbi  incarnati  ftccXXXVll,  in- 
dictione  decima. 


140. 

Das  Kloster  St.  Alban  leiht  dem  Heinrich  Bretere  und  seiner  Frau 
25  eine  Hofstatt  vor  dem  Dompropsteihof  zu  Erbrecht. 

— 1237  Dezember  p. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Aarau,  Olsberg  n’  6 (A). 

Das  an  einem  Pergamentstreifen  hängende  Siegel  des  Klosters  St.  Alban 
ist  stark  beschädigt. 

30  Auf  der  Rückseite  steht  geschrieben : 1489  discr  brieff  wist  über  den 
hof  gegen  des  thümpropst  hoff  über  zu  Basel  der  da  nunzemal  des  gottz- 
huses  Olsperg  ist  und  zflgehört,  der  vor  ziten  denen  von  sant  Alban 
gezinst  hatt  und  im  erdbidem  als  Basel  verfiel  abgelassen  ist  und  nunzc- 
mal  des  gotzhuses  Olsperg  eigen  ist. 

35  H(enricus)  prepositus  totusque  sancti  Albani  conventus  universis  Christi 

fidelibus  presens  scriptum  inspecturis  noticiam  subscriptorum.  Que  gcruntur 
in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  solent  scriptorum  et  sigillorum  testi- 
moniis  ad  posteros  transmitti.  Noverint  ergo  cuncti  presentium  inspectores, 
quod  nos  voce  concordi  et  unanimi  voluntate  et  consensu  territorium  nostrum 


Digitized  by  Google 


102 


situm  ante  portas  sollempnis  curtis  prepositure  Basiliensis  Henrico  qui  dicitur 
Breterc  et  uxori  sue  Mehtildi  in  ea  forma  census  per  omnia  et  revisorii, 
quod  vulgariter  wisunga  dicitur,  qua  et  alia  territoria  nostra  penes  illud  sita, 
concessimus  iure  hereditario  pacifice  possidendum,  ita  tarnen,  ut  semper  cen- 
sum  denariorum  in  nativitate  domini  et  revisoria  temporibus  congruis  vide-  5 
licet  in  festo  beati  Martini  et  carnisprivio  sine  contradictionc  qualibet  per- 
solvant,  nisi  in  hoc  primo  anno  in  quo  censum  denariorum  eisdem  H enrico] 
et  M[ehtildi]  totaliter  remisimus.  Et  uno  eorundem  viam  universc  camis  in- 
gresso  superstes  dictum  territorium  iure  premisso  habebit  et  possidebit,  et 
quamdiu  unus  ipsorum  vel  ambo  prefatum  habebunt  territorium , privatam  10 
quam  nunc  habent,  quam  preter  nostrum  consensum  hactenus  habuerunt,  de 
nostra  voluntate  et  licentia  speciali  tenebunt  sine  calumpnia  et  tesione.  In 
huius  rci  testimonium  presentem  cartam  sigillo  conventus  sancti  Albani  con- 
signavimus.  Testes : Burchardus  claustralis  prior,  Henricus  de  Furlon,  Hen- 
ricus  de  Masemvnster,  Hugo  de  Seildon,  Henricus  de  Mvnzingin,  Gotfridvs,  15 
Reinaldus  monaclii  sancti  Albani,  Hvgo  Bvman  sacerdos,  Conradus  scriptor, 
Hvgo  Brotelin,  Burchardus  mvlnere  et  alii  quamplures.  Act.  anno  domini 
MCCxSx  septimo,  V.  id.  deccmbris. 

117. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  den  Brüdern  und  Schwestern  Lempni  ein  Haus  20 
am  neuen  Weg  bei  St.  Martin  zu  Erbrecht.  Basel  1237 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  13  (A).  (Teilzettel 
mit  den  Hälften  der  Buchstaben  A B C.)  — Abschrift  aus  dem  Anfang 
des  17.  fh.  im  Cartutar  St.  Peter  //.  fol.  30"  n"  43  ebendort  (B). 

Arnold  S.  312.  25 

Das  Siegel  des  Stiftes  hangt  an  einem  Bande.  S.  Abbildung  n"  70. 

Universis  Christi  tidelibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  Hvgo 
prepositus  et  capitulum  canonicorum  sancti  I’etri  in  Basilea  rci  geste  noti- 
ciam  et  salutem  in  domino  sempitemam.  Quoniam  vita  hominum  vapor  est 
admodicum  parens  et  quoniam  oinnes  dilabimur  ad  aque  similitudinem  30 
defluentis,  ne  cum  pereuntibus  hominibus  memoria  rerum  gestaruin  per- 
transeat,  solent  facta  hominum  scripture  testimonio  perennari.  Xoverint 
igitur  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  domum  quandam  prope  novam 
viam  sancti  Martini  a quodam  milite  VValthero  dicto  de  Gcltcrkingen  et  ab 
uxore  sua  Gerdrvda,  que  dictam  domum  iure  hereditario  libere  possedit,  35 
emimus  pro  VII  marcis  et  possedimus  iusto  tytulo  empcionis.  Ipsi  vero 
renunciantes  omni  iuri,  quod  in  eadem  domo  habebant  vel  habere  videbantur, 
ipsam  domum  nostre  ecclesie  contulerunt  et  super  altare  beati  Petri  libera- 
litcr  rcsingnaverunt  Nos  vero  cum  pecunia  duorum  fratrum  carnalium 
Iohannis  et  Filippi  et  duarum  sororum  eorundem  Gisle  et  Engle,  qui  omnes  40 
l.cmpni  nuncupantur,  sepedictam  domum  persolventes  eisdem  concessimus 


Digilized  by  Google 


io;; 

pro  annuo  censu  scilicct  trium  solidorum  perpetuo  possidcndam,  ita  dumtaxat, 
ut  uno  quoque  »ine  prole  decedcnte  alii  superstites  in  illa  succedant  et  nul- 
latcnus  ad  alios  parentes  ipsorum  sed  tantum  ad  prolem  successionis  ins  et 
hereditas  devolvatur.  Predictum  vero  censum  trium  solidorum  ipsi  et  heredcs 
5 ipsorum,  quamdiu  dominus  custos  nostre  ecclesie  supcrvixerit,  in  conversione 
beati  Pauli  persolverc  tenebuntur,  ipso  vero  mortuo  etmdem  censum  in  anni- 
vcrsario  eiusdem  pcrsolvent,  ut  ex  hoc  ipsius  memoria  habeatur.  Acta  sunt 
autem  hec  anno  dominice  incarnacionis  ftccx&XY'ä , in  dedicationc  ecclesie 
nostre,  presentibus  Hvgone  preposito,  Iohanne  custode,  Cvnrado  plebano 
10  sancti  Thcodori,  Petro  plebano  de  Steina,  Lvdewico  sacerdote,  Iohanne  sco- 
lastico  et  Henrico  Villico,  lacobo  Reisone  et  Henrico  de  Spehpah  canonicis, 
item  presentibus  Cvnrado  sculteto  et  Hvgone  fratre  suo  qui  Monachi  con- 
nominantur,  Alberto“)  de  Argentina,  Henrico  Clerico,  Iohanne  Egesone, 
Dictrico  Reisone,  Cf'none  et  Vlrico  qui  ambo  de  Eine  vocantur  militibus, 
15  Nicolao  de  Titcnshcn,  Werncro  et  Bvrkardo  fratre  suo  qui  dicuntur  Roten, 
Arnoldo  qui  W'lpis  dicitur,  Lvdewico  institore  et  Henrico  fratre  suo,  Hvgoneb) 
Sutto,  Vlrico“)  Winter,  Friderico  campsore,  Cvnrado  et  Berhtoldo  fratre  suo 
cementariis  de  Loraha,  circa  tempus  vesperarum  in  ecclesia  sancti  Petri. 

148. 

20  Gertrud  Vorgassen  und  ihr  Sohn  Heinrich  vergaben  behufs  Stiftung 
einer  fahr  zeit  dem  Kloster  Olsberg  einen  1 1 'asserzußuss  zu  einer 
demselben  gehörigen  Mühle.  Basel  1238  August  22. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n°  7 (A).  — Abschrift  des 

16.  Jh.  in  Wurstisens  Codex  diplomaticus  fot.  66  in  der  Universitäts- 
25  bibliothek  zu  Basel  (B). 

Trouillat  2,  33  n°  jp  nach  B. 

An  Fäden  hängen  fünf  Siegel: 

1.  f S . LIVTOLDI  . ELECTI  . BASILIKN  . KCCLIE.  5.  Abbil- 
dung n'  S. 

30  2.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n"  rj. 

3 MINOR  . DE  . BASILEA.  S.  Abbildung  n-  62. 

4.  Peter  und  Otto  Schaler.  S.  Abbildung  n”  toi. 

3. NRADI . DE  . VICO  . METIS.  S.  Abbildung  u-  121. 

Lutoldus  dei  gratia  Basiliensis  electus,  Henricus  prepositus  et  Wil- 
35  helmus  decanus  totumque  Basiliensis  ecclesie  capitulum  universis  presens 
scriptum  intuentibus  salutem  in  salutis  auctore.  Que  geruntur  in  tempore, 
ne  labantur  cum  tempore,  honestorum  testimoniis  et  sigillis  solent  communiri. 
Novcrit  igitur  presens  etas  et  futura  posteritas,  quod  honesta  matrona  Gerd- 
rudis vidua  et  Henricus  filius  eius  dicti  Vorgassun  pro  animarum  suarum 
40  nec  non  Henrici  patris  sui  et  fratris  sui  Petri  iam  defunctorum  remedio 

147.  ■)  Albertus  A.  b)  Hvgo  A.  c)  Clricus  A. 


Digitized  by  Google 


104 


honorabilibus  ac  rcligiosis  dominabns  abbatisse  et  conventui  de  loco  qui 
Ortus  dei  nuncupatur  prope  civitatem  Basilicnscm  sito  quendam  aqu?  duca- 
tum  cum  aqua  sufficienti  quantum  ad  duas  partes  ad  ius  et  proprictatcm 
predictorum  Vorgassun  spcctantem  molendino  predictarum  dominarum,  quod 
habebant  ibidem,  libere  contulerunt  ita,  quod  annivcr.saria  prelibatorum  ibi-  5 
dem  conscribantur  nec  non  etiam  pie  peragantur.  Ut  autcm  hec  in  postcrum 
inconcussa  et  inviolata  permaneant,  presentem  cartam  nostris  ac  honcstorum 
virorum  fratrmn  Minorum  in  Basilea,  qui  predicte  donationi  interfuerunt,  ac 
Petri  advocati  et  Conradi  sculteti  Vorgassun  Basilicnsium  sigillis  fccimus 
roborari.  Acta  sunt  hec  Basilec,  anno  domini  ftccxSxviil,  in  octava  assun-  10 
tionis  sanctc  Mari?.  Testes  qui  huic  donationi  interfuerunt  sunt  hii:  fratcr 
Tietricus  magister  domus  Minorum  fratrum  in  Basilea  et  frater  Henricus 
magister,  Hugo  canonicus  sancti  Hursicini,  Rodolfus  plebanus  in  Calmis, 
Burcardus  et  Iohanncs  sacerdotes,  Conradus  scultetus  Basiliensis  miles,  Hen- 
ricus de  Novo  ccllario,  Tietricus  de  cruce,  Hugo  Sutte,  Otto  et  Henricus,  15 
Conradus  Vorgassun  cives  Basilienses  et  alii  quam  plures. 

149. 

Die  Edelti  Burchard  und  Rudolf  von  Usenberg  übergeben  ihre  Be- 
sitzungen und  die  Kirchen  zu  Riehen , Inzlingen  und  Höllstein,  die 
erstem  kaufs-  und  die  letztem  sehenhungsweise,  dem  Kloster  H etlingen.  ^ 

Rimburg  und  Riege t I2}8  vor  Oktober  28. 

Abschrift  -von  1 2 4S  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  p.  } 3 im 

Staatsarchiv  zu  Aarau. 

Regest  bei  Linder  S.  /p. 

ln  Betreff  des  Datums  vgl.  die  Bemerkung  zur  folgenden  Urkunde.  25 

Universis  Christi  fidelibus  tad  quos  presens  scriptum  pervenerit  Bur- 
chardus  et  Rüdolfus  nobiles  de  Vsinberc  rei  geste  noticiam.  Quoniam  vita 
hominum  vapor  est  admodicum  parens  et  ad  modum  aque  omnes  dilabimur 
decurrentis,  necesse  est,  ut  et  facta  hominum  que  cum  hominibus  transeunt 
per  scriptum  ad  memoriam  revocentur.  Igitur  noverint  universi,  [quod]  pre-  30 
sentibus  uxoribus  nostris  et  consentientibus  predia  nostra  in  Rieheim  et 
Incelingin  et  in  Hollinstein  cum  eisdem  ecclesiis  et  omnia  predia  nostra  a 
loco  qui  dicitur  Ezilnfurt  supra,  exceptis  dumtaxat  illis  prediis  que  de  Kien- 
berc  et  de  I-orrache  militibus  et  C.  ßarraban  a nobis  in  feodis  sunt  concessa, 
sicut  libere  iure  proprietario  noscimur  possedissc,  cum  hominibus  et  Omnibus  35 
pertinentiis  suis  in  agris  vineis  pratis  piscationibus  et  aliis  quibuslibet  atti- 
nentiis  cum  omni  iure  contulimus  monasterio  Wettingin,  prius  quidem  ipsas 
ecclesias  et  gratis  pro  remedio  animarum  nostrarum  et  parentum  nostrorum, 
postmodum  vero  ipsa  bona  pro  quadam  summa  pecunie  vendidimus  omnia 
in  manus  domini  abbatis  eiusdem  monasterii  rcsignantes.  Prima  vero  donatio  40 
ecclesiarum  vidclicet  in  Nuwenburc,  secunda  vero  in  Riegol  facta  est  ln 


Digitized  by  Google 


105 


hiis  ctiam  prediis,  quecunque  titulo  pignoris  a nobis  fuerant  obligata, 
actionem  nostram  ct  ius  contulimus  rcpetendi ; et  si  qui  homines  ad  eadem 
predia  pertinentes  tempore  huius  donationis  alibi  mansionarii  fucrunt,  si  ad 
ilta  redierint.  cum  ipsis  prediis  ad  dictum  monasterium  devolventur.  Acta 
6 sunt  autem  hec  anno  domini  MCCXXXVill,  presentibus  domino  H[cinrico] 
Wandilber,  Ber[tholdo]  et  II[einrico]  monachis,  Wer[nhero]  et  Werfnhero] 
conversis,  G.  Marscalco,  H[einrico]  de  Ochein,  R.  et  Ul.  de  Eistat  et  qui- 
busdam  aliis. 


150. 

10  Die  Bruder  Burchard  und  Rudolf  z’on  Uscnberg  verpflichten  sich,  dem 
Kloster  Wettingen  für  die  ihm  verkauften  Güter  zu  Riehen  Währ- 
schaft zu  leisten.  Riegel  1238  Oktober  28. 

Original  int  Staatsarchiv  zu  Raset,  St.  Urk.  n"  i;  (A).  — Abschrift 
von  1248  bis  1252  im  Wettiuger  kleinen  Urbar  pag.  33  im  Staats- 

15  archiv  zu  Aarau  (B). 

Eingehängtes  Siegel:  f VSEN  . ERC. 

Die  Einreihung  dieser  Urkunde  sum  Jahre  / J ,'S  erfolgt  aus  Rück- 
sicht auf  die  unmittelbar  vorhergehende.  Beide  Stücke  scheinen  dieselbe 
Handlung  zu  betreffen. 

20  B[urchardus]  et  Rjüdolfus]  fratres  dicti  de  Vsinbcrc  strenuo  viro  advo- 

cato  Basiliensi  suisque  concivibus  salutem  cum  salutis  continuo  incremento. 
Universis  vobis  et  singulis  per  presens  scriptum  innotescat,  quod  nos 
possessiones , quas  apud  Richaim  habuimus,  dominis  de  Wetigen  totaliter 
ct  omni  iure,  quo  nos  quiete  possidebamus  easdem,  vendidimus  sicut  scitis. 

25  Quia  vero  dominus  lohannes  de  Vfhein  ct  forte  quidam  alii  nescimus  quid 
inopinabile  somniantes  dominum  abbatem  ct  suum  conventum  de  Wetigen 
contra  iusticiam  in  iam  dictis  possessionibus  utpotc  in  quodam  prato  quod 
dicitur  Brvel  dei  timore  postposito  aggravare  presumunt,  obligamus  nos 
ad  evictionem  quod  vulgo  dicitur  prestamus  warandiam  ubicunque  ipsis  et 

30  suo  monasterio  videbitur  expedire.  Dat.  in  Castro  Rieggol,  V.  kl.  novembris. 

151. 

Graf  Rudolf  von  Habsburg,  dessen  Sohn  Gottfried  mit  einer  Tochter 
des  Grafen  Egino  ron  Freiburg  verlobt  ist,  trifft  mit  deren  Mutter 
ein  Übereinkommen  über  die  Aussteuer. 

35  Freiburg  1239  Februar  18. 

Unter  den  Zeugen:  Heinrico  Divitc  Basiliensi. 

Ko fp  Geschichte  1,  88 3 n"  / nach  dem  Original  im  k.  h.  Haus-,  Hof- 
und  Staatsarchiv  zu  Wien.  — Fürstenbergisches  Urkundenbuch  1,  tjj 
»'  398. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  14 


Digitized  by  Google 


106 


152. 

Heinrich  von  Wasserstelz  verkauft  dem  Kloster  Wettingen  Güter  bei 
Riehen.  Mülhausen  1239  April  13. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «"  7 (A).  — Abschrift  von 
1248  bis  1232  im  Hetlinger  kleinen  Urbar  fol.  34  im  Staatsarchiv  zu  5 
Aarau  (B).  — Abschrift  des  16.  Jh.  in  den  chartie  Amerbachiante  A. 
fol.  147 " in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B').  — Abschrift  des 
Franciscus  Cervinus  (16.  Jh.)  in  Briefers  Analecta  Hetvetico  - Habs- 
burgica  fol.  65  ebendort  (B*)-  — Abschrift  M ’urstisens  in  seinem  Codex 
diplomaticus  fol.  26 f ebendort  (B‘). 

Erwähnt  bei  Bruckner  .Merkwürdigkeiten  S.  750  zum  14.  April  1231. 

— Regest  bei  Binder  S.  19  zu  April  17. 

An  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel: 

t SIGILLVM  . HEXRICI  . DE  . WASSERSTELCE.  5.  Abbildung 
n"  136.  15 

Quoniam  ea  que  sub  tempore  fiunt  cum  tempore  pariter  elabi  dinos- 
cuntur,  litterarum  tcstimonio  ea,  que  subscripta  sunt,  ego  H curicus]  nobilis 
de  Wazzirstclz  duxi  roboranda.  Notum  sit  igitur  Omnibus  tarn  presentibus 
quam  futuris  hoc  scriptum  intuentibus,  quod  ego  predium  meum  in  villa 
Riehein  situm,  quod  a patre  meo  Ebirhardo  hereditario  et  libero  iure  possedi,  20 
quod  etiam  in  divisione  omnium  possessionum  paterne  hereditatis  quam  feci 
cum  fratrc  meo  R.  nobili  in  Wazzirstelz  parti  mee  cessissc  dinoscitur,  pleno 
iure,  sicut  a patre  meo  E[birhardo]  memorato  devolutum  est  ad  me,  ecclesie 
in  Wettingen  Cistertiensis  ordinis  pro  LXV*)  marcis  et  dimidia  vendidi 
cum  omnibus  appendiciis  suis  tarn  in  pratis  quam  in  silvis,  in  vineis,  in  agris,  25 
in  domibus  et  cellariis,  proprietatis  iure  possidenda,  sufficientcm  warandiam 
ac  plcnariam  in  omnibus  locis,  si  necessitas  super  hiis  ingruerit,  tideliter 
prout  ius  cxigit  iam  dicte  ecclesie  prcstaturus.  Huius  facti  testes  sunt  hii 
quorum  nomina  sunt  subscripta:  Vlricus  cellerarius  in  Lvzzela,  Bcrhtoldus 
cellerarius  et  Heinricus  monachus  in  Wettingen , Wernherus  eiusdem  loci  30 
conversus;  laici  vcro:  Heinricus  nobilis  dictus  de  Löwinberc,  Cünradus  dictus 
Sueuus  scultetus  in  Mvlnhusen  et  eiusdem  loci  cives  videlicet:  Cfino  miles 
dictus  Iuuenis,  Rvdigerus  de  Watiwilre,  Wernherus  dictus  l’inguis,  I’etrus  de 
Septe,  Heinricus  Snewilinus,  Sifridus  de  Reginsh[einj , Cünradus  miles  Basi- 
licnsis  dictus  Geizriebe,  Heinricus  de  Holinstcin  civis  in  Rinueldin  et  alii  33 
quamplures.  Ut  autem  hec  rata  et  inconvulsa  permaneant,  presentem  pa- 
ginam  sigilli  mei  munimine  duxi  confirmandam.  Acta  sunt  hec  in  civitatc 
Mvlnhusen  coram  iudicio,  anno  domini  ÄfCCX&XVlßl,  XVII  kalend.  maii. 


152*  a)  V aus  VI  korrigiert. 


Digitized  by  Google 


107 


153. 

H(einrich)  Propst  von  Ko/mar  leiht  einen  Hof  daselbst  Burchard  dem 
Sohne  der  Sa/mene  und  Rudolf  zu  Erbrecht. 

— 1240  Mai  2 3 bis  31. 


5 Unter  den  Zeugen:  Herbrando  Basiliensi. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Etsass  zu  Ko/mar,  Unterlinden • 
n * 11  (A). 

154. 

Das  Kloster  St.  Urban  leiht  Konrad  dem  Weibel  von  Basel  das  Haus 
10  zum  Schefl/anch  zu  Erbrecht  gegen  Anzahlung  von  14  Mark  Silber. 

Basel  1241  Januar  Jl. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  «■’  p (A)  und  im  Staats- 
archiv zu  Luzern,  St.  Urban-Basel  n“  / (A — Abschrift  IVurstisens 
in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  130  in  der  Universitätsbibliothek  zu 
15  Basel  (B)  mit  dem  falschen  Datum  1243  und  der  unrichtigen  Lesart 
Schestlauch  statt  Scheftlanch. 

Urkundio  2,  Urkunden  S.  34  n"  13  nach  AK  — Ochs  1 , 323  nach 
B — Trouittat  1,  361  n * 381.  — Regesten : Bibliothek  älterer  Schrift- 
werke der  deutschen  Schweiz  ( Bartsch , die  schweizerischen  Minnesänger) 
20  6,  LXXXVirr.  — Arnold  5.  41.  — Bruckner  Merkwürdigkeiten  S.  31g. 

Das  Siegel  von  A fehlt.  — An  A ' hängt  das  Siegel  an  Pergament- 
streifen:   GILLVM  . ABBA ANCTO  . URBAN'O. 

Die  beiden  Ausfertigungen  sind  nicht  von  demselben  Schreiber  geschrieben. 

Omnibus  presens  scriptum  inspecturis  frater  H[enricus]  dictus  abbas  et 
25  conventus  sancti  Vrbani  salutcm  in  vero  salutari.  Ab  humana  facilius  iabuntur 
memoria,  que  non  fuerint  voce  testium  vel  littcrarum  testimonio  eternata. 
Noverint  igitur  omnes,  quibus  nosse  opportunum  fuerit,  quod  nos  domum 
nostram  in  Basilea  dictam  de  Scheftlanch  sitam  in  Libera  strata  concessimus 
Chvnrado  preconi  ipsius  civitatis  et  suis  legittimis  heredibus  iure  succe- 
30  dentibus  in  perpetuum  possidendam.  Et  pro  hac  concessione  predictus 
C[hvnradus]  contulit  nostro  capitulo  XIlll  marcas  puri  argenti  tali  nichilominus 
adiecta  condicione,  quod  ipse  et  sui  legittimi  hercdes  singulis  annis  in  puri- 
ficatione  gloriose  virginis  libram  cerc  ad  pondus  Basiliense  nominale  domui 
persolvent.  Actum  coram  iudicio,  Ottone  Scalario  tune  temporis  in  sede 
35  iudiciaria  sedente  et  ab  ipso  per  sententiam  inquirente,  si  talis  concessio, 
que  in  audientia  tarn  honestorum  virorum  quos  ad  hoc  curavimus  annotari, 
scilicet  Chvnradi  vor  Gazzvn,  Chraft,  Gotfridi  de  Eptingen,  Rvdolfi  et  fratris  sui 
C.  immc  Chorenmergite“)  militum,  Chvnonis  l’incerne,  B.  de  Cervo,  R.  de 


154.  a)  Chorinmcrgite  in  si1. 


Digitized  by  Google 


108 


Corona,  H.  de  Buggingen,  villici  de  Arleshein,  Chvnonis  Hutluppe  et  aliorum 
burgensium  predicte  civitatis,  firma  et  inviolabilis  possit  permanere  ipsis 
conscncientibus  fecimus  ea  mandare  litteris,  quatinus  ne  in  posterum  aliqua 
possit  suboriri  calumpnia,  ac  sigilli  nostri  munimine  dignum  duximus  confir- 
mare.  Dat.  apud  Basileam,  anno  domini  ftccxL?,  indictione  xilll,  die  Iovis  5 
II.  kl.  feb. 

155. 

Albert  von  Altbach  verkauft  vor  dem  Antritte  seines  Kreuzzugs  gegen 
die  Tartaren  sein  Gut  in  Sirnau  an  das  Frauenkloster  von  Kirchkeim 
unter  Teck.  Esslingen  124.1  Juni  23.  10 

Unter  den  Zeugen:  prior  (des  Predigerklosters  su  Esslingen?)  videlicet 
fratcr  H.  de  Basilea. 

Wirtembergisches  Urkundenbuch  4,  27  n"  )jS  nach  dem  Original  im 
kgl.  Staatsarchiv  su  Stuttgart. 

156.  15 

Bischof  Lütold  von  Basel  thut  kund,  dass  Burchard,  Herr  von  Hasen- 
burg, seine  Lehen  und  Gitter  aus  Armut  der  Kirche  von  Basel  über- 
geben habe,  und  sichert  ihm  und  seiner  Frau  dafür  eine  lebenslängliche 
Rente  zu.  Basel  1241  Juli  8. 

Unter  den  Zeugen:  Hugo  decanus  sancti  lohannis.  Heinricus  succustos,  SO 
Hcinricus  prebendarius  noster,  Heinricus  de  cripta,  lohanncs  de  sancta 
cruce , Hugo  Buman  sacerdotes , Petrus  Scalarius  et  Otto  frater  eius, 
Hugo  Monachus,  Albertus  de  Argentina,  Chrafto,  Conradus  Vorgazen, 
Vernherus  Dapifer,  Heinricus  Pincerna,  Petrus  Marschallus , Heinricus 
Magister  coquine,  Johannes  der  Kindon,  Petrus  de  Turri  milites,  Nicho-  25 
laus  de  Thidenshcim,  lohanncs  filius  Villici,  Kudolfus  der  ßrothmeister, 
Dietlierus  der  Wielin  et  Hugo  frater  eius,  H.  de  Goudolstorf,  C[onradus] 
preco  dictus  Rifo  cives  Basilienses  . . . 

Abschrift  des  13.  Jh.  im  Codex  dip/omaticus  ecclesie  Basiliensis  fol.  60 
im  Staatsarchiv  su  Bern  (B).  — Abschrift  des  13.  Jh.  im  Lehenbuch  30 
des  Bistums  Basel  fol.  43"  in  der  Hof  und  Landesbibliothek  su  Karls- 
ruhe (B‘).  — Abschrift  des  13.  Jh.  im  altadeligen  Lehenbuch  des  Bis- 
tums Basel  fol.  3p  im  Staatsarchiv  su  Bern  (. B 9.  Ln  B‘  und  LP  findet 
sich  in  der  Datumseile  nach  Actum  Basilee  noch  der  Zusatz  in  curia 
Wilhelmi  ecclesie  nostre  decani.  35 

Trouillat  1,  336  n"  378  nach  B und  B>. 


Digitized  by  Google 


109 


157. 

Bischof  Liitold  von  Basel  verkündet  den  zwischen  der  Abtissin  von 
Masmünster  und  dem  Vogte  dieses  Klosters  abgeschlossenen  Vergleich. 

Basel  124.1  August  25. 

5 Unter  den  Zeugen:  Petrus  advocatus  et  Otto  scultetus  frater  suus. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  1 , 5 (A).  — Abschrift 
li'urstisens  in  seinen  Analecta  p.  494  in  der  Universitätsbibliothek  zu 
Basel  (B). 

Trouillat  2,  57  n‘  41  nach  B mit  dem  Lesefehler:  Otto  Scalarius  statt 
10  Otto  scultetus. 


158. 

Rüdeger  Brotmeisler  und  seine  Frau  verkaufen  dem  Arnold  Fuchs 
zwei  Häuser  zu  Basel.  — 1241  Oktober  17. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  l n"  6 (A). 

15  Das  (an  Pergamentstreifen  hängende ■)  Siegel  fehlt. 

Henricus  prepositus,  Vvillelmus  decanus  totumque  Basiliensis  ccclesie 
capitulum  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Faciüus  ab  humana  ela- 
buntur  memoria,  que  non  scriptorum  et  sigillorum  testimoniis  ad  posteros 
transmittuntur.  Noverint  ergo  universi,  quod,  cum  Rvdegcrus  dictus  Brot- 
20  meistir  et  Agnesa  uxor  eius  domum  in  qua  mancnt , ubi  olim  alba  turris 
erat,  et  alias  duas  domus  pistorias  ante  domum  Monachorum  sitas  a nobis 
sub  annuo  censu  quatuor  solidorum  iure  hereditario  haberent  et  coram  nobis 
constituti  dictarum  trium  domorum  censum  de  nostra  voluntatc  de  domo 
ubi  alba  turris  erat  in  qua  habitant  nobis  annuatim  dari  statuendo  ordinarent 
25  et  nichil  nobis  exinde  deperire  videretur,  predicti  Rvdegerus  et  Agnesa  dic- 
tarum duarum  domorum  ante  domum  Monachorum  positarum  ius  proprie- 
tatis  viro  honesto  Arnoldo  Uulpi  civi  Basiliensi  accedente  pleno  nostro  con- 
sensu  pro  quadam  certa  pecunie  quantitate  vendiderunt.  In  huius  rei  testi- 
monium  et  cautelam  meliorem  presentem  cartam  sigilli  nostri  muniminc 
30  consignavimus.  Testes:  Vvillelmus  decanus,  Hugo  cantor,  Conradus  came- 
rarius,  Henricus  plebanus  de  Chriens  canonici  Basilienses,  Hugo  decanus 
sancti  Iohannis,  Hugo  Bvman  sacerdotes,  Henricus  Biberach,  Henricus  dir 
I’haffo,  Rvdolfus  de  Foro  frumenti“)  et  Conradus  frater  eius,  Otto  de  Heve- 
lingin  milites,  Hvgo  Svtto,  Rvdolfus  Uulpes,  Fridericus  campsor,  Cono 
35  dormentir  et  alii  quamplures.  Dat.  anno  domini  l&ccxL  primo,  XVI  kl. 
novembris. 


158.  a)  Fort»  Foro  frumenti  in  A,  Jas  tweite  Foro  durch  Punkte  getilgt. 


Digitized  by  Google 


110 


159. 

Vergleich  zwischen  dem  Stift  St.  Peter  und  der  Kirche  St.  Martin  über 
ein  Grundstück  zwischen  Häusern  jenes  Stifts. 

— 1241  Oktober  22. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n‘  (A).  — Abschrift  5 

aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  Jt  n°  4$ 
ebenda  (B). 

Zwei  abhangende  Siegel: 

1.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n‘  17. 

2.  Kapitel  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  n"  40 10 

Henricus  prepositus,  Vvillelmus  decanus  totumque  Basiliensis  ecclesie 
capitulum  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Facilius  ab  humana  ela- 
buntur  memoria,  que  non  scriptorum  et  sigillorum  testimoniis  ad  posteros 
transmittuntur.  Noverint  ergo  universi,  quod,  cum  ecclesia  sancti  Martini 
quoddam  territorium  haberet  inter  domos  sancti  I’etri  situm,  Vvillelmus  15 
ecclesie  nostre  decanus  dicte  ecclesie  sancti  Martini  plebanus  ex  una  parte, 
Hvgo  cantor  Basiliensis  prepositus  sancti  Petri  et  ciusdem  loci  capitulum 
ex  parte  altera  mediantibus  bonis  viris  et  discretis  videlicet  Otone  prepo- 
sito  sancti  Leonardi,  magistro  Iohanne  de  Mumelisvvilere,  Hugone  Monacho 
railite  et  Dietherus*)  der  Vvelin,  ne  in  posterum  lis  vel  contentio  inter  eos  20 
super  eodem  territorio  posset  suboriri,  inter  sc  sub  hac  forma  convencrunt: 
dictus  Hugo  prepositus  et  capitulum  sancti  Petri  et  eorum  successores 
Vvillelmo  plebano  sancti  Martini  et  eius  successoribus  annuatim  semper  in 
sollempni  fcsto  beati  Martini  quatuor  solidos  nomine  census  persolvent  de 
territorio  memorato,  quousque  ei  alibi  quatuor  solidorum  redditus  certos  25 
assignarint.  In  huius  rei  memoriam  et  cautelam  meliorem  presentem  cartam 
ad  petitionem  parcium  conscriptam  nostro  et  capituli  sancti  Petri  sigillis 
fecimus  conmuniri.  Testes:  Vvillelmus  decanus  Basiliensis,  Hvgo  prepositus, 
Conradus  decanus,  Iohannes  custos,  Petrus  Rinveldensis  scolasticus,  Petrus 
decanus  de  Steina,  Lodovvicus,  Iohannes  scolasticus,  canonici  sancti  Petri,  30 
Y’lricus  sancti  Martini  viccplcbanus,  Henricus  Biberach,  Henricus  dir  Phaffo, 
Conradus  Vorgazzvn  milites,  et  alii  quamplures.  Dat.  anno  domini  ftcbxL 
primo,  XI  kl.  novembris. 

1(50. 

Kottrad  der  Dekan  des  Stiftes  St.  Peter  verzichtet  dem  Stift  gegen-  35 
über  auf  alle  Eigentumsrechte  an  den  von  ihm  angekauften  Gütern. 

Base!  1241  November  ?. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel . St.  Peter  n " 16  (A).  — Abschrift 
aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  If  n°  7 
ebendort  (B).  40 

159.  a)  s*  *n  A. 


Digitized  by  Google 


111 


Ah  Schnuren  hängen  zwei  Siegel: 

i.  Bischof  Lütold.  S.  Abbildung  re’  y. 

Domkapitel.  S.  Abbildung  n”  ry. 

Schöpft  in  trister  ia  Zaringo-Badcnsis  $,  204  n"  114  nach  A. 

5 Lvtoldus  dei  gratia  ßasiliensis  episcopus  universis  Christi  tidelibus 

imperpetuum.  Facilius  ab  humana  elabuntur  memoria,  que  non  scriptorum 
et  sigillorum  testimoniis  ad  posteros  transmittuntur.  Noverint  ergo  universi 
presentes  et  futuri,  quod  Conradus  decanus  sancti  Petri  Basiliensis  piebanus 
sancti  Theodori  in  ulteriori  Basilea  recognovit  coram  nobis,  quod  predium 
10  in  Chilchein  cum  appendiciis  suis,  cui  appendet  ius  patronatus  ecclcsie  eius- 
dem  ville,  item  aliud  predium  in  eadem  villa,  quod  emit  a Gotefrido  ple- 
bano  in  Chilchein  et  a cognato  suo  lohanne  qui  dicitur  Beilz,  item  in  Matra 
et  in  Einmvtingin  curtes  cum  appendiciis  suis,  quibus  etiam  appendent  iura 
patronatus  ecclesiarum  dictarum  villarum,  item  territoria  et  domos  iacentes 
15  inter  sanctum  Andream  et  domum  que  dicitur  Steinchelre,  item  hortos  ante 
portara  Spalee  qui  fuerunt  Chraftonis  Lutenbacensis  thesaurarii,  item  aream 
in  monte  Nadilberch  que  fuit  Henrici  militis  de  Arguel,  item  domum  quan- 
dam  undir  Salzchaston  sitam,  non  sibi  sed  ecclcsie  et  capitulo  sancti  Petri 
Rasiliensis  emerit,  et  quod  eadem  non  sibi  sed  ecclesie  et  capitulo  sancti 
20  Petri  sunt  collata.  Recognovit  etiam  vineam  in  ulteriori  Basilea,  que  ad  ipsum 
iure  proprietario  pertinebat,  ecclesie  contulisse  prelibate.  Recognovit  insuper, 
quod  nullo  umauam  tempore  aliquid  de  dictis  prediis  percepit,  sed  si  quid 
recepit  vel  percepit,  quod  non  meminit,  hoc  non  suo,  sed  ut  canonicus  no- 
mine ecclesie  recepit  et  percepit  supraiiominatc.  Licet  autem  nichil  iuris  in 
25  prediis  memoratis  habuerit,  tarnen  ad  tollendum  omnem  dubitationis  scru- 
pulum,  ad  amptitandam  omnem  occasionem  et  materiam  litigandi,  idem  de- 
canus renunciavit  in  manibus  Hvgonis  prepositi  sancti  Petri  Basiliensis  omni 
iuri,  si  quod  sibi  in  prefatis  prediis  conpetebat  vel  conpetere  videbatur. 
In  huius  rci  testimonium  presentem  cartam  tarn  nostro  quam  ecclcsie  nostre 
30  capituli  sigillis  fecimus  consignari.  Testes:  Henricus  prepositus,  Vvillclmus 
decanus,  Vvernerus  de  Tierstein,  Hvgo  cantor,  Vlricus  cellerarius,  Conradus 
camerarius,  Henricus  Camerarii  canonici  Basilienses,  Iohannes  custos,  magister 
Petrus,  Petrus  de  Steina,  Henricus  Prepositi,  Lodovvicus,  Henricus  scriptor, 
Iohannes  scolasticus,  canonici  sancti  Petri,  Hvgo  decanus  sancti  Iohannis, 
35  Henricus  succustos,  Henricus  prebendarius  episcopi,  Henricus  et  Henricus 
de  criptis,  Iohannes  de  sancta  cruce,  Hugo  Bvman,  Iohannes  de  sancto  Vlrico, 
Otto  de  sancto  Oswaldo  sacerdotcs;  Petrus  Scalarius  et  Otto  frater  eius, 
Hvgo  Monachus,  Albertus  de  Argentina,  Iohannes  dir  Cliindon  milites  et 
alii  quamplures.  Act.  Basilce,  anno  domini  MüCXl.  primo,  lil  nonas  novembris. 

40  161. 

Guta  von  Holsteeg,  Witwe,  von  Geberschweier,  schenk l sich  und  alle  ihre 
Güter  dem  Kloster  Häusern.  Rufach  1241  Xovember  21. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n“  ; (A). 


Digitized  by  Google 


112 


An  Pergamentstreifen  hängen  zwei  Siegel: 

i ANI  . RVBIAC. 

2.  Stadt  Rufach.  S.  Abbildung  n ' 142. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  / ?.  Jh.  geschrieben:  de 
sorore  Gvta  Holzcwegc.  5 

Omnibus  prcsens  scriptum  intuentibus  consules  ct  Universitas  civium 
Rubiacensium  salutem  et  omne  bonum.  Notum  sit  omnibus  tarn  futuris 
quam  presentibus , quod  domina  G v ta  vidua  de  Gebclicheswilre  dicta  de 
Holcwege  se  et  omnia  sua  tarn  mobilia  quam  inmobilia  conventui  et  ecclcsie 
sororum  de  Husem  libere  et  pleno  iure  per  manum  et  bonarn  voluntatem  10 
domini  Theoderici  militis  de  Scrankenvels  advocati  et  proximi  heredis  sui 
contulit  et  assignavit,  scilicet  XXX  scados  vinearum  libere  proprietatis  allodii 
ct  XXXVIII  scados  vinearum  censualium,  curiam  in  Gebclicheswilre  in  vico 
qui  Holzcwcc  appellatur  et  omnia  sua  tarn  mobilia  quam  inmobilia,  exccpto 
horto  continente  VI  scados  vinearum  et  aliis  VI  scadis  que  domino  Volgero  15 
militi  de  Gebiliswilre  fratri  dicti  Th[eodcrici]  reliquit,  qui  Volgerus  coram 
nobis  in  ccclesia  Rubiacensi  de  bona  voluntatc  sua  protestatus  cst,  memo- 
ratam  donationem  conventui  de  Huser  a iam  dicta  domina  Gv[ta]  factam  de 
bona  voluntatc  sua  esse  factam  et  firmam  ac  ratam  se  conscntiente  perman- 
suram,  omnibus  que  supradicta  G[vta]  conventui  in  Husem  dederat  renun-  20 
ciando.*)  Huius  rei  testes  de  visu  et  auditub)  sunt  qui  presentes  erant,  scilicet: 
milites  Wemherus  de  Ysenburc,  VValtherus  de  Berse,  Cvnradus  de  Meigen- 
hei[n],  cives  Iohannes  Becellinus  et  fratcr  eius  Cvno,  Drutelinus  cellerarius, 
Iohanncs  Herde  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  domini  MCCXLI, 

XI  kal.  decembris,  in  ecclesia  Rubiacensi.  In  nomine  patris  et  fälii  et  Spiritus  26 
sancti  amen.  Que  ut  firma  ct  rata  permaneant,  presens  scriptum  sigillo 
civitatis  nostre  fecimus  conmuniri,  sigillum  decani  et  plcbani  Rubiacensis 
nostro  coniungentes. 

H52. 

Bischof  Lütotd  von  Basel  thut  kund,  dass  Frau  Gertrud  von  Winsen-  30 
heim  alle  ihre  Guter  dem  deutschen  Orden  im  Eisass  übergeben  habe. 

Basel  1241 

Unter  den  Zeugen:  Heimo  sancti  Albani,  Otto  sancti  I.eonardi  prepositi. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  28 , 98  nach  einer  Ab- 
schrift des  /j.  7h.  im  Copialbuch  von  Beuggen  im  General- Landesarchiv  85 
zu  Karlsruhe. 


161.  »)  renunciando  zweimal  geschrieben:  Jas  eine  auf  der  Zeile  verwischt,  das  andere  über  ge- 

schrieben, b)  ct  auditu  übergeschrieben. 


Digitized  by  Google 


113 


163. 

Bischof  Liito/d  von  Basel  thul  kund,  dass  Ritter  Hugo  von  Chrumbe- 
gazze  sein  Gut  zu  Montignez  dem  Kloster  Bellelay  verkauft  habe. 

Basel  1242  Februar  11. 

5 Unter  den  Zeugen:  Conradus  scriptor  Basiliensis. 

Actum  Basilee  in  curia  Wilhelmi  ccclcsie  nostre  dccani. 

Abschrift  des  15.  Jh.  im  Car  tut ar  des  Klosters  Bellet ay  p.  64.  im 
bischöflichen  Archiv  zu  Pruntrut  (B). 

Trouittat  1,  559  n"  yjy  nach  B. 


10  164. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  seinem  Seholaster  Johann  von  Eptingcn  und 
dessen  Söhnen  Güter  in  Otlingen  zu  Erbrecht.  — 1242  Mai  — 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartutar  St.  Peter  H.  fol.  jy* 
60  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

15  Universis  Christi  fidetibus  presentem  paginam  inspecturis  Hugo  pre- 

positus  totumque  sancti  i’ctri  capitulura  in  Basilca  notitiam  subscriptorum. 
Ut  ea  que  fiunt  in  tempore  oblivionis  lituram  cffugiant,  litcrarum  memorie 
alligantur.  Innotescat  igitur  Omnibus  quos  scire  fuerit  oportunum , quod 
magistcr  lohannes  scoiasticus  et  confratcr  noster  cum  manu  et  consensu 
20  Götfridi  militis  de  Eptingen  senioris  fratris  et  advocati  sui  medietatcm  om- 
ni» prediorum  in  villa  ütlinkon,  in  vineis,  in  agris,  in  pratis,  in  ncmoribus 
et  rebus  aliis,  que  ipse  et  Cvnradtis  decanus  noster  et  magister  Petrus  de 
Rinvelden  de  Iohannc  militc  de  Ergirshein  burgravio  Argentinensi  emerunt, 
cum  banno  et  omni  iuri  sicut  ad  eum  spectabant,  accedente  etiam  manu  et 
25  consensu  Wernheri  Rufi  et  Burchardi  de  Ceruo  civium  Basiliensium , qui 
dicta  predia  fide  observationis  manutcnebant , et  adhibita  omni  soltempni- 
täte  et  cautela,  que  secundum  ius  et  loci  consuetudinem  solet  adhibcri,  super 
altare  sancti  Petri  publice  resignavit  sub  hac  forma,  quod  nos  memorata  predia 
sibi  et  Gütrat  et  Petro  pueris  suis  in  solidum  concederemus,  quod  in  in- 
30  stanti  fecimus,  annuatim  pro  tribus  solidis  Basilicnsibus  iure  hereditario  possi- 
denda,  ita  videlicct,  cum  unus  vel  duo  a seculo  migraverint.  superstites  vel 
superstes  integre  possideat;  post  obitum  vero  omnium  trium  ad  heredes  de- 
bitos  devolvantur.  Prcdicti  autem  tres  solidi  siedari  debent:  duo  ad  colendum 
anniversarium  matris  ipsius  magistri  lohannis,  tcrcius  vero  pro  dote  in  dedi- 
35  catione  altaris  beatorum  apostolorum  Iacobi  et  lohannis.  In  testimonium 
huius  rei  presentem  paginam  munimine  sigilli  nostri  capituli  duximus  robo- 
randam.  Testes  etiam  qui  huic  facto  aderant  sunt  subscripti : Cvnradus 
decanus,  lohannes  custos , Petrus  decanus  in  Wisental,  Lvdwicus  presbyter, 
Heinricus  plebanus  de  Spechbach,  Hcinricus  Villicus,  Iacobus  Reizo  canonici 

Urkuodenbuch  der  Stadt  Basel.  1.  15 


Digitized  by  Google 


114 


sancti  Petri,  Hugo  plebanus  de  Holstein,  Wemherus  filius  Dapiferi,  Petrus 
dyaconus  frater  Lvdwici  institoris,  Ludwicus  de  Olten  clerici,  Hugo  Monachus, 
Heinricus  dictus  Clericus  milites,  Bvrch[ardus]  de  Vlhein  gener  Clerici,  Hvgo 
filius  Monachi,  Dietricus  monetarius,  Amoldus  VVlpes,  Crafto  et  Hvgo  filii 
Burchardi  de  Ceruo,  Heinricus  de  Bvckingen,  Petrus  de  Barra,  Cvnradus  filius  5 
suus,  Heinricus  de  Tvmon  sutor,  Hvgo  Svtto,  Hugo  dictus  Bernoltz  pellifex 
et  quidam  alii.  Actum  anno  domini  ÖCCXLli,  mense  maio,  indictione  quinta 
decima. 


165. 

Der  Domherr  Crafto  verkauft  dem  Stift  St.  Peter  ein  Grundstück  io 
beim  Barf'tisserkloster.  Basel  1242  September 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  «'  17  (A).  — Abschrift 
aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  J J n“  107 
ebenda  (B). 

Arnold  S.  314  nach  A.  15 

Von  drei  (an  Pergamentstreifen  hängenden)  Siegeln  sind  noch  vorhanden : 

1.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n°  18. 

2.  S.CR TEBACE. 

Lvtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
imperpetuum.  Facilius  ab  humana  elabuntur  memoria,  que  non  scriptorum  20 
et  sigillorum  testimoniis  ad  posteros  transmittuntur.  Noverint  ergo  universi 
tarn  presentes  quam  posteri,  quod,  cum  110s  iudicio  presideremus,  Crafto  con- 
canonicus  noster  ccclcsie  Lvtenbacensis  thesaurarius  in  nostra  constitutus 
presentia,  presentibus  viris  honorabilibus  et  discretis  videlicet  Henrico  pre- 
posito,  Vvillelmo  decano,  Vvernero  de  Tierstein,  Hvgone  cantore,  Vlrico  25 
cellerario,  Conrado  camcrario,  Henrico  archidiacono , Symundo  canonicis 
Basiliensis  ecclesie,  Conrado  decano,  Iohanne  custode,  lohanne  scolastico, 
Henrico  de  Spehpach,  Lodovvico  canonicis  sancti  Petri,  Hugone  decano  sancti 
lohannis,  Henrico  succustodc,  lohanne  de  sancta  cruce,  Hvgone  Bvman 
sacerdotibus,  Rv'dolfo  advocato,  Petro  Scalario  seuiteto  et  Ottone  fratre  eius,  30 
Hugone  Monacho,  lohanne  dir  Chindon  militibus,  et  aliis  quampluribus, 
recognovit  patrimonium  suum  prope  domum  Minorum  fratrum  situm  cum 
omni  sollempnitate,  que  tali  contractui  debet  adhiberi,  Hvgoni  preposito, 
Conrado  decano  totique  capitulo  sancti  Petri  pro  quadam  pecunie  quantitate 
vendidisse.  Recognovit  etiam,  quod  per  ipsum  capitulum  eiusdem  census  35 
patrimonii  possent  augmentari.  Petivit  tarnen  idem  Crafto,  ut  co  vivente 
homincs  sub  anno  censu  dictum  patrimonium  habentes  eundem  censum,  quem 
sibi  dabant,  et  capitulo  sine  augmento  darent  prelibato.  l’reterea  sciendum, 
quod  quandocunque  aliquis  ex  hominibus  pretaxatum  patrimonium  habenti- 
bus  viam  universe  carnis  ingreditur,  illa  pars  patrimonii  quam  habebat  ad  40 
capitulum  sancti  Petri  devolvatur  sine  contradictione  qualibet  pro  sui  arbitrio 


Digitized  by  Google 


115 


ordinanda.  Ne  autem  super  premissis  in  posterum  aliqua  lis  vel  contentio 
valeat  vel  possit  ab  aliquo  horainum  suboriri  vel  suscitari,  in  premissi  con- 
tractu« testimonium  presentem  cartam  tarn  nostro  et  capituli  nostri  quam 
dicti  Craftonis  sigillis  fecimus  conmuniri.  Actum  Basilee,  anno  domini  MCC&L 
5 secundo,  III  non.  septembris. 


1(56. 

«r 

Graf  Albert  von  Habsburg,  Domherr  zu  Strassburg  und  Basel,  ver- 
zichtet zu  Gunsten  des  Klosters  Muri  auf  alle  Ansprüche  an  die  Leut- 
kirche zu  Muri.  1 stein  1242  Dezember  26. 

10  Unter  den  Schiedsleuten  erscheinen:  magister  Rud[olfus]  de  Rumilanc 

und  magister  Iohannes  de  sancto  Leonardo. 

Unter  den  Zeugen : Petrus  canonicus  eedesie  sancti  Leonardi  Basiliensis. 

Herrgott  genealogia  2 , 272  «*  334. 

1K7. 

15  Das  Stift  St.  Peter  entsagt  allen  Rechten  auf  das  Haus  des  Chor- 
herrn Heinrich,  welches  dieser  dem  Kloster  Wettingen  verkauft  hat. 

Basel  1242  Dezember  2$  bis  1243  September  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  W 9 (A).  — Abschrift  von 

1248  bis  1232  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  30  im  Staatsarchiv  zu 
20  Aarau  (B). 

An  Pergamcntstreifeu  hängen  drei  Siegel  : 

1.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n"  18. 

2.  t S . HKXRIC1  . BAS  [LIEN  . PREPOSIT1.  S.  Abbildung  nt  19. 

3.  Kapitel  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  n"  40. 

26  Heinricus  prepositus  totumque  sancti  Petri  Basiliensis  capitulum  omnibus 

Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Ne  ea  que  geruntur  in  tempore  lapsu  temporis 
ab  hominum  labantur  memoria  cum  tempore,  cautum  est,  ut  ad  posteros 
scripturc  testimonio  transmittantur.  Noverint  igitur  universi*)  presentes  et 
futuri,  quod  conmuni  et  unanimi  consensu  et  consilio  omni  iuri,  quod  in 
30  domo  Heinrici  concanonici  nostri  scriptoris  prepositi  maioris  ecclesie  Basi- 
liensis habuiraus  vel  habere  videbamur  et  quod  nobis  conpetebat  vel  con- 
petere  videbatur  in  eadem , in  manus  dicti  scriptoris  renunciavimus  et  per 
presens  renunciamus,  super  hoc  ad  maiorem b)  roboris  firmitatem  presentem 
cartam  capituli  et  Heinrici  prepositi  maioris  ecclesie  Basiliensis  et  nostro 
35  sigillis  conmunitam  venerabili  domino  Cönrado  abbati  totique  conventui  de 
Wetingen  Cisterciensis  ordinis,  cui  supradictus  scriptor  dictam  domum  ven- 


167.  a)  « visektn  igitur  und  universi  steht  durchstrich  nt  presente«.  bt  korrigiert  aus  maioris. 


Digitized  by  Google 


116 


didit,  concedcntes.  Testes:  Heinricus  prepositus,  Conradus  eamerarius,  Hein- 
ricus  filius  Camerarii,  Lüttoldus  de  Rotenleira  canonici  Basilienscs,  Hugo 
Monachus,  Heinricus  Clericellus,  Dietricus  Reise,  Heinricus  Dapifer  de  Rin- 
veldin,  Crafto,  Iohannes  Albilie  milites  et  alii  quaniplures.  Actum  ßasilee 
in  vico  qui  dicitur  Symundes  gassc  retro  sepefatam  domum,  anno  domini  5 
Accxltii,  indictione  prima. 

168. 

Der  Sehulfheiss  von  Rheinfelden  bestätigt  die  Reiehslehnbarkeit  eines 
durch  swei  Rheinfelder  Bürger  dem  Kloster  Wettingen  zum  Kauf 
angetragenen  Gutes  in  Riehen.  — 1242 10 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  « * S (A).  — Abschriften 
von  1248  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fot.  }6  im  Staatsarchiv 
zu  Aarau  (B)  und  von  14S6  bis  1510  im  Dokumentenbuch  des  Peter 
Kumagen  fot.  22t'  ebendort. 

An  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel:  15 

t NORVM  DE  RINVELDIN.  S.  Abbildung  n"  14s. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  / ?.  Jh.  bemerkt:  Sculteti 
et  civium  de  Rinuelden  super  predio  H.  de  Hollinstein  quod  situm  est 
in  Riehein. 

In  nomine  patris  et  filii  et  Spiritus  sancti.  Quoniam  gesta  mortalium  20 
labuntur  cum  tempore,  ego  . schultetus  de  Rinvelden  duxi  ea  litteris  peren- 
nanda.  Noverint  igitur  universi  quos  nosse  fuerit  oportunum,  feodum  quod- 
dam  situm  in  Riehain  iuxta  predium  fratrum  de  Wetingen  Cysterciensis 
ordinis,  quod  successive  dcscenderat  ad  quartam  manum  infeodatum,  duarum 
marcarum  solvens  censum,  hoc  igitur  feodum  duo  cives  nostri  vendere  pre-  25 
dictis  fratribus  cupicntes,  cum  bene  esset  de  voluntate  omnium  ad  quos  per- 
tinebat, et  dubitaretur  ad  quem  ipsius  feodi  proprietas  pertineret,  aliis  comiti- 
bus  de  Friburc  aliis  inperio  dicentibus  attinere,  et  hoc  probabilius  videretur, 
nos  conmunicato  consilio  cum  burgravio  de  Rinvelden  et  aliis  ministerialibus 
inperii  et  civibus  nostris  cstimato  concambio  duorum  prediorum,  quorum  30 
alterum  situm  est  in  Kichissol  aliud  in  Hvsinchon,  predictis  fratribus  pre- 
dictum  feodum  coram  testibus  confirmavimus  per  hoc  magis  placere  cupicntes, 
si  certum  pro  inccrto  conmutassemus,  doncc  plcnius  per  manum  domini  in- 
peratoris  perficeretur.  Testes  autem  in  quorum  presentia  hec  gesta  sunt  hii 
sunt : comes  Hermannus  de  Frobvrc,  dominus  Vlricus  de  Kienberc,  dominus  35 
Iacobus  frater  ipsius,  dominus  Hainricus  et  frater  eius  de  Herten,  Cvnradus 
in  Foro,  Wernherus  I’uer  scultetus  in  illo  tempore,  Dietricus  de  Sechingen, 
dominus  Cvnradus  de  Eschincon,  Waltherus  de  Sliengcn,  Eggehardus  de 
Nollingen,  Cvnradus  caupo  et  filius  eius.  Acta  sunt  autem  hec  omnia  anno 
gratie  ACCXLIJ,  in  loco  qui  dicitur  Livtenloch  vor  dem  Forste.  Ut  autem  40 


Digitized  by  Google 


117 


hec*)  stabilia  permaneant  nec  in  posterum  vel  in  questionem  revocentur  vel 
aliqua  calumpnia  prefatis  fratribus  exinde  struatur,  sigillo  conmunitatis  nostrc 
presentem  paginam  duximus  in  testimonium  roborandam. 

1(59. 

5 Bischof  Heinrich  von  Konstanz  erthcilt  den  Angehörigen  seiner  Diöcese, 
welche  die  Predigten  der  Prediger  von  Basel  anhören,  Ablass. 

Zürich  1243  Juni  7 

Original  im  Staatsarchiv  Basel,  Prediger  «•'  3. 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Sieget  des  Bischofs: 

10  fS,  HAINR1CI  . DSTANTIENSIS  . ECCLE  . EPI. 

Mit  Rücksicht  auf  das  sonst  nachweisbare , freilich  nur  lückenhafte 

Itinerar  des  Bischofs  Heinrich  cum  Jahre  1243  eingereiht. 

H einricus]  dei  gratia  Constanticnsis  episcopus  uni  versis  Christi  fidelibus 
Constantiensis  diocesis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  do- 
16  mino  Iesu  Christo.*)  Cum  ex  ofiitio  pastorali  nobis  iniuncto  saluti  vestre 
sollicitius  intendere  teneamur  et  diversis  impediti  negotiis  minus  rcspicere 
possimus  ad  singula,  quod  per  nos  non  valemus  per  alios  quantum  dominus 
dederit  volumus  procurare.  Quapropter  universitatem  vestram  monemus  et 
exhortamur  in  domino  ac  in  remissionem  vestrorum  iniungimus  peccatorum, 
30  quatinus  dilectos  in  Christo  fratres  ordinis  I’redicatorum  de  domo  ßasiliensi, 
quibus  super  hiis  auctoritatcm  in  nostra  dyocesi  conferimus,  in  suis  predi- 
cationibus  confessionibus  et  exhortationibus , cum  ad  vos  declinaverint, 
benigne  suscipiatis  et  devote  ac  humilitcr  audiatis,  ut  sic  de  nostro  epis- 
copatu  hereticorum  zizania  et  alia  vitia  per  dei  gratiam  et  ipsorum  mini- 
25  sterium  extyrpentur.  Ut  autem  corda  vestra  circa  hec  agenda  possimus 
reddere  promptiora,  de  omnipotentis  dei  conlisi  miscricordia  Omnibus  ad 
predictorum  fratrum  predicationem  venientibus  XX  dies  de  iniuncta  sibi 
penitentia  relaxamus.  Dat.  Turegi,  vfl  idus  iunii. 

170. 

30  Heinrich  vom  Neuen  Keller  und  seine  Frau  vergaben  Güter  zu 
Haltingen  und  Otlingen,  welche  sie  vom  Kloster  St.  Alban  gegen  Zins 
innehaben,  an  das  Kloster  Olsberg,  unter  dem  l’or behalt  ihrer  lebens- 
länglichen Kutzniessitng.  Base!  1243  August  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n°  1 1 (A). 

85  Regest  in  Bartsch  Germania  2p  (Neue  Reihe  i~)  S.  33. 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel: 

t SIG1LLVM  . S . ALBA  . . . BASILEE.  5.  Abbildung  «•  51. 

168.  a)  hec  übergtsehritben  von  gleicher  Hand. 

169.  a)  in  bis  Christo  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


118 


Universis  Christi  fidelibus  ad  quos  prescns  scriptum  pervenerit  Willel- 
mus  prepositus  et  con[vent]*)us  sancti  Albani  Basiliensis  noticiam  subscrip- 
torum.  Que  geruntur  ab  hominibus,  ne  lapsu  temporis  revocentur  in  dubium, 
(sc"j*)riptorum  seu  testium  solent  mcmorie  conmendari.  Innotescat  igitur 
presentibus  et  futuris,  quod  Heinricus  civis  Basiliensis  dictus  de  Novo  cel-  5 
lario  hereditatem  suam  in  agris  et  vineis,  quam  ab  ecclesia  nostra  sub  annuo 
ccnsu  dccem  solidorum  tenebat,  in  banno  sive  districtu  Haltingen  et  Otlinkon 
donationis  seu  legationis  titulo  pro  salute  sua  de  bona  voluntatc  ac  con- 
cessione  nostra  transtulit  in  domum  religiosam  de  Olsperk  Cisterciensis 
ordinis,  iure  nostro  nobis  integre  rescrvato.  Verum  huic  donationi  talis  10 
accessit  condicio,  quod  ipse  Heinricus  et  uxor  sua  Agnes  frucfltur  ciusdem 
hercditatis  bonis  tempore  vite  sue  ambo  vel  alter  qui  supcrvixerit  duobus 
solidis  iam  dicte  domui  annis  singulis  persolvendis  ex  hiis  et  aliis  quibusdam 
bonis  ibidem  sitis,  que  etiam  idem  Heinricus  cidcm  domui  sub  eadem  con- 
dicione  dinoscitur  contulisse.  Et  si  sine  liberis  quos  insimul  procreaverint  15 
discesserint,  apud  sepedictam  domum  memorata  bona  simpliciter  ac  totaliter 
remanebunt  salvo  sicut  dictum  cst  plenius  iure  nostro,  alioquin  ad  liberos 
tantum  exclusis  aliis  lieredibus  omnibus  devolventur.  In  cuius  facti  memo- 
riam  presentem  cedulam  sigillo  nostro  fecimus  conmuniri.  Testes  autem 
sunt:  Heinricus  capellanus  noster,  Cliunradus  procurator  noster,  Heinricus  20 
1‘heffili  milcs,  Heinricus  et  Hugo  fratres  dicti  de  Gundolstorf,  Eudewicus 
institor  et  Heinricus  frater  suus,  Wemherus  Kufus,  Heinricus  Swclman  et 
Iacobus  filius  suus,  Hugo  Merschant,  Hugo  Suto,  Iohanncs  de  crucc,  Wernherus 
filius  Vulpis,  frater  Walthcrus  de  Olsperk,  Burchardus  in  molcndino  nostro 
et  alii  quamplures.  Actum  apud  sanctum  Albanum,  anno  domini  millesimo  25 
ducentcsimo  quadragesimo  tcrcio,  mense  augusto. 

171. 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestätigt  die  von  seinem  Vorgänger  Heinrich 
vorgenommene  Übergabe  der  Leutkirche  Michelbach  an  das  Kloster 
Michelbach.  Hasel  1243  Dezember  8.  30 

Unter  den  Zeugen:  Otto  prepositus  sancti  I.eonardi,  magister  lohannes 
ibidem. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-E/sass  zu  Kohnar,  Serie  H.  IMtzel 
n"  82  (A). 

Trouillat  l,  364  n°  384  nach  dem  Cartular  von  Lützel.  35 


170.  a)  Leih  im  Pergament. 


Digitized  by  Google 


119 


172. 

Heinrich,  der  Dompropst  von  Basel  und  Pleban  von  Riehen,  tauscht 
Güter  in  Richen  mit  dem  Kloster  Wettingen. 

— 1243  Dezember  23  bis  1244  September  23. 

5 Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Uri.  n ’ 11  (A).  — Abschrift 
von  1248  bis  1232  im  Hetlinger  kleinen  Urbar  fol.  37  im  Staatsarchiv 
zu  Aarau  (B). 

Abhängendes  Siegel  des  Dompropsts  Heinrich.  S.  Abbildung  n"  19. 
Regest  bei  Binder  S.  19. 

10  § In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen,  jj  Quoniam  fragili  me- 

morie  hominum  nocere  solet  insidiosa  oblivio  et  denigrare  facta  idonea,  ea 
que  aguntur  in  tempore,  ne  simul  transeant  labente  tempore,  litterarum  solent 
apicibus  perhennari.  Noverint  igitur  quos  nosce  oportunum  fuerit,  quod  ego 
H’enricus]  maioris  ecclesie  Basiliensis  prepositus  plebanus  in  Riehei[nj  cum 
15  abbate  de  Wetingen  et  capitulo  eiusdem  loci  feci  concambium  conmutans 
ortum  et  territorium  situm  in  Riehei'n]  pro  prato  ibidem  sito  licet  cum  con- 
silio  parrochianorum  et  hominum  eiusdem  ecclesie  qui  iurati  dicebant,  id 
quod  inter  nos  actum  est  scilicet  concambium  plus  expedire  ecclesie  utrique 
quam  si  non  actum  foret  Kt  ut  hec  rata  permancant,  ipsis  contuli  presens 
20  scriptum  sigilli  nostri  muniminc  roboratum.  Testes  qui  interfuerunt  sunt 
hii : abbas  sancti  Blasii,  . . custos  maioris  ecclesie  Basiliensis , Cfonradus] 
camerarius  eiusdem  ecclesie,  H.  scriba,  villicus  de  Weinchon,  villicus  Losi, 
\Vern[herus]  frater  et  procurator  claustri  in  Wetingen,  frater  Richen.  Acta 
sunt  hec  anno  domini  ficciLlfil,  indictione  secunda. 

25  1 73. 

Sibilia  Chechcrtin  schenkt  ihrem  Schwiegersohn  Burchard  von  Gun- 
dolsdorf , seiner  Frau  und  seiner  Tochter  Güter  zu  Blotzhcim  und 
Eschensioei/er.  — 1244  Januar  — 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kalmar,  Unterlinden  n’  12. 
80  Die  drei  (an  Pergamentstreifen  hängenden)  Siege!  fehlen. 

L[vtoldus]  dei  gratia  Basiliensis  episcopus,  f’[etrus]  Scalarius  advocatus 
universique  cives  eiusdem  loci  omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit 
noticiam  subscriptorum.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tem- 
pore, poni  solent  in  ore  testium  et  scripture.  ' Noverint  igitur  universi  tarn 
36  presentes  quam  futuri,  quod  Sibilia  dicta  Chechertin  contulit  Burcardo  de 
Gundolstorf  genero  suo  et  uxori  sue  Ite  omnia  bona,  que  liabuit  in  Blas- 
hei[n].  Dedit  etiam  Grede  filie  eorundem  bona  sita  in  Escholswilre,  ut,  si 
placuerit  ei , possit  intrarc  per  eadem  bona  aliquam  religionem  cum  ad 


Digitized  by  Google 


120 


maturam  pervcncrit  ctatem,  tali  videlicet  conditione,  quod  ipsa  Sibilia  et  lilia 
cius  iunior  Ella  nomine  tenebit  cetera  bona  mobilia  et  inmobilia,  precipue 
domos  sitas  under  den  Cremeren  et  aliam  domum  sitam  Vorgazzen  inter 
Sutores  absquc  contradictione  dicti  B[urcardi]  et  uxoris  sue.  Publice  enim 
in  iudicio  promiserunt,  quod  liberc  dimitterent  ipsam  Ellam  tarn  de  domibus  5 
quam  de  aliis  bonis  prenominatis,  secundum  suam  voluntatem  ordinäre. 
I.icebit  vero  sibi  dictas  domos  vendere,  obligare  et  conferre  cuicunque  pla* 
cuerit,  nullo  hoc  penitus  contradicente.  Kenunciaverunt  etiam  iam  dicti 
B[urcardus]  et  uxor  eius  Ita  omni  iuri,  quod  in  eisdem  bonis  post  mortem 
prescripte  S[ibilie]  habere  possent,  ita  videlicet,  quod  Ella  filia  sua  iunior,  si  10 
medio  tempore  religionem  non  intraverit,  succedet  ei  bona  sua*)  pacifice  et 
absque  ttllius  contradictione  per  omnia  possidendo.  In  huius  autem  rei 
testimonium  presens  scriptum  nostris  sigillis  fecimus  conmuniri.  Testes 
huius  facti  sunt : Petrus  predictus  Scalarius,  Petrus  in  Turri,  Albertus  Argen- 
tinus,  Henricus  dictus  Clericus,  Conradus  Vorgazzen  domini  et  milites,  Nicho-  15 
laus  de  Titinsheijn],  Hienricus]  de  Novo  cellerario,b)  Iohannes  dictus  Villicus, 
C[onradus]  dictus  Scaltenbrant,  Hfenricus  cellerarius  de  Gundolsdorf,  . . villi- 
cus de  Huningen,  Waltcrus  an  den  Stenen,  Iohannes  an  der  Rinbrukke,  Bur- 
cardus  de  Machstat,  H.  senior  Lobarius  et  filius  suus  Conradus,  Wczelo  der 
amman  et  C[onradus]  dictus  Riphi  et  Wer.  dictus  Trehenlin  et  alii  quamplures  20 
cives  Basilienses.  Acta  sunt  hec  anno  domini  ftccxLlfll,  mense  ianuario. 

174. 

Mechlild,  des  Ritters  Johann  Elbi/ti  Gattin , empfängt  die  von  ihr  der 
Kirche  St.  Martin  geschenkten  Grundstücke  und  Bank  hei  den  untern 
Schalen  von  der  Kirche  zu  Erbrecht  und  leiht  sie  dem  Heinrich  Kren-  25 
kinger  und  dessen  Frau  auf  Lebenszeit.  — !244  April  26. 

Gleichzeitige  Abschrift  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Martin  Urkun- 
den «*  j. 

Diese  Abschrift  steht  auf  einem  Pergamentblatte , welches  früher  als 
Einband  des  Corpus  1582  bis  tj8j  des  Predigerklosters  diente  und  30 
ausser  dieser  Abschrift  noch  Responsorien  und  einige  Stellen  aus  der 
Bibel  enthalt. 

Lvtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus 
imperpetuum.  Facilius  ab  humana  labuntur  memoria,  que  non  scriptorum  et 
sigillorum  testimoniis  ad  posteros  transmittuntur.  N'overint  igitur  universi,  35 
quod  Mcchtildis  uxor  Iohannis  militis  dicti  Elbilli  per  manum  eiusdem 
lohannis  mariti  sui  quiequid  in  quodam  territorio  iuxta  inferiores  macellos 
sito  habuit  vel  ei  conpetere  videbatur  ecclesie  sancti  Martini  contulit  ac 
Wilhelmus  noster  decanus  eiusdem  ecclesie  plebanus  de  nostro  consensu  et 


173-  a)  sua  auf  Rasur.  b‘>  so  ist  A.  40 


Digitized  by  Google 


121 


capituli  nostri  nec  non  Wilhclmi  prepositi  et  conventus  sancti  Albani  iam 
dicte  ecclesie  sancti  Martini  patronorum  concessit  idem  territorium  et  ban- 
cham  illi  contiguam  ipsi  Mechtildi  iure  hereditario  pacilice  possidenda  sub 
annuo  censu  quindecim  solidorum  divisim  per  quatuor  temporum  ieiunia 
& persolvendorum.  lohannes  vero  dicte  Mechtildis  maritus  et  Iohanncs  et 
Margareta  corundem  liberi  in  predictorum  territorii  et  banche  receptione 
piebano  sancti  Martini  vel  suis  successoribus  censum  honorarium  qui  vulgo 
dicitur  crschaz  nullatenus  reddere  tenebuntur;  scd  si  ad  alios  ipsorum  heredes 
iure  hereditario  predicta  territorium  et  bancha  eis  de  medio  sublatis  vel  in 
10  vita  sua  dictorum  territorii  et  banche  ius  hereditarium  ad  alios  homines 
donatione  venditione  vel  alio  quoquo  modo  devolvetur,  illi  ad  quos  ius  pre- 
missum  pervenerit  in  prefatorum  territorii  et  banche  receptione  censum  ho- 
norarium sine  contradictione  qualibet  reddent  ei,  qui  tune  ecclesie  sancti 
Martini  extiterit  plebanus.  Memorata  vero  Mechtildis  de  consensu  et  volun- 
15  täte  mariti  sui  Iohannis  concessit  supradicta  territorium  et  bancham  Henrico 
dicto  Chrenkingerc  et  uxori  sue  Adelheidi,  tantum  in  vita  ipsorum  ad  uten- 
dum  et  fruendum  illis  sicut  hactenus,  cessante  quolibet  impedimento.  Sed 
ipsi  videlicet  Henricus  et  uxor  sua  persolvent  eidem  Mechtildi  vel  suis  heredi- 
bus  viginti  duos  solidos  et  duos  circulos  annuatim,  et  in  receptione  inmunes 
20  erunt  census  honorarii  et  cuiuslibet  alterius  cxactionis.  l’ost  amborum  vero 
obitum  scilicet  Henrici  et  uxoris  sue  sepefatis  territorio  et  bancha  devolutis 
ad  Mechtildim  vel  eius  heredes  prenotatus  quindecim  solidorum  census 
augmentabitur  in  tribus  solidis  ita,  quod  extunc  Mechtildis  ipsa  vel  eius 
heredes  propinqui  seu  extranci  singulis  annis  decem  et  octo  solidos  in  pre- 
25  missis  terminis,  quemadmodum  suprascriptum  est,  ecclesie  sancte  Martini  omni 
occasione  et  contradictione  cessantibus  reddere  tenebuntur,  Mechtildis  vero 
vel  eius  heredes  a prestacione  census  inmunes  per  biennium  proximum  a data 
presentium  remanebunt.  Et  in  premissortim  memoriam  et  robur  nostri  capi- 
tuli et  ecclesie  sancti  Albani  nec  non  ipsius  decani  et  civitatis  Basiliensis 
30  sigillis  presentem  paginam  fecimus  conmuniri.  Testes  huius  rei  sunt:  Hugo 
cantor,  Henricus  dictus  Camerarius  canonici  Basilienses,  Henricus  subcustos 
Basiliensis,  l’etrus  canonicus  sancti  I-eonardi , Rvdolfus,  lohannes,  Hugo, 
Amoldus,  de  Chalmis,  Stetin,  Ensisheijn]  et  de  Blatshein  plebani,  Crafto  miles 
Basiliensis  et  alii  quamplures.  Actum  anno  domini  äGC&Llfil,  VI  kal.  maii. 


35  175. 

Ulrich  von  Liebenberg  verzichtet  auf  ein  Gut  in  Kirchen,  das  er  von 
Walter  Vogt  von  Schwarzenberg  zu  Lehen  trägt,  zu  Gunsten  des 
Klosters  Wettingen  gegen  Bezahlung  einer  jährlichen  Leibrente. 

Schopfheim  1244.  September  24  bis  Dezember  24. 

40  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n"  10  (A).  — Abschrift 
von  1248  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  jp  im  Staatsarchiv 
zu  Aarau  (B). 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  16 


Digitized  by  Google 


122 


An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel: 

t S . VLRICI . MILITIS  . DE  . L1EBINBERC.  5.  Abbildung  n‘  137. 

jj  In  nomine  demini  amen.  3 Quoniam  gesta  mortalium  labuntur  cum 
tempore,  ego  Vlricus  miles  dictus  de  Liebinberc  sacri  imperii  ministerialis 
sequentis  facti  noticiam  decrevi  presentis  scripti  testimonio  perhennendam,  5 
quatinus  per  hoc  rei  veritas  posteris  declaretur  et  malignandi“)  via  litiganti- 
bus  predudatur.  Noverint  eapropter  omnes  quibus  presens  scriptum  ex- 
hibitum  fuerit,  quod  ad  instantiam  et  preces  meas  vir  nobilis  dominus 
Walterus  dictus  Advocatus  de  Swarzinberc  predium  situm  in  villa,  et  banno 
Kilchein , quo  infeodatus  fueram  ab  codem  et  ad  quem  ipsius  predii  pro-  10 
prictas  >')  pertinere  dinoscitur,  cum  omnibus  pertinentiis  et  iure  suo  videlicet 
agris  vineis  pratis  silvis  et  forestis  terris  cultis  et  incultis  aquis  aquarumque 
decursibus  venerabilibus  in  Christo  . . abbati  et  conventui  monasterii  de 
Wettingin  Cisterciensis  ordinis  pro  quadam  certa  summa  pecunie,  quam  codem 
tempore  dictus  nobilis  de  meo  aliorumque  bonorum  virorum  consilio“)  accep-  15 
tare  curavit,  vendidit  ac  tradidit  libere  ac  quiete  in  perpetuum  possidendum, 
me  nominatum  predium,  quod  hactenus  titulo  feodali  possederam,  in  reme- 
dium  animc  mee  parentumque  meorum  in  manus  dicti  nobilis  resignante  ac 
renuntiante  pro  me  meisque  successoribus  universis  omni  actioni  exceptioni 
defensioni  iuri  legi  factc  vel  faciendc  constitutioni  consuetudini  edite  de  20 
feodis,  hac  tarnen  apposita  conditionc,  quod  prenominati  . . abbas  et  conventus 
in  reconpensatione  feodi  sepefati  pro  tempore  vite  mee  solummodo  singulis 
annis  in  nativitate  beate  virginis  Marie  vi  marcas  legalis  argenti  mihi  de 
sua  camera  ministrarent,  cum  ab  eis  ducerem  requirendas,  post  obitum  meum 
solutione  memorate  pecunie  penitus  cessante  nec  heredibus  mcis  de  pre-  25 
taxata  pecunia  solvenda  postmodum  actione  aliqua  conpetentc.  Ad  maiorem 
igitur  premissorum  omnium  firmitatem  et  evidentiam  pleniorem  cum  sub- 
scriptorum  testium  testimonio  qui  viderunt  et  audicrunt  hec  universa  quorum 
nomina  sunt  hec:  frater  Hfeinricus)  s. c)  religiosus  et  vir  nobilis  dictus 
Wandilber  et  fundator  iam  dicti  cenobii,  frater  Wer[nherus]  sacerdos  et  mo-  30 
nachus,  frater  Wer[nhcrus]  conversus  ciusdem  monasterii,  sacerdotcs  et  ple- 
bani  Amoldus  de  Scophei'n],  Hugo  de  Hollinstei[n] , Andreas  de  Mulberc, 
laici  Werjnherus]  civis  de  Rinueldcn  dictus  Euer,  Heinricus  de  Wiswile,  Cun- 
radus  cognomento  Wettere,  sepefatis  abbati  et  conventui  presentem  paginam 
mei  sigilli  munimine  tradidi  roboratam.  Actum  in  Scophei[nj  situm  in  Wisen-  35 
tal,  anno  domini  ftccxLllil,  indictione  tertia. 


175.  a,i  milignandi  in  A.  I>)  proprietas  von  gleicher  Han, i auf  Rasur.  c)  consilio  van  gleicher 

Hand  auf  Rasur.  Bedeutung  des  s.  unklar  — vielleicht  aenior. 


Digitized  by  Google 


123 


176. 

Entscheidung  des  Streites  zwischen  dem  deutschen  Orden  und  dem  Ritter 
Peter  Meyer  von  Büderich  über  Güter  zu  Epsach  und  IVi/er  durch  die 
iudices  Basilienses.  — 1244  Oktober  26. 

5 Fontes  rerum  liernensium  2,  233  n’  238  nach  dem  Original  im  Staats- 
archiv zu  Bern.  — Zeerleder  1 , 382  n"  264.  — Solothurner  Wochen- 
blatt 1S24  S.  426. 


177. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  der  Judenta  Bachun  und  ihrer  Tochter  das 
10  Haus  zum  Blumen  zu  Erbrecht. 

— 1244  Dezember  23  bis  1243  September  23. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  rf  (A)  und  (A'). 

— Abschrift  von  A aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter 

H.  fol.  32  n“  48  ebenda  (B). 

15  Arnold  S.  316  nach  AK 

An  A und  A'  hängt  an  Schnüren  das  Siegel  des  Stiftes: 

t SIGILL . CAPITVLI . SCI . PETRI . BAS1LIE.  5.  Abbildung  n"  40. 

Die  beiden  Ausfertigungen  rühren  nicht  von  der  gleichen  Hand  her. 

Hugo  prepositus,  Chünradus  decanus  totumque  capitulum  sancti  Petri 
20  in  Basilca  universis  Christi  fidelibus  presens  scriptum  inspecturis  noticiam“) 
subscriptorum.  Ab  Humana  faciliusb)  labuntur  memoria,  que  nec  scripto  nec 
voce  testium  consignantur. c)  Innotcscat  igitur  presentibus  et  futuris,  quod 
Hugo  dictus  Monachus  et  Heinricus'1)  dictus  Phefli  quandam  domum  in  vico 
.Crucis  dictam  zem  Blumen  pro  se  et  omnibus  illis  qui  in  cadem  domo  ali- 
25  quod  ius  sc  habere  asserebant,  sine  omni  fraude  et  dolo  liberc  et  absolute 
ecclesie  sancti  Petri  contulerunt  Nos  vero  eandem  domum  Iudente  hem 
Bachun*)  et  Gerdrut  filie  sue  annuatim  pro  XU  den.  in  vigilia  assumptionis r) 
beate  Marie  virginis  persolvendis  iure  hereditario  in  solidum  concessimus 
possidendam.  In  testimonium  huius  rei  presentem  paginam  dictis  mulieribus 
30  tradidimus  sigilli  nostri  capituli  munimine  coniirmatam.  Testes  eciam“)  qui 
huic  facto  aderant  sunt  subnotati:  Iohanncs  custos,  lohannes  scolasticus, 
Petrus  decanus  de  Steina,  Heinricush)  de  Spechpach,')  Heinricush)  dictus 
Uillicus,k)  Iacobus  Reizo1)  canonici")  sancti  Petri,  Wernerus")  Rufus,  Hein- 
ricus1|)  Beni,  Heinricus  h)  fron  Eglun,“)  Hugo  Sutto,  Wernerus“)  Gonchli,1*) 
35  Heinricus b)  de  Betwilre,  Chünradus  de  Leimun,11)  Wernerus“)  Binceme,  Ma- 
thias“) de  Rubiaca  et  quidam  alii.  Act*)  anno  domini  indicione  111. 


176 


40 


a)  notitiam  AK  b)  facillias  A'. 
0 asumtionis  A *.  g)  ctiam  Ax. 

1)  Reiso  AK  m)  cannonici  AK 
q)  Leimin  AK  r)  Matias  Ax. 


c)  conningnantur  A d)  Henrictis  Ax. 
h)  Henricus  A1.  i)  Spechbach  A1. 
n)  Weraherns  Ax.  o)  Englun  Ax. 
s)  Actum  Ax. 


e)  Bachin  Ax. 
k)  Villicus  Al. 
p)  Gouchli  AK 


Digilized  by  Google 


124 


178. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  Burchard  A'efo  ein  Haus  unter  Schwibbogen 
zu  Erbrecht.  — 1244  Dezember  25  bis  124$  September  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  «"  18  (A).  — Abschrift 

aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  34'  »'  ///  5 

ebenda  (B). 

Arnold  S.  31$  nach  A. 

An  Schnüren  hängendes  Siegel  des  Stifts.  S.  Abbildung  n"  40. 

Hugo  prepositus  Cvnradus  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti 
Petri  in  Basilea  universis  Giristi  tidelibus  presentem  paginam  inspecturis  10 
noticiam  subscriptorum.  Innotescat  presentibus  et  futuris,  quod  Burchardus 
dictus  der*)  N'cfo  quandam  domum  Basilee  in  vico  vnder  Swibogen  sitam 
ecclesie  sancti  Petri  contulit.  Nos  vero  eandem  domum  sibi  et  uxori  sue 
Vtiche  iure  hereditario  annuatim  pro  VI  denariis  in  festo  beati  Martini  per- 
solvendis  in  solidum  conccssimus  possidendam  ita,  ut,  cum  unus  eorum  mor-  15 
tuus  fuerit,  superstes  dictam  domum  cessantibus  heredibus  defuncti  sub  memo- 
rato  iure  libere  possideat  et  quiete.  In  huius  rei  testimonium  presentem 
cedulam  ipsis  tradidimus  sigiilis  nostri  capituli  muniminc  consignatam.  Testes 
etiam  huius  rei  sunt  subscripti : Cvnradus  decanus,  Iohannes  custos,  Petrus 
de  Steine,  Johannes  scolasticus,  Henricus  de  Spechbach,  Henricus  dictus  20 
Villicus,  Iacobus  Reizo  canonici  sancti  Petri,  Petrus  sacerdos,  Wernherus 
sacrista,  Cfnradus  Ganselinus,  Arnoldus  Wlpes,  Henricus  institor,  Cvnradus 
der  seilerre,  Cßno  der  seilerre,  Henricus  fron  Egelun,  Henricus  de  Col- 
bizingen  et  alii  quamplures.  Actum  anno  domini  MixSl.v,  indictione  tercia. 

179.  25 

Heinrich  König  von  Sunlheim  und  seine  Frau  schenken  sich  und  alles 
ihr  Eigengut  dem  Kloster  Häusern.  — 1244 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  «"  / (A). 

Eingehängtes  Stadtsiegel  von  Ruf  ach.  S.  Abbildung  n“  142. 

Auf  der  Rückseite  von  einer  Hand  des  13.  Jh.:  sororis  Berhte  de  30 

Rvbiaca. 

. . sculthetus  universitasque  consilii  Rvbeacis  Omnibus  tarn  presentis 
temporis  quam  futuri  presentem  paginam  inspecturis  noticiam  rei  geste. 
Omnibus  vobis  volumus  esse  notum,  quod  Henricus  dictus  Rex  de  Sunt- 
hei[n]  et  uxor  sua  Berta  divino  spiritu  ammoniti  se  et  sua  tarn  proprietates  35 
quam  mobilia  cenobio  in  Huseren  contulcrunt.  Ne  autem  heredes  eorum 

178-  a)  der  übtrgeschrieben  von  gleicher  Hand. 


Digitized  by  Google 


125 


post  ipsorum  obitum  non  temptarent  supradictam  ecclesiam  in  aliquo  moles- 
tarc,  XI  libras  denariorum  coram  nobis  constitutis  in  protribunali  contulerunt 
et  heredes  omni  actione  hinc  inde  omnino  renuntiarunt.  Ut  autem  huiusmodi 
factum  a nuilo  postmodum  valeat  calumpniari , presentem  cedulam  sigilti 
6 nostri  munimine  roboratam  in  veritatis  testimonium  erogamus.  Testes  autem 
liuius  facti  sunt:  Henricus  sculthetus  dictus  de  Sconenowe,  Wer[nherus] 
senior  de  Loubegaccen,  Niuelungus  et  fratcr  suus,  et  dominus  Werherus  de 
Vsenborch  milites  Robeacenses  et  advocatus  de  Knsigesh[einJ  et  alii  quam 
plures.  Acta  sunt  hec  anno  domini  AoCXMlll. 

10  180. 

Bischof  Lütold  von  Basel  empfehlt  die  Predigermönche  den  Geistlichen 
seiner  Diöcese.  Birseck  1244 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  »•’  29  (A)  und  na  29*  (Al), 
Die  beiden  Ausfertigungen  sind  von  gleicher  Hand  geschrieben . 

15  An  A hängt  an  Pergamentstreifen  das  Siegel  des  Bischofs: 

f S . LIVTOI PI . B IS  . ECCLIE.  5.  Abbildung  n*  9. 


A. 

L[ivtoldus]  dei  gtatia  Basiliensis 
episcopus  universis  decanis  plcbanis 
20  ct  viccplcbanis  in  nostra  dyocesi  con- 
stitutis, ad  quos  presentes  littere  per- 
venerint,  salutem  in  domino.  Cum 
diiecti  in  Christo  filii  fratres  ordinis 
Predicatorum  in  Basilea  ob  amorem 
25  dei  pro  sua  et  aliorum  salute  tem- 
poralia  relinquentes  pauperes  sint 
eflfecti,  ut  liberius  ewangelizare  va- 
leant  regnum  dei,  dignum  cst,  ut  pro 
necessitate  presentis  vite  sine  qua 
30  nemo  vivere  potest  eisdem  fidelium 
elcmosine  ministrentur.  Parum  enim 
est,  secundum  quod  ait  apostolus,  cum 
nobis  spiritualia  seminant,  si  tem- 
poral ia  nostra  metant*)  Vestram  igi- 
35  tur  universitatem  in  domino  conmo- 
nentes  rogamus  diligentius  et  manda- 
mus,  quatinus  ubicunque  iam  dicti 
fratres  ad  vos  venerint  vel  nuntios 
suos  destinaverint  ipsos  pie  ac  benigne 

40  180.  a)  Vgt.  1.  Korinther  q,  ri. 


A\ 

L[ivtoldus]  dei  gratis  Basiliensis  episcopus 
universis  decanis  plcbanis  et  viceplebanis  in 
SUa  dyocesi  constitutis,  ad  quos  presentes  littere 
pervenerint,  salutem  in  domino.  Cum  diiecti  in 
Christo  filii  fratres  ordinis  Predicatorum  ob 
amorem  dei  pro  sua  et  aliorum  salute  omilia 
temporalia  relinquentes  pauperes  sint  eflfecti,  ut 
liberius  euangeli/are  valeant  regnum  dei,  dignum 
est,  ut  pro  necessitate  presentis  vite  sine  qua 
nemo  vivere  potent  ipsiS  hdelium  elcmosine 
ministrentur.  Parum  enim  est,  secundum  quod 
apostolus  ait,  cum  nobis  spiritualia  seminant,  si 
temporalia  nostra  metant.«)  Yestram  igitur  uni- 
versilatem  in  domino  conmonentes  rogamus  dili- 
gentius et  mandamus,  quatinus  ubicunque  iam 
dicti  fratres  ad  vos  venerint  vel  nuntios  suos 
destinaverint  ipsos  pie  ac  benigne  suscipere 
studeatis  ob  dei  reverentiam  simul  ct  nostram, 
vestras  quoque  plebes  attentius  ct  efheatius  mo- 
neatis,  ut  ipsis  velint  de  bonis  sibt  a deo  col- 
latis  pietalis  elcmosinas  erogarc.  Nos  vero 
auctoritate  dei  omnipotentis,  beate  Marie  virginis 

180.  a)  »i  bis  nostra  au/  Rasur. 


Digitized  by  Google 


126 


suscipere  studeatis  ob  dci  revcrentiam 
simul  et  nostram,  vestras  quoqne  ple- 
bes  attentius  et  efficatius  moneatis,  ut 
de  bonis  sibi  a deo  collatis  ipsis  fratri- 
bus  suas  velint  elemosinas  erogare. 
Nos  vero  auctoritate  dei  omnipotentis, 
beate  Marie  virginis  contisi  patrociniis 
Omnibus  vere  penitentibus  et  confessis 
fratrum  benefactoribus  triginta  dies  de 
iniuncta  penitentia  relaxamus.  Volu- 
mus  etiam  et  mandamus,  ut,  cum  hanc 
nostram  indulgentiam  pronuntiabitis, 
sanctorumpatrum  sacrosancte  Romane 
sedis  pontificum  videlicet  domini  Gre- 
gor» felicis  recordationis,  qui  viginti 
dies  dedit,  et  domini  Innocentii,  qui 
iam  presidet,  qui  quadraginta  dies  con- 
tulit,  indulgentiam  publicetis.  De  hiis 
enim  quoniam  vidimus  testimonium 
perhibemus.  Petimus  itaque  et  manda- 
mus, ut  sic  circa  sepcdictos  fratres  et 
nuntios  corundem  nostrum  curetis  exe- 
qui  mandatum,  ut  et  vestram  circa  nos 
devotionem  possimus  perpendere  et 
revcrentiam  conmendarc  et  eteme  pos- 
sitis  beatitudinis  a deo  premium  expcc- 
tare.  Datum  in  Birscgge,  anno  domini 

MCCXI.Il'il. 


patrociniis  confisi  omnibus  vere  penitentibus  et 
confessis,  qui  pro  ipsorum  fratrum  ne- 
ccssitatibus  inpenderint  subsidia  cari- 
tatis,  triginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia 
relaxamus.  Volumu«  etiam  et  mandamus,  ut,  cum  5 
hanc  nostram  indulgentiam  pronuntiabitis,  plcbi 
vestre  simul  etiam  sanetorum  patrum  sacro- 
sancte Romane  sedis  pontificum  videlicet  domini 
Gregorii  felicis  recordationis,  qui  pro  sepc- 
dictis  fratribus  viginti  dies  dedit,  et  domini  10 
Innocentii,  qui  HUnc  presidet,  qui  quadraginta 
dies  contulit,  indulgentiam  publicetis.  Super 
hiis  enim  quontam  vidimus  testimonium  perhi- 
hemus.  Petimus  itaque  et  mandamus,  ut  sic 
circa  iam  dictos  fratres  et  nuntios  eorundem  15 
nostnun  mandatum  devote  et  utiliter  exe- 
qui  studeatis,  Ut  et  vestram  circa  nos  devo- 
tionem possimus  perpendere  et  revcrentiam  con- 
mendare  et  a dto  eteme  beatitudinis  possitis 
premium  expectare.  Dat.  in  Birseggc.  anno  20 
domini  ä&ftuftl. 


181. 

Ulrich  von  Rodersdorf,  Kellerer  der  Kirche  Basel,  giebt  an  das  Dom - 30 
stift  drei  Häuser  in  der  Ulrichgasse  auf,  welche  er  von  ihm  su  Erb- 
recht geliehen  erhalten  hatte.  — 1245  'Januar  ly. 

Abschrift  des  16.  Jh.  in  Wurstisens  Codex  diplomaticus  fot.  ipo  in  der 
Universitätsbibliothek  su  Basel  (B). 

Trouitlat  2,  n"  yj  nach  B.  — Auszug  bei  Ochs  /,  32p.  85 

Int  Abdruck  Trouitlats  ist  su  verbessern: 

S.  pp  /..  12:  significandum  statt  sciendum 
S.  60  Z.  8:  Eirebach  statt  Elzebach 
Z.  14:  ßaulere  statt  Faulere. 

Tndiction  und  Jahreszahl  stimmen  nicht  zusammen.  40 


Digitized  by  Google 


127 


182. 

Schiedsspruch  über  die  Zugehörigkeit  der  Kapelle  in  Schlieren  zur 
St.  Peterskirche  in  Zürich  und  die  Vogtei  der  Grafen  von  Ilabsbttrg 
über  jene.  Mellingen  1245  Mai  /?. 

6 Unter  den  Schiedsrichtern : Otto  prepositus  sancti  Leonardi  in  Basilea. 

von  llyss  n°  too. 


183. 

Papst  Innocenz  IV.  nimmt  das  Kloster  Häusern  in  apostolischen  Schutz 
und  bestätigt  seine  Privilegien.  Lyon  1245  September  19. 

10  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingentlial  n“  2 (A).  — Abschrift 

Hürstisens  in  seinem  Codex  dip/ornalicus  fol.  17  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel  (B).  — Deutsche  Übersetzung  des  16.  Jh.  im  Brief- 
buch Klingenthal  S.  fol.  jor  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Trouiltat  2 , 61  n”  45  nach  B.  — Teilweise  abgedruckt  bei  Sch'öpflin 

15  A/satia  /,  391  n"  5/  j nach  B.  — Potthast  11SS2. 

Text,  Rota,  Unterschrift  (mit  Ausnahme  des  E)  und  Datumzeile  sind  von 
derselben  Hand  geschrieben.  In  der  Datumzeile  ist  das  M des  Hortes 
Marini  von  anderer  Hand  nachgetragen.  Von  anderer  Hand  scheint 
auch  das  Monogramm  gefertigt  zu  sein.  Die  Unterschriften  der  Kar- 

20  dinäle  zeigen  jede  für  sich  besondere  Schrift. 

Die  Bulle,  welche  an  roten  und  gelben  Seidenfäden  hing,  fehlt. 
Kanzleivermerk  auf  der  Rückseite:  frater  Rainaldus. 

jj  Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  tiliabus  . . 
priorisse  ecclesie  sancti  Leonardi  in  Husern  eiusque  sororibus  tarn  presentibus 

35  quam  futuris  regulärem  vitam  professis  in  perpetuum.  jj  Kcligiosam  vitam  eli- 
gentibus  apostolicum  convenit  adesse  presidium,  ne  forte  cuiuslibet  temeritatis 
incursus  aut  eas  a proposito  revocet  aut  robur  quod  absit  sacre  religionis 
enervet.  Eapropter  dilecte  in  Christo  filie  vestris  iustis  postulationibus  de- 
menter annuimus  et  ecclesiam  sancti  Leonardi  in  Husern  Basiliensis  diocesis, 

30  in  qua  divino  estis  obsequio  mancipate.  sub  beati  I’etri  et  nostra  protectionc 
suscipimus  et  presentis  scripti  privilegio  communimus  inprimis  siquidem 
statuentes,  ut  ordo  canonicus,  qui  secundum  dcum  et  beati  Augustini  regu- 
lam  in  eadem  ecclesia  institutus  esse  dinoscitur,  perpetuis  ibidem  temporibus*) 
inviolabilitcr  observetur  ; pretcrea  quascumquc  possessiones  quecumque  bona 

36  dicta  ecclesia  in  presentiarum  iuste  ac  canonice  possidet  aut  in  futurum  con- 
cessione  pontiticum,  largitione  regum  vcl  principum,  oblatione  fidclium  seu 
aliis  iustis  modis  prestantc  domino  poterit  adipisci  tirma  vobis  et  hiis,  que 


183.  *1  temparibm  von  anjtrer  Hand  übtrgeschritben. 


Digitized  by  Google 


128 


vobis  successcrint,  et  illibata  permaneant.  In  quibus  hec  propriis  duximus 
exprimenda  vocabulis:  locum  ipsum  in  quo  prefata  ecclesia  sita  est  cum 
omnibus  pertinentiis  suis,  cum  terris  pratis  vineis  nemoribus  usuagiis  et  pas- 
cuis  in  bosco  et  plano,  in  aquis  et  molcndinis,  in  viis  et  semitis  et  omnibus 
aliis  libcrtatibus  ct  immunitatibus  suis.  Sane  novalium  vestrorum,  que  pro-  5 
priis  sumptibus  colitis,  de  quibus  aliquis  hactenus  non  percepit,  sive  de  vest- 
rorum animalium  nutrimentis  nullus  a vobis  dccimas  exigere  vel  extorquere 
presumaL  I.iccat  quoque  vobis  personas  liberas  et  absolutas  e seculo  fugientes 
ad  conversionem  recipere  et  eas  absque  contradictione  aliqua  retinere.  Prohi- 
bemus  insuper,  ut  nulli  sororum  vestrarum  post  factam  in  ecclesia  vestra  pro-  10 
fessionem  las  sit  sine  priorisse  sue  licentia  nisi  arctioris  religionis  obtentu  de 
eodetn  loco  discedere,  discedentem  quoque  absque  communium  litterarum 
vestrarum  cautione  nullus  audeat  retinere.  Cum  autem  generale  interdictum 
terrc  fucrit,  liceat  vobis  clausis  ianuis,  exclusis  cxcommunicatis  ct  interdictis, 
non  pulsatis  campanis,  suppressa  voce  divina  officia  cclebrare,  dummodo  15 
causam  non  dederitis  interdicto.  Crisma  vero,  oleum  sanctum,  consecrationes 
altarium  seu  basilicarum,  benedictiones  monialium  a diocesano  suscipietis 
episcopo,  si  quidem  catholicus  fuerit  et  gratiam  et  communionem  sacrosancte 
Romane  sedis  habuerit  et  ea  vobis  voluerit  sine  pravitate  aliqua  exhibere. 
Proliibcmus  insuper,  ut  infra  fincs  parroebie  vestre  nullus  sine  assensu  dio-  20 
cesani  episcopi  et  vestro  capellam  seu  Oratorium  de  novo  construere  audeat, 
salvis  privilegiis  pontificum  Romanorum.  Ad  hec  novas  et  indebitas  exac- 
tioncs  ab  archiepiscopis  et  cpiscopis,  archidiaconis  seu  decanis  aliisque  omni- 
bus ecclesiasticis  secularibusve  personis  a vobis  omnino  fieri  prohibemus. 
Sepulturam  quoque  ipsius  loci  liberam  esse  dccemimus,  ut  eorum  devotioni  25 
et  extreme  voluntati,  qui  se  illic  sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  exeommuni- 
cati  vel  interdicti  sint  aut  publice  usurarii,  nullus  obsistat,  salva  tarnen  iustitia 
illarum  ecclesiarum,  a quibus  mortuorum  Corpora  assumuntur.  Decimas  pre- 
terea  et  possessioncs  ad  ius  ecclesiarum  vestrarum  spectantes,  que  a laicis 
detinentur,  redimendi  et  legitime  liberandi  de  manibus  eorum  et  ad  ecclesias  30 
ad  quas  pertinent  revocandi  libera  sit  vobis  de  nostra  auctoritate  facultas. 
Obeunte  vero  te  nunc  eiusdem  loci  priorissa  vel  earum  aliqua,  que  tibi  suc- 
cesserit,  nulla  ibidem  qualibet  subreptionis  astutia  seu  violentia  preponatur 
nisi  quam  sorores  communi  consensu  vel  earum  maior  pars  consilii  sanioris 
secundum  deum  et  beati  Augustini  regulam  providerint  cligendam.  Paci  quo-  35 
que  et  tranquillitati  vestre  patema  in  posterum  sollicitudine  providere  vo- 
lentesb)  auctoritate  apostolica  inhibemus,  ut  infra  clausuras  locorum  seu 
grangiarum  vestrarum  nullus  rapinam  seu  furtum  facerc,  ignem  apponere,  san- 
guinem  fundere,  hominem  temere  capere  vel  interficere  seu  violentiam  audeat 
exerccre.  l’reterea  omnes  libertates  et  immunitates  a predccessoribus  nostris  40 
Romanis  pontificibus  ecclesie  vestre  concessas,  nec  non  libertates  et  exemp- 
tiones  sccularium  exactionum  a regibus  ct  principibus  vel  aliis  fidclibus 
rationabiliter  vobis  indultas  auctoritate  apostolica  conhrmamus  et  presentis 

183*  b)  providere  volentes  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


129 


scripti  privilegio  communimtis.  Decerniraus  ergo,  ut  nulli  omnino  hominum 
liceat  prcfatam  ecclesiam  temere  perturbare  aut  eius  possessiones  auferre  vel 
ablatas  retinere  minucre  seu  quibuslibet  vexationibus  fatigare,  set  omnia  integra 
conserventur  earum  pro  quarum  gubernatione  ac  sustentatione  conccssa  sunt 
5 usibus  omnimodis  profutura,  salva  scdis  apostolicc  auctoritate  et  diocesani 
episcopi  canonica  iustitia.  Si  qua  igitur  in  futurum  ccclesiastica  secularisve 
persona  hanc  nostre  constitutlönis  paginain  sciens  contra  eam  temere  venire 
temptaverit,  secundo  tertiove  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  satis- 
factione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  careat  dignitate  reamque  se 
10  divino  iudicio  existcre  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat  et  a sacratissimo 
corpore  et  sanguine  dei  et  domini  redemptoris  nostri  Iesu  Christi  aliena  fiat 
atque  in  extremo  examine  districte  subiaceat  ultioni.  Cunctis  autem  eidem 
loco  sua  iura  servantibus  sit  pax  domini  nostri  Iesu  Christi,  quatinus  et  hic 
fructum  bone  actionis  percipiant  et  apud  districtum  iudicem  premia  eterne 
15  pacis  inveniant.  8 Amen.  Amen.  Amen.  8 

(R-)  Ego  Innoccntius  catholicc  ecclesic  cpiscopus.  (M.) 
f Ego  Oto  l’ortucnsis  et  sancte  Rufinc  episcopus  ss. 
f Ego  Petrus  Albanensis  episcopus  ss. 
t Ego  Willelmus  Sabinensis  episcopus  ss. 

20  t Ego  Petrus  tituli  sancti  Marcelli  presbyter  cardinalis  ss. 

f Ego  Willelmus  basilicc  duodeeim  apostolorum  presbyter  cardinalis  ss. 
t Ego  frater  Hugo  tituli  sancte  Sabine  presbyter  cardinalis  ss. 

T Ego  Egidius  sanctorum  Cosme  et  Damiani  diaconus  cardinalis  ss. 
f Ego  Octavianus  sancte  Marie  in  via  lata  diaconus  cardinalis  ss. 

25  t Ego  Petrus  sancti  Georgii  ad  velum  aureum  diaconus  cardinalis  ss. 

f Ego  lohannes  sancti  Nicolai  in  carcere  Tulliano  diaconus  cardinalis  ss- 
f Ego  Willelmus  sancti  Eustachii  diaconus  cardinalis  ss. 

Dat.  Eugduni,  per  manum  magistri  Marini  sancte  Romane  ecclcsie 
vicccancellarii,  xill  kl.  octobr.,  indictione  in,  incarnationis  dominice  anno 
80  JlCCXl.'?,  pontificatus  vero  domni  8 Innocentii  8 pape  quarti  anno  tertio. 

m 

Graf  Ludwig  von  Froburg  thut  kund,  dass  sein  Sohn  Hartmann  sein 
Gut  in  Arlesheim  an  die  Kirche  Basel  verkauft  habe. 

Basel  1243  Oktober  zi. 

35  Unter  den  Zeugen:  Heinricus  de  Novo  cellario,  Thietherus,  Hcinricus  de 
Gundolstorf,  Chfinradus  Bozho  cives  Basilienses. 

Actum  Basilee  in  pomerio  domini  Wilhelmi  decani  Basilicnsis. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Liestal  (A).  — Abschrift  des  15.  Jh.  int 
Lehenbuch  des  Bistums  Basel  fol.  39  in  der  Hof-  und  Landesbibliothek 
40  zu  Karlsruhe  (B).  — Abschrift  des  13.  Jh.  im  altadeligen  Lehenbuch 
des  Bistums  Basel  fol.  33  im  Staatsarchiv  zu  Bern  (B'J. 

Boos  S.  33  n’  34  nach  A.  — TrouiUat  3,  7 n"  6 nach  B'. 

Urkundenbuch  der  Stadl  Basel.  I.  17 


Digitized  by  Google 


130 


185. 

Graf  Ludwig  von  Froburg  verzichtet  für  sich  und  seinen  Sohn  Hart- 
mann auf  alle  Ansprüche  an  die  Schlösser  Birseck. 

Basel  1245  Oktober  21. 

Unter  den  Zeugen:  Heinritus  de  Novo  cellario,  Thietherus,  Heinricus  de  5 

Gundolstorf,  Hugo  Bawlere,  Chfinradus  Bozho  cives  Basilicnses. 

Actum  Basilce  in  pomerio  domini  Wilhelmi  decani  Basiliensis. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Liestal  (A).  — Abschrift  des  13.  Jh.  im 

Codex  diplomaticus  ecclesie  Basiliensis  fol.  $8''  im  Staatsarchiv  zu 

Bern  (B).  10 

Boos  S.  12  n°  $3  nach  A.  — Trouillat  1,  3 68  «"  388  nach  B.  — Herrgott 

genealogia  2,  284  u"  344  nach  B.  — Solothurner  Wochenblatt  18 30  S.  160. 

186. 

Die  Brüder  Berner  verkaufen  an  Katharina  Detwiler  Zinse  von  Gütern 
in  Nieder-Müsbach.  — 1245  Dezember  8.  15 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n“  12  (A). 

Eingehängtes  Siegel  stark  beschädigt. 

Nos  Richardus  de  Glyers  prior  monasterii  de  Velpaco  ordinis  Clunia- 
ccnsis  Basiliensis  dyocesis  notuni  facimus  universis,  quod  est  de  voluntate 
nostra,  quod  Iohannes  et  Nicolaus  fratres  dicti  Berner  de  inferiori  Mvspach  20 
fecerunt  contractum  vendicionis  trium  verinzellarum  spelte  de  bonis  nostris 
seu  nostre  ecclesie,  que  bona  pertinent  ad  predictos  fratres,  per  Katherinam 
dictam  de  Dethwilr  de  Basilea  de  et  super  bonis  inmobilibus  sitis  in  M5s- 
pach,  que  bona  a nobis  iure  hereditario*)  possidentur,  que  nobis  et  nostre 
ecclesie  et  ccnsui !l)  nostro  nocere  non  debeant,  salvo  nostro  iure  in  omni-  25 
bus  annuatim  pro  censu  quatuordecim  sextariorum  tarn  siliginis  spelte  et 
avene  et  in  tercio  anno  censu  unius  pulli  per  fratres  antedictos  de  nostro 
consensu  et  bona  voluntate  processisse,  iure  nostro  cum  moribus  salvo  nobis 
singulis  annis  censu')  cum  nostro  iure  de  dictis  bonis  pretcr  vcrinzcllas. 
Ratum  et  gratum  ipsum  contractum  habcamus,  ut  promissum  est,  cum  pre-  30 
dicti  fratres  ab  ipsa  Katherina  emptrice  et  eorum  hcredes  redditus  ipsarum 
trium  verinzellarum  pro  summa  pecunie  videlicet  X et  VHI  libris  denariorum 
Basiliensis  bone  monete  liabcant  gratiam  reemendi.  In  testimonium  premisso- 
rum  sigillum  nostrum  nos  prior  predictus  presentibus  duximus  appendendum. 

Dt  anno  domini  ftccxi.v”' , feria  VI  post  Nicolai  cpiscopi.  35 


] 86-  a)  Xach  hereditario  ist  a nobis  wiederholt  in  A.  b)  censu  in  A.  c)  censum  in  A. 


Digitized  by  Google 


131 


187. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  Konrad  dem  Maurer  ein  Haus  zu  Erbrecht. 

— ‘HS 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Peter  n°  20  (A).  — Abschrift 
5 aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartutar  St.  Peter  //.  fol.  44  »■’  Sj 

ebenda  (B). 

Arnold  S.  jtö  nach  A. 

An  einer  Schnur  hängt  das  Siegel  des  Stifts.  S.  Abbildung  n“  40. 

Hugo  prepositus,  Cvnradus  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti 
10  Petri  in  Basilea  universis  Christi  iidelibus  presentem  paginam  inspecturis  noti- 
ciam  rei  geste.  Innotescat  presentibus  et  futuris,  quod  nos  quandam  domum 
ex  opposito  cimiterii  nostri  sitam  Cvnrado  raurario  et  Mehtilt  uxori  sue  et 
Hadwic  ct  Regelint  filiabus  eorundem  annuatim  pro  octo  solidis  et  quatuor 
circulis  simulcis,  qui  spectant  ad  quandam  lampadem  in  cripta  nostra  accen- 
15  dendam,  iure  hereditario  in  perpetuum  concessimus  possidendam  ita,  quod 
cidem  domui  in  honestis  ct  utiiibus  et  necessariis  debent  semper  ediheiis 
providere.  In  testimonium  huius  rei  presentem  cedulam  ipsis  tradidimus 
sigilli  nostri  capituli  munimine  roboratam.  Testes  huius  rei  sunt  subscripti : 
Iohannes  custos  sancti  Petri,  de  cuius  consensu  et  ordinatione  ficri  debuit 
20  et  factum  fuit,  Petrus  dccanus  de  Steina,  Iohannes  scolasticus,  Henricus  ple- 
banus  in  Spechpach,  Henricus  Villicus,  Iacobus  Reize  canonici  sancti  Petri, 
Petrus  sacerdos  frater  Lodwici  institoris,  Bvrchardus  de  Welmingen  sacerdos, 
Wcrnhcrus  sacrista  diaconus,  Cvnradus  Ganselinus  subdiaconus,  Cvno  milcs 
de  Fine,  Hugo  Sutto,  Henricus  Nona,  Bvrchardus  tector,  Cvnradus  der  sin- 
25  nerre,  Bertoldus  et  iterum  Bertoldus  fratres  prelibati  Cvnradi  murarii  et  qui- 
dam  alii.  Actum  anno  dbmini  &CCXLV. 

188. 

Papst  Innocettz  IV.  gewährt  den  Gläubigen  der  Diöcese  Basel,  welche 
das  Kloster  Häusern  unterstützen,  Ablass. 

30  Lyon  1246  Februar  5. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel , Klingenthal  n‘  4 (At.  — Regest 

Wurstisens  in  seinem  Codex  diptomaticus  fol.  iS”  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel. 

Die  Bleibulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

35  Auf  der  Rückseite  von  gleichzeitiger  Hand:  Sanctus  Nicolaus  de  Motesilo- 

| Innocentius  £ cpiscopus  servus  servorum  dei  universis  Christi  Iidelibus 
per  Basilicnscm  civitatem  et  diocesim  constitutis  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal 


Digitized  by  Google 


132 


Christi  recepturi  prout  in  corpore  gessimus  sive  bonum  fuerit  sive  malum,*) 
oportet  nos  diem  messionis  extreme  misericordie  operibus  prevenirc  ac  cter- 
norum  intuitu  Seminare  in  terris,  quod  reddente  domino  cum  multiplicato  fructu 
recolligcre  debeamus  in  celis,  tirmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qui 
parce  seminat  parce  et  metet  et  qui  seminat  in  bencdictionibus  de  benedictioni-  5 
bus  et  metet  vitam  etemam.b)  Cum  igitur  dilecte  in  Christo  filie  . . priorissa 
et  conventus  sancti  Lconardi  de  Huseren  ordinis  sancti  Augustini  Basiliensis 
dioccsis,  sicut  nobis  exponere  curaverunt,  facultates  habeant  adeo  tenues  et 
exiles,  quod  ex  ipsarum  redditibus  nisi  per  subventionem  Hdelium  ncqueant') 
sustentari,  nos  crcdentcs  animabusd)  vestris  fructuosum  existere,  si  manum  10 
illis  porrexeritis  caritatis,  universitatem  vestram  rogamus  monemus  et  hor- 
tamur  in  domino  ac  in  remissionem  vobis  iniungimus  peccatorum,  quatinus 
de  bonis  a deo  vobis  collatis  pias  elemosinas  et  grata  eis  caritatis  subsidia 
erogetis,  ut  per  subventionem  vestram  ipsarum  inopie  consulatur  et  vos  per 
hec  et  alia  bona  que  domino  inspirante  fcceritis  ad  eteme  possitis  felicitatis  15 
gaudia  pervenirc.  Nos  enim  de  omnipotentis  dei  misericordia  et  bcatorum 
l’etri  et  Pauli  apostolorum  eius  auctoritate  confisi  omnibus  vere  penitentibus 
et  confessis,  qui  eisdem  sororibus  manum  porrexerint  adiutricem,  viginti  dies 
de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus.  Has  autern')  mitti f)  per 
questuarios  districtius  inhibemus,  eas , si  secus  actum  fuerit,  carere  viribus  20 
deccmentes.  Dat.  Lugduni,  non.  febr.,  pontiticatus  nostri  anno  tertio. 

185». 

Konrad  von  Öschgen  überträgt  an  das  Kloster  Wettingen  einen  Red- 
garten am  Baselberg.  Rheinfelden  1246  Mai  25. 

Abschrift  von  124S  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  36  im  25 

Staatsarchiv  zu  Aarau  (B). 

C[onradus]  de  Eschon  universis  Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Ea  que 
geruntur  in  tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  litterarum  solent  apicibus 
perhennari.  Noverint  idcirco  quos  nosse  oportunum  fuerit,  quod  ego  C[on- 
radus]  de  Eschon  cum  omni  iure  ad  hoc  necessario  contuli  claustro  de  Wet-  30 
tingin  vinetum  situm  in  Basilberc  quod  in  vulgari  dicitur  ein  manewerc  et 
dimidium  et  eiusdem  collationis  presto  eis  warandiam  loco  et  tempore  ubi- 
cunque  necesse  habuerint,  et  in  huius  rei  testimonium  contuli  ipsis  presens 
scriptum  sigilli  civium  Rinveldensium  munimine  roboratum.  Testes  qui  inter- 
fuerunt  sunt  hii:  . scultetus,  T[ietricus]  de  Seconis,  VVal[therus]  de  Sliengen,*)  35 
Uljricus]  de  Berno,  Nicolaus  Infernarius,  E(ckardus)  de  Nollingen,  Bur[cardus] 
Anman.  Acta  sunt  hec  in  Rinvelden,  anno  domini  MCCXLVI,  VIII  k.  iunii. 


188-  a)  Römer  14,  10  und  1.  Korinther  jr , 10.  b)  1.  Korinther  Q,  6.  c)  nequeant  auf 
Rasur.  d)  abus  auf  Rasur.  e)  has  aulem  auf  Rasur.  f)  micti  A. 

189.  »)  Sbergcn  A.  40 


Digitized  by  Google 


133 


190. 

I.  Papst  Innocenz  IV.  verf  ügt  die  Unterordnung  des  Klosters  Häusern 

unter  den  Predigerorden.  Lyon  1246  Juli  //. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  6 (A)  und  n‘  6“  (A). 
5 — Abschrift  Uürstisens  in  seinem  Codex  diflomaticus  fol.  21  in  der 

Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B)  irrig  zu  124S. 

Mone  Quellensammlung  4/1,  47  nach  der  Abschrift  im  Registerband  I 
Innocenz  IV.  a.  IV.  fol.  '340*  ep.  227  im  vatikanischen  Archiv  zu  Rom. 
— Schbpflin  A/satia  I,  Jpp  n“  332  nach  B ( unvollständig ).  — Trouiilat 
10  2,  64  n“  46  nach  B.  — Erwähnt  in  der  Revue  d~ Alsace  1872,  S.  398- 

— Potthast  12216  und  irrtümlich  nochmals  angeführt  unter  1260S. 
— Berger  1,  jjo  n"  2223. 

Kanzleivermerke : Auf  der  Rückseite  beider  Stücke:  Gamerus  domini 
pape  subdiaconus  t und  darunter  auf  A:  R und  in  dem  geschlossenen 
15  Bogen  des  R noch  script. 

Die  Bleibulle  hängt  an  A an  roten  und  gelben  Seidenfaden ; bei  A ' fehlt  sie. 

II.  Papst  Innocenz  IV.  zeigt  dem  Meister  und  dem  Prior  der  deutschen 

Provinz  des  Predigerordens  an,  dass  er  das  Kloster  Häusern  ihnen 
untergeordnet  habe.  gyoM  tg^  yun 

20  Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  3 (A)  und  n"  3“  (A'). 
— Deutsche  Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  im  Briefbuch  Klingenthal  S. 
fol.  J3  ebendort.  — Regest  Uürstisens  in  seinem  Codex  dip/omaticus 
fol.  2lv  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Mone  Quellensammlung  4I1 , 48  nach  der  Abschrift  im  Registerband  I 
25  Innocenz  IV.  a.  IV.  fol.  340  * ep.  228  im  vatikanischen  Archiv  zu  Rom. 
— Potthast  12217.  — Berger  1 , 330  n‘  2224. 

Kanzleivermerke  auf  A:  auf  dem  Bug  rechts  Sym.  ver. 

rückwärts  Gamerus  domini  pape  subdiaconus  f 
Kanzleivermerke  auf  A 1 : auf  dem  Bug  rechts  p.  c. 

30  rückwärts  Gamerus  domini  pape  subdiaconus  t 

darunter  R und  in  dem  geschlossenen  Bogen  des- 
selben script. 

Die  beiden  Bleibullen  hängen  an  Hanf  schnüren. 

Die  vier  Urkunden  sind  paarweise  von  dem  gleichen  Schreiber  ge- 
35  schrieben  und  zwar  rühren  I A und  II A'  von  einer,  und  wieder  I A‘ 
und  II  A von  einer  zweiten  Hand  her.  Zu  bemerken  ist  noch,  dass  die 
beiden  an  das  Kloster  gerichteten  Urkunden,  trotzdem  sie  von  verschie- 
denen Schreibern  herrühren,  in  übereinstimmender  Heise  reicher  ausge- 
stattet sind  (die  Bullen  hängen  an  Seidenfaden,  verlängerte  Schrift, 
40  verzierte  Anfangsbuchstaben •),  während  die  für  den  Predigerorden  be- 
stimmten Stücke  einfacher  gehalten  sind  (keine  verlängerte  Schrift,  keine 
verzierten  Buchstaben,  die  Bullen  hängen  bloss  an  Hanfschnüren). 


Digitized  by  Google 


134 


I. 

| Innocentius  jj  episcopus  servus 
servorum  dei  dilcctis  in  Christo  filia- 
bus  . . priorisse  et  conventui  rao- 
nasterii  sancti  Leonardi  in  Hwseren 
Basiliensis  dioccsis  salutcm  et  apo- 
stolicam  benedictionem.  Apostolice 
sedis  benignitas  prudentes  virgincs 
quc  se  parant  accensis  lampadibus 
obviam  sponso  ire  tanto  propensiori 
debet  Studio  prosequi  caritatis,  quanto 
maiori  propter  fragilitatem  sexus  indi- 
gere  suffragio  dinoscuntur.  Cum  igi- 
tur,  sicut  ex  parte  vestra  fuit  propo- 
situm  coram  nobis,  vos  incluse  corpore 
in  castris  claustralibus  mente  tarnen 
libera  devote  domino  famulantes  de 
institutionibus  fratrum  ordinis  I’redi- 
catorum  illas,  que  vobis  competunt, 
laudabiliter  duxeritis  observandas  ac 
committi  . . magistro  et  . . priori 
Theutonie  ipsius  ordinis  affectctis,  nos 
pium  vestrum  propositum  in  domino 
coramcndantes  devotionis  vestre  pre- 
cibus  et  ctiam  consideratione  nobilis 
viri  Galtheri  de  Iouigniaco  familiaris 
nostri  nobis  pro  vobis  supplicantis  in- 
ducti  vos  et  monasterium  vestrum 
auctoritatc  prescntium  magistro  et 
priori  committimus  supradictis  eadem 
auctoritate  nichilominus  statuentes,  ut 
sub  magisterio  et  doctrina  . . magistri 
et . . prioris  provincialis  Theutonie,  qui 
pro  tempore  fuerint,  de  cetero  ma- 
neatis  illis  gaudentes  privilegiis,  que 
ordini  prcdicto  ab  apostolica  sede  con- 
cessa  sunt  vel  in  postcrum  conce- 
dentur.  Ipsique  magister  et  prior 
contraria  constitutione  ipsius  ordinis 
vel  indulgentia  ab  apostolica  sede  ob- 
tenta  seu  etiam  obtinenda  nequaquam 


II. 

Innocentius  episcopus  servus  ser- 
vorum dei  dilectis  filiis  . . magistro 
et  . . priori  provinciali  Theutonie  or- 
dinis Predicatorum  salutcm  et  apostolicam  5 
benedictionem.  Apostolice  sedis  benignitas  pru- 
dentes virgines  que  se  parant  accensis  lampadi- 
bus obviam  sponso  ire  tanto  propensiori  debet 
studio  prosequi  caritatis,  quanto  maiori  propter 
fragilitatem  sexus  indigere  suffragio  dinoscuntur.  10 
Cum  igitur,  sicut  ex  parte  dilectarum  in 
Christo  filiarum  . . priorisse  et  con- 
ventus  monasterii  saucti  Leonardi  in 
Hwseren  Basiliensis  diocesis  t'uit  propo- 
situra  coram  nobis,  Ccdem  incluse  corpore  in  15 
castris  claustralibus  mente  turnen  libera  devote 
domino  famulantes  de  institutionibus  fratrum  ordi- 
nis vestri  illas,  que  sibi  competunt,  hactenüs 
laudabiliter a)  observarint  et  committi  VO* 
bis  affectcnt,  m>s  pium  camm  propositum  20 
in  domino  commendantes  devotionis  ipsarum 
prccibus  et  etiam  consideratione  dilecti  ulii 
nobilis  viri  Galtheri  de  Iouigniaco  familiaris 
nostri  nobis  pro  €IS  supplicantis  inducti  cas 
et  idem  monasterium  auctoritate  aposto-  25 
lica b)  vobis  duximus  committcnda 
eadem  auctoritate  nichilominus  statuentes,  ut 
ipse  sub  magisterio  et  doctrina  magistri  et 
prioris  provincialis  Theutonie  dicti  Ofdinis, 
qui  pro  tempore  fuerint,  debeant  de  cetero  30 
permanere  ilüs  gaudentes  privilegiis,  que 
ordini  predicto  ab  apostolica  sede  concessa  sunt 
vel  in  posterum  concedentur.  Ipsique  magister 
et  prior  contraria  constitutione  ipsius  ordinis 
vel  indulgentia  ab  eadem  sede  obtenta  seu  35 
etiam  obtinenda  nequaquam  obstantibus  ani- 
marum  Sliarum  sollicitudinem  gereutes  et  curam 
ac  CIS  de  constitutionibus  eiusdem  ordinis  illas, 
que  ipsis  competunt  sine  difficultate  qualibet 
exhibentes  eidetn  monasterio  per  se  vel  per  40 
alios  sui  ordinis  fratres,  quos  ad  hec  ydoncos'-) 


190.  a)  competunt  hactenüs  laudabiliter  auf  tfasur  in  II A.  b)  apostolica  vobis  auf  Rasur 
in  II  A.  c)  idoneos  II  j4’. 


Digitized  by  Google 


135 


\ 


obstantibus  animarum  vestrarum  solli- 
citudinem  gereutes  et  curam  ac  vobis 
de  constitutionibus  eiusdem  ordinis 
illas,  que  vobis  competunt  sine  diffi- 
5 cultate  qualibet  exhibentes  eidera  mo- 
nasterio  per  se  vel  alios  fratres  sui 
ordinis,  quos  ad  hoc  idoneos  viderint, 
quotiens  expedierit,  officium  visita- 
tionis  impendant  corrigendo  et  refor- 
10  mando  ibidem  tarn  in  capite  quam  in 
membris,  que  correctionis  seu  refor- 
mationis  officio  noverint  indigere, 
nichilominus  instituant  et  destituant, 
mutent  et  ordinent  prout  in  aliis  mo- 
15  nasteriis  monialium  eiusdem  ordinis 
fieri  consuevit,  electio  tarnen  priorisse 
libere  pertineat  ad  conventum,  Con- 
fessiones vestras  audiant  et  ministrent 
vobis  ecclesiastica  sacramenta.  Et  ne 
20  pro  eo , quod  in  monastcrio  vestro 
ipsius  ordinis  fratres  residere  continue 
non  tenentur,  pro  defectu  sacerdotis 
possit  periculum  imminere,  predicti 
magister  et  prior  ad  Confessiones  in 
29  nccessitatis  articulo  audiendas  et  mi- 
nistranda  sacramenta  predicta  vobis 
deputent  aliquos  discretos  et  providos 
capellanos.  Ad  hec  liceat  vobis  red- 
ditus  et  possessiones  recipere  et  ea 
80  libere  retinerc,  non  obstantibus  con- 
traria  consuetudine  seu  statuto  ipsius 
ordinis  confirmatione  sedis  apostolice 
aut  quacumque  firmitate  alia  roboratis. 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat 
35  hanc  paginam  nostre  commissionis  et 
constitutionis  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  contrairc.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indigna- 
tionem  omnipotentis  dei  et  beatorum 
40  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  no- 
verit  incursurum.  Dat  Lugduni,  V 
idus  iulii , pontificatus  nostri  anno 
quarto. 


viderint,  quotiens  expedierit,  officium  visitationis 
impendant  corrigendo  et  reformando  ibidem  tarn 
in  capite  quam  in  membris,  que  correctionis  seu 
reformationis  officio  noverint  indigere,  nichilo- 
minus  instituant  et  destituant,  mutent  et  ordi- 
nent prout  in  aliis  monasteriis  monialium  eius- 
dem ordinis  fieri  consuevit,  electio  tarnen  prio- 
risse libere  pertineat  ad  conventum,  Confessiones 
Carum  audiant  et  ministrent  CIS  ecclesiastica 
sacramenta.  Et  ne  pro  eo,  quod  in  codcm 
monasterio  fratres  vestri  ordinis  residere  con- 
tinue non  tenentur,  pro  defectu  sacerdotis  possit 
periculum  imminere,  predicti  magister  et  prior 
ad  Confessiones  in  nccessitatis  articulo  audiendas 
et  ministranda  sacramenta  predicta  deputent 
cis  aliquos  dlscretosd)  et  providos  capellanos. 
Ad  hec  liceat  eisdem  priorisse  ac  con- 
ventui  redditus  et  possessiones  recipere  ac 
ea  libere  retinere,  non  obstantibus  contraria  con- 
suetudine seu  statuto  ipsius  ordinis  confirmatione 
sedis  apostolice  aut  quacumque  firmitate  aiia  ro- 
boratis. Ideoque  discretioni  vestre  per 
apostolica  scripta  mandamus,  quati- 
nus  omnia  premissa  ad  ministerium 
vestrum  spectantia  curetis  diligenter 
ac  sollicite  iuxta  commissionis  et 
constitutionis  nostre  tenorem  sublato 
cuiuslibet  dilationis  dispendio  adim- 
plcre.  Dat  Lugduni,  V idus  iulii, 
pontificatus  nostri  anno  quarto. 


190.  d)  discretos  steht  auf  Rasur  nach  providos  mit  1‘erweisungszeichen  in  //  A, 


Digitized  by  Google 


136 


191. 

Vergleich  der  Bürger  von  Basel  und  Mülhausen  mit  den  Brüdern 
von  Butenheim.  — 1246  November  20. 

Cartulaire  de  Mulhouse  1,  11  n’  12  nach  dem  Original  im  Stadtarchiv 

von  Mülhausen  (A).  5 

Schöpflitt  Alsalia  1,  393  «'  321  nach  A — Trouillat  /,  369  n°  190.  — 

Böhmer  S.  463. 

ln  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Noverint  tarn  presens  etas  quam 
futura  posteritas,  quod,  cum  cives  de  Basilea  et  de  Mivlnhusen  propter  multa 
et  intollcrabilia  gravamina  que  passi  fuerant  et  patiebantur  cottidie  inces-  10 
santer  de  Castro  dicto  I.andtsera  ipsum  castrum  invasissent  ct  auxilio  divino 
freti  cepissent  illud  et  captum  detinerent,  talis  pax  et  compositio  mediantibus 
bonis  et  honestis  viris  inter  Iohannem,  Henricum  et  Hcnricum  fratres  filios 
quondam  Henrici  militis  bone  memoric  dicti  de  Bütenhcin  et  iamdictos  cives 
intervenit:  dicti  Iohannes,  Henrieus  ct  Henricus  fratres  reddita  sibi  parte  sua  15 
de  iamdicto  Castro  super  sacrosancta  iuraverunt,  quod  in  perpetuum  pro 
dampnis  ipsis  et  hominibus  eorum  in  cxpugnatione  seu  detentione  dicti 
castri  in  Castro  sive  extra  castrum  illatis  prefatos  cives  nichil  unquam  requi- 
rentes  proinde  ab  ipsis  ullatenus  non  gravabunt,  immo  dictam  pacem  et  com- 
positionem  firmiter  et  inviolabiliter  observabunt  et  partem  domini  Ottonis  de  20 
Bütenhcin  in  eodem  Castro  cum  sua  et  de  sua  sine  omni  fraude  et  dolo  de- 
fendent  pro  viribus  et  conservabunt  eam  civibus  memoratis  et  reddent  eam 
illis  quandocumque  a presenti  die,  que  est  xil  kalcndas  decembris,  usque  ad 
assumptionem  beate  Marie  huius  anni  requisierint  illam  ad  frangendum  seu 
ad  aliud  de  illa  quod  maluerint  faciendum.  Si  vero  dictum  castrum  prefati  25 
fratres  medio  tempore  aliquo  casu  amiserint  et  postmodum  contigerit  eos 
rehabere  illud,  tenebuntur  iterum  civibus  partem  dictam  restituere  ad  ter- 
minum  predicto  termino  eque  longum,  ut  faciant  de  illa  quiequid  volunt. 
Cavebunt  etiam  diligenter,  ne  de  parte  domus  sue  scpedictis  civibus,  dum 
partem  alteram  frangunt  aut  aliud  de  ipsa  quod  volunt  faciunt,  malum  ali-  30 
quid  inferatur.  Et  si  forte  sepcdictam  partem  domini  Ottonis  civibus  red- 
dere  sub  predicta  forma  contradicunt,  tenebuntur  eis  ad  quadringentas  mar- 
cas  argenti,  pro  quibus  tideiubentes  in  solidum  nobiles  viri  Rodolfus  comes 
de  Habchspurc  junior,  Petrus  et  Otto  Scalarii,  Hugo  de  Breche , Hugo  de 
Heitewile,  Hezelo  de  Zezingen,  Schachterel,  Henricus  et  Iohannes  de  Grande*  35 
wilc  iuraverunt,  quod  commoniti  a civibus  pro  media  parte  sui  Basilcam  ct  pro 
media  Mivlnhusen  nomine  obstagii,  quod  vulgariter  dicitur  giselschaft,  intra- 
bunt  inde  non  abituri  nisi  supradictis  quadringentis  marcis  plenarie  perso- 
lutis.  Si  autem  dictorum  locorum  alterum  vel  neutrum  metu  rerum  et  per* 
sonarum  ingredi  non  audebunt,  de  voluntatc  civium  loci  quem  non  audent  40 
intrare  alibi  in  loco  tuto  ubi  voluerint  dicti  cives  dictum  obstagium  plene 
et  fideliter  adimplebunt.  Dicti  etiam  fratres  de  sepenominato  Castro  nulium 
dominorum  seu  amicorum  suorum  in  viginti  annis  contra  sepefatos  cives 


Digitized  by  Google 


137 


iuvare  aut  gravare  illos  in  aliquo,  etiam  si  inter  eosmet  ipsos  et  cives  aliqua 
de  novo,  quod  absit,  oriatur  discordia,  tenebuntur,  nisi  prius  Henricus  von 
dir  Balma,  Petrus  Scalarius,  Hugo  de  Ilzeche,  Conradus  de  Eptingen,  Bur- 
chardus  de  Hagindal,  Rodolfus  de  Alswilre  milites,  Iohannes  Uillici  et  Petrus 
5 de  Walon  cives  de  Basilea  et  de  Mivlnhusen,  quibus  ostendi  debet  causa  dis- 
cordic  et  alii  subrogari,  si  isti  interesse  non  poterunt,  iurati  dicant  causam 
corumdem  fratrum  esse  iustam  et  favorabilem  et  cives  nolint  ipsis  satisfacere 
et  emendare  prout  ilii  ordinabunt  Domino  vero  Ottoni  de  Butenhein  per 
predictos  viginti  annos  in  nulla  causa  aliquod  auxilium  vel  consilium  debent 
10  contra  cives  impertiri.  Verum  si  sepius  nominati  fratres  pacem  et  compo- 
sitionem  istam  in  aliquo  violaverint,  dabunt  civibus  quingentas  marcas,  pro 
quibus  hdeiusserunt  in  solidum  comes  Rodolfus  de  Habchspurc  iunior  et 
Hartmannus  frater  suus,  Otto  et  Gotfridus  de  Stofen , Henricus  de  Lfiwin- 
berc,  Petrus  et  Otto  Scalarii,  Conradus  et  Reinb.oldus  de  Eptingen,  Hugo  de 
15  Ilzeche  et  Iohannes  de  Vfhein  et  hii  fidciussionem  et  obstagium  suum  adim- 
plere  tenentur  secundum  formam  de  superiori  tideiussione  et  obstagio  prcno- 
tatam,  et  istorum  fideiussio  post  viginti  annos  expirabit  Et  isti  omnes  in 
memoriam  et  maiorem  roboris  firmitatem  predictorum  sigillis  suis,  qui  pro- 
pria  habent,  presentem  paginam  roboraverunt,  qui  vero  propria  non  habcnt, 
20  conhdeiussorum  suorum  sigillis  sunt  usi.  Et  notandum,  quod  sepe  sepius 
dicti  fratres  et  omnes  qui  hdciusserunt  pro  eis  omnia  supradicta,  sicut  in 
presenti  cedula  contincntur  scripta,  iuraverunt  hdeliter  conservare  et  hdelius 
adimplere.  Actum  anno  domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo  sexto, 
duodecimo  kalendas  decembris.  Sepcdictus  etiam  Iohannes  pro  se  et  fratri- 
25  bus  suis  Henrico  videlicet  et  Henrico  huic  cedule  sigillum  suum  apposuit 
ad  cautelam. 


192. 


Das  Domstift  leiht  ein  Haus  in  der  Gerbergasse , welches  Heinrich 
von  Bottmingen  und  seine  Brau  von  Werner  dem  Leutpriester  in  Nol- 
30  lingen  gekauft  haben , jenen  zu  Erbrecht.  — 1246  November  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n‘  14  CA). 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel  des  Dontstifts  Basel.  S.  Ab- 
bildung n°  18. 

Wilhelmus  decanus  totumque  Basilicnsis  ccclesie  capitulum  universis 
35  presentium  inspectoribus  noticiam  subscriptorum.  Quoniam  plerumque  labun- 
tur  ab  hominum  memoria  rerum  gesta,  si  non  fuerint  literis  conmendata, 
presenti  scripto  tarn  modemis  quam  posteris  innoteseat,  quod  Wemherus 
plcbanus  ecclesie  de  Nolingen  domum  quandam  in  vico  Cerdonum  sitam  ad 
ecclesiam  nostram  pro  annuo  censu  unius  ame  rubei  vini  in  festo  Marci 
40  ewangeliste  persolvende  spectantem,  quam  cmit  a Chunrado  de  Leymin,  nobis 
et  aliis  multis  presentibus  resignavit  ita,  quod  ipsam  domum  Heinrico  de 

Urkundenbuch  der  Stadt  Barel.  I. 


Digitized  by  Google 


138 


Bothmingen  civi  Basiliensi  et  uxori  sue  Irmendrudi,  cum  eara  pecunia  sua 
emerint,  concederemus.  Nos  autem  ad  petitionem  ipsius  Wernheri  memo- 
ratam  domum  dictis  Heinrico  et  Irmendrudi  pro  predicto  censu  hereditario 
iure  concessimus  perpetuo  possidendam.  Gt  ne  super  hoc  aliqua  dubitatio 
vel  discordia  postmodum  possit  oriri,  presentem  ipsis  contulimus  literam  5 
sigilli  capituli  nostri  munimine  roboratam.  Testes  huius  rei  sunt:  Hugo 
cantor,  Vlricus  cellerarius,  Chunradus  camerarius,  Heinricus  dictus  Camerarius, 
Vlricus  de  Vlmo,  Albertus  de  Friburk,  Lutoldus  canonici  Basilienses,  Hugo 
decanus  sancti  Iohannis,  Heinricus  subcustos,  lohannes  de  sancta  cruce, 
Albertus  plebanus  de  Matra,  Arnoldus  plebanus  de  Blatshein,  Petrus  de  10 
Arnolstorf,  Peregrinus  sacerdotes,  Wernherus  Lesti,  Hugo  de  Sliengen  clerici, 
Rfidolfus  campanarius,  Hugo  der  akirritcr,  Wernherus  de  Machstat,  Chun- 
radus de  Leymen,  Volmarus  de  Heginhein,  Heinricus  de  Ratolstorf,  Tliiet- 
ricus  dir  Wisere,  Heinricus  de  Dumo,  lohannes  dictus  Berwart,  Dietricus 
zir  Walchun,  Arnoldus  chesere  et  quidam  alii  Basilienses.  Act.  anno  domini  15 
millesimo  ducentesimo  quadragesimo  sexto,  in  festo  sancti  Clementis. 

193. 

Das  Kloster  Olsberg  verkauft  sein  Gut  in  IVeil  an  das  Kloster  ll'el- 
tingen.  — 1246  Dezember  2 5 bis  124.7  September  23. 

Abschrift  von  1248  bis  1232  im  Hetlinger  kleinen  Urbar  fol.  37  mit  30 
der  gleichseitigen  Überschrift  super  predium  in  Wile  vinearum  im  Staats- 
archiv su  Aarau  (B). 

Zeugenregest  bei  Linder  S.  19. 

Universis  presentem  paginam  inspecturis  subscripte  rei  notitiam.  No- 
verint  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  A.  abbatissa  et  conventus  de  35 
Olisberc  ordinis  Cisterciensis  Basiliensis  dyocesis  predium  nostrum  situm  in 
Wile  domui  de  Wettingin  ordinis  Cisterciensis  vendidimus  pro  VII  marcis 
argenti  pari  consensu  et  conmuni  deliberationc  cum  omni  iure  videlicet  libero, 
quo  nos  hactenus  absque  omni  contradictione  prefatum  possedimus  predium, 
et  supradicto  monastcrio  tradidimus  libere  possidendum.  Super  hoc  omnem  30 
promittimus  warandiam  eisdem  nos  in  omni  loco  et  tempore,  ubi  necessitas 
exegerit,  prestituras.  Testes  autem  qui  huic  emptioni  interfucrunt  sunt  hii: 
Hugo  sacerdos  de  Burs  et  Walterus  laicus  monachi  de  Lucela,  frater  Berle- 
winus  et  frater  Bernardus  de  ordine  Minorum  fratrura  domus  Basiliensis, 
frater  lohannes  sacerdos  et  monachus  et  frater  Rüdolfus  conversus  de  Wct-  35 
tingin,  frater  Walterus  et  frater  Heinricus  conversi  de  Olisberc  et  Werne- 
herus  sacerdos  et  Heinricus  in  Smidegassen  de  Rieliei[n]  et  alii  quamplures. 

Ut  autem  hec  rata  in  perpetuum  perseverent,  presentem  paginam  nostri 
sigilli  munimine  duximus  roborandam.  Acta  sunt  anno  ab  incarnatione  do- 
mini ficcxLvn,  indictione  quinta.  40 


Digitized  by  Google 


139 


104. 

Das  Kloster  Ricdin  übcrgiebl  Güter  zu  Beuggen  dem  Deutschordens- 
hause daselbst.  1247  Mat  

— presentem  cedulam  ipsis  fratribus  contulimus  honorabilis  viri  . . pre- 
5 positi  sancti  Leonardi  in  Basitea  et  ccnobii  nostri  sigillis  roboratam. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  28,  102  nach  dem  Original 
im  Generallandesarchiv  zu  Karlsruhe. 


105. 

Papst  Innocenz  IV  trägt  dem  Bisehof  von  Strassburg  auf,  über  strenge 
10  Einhaltung  der  Strafen  der  Excomtnunication  und  des  Interdicts  zu 
wachen,  welche  wegen  der  Zerstörung  der  bischöflichen  Pfalz  über  die 
Bürger  von  Basel  verhängt  worden  sind.  Lyon  1247  Juli  26. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  446  cp.  60  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

15  Monument a Germaniae,  epistolae  sacculi  XHf,  2,  jor  n'  41 5.  — Pott- 
hast 12622.  — Berger  1,  469  n“  Jfop.  — 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri]  . . episcopo 
Argcntinensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Gravem  venerabilis 
fratris  . . . cpiscopi  et  dilectorum  filiorum  capituli  Basilienjsis]  recepimus 
20  questionem,  quod  licet  cives  Basilienses  iura  ipsius  episcopi  et  ccclesie  sue 
servare  illesa  iuramento  prestito  teneantur,  ipsi  tarnen  in  favorem  Fjriderici] 
quondam  imperatoris,  cui  pro  possc  assistunt,  contra  iuramentum  proprium 
temere  venientes  ac  degenerantes  de  filiis  in  privignos  neenon  pugnantes 
impie  contra  matrem,  palatium  quod  in  civitate  Basiliensi  dictus  habebat 
25  episcopus  funditus  destruxerunt,  ei  ct  clero  Basiliensis  diocesis  peiora  facere 
comminando;  propter  quod  idem  episcopus  in  eos,  quia  diligentcr  ab  ipso 
moniti  super  hoc  satisfacere  ac  resipiscere  a sua  nequitia  contumaciter  con- 
tempnebant,  excommunicationis  et  in  civitatem  ipsam  interdicti  sententias 
exigente  iustitia  promulgavit,  quas  ipsi  dampnabiliter  contempnentes  redire 
SO  ad  unitatem  ecclesie  aspemantur.  Ut  igitur  acrior  pena  pungat,  quos  nulla 
penitus  hactenus  penitudo  compuncxit,  mandamus,  quatinus  easdem  senten- 
tias, sicut  rationabilitcr  sunt  prolate,  faciens  auctoritate  nostra  usque  ad 
satisfactionem  condignam  appellatione  remota  inviolabiliter  observari.  Fra- 
tribus Predicatoribus  et  Minoribus,  Hospitalariis,  monachis  aliis  et  rcligiosis 
35  cuiuscumque  ordinis  et  religionis  inibi  commorantibus  expressc  ex  partc  nostra 
inhibeas,  ne  civibus  ipsis  presentibus  in  eorum  ecclesiis  et  capellis  divina 
ofticia  celebrcnt  vel  laciant  celebrari,  non  obstantibus  privilegiis  seu  indul- 
gentiis  eisdem  religiosis  super  hoc  ab  apostolica  sede  concessis , processurus 
super  hoc  alias,  prout  videris  expedire.  Dat  Lugduni,  vu.  kl.  aug.,  [ponti- 
40  ficatus  nostri]  anno 


Digitized  by  Google 


140 


1%. 


Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  das  Schurlunkaus  dem  Gerhard  Römer 
zu  Erbrecht.  — 1249  September  — 

Originale  im  Staatsarchiv  cu  Basel,  St.  Leonhard  n"  12  (A)  und  n • 12“ 
(A'J.  — Abschrift  von  A‘  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  5 
8 n’  j/.  (B).  — Regesten  im  weissen  Buch  von  1500  St.  Leonhard  D. 
fol.  16$  und  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B.  fol.  86', 
sämtlich  ebenda. 

Trouillat  2,  60  nt  44  nach  B.  — Regest  bei  Arnold  S.  97. 

Abhängendes  Sieget  von  St.  Leonhard  an  A '.  S.  Abbildung  «■’  48.  10 

Bei  A ist  das  Siegel  abgerissen. 


Die  Urkunde  liegt  in  zwei  von 

Ausfertigungen  vor. 

A. 

Universis  Christi  tidelibus  presen- 
tem litteram  inspecturis  Otto  prepo- 
situs  ecclesie  sancti  Leonardi  in  Ba- 
silea  noticiam  subscriptorum.  Notum 
sit  omnibus  presentibus  et  futuris, 
quod  Guta  relicta  bone  mcmorie  Rü- 
dolfi  militis  Basiliensis  qui  dicebatur 
Vulpis  et  ita  filia  eiusdem  aream  si- 
tam  ante  domum  que  dicitur  vulgo 
Schurlun  hus  Basilec,  quam  Hediwigis 
mater  eiusdem  Güte  pro  anime  sue 
rcmedio  contulit,  ut  exinde  in  anni- 
vcrsario  eius  nobis  darentur  quinque 
solidi  annuatim  in  nativitate  domini 
et  in  penthecostc  quinque  solidi  cc- 
clesie  Basiliensi,  quam  videlicet  aream 
a nobis  hereditario  iure  possederant, 
in  manus  nostras  ut  cam  Gerhardo 
Romano  et  uxori  sue  et  eorundem 
liberis  concederemus  publice  resigna- 
runt.  Nos  dictarum  Güte  et  Ite  pe- 
titionibus  annuentes  prefatam  aream 
memoratis  Gerardo  et  uxori  sue  Ger- 
drudi ac  eorum  liberis  Iohanni  et  Ger- 
drudi sub  eodem  censu  et  iure  con- 
cessimus  perpetuo  pacitice  possiden- 
dam.  Gt  ne  super  hoc  in  posterum 
aliqua  lis  vel  dubitatio  possit  oriri. 


verschiedenen  Händen  geschriebenen 
A‘. 

Universis  Christi  tidelibus  hanc  litteram  15 
inspecturis  Otto  prepositus  et  Conventus  ce- 
clesie  sancti  Leonardi  io  Basilea  noticiam  rei 
geste.  Notum  sit  omnibus  presentibus  et  fu- 
turis,  quod  domina  GStha  relicta  bone  me- 
morie  Rädotfi  militis  Basiliensis  qui  Vulpis  di-  20 
cebatur  de  voluntate  tiliorum  eius  lo- 
hannis,  Rüdolfi,  Chünradi  et  filie  sue 
Ite  atque  consensu  in  hunc  modum, 
ne  de  bonis  eius  aliquid  ab  eis  de 
cctero  alienarct,  et  per  manum  Io-  25 
hannis  civis  Basiliensis  qui  Villicus 
appellatur,  quem  ipsa  pro  advocato 
cum  vidua  esset  acceperat  et  tutore, 

aream  SU  am  sitam  ante  domum  que  vulgo  dici- 
tur Schurlun  hus  Basilee,  quam  Hediwigis  mater  30 
eiusdem  Guthe  pro  anime  sue  remedio  contulit, 
ut  ex  ca  in  anniversario  eius  quinque  solidi 
nobis  singulis  annis  darentur  in  fcsto  na- 
tivitatis  domini  ct  in  penthecoste  etiam  quin* 
que  solidi  maiori  ecclesie  Basiliensi,  quam  vi-  35 
delicet  aream  a nobis  hereditario  iure  possederat, 
in  manus  nostras  ut  cam  Gerhardo  Romano  et 
uxori  sue  Gerdradi  et  eorumdem  liberis  con- 
cederemus publice  resignavit.  Nos  autCül 
eius  petitioni  et  voluntati  ut  iure  de-  40 
buimUS  annuentes  prefatam  aream  Gerhardo 
et  Gerdrudi  memoratis  ac  ipsorum  liberis  Io- 


Digitized  by  Google 


14t 


hanc  ipsis  contulimus  paginam  sigilli 
nostri  munimine  roboratam.  Testes 
huius  rei  sunt:  Gerhardus  et  Albertus 
fratres  nostri,  Chünradus  decanus  ec- 
5 clesie  sancti  Petri  Basiliensis,  Wem- 
herus  dictus  Bodense  et  quidam  alii. 
Actum  anno  domini  ficcxLvfl,  mense 
septembri. 

10 


hanni  et  Gerdradi  sab  eodem  censu  concessimus 
hereditario  iure  paciftcc  possidendam.  Et 
ne  super  llÜS  in  posterum  lis  aliqua  vel  dubi- 
tatio  possit  oriri,  presentem  ipsis  contulimus 
paginam  sigilli  nostri  munimine  roboratam. 
Testes  huius  rei:  Gerardus  et  Albertus  fratres 
nostri,  Ch&nradus  decanus  ecclesie  sancti  Petri 
Basiliensis,  Rüdolfus  in  Foro  frumenti, 
Chrafto  milites,  Wernherus  dictus  Bodense, 
Heinricus  sartor  et  quidam  alii.  Acta  sunt 
hec  auuo  domini  fid-xlf,  mense*)  septembri. 


197. 

Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  liischof  von  Strassburg,  den  Priester 
von  Inzlingen,  welcher  sich  in  der  mit  dem  Inter  diel  belegten  Stadt 
15  Basel  niedergelassen  hat,  seiner  Stelle  zu  entsetzen  und  diese  einer 
andern  Person  zu  übertragen.  Lyon  1247  Oktober  //. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  471  ep.  289  im  vatikanischen  Archiv 
tu  Rom  (B). 

Berger  1,  502  n"  JJJp.  — Regest  in  Monumenta  Germaniae , efistolae 
20  saeculi  XIII,  2,  J02  Anmerk.  I. 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri] . . episcopo 
Argentinensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionein].  Sicut  nostris  auribus 
est  relatum  . . rector  ecclesie  de  Incelingen  Constanticnsis  diocesis  eligens 
perirc  potius  cum  segregatis  ab  unitate  ecclesie,  quam  cum  devotis  ecclesie 
25  obedire  mandatis  providit  sibi  domicilium  in  civitate  Basiliensi  auctoritate 
apostolica  ccclesiastico  supposita  interdicto,  et  morando  ibidem  ac  commu- 
nicando  ipsius  civitatis  civibus  eadem  auctoritate  vinculo  excommunicationis 
astrictis,  huiusmodi  vinculo  se  involvens,  divina  oflicia  sic  ligatus  in  ipsa 
ecclesia  cclcbrare  immo  verius  quantum  in  eo  est  prophanare  presumit  in 
SO  anime  sue  pericutum,  discipline  contemptum  ecclesiastice  ac  scandalum  plu- 
rimorum.  Nolentes  igitur  huiusmodi  presumptionis  excessum  rigorem  effugere 
canonice  ultionis,  cum  facilitas  venie  incentivum  tribuat  delinquendi,  man- 
damus,  quatinus  si  tibi  constiterit  de  premissis  dictum  rectorem  auctoritate 
nostra  ecclesia  privans  eadem  facias  eam  conferri  persone  idonee  per  illos 
35  ad  quos  ipsius  collatio  noscitur  pertinere,  contradictores  [autem,  si  qui  fuerint, 
vel  rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  remota  compescas,  nullis 
litteris  obstantibus  a sede  apostolica  impetratis  vel  etiam  impetrandis,  que 
de  presentibus  plenam  non  fecerint  mentionem],  Dat.  Lugduni,  V idus  oct, 
j pontilicatus  nostri]  anno  v. 


40  193.  a)  4,  m auf  Rasur  in  A*. 


Digitized  by  Google 


142 


198. 

Schiedsspruch  des  Domsängers  Hugo  von  Basel  zwischen  dem  Dom- 
propst Heinrich  und  Ulrich  von  Bubendorf  über  das  Selge/ände  da- 
selbst und  das  Patronatsrecht  zu  ßretzwil.  Basel  1247 

Actum  Basilee  in  curia  claustrali  mei  cantoris.  5 

Boos  S.  38  n°  60  nach  dem  Original  im  Generallandesarchiv  zu  Karls- 
ruhe. — Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins 
4.  2*7- 

199. 

Bischof  Lütold  von  Basel  bestätigt  den  Maurern,  Gipsern,  Zimmer-  10 
leuten,  Fassbindern  und  Wagnern  die  von  ihnen  errichtete  Zunft. 

— 124t  Dezember  2$  — 124S  September  23. 

Original  im  Archiv  der  Spinnwetterzunft  zu  Basel,  Urkunde  n'  /"  (A). 
Deutsche  notarialisch  beglaubigte  Übersetzung  aus  dem  13.  fh.  im  Ord- 
nungenbuch der  Zunft  t,  n“  1“  ebenda  (B).  15 

Ochs  /,  322  nach  A = Trouitlat  1,  57p  n“  398.  — Auszug  bei  Gengier 
Codex  iuris  municipa/is  1,  / 31.  — Regest  in  der  Zeitschrift  für  die 
Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  229. 

Sämtliche  Siegel  fehlen. 

Lutoldus  dei  gratia  Basiliensis  cpiscopus  universis  Christi  tidelibus  20 
presentem  paginam  inspecturis  in  perpetuum.  Noverint  universi , quod  de 
consilio  et  consensu  H[enrici]  prepositi,  Wfilhelmi]  dccani  tociusque  capituli 
nostri  nec  non  ministerialium  ecclesie  nostre  ad  peticionem  cementariorum, 
gipsariorum,  carpcntariorum  et  vasorum  et  curruum  operariorum  Basiliensium 
condictum  super  operibus  ipsorum  pro  honore  et  utilitatc  civitatis  nostre  25 
per  ipsos  noviter  factum  approbavimus  ita,  quod  in  suo  opificio  quilibet 
operabitur  et  laborabit  Et  ut  ipsorum  opificium  laudabilius  videatur  et  ut- 
tilius,  nullus  de  opere  predictorum  servientem  alterius  infra  tempus  sue  pac- 
tionis  conducere  tenetur.  Et  si  quisquam  huiusmodi  servum  post  primam 
inhibitionem  magistri  sui  secum  ulterius  rctinuerit,  domino  episcopo  Basili-  30 
ensi  trcs  solidos,  ad  lumen  zunfte  tres  solidos,  et  confraternie  tres  solidos 
ad  bibendum  persolvet.  Et  quicunque  ex  ipsorum  opere  hiis  confraterniis 
interesse  voluerit,  operarii  vasorum  et  curruum  tantum  decem  solidos  in 
introitu  ad  lumen  et  confraternie  quinquc  solidos  ad  bibendum  ministrabunt, 
alii  vero  sive  murarii  sive  gipsarii  sive  carpentarii  ad  lumen  in  introitu  tres  35 
solidos,  confraternie  duos  solidos  ad  bibendum  pcrsolvent.  Qui  vero  huic 
societati  eorum  ut  supradictum  est  interesse  voluerint,  ab  officio  operandi 
pro  suo  arbitrio  in  civitate  penitus  excludantur,  l'reterea  si  alicui  predic- 
torum operariorum  de  laboribus  suis  a quoquam  nondum  fuerit  satisfactum, 
nullus  alius  illius  debitoris  opus  sibi  assumet,  donec  de  premio  suo  quis-  10 


Digitized  by  Google 


143 


quam  quereletur.  Quod  si  quisquam  facere  attemptaret,  penam  novem  soli- 
dorum  superscriptam  domino  episcopo  et  zunfte  et  iumini  sustinebit.  I’rctcrea 
si  aliquis  harum  confratemiarum  deccsscrit,  omncs  confratres  predicti  sue 
scpulture  cum  sacrificio  intererunt.  Quod  si  etiam  extra  civitatem  ad  spacium 
5 trium  miliarium  quispiam  fratrum  obierit,  si  proprie  desunt  facultates  de 
comuni  zunfta  adducetur  sepelietur  et  tricesimus  in  anime  sue  remedium 
confcretur.  Et  si  quisquam  fratrum  sepulture  cum  sacriticio  se  absentavcrit, 
dimidiam  libram  cere  pro  pena  persolvet.  Insuper  quilibet  eorum  duos  de- 
narios  in  ieiuniis  quatuor  temporum  persolvet  ad  lumen  in  maiori  ecclesia 
10  Basiliensi  ad  honorem  beate  virginis  in  festis  ad  hoc  deputatis.  Ad  hec 
omnia  unum  ex  ministerialibus  ecclesie  nostre  concedimus  annuatim,  ut  omnia 
sicut  prescripta  sunt  per  ipsum  iusto  moderamine  statuantur  et  si  necesse 
fuerit  corrigantur.  Testes  huius  facti  sunt:  Henricus  de  Nuwenburc  archi- 
presbyter,  Petrus  Scalarius  advocatus  et  Johannes  frater  suus,  Hugo  Mona- 
15  chus  et  [Hugo]  filius  suus,  Rudolfus  et  Henricus  Diuites,  Henricus  Steinli 
milites  et  alii  quamplures.  Ut  autem  hec  tarn  a nobis  quam  a successoribus 
nostris  maioris  firmitatis  in  perpetuum  robur  obtineant,  presentem  cartam  con- 
scribi  facimus  eam  nostro  et  capituli  nostri  et  civitatis  nostre  Basiliensis  sigil- 
lorum  munimine  roborantes.  Datum  anno  domini  ftccxLvifr,  indictionc  sexta. 


20  200. 

Papst  Imtocenz  IV,  welc/un  die  Grafen  von  Kiburg  gebeten  haben, 
die  Kirche  Riehen  dem  Kloster  XVettingen  zu  übergeben,  trägt  dem 
Bischof  von  Konstanz  auf  diese  Übergabe  zu  vollziehen. 

Lyon  1248  Februar  8. 

25  Abschrift  in  Transsumpt  des  Bischofs  Heinrich  von  Konstanz  von  1248 
Juni  ij  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n"  ty  ( siehe  unten). 

Regest  bei  Linder  S.  20. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri  Heinrico 
episcopo  Constantiensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Consuevit 
30  sedes  apostolica  precibus  condescendere  devotorum  eoruraque  votis  favorem 
benivolum  impertiri.  Cum  igitur  dilecti  filii  nobiles  viri  Hartmannus  senior 
et  Hartmannus  iunior  comites  de  Kiburch  ecclesie  Romane  devoti  nobis  pro 
monasterio  de  Wettingen  Cistertiensis  ordinis  Constantiensis  diocesis  duxerint 
cum  instantia  supplicandum,  nos  volentes  obtentu  precum  eorum  predicto 
35  monasterio  facere  gratiam  specialem  fraternitati  tue  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatinus  C[unrado]  abbati  et  conventui  ciusdem  monasterii,  quod 
occasione  imminentis  discordie  gravem  ab  inimicis  ecclesie  in  temperalibus 
dicitur  sustinuisse  iacturam,  auctoritate  nostra  concedas,  ut  ecclesiam  de 
Riehaim  predicte  diocesis,  in  qua  ius  obtinent  patronatus,  cum  eam  vacare 
40  contingerit  libere  valeant  in  usus  proprios  retinere  ita  tarnen,  quod  vicario 


Digitized  by  Google 


144 


in  ca  pro  tempore  servituro  pro  sustentatione  sua  et  pro  aliis  ecclesie  ipsius 
supportandis  oneribus  congrua  de  eiusdem  ecclesie  proventibus  portio  re- 
linquatur.  Dat.  Lugduni,  VI  idus  febr.,  pontificatus  nostri  anno  quinto. 

201. 

Papst  Innerem  IV.  schreibt  dem  Bischof  von  Strassburg,  dass  er  ihm  5 
vordem  übertragen  habe,  den  Bürgern  von  Basel  im  Falle  der  Büch- 
kehr cum  Gehorsam  gegen  die  Kirche  und  König  Wilhelm  den  Propst 
Berthold  von  Münster  im  Granfeld  als  defensor  und  capitaneus  zu 
gebest,  jedoch  nicht  in  der  Meinung,  dass  dieser  der  Coadiutor  des 
Bischofs  von  Basel  sein  solle;  er  beauftragt  ihn,  den  Bischof  selbst,  10 
wenn  er  wieder  hergestellt  sei , capitaneus  und  defensor  der  Bürger 
sein  zu  lassen.  Lyon  1248  März  24. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  yicg  ef.  772  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Monumenta  Germaniae,  efistolae  saeculi  XIII,  2,  jfij  n"  520.  — Potthast  15 
12874.  — Berger  r,  $72  n‘  7780. 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri  . . episcopo 
Argentincnsi  [salutem  et  apostolicam  bcnedictioncm].  Intellecto  pridem,  quod 
cives  Basilienses  sub  certa  forma  redire  vellent  ad  mandatum  ecclesie  et 
carissimi  in  Christo  filii  nostri  . . regis  Romanorum  illustris,  tibi  direxisse  20 
dicimur  nostras  litteras  inter  alia  continentes,  ut  dilectum  filium  B[ertho!dum] 
prepositum  Grandiuallensem  canonicum  Basilienscm,  quamdiu  vencrabilis  frater 
noster  . . Basiliensis  episcopus  esset  impotens  aut  negligens  vel  remissus, 
predictis  civibus  in  defensorem  aut  capitaneum  auctoritate  nostra  concedens 
ipsis  ex  parte  nostra  promittercs,  quod  eos,  si  iuxta  tenorem  litterarum  25 
ipsarum  redirent  ad  mandatum  ecclesie  et  in  eius  devotione  persisterent, 
super  eo  quod  domum  eiusdem  episcopi  destruxerunt,  servari  faceremus  in- 
dempnes  nec  permitteremus  eos  super  hoc  ab  eodem  episcopo  vel  aliquo 
alio  molestari.  Sane  nunquam  propter  hoc  nostre  intentionis  extitit  nec 
existit,  quod  idem  prepositus  prefati  episcopi  esset  in  aliquo  coadiutor,  ma-  30 
xime  cum  ipse  super  hiis,  que  spcctant  ad  honorem  dei  et  exaltationem 
ecclesie,  ita  patenter  sollicitus  et  efficax  sit  inventus,  quod  ei  non  compctit 
alieuius  coadiutoris  auxilium,  quamdiu  ad  executionem  eure  sibi  credite 
sufficit  per  se  ipsum.  Propter  hoc  autem  digne  volumus  et  fraternitati  tue 
per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus,  si  dictus  episcopus  quocumque  35 
modo  ad  executionem  huiusmodi  sufliciens  habcatur,  ipsum  de  imminentibus 
sibi  negotiis  pro  sua  disponere*)  voluntate  permittas  et  afTectu  sincero  iuxta 
morem  super  illfs,  cum  oportunum  fuerit,  assistas  eidem.  Ceterum,  si  idem 


201.  *)  disponeret  B. 


Digitized  by  Google 


145 


cpiscopus  est  per  dci  gratiam,  prout  asseritur,  ita  convalescentie  restitutus, 
ut  prefatis  civibus  esse  possit  capitaneus  et  defensor,  disponas  cum  preposito 
memorato,  quod  de  huiusmodi  defensione  ac  de  aliis,  que  spectant  ad  ipsum 
cpiscopum,  se  de  cetero  nullatenus  intromittat.  Contradictores  autem,  si  qui 
5 fuerint,  vel  rebelles  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  remota  com- 
pescas,  nullis  ütteris  obstantibus  a sedc  apostolica  impetratis  vel  etiam  im- 
petrandis,  que  de  presentibus  plenam  non  fecerint  mcntionem.  Dat  Lugduni, 
VIIII  kl.  aprilis,  [pontificatus  nostri]  anno 

202. 

io  Papst  Innocenz  IV.  bringt  dem  Bischof  von  Basel  den  Inhalt  des 
Schreibens  zur  Kenntnis,  toe/ehes  er  in  dessen  Angelegenheiten  am 
24.  März  124S  an  den  Bischof  von  Strassburg  erlassen  hat. 

Lyon,  1248  Mars  26. 

Abschrift  im  Registerband  21  fot.  520  epist.  7 ;;  im  vatikanischen  Ar- 
15  chiv  sn  Rom  (B). 

Berger  /,  572  n"  J781. 

[Innocentius  cpiscopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri]  . . episcopo 
Basiliensi  [salutem  et  apostolicam  bencdictionemj.  Cordi  semper  habuimus 
et  habemus  tuam  honorare  personam,  que  indefesso  spiritu  ad  hoc  intenta 
20  fuisse  dinoscitur,  11t  honor  dei  et  ccclesie  hostium  utriusque  depressa  super- 
bia  magnitice  augeretur.  De  hoc  siquidem  plenitudo  potest  haberi  fiducie, 
quod  intentionis  nostre  nunquam  extitit  nec  existit,  ut  aliquid  nostri  auc- 
toritate  mandati  fierct,  quod  honori  tuo  vel  ecclcsie  tue  profectibus  de- 
rogaret.  Ut  autem  hoc  pateat  per  eflectum,  venerabili  fratri  nostro  . . epis- 
25  copo  Argentincnsi  dirigimus  apostolicas  litteras  continentes,  sicut  earum 
tenor  tibi  plenius  declarabit,  ut  si  quocunque  modo  ad  executionem  eure 
tibi  credite  sufficiens  habearis,  te  super  imminentibus  tibi  negotiis  pro  tua 
disponere  voluntate  permittat  et  affectu  sincero  iuxta  morem  tibi  super 
illis,  cum  fuerit  oportunum,  existat  ac  etiam  si  es  per  dei  gratiam,  prout 
30  asseritur,  ita  convalescentie  restitutus,  ut  prefatis  civibus  esse  possis  capita- 
neus et  defensor,  disponat  cum  . . preposito  Grandiuallensi,  quod  de  huius- 
modi defensione  ac  aliis  que  ad  te  spectant  se  de  cetero  nullatenus  intro- 
mittat. Contradictores  autem,  si  qui  fuerint,  vel  rebelles  per  censuram  ec- 
clesiasticam appellatione  remota  compescat,  nullis  ütteris  obstantibus  a sede 
35  apostolica  impetratis  vel  etiam  impetrandis,  que  de  presentibus  plenam  non 
fecerint  mentionem].  Cum  itaque  frater  venerabilis  ex  huiusmodi  mandato 
percipias,  quaüs  circa  te  sit  nostre  sinccritas  voluntatis,  digne  volumus  et 
fratemitatem  tuam  attente  rogamus,  quatinus  resumptis  solite  virtutis  affec- 
tibus  in  causa  dei  et  ecclesie  de  ipsius  plena  gratia  et  stabiü  favore  confisus 
40  ita  vigeas,  quod  apud  homines  augmentum  clari  nominis  et  tandem  erga  dei 
dementiam  perhennis  glorie  bravium  consequaris.  Dat.  Lugduni,  vil.  kl- 
aprilis,  [pontiticatus  nostri]  anno  v. 

Uikundenbuch  der  Stadt  Baiel.  1.  19 


Digitized  by  Google 


146 


203. 

Papst  fnnoccnz  IV.  bestätigt  auf  Bitte  der  Basler  Bürger  dasjenige, 
•was  der  Bischof  von  Strassburg  hinsichtlich  der  Zerstörung  der  bi- 
schößichen  Pfalz,  der  Wahl  der  Katsherren  und  Richter,  und  der 
Vogtei  angeordnet  hat.  Lyon  1248  März  30.  s 

Abschrift  im  Registerband  2t  fol.  523  cp.  765  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Berger  r,  $77  n"  — Monumenta  Germaniae,  epistolae  saecu/i  XIII, 

2,  368  n-  323. 

In  des  bisctiöflich-baselischen  Archivars  Maldoner  Repertorium  Uber  10 
die  bey  einer  statt  Basel  seit  sechshundert  iahren  sich  ergebenen  her- 
gangenheiten  von  1763  (im  Staatsarchiv  zu  Basel)  steht  auf  fol.  1 
unter  n‘  l: 

»Papst  Innocentius  III.  erteilte  von  wegen  wiederauferbauung  des  bi- 
schöflichen hofes  in  Basel  dem  bischofle  zu  Strassburg  eine  bulle,  und  15 
die  ist  datirt  1202,  30.  mart-,  welche  hernach  aus  anordnung  erdeuten 
bischoffes  durch  bruder  H-,  priom  der  Predigern,  und  bruder  B.  der 
Minoriten  in  Basel  am  6.  maii  1211  kund  gemacht  und  die  loszehlung 
der  eiden  denen  domcapitularen,  so  die  heilige  messe  nicht  gelesen,  denn 
auch  den  burgem  daselbst  mitgeteilt  worden,  wofern  diese  letztere  den  30 
bischöflichen  hofe  wieder  auferbauen  würden.« 

Das  so  beschriebene  Stück  des  bischöflichen  Archivs  fehlt  heute;  es  ist 
aber  ohne  Zweifel  das  Datum  1202  März  30  in  1248  Mars  30  zu  andern. 
Maldoner  hat  Innocenz  FII.  und  IV.  verwechselt ; das  fünfte  Pontifikats- 
jahr, in  welches  die  hier  abgedruckte  Bulle  des  letztem  fallt,  ist  beim  25 
erstem  allerdings  das  Jahr  1202/1203.  Auch  das  Datum  1211  Mai  6 
muss  auf  einem  Irrtum  beruhen.  Vgl.  Heusler  S.  106. 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis]  civibus  Ba- 
siliensibus  [salutem  et  apostolicam  bcnedictionem).  Licet  ea  que  de  man- 
dato  nostro  fiunt  plenam  in  se  habeant  Hrmitatem,  ut  tarnen  sint  in  suo  30 
robore  firmiora,  ipsa  libenter  apostolico  fulcimus  munimine,  ut  intemerata 
consistant,  cum  nostro  fuerint  presidio  communita.  Cum  igitur  venerabili 
fratri  nostro  . . episcopo  Argentinensi  super  destructione  domus  venerabilis 
fratris  nostri  . . episcopi  Basiliensis,  electione  consulum  et  iudicum,  advocatia 
et  quibusdam  aliis  sub  certa  forma  direxerimus  scripta  nostra,  nos  vestris  35 
supplicationibus  inclinati,  quicquid  idem  episcopus  Argentinensis  super  hiis 
iuxta  ipsarum  litterarum  tenorem  ordinavit  vel  statuit,  ratum  et  gratum  ha- 
bentcs  auctoritate  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  com- 
munimus.  Kulli  ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginam]  nostre  contirma- 
tionis  [infringere  vel  ei  ausu  tcmerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemp-  40 
tare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum  Petri  et 


Digitized  by  Google 


147 


I’auli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum].  Dat  Lugduni,  in  kl.  aprilis, 
[pontificatus  nostri]  anno 

Datus  est  eis  super  hiis  conservator  . . abbas  de  Wectingen  Cister- 
ciensis  ordinis  Constantiensis  diocesis,  sub  cadcm  data. 

& 204. 

Papst  Innocem  IV.  gestattet  den  Basler  Bürgern,  während  zweier 
Jahre  ihre  Übelthäter  und  Schuldner  vor  dem  geistlichen  Richter  zu 
belangen.  Lyon  1248  Mars  jo. 

Abschrift  im  Registerband  ZI  fot.  518  epist.  713  im  vatikanischen  Ar- 
10  chiv  su  Rom  (B). 

Berger  t,  370  n’  3761.  — Monumenta  Cermaniae,  epistotae  saecuti  Xlll, 
2,  367  tf  322/1. 


jlnnocentius  episeopus  servus  servortim  dei  dilectis  filiis]  civibus  Ba- 
siliensibus  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Consuevit  sedes  apostolica 
15  precibus  condescendere  devotorum  eis[quej  interdum  facere  gratiam  specialem. 
Vestris  itaque  supplicationibus  inclinati,  ut  malefactores  seu  debitores  vestros 
super  incendiis  spoliis  debitis  et  rebus  aliis  coram  ecclesiastico  iudicc  liberc 
convenire  possitis,  auctoritate  vobis  presentium  indulgemus  presentibus  post 
biennium  minime  valituris.  Nulli  ergo  [omnino  hominum  liceat  hanc  pa- 
20  ginamj  nostre  concessionis  [infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si 
quis  autem  hoc  attemptare  presumpscrit,  indignationem  omnipotentis  dei  et 
beatorum  Petri  et  I’auli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.]  Dat  I.ug- 
duni,  III  kl.  aprilis,  [pontificatus  nostri]  anno  \1. 

205. 

25  Papst  Innoccnz  IV.  bestätigt  den  Basler  Bürgern  die  Satzung  ihrer 
Stadt  in  betreff  der  Ersitzung  einer  während  Jahr  und  Tag  be- 
sessenen Sache.  Lyon  1248  Mars  30. 

Abschrift  im  Registerbana  21  fol.  51S  ep.  714  im  vatikanischen  Archiv 
su  Rom  (B). 

30  Berger  1 , 570  n“  3762.  — Monumenta  Germaniae,  epistotae  saecuti 
xrn,  2, 367  n°  522/11. 

[Innocentius  episeopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis]  civibus  Ba- 
ailiensibus  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Cum  ad  devotionem  ec- 
clesie  ac  mandatum  redieritis,  pcrsecutore  ipsius  penitus  dcrelicto,  votis  vestris 
35  libentcr  annuimus  et  petitiones  vestras,  quantum  cum  deo  possumus,  favora- 
biliter  exaudimus.  Vestris  itaque  supplicationibus  inclinati , ut  secundum 
statutum  civitatis  vestre  super  bonis,  que  per  annum  et  diem  bona  fide 


Digitized  by  Google 


148 


posscdcritis,  annalis  inter  presentes  prescriptio  currat,  auctoritate  vobis  pre- 
sentium  indulgemus.  Nulli  [ergo  omnino  hominum  liceat  hanc  paginamj 
nostre  concessionis  [infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  ejus  se  noverit  incursurum].  Dat  Lugduni,  Hl  6 
kl.  aprilis,  [pontiticatus  nostri]  anno  V. 

20*;. 

Papst  Ittnocenz  IV.  beauftragt  den  Abt  von  Wettingen,  die  Basler 
Bürger  bei  der  ihnen  vom  Papst  bestätigten  Satzung  ihrer  Stadt  über 
Ersitzung  von  Sachen  zu  schirmen.  Lyon  1248  März  30.  10 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  518*  ef.  715  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Berger  1,  570  «■*  3763. 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilecto  filio]  . . abbati  de 
Wetingen  Cistertiensis  ordinis  Constantiensis  diocesis  [salutem  et  apostoli-  15 
cam  benedictionemj.  Cum  dilecti  filii  Basilienses  ad  devotionem  et  mandatum 
ecclesie  redierint  persecutorc  ipsius  penitus  derelicto,  [votis  eorundem  liben- 
ter  annuimus  et  petitiones  eorum,  quantum  cum  deo  possumus,  favorabi- 
liter  exaudimus.  Eorum  itaque  supplicationibus]  inclinati  eisdem  duximus 
indulgendum,  ut  secundum  statutum  civitatis  suc  [super  bonis,  que  per  annum  20 
et  dient  bona  fide  possederint,  annalis  inter  presentes  prescriptio]  currat. 
Quocirca  mandamus,  quatinus  dictos  cives  non  permittas  super  hiis  contra 
concessionis  nostre  tenorem  ab  aliquibus  indebite  molestari,  molestatores 
[huiusmodi,  si  qui  fucrint,  vel  rcbelles  per  censuram  ecclesiasticam  appcllationc 
postposita  compescendo].  Dat.  Lugduni,  III  kl.  aprilis,  [pontiticatus  nostri]  28 
anno  V. 

207. 

Papst  Ittnocenz  IV.  gewährt  den  Basler  Bürgern  die  Freiheit,  dass 
sie  während  fünf  Jahren  durch  apostolische  Briefe  nicht  können 
ausserhalb  ihres  Gebietes  vor  Gericht  gezogen  werden.  30 

Lyon  1248  März  30. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  523  cp.  764  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Berger  /,  377  n°  38/2.  — Monumenta  Germaniae , epistolae  saecuh 
XIIT,  2,  367  n‘  322////.  35 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  tiliis]  civibus  Ra- 
siliensibus  [salutem  et  apostolicam  benedictionemj.  Cum  ad  devotionem 


Digitized  by  Google 


149 


ecclesic  derelicto  persecutorc  illius  redieritis  tamquam  viri  catholici  et  fideles, 
nos  intendentes  ob  hoc  universos  et  singulos  gratia  prosequi  et  favore  auc- 
toritate  vobis  prcscntium  indulgcmus,  ut  extra  civitatem  vel  districtura  Ba- 
silienscm  in  causam  trahi  usque  ad  quinquennium*)  per  litteras  apostolicas 
5 non  possitis.  Nulli  ergo  [omnino  hominum  liceat  hanc  paginam]  nostre  con- 
cessionis  [infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  at- 
temptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  Dci  et  beatorum  l’etri 
et  Pauli  apostolorum  cius  sc  noverit  incursurum].  Dat  Lugduni,  Hl  kl.  aprilis, 
[pontificatus  nostri]  anno  V. 

10  Datus  est  eis  super  hoc  . . abbas  de  Wectingen  Cistcrticnsis  ordinis 

Constantiensis  diocesis  conservator,  sub  eadem  data. 

208. 

Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Abt  von  IVettingen,  dafür  zu 
sorgen,  dass  die  Bürger  von  Base l in  ihren  Rechten  und  Gewohn- 
15  heilen  nicht  beeinträchtigt  werden.  Lyon  1248  Mürz  10. 

Abschrift  im  Registerband  et  fol.  523  ep.  766  im  vatikanischen  Archiv 

zu  Rom  (B). 

Berger  1 , 37 8 n"  3814.  — Monumenta  Cermaniae , epistolac  saeculi 

XLIf , 2,  368  n‘  3 24 . 

20  [Innocentius  episeopus  servus  servorum  dei  dilecto  filioj  . . abbati  de 

. Wectingen  Cisterciensis  ordinis  Constantiensis  diocesis  [salutem  et  aposto- 
licam  benedictionem].  Cum  dilecti  filii  cives  Basilienses  ad  devotionem  ec- 
clesic derelicto  persecutore  ipsius  redicrint  tamquam  viri  catholici  et  fideles, 
nos  intendentes  ipsos  ob  hoc  gratia  prosequi  et  favore  mandamus.  quatinus 
25  iura  et  consuctudines  ipsis  ab  antiquo  debita  illesa  facias  auctoritate  nostra 
servari,  contradictores,  [si  qui  fuerint,  vel  rebelles  per  censuram  ccclesiasti- 
cam  appellatione  postposita  compesccndo],  Dat.  Lugduni,  Ul  kl.  aprilis, 
[pontificatus  nostri]  anno  $. 

209. 

30  Papst  Innocenz  IV  trägt  auf  Bitte  des  Vogtes  von  Basel  der  Abtissin 
und  dem  Konvent  des  Klosters  IValdkireh  auf,  dem  Basler  Geistlichen 
Kuno  das  Pfarramt  oder  eitu  atulere  Pfründe,  deren  Verleihung  ihnen 
zusteht,  zu  übertragen.  Lyon  124S  März  31. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  523  ep.  76 3 im  vatikanischen  Archiv 
36  zu  Rom  (B). 

Berger  1,  377  »'  3811. 


207.  a)  quinquennium  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


150 


[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiabus]  ..  abbatisse 
et  con[ventui]  de  Walkirchc  ordinis  sancti  Benedicti  Constantiensis  diocesis 
[salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Ad  faciendam  dilecto  tilio  Cunoni 
clerico  Basiliensi  gratiam  specialem  dilecti  filii  nofbilis]  vifrij  . . advocati 
Basiliensis  devoti  ecclesie  preces  ac  ipsius  clcrici  merita,  super  quibus  ei  5 
tcstimonium  perhibetur  laudabile,  nos  inducunt.  Rogamus  itaque  universi- 
tatem  vcstram  attentius  et  monemus  tirmiter  precipicndo  mandantes,  quatinus 
eidem  clerico  in  parrochiali  vel  alio  ecclesiastico  beneficio  coinpetenti,  quod  ad 
collationem  vestram  pertincat  ct  consuevcrit  clericis  secularibus  assignari,  cu- 
retis  pro  apostolice  sedis  et  nostra  reverentia*)  liberaliter  providere  non  obstante,  10 
si  dircxerimus  vobis  pro  aliis  scripta  nostra,  quibus  nolumus  [auctoritate  prc- 
sentium  preiudicium]  generari,  vel  indulgentia,  si  qua  vobis  est  ab  apostolica 
sede  conccssa,  ut  compelli  ad  provisioncm  alicuius  per  litteras  apostolicas 
non  possitis.  Alioquin  dilecto  lälio  . , preposito  ecclesie  Grandiuallensis  Ba- 
siliensis diocesis  daraus  [nostris  litteris  in  mandatis,  ut  ipse  super  hiis  man-  15 
datum  apostolicum]  exequatur,  contradictores,  [si  qui  fuerint,  vel  rebelles 
per  censuram  ecclesiasticam  appcllatione  postposita  compescendo],  Dat. 
[Lugduni,  II  kl.  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  v]. 

Executor  prepositus  Grandiuallensis. 

210.  20 

Papst  Innocem  IV.  erklärt  dem  Bischof  von  Strassburg  seine  Zustim- 
mung dazu,  dass  zum  Coadiutor  des  Bischofs  von  Basel  und  zum  capi- 
taneus  und  defensor  der  Basler  Burger  der  Propst  von  .Winsler  im 
Granfeld  ernannt  werde.  Lyon  1248  Mars 

Abschrift  im  Registerband  21  fot.  522"  cp.  757  im  vatikanischen  Ar-  25 
chiv  su  Rom  (B). 

Berger  1,  576  n°  jSoy.  — Monumenta  Germaniae,  epistotae  saecuti  XIII, 

2,  .168  n"  525. 

[Innocentius  cpiscopus  servus  servorum  dei  vcncrabili  fratri]  . . episcopo 
Argentinensi  [salutera  et  apostolicam  benedictionem].  Cum  tibi  super  dando  30 
coadiutore  venerabili  fratri  nostro  . . episcopo  Basiliensi  ac  concedendo  ca- 
pitaneo  seu  defensore  civibus  Basiliensibus  diversas  litteras  dirigamus,  et  ad 
hec  dilectus  filius  . . prepositus  Grandiuallensis  propter  suam  nobilitatem  in- 
dustriam  et  potentiam  idoneus  reputetur,  videtur  nobis  expedire  ac  placet, 
quod  de  ipso  ad  premissa,  si  ad  ea  processurus  es,  debeas  providere,  ma-  35 
ximc  cum  illius  terrc  nobilibus  ac  prefatis  civibus  gratus  sit  et  velit  et  possit 
una  cum  eis  ecclesie  negotium  et  viriliter  et  utiliter  promovere.  Dat.  Lug- 
duni, II  kl.  aprilis,  [pontificatus  nostri]  anno  $. 


209.  a)  et  nostra  reverentia  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


151 


211. 

Papst  Ittnocenz  IV.  trägt  dem  Bischof  von  Strassburg  auf , nötigen- 
falls  für  Ernennung  eines  tauglichen  Coadiutors  des  Bischofs  von 
Basel  besorgt  zu  sein.  Lyon  124S  Mars  j/. 

5 Abschrift  im  Registerband  zi  fol.  $22v  ep.  7 $8  im  vatikanischen  Archiv 
su  Rom  (B). 

Berger  i,  576  n‘  jSoö.  — Monumenta  Germaniae,  epistotae  sacculi  XI  11, 
2,  jöp  n°  526. 

[Innocentiiis  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri] . . episcopo 
10  Argcntinensi  [salutein  et  apostolicam  benedictionem.]  Gerentes  de  circum- 
spectione  tua  liduciam  in  domino  pleniorem  mandamus,  quatinus  diligenter 
attendens,  si  venerabili  fratri  nostro  . . episcopo  Basiliensi  sit  necessarius 
coadiutor,  tu  ei  auctoritate  nostra  de  idoneo  coadiutore  provideas,  qui  sit 
devotes  ccclesie  ac  possit  ac  velit  ciusdem  negotium,  quod  imminet,  utiiiter 
15  promovere,  contradictores,  [si  qui  fuerint,  vel  rebelles  per  censuram  eccle- 
siasticam  appcllatione  postposita  compesccndoj.  Dat  Lugduni,  II  kl.  aprilis, 
[pontilicatus  nostri]  anno  V'. 

212. 

Papst  Innoeenz  IV.  trägt  dem  Bischof  von  Strassburg  auf,  den  Bürgern 
80  von  Basel  einen  geeigneten  capitaneus  oder  defensor  zu  geben,  wenn 
sie  einen  solchen  begehren  und  der  Bischof  von  Basel  selbst  zu  Ver- 
seilung dieser  Hürde  untauglich  sei.  Lyon  1248  März  ?/. 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  522'’  cp  75p  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

25  Berger  1,  576  n‘  3807.  — Monumenta  Germaniae,  epistotae  saeculi  XIII, 
2,  369  n°  527. 

Innocentius  [episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratrij  . . epis- 
copo Argentinensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  De  circumspec- 
tione  tua  plcnam  in  domino  liduciam  obtinentes  mandamus  quatinus,  si  cives 
30  Basilienses  pro  bono  statu  ecclesie  ac  civitatis  et  diocesis  Basiliensis  voluerint 
capitancum  vel  defensorem  habere,  et  venerabilis  frater  noster  . . episcopus 
Basiliensis  sit  adeo  impotens  negligens  vel  remissus,  quod  ad  predicta  sit 
inutilis  exequenda,  tu  eis  auctoritate  nostra  concedas  aliquem  devotum  ec- 
clesie ac  potentem,  qui  velit  et  valeat  ipsos  defendere  ac  ipsorum  et  ecclesie 
35  negotium  utiiiter  promovere ; cui  consideratis  eius  laboribus  et  expensis  de 
bonis  episcopatus  et  ecclesiarum,  que  collegiate  sunt,  et  aliarum  civitatis  et 
diocesis  Basiliensis  auctoritate  nostra  provideri  facias,  prout  decuerit  et  Vi- 
deos*) expedire,  contradictores,  [si  qui  fuerint,  vel  rcbelles  per  censuram  eccle- 
siasticam  appellatione  postposita  compescendo  ] Dat  Lugduni,  II  kl.  aprilis, 
*0  [pontificatus  nostri]  anno  f. 

212.  a)  viderit  in  B. 


Digitized  by  Google 


162 


213. 

Papst  Innocenz  JV.  trägt  auf  Bitte  von  Vogt  Rat  und  Bürgern  von 
Basel  dem  Prior  und  Konvent  des  Klosters  St  Alban  auf,  dem  Kirch- 
herrn  Radulf  zu  IVemroeilcr  eine  ihnen  zustchende  Pfründe  zu  über- 
tragen. Lyon  1248  April  7.  5 

Abschrift  im  Registerband  21  fot.  52 f ep.  772  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Berger  I,  579  n“  7820. 

[Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis]  . . priori  et 
conventui  monastcrii  sancti  Albani  Cluniacensis  ordinis  Basiliensis  diocesis  10 
[salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Ad  faciendam  dilecto  filio  magistro 
Radulfo  rectori  ecclesie  de  Wendswir  notario  Basiliensi  gratiam  specialem  di- 
lcctorum  filiorum  advocati  consuhim  et  rectonim  et  universitatis  civiiim  Basi- 
liensium  preces  ac  ipsius  rectoris  merita,  super  quibns  ei  perhibetur  testiraonium 
laudabile,  nos  inducunt.  Rogamus  itaque  Universitäten!  vestram  attentius  15 
et  monemus  firmiter  precipiendo  mandantes,  quatinus  eidem  rectori  in  cccle- 
siastico  bencficio,  quod  ad  collationcm  vestram  pertinent,  et  consuevit  clericis 
secularibus  assignari,  curetis  pro  apostolice  sedis  et  nostra  reverentia  libera- 
liter  providere  non  obstante,  quod  idem  aliter  bcneficiatus  existit , vel  si 
direxerimus  vobis  pro  aliis  scripta  nostra  quibus  [nolumus  auctoritate  presen-  20 
tium  prciudiciumj  generari  seu  indulgentia,  si  qua  vobis  sit  ab  apostolica  sede 
concessa,  11t  compelli  ad  provisionem  alieuius  per  litteras  apostolicas  non 
possitis.  Alioquin  dilecto  filio  . . archidiacono  citra  Otcnsbuel  Basiliensis 
diocesis  damus  nostris  litteris  in  mandatis,  ut  ipse  super  hiis  mandatum 
apostolicum  exequatur,  contradfictores , si  qui  fuerint,  vcl  rebelles  per  cen-  25 
suram  ecclesiasticam  appellatione  postposita  compescendo].  Dat.  I.ugduni, 

VII  idus  aprilis,  [pontilicatus  nostri)  anno  \f. 

214. 

Papst  Pnnocenz  IV.  gewährt  dem  Bischof  von  Basel,  dass  ein  durch 
päpstliche  Autorität  den  Bürgern  von  Basel  allfällig  zu  gebender  30 
eapilaneus  oder  defensor  den  Befugnissen  des  Bischofs  keinen  Eintrag 
thun  solle.  Lyon  124S  April  12. 

Abschrift  im  Registerband  21  fot  $24  ep.  77p  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom  (B). 

Berger  1,  ySo  n'  7827.  — Monumenta  Germaniae,  episto/ae  saeculi  XIII,  35 

2,  375  »"  537- 

f Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri]  . . cpiscopo 
Basiliensi  |salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Multos  et  frequentes  pati 


Digitized  by  Google 


153 


pro  ecclcsiastica  libcrtate  labores  tibi  quodammodo  delitiosum  reputans 
te  ad  cuncta  pro  dei  gloria  reddidisti  sollicitum,  per  que  possit  ecclesia  con- 
sequi  honoris  augmentum.  Nos  itaque  propter  hoc  personara  tuam*)  speciali 
favore  prosequi  delectantes  presentium  tibi  auctoritate  concedimus,  ut,  si 
5 forte  civibus  Basiliensibus  pro  evidenti  necessitate  contingat  auctoritate  nostra 
prefici  capitaneum  vel  aliquem  defensorem,  ipse  disponendi  de  hiis,  que  ad 
tuum  spectant  officium,  seu  de  bonis  ad  te  vel  ecclesias  Basiliensis  civitatis 
et  diocesis  pertinentibus  nullam  omnino  habeat  potestatem,  nec  etiam* 
sibi  ministrare  necessaria  vel  exhibere  procurationes  aliquas  tenearis  con- 
10  venienti  dumtaxat  excepto  subsidio,  si  quod  forte  propter  hoc  venerabilis 
frater  noster  . . Argentinensis  episcopus  ex  causa  rationabili  tibi  et  aliis 
duxerit  imponendum.  Nulli  ergo  [omnino  hominum  liceat  hanc  paginamj 
nostre  conccssionis  [infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum 
15  Petri  et  Pauli  apostolorum  cius  se  noverit  incursurum].  Dat.  I.ugduni,  ll  idus 
aprilis,  [pontiticatus  nostrij  anno  V. 


215. 


Papst  Innocenz  IV.,  welchen  der  Bischof  von  Strassburg , sowie  Rat  und 
Bürger  von  Basel  gebeten  haben , die  Kirche  Lienheim  dem  Kloster 
20  Wettingen  zu  übergeben,  trägt  dem  Bischof  von  Konstanz  auf,  diese 
Übergabe  zu  vollziehen.  Lyon  1248  April  13. 

Abschrift  in  Transsumpt  des  Bischofs  Heinrich  von  Konstanz  von  1248 
Juli  28  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Uri.  «'  /p  (B)  und  20  (B'). 

Regest  bei  Berger  r,  u"  3821  nach  der  Abschrift  im  Registerband 
25  21  fol.  323  ep.  77_j  im  vatikanischen  Archiv  zu  Rom. 

Der  Umstand,  dass  Rat  und  Bürger  von  Basel  sich  beim  Papste  für 
Übergabe  der  Kirche  Lienheim  (bei  Waldshut)  an  Wettingen  verwenden, 
und  die  weitere  Thatsache,  dass  die  übergabsurkunde  des  Bischofs  bei 
den  auf  Riehen  bezüglichen  Hetlinger  Urkunden  im  Staatsarchiv  su 
8u  Basel  liegt,  veranlassen  su  der  Vermutung,  es  liege  ein  Schreibfehler 
vor  und  statt  Lienhein  sei  Riehein  zu  lesen.  Bin  solcher  Fehler  wäre 
möglich  in  der  Bulle  des  Papstes,  kaum  möglich  aber  in  der  Urkunde 
des  Bischofs  von  Konstanz  ; jene  Vermutung  ist  jedoch  schon  deswegen 
irrig,  weil  für  die  Übergabe  der  Kirche  Riehen  an  Wettingen  schon 
35  besondere  Urkunden  vorhanden  sind,  eine  päpstliche  vom  8.  Februar 
1248  (s,  oben  n"  200)  und  eine  bischöflich-konstanzische  vom  13.  Juni 
1248  (s.  unten  n°  222),  und  weil  eine  wiederholte  Verbriefung  desselben 
Vorganges  durch  dieselben  Personen  und  nach  so  kurzen  Zeiträumen 
kaum  denkbar  ist. 


40  214.  3»  eius  in  B . 

Urkundenbuch  der  Stadt  Hasel. 


20 


Digitized  by  Google 


154 


Im  gedruckten  Archiv  U'ettingen  (vom  Jahre  1694)  sind  auf  Seite 
228  f.  die  Urkunden  über  Vertauschung  der  Kirche  Lienheim  gegen  die 
Kirche  Thalweil  mitgeteilt ; in  der  dort  S.  228  n‘  r,  besser  im  Geschichts- 
freund 4,  268  n°  y abgedruckten  Urkunde  vom  JO.  März  12 JJ  wird 
das  Privileg  des  päpstlichen  Stuhls  erwähnt,  kraft  dessen  Wettingen  die  5 
Kirche  Lienheim  besitze;  dieses  Privileg,  hier  mitgeteilt , fehlt  in  dem 
Wettinger  Drucke  von  1694,  weil  es  schon  im  16.  Jh.  irriger  M eise 
• mit  den  Briefen  über  Riehen  an  Basel  abgegeben  worden  ist.  Im  ge- 
druckten Archiv  Wettingen  S.  229  n"  2 ist  Riehain  ein  Fehler  ; das  in 
Aarau  noch  vorhandene  Original  hat  Liehain.  10 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fiatri  Heinrico 
episcopo  Constantiensi  salutem  ct  apostolicam  bcncdictionem.  Consuevit 
sedes  apostolica  precibus  condescendere  devotorum  eorumque  votis  favorem 
benivolum  impertiri.  Cum  igitur  venerabilis  frater  noster  . . episcopus  Ar- 
gentinensis  et  dilecti  filii  consules  et  cives  Basilienses  pro  concedcnda  in  J5 
proprios  usus  dilectis  filiis  . . abbati  et  conventui  monasterii  de  Wettingin 
rurali  ecclesia  de  Lienhein  tue  diocesis  quinque  marcarum  argenti  vix  valen- 
tiam  excedente,  in  qua  ius  obtinent  patronatus,  nobis  duxerint  cum  instantia 
supplicandum,  fraternitatem  tuam  rogamus  attentius  et  hortamur  per  aposto- 
lica tibi*)  scripta  mandantes,  quatinus  ccclesiam  ipsam  predictis  abbati  et  20 
conventui  auctoritate  nostra  concedas  in  eorum  communes  usus  cedente  vel 
decedente  rectore  ipsius  ecclesie  convertendam.  Datum  Luguduni, *>)  idus 
aprilis,  pontificatus  nostri  anno  quinto. 

216. 

Papst  Innocenz  IV.  schreibt  dem  Bischof  von  Strassburg,  dass  er  mit  2s 
der  Ernennung  des  Propstes  Berthold  von  Munster  im  Granfeld  zum 
capitaneus  und  defensor  der  Basler  Bürger  noch  jetzt  einverstanden 
sei ; dagegen  trägt  er  ihm  auf,  bei  Ernennung  eines  Coadjutors  für 
den  Bischof  von  Basel  zunächst  den  Willen  des  letztem  anzuhören. 

Lyon  1248  April  14.  30 

Abschrift  im  Registerband  21  fol.  524  epist.  ySd  im  vatikanischen  Ar- 
chiv  zu  Rom  (B). 

Berger  1,  j8o  n’  J82S.  — Monumenta  Germaniae,  epistolae  sacculi  Kilt, 

2.  177  »'  579- 

[ Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri] . . episcopo  35 
Argentinensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionem).  Pridem  sinceritati  tue 
litteras  direximus  contincntes,  quod,  si  venerabilis  frater  noster  . . Basiliensis 
episcopus  esset  impotens  vel  negligens  aut  remissus,  dilectum  lilium  B[er- 
tholdum]  prepositum  Grandiuallensem  canonicum  Basiliensem  dilectis  filiis 


‘>15.  a)  tibi  üb  er gtsch  riibtn  in  P.  b)  so  in  P und  Bx.  , 


Digitized  by  Google 


155 


civibus  ßasiliensibus  auctoritate  nostra  in  defensorem  aut  capitancum  depu- 
tarcs;  proviso  quod,  si  dictus  cpiscopus  esset  per  dei  gratiam  ita  convales- 
centie  restitutus,  ut  eisdem  civibus  esse  possit  capitaneus  et  defensor,  cum 
prcposito  prefato  disponeres,  quod  de  huiusmodi  defensione*)  ac  aliis,  que 
5 spectant  ad  ipsum  episcopum,  se  de  cetero  nullatenus  intromittere  procuraret 
Sane  id  quod  nobis  taliter  ab  initio  de  preposito  ipso  placuit,  placet  et  modo. 
Sed  tarnen  cum  prefatus  episcopus  potenter  et  patenter  in  hiis,  que  spectant 
ad  honorem  ecclesie,  se  olim  fructuosum  studuerit  exhibere,  volumus  et  fra- 
ternitati  tue  mandamus,  quatinus  si  pro  evidentib)  necessitate  contingat, 
10  quod  sepedictum  prepositum  vel  aliquem  alium  velis  coadiutorem  iuxta  for- 
mam  tibi  traditam  eidem  episcopo  deputare,  prius  ipsius  episcopi  percipias 
voiuntatem,  ut  talem  sibi  de  consensu  suo  deputes,  qui  eius  cordi  placeat 
et  coadiutoris  officio  iuxta  intentionem  nostram  oportunus  existat.  Dat.  I.ug- 
duni,  XVIII  kl.  maii,  [pontificatus  nostrij  anno  $. 

16  217. 

Das  Kapitel  von  St.  Peter  und  sein  Chorherr  Jacob  kompromittieren 
zu  Entscheidung  ihres  Streites  über  die  Residenzpflicht  des  letztem 
auf  die  Pröpste  von  St.  Leonhard  und  Ölenberg.  — 1248  Mai  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Base! , St.  Peter  n“  21  (A).  — Abschrift 
20  aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  im  Cartu/ar  St.  Peter  H.  fol.  11  «*  2 
ebendort  (B). 

An  Pergamentstreifen  hangen  vier  Siegel : 

1.  Dekan  Konrad  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  n"  42. 

2.  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n“  48. 

25  j.  (unerkennbar,  ölenbergt). 

4.  Kapitel  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  nt  40. 

Universis  Christi  tidclibus  presentem  paginam  inspecturis  decanus  et 
capitulum  sanefti  l'etri  in]*)  Basileab)  noticiam  subscriptorum.  Noverint  omnes 
presentium  inspectores,  quod,  cum  de  residentia  nostra  apud  sanctum  Petrum 
30  inter  nos  ex  una  parte  et  Iacobum  concanonicum  nostrum  ex  altera  lis  et 
questio  vertc[returj,*)  quare  sibi  fructus  prebende  nostre  denegavimus,  tandem 
de  bona  voluntate  nostra  et  sua  in  vcnerabiles  viros  sancti  Leonardi  et  de 
Olinberc  prepositos  unanimiter  conpromisiraus  in  hunc  modum,  quod  ipsi 
iuraverunt,  quod  omnibus  rationibus  exceptionibus  questionibus  allegatio- 
35  nibus  et  cavellationibus  pretermissis')  litteram,  que  tractat  de  residentia  ca- 
nonicorum  sancti  Petri  secundum  quod  iacet  in  privilegio  nostro,  super  iura- 
mentum  suum  simpliciter  exponent,  quam  expositionem,  sicut  ab  ipsis  pro- 
nunciata  fucrit,  tarn  nos  quam  prefatus  Iacobus  sine  omni  fraude  et  dolo 
nos  ratam  iuravimus  habituros.  In  testimonium  huius  rei  presens  instrumen- 
40  tum  tarn  prefatorum  prepositorum  quam  nostris  sigillis  decrevimus  roborari. 
Dat.  anno  domini  ftcCXLvifl,  VI  non.  maii. 

2 HS.  a)  defemore  in  B.  b)  evidenlia  in  B. 

217  a)  Lech  im  Pergament.  b)  HasiÜensis  in  B.  c)  pretnissis  in  B. 


Digitized  by  Google 


156 


218. 

Das  Kloster  St.  Blasien  tritt  tauschweise  an  das  Kloster  Wettingen 
die  Hälfte  des  Kirchensatzes  zu  Riehen  ab.  — 124S  Mai  jt. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n“  14  (A). 

Eingehängtes  Sieget : t S . ARNOLDI  . ABBIS  . SCI  . BLASII.  5.  Ab-  5 
bitdung  n"  70. 

Die  Datierung  ergiebt  sich  mit  Rücksicht  auf  die  unmittelbar  nach- 
folgende Urkunde  n"  119 ; beide  Urkunden  betreffen  dasselbe  Tausch- 
geschäft Zu  der  vorliegenden,  kürzer  und  nur  einseitig  gefassten  l’er- 
briefung  desselben  bildet  das  Gegenstück  die  bei  Gerbert  J,  151  «'  109  10 
abgedruckte , ebenfalls  vom  ?/.  Mai  1248  datierte  Urkunde  des  Abtes 
von  Wet fingen. 

A[rnoldus]  miseratione  divina  abbas  sancti  Blasii  de  Nigra  Silua 
ordinis  sancti  Benedicti  universis  lianc  paginam  inspecturis  salutcm  in  do- 
mino  serapitemam.  Noveritis,  quod  nos  de  consensu  et  voluntate  nostri  15 
conventus  medietateni  iuris  patronatus  in  ecclesia  Riehcim  pro  commodo  et 
utilitate  nostre  ecclesie  in  monasterium  Wettingin  sub  titulo  permutationis 
transtulimus  libere  et  absolute  rctentis  nobis  omnibus  constitutionibus  et 
iuribus,  quc  in  dicta  villa  usque  in  presens  possedimus  preter  merum  ius 
patronatus,  cui  prcsentibus  renuntiamus.  Ad  cuius  rci  evidentiam  et  testi-  20 
monium  hanc  paginam  dicto  monasterio  conscribi  et  nostri  sigilli  munimine 
fecimus  roborari. 

219. 

Das  Kloster  St.  Blasien  über  lässt  die  Hälfte  des  Kirchensatzes  zu 
Riehen  tauschweise  dem  Kloster  Wettingen  gegen  die  Kirchensätze  zu  25 
Inzlitigen  und  Hollstem.  Uettingen  1248  Mai  ?/. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n'  t$  (A).  — Abschrift  von 
1248  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  37  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau  (B). 

Reugart  Codex  diglomaticus  2,  t88  «'  940  nach  dem  Original  im  Archiv  30 
von  St.  Blasien.  — Auszug  im  Urkundio  1,  2g 2.  — Regest  bei  Linder 
S.  20. 

An  Pergamentstreifen  hangen  fünf  Siegel: 

1.  Abt  von  Lützel.  S.  Abbildung  n’  69. 

2.  t SIGILL  . ABBATIS  . DE  . SALEM.  35 

g.  Abt  von  St.  Blasien.  S.  Abbildung  n“  70. 

4.  Abt  von  Wettingen.  S.  Abbildung  »'  71. 
f S . CHVNRADI  . PPOITI  . YMBRIACEN. 

jj  In  nomine  patris  et  filii  et  Spiritus  sancti  amen.  ]j  Que  geruntur  in 
tempore,  ne  labantur  cum  tempore,  scriptis  solent  memoria  pcrlicnnari.  40 


Digitized  by  Google 


157 


N'overint  igitur  omnes,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  quod  nos  Amoldus 
abbas  et  conventus  sancti  Blasii  in  Nigra  Silua  ordinis  sancti  Benedicti  me- 
dietatem  iuris  patronatus  ecclesie  in  Richeim,  quod  ad  nos  pertinebat,  pro 
melioratione  et  utilitate  monasterii  nostri  transtulimus  sub  titulo  permuta- 
5 tionis  in  monasterium  de  VVettingin  Cistcrciensis  ordinis  ad  honorem  et  con- 
modum  eiusdem  monasterii,  et  quod  nos  Cvnradus  abbas  et  conventus  de 
VVettingin  sub  predicto  titulo  permutationis  donavimus  iura  patronatus  ec- 
clesiarum  de  Incelingin  et  de  Hollinstein,  que  de  iure  possidebamus,  prefato 
monasterio  ad  nostrum  et  sepedicti  monasterii  sancti  Blasii  conmodum  et 
10  honorem  mediantc  domino  Cunrado  preposito  Ymbriacense,  qui  super  hoc 
mandatum  domini  pape  Innocentii  quarti  receperat,  aliorum  etiam  prudentum 
consilio  accedcnte,  utroque  monasterio  sibi  retinente  preter  merum  ius  patro- 
natus in  sepenominatis  ecclesiis  omnia  iura,  que  ipsis  prius  conpetebant  in 
antedictis  villis  Riehein  videlicet  et  Incelingin  et  Hollinstein  ita,  quod  utrum- 
15  que  monasterium  indempnc  permancat  in  prediis  et  itiribus,  que  prius  ibidem 
retinebant,  nec  lesionem  aliquam  deinceps  alterum  ab  altero  paciatur.  Fuit 
etiam  deductum  in  contractu  permutationis,  ut,  si  aliquis  iura  patronatus 
sepenominatarum  ecclesiarum  Incelingin  et  Hollinstein  in  iudicio  a mona- 
sterio sancti  Blasii  evicerit  vel  si  aliquis  medietatem  iuris  patronatus  ecclesie 
20  in  Riehein,  quam  monasterium  sancti  Blasii  donavit  monasterio  de  VVettingin, 
contentiose  coram  iudicc  iure  obtinuerit,  utrumque  monasterium  faciat  alteri 
warandiam  coram  iudicc  et  ad  arbitrium  abbatum  predictorum  monasteriorum 
sancti  Blasii  et  de  VVettingin,  qui  tune  sunt  pro  tempore,  et  aliorum  pruden- 
tum, quos  ipsi  ad  hoc  assumpserint,  utrumque  monasterium  nullum  lesionis 
25  inconmodum  sustinebit.  Acta  sunt  hec  anno  verbi  incamati  iiccxf.vitl , in- 
dictione  sexta,  pridie  kal.  iunii,  in  capitulo  VVettingin,  presente  conventu  et 
presentibus  Hermanno  presbytero  et  Heinrico  laico  monachis  sancti  Blasii 
et  Ebirhardo  presbytero  monacho  de  Beinwile,  Arnoldo  presbytero  de  Ratol- 
uiscelle,  Cunrado  milite  de  Büllach  et  aliis  quampluribus.  Et  ut  predicta 
30  rata  permaneant  et  inconvulsa,  presentem  paginam  sigillis  venerabilium  do- 
minorum*)  et  religiosorum  de  Lucela,  de  Salem  et  nostris  videlicet  sancti 
Blasii  et  de  VVettingin  abbatum  et  supradicti  domini  Cvnradi  prepositi  Ym- 
briacensis  lecimus  communiri. 


220. 

35  Schiedsgerichtliche  Entscheidung  in  dem  Streite  zwischen  dem  Kapitel 
von  St.  Peter  und  dessen  Chorhcrm  Jacob.  — 124S  Mai  — 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  // 
n"  j im  Staatsarchiv  zu  Basel  (Bf 

Die  Einreihung  unter  diesem  Datum  erfolgt  mit  Rücksicht  auf  die  Kam- 
40  promissurkunde  vom  2.  Mai  1248,  s.  oben  n“  217. 


219.  a)  dominorum  korrigiert  aus  virorum  in  A. 


Digitized  by  Google 


158 


In  nomine  patris  et  filii  et  Spiritus  sancti  amen.  Nos  sancti  Leonard  i 
et  de  Ölemberg  prepositi  arbitri  electi  a decano  et  capitulo  sancti  Petri  in 
Basilea  ex  parte  una  et  lacobo  canonico  eiusdem  ecclesie  ex  parte  altera 
super  perceptione  fructuum  et  residentia  ibidem  facienda  rationibus  iuris 
diligenter  prout  potuimus  inspcctis*)  et  ordinatione  facta  per  venerabilem  5 
patrem  et  dominum  bone  memoric  H[enricum]  Basiliensem  episcopum  habi- 
toque  prudentum  consilio  diffinitive  sententiamus  et  sententiando  pronuntiamus 
lacobum  predictum  non  debere  petere  fructus  probende  sue  in  dicta  ccclesia  nisi 
ibidem  residentem  faciat  personalem;  tune  demum  enira  cum  dicimus  ibi  resi- 
derc,  si  in  una  domorum,  que  sita  est  iuxta  ecclesiam  sancti  Petri,  in  qua  10 
consueverunt  esse  canonici,  cum  famula  sua  si  quam  habet  rcsideat  dormiat 
conmedat  et  bibat.  Alias  ipsum  absentem  modis  omnibus  iudicamus  etc. 

221. 

Bischof  Lüto/d  von  Basel  bestätigt  den  Metzgern  die  von  ihnen  er- 
richtete Zunft.  Basel  1248  Juni  2.  15 

Original,  bis  r$SS  im  bischöflichen  Archiv,  jetzt  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Urk.  n“  16.  — Abschrift  des  Basilius  Atnerbach  in  Jen  Charta 
Amerbachianee  B fol.  528  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Ochs  I,  318.  — TrouiUat  1 , 574  n°  jpj.  — Regest  in  der  Zeitschrift 
für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  229.  — Auszug  bei  Gengier  Codex  20 
iuris  municipalis  1,  tjo. 

An  Sihnüren  hängen  zwei  Sieget : 

1.  Bischof  Liitold.  S.  Abbildung  n ‘ p. 

2.  Domkapitel.  S.  Abbildung  n"  iS. 

L[ivt]oldus*)  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  omnibus  presentem  pagi-  25 
nam  inspecturis  in  perpetuum.  Noverint  universi,  quod  de  consilio  et  con* 
sensu  Henrici  prepositi,  Wilhelmi  decani  tociusque  capituli  nostri  [nec  non]*) 
ministerialium  ecclesie  nostre  ad  peticionem  lanistarum  Basiliensium  condic- 
tum  super  operibus  ipsorum  pro  [hojnore“)  et  utilitate  civitatis  nostre  per 
ipsos  noviter  factum  approbavimus  et  approbamus  ita,  quod  ipsi  in  eminen-  30 
tiori  et  meliori  foro  carnes  mundas  in  conmunibus  macellis  et  consuctas 
hactcnus  in  illis  vendi  copiosius  habeant  alieque  minus  munde  vendantur 
extra  tecta.  Nec  alicui  aJteri  persone  quam  de  ipsorum  opere  in  emendo  et 
vendendo  ea  que  ad  eorum  officium  pertinere  dinoscuntur  condictum  eorum 
infringere  licebit  Item  nultus  de  opere  lanistarum  domum  vel  servientem  35 
alieuius  sue  societatis  infra  tempus  sue  pactionis  conduccre  tenetur,  ut  ipsorum 
officium  propter  hec  laudabilius  et  utilius  apud  ipsos  reperiatur.  Et  super  hoc 
ipsis  magistrum  de  ipsorum  opere  ad  presens  tradidimus  et  ad  petitionem 
ipsorum  pro  loco  et  tempore  eisdem  magistrum  tradere  tenemur,  cuius  ma- 

*i20.  a)  lospectum  im  B.  40 

221.  a)  Leih  im  Pergament. 


Digitized  by  Google 


159 


gisterio  et  licentia  operari  ac  regi  teneantur.  Quod  si  aliquis  ex  ipsis  in 
aliquo  contra  condictum  ipsorum  excesserit,  nobis  sive  successoribus  nostris 
duos  solidos,  civitati  duos  et  duos  ad  usus  confraternie  eorum,  quc  vulgariter 
dicitur  zun  ft , quam  in  honore  beate  Marie  virginis  constituerunt,  sine  contra- 
6 dictione  et  remissione  qualibet  persolvat.  Kt  quicunque  ex  ipsorum  opere 
in  eorum  societate  et  confraternitate  voluerint  interesse,  in  introitu  suo  deccm 
solidos  persolvant  et  eorum  successores,  si  in  cadem  confraternitate  consortes 
esse  voluerint,  tantum  in  introitu  ipsorum  tres  solidos  persolvant  Qui  vero 
ex  ipsorum  opere  in  eorum  societate,  prout  superius  dictum  est,  noluerint 
10  interesse,  nichil  in  conmunibus  macellis  quantum  in  vendendo  cames  agere 
habeant,  immo  etiam  a tota  conmunione  eorum  penitus  excludantur.  Item 
vero  duo  solidi,  qui  pro  parte  eorum  solvuntur  de  cmendis,  quam  illi,  qui 
solvuntur  propter  introituni  societatis,  expendi  debent  in  usus  zunfte,  ut  semper 
in  summis  festivitatibus  in  honorem  et  laudem  omnipotentis  dei  et  beate 
15  Marie  virginis  et  omnium  sanctorum  lumen  in  maiori  ecclesia  habundantius 
habeatur.  Ad  hcc  omnia  unum  ex  ministerialibus  ecclesie  nostre  conce- 
demus  annuatim,  ut  omnia  prout  prescripta  sunt  per  ipsum  iusto  modera- 
mine  statuantur  et  si  necesse  fuerit  corrigantur.  Testes:  Hugo  cantor, 
Vlricus  cellerarius,  Henricus  archidiaconus , Conradus  camerarius,  Albertus 
20  de  Vriburch,  Iohannes  de  Katolstorf,  Livtoldus  de  Constantia  canonici  Basi- 
lienses,  Henricus  de  sancta  Maria  Magdalena,  Henricus  subcustos,  Hugo 
decanus  sancti  lohannis,  Iohannes  de  sancto  Vlrico,  Henricus  et  Henricus  de 
criptis  sacerdotes,  Petrus  Scalarius  advocatus,  Otto  et  Iohannes  fratres  sui, 
Hugo  et  Hugo  dicti  Monachi,  Rodolfus  camerarius  et  Henricus  frater  suus 
25  dicti  Diuites,  Hemicus  Steinlin,  Iohannes  dir  Chindon , Chrafto  milites  et 
alii  quamplures.  Ut  autem  hec  tarn  a nobis  quam  a successoribus  nostris 
maioris  firmitatis  in  perpetuum  robur  obtineant,  presentem  cartam  conscribi 
fecimus  eam  nostro  et  capituli  nostri  sigillorum  munimine  roborantes-  Actum 
Basilee,  anno  domini  SlCC&L  octavo,  1111  non.  iunii. 

30  222. 

Bischof  Heinrich  von  Konstanz  übergiebt  dem  Kloster  Wettingen  die 
Kirche  Riehen.  Konstanz  1248  Juni  13. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n“  17  (A)  und  nt  18  (A'). 

— Abschrift  von  1248  bis  1232  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  38 
35  im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (B).  — Abschrift  in  Transsumpt  des  Papstes 

Inno  ce  uz  IV.  von  1249  Januar  30.  unten  n°  230. 

Regest  bei  Linder  S.  20. 

Die  Urkunde  ist  in  zwei  von  gleicher  Hand  ausgefertigten  Exemplaren 

erhalten. 

40  An  jedem  Exemplar  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden  das  Siegel: 
t S . HAINRICI  . DSTANTIENSIS  . ECCLE  . EPI. 


Digitized  by  Google 


160 


Auf  der  Rückseite  von  A steht  von  gleichzeitiger  Hand  geschrieben : 
supp[licat]  s[anctitatemj  v[estram]  frater  Wemherus  conversus,  quatinus 
istud  confirmctis  ct  de  verbo  ad  verbum  inscratur  tenor  iste  litteris 
domini  pape.  Vgl.  unten  die  Bulle  des  Papstes  vom  jo.  Januar  I2pp. 

1 In  nomine  domini  amen.  g Heinricus  divina  permissione  Constantiensis  5 
ecclesie  episcopus  dilectis  in  Christo  Cvnrado  abbati  ct  conventui  monasterii 
de  Wetingen  Cisterciensis  ordinis  salutem  in  domino.  Opus  pietatis  agitur, 
dum  Christi  paupcribus,  ut  in  suscepte  rcligionis  iugiter  famulantes  devo- 
cione  persistant,  provide  subvenitur.  Igitur  receptis  apostolicis  litteris  in 
hec  verba  10 

(Es  folgt  die  Urkunde  n’  200  ihrem  ganzen  Wortlaute  nach.) 
nos  attcndentcs  rationes  et  causas  in  ipso  rescripto  positas,  quibus 
veritas  suffragatur,  maxime  autem  iuxta  statum  temporis  necessitate  dicti 
monasterii  in  quo  fidelium  ibidem  sub  iugo  domini  famulantium  plenius  hoc 
tempore  religio  vigere  dinoscitur  inclinati  ecclesiam  de  Riehaim*)  nostre  15 
diocesis,  in  qua  ius  optinetis  patronatus,  auctoritate  apostolica  qua  fungimur 
et  nostra  vobis  concedimus,  ut  cum  eam  vacare  contingerit  cum  fructibus 
et  pertinentiis  suis  valeatis  libere  in  usus  proprios  retinere.  Ut  autem  ani- 
marum  cura  non  negligatur,  salvo  etiam  iure  dioccsano  nostro  successortim- 
que  nostrorum  pro  tempore  volumus  et  mandamus,  ut  in  dicta  ecclesia  vi-  20 
cario  servituro  pro  sustentatione  sua  et  pro  aliis  ecclesie  ipsius  supportandis 
honeribus  congrua  de  eiusdem  ecclesie  proventibus  portio  rclinquatur.  Dat. 
Constantic,  anno  domini  äocxtviil,  idus  iunii,  indictione  vi. 


223. 

Bischof  Berthold  von  Basel  urkundet , dass  Magister  Erchenvrid,  25 
Domsänger  von  Basel , seine  Besitzungen  in  Nieder-,  llorschwei/er  dem 
Kloster  Lützel  geschenkt  habe.  — i2fS  Juni  — 

Unter  den  Zeugen:  Henricus  dictus  de  Valle  Masonis  monachus  ecclesie 
sancti  Albani  Basilicnsis,  Otto  prepositus  sancti  Leonardi  in  Basilea, 
Cvnradus  decanus,  Henricus  de  Spehpach,  Rudolfus  plebanus  de  Wen-  30 
deswilrc  canonici]  sancti  Petri  Basiliensis. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Ko/mar,  Lützel-Nieder- 
morschweiler  (A). 


222.  a)  korrigiert  aus  Rieheim  in  A. 


Digitized  by  Google 


161 


223* 

Schiedsgerichtliche  Entscheidung  in  dem  Streite  zwischen  dem  Priester 
Johann  Gumpostorso  und  anderen  Priestern  einer-,  dem  Dekan,  Cuslos 
und  anderen  Chorherrn  des  Stiftes  St.  Peter  andererseits. 

5 Basel  1248  Juli  2$. 

Abschrift  in  Transsumpt  des  Dekans  und  Kapitels  von  St.  Peter  von  124p 
Juni  9 im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  nv  na  $ im  Staatsarchiv  zu 
Basel  (O.  S.  unten  n‘  232. 

Heinricus  prepositus  ct  Hugo  cantor  maioris  ccclcsie  ßasiliensis  omni- 
10  bus  Christi  hdelibus  imperpetuum.  Cum  hominum  vita  sit  brevis,  memoria 
frangilis,  et  homines  maxime  nostris  temporibus  ad  litigandum  sint  proni, 
cautum  esse  credimus  et  plurimum  expedire,  si  facta,  quorum  memoria  requi- 
ritur,  ad  posteros  scripture  testimonio  transmittantur,  Noverint  igitur  uni- 
versi  presentes  ct  futuri,  quod  super  controversia , que  vertebatur  inter 
15  lohannem  dictum  Gvmpostdorso  et  alios  sacerdotes  ex  una  partc,  decanum 
custodem  et  alios  canonicos  sancti  Petri  Basiliensis  ex  altera  super  quibus- 
dam  obventionibus  et  utilitatibus,  que  quandoque  sacerdotibus  et  aliis  cle- 
ricis  obveniunt  ct  a Christi  fidelibus  conferuntur,  in  nos  ab  omnibus  extitit 
et  existit  conpromissum  fide  data  similiter  ab  omnibus  in  manibus  nostris, 
20  ut  quiequid  super  dicto  articulo  et  quibusdam  aliis  ordinaremus  et  statucre- 
mus  ratum  et  firmum  haberetur  imperpetuum.  Igitur  de  prudentum  consilio 
arbitramur  statuendo  et  arbitrando  statuiraus,  quod  dictus  lohannes  Gvmpo- 
storso  socius  adiutor  et  quasi  vicarius  sit  custodis,  in  visitandis  et  inungendis 
infirmis,  in  baptizandis  parvulis  et  in  celebrandis  missarum  sollempniis  vices 
25  custodis  sccundum  tarnen  ipsius  voluntatem  supplcat  fideliter  ct  cum  omni 
timorc  domini  ita,  quod  et  honorem  et  conmodum  temporale  ct  premium 
eteme  vite  exinde  conscquatur  ct  ut  sibi  in  die  novissimo  dicatur  a domino  : 
quia  in  pauca  fuisti  hdelis,  intra  in  gaudium  domini  tui.*)  Kt  quia  dignus  cst 
operarius  mercede  sua,  statuimus,  ut  quiequid  dicto  lohanni  a parrochianis 
3o  ecclesie  sancti  Petri  sive  mortuis  sive  vivis  sive  sanis  sive  egrotantibus  con- 
stitutum fucrit  et  collatum  mcdictatem  custodi  det  et  canonicis,  reliquam  me- 
dietatem  sibi  retineat.  Ita  dicimus,  si  custodi  aliquid  similiter  datum  fuerit 
vcl  ordinatum.  Si  vero  custodi  nichil  collatum  fuerit,  tune  dictus  lohannes 
totum  quod  sibi  datum  est  custodi  et  canonicis  integraliter  assignabit  nullam 
$5  sibi  portionem  retinendo.  Si  vero  plura  testamenta  seu  remedia  canonicis 
sancti  Petri  cuiuscunque  ordinis  constituta  fuerint,  custodi  et  canonicis  ccdet 
Optimum  ct  utilissimum,  reliqua,  ut  dictum  est,  cum  custode  ct  canonicis 
dividentur.  Si  autem  dicto  lohanni,  quando  infirmum  visitat  vel  inungit, 
tinicus  denarius  datus  fuerit  suus  erit.  Item  quando  Confessiones  audit,  si 
40  uno  die  tantum  unicus  denarius  datus  sibi  fuerit,  similiter  suus  erit,  si  plures, 
medietatem  custodi  dabit  et  canonicis.  Hoc  autem  honus  et  iugum  sepefato 
lohanni  imponimus,  quia  sibi  Stipendium  prebende  ad  hoc  et  propter  hoc 

223*.  »)  Vgl.  Matthäus  i j3. 

Urkundenbuch  der  Stade  Baael.  I.  21 


Digitized  by  Google 


162 


assignabatur  et  est  assignatum,  ut  negligentiam  custodia  suppleret  et  defectum. 

Et  hoc  statutura  de  sepe  et  sepius  memorato  Iohanne  durabit  quousque 
fructus  prebende,  ad  quam  electus  est  et  receptus,  incipiat  percipere,  nisi 
custos  et  canonici  unanimiter  aliud  duxerint  statuendum.  Item  quicquid 
canonicis  sancti  Petri,  sacerdotibus  seu  cuiuscunque  ordinis  fuerint  a parro-  5 
chianis  ecclesie  sancti  Petri  constitutum  fuerit,  medietatem  sibi  retineant, 
medietatem  custodi  et  canonicis  assignabunt,  quicquid  vcro  ab  alienis  parro- 
chianis  canonicis  sancti  Petri  excepto  custode  collatum  fuerit,  sibi  retinebunt 
et  cum  nullo  parcientur.  Et  sciendum,  quod  quicquid  canonicis  sancti  Petri 
conmuniter  a quibuscunque  parrochianis  constitutum  vel  datum  fuerit  cano-  10 
nicorum  erit  et  nulla  portio  ei  vel  eis,  per  quem  vel  per  quos  hoc  ordinatum 
est  et  procuratum,  dabitur  sed  exinde  prediolum  quod  conmunitati  serviat 
conparabitur.  Item  si  custodi  vel  alii  cuicunque  canonico  sancti  Petri 
quadraginta  solidi  vel  plus  constituti  fuerint,  non  dividcntur,  sed  exinde  pre- 
dium  conparabitur  quod  universitati  serviat  imperpetuum.  Act  Basilee,  anno  15 
domini  mccxL  octavo,  Vlll  kal.  augusti,  inditione  quinta,  in  curia  mei  scilicet 
cantoris.  In  huius  rei  memoriam  firmitatemque  perpetuam  presentem  cartam 
nostris  et  capituli  sancti  Petri  sigillis  fecimus  conmuniri  sub  interminatione 
tremendi  iuditii  inhibentes,  ne  quis  [contra]  dictam  pacis  formam  venire  vel 
eam  ausu  temerario  infringere  presumat.  Quod  si  quis  facere  presumpserit,  20 
anathema  sit  et  indignationcm  omnipotentis  dei,  beatorum  apostolorum  Petri 
et  Pauli  et  omnium  sanctorum  se  noverit  incursurum. 

224. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  Mechtild,  der  Ehefrau  Burehards  des 
Rothen , auf  dessen  Versieht  ein  halbes  Haus  unterhalb  der  Oswalds-  25 
kapelle  und  zwei  Häuser  am  Rheinsprung  auf  Lebenszeit. 

Basel  1248  Oktober  26. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  »*  r,J  (A). 

Arnold  S.  317.  — Regest  ebendort  S.  261. 

Das  (hängende)  Siegel  fehlt.  30 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  ausgehenden  IJ.  Jh.  ge- 
schrieben: jus  domus  sub  sancto  Oswaldo  nos  reemimus  de  domina  . . 
relicta  . , dicti  Phaphen  militis. 

Universis  Christi  fidelibus  presentem  litteram  inspecturis  Otto  prepo- 
situs  et  conventus  ecclesie  sancti  Leonardi  in  Basilea  noticiam  subscriptorum.  35 
Cum  hominum  memoria  sit  fragilis,  vita  brevis,  expedit,  ut  facta  quorum  recor- 
datio  perquiritur  ad  posteros  scripturc  tcstimonio  transmittantur.  Innotescat 
igitur  presentibus  et  futuris,  quod  Burchardus  civis  Basiliensis  qui  Rufus 
dicitur  dimidiam  domum  suam  in  pedc  capeile  sancti  Oswaldi  sitam,  quam 
a nobis  pro  annuo  censu  sex  denariorum  in  festo  sancti  Martini  persolvendo,  40 
et  duas  domus  sitas  an  dem  Sprunge  Reno  contiguas,  quas  etiam  a nobis  pro 


Digitized  by  Google 


163 


tribus  soiidis  annuatim  in  dicto  festo  persolvcndis  hcreditario  iure  posse- 
derat,  in  manus  nostras  publice  resignavit,  ita  tarnen  ut  ipsam  dimidiam 
domum  et  dictas  duas  domos  uxori  suc  Mechtildi  Arnoldi  Vulpis  filie  con- 
cederemus.  Nos  eius  petitionibus  annuentes  sepedictas  duas  domos  et  dimi- 
6 diam  sub  eodem  iure  et  censu  dicte  Mechtildi  concessimus  possidendas.  Si 
autem  ipsum  Burchardum  premori  contigerit  sine  liberis,  quos  ex  ipsa  Mech- 
tilde  genuerit,  ipsa  easdem  domos  et  dimidiam  quamdiu  vixerit  libere  pos- 
sidebit  et  post  mortem  eius  ad  heredes  dicti  Burchardi  sine  contradictione 
qualibet  revertentur  salvo  semper  ecciesie  nostre  iure.  Et  ne  super  premissis 
10  aliqua  dubietas  vel  discordia  postmodum  possit  oriri,  presentem  cartam  sigilli 
nostri  munimine  fecimus  roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Petrus,  Wemherus 
fratres  nostri,  Heinricus  miles  dictus  Phaffo,  Ludewicus  institor  et  frater  eius 
Heinricus,  Wemherus  Kufus,  Hugo  Sutto,  Chunradus  Bozho,  Chüno  Hudlupa, 
Otto  Scheko,  Anshelmus,  Wemherus  Vulpis,  Truthchindus,  VIricus  Longus, 
15  Wemherus  de  Machstat,  Hugo  Vnnuz,  Thietricus  der  Wisere,  Wemherus 
Göcheli,  Heinricus  Wikram,  Heinricus  Rezagel  et  multi  alii  cives  Basilienses. 
Actum  anno  domini  ilCCxLvill,  VI i kal.  novembris,  in  ambitu  claustri  nostri, 
hora  tercia. 


225. 

20  Das  Kloster  Häusern  nbergiebt  dem  Ritter  Peter  von  Hegenkeim, 
genannt  Meliot,  seine  Hörigen  bei  Sulz,  wogegen  der  Ritter  die  dem 
Kloster  widerrechtlich  entzogenen  Besitzungen  zurückstellt. 

Häusern  1248  Dezember  ir. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n“  7 (A). 

25  Drei  an  Pergamentstreifen  hängende  Siegel  : 

1.  t S . HEIXRICI  . ABBATIS  . M ARBACEN SIS. 

2.  f S . CONVENTD  . SOROR  . IN  . HIVSEREN.  S.  Abbildung  n-64. 

3.  t SIGILLVM  . PETRI  . MELIAT.  5.  Abbildung  n"  1 31. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  13.  Jh.  bemerkt:  sororis 
30  Hedewigis  de  Valkenstein. 

. H . priorissa  totusque  conventus  sororum  in  Hvseren  universis  Christi 
fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  orationes  in  domino.  Noverint  uni- 
versi  tarn  presentis  temporis  quam  futuri,  quod  nos  de  conmuni  consensu 
capituli  nostri  omnes  homines  utriusque  sexus  tarn  viros  quam  mulieres  a 
35  Sülze  inferius,  quos  domina  Hedewigis  relicta  domini  Walraven  bone  me- 
moric  iure  hereditario  et  proprietatis  titulo  possedit  et  nostro  conventui 
contulit,  eodem  iure  quo  nobis  dictos  homines  contulit  nos  domino  Petro 
militi  de  Hcgenshcyn  dicto  Meliot  donavimus  perpetuo  possidendos  tali 
adiecta  condicione,  ut  omnes  possessiones  videlicet  agros  prata  silvas  curias 
40  areas  vineas,  quas  dicta  domina  H[edewigis]  nobis  contulit  et  dictus  miles 
P[etrus]  nobis  iniuriose  abstulerat,  nostro  claustro  restitueret  bona  fide. 
Omnem  ctiam  inpetitionem,  quam  in  claustrum  nostrum  ratione  sepcdictc  do- 


Digitized  by  Google 


164 


mine  Hfedewigis]  vel  rerum  suarum  habuit,  pure  et  libere  relaxavit.  Acta 
sunt  hec  anno  domini  SfdbiLVlh,  l!l.  idus  deccmbris,  in  claustro  Huscren, 
presentibus  hiis  testibus:  Henrico  abbate  Marpacensi*)  et  Friderico  cellerario 
eiusdem  loci,  Rodolfo  de  Lobegazzen  dicto  Acetum,  Wezelonc  de  Lapide, 
Henrico  Scurpesac,  Henrico  de  Osteh[eim],  W'emero  de  Huseren  militi-  5 
bus,  Rodülfo  de  Meyhenheim,  Conrado  advocato  de  Herenkein,  Rutliebo, 
W'emero  de  W’ithenheim  et  aliis  quampluribus  fide  dignis.  Ut  autem  hoc 
factum  firmum  ac  stabile  perseveret  nec  ab  aliquo  in  posterum  valeat  calump- 
niari,  presentem  scedulam  sigillis  domini  abbatis  Marpaccnsis  et  conventus 
nostri  et  domini  Petri  dicti  Meliot  in  testimonium  decrevimus  roborare.  10 

226. 

Herr  Konrad  von  Röteln  vergleicht  sich  mit  Eckard  von  Nallingen, 
Bürger  von  Rheinfelden,  über  die  Ausübung  des  Kirchensatzes  zu 
Nallingen.  — 1248  — — 

Unter  den  Zeugen:  Petrus  Scalarius  advocatus,  Heinricus  Steinli,  Iacobus  15 
de  Chienberk  milites. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2$,  m nach  dem  Ori- 
ginal im  General-Landesarchiv  su  Karlsruhe. 

227. 

Item  ein  brief  inhaltcndc  wie  her  Hug  cantor  der  hochcn  stift  Basel  sin  hus  20 
uf  dem  Münsterplatz  by  Zerwyn  *)  und  des  propsts  hof  gelegen  den  herren  zü 
sant  Lienhart  mit  22  sh.  6 ring  zu  wysung  sampt  aller  siner  drangehepten 
gerechtigkeit  übergeben  hat.  datum  — 1248 

Eintrag  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  Leonhard  B.fol.  / 12  im  Staats- 
archiv su  Basel  — Regest  im  weissen  Buch  von  1500  Leonhard  D.  25 
fol.  172  ebendort. 

228. 

Bischof  Berthold  von  Basel  "vergleicht  das  Stift  Zofingen  mit  Albert, 
Sohn  des  Ritters  Albert  von  Strassburg,  und  seiner  Brau  Agnes, 
welche  Ansprüche  auf  die  dem  Stift  gehörigen  Güter  su  Frenken-  30 
darf  erhoben  hatten.  — 1249  Januar  18  bis  September  23. 

Unter  den  Zeugen:  W'ernherus  Rufus  civis  Basiliensis. 

Solothurner  Wochenblatt  1830,  436  n"  28. 

Die  Einreihung  der  Urkunde  zum  obigen  Datum  erfolgt  mit  Berück- 
sichtigung des  Todestages  des  Vorgängers  von  Berthold,  des  Bischofs  35 
Lutold  und  des  Lndictionswechsels. 

225.  »)  Mapacensi  A. 

227.  a)  vielleicht  verlesen  für  cervum;  das  lateinische  Regest  im  weissen  Buch  sagt  propc  Cerwm. 


Digitized  by  Google 


165 


229. 

I.  Papst  Innocenz  IV.  verbietet  auf  Bitte  des  Klosters  IVettingen , die 
diesem  gehörende  Kirche  Riehen  mit  Steuern  zu  belegen. 

Lyon  124g  Januar  2J. 

5 Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «'  21  (A).  — Abschrift 
im  Jl'ettinger  Dokumenten  buch  des  Peter  Xumagen  14S6  bis  ly  10  fol. 
220  im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (B). 

Berger  2,  4 5 n°  4J47-  — Regesten  in  Monumenta  Germania,  epistola 
saculi  XIII,  2,  46,}  Anm.  1 und  bei  Linder  S.  20. 

10  Die  Bleibulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerke : auf  dem  Bug  rechts:  Io.  Bn. 

auf  der  Rückseite:  Peregrinus,  darunter  R.  mit  in 
dem  geschlossen  Bogen  eingeschriebenem  script. 


II.  Papst  Jnnocenz  IV.  bringt  dem  Dompropst  von  Basel  dieses  Ver- 
15  bot  zur  Kenntnis  und  trägt  ihm  auf,  das  Kloster  Wettingen  nicht 
diesem  Verbot  entgegen  belästigen  zu  lassen.  Lyon  124g  Januar  25. 

Original  im  Staatsarchiv  zn  Aarau,  Wettingen  n“  55. 

Die  Bleibulle  hängt  an  Hanfschnüren. 

Dieselben  Kanzleivermerke  urie  auf  I. 


20  I 

i Innocentius  | episcopus  servus 
servorum  dei  dilectis  Hins  . . abbati  et 
conventui  monasterii  de  Wetinghen 
Cisterciensis  ordinis  Constantiensis 
25  diocesis  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  Exigentibus  vestre  devo- 
tionis  meritis  votis  vestris  libenter 
annuimus  et  petitiones  vcstras  quan- 
tum  cum  deo  possumus  favorabiliter 
80  exaudimus.  Cum  igitur,  sicut  ex  partc 
vestra  fuit  propositum  coram  nobis, 
ecclcsiam  de  Riehein  Constantiensis 
diocesis,  in  qua  ius  patronatus  habe- 
tis,  vobis  in  proprios  usus  duxerimus 
35  concedendam,  nos  vestris  supplicati- 
onibus  inclinati,  ut  ne  loci  diocesanus 
seu  archipresbyter  vcl  decanus  qui 
pro  tempore  fuerint,  sub  quorum  iuris- 
dictionc  ccclesia  ipsa  consistit,  aliquid 
40  in  ea  contra  morem  solitum  instituere 
seu  censum  imponere  aut  exactionem 
aliquam  exercere  de  novo  presumat 


II. 

Innocentius  episcopus  servus  ser- 
vorum dei  dilecto  filio  . . preposito 
ecclesie  Basiliensis  salutem  et  aposto- 
licam benedictionem.  Enigentibu,  dilec- 
torum  Hliorum  . . abbatis  et  conventus 
monasterii  in  Wetinghen  Cisterciensis 
ordinis  Constantiensis  diocesis  dcvo- 
tionis  meritis  ipsorum  votis  libenter  annuimus 
et  petitiones  eorum  quantum  cum  deo  possu- 
mus favorabiliter  exaudimus.  Cum  igitur,  sicut 
ex  parte  ipsorum  fuit  propositum  coram  nobis, 
ecclcsiam  de  Riehein  Constantiensis  diocesis  in 
qua  ius  patronatus  habcnt,  eis  in  proprios 
usus  duxerimus  concedendam,  nos  eorum  *up- 
plicationibus  inclinati,  ut  ne  loci  diocesanus  seu 
archipresbyter  vel  decanus  qui  pro  tempore 
fuerint,  sub  quorum  iurisdictione  ecclesia  ipsa 
consistit,  aliquid  in  ea  contra  morem  solitum 
instituere  seu  censum  imponere  aut  exactionem 
aliquam  exercere  de  novo  presumat  auctoritate 
proentium  duximus  inhibendum.  Ideo- 
quc  discretioni  tue  per  apostolica 


Digitized  by  Google 


166 


auctoritate  presentium  districtius  in-  scripta  mandamus,  quatinus  predic- 
hibcmus.  Null!  ergo  omnino  hominum  tos  abbatem  et  conventum  non  per- 
liceat,  hanc  paginam  nostre  inhibiti-  mittas  contra  inhibitionis  nostre  teno- 
onis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  rem  ab  aliquibus  indebite  molestari, 
contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemp-  molestatores  huiusmodi  per  censuram  5 
tare  presumpserit,  indignationcm  om-  ecclesiasticam  appcllatione  postposita 
nipotentis  dei  et  beatorum  Petri  et  compescendo.  Dat.  I.ugduni,  Vlll  kl. 
Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  in-  februar.,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 
cursurura.  Dat.  Lugduni,  X kl.  februar.. 

pontificatus  nostri  anno  sexto.  10 

230. 

I.  Papst  Jnnocenz  IV.  bestätigt  dem  Kloster  Wettingen  die  ihm  durch 

Bischof  Heinrich  von  Konstanz  gewordene  Zuweisung  der  Kirche 
Riehen.  Lyon  1249  Januar  30. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Uri.  n“  22  (ei).  15 

ßaluze  MisceUanea  /,  2/9.  — Monumenta  Germania,  epistola  seeculi  XIII, 

2,  462  n“  647.  — Regest  bei  Berger  2,  44  n‘  4 346  nach  der  Abschrift 
im  vatikanischen  Archiv  zu  Rom.  — Potthast  1 31S3. 

Kanzleivermerke:  Auf  dem  Bug  rechts  Sym.  ver.,  oben  rechts  a,  auf 
der  Rückseite  asperges  me,  R mit  in  den  geschlossenen  Bogen  einge-  20 
schriebenen  scpi.  und  ebenda  gleichzeitige  Wettinger  Registratur  not  is : 
collacio  ecclesie  Riehein  et  contirmacio  eius  apostolica. 

Die  Bleibulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfaden. 

II.  Papst  Innozenz  IV.  bringt  dem  Dompropst  von  Basel  diese  Be- 
stätigung zur  Kenntms  und  trägt  ihm  auf,  ilas  Kloster  We/tingeu  25 
nicht  wegen  derselben  belästigen  zu  lassen.  Lyon  1249  Januar  30. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n‘  23  (A). 

Regest  bei  Linder  S.  20. 

Kanzleivermerke : Auf  dem  Bug  rechts  Sym.  de  ec(?),  oben  rechts  cor., 
auf  der  Rückseite  asperges  me,  copia  in  die  sab  . . in  aud.,  R mit  in  30 
den  geschlossenen  Bogen  eingeschriebenem  sept,  und  ebenda  gleichzeitige 
Wettinger  Registraturnotiz:  preposito  Basilicnsi,  ne  permittat  nos  mo- 
lestari super  ecclesia  Riehein. 

Die  B/eibu/le  hängt  an  Hanfschnüren. 

Die  Urkunden  I.  und  II  sind  von  derselben  Hand  geschrieben.  35 

I.  II. 

jj  Innocentius  jj  episcopus  servus  Innocentius  episcopus  servus  ser- 
servorum  dei  dilcctis  filiis  . . abbati  et  vorum  dei  dilecto  tilio  . . preposito 
conventui  monasterii  de  Wettinghen  ecclesie  Basiliensis  salutem  et  aposto- 


Digitized  by  Google 


167 


Cistcrtiensis  ordinis  Constantiensis 
diocesis  salutcm  et  apostolicam  bene- 
dictioncm.  Licet  ea,  que  de  mandato 
nostro  bunt,  plenam  in  se  habeant 
6 firmitatem,  ut  tarnen  sint  in  suo  robore 
firmiora,  ipsa  libenter  apostolico  ful- 
cimus  munimine,  ut  intemerata  consi- 
stant,  cum  nostro  fuerint  presidio  com- 
munita.  Cum  igitur,  sicut  dilectus 
10  filius  frater  Wemerus  conversus  vester 
proposuit  coram  nobis,  bone  memorie 
HJeinricus]  episcopus  Constantiensis 
diocesanus  vester  de  speciali  mandato 
et  auctoritate  nostra  vobis  concesserit, 
15  ut  ecclcsiam  de  Kiehaim  Constan- 
tiensis diocesis  in  qua  ius  patronatus 
habetis,  possitis  libere  cum  eam  va- 
care  contigerit  in  usus  proprios  reti- 
nere,  ita  tarnen,  quod  vicario  in  ca 
20  pro  tempore  servituro  pro  susten- 
tatione  sua  et  aliis  eiusdem  ecclesic 
supportandis  oneribus  congrua  de 
ipsius  proventibus  portio  relinquatur, 
prout  in  litteris  inde  confectis,  quarum 
25  tenorem  de  verbo  ad  verbum  presenti- 
bus  inseri  fecimus,  plenius  continetur, 
nos  prclati  conversi  supplicationibus 
inciinati,  quod  super  hoc  ab  eodem 
episcopo  provide  factum  est  ratum 
30  et  firmum  habentes  auctoritate  apo- 
stolica  contirmamus  et  presentis  scripti 
patrocinio  communimus.  Tenor  autem 
litterarum  ipsarum  talis  est:  [folgt 
die  Urkunde  n°  222  ihrem  ganzen 
35  Wortlaute  nach,  mit  Einschluss  der 
inserierten  Urkunde  n’ 200.]  Nulliergo 
omnino  hominum  liceat  hanc  paginam 
nostre  confirmationis  infringere  vel  ei 
ausu  temerario contraire.  Si  quis autem 
40  hoc  attemptare  presumpserit , indig- 
nationem  omnipotentis  dei  et  bea- 
torum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius 
se  noverit  incursurum.  Dat.  Lugduni, 
III  kl.  februar.,  pontiticatus  nostri  anno 
45  sexto. 


licam  benedictionem.  I.icetea,  que  de  man- 
dato  nostro  fiunt.  plenam  in  se  habeant  tirmi- 
tatem,  ut  tarnen  sint  in  suo  robore  firmiora,  ipsa 
libenter  apostolico  fulcimus  munimine,  ut  inte- 
merata consistant,  cum  nostro  fuerint  presidio 
communita.  Cum  igitur,  sicut  dilectus  filius 
Wernerus  conversus  monasterii  de  VVct- 
tingen  Cistertiensis  ordinis  Constan- 
tiensis diocesis  proposuit  coram  nobis,  bone 
memorie  H'cinricus]  episcopus  Constantiensis 
diocesanus  loci  de  speciali  mandato  et  auctori- 
tate nostra  dilectis  filiis  . . abbati  et 
conventui  ipsius  monasterii  concesserit,  ut 
ecclcsiam  de  Riehaim  eiusdem  diocesis,  in 
qua  ius  obtinent  patronatus,  possint  libere 
cum  eam  vacare  contigerit  in  usus  proprios 
retinere,  ita  tarnen  quod  vicario  in  ea  pro  tem- 
pore servituro  pro  sustentatione  sua  et  aliis  eius- 
dem ecclesie  supportandis  oneribus  congrua  de 
ipsius  proventibus  portio  relinquatur,  prout  in 
litteris  inde  confectis  plenius  continetur,  nos 
prefati  conversi  supplicationibus  inciinati,  quod 
super  hoc  ab  eodem  episcopo  provide  factum 
est  ratum  et  firmum  habentes  id  auctoritate 
apostolica  duximus  confirmandum.  Quocirca 

discrctioni  tue  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatinus  predictos  abba- 
tem  et  conventum  non  permittas  super 
hiis  contra  confirmationis  nostre  te- 
norem ab  aliquibus  indebite  molestari, 
molcstatores  huiusmodi  per  censuram 
ecclesiasticam  appellatione  postposita 
compescendo.  Dat.  Lugduni,  UI.  kl. 
februar.,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 


Digitized  by  Google 


168 


231. 

Nachmals  befreiet  (die  Prediger)  bischofif  Berchtold  am  dato  den  25.  aprillens 
im  1249.  iar,  das  sie  in  Basel  predigen,  beicht  hären,  büss  aufflegen  und 
absolvieren  möchten  etc.  Item  an  seiner  statt  die  ketzer  warsager  Zauberer 
und  dergleichen  schedliche  leut  aussrotten.  — 1249  April  25,  5 

Auszug  und  Übersetzung  Wurstisens  in  seiner  Basler  Chronik  S.  118. 
Vgl.  desselben  epitome  pag.  187. 


232. 

Vergleich  zwischen  dem  Cusfos  des  Sli/ts  Sh  Peter  und  dem  Priester 
Johann  Gumpostorso  über  Ausübung  geistlicher  Amtshandlungen  und  10 
Bezug  der  entsprechenden  Einnahmen.  Basel  124.9  Jnni  9- 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol. 
ri ",  n‘  5 im  Staatsarchiv  zu  Basel  (Bf 

Cvnradus  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis 
universis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  noticiam  subscrip-  15 
torum.  Quoniam  beati  sunt  pedes  portantium  pacem  et  pax  et  concordia 
tarn  anime  quam  corporis  sunt  nutrimentum,  ad  sopiendas  lites  et  conten- 
tiones  inter  nos  canonicos  sancti  Petri  super  diversis  articulis  exortas  in 
venerabilcs  viros  . Heinricum  prepositum  maioris  ecclesie  Basiliensis  et 
Hugonem  cantorem  eiusdem  ecclesie  prepositum  nostrum  sancti  Petri  vide-  20 
licet  sicut  in  arbitros  unanimiter  et  concorditer  fide  data  extitit  conpro- 
missum.  Ipsi  vero  arbitri  cum  matura  dcliberationc  super  eisdem  articulis 
arbitrati  sunt  et  arbitrando  pronunciaverunt  et  instrumentum  super  hoc  con- 
fectum  sigillis  suis  roboratum  conscribi  fecerunt  in  hunc  modum: 

(Es  folgt  die  Urkunde  «*  22  p ihrem  ganzen  Wortlaute  nach.)  25 

Quia  vero  inter  suprafatos  custodem  et  Iohannem  sacerdotem  dictum 
Gvmpostorso,  quando  vel  quociens  idem  Iohannes  pro  custode  missas  cclcbraro 
deberet,  postmodum  contentio  est  exorta  et  novis  morbis  supervenientibus  nova 
remedia  sunt  adhibenda,  super  eadem  contentione  in  suprafatum  cantorem  pre- 
positum  sancti  Petri  ab  ambobus  de  conscnsu  nostro  conpromissum  fuit  denuo  SO 
fide  data.  Idem  vero  cantor  de  presentia  et  bona  voluntate  amborum  et  cum 
consilio  nostro  arbitrando  statuit,  quod  sepedictus  Iohannes  sacerdos  pro 
custode  quaiibet  die,  sicut  custos  voluerit,  unam  missam  celebrare  debet  si 
custos  duas  missas  preter  publicam  missam  habuerit  celebrandas,  cxcepta 
septimana  ipsi  lohanni  ad  publicam  missam  celebrandam  ordine  debito  depu-  35 
tata,  in  qua  pro  custode  nullam  missam  celebrabit  nisi  occurreret,  quod  qua- 
tuor  misse  aliqua  die  essent  celebrande  in  ecclesia  sancti  Petri,  quarum  uter- 
que  duas  secundum  ordinationem  custodis  debite  celebrabit.  In  septimana  vero 
custodi  ad  minorem  missam  celebrandam  deputata  ipse  Iohannes  pro  custode, 
si  custos  voluerit  et  sicut  voluerit,  semper  tribus  diebus  [missam  celebrare  debet]  40 
ita,  quod  quaiibet  illarum  trium  dierum  missam  pro  eo  celebrabit,  etsi  custos 


Digitized  by  Google 


169 

tantum  unam  missam  habuerit  celebrandara.  Si  autem  vel  septimus  vcl  tricesi- 
mus  vel  anniversarius  vel  funus  in  septimana  custodis  occurreret,  tune  iam  die- 
tus  lohannes  secundum  formam  prescriptam  pro  custode  qualibet  die  unam  mis- 
sam celebrare  debet.  In  minutionc  vero  sanguinis  sive  in  infirmitate  alter 
5 alterius  honus  portare  debet  et  defectum  fideliter  supplere,  sicut  pium  est 
condecens  et  honestum,  ita  tarnen,  quod  ex  hoc  capitulum  nostrum  dampnum 
vel  gravamen  non  incurrat  nisi  voluntarium.  Si  autem  dictus  custos  vel 
lohannes  salutis  sue  inmemor  infringendo  in  aliquo  prenotatam  formam,  quod 
absit,  fieret  fidei  violator,  quo[t]  et  quibuscunquc  diebus  hoc  faceret  tot  sep- 
10  timanis  Omnibus  proventibus  prebende  sue  privabitur,  qui  inter  prepositum 
et  canonicos  prebendam  pcrcipientes  debent  dividi  equa  lance.  Hec  autem 
declaratio  de  missarum  sollempniis  celebrandis  sic  ordinata  cst,  ut  salvi  et 
illesi  sint  omnes  articuli  prioris  arbitrii,  sicut  superius  sunt  expressi.  Act. 
Basilee,  anno  domini  SfCCxL  nono,  idus  iunii,  in  curia  sepedicti  cantoris. 
15  In  huius  rei  testimonium  presentem  paginam  ipsius  cantoris  prepositi  nostri 
et  capituli  nostri  sigillis  decrcvimus  consignandam.  Testes : lohannes  sco- 
lasticus,  Heinricus  Villicus,  Heinricus  de  Spcchbach,  magister  Wetzelo  cano- 
nici sancti  Petri  Basiüensis. 

233. 

20  Walther  von  Klingen  vergabt  dem  Kloster  Wettingen  Gut  und 
Kirchensatt  zu  Maulburg  im  Wiesenthal.  Klixgnau  1249  Juli  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Uri.  n“  24  (A). 

Auszug  im  Urkundio  l,  252  n'  5. 

An  einer  Seidenschnur  hängt  das  Siegel: 

25  t S . WALTHERI  . DE  . CLINGEN.  5.  Abbildung  »'  90. 

| In  nomine  domini  amen.  | Quoniam  labilis  memoria  hominum  facili 
sopitur  oblivionis  caligine  et  plerique  quod  cupiunt  non  possunt  memoriter 
retinere,  veterum  sanxit  industria  oblivionis  morbum  remedio  tollere  litte- 
rarum,  quatenus  beneficia,  que  pietatis  affectti  locis  sanctis  tribuuntur,  tarn 
SO  firma  stabilitate  constituantur,  ne  a quoquam  quavis  intentionis  calumpnia  in 
posterum  revocentur.  Noverit  eapropter  tarn  presens  etas  quam  futura 
postcritas,  quod  ego  Waltherus  vir  nobilis  de  Klingin  unä  cum  fratribus 
germanis  meis  Vlrico  videlicet  et  Vlrich  Walthero  et  cum  nobili  et  predi- 
lecta  femina  et  uxorc  mea  Sophia  nostraque  prole  predium  nostrum  situm 
85  in  Wisetal  in  villa  Mulberc  cum  iure  patronatus  ecclesie  eiusdem  ville  dc- 
voto  pietatis  affectu  contulimus  monasterio  de  Wettingin  Cisterciensis  ordinis 
in  remedium  animarum  patris  et  matris  nostre  ibidem  sepultorum  nec  non 
et  omnium  parentum  nostrorum,  resignantes  illud  omnes  simul  et  semel  in 
manus  venerabilis  in  Christo  domini  Cvnradi  eiusdem  monasterii  primi  ab- 
40  batis  cum  omni  iure  iusticiis  quoque  et  rationibus  ad  hec  pertinentibus,  quo 
idem  predium  progenitores  nostri  et  nos  noscimur  hactenus  possedisse,  vide- 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  1.  22 


Digitized  by  Google 


170 


licet  cum  domibus  cellariis  agris  vineis  pratis  pascuis  silvis  ncmoribus 
et  forestis,  terris  cultis  et  incultis,  aquis  aquarumque  decursibus  et  aliis 
quibusque  suis  attinentiis,  que  iam  sciuntur  vel  in  posterum  scientur,  libere  et 
quiete  pcrpetuo  possidendum  ita,  ut  memorati  monasterii  fratres  dictorum 
parentum  nostrorum  memoriam  non  solum  anniversariam  verum  etiam  cot-  5 
tidianam  et  continuam  devote  peragant  eisdem  pietatis  obsequium  inpen- 
dendo.  Acta  sunt  autem  hec  in  Castro  nostro  Klingenowe,  anno  ab  incar- 
natione  domini  nostri  lesu  Christi  MCCXtlJ,  ii  non.*)  iulii,  indictione  scptima. 
Testes  autem,  qui  predicte  donationi  interfuerunt  sunt  hii,  quorum  nomina 
sunt  subscripta:  frater  Bertoldus  dictus  de  sancto  Gallo  monachus  et  sacer-  10 
dos  monasterii  antedicti,  dominus  Hugo  miles  de  Winzclun,  dominus  Lutoldus 
de  Steine,  Cvnradus  de  Tetinchon,  Heinricus  Franco  de  Tetinchon,b)  Cvn- 
radus  de  Lenginnanc,  Wemerus  de  Werrah,  Rudolfus  advocatus,  Bertholdus 
minister  in  domo  et  alii  quamplures.  Ad  maiorem  itaque  premisse  dona- 
tionis  firmitatem  et  evidentiam  pleniorem  ego  quidem  Waltherus  de  bona  15 
voluntate  et  libero  assensu  et  iussu  Vflrici]  et  V[lrich  Waltheri]  fratrum 
meorum  prcdictorum  presens  scriptum  mei  sigilli  karactere  communitum  . . 
abbati  et  conventui  monasterii  sepefati  tradidi  nunc  et  in  perpetuum  vali- 
turum.  Nos  vero  Vjlricus]  et  Vflrich  Waltherus]  iam  bis  dicti,  quia  sigillis 
propriis  nondum  utimur,  sigillo  fratris  nostri  Wfaltheri]  in  hac  parte  nos  esse  20 
contentos  publice  profitemur. 

234. 

I.  Papst  Innocenz  IV.  bestätigt  dem  Kloster  Wettingen  die  ihm  durch 

Bischof  Heinrich  von  Konstanz  gewordene  Zuweisung  der  Kirche 
Riehen.  Lyon  124g  August  2p.  25 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Uri.  n"  25  (A). 

Regest  bei  Linder  S.  20. 

Kansleivermerke : Auf  der  Rückseite  asperges  me  und  ebenda  gleich- 
zeitige Hetlinger  Registraturnotiz:  littera  securitatis  super  ecclesia 

Riehein.  30 

Die  Bleibulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

II.  Papst  Innocenz  IV.  bringt  dem  Propst  von  Inter  Iahen  diese  Be- 
stätigung zur  Kenntnis  und  trägt  ihm  auf , das  Kloster  Wettingen 
nicht  wegen  derselben  belästigen  zu  lassen.  Lyon  124g  August  2g. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Uri.  n“  26  (A).  35 

Regest  bei  Linder  S.  20. 


233.  a)  non.  korrigiert  aus  id,  b)  Tetitichon  in  A, 


Digitized  by  Google 


171 


Kansleivermerke:  Auf  dem  Bug  rechts  Io.  fr.  (?);  auf  der  Rückseite 
asperges  me;  an  der  Siegelschnur  ist  ein  Pergamentsettel  an  genaht 
mit  der  Inschrift  steculi  XIII:  quod  prepositus  Interlacensis  est  conser- 
vator  privilegii  super  ecclesia  de  Rcheim,  ne  per  litteras  apostolicas  vel 
& legati  possit  nobis  auffern. 

Die  Bleibulle  hängt  an  Hanfschnüren. 

Die  Urkunden  I und  II  sind  von  derselben  Hand  geschrieben. 


I. 

| Innocentius  5 episcopus  servus 
10  servonim  dei  dilectis  filiis  . . abbati  et 
conventui  monasterii  de  Wettinghein 
Cisterciensis  ordinis  Constantiensis 
dioeesis  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  Licet  ea,  que  de  mandato 
15  nostro  fiunt,  plcnam  in  se  habcant  fir- 
mitatcm,  ut  tarnen  sint  in  suo  robore 
firmiora,  ipsa  libentcr  apostolico  fulci- 
mus  munimine,  ut  intemerata  consi- 
stant  cum  nostro  fuerint  presidio  com- 
20  munita.  Cum  igitur,  sicut  dilectus 
filius  W'ernerus  conversus  monasterii 
vestri  proposuit  coram  nobis,  bone  me- 
moric  Hfcinricus]  episcopus  Constan- 
tiensis loci  diocesanus  de  speciali  man- 
25  dato  et  auctoritatc  nostra  vobis  conces- 
serit,  ut  ecclesiam  de  Rieheim  Constan- 
tiensis dioeesis,  in  qua  ius  patronatus 
habetis,  possitis  libere,  cum  eam  vacare 
contigerit,  in  usus  proprios  retinere, 
30  ita  tarnen  quod  vicario  in  ea  pro  tem- 
pore servituro  pro  sustentatione  sua 
et  aliis  ciusdem  ecclesie  supportandis 
oneribus  congrua  de  ipsius  proventi- 
bus  portio  relinquatur,  prout  in  litteris 
36  inde  confectis  plenius  continetur,  nos 
prefati  conversi  supplicationibus  incli- 
nati,  quod  super  hoc  ab  eodem  epis- 
copo  provide  factum  est,  ratum  et  fir- 
mura  habentes  auctoritatc  apostolica 
40  confirmamus  et  presentis  scripti  patro- 
cinio  communimus,  non  obstante  si 


II. 

Innocentius  episcopus  servus  ser- 
vorum  dei  dilecto  filio  . . preposito 
ecclesie  Interlacensis*)  Lausanensis 
dioeesis  ordinis  sancti  Augustini  sa- 
lutem et  apostolicam  bencdictionem. 

Licet  ea,  que  de  mandato  nostro  fiunt,  plenam 
in  se  habeant  firmiutem,  ut  tarnen  sint  in  suo 
robore  firmiora,  ipsa  libenter  apostolico  fulcimus 
munimine,  ut  intemerata  consistant  cum  nostro 
fuerint  presidio  communita.  Cum  igitur,  sicut 
dilectus  filius  Wernerus  conversus  monasterii 

de  Wettingen  Cisterciensis  ordinis 
Constantiensis  dioeesis  proposuit  coram 
nobis,  bone  memorie  H[einricus]  episcopus  Con- 
stanciensis  loci  diocesanus  de  speciali  mandato 
et  auctoritatc  nostra  cis  concesserit , ut  ecclesiam 
de  Rieheim  Constantiensis  dioeesis,  in  qua  ius 
patronatus  habent,  poSSCTlt  libere,  cum  eam 
vacare  contigerit,  in  usus  proprios h)  retinere, 
ita  tarnen  quod  vicario  in  ea  pro  tempore  ser- 
vituro  pro  sustentatione  sua  et  aliis  ciusdem 
ecclesie  supportandis  oneribus  congrua  de  ipsius 
proventibus  portio  relinquatur,  prout  in  litteris 
inde  confectis  plenius  continetur,  nos  prefati 
conversi  supplicationibus  inclinati,  quod  super 
hoc  ab  eodem  episcopo  provide  factum  est,  ratum 
et  firmum  habentes  auctoritate  litterarum 
nostrarum“)  duximus  confirmandum, 

non  obstante  si  super  aliquorum  provisione  in 
eadem  diocesi  direximus  nostras  litteras  gene- 
rales seu  quavis  indulgentia  vel  gratis  sedis 
apostolice  vel  legatorum  ipsius  impetratis  seu 
etiam  impetrandis,  per  quas  id  impediri  vel 


234.  a)  Interlocensis  m II.  b)  os  auf  Rasur  in  II.  c)  litt  und  nr  in  litterarum 
nostrarum  auf  Rasur  in  II. 


Digitized  by  Google 


172 


super  aliquorum  provisione  in  eadem 
diocesi  dircximus  nostras  litteras  gene- 
rales seu  quavis  indulgentia  vel  gratia 
sedis  apostolice  vel  legatorum  ipsius 
impetratis  seu  etiam  impetrandis,  per 
quas  impediri  vel  diffem  valeat  et  de 
quibus  specialem  oporteat  in  presenti- 
bus  fieri  mentionem.  Nulli  ergo  omnino 
hominum  liceat  hanc  paginam  nostre 
confirmationis  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indig- 
nationera  omnipotentis  dei  et  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  no- 
verit  incursurum.  Dat.  Lugduni,  IIII  kl. 
sept.,  pontificatus  nostri  anno  scptimo. 


differri  valeat  et  de  quibus  specialem  oporteat  in 
litteris  nostris11)  fieri  mentionem.  Quo- 
circa  discrctioni  tue  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatinus  non  per- 
mittas  dictos  abbatem  et  conventum  6 
contra  contirmationis  nostre  tenorem 
super  hiis  ab  aliquibus  indebite  mo- 
lestari , molestatores  huiusmodi  per 
censuram  ecclesiasticam  appellatione 
postposita  compcscendo.  Dat.  Lug-  10 
duni,  H!l.  kL  sept.,  pontificatus  nostri 
anno  septimo. 


235. 

Papst  Innocenz  IV.  gewährt  denjenigen,  welche  die  Prediger  zu  Basel 
beim  Bau  ihres  Klosters  unterstützen,  Ablass. 

Lyon  1249  November  2.  20 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n“  J9  (A). 

Die  Bulle  hangt  an  roten  und  gelben  Seidenfaden. 

Kansteivermerke : auf  dem  Bug  links  I.  V.,  auf  der  Rückseite  Predi- 
catorura. 


i Innoccntius  jj  episcopus  servus  servorum  dei  universis  Christi  fidelibus  24 
presentes  litteras  inspecturis  salutem  et  apostolicam  bcncdictionem.  Quoniam, 
ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal  Christi  recepturi  prout  in  cor- 
pore gessimus  sive  bonum  fuerit  sive  malum,*)  oportet  nos  diem  messionis 
extreme  misericordie  operibus  prevenire  ac  etemorum  intuitu  Seminare  in 
terris,  quod  reddente  domino  cum  multiplicato  fructu  recolligere  debcamus  30 
in  celis  firmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat,  parce 
et  mctet  et  qui  seminat  in  benedictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam 
eternam. b)  Cum  igitur  dilecti  filii  fratres  ordinis  Predicatorum  Basilienfses) 
ibidem,  sicut  accepimus,  ecclesiam  et  alia  edificia  suis  usibus  oportuna  con- 
struere  ceperint  et  ad  ipsorum  consumationcm  sueque  arte  vite  sustentationem  35 
fidelium  indigeant  iuvari  subsidiis,  cum  ferant  propter  Christum  voluntarie 
sarcinam  paupertatis,  universitatem  vestram  rogamus  monemus  et  hortamur 
in  domino  in  remissionem  vobis  peccaminum  iniungentes,  quatinus  de  bonis 
vobis  a deo  collatis  pias  elemosinas  et  grata  eis  caritatis  subsidia  erogetis, 


234.  4)  litteris  nostris  auf  Rasur  in  II.  40 

235.  a)  Römer  14,  10  und  z.  Korinther  j,  /o.  b)'  z.  Korinther  Q,  6. 


Digitized  by  Google 


173 


ut  per  subventioncm  vestram  predicta  edificia  consumari  valeant  et  alias 
corum  indigentie  provideri  ac  vos  per  hec  et  alia  bona,  que  domino  inspirante 
feceritis,  ad  eterne  possitis  felicitatis  gaudia  pervenire.  Nos  enim  de  omni- 
potcntis  dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  auc- 
5 toritate  confisi  Omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  eisdem  pro  dicti 
consumatione  operis  vel  pro  ipsorum  necessitatibus  relevandis  manum  por- 
rexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericor- 
diter  relaxamus.  Dat  Lugduni,  1111  non.  novembr.,  pontiticatus  nostri  anno 
scptimo. 


10  236. 

Graf  Ulrich  von  Pfirt  bestätigt  dem  Kloster  Lieu-Croissant  den  Besitz 
des  Zehntens  von  Gütern,  welche  sein  verstorbener  Vater  Friedrich  dem 
Kloster  vergabt  hatte,  und  welche  vom  Grafen  an  genannte  Personen 
zu  Lehen  gegeben  sind.  — 1249  — — 

15  Unter  Jen  Lehensträgern  erscheinen:  Cünradus  de  Iungholz,  Iunta  de 
Basilea  et  Bela  sue  sorores,  Rüdolfus  et  Conradus  fratres  de  Basilea 
dicti  de  Comemercli. 

Trouillat  I,  58t  n?  401  nach  einer  Abschrift  in  Vidimus  von  1295  im 
bischöflichen  Archiv  zu  Pruntrut. 

so  237. 

Bischof  Berthold  von  Basel  befiehlt  den  Priestern  seiner  Diöcese,  dem 
Predigerorden  in  der  Ausübung  der  Seelsorge  keine  Hindernisse  zu 
bereiten,  und  gewährt  Ablass  den  Diöcesan- Angehörigen,  welche  dessen 
Predigen  besuchen.  — 1249 

25  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  «'  j8  (A). 

An  einem  Bande  hängendes  Siegel: 

f S . BERHTOLDI . DEI . GRA  . BASILIEN  . EPI.  5.  Abbildung  n‘  10. 

B[ertholdus]  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  ecclcsiarum 
prclatis  et  parrochialium  ecclesiarum  pastoribus  atque  vicariis  per  nostram 

80  dyocesim  constitutis  ctemam  in  domino  salutem.  Cum  quidam  viri  religiosi 
utpote  fratres  Predicatores,  quorum  ordinem  sedes  apostolica  noscitur  appro- 
basse,  in  artissima  paupertate  Christo  pauperi  famulentur  seque  totos  dedi- 
caverint  tarn  ad  extyrpandas  hereses  quam  etiam  ad  ediheandam  ecclcsiam, 
in  moribus  et  in  fide  miramur,  quod  quidam  ecclesiarum  prelati  et  rectores 

85  parrochialium  ecclesiarum  quibus  gaudendum  erat,  quod  dominus  nostris") 
temporibus  per  predictuin  ordinem  ecclesiam  suam  misericorditer  visitaverit. 


237.  a)  nostris  üSergttthrithtn. 


Digitized  by  Google 


174 


ipsorum  privilegiis  et  indulgcntiis  scu  concessionibus  tarn  a sede  apostolica 
quam  etiam  a nobis  eisdem  indultis  ecclesie  occulte  detrahunt  et  publice 
contradicunt  dicentes,  quod  in  foro  confessionis  non  possint  absolvere  peni- 
tcntcs,  et  brevitcr  impcdiunt  cos  tarn  in  predicationibus  quam  in  confessioni- 
bus  fructum  animarum  facere,  quem  intendunb  Cum  igitur  constet  nobis,  5 
quod  memorati  fratres  etiam  irrequisitis  ccclesiarum  pastoribus  possunt  auc- 
toritate  sedis  apostolice  predicare,  Confessiones  quorumctinque  fidelium  audire 
et  in  foro  confessionis  iniungere  penitentias  ct  absolvere  penitentes,  ecclesie 
dei  minime  expediret,  si  aure  surda  fratrum  iniurias  transiremus  permittentes 
corum  privilegia  et  indulgentias  scu  concessiones  in  ruinam  ecclesie  lacerari.  10 
Hinc  est,  quod  dilectionem  vestram  in  domino  exhortamur  et  sub  pena  olfitii 
districte  precipimus,  quatinus  ob  amorem  domini  nostri  Icsu  Christi  et  re- 
verentiam  apostolice  sedis  et  nostram  a predictis  ipsorum  fratrum  gravamini- 
bus  omnimodis  desistatisb)  studentes  eos  non  solum  in  predicationibus  et 
confessionibus  non  impedire  sed  etiam  hylariter  ac  tideliter  promovere  scientes,  15 
quod  nos  dilcctis  in  Christo  . . priori  . . suppriori  ccterisque  fratribus  I’redi- 
catoribus,  qui  pro  tempore  in  domo  Basiliensi  hiis  exequendis  fuerint  depu- 
tati,  concedimus  tenore  prcsentium  statuentes,  quatinus  hereticos  et  alias 
excommunicatos,  qui  canonem  late  sententic  inciderunt,  et  alios,  quorum 
nobis  a iure  absolutio  est  concessa,  possint  absolvere  et  dispcnsare  cum  20 
irregularibus  vice  nostra,  vota  etiam  conmutare  ac  eos,  qui  sec)  sortilegiis 
et  divinationibus  dederint,  publice  punire,  si  viderint  expedire , insuper  ut 
omnem  nostram  auctoritatem  secundum  quod  in  foro  confessionis  saluti  ani- 
marum prodesse  iudicaverint,  habeant  in  occultis.  Ut  autem  circa  supra- 
dicta  pro  nostre  concessionis  benivolentia  largius  nobis  crescat  meritum  et  25 
tarn  vestra  quam  populi  amplius  possit  devotio  proficere  aput  deum,  de 
omnipotentis  dei  misericordia  ct  gloriose  virginis  Marie  gratia  confisi  Omni- 
bus fidelibus,  qui  predictorum  fratrum  predicationem  devote  audierint,  tri- 
ginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  relaxamus.  Hec  autem  et  omnia,  que- 
cumque  sepedictis  fratribus  a nostris  predecessoribus  sunt  concessa,  in  per-  30 
petuum  confirmamus.  Actum  anno  gratie  .\ICCXI.IX. 

238. 

Der  Kaplan  von  St.  Andreas  zu  Basel  leiht  Johann  dem  Apotheker 
eine  bisher  von  Ludwig  dem  Krämer  innegehabte  Hofstatt  in  Basel 
zu  Erbrecht.  — 1250  April  — 35 

Original  im  Besirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kohnar,  Unterlinden  «'  if. 

An  einer  grünen  Schnur  hängt  das  serspaltene  Siegel: 

+ S . HEIN IDIACONI  . BASILIEN. 

Conradus  capellanus  capeile  sancti  Andrec  ßasiliensis  universis  Christi 
fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  geste  rei  noticiam.  Sciant  quos  40 

237.  5)  ta  vrn  andtrtr  Hand  üStrgtjthritSin.  c)  Vota  lit  se  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


175 


scire  fuerit  oportunum,  quod  Lvdewicus  institor  civis  Basiliensis  accepta 
quadam  certa  pecunie  quantitatc  a Iohanne  apotecario  ct  uxore  sua  Mehtitde 
arcam,  quam  habebat  a me  iure  hereditario  pro  annuali  censu  XLIIII  soli- 
dorum  et  sex  circulis  panis  consueti  dari  pro  revisorio,  sitam  prope  dictam 
5 capellam,  ad  quam  etiam  pertinet,  et  contiguam  domui  Alberti  pergamen- 
tarii  in  manus  meas  libere  resignavit  ita,  quod  concederetur  predictis 
Iohanni  et  uxori  sue  et  heredibus  corundem  sub  censu  et  iure  supradictis. 
Quod  tenore  presentium  fateor  me  fecisse.  Testes:  Livtoldus  canonicus 
Basiliensis,  magister  Iohannes  scolasticus  et  Heinricus  de  Spechpach  cano- 
10  nici  sancti  Petri,  YVemherus  sacerdos  dictus  Mvspach,  Iohannes  Schalarius, 
Heinricus  Dapifer  de  Rinuclden  milites,  Heinricus  de  Rinecka  et  alii  quam- 
plurcs.  Act  anno  domini  floc  quinquagesimo,  mense  aprili.  In  memoriam 
predictorum  et  maiorem  roboris  firmitatem  presens  scriptum,  quia  proprium 
• sigillum  non  habui,  sigillo  nobilis  viri  Heinrici  archidiaconi  Basiliensis  pecii 
15  sigillari. 


239. 

Das  Donistift  leiht  ein  Haus  bei  St.  Ulrich  dem  Diakon  Johann  und 
seinen  Angehörigen.  Basel  1230  Mai  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  / n“  n (A).  — Abschrift 
20  des  15.  Jh  im  Cartular  der  Basler  St.  Stephanspräbende  im  General- 

Landesarchiv  zu  Karlsruhe,  Copialbuch  «"  116  foi.  I. 

Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober- Rheins  4,  230. 

Das  ( eingehängte ) Siegel  fehlt. 

Heinricus  prepositus,  YV’ilhelmus  decanus  et  capitulum  ecclesie  Basi- 
25  liensis  omnibus  Christi  hdclibus  has  litteras  inspecturis  noticiam  rei  geste. 
Que  geruntur  in  tempore,  ne  Iabantur  cum  tempore,  litterarum  testimoniis 
etemantur.  No  tum  sit  igitur  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  Hede- 
wigis  que  dicitur  Scriptrix  cum  filiabus  suis  Güta  et  Ita  domum  suam  prope 
capellam  sancti  Vlrici  Basilee  sitam,  quam  a nobis  pro  annuo  censu  soli- 
30  dorum  duorum  initio  mensis  aprilis  persolvendorum  iure  hereditario  posse- 
derant,  in  manus  Conradi  camerarii  nostri,  cum  domus  ipsa  ad  cameram 
nostram  spectet,  sub  forma  tali  publice  resignarunt,  ut  eam  Iohanni  diacono, 
qui  dictam  domum  ab  ipsis  emerat,  concederet  loco  nostri.  Ipse  vero  ad 
eorum  voluntatem  et  lohannis  ipsius  petitionem  iam  dictam  domum  sibi  et 
35  matri  sue  Liebe  et  pueris  eiusdem  Hugoni  et  Agnese  indifferenter  sub  eodem 
censu  et  iure  concessit  perpetuo  possidendam,  ut  unoi  ex  eis  decedente  reli- 
qui  in  quieta  permaneant  possessione  salvo  ecclesie  nostre  iure.  Testes  huius 
rei  sunt:  Hugo  cantor,  Heinricus  dictus  Camerarius,  Vlricus  et  Iohannes  de 
Ratolstorf,  Heinricus  custos  canonici  ecclesie  Basiliensis,  Hugo  decanus 
40  ecclesie  sancti  lohannis,  Heinricus  de  sancta  Maria  Magdalena,  Albertus  de 
sancto  Nicolao  sacerdotes,  Heinricus  plebanus  de  Chozingen,  Iohannes  dia- 


Digitized  by  Google 


176 


conus  dictus  de  Monte  Biligardis,  Rüdolfus  campanarius  et  multi  alii.  Acta 
sunt  hec  in  choro  Basilicnsi,  anno  domini  iticcL,  X kl.  iunii.  Et  ut  hec  rata 
et  illesa  in  posterum  permaneant,  huic  scripto  sigillum  capituli  nostri  duxi- 
mus  appcndendum. 


240.  5 

Der  Dompropst  Heinrich  von  Basel  leiht  als  Pleban  der  Kirche 
Riehen  einige  vom  dortigen  Vikar  Walther  emoorbcne  Güter  zu  Richen, 
Inslingen  und  Höllstein  diesem  Walther,  der  Thuda,  und  deren  Sohn, 
dem  Schüler  Heinrich.  Basel  1250  Mai  2$. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Urk.  n"  27  (A).  10 

Regest  bei  Linder  S.  20. 

Zwei  an  Pergamentstreifen  hängende  Siegel: 

/.  Abt  von  Wettingen.  S.  Abbildung  n°  71. 

2.  Dompropst  Heinrich.  S.  Abbildung  n°  ip. 

Heinricus  prepositus  maioris  ecclesie  Basiliensis  plebanus  ecclesie  de  15 
Richeim  Constantiensis  diocesis  Omnibus  Christi  fidelibus  in  pcrpetuum. 
Noverint  universi,  quod,  cum  Waltherus  ecclesie  nostre  predicte  Riehein 
vicarius  quoddam  cellarium  in  cimitcrio  eiusdem  situm  ecclesie,  quandam 
schupozam  ex  septcm  officialibus  schüpozis  ad  ecclesiam  ipsam  pertinenti- 
bus,  quedam  bona  in  Incelingen  sita  videlicet  agros  et  vineas  et  alia  et  20 
pratum  quoddam  in  Holstein  nec  non  quedam  alia  conparavisset  ac  illa 
quedam  ex  ipsis  iure  proprietatis  et  quedam  iure  hereditario  possedisset, 
ecclesie  nostre  memorate  conmodum  diligens  et  bono  zelo  ductus  omnia 
ipsa  bona  tarn  predia  quam  hereditates  prenominata  ecclesie  nostre  iam  dicte 
contulit  et  in  manus  nostras  libere  resignavit.  Nos  igitur  ad  peticionem  eius-  25 
dem  bona  ipsa  de  conscnsu  et  de  consilio  honorabilium  Cvnradi  abbatis  et 
conventus  de  Wettingen  ecclesie  eiusdem  patronorum  Walthero  prefato, 
Thvde  mulieri  et  filio  suo  Heinrico  scolari  concessimus  iure  hereditario  pro 
annuo  censu  quindecim  solidorum  possidenda  tali  condicione,  quod  iidem 
simul  et  pariter  possideant  bona  ipsa  tempore  vite  sue;  et  si  memoratos  30 
Waltlicrum  et  scolarem  mori  contigerit,  Thvda  mulier  que  superstes  exstiterit 
eadem  bona  quamdiu  vixerit  possidebit,  deindc  ad  ecclesiam  libere  pcrtinc- 
bunt;  si  vero  Waltherum  et  mulierem  sepefatos  mori  contigerit,  idem  scolaris 
bona  ipsa  possidebit  toto  tempore  vite  sue,  et  si  laicus  factus  fucrit  et 
heredes  legitimos  de  se  progenuerit,  illi  et  eorum  heredes  de  se  progeniti  35 
bona  sepedicta  possidebunt  sicut  solet  fieri  successive.  In  huius  rei  testi-  - 
monium  presens  litera  abbatis  predicti  et  nostro  sigillis  est  munita.  Actum 
Basilice,*)  anno  domini  NICC  quinquagesimo,  Vlfl  kal.  iunii.  Testes:  Wernherus 
abbas  de  Capella,  Heinricus  cellarius  de  Wettingen,  Rvdolfus  et  Berchdoldus 
monachi,  Chvnradus  camerarius,  Vlricus  de  Baden  canonici  Basilienses,  Hein-  40 

24«.  >)  « <«  A. 


Digitized  by  Google 


177 


ricus  subcustos  Basilicnsis,  clerici,  Crafto  Basiliensis,  Heinricus  Dapifer  de 
Kinuclden  milites,  VVcmherus  de  Vesenegge,  Wemherus  Longus  laici  et 
Burchardus  plebanus  de  Bratelle  notarius  civium  Basiliensium,  qui  hoc  con- 
scripsit,  et  alii  quamplures. 


5 241. 

Bischof  Berthold  von  Basel  und  das  Domkapitel  stiften  zwei  Priester- 
pfründen im  Basler  Münster.  Basel  1250  Juli  1. 

Abschrift  des  IJ.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecclesie  Basiliensis  im  Staats- 
archiv zu  Bern  fol.  76”  (B). 

10  Trouillat  1,  f&J  n'  402  nach  B. 

242. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  dem  Burchard  Ozelin  einen  Italien  Garten 
vor  dem  Spalenthor.  — 1230  November  14. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n * 22  (A).  — Abschrift 
15  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  44  n"  82 
ebenda  (B). 

Arnold  S.  Jip  nach  A. 

Eingehängtes  Siegel  des  Kapitels  von  St.  Peter , zerbrochen.  S.  Ab- 
bildung n'  40. 

20  Chonradus  dccanus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis 

omnibus  hanc  paginam  intuentibus  facti  noticiam  subnotati.  Noverint  igitur 
universi,  quod  nos  Burchardo  dicto  Ozelin  medictatem  orti  siti  extra  portam 
Spalee  versus  locum  dictum  Lusebuhel  ad  ecclesiam  sancti  Petri  spectantis 
sub  iure  hereditario  pro  censu  annuo  septem  solidorum  et  quatuor  denari- 
25  orum  conccssimus  perpetuo  possidendam  tali  addita  pactione,  quod,  quam- 
diu  a progenie  dicti  Otzelini  prefati  orti  medietas  possidetur,  census  hono- 
rarius  qui  vulgo  dicitur  erschatz  ab  eisdem  nullatinus  exigatur,  cum  vero 
extra  suam  progeniem  ad  manus  extraneas  nominata  medietas  devolvatur,*) 
census  honorarius  dari  debet.  In  cuius  facti  memoriam  sigillum  nostri  capi- 
3o  tuli  duximus  presentibus  appendendum.  Testes:  dccanus,  Vlricus  custos, 
magister  Ruodolfus,  Waltherus  canonici,  Heinricus  miles  Vorgassvn,  Wemherus 
Rufus,  et  alii  fidedigni.  Act.  anno  domini  M cc L , feria  sccunda  postfestum 
beati  Martini. 


242.  a)  devolvatur  korrigiert  aus  devolvitnr. 


Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  1. 


23 


Digitized  by  Google 


178 


243. 

Papst  Innocettz  IV.  ermächtigt  den  Bischof  von  Basel,  dem  Dom- 
scholaster  Heinrich  und  dem  Domherrn  Johann  von  Rodersdorf,  sowie 
Dietrich,  Chorherrn  von  St.  Peter,  zu  Basel,  die  Annahme  noch  weiterer 
Pfründen  zu  gestatten.  Lyon  1250  Dezember  /p.  5 

Abschrift  im  Registerband  22  fot.  rot"  epist.  64 '.4  im  vatikanischen 
> Archiv  zu  Rom  (B).  — 

Berger  2,  25 J nf  5378. 

[Innocentius  cpiscopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri]  . . episcopo 
Basiliensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Devotionis  tue  sinceritas  10 
exigit,  ut  petitionibus,  quas  nobis  interdum  pro  aliis  exliibes,  quantum  cum 
deo  possumus  annuamus.  Tuis  itaque  »upplicationibus  inclinati  presentium 
tibi  auctoritate  committimus,  ut  cum  dilecto  filio  Heinrico  scolastico  et 
lohanne  de  Ratoistorf  maioris  et  Theoderico  sancti  Petri  ecclesiarum  canoni- 
cis  Basiliensium,  quos  nobis  tua  fratemitas  commendavit,  quod  pretcr  bene-  15 
ficia  ecclesiastica,  que  obtinent,  curam  animarum  habentia  libere  possint  alia 
seu  personatus  vei  dignitates,  etiam  cum  simiii  cura  recipere,  si  eis  canonice 
in  rcgno  Alamannic  oflcrantur,  et  cum  obtentis  licite  retinere,  non  obstante 
constitutione  concilii  generalis,  usque  ad  summam  illam  auctoritate  nostra 
dispcnses,  de  qua  pensatis  ipsorum  mcritis  secundum  deum  tua  discretio  30 
viderit  expedire.  Proviso  tarnen  quod  huiusmodi  beneticia  (eadem  debitis 
non  fraudentur  obsequiis  et  animarum  cura  nullatenus]  ncgligatur.  Dat.  Lug- 
duni,  xilll  kl.  ianuar.,  [pontificatus  nostri]  anno  vif  1. 

244. 

Gerung  von  Tegerfeldat  verzichtet  vor  dem  Bischof  von  Basel  auf  35 
alle  Ansprache  an  die  Güter  zu  Riehen,  welche  das  Kloster  Wettingen 
den  Brüdern  Burehard  und  Rudolf  von  Usenberg  abgekauft  hat. 

Basel  1250  Dezember  2S. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «'  2S  (A). 

Regest  bei  Linder  S.  21.  30 

Von  den  beiden  eingehängten  Siegeln  ist  nur  dasjenige  des  Bischofs 

Uerthold  erhalten.  S.  Abbildung  tf  //. 

Bcrchtoldus  dei  gratia  Basiliensis  cpiscopus  universis  Christi  fidelibus 
presentem  paginam  inspecturis  salutem  in  domino  cum  noticia  subscriptorum. 
Res  geste,  ne  dominetur  eis  oblivio,  scripture  solent  testimonio  perhennari.  35 
Noverint  igitur  tarn  presentes  quam  futuri,  quod,  cum  lis  et  discordia  inter 
dominum  Gerungum  militem  dictum  de  Tegiruelt  ex  una  et  Conradum  ab- 
batem  et  conventum  de  Wettingen  ordinis  Cisterciensis  Constantiensis  dio- 
cesis  ex  parte  altera  super  bonis  sitis  in  Riehein,  quorum  proprietatem  et 
dominium  dicti  abbas  et  conventus  a dominis  Burchardo  et  Rodolfo  de  40 


Digitized  by  Google 


179 


Vsinberc,  ius  vero  feodale  ab  Eckardo  de  Nollingen  cive  de  Rinuelden  legi- 
time conpararunt,  aliquamdiu  moveretur,  tandem  dictus  miles  in  nostra  pre- 
sentia  constitutus  publice  recognovit  in  prefatis  bonis  sc  nullum  ius  habere, 
et  si  quod  habuit  ei  penitus  renuntiavit  hoc  adiecto,  quod  nec  ipse  nec  qtiis- 
5 quam  de  Tegiruelt  vel  aliquis  amicorum  suorum  sepefatos  abbatem  et  con- 
ventum  de  cetera  molestabit  Ipse  etiam  G[erungus]  de  Tegiruelt  domino 

Gotfrido  de  Stöfen  iuniori  vel  domino *)  militi  de  Öchein  qui 

dicitur  Böhart  nullum  Consilium  vel  auxilium,  si  eos  vel  alterum  ex  eis  super 
memoratis  bonis  controversiam  movere  contigerit,  prestare  debebit  Huius 
10  rei  testes  sunt:  magister  Erchinvridus  cantor  Basiliensis,  Hiltebrandus  de 
Tegiruelt,  Vlricus  de  Ratoltstorf  milites.  In  prcmissorum  vero  memoriam 
maioremque  roboris  firmitatem  presens  pagina  nostro  et  nobilis  domini  Ro- 
dolfi  comitis  de  Habchspurc  lantgravii  Alsatie  sigillis  est  munita.  Act 
Basilee,  anno  domini  ildc  quinquagcsimo  primo,  indictione  IX,  in  festo  sanc- 
15  torum  innocentum. 

245. 

Das  Kloster  Häusern  verkauft  Kornzinse  an  den  Kitter  Konrad 
Waldner.  — i2$o  — — 

Schöpßin  Alsatia  i,  40p  n’  542  nach  dem  Original  im  Familienarchiv 
20  der  Waldner. 

A[delheidisj  priorissa  totusque  conventus  sororum  in  Husiren  omnibus 
hoc  presens  scriptum  inspccturis  orationcs  in  domino  devotas  cum  notitia 
subscriptorum.  N overint  omnes,  quos  nossc  oportunum  fuerit,  quod  ego 
priorissa  et  congregatio  prelibata  quedam  a Rudolpho  militc  dicto  Holzapliil 
26  videlicet  ad  duo  quartalia  in  redditibus  frumenti  nobis  in  tcstamento  legata 
Cunrado  militi  de  Berwilre  dicto  Waldenere  pro  marca  et  dimidia  vendidi- 
mus  nostnim  ius,  quod  in  cisdem  nobis  competebat,  in  eundem  transferendo. 
Unde  ne  ab  aliquo  possit  super  hac  re  infestari,  presentem  litteram  nostro 
sigillo  fecimus  communiri.  Acta  sunt  autem  hec  anno  gracie  MCCL. 

30  2415. 

I.  Papst  Jnnocenz  IV.  gewährt  dem  Kloster  Wetting en  die  Gnade,  dass 
die  ihm  gemachte  Übertragung  der  Kirche  Riehen  durch  keinen  Brief 
des  apostolischen  Stuhls  ohne  Erwähnung  der  vorliegenden  Indu/genz 
könne  aufgehoben  werden.  Lyon  1251  Februar  6. 

35  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n"  ap  (A). 

Regest  bei  Linder  S.  21. 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerke : auf  dem  Bug  rechts  adeg.  per.,  auf  der  Rückseite  P 

de  Ass.  Cist,  darunter  Guarnerus. 

40  244.  a)  freigrlaisint  Sttlle  in  ei. 


Digitized  by  Google 


180 


II.  Papst  Innocenz  IV.  bringt  dem  Abt  von  Humilimont  die  unter  I. 
enthaltene  Indulgenz  zur  Kenntnis  und  trägt  ihm  auf , das  Kloster 
IVettingen  wegen  derselben  nicht  belästigen  zu  lassen. 

Lyon  12 51  Februar  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «”  jo  (A).  5 

Regest  bei  Linder  S.  21. 

Die  Bülte  hangt  an  Hanfschnüren. 

Kanzleivermerke : auf  dem  Bug  rechts  adeg.  per.,  auf  der  Rückseite 
P.  de  Ass.  Cist-,  darunter  Guarnerus. 


I. 

3 lnnocentius  jj  episcopus  servus 
servorum  dei  dilcctis  filiis  . . abbati 
et  conventui  monasterii  de  Wettingen 
Cistertiensis  ordinisConstantiensis  dio- 
cesis  saiutem  et  apostolicam  benedic- 
tionem.  Volentes  indempnitati  vestri 
monasterii  precavere,  ad  quod  vestre 
devotionis  mcrita  nos  inducunt,  ut 
gratie,  quam  super  ecclesia  de  Rie- 
hein Constantiensis  diocesis,  in  qua  ius 
patronatus  habetis,  in  usus  proprios 
convcrtenda  vobis  per  litteras  nostras 
fecisse  dicimur,  per  litteras  a quocum- 
que  postmodum  a scdc  apostolica  im- 
petratas  vel  posterum  impetrandas 
cuiuscumque  tenoris  existant,  “)  que 
de b)  dicta  ecclesia  et  de  presentibus 
eorumque  tenore  plenam  et  expressam 
non  fecerint  mentionem,  nullatenus 
derogetur,  auctoritate  vobis  presen- 
tium  indulgemus.  Nulli  ergo  omnino 
hominum  liceat,  hanc  paginani  nostre 
conccssionis  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attcmptare  presumpserit,  indig- 
nationcm  omnipotentis  dei  et  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  no- 
vcrit  incursurum.  Dat.  Lugduni,  vhi 
id.  februar.,  pontiiicatus  nostri  anno 
octavo. 


IL  10 

lnnocentius  episcopus  servus  ser- 
vorum dei  dilecto  filio  . . abbati  de 
Humilimonte  Premonstratensis  ordinis 
Lausancnsis  diocesis  saiutem  et  apo- 
stolicam benedictionem.  Volentes  ioitemp-  10 
nitati  dilcctorum  filiorum  . . abbatis  et 
conventus  monuteril  de  Wettingen  Ci- 
stertiensis ordinis  Constantiensis  dio- 
cesis  precavere,  ad  quod  eorum  devotionis 
mcrita  nos  inducunt,  ut  gratie,  quam  super  ec-  20 
clesia  de  Rieheim  eiusdem  diocesis,  in  qua 
ius  patronatus  haben t,  in  usus  proprios  con- 
vertenda  ipsiS  per  litteras  nostras  fecisse  dici- 
mur, per  litteras  a quocumque  postmodum  a 
sede  apostolica  impetratas  vel  posterum  impe-  25 
trandas  cuiuscumque  tenoris  existant,  que  de 
dicta  ecclesia  et  de  presentibus  eorumque  tenore 
plenam  et  expressam  non  fecerint  mentionem, 
nullatenus  derogetur,  ipsis  per  litteras 
nostras  dtiximus  indulgendum.  Quo-  30 
circa  discretioni  tue  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatinus  non  per- 
mittas  dictos  abbatem  et  conventum 
super  hiis  contra  concessionis  nostre 
tenorem  ab  aliquibus  indebite  tno-  35 
lestari , molestatores  huiusmodi  per 
ccnsuram  ecclesiasticam  appellatione 
postposita  compescendo.  Dat.  Lugduni, 
vni  id.  febr.,  pontiiicatus  nostri  anno  octavo. 


246.  a)  «s  auf  Rasur.  bt  de  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


181 


247. 

Ritter  Burchard  Vitztum  schenkt  dem  Kloster  St.  Maria  Magdalena 
ein  Grundstück  bei  Basel.  — 1251  Februar  14. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Maria  Magdalena  n*  1 (A).  — 
5 Deutsche  Übersetzung  von  1441  im  Brief  buch  St.  Maria  Magdalena  E. 
fol.  1 — Brieftafelnbuch  von  t$o6  St.  Maria  Magdalena  I,.  fol.  246  mit 
dem  Zusatz:  dise  gütter  sind  vor  vil  iorcn  verkoufft  worden  bis  uff  ettliche 
eygenschafften  so  wir  uff  etlichen  hüseren  behalten  hand  als  hienoch  stot. 
— Regesten  im  Güterbuch  des  14.  Jh.  St.  Maria  Magdalena  D.  fol.  24 
10  mit  der  Einleitung:  dis  sint  die  zinse  die  wir  han  von  den  hofsteten  an 
den  Stiencn  for  unscrs  closters  tor  und  in  dem  Stürgdw  und  gend  als  vil 
erschatz  als  zinse  an  da  der  erschaz  usbescheiden  ist  und  fallent  zu  den 
zewdn  sant  Johanns  tag  an  da  es  usbescheiden  ist  und  im  Zinsbuch  von 
14.14  St.  Maria  Magdalena  H.  fol.  4,  sämtlich  ebenda. 

15  Abhängendes  beinahe  ganz  zerstörtes  Siegel. 

Universis  Christi  fidelibus  presentem  literara  inspecturis  Burchardus 
miles  Basiliensis  dictus  Vicedomnus  noticiam  rei  geste.  Tenore  presentium 
notum  facio  universis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  ego  de  consensu 
et  voluntate  uxoris  mee  et  liberorum  nostrorum  pro  remedio  animarum 
20  nostrarum  et  parentum  nostrorum  territorium  meum  in  Sturcowe  situm  libere 
contuli  ecclcsie  sancte  Marie  Magdalene  sororum  Penitentum  Basilee,  ut  in 
perpetuum  quolibet  sabbato  vel  alia  die,  si  sabbatum  festo  aliquo  sit  occu- 
patum,  celebrent  de  beata  virgine  Maria  missam,  in  qua  memoria  mei  fiat 
Quod  si  bis  ter  vel  quater  omiserint,  ipsum  territorium  ad  heredes  meos 
25  sine  contradictionc  qualibet  debet  reverti.  Sciendum  etiam,  si  eedesia  ipsa 
sancte  Marie  Magdalene  aliquo  casu  destrueretur  ita,  quod  non  posset  restau- 
rari,  sepedictum  territorium  ad  heredes  meos  libere  revertetur.  Et  ne  quis- 
quam  dubitet  de  hoc,  presentem  cartam  dictis  sororibus  contuli  sigilli  mei 
munimine  consignatam.  Dat.  anno  domini  Srcc  quinquagesimo  primo,  in 
30  festo  sancti  Valentini  martyris. 


248. 

Bischof  ßerthold  von  Basel  bezeugt,  dass  Ulrich  von  Biel,  Dienshnann 
der  Kirche,  Güter  zu  Biel,  Safnern  und  JLantlingen  dem  Kloster  Belle- 
lay geschenkt  habe.  Basel  1251  März  1. 

Unter  den  Zeugen:  Heinricus  dictus  Scriptor  canonicus  sancti  Petri 
Basiliensis,  Henricus  Magister  coquine,  . . Richardus  de  Huschove,  Hen- 
ricus  dictus  Vullarius. 

Trouillat  /,  5S7  »'  406  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut  (A).  — Fontes  rerum  Bernensium  2,  JJS  n°  Jto  nach  A. 


Digitized  by  Google 


182 


24!). 

Der  Kardinallegat  Hugo  gestattet  dem  Stift  St.  Leonhard  die  Ab- 
haltung  stillen  Gottesdienstes  zur  Zeit  eines  allgemeinen  Interdiktes. 

Strassburg  1251  Juni  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n°  14  (A).  — Regest  5 

im  weissen  Buch  von  rjoo  St.  I.eonhard  D.  fei.  233  ebenda. 

An  roten  Seidenfäden  hängt  das  Sieget : 

S . FRIS  . HVG  . TT  . SCE CARD. 

S Frater  Hugo  $ miseracione  divina  tituli  sanctc  Sabine  presbyter  car- 
dinalis  apostolice  sedis  legatus  dilectis  in  Christo  preposito  et  canonicis 
monastcrii  sancti  Lconardi  ordinis  sancti  Augustini  *)  Basiliensis  salutem 
in  domino.  Devocionis  vestre  merita  et  venerabilis  patris  episcopi  Basi- 
liensis precamina  nos  inducunt,  ut  desideriis  vestris  quantum  '■)  cum  deo  possu- 
musc)  favorabiliter  annuamus.  Nos  igitur  vestris  precibus  inclinati  vobis 
auctoritate  qua  fungimurd)  indulgemus,  ut  tempore  generalis  intcrdicti  liceat  15 
vobis  in  monasterio  vestro  clausis  ianuis,  non  pulsatis  campanis,  interdictis 
et  excomunicatis  exclusis,  voce  submissa  divina  officia  celebrare,  nisi  causam 
dederitis  intcrdicto  vel  id  vobis  contingat  specialiter  interdici.  Dat.  Argen- 
tine,  llll  non.  iunii,  pontiticatus  domini  Innocencii  papc  IUI.  anno  octavo. 

25Q-  20 

Der  Kardinallegat  Hugo  gewährt  denjenigen,  welche  den  Bau  des 
Prcdigcrk/osters  in  Basel  unterstützen,  Ablass. 

Strassburg  1251  Juni  9. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n"  41  (A). 

An  roten  Seidenfäden  hängt  das  Siegel:  25 

t S . FRIS  . HVG  . TT  . SCE  . SABINE  . PBRI  . CARD. 

Kanzleivermerk  unter  dem  Bug  rechts  l’ctrus  vijdi]t. 

| Universis  § Christi  fidelibus  per  Alemanniam  constitutis  ad  quos 
littere  istc  pervenerint  frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine 
presbyter  cardinalis  apostolice  sedis  legatus  salutem  in  domino.  Quoniam,  30 
ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante  tribunal  Christi  recepturi  pront  in 
corpore  gessimus  sive  bonum  fuerit  sive  malum,*)  oportet  nos  dient  messionis 
extreme  misericordie  operibus  prevenire  ac  eternorum  intuitu  Seminare  in 
terris,  quod  reddentc  domino  cum  multiplicato  fructu  recolligere  valeamus 
in  celis  firmam  spem  fiduciamque  tenentes,  quoniam  qtii  parce  seminat,  parce  35 
et  metet  et  qui  seminat  in  benedictionibus,  de  benedictionibus  et  metet  vitam 

249.  »)  Außustincnsis,  in  A.  b)  quam  tarn  in  A.  c)  korrigiert  aus  poftüimus.  d)  i und  r auf  Rasur. 

250.  1'  Römer  14,  jo  und  J.  Korinther  J,  10. 


Digitized  by  Google 


etemamb).  Cum  igitur  . . prior  et  conventus  fratrum  Predicatorum  Basi- 
liensium  ecclesiam  et  ofticinas  suas  dudum  editicare  ccperint,  ad  quarum 
consumationem  fidelium  subsidia  sunt  eis  plurimum  oportuna,  universitatem 
vestram  rogamus  monemus  et  hortamur  in  domino  in  remissionera  vobis 
5 peccaminum  iniungentes,  quatinus  de  bonis  vobis  a deo  collatis  pias  ele- 
mosinas  et  grata  caritatis  subsidia  erogetis,  ut  per  Subventionen]  vestram 
opus  inceptum  valeat  consumari  et  vos  per  hec  et  alia  bona,  que  domino 
inspirante  feceritis,  ad  etenie  possitis  fclicitatis  gaudia  pervenire.  Nos  autem 
de  omnipotentis  dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum 
10  eius  auctoritate  confisi  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  manum 
eis  ad  hec  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  peni- 
tentia  misericorditer  relaxamus.  Dat.  Argentinc,  v idus  iunii,  pontificatus 
domini  Innocentii  pape  1111.  anno  octavo. 

251. 

15  Bischof  Bcrlhold  von  Basel  erhält  für  den  Domsänger  Erchenfrid 
einen  Almentplatz  neben  der  St.  Vincenskapelle  zum  Bau  eines  Hauses, 
welchem  das  Domkapitel  zu  Lasten  des  dortigen  Hofes  das  Fenster- 
recht einräumt.  — 1251  Juli  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , Domstift  I,  7 (A).  — Abschrift 
20  Wurstisens  in  seinen  Analecta  p.  514  in  der  Universitätsbibliothek  su 
Base!  (B).  — Abschriften  des  rS.  Jh.  in  Wurstisens  Codes:  diplomaticus 
fol.  409*  ebenda  (C)  und  in  seiner  Beschreibung  des  Münsters  fol.  98''  in 
der  vaterländischen  Bibliothek  zu  Basel  (€'). 

Trouillat  2,  67  n"  48  nach  C. 

25  Die  zwei  (an  Bändern  hängenden)  Siegel  fehlen. 

Bertoldus  dei  gratia  episcopus  ecclesie  Basiliensis  omnibus  preseticium  in- 
spectoribus  noticiam  subscriptorum.  Noverit  presens  [etasj  et  futura  posteritas, 
quod  nos  rogatu  discreti  viri  Krchenfridi  cantoris  ecclesie  prelibate  publi- 
cam  aream  a superiori  partc  capcilc  sancti  Vinccncii  adiacentem  accedente 
30  consensu  consulum  Basiliensis  civitatis , ut  idem  cantor  ob  anime  sue  re- 
medium  in  cadcm  area  domum  editicare  posset  dicte  cappelle  nec  non  ca- 
pellaniseidem  preessentibus  mansurafm]  perpetuotam  presentibus  quam  futuris, 
nostris  precibus  obtinuimus,  presentibus  vidclicet  Petro  Scalario  advocato, 
Iohanne  fratre  suo,  Hugone  dicto  Monachus,  Heinrico  dicto  Steinlin  et  Craftone 
35  militibus,  presenti  nostrarum  litterarum  testimonio  sigilli  nostri  robore  mu- 
nitarum.  Nos  Heinricus  prepositus,  Wilnhelmus  decanus  toti.mque  capitulum 
ecclesie  Basiliensis  honorandi  viri  Krchenfridi  dicte  nostre  ecclesie  cantoris 
inclinati  precibus  concedimus  et  roboramus,  ut  de  nostra  claustralt  curia 
sancti  Vinccncii  domui,  quam  idem  cantor  eidem  edificavit  capelle,  per  fcncstras 


40  250.  b)  j.  Kcrimtktr  q,  6. 


184 


diutina  lux  ministretur,  volentes  et  taliter  statuentes,  ne  in  ipsa  eadem  dau- 
strali  curia  huiusmodi  fieri  debcant  edificia,  que  ipsam  domum  sancti  Vin- 
cencii  in  diurna  luce  pro  sua  necessitate  impedire  valeant  aut  privare.  Actum 
seu  datum  anno  dominicc  incamacionis  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo 
primo,  decimo  kalen.  augusti.  6 

252. 

Bischof  Bert  hold  von  Basel  befreit  das  Predigerklosler  von  der  Pflicht t 
von  den  ihm  zufliessenden  Liebesgaben  und  Begräbnisgeldern  den  kano- 
nischen Anteil  zu  entrichten.  Basel  1251  — — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n°  40  (.!).  10 

Das  Siegel  des  Bischofs  hängt  an  roten  und  grünen  Seidenfäden. 

S.  Abbildung  n‘  11. 

B[ertholdus]  divina  miseratione  Basiliensis  episcopus  universis  prelatis 
clericis  et  religiosis  civitatis  et  dyocesis  Basiliensis  salutem  in  omnium  sal- 
vatore.  Cum  nostri  sit  offitii  fovere  devote  domino  famulantes  et  religiosos  15 
quoslibet  in  libertate  sui  ordinis  conservare,  maximc  tarnen  decct  nos  illis 
hanc  gTatiam  impendere , qui  honus  nostrum  supportantes  non  solum  exempio 
vite  melioris  sed  etiam  doctrina  ewangelice  veritatis  gregem  nobis  commissum 
pascerc  fideliter  elaborant.  Volentes  igitur  viros  religiosos  fratres  Predica- 
tores  domus  Basiliensis  in  tranquillitate  commissum  sibi  predicationis  offitium  20 
excrcere  et  in  quiete  domino  famulari,  de  mandato  speciali  domini  Hvgonis 
tytuli  sancte  Sabine  presbyteri  cardinalis  et  apostolice  sedis  per  Theutoniam 
legati  hanc  ipsis  gratiain  auctoritate  qua  fungimur  facimus  et  statuendo  in 
perpetuum  confirmamus,  ut  videlicet  non  obstantibus  litteris  seu  conditionibus 
quibuscumque  in  contrarium  factis  de  legatis  sibi  a defunctis  et  elemosinis  25 
aliis  iam  perceptis  et  percipiendis  et  de  hiis,  que  intuitu  sepulturc  perceperunt 
et  percipient  in  futurum,  dare  aliquibus  aliquid  pro  canonica  portione  contra 
communcm  consuetudinem  clericorum  et  religiosorum  nostre  dyocesis  nulla- 
tenus  teneantur.  Universis  igitur  tarn  clericis  quam  religiosis  districte  pre- 
cipiendo  mandamus,  ne  quis  predictos  fratres  Predicatores  contra  hanc  nostram  30 
ordinationem  canonicam  portionem  ab  eis  exigendo  eos  presumat  de  cetero 
molestare.  Dat  Basilce,  anno  domini  MCcL  primo. 


253. 

Das  Basler  Domstift  leiht  eine  ihm  durch  Bischof  Berthold  von  Basel 

vergahte  Hofstatt  in  Klein-Basel  dem  Kloster  Wettingen.  35 

- 1251 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Base/,  St.  Urk.  n‘  ?/  (A).  — Abschrift 
von  124S  bis  1252  im  Wettinger  kleinen  Urbar  fol.  4t  im  Staatsarchiv 
zu  Aarau  (B). 

An  roten  Seidenfäden  hängt  das  Siegel  des  Bischofs,  s.  Abbildung  n°  11 ; 40 
das  zweite  Siegel  ist  abgefallen. 


Digitized  by  Göogle 


185 


Berchtoidus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fideiibus 
presentem  paginam  inspecturis  noticiam  rei  geste.  Cum  hominum  vita  sit 
brevis,  memoria  fragilis,  necesse  est,  ut  facta,  quorum  memoria  requiritur, 
scripture  tcstimonio  perhenncntur.  Noverit  igitur  tarn  presens  etas  quam 
5 futura  posteritas,  quod  nos  quandam  aream  nostram  in  ultcriori  Basilca  citra 
ripam  sitam  aptam  et  oportunam  ad  molendini  edificationem  ecclesie  nostre 
in  remedium  anime  nostre  contulimus  liberc  et  absolute  et  petivimus  ipsam 
. . abbati  et  conventui  monasterii  de  Wettingen  Constantiensis  diocesis 
Cisterciensis  ordinis  concedi  iure  hereditario  sub  annuo  censu  triginta  de- 
10  nariorum  in  festo  beati  Martini  persolvendorum.  l’repositus  vero  et  decanus 
eiusdem  ecclesie  totumquc  capitulum  petitioni  nostre  acquiescentes  eandem 
aream  eisdem  abbati  et  conventui  iure  hereditario  conccsserunt  per  manum 
nostram  pro  triginta  denariis,  sicut  predictum  est,  in  festo  beati  Martini 
ecclesie  nostre  Rasiliensi  annis  singulis  persolvendis.  In  cuius  collationis 
15  seu  concessionis  memoriam  roborisque  firmitatem  perpetuam  presens  scrip- 
tum nostri  et  capituli  nostri  sigillorum  muniminibus  iussimus  roborari.  Act. 
anno  domini  Mccf.  primo. 


254. 

Bischof  Berthold  von  Basel  bezeugt,  dass  das  Domstift  eine  ihm  vom 
SO  Domsänger  Erchenfrid  übergebene  Hofstatt  in  Klein-Basel  dem  Kloster 
Wettingen  zu  Erbrecht  geliehen  habe,  und  bestimmt  die  Verwendung 
des  vom  Kloster  zu  entrichtenden  Zinses.  — 1251 

Abschrift  von  1248  bis  1252  im  I Vettinger  kleinen  Urbar  fol.  41  mit 
der  gleichzeitigen  Beischrift:  item  un[a]  [littera]  supra[dictij  [seil,  epis- 
25  copij  super  aream  oppositam  molendini  a cantore  concessam,  im  Staats- 
archiv zu  Aarau  (B). 

Bertoidus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  Christi  fideiibus 
ad  quos  presentes  littere  devenerint  salutem  et  noticiam  subscriptorum.  Cum 
oblivio  plerumque  hominum  memorie  soleat  novcrcari  et  actus  temporales 
30  cum  tempore  defluant  ac  a memoria  facile  labantur,  nccesse  est  oblivioni 
humane  scripti  testimonio  consulere  ac  facta  hominum  litterarum  apicibus 
perhennare.  Noverint  igitur  universi  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  Er- 
chinvridus  cantor  Basiliensis  ecclesie  aream  quandam  oportunam  ad  molen- 
dini edificationem  in  ulteriori  Basilea  in  altera  parte  ripe  sitam  sibi  de  vo- 
35  luntate  et  consensu  capituli  nostri  collatam  a nobis  libere  et  absolute  ecclesie 
beate  Marie  in  Basilea  pro  remedio  anime  nostre  et  sue  per  manum  nostram 
duxit  conferendam,  quam  aream  capitulum  eiusdem  ecclesie  . . abbati  et 
conventui  claustri  in  Wettingin  iure  here[di]tario  concessit  sub  annuo  censu 
sexaginta  solidorum,  qui  singulis  [annis]  in  festo  beati  Martini  a dictis  abbate 
40  et  conventu  persolvi  debent  pro  remedio  anime  nostre  et  dicti  cantoris  per 
manum  dccani  eiusdem  ecclesie  distribuendi  sub  hac  forma  videlicet,  ut 
XXII  solidi  in  festo  beate  Marie  Magdalene  conferantur  confratribus  singulis 

Urkundenbuch  der  Stadt  Barel.  I.  24 


Digitized  by  Google 


186 


annis  ita,  ut  quilibet  canonicorum  presentium  XII  denarios  recipiat.  Si  quid 
vero  residuum  fuerit,  sacerdotibus  chori  diaconibus  magistroque*)  scolarum 
distribuatur,  ut  illa  die  in  honore  beate  Marie  Magdalene  in  matutinis  et 
in  missa  canonicis  legentibus  ac  ministrantibus  sicut  in  summis  festivita- 
tibus  duplex  agatur  festum.  Preterea  in  die  anniversarii  prefati  cantoris  5 
XX  solidi  per  ordinationem  predicti  decani  ministrari  debent  singulis  cano- 
nicis prescntibus  singuli  solidi;  de  reliquo  vero,  si  quid  fuerit,  sacerdotibus 
chori  singulis  illa  die  pro  defunctis  missam  celebrantibus  IIH  dcnarii  de- 
bent conferri,  residuum  vero  inter  pauperes  distribuatur.  Tempore  vero, 
quo  nos  et  cantor  prcdictus  coadvixerimus,  idem  XX  solidi  post  obitum  can-  10 
toris  in  suo  anniversario  dandi  canonicis  sacerdotibus  chori  diaconibus  in 
crastino  Marie  Magdalene  sub  forma  prescripta  conferantur,  ut  illa  die  pro 
salute  vivorum  divinum  agatur  officium.  Ceterum  in  festo  Martini  dentur 
xn  solidi  campanariis  pro  thurc  emcndo,  qui  singulis  diebus  ad  maiorem 
missam  cum  incenso  duo  thuribula  preparent,  que  duo  scolares  a magistro  15 
scolarum  ad  hoc  deputati  choro  cantantc  »sanctus  sanctus«  reverenter  et  dissi- 
plinate  assumant  et  stantes  ante  altarc  cum  thuribulis  in  elevatione  eucha- 
ristie  flexis  genibus  thuribula  cum  incenso  ad  honorem  filii  dei  extollant. 
Residui  vero  VI  solidi  pro  magistro  scolarum  pro  sua  cura  et  ministerio 
scolarium  in  festo  Martini  ministrentur,  ut  in  omnibus  hiis  deus  glorificetur  20 
et  pia  memoria  nostri  ac  sepedicti  cantoris  in  prefata  ecclesia  imperpetuum 
habeatur.  Ne  autem  prescripta  ordinatio  aliquorum  temeritate  apud  posteros 
valeat  infirmari,  immo  ut  robur  in  posterum  firmitatis  teneat,  nos  presentem 
litteram  sigilli  nostri  ac  capituli  nostri  munimine  nec  non  sepedicti  cantoris 
sigillo  duximus  roborandam.  Act.  anno  domini  $!0Cb)  quinquagesimo  primo.  25 

255. 

Das  Domstift  leiht  Ulrich  dem  Custos  von  St.  Peter  Land  bei  Hüning en. 

— 1252  Januar  22. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Peter  n'  23  (A).  — Abschrift 
aus  dem  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  34r  n‘  32“  ebendort  (B).  30 

Eingehängtes  Sieget  des  Domstifts.  S.  Abbildung  n"  iS. 

Auf  der  Rückseite  ist  von  der  Hand  des  Schreibers  der  Urkunde  be- 
merkt. XIII  solidi  dantur  in  festo  Iohannis  baptiste  et  tantumdem  in 
nativitate  domini  et  in  carniprivio  I gallina. 

Universis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  intuentibus  H[einricus]  35 
prepositus,  H.*)  decanus  totumque  capitulum  Rasiliensis  ecclesie  rei  geste 
noticiam  cum  salute.  Noverint  tarn  presentes  quam  postcri,  quod  nos  III 
schopozas  in  villa  Hunigin  sitas  ad  capitulum  nostrum  spectantes,  quas 


264.  a)  magiUrorum  in  B.  b)  &'  au/  Basur  van  gleicher  Hand. 

255.  a)  Dar  Dcmdekan  heisst  am  jS.  jfu/i  fajs  Wilhclmus  (oben  na  JJ/)  und  ebenso  wieder  40 
am  j6.  Märt  ( unten  n*>  sedass  das  H vorliegender  Urkunde  wohl  auf  einem 

Sehreibefehler  beruht. 


Digitized  by  Google 


187 


quandoquc  Wemhcrus  dictus  Vinch  et  uxor  sua  Gerdnjdisb)  et  Rvdolfus 
dictus  Mestirli,  sub  annuo  censu  viginti  sex  solidorum  et  I gallinec)  posside- 
bant,  ad  rcsingnationem  eorundem  in  manus  nostras  cum  debita  sollempni- 
tate  et  de  consensu  Berchte  uxoris  predicti  Rvdolfi  et  liberorum  suorum 
5 Wemheri  Hemme  Iudente  et  Anne  factam  Vlrico  custodi  sancti  1‘etri  Basi- 
liensis  et  heredibus  eius  naturalibus  sub  codem  iure  et  censu  concessimus 
quiete  ac  pacifice  in  perpetuum  possidendas.  Ne  autem  super  premissis  possit 
in  posterum  dubietas  vel  litis  materia  suboriri,  presentem  paginam  exinde 
conscriptam  sigillo  nostri  capituli  fecimus  roborari.  Testes:  Cvnradus  pre- 
10  positus  sancti  Petri  et  nostcr  camcrarius,  Wernherus  dictus  Lesti,  Burchardus 
dictus  Masac,  Iohannes  de  Porta,  Waltherus  de  Stella  et  quidam  alii.  Dat. 
anno  domini  ÄCC  quinquagesimo  secundo,  in  festo  sancti  Uinccncii  martiris. 

25<). 

Das  Domstift  leiht  dem  Heinrich  von  Solothurn  und  Gerung  von 
15  Neuenburg  ein  Haus  an  der  Salzgasse  zu  Erbrecht  auf  die  Zeit  des 
Todes  der  Margaretha , I Vitwe  Mangolds  von  Neuenbürg. 

— 1252  März  26. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  I,  8 (A). 

Das  (hängende)  Siegel  fehlt. 

20  Heinricus  prepositus,  Willhelmus  decanus  ct  capitulum  Basilienfses]  Om- 

nibus Christi  hdelibus  impcrpetuum.  Noverint  universi*),  quod,  cum  defuncto 
Mangoldo  de  Nvwcnburch  cive  Basiliensi  relicta  sua  Margareta  domum  suam 
sitam  in  vico  dicto  Salzgazen  pro  censu  duorum  solidorum  sub  more  qui 
vulgariter  lipgedinge  nuncupatur  a nobis  possedisset,  Gerdrudis  et  Mech- 
25  tildis  sorores,  que  predicte  Margarete  in  domo  ipsa  iure  liereditario  debe- 
bant  succedere,  coram  nobis  convenerunt  et  Gerdrudis  predicta  successionem 
seu  hereditatem,  quam  debuit  habere  post  mortem  supradicte  Margarete,  de 
consensu  ct  per  manus  Cvnradi  mariti  sui  in  manus  Cvnradi  camerarii  ec- 
clesie  nostre  libere  resignavit.  Idem  vero  camerarius  hereditatem  domus 
30  predicte  pro  media  partc  ad  pcticionem  eiusdem  mulicris  Heinrico  de  So- 
lodro  et  Gerungo  de  Nihvemburch  iure  hereditario  concessit  pro  annuo  censu 
unius  solidi  post  mortem  scpedicte  Margarete  possidendam.  Postmodum 
vero  Mechtildis  predicte  Gerdrudis  soror  socrusque  predictorum  H[einrici] 
et  Gj erungi  | in  nostra  presencia  hereditatem  etiam  suam  seu  successionem, 
35  quam  pro  media  parte  sua  in  ipsa  domo  habebat,  in  eiusdem  C[vnradi]  ca- 
merarii nostri  manus  libere  resignavit.  Igitur  prefatus  camerarius  heredi- 
tatem seu  successionem  domus  eiusdem  sepedictis  Heinrico  et  Gerungo  con- 
cessit totaliter  pro  prenominato  censu  duorum  solidorum  post  mortem  Mar- 


*255.  b)  Gerdrudis  von  anderer  Hand  in  ursprünglich  freigetassener  Lücke  nachgetragen,  c)  et 
44)  I ga.  über  der  Zeile  von  gleicher  Hand  nachgetragen, 

256.  *)  universi«  in  A. 


Digitized  by  Google 


188 


garete  suprafate  iure  hereditario  possidendam.  In  huius  rei  testimoniura 
presens  litera  sigillo  nostro  est  roborata.  Testes:  Hugo  decanus  sancti 
Iohannis,  Iohannes  de  sancta  cruce,  Otto  Lovbere  de  posteriori  cripta,  Perc- 
grinus  de  sancto  Gallo,  Heinricus  de  sancta  Maria  Magdalena  presbyteri, 
Albertus  de  Argentina,  Rvdolfus  Pfaffo,  Heinricus  Vorgazun.  milites,  Hein-  5 
ricus  institor,  Otto  Theko,  Hugo  Paularius,  Viuianus,  Heinricus  de  Bvrs, 
Heinricus  Chenlere,  Egelolfus,  Rvdolfus  Reuel,  Berchtoldus  Niero,  Heinricus 
Wallere,  Nicolaus  filius  thelonarii  et  alii  quamplures.  Act.  anno  domini  StccL 
secundo,  MI  kl.  aprilis. 


257.  io 

Das  Stift  St.  Leonhard  bewilligt  dem  Burehard  Schaffner  von  Pfäf- 
fingen die  Übertragung  des  Lehens  in  Pfäffingen  auf  seinen  Sohn 
Peter.  — 1252  April  2. 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fot.  «'  tp  im 
Staatsarchiv  zu  Base!  (B).  — Regesten  im  weissen  Buch  St.  Leonhard  15 
D.  fol.  190  und  in  der  Registratur  des  16.  7h.  St.  Leonhard  B.  fol.  2gv, 
beide  ebendort. 

Trouillat  2,  70  n‘  jo  nach  B.  — Regest  bei  Boos  S.  41  n"  66. 

Bei  Trouillat  ist  zu  lesen: 

S.  jo  Z.  J:  scripturis  statt  scriptura.  20 

Z.  4:  innotescat  statt  inotescat 

Z.  /?.  allodio  sibi  succedet. 

Z.  t$:  puero  statt  parvo. 

258. 

Des  Ritters  Johannes  Tho.see  Witwe  schenkt  dem  Kloster  Häusern  25 
Rebland  daselbst  gegen  eine  jährliche  Leibrente.  — i2$2  Mai  19. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n‘  8 (A ). 

An  Pergamentstreifen  hangendes  Siege!  des  Klosters  Hausern.  S.  Ab- 
bildung n“  64. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  tj.  7h.  geschrieben : De  80 
rebus  domine  Kvnegvndis  dicte  Tftzzin. 

. A[delheidis]  priorissa  etsorores  in  Huseren  universis  presentem  litteram 
inspecturis  suas  orationes  ad  dominum  lesum  Christum.  Noveritit  omncs  quos 
nosse  fuerit  oportunum,  quod  domina  Kunegundis  relicta  bone  memorie 
Iohannis  militis  dicti  Thosce  quatuor  scados  vincarum  nobis  contulit  apud  35 
Huseren  in  loco  qui  dicitur  zvissen  VVaegen  tali  modo,  ut  de  redditibus  earun- 
dem  vinearum  annuatim  quinque  solidi  in  vigilia  pentecostes  pro  remedio 
animc  suc  dum  vixerit  sororibus  pro  pitancia  persolvantur,  post  mortem  vero 


Digitized  by  Google 


189 


eius  eaücm  pitancia  in  eius  anniversario  tribuetur;  eadem  etiam  domina 
apud  nos  petiit,  cum  mortis  debitum  persolverit,  ecclesiasticam  sepulturam. 
Ad  hoc  autem,  ut  hcc  stabilius  memorie  conmendentur,  presentem  litteram 
sigillo  conventus  nostri  con  signa  tarn  sibi  assignari  devotissimc  postulavit 
9 Actum  anno  domini  MCC  quinquagesimo  H,  Xifn  kalendas  iunii. 

259. 

Das  Kloster  Beinwil  leiht  dem  Konrad  von  Miil/heim  Güter  daselbst 
zu  Erbrecht.  Neuenburg  I2$2  Juni  15. 

Abschrift  aus  dem  15.  Jh.  im  Briejtafelnbuch  Karthaus  A.  fei.  46  im 
10  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

Otto  abbas  totusque  conventus  de  Beinwilr  Omnibus  presentem  pagi- 
nam  inspecturis  noticiam  rei  geste.  Novcrint  universi,  quod  nos  posscssioncs 
apud  Mulnhein  sitas  ad  nostrum  monasterium  pertinentes  Cunrado  de  Muln- 
hein  concessimus  et  concedimus  iure  hercditario  quiete  et  pacificc  possiden- 
15  das  ita,  quod  idem  pro  censu  nobis  ante  curiam  nostram  in  Basilea  octo 
saumas  rubei  vini  presentet  annuatim  adicctis  duodecim  dcnariis  deputatis 
alicui  viro,  cuius  probacioni  et  iudicio  vinum  subiaceat,  utrum  tale  sit  quod 
a nobis  congrue  debeat  acceptari.  Verum  si  minus  approbabile  Visum  fuerit, 
tantundem  nobis  alterius  vini  rubei  sub  eadem  forma  per  omnia  sicut  supe- 
20  rius  est  expressum  tenebitur  presentare  tocicns  id  facturus,  donec  vinum 
irrcfutabile  iudicetur.  Tenentur  insuper  tarn  ipse  quam  successores  sui  nos 
in  hospicio  suo  cum  quatuor  equitaturis  recipcre  bis  in  anno  et  honorifice 
procurare.  Si  vero  nos  venire  neglexerimus,  nichil  pro  eodem  iure  ab  ipso 
repetemus.  Sciendum  est  preterea,  quod  predicte  possessiones  tarn  tempore 
26  nunc  possidentis  quam  cciam  successorum  suorum  in  plures  partes  non  de- 
bent  distrahi,  sed  a persona  semper  unica  possideri,  que  nobis  infra  fcstum 
bcati  Martini  singulis  annis  sine  difficultatc  ac  contradiccione  qualibet  censum 
solvat  Quociens  eciam  contigerit  decedere  possidentem  ipsas  possessiones 
recipiens  easdem  honorarium  reddat,  quod  ershcar*)  vulgariter  nuncupatur. 
80  Actum  Xuwcnburg,  anno  domini  MCCf.  secundo,  xvn  kl.  iulii.  Ut  autem  hec 
permaneant  inconvulsa,  presentem  cartam  nostri  et  nobilis  domini  Cflnradi 
comitis  de  Friburg  sigillorum  muniminc  fecimus  ac  rogavimus  conmuniri. 
Testes : Chuno  decanus  Lutenbacensis  dictus  de  Houen,  Rudegerus  scultetus 
de  Nuwenburg,  lacobus  de  Öchein  dictus  Schoneman  milites,  Rüdulfus  de 
35  Wile,  Bertholdus  frater  Cflnradi  de  Mulhein  supradicti,  Heinricus  caupo  de 
I.iela  et  alii  quamplures  hde  digni. 

259.  »)  Sc  in  B. 


Digitized  by  Google 


190 


260. 

Meier  Rat  und  Bürger  von  Biel  bezeugen , dass  Adelheid,  Witwe 
weiland  Heinrichs  des  Meiers,  welche  sich  und  ihr  Gut  dem  Kloster 
Frienisberg  geschenkt  hat,  hiezu  befugt  gewesen  sei. 

— 1252  August  29.  5 

Unter  den  Zeugen:  Pfetrus]  advocatus,  O[ttoj  sciiltetus,  Rfudolfus] 
Camerarius,  Wemherus  Dapifer,  Alfbertus]  de  Argent[ina]  H[einricus] 
Dives,  R[udolfus]  dictus  Clericus,  Wemherus  Senescalcus,  L.  frater  suus, 
Wiljhclmus]  et  Io.  fratres  Camerarii  milites,  VVal[therus]  de  Stella,  B. 
de  Porta,  Vivianus,  Io.  Chopfencwie  et  alii  quamplures  fidedigni  bur-  10 
genses  Basilienses. 

Fontes  rerum  Bernensium  2,  334  n'  327  nach  dem  Original  im  Stadt- 
archiv zu  Bern. 


261. 

Der  Domscholastcr  und  Off  dal  Hdnrich  entscheidet  einen  Streit  15 
zwischen  dem  Schneider  Albert  von  Basel  und  dem  Kloster  Olsberg 
über  ein  Haus  zu  Basel.  Basel  1232  November  2t. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Varia  n-  /*  (A).  — Regest  in  der 
Registratur  des  13.  Jh.  Barfiisser  A.  fol.  7 ebendort. 

Abhangendes  Siegel:  f S . HEINRICI . SCOI.ASTICI  . BASILIEN.  5.  20 
Abbildung  n"  2p. 

Omnibus  Christi  fidelibus  presentem  paginam  intuentibus  Henricus 
scolasticus  et  officialis  curie  Basiliensis  salutcm  in  omnium  salvatore.  Xove- 
ritis  universi,  quod,  cum  Albertus  sartor  natione  Basiliensi  venerabiles  in 
Christo  . . abbatissam  et  conventum  monasterii  de  Olsperch  Cisterticnsis  25 
ordinis  traxisset  in  causam  super  quodam  fundo  iuxta  domum  sitam  in  Basilea 
dictam  Novum  ccllarium  coram  venerabili  in  Christo  . . preposito  ecclesie 
sancti  Leonardi,  ad  quem  iure  proprietatis  pertinere  dinoscitur  dictus  fundus 
et  a quo  iure  emphiteotico  possidetur,  tandem  eodem  Alberto  petente  in 
nos  exstitit  conpromissum  ad  questiones  super  dicto  fundo  subortas  et  qui-  30 
busdam  iniuriis  illatis  per  eundem  Albertum  . . abbatissc  et  suis  sororibus 
decidendas.  Nos  vero  constitutis  partibus  coram  nobis  et  auditis,  que  hinc 
inde  proponcre  curaverunt,  examinatis  ctiam  testibus,  quos  idem  Albertus  ad 
faciendam  nobis  fidem  curavit  producere  pleniorem,  . . abbatissam  prefatam 
ab  eiusdem  Alberti  inpetitione,  quem  nichil  habere  iuris  invenimus,  duximus  35 
absolvendam,  propter  bonum  pacis  et  tranquillitatem  religionis  eandem  abba- 
tissam cum  suis  sororibus  de  iniuriarum  questione  quas  perpesse  fuerant  de 
bonorum  virorum  consilio  conpescentes.  In  cuius  rei  testimonium  presentem 
cartam  sigilli  nostri  munimine  roboramus.  Dat.  Basilee,  anno  domini  ilCcL 
secundo,  XI  kl.  decembr.,  indictionc  Xl.  40 


Digitized  by  Google 


191 


2(52. 

Ritter  Ulrich  von  Ramslein  schenkt  den  Klöstern  Olsberg  und  Lützel 
sein  Haus  in  Basel  an  dem  KreUzthor.  — 1272  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  »'  /p  (A). 

5 Das  Siegel  fehlt. 

\Vlricus  miles  dictus  de  Kamestein  universis  presentem  paginam  in- 
specturis  subscriptorum  noticiam.  Noverint  universi,  quos  nosse  oportunum 
fuerit,  quod  nos  doinum  nostram  sitam  in  Basilea  iuxta  portam  que  dicitur 
ad  sanctam  Crucem  duobus  claustris  videlicet  dominorum  in  Lucela  et  domi- 
10  narum  in  Holsperc  Cistersiensis  ordinis  intuitu  clemosine  contulimus  ita, 
quod  due  partes  ad  claustrum  dominarum  in  Olsperc  pertineant,  tercia  vero 
pars  residua  ad  claustrum  in  Luzcla  pertinebit.  Talem  vero  condicionem 
in  predicta  donacione  adiunximus,  quod,  quandocumque  nos  predictis  claustris 
redditus  trium  librarum  Basiliensis  monete  assignaverimus,  predicte  domus 
15  possessio  ad  nos  libere  revertatur.  Hoc  quoque  in  predicta  donacione  adie- 
cimus,  quod  de  prefatis  redditibus  in  nostro  anniversario  una  libra  pro  ex- 
pensis  utrique  conventui  assignetur.  Xe  autem  hoc  factum  calumpniatoris 
inpugnet  malicia,  presentem  paginam  indulsimus  sigilli  nostri  munimine 
roboratam.  Acta  sunt  hec  anno  domini  mcci.ii.  Prelate  autem  elemosine 
20  participes  esse  volumus  parentes  nostros  videlicet  Chünonem  patrem  nostrum 
et  Berhtam  matrem  nostram  nec  non  Agnctem  uxorem  nostram.  *) 

2(53. 

Ritter  Rudolf  Pfaffe  verkauft  das  Haus  Vorbrücke  an  Heinrich  Tanz, 
Bürger  von  Basel.  Basel  1153  Januar  6. 

35  Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  I so"  (B)  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel.  — Abschrift  des  16.  Jh.  in  den  Charta 
Amerbachiana  C.  p.  227  (B')  ebendort. 

Ochs  1,  S U nach  B = Trouillat  t,  592  n‘  412  — Auszug  in  Wurst- 
isens  epitome  p.  52.  — Regesten:  Arnold  S.  2 J und  Bruckner  Merk 
80  Würdigkeiten  S.  J/p. 

264. 

Hainricus  maioris  ecclesie  Basiliensis  prepositus  domini  pape  capellanus  und 
Chunradus  prepositus  ecclesie  sancti  Petri  Basilee  Vidimieren  die  Urkunde 
des  Bischofs  Eberhard  von  Konstanz  vom  16.  Februar  1250,  durch 


36  262.  a)  Oie  Werte  fern  Prefate  Sil  uxorem  noxlram  een  anderer  ater  gleichzeitiger  Hand  nach - 
getragen. 


Digitized  by  Google 


192 


welche  dieser  die  vom  RiUer  Hermann  Gnifting  von  Raderai  vollzogene 
Überlassung  des  Kirchensatzes  zu  lettenhausen  an  den  deutschen  Orden 
gutheisst.  Base t 1253  Februar  28. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  23,  147,  Anmerkungen 
su  n"  r,  nach  dem  Originale  im  Generallandesarchiv  tu  Karlsruhe.  5 


2(>ö. 

/.  Das  Kloster  Murbach  verkauft  seine  Güter  su  Häsingen  dem 
Ritter  Otto  Schaler,  Schullheissen  zu  Basel,  und  dem  Johann  zu  Rhein 
und  leiht  denselben  die  von  den  Gütern  fallenden  Zehnten  zu  Erbrecht. 

— 1233  Mai.  10 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  n’  9 (A). 

An  Seidenbändern  hängen  drei  Siegel: 

1.  Bischof  Berthold.  Abbildung  n ° //.  . 
j.  t S. TH  . DEI . GR R . . CEN 

3.  .'S.  CAPITVLI . SANCTI . LE  . . . GARII . MVRBACENSIS.  15 

II.  Das  Kloster  Murbach  verkauft  seinen  Hof  zu  B/otsheim  dem  Otto 
Schaler,  Schullheissen  zu  Basel,  dem  Heinrich  Steinlin  utul  den  Brüdern 
Rudolf,  Konrad  und  Hugo  zu  Rhein  und  leiht  denselben  die  su  dem 
Hofe  gehörenden  Zehnten  su  Erbrecht.  — 1233  Juni  5. 

Abschrift  in  Vidimus  des  erzpriestcrlichen  Officia/s  su  Basel  von  1283  20 

November  16  im  Bezirksarchiv 

n°  t.  (B). 

T. 

Thiebaldus  dei  gratia  abbas  ct 
convcntus  monasterii  Mvrbacensis  or- 
dinis  sancti  Benedicti  Basiliensis  dio- 
cesis  universis  presentem  literam  in- 
specturis  subscriptc  rei  noticiam  cum 
salute.  Noverint  universi  presentes  et 
posteri,  quod,  cum  nos  vallem  sancti 
Amarini  ad  nostrum  monasterium 
pertinentem  de  manibus  advocatorum 
temporalium  duxerimus  libcrandam 
magna  pecunia,  quam  sine  distractione 
prediorum  minus  utilium  nequivimus 
obtinere,  agros  nostros  sive  posses- 
siones  apud  Hesingen  sitas  dictas 
Vronacker  cum  suis  appendiciisOttoni 
militi  dicto  Shalere  scultcto  Basiliensi 


des  Ober-Elsass  su  Ko/mar,  Lützel 
II. 

Tbiebaldus  dei  gratia  abbas  ct  conventas 
monasterii  Mtrbacensis  ordinis  sancti  Henedicti  25 
liasiliensis  dyocesis  universis  presentem  literam 
inspecturis  subscripte  rei  noticiam  cum  salute. 
Noverint  universi  presentes  et  posteri,  quod,  cum 
nos  vallem  sancti  Amarini  ad  nostrum  mona- 
sterium pertinentem  de  manibus  advocatorum  20 
temporalium  duxerimus  libcrandam  magna  pe- 
cunia, quam  sine  distractione  prediorum  minus 
utilium  nequivimus  obtinere,  curtim  nostram 
de  Blazhein  cum  hominibus  ct  uni- 
versis  attinenciis  ac  iure  suo,  feodis  35 
que  dicuntur  manlcn  dumtaxat  cx- 
ceptis,  honestis  viris  Ouoni  dicto  dem 
Sbalcr  sculteto  Itasiliensi,  HeinnCO  dicto 
Steinlin,  Rvdolfo  et  Cvnrado  dictis 


Digitized  by  Google 


193 


et  lohanni  filiodoniini  Iohannis  militis 
dicti  ze  Rinc  pro  octoginta  marcis 
argenti,  quas  nos  confitemur  recepisse 
et  in  solutionem  pecunie  libcrationis 
5 vallis  prchabite  convertisse,  vendidi- 
mus  adhibitis  Omnibus  “)  observationi- 
bus  iuris  huiusmodi  contractibus  adhi- 
bendis.  Decimas  quoque  de  predictis 
agris  seu  possessionibus  provenicntes 
jO  pro  censu  unius  libre  cere  ecclcsie 
nostrc  annis  singulis  pcrsolvcndc 
Ottoni  et  lohanni  predictis  concessi- 
mus  sub  iure  hereditario  possidendas, 
rcnunciantcs  pro  nobis  et  successoribus 
15  nostris  exceptioni  non  numerate  pe- 
cunie et  omni  iuris  et  legum  auxilio 
canonici  et  civilis,  consuetudini  et 
statuto  privilegio  literis  et  indulgentiis 
quibuscumquc  habitis  vcl  habendis  et 
2o  omni  exceptioni  actioni  seu  defensioni 
et  rei,  que  obici  posset  contra  ea  que 
sunt  superius  enarrata.  ln  cuius  rei 
testimonium  et  maioris  roboris  fir- 
mitatem  reverendi  patris  ac  domini 
25  Berchtoldi  episcopi  ßasiliensis  et  no- 
stris sigillis  presens  litera  est  munita. 
Act.  seu  dat.  anno  domini  iiccL  tcrcio, 
mense  maio.  Testes : Willelmus  de 
Hungerstein,  Willelmus  filius  suus, 
30  Petrus  et  Petrus  dicti  de  Oengershein, 
Conradus  Waldiner,  Heinricusde  Slier- 
bach,  Heinricus  de  Löwemberch,  Cvn- 
radus  et  Rvdolfus  de  Koro  frumenti, 
Heinricus  et  Rvdolfus  Uiuitcs,  Io- 
35  hannes  filius  Craftonis  milites  et  alii 
quamplures. 


40 


ze  Rine  et  Hvgoni  fratri  corundcm 
clerico  pro  duccntis  marcia  argenti,  quas  noa 
confitemur  recepisse  et  in  solucionem  pecunie 
liberacionis  vallis  prehabite  convertisse,  vendidi- 
mus  adhibitis  omnibus  observationibus  iuris 

huiusmodi  contractibus  adhibendis.  Pretcrea 
decimas  nostras  ad  predictam  curtim 
pertinentes  prenominatis  viris  receptis 
ab  eis  quinquaginta  marcis  argenti, 
quas  ad  libcracioncm  vallis  prelibate 
convertimus.pro  censu  unius  libre  cere  ecclesie 
nostrc  annis  singulis  persolvcnde  concessimus 
sub  iure  hereditario  possidendas,  renunciantes  pro 
nobis  et  successoribus  nostris  exceptioni  pecunie 
non  numerate  et  omni  iuris  et  legum  auxilio 
canonici  et  civilis,  consuetudini  et  statuto  privi- 
legio Htteris  et  indulgentiis  quihuscunque  iam 
habitis  vel  habendis  et  omni  penitus  exceptioni 
actioni  seu  defensioni  et  rei,  que  obici  posset 
contra  predicta  vel  posset  rescindere 
aut  turbarc  huiusmodi  contractum  et 
concessionem  propter  evidentem  utili- 
tatem  nostrc  ccclesic  ordinatam.  in 
hu  ins  itaque  rei  testimonium  et  maioris 
roboris  tirmitatem  reverendi  patris  ac  domini 
llerchtoldi  episcopi  liasiliensis  et  nostris  sigillis 
presens  littera  est  munita.  I>at.  anno  domini 
ftcfcl.lll,  Iionis  iunii.  Testes:  Wilhelmus  de 
1 lungerstein,  Wilhelmus  filius  suus,  Ctnradus 
Waldncr,  Heinricus  de  Slierbach,  Petrus  et 
Reim»  dicti  de  Öngershein,  Heinricus  I.um- 
bardus,  Rudgcrus  de  Alswilr,  Wil- 
helmus de  Sülze,  Hugo  et  Wemherus 
dicti  Basler,  Sifridus  de  Gundolzhein, 
Heinricus  de  Dale,  Hugo  Monachus, 
Johannes  de  Reno,  etnniduz  de  Foru 
frumenti,  Iohannes  filius  Chraftonis,  HllgO 
Camcrarii,  Heinricus  et  Rfidulfuz  dicti  Divitea 
milites,  Heinricus  de  Hungerstein,  Cvno 
de  Slierbach,  Bcrhtoldus  de  Ongers 
hein,  Burchjardus]  de  Vallc  Mazonis 
laici  ct  alii  quamplure*. 


265.  a)  omnibus  uritdtrholt  in  /. 

Urkundenbuch  der  Scadi  Basel.  1.  25 


Digitized  by  Google 


194 


2GG. 

Graf  Rudolf  von  Thierslein  erneuert  dem  Kloster  Klein-Lützel  die 
Urkunde  seines  Grossvaters,  des  Grafen  Rudolf  von  Thierstein , vom 
II.  Februar  1207  (s.  oben  V 7 3)  über  Verkauf  von  Gütern  zu  Roggen- 
burg und  Kiffis.  — 1233  September  5.  5 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  w 32  (A).  — Abschrift  von 
12173  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  6 n"  20  (B).  — Regest  im 
weissen  Buch  von  1500  St.  Leonhard  D.  fol.  220,  beide  ebenda. 

Trouillat  2,  71  n°  51  nach  B.  Hier  ist  zu  lesen; 

S.  71,  Z.  1 Rodolfus  statt  Rvdolfus.  10 

Z.  3 und  s Rokinberc  statt  Rocgenberc. 

Z.  4 Kuvis  statt  Kvuis. 

Z.  to  Bemvilr  statt  Beinwilr. 

Z.  iS  prenorainati  statt  prenotati. 

Z.  21  Berctoldi  statt  Berhtoldi.  15 

Z.  22  sigillis  statt  sigillo. 

Z.  24  Henricus  statt  Hcinricus. 

S.  72,  Z.  1 und  4 Henricus  statt  Hcinricus  und  Conradus  statt 
Cvnradus. 

Z.  2 Kindon  statt  Kindvn  und  Bcrctoldus  statt  Berhtoldus.  2t) 
Beide  Siegel  fehlen. 

2G7. 

Bischof  Berthold  von  Basel  bekräftigt  einen  Schiedsspruch  des  Dom- 
propsts  Heinrich  von  Basel  stoischen  dem  deutschen  Orden  und  dem 
Kloster  Paradies  bei  Konstanz  wegen  des  Kirchensatzes  zu  Jettenhausen  25 
und  anderer  Vergabungen  des  Hermann  Gnifting  von  Raderai. 

Basel  1253  September  12. 

Unter  den  Zeugen : Arnolde  plebano  de  Blatslieim,  magistro  H.  de  Beh- 
purc,  fratribus  Minoribus  vidclicct  . . . fratre  C.  de  Hohenburc  gardiano 
Basilee.  30 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  23,  147  n“  2 nach  dem 
Original  im  General-Landesarchiv  zu  Karlsruhe. 

2(58. 

Das  Kloster  Olsberg  leiht  dem  Basler  Bürger  Kuno  von  Afüsbach 
und  seiner  Frau  Gisela  auf  die  Zeit  ihres  Lebens  das  Haus  zum  35 
Neuen  Keller  in  Basel.  Basel  1233  Oktober  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n"  20  (A). 

An  einer  Schnur  hängt  das  Sieget  von  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n’  4S. 

Universis  Christi  iidclibus  hanc  litteram  inspccturis  Otto  prepositus  et 


Digitized  by  Google 


195 


conventus  ecclesie  sancti  Eeonardi  Basilce  noticiam  rci  gestc.  Ad  ambi- 
guitatis  scrupulum  precavcndum  in  posteruni  necesse  est  hominibus  acta 
sua  litteris  conmcndare.  Noverint  igitur  omncs  presentes  et  posteri,  quod 
venerabilis  domina  Berchta  abbatissa  nionasterii  de  Olspcrk  Cisterciensis 
6 ordinis  de  voluntate  unanimi  conventus  sui  pro  necessitatc  monasterii  sui 
predicti  acceptis  a Chunone  de  Miispach  rasorc  et  Gisela  uxorc  sua  civibus 
Basilicnsibus  triginta  marcis  argenti  coram  nobis  in  ambitu  ecclesie  sancti 
Lconardi  et  subscriptis  viris  domuni  suam  que  Novum  cellarium  nuncupatur, 
quam  a nobis  pro  annuo  censu  duorum  solidorum  in  festo  sancti  Ioliannis 
10  baptiste  persolvendorum  hcreditario  iure  tenent,  ipsis  Chünoni  et  Gisele 
de  voluntate  nostra  concessit  pacifice  quoad  viverent  possidendam.  l’ost 
mortem  vero  amborum  ad  monasterium  de  Olspcrk  libere  revertetur.  Et  ne 
super  his  aliqua  dubitatio  vcl  lis  postmodum  possit  oriri,  hanc  litteram 
dictum  contractum  continentem  sigillo  nostro  fccimus  consignari.  Testes 
15  huius  rei  sunt:  Erchinfridus  cantor  ecclesie  Basiliensis,  Albertus,  Wernherus, 
Petrus  fratres  nostri,  Amoldus  plebanus  de  Blatshein,  Waltherus  conversus 
in  Olspcrk,  Iohanncs  milcs  dictus  de  Chindon  et  quidam  alii.  Acta  sunt  hec 
anno  domini  Mccf.li'l,  mensc  octobri. 

2l»9. 

20  Bischof  Berthold  von  Basel  verspricht  den  geistlichen  Schwestern, 
welchen  er  die  früher  den  Minder briidem  gehörende  Kirche  vor  dem 
Spaleuthor  bei  Basel  verliehen  hat,  für  allen  hieraus  ihnen  erwachsen- 
den Schaden  gut  zu  stehen.  — !2$j  Dezember  26. 

Original  int  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kalmar,  Lützel  n-  2 (A). 

25  Von  den  drei  an  Schnüren  hängenden  Siegeln  ist  nur  noch  das  des 
Bischofs  erhalten. 

Universis  Christi  lidclibus  presens  scriptum  inspecturis  Berchtoldus 
dei  gratia  Basiliensis  episcopus  noticiam  subscriptorum.  Cum  nos  domos 
hortos  areas  et  universa  spectancia  ad  eclcsiam,  que  quondam  Minorum 
30  fratrum  erat,  sitam  ante  portam  Spalon  prope  muros  civitatis  nostre,  contu- 
lerimus  sororibus  conversis  de  Teininchon  et  ipsc  propter  collationem  istam 
apud  nos  dampnum  habuerint  ad  quinquaginta  marchas  argenti,  promittimus 
bona  fide,  quod  ipsas  manutenebimus  ab  omnium  insultu  et  cripiemus  a 
dampnis,  predicto  et  si  que  eis  ex  eo,  quod  dictam  eclesiam  cum  attinenciis 
85  suis  collata  sibi  tenent  et  inhabitant,  inferentur.  Ad  id  nos  tenore  presentium 
obligantes  prctcrea  ad  idem  honorabiles  viros  Heinricum  archidiaconum  et 
Erkenvridum  cantorcm  Basilicnses  de  ipsorum  conscnsu  plena  et  libera 
voluntate  obligamus,  si  forte  in  hac  parte  prefatis  sororibus  deessemus. 
Huius  eciam  collationis  scpedictis  sororibus  ubi  necesse  habuerint  exibere 
40  promittimus  warandiam.  ln  testimonium  predictorum  et  maiorem  roboris 
firmitatem  presens  est  scriptum  nostri  et  dictorum  . . archidiaconi  et  . . 


Digitized  by  Google 


196 


cantoris  sigillorum  tmmiminibus  roboratum.  Act.  anno  domini  Mccf,  quarto, 
in  crastino  dominicc  incarnationis. 

Nos  Heinricus  archidiaconus  ct  Hrkenvridus  cantor  Basilienses  fatemur 
hec  esse  acta  secundum  quod  superius  est  expressum.  Testes:  Rvdolfus 
notarius  noster,  frater  Wernerus  de  Wettingen,  fratcr  Rvdolfus  et  frater  5 
Vlricus  de  Capella  conversi  Cisterciensis  ordinis  Constancicnsis  diocesis, 
Burchardus  de  Vfhcin  milcs  ct  Cvnradus  Schaltenbrant  civis  noster. 

270. 

Die  Äbtissin  von  Zürich  leiht  ein  H aus  daselbst  dem  Kloster  Wettingen 
zu  Erbe.  Zürich  1254  März  19.  10 

Unter  den  Zeugen:  frater  Wer[nherus]  conversus  magister  in  Riehein 
bei  den  professi  des  Klosters  Hetlingen. 

v.  llyss  n"  ijr  nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau. 

271. 

Papst  hmocenz  IV.  beauftragt  den  Bischof  von  Basel,  die  Leutpriester  15 
der  Kirchen  von  St.  Leonhard,  St.  Alban,  St.  Peter  und  St.  Martin  in 
der  Ausübung  ihrer  Amtshandlungen  gegen  die  Eingriffe  von  Ordens- 
geistlichen zu  schützen.  Assisi  1254  Mai  10. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  24  (A).  — Abschrift 
aus  item  Anfang  des  14.  7h.  im  Cartutar  St.  Peter  11.  fot.  S7"  »'  tt6  20 
ebendort  (B). 

Die  Butte  hängt  an  einer  Hanfschnur. 

Kanzleivermerk  auf  der  Rückseite:  asperges  me. 

Innoccntius  cpiscopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri  . . episcopo 
Basiliensi  salutem  et  apostolicam  bcnedictionem.  I-ccta  coram  nobis  gravis *j  25 
dilectorum  tiliorum  . . sancti  Albani , . . sancti  I .conardi,  . . sancti  Petri 
et  . . sancti  Martini  ecclesiarum  plebanorum  Basiliensium  querimonia  con. 
tinebat,  quod,  licet  ipsi  parati  sint  in  ecclesiis  suis  parrochianorum  suorum 
Confessiones  attdire,  nichilominus  tarnen  ipsi  parrochiani  irrequisitis  eisdem 
immo  potius  dampnabiliter  vilipensis  ad  quosdam  religiosos,  velut  apud  30 
ipsos  rcsinam  dumtaxat  salutis  inveniant,  sc  temerc  transferentes  opertos 
eis  peccatorum  nudant  morbos,  iniquitatis b)  revelant  secretum  et  virus 
vitiorum  in  confcssione  depromunt.  Kt  quamquam  iidem  religiosi,  cum  non 
sint  sui  iudices,  ipsos  non  possintc)  solvere  vel  ligare,  ymaginaria  tarnen 
quadam  absolutione  ipsis  illudcre  ac  nostre  peregrinationis  postmodum  con-  35 

271-  a)  nobis  gmvia  auf  Rasur,  b)  Ursprünglich  peccatorum  morbos,  sodann  durch  Versatisungs- 
ttichtn  nudant  vor  morbos  gestellt;  nudant  inbpiitatis  auf  Rasur.  c)  possint  korrigiert 
aus  possunt. 


Digitized  by  Google 


197 


ferrc  viaticum  in  suarum  non  vercntur  dispcndium  animarum,  ex  quo  illud 
inconveniens  evenit,  quod  celerem  sibi  parrochianus  talis  dampnationcm 
inducit,  qui  non  diiudicans  corpus  Christi  ipsum  a labe  sic  suscipit  criminum 
non  mundatus  et  sacerdos  illi,  apud  quem  pro  tali  parrochiano  egroto  animam 
5 suam  defixit,  non  potcst  vultum  ipsius  ignorans  dignam  de  illo  reddere 
rationem  nec  ei  sue  eure  commisso  salubria  parare  remedia,  cum  egritudinem 
suam  ciusque  circumstantias  aliquatenus  non  agnoscat.  l’orro  tamquam  parum 
sit  proprios  taliter  sacerdotes  despicere,  nisi  eorum  ecclesie  pariter  conterap- 
nantur,  iidem  parrochiani,  sicut  predictorum  plcbanorum  habebat  assertio, 
tu  cum  in  prefatis  ccclcsiis  tarn  in  ofliciis  divinis  quam  sacre  predicationis 
cloquiis  aure  devotionis  vocem  sui  deberent  suscipere  sacerdotis,  ipsis  ccclesiis 
contra  sacrorum  canonum  statuta  contemptis  ad  eorumdem  rcligiosorum  diver- 
tunt  ccclesias  predicta  officia  inibi  pro  sue  voluntatis  arbitrio  audituri,  propter 
quod  ipsis  nichilominus  religiosis,  qui  tales  deberent  presumptores  abicere, 
lö  eos  cum  gravi  aliorum  iactura  allicientibus  etd),  ut  fertur,  inducentibus  ad  pre- 
missa  contingit  prcdictos  plebanos  solitis  parrochianorum  suorum  oblationibus 
aliisque  obventionibus  multipliciter  defraudari.  Ceterum  adiecerunt  iidem  ple- 
bani,  quod,  si  parrochianorum  suorum  contingat  in  egritudinis  lcctum  quem- 
quam  decidere,  statim  confluunt  religiosi  predicti  et  plerumque  infirmum 
30  invitationc  preventa  sub  pictatis  specic  visitantes  ipsius  testamentum  com- 
ponunt  et  ordinant  magno  tandem  ’)  ascribentes  muneri,  si  executores  merean- 
tur  ipsius  lieri  testamenti.  Quid  plura  ? Blandis  ipsorum  intirmus  illcctus 
sermonibus,  omissis  avitis  et  paternis  sepulchris  apud  eos  eligens  sepeliri  ampla 
ipsis,  predictis  vero  ccclesiis  nulla  vel  modica  legata  largitur,  ut  ex  huiusmodi 
35  legatis  prefati  plebani  non  possint  ab  eis  canonicam  exigere  portionem,  inter- 
dum  ipsa,  ut  crcditur,  non  sine  fraudis  comento  ad  fabricam  et  perpetuum 
divinum  cultum  suarum  ecclesiarum  relinqui  procurant.  Verum  cum  per  hec 
et  alias  ab  ipsis  religiosis  memoratis  plebanis  multipliccs  irrogatas  iniurias 
ipsi  mutilationem  in  suis  bencficiis  non  modicam  patiantur,  fuit  nobis  ex 
30  parte  ipsorum  humilitcr  supplicatum,  ut  molestiis  et  iniuriis  terminum  digna* 
remur  imponere  supradictis.  Nos  itaque,  qui  cunctos  Christi  fideles  et  pre- 
sertim  regularis  ordinis  professores  eo  providentie  Studio  gubemari  cupimus, 
ut  in  eis  curiosus f)  etiam  scrutator  nichil  inveniat  nota  digtium,  ipsorum 
religiosorum  famc,  parrochianorum  saluti  et  predictorum  plcbanorum  pro- 
85  fectibus  salubriter  providere  volentes  fraternitati  tue  per  apostolica  scripta 
mandamus,  quatinus  prefatos  parrochianus,  ne  contemptis  predictis  eorum 
ecclesiis  pro  divinis  audiendis  ofHciis  et  recipiendis  temporibus  congruis 
ecclesiasticis  sacramcntis  ad  alienas  accedant  ecclcsias,  neenon  et  ipsos  reli- 
giosos  cuiuscumque  sint  ordinis,  ne  in  aliorum  preiudiciura  parrochianos 
40  prefatos  ad  ofiicia  huiusmodi  seu  sacramenta  recipiant  nec  Confessiones 
audiant  eorumdem,  nisi  petita  prius  et  obtenta  licentia  a sacerdote  proprio 
iuxta  statuta  concilii  generalis,  nec  etiam  nisi  apud  cos  ex  devotione  animi 
elcgcrint  tumulari  ipsos  ad  scpulturam  admittant  ita  tarnen,  quod8)  tune 

271.  d)  et  :■»’/»  späterer  Hand  noeAgc fragen.  e)  tandem  korrigiert  out  tarnen.  f)  Das  t weite 

x auf  Rasur,  g)  quod  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


198 


eedem  ecclesie  portione  canonica  non  fraudentur,  auctoritate  nostra  per  te 
vcl  per  alium  attentius  moneas  et  inducas  ipsos  ad  id  et,  ut  decetero  ab 
huiusmodi  predictorum  plebanorum  molcstiis  et  iniuriis  omnino  abstincant, 
per  ccnsuram  ecclesiasticam  appellatione  remota  previa  ratione  compellas, 
non  obstante  aliqua  indulgentia  religiosis  ipsis  vel  aliis  sub  quacumque  & 
forraa  verborum  ab  apostolica  sede  concessa,  per  quam  non  exprcssam  pre- 
scntibus  de  vcrbo  ad  verbum  premissa  impediri  valeant  vel  differri.  Dat. 
Asisii,  vi.  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  undecimo. 

272. 

Papst  Innoeenz  IV.  gewährt  den  Burgern  von  Basel  die  Freiheit,  10 
dass  sie  durch  Briefe  des  apostolischen  Stuhls  oder  seiner  Legaten 
nicht  vor  ein  Gericht  ausserhalb  ihrer  Stadt  können  geladen  werden. 

Assisi  1254  Mai  24. 

Abschrift  im  Registerband  2 } fol.  97  efist.  692  im  vatikanischen  Archiv 
zu  Rom.  15 

[Innoccntius  episcopus  servus  servorum  dei]  communitati  civitatis  Ba- 
siliensis  [salutem  et  apostolicam  benedictionemj.  Devotionis  vestre  sinceritas 
et  fidei  promptitudo  meretur,  ut  vos  favore  apostolico  prosequentes  vobis  a 
gravaminibus  quantum  cum  dco  possumus  cavcamus.  Cum  igitur,  sicut 
venerabilis  frater  . . Basiliensis  episcopus  nobis  significare  curavit,  vos  sibi  20 
pro  negocio  universalis  ecclesie  ac  imperii  contra  quondam  Fr[idericum] 
imperatorem  et  C[onradum]  natum  eins  ac  fautores  eorum  indeffesso  Studio 
laboranti  totis  viribus  astiteritis  et  assistatis  eidem  huius  negocium  prose- 
quenti,  propter  quod  plurimorum  noscimini  odia  incurrisse  ita,  quod  a civitatc 
vestra  sine  discrimine  digredi  longius  non  potestis,  nos  volentes  vobis  a 25 
futuris  gravaminibus  prccavere,  ipsius  episcopi  precibus  inclinati  auctoritate 
vobis  presentium  indulgemus,  ut  extra  civitatem  Basiliensem  communitcr 
vel  divisim  trahi  ad  iudicium  per  apostolice  sedis  vel  le[gatij  ipsius  litteras 
non  possitis  in  devotione  ecclesie  persistendo,  nisi  huius  apostolice  littere 
spccialem  et  exprcssam  de  verbo  ad  verbum  fecerint  de  hac  indulgentia  30 
mentionem.  Nulli  [ergo  omnino  hominum  liceat,  hanc  paginam]  nostre 
concessionis  [infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc 
attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum  Petri 
et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum].  Dat.  Assisii,  IX.  kl.  iunii, 
[pontificatus  nostri]  anno  xf.  35 

. . episcopus  Basiliensis  datus  est  super  hoc  conservator  non  obstante 
si  aliqui  ex  indulto  apostolico  excommunicari  aut  interdici  nequeant  vel 
suspendi.  Dat.  ut  supra. 


Digitized  by  Google 


199 


273. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  dem  Werner  von  Bettlach  Güter  zu 
Kappeln.  — 1254  Mai  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Peter  n * 2;  CA).  — Abschrift  des 
5 Basilius  Amerbach  in  den  chartae  Amerbachiauae  C.  p.  226  in  der 

Universitätsbibliothek  zu  Pasel  (B). 

Das  ( abhängende ) Siegel  fehlt. 

Universis  Christi  hdelibus  hanc  litteram  inspecturis  Otto  prcpositus 
et  conventus  ecclesie  sancti  Leonardi  in  Basilea  noticiam  rei  geste.  Ad  am- 
10  biguitatis  scrupulum  precavendum  in  posterum  necesse  est  hominibus  acta 
sua  litteris  conmendare.  Noverint  igitur  omncs  presentes  et  posteri,  quod 
nos  Wcmhcro  de  Bethiacha  et  Bie  uxori  stie  tria  iugera  apud  villam  Cha- 
pellon  sita,  quorum  duo  in  loco  qui  dicitur  Cherlinges  Böngarta  sita  sunt 
et  unum  in  dem  Wombach.  que  Reinherus  de  Chapellon  nobis  contulit,  ut 
15  de  ipsis  in  anniversario  suo  quod  est  in  festo  sancti  Marcelli  pape  solidus 
nobis  singulis  annis  daretur,  pro  eodem  censu  iure  concessimus  hereditario 
pacifice  possidenda.  In  cuius  rei  memoriam  et  testimonium  hanc  litteram 
sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Testes  ctiam  huius  rei  sunt:  Petrus, 
Wemherus  et  Albertus  fratres  nostri,  lohannes  de  Ksilturlin,  Iohannes  dir 
20  Chriegerc,  Wemherus  caupo  de  Stetin  et  alii  quamplurcs*)  cives  Basiiienses. 
Acta  sunt  hec  anno  domini  fidcLini,  mense  ntaio. 


2 74. 

Die  Richter,  Riitc  und  Bürger  von  Mainz,  Köln,  Worms,  Speier, 
Strassburg,  Basel  und  andern  Städten,  die  Erzbischöfe  von  Mainz, 
25  Köln  und  Trier,  die  Bischöfe  von  Worms,  Strassburg,  Metz,  Basel, 
viele  Grafen  und  Edle  beschwören  eitlen  Bund  auf  die  Dauer  von 
zehn  fahren.  Mainz  1254  Juli  ij. 

Weizsäcker  der  rheinische  Bund  S.  t$,  ebendort  S.  18 — 40  die  Ab- 
schiede der  andern  Tage  des  Bundes.  — Trouillat  f,  607  «•  42 ß.  — 
80  Monumcnta  Germaniae,  I.eges  2,  )6S. 


275. 

Johann  Be/lizc,  Bürger  von  Rheinf eitlen,  verkauft  dem  Kloster 
Weltingen  Reb/and  in  Kirchen. 

Rheinfelden  1254  Äugtest  und  September  5. 

8fi  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.Urkunde  n"  j)  (A). 


273.  a)  cl  bis  quam  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


200 

An  Pergamentstreif  in  hängen  zwei  Siegel: 

t.  Bischof  Berthold  von  Basel.  S.  Abbildung  n“  tt. 

2.  f S . BVRGEN’SIVM . DE . RINVELDEN.  S.  Abbildung  n-  146. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  /?.  Jh.  bemerkt:  instru- 
mentum  Iohannis  cognomento  Bcllize  civis  de  Rinveldcn  super  vineas  * 
in  Kilchein. 

Omnibus  prcsens  scriptum  intucntibus  cgo  Iohannes  dictus  Bcllize 
civis  in  Rinvelden  noticiam  geste  rei.  Si  contractus  et  gesta  hominum 
litteris  conmcndantur,  tempore  et  loco  eisdem  aufertur  occasio  litigandi. 
Noverint  ergo  quos  nosse  fuerit  oportunum,  quod  ego  de  consensu  et  bona  10 
voluntatc  Anne  uxoris  mce  tria  mancwcrc  vinearum  in  Chilcheinberc  sita 
propriis  terminis  et  limitibus  distincta  cum  omni  iure,  quod  nobis  in  eisdem 
conpetcbat  vel  conpetere  videbatur,  bona  fide  sine  fraude  religiosis  viris  . . 
abbati  et  conventui  monasterii  de  VV'ettingin  et  eorum  successoribus  Cister- 
ciensis  ordinis  Constantiensis  diocesis  pro  novem  marcis  legalis  argcnti  et  15 
probati  vendidi  et  tradidi  libcre  et  absolute  perpetuo  possidcnda,  me  et  meos 
heredes  seu  successores  predictis  religiosis  et  eorum  monasterio  presentibus 
obligans  ad  prcstandum  de  predictis  vineis  plcnam  warandiam  in  omni  loco 
et  tempore,  ubi  et  quando  eisdem  videbitur  expedire.  Ad  inaiorem  quoque 
premissorum  firmitatem  et  evidentiam  pleniorcm  renuntiavi  ego  quidem  primo  ^ 
solus  in  Castro  Rinuelden  coram  venerabili  patre  et  domino  B[ertholdo]  dei 
gratia  Basilicnsi  cpiscopo  et  honorabili  domino  H[einrico]  Solodorensi  pre- 
posito  et  archidiacono  Basiliensis  eedesie  antedicte,  Vlr[ico]  de  Kicnberc,  . . 
schultcto,  . . et  . . fratribus  dictis  Mceli  et  fratre  Wer[nhcro]  converso  et 
magistro  in  Riehein  omni  actioni  non  solum  in  premissis  verum  ctiam  in  25 
aliis  quibuscunquc  tarn  ccllariis  agris  domibus  sive  areis  et  bonis,  que  mihi 
contra  eosdem  conpetebat  vel  conpetere  videbatur,  nec  non  in  omnis  iuris 
subsidio  canonici  vel  civilis,  consuetudinibus,  constitutionibus  editis  et  edendis 
et  omnibus  aliis  quocunque  nomine  censeantur,  occasione  quorum  premissus 
contractus  et  actionis  dictc  renuntiatio  per  me  vel  meos  successores  aliquo  50 
ingenio  seu  malicia  sive  calumpnia  hominum  nomine  mco  vel  meorum  retractari 
posset  aut  aliqualitcr  inpugnari.  Postmodum  vero  aliquot  dierum  spacio 
interiecto  ego  cum  supradicta  uxore  mea  AjnnaJ  in  strata  publica  sub  aere 
libero  non  concluso  coram  iudicio  presentibus  testibus  subnotatis  H[einrico] 
Kelhalt,  0[ttone]  Högadem,  H[einrico]  de  Hollinstein,  . Mceli  et . . fratre  eius,  35 
C.  de  Incelingin,  Ber.  ministro  et  . . Vorbruche,  fratre  Diethmaro  converso 
monasterii  memorati  iuxta  formam  supradictam  iterato  renuntiavimus  Omni- 
bus antedictis  prcsens  instrumentum  de  nostro  rogatu  et  consensu  confectum 
et  conscriptum  sepcdictis  religiosis  confcrcndo  cum  dicti  reverendi  domini 
episcopi  Basiliensis  et  conmunitatis  nostre  sigillis  patenter  et  legitime  con- 
munitum.  Acta  sunt  tarn  in  Castro  quam  in  opido  Rinvelden,  ut  dictum  est, 
anno  domini  ftcfcLlltl,  mense  augusto  et  non.  septembris,  indictione  duodecima, 
feliciter. 


Digitized  by  Google 


201 


2715. 

Papst  Innocenz  IV.  befiehlt  dem  Bischof  von  Basel,  über  den  Grafen 
Rudolf  von  Habsburg  und  dessen  Helfer,  welche  das  Kloster  St.  Maria 
Magdalena  zu  Basel  beraubt  und  verbrannt  haben,  den  Bann  auszu- 
5 sprechen.  Anagni  1254  August  18. 

Abschrift  IVurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  57  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  — Abschriften  des  16.  Jhs.  in 
Briefers  Analecta  Helvetico-Habsburgica  fol.  15  (B')  und  in  den  chartae 
Amerbachianae  A.  fol.  290  (Bl)  ebendort.  — Deutsches  Hegest  im  Brief - 
10  tafclnbuch  von  1506  St.  Maria  Magdalena  I..  fol.  8 g im  Staatsarchiv 
zu  Basel. 

Vgl  im  envähnten  Brief  tafelnbuch  fol  2 in  der  Vorrede:  Zum  sechsten 
so  ist  zu  wüssen,  dz  der  convcnt  nit  über  alle  sine  zinfz  und  gult,  der 
er  och  in  bcsitzung  ist,  brieff  hat,  und  dz  des  schedlichen  brands  halb, 
15  so  do  geschach  von  groff  Rudolff  von  Habspurg  der  domoch  Romscher 
keiser  ward,  und  geschach  diser  brand  anno  domini  MCX'l.m  ior.  Diser 
groff  Rudolff  lag  mit  den  edlen  des  lands  vor  einer  löblichen  stat  Basel 
und  zu  der  zit  wz  die  stat  nit  so  wit  als  nun  zu  diser  zit,  wan  dz  closter 
lag  vor  der  stat  ringmuren  und  ward  von  dem  selben  grofen  und  sinen 
20  gehilffen  gar  schcdlich  verbrent  und  beroupt,  also  dz  dem  closter  gar 
nüt  bleib. 

Tschndi  1,  150  = Trouillat  1 , 606  n"  424  = Ca/lia  christiana  15, 
instrumenta  224  «'  44.  — Guillimanni  Habsburgiaca  im  Thesaurus 
historiae  Helveticae  S.  $6  zu  XU  kal.  sept.  — Herrgott  genea/ogia 
25  2,  412  «"  4S2.  — Gerber t 4,  160  «"  116. 

Botthast  n"  154814.  — Böhmer  S.  524  n“  / 54  und  S.  464.  — Lichnowsky 
r,  XIII  n“  7p. 


277. 

Frau  Licba  und  ihre  Kinder  verkaufen  einen  Teil  der  Liegenschaft 
30  in  der  Ulrichsgasse , die  sie  vom  Domstift  zu  Lehen  tragen,  au 
Werner  Vcseneck.  — 1254  November  4. 

Abschriften  des  15.  Jahrhunderts  im  Copialbuch  Domstift  /•'.  fol  46  (B) 
und  fol  82  (B1)  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Jahreszahl  und  fndiction  stimmen  nicht  zusammen ; ein  Anhaltspunkt 
35  für  Verbesserung  der  Datierung  ist  nicht  vorhanden. 

Heinricus  prepositus  maioris  ecclesie  Basiliensis  universis  presens 
scriptum  inspecturis  salutem  salutis  in  auctore.  Novcrint  universi  presentes 
et  posteri,  quod,  cum  Lieba  mulier  nec  non  Iohannes  sacerdos  de  anteriori 
eripta,  Hugo  et  Angnesa  liberi  eiusdem  mulieris  domum  sitam  in  vico  sancti 
40  Vlrici  prope  Chüntor  cum  sua  arca  retro  eam  sita  ac  aliam  domuneuiam 

Urkundenbiich  der  Stadt  Dasei.  1.  26 


Digitized  by  Google 


202 


cum  orto  sibi  contiguo  ad  nos  iure  proprietatis  pertinencia  pro  annuo  censu 
octo  solidorum  et  quatuor  circulorum  a nobis  iure  hcrcditario  possedissent, 
ipsi  domum  predictam  cum  area  bene  dimidia  retro  eam  sita  Wemlicro  dicto 
de  Vesenche  servienti  nostro  pro  certa  summa  pcccunie  de  nostra  et  domini 
Diethelmi  dicti  Golin  licencia,  cui  predictam  proprietatem  nostram  tytulo  5 
pignoris  obligavimus,  vendiderunt  retincntes  sibi  arcam  prcfatam  dimidiam 
ortum  et  domunculam  supradictam.  Kos  igitur  nec  non  Diethelmus  miles 
iam  dictus  aream  memoratam  ad  domum  ipsorum,  quam  de  maiori  ecclesia 
beate  virginis*)  possident,  perpetuo  pertinendam  pro  censu  unius  solidi,  ac 
aliam  domunculam  et  ortum  pro  priori  censu  videlicet  tribus  solidis  et  duobus  10 
circulis  memorate  Liebe  et  suis  liberis  prenominatis  concessimus  iure  here- 
ditario  possidendam,  et  uno  eorum  decedente  reliqui  in  quieta  permanebunt 
possessione.  Item  murus  et  paries  interWeraheri  domum  predicti  et  domum 
eorum  prcfatam  est  conmunis.  Item  via  que  retro  domos  ipsas  de  altero 
vico  ducit  in  aream  est  conmunis.  Kt  scicndum,  quod  divisio  arearum  retro  15 
domos  prcdictas  in  medio  rnuro  incipiet  et  usque  ad  privatas  dircctc  pro- 
tendetur.  Testes  huius  facti : Cünradus  dictus  Golin  prepositus  sancti  Petri, 
Heinricus  subcustos  canonici,  Burkardus  plebanus  in  Bratclla  scriba,  Iohannes 
de  Porta,  magistcr  Otto  phisicus,  Heinricus  dictus  Scriba,  Rüdolfus  sacrista, 
Heinricus  sacrista,  Heinricus  preco  de  Spalea,  Manegoldus,  Heinricus  de  20 
Sliengcn  et  alii  quamplurcs.  Et  ut  in  posterum  omnis  super  premissis 
tollatur  cavillatio,  presenti  scripto  sigillum  nostrum  duximus  appendendum. 
Act.  anno  domini  ftcc  quinquagesimo  llli,  pridie  Ilonas  novembris,  indictione 
quintadecima. 

278.  25 

Der  edle  Herr  Konrad  von  Röteln  versprich/,  das  Kloster  Wetting en 
an  Besitz  und  Genuss  eines  U'aldes  6ci  Maul  bürg  fortan  ungestört 
teilnehmen  zu  lassen.  — 1254  November  13. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n“  34  (A).  — Abschrift  von 
i486 — 1310  im  Dokumentenbuch  des  Klosters  II  et fingen  von  Peter  30 
Numagen  fot.  232 " im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (B).  — Abschrift  und  ■ 
deutsche  Übersetzung  des  16.  Jhs.  von  der  Hand  des  Basler  Stadt- 
schreibers Heinrich  Ryhiner  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  hintere  Kanzlei 
AP.  8-  (B<). 

An  rotseidenen  Bändern  hängen  zwei  Siegel:  35 

1.  Bischof  Bert  hold.  S.  Abbildung  nö  II. 

2.  f S . CVNRADI  . DK  . ROETINLKIN.  S.  Abbildung  u-  8p. 

Berchtoldus  dei  gratia  Basilicnsis  episcopus  presentium  lectorib[us  in 
per]  petuum.*)  Plerumque  processus  temporis  parit  calumpniam  et  sequitur 
rerum  oblivio,  nisi  ea  que  fiunt  in  tempore  scripture  testimonio  fulciantur.  40 


277.  »)  beate  Marie  virginis  /t\ 

278.  a)  Loch  im  Pergament. 


Digitized  by  Google 


203 


Noverint  igitur  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  nobilis  vir  Conradus 
dominus  de  Rötinlein  in  presentia  nostra  recognovit  nemus  dictum  Schivlberc 
situm  in  banno  Mivlberc  spectare  pro  medictatc  ad  monasterium  Wettingen, 
publice  promittendo,  quod  deinccps  dominum  abbatem  et  conventum  ipsius 
5 monasterii  permittet  uti  secum  pacilice  ipso  nemore  fructibusque  ac  con- 
modis  universis  provenientibus  de  eodem.  In  cuius  rci  testimonium  presens 
est  pagina  nostri  et  dicti  nobilis  sigillorum  muniminibus  roborata.  Testes: 
Bono  sacerdos,  Gotfridus  de  Stofen,  Henricus  Magister  coquinc  nostre 
milites,  frater  Wemherus  conversus  monasterii  supradicti,  Hugo  de  Rennin- 
10  dorf  et  Henricus  de  Holstein.  Act.  anno  domini  Mccf.  quarto,  in  festo  bcati 
Brictii  episcopi. 


279. 

Begleitschreiben  des  Domkapitels  zu  Köln  an  Bischof  und  Domkapitel 
zu  Basel  zu  einer  Sendung  von  Reliquien. 

1*  — t*54  Dezember  iS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  1 n“  q (et). 

Von  acht  (an  Pergamentstreifen  hängenden)  Siegeln  noch  vier  vorhan- 
den, unter  diesen  noch  eines  erkennbar : 

«'  3.  t S . NICOLAI . SAC DOTIS  . CRISTI. 

20  Trouillat  /,  615  n“  428  nach  einer  Abschrift  in  der  Bibliothek  zu 
Pmntrut. 

Reverendo  in  Christo  patri  ac  domino  . . dei  gratia  Basiliensi  episcopo, 
viris  honorabilibus  ac  in  Christo  dilectis  . . preposito,  . . decano  totique 
eiusdem  ecclesie  capitulo  et  universis  tarn  clericis  quam  civibus  Basilicnsibus 
23  Goswinus  dei  gratia  maior  in  Colonia  decanus  et  archidiaconus  totumque 
sancte  Coloniensis  ecclesie  capitulum  cum  devotis  orationibtis  quidquid  potest 
obsequii  et  honoris,  l’aternitati  vestre  ac  universitati  notum  esse  volumus  ct 
tenore  presentium  protestamur,  quod  . . magistra  ct  conventus  sanctorum 
Machabeorum  in  Colonia  ad  instantiam  prccum  nostrarum  capud  integrum 
30  cum  duobus  brachiis  et  aliis  reliquiis  sanctarum  undeeim  milium  virginum 
magistro  Heinrico  dicto  de  Basilea  nostro  concanonico  contulerunt,  quas 
ipsc  ad  ecclesiam  vestram  et  alias  conventuales  ecclesias  vestre  civitatis,  ubi 
cum  honore  et  reverentia  in  perpetuo  haberentur,  promisit  deportaturum.  In 
cuius  rci  testimonium  presentem  cedulam  predictus  magister  Heinricus  sigillo 
35  capituli  nostri  ct  conventus  sanctorum  Machabeorum,  qui  situs  est  in  loco 
passionis  sanctarum  undeeim  milium  virginum,  et  N(icolai)  prioris  ipsius, 
decani  sancte  Marie  ad  gradus,  prepositi  Monasteriensis  in  Eflia  nostri  con- 
canonici  et  aliorum  concanonicorum  nostrorum  petivit  sigiltari.  Datum  et 
actum  anno  domini  ftcfcf.  quarto,  feria  sexta  ante  festum  bcati  Thome 
40  apostoli. 


Digitized  by  Google 


204 


280. 

König  Wilhelm  verkündet  die  vor  ihm  in  Gcgemoart  des  Erzbischofs 
Gerhard  von  Mainz  und  des  Bischofs  Richard  von  Worms,  vieler 
Grafen  Edeln  und  Dienstmannen  des  Reichs,  sowie  der  Boten  alter 
von  Basel  abwärts  zum  Landfrieden  verbundenen  Städte  ergangenen  5 
Rechtssprüehe  betreffend  Aufhören  der  Grundruhr  und  Abschaffung 
der  falschen  Münzen.  Harms  1233  Februar  6. 

Monumenta  Germaniae,  Leges  2,  371  — Fontes  rerum  Bernensium  2, 
387  n • 363.  — Ennen  und  Eckerts  2,  333  »'  333  zum  8.  Mars.  — Boos 
Urkundenbuch  der  Stadt  llorins  /,  173  n"  23S.  — Böhmer-Ficker  10 
n°  321S. 


281. 

König  Wilhelm  bestätigt  den  von  Fürsten  Grafen  Edeln  und  den 
Boten  der  Städte  von  Basel  abseärls  in  seiner  Gegenwart  neulich  zu 
Worms  ad  deponenda  inconsueta  ct  iniusta  thclonia  super  Renum  be-  IS 
schworncn  allgemeinen  Frieden.  Hagenau  1233  Mars  10. 

Monumenta  Boica  301,  321.  — Monumenta  Germanite,  Leges  2,  372.  — 
Ennen  und  Eckerts  2,  343  nf  336.  — Böhmer-Ficker  n"  3233. 


282. 

Burchard  von  Äsch,  Dienstmann  des  Grafen  Rudolf  von  Thierstein,  20 
überträgt  dem  J ohamuter hause  in  Hohenrain  Güter  in  Ettiswil  und 
Gattwil.  — 1233  Märs  13. 

Unter  den  Zeugen:  Rudolfus  provisor  hospitalis  sancti  Iohannis  Basiliensis. 
Geschichtsfreund  27,  292  n’  9 nach  dem  Original. 


283. 

Ritter  Albert  von  Strassburg  d.  ä.  verkauft  an  Bertha,  Anshelms 
Witwe,  Hofstätten  auf  dem  Nade/bcrg.  Base I 1253  April  24. 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jhs.  im  Carlu/ar  St.  Peter  H.  fot.  30 
n°  98  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

Arnold  S.  320  nach  B. 

Universis  presentem  litcram  inspecturis  Rvdolfus  advocatus  dictus 
Diucs,  Petrus  magister  civium  dictus  Scalarius,  consulcs  ct  universitas  civi- 
um  Basiliensium  rei  notitiam  subnotatu.  Noverint  universi,  quod  Albertus 
dictus  de  Argentina  senior  miles  Basiliensis  unum  territorium  et  dimidium 


Digitized  by  Google 


205 


sita  in  civitate  nostra  Basilicnsi  super  monte  qui  dicitur  Nadilbcrg  ad  ipsum 
iure  proprietatis  spectantia  per  manus  et  de  consensu  tiberorum  suorura 
Berthe  relicte  Anshclmi  bonc  mcmoric  civis  nostri  Basilicnsis  pro  certa 
pecunie  summa  vendidit  et  sibi  coram  nobis  in  iudicio  contulit  liberaliter 
6 iustitia  exigente,  adhibitis  Omnibus  iuris  observationibus  huiusmodi  con- 
tractibus  adhibendis.  Ut  autem  super  premissis  in  posterum  nulla  dubitatio 
vel  ctiam  contentio  oriatur,  nos  rogatu  predicti  militis  et  relicte  sigillo 
nostro  presentem  literam  duximus  consignandam.  Testes:  Hcinricus  Pfaffo, 
Crafto,  Iohanncs  tilius  suus,  Rvdolfus  ad  Renum,  Burchfardus]  Vicedominus, 
10  Heinricus  Vorgassen  milites,  Petrus  de  Rinach,  Cvnradus  Botscho,  Vlricus 
de  I.vzela,  Bvrch[ardus]  de  Gvndolzdorf,  Hcinricus  preco;  Wcmherus  Chöler, 
Waltherus  ad  Stellam,  Hvgo,  Cvno,  Botscho,  Anizo,“)  Heinricus  Volker, 
Heinricus  Sutuus  et  alii  quamplures.  Actum  Basilec,  anno  domini  Mcctv, 
VlTl  kal.  maii. 


15  284. 

Papst  Alexander  IV.  gewährt  denjenigen,  welche  das  Predigerkloster 
zu  Basel  an  bestimmten  Festtagen  besuchen,  Ablass. 

Neapel  125$  Mai  12. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n‘  47  (A). 

20  Die  Butte  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerk  auf  dem  Bug  links:  B.  fu. 

5 Alexander  | episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  . . priori  ct 
fratribus  Predicatoribus  Basiliensibus  salutem  et  apostolicam  bcncdictionem. 
Cum  ad  promerenda  sempitema  gaudia  sanctorum  suffragia  sint  nobis  plu- 
25  rimum  oportuna,  loca  sanctorum  omnium  pia  sunt  devotione  fidelium  venc- 
randa,  ut  dum  dei  honoramus  amicos  ipsi  nos  amabiles  deo  reddant  et  illorum 
nobis  quodammodo  vendicantes  patrocinium  apud  ipsum,  quod  merita  nostra 
non  obtinent,  eorum  mereamur  intercessionibus  obtinere.  Cupientes  igitur, 
ut  ccclesia  vestra  in  fcstivitatibus  bcatorum  Dominici  confessoris  et  Petri 
80  martiris,  que  in  ipsa  ecclesia  sunt  precipue  ac  sollempnes,  congruis  honoribus 
frequentetur,  omnibus  vere  penitentibus  et  confessis,  qui  ecclesiam  ipsam  in 
eisdem  fcstivitatibus  ct  usque  ad  octo  dies  sequentes  devote  ac  venerabiliter 
visitarint,  de  omnipotentis  dei  misericordia  ct  bcatorum  Petri  et  Pauli  aposto- 
lorum  cius  auctoritate  confisi  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia 
55  miscricorditer  relaxamus.  Dat.  Neapoli,  IIII  idus  maii,  pontificatus  nostri 
anno  primo. 

*283.  a)  Anizo  cdtr  Amzo? 


Digitized  by  Google 


206 


285. 

Schultheiss  Rat  und  Gemeinde  von  Murten , durch  ihre  Feinde  bedrängt, 
wählen  zu  ihrem  Beschirmer  und  Herrn  den  Grafen  Peter  von 
Savoyen  und  dessen  Erben  in  perpetuum,  donec  circa  Renum  in  Alsacia 
et  apud  Basilcam  rex  vel  imperator  vcncrit  et  in  partibus  illis  fiat  potens  5 
tenendo  Basileam.  Murten  1235  Mai  — 

Wurstemberger  4,  ipS  id  402  nach  einer  Abschrift  im  Hofarchiv  zu 
Turin  (B).  — Archiv  für  Kunde  österreichischer  Geschichtsquellen  6,  104 
td  jt  nach  B = Trouillat  2,  72  n“  52.  — geerleder  1,  437  n“  33p  nach 
B.  — Fontes  rerutn  Bernensium  2,  397  n°  374.  — Böhmer  S.  331  Reichs • 10 
Sachen  »*  32. 

Fine  gleichartige  Bestimmung  kehrt  wieder  in  folgenden  Urkunden: 

a.  Schultheiss  Rat  und  Gemeinde  von  Bern  wählen  zu  ihrem 

Herrn  und  Beschirmer  an  Stelle  des  Reichs  den  Grafen  Philipp 
von  Savoyen  und  Burgund , donec  Romanorum  rex  vel  imperator  15 
venerit  citra  Renum  in  Alsaciam  et  effectus  fucrit  potens  in  illis  partibus 
tenendo  Basilcam.  Bern  126S  September  p. 

Wurstemberger  4,  446  id  76p  nach  einer  Abschrift  im  Hofarchiv  zu 
Turin  ( B)  = Fontes  rerum  Bernensium  2,  70p  td  630.  — Zurlauben 
tableaux  / (preuves)  p.  XL1X  n"  3p.  — Lüuig  / 3,  4.  Abteilung,  12.  Ab-  20 
satz,  S.  p.  — Zeerledcr  2,  6 «'  3/3. 

b.  Schultheissen  Räte  und  Gemeinden  von  Freiburg  und  Bern  er- 
neuern ihren  Bund  und  vcrpßichten  sich  dabei : neutra  civitas 
dominum  vel  defensorem  sine  alterius  consilio  cligere  vel  rccipere  debet; 
sed  Bemenscs  preobtinuerunt  imperium  ita,  si  Romanus  rex  vel  imperator  25 
venerit  potens  circa  Renum  et  in  Basilea. 

Neuenegg  127t  April  16. 

Walther,  Beilagen  S.  33  u°  3 nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu 
Bern  (A).  — Zurlauben  tableaux  1 (preuves)  p.  XVII  W 23  nach  A. — 
Recueil  diplomatique  du  canton  de  Fribourg  1,  103  n°  2p.  — Zeerleder  SO 
2,  33  td  33S  nach  A.  — Fontes  rerum  Bernensium  2,  773  td  7/7  nach  A. 

c.  Vogt  Rat  und  Bürger  von  Murten  versprechen  dem  Grafen 

Philipp  von  Savoyen  und  Burgund  beholfen  und  gehorsam  zu  sein, 
quousque  rex  aut  imperator  ercatus  fuerit,  qui  terram  et  dominium  supra 
Renum  teneat  et  possideat  et  specialiter  Basileam.  35 

— 1272  August  23. 

Wurstemberger  4.  463  «"  S 10  nach  dem  Original  im  Hofarchiv  zu 
Turin  (A)  = Fontes  rerum  Bernensium  3,  21  td  23.  — Zeerleder  2,  Sp 
td  3S1  nach  A.  — Archiv  für  Kunde  österreichischer  Geschichtsquellen  6, 

106  id  34  nach  A = Trouillat  2,  22S  td  173.  40 


Digitized  by  Google 


207 


d.  Graf  Amadeus  V.  von  Savoyen  nimmt  die  Stadt  Bern  in 
seinen  Schutz,  doncc  circa  Rcnum  Romanorum  rex  vcl  imperator  venerit 
in  Alsaciam  et  effectus  fuerit  potens  in  illis  partibus  tenendo  Basileam. 

Petertingen  1291  August  9. 

5 Wurstemberger  4,  499  n'  SS 9 nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu 

Bern  (A).  — Zeerleder  2,  372  n"  833  nach  A.  — Fontes  rerum  Ber- 

nensium  3,  3 14  n“  524  nach  A.  — Zurlauben  tableaux  1 (freuves) 
f.  L «*  60  nach  A. 

Hiezu  der  fast  gleichlautende  und  am  gleichen  Tage  und  Orte  von 

10  Schultheiss  Rat  und  Gemeinde  der  Stadt  Bern  ausgestellte  Gegenbrief. 

In  demselben  heisst  es  nach  dem  Datum  zum  drittenmal:  Volumus 
tarnen,  quod  ad  premissa  non  tenearaur,  si  Romanorum  rex  vel  imperator 
venerit  citra  Keitum  in  Alsaciam  et  effectus  fuerit  potens  in  illis  par- 
tibus tenendo  ßasiliam  et  nobis  placuerit  de  dominio  et  protectione 
10  comitis  predicti  sine  dolo  quolibet  exire  ab  eodem  comitc  licentiam 
super  predictis  per  mensem  ante  accipicndo. 

Wurstemberger  4,  49S  n"  S8S  nach  einer  Abschrift  im  Staatsarchiv  zu 
Bern  (B)  = Fontes  rerum  Bernensium  3,  513  »*  323.  — Zeerleder  2, 
3J3  n’  834  nach  B. 

20  e.  Graf  Amadeus  V.  von  Savoyen  verspricht  der  Stadt  Bern,  welche, 
cum  scultetus  consules  et  Universitas  de  Berno  nos  (den  Grafen)  acccpta- 
verint  et  receperint  in  dominum  et  protectorcm  suum  loco  imperii  toto 
tempore  vite  nostre,  donec  rex  vel  imperator  venerit  circa  Renum  in 
Alsaciam  et  effectus  fuerit  potens  in  illis  partibus  tenendo  Basiliam, 
95  von  dem  ncugcwählten  König  Rudolf  / vielfache  Bcsc/nverdett  zu 
erdulden  gehabt  und  deren  Höhlstand  sehr  gelitten  hatte,  eine 
Summe  von  zweitausend  Lausanner  Pfunden  als  Unterstützung  zu- 
kommen  zu  lassen.  Murten  1291  August  10. 

Zeerleder  2,  374  u"  833  nach  einer  Abschrift  im  Staatsarchiv  zu  Bern 
»0  (II).  — Fontes  rerum  Bernensium  3,  3/3  n"  323  nach  B.  — So/othurner 

Wochenblatt  rSzS,  334  n°  3. 


286. 

Das  Kloster  Unterlinden  zu  Kalmar  verkauft  dem  Kloster  Olsberg 
Güter  zu  Iglingcn.  Basel  1233  Juni  13. 

85  Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n°  27  (A). 

Zwei  an  Schnuren  hängende  Siegel: 

1.  f S . l’RIORIS  . FRM  . l’REDICATOR  . I . BASILEA.  S.  Ab- 
bildung n"  59. 

2.  f S SORORVM  . D . SCO  . IO  . . . D . COLVBARIA. 


Digitized  by  Google 


208 


Universis  Christi  fidelibus  has  litteras  inspccturis  Agnes  priorissa  et 
conventus  sororum  monastcrii  Columbariensis  de  ordine  fratrura  l’redicatorum 
noticiam  rei  geste.  Quoniara  hominum  vita  est  brevis,  memoria  labilis,  ex- 
pedit,  ut  ca,  quorum  recordatio  perquiritur,  ad  posteros  scripture  tcsti- 
monio“)  transmittantur.  Noverint  igitur  omnes  presentium  inspectores  pre-  5 
scntes  et  postcri,  quod  nos  voluntate  unanimi  et  consensu  ac  consilio  et 
voluntate  prioris  nostri  fratris  Achillis  et  fratrum  suorum  Basilec  bona  omnia, 
que  Sophia  soror  nostra  quondam  filia  fratris  Rüdolfi  de  Kinuclden  dicti  in 
Curia  nobis  contulit  in  villa  Igclingen,  quibus  hercditario  iure  successcrat,  sive 
in  nemoribus  seu  campis  et  pratis  quocumque  nomine  censeantur  exceptis  10 
vincis  cum  omni  iure,  quo  dictus  pater  eius  ea  tenuit,  et  posscssiones  quas 
dederat  nobis  in  villa  Büch  ncc  non  hortos  apud  Rinucldense  opidum  so- 
lventes viginti  quatuor  solidos  annuatim  religiosis  sororibus  ßcrchte  ab- 
batisse  et  conventui  de  Olsperch  Cistercicnsis  ordinis  Basiliensis  diocesis 
vendidimus  pro  viginti  novem  marcis  argenti  omni  iuri , quod  in  cisdem  15 
bonis  habuimus,  penitus  renunciantcs.  Testes  huius  rei  sunt : Hugo  dir 
Baulere,  Wilhelmus  filius  sororis  suc,  Heinricus  de  ßlatshein,  VValtherus  ad 
Stellam,  Heinricus  de  Diescinhovin,  Chünradus  Tauli,  Arnoldus  Rezagil  cives 
Basilienses  et  alii  quamplures  et  frater  VValtherus  de  Olsperk.  Et  in  testi- 
monium  premissorum  et  memoriam  presens  scriptum  dicti  prioris  nostri  et  20 
nostri  sigillorum  munimine  fccimus  roborari.  Acta  sunt  hec  Basilec,  anno 
domini  tficcf.  quinto,  XV  kal.  iulii,  indictione  Xlll1"*' 

287. 

Propst  und  Kapitel  vom  grossen  St.  Bern/iardsberg  bestätigen  die 
von  ihrem  Chorherrn  Albert  gemachte  Veräusserung  eines  Hauses  25 
vor  dem  Spalcnthor  zu  Basel  an  einige  geistliche  Schwestern. 

— 12 j;  Juni  24. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kolmar , Lützel  n"  j (A). 

An  einer  Schnur  hängendes  Siegel: 

SI GXLS . CAPITVLI . MONTIS  . IOVIS.  30 

Vgl.  oben  n“  269  und  Trouillat  2,  175  Note. 

Ealco  prepositus,  capitulum  eclesie  sancti  Bcrnardi  montis  louis  caetc- 
rique  quorum  interest  universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  scriptum 
pervenerit  noticiam  subscriptorum.  Alienationcm  de  domo  quondam  fratrum 
Minorum  in  Basiiea  sita  ante  portam  que  vulgariter  dicitur  Spalcn  cum  35 
Omnibus  suis  appcndiciis  et  eclesia  factam  quibusdam  sororibus  nunc  ibidem 
existentibus  per  dilectum  Albertum  sacerdotem  dictum  de  Monte  louis 
eclesie  nostre  canonicum  et  procuratorem  in  Alemannie  partibus,  que  supra- 
dicta  omnia  idem  Albertus]  ad  promotionem  et  incrementum  domus  Montis 

286.  a)  testimonie  A.  40 


Digitized  by  Google 


209 


Iouis  libcralitcr  cmptionis  titulo  spcrans  se  ibidem  cultum  divinum  et  nostre 
domus  commodum  ampliarc  cotnparaverat  et  in  eisdem  possessionem  tarn 
spiritualem  quam  corporalem  obtinuerat  pacilicam  et  quietam,  voluntate  bona 
consensu  communi  et  deliberatione  prehabita  pro  expensis  circa  incorpora- 
5 tionem  domui  Montis  Iouis  de  eclesia  parrochiali  de  l’hirreto  factis,  debitis 
quibusdam  dicti  A[lberti|  et  gravaminibus  removendis  gratam  habemus  in 
omnibus  et  acceptam  loco  prcdicto  cum  appcndiciis  suis  et  eclesia  nec  non 
et  omni  iuri,  quod  nobis  et  eclcsie  nostre  ibidem  competebat,  absolute  re- 
nunciantes  ipsa  libere  in  perpetuum  acquitando,  ratas  habentes  nichilominus 
10  et  gratas  donationem  et  conlirmationcm  super  premissis  a venerabili  domino 
B[ertholdo|  dei  gratia  ßasiliensi  episcopo  factas  vel  in  posterum  facicndas.  Ne 
autem  per  nos  vel  successores  nostros  aliquos  aliqua  prefatis  sororibus  vel 
eisdem  succedentibus  in  posterum  super  premissis  questio  moveatur,  pre- 
sentem cartam  prenominatis  sororibus  in  lirmum  robur  damus  et  testimonium 
15  sigilli  eclcsie  nostre  muniminc  roboratam.  Act  anno  domini  ftccL  quinto, 
Vill  kl.  iulii,  indictione  xm*. 


288. 

Bischof  Berthold  von  Basel  bestätigt  der  Stadt  Breisach  ihre  Freiheiten. 

Breisach  1 2 S5  Juni  26. 

20  Unter  den  Sieglern  der  Rat  von  Basel. 

Regest  in  den  Mitteilungen  der  badischen  historischen  Kommission  11, 
4 n • 2. 


281). 

Ritter  Albert  von  Strassburg  und  seine  Brüder  stiften  eine  Jahr  zeit 
25  für  ihre  Eltern  bei  St.  Leonhard.  — 12$;  Juni  27. 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  S tt‘  jj  im  Staats- 
archiv su  Basel  (B). 

Trouiltat  2,  «*  5;  nach  B.  liier  ist  su  lesen : 

S.  74:  i£.  1 B“'  statt  Bu>- 
30  S [ut]  in  anniversario. 

10  fratres  ecclesie. 

Regest  bei  Arnold  S.  97. 

290. 

Urteil  der  iudices  Basilienses  stoischen  dem  Kloster  Olsberg  einerseits 
85  und  dem  Ritter  Ulrich  von  Bottenstein  und  Werner  von  Ifenthal 
andererseits  über  Güter  zu  Hingen.  Basel  1255  Juni  28. 

Boos  S.  45  ua  72  nach  dem  Original  itn  Staatsarchiv  su  Liestal . — 
Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  J,  193. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Baad.  1.  27 


Digitized  by  Google 


210 


25)1. 


Dompropst  Heinrich  von  Basel  schlichtet  den  Streit  zwischen  dem 
Kitter  Jacob  von  Ratsamhausen  und  dem  Kloster  Bellelay  über  Güter 
zu  Mmitignez.  Hasel  1255  Juli  /. 

Unter  den  Zeugen:  Conradus  sancti  Petri  ßasiliensis  prepositus,  magister  5 
ßurkardus  de  Altkilch,  ßurchardus  notarius  prepositi  ßasiliensis  canonici 
sancti  Petri  ßasiliensis,  Hugo  Monachus  milcs  ßasiliensis. 

Abschrift  des  tj.  Jh.  im  Copia/buch  des  Klosters  Hellelay  im  bischöf- 
lichen Archiv  zu  Pruntrut  (B). 

TrouiUat  /,  624  n“  436  nach  H.  — Regest  ebendort  5,  6S0  zu  1254  Juli  10 
nach  dem  Original  ehemals  im  Besitze  von  A.  Quiquerez  mit  der  Ab- 
weichung [Lesefehler  t]  in  der  Zeugenreihe  Burchard  Stocard  statt 
ßurchardus  notarius. 


25(2. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  dem  Kloster  St.  Maria  Magdalena  einen  15 
Acker  vor  dem  Spa/enthor  zu  Erbrecht.  — 1255  Juli  24. 

Abschrift  im  Zinsbuch  von  1290  St.  Leonhard  A.  fol.  72  im  Staatsarchiv 
zu  Hasel. 

Universis  presentem  litcram  inspecturis  Albertus  prepositus  et  con- 
ventus  ecclesic  sancti  Leonardi  ßasilcc  noticiam  rei  geste.  Innotescat  tenore  20 
presentium  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  nos  unanimiter  quendam 
agrum  nostrum  iuxta  lapidcam  crucem  situm  ante  portam  Spalee,  cuius 
quatuor  iugera  esse  estimantur,  qui  quondam  fuerat  Werenheri  de  Stiengen, 
conventui  sororum  Pcnitcntum  extra  muros  ßasilcc  pro  una  vircnzella  elcctc 
speltc  nobis  in  festo  nativitatis  beatc  virginis  annis  singulis  pcrsolvcnda,  25 
cum  idem  ager  secundum  legem  agrorum  circumiacentium  autumpnali  vcl 
etiam  vemali  fuerit  seminc  seminatus,  sed  anno  requietionis  pro  dimidia 
vircnzella  spelte,  etiam  si  tune  dictus  ager  propter  cultoris  diligentiam  vcl 
sui  bonitatem  aliquo  seminativo  frnctu  floreat,  hereditario  iure  concessimus 
possidendum,  et  in  ipso  festo  dabunt  nobis  duos  denarios  annuatim.  Kt  in  00 
premissorum  memoriam  hanc  litcram  dicto  conventui  contulimus  sigilli  nostri 
munimine  roboratam.  Testes  huius  rei  sunt:  Kridcricus,  Wcrenherus,  Petrus. 
Nicholaus,  Keinherus,  Fridericus,  Iohannes  fratres  nostri.  Acta  sunt  hcc  anno 
domini  MCC  quinquagesimo  quinto,  in  vigilia  sancti  Iacobi  apostoli. 


Digitized  by  Google 


211 


m 

I.  Der  Dompropst  Heinrich  von  Basel  errichtet  a/s  Kirchhcrr  von 
St.  Theodor  in  Kleinbasel  eine  Kapelle  an  der  Rheinbrücke  daselbst 
und  leiht  dem  IVerner  Siegfrieds,  welcher  an  den  Bau  dieser  Kapelle 
6 eine  Summe  Geldes  beigesteuert  hat,  einen  Rebacker  zu  Erbrecht. 

Basel  U55  Juli  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Nicolatu  n“  1 (A).  — Abschrift 
des  iS-  Jh.  im  Copialbuch  S.  Alban  A.  p.  11S  mit  dem  irrigen  Datum 
1250  Juli  (ß).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartie  Amer- 
10  bachianie  C.  p.  194  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (/!').  — Ab- 
schrift Uürsfisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fot.  2j  IIP),  irrig  zu 
12  SO,  ebendort. 

Wurstisen  epitome  p 282  = Trouitlat  1,  584  »"  40  J.  — Spreng  Bei- 
lage B,  S.  40,  ebendort  S.  10  eine  deutsche  Übersetzung.  ■ — Beck  S.  422. 
15  — Alle  diese  Drucke  geben  den  Text  unvollständig,  nur  bis  duximus 

construendam  (S.  212,  Z.  17),  und  mit  dem  irrigen  Datum  /2jo. 

Es  hängen  vier  Siegel  an  wollenen  Schnuren: 

1.  t S . EBI  . . . G . . . STANT  . ECCLIE  . El’I. 

2.  Propst  Heinrich  von  S.  Alban.  S,  Abbildung  n"  j;. 

20  J.  Convent  von  S.  Alban.  S.  Abbildung  »■’  J2. 

4.  t S.  HENRICI  . BASILIEN  . ITOITI.  & DNl.  PP  . CAPHEU. 
S.  Abbildung  n“  20. 


II.  Derselbe  leiht  aus  dem  gleichen  Anlässe  dem  Heinrich  Wucherer 
ebenfalls  einen  Rebacker  zu  Erbrecht.  Basel  1255  Juli  — 

25  Original  im  Generallandesarchiv  zu  Karlsruhe,  Extradenda  an  Basel  (A). 
Neugart  Codex  diplomaticus  2,  206  «"  932. 

Es  hängen  dieselben  vier  Siegel  an  wollenen  Schnüren. 

Die  Urkunden  I.  und  //.  sind  von  derselben  Hand  geschrieben. 


I. 

30  Univcrsis  Christi  tidelibus  pre- 
sentem literam  inspecturis  Heinricus 
prepositus  maioris  ecclesie  Basiliensis, 
cappcllanusdomini  pape,  rector  ecclesie 
ulteriorisBasilee  Constantiensis  dioce- 
35  sis  rei  noticiam  subnotate.  Noverint 
universi  presentes  et  posteri,  quod, 
cum  parrochialis  ecclcsia  ville  ulterioris 
Basilcc  a parrochianis  et  populo  adco 
sit  remota,  quod  pocius  alienas  eccle- 
40  sias  frequentant  quam  ipsam,  nossenti- 
entes  exinde  dampnum  spiritale  videli- 


ir. 

U niversis  Christi  fidellbus  presentem  literam 
inspecturis  Heinricus  prepositus  maioris  ecclesie 
Basiliensis,  cappellanus  domini  pape,  rector  ec- 
clesie ulterioris  llasilee  Constantiensis  diocesis,  rci 
noticiam  subnotate.  Noverint  tuiiversi  presentes 
et  posteri,  quod,  cum  parrochialis  ecclesia  ville 
ulterioris  Basilee,  CuiuS  sumus  rectores,  a 
parrochianis  et  populo  adeo  sit  remota,  quod 
pocius  alienas  ecclesias  frequentant  quam  ipsam, 
nos  sentientes  exinde  dampnum  spiritale  vide- 
licet  subditis  contra  suam  matrem  eectesiam 
delinqnentibus  et  seculare  videlicet  in  eo,  quod 


Digitized  by  Google 


212 


cet  subditis  contra  suam  matrem  cccle- 
siarn  delinquentibus  ct  sccularc  vidc- 
licet  in  eo,  quod  cidem  ccclesie  in  suis 
proventibus  scilicct  oblationibus  de- 
pcrit  evidenter,  habito  prudentum  con- 
silio  cappcllam  in  eadcm  parrochia  in 
loco  parrochianis  ct  populo  conpetcnti 
iuxta  pontem  Reni  Hasilce,  que  pre- 
dicte  parrochiali  ecclcsieperpetuodcbet 
subessc  tanquam  tilia  stie  raatri,  acce- 
dcnte  consensu  dioccsani  loci  videlicet 
reverendi  patris  Kbirliardi  episcopi 
Constantiensis  necnon  rcligiosorum 
virorum  Heinrici  prepositi  etconventus 
sancti  Albani  Basiliensis  antcdicte 
ecclesie  patronorum  duximus  con- 
struendara.  Et  quia  proprie  ad  hoc 
non  suppetunt  facultatcs,  alia  qtiedara 
bona  ciusdem  ccclesie  spc  maioris 
utilitatis  de  predictorum  dioccsani  et 
patronorum  consensu  ac  aliornm  pru- 
dentum consilio  decrcvimus  distra- 
henda.  Ex  quibus  taliter  distrahendis 
dimidium  iugerum  vinearum  situm 
inme  Iteger  solvens  quatuor  solidos 
Wernhero  Siffridi,  recepta  ab  eo  certa 
et  numerata  summa  pecunie  in  con- 
structionem  cappelle  predictc  con  versc, 
conccssimus  pro  annuo  censu  una 
libra  olei  sub  iure  liereditario  per- 
petuo  possidendum.  Ne  autem  Wcrn- 
herus  predictus  a quoquam  nostro 
successore  vel  alio  aliquo  super  pre- 
missis  in  posterum  agravetur,  presen- 
tem literam  eidem  tradidimus  supra- 
dicti  domini  episcopi  diocesani  et  pre- 
dictorum prepositi  et  convcntus  patro- 
norum ac  nostro  sigillis  roboratam. 
Nos  Ebirhardus  dei  gratia  Constanti- 
ensis episcopus  et  nos  Heinricus  pre- 
positus  et  conventus  sancti  Albani 
Basiliensis  predictis  consensimus  dan- 
tes  sigilla  nostra  presentibus  appen- 
denda.  Dat.  Basilcc,  anno  domini 
Äiccl.v,  mense  iulio,  indictionc  XIII*. 


eidem  ecclesie  in  suis  proventibus  scilicct  obla- 
tionibus deperit  evidenter,  habito  prudentum 
consilio  cappcllam  in  eadcm  parrochia  in  loco 
parrochianis  et  populo  conpetenti  iuxta  pontem 
Ren»  Kasiiee,  que  predicte  parrochiali  ecclesie  5 
perpetuo  debet  subessc  tanquam  filia  sue  matri, 
accedentc  consensu  dyocesani  loci  videlicet  reve- 
rendi patris  Eberhard!  episcopi  Constantiensis 
necnon  religiosorum  vironim  Heinrici  prepositi 
et  conventus  sancti  Albani  Basiliensis  antedicte  1Ü 
ccclesie  patronorum  duximus  construcndam.  Et 
quia  proprie  ad  hoc  non  suppetunt  facultatcs,  alia 
quedam  bona  ciusdem  ecclesie  spe  maioris  uli- 
lilatis  de  predictorum  dyocesani  et  patronorum 
consensu  ac  aliorum  prudentum  consilio  decre-  15 
vimus  distrahemla.  Ex  quibus  taliter  distrahendis 
vincam  sitam  in  dem  Iteger  solventem 
octo  solidos  tantum  ecclesie  supra- 
dicte  Heinrico  dicto  Wvchcrcr,  recept» 
ab  eo  certa  ct  numerata  smnmr  pecunie  in  con-  20 
structionem  cappellc  predicte  convcrse,  cunces* 
simus  pro  annuo  censu  piccarii  olei  sub  iure 
hereditario  perpetuo  possidendam.  Xe  autem 
1 IeinricilS  predictus  a quoquam  nostro  suc- 
cessore vel  alio  aliquo  super  premissis  in  -5 
posterum  agravetur,  presentem  literam  eidem 
tradidimus  supradicti  domini  episcopi  dyocesani 
ct  predictorum  prepositi  et  conventus  patronorum 
ac  nostro  sigillis  roboratam,  Nos  Kherhardus 
dei  gratia  Constantiensis  episcopus  et  nos  30 
llcinricus  prepositus  et  conventus  sancti  Albani 
Basiliensis  predictis  consensimus  danies  sigilla 
nostra  presentibus  appendenda.  Dat.  Hasilce, 
anno  domini  &&!.(',  mense  iulio,  indictione  xili*. 


Digitized  by  Google 


213 


294. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  Heinrieh  dem  Sehmied  das  Haus  zur  Blume 
zu  Erbrecht.  — 1255  August  12. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n°  26  (A).  — Abschrift 
5 aus  dem  Anfang  des  14.  Jhs.  im  Cartu/ar  St.  Peter  II.  fot.  54  w tag 

ebendort  (B). 

Arnold  S.  320  nach  A. 

Das  Siege!  fehlt. 

Conradus  prepositus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti  Petri  in  Basilca 
10  universis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  noticiam  subscrip- 
torum.  Ut  facta  hominum  succedente  tempore  oblivionis  lituram  effugiant, 
testium  et  litcrarum  tenaei  memerie  conmendantur.  Innotescat  igitur  pre- 
sentibus  et  futuris,  quod  Gerdrudis  vidua  domum  suam  dictam  ze  deme 
Blumen  Basilee  in  vico  Crucis  sitam,  quam  a nobis  iure  hereditario  possi- 
15  debat,  super  altare  sancti  l’etri  publice  rcsignavit.  Xos  vero  ad  peticionem 
ipsius  candem  domum  Hcinrico  fabro,  Berchte  uxori*)  sue  nee  non  Chfinrado 
et  Vtheche  liberis  suis  pro  VII  solidis  annuatim  ad  excolendos  quosdam  an- 
niversarios,  sicut  prenotata  Gerdrudis  petivit  et  ordinavit,  hereditario  iure 
concessimus  in  perpetuum  possidendam.  Ita  etiam,  quod  de  prenotatis  quatuor 
20  personis,  quamdiu  aliquis  vel  aliqua  prefatam  domum  manutenuerit,  honorarium 
a'ccipere  non  debemus.  Ut  autem  hec  hcreditas  rata  et  inconvulsa  in  posterum 
permanent,  presentem  cirografum  ipsis  tradidimus  sigilli  nostri  capituli  muni- 
mine  consignatum.  Testes  etiam  huius  rei  sunt  subscripti : Cünradus  pre- 
positus, Vlricus  custos,  Iohanncs  scolasticus,  Arnoldus  plebanus  de  Blazhein, 
25  Hcinricus  plebanus  de  Specbach,  Iohanncs  et  Petrus  sacerdotes,  Rvdolfus 
notarius  episcopi,  Waltherus  de  I-apidibus  canonici  sancti  Petri,  Heinricus 
de  Gasson,  Clitno  de  Fine  milites,  Heinricus  filius  militis  dicti  Phaffo,  Lude- 
wicus  institor  et  Heinricus  frater  suus,  Wcmerus  Rufus,  Hugo  Sutto,  Hugo 
de  Puntcrli,  Heinricus  sutor  de  Betwilr,  Heinricus  faber  der  Zunftmeister 
30  cives  ßasilienses  et  quidam  alii.  Actum  anno  domini  Jidcf.v , pridie  idus 
augustL 


295. 

Kuno  Gipser,  Burger  von  Basel,  verkauft  seine  Güter  zu  Delsberg 
dem  Kloster  Bellelay.  Base!  1233  November  7. 

35  Abschrift  des  13.  Jh.  im  Cartular  von  Bellelay  p.  261  im  bischöflichen 
Archiv  zu  Pruntrut  (B). 

Trouillat  r,  630  «"  441  nach  B. 

Auszug  mit  dem  falschen  Datum  26.  Oktober  in  Actes  de  la  societi 
Jurassiennc  d bnulation  22  (1S32)  p.  j6. 

40  294.  a)  uxori»  tu  A. 


Digitized  by  Google 


214 


29(5. 

Das  Basler  Domstift  leiht  der  Anna,  Tochter  Konrads  des  Zöllners 
zu  Rheinfelden , ein  bisher  von  diesem  innegehables  Haus  in  Basel  zu 
Erbrecht.  — /2jj  Dezember  io. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Obcr-Elsass  zu  Kalmar,  Unterlinden  n“  14.  5 
Das  (an  einer  Schnur  hängende)  Siege!  fehlt. 

Heinricus  prepositus,  Heinricus  decanus  et  capitulum  ccclcsie  Basiliensis 
universis  presentium  inspectoribus  noticiam  subscriptorum.  Quoniam  omnium 
recordari  ct  nullius  oblivisci  divinum  potius  est  quam  humanum,  necesse  est 
hominibus  acta  sua  litteris  conmendare.  Noverint  igitur  omnes  presentes  et  10 
posteri,  quod  Chünradus  Tlielonearius  civis  in  Rinuelden  dimidiam  domum 
suam  Basilee  sitam,  que  Steinchelr  dicitur,  spectantem  ad  camerain J)  nostram 
pro  annuo  censu  quatuor  denariorum  in  festo  sancti  Martini  persolvendorum, 
quam  a nobis  hcreditario  iure  tenebat,  in  manus  Chünradi  camcrarii  nostri 
resignavit  publice  sub  hac  forma,  quod  eam  concederet  filie  sue  Anne.  Dictus  16 
vero  camerarius  noster  voluntati  eius  annuetis  ipsam  dimidiam  domum  nomine 
omnium  nostrum  eidem  Anne  et  loco  eius  Chunrado  decano  ecclesie  sancti 
Petri  Basiliensis,  quem  pro  tutore  qui  vulgo  dicitur  salman  accepit,  pro  censu 
memorato  concessit  hereditario  iure  pacifice  possidendam  adhibita  omni 
cautcla  iuris  et  consuetudinis,  que  in  huiusmodi  contractu  fieri  consueverunt.  20 
Et  ne  super  hiis  aliqua  lis  vel  dubitatio  postmodum  possit  oriri,  hanc  lit- 
tcram  sigillo  capituli  nostri  fecimus  roborari.  Testes  huius  rci  sunt:  Heinricus 
decanus,  Chünradus  camerarius  supradicti,  Heinricus  custos,  Thietricus  dictus 
an  dem  Orte  canonici  Basilienses,  Chünradus  decanus  ecclesie  sancti  Petri, 
magistcr  Burchardus,  Rüdolfus  scriba  canonici  sancti  Petri,  Burchardus  dictus  25 
Chulla  sacerdos,  Diethelmus  miles  dictus  Goli,  Hugo  Chomli,  Hugo  de  Vurstin- 
berk  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  domini  ftccL  quinto,  feria  sexta 
proxima  post  festum  sancti  Nicolai. 

25)7. 

Ritter  Heinrich  der  Küchenmeister  und  seine  Schwester  leihen  dem  30 
Schullheissen  Sigfried  und  dreien  Bürgern  von  Kleinbasel  Zieher  daselbst, 
welche  dem  Kloster  St.  Alban  eigen  sind,  zu  Erbrecht. 

Basel  /2jj  Dezember  22. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  >r  }j  (A)  und  St.  Urk. 
n‘  j6  (A'f  35 

An  A sind  van  drei  (an  Schnüren  hängenden)  Siegeln  noch  zwei  vor- 
handen. 

1.  t S . HENRICI  . PRIOR1S  . SCI  . ALBANI  . BASILIENS. 

S,  Abbildung  n“  jj. 

2.  Convent  von  St.  Alban.  S.  Abbildung  n4  32.  40 

296-  a)  Steinchelr  bis  cameram  vmt  gltichtr  Hanf  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


215 


A‘  ist  Überhäuft  nur  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  versehen.  S.  Ab- 
bildung >f  tt. 

A und  A'  sind  von  demselben  Schreiber  angefertigt. 

Henricus  prepositus  totusque  conventus  monasterii  sancti  Albani  apud 
6 Basileam  omnibus  presentem  paginam  inspecturis  noticiam  rei  geste.  Novc- 
rint  universi,  quod  Henricus  Magister  coquine  venerabilis  dontini  . . Basi- 
liensis  episcopi  miles  et  Gerdrudis  soror  eiusdem  omnes  agros  sive  hortos 
sitos  in  banno  ulterioris  Basitee  extra  fossata  ville,  quos  iure  a nobis  here- 
ditario  possidebant,  Sivrido  sculteto,  Wernero  dicto  Hyrzeli,  Rodolfo  dicto 
10  Knebli  et  Conrado  dicto  Kerli  de  ultcriori  Basitea  eorumque  succcssoribus 
nostro  acccdcntc  consensu  pro  annuo  censu  octo  verdencellarum  et  dimidie 
siliginis  per  manum  et  consensum  liberonim  ac  heredum  suorum  hereditario 
iure  concesserunt  quiete  ac  pacifice  possidendos,  tali  conditione  mediante. 
quod,  si  aliquem  ipsorum  cedere  vel  decedere  contigerit,  successor  ipsius 
15  nomine  honorarii  dimidiam  verdencellam  siliginis  ipsis  solvat  contradictione 
qualibet  non  obstante,  hoc  etiam  adiecto,  quod  in  pratis  dicti  militis  et 
sororis  sue  prescriptis  . . sculteto,  Wernero,  Rodolfo  et  Conrado  nichil  iuris 
occasione  concessionis  competit  antcdicte.  Ke  autem  super  premissis  in 
posterum  dubietatis  scrupulus  valeat  suboriri,  presens  cedula  sigillis  venera- 
20  bilis“)  domini  Berctoldi  dei  gratia  Basiliensis  episcopi  suprascripti  et  nostris 
est  ad  petitionem  partium  communita.  Act.b)  Basilec,  anno  domini  MCCl.v, 
in  crastino  beati  Thome  apostoli.  Testes : Henricus  de  Dale,  lacobus  Mars- 
calcus  milites,  Conradus  dictus  in  Turri,  Henricus  dictus  Sniz,  Burchardus 
Kerli,  Wemerus  serviens  Marscalci,  lohannes  de  Sechingen,  VVernerus  ser- 
25  viens  Sivridi  sculteti  memorati,  Henricus  dictus  Knebli  ct  quamplures  alii 
fidedigni. 


2U8. 

Heinrich  Wächter  von  Rheinfe/den  und  seine  Frau  Richenza  geben 
ihre  Güter  in  Enniken  an  das  Stift  St.  Leotdtard  auf  und  erhalten 
30  sie  von  ihm  auf  Lebenszeit  geliehen.  Basel  1235  Dezember  jt. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n°  t$  ( A). 

Abschrift  aus  dem  linde  des  / ;.  Jh.  im  Zinsbuch  St.  Leonhard  A 
fol.  7p  (B).  — Abschrift  von  1295  im  Cartu/ar  St.  Leonhard  H.  fol.  10 
nf  47  (Bl).  — Regesten  des  16.  jths.  im  weissen  Buch  von  1500  St.  Leon- 
35  hard  D.  fol.  tSf  und  in  der  Registratur  St.  Leonhard  B.  fol.  8'-' 
ebendort. 

Trouittat  2,  74  n"  $4  (nach  Bl).  — Regest  bei  Boos  S.  47  n“  74. 


297.  a)  venerabilis  auf  Rasur  in  A.  b)  Actum  Al. 


Digitized  by  Google 


216 


Bei  Trouillat  ist  zu  lesen: 

S.  74  X.  24  Rinueldin  statt  Kinuclden. 

75  X.  1 Wechtire  statt  VVcchtcr. 

X.  tj  nullus  statt  ullus. 

X.  16  ergänze  zweimal  Heinricus.  5 

X.  17  Heinricus  de  Hegindorf. 

X.  iS  Fridericus  canonicus  (?)  statt  cantor,  Heinricus. 

X.  19  Nicolaus  cellelarius. 

Es  hängen  an  Schnüren  zwei  Siegel: 

1.  t S . HK1NRICI  . ARC BASILIHN.  1( 

2.  Stadt  RheinfeUten.  S.  Abbildung  n ' 146. 


21«». 

Zinse  zu  Uff  heim  an  das  Deutsch-Ordenhaus  zu  Basel. 

Item  ein  papieren  briedin,  ist  ziemlich  blöde  und  mit  eines  leutpricstcrs  zu 
Bern  insiegcl  gesiegelt,  berichtet  worab  uns  das  kloster  an  der  Steinen  zu  15 
Basel  jährlich  zu  Ufheimb  ein  viertzel  dinkel  und  ein  viertel  haber  ritter- 
mäs  zu  zins  gibt.  — I255  — — 

Regest  im  Archivrepertorium  des  Deutsch-Ordeushauses  Base!  von  1670 
im  kgl.  Staatsfilialarchiv  zu  Ludwigsburg. 

300.  20 

Johannes,  Chorherr  von  St.  Peter  zu  Basel,  verzichtet  auf  alle  An- 
sprüche an  das  von  seinem  Bruder  Berniter  von  Ep  fingen,  Chorherrn 
der  Kirche  Zo  fingen,  dem  Kloster  St.  Urban  vermachte  Erbe. 

— 1*55  

Boos  S.  47  n°  76  nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu  Luzern.  — 25 
Vgl  ebendort  S.  4S  n‘  77  die  Urkunde  Bernhers. 


301. 

Bischof  Berthold  von  Basel  bestätigt  den  Domhapliinen  das  Recht, 
gegenüber  der  ganzen  Bevölkerung  der  Stadt,  mit  Ausnahme  der  Ge- 
meinden St.  Leonhard,  St.  Peter  und  St.  Martin,  geistliche  Amts-  30 
handlungcn  auszuüben,  und  widerruft  die  dem  Kloster  St.  Alban  er- 
teilte Bewilligung  des  Baues  einer  Kirche  innerhalb  der  Stadtmauern. 

Basel  1256  Januar  iS. 

Abschriften  des  ij.  Jhs.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  S5  n " 7S  (B) 
und  im  Brief  buch  St.  Alban  A.  p.  127  (B‘)  im  Staatsarchiv  zu  Basel  35 

Trouillat  2,  7$  n‘ 55  (nach  B).  Hier  ist  zu  lesen: 

S.  76  X.  13  Hcnrici  prepositi. 

X.  19  quandoque  statt  quodeunque. 


Digitized  by  Google 


217 


302. 

Weistum  über  die  Rechte  des  Vitztums,  des  Brotmeisters  und  der 
Bäcker  zu  Basel.  Base l I2$6  Januar  j o. 

Abschrift  in  Vidimus  des  Bischofs  Gerhard  von  Basel  von  rj2j 
5 Oktober  i~  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  hintere  Kanzlei  CZ . G 2 (B).  — 
Abschrift  des  l'idimus  von  Basilius  Amerbach  in  den  chartae  Amer- 
bachianae  B.  p.  i (C)  und  Auszug  ebendort  E.  fol.  J oo  in  der  Universi- 
tätsbibliothek zu  Basel.  — Deutsche  Übersetzungen  des  Vidimus  aus  dem 
14.  Jh.  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  geh.  Keg.  KR.  A.  und  im  grossen 
10  tveissen  Buch  fol.  7p. 

Ochs  /.  ,’po  = Trouillat  t,  »•’  44$.  — Rechtsquellen  t,  j «"  2 nach 
B.  — Auszug  bei  Gengier  1 , / jr.  — Regest  in  der  Zeitschrift  für  die 
Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  2 }2. 

Bcrchtoldus  dei  gracia  Basilicnsis  episcopus  Omnibus  presentem  pagi- 
15  nam  inspecturis  imperpetuum.  Quia  tarn  iura  quam  consuetudines  approbate 
per  lapsum  teniporis  humane  noticie  subtraliuntur,  dignum  duximus  iura, 
que  viccdominus,  magister  paniticum  ipsique  panifices  nostre  civitatis  ad- 
invicem  habent  et  semper  hactenus  habuerunt,  literali  memorie  conmen- 
dare.  Sunt  autem  hec : quiequid  intcr  paniliccs  molendinarios  et  eorum 
20  servientes  ortum  fuerit  questionis  preter  violencias  et  maleficia,  que  penam 
sanguinis  irrogant,  ipsorum  magistri  debet  iudicio  difliniri.  Quod  per  illum 
terminari  non  poterit,  ab  ipso  ad  vicedominum  et  ad  nos  a viccdomino 
referctur.  Idem  magistcr  tcr  in  ebdomada  vidcat  et  considcrct  forum  panis 
et,  si  quid  ei  videbitur  emendandum,  in  domum  suam  deferri  faciat  unum 
25  panem  adiunctisquc  sibi  tribus  honestis  pistoribus  per  eorum  discutiat  iura- 
mentum,  si  ad  emendam  panifex,  qui  pancin  huiusmodi  foro  exposuit, 
teneatur.  Quem  si  reum  iudicarint,  ipsc  duos  solidos  vicedomino,  unum 
memorato  magistro,  duos  conmunitati  paniticum  nomine  det  einende.  Quod 
si  facere  rccusarit,  magister  in  foro  scindat  per  medium  suos  panes.  Ceterum 
30  si  panifex  idem  iterum  panes  alios  de  pistura  eadem  foro  presumat  cx- 
ponere,  tres  libras  persolvat  vicedomino  pro  emenda.  Prelibatus  magister  a 
festo  Margarethe  usque  ad  nativitatem  beate  virginis  de  foro  panis  non 
discutiat,  sed  medio  tempore  sibi  substituat  tres  lionestos,  qui  de  foro  pre- 
cipiant  panes  emendabilcs  deportari.  Preter  formam  prescriptam  nullus  aliquem 
35  paniticem  vexet  temere  vel  molestet.  Sepcdictus  magister  in  festo  bcati  Andree 
persolvat  vicedomino  duos  porcos  viginti  quatuor  solidorum  valorem  attingen- 
tes  vel  viginti  quatuor  solidos  annuatim.  Quilibet  paniticum,  qui  foro  panes 
exponit,  tredeeim  denarios  feria  secunda  post  festum  Andree,  totidem  denarios 
feria  secunda  post  festum  palmarum,  feria  secunda  post  inventionem  sancte 
40  crucis  totidem,  feria  secunda  post  Margarethe  totidem  persolvant,  quortim  duo- 
decim  denarii  vicedomino , solus  vero  denarius  cedet  magistro  superius  no- 
minato.  Cum  autem  eosdem  darc  denarios  premonentur,  viccdominus  ipsis 
duo  quartalia  vini  et  magister  unum  assignet,  idemque  tiat  terminis  preno- 
tatis  quando  denarii  persolvuntur.  Quilibet  vero  panifex  extra  portas  Basi- 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  1«  28 


Digitized  by  Google 


218 


licnsis  civitatis,  videlicet  apud  sanctum  Albanum,  in  ulteriori  Basilea  sive 
ante  portam  Crucis  vel  portas  alias  rcsidens  magistro  det  scx  denarios  ct 
obulum  terminis  suprascriptis.  Item  magister  iamdictus  vicedomino  pro  car- 
nibus  agninis  in  vigilia  pasche  duodccim  solidos  singulis  annis  solvat.  Panifex 
infra  civitatem  fumum  facicns  in  area,  in  qua  nullus  antca  fumus  erat,  vice-  5 
domino  quinque  solidos  ante  ignis  impositionem  pcrsolvat,  alioquin  tres 
eidem  libras  conferat  pro  emenda;  extra  civitatem  constitutus  magistro  duos 
solidos  scx  denarios  in  simili  casu  tradat.  Si  quis  de  servientibus  pistorum 
forum  sibi  postulat  indulgeri,  magister  predictus  panificibus  adunatis  de 
fidelitate  suisque  meritis  tcr  requirat  et,  si  bone  fame  non  fuerit,  reprobetur.  10 
Si  vero  laudabile  sibi  perhibetur  testimonium,  datis  ad  lumen  beate  Vir- 
ginia*) viginti  solidis,  conmunitati  panificum  decem  solidis  pro  expensis, 
quas  facere  solent  cum  pro  huiusmodi  ncgocio  congrcgantur,  item  vice- 
domino quinque  solidis,  ipsi  magistro  duobus  solidis,  pcdcllo  pistorum  uno 
solido  admittatur.  Nullus  panifex  panem  pro  precio  duorum  denariorum  vel  lä 
trium  obulorum  foro  exponat  sine  nostra  ct  viccdomini  licencia  speciali, 
alioquin  nobis  et  vicedomino  tres  libras  tenebitur  emendare.  De  una  pistura 
Spelte  que  duas  exigit  vicrdcnccllas  duo  solidi,  panificibus  unus  pro  lucro, 
alter  pro  sumptibus  quos  in  pistando  faciunt  supercrescant  Verum  si  debitum 
incrementum  excedere  credantur,  schultctus  noster  de  iussu  et  mandato  2U 
nostro  quatuor  honcstos  super  hoc  iuratos  sibi  adiungat  et  in  granario  quo 
voluerit  octo  schophimina  Spelte  de  octo  loculis  granarii  sumi  precipiat  ct 
conmittens  tidei  iuratorum  sine  diminucione  vel  augmento  moli  faciat  et 
pistari.  Quo  facto  si  quos  compertum  fuerit  excessisse,  tales  nobis  tres 
libras  emendent;  idemque  fiat  de  siligine  sumptis  de  quatuor  loculis  alieuius  25 
granarii  quatuor  schopiminis.  ln  cuius  etiam  siliginis  pistura  duo  solidi  ac- 
crescant  pro  sumptibus  et  labore.  Ad  hec  nullus  panificum  domuni  vel  ser- 
vientem  altcrius  pistoris  conducat  ipsuiu  maioris  exhibitione  prccii  pregra- 
vando.  Quod  qui  facere  attemptarit,  vicedomino  duos  solidos,  magistro 
unum  solidum,  universitati  panificum  duos  solidos  emendet  ct  sic  cius  pre-  .'10 
sumpcio  puniatur.  l’reterea  quicunquc  ex  ipsis  panificibus  convictus  fuerit, 
quod  fabas,  herbam  que  dicitur  hopho,  vel  aliud  prohibitum  pisturis  panum 
inmisceat,  nobis  tres  libras  emendet  ct  repulsus  a consorcio  pistorum  ad  id 
post  tantos  excessus  nullatcnus  resumatur.  Nos  igitur  in  suo  iure  fovere 
quoslibet  cupientes  predicta  iura,  que  ex  antiquis  sunt  temporibus  instituta,  85 
nee  non  consuetudines  hactcnus  obtentas  approbamus  et  ca  presentis  scripti 
nostro  et  capituli  nostri  sigillis  roborati  patrocinio  conmunimus  sub  intcr- 
minacione  districti  iudicii  inhibentes,  ne  contra  eadem  iura  vel  consuetudines 
quis  venire  vel  ausu  temerario  infringere  presumat.  Quod  si  quis  fecerit, 
indignacionem  omnipotentis  dei,  gloriose  virginis  Marie  matris  suc  nostramque  40 
se  noverit  incursurum.  Datum  Basilec,  anno  domini  Mtxi.vi,  tercio  kalendas 
februarii. 


802.  a)  virgini  //. 


Digitized  by  Google 


2111 


303. 

Iicatrix,  des  Richard  Schaffner  von  Prunlrut  Witwe,  und  ihr  Sohn 
Johann  gehen  an  das  Stift  Münster  im  Granfeld  den  Hof  Damphreux 
auf  und  erhalten  das  Meiertum  desselben  auf  Lebenszeit. 

5 Basel  12 ff  Februar  /j. 

Unter  den  Zeugen:  magister  Burcliardus  canonicus  sancti  Petri  Basiliensis. 

Trouiltat  i,  637  n“  446  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv 
zu  Prunlrut. 


304. 

10  Papst  Alexander  JV.  ermächtigt  die  Prediger  mul  die  Minderbrüder 
zu  Basel,  die  wegen  ihrer  Parteinahme  für  Friedrich  II.  gebannten 
Personen  der  Stadt  und  Diöcese  Basel  zu  absolvieren. 

Lateran  1236  Februar  16. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  «•’  38. 

15  Die  Butte  hängt  an  Hanf  schnüren. 

Kanzleivermerk  auf  dem  Bug  rechts  Abbam.  s.,  rückwärts  Predicatorum. 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  . , priori  Pre- 
dicatorum et  . . guardiano  fratrum  Minorum  ordinum  Basilienjsium  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  Ut  grata  deo  animarum  salus  provenirc  valcat, 
20  nos  dccct  adhiberc  Studium,  quod  ad  hoc  fore  dinoscitur  oportunum.  Cum 
itaque  nonnulli  de  civitate  et  diocesi  Basiliensi , qui  pro  favore  consilio  et 
auxilio  impensis  quondam  Fr[idericoJ  imperatori  Komanorum  et  tiliis  suis 
vinculo  tenentur  interdicti  et  excommunicationis  astricti,  cupiant  sicut  ac- 
ccpimus  redirc  ad  ecclesie  unitatem,  nos  de  vestra  circumspectione  contisi 
25  presentium  vobis  auctoritate  committimus,  ut  interdictis  et  excommunicatis 
huiusmodi,  cum  ab  eis  fueritis  humiliter  requisiti,  dummodo  super  premissis 
de  stando  mandatis  ecclesie  ac  de  non  committendo  similia  in  posterum 
prestent  cautioncm  iuratoriam  et  aliam  congrucntem,  vice  nostra  super  liiis 
absolutionis  bcncticium  imposita  sibi  penitentia  salutari,  prout  secundum 
30  dcum  eorum  saluti  expedire  videritis,  impendatis.  Quod  si  non  ambo  hiis 
exequendis  potueritis  intcrcsse,  alter  vestrum  ea  nichilominus  exequatur.  Dat. 
Laterani,  XlUl  kl.  martii,  pontilicatus  nostri  anno  secundo. 

30.1 

Sehultheiss  und  Rat  zu  Basel  entscheiden  den  Streit  stoischen  den 
35  Brüdern  Konrad  und  Johann  von  Blatzheim  und  Ulrich  von  Hatstat 
wegen  Ehrschatzes  von  einem  Hause  zu  Basel. 

— 12 ff  Februar  21. 


Digitized  by  Google 


220 


Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  u"  to  (A).  — Deutsche 

Übersetzung  des  15.  Jhs.  im  Copia/buch  Klingenthal  O.  fol.  12  ebendort. 

Arnold  S.  321  nach  A. 

Eingehängt  zwei  Siege/: 

1.  Stadtsiegel.  S.  Abbildung  n " / Jp.  5 

2.  Peter  und  Otto  Schaler.  S.  Abbildung  n"  105. 

Universis  hanc  littcram  inspccturis  Otto  scultetus  Basiliensis  dictus 
Scalaritis,  consules  ct  civcs  Rasilicnses  noticiam  subscriptorum.  Quoniam 
omnium  recordari  ct  nullius  oblivisci  divinum  est  potius  quam  humanum, 
necesse  est  hominibus  acta  sua  litteris  conmendare.  Novcrint  igitur  omncs  10 
prescntium  inspcctorcs,  quod,  cum  discordia  quedam  intcr  Chunradum  et 
Iohannem  fratres  dictos  de  Blatsliein  ex  partc  una  et  Vlricum  de  Hadstat 
concives  nostros  ex  altera  vcrteretur,  quia  fratres  ipsi  constanter  asseruerunt 
Vlricum  eundem  deberc  ipsis  dare  honorarium,  quod  vulgo  dicitur  crschaz, 
de  area  sua  in  vico  Spalee  intcr  domum  Heinrici  de  Bukingen  et  domum  15 
que  dicitur  Schurlunhus  sita,  quam  ab  ipsis  pro  censu  annuo  quinquaginta 
solidorum  Basiliensis  monete  hereditario  iure  tenet,  Vlricus  vero  mcmoratus 
se  vel  uxorcm  suam  Hcdiwigim  aut  corum  liberos  Ottoncm,  Vlricum  et 
Agnesam  quamdiu  vivunt  aliquod  deberc  honorarium  dare  prescriptis  fratri- 
bus  aut  corum  hcrcdibus  contradixit  et  in  manifesto  iudicio  coram  nobis  et  20 
scabinis  nostris,  secundum  quod  est  consuetudinis  nostre,  per  sufliciens  testi- 
monium  id  probavit.  Huius  rei  testcs  sunt:  Hcinricus  milcs  dictus  1’haiTp, 
Wezilo  ccllcrarius,  Chiinradus  Howinstein,  . de  Swcrzstat,  lohannes  preco, 
scabini,  Burchardus  de  Gundolstorf  advocatus  dicti  Vlrici,  Hcinricus  Ccizzo 
vicem  domini  cpiscopi  gcrens  super  temeritatibus,  lohannes  Stelli,  Küdolfus  25 
Albansman,  Waltherus  sartor,  Albertus  de  Hadstat,  lohannes  de  Huningen, 
Anshelmus  ad  l’inum,  Wcmhcrus  Cholere,  Heinricus  filius  Arnoldi,  lohannes 
chöfman,  lohannes  de  Diabolo,  lohannes  dir  Wachtmeister,  Rüdinus  filius 
Rfidolfi  Nicolai,  Waltherus  in  deme  Wiele  ct  multi  alii.  In  huius  rei  testi- 
monium  presens  scriptum  sigillo  civitatis  Basiliensis  fecimus  roborari.  Acta  30 
sunt  hec  anno  domini  Mocf.  sexto,  feria  sccunda  proxima  ante  festum  sancti 
Mathie  apostoli. 


301». 

Die  Abtei  Zürich  leiht  dem  Kloster  Fraucnthal  den  Zehnten  in  der 
Chamau.  y.iirich  1256  April  23.  35 

Unter  den  Zeugen:  Berchtoldus  filius  lohannis  de  Rasilea. 

Neugart  Codex  diplomaticus  2,  210  n*  95s  — von  lij'ss  W tpj. 


Digitized  by  Google 


221 


307. 

Graf  Ulrich  von  Pfirt  tauscht  Güter  zu  Kostlach  gegen  Güter  des  Ritters 
Hugo  von  Zässingen  zu  Blumenberg,  Herbsdorf,  Faverois  und  Kuef. 

— 1256  Juni  4. 

5 Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  St.  Clara  n ' 1. 

Ah  einer  Schnur  hängendes  Siegel  des  Grafen  Ulrich  von  Pfirt.  S. 

Abbildung  n ' Sy. 

Vlricus  comes  Phirretarum  omnibus  presencium  inspectoribus  noticiam 
subscriptorum.  Noverint  universi,  quod  nos  per  manum  et  consensum  Friderici, 
10  Ludewici  ct  Thiebaldi  liberorum  nostrorum  omnia  bona  seu  possessiones 
nostras,  quas  habuimus  in  agris  pratis  nemoribus  ductibus  aquarum  districtu 
et  rebus  aliis  in  banno  Cli esslach,  horainibus  dumtaxat  exceptis,  titulo  per- 
mutationis  pleno  iure  dedimus  Hugoni  militi  de  Zezingen  pro  omnibus  bonis 
et  possessionibus,  quas  idem  habuit  apud  BKimenberc,  apud  Herbistorf,  apud 
15  Faucrciz  et  apud  Cvue,  hominibus  similiter  exceptis.  Sed  quia  nostra  bona 
suis  prepollcbant,  ipse,  ut  cqua  foret  permutatio,  decem  et  novem  marcas 
argenti  nobis  dedit,  quas  rccepisse  presentibus  confitemur.  In  testimonium 
premissorum  sigillum  nostrum  huic  ccdule  dedimus  appendendum.  Act.  anno 
domini  fioci-vt,  in  die  sancto  pentecostes.  Testes:  Hartmannus  et  Ludewicus 
20  de  Vroburc  comites,  Henricus  de  Eöwenberc  nobilis,  Conradus  de  Rptingen, 
Amoldus  de  Biedertan,  Hezilo  de  Zezingen,  Hugo  Schachtercl,  Henricus  de 
Septon,  Wemerus  Wörant  milites  et  quamplures  alii  fidedigni. 

308. 

Bischof  Eberhard  von  Konstanz  beauftragt  den  Dompropst  Heinrich 
25  von  Basel,  die  Ansprüche  zweier  Bewerber  um  die  Pfarre  Markt  zu 
prüfen.  Konstanz  1256  Juli  p. 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Car/tilar  St.  Peter  H.  fol.  22v 

n“  24  im  Staatsarchiv  zu  Hasel. 

Die  Einreihung  zum  Jahre  /2jtf  erfolgt  mit  Rücksicht  auf  die  nächst- 
30  folgende  Urkunde  n’  JOf>. 

KJberhardusJ  dei  gratia  Constantiensis  episcopus  dilecto  in  Christo  . . 
preposito  Basiliensis  ecclesie  salutem  in  domino.  Veniens  ad  nos  dilectus 
noster  magister  Hfeinricus]  scolasticus  ecclesie  predicte  Basiliensis  nobis  cum 
instantia  supplicavit,  ut  ipsum  investire  curaremus  de  ecclesia  Matra,  ad  quam 
85  presentatum  asseruit  a dilcctis  in  Christo . . preposito  ct  capitulo  sancti  l’ctri 
in  Basilea  veris  eiusdem  ecclesie  presentatoribus  et  patronis,  sicut  non  solum 
per  literas  patentes  dictorum  prepositi  et  capituli  verum  etiam  per  ipsum 
prepositum  in  continenti  sc  obtulit  probaturum.  Ex  adverso  vero  Wernherus 
scolaris  natus  H[einrici]  Rebmanni  civis  Basiliensis  petebat  se  de  eadem 


Digitized  by  Google 


222 


ecclesia,  ad  quam  fuit  a llcinrico  dicto  Walch  vero  patrono  ipsius  ecclesic 
ut  diccbat  prcsentatus,  a nobis  canonicc  investiri.  Scd  de  presentatione  sua 
nee  per  testes  nec  per  literas  ad  presens  poterat  nos  docere.  Unde  nos 
utrique  parti  iustitiam  ticri  cupicntes  discretioni  vestre  de  consensu  partium 
conmittimus  earumdem  strictius  iniungendo , quatenus , si  vocatis  partibus  5 
vobis  constiterit,  quod  Burchardus  magister  de  Kilchcin,  a quo  dicti . . pre- 
positus  et  capitulum  posscssiones  iltas,  quibus  ius  patronatus  ecclesie  supra- 
dicte  dicitur  annexum,  se  conparasse  proponunt,  ad  ipsam  ecclesiam  Albertum 
clericum  nuperrime  defunctum  dyocesano  loci  presentaverit  ac  ad  ipsius  pre- 
sentationem  eandem  ecclesiam  sic  obtentam  ab  eodem  clerico,  predictum  10 
scolasticum  auctoritate  nostra  investiatis  de  ecclesia  memorata  facicntes  eun- 
dem  a decano  et  confratribus  recipi  in  confratrcm  ac  subditos  sibi  tamquam 
vero  plcbano  in  omnibus  obedire,  mittendo  per  vos  vcl  per  alium  cum  in 
possessionem  corporalem  ecclesie  sepefate  questione  proprietatis  euilibet  re- 
servata.  Alioquin  vocatis  qui  fuerint  evocandi  causam  ipsam  sufficienter  15 
instructam  ad  nostram  presentiam  remittatis  contradictores  et  rebelles  per 
ccnsuram  ecclesiasticam  conpcscendo.  Datum  Constantie , vu  idus  iulii, 
inditione  Xllll. 

309. 

Heinrich , Dompropsl  von  Basel  und  Domcustos  von  Konstanz,  berichtet  20 
dem  Bischof  Eberhard  von  Konstanz,  dass  er  den  Heinrich,  Dom- 
scholastcr  von  Basel,  mit  der  Kirche  zu  Markt  investiert  habe. 

Klein-Hasel  1236  Juli  tj. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n“  27  (A).  — Abschrift 
aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  int  Cartu/ar  St.  Peter  II.  fat.  41  n"  72  25 
(B)  ebendort. 

Das  Siegel  fehlt. 

Revercndo  in  Christo  patri  ac  domino  . Kbcrhardo  dei  gratia  Con- 
stantiensi  episcopo  Heinricus  prepositus  Basiliensis  dicte  Constanticnsis  ecclesie 
custos  paratum  obsequium  cum  reverentia  et  honore.  Noverit  vestra  in  30 
Christo  patemitas,  quod  ego  vocatis  auctoritate  vestra  Conrado  preposito 
totoque  capitulo  sancti  l’etri  Basiliensis  et  Heinrico  scolastico  Basiliensi  pre- 
sentato  ab  eisdem  ad  ecclesiam  Matre  vestre  dyocesis  et  Heinrico  dicto 
Walch  de  Mercht  et  Wernhero  dicto  Kcbinan  scolarc  Basiliensi  presentato 
ab  eodem  Heinrico  ad  ecclesiam  memoratam  per  testes  fide  dignos  receptos  35 
in  forma  iuris  et  instrumenta  ex  parte  dictorum  prepositi  *)  et  capituli  sancti 
Petri  sufficienter  probatum  inveni  Albertum  sacerdotem  rectorcm  ecclesie  de 
Matre  nuper  defunctum  a Burchardo  quondam  ministro  de  Chilchein  pre- 
sentatum  revercndo  domino  Conr[ado]  quondam  Constantiensi  episcopo  et 
ad  eius  presentationem  eandem  obtinuisse  ecclesiam,  predictosque  prepo-  40 


309-  a)  preposiu  A. 


Digitized  by  Google 


223 

situm  et  capitulum  esse  in  quasi  possessione  iuris  presentandi  ad  ecclesiam 
prelibatam,  quia  prefati  ministri  heredes  videlicct  Gotfridus  plcbanus  de 
Chilchein  et  Iohanncs  dictus  Beiz  ius  patronatus  ecclesie  Matre  cum  posses- 
sionibus,  quibus  annexum  est  ipsum  ius  patronatus,  pleno  iure  transtulcrunt 
5 in  prepositum  et  capitulum  sepefatum,  ut  clare  et  plene  probatem  est  coram 
nobis  iuris  ordine  observato.  Quare  de  consilio  prudentum  cgo  auctoritate 
vestra  Heinricum  scolasticum  Basiliensem  investivi  ad  ecclesiam  Matre  faciens 
eum  a viro  discreto  Heinrico  de  Madbach  decano  et  confratribus  in  Wisental 
recipi  in  confratrem  et  per  eundcm  decanum  et  viros  honorabiles  Krkenfridtim 
1°  cantorem  Basiliensem  Seconensem  canonicum  et  Heinricum  Camerarii  ple- 
banmn  in  Chandre  mitti  in  possessionem  ipsius  ecclesie  corporalem,  contra- 
dictores  et  rcbellcs  cxcommunicationis  vinculis  innodando,  questionc  tarnen 
proprietatis  cuilibet  reservata.  ln  cuius  rei  testimonium  presentes  litteras 
sigillo  meo  consignavi.  Acta  sunt  hcc  presidente  me  anno  domini  i’lCCI.vl’, 
iii  idus  iulii,  indictione  xnil,  in  cimiterio  ulterioris  Basilee,  adiunctis  mihi 
assessoribus  viris  discretis  Erkenfrido  cantore,  Heinrico  Camerarii  supra- 
scriptis,  magistro  Heinrico  canonico  Solodorensi  et  presentibus  aliis  quam- 
pluribus  fide  dignis. 


310. 

20  Das  Kloster  St.  Alban  leiht  dem  Kloster  St.  Blasien  ein  Grundstück 
in  Klein-Basel  zum  Bau  eines  Hauses.  Hasel  1256  7uti  /y. 

Original  bei  den  Bausurkunden  des  Bläserhofes  im  Besitze  von  Herrn 
Alexander  Clavel-Merian  in  Base t (A).  — Abschrift  des  16.  Jh.  im  Basel- 
amts-Copialbueh  n"  673  fot.  32  im  Generallandesarchiv  zu  Karlsruhe  (B). 

25  Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  194. 

An  Pergamentstreifen  hangen  vier  Siegel: 
t.  Bischof  Berthold.  S.  Abbildung  n“  11. 

2.  Stadt  Basel.  S.  Abbildung  «"  / jy. 

3.  Prior  Heinrich  von  St.  Alban.  S.  Abbildung  «"  53. 

30  4-  Kloster  von  St.  Alban.  S.  Abbildung  n"  32. 

Universis  Christi  fidelibtis  hanc  paginam  inspecturis  Heinricus  pre- 
positus  totusque  conventus  monasterii  sancti  Albani  Clvniacensis  ordinis 
extra  muros  Basilicnsis  civitatis  orationes  in  domino  cum  noticia  rei  geste. 
Ne  cum  tempore  que  geruntur  in  tempore  dilabantur,  scripturarum  solent 

35  indiciis  perennari.  Noverint  igitur  omnes  ct  singuli,  quod  nos  aream  iuxta 
portam  que  tendit  versus  Istain  inmediate  sitam  in  ulteriori  ßasilea  mona- 
sterio  nostro  proprietatis  titulo  adtinentem,  sicut  cam  Heinricus  Magister 
panis  antca  tenebat  a nobis  pro  annuo  ccnsu  videlicet  sex  denariis  in  festo 
sancti  Andree  solvendis,  qui  totum  ius  suum  quod  ei  conpetebat  in  eadem 

40  arca  vel  conpetcre  videbatur  cum  uxore  ac  liberis  suis  in  nostris  manibus 
resignavit,  receptis  viginti  libris  a reverendis  in  Christo  Afrnoldoj  abbate 
et  convcntu  monasterii  sancti  Blasii  Nigre  silve  Constantiensis  dyocesis  in- 


Digitized  by  Google 


224 


specta  utilitate  ct  conmoditatc  monasterii  nostri  iam  dictis  abbati  et  con- 
ventui  ac  eorum  monasterio  ad  constmcndam  inibi  domum  pro  annuo  censu 
predicto  eodem  festo  solvendo  in  cmphiteosim  unanimi  consensu  concedimus 
secundum  iura  ct  eiusdcm  loci  consuetudinem  perpctuo  possidendam,  re- 
nunciantes  omni  exceptioni  defensioni  auxilio  iuris  cuiuslibct  conmunis  vel  5 
privati,  per  que  possct  concessio  ipsa  modo  quolibet  retractari.  Et  ut  robur 
debituni  obtineat,  hanc  paginam  exinde  conscriptam  sigillorum  venerabilis 
patris  B[crtholdi]  Basilicnsis  episcopi,  civitatis  Rasilicnsis  ac  nostrorum  muni- 
mine  roboramus.  Actum  Basilce,  anno  domini  mccLvI,  xiöl  kal.  augusti,  indic- 
tione  Xllll,  presentibus  Hcinrico  procuratore,  Wiihailmo  hospitalario,  Burcardo  10 
plebano  monachis,  Walfthero]  canonico  sancti  l'etri,  Reinhero  plebano  in 
Rinwilre,  Alberto  plebano  in  Ruth  clericis,  Rud.  de  Mediolano,  Heinrico  de 
Pomerio  laicis  et  aliis  quampluribus.  In  domino  felicitcr  amen. 

311. 

Bischof  Berthold  von  Basel  gemährt  dem  Kloster  St.  Blasien  für  das  15 
Haus,  melches  es  auf  dem  vom  Kloster  St.  Alban  erkauften  Grund- 
stück in  Khin-Basel  bauen  toird,  völlige  Steuerfreiheit. 

Basel  1256  Juli  26. 

Original  bei  den  Hausurkunden  des  Bläserhofes  im  Besitze  des  Herrn 
Alexander  Clavel-Merian  in  Basel  (A).  — Abschrift  des  ij.  Jh.  im  20 
Staatsarchiv  su  Basel,  L.  116  B.  O.  (B). 

An  Pergamentstreifen  hangen  drei  Siegel: 

1.  Bischof  Berthold.  S.  Abbildung  u°  ri. 

2.  Domstift.  S.  Abbildung  n • iS. 

Stadt.  S.  Abbildung  n“  /Jp.  25 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  paginam  inspecturis  Bfertholdus]  dei 
gratia  Basilicnsis  ecclesie  episcopus  noticiam  rei  geste.  Proclivis  ad  malum 
vita  cunctorum  ac  hominum  memoria  labilis  admonent,  que  geruntur  per- 
stringi  Serie  littcrarum.  Noverint  igitur  omnes  et  singuli , quod,  dum  re- 
verendi  in  Christo  A[moldus]  abbas  et  conventus  monasterii  sancti  Blasii  30 
Nigre  silve  Constantiensis  dyocesis  arcam  iuxta  portam  que  tendit  versus 
Istain  inmediate  sitam  in  ulteriori  Basilea,  quam  Magister  panis  Heinricus 
in  emphyteosim  tenebat  a monasterio  sancti  Albani  Cluniaccnsis  ordinis  pro 
annuo  censu  videlicet  sex  denariis  in  festo  sancti  Andrec  solvcndis,  pro 
viginti  libris  sibi  suoque  monasterio  ad  construcndam  inibi  domum,  sceun-  35 
dum  quod  iuris  est  et  loci  consuetudo,  emptionis  titulo  conquisissent,  nos, 
ut  libcncius  structuram  explcant  memoratam,  dictis  abbati  conventui  ac 
eorum  monasterio  concedimus  accedentc  consensu  capituli  nostri,  quod  nec 
ipsi  ncc  aliquis  dictam  domum  inhabitans  per  coliectas,  que  vulgo  stura 
dicuntur,  vigilias  vel  quascunquc  exactiones  a nobis  qui  ius  advocaticium  40 
ibidem  habemus  vel  eciam  a concivibus  inponendas  ultra  summam  quinque 
solidorum  Basilicnsis  monete  annuatim  non  possint  aliquatenus  coartari,  nec 


Digitized  by  Google 


225 


minus  ipsis  dcfensionem  in  omnibus  eorum  bonis  quam  ex  eo,  quod  civcs 
nostri  sunt,  cum  concivibus  suis  procurabimus  exhibere.  Ut  autem  hec  ipsis 
firmiora  permaneant,  hanc  paginam  cxinde  conscriptam  sigillorum  nostri 
nostrique  capituli  ac  civium  Rasiliensis  civitatis  munimine  roboramus.  Dat. 
5 Basilee,  anno  domini  tficcf.vi,  scptimo  kalcndas  augusti,  indictione  XIlll. 

312. 

Schiedsrichterlicher  Spruch  zwischen  der  Abtei  Säckingen  und  dem 
Meier  üiethelm  von  Windeck  durch  den  Basler  Archidiacon  Heinrich , 
den  Säckinger  Chorherrn  Bertho/d  von  Gansingen  und  den  Ritter 
10  Heinrich  von  Ostrach.  Basel  1256  August  S. 

Actum  Basilee  in  curia  [Erkenvridijcantoris. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  7,  304  n°  2 nach  dem 
Original  im  Generallandesarchiv  su  Karlsruhe  — Blütner  /,  43  n”  14. 
— Archiv  für  schweizerische  Geschichte  3.  S ; «“ 3 nach  einer  Abschrift 
15  des  iS.  Jhs. 


313. 


Schiedsspruch  in  dem  Streite  stoischen  dem  Domstift  und  dem  Kloster 
St.  Alban  über  die  Grenzen  ihrer  Sprengel , durch  welchen  das  stoischen 
dem  rechten  Birsigufer,  dem  La/lolhurm  und  der  Stadtmauer  gelegene 
20  Gebiet  ausschliesslich  dem  Domstift  unterstellt  und  als  Entgelt  hiefür 
dem  Kloster  die  Kirche  in  Kembs  zugewiesen  wird. 

Basel  1236  August  t6. 

Abschrift  von  Hürstisen  » ex  instrumentis  summt  templit  in  dessen 
Ana/ecta  p.  64  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B).  — Abschrift 
25  aus  dem  Anfang  des  iS.  Jh.  in  desselben  Beschreibung  des  Münsters 
fot.  104  in  der  vaterländischen  Bibliothek  su  Basel  (Cf  — Abschrift 
des  iS.  Jh.  in  desselben  Codex  diplomaticus  fot.  413  in  der  Universitäts- 
bibliothek su  Basel  (C'f 

Trouillat  2,  77  n“  36  nach  C'.  — Erwähnt  in  den  Beiträgen  zur  vater- 
30  ländischen  Geschichte,  N.  F.  2,  41414. 

Henricus  prepositus,  Henricus  dccanus,  Hcnricus  archidiaconus,  I lenri- 
cus  scholasticus,  Henricus  Camerarii  canonici  Basilienses,  frater  Conradus 
quondam  gardianus  Minorum  fratrum  in  Rasilea  omnibus  presentes  litteras 
inspccturis  notitiam  rei  geste.  Mota  questione  inter  Basiliense  capitulum  ex 
35  parte  una  et  Henricum  prepositum  et  conventum  sancti  Albani  Basiliensis 
ex  altera  super  parochia  infra  muros  civitatis  Basiliensis  limitata  de  turre 
Lallonis  citra  Birsicum  et  supra  ad  muros  civitatis  dicti  capitulum  preposi- 
tus et  conventus  propter  bonum  pacis  et  propter  eventum  litium  dubium 
voluntarie  nostro  se  arbitrio  submiscrunt  promittentes  bona  t'idc  se  gratum 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  1.  2SI 


Digitized  by  Google 


226 


et  ratum  habituros  et  corum  successores  sine  dolo  et  fraude,  quicquid  intcr 
eos  super  dicta  parochia  duceremus  statuendum  de  iure  et  compositione 
amicabili.  Kt  ad  maiorem  roboris  firmitatem  ad  hoc  se  pars  utraquc  sub 
poena  XI.  marcharum  argcnti  solcnniter  obligavit.  Nos  igitur  habito  pru- 
dcntum  consilio  anno  domini  MCCl.vi,  xvil  kal.  septemb.,  presidentes  in  choro  5 
Basiliensi  presentibus  partibus  et  instanter  petentibus,  ut  procederemus  in 
ncgotio,  et  recognosccntibus  sc  eompromisissc  in  forma  suprascripta  pro- 
nunciavimus  et  pronunciamus  in  hunc  modum:  In  nomine  patris  et  filii  et 
Spiritus  sancti  amen.  Parochiam  infra  muros  civitatis  ßasilicnsis,  de  qua 
vertitur  questio  inter  capitulum  Basilicnse,  Henricum  prepositum  et  con-  10 
vcntum  sancti  Albani  Basilicnsis  adiudicamus  perpetuo  ccctesie  Basiliensi 
super  cadcm  preposito  et  convcnttii  sancti  Albani  perpetuum  silentium  im- 
ponentes.  Et  si  que  instnimenta  scu  confirmationes  a quibuscunque  obtente 
super  dicta  parochia  in  postcrum  ex  parte  prepositi  et  conventus  apparucrint 
quoad  presentem  articulum,  cassa  penitus  sint  et  vana.  In  recompensationem  15 
ctiam  iuris,  si  quod  habere  videntur  prefati  prepositus  et  conventus  sancti 
Albani  Basilicnsis,  volumus,  ut  ccclcsiam  Kcmbiz  Basilicnsis  diocesis  persona 
eiusdem  cedente  vel  decedente  monasterium  sancti  Albani  perpetuo  cum 
fructibus  teneat  ad  mensam  eorum  communem. 

314.  so 

Bischof  Berthold  von  Basel  bestätigt  den  Schiedsspruch  vom  16.  August 
1356,  der  den  stoischen  dem  Domstift  und  dem  Kloster  St.  Alban  über 
die  Grenzen  ihrer  Sprengel  ausgebrochenen  Streit  entscheidet. 

Hasel  1256  August  tS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Domstift  t n"  10  (A).  25 

Das  (hängende)  Sieget  fehlt. 

ßerchtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  Omnibus  Christi  tidelibus 
in  perpetuum.  Noverint  universi,  quod  nos  ordinationem  seu  compositionem 
factam  a viris  honorabilibus  Heinrico  preposito,  Heinrico  decano,  Heinrico 
archidiacono,  Heinrico  scolastico,  Heinrico  Camcrarii  canonicis  Basiliensibus  30 
et  fratre  Conrado  quondam  gardiano  fratrum  Minorum  in  Basilca  clcctis 
ad  hoc  a capitulo  Basiliensi,  Ilcnrico  preposito  et  conventu  sancti  Albani 
Basiliensis  in  causa,  que  vertebatur  intcr  ipsos  super  parrochia  infra  muros 
civitatis  Basiliensis,  arbitrio  interpositione  tidei  et  pena  quadraginta  mar- 
charum argenti*)  ab  utraque  parte  vallato,  ratam  et  gratam  habentes  eam  35 
presentis  scripti  patrocinio  conlirmamus.  Nulli  ergo  omnino  hominum 
liceat,  hanc  paginam  nostre  confirmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario 
contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  umni- 
potentis  dei  nec  non  gloriose  virginis  matris  suc  et  nostram  sc  noverit  in- 

314.  a)  Zwischen  argenti  und  alt  die  IfW/e  hlnc  tnde  durch  Puethte  setilgl.  40 


Digitized  by  Google 


227 


cursurum  ct  a corpore  ct  sanguine  domini  nostri  Iesu  Christi  fiat  penitus 
alienus.  Contradictores  eciam  seu  perturbatorcs  dicte  compositionis  excon- 
municationis  vinculis  innodamus.  Act  seu  dat  Basilce,  anno  domini  MCC 
quinquagcsimo  sexto,  XV  kl.  septemb.,  indictione  Xllll*. 


5 315. 

Walther  von  Klingen  schenkt  dem  ehemals  in  Häusern  gewesenen 
Kloster  Güter  im  Werrathal  sowie  den  Kirchensalz  zu  Wehr  und 
verkauft  ihm  den  Ewald. 

Klingnau  1256  September  2 und  12 jy  März  2p. 

10  Originale  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  Klingenthal «"  11  (A)  und n‘  //"  (A ') 
— Gleichzeitige  Ausfertigung  in  Urkundenform , jedoch  unhesiegelt  (Con- 
cept  t),  ebendort  Klingenthal  n ' ttc  (B).  — Abschrift  von  A in  Vidimus 
des  bischöflichen  Officials  von  Hasel  vom  KJ.  April  1)2 J ebendort  Klingen- 
that  n •'  426  (B').  — Deutsche  Übersetzung  aus  dem  Anfang  des  14.  Jhs. 
15  in  Urkundenform  ebendort  Klingenthal  n“  t /\  — Deutsche  Übersetzung 
aus  dem  />.  Jh.  im  Copia/buch  ebendort  Klingeuthal  S.  fol.  18*.  — 
Abschriften  und  deutsche  Übersetzungen  aus  dem  16.  Jh.  ebendort  Klingen- 
that  Papierurkunden  > Wehr.  — Abschrift  von  A’  aus  dem  16.  Jh.  in 
den  chartit  Amerbachiance  C.  p.  20j  in  der  Universitätsbibliothek  zu 
20  Hase!  (IV).  — Abschrift  von  A'  durch  Wurstisen  in  seinem  Codex  diplo- 
maticus  fol.  22v  ebendort  (IV). 

Schöpflin  Alsatia  r,  418  W yöj  ( nur  die  Urkunde  vom  2.  Sept.  1256) 
nach  IV.  — Trouillat  2,  y8  w j y nach  IV.  — IV.  Wackernagel  kleinere 
Schriften  2,  «*  / nach  H‘.  — Die  Zeugenreihe  bei  Ochs  /,  442.  — 

25  Auszug  bei  Xeugart  episcopatus  Constantiensis  2,  261.  — Erwähnt  in  der 
Revue  d'A/sace  tSy2,  S.  Jp8. 

Regesten:  Böhmer  S.  46  — Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober- Rheins 
1,  4jy  und  i,  }yS.  — Lichnowsky  1,  XIII  So. 

Die  Urkunde  ist  in  zwei  von  gleicher  Hand  herriihrenden  Ausfertigungen 
30  erhalten.  An  denselben  hangen  an  Seidenschnüren  je  drei  Siegel: 

1.  . S . EBIRHARDJ  . DEI . GRA . CONSTANT  . ECCLIE  . EPI. 

2.  t S . COMIT  . RVD  . D . HABESB  . LATGRAVII  . AI.SATIE  +. 

3.  Halter  von  Klingen.  S.  Abbildung  n“  tjo. 

| In  nomine  sancte  et  individtie  trinitatis  amen,  g Que  gcruntur  in  tem- 
35  pore,  ne  labantur  cum  tempore,  litterarum  solent  apicibus  ct  bonorum  testi- 
moniis  perhennari.  Noveril  igitur  tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas, 
quod  ego  JWalterus*)  g nobilis  de  Klingen1*)  inspirationc  divina  ac  religiosorum 
virorum  consiiio  pro  remedio  anime  mee  et  uxoris  mec,  filiorum  mcorum 
atque  progenitorum  mcorum  de  posscssionibus  mcis  iure  proprietatis  liberc 
40  ad  me  in  valle  Werra  spcctantibus  priorisse  et  conventui  sororum  quondam 
in  Hiuserenc)Basiliensis  dyocesis  ordinis  fratrum  l’redicatorum  quinque  mansus 
cum  iure  patronatus  ccclesie  Werra  ct  capeile  in  Castro  site  ad  candem  ec- 


315.  a)  Walthern*  A1.  Valtherus  B,  b)  Klingin  D.  c)  Huscrin  A\  llivsirn  Ji. 


Digitized  by  Google 


228 


clcsiam  spectantis  per  manus  Sophye  uxoris  mee  et  VIrici  filii  mei  et  quatuor 
filiarum  mearum  Agnetis,  Vercne,  Herzelaude,  et  Kathcrine  ac  fratris  mei 
VIrici  Walteri,1*)  eorum  unanimi  accedente  consilio  et  consensu,  libere  contuli 
et  donavi,  nulium  omnino  michi  scu  successoribus  meis  in  prefatis  posses- 
sionibus  aut  in  iure  patronatus  ecclcsic  prcnotatc  ius  advocatic  scu  alterius  5 
cuiuscumque  servicii  retinendo.  Sunt  autcm  hec  nomina  mansuum  et  red- 
ditus  predictarum  posscssionum  : Bolleuirst  duodecim  solidi,  item  der  Kwalt 
an  Bolleuirst  sexdecim  solidi,  in  Rvdinsgrabin')  scx  solidi,  item  inter  Rosserucgc 
etVischebach  quatuordccim  solidi,  in  Bodilhart  octo  solidi,  in  superiori  Werrun 
quindccim  *)  solidi  preter  quatuor  dcnarios,  due  schüpoze  in  Arnach,  under“)  10 
Leunh)  due  schüpoze,  uffin  Leun  una  scbupoza,  in  Kilchperc  quatuor  scliupozc, 
tria  feoda  in  Hornberc  de  quibus  triginta  tres  solidi,  in  Metteion  tria  feoda 
de  quibus  viginti  quatuor  solidi,  in  Meisunbach  novale  de  quo  sex  solidi. 
Insuper  liberam  facultatem  piscandi  in  Omnibus  aquis  meis  cum  pascuis  et 
ncmoribus  conmunibus  eisdem  contuli,  ut  ibidem  pcrpetuo  habeant  quod  15 
vulgo  dicitur  wnne  unde  weida  secundum  conmunem  consuetudinem  valtis 
memorate.  Si  vero  in  supradictis  possessionibus  aliqno  tempore  argenti- 
fodinas  contigerit  inveniri,  medietas  totius  lucri  cedet  priorisse  et  conventui 
iam  prescriptis.  Que  cciam  promiserunt,  ut  se  ad  vallcm  predictam  trans- 
ferant  et  ibidem  monastcrio  constructo  domino  pcrpetuo  famulentur.  Ut  '20 
autem  omnia  hec  firma  et  inconvulsa  permaneant  in  futurum,  presens  scrip- 
tum ipsis  contuli  sigillorum  venerabilis  scilicet  domini  episcopi  Constanciensis 
et  domini  Rüdolli  comitis  de  Habisburc  atque  mei  muniminc  roboratum. ') 
Testes  qui  huic  donationi  aderant  sunt  subscripti : dominus  Rüdolfus  comcs 
de  Habisburc,  Vlricus  frater  meus  de  Klingen,1']  Vlfricus]  et  H[ugo]  fratres  de  25 
Tiufinstein,  Vlfricus]  et  Kbirhardus  fratres  de  Gütinburc,  Iohannes  de  Wessin- 
berck)  nobiles,  item  R.  et  Fr.  de  Räcinhusen, ')  VI.  de  Howinstein“)  milites, 
item  Ber.  de  Henchart,  H[cinricus]  de  Kschince,  Hartlicbus  et  Iofhannes]  de 
Tottingin,H[iltebrandus]deTcgiruelt,")  C[onradus]etBer[tholdus)  dicti  Steinmar 
et  multi  alii  (Idedigni.  Acta  sunt  hec  in  Klingenöwe;0)  anno  domini  M (( ' quin-  50 
quagesimo  p)  sexto.s)  quarto  nonas ')  septembris,  indictionc  Xllll*. 

Ad  hec  de  consensu  predicte  uxoris  mee  atque  supradictorum  quorum 
intercrat  conscntire  totam  silvam  scilicet  Kwalt  ad  me  iure  hereditario  et 
proprietario  pertinentem  a loco  qui  dicitur  Ilombcrcrise  supra  usque  ad 
Luchsbrvnnin*)  et  ab  inde  usque  in  Widunbach  et  sicut  idem  rivus  defluit  55 
in  Werrun  et  sicut  Werra  defluit  usque  in  iam  dictum  locum  Hornbcrcrise 
vendidi  priorisse  et  conventui  sepedictis  pro  viginti  septem  marcis  argenti, 
quas  eciam  michi  conlitcor ')  integralitcr  persolutas,  ut  ipsam  silvam  omni  iure 
ac  libertate  perpetuo  possideant  quod  michi  in  eadem  antea  conpetcbat,  et 
tarn  de  illa  quam  de  aliis  silvis  quas  eisdem  dedimus  nemo  ab  ipsis  vel  ab  10 

315.  d)  VIrici  Walther!  r!1.  e)  Rßdinrgrabin  d1.  f)  quatunrdecim  Ax.  g)  undir  Ax.  h)  undir 
Lewin  B.  !}  eonürtnatum  A 1 kl  Wesaenberc  A1.  1)  Kacinhuüin  Ax  unA  B. 

mj  Ilowcnstein  /f*.  n)  Tottingen  Tegeruelt  ol  Klinginowe  fi.  p)  quin- 

qnagesimo  auf  Rasur  A.  q)  ftdlvt  B.  r)  non.  .f  und  B.  x)  l.uchbrvnnin  A1 
t)  confiteor  michi  Ax.  , ^ 


Digitized  by  Google 


221* 


aliis  quibus  ipsi  vcndidcrint  exigat  uilo  tempore  quod  holzlosi  nuncupatur. 
Acta  sunt  hec  eciam  in  Klingcnnowe,“)  anno  domini  £rcx:f.  septimo,”)  sexto 
kl.*)  aprilis,  presente  Bcrtoldo  sacerdote  et  capcllano  dictarum  sororum,  in 
cuius  manus  nos  omnes  dictam  silvam  resignavimus  nomine  carumdcm- 
5 Aderant  eciam  fratres  hospitatis  sancti  Iohannis  Ru.  et  lohannes  de  Tot- 
tingen,  HJiltebrandus]  de  Tegeruelt,  C[onradus  et  Walterus  de  Melistorf,») 
item  Arnoldus  nobilis  de  Keisirstul,  et  Cfonradus]  de  Tottingin , Cfonradus] 
et  Bertoldus  dicti  Stcinmar,’)  Rft[dolfus]  minister  et  alii  tidedigni. 

bk;. 

10  Bischof  Eberhard  von  Konstanz  leiht  Güter  im  Klingenthal  auf  Bitte 
des  bisher  damit  beliehenen  Walthers  von  Klingen  dem  Kloster  Klingenthal. 

— 12  $6  September  2 — t2fp  Februar  Ip. 

In  Vidimus  des  bischöflichen  O/ficials  von  Base!  vom  /f.  Dezember  / ?/*T, 
Klingenthal  «'  J ip  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

15  Eingehängtes  Sieget  der  curia  Basiliensis. 

Die  vidimierte  Urkunde  ist  datumlos ; ihre  seitliche  Bestimmung  ergiebt 
sich  aus  den  Daten  der  Schenkung  des  Besitzes  im  Werrathal  durch 
Walther  von  Klingen  au  Iläusern-Ktingenthal  nach  Urkunde  W ?/>, 
und  des  Abgangs  Bischof  Eberhards. 

20  Ebcrhardus  dei  gracia  Constantiensis  episcopus  universis  presens  scrip- 

tum intuentibus  noticiam  subscriptorum.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  simul 
labantur  cum  tempore,  literarum  solent  apicibus  et  sigillorum  testimoniis  ro- 
borari.  Noverint  igitur  universi  presencium  inspectores,  quod  nos  posses- 
sioncs  videlicet  quatuor  colonias  que  vulgo  hübe  vocantur  in  valle  Klingental 
25  sitas,  quas  nobilis  vir  dominus  Waltherus  dictus  de  Klingen  a nobis  sub 
annuo  censu  unius  libre  cerc  in  nativitate  bcatc  virginis  pcrsolvendc  tenuit, 
ad  petitionem  eiusdem  religiosis  sororibus . . priorisse  videlicet  et  conventui 
de  Klingental  ordinis  sancti  Augustini  eodem  iure  quo  et  ipse  tenuit  a nobis 
concedimus  in  perpetuum  possidendas.  Et  ne  super  hiis  imposterum  aliquis 
30  dubietatis  scrupulus  valeat  exoriri,  presens  scriptum  sigilli  nostri  muniminc 
ipsis  concedimus  roboratum. 


317. 

Heinrich,  Leutpriester  von  Wehr,  giebt  dem  Kloster  Klingenthal  das 
Gut  seiner  Kirche  und  erhält  von  ihm  tauschweise  eine  Anzahl 
35  Grundstücke.  Kirchberg  t2$6  Oktober  22. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n°  12  (A)  und  n"  12" 


315-  u)  Klingenowc  Klinginowe  tt.  wi  qutnqnagesimo  septimo  At,  ficttvfl  tt.  x)  klaa  AK 
y t Metisdorf  ß.  r)  Steimar  A ’. 


Digitized  by  Google 


230 


(A ').  — Abschrift  in  Vidimus  des  Bischofs  Eberhard  von  Konstanz  eben- 
dort, Klingenthal  n°  IJ  (B)  und  u-  (B')  (s.  unten  n"jiS).  — Deutsche 
Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  im  Brief  buch  Klingenthal  S.  fot.  eben- 
dort. — Auszug  von  Wurstisen  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  ztf* 
in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel.  5 

Vier  au  Seidenschniireu  hängende  Siegel  : 

1.  Walther  von  Klingen.  S.  Abbildung  n-  yo. 

2.  Predigerprior  von  Basel.  S.  Abbildung  tf  Sy. 

j.  Convent  Häusern.  S.  Abbildung  n"  64. 

4.  f S . HKINRICI . PI.KBANI . DK  . WERAH.  .V.  Abbildung  11-79.  10 

Diese  Urkunde  ist  in  zwei  von  derselben  Hand  herrührenden  Aus- 
fertigungen erhalten.  Auf  der  Rückseite  beider  Stücke  steht  von  einer 
Hand  des  i}.  Jh.  geschrieben:  von  deine  wehsele  des  widemen  ze 
Werrach. 

|j  In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amcn.fi  Quoniam  vita  hominum  15 
vapor  est  admodicum  parens  et  ad  aque  modum  labitur  dcfUicntis,  necessarium 
cst,  ut  facta  hominum,  que  cum  hominibus  transeunt,  per  scripture  testi- 
monium  ad  futurorum  notitiam  transferantur.  Noverint  igitur  universi  quos 
nosse  fuerit  oportunum,  quod  ego  Heinricus  plebanus  in  Werra  pro  utilitate 
ecclesie  mee  consilio  bonorum  virorum  dedi  sorori  Adilhcidi  priorisse  et  30 
conventui  sororum  in  KUngindal*)  ordinis  beati  Augustini  totam  dotem  ec- 
clesic  mee  a villa,  que  dicitur  Obirn  Werra,  supra  et  a rivo,  qui  Giselersbach 
nuncupatur,  supra  ex  una  parte  aque,  que  dicitur  Werra,  in  parte  orientali 
ascendendo  usque  in  Schindilbach1’)  tarn  in  monte  quam  in  plano,  item  ex 
altera  parte  predicte  aque  ex  parte  occidentali  novum  pratum,c)  quod  vulgo  25 
dicitur  Niwerbrul,"1)  et  agrum  adiaccntem,  quem  coluit  magistcr  Wcrnherus, 
cum  omnibus  insulis  et  pratis  infra  fluxum  aque  Werrun,  quiequid  ad  dotem 
ecclesie  pertinebat,  et  dccimas  que  de  supradictis  locis  omnibus  perpetuo 
sunt  solvcndc.  Omnia  predicta  contuli  cum  pleno  iure  proprictatis,  quod 
parrochyali")  ecclesie  competebat  tarn  in  pratis  quam  in  agris,  lignis  sive  30 
aquis,  sororibus  supradictis  et  earum  posteris  absque  omni  onere  censuali 
in  perpetuum  possidenda.  In  horum  autem  plcnariam  recorapcnsationem,f)  ut 
ecclesia  parrochyalis“)  indempnis  omnimodis  remaneret,  memorata  priorissa 
et  conventus  sororum  contulcrunt  ecclesie  mee  sex  schiipözzash)  cum  omni 
iure  proprictatis  quod  eis  competebat  in  illis,  quas  et  ego  nomine  ecclesie  35 
suscepi  hylariter  et  gratanter,  haut  dubium  quin  cum  emolumento  ecclesie 
manifesto,  sicut  parrochyanorum ')  meorum  attesta tione k)  verissima  conproba- 
tur.  l’rima  schöpöza1)  est  quam  coluit  Wernherus '")  dictus  Viscbach,*)  se- 
cunda  quam  coluit  Iohannes  dictus  Schuri,°)  alia  quam  coluit  llurkardus  >') 
dictus  Brvdir, '*)  quarta  quam  coluit  Wernherus  cognomine  Rosche,  quinta  40 
quam  coluit  Heinricus  an  dem  Lewin , sexta  quam  coluit  Chonradus')  vor 


317-  *0  Klingenthal  />’  Bx.  b)  Schindelbach  B Bx.  c)  novum  pratum  auf  Rasur  A.  d)  Niwer- 

bruel  B . e)  parrochiali  B Bl,  f)  recompenssationem  Ax.  g)  parrochialis  B Bx. 

h)  »chöpözas  i)  parrochianorum  B Bx.  k)  atteslaiione  wiederholt  in  B.  I)  schöpöza 

A1.  m)  Werherus  /?*.  n)  Vischbach  B B1.  o)  Schuris  Ax.  p)  Burchardus  B Bx.  ^ 
q)  Bruder  B B\  r)  C^nradus  B Bl. 


Digitized  by  Google 


23  t 

dem  Tore.*)  Harum  quinque  elegi  pro  recompenssatione  dotis,  sextam  vero 
pro  recompensationc  decimarum,  que  de  supradicta  dote  parrochyali')  ecclesie 
essent  perpetuo  persolvende.  Acta  sunt  autem  hec  in  Kilchpcrc,')  anno  do- 
mini  fiocLvf,  undecimo  kal.  novembris.  Testes  vero  qui  aderant  sunt  sub- 
5 scripti:  frater  Achilles  prior  fratrum  ordinis  I’rcdicatorum  in  Basilea  et  frater  * 
Raldemarus  eiusdem  ordinis,  dominus  Andreas  plcbanus  de  Mulberc,")  item 
Wemherus  dictusWolf  senior  et  tres  filii  sui  Wernherus,  Burkardus,1’)  Vlricus, 
item  Wernherus  et  Heinricus  filii  Kggehardi,  item  Heinricus”)  de  Tegiruclt, 
Heinricus*)  dictus**)  Cocus,  Vlricuscognomine  Marx,  Chonradus')  dictus  Zöcgi,*) 

10  Albertus  faber  de  Knchindorf,»)  magister  Wernherus  Redinc,  magistcr  Chon- 
radus*)  zi  der  Zubin,**)  magister  Rvdolfusbb)  der  Teschclere,  Albrcclit“)  Väre 
et  Chonradus r)  frater  eius,  magister  Wemherus  de  Obirn  Werrun  et  filius  suus 
lohannes  et  Heinricus  filius  sororis  sue,  item  Wernherus  et  Heinricus  fratres 
de  Gerisbach,  der  ritter  von  Vlvinkon, d<1)  Chonradus*)  Tellere,  Chonradus') 

15  vor  dem  Tore*)  et  frater  suus  Rodolfus,  *•)  Wemherus  Viscbach,")  lohannes 
Schuri,  Wernherus  et  Chonradus')  fratres  dicti  Roschin,  Wemherus  dictus 
Nabo  et  Chonradus')  filius  fratris  sui,  ,f)Chonradus ')  Trumpi  de  l.ofinbcrc, 8e) 
item  de  Kielern  Werrun  Wernherus  sutor  et  lohannes  frater  eius,  Dieprecht bb) 
et  Rodolfus  *')  filius  suus,  Heinricus  der  Senne,  Heinricus  et  Burkardus^)  die 
20  trcchsile")  et  alii  quamplures.  Et  ut  hec  eadem  in  perpetuum  maius  robur 
obtincant  firmitatis,  hanc  paginam  conscribi  fecimus  et  sigillorum  domini 
Waltheri  de  Klingin  bk)  et  predicti  prioris  fratrum  I’redicatorum  Basiliensium 
et  conventus  predictarum  sororum  atque  mei  muniminc  communiri. 

318. 

25  Bischof  Eberhard  von  Konstanz  bestätigt  den  zwischen  dem  Leutpriester 
von  Wehr  und  dem  Kloster  Kling enthal  abgeschlossenen  Giitertausch. 

— 1256  Oktober  22  — 1274  Februar  19. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Faset,  Klingenthal  n°  1 J (A)  und  n"  1 ?* 
(A').  — Copie  aus  dem  Ende  des  / ?.  Jh.  Klingenthal  n"  I ? ebendort  (11). 

30  Von  drei  (hängenden)  Siegeln  sind  noch  ztoei  vorhanden: 

1.  f S . EBIRHARDI . DEI . GRA  . CONSTANT . ECCLIE  . EPI. 

2.  Walther  von  Klingen.  S.  Abbildung  n • 90. 

Die  Urkunde  ist  in  zwei  von  der  gleichen  Hand  herrührenden  Aus- 
fertigungen erhalten.  Das  Datum  ergiebt  sich  aus  dem  Vergleich  des 
35  Datums  von  u“  1/7  mit  der  Regierungsdauer  Bischof  Eberhards  124S 
bis  1274  Februar  19.  Die  Abschrift  II  reicht  nur  bis  zum  Datum  des 
vidimierten  Stückes  und  lässt  dessen  Z engen  re  Ute  weg. 

| Hbcrhardusjj  dei  gratiaConstantiensis  cpiscopus  universis scriptum  presens 

317*  *)  Tor  0.  t)  Kilchberc  -I 1 ti.  u)  Mvlberc  ß.  w)  H.  fl1.  wwl  dictus  wiederholt  in  II. 

4A  x)  Zßcgo  ß.  y)  Enchendorf  ß.  Klnchendorf  ß1.  *)  Cfnradu-s  fl.  Chfnradus  ß1. 

m)  Zvben  B.  bb)  Rodolfus  in  d cc)  Albreht  ß fl’,  dd)  VRlnchon  H ft1,  ee)  Rf* 
dolfus  ft  ft1.  fT)  korrigiert  atu  sue  fl1  gg)  l.flfenberc  ß1.  bh)  Dietpreht  ft  ft1. 
ii)  trehselc  ft  ft1.  kk)  Klingen  ft.  Klingeln  fl*. 


Digitized  by  Google 


232 


intuentibus*)  noticiam  subscriptorum.  Notura  esse  volumus  omnibus  quibus 
nosse  fuerit  oportunum,  quod  nos  auctoritate  nostra  contractum  seu  com- 
mutationem  quarundam  possessionum  et  dccimarum  inter  plebanum  de  Werra 
ex  una  parte  et  priorissam  et  conventum  de  Clingental  ex  altera  factam 
ratam  habemus  et  confirmamus,  cum  constet  ex  instrumcntis  super  hoc  con-  5 
fectis  ad  utilitatem  parrochialis  ecclesie  de  Werra  factam  esse,  supplentes 
nichilominus  eadem  auctoritate  nostra,  si  quis  defectus  facti  vel  iuris  in  modo 
vel  forma  contractus  intervenit,  cuius  forma  hec  est: 

(Es  folgt  die  Urkunde  u"  ir7  ‘krem  ganzen  Wortlaute  nach.) 

31«. 

Ritter  Algoz  von  Sulzmatt  und  seine  Frau  vergaben  Reb/and  daselbst 
an  das  Kloster  St.  Maria  Magdalena  und  erhalten  es  wieder  von  ihm 
auf  Lebenszeit  geliehen.  — 1256  November  19. 

Übersetzung  von  1441  im  Briefbuch  St.  Maria  Magdalena  Ji.  fol.  1 2 }" 

im  Staatsarchiv  zu  Basel.  15 

Aber  ist  ein  latinischcr  brief,  der  wist,  wie  her  Heinrich  brobst,  her 
Heinrich  dcchant  und  das  capitell  der  stifft  ze  Basel  thün  kunt  aller  menglichcm, 
das  Algoz  der  ritter  von  Sulczmatte  und  lunta  sin  eliche  wirtin  gegeben  und 
verlihen  haben  für  sich  und  alle  ir  erben  durch  heil  willen  irer  und  irer  kinder 
seien  dem  convent  und  den  frowen  ze  sant  Marie  Magdalenen  ze  Basel  zehen  20 
schacz  reben,  der  do  sechs  gehörten  für  eygenschaft  der  vorgenanten  lunta,  die 
da  gelegen  sint  uf  dem  bühel  gegen  Stettinberg  über,  und  die  andern  vier 
schacz  wurden  gekouft  von  den  obgenanten  gabem  umb  her  Rudolf  Hebstrit, 
gelegen  an  der  Luz.  Und  also  wurden  die  vorgeschriben  reben  hinwider  ver- 
liehen durch  hem  Vlrich  prior  und  frowen  Berchte  priorin  des  vorgenanten  25 
closter  den  vorgenanten  Algoz  und  lunthe  also,  die  weil  sy  leben,  so  sollent 
sy  den  vorgenanten  frowen  des  vorgemeinten  clostcrs  alle  iar  geben  von 
den  vorgeschriben  reben  einen  omen  wisses  wins  zu  sant  Martins  tag.  Und 
wenn  ir  eines  abgat  von  todes  wegen,  so  sol  das  ander  die  wil  und  es  lebt 
solich  obgeschriben  reben  ouch  haben  umb  ein  solchen  zins  ze  geben  den  30 
obgedachten  frowen  als  obgeschriben  stat.  Wenn  sy  aber  beyde  abgan  von 
todes  wegen,  so  wollen  die  vorgenanten  gaber,  das  solch  obgeschriben  reben 
gevallen  soltcn  den  obgedachten  frowen  on  alle  Widerrede  und  intrag,  und 
verbunden  hiezu  alle  ir  erben.  Hie  by  warent : Henricus  Camerer  tuinher 
ze  Basel,  meistcr  Heinrich  tümher  zc  Solodorn,  her  I.udwig  Sinnigo  ritter  35 
des  vorgenanten  Algoz  briider,  und  ander  luten  genug.  Dis  geschach  nach 
Crist  gebürt  in  dem  iar  do  man  zalt  zwelifhundert  und  sechs  und  funfezig 
iar,  in  dem  XIII  kalend.  dccembris  dezz  monodes. 

318-  a)  presens  scriptum  intuentibus 


Digitized  by  Google 


233 


320. 

Der  Predigerprior  Achilles  von  Basel  übergiebt  im  Namen  des  Bischofs 
von  Konstanz  dem  Kloster  Klingenthal  den  Kirchensatz  zu  Wehr. 

— 1257  Januar  29. 

6 Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  Klingenthal  «"  14. 

Ä«  an  Pergamentstrei/en  hangende  Sieget: 

1.  Leutpriester  Heinrich  von  II  ehr.  S.  Abbildung  «"  7y. 

2.  Predigerprior  von  Base/.  S.  Abbildung  tc'  j <4. 

Universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  frater 
10  Achilles  prior  fratrum  ordinis  l’rcdicatorum  in  llasilea  salutem  in  auctore 
salutis  domino  Iesu  Christo.  Tcnore  presentium  omnibus  innotescat,  quod, 
cum  venerabilis  pater  ac  dominus  Kbirhardus  divina  misericordia  Constan- 
tiensis  episcopus  ius  patronatus  ccclcsic  in  Werra,  quod  nobilis  dominus 
Waltlierus  de  Klmgin  in  manus  ipsius  publice  resignavit,  sicut  in  suis  lit- 
15  teris  continctur,  per  manus  nostras  priorisse  et  conventui  sororum  in  Klingintal 
transmisisset  eodem  iure,  quo  et  ipsc  dominus  de  Klingin  antea  tenuerat, 
perpetuo  possidendum,  ego  veniens  ad  locum  predictum  memoratum  ius 
patronatus  in  presentia  totius  convcntus  ad  manus  sororis  Adilheidis  priorisse 
dictc  de  Vtinhcim  publice  assignavi  testibus  adhibitis  subnotatis.  In  huius 
20  etiam  facti  memoriam  conservandam  presentes  littcras  conscripsimus  sigil- 
lorum  nostri  videlicet  ac  domini  Heinrici  plebani  ecclesie  supradicte  signa- 
culis  consignantcs.  Acta  sunt  autem  hec  anno  domini  MCC  quinquagesimo 
septimo,  1111  kal.  februarii,  presentibus  fratre  Heinrico  de  Alswilre  ordinis 
l’redicatorum  et  predicto  plebano  et  Bertoldo  sacerdote  capellano  sororum 
25  jpsarum  ac  Wernhero  tilio  Kggehardi  et  Burkardo  lilio  Wernheri  I.upi  et 
Wernhero  filio  Livtoldi  sutoris  ac  Iohannc  fratre  ipsius  et  Heinrico  qui  dici- 
tur  Senno  ac' Heinrico  dicto  de  Dorf. 

321. 

Ritter  Heinrich  Mönch  verzichtet  auf  alle  Rechte  an  Gütern  zu 
30  Egishtim  zu  Gunsten  des  Klosters  Häusern. 

Basel  /2j7  Mars  />. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , Klingenthal  n ’ rj.  — Deutsches 

Regest  in  der  Registratur  von  1546,  Klingenthal  D.  fot.  764. 

Eingehängtes  Siegel  des  Domstifts.  S.  Abbildung  n"  iS. 

35  Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  ij.  Jh.  bemerkt:  sororis 

Hedcwigis  de  Valkenstein. 

Iudiccs  Basilienses  omnibus  presentium  inspectoribus  noticiam  rei 
geste.  Noverint  universi,  quod,  cum  . . priorissa  et  conventus  de  Husern 
coram  nobis  nomine  monasterii  sui  dominant  de  Wangen  uxorera  Hcnrici 

Urkandenbuch  der  Sudt  Basel.  1*  30 


Digitized  by  Google 


234 


militis  Basiliensis  dicti  Monachi  traxissent  in  causam  super  bonis  inferius 
annotatis,  idem  milcs  procurator  uxoris  eius  existens  in  iure  proposuit  et 
dixit,  quod  nee  ipse  nec  uxor  sua  nee  aliquis  nomine  ipsorum  dicta  bona 
possideret,  quod  eciam  nulli  de  ipsis  prestare  vellent  aliquam  warandiam. 
Sunt  autem  hcc  bona:  due  partes  curtis*)  site  Eginshein  iuxta  superiorem  5 
portam,  dimidium  iugerum  agri  siti  bi  Tumbengazen,  unum  iugerum  prati  siti 
ze  Forcnzenmattun  iuxta  bona  dominorum  de  Marpacb,  item  unum  pratum 
zc  Wazervalien,  duo  scadi  et  dimidius  vincarum  ze  Talhaldcn,  tres  scadi  zc 
Tal  aber  iuxta  vineas  domini  de  Mcginhein,  item  zem  Talaker  duo  scadi  iuxta 
vineas  I.utoldi,  item  duo  scadi  iuxta  bona  Conradi  de  Wibelisbach,  item  duo  10 
scadi  bi  Morswiler  wege,  item  unus  scadus  zc  Herde,  item  unus  scadus  ze 
Guntramcs  muren,  item  dimidius  scadus  iuxta  fontem  dictum  Heiligbrunne. 
Horum  omnium  mediam  partem  dicte  . . priorissa  et  conventus  petiverunt, 
sicut  in  earum  libello  parti  adverse  porrccto  plenius  continetur.  Xe  autem 
super  premissis  in  posterum  dubitetur,  presentem  cartam  sigillo  capituli 
Basiliensis,  quo  in  iudiciis  utimur,  fccimus  conmuniri.  Act  scu  dat.  Basilce, 
anno  domini  ftcci.vn,  feria  quinta  ante  dominicam  letarc  Iherusalem. 

322. 

Bischof  Berthold  von  Basel  leiht  Konrad  dem  Zöllner  Güter  vor  dem 
Spa/cnthor.  — 1257  März  2$.  20 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  zS ' (A)  und  z$l  (A'J- 

Die  Urkunde  liegt  in  zwei  von  verschiedenen  Händen  herriihrenden 
Ausfertigungen  vor. 

An  A hängen  an  Schnüren  nur  noch  die  zwei  Siegel  des  Bischofs 
(s.  Abbildung  if  tt)  und  des  Domstifts  (s.  Abbildung  n"  iS) ; dieselben  23 
hängen  auch  an  A',  doch  hat  dieses  keine  Öffnung  für  ein  drittes 
Siegel  wie  A. 

Berchtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  presentium  inspectoribus 
noticiam  subscriptorum.  l’lerumquc  proccssus  temporis  parit  calumpniam  et 
sequitur  rerum  oblivio,  nisi  ca  que  fiunt  in  tempore  scripture  testimonio  30 
fulciantur.  Xoverint  igitur  tarn  presentes  quam  posteri,  quod  Keinherus  et 
Iohannes  prccones  nostri  omnes  agros  ad  officia  sua  spcctantes,  que  a nobis 
habent,  sitos  iuxta  crucem  lapideam  ante  portam  Spalon,  ofliciorum  suorum 
conmodis  inhiantes,  quia  fere  inculti  crant,  in  manus  nostras  resignaverunt, 
petentes  eos  iure  hereditario  conccdi“)  sub  annuo  censu  unius  libre  monete  35 
nostre  currentis  pro  tempore  Conrado  qui  dicitur  dir  Zolncre  et  heredibus 
eius,  ut  ad  culturam  et  profcctum  possent  redigi  meliorem.  Nos  autem 
dictorum  preconum  petitionibus  annuentes,  quia  fructuosum  novimus  officiis 
prelibatis,  prefatos  agros  dictis  Conrado  et  heredibus  eius  sccundum  form  am 

321.  a)  über  curtis  von  einer  Hund  des  tb.  yh.  iibergesehrieben : eins  hofs.  4^) 

322.  a)  hereditario  sub  annuo  censu  unius  libre  monete  nostre  currentis  pro  tempore  concedi  Ax. 


Digitized  by  Google 


235 


prescriptam  concessinius  perpetuo  possidendos.  Kt  sciendum,  quod  nec  Con- 
radus  nec  hercdcs  eins  ncc  alii '’)  quilibct  ad  quos  iidem  agri  donationis 
venditionis  vcl  altcrius  cuiuscumque  contractus  titulo  devolventur,  ullumc) 
censum  honorarium  vulgariter  dictum  crschaz'*)  reddcre  tenebuntur.  Decime 
5 quoque  rcmancbunt  eisdcm  agris,  sicut  ct  antea  remanserunt.  Ut  autcm 
ista  concessio  concessionisque  forma  perpetue  robur  obtincat  rirmitatis  ncc 
possit  a nobis  vcl  a nostris  successoribus  immutari,  prcscns  est  scriptum  per 
appensionem  sigillorum  nostri,  capittili  nostri,  et  nostre  civitatis  civium') 
roboratum.  Testes:  Hcnricus  archidiaconus,  Krchinvridus1)  cantor,  Henricus 
10  Magister  paniticuni,  Henricus  Vullere,  “)  Truto  frater  supradicti  Conradi,h) 
Henricus  Grauo,  Wernherus  Cholbz-ingere  ct  alii  quamplurcs.  Sciendum  ctiam, 
quod  prcdictus  census ')  divisim  in  ieiuniis  quatuor  temporum,  qualibet k) 
quinque  solidi,  est  reddendus.  Act.  seu  dat.  anno  domini  ftoci.vft,  in 
annuntiationc  beate  Marie  virginis. 


15 


323. 


Papst  Alexander  IV.  bestätigt  die  Schenkung  des  Kirchensalzes  zu 
Wehr  durch  Walther  von  Klingen  an  das  Kloster  Klingenthal. 

Lateran  1257  März  2p. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  Klingenthal  n“  16  (A ).  — Abschrift 
20  II iirstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  2g"  in  der  Universitäts- 

bibliothek zu  Basel  (B). 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerke : auf  dem  Bug  rechts  d,  auf  der  Schriftseite  oben 
ad  preces  (?)  fratris  Alberti,  auf  der  Rückseite  predicator. 

•25  Trouillat  2,  So  n°  jS  nach  B.  I/ier  ist  zu  lesen: 

■ S.  So  Z.  20  monialium  statt  munalium. 

Z.  22  I’redicatonim  statt  praedicatorum. 

Z.  27  cquitatis  statt  aequitatis. 

St  Z.  1 Klingin  statt  Klingen. 

3u  Z.  7 auctoritate  statt  autlioritate. 

Z.  p nostre  statt  nostrae. 

Z.  11  presumpscrit  statt  praesumpserit 
Z.  12  Dat.  statt  Datum. 

Z.  11  Kl.  statt  Kal. 

35  324. 

Papst  Alexander  IV.  bestätigt  dem  Kloster  Klingenthal  die  Gültigkeit 
seiner  Privilegien  an  dem  neuen  Orte  seiner  Niederlassung. 

Ixxteran  1257  März  2p. 


32*2*  b)  quod  ncc  hercdcs  scpcdicti  Cunradi  nec  alii  Ax.  c)  korrigitrt  aus  nullutn  in  A1  d)  vul- 
Kanter  dictum  ersehn*  ftkU  in  Al.  e)  sigillorum  nostri  et  nostri  capituli  roboratum  A1. 
f)  Erchinuridu«  Ax.  gf  Vtvllere  AK  h)  Cunradi  supradicti  Al.  i)  censu«  predictus  AK 
k)  quoübet  AK 


Digitized  by  Google 


236 


Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  Klingenthal  n"  iS  (A).  — Hegest 

aus  dem  / }.  Jh.  auf  dem  Pergamenthlatt  Klingenthal  nö  2809  ebendort. 

Die  l lulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfädeu. 

Kanzleivermerke:  auf  dem  J lug  rechts  d,  auf  der  Rückseite  oben 

predicator.  5 

IV.  Wackernagel  kleinere  Schriften  2,  »"  2 nach  A. 

i Alexander  jj  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  filiabus . . 
priorisse  et  convcntui  monialium  incltisarum  monastcrii  de  Klingcntal  ordinis 
sancti  Augustini  Constantiensis  diocesis  secundum  instituta  ordinis  fratnim 
Predicatorum  viventibus  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Solet  annuere  10 
sedes  apostolica  piis  votis  et  honestis  petentiura  precibus  favorem  benivolura 
impertiri.  Kxhibita  siquideni  nobis  vestra  petitio  contincbat,  quod  vos  mo* 
nastcrium  vestrum  et  ipsius  nomen  de  quodara  loco,  in  quo  hactcnus  fucrat, 
propter  plures  eius  ineptias  ad  illum,  in  quo  ad  presens  degitis,  religioni 
vestre  aptum  et  congruum  de  consensu  diocesani  vestri  dcliberatione  pro-  15 
vida  transtulistis.  Quia  vero  diversas  libertates  et  immunitates  a Romanis 
pontificibus  prcdecessoribus  nostris  ac  libertates  et  exemptiones  secularium 
exactionum  a nonnullis  regibus  et  principibus  ac  aliis  Christi  lidclibus  vobis 
concessas  sub  nomine  prioris  loci  vos  rationabiliter  et  pacitice  asseritis  ob- 
tinere,  nos  vestris  supplicationibus  inclinati,  ut  libertates  immunitates  et  20 
exemptiones  huiusmodi  quoad  locum  in  quo  nunc  degitis  in  suo  roborc 
perseverent,  vobis  auctoritatc  presentiuin  indulgcmus.  Nulli  ergo  omnino 
hominum  liceat,  hanc  paginam  nostre  concessionis  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  conträirc.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem 
omnipotentis  dei  et  bcatorum  l’etri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  25 
incursurum.  Dat.  Latcrani , 1111  kl.  aprilis,  pontilicatus  nostri  anno  tertio. 

325. 

Bischof  Bertho/d  von  Basel  giebl  dem  PretügerklosUr  einen  Acker 
und  empfängt  dafür  tauschweise  von  dem  Johanniter  haus  einen  (larlcn, 
welch  letztem  er  an  Ste/te  des  erstem  dem  Ritter  Mathias  von  Eptingen  30 
zu  Lehen  giebl.  Hase!  1257  April  $■ 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Hasel,  Prediger  n“  57  (A). 

An  Pergamentstreifen  hängen  die  Siegel  des  Bischofs  Bertho/d  und  des 

Domstiftes.  S.  Abbildungen  n“  1 / und  n"  18. 

Bcrhtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  fidelibus  ad  quos  35 
presens  scriptum  pervenerit  salutem  in  omnium  salvatore.  Ne  in  oblivionem 
venire  valeat  quod  publice  actum  est,  tenorc  presentiuin  omnibus  dcclara- 
mus,  quod  nos  de  consilio  bonorum  virorum  ob  devotionem  dilcetorum  in 
Christo  fratrum  l’redicatorum  in  Basilca  agrum  quendam  ipsorum  arec  con- 
tiguum  iure  proprietatis  ad  nostram  ccclcsiam  pertinentem,  quem  Mathias  40 


Digitized  by  Google 


237 


miles  dictus  de  Kptingin  posscderat  ab  ecclcsia  nostra  titulo  feodali,  eodem 
railite  ipsum  agrum  in  manus  nostras  voluntarie  resignante,  predictis  fratribus 
Predicatoribus  contulimus  iure  proprietario  perpetuo  possidendum.  In  ipsius 
autem  agri  perrautationera  ortum  quendam  recepiraus  a fratribus  hospitalis 
6 sancti  Iohannis,  cuius  proprietatem  dilectus  in  Giristo  frater  Rvdolfus  sacerdos 
provisor  dicte  domus  in  Basilca  de  mandato  fratris  Heinrici  de  Tochinburc 
provisoris  hospitalis  sancti  Iohannis  Ierosolimitani  in  superiori  Alamannia 
etiain  ccclesie  nostre  tradidit  et  in  manus  nostras  publice  resignavit,  quem 
ortum  predicto  militi  Mathie  titulo  concessimus  feodali.  In  huius  igitur  rei 
10  testimonium  litteram  presentem  conscribi  fccimus  et  tarn  nostri  quam  chori 
sigillorum  iussimus  munimine  consignari.  Acta  autem  sunt  hec  anno  domi- 
nicc  incarnationis  MOCl.vii,  in  choro  Basiliensi,  nonis  aprilis,  in  cena  domini, 
presentibus  Heinrico  preposito  maioris  ecclesie,  domino  Hfeinrico]  archy- 
prespitero  de  Niwinburc,  Heinrico  decano  de  Rinacho,  Iirkinfrido  cantore 
15  Basiliensi  et  aliis  canonicis  et  clericis  multis,  item  fratrc  Achillc  priore  fra- 
trum  ordinis  l’redicatorura  in  Basilca  et  fratre  Remboldo“)  Treuirensi,  item 
fratre  Rvdolfo  procuratore  domus  hospitalis  sancti  Iohannis  in  Basilca,  item 
domino  Mathia  de  Kptingin  et  domino  Cvnrado  an  dem  Komemargite  militi- 
bus  et  multis  aliis  clericis  et  laicis  fide  dignis. 


20  32(i. 

Das  Kloster  Olsberg  leiht  dem  Metzger  Heinrich  Säehingcr  und  seiner 
Frau  die  Hälfte  eines  Kellers  beim  Hause  zum  neuen  Keller  in  Fasel. 

— iijj  Mai  .?/. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  u°  ?/  (A). 

25  Das  Siegel  hängt  an  einer  Schnur. 

t SIGILLVM  . ABBATISSK  . DE  . OI.Sl'KRCH. 

Univcrsis  Christi  fidelibus  presentium  inspectoribus  Berchta  abbatissa 
et  conventus  monasterii  de  Olsperk  Cisterciensis  ordinis  noticiam  subscrip- 
tonim.  Tenore  presentium  notum  ‘ facimus  omnibus  presentibus  et  futuris, 
30  quod  nos  unanimi  consensu  dimidiam  partem  cuiusdam  cellarioli  ad  domura 
nostram,  que  Novum  cellarium  dicitur,  pertinentis  Heinrico  carnitici  Basiliensi 
qui  Seconiensis  dicitur  et  Adilheidi  uxori  sue  pro  annuo  censu  duorum  soli- 
dorum  in  festo  sancti  Martini  solvendorum  et  pro  duobus  circulis  simile 
hereditario  iure  concessimus  paeihee  possidendam.  Kt  sciendum,  quod,  si 
35  nos  aliquando  continget  dictum  Novum  cellarium  vendere  vcl  in  meliores 
usus  convertcre  vcl  modo  quolibet  alienare,  dicti  Hcinricus  et  Adleidis  vel 
heredes  sui,  qui  pro  tempore  habuerint  dictum  celiariolum,  non  debent  pri- 
vari  vel  gravari  aliquatenus  iure  suo.  Ne  autem  super  his  dubictas  aliqua  vel 
discordia  in  postcrum  oriatur,  hoc  scriptum  sigilli  nostri  fecimus  munimine 

40  325-  »)  *Jcr  Reinbuldo. 


Digitized  by  Google 


238 


roborari.  Testes  huius  rei  sunt:  Arnoldus  plebanus  de  Blatshein,  Waltherus 
conversus  in  Olsperk,  Wemherus  civis  Basiliensis  dictus  Rufus  et  quidam 
alii.  Acta  sunt  hec  anno  domini  SiCcLvn,  II  kaL  iunii. 


327. 

Heinrich  von  Eschenz  und  seine  Angehörigen  schenken  (iüier,  welche  5 
zum  Teil  von  Walther  von  Klingen  zu  Lehen  gehen,  zum  Teil  Eigengut 
sind,  durch  die  Hand  Walthers  von  Klingen  dem  Kloster  K/ingcnthal. 

KlingeHthal  1257  Juni  12. 

Original  im  Staatsarchiv  sh  Basel,  Klingenthal  «"  17  (A). 

Vas  Siegel  Walthers  von  Klingen  hängt  an  Seidenfäden.  S,  Abbildung  10 
n“  <70. 

Universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presentes  littcre  pervenerint Waltherus 
nobilis  de  Klingin  notitiam  subscriptorum.  Omnibus  igitur  innotescat,  quod 
Hcinricus  dilectus  noster  dictus  de  Kschinze  possessioncs  suas,  quarum  pro- 
prietas  ad  nos  spectabat,  ipsc  vero  a nobis  possederat  tytulo  feodali,  in  IS 
manus  nostras  libere  rcsignavit  petens  humiliter  et  devote,  quatinus  easdem 
priorisse  ac  conventui  sororum  in  Klingintal  divine  retributionis  intuitu  largi- 
remur.  Sunt  autem  iste:  vinea  et  pratum  a latere  ipsius  vinee  in  loco  qui 
dicitur  Sewischin  matte,  item  territorium“)  et  cellarium  in  Klinginowc,  domus 
in  suburbio  castri  Werra,  territorium  in  Kilchperc,  et  in  Rickinbach  dimidium  20 
molendinum,  quod  ctiam  tali  iure  fundatum  noscitur  ab  antiquo,  ut  nullum 
tale  in  toto  predio  nostro  super  Werreberc  umquam  debeat  collocari.  Ad  hec 
uxor  eiusdem  Heinrici  Richinzc  nomine  bona  sua  in  Mulberc,  scilicet  rnolcn* 
dinum  et  prata  adiaccntia  cum  tribus  schüpözis  in  ipsa  villa  et  unum  pratum 
in  Wittewunowe  et  quartam  partem  montis  inter  Ringoltstal  et  Elbisbach,  25 
insuper  mediam  partem  montis  inter  Ringoltstal  et  Rotinbach , que  omnia 
proprietatis  tytulo  possederat,  accedente  consensu  predicti  mariti  sui  tradidit 
in  manus  nostras  rogans  hec  omnia  supradicto  conventui  donari  omni  iure, 
quo  ipsa  possederat,  perpetuo  possidenda.  Gratum  igitur  adhibentes  assensum 
petitionibus  utriusque  fecimus  quod  rogabant  et  omnia  prenominata  bona  30 
contulimus  sororibus  antcdictis  cum  omni  iure  plenaquc  libertate  sicut 
habuimus  in  eisdem.  l’ostea  vero  iamdicta  uxor  Heinrici  prefatas  posses- 
siones,  quas  proprietatis  tytulo  prius  possederat,  pro  annuo  censu  rccepit  a 
priorissa  scilicet  pro  una  libra  cere  et  insuper  dimidium  molendinum  in 
Rickinbach  similiter  pro  una  libra  cere  tali  adiecta  conditione,  ut  videlicet  35 
ipsa  bona  usque  ad  fincm  vite  rctincat  ncc  ad  aliquem  heredum  ipsius 
ullatcnus  dcvolvantur,  nisi  tantum  ad  prolcm  si  genucrit  uterinam;  si  vero 
decesserit  sine  illa,  statim  ad  monasterium  prcdictum  hec  omnia  revertantur. 
Mater  etiam  supradictc  femine  Berta  nomine  vidua  rclicta  Alberonis  militis 


327-  a)  Cher  territorium  steht  VOM  gttichtr  ttanJ  geschrieben  hofstat.  40 


Digitized  by  Google 


239 


de  Tottingin  et  hcc  eadem  filia  et  Iohannes  filius  eiusdcm  vidue  ac  Mcch- 
thildis  uxor  illius  predia  sua,  scilicet  in  Mulberc  duas  schöpozas,  de  quibus 
dcccm  et  novem  Solidi  annuatim  solvuntur,  et  in  Wilc  unde  due  somc  rubei 
vini  dantur,  et  in  Gerisbach  tinde  duo  solidi  singulis  annis  dantur,  item  in 
5 Metteion  et  in  Birdorf  et  domum  suam  in  Klinginowe  et  dimidium  molen- 
dinum  in  Kickinbach,  quod  cisdcm  pro  aliis  quibusdam  bonis  contulimus, 
per  manus  nostras  monastcrio  in  Klingintal  dedernnt  proprietatis  tytulo 
possidenda.  In  honim  omninm  testimonium  hanc  paginam  conscribi  et 
sigilli  nostri  signaculo  fecimus  contirmari.  Acta  sunt  hec  anno  ab  incarna- 
10  tione  domini  MCC'f.vn , pridie  idus  iunii,  aput  Klingintal,  et  qui  presentes 
aderant  sunt  subscripti : frater  Achilles  prior  fratrum  ordinis  l’redicatorum 
in  Basilea  et  frater  Albertus  de  Bolle  et  Heinricus  plebanus  in  Werra  et 
Wemhcrus  sacerdos  vicarius  eiusdem  et  Dietricus  viccplcbanus  in  Rickin- 
bach, item  Wernherus  senior  dictus  Lupus  et  Vlricus  Banwart,  Chonradus 
15  dictus  Livbere,  Bertoldus  et  Wernherus  von  dien  Glashutton,  Iohannes  de 
Obim  Werre,  Bertoldus  dictus  Henli,  Heinricus  et  Burkardus  fratres  de 
Berngeringin  et  alii  multi. 


328. 

Kotirad  de  Tullinchon  und  seine  beiden  Seineestern  erklären  sich  mit 
20  dem  Schadensersatz  zufrieden,  welchen  ihnen  Eckard  de  Curia  und 
seine  Söhne  Rudolf  und  Eckard,  Ritter,  geleistet  haben. 

Basel  1237  Juli  26. 

Acta  sunt  hec  anno  domini  MOcLvtl,  septimo  kl.  augusti,  in  curia  fratrum 
Predicatorum  Basiticnsium,  presentibus  domino  Keinboldo  milite  de  Eptingin, 
25  Iohanne  uillico,  Nicolao  theloneario,  Chvnrado  Shaltinbrant,  Berctodo  filio 
Marquardi,  Dietrico  monctario,  Ileinrico  Rcbmanno,  Burchardo  de  Gundol- 
storf  civibus  Basiliensibus  . . . 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kalmar,  Unterlinden 
11  if. 

30  An  einem  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel  der  Bürger  von  Basel. 

321). 

Ritter  Heinrich  Pfaff  verkauft  dem  Predigerkloster  ein  Grundstück 
in  Basel.  Base!  1257  Juli  ?o. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  «"  S9- 

35  Von  den  drei  (an  Pergamentstreif  en  hängenden)  Siegeln  sind  noch  zwei 

vorhanden : 

1.  t S . PETRI  & OTONIS  . SHALARIOR  . DE  . BASILEA. 

S.  Abbildung  n“  105. 

2.  f S1GILI.VM  . CIVIVM  . BASIUENSIVM.  S.  Abbildung  n- 1)9. 


Digitized  by  Google 


2-10 


Hvgo  advocatus  dictus  Monachus,  Otto  scultetus  dictus  Scalarius  et 
consules  civitatis  Basiliensis  Omnibus  presentem  paginam  inspecturis  rei  geste 
noticiam.  Quoniam  ea  que  aguntur  in  tempore  simul  cum  tempore  dilabuntur, 
dignum  cst,  ut  ea  que  perpetuitate  indigent  et  vigore  scripture  testimoniis 
roborentur.  Noverint  igitur  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  Heinricus  5 
miles  senior  dictus  der  Hhaphe  civis  Basiliensis  partem  agri  sui  capicntem 
in  latitudine  viginti  pedes  fratrum  ordinis  i’redicatorum  arcam  contingentem, 
quam  libere  a suis  progenitoribus  sc  asseruit  possedisse  nec  alicui  umquam 
alienasse  tytulo  generis  cuiuscumquc,  eisdem  fratribus  pro  quadam  summ» 
pccunic  vendidit  sentencialitcr  coram  nobis  et  in  manus  fratris  Achillis  10 
prioris  eorumdem  fratrum  nomine  ipsorum  cum  omni  iure  quod  sibi  in  eadem 
area  conpetebat  publice  resignavit  plenam  eis  super  hac  venditione  warandiam 
repromittens.  Ne  igitur  contractus  predictus  oblivionis  umbraculo  in  posterum 
diluatur,  presentem  litteram  in  testimonium  rci  geste  sigillorum  nostrorura 
munimine  fecimus  roborari.  Acta  sunt  hec  anno  domini  mcc  quinquagesimo  15 
vil,  tercio  kal.  augusti,  in  domo  conmunitatis,  presentibus  militibus  et  civibus 
subnotatis,  videlicct:  domino  Gerhardo  nobili  dcGozkon,  KeinboldodeEptingen, 
Heinrico  Monacho,  Heinrico  vor  Gazzen,  Cvnrado  de  Hofstetin  militibus, 
item  Heinrico  theloneario,  Iolianne  dicto  Maser,  Ottone  dicto  Schecce, 
Wernhero  de  Bladesheim,  Heinrico  dicto  Rebeman,  Iohannc  dicto  Stellin,  '20 
Wernhero  filio  molendinarii,  Heinrico  de  Svercestat,  Egellolfo  under  Salz- 
kasten,  COnrado  Lowclino,  Wernhero  de  Rotenulu  consulibus,  item  aliis 
civibus  Nicolao  filio  thelonearii,  Cvnrado  dicto  Schaltenbrant,  Lvdewieo 
dicto  lnstitore,  Wernhero  Rufo,  Heinrico  dicto  Tanz,  Cvnrado  dicto  Taulin 
et  aliis  multis.  Ad  hec  interfucrunt  cum  priore  prenominato  fratres  Iohannes  25 
supprior  dictus  de  Herenkcim,  frater  Albertus  lector,  frater  Meinfridus  fratres 
ordinis  I’redicatorum. 


330. 

Der  Konvent  des  Klosters  St.  Alban  timt  dun  Papst  Alexander  IV. 
kund,  dass  er  zu  seinem  Vertreter  und  Sachwalter  in  dem  Streit  mit  30 
dem  Domstift  über  die  (kreuzen  der  Sprengel  seinen  Prior  Heinrich 
ernannt  habe.  Base / 1257  Dezember  15. 

Abschrift  in  Transsumpt  der  Schiedsrichter  vom  15.  Mai  1259  (B). 

Sanctissimo  patri  in  Christo  ac  domino  suo  karissimo  domino  Alexandro 
sacrosanctc  Romane  ecclesie  summo  et  universali  pontifici  devoti  eius  filii  35 
convcntus  tnonasterii  sancti  Albani  Basiliensis  devota  pedum  oscula  beatorum. 
Noverit  sanctitas  vestra,  quod  nos  in  causis  que  vertuntur  vel  verti  sperantur 
intcr  nos  ex  parte  una  et  prepositum  et  capitulum  ecclesie  Basiliensis  ex 
altera  et  in  Omnibus  “)  aliis  causis  motis  et  movendis  a nobis  contra  quos- 


330.  a)  omnibus  auf  Rasur. 


40 


Digitized  by  Google 


241 


libet  vel  a quibuslibct  contra  nos  religiosum  virum  fratrem  Hcinricum  priorcm 
nostrum  procuratorem  nostrum  constituimus  sindicutn  vcl  actorem  dantes 
cidem  plenam  et  liberam  potestatem  impetrandi  pro  nobis  et  monasterio 
nostro  tarn  simplices  litteras  quam  legcndas,  contrahendi,  conveniendi,  iudices 
5 cligendi  in  vestre  curia  sanctitatis  nec  non  agcndi,  defcndcndi,  excipiendi, 
replicandi,  componendi,  transigendi,  iurandi  de  calumpnia  seu  de  veritate 
dicenda  in  animas  nostras  et  prestandi  cuiuslibct  altcrius  generis  iuramen- 
tum,  et  specialiter  pctcndi  beneticium  restitutionis  in  integrum  scmcl  vel 
pluries  cum  sibi  viderit  expedirc,  unum  vcl  plures  procuratores  coniunctim 
10  vel  divisim  codera  tempore  vel  diversis  temporibus  constituendi  loco  nostri 
vel  substituendi  loco  sui  in  predictis  omnibus  et  singulis,  quandocunque  et 
quoticnscunque  sibi  visum  fuerit  oportunum,  ita  quod  non  sit  conditio  melior 
occupantis,  ac  cos  revocandi  et  iterum  alios  constituendi  in  predictis  et 
quolibct  predictorum,  quicquid  per  ipsum,  [constitutum]  seu  constitutos,  sub- 
15  stitutum  aut  substitutos  ab  ipso  factum  fuerit  in  predictis  et  singulis  pre- 
dictorum et  circa  predicta  aut  atiquod  predictorum  ratum  et  firmum  habituri 
promittentes  sub  ypotheca  bonorum  monastcrii  nostri  ecclcsiasticorum  ac 
ctiam  mundanorum  presentium  et  futurorum,  si  ncccssc  fuerit  solverc  iudi- 
catum.  Et  hec  vestre  sanctitati  seu  auditoribus  a vobis  super  hoc  deputatis 
20  et  partibus  adversis  presentibus  litteris  intimamus.  In  cuius  rei  testimonium 
presentes  litteras  sigilli  nostri  munimine  communimus.  Act  et  dat  sabbato 
post  festum  beate  Lucie  virginis,  anno  domini  MCCI.vft,  apud  Rasileam. 


331. 

Das  Domstift  leiht  das  vom  Kloster  St.  Bernhard  bei  Basel  auf- 
25  gegebene  Haus  zum  Lamm  dem  Heinrich  Tanz,  Bürger  von  Basel. 

Basel  1257  Dezember  22. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Clara  n"  2 (A). 

An  seidenem  Bande  hängt  das  Siegel: 

t SIGILLVM  . SANCTE E . BASILIENSIS  . ECCLESIE. 

3U  -V.  Abbildung  «*'  18. 

Heinricus  prepositus,  Hcinricus  decanus  totumquecapitulumBasilien[se] 
omnibus  Christi  lidelibus  imperpetuum.  Noverint  universi  presentes  et  posteri, 
quod  Ita  magistra  et  conventus  sororum  de  sancto  Bernardo  extra  civitatem 
Basilicnsem  dimidiam  domutn  sitam  vor  Brücke  dictam  zem  I.ambe,  quam 
85  ex  donatione  filie  Conradi  Lovbarii  quondam  civis  Basiliensis  ordinem  earum 
intrantis  a nobis  sub  iure  hcreditario  pro  annuo  ccnsu  unius  ame  rubei  vini 
possidebant,  de  consensu  . . abbatis  de  Luzela  patris  et  confessoris  sui  in 
manus  Conradi  prepositi  sancti  Petri  ecclesic  nostre  camerarii  libere  resig- 
narunt,  qui  suis  precibus  acquiescens  domum  dimidiam  prclibatam  Heinrico 
40  dicto  Tanz  civi  Basilicnsi  conccssit  sub  iure  et  censu  premissis  possidcndam. 
In  cuius  rei  mcmoriam  sigillo  nostro  presentem  literam  duximus  consignan- 

Urkunden  buch  der  Stadl  Basel.  I.  31 


Digitized  by  Google 


242 


dam.  Testes:  Iohannes  de  Ratolstorf,  Lütoldus  canonici,  Heinricus  Diues, 
Heinricus  Steinli,  Iohannes  Crafto,  Wernherus  de  Eptingen  milites,  Iofhannes] 
de  sancto  Martino,  Io[hannes]  Maser,  Conradus  frater  suus,  Petrus  Shönkint, 
Rvdi  Rufus,  Waltherus  dormcntarius  et  alii  quamplurcs.  Act  Basilcc,  anno 
domini  SlCCLvft,  sabbato  ante  vigiliam  nativitatis  domini  nostri  Iesu  Oiristi.  5 

332. 

Herr  Konrad  von  Rotenberg  verkauft  seine  Guter  zu  Ef ringen  an 
das  Kloster  St.  Blasien.  Schopfheim  1258  Januar  7. 

Unter  den  Sieglern  ist  die  communitas  ßasiliensis. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  197.  10 

333. 

Papst  Alexander  IW  beauftragt  den  Abt  von  Lac  de  Joux.  das 
Basler  Domstift  wegen  seines  Streites  mit  dem  Kloster  St.  Alban  über 
die  Grenzen  ihrer  Sprengel  vor  den  päpstlichen  Stuhl  zu  ei/icren. 

Viterbo  t2jS  Februar  j.  15 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Raset,  Domstift  n * — Abschrift  des 

lg.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.fot.  r j n"  15  ebendort. 

Die  Rulle  fehlt. 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilceto  filio  abbati  monas- 
terii  de  Lacu  de  Carnens  ordinis  l’remonstratensis  I,ausanensis  diocesis  20 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Kxhibita  nobis  dilcctorum  iiliorum 
. . prioris  et  conventus  monastcrii  Isancti]*)  Albani  ßasiliensis  Cluniacensis 
ordinis  petitio  continebat,  quod,  cum  prepositus  et  capitulum  ecclesie  ßasiliensis 
asserentes,  quod  dudum  inter  ipsos  ex  parte  una  et  eosdem  . . priorem  et 
convcntum  super  iure  parrochiali  ecclesie  ac  monasterii  eorundem  ac  rebus  25 
aliis  ex  altera  matcria  questionis  exorta  fuerat,  super  hoc  in  . . prepositum 
et  decamim  et  archidiaconum  ßasilienses  corumquc  collegas  tamquam  in 
arbitros  concorditer  compromissum  et  quod  ipsi  cquum  tulcrant  arbitrium  inter 
partes  quodque  iidem  . . prior  et  conventus  arbitrium  ipsum  quod  accep- 
taverant  observare  indebite  denegabant,  super  hoc  contra  eos  in  consueta  30 
forma  litteras  apostolicas  ad  . . prepositum  et . . thezaurarium  Turiccnsis  ecclesie 
Constantiensis  diocesis  impetrassent  ac  postmodum  ipsos  coram  . . abbatc  de 
Wcttingcn,  [cui]b)  iam  dicti  delegati  commiserunt  super  hoc  totaliter  vices 
suas,  traxissent  in  causam,  tandem  iidem  prior  et  conventus  ab  eodem  abbate 
ex  suflicienti  gravamine  ad  sedem  apostolicam  appellantes  ad  prosequendam  35 
appellationem  huiusmodi  apud  sedem  apostolicam  certum  sibi  terminum  pre- 

333.  a)  sancti  fehlt  in  A.  b)  radierte  Stelle  in  A. 


Digitized  by  Google 


243 


fixerunt,  quorum  appellationi  dictus  abbas  deferens  reverenter  huiusmodi 
causam  ad  nostrum  remisit  exarncn.  Et  licet  idem  prior  pro  se  suoque  con- 
vcntu  in  tcrmino  ipso  personaliter  propter  hoc  ad  predictam  sedem  acccsserit 
nosque  sibi  dilectum  tilium  nostrum  0[ttobonum]  sancti  Adriani  diaconum 
5 cardinalcm  super  cadem  causa  dcderimus  auditorem,  quia  tarnen  pars  altera 
per  se  vel  idoneum  responsalem  coram  cardinali  eodem  in  termino  ipso  et 
postmodam  expectata  diutius  ac  in  audientia  publica  scpc  citata  comparere 
neglexit,  in  causa  ipsa  dcbitus  non  potuit  haberi  processus.  I’orro  iidem 
prepositus  et  capitulum  huiusmodi  negotio  appellationis  pendente  corpora 
10  quorundam  defunctorum  parrochianorum  prefati  monasterii  in  cimiterio  ipsius 
ecclesie  Basiliensis,  quamquam  ibidem  sepulturam  minime  elegissent,  sepelire 
temere  presumpserunt  in  dictorum  prioris  et  conventus  preiudicium  et  eius- 
dem  monasterii  non  modicum  dctrimcntum-  Quarc  pro  partc  ipsorum  prioris 
et  conventus  humilitcr  petebatur  a nobis,  ut  providere  super  hoc  patema 
15  diligentia  curaremus.  Nolentcs  itaquc  ipsis  in  suo  iure  deesse  qui  sumus 
Omnibus  in  iustitia  debitores,  discretioni  tue  per  apostolica  scripta  mandamus, 
quatinus  dictos  prepositum  et  capitulum  peremptorie  auctoritate  nostra  per 
te  vel  per  alium  citarc  procurcs,  ut  infra  duos  menses  et  dimidium  post 
citationcm  tuam  per  procuratorem  idoneum  sufliticnter  instructum  cum  omni- 
20  bus  actis  rationibus  et  munimentis  suis  causam  huiusmodi  contigentibus  com- 
parcant  coram  nobis  facturi  et  recepturi  super  premissis,  quod  ordo  dictaverit 
rationis.  Diem  vero  citationis  et  formam  nobis  per  tuas  litteras  harum 
seriem  contincntcs  cxponcre  fidclitcr  non  ommittas.  Dat.  Viterbii,  non. 
februar.,  pontilicatus  nostri  anno  quarto. 


25  m 

Abt  Yvo  von  Cluny  ermächtigt  den  Bruder  Heinrich,  Prior  des  Priorats 
zu  Basel,  zu  dessen  Vertretung  in  dem  Streite  mit  dem  Basler  Dom- 
stift über  die  Grenzen  der  Sprengel.  Viterbo  1258  Sprit  29. 

Abschrift  in  Transsumpt  der  Schiedsrichter  vom  15.  Mai  1259  (B). 

30  Universis*)  presentes  litteras  inspecturis  frater  Yuo  miscrationc  divina 

humilis  abbas  Cluniacensis  salutem  in  omnium  salvatore.  Noverit  Univer- 
sitas vestra,  quod  in  causa,  que  vertitur  vel  verti  speratur  inter  dilectum 
fratrem  nostrum  fratrem  Hcinricum  priorem  prioratus  Basiliensis  Cluniacensis 
ordinis  et  conventum  loci  eiusdem  ex  parte  una  et  dccanum  et  capitulum 
35  ecclesie  Basiliensis  et  quoslibet  alios  super  parrochia  sita  infra  muros  Basi- 
lienses  et  rebus  aliis  ex  altera,  eidem  priori  causam  huiusmodi  prosequendi 
auctoritate  presentium  plenam  et  liberam  concedimus  facultatem  dantes  pre- 
dicto  . . priori  ordinandi  vel  pacificandi  seu  amicabiliter  componendi  super 
dicta  ecclesia  plcnariam  potestatem.  In  cuius  rei  testimonium  presentes  lit- 
40  teras  sigillo  nostro  fecimus  communiri.  Actum  et  dat.  Viterbii,  lil  kl.  maii, 
anno  domini  JlCCLVllI,  pontilicatus  domini  Alexandri  pape  1111“  anno  quarto. 

334.  »)  U /Mt  in  B. 


Digitized  by  Google 


244 


335. 

Albert  von  Dellmensingen , Domherr  von  Strassburg,  spricht  als  sub- 
delegierter  Richter  im  Streite  des  Klosters  St.  Alban  mit  dem  Domstift 
in  Basel  über  die  Grenzen  ihrer  Sprengel  ein  Zwischenurteil , durch 
welches  seine  Kompetenz  anerkannt  und  das  Kloster  St.  Alban  zur  Be-  5 
streitung  der  über  die  Kompetenzeinrede  erlaufenen  Kosten  verfällt  wird. 

— 12 $8  Mai  7. 

Abschrift  in  Transsumpt  des  Kardinals  Ottobonus  vom  20.  Scptbr.  12 58  ( ii). 

Albertus  de  Talmessingen  canonicus  Argentinensis  iudex  subdclcgatus 
a . . preposito  et  . . thesaurario  TliuricenfsibusJ  iudicibus  a sede  apostolica  10 
delegatis  in  causa,  quam  vencrabiles  viri  , . prepositus,  . . dccanus  ct  capitulum 
ecclesie  Basiiiensis  coram  nobis  habent  contra  . . prepositum  ct  conventum 
sancti  Albani  Basiiiensis,  dudum  preclusa  via  cxccptiones  dilatorias  propo- 
nendi  preter  unam,  videlicet  quod  iudices  iurisditionem  nobis  committentcs 
fuerint  rccusati  priusquam  nobis  negotium  dclegarent,  quam,  si  dicti  pre-  15 
positus  et  conventus  probassent,  decrcvimus  admittendam,  tandem,  cum  ex 
confessione  procuratoris  eorum  cognoverimus  per  litteras  nobis  iurisdictioncm 
tribuentes  prefatos  prepositum  et  conventum  nunquam  fuissc  citatos  prius- 
quam nobis  causa  fuerit  totaliter  delegata,  intcrloquendo  pronuntiamus  non 
obstante  prefata  vcl  qualibet  alia  exccptionc  dilatoria  in  causa  proccdcre  20 
nos  debere,  dictum  procuratorcm  nomine  prepositi  et  conventus  eorundera 
in  expensis  factis  occasione  exccptionis  prehabite  procuratori  dictorum  pre- 
positi, decani  et  capituli  condcmpnantcs.  Actum  ct  pronuntiatum  anno 
domini  SiccL  octavo,  nonas  maii,  inditionis  prirne. 

336.  25 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  dem  Heinrich  Kenneier  ein  Haus  unter 
den  Bulgen.  Basel  12$S  Mai  7. 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  fhs.  im  Cartular  St.  Peter  H. 

fol.  f /''  n“  46  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

Arnold  S.  J2J  nach  B.  30 

Cvnradus  prepositus,  Cvnradus  dccanus  totumque  capitulum  ecclesie 
sancti  l'etri  Basilicnsis  universis  Christi  fidclibus  presentem  paginam  in- 
specturis  subscriptorum  notitiam  cum  salutc.  Noverint  universi  presentes  et 
postcri,  quod  Cvnradus  fiüus  Heinrici  qui  dicitur  Scriptor  quondam  con- 
canonici  nostri  nunc  civis  Basiiiensis  domum  sitam  in  vico  dicto  under  den  35 
Bulgen,  in  qua  Otto  dictus  Isncre  aliquando  morabatur,  conccssam  sibi  a 
nobis  ad  resignationem  et  petitionem  dicti  patris  sui  [iure]  hereditario  sub 
annuo  censu  quinquaginta  duorum  solidorum  nobis  in  festo  beati  Iohannis 
baptistc  pro  dimidia  parte  ct  in  festo  beati  Martini  pro  dimidia  ac  ctiam 


Digitized  by  Google 


245 


quatuor  solidorum  in  anniversario  Heinrici  fratris  prefati  Hcinrici  Scriptoris 
annis  singulis  persolvendorum  in  manus  nostras  adhibitis  omnibus  obser- 
vationibus  iuris  liberaliter  resignavit  scpcdicto  Heinrico  Scriptore  et  liberis 
eius  presentibus  consentientibus  ct  renuntiantibus  iuri,  quod  sibi  et  eis 
6 retinucrat  in  eadcm  domo,  videlicet  quod  deberet  ad  ipsum  et  liberos  suos 
redire,  si  Cvnradus  sine  liberis  legittimis  per  ipsum  de  uxore  legittima  pro- 
genitis  decederet  ab  hac  vita.  Nos  igitur  ad  ipsius  Cvnradi  et  patris  sui 
pctitionem  domum  predictam  Heinrico  dicto  Kennelere  concessimus  sub  iure 
et  pro  ccnsu  prenominatis  pcrpetuo  pacifice  possidendani.  Et  scicndum, 
10  quod  de  sepedicta  domo  quandocunque  manus  possidentis  eam  mutabitur, 
quinque  solidi  tantum  nomine  census  honorarii,  qui  vulgariter  erschatz 
dicitur,  tenetur  dari.  Ut  autcm  super  premissis  nulla  dubietas  sive  contcntio 
postmodum  oriatur,  ego  Cvnradus  prepositus  men  nosque  capitulum  nostro 
sigillo  presentem  paginam  duximus  consignare.  Act.  Basilee  in  cimiterio 
15  ecclesie  nostre,  anno  domini  ftcCLVltl,  in  crastino  beati  lohannis  ante  portam 
Latinam.  Testes:  Wemlierus  Rvfus,  Lvdwicus  institor,  Hugo  Svtto,  Bure- 
hardus  de  Tvrego,  Cvnradus  de  Leimen,  Iohannes  Tvba,  Vlricus  thclonearius, 
. dictus  Stiebcrc  et  alii  quamplures  fide  digni. 

337. 

20  Kuno  von  Mwsbaeh  und  seine  Krau  Gisela  übertragen  ihr  Haus  zur 
Platte  in  Basel  dem  Kloster  Olsberg.  Basel  1258  Mai  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  «*  32  (A).  — Abschrift 
Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  152  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel  (B).  — Abschrift  des  16.  Jh.  in  den  chartae  Amer- 
25  bachianae  C.  p.  231  (Bl)  ebendort. 

Ochs  1,  336  nach  B = Trouil/at  /,  652  >t°  43p. 

An  Schnuren  hängen  zwei  Siegel: 

t.  Hugo  Mönch.  S.  Abbildung  »'  100. 

2.  Burger  von  Basel.  S.  Abbildung  «"  139. 

30  Universis  Christi  fidelibus  presentium  inspectoribus  Hugo  advocatus 

dictus  Monachus,  Heinricus  magister  civium  dictus  Steinli  milites  Basilienses 
noticiam  rei  geste.  Ad  ambiguitatis  scrupulum  precavendum  in  posterum 
neccssc  est  hominibus  acta  sua  littcris  conmendarc.  Novcrint  igitur  omnes 
quos  nosse  fuerit  oportunum,  quod  nobis  iudicio  presidentibus  in  domo,  que 
85  zim  Sluche  dicitur,  Basilee  Chiino  concivis  noster  dictus  de  Mfispach  et  Gisela 
eius  uxor  per  sententiam,  sicut  in  huiusmodi  contractibus  consuevit  iieri, 
domum  suam  in  loco  qui  dicitur  zir  Blattun  sitam  et  aream  retroiacentem 
pro  animarum  suarum  remedio  monasterio  de  Olsperk  Cistercicnsis  ordinis 
Basiliensis  dyocesis  multis  presentibus  libere  contulerunt  in  manus  domine 
40  Berchte  abbatisse  ibidem  publice  resignando  et  ab  cisdem  domo  et  area 
omnes  lieredcs  suos  penitus  excluserunt.  Et  in  huius  rei  testimonium  pro- 
sens  scriptum  munimine  sigilli  civitatis  Basiliensis  et  mei  videlicet  advocati 


Digitized  by  Google 


246 


fecimus  roborari.  Testes  Imins  rei  sunt:  soror  Gisela*)  dictaVulina  et  frater 
Waltherus  de  Olsperk,  Burchardus  de  Vfhein  nobilis,  Heinricus  dir  Phaffo, 
Heinricus  vor  Gazzun,  Johannes  der  Chindon,  lacobus  Marscalcus,  Hugo 
Camerarii  milites,  Ludewicus  institor.  Nicolaus  filius  Nicolai  thelonearii, 
Iohannes  magister  monete,  Iohannes  Masir,  Otto  Scheko,  Rüdolfus  magister  5 
monete,  . . dictus  Vuli  institor  cives  Basilienscs  et  alii  quaraplures.  Actum 
et  dat.  in  domo  zim  Sluche,  anno  domini  MCcf.VIII,  villl  kalcnd.  iunii. 

338. 

Das  Kloster  Olsberg  leiht  sein  Haus  zur  Platte  in  Basel  dem  Martin 
zur  Platte  und  dessen  Frau  zu  Erbrecht.  10 

Hasel  /2jS  Mai  24. 

Original  im  Staatsarchh • zu  Aarau,  Olsberg  n"  33  (A). 

An  einer  Schnur  hangt  das  Siegel  der  Abtissin  von  Olsberg. 

Universis  Christi  fidelibus  presentium  inspectoribus  Berchta  abbatissa 
et  conventus  monasterii  de  Olsperk  Cisterciensis  ordinis  Basiliensis  dyocesis  15 
noticiam  subscriptorum.  Tenore  presentium  notum  facimus  omnibus  presen- 
tibus  et  futuris,  quod  nos  unanimiter  domuni  nostram  Basilee  in  loco  qui 
dicitur  zir  Blatun  sitam  et  aream  retro  ipsam  domum,  quam  nobis  Chuno 
civis  Basiliensis  qui  dicitur  de  Müspach  et  uxor  eius  Gisela  rcsignantes  eam 
in  manus  nostras  multis  presentibus  contulerunt,  Martino  filio  bone  memorie  20 
Vlrici  zir  Blattun  et  uxori  eius  Mechtildi  filie  Petri  dicti  Vardci  pro  annuo 
censu  quinquaginta  quatuor  solidorum  divisim  in  quatuor  temporum  ieiuniis 
solvendorum  nobis  iure  concessimus  hcreditario  pacifice  possidendam.  Et  in 
premissorum  testimonium  et  memoriam  hanc  eis  contulimus  littcram  sigilli 
nostri  muniminc  roboratam.  Testes  huius  rei  sunt : frater  Waltherus  noster,  25 
Chflno  de  Müspach  prescriptus,  Chunradus  Vardel,  Wernherus  pectinarius, 
Chiinradus  de  Kmmiracha,  Heinricus  Azo,  Heinricus  Sueuus  camifex,  Reyn- 
hcrus  Vuli,  Wernherus  gladiator  cim  S werte,  Chunradus  Manvirtrib,  . . 
novator  de  sancto  Albano  dictus  Episcopus,  Wernherus  Wigrich,  l’etrus 
Vardel  et  alii  quamplurcs  cives  Basilienses.  Acta  sunt  hcc  Basilee  in  30 
stupa  sepedicti  Chünonis  de  Müspach,  anno  domini  ftccL  octavo,  vmt 
kalend,  iunii. 

3m 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  der  Gertrud,  Witwe  Rudolfs  von 
Hagenthal,  ein  Grundstück  vor  dem  Schur/unhause.  35 

Hasel  123S  Mai  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n‘  16  (A).  — Regesten 


337.  a)  Gisela  auf  Rasur  in  .4. 


Digitized  by  Google 


247 


im  weis sen  Buch  von  i)oo  S.  Leonhard  D.  fol.  16)  und  in  der  Regi- 
stratur des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B.  fol.  S6V  ebendort. 

Regest  bei  Arnold  S.  162. 

Das  (abhangende)  Siege I fehlt. 

6 Universis  Christi  ridelibus  presentium  inspectoribus  Albertus  prepositus 

et  conventus  ecclesie  sancti  I.eonardi  Basilee  noticiam  rei  geste.  Quoniam 
omnium  recordari  et  nullius  oblivisci  divinum  est  [potius]*)  quam  humanum, 
expedit  hominibus  acta  sua  litteris  conmendare.  Notum  sit  igitur  omnibus 
presentibus  et  futuris,  quod  110s  aream  sitam  Basilee  ante  domum,  que  vulgo 
10  dicitur  Schurlunhus,  solventem  nobis  in  nativitate  domini  quinque  solidos 
annuatim  et  maiori  ecclesie  Basiliensi  quinque  solidos  annis  singulis  in  penthe- 
coste  Gerdrudi  uxori  Rüdolfi  filii  bone  memoric  Ottonis  de  Hagindal  carni- 
ficis,  cum  cadem  area  hcreditario  iure  ex  patre  suo  Gerhardo  Romano  et 
matre  sua  Gerdrude  ad  eam  devoluta  sit,  sicut  cius  littcre  quas  eis  pie  rccorda- 
15  tionis  Otto  prepositus  noster  contulerat  protestantur,  et  dicto  RSdolfo  pro 
censu  prescripto  iure  concessimus  hereditario  pacifice  possidendam.  Et  ne 
super  hoc  aliqua  lis  vel  dubietas  in  posterum  possit  oriri , haue  ipsis  con- 
tulimus  litteram  sigilli  nostri  munimine  roboratam.  Testes  huius  rei  sunt : 
Chunradus  decanus  ecclesie  sancti  l’etri  Basilee,  Fridericus,  Wernherus,  Petrus, 
20  Wernherus,  Nicolaus,  Fridericus,  Iohannes,  Waltherus  et  Burchardus  fratres 
nostri,  Wezilo  cellerarius,  Iohannes  de  Esilturli,  Burchardus  Hostein,  Heinricus 
de  Sechingen,  Gerungus  I.oripes  et  quidam  alii  cives  Basilienses.  Acta  sunt 
hec  in  ambitu  claustri  sancti  Econardi  Basiljiensis],  anno  domini  ftccL  octavo, 
in  mense  maio. 


25  »40. 

Bischof  Bert  ho  Id  von  Basel  leiht  dem  Kloster  Wettingen  die  von  den 
Eigenleuten  der  Kirche  Basel  211  Brombach  an  das  Kloster  ver- 
gab ten  Güter.  — 12)8  Juni  )o. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  n°  )S  (A).  — Abschrift 
30  von  i486 — i)to  im  Dokumentenbuch  des  Peter  Xumagen  fol.  2)0  im 

Staatsarchiv  zu  Aarau  (B). 

An  einer  Hanfschnur  hängt  das  Sieget  des  Bischofs  : 

t S . BERHTOLDI  . DEI  . GRA  . IA  . EP1  . BASIUENSIS. 
5.  Abbildung  n°  11. 

35  Berchtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  presentium  inspectoribus 

geste  rei  noticiam  cum  salute.  Notum  esse  volumus  universis  presentibus  et 
futuris,  quod  homincs  conmorantes  in  vitla  ßranbach  ex  proprietate  ad 
nostram  ecclesiam  pertinentes  uni  versa  bona  sua  sita  in  banno  eiusdem  villc, 
que  iure  proprietatis  habebant,  de  nostra  voluntate  et  consensu  monasterio 


40  339.  a)  potius  fehlt  in  A. 


Digitized  by  Google 


248 


de  Wettingen  Constantiensis  diocesis  Cistertiensis  ordinis  contulcrunt  ct  re- 
ceperant  eadem  de  ipso  monasterio  sub  annuo  censu  sibi  suisque  hcredibus 
iure  hcrcditatis  in  perpetuum  possidenda.  Ut  autem  dicta  collatio  tarn  a 
nobis  quam  a nostris  successoribus  non  possit  postmodum  revocari  et  eorum- 
dem  bonorum  dominium  ad  nos  et  nostros  successores  congnoscatur  per-  5 
tinere,  ipsa  bona  prefato  monasterio  iure  hereditario  concessimus  pro  annuo 
censu  unius  libre  cere  nobis  et  nostris  successoribus  in  festo  beati  Martini 
annis  singulis  persolvende  ac  presentes  litteras  dedimus  sigilli  nostri  karaktcre 
roboratas.  Dat  anno  domini  Su  i ‘ . v 11 1 , pridic  kl.  iulii,  indictionis  prime. 

341.  io 

Mangold  Nager  und  seine  Frau  vergaben  auf  die  Zeit  ihres  Todes 
dem  Stift  St.  Leonhard  das  Haus,  toelehes  sie  von  ihm  zu  Erbrecht 
inne  haben.  Basel  125S  Juli  j. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n*  17  (A). 

An  Band  hängt  das  Siege!  des  Hugo  Mönch.  S.  Abbildung  n ' 100.  15 

Universis  Christi  lidelibus  presentium  inspectoribus  Hugo  miles  ad- 
vocatus  Basiliensis  qui  dicitur  Monachus  noticiam  rei  gcste.  Tenorc  presen- 
tium innotescat  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  Manegoldus  ystrio  qui 
dicitur  Nagere  et  uxor  eius  Gerdruth  pro  animarum  suarum  remedio  domum 
suam  Basilee  in  obposito  domus  Petri  Hunbellini  sitam,  quam  ab  ecclesia  20 
sancti  Leonard!  Basiliensis  pro  annuo  censu  unius  solidi  in  festo  sancti 
Leonardi  eidem  ecclesie  persolvendi  hereditario  iure  tenent,  de  cuius  domus 
area  etiam  datur  unus  denarius  annuatim  in  festo  sancti  Martini  domino 
episcopo  Basiliensi,  memorate  ecclesie  sancti  Leonardi  libere  in  nostra  pre- 
sentia  contulerunt,  ut  post  mortem  amborum  sepedicta  ecclesia  sancti  Leonardi  25 
eam  pacitice  possidcat  et  quietc,  omnes  heredes  eorum  ab  eadem  domo  penitus 
exeludentes.  Testes  huius  rei  sunt:  Fridericus,  Wemhcrus,  Petrus,  Wernherus, 
Nicolaus,  lohannes  et  Waltherus  canonici  ecclesie  memorate,  Burchardus  et 
Petrus  subdiacones  ct  quidam  alii.  Acta  sunt  hcc  in  cenaculo  claustri  sancti 
Leonardi,  anno  domini  JiccL  octavo,  feria  sexta  proxima  post  fcstum  aposto-  30 
lorum  Petri  et  Pauli.  Et  in  premissorum  testimonium  et  memoriam  presens 
scriptum  sigilli  nostri  fecimus  munimine,  quia  ipsi  collationi  interfuimus  et 
eam  vidimus,  roborari. 

342. 

Walther  von  Klingen  befreit  den  Hof  des  Klosters  St.  Blasien  in  der  35 
untern  Stadt  Kliugnau  und  dessen  Bewohner  für  alle  Zeiten  von 

Steuern,  Wachten,  Frohnen  und  Beschwerden. . 

Schloss  Wehr  t2$S  Juli  14.. 

Unter  den  Zeugen:  Bruder  A[chil/es],  Prior  des  Predigerordenshauses 
zu  Basel.  40 

biegest  bei  Huber  S.  10. 


Digitized  by  Google 


249 


»43. 

Adelheid  Schaltenbrand  giebt  dcnt  Stift  St.  Peter  Gitter  in  Imlingen 
für  ein  Haus  in  Basel , welches  sie  vom  Stift  zu  Erbrecht  hatte 
und  das  sie  jetzt  an  Johann  den  Apotheker  verkauft. 

6 Basel  1258  Juli  2p. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n- 2p  (A).  — Abschrift 

aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  II.  fol.  jo  n“  42  (B). 

Basel  im  14.  Jh.  S.  jöp  nach  B.  — Besprochen  bei  Arnold  S.  pp. 

Es  hängen  an  Schnuren  vier  Siegel: 

10  1.  Bischof  Bert  hold.  S.  Abbildung  if  11. 

2.  Kapitel  St.  Peter.  S.  Abbildung  n°  40. 

;.  Hugo  Mönch.  S.  Abbildung  n"  100. 

4.  Bürger  von  Basel.  S.  Abbildung  n"  fjp. 

Universis  Christi  fidelibus  presentem  litteram  inspecturis  Conradus 
15  prepositus,  Conradus  decanus  et  capitulum  ecclesic  sancti  Petri  in  Basilea 
noticiam  subscriptorum.  Noverint  universi  presentes  et  posteri,  quod  Sibilia 
quondam  relicta  Petri  dicti  Scheshart  et  Adelhedis  filia  sua  nunc  uxor  Heinrici 
dicti  Schaltcnbrant  domum  quandam  sitam  in  civitatc  Basilicnsi  in  vico  Fori 
in  latere  domus  dicteWinartinhfis  ex  opposito  domus  domini  Heinrici  Vorgazvn 
20  iure  proprietatis  ad  ipsas  spcctantcm  adhibita  omni  cautela  que  fuerat  ad- 
hibenda  olim  ecclesie  nostre  liberalitcr  contulcrunt,  ita  tarnen,  quod  eandem 
pro  annuo  censu  duorum  solidorum  nobis  in  anniversario  Petri  predicti  per- 
solvendorum  sub  iure  hereditario  concessimus  mulieribus  antedictis  sub  ea 
conditione,  quod,  si  filia  antcdicta  sine  liberis  obicrit,  domus  predicta  libere 
25  ecclesie  nostre  cedat.  Nos  vero  in  remedium  animarum  earundem  mulicrum 
dare  tenebimur  claustro  Pcnitentum  in  Lapidibus  sito  viginti  rnarcas  argenti 
pro  allodio  conparando.  Nunc  autem  Adelhedis  predicta,  ad  quam  ex  morte 
matris  sue  prelibate  domus  eadem  fuerat  devoluta,  et  maritus  suus  prenomi- 
natus  alia  bona  in  banno  de  Incelingen  sita  iure  proprietatis  ad  ipsos  per- 
80  tinencia,  que  ab  abbate  et  conventu  deWetingen  conparamnt,  ecclesic  nostre 
loco  et  nomine  domus  premisse  nobis  consencientibus  et  approbantibus,  quia 
ecclesie  nostre  profectum  vidimus  et  non  dampnum,  adhibita  omni  cautela 
que  ex  jure  sive  ex  loci  consuetudine  adhibenda  fuerat  contulcrunt  et  illa 
bona  a nobis  pro  annuo  censu  unius  solidi  sub  iure  hereditario  receperunt 
85  habenda  et  possidenda  sub  condicionibus  prehabitis,  quibus  domus  eadem 
subiacebat.  Domum  vero  sepcdictam  ab  huiusmodi  excondicionibus  *)  sic 
exclusam  Iohanni  apotecario  civi  Basiliensi  et  uxori  sue  Mehtildi  vendiderunt 
et  coram  multis  absolute  et  libere  contulerunt,  resignantes  ipsam  in  manus 
nostras  uni  cum  liberis  suis  absolute.  Nos  igitur  ad  ipsorum  peticionem 
sepefatam  domum  liberam  et  a premissis  condicionibus  sic  exclusam  ante- 
dicto  civi  et  uxori  sue  pro  censu  superius  nominato  videlicct  duobus  solidis 


344-  a)  so  in  A. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Bald.  I.  32 


Digitized  by  Google 


250 


in  prelibato  anniversario  et  quatuor  denariis  in  festo  beati  Martini  nobis 
annis  singulis  persolvendis,  quos  dcnarios  idem  civis  addidit  et  de  novo  dari 
constituit,  concessimus  sub  iure  hereditario  possidendam  tali  pacto  adhibito, 
ut  altero  eorum  defuncto  alter  superstes  eandem  possideat  sub  iure  et  censu 
superius  antcdictis  liberaroquc  habeat  potestatem  de  domo  prcmissa  salvo  5 
iure  nostro  quod  placuerit  ordinandi.  Ut  autem  premissa  memoriam  et  robur 
obtineant  perpetue  firmitatis,  presens  littcra  venerabilis  patris  Berbtoldi  epis- 
copi,  nostro,  Hugonis  Monachi  advocati  et  civitatis  Basiliensis  sigillis  est 
munita.  Testes : prepositus,  dccanus,  Wlricus  custos,  Gotfridus  de  Kilchein, 
Iohannes  scolasticus,  Iohannes  sacerdos  dictus  Rossebarbo,  Wemherus  sacer-  10 
dos,  Burchardus  notarius  clerici , Wernherus  de  Wartenuels,  Iacobus  Mars- 
catcus,  Heinricus  dictus  Phaffo , Iohannes  I’uerorum,  item  Hugo  advocatus 
predictus,  Otto  scultetus,  Heinricus  magister  civiuni  dictus  Diues,  Conradus 
Monachus,  Heinricus  dictus  Steinlin,  Hugo  Camerarii,  Heinricus  Magister 
coquine  milites  tune  in  consilio  existentes,  Conradus  Schal tenbrant , Hugo  15 
de  Gundolstorf,  Burchardus  frater  suus,  Hugo  Scl.eshart,  Keinherus  preco, 
item  Ludewicus  institor,  Wernherus  Kufus,  Nicolaus  de  Titenshein,  Heinricus 
de  Solodro,  Conradus  Botscho,  Heinricus  de  Blatshein,  Heinricus  ad  l'ortam, 

, . dictus  Howensteim1'),  Chono  de  Muspach,  Conradus  de  Haltingen,  Wem- 
herus de  sancto  Brandano,  Waltherus  Winardi,  Burchardus  de  Honwalt,  Con-  20 
radus  Snvrli,  . , dictus  Hosteimb),  Petrus  ccmentarius,  Conzo  faber  cives  tune 
in  consilio  existentes  et  alii  quamplures.  Actum  Basilec,  anno  domini 
MCCf-Viil,  iv  kl.  augusti. 


344. 

/.  Kardinal  Ottobonus,  päpstlicher  Auditor  in  der  Streitsache  zwischen  25 
dem  Kloster  St.  Alban  und  dem  Domstift  zu  Basel  über  das  Parochie- 
recht , verfügt,  dass  das  Kloster  St.  Alban  in  den  Besitz  dieses 
Rechtes  einzuf  ühren  sei.  Viterbo  /zjS  September  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n°  /p  (A).  — Abschrift 
des  i j.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Atban  R.  fol  20"  n“  27  ebendort  (B).  *0 

Das  Sieget  hängt  an  einem  roten  Seidenband : 

S . OTOBONI  . SCI  . ADRIANI  . DIACO  . CARDINAL 

II.  Kardinal  Ottobonus,  päpstlicher  Auditor  in  der  Streitsache  zwischen 
dem  Kloster  St.  Alban  und  dem  Domstift  zu  Basel  über  das  Parochie- 
recht,  hebt  den  Spruch  auf,  welchen  der  Strassburger  Domherr  Albert  *5 
von  Dellmensingen  als  subdelegirler  Richter  in  dieser  Sache  am 
7.  Mai  1258  erlassen  hat.  Viterbo,  1258  September  20. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n"  20  (A).  — Abschrift 

344.  b)  so  in  A. 


Digitized  by  Google 


251 


m Iranssumpt  des  Papstes  Alexander  IV.  vom  27.  September  1258, 
unten  0*345  (H).  — Abschrift  des  15.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R. 
fol.  /p  n"  3 j ebendort  (II'). 

Das  Siegel  hangt  an  einem  roten  Seidenband: 

5 S . OTOBONl  . SCI  . ADRIAN!  . DIACO  . CARDINAL. 

Die  Urkunden  I und  II  sind  von  derselben  Hand  geschrieben. 

Ottobonus  miseratione  divina  sancti  Adriani  diaconus  cardinalis  rei 
geste  memoriam.  Dudum  rcligiosi  viri  . . prior  et  conventus  monasterii 
sancti  Albani  Basiliensis  Ciuniacensis  ordinis  domino  nostro  summo  ponti- 
10  fici  sua  petitione  monstrarunt,  quod,  cum  . . prepositus  et  capitulum  ec- 
clesie  Basiliensis  asserentes,  quod  dudum*)  inter  ipsos  ex  parte  una  et  eosdem 
priorem  et  conventum  super  iure  parrochiali  ecclesie  et  monasterii  eorundem 
ac  rebus  aliis  ex  altera  materia  questionis  exorta  fuerat,  b)  super  hoc  in  . . 
prepositum,  . . dccanum  et  . . archidiaconum  BasilienFses]  eorumque  collegas 
15  tanquam  in  arbitros  concorditer  corapromissum  et  quod  ipsi  equum  tulcrant 
arbitrium  inter  partes  quodque  iidem  prior  et  conventus  arbitrium  ipsum, 
quod  acceptaverant,  observare  indebite  denegabant,  super  hoc  contra  cos  in 
consueta  forma  litteras  apostolicas  ad  . . prepositum  et  . . thesaurarium 
Turicensis  ecclesie  Constantiensis  diocesis  impetrassent  ac  postmodum  ipsos 
20  coram  . . abbate  de  Wettingen  Cistertiensis  ordinis,*)  cui  iamdicti  delegati 
commiscrant  super  hoc  totaliter  vices  suas,  traxissent  in  causam,  tandem 
iidem  prior  et  conventus  ab  eodem  abbate  ex  suffitienti  gravamine  ad  sedem 
apostolicam  appellantes  ad  prosequendam  appellationem  huiusmodi  apud  se- 
dem apostolicam<1)  ccrtum  sibi  terminum  pretixerunt,  quorum  appellationi 
25  dictus  abbas  deferens  reverenter  causam  huiusmodi  ad  sedis  apostolice  re- 
misit  examen.  Et  licet  idem  prior  pro  se  suoque  conventu  in  termino  ipso 
personaliter  propter  hoc  ad  predictam  sedem  acccsserit  nosque  super  eadem 
causa  ab  eodem  domino  spetialem  sibi  dari  obtinucrit  auditorem,  quia  tarnen 
pars  altera  per  se  vel  idoneum  responsalem  coram  nobis  in  termino  ipso  et 
30  postmodum  expectata  diutius  ac ')  in  audientia  publica  scpecitata  comparere 
neglexit,  in  causa  ipsa  debitus  non  potuit  haben  processus.  l’orro  iidem 
prepositus  et  capitulum  huiusmodi  negotio  appellationis  pendente  Corpora 
quonindam  defunctorum  parrochianorum  prefati  monasterii  in  cimiterio  ipsius 
ecclesie  Basiliensis,  quamquam  ibidem  sepulturam  minime  elegissent,  ut  idem 
85  prior  asserebat/)  sepelire  temere  presumpserunt  in  ipsorum*)  prioris  et  con- 
ventus preiuditium  et  eiusdem  monasterii  non  modicum  detrimentum. 

I.  II. 

Quare  pro  parte  dictorum  prioris  Quare  idem  dominus  ad  supplicationem 
et  conventus  fuit  eidem  domino  hu-  dictorum  prioris  et  conventus  religioso  viro  . . 
40  militer  supplicaturn,  ut  providere  super  abbatl  monasterii  de  !.acu  de  Carnens  ordinis 

343.  ai  dudum  fehlt  in  II.  b)  orta  materia  questionis  fuerat  in  II.  c)  Cistertiensis  ordinis 
fehlt  in  II.  d)  apud  sedem  apostolicam  fehlt  in  II.  e)  et  in  II.  f)  ut  idem  prior 

asserebat  fehlt  in  II.  gj  dictorum  in  II. 


Digitized  by  Google 


252 


hoc  paterna  diligentia  procuraret  No- 
lens itaque  predictus  dominus  ipsis  in 
suo  iure  deesse  qui  cst  omnibus  de- 
bitor  in  iustitia  exhibenda,  religioso 
viro  . . abbati  monastcrii  de  Lacu  de 
Carnens  ordinis  Premonstratensis  Lau- 
sanensis  diocesis  suis  dedit  litteris  in 
mandatis,  ut  dictos  prepositum  et  ca- 
pitulum  perhemptorie  auctoritate  sua 
per  se  vel  per  alium  citarc  curaret,  ut 
infra  duos  menses  et  dimidium  post 
citationem  suam  perprocuratorem  ido- 
neum  suffitienterinstructuin  cum  Omni- 
bus actis  rationibus  et  munimentis  suis 
causam  huiusmodi  contingentibus  co- 
ram  eo  comparerent  facturi  et  recepturi 
super  premissis,  quod  rationis  ordo 
dictaret.  Abbas  vero  predictus  pre- 
pediente  notoria  valitudine  corporali 
non  valcns  mandatum  apostolicum  per- 
sonaliter exequi  religioso  viro  fratri 
Vrbano  subpriori  suo  super  hoc  com- 
misit  totaliter  vices  suas,  qui  predictos 
prepositum  et  capitulum  perhemptorie 
hixta  formam  mandati  aposfolici  citare 
curavit.  Et  licet  eodem  priorc  pro  sc 
suoque  conventu  et  magistro  Petro  de 
Assisio  procuratore  dictorum  prepositi 
et  capituli  constituto  in  appellationis 
causa  presentibus  declaraverimus  per 
citationem  factam  huiusmodi  littera- 
rum  apostolicarum  auctoritate  tarn  ne- 
gotium principale  quam  appellationis 
causam  esse  ad  sedem  apostolicam  de- 
voluta,  dicti  tarnen  prepositus  ct  capi- 
tulum post  predicte  citationis  terminum 
diutius  expcctati  et  citati  in  audientia 
pluries,  ut  est  moris,  in  predicto  ne- 
gotio  procuratorem  suffitientem  mit- 
tere  contumaciter  contempserunt.  Nos 
igitur  attendentes,  quod  obedientia  pa- 
rum  prodesset  humilibus,  si  contemptus 
contumacibus  non  obesset,  predictos 
prepositum  et  capitulum  reputavimus 
contumaccs  et  de  prudentum  virorum 


Premonstratensis  I.ausanensis  diocesis  suis  dedit 
litteris  in  mandatis,  ut  dictos  prepositum  et 
capitulum  perhemptorie  auctoritate  sua  per  se 
vel  per  alium  citare  curaret,  ut  infra  duos  menses  et 
dimidium  post  citationem  suam  per  procuratorem  5 
idoncum  suffttienter  instructum  cum  omnibus 
actis  rationibus  ct  munimentis  suis  causam  huius- 
modi contingentibus  coram  eo  comparerent 
facturi  ct  recepturi  super  premissis,  quod  rationis 
ordo  dictaret.  Predictus  autcm  abbas  religioso  10 
viro  fratri  Vrbano  subpriori  suo  super  hoc  com* 
misit  totaliter  vices  suas,  qui  SUbpnOf  eo.sdcm 
prepositum  et  capitulum  peremptorie  iuxta 
formam  mandati  apostolici  citarc  curavit.  Post- 
modum  memoratus  dominus  nobis  15 
prcdictam  causam  audiendam  deter- 
minandamque  commisit.  Propterquod 
eodem  priore  suo  et  convcntus  su»  pro- 
curatorio  nomine  et  magistro  Petro  de 
Assisio  procuratore  dictorum  prepositi  et  capituli  ^0 

in  nostra  presentia  constitutis  et  lite 
coram  nobis  super  appellationis  causa 
legitime  contcstata  et  declarato  a nobis 

tarn  principale  negotium  quam  appellationis 
causam  per  citationem  factam  auctoritate  apo-  25 
Stolica  esse  ad  sedem  apostolicam  devoluu, 
idem  prior  suo  ct  convcntus  sui  no- 
mine proponens,  eosdem  prepositum 
et  capitulum  post  appcllationcm  inter- 
positam  a predicto  abbate  de  Wettingen  30 
et  delationcm  et  remissionem  eiusdem 
abbatis  ipsos  priorem  et  conventum 
coram  discreto  viro  Alberto  de  Tal- 
messingen canonico  Argentinensi  sub- 
delegato  a predictis  preposito  et  tlie-  35 
sau  rar  io  Turicen(sibusJ  iudicibus  asede 
apostolica  delcgatis  super  eodem 
negotio  convenisse  et  ipsum  sub- 
delegatum  contra  ipsos  priorem  et 
conventum  ac  ipsorum  ecclcsiam  etiam  <0 
post  predictam  citationem  factam  auc- 
toritate apostolica  processisse,  omnes 
processus  habitos  per  dictum  canoni- 
cum contra  eos  post  appellationem 
delationcm  remissionem  ct  citationem  45 


Digitized  by  Google 


253 


consitio  dclibcratione  prehabita  dili- 
genti  factaque  super  hoc  domino  pape 
relatione  fideli  de  ipsius  spirituali  man- 
dato  intellccta  prius  pctitionc  prcdic- 
5 torum  prioris  et  conventus,  quam  contra 
prcpositum  et  capitulum  antedictos  su- 
per iure  parrochiali  prcdicto  agendo 
petitorio  proponere  intendebant,  et  ab 
ipso  priore  iuramento  recepto,  quod 
10  crcdebat  sc  et  conventum  prcfatos 
bonam  causam  super  eodem  iure  mo- 
vere, decernimus  eosdem  priorem  et 
conventum  in  possessionem  iuris  vol 
quasi  ipsius  causa  custodic  inducendos 
15  etpreposito  etcapitulo  antedictis  inter- 
loquendo  precipimus,  ut  priorem  et 
conventum  iamdictos  ad  possessionem 
vel  quasi  iuris  eiusdcm  admittant.  In 
cuius  rei  testimonium  et  memorie  fu- 
30  ture  cautelam  has  litteras  scribi  et 
publicari  fecimus  per  Gifredinum  de 
Vezano  notarium  nostrum  ac  nostro 
sigillo  muniri.  Actum  Viterbii  in  domo 
ecclesie  sancti  Fortunati,  coram  me 
36  Gifredino  notario  supradicto,  domino 
Iohanne  de  Camezano  domini  pape 
capellano  et  ipsius  contradictarum  au- 
ditorc,  fratre  Rubaldo  priore  de  Taro, 
Placentine  diocesis,  domino  Alberto 
30  Aczarii  de  Parma  advocato  curie,  do- 
mino Iohanne  Leccacorvo  canonico 
Placentino  et  domino  Ardicionc  de 
Comite  preposito  sancti  Laurentii  Me- 
diolanensis  testibus  ad  premissa  roga- 
35  tis,  anno  domini  Siccf.  octavo,  die  v! 
intrantis  mensis  septcmbris,  pontitica- 
tus  domini  Alexandri  pape  quarti  anno 
quarto.  Ego  Gifrcdinus  prcdictus  im- 
periali  auctoritate  notarius  prolationi 
40  decreti  et  precepti  supradictorum  inter- 
fui  et  de  mandato  prcfati  domini  car- 
dinalis  scripsi  et  publicavi  omnia  supra- 
dicta  [NS.]. 


predictas  cassari  et  rcvocari  per  no- 
strum offitium  postuiavit.  Nos  igitur 
auditis  et  intellectis  omnibus,  que  re- 
quirebat  natura  negotii,  diligenter  et 
que  partes  voluerunt  allegare  et  pro- 
ponere coram  tiobis,  ct  cum  multis 
prudentibus  habita  super  hoc  dolibe- 
ratione  multiplici,  quia  nobis  liquido 
constitit  predictum  canonicum  Argen- 
tinensem  post  supradictam  citationem 
factam  per  dictum  subpriorem  auctori- 
tatc  littcrarum  apostolicarum  contra 
dictos  priorem  ct  conventum  tulisse 
sententiain  in  hunc  modum  (es  folgt 
die  Urkunde  n“  jjj) , predictam  sen- 
tentiam  et  quiequid  cx  ea  ct  ob  cam 
secutum  est  ac  etiam  quiequid  per  ipsum 
canonicum  Argentinensem  occasione 
huiusmodi  contra  predictos  priorem 
sive  prepositum  et  conventum  sancti 
Albani  et  singulos  de  convcntu  et 
eorum  ccclcsiam  post  prefatam  cita- 
tionem auctoritate  apostolica  factam 
attemptatum  extitit  revocamus.  In 

cuius  rei  testimonium  hac  litteras  scribi  et  pnbli> 
cari  fecimus  per  Uifredinum  de  Vezano  notarium 
nostrum  ac  nostro  sigillo  muniri.  Actum  Viterbii 
in  domo  ecclesie  sancti  Fortunati,  prescntibllS 
domino  Alberto  Aczarii,  magistro  Roberto 
de  Argentio,  magistro  comite  de  Casate 
canonico  Mcdiolanensi,  magistro  Fer- 
nando canonico  Compostellano,  magistro 
Ardicione  de  Comite  preposito  sancti  Laurentii 
Mediolancnsis  et  «dÜS  pluribltS  testibus  ad 
premissa  VOCatlS,  anno  domini  millesimo  du- 
centesimo  quinquagesimo  octavo,  illditiotlC 

secunda,  duodccimo  kl.  octubr.,  pooti- 

ficatus  domini  Alexandri  pape  quarti  anno  quarto. 
Ego  Gifrcdinus  de  Vezano  imperiali  auctoritate 
notarius  predicte  revocationi  interfui  et 
de  mandato  prelati  domini  cardinalis  scripsi  et 
publicavi  omnia  supradicta.  [NS.] 


Digitized  by  Google 


254 


34ö. 

Papst  Alexander  IV.  bestätigt  den  unter  n"  344  II  milgeteilten  Spruch 
des  Kardinals  Ottobonus  in  der  Streitsache  stoischen  dem  Kloster 
St.  Alban  und  dem  Domstift  su  Basel  über  das  Parochicrccht. 

Viterbo  1258  September  27.  5 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel , St.  Alban  n‘  21  (A).  — Abschrift 
des  13.  Jh.  im  codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  6 n ’ p ebendort  (B). 

Trouittat  2,  8/  n’  37  nach  B. 

Die  Bulle  ist  abgefallen. 

Als  Vorlagen  bei  der  Herstellung  des  Textes  haben  gedient  die  Ur • 10 
künden  nf  344  I und  dl. 

jj  Alexander  jj  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  . . priori  et 
conventui  mona.sterii  sancti  Albani  Basiliensis  ordinis  Cluniacensis  salutem 
et  apostolicam  bencdictionem.  Cum  a nobis  petitur  quod  iustuin  est  et 
honestum,  tarn  vigor  equitatis  quam  ordo  exigit  rationis,  ut  id  per  sollicitu-  15 
dinem  oflicii  nostri  ad  debitum  perducatur  effectum.  Sane  petitio  vestra 
nobis  exllibita  con tinebat , quod,  cum.,  prepositus  et  capitulum  Ilaailieum  ecclcsic  aase- 
rentes,  quod  dudum  inter  eos  ex  parle  una  et  VOS  ex  altera  super  iure  parrochiali  ipsius 
ecclesie  ac  monasterii  VCStn  matcria  questionis  exorta  fuerat , super  hoc  in  . . prepositum,  . . 
dccanum  et  . . archidiaconum  Basiliense*  eorutnque  collegas  tamquam  in  arbitros  concorditer  com-  20 
promissum  et  quod  iiücni  arbitri  equum  tulcrant  arbitrium  inter  partes  quodque  VOS  ipsuni. 
quod  acceptaveratis,  denegnbath  indebite  observare,  super  observatione  ipsilis  arbitfii  ad  . . 
prepositum  et  . . thesaurarium  ecclcsic  Turicensis  in  consucta  forma  littcras  apostolicas  impetrassent, 

VOS  ab  . . abbatc  de  Wetingen  Cisterciensis  ordinis , cui  dicti  illdices  commiserant  super  hoc 
totaliter  vices  suas,  cx  sufficicnti  gravaniine  ad  sedem  apostolicam  appcllantes  ad  prosequendum  25 
appellalionem  VCStraill  apud  sedem  Caildcni  Vobis  certum  terminum  prefixisli*  dictusquc 
abbas  appellationi  VCStre  deferen«  reverenter  causam  huiusmodi  ad  ipsiUS  sedis  remisit  examen. 
Nos  autem  tibi  fili  prior  pro  tc  ac  pro  Vobis  filii  conventus  propter  hoc  in  codcm 
termino  ad  dictam  sedem  personaliter  accedenti  dilcCtum  filium  nostriim  0[ttoboniim] 
sancti  Adriani  diaconum  cardinalem  dedimus  »upcr  hoc  auditorem.  Verum  quia  30 
pars  altera  per  se  vel  idoneum  procuratorem  in  huiusmodi  termino  non  COmparuit 
coram  nobis,  quamquam  idem  cardinalis  ipsam  in  audientia  publica  pluries 
citari  fecerit  et  diutius  post  eundem  terminum  expectarit,  in  causa  ipsa  debitus  non  potuit 
haberi  processus.  Porro  iidem  prepositus  et  capitulum  huiusmodi  appellationi«  causa  pendente 
corpora  quorundam  parruchianorum  eiusdem  monasterii  defunctorum  in  cimiterio  ipsius  ecclcsic,  35 
quamquam  apud  eam  non  elcgerint  sepulturam,  sepelire  temere  presumpserunt  in  VCStrum 
preiudicium  et  gravamen.  Sicque  vobis  propter  hoc  ad  nostram  providentiam 
reCUrrentibllS  . . abbati  monasterii  de  Lacu  de  Carnens*)  nOStris  dedimus  litteris  in  mandatis, 
ut  predictos  prepositum  et  capitulum  per  se  vel  per  alium  peremptorie  citare  curaret,  ut  infra 
CCrtum  terminum  post  citationem  suam  comparerent  per  procuratorem  idoneum  coram  nobis  40 


345.  »)  Caruens  in  A. 


Digitized  by  Google 


255 


facturi  et  recepturi  super  hoc,  quod  ordo  exigcret  rationis.  QltO  t .in dem  suhpriori  SUO 
committeme  super  hoc  totaliter  vices  suas  idem  subprior  iuxta  litterarum  ipsarum  tenorem 
peremptorie  duvit  eosdem,  ut  infra  certum  terminum  nostro  se  cotispcctui  pre- 
sentarent.  Ceterum  dictus  cardinalis,  cui,  postquam  declaravit  tam  principale 
5 negotium  quam  appellationis  causam  per  citationem  huiusmodi  fore  ad  sedem  candem  legitime 
devoluta,  et  postquam  in  appellationis  causa  lis  fuit  contestata,  legitime  coram 
ipso  liquido  comtitit,  quod  Albertus  de  Talmessingen  canonictis  Argentinensis, 
cui  prepositus  et  thesaurarius  Turicenses  predicti,  ad  quos  prefati  prepositus 
et  capitulum  Basilien[ses]  contra  vos  in  forma  communi  quasdam  alias  ab 
10  eadem  sede  litteras  impetrarant,  commiserant  super  hoc  totaliter  vices  suas, 
post  predictam  citationem  quandam  sententiam  contra  VOS  tulerat  in  prcdicta  causa  que 
ad  dictam  sedem  fuerat  devoluta,  predictam  sententiam  et  quiequid  ex  ca  Vel  ob 
tpsam  secutum  extltlt  ac  etiam  quiequid  per  ipsum  canonicum  occasione  huiusmodi  contra 
vos  et  singuios  vestrum  et  dictum  monasterium  post  prefatam  citationem  attemp- 
15  tatum  extitit,  revocavit,  prout  in  instrumento  publico  inde  confecto  sigillato  sigillo 
ipsius  cardinalis  plenius  continetur.  Nos  itaque  vestris  suppiieationibus 
inclinati,  quod  super  hoc  ab  eodem  cardinali  factum  est  ratum  et  tirmum 
habentes  id  auctoritate  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio 
communimus  tenorem  ipsius  instrumenti  de  verbo  ad  verbum  presentibus 
90  inseri  facientes,  qui  talis  est: 

(Es  folgt  die  Urkunde  n°  Id  ihrem  ganzen  Wortlaute  nach J 
Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat,  hanc  paginam  nostre  confirmationis 
infringere  vel  ei  austi  temerario  contrairc.  Si  quis  autem  hoc  attemptare 
presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum  Petri  et  Pauli 
25  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Dat.  Vitcrbii,  v kl.  octobr.,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quarto. 


Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Domcantor  von  Lausanne,  den 
von  Albert  von  Dcllmcnsiugen  in  dem  Streite  des  Domstifts  und  des 
30  Klosters  St.  Alban  zu  Basel  über  das  Parochicrecht  gefällten  Spruch 
als  nichtig  zu  erklären  und  den  Albert  von  Dellmensingen  an  weiterm 
Vorgehen  in  dieser  Sache  zu  hindern.  Viterbo  1238  September  27. 

Abschrift  des  15.  7h.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  12  n-  12  im 
Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

35  Als  Vorlage  bei  der  Herstellung  des  Textes  hat  gedient  die  Urkunde 
345- 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilecto  filio  cantori  ecclesie 
Lausanensis  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Peticio  dilectorum  filiorum 
prioris  et  conventus  monasterii  sancti  Albani  Basiliensis  Cluniacensis  ordinis 
40  nobis  exhibita  contincbat,  quod,  cum  prepositus  et  capitulum  Ilasilieofaes]  asserentes, 
quod  dudum  inter  cos  ex  parte  una  et  eosdem  priorem  et  Conventum  ex  ulteru  super 
iure  parrochiali  ecclesie  ac  monasterii  prcdictorum  materia  questlonis  exorta  fuerat,  super  hoc 


Digitized  by  Google 


256 


in  prepositum,  decanum  et  archidyaconum  Basilienses  eommque  collegas  tamquam  in  arbitros  con- 
corditer  compromis-ium  et  quod  iidem  arbitri  equum  tulerant  arbitrium  inter  partes  quodque  ipsi 
pnor  Ct  convcntus  ipsum,  quod  acccptaverant,  dcnegabant  indebite  observare,  super  obscr- 
vacione  ipsius  arbitrii  ad  prcpositum  et  thexaurarium  ecclesie  Turieensis  in  consueta  forma  literas 
apostolica«  impctrassent , iidem  prior  et  ConventUS  ab  abbate  de  Wettingen  Cisterciensis  5 
ordinis,  cui  dicti  iudices  commiserant  super  hoc  totaliter  viees  suis,  ex  sufficienti  gnivamine  ad 
sedem  aposlolicam  appellantes  ad  prosequendum  appellalionem  SU  am  apud  sedetn  eandem  sibi 
certuin  terminum  prefixerunt  dictusque  abhas  appellationi  ipsorum  deferens  reverenter  causam 
huiusmodi  ad  ipsius  sedis  remisit  examen,  Nos  autem  cidem  priori  pro  Se  ac  ipsis  con- 
ventu  propter  hoc  in  eodetn  termino  ad  dictam  sedem  personaliter  accedcnti  diicctum  filium  nostrum  10 
O[ttol>onum]  sancti  Adriani  dyaconum  cardinalem  dedimus  super  hoc  auditorem.  Verum  quia  pars 
altera  per  se  vel  ydoneum  procuratorem  in  huiusmodi  termino  non  comparuit  coram  nobis,  quam- 
quam  idem  cardinalis  ipsam  in  audiencia  publica  pluries  citari  fecerit  et  diucius  post  eundem 
terminum  expectarit,  in  causa  ipsa  debitus  non  potuit  haberi  processus.  Porro  iidem  prepositus 
ct  capitulum  huiusmodi  appellacionis  causa  pendente  Corpora  quorundam  parrochianorum  eiusdem  15 
monasterii  defunctorum  in  cimiterio  ipsius  ecclesie,  quamquam  apud  cam  non  elegerint  sepulturam, 
sepelire  temere  presumpserunt  in  ipsorum  priOHS  et  COnvcntuS  preiudicium  et  gravamen. 
Sicque  Ipsis  propter  hoc  ad  noslram  providenciam  recurrenlibus  abbati  monasterii  de  Lacu  de 
Carnens*)  nostris  dedimus  litteris  in  mandatis,  ut  predietos  prepositum  et  capitulum  per  se  vel  per 
alium  pcremptoric  citare  curarct,  ut  infra  ccrtum  terminum  post  citacionem  suam  comparerent  per  20 
procuratorem  ydoneum  coram  nobis  facturi  et  recepluri  super  hoc,  quod  ordo  exigeret  rationis. 

Quo  tandem  subpriori  suo  committente  super  hoc  totaliter  viees  suas  idem  subprior  iuxta  litterarum 
ipsarum  tenorem  peremptorie  citavit  eosdem,  ut  infra  ccrtum  terminum  nostro  se  conspectui  pre- 
sentarent.  Ceterum  dictus  cardinalis,  cui,  postquam  declaravit  tarn  principale  negocium  quam 
appellationi«  causam  per  citacionem  huiusmodi  fore  ad  sedem  eandem  legittime  devoluta,  et  post-  25 
quam  in  appellationi«  causa  Hs  fuit  contestata,  legittime  coram  ipso  liquido  constitit,  quod  Albertus 
de  Talmessingen  canonicus  Argcnlinensis,  cui  prepositus  et  thesaurarius  Turicenses  prcdicti,  ad 
quos  prefati  prepositus  et  capitulum  BasiHen[ses]  contra  ipsos  prioreni  et  COnveiltum  in 
forma  communi  quasdam  alias  ab  eadem  sede  iitteras  impetraverant,  commiserant  super  hoc  totaliter 
viees  suas,  post  predictam  citationem  quandam  sententiam  contra  eosdem  prioreni  Ct  COH-  30 
ventlim  tulcrat  in  predicta  causa  que  ad  dictam  sedem  fuerat  devoluta,  predictam  sententiam  et 
quidquid  ex  ea  vel  ob  ipsam  secutum  extitit  ac  eciam  quidquid  per  ipsum  canonicum  oeeaxione 
huiusmodi  contra  dictOS  priorem  et  Conventuni  et  singulo*  eorum  et  dictum  monasterium 
post  prefatam  citacionem  attemptatum  extitit,  revocavit,  prout  in  instrumento  pubiico  inde  confecto 
sigillato  sigillo  ipsius  cardinalis  plenius  continetur.  CllHl  auteni  nos  ipsorum  prioris  et  35 
ConventUS  supplicacionibus  inclinati  quod  super  hoc  ab  eodem  cardinali  factum  est  ratum  et 
firmuni  habentes  id  auctoritate  apostolica  duxerimus  confirmandum,  discrotioni  tue  per 
apostolica  scripta  mandamus,  quatenus  sententiam  ct  processum  huiusmodi 
per  eundem  Albertum  in  causa  eadem  habitos  per  te  vel  per  alium  dcnuncians 
irritos  ct  inanes  dicto  Alberto  ex  parte  nostra  inhibcas,  nc  in  causa  presumat  40 
procedere  supradicta,  eumb)  quod  ab  huiusmodi  presumptione  desistat  moni- 
cione  premissa  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  postposita  compel- 
lendo.  Datum  Vitcrbii,  $ kl.  octobr.,  pontificatus  nostri  anno  quarto. 


346-  a)  Caruens  in  B.  b)  cum  in  B. 


Digitized  by  Google 


257 


347. 

Bischof  Bcrthold  von  Basel  übergicbt  Gottfried  dem  Marschalk  von 
Staufen  die  Höfe  Bischofingen  und  Kirchhofen  auf  zweiundzwanzig 
Jahre.  — 1258  November  11. 

5 Unter  den  Bürgen  des  Bischofs:  Henricus  magister  paniticum  civitatis 
nostre. 

Abschrift  Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  IJI  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Trouillat  l,  654  «*  46t.  — Neugart  Codex  diplomaticus  2,  227  n"  969. 

10  348. 

Abt  Yvo  von  Cluny  thut  dem  Papst  Alexander  IV.  kund,  dass  er 
als  Generalanwalt  und  Vertreter  des  Klosters  und  ganzen  Cluniacenser- 
ordens  den  Prior  Peter  von  Ambierle  bestellt  habe. 

Cluny  1258  November  16. 

15  Abschrift  in  Transsumpt  der  Schiedsrichter  vom  15.  Mai  1259  (B). 

Sanctissimo  patri  ac  domino  A[lexandro]  dei  gratis  summo  pontifici 
fratcr  Yuo  miseratione  divina  Cluniacensis  ecclesie  minister  humilis  totusque 
eiusdem  loci  conventus  eius  devoti  filii  pedum  oscula  beatorum.  Sanctitati 
vestre  notum  facimus,  quod  nos  in  causis  nostris,  monastcrii  ct  totius  ordinis 
30  nostri  et  personarum  eiusdem  motis  et  movendis  ac  negociis  venerabilem  et 
karissimum  fratrem  nostrum  Petrum  de  Relloforti  priorem  de  Amberta  latorem 
presentium  procuratorem  nostrum  constituimus  generalem  sindicum  et  acto- 
rem  ad  impetrandum  litteras  simplices  et  legendas  privilegia  et  gratiam  con- 
tinentes,  dantes  eidem  potestatem  et  speciale  mandatum  in  omnibus  supra- 
35  dictis  agendi,  defendendi,  excipiendi,  rcplicandi,  expensas  petendi  ct  solutionem 
recipiendi,  paciscendi  et  transigendi , in  animas  nostras  omne  genus  sacra- 
menti  prestandi,  et  exigendi  in  integrum  restitutionem , petendi  alium  vel 
alios  procuratorem  vel  procuratorcs  in  omnibus  causis  vel  singulis  seu  earun- 
dem  certis  articulis,  nostro  monasterio  totius  ordinis  et  personarum  eiusdem 
30  nomine  instituendi  vel  suo  nomine  substituendi  et  omnia  faciendi,  que  per 
generalem  procuratorem  vel  etiam  specialem  expedierit  fieri  et  in  iudicium 
deduci  possunt,  ratum  et  firmum  habituri  quiequid  per  ipsum  vel  ab  eo 
nostri  monasterii,*)  totius  ordinis  et  personarum  eiusdem  nomine  institutum 
vel  institutos  aut  suo  nomine  substitutum  vel  substitutos  actum  fuerit  seu 
35  etiam  procuratum,  mutui  contrahcndi  nisi  super  hoc  litteras  nostras  patentes 
exhibuerit  potestate  subtracta,  promittentes  sub  ypotheca  rerum  nostrarum 
et  ad  monasterium  ordinemque  nostrum  pertinentium  iudicatum  solvi  si  ne- 
cessc  fuerit.  DaL  Cluniaci,  xv!  kl.  dccembr.,  anno  domini  ftccLvitl. 

348.  a)  nostro  muaasterio  in  B. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  33 


Digitized  by  Google 


268 


849. 

Das  Basler  Dom stift  leiht  Johann  dem  Apotheker  ein  bisher  von  Anna, 
Konrad  Melters  von  Rheinfelden  Tochter,  innegehabtes  halbes  Haus 
in  Basel  zu  Erbrecht.  — re  58  Dezember  1. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Kolmar,  Unterlinden  5 
n-  14.  (A). 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  gleichseitigen  Hand  geschrieben-, 
quod  ipsi  emcrunt  den  Steinchelr. 

Das  (an  gelben  und  roten  Seidenfäden  hängende)  Siegel  ist  abgefallen. 

Heinricus  prepositus,  Heinricus  decanus  et  capitulum  Basilien[ses]  omni-  10 
bus  Christi  fidelibus  imperpetuum.  Noverint  universi  presentes  et  posteri,  quod 
Anna  filia  Conradi  dicti  Metter  de  Rinuelden  de  consensu  et  per  manus 
patris  sui  iamdicti,  Ioliannis  mariti  sui,  Christine  sororis  sue  et  mariti  eius- 
dem  Reinheri  preconis  Basiliensis  dimidiam  domum  suam  Basilee  sitam  dic- 
tam  Steinchelr,  quam  a nobis  sub  iure  hereditario  pro  annuo  censu  quatuor  16 
denariorum  ad  cameram  nostram  in  festo  beati  Martini  persolvendorum  libere 
possidebat,  in  manus  Conradi  prepositi  sancti  I’ctri  ecclesie  nostre  camerarii 
absolute  et  überaliter  resignavit  Igitur  idem  camerarius  ad  ipsius  peticionem 
domum  dimidiam  antedictam  Iohanni  apotekario  civi  Basiliensi  et  uxori  sue 
Mechtildi  concessit  sub  iure  predicto  pro  censu  annuo  sex  denariorum  ad-  SO 
ditis  ab  eisdem  recipientibus  priori  censui  duobus  denariis*)  perpetuo  pos- 
sidendam  ea  conditione,  ut  uno  defuncto  alter  superstes  sub  ipso  iure  pos- 
sideat  dimidiam  domum  ipsam.  In  cuius  facti  mcmoriam  presentem  literam  k) 
sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Testes  : Heinricus  scolasticus,  Iohannes 
de  Ratolstorf,  Heinricus  de  Hegendorf  canonici,  Conradus  decanus  sancti  S5 
Petri,  Rodolfus  Craftonis  derici,  Heinricus  Pfaffo,  Iohannes  Puerorum  milites, 
Waltherus  Winardus,  Simzo,  Vlricus  de  Lvcela,  Hugo  lanista,  Vlricus  dictus 
zem  Steinchelre  laici,  et  alii  quamplures.  Acta  sunt  hec  anno  domini 
MCCLVlfl,  kl.  decembr. 

350.  30 

Peter  und  Otto  Schaler  leihen  dem  Volmar  Ozelin  von  Basel  ihr 
Haus  vor  dem  Spalenthor  zu  Erbrecht.  Base!  1258  Dezember  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  »'  18  (A).  — Regest 
in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B.  fol.  8p”  ebendort. 

An  einem  Bande  hängendes  Siegel  von  Peter  und  Otto  Schaler.  S.  35 
Abbildung  n"  105. 

Otto  scultetus  Basiliensis  dictus  Scalarius  universis  presentem  paginam 
inspecturis  noticiam  rei  geste.  Notum  esse  volumus  omnibus  presentibus  et 

349.  a)  duobus  den  vcn  gltithtr  Hand  auf  Kasur.  b)  presentem  literam  witderholt. 


Digitized  by  Google 


269 


futuris,  quod  nobis  iudicio  presidentibus  in  domo  iudicii  manifeste  et  multis 
astantibus  Petrus  et  Otto  fratres  qui  dicuntur  Scalarii  iuvenes  domum  iure 
proprietatis  ad  cos  spectantem  sitam  ante  portam  civitatis  ßasiliensis  dictam 
Spalon  Volmaro  civi  Basiliensi,  qui  dicitur  Ozelin,  et  uxori  sue  Agnese  ac 
6 liberis  eorumdcm  pro  censu  annuo  duodecim  solidorum  iure  concesserunt 
hereditario  pacifice  possidendam.  Census  vero  prefatus  duobus  terminis  vide- 
licet  in  nativitate  domini  et  in  fcsto  nativitatis  sancti  lohannis  baptiste  a 
Volmaro  et  ab  hiis,  qui  domum  ipsam  pro  tempore  tenuerint,  dari  dcbet 
antedictis  militibus  et  heredibus  eorumdcm.  In  cuius  rei  testimonium  presens 
10  scriptum  sigilli  nostri  fecimus  munimine  roborari.  Testes  etiam  huius  rei 
sunt:  Hugo  Monachus  advocatus,  Otto  Scalarius,  Heinricus  uor  Gazun  milites, 
Heinricus  preco,  Heinricus  Ozelin,  VVernherus  pistor,  Petrus  de  Rlazhein, 
Heinricus  de  Emmeracha  et  alii  quamplures.  Dat.  anno  domini  ficcL  octavo, 
1111  non.  decembris. 


15  351. 

Das  Kloster  Olsberg  leiht  ein  Haus  unter  den  Krämern  zu  Basel 
dem  Burckard  Breller  und  seiner  Gattin  Ita  zu  Erbrecht. 

Basel  1259  Januar  16. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n"  34  (A). 

SO  An  einer  Schnur  hängendes  Siegel  von  Olsberg. 

Universis  Christi  fidelibus  prescntium  inspcctoribus  Berchta  abbatissa 
et  conventus  monasterii  de  Olsperk  Cisterciensis  ordinis  noticiam  rei  gcste. 
Notum  sit  omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  nos  de  consilio  ac  voluntate 
vencrabilis  domini . . abbatis  de  Lucila  domum  nostram  sitam  inter  Institores 
25  inferioris  civitatis  Basiliensis,  in  qua  morabatur  bone  memorie  Vlricus  Winter, 
Burchardo  civi  Basiliensi  qui  dicitur  Breitere  et  uxori  eius  Ite  pro  annuo 
censu  viginti  sex  solidorum  qui  nobis  dari  debent  in  duobis  festis  sancti 
lohannis  baptiste  et  sancti  Andree  et  una  libra  piperis  et  quatuor  circulis 
simile  annuatim  iure  conccssimus  hereditario  possidendam.  Et  scicndum, 
30  quod  altero  eorum  viam  universe  camis  ingTesso  alter  superstes  manens 
nullum  intraium  quod  vulgo  dicitur  erschaz  dabit.  Omnes  autem  eorum 
heredes  intraium  dare  debebunt.  Sciendum  est  etiam,  quod,  si  domus  eadem 
per  ignem  devastabitur,  abbatissa  et  conventus  de  Olsperk  trabes  ad  ftindum 
domus  necessarias  dare  tenebuntur,  reliqua  vero  Burchardus  dabit  vel  hii 
85  qui  pro  tempore  tenuerint  ipsam  domum.  Et  in  testimonium  et  memoriam 
huius  rei  hoc  scriptum  sigilli  nostri  munimine  fecimus  roborari.  Testes  etiam 
huius  rei  sunt:  Hugo  advocatus  Basiliensis  dictus  Monachus,  Heinricus  dictus 
Phaffo  milites,  Reinherus  clericus  dictus  Vuli  et  fratcr  suus  Heinricus,  frater 
Waltherus  de  Olsperk,  Hugo  Schessart,  I.udewicus  institor,  Heinricus  fron 
40  Engelun,  Chünradus  tector  et  multi  alii  cives  Basilicnses.  Acta  sunt  hec  in 
porticu  maioris  ccclesie  Basiliensis,  anno  domini  Med  nono,  feria  quinta 
proxima  post  fcstum  sancti  Hilarii. 


Digitized  by  Google 


260 


352. 

Konrad  von  Röteln  und  Dietrich  und  Konrad  die  Brüder  von  Roten 
berg  vergaben  Güter  zu  Riehen  an  das  Kloster  JVelä'ngen. 

Schloss  Röteln  und  Wiese  bei  Rotenberg  1259  Februar  io. 

Abschrift  von  i486  — rjro  im  Dokumentenbuch  des  Klosters  Wettingen  5 
von  Peter  Numagen  fol.  221  im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (B). 

Regest  bei  Linder  S.  21. 

Universis  Christi  hdelibus  presentem  paginam  intuentibus  Conradus 
de  Rotiniein,  Dietricus  et  Conradus  fratres  de  Rotinberg  salutem  cum  noticia 
subscriptorum.  Cautum  est  res  gestas,  ne  tangantur  oblivionis  scrupulo,  lit-  10 
terarum  apicibus  conmendare.  Noverint  igitur  presentes  et  posteri,  quod 
nos  predia  nostra  sita  in  villa  Riehein  culta  sive  inculta,  que  Heinricus 
milcs  dictus  Dapifer  de  Rinfelden  habebat  de  nobis  in  feodum  et  Conradus 
dictus  de  Eschichon  civis  quondam  Rinfeldensis  ab  itlo,  que  nunc  sciuntur 
vel  postmodum  scicntur,  ad  resignationem  dictorum  Heinrici  militis  et  16 
Conradi  liberaliter  contulimus  monasterio  de  Wettingen  Constanticnsis  dyo- 
cesis  Cisterciensis  ordinis  conferentes  cadem  in  manus  honorabilis  in  Christo 
. . abbatis  ipsius  monasterii  iure  proprietatis  quiete  et  pacifice  in  perpetuum 
possidenda.  Et  hec  collatio  sive  donacio  facta  est  per  me  Conradum  do- 
minum de  Rotinlein  et  me  Conradum  de  Rotinberg  in  Castro  Rotinlein  pre-  20 
scntibus  Hilteboldo  monacho  cellerario  et  fratre  Wcrnero  converso  monas- 
terii memorati , Rudolfo  notario  domini  Basiliensis  episcopi  canonico  sancti 
Petri  in  Basilea , Alberto  vicario  de  Brambach , Heinrico  Di  vite , Ottone  de 
Rotenlin , Waltere  de  Wisa  militibus , Waltere  filio  mei  videlicet  Conradi 
domini  de  Rotiniein,  Alberto  de  Gundchusen,  Reinhero  precone  de  Basilea-  25 
Sed  per  me  Dietricum  de  Rotinberg  facta  est  dicta  collacio  seu  donacio  in 
prato  iuxta  pedem  montis  inferioris  de  Rotinberg  presentibus  sepefatis 
Hilteboldo  monacho  cellerario  et  fratre  Wernhero  converso,  Rudolfo  notario, 
Heinrico  Divite,  Ulrico  de  Wisa  militibus,  Iohannc  de  Riehein  et  Conrado 
dicto  dir  Bart,  anno  domini  ficcLlS,  quarto  idus  febr.  In  testimonium  vero  30 
huius  collationis  et  maiorcm  roboris  firmitatem  presens  scriptum  exinde 
confectum  sigillorum  nostrorum  munimine  fecimus  roborari. 

353. 

Das  Domstift  von  Basel  erlaubt  dem  Müller  Ulrich  zu  Brüglingen 
den  Bau  eines  zweiten  Werkes.  — 1259  Februar  2 J.  35 

Abschriften  des  15.  ‘Jh.  im  Copiatbuch  Domstift  F.  fol.  5 6 (B)  — eben- 
dort fol.  pp”  ( C)  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Erwähnt  bei  Bruckner  Merkwürdigkeiten  S.  pjg.  Die  Bemerkung,  dass 
die  Mühle  vor  1259  einem  Messerschmied  Urslinus  gehört  habe,  ist  un- 
richtig und  beruht  auf  der  a.  a.  O.  fol  5 6 stehenden  Notiz  modo  tenet  40 
magister  Reslinus  faber  cultellomm,  die  jedoch  ins  lg.  Jh.  zu  setzen  ist. 


Digitized  by  Google 


261 


Universis  presentem  litteram  inspecturis  Heinricus  prepositus  Basiliensis 
domini  pape  cappellanus  noticiam  rei  subnotate.  Noverint  universi,  quod, 
cum  nos  de  consilio  prudentum  et  consensu  venerabilium  decani  et  capituli 
nostri  Basiliensis  molendinum  de  Briigelingen  cum  attinenciis  suis  ad  preposi- 
5 turam  nostram  pertinens  *)  Vlrico  molendinario  et  uxori  sue  Hedewigi  pro 
annuo  censu  videlicet  sex  verincellis  tritici  et  uno  porco  concesserimus  sub 
iure  hcreditario  possidendum,  prout  in  instrumento  super  hoc  confecto  con- 
tinetur,  ad  eiusdem  molendinarii  peticionem  accedente  consensu  predictorum 
Heinrici  decani  et  capituli  indulsimus  et  indulgemus  eidem,  ut  in  territorio 
10  sive  super  attinenciis  eiusdem  molendini  adhuc  unam  molam  vel  aliud  quid- 
quid  voluerit  et  expedire  viderit,  edificet  et  illud  in  co  iure  quo  et  ipsum 
molendinum  possideat  et  habeat  ipse  et  heredes  sui  in  perpetuum , nec  tarnen 
ad  solvendum  vel  serviendum  aliquid  nisi  censum  statutum  et  prcnominatum 
nobis  vel  successori  nostro  modo  aliquo  teneatur.  Super  quo  cum  nostram 
IS  et  prepositurc  nostre  utilitatcm  cognoverimus  evidenter,  quia  propter  insta- 
bilem cursum  aque  dicti  molendini  destructionem  sepius  et  periculum  time- 
bamus,  presentem  litteram  eidem  molendinario,  ut  confidenter  eundem  locum 
edificet  et  cmendct,  contulimus  nostro  et  nostri  capituli  sigillis  munitam. 
Actum  anno  domini  MCCl.vnil,  VII  kl.  marcii,  indictionc  secunda. 

20  354. 

Abtissin,  Konvetti  und  Kapitel  von  Zürich  verkaufen  Zinse  an  das 
Kloster  Ötenbach.  Zürich  1259  Februar  25. 

Unter  den  Zeugen:  Iohannes  de  Basilea  civis  Turicensis. 
v.  Wyss  n"  16 1 nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu  Zürich, 

2&  355. 

Papst  Alexander  IV.  giebt  dem  Kloster  Klingenthal  die  Befugnis t 
alles  Gut  der  Klosterfrauen  mit  Ausnahme  von  Lehen  zu  erwerben  und 
zu  behalten.  Anagni  /2J9  März  t2. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  n‘  21  (A).  — liegest  aus 
30  dem  IJ.  Jh.  auf  detn  Pergamentblatt  Klingenthal  n ' 2809.  — Deutsche 
Übersetzung  aus  dem  16.  fh.  im  Briefbuch  Klingenthal  S.  fol.  Jf  - 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanzleivermerke:  auf  dem  Bug  rechts  Rob.  se.,  auf  der  Schriftseite  oben 
rechts  Cop.,  auf  der  Rückseite  Th.  (?)  episcopus  Vironensis. 

86  1 Alexander  jj  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  filiabus 

. . priorisse  et  conventui  monasterii  in  Clingendal  ordinis  sancti  Augustini 
secundum  instituta  fratrum  Predicatorum  viventibus  Constanticnsis  diocesis 


353.  a)  pertinenciis  in  B und  C. 


Digitized  by  Google 


262 


salutem  et  apostolicam  bencdictionem.  Devotionis  vestre  precibus  inclinati 
auctoritate  vobis  presentium  indulgemus,  ut  possessiones  et  alia  bona  mobilia 
et  immobilia  exceptis  feudalibus,  que  personas  liberas  sororum  ad  monasterium 
vestrum  e seculo  fugentium  et  professioncm  facientium  in  eodem  si  reman- 
sissent  in  seculo  ratione  successionis  vel  quocumque  alio  iusto  titulo  conti-  5 
gissent,  et  cedem  persone  potuissent  liberc  confcrre  aliis,  petcre  percipere 
ac  retinere  licite  valeatis.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat,  hanc  paginam 
nostre  concessionis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  prcsumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et  beatorum 
Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum.  Dat.  Anagnie,  llll  10 
idus  martii,  pontificatus  nostri  anno  quinto. 


356. 

Papst  Alexander  IV.  gleit  dem  Kloster  Klingenthal  die  Befugnis, 
Vergabungen  von  unrechtmässig  erworbenem  Gut,  wenn  der  eigentliche 
Besitzer  nicht  mehr  ermittelt  werden  kann,  sowie  Vergabungen  aus  15 
unbestimmt  abgefassten  Testamenten  im  Einverständnis  mit  den  Testa- 
mentsvollstreckern bis  zum  Betrag  von  hundert  Mark  Silbers  entgegen- 
zunehmen. Anagni  1259  März  12. 

Original  tm  Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  n‘ 22  (A).  — Abschrift 
von  Wurstisen  in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  22  in  der  Vniversi-  20 
tätsbibliothek  su  Basel  (B)  mit  der  Randbemerkung  gestolen  und  ge- 
raubet gilt  ist  alles  gut. 

Schöpflin  Alsatia  1,  42p  >f  578  nach  B.  — Trouillat  2,  86  W 60  nach  B. 
Hier  ist  su  lesen: 

S.  86  Z.  17  Clingendal.  25 

87  Z.  2 debeat  und  possint  statt  debet  und  possunt. 

Z.  7 recipere  auctoritate  statt  excipere  authoritate. 

Z.  9 consecute  statt  consequentes. 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kansleivermerke : auf  dem  Buge  rechts  Rob.  se.,  auj  der  Rückseite  Th.  (f ) 50 
episcopus  Vironensis. 


357. 

Dompropst,  Domdekan  und  Domkapitel  von  Basel  bevollmächtigen  ihre 
Mitdomherrn  Heinrich  Kämmerer  und  Heinrich  von  Hägendorf,  im 
Streite  des  Domstifts  mit  dem  Kloster  St.  Alban  über  das  Parochie-  35 
recht  einen  gütlichen  Vergleich  abzuschliessen. 

Basel  1259  Mars  27. 

Abschrift  in  Transsumpt  der  Schiedsrichter  vom  1$.  Mai  1259  (B). 
Heinricus  prepositus,  Heinricus  decanus  et  totum  capitulum  Basiliensis 


Digitized  by  Google 


263 


ecclesie  dilectis  concanonicis  suis  in  ecclesia  Basilicnsi  domino  Hcinrico  Ca- 
merarii  et  domino  Heinrico  de  Hexendorf  salutem  et  sincere  dilectionis  affec- 
tum.  Super  litibus  causis  et  controversiis , que  inter  nos  ex  parte  una  et 
priorem  et  conventum  monasterii  sancti  Albani  extra  muros  civitatis  Basi- 
5 liensis  ex  altera  super  parrochia  sive  iure  parrochiali  infra  muros  eiusdem 
civitatis  et  quibusdam  appcllationibus  dampnis  et  expensis  ac  aliis  diversis 
articulis  et  quibuscunque  questionibus  principalibus  et  incidentibus  occasione 
predictorum  in  curia  domini  pape  vel  alibi  verti  noscuntur,  cupientes  cum 
parte  adversa  ad  compositionem  amicabilem  pervenire  vos  Basilienses  canoni- 
10  cos  et  utrumque  vestrum  super  predictis  et  quolibet  predictorum  in  solidum 
facimus  et  constituimus  nostros  et  ecclesie  Basiliensis  procuratores,  dantes 
et  concedentes  cuilibct  vestrum  in  solidum  et  spccialc  mandatum  licentiam 
et  potestatem  amicabiliter  componendi  cum  parte  adversa,  paciscendi,  transi- 
gendi,  pacta  et  conventiones  faciendi  ac  arbitrum  vel  arbitros  sive  amicabiles 
15  compositores  eligendi  et  in  eos  compromittendi,  cum  pena  et  sine  pena,  cum 
iuramento  a vobis  vel  altero  vestrum  in  animabus  nostris  prestando  et  sine 
iuramento,  ac  arbitrium  arbitramentum  et  amicabilem  compositionem*)  ac  ctiam 
sententias  audiendi  et  omologandi  et  approbandi,  [cum  iuramento] b)  et  sine 
iuramento  nos  et  ecclesiam  nostram  super  hiis  obligandi,  ratum  habituri  et 
30  gratum  quiequid  super  hiis  per  vos  vel  altcrum  vestrum  in  predictis  et  quolibet 
istorum  fuerit  actum  et  procuratum.  In  cuius  rei  testimonium  presentes  litteras 
anno  vobis  tradendas  volumus  tieri  ac  nostro  sigillo  muniri.  Dat.  Basilee, 
domini  MiXLVlöl,  vf  kl.  aprilis. 


358. 

85  Die  Dompriester  von  Basel  geben  den  Domherren  Heinrich  Kämmerer 
und  Heinrich  von  Hägendorf  Vollmacht , sie  in  ihrem  Streite  mit  dem 
Kloster  St.  Alban  über  das  Parochierecht  zu  vertreten. 

Basel  1259  März  27. 

Abschrift  in  Transsumft  der  Schiedsrichter  vom  13.  Mai  125p  (B). 

80  Universis  presentes  litteras  iuspecturis  Iohannes  de  sancta  cruce,  Otto 

Loibarius  ccterique  sacerdotcs  ecclesie  Basiliensis  salutem  in  domino.  Notum 
Omnibus  fieri  volumus,  quod  nos  facimus  et  ordinamus  et  quilibet  nostrum 
facit  et  ordinat  de  voluntate  et  consensu  prepositi,  dccani  et  capituli  Basi- 
liensis ecclesie,  quorum  subditi  sumus,  nostros  procuratores  discretos  viros 

86  dominos  Heinricum  Camerarii  et  Heinricum  de  Hexendorf  canonicos  Basi- 
lienses et  utrumque  eorum  in  solidum,  ita  quod  non  sit  melior  condicio  oc- 
cupantis  in  causa  et  causis,  questione  et  questionibus,  quas  nos  habemus  vel 
aliquis  nostrum  habet  vel  habere  et  movere  intendit  contra  priorem  et  conven- 
tum monasterii  sancti  Albani  Basiliensis  aut  predicti  prior  et  conventus  contra 


40  357.  1)  compoaitorem  in  B.  b)  cum  iuramento  ftklt  in  B. 


Digitized  by  Google 


264 


nos  et  qucmlibct  nostrum  habet  vel  habere  et  movere  intendit*)  super  qui- 
busdam  actionibus  questionibus  principalibus  vel  incidentibus  et  quibuslibet 
articulis  et  specialiter  super  parrochia  sive  iure  parrochiali  infra  muros  civi- 
tatis Basilicnsis  et  quibusdam  inhibitionibus  que  dicuntur  in  nos  facte  et  ex- 
communicationibus  que  dicuntur  in  nos  late  ad  instantiam  prioris  et  conventus  5 
ne  celebraremus  in  eadem  pairochia,  et  super  quibusdam  appellationibus 
dampnis  et  expensis  in  curia  domini  papc  vel  alibi  coram  quocunque  iudice 
vel  auditore,  et  ipsis  procuratoribus  et  utrique  eorum  tradimus  et  concedimus 
et  quilibet  nostrum  tradit  et  concedit  mandatum  licentiam  et  potestatem 
agendi  et  dcfendendi  in  prcmissis  et  quolibet  predictorum,  litem  contestandi,  10 
sententiam  audiendi,  appellandi,  appellationem  prosequendi,  iurandi  de  veritate 
dicenda  et  de  calumpnia,  et  subcundi  quodlibet  aliud  iuramentum  in  animas 
ipsorum  et  cuiuslibet  eorum,  et  paciscendi,  transigcndi,  amicabilem  compo- 
sitionem  faciendi,  pacta  et  conventiones  ordinandi,  et  compromittendi  in 
arbitrum  vel  arbitros  et  amicabiles  compositores  et  obligandi  in  compromisso  16 
arbitrio  ipsos  et  quemlibct  ipsorum  et  bona  eorum  cum  iuramcnto  et  sine 
iuramento,  cum  pena  et  sine  pena,  et  acccptandi  sententiam  et  approbandi 
arbitrium  que  super  hiis  profcrantur,  ac  alium  procuratorcm  substituendi. 
I’romittimus  etiam  et  quilibet  nostrum  promittit  habere  firmum  et  ratum, 
quicquid  per  predictos  procuratores  vel  alterum  eorum  aut  substitutum  ab  20 
eis  fuerit  factum  et  procuratum  in  omnibus  et  singulis  supradictis.  In  cuius 
rei  tcstimonium  presentem  cedulam  eis  tradimus  sigillo  capituli  Basiliensis 
roboratam,  qui  propria  non  habemus.  Dat  Basilee,  anno  domini  ftcCLVIÄI, 
vi  kl.  aprilis. 

359.  25 

Wetzet  der  Kellner  kauft  drei  Vierteile  einer  Liegenschaft  am  Birsig 
gelegen , das  vierte  Viertel  erhält  er  von  Konrad  Kämmerer  zu  Erb- 
lehen. 

Basel  1259  April  6,  1260  April  22  und  1260  Februar  10. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Uri.  n * jp  (.4).  30 

An  Bändern  hängen  vier  Siegel: 

1.  Bischof  Berthold.  S.  Abbildung  n"  12. 

2.  f SI . . VM . HVGONIS  . MONACH1  . BASILIEN.  5.  Abbildung 

n * too. 

3.  t S . OTTONIS  . SCVLTETl . BASILIEN . DCI . SCH  AL  AR  II.  35 

4.  Burger  von  Basel.  S.  Abbildung  w 1 jp. 

Berchtoldus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  universis  presentem  literam 
inspecturis  salutem  et  noticiam  rei  geste.  Quoniam  hominum  est  memoria 
fragilis,  vita  brevis,  expedit  res  gestas  scripture  testimonio  commcndari. 
Noverint  igitur  presentes  et  posteri,  quod  officialis  noster  VVecelo  celerarius  40 

35g.  a)  f/inter  intendit  irrtümlich  nochmals  contra  priorem  et  conventum  monasterii  sancti 

Alban  i in  B. 


Digitized  by  Google 


265 


quartam  partcm  turris  et  arce  site  in  civitate  nostra  Basiliensi  iuxta  pontera 
Birsici  fluvii  prope  domum  iudicii,  in  qua  area  nunc  domum  muream  con- 
struxit  dictam  et  nominatam  zem  Risen,  a Petro  cementario  et  Chononc 
gipsario  civibus  Basiliensibus,  ad  quos  iure  proprietatis  spectabat,  pro  certa 
5 summa  pccunic  videlicet  octo  marcis  argenti  et  dimidia,  item  duas  partes 
seu  medietatem  supradicte  turris  et  arec  ab  Vlrico  et  Rodolfo  filiis  Wernheri 
militis  bonc  memorie  dicti  Macerel  pro  certa  pccunic  quantitatc  videlicet 
decem  et  septem  marcis  argenti  et  dimidia  comparavit  Predicti  quoquc 
Petrus  et  Chono,  Vlricus  et  Rodolfus  mcmoratam  pecuniam  se  recepisse  et 
10  sibi  totaliter  numcratam  esse  publice  profitcntes  coram  advocato  Hugone 
Monacho  et  sculteto  Ottone  Shalario  pro  tribunali  sedentibus  et  aliis  viris 
honcstis  subscriptis  in  forma  iudicii  omnium  approbante  sententia  supra- 
dictum  ius  suum,  quod  habebant  in  turrc  et  area  mcmorata,  in  cundcm 
Wecelonem  pleno  iure  transtulerunt  confercntes  sibi  predictas  partes  suas  de 
15  manibus  suis  in  manus  suas,  sicut  iuris  est  et  consuetudinis  civitatis.  Item 
reliquam  quartam  partem  turris  et  aree  prclibate  Conradus  Camerarii  milcs, 
ad  quem  iure  proprietatis  pertinebat  et  quam  ab  ipso  Hcinricus  rasor  dictus 
de  Rinuelden  et  Berchtoldus  pictor  pro  annuo  censu  viginti  quinque  solidis 
denariorum  Basilicnsis  monetc  divisim  in  iciuniis  quatuor  temporum  persol- 
20  vendis  et  quatuor  circulis  et  una  quarta  pipperis  nomine  revisorii,  quod 
vulgo  dicitur  wisunge,  sub  iure  emphitcotico  sive  hcreditario  possidebant, 
resignantibus  cisdem  concessit  Weceloni  sepedicto  sub  iure  et  censu  preno- 
minatis  perpetuo  possidendam.  Facta  est  autem  vendicio  et  collatio  a supra- 
dictis  Petro  ct  Conone  ante  domum  iudicii,  anno  domini  ftoCLVlftl,  Vlll  idus 
25  aprilis,  presentibus  Ludewico  institorc,  Wemhero  Rufo,  Johanne  monetario, 
Iohanne  Maser,  Conrado  filio  Ludewici  institoris,  Reinhero  et  Iohanne  pre- 
conibus  et  aliis  quampluribus.  Facta  est  autem  vendicio  et  collatio  a pro* 
dictis  Vlrico  et  Rodolfo  in  atrio  sub  tilea  magna  prope  monasterium  bcate 
virginis,  anno  domini  ÖCClS,  x kl.  maii,  presentibus  Heinrico  Diuite,  Iacobo 
30  Marscalco,  Chonone  de  Ramstein,  Conrado  Monacho,  Conrado  de  Vrike, 
Willelmo  Camerarii  militibus,  Iohanne  Rovbere,  Ludewico  institorc,  Conrado 
Shaltembrando,  Hugone  de  Gundolstorf  et  aliis.  Facta  est  autem  concessio 
a supradicto  Conrado  Camerarii  ante  domum  iudicii,  anno  domini  MCCI.>1, 
IUI  idus  februar.,  presentibus  Heinrico  Stcinlino,  Willelmo  Camerarii  militibus, 
35  Ludewico  institorc,  Wemhero  Rufo,  Ottone  fratre  Wecelonis  et  aliis  quam- 
pluribus.  In  premissorum  itaque  testimonium  presens  scriptum  nostro,  ad- 
vocati  et  sculteti  predictorum  ac  civitatis  sigillis  est  munitum.  Nos  Hugo 
advocatus  dictus  Monachus,  Otto  scultetus  dictus  Shalarius  ct  cives  ßasili- 
enses  sigilla  nostra  appendimus.  Nos  Conradus  Camerarii  miles,  Vlricus  et 
40  Rodolfus  fratres  tilii  Macerels  neenon  Petrus  et  Chono  supradicti  sic  fecimus, 
ut  prescriptum  est,  contenti  sigillis  supradictis. 


Urknndenbucb  der  Stadt  Ua»el.  1.  34 


Digitized  by  Google 


Die  1 er  freier  des  Klosters  St.  Alban  und  des  Domstifts  zu  Basel 
kompromittieren  für  Beilegung  des  Streites  derselben  über  die  Grenze 
ihrer  Parochicn  auf  Rudolf,  Erzbischof  von  Tarenlaise,  und  Magister 
Bartho/omeus  von  Reggio,  Kaplan  des  Bisehofs  Stephan  von  Pa/estrina.  5 

— 1259  Mai  7. 

Abschrift  in  Transsumpt  der  Schiedsrichter  vom  15.  Mai  12 $9  (B). 

5 In  nomine  5 domini  amen.  Anno  ciusdcm  Acci.viAl,  indictione  II*, 
mense  maii,  die  vft,  pontificatus  domini  Alexandri  pape  IIII''  anno  quinto, 
in  presentia  mei  notarii  ct  testium  subscriptorum  ad  hoc  specialiter  voca-  10 
torum  et  rogatorum  fratcr  Hcinricus  prior  monastcrii  sancti  Albani  extra 
muros  civitatis  Basiliensis  Cluniaccnsis  ordinis  pro  sc  ct  convcntu  suo, 
cuius  procurator  existit,  ex  parte  nna  et  Hcinricus  Camerarius  ac  Heinricus 
de  Hagcndorpf  canonici  Basilicnses  pro  preposito  decano  ct  toto  capitulo  et 
sacerdotibus  Basiliensis  ecclesie,  quorum  procuratores  existunt  et  a quibus  15 
super  infrascriptis  faciendis  sufficiens  et  speciale  mandatum  habent,  sicut  in 
infrascriptis  procuratoriis  continctur,  personaliter  constituti  in  presentia  re- 
verendi  patris  domini  Hjugonis]  tituli  sancte  Sabine  presbyteri  cardinalis  sua- 
dentis  eisdem,  ut  de  controversiis  que  inter  ipsos  vertuntur  debeant  ad  paccm 
et  concordiam  pervenire,  ac  ipsi  prior  et  procuratores  eligentes  a strepitu  iu-  20 
diciorum  recedere  ct  eiusdem  cardinalis  suasionem  et  Consilium  super  contro- 
versiis illis  amplccti  compromiscrunt  presente  fratre  Petro  de  Belloforti  priore 
de  Amberta  Lugdunensis  diocesis  procuratore  . . abbatis  ct  conventus  monas- 
terii  et  totius  [ordinis]*)  Cluniaccnsis  volente  ac  consentiente  pure  et  libere 
ac  spontanen  voluntate  in  reverendum  patrem  dominum  archiepiscopum  25 
Tarcntasienseni  et  in  magistrum  Bartholomeum  de  Regio  cappcllanum  re- 
verendi  patris  domini  Stfcpliani]  cpiscopi  Pcnestrini  tanquam  in  arbitros  et 
arbitratores  sive  amicabilcs  compositorcs  super  causis  et  litibus,  questioni- 
bus  et  controversiis,  que  super  parrochia  sita  infra  muros  civitatis  Basiliensis 
limitata  de  turre  Lalonis  citra  Birsicum1)  ct  supra  usque  ad  muros  civitatis  30 
sive  iure  parrochiali,  quod  dictus  prior  ad  dictum  prioratum  ac  predictum 
capitulum  ct  saccrdotes  ad  ecclcsiam  Basiliensem  asserunt  pertinere,  et  super 
parrochianis  eiusdem  parrochic  ac  super  quibusdam  appellationibus  dampnis 
et  expensis  et  quibusdam  aliis  que  dicebantur  attemptata  per  dictum  capitulum 
et  quibuscunquc  questionibus  principalibus  ct  incidentibus  inter  cos  motis  35 
vcl  movendis  occasione  premissorum  vertuntur  coram  reverendo  patre  do- 
mino  Ojttobono]  sancti  Adriani  diacono  cardinali  sive  coram  magistro  Gre- 
gorio  de  Neapoli  domini  pape  cappellano  auditorc  ab  eodem  cardinali  de- 
putato  seu  quocunque  alio  iudice  vel  auditore  in  Romana  curia  et  extra 
curiam  et  dederunt  eisdem  liccntiam  et  liberam  potestatem  arbitrandi  et  40 
amicabiiitcr  componendi,  pronuntiandi,  ordinandi  et  diftiniendi  super  predictis 


300.  a)  i'erufiuAte  Steile  in  fi.  b)  Birsicam  in  /■’. 


Digitized  by  Google 


2fi7 


omnibus  et  singulis  de  consilio  predicti  domini  H[ugonis]  cardinalis,  promittentes 
dictus  prior  quod  ipse  et  eius  convcntus  et  predicti  procuratores  qpod  pre- 
nominati  prepositus  decanus  et  capitulum  ac  sacerdotes  Basilienses  stabunt 
obedient  et  parebunt  arbitrio,  amicabili  compositioni,  pronuntiationi  ordina- 
5 tioni  ac  diffinitioni,  que  per  cosdem  archiepiscopum  et  magistrum  B[artho- 
lomeum]  fient  super  omnibus  predictis  et  singulis  de  consilio  ipsius  domini 
cardinalis.  Voluerunt  etiam  et  concorditcr  consenserunt,  quod  predicti  archi- 
episcopus  et  magister  B[artholomeus]  valeant  arbitrari,  amicabiliter  componere, 
pronuntiare  ordinäre  et  diffinire  de  consilio  eiusdem  domini  cardinalis  scmel 
10  et  plurics  in  scriptis  et  sine  scriptis,  diebus  feriatis  et  non  feriatis,  partibus 
presentibus  vcl  una  presente  et  altera  absente,  dummodo  fucrit  requisita 
semel  et  pluries,  iuris  ordine  servato  vel  omisso,  cum  strepitu  iudiciorum 
vel  sine  eo,  et  ad  hec  omnia  singula  observanda  obligaverunt  prefatus  prior 
se  et  eius  convcntum  et  dictum  monasterium  sancti  Albani  et  ipsius  bona 
15  et  predicti  procuratores  prenominatos  prepositum  dccanum  ac  capitulum 
et  saccrdotcs  Basilicnsis  ecclcsic  et  ipsam  ccclesiam  ac  bona  ipsius  et  huius- 
modi  Obligationen!  fecerunt  sollempni  stipulatione  interveniente  adinvicem 
inter  cos  sub  pena  ducentarum  marcharum,  que  pena  in  predictis  et  in  quo- 
libct  predictorum  committatur  et  committi  cum  effectu  intelligatur  a parte 
20  que  contra  venerit  ac  a parte  observante  arbitrium  exigi  possit,  quotiens 
contra  prcdicta  vel  aliquid  predictorum  ventum  fuerit  vel  paritum  non  erit 
eisdem,  et  dicta  pena  hoc  modo  commissa  et  exacta  semel  et  pluries  nichi- 
lominus  huiusmodi  compromissum  et  arbitrium  quod  ferctur  in  sua  perma- 
ncant  firmitate,  ita  quod  propter  commissionem  vel  prestationem  pene  huius- 
25  modi  nullo  modo  ab  eis  intelligatur  recessum;  insuper  ad  maiorem  firmitatem 
et  ut  premissa  melius  observentur,  idem  prior  et  dicti  procuratores  tactis 
corporaliter  sacrosanctis  ewangeliis  iuraverunt,  quod  bona  fide  et  sine  fraude 
attendent  et  observabunt  omnia  predicta  et  singula  et  ipse  prior  curabit  et 
fatiet  quod  conventus  ipsius  monasterii  sancti  Albani  ct  abbas  Cluniacensis 
80  et  eius  conventus,  et  ipsi  procuratores  curabunt  et  fatient  quod  . . epis- 
copus  Basilicnsis  et  predictum  capitulum  ac  sacerdotes  Basilicnsis  ecclesie 
acceptabunt  et  rata  habebunt  omnia  et  singula  predicta.  Voluerunt  etiam 
dicte  partes,  quod  infra  octavas  instantis  festi  pcnthecostes  arbitrium  huius- 
modi proferatur,  alioquin  dictum  compromissum  penitus  extunc  careat  robore 
35  firmitatis;  et  huic  compromisso  consensum  prebuit  predictus  frater  Petrus  et 
ipsum  acccptavit  et  expresse  ratum  habuit  Hec  omnia  acta  sunt  Anagnie 
in  camcra  dicti  domini  cardinalis,  anno  die  et  indictione  predictis,  dictis  do- 
mino  cardinali  et  archiepiscopo  Tarentasiensi  et  magistro  Bartholomeo  ac 
infrascriptis  testibus  presentibus,  scilicet  magistro  Iohanne  archidiacono  in 
40  ecclesia  Tullensi,  magistro  Roberto  de  Argentia  advocato  in  Romana  curia, 
magistro  Gerardo  de  Silva  maiori  canonico  Claromontensi,  magistro  Guillelmo 
procuratore  domini  archiepiscopi  Bituricensis,  fratribus  Hugone  de  Bisuntio 
et  lohanneto  de  Parisius  ordinis  fratrum  I’redicatorum  et  mc  Michaele  de 
Lcodio  publico  notario  ac  pluribus  aliis. 


Digitized  by  Google 


2G8 


3(51. 

Die  Witwe  Ita  von  Butenheim  und  die  Ritter  Johann  und  Heinrich 
von  Butenheim  erklären , dass  das  Kloster  St.  Urban  ihnen  in  nichts 
verpflichtet  sei.  Basel  125g  Mai  8. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Luzern , St.  Urban,  Literae  antiquatae  5 
«'  3 (A). 

Sotothurner  Wochenblatt  1S41,  t jo  n"  4 irrig  zu  1254. 

Das  eingehängte  Siegel  fehlt. 

Universis  presentem  litcram  inspccturis  Ilfeinricus]  dccanus  maioris 
ccclesie  Basiliensis  eorum  noticiam  que  secuntur.  Novcrint  universi,  qnod  10 
Ita  relicta  de  Bvtenheim  mater  domini  Heinrici  et  domini  Iohlannis]  militum 
de  Bvtenheim  in  nostra  et  aliorum  honcstorum  presentia,  quinta  feria  post 
festum  beati  lohannis  ante  portam  Latinam,  anno  domini  ftcCLVIIH,  protestata 
fuit  publice  et  professa,  quod  . . abbas  et  conventus  sancti  Vrbani  in  nullo 
sibi  tenebantur  et  nichil  de  stio  habebant,  immo  ncc  pecuniara  ncc  res  aliqtias  15 
habebat  depositas  apud  ipsos.  In  cuius  rei  memoriam  rogatu  predictorum 
. . abbatis  et  conventus  sigillum  nostrum  duximus  appendendum.  Act  Basilee, 
anno  et  die  predictis,  presentibus  Iohanne  celerario  Basiliensi  dicto  de  Ratol- 
storf,  fratre  Heinrico  de  sancto  Gallo  monacho  sancti  Vrbani,  Hcinrico  pre- 
dicto  milite  de  Bvtenheim,  Iohanne  de  l’orta  et  aliis.  20 

3(52. 

Erzbischof  Rudolf  von  Tarcntaise  und  Meister  Bartholomäus  von  Reggio, 
Kaplan  des  Bischofs  Stephan  von  Palestrina , welche  von  dem  Kloster 
St.  Alban  und  dem  Domstift  zu  Basel  zu  Schiedsrichtern  des  zwischen 
ihnen  über  die  Parochie  innerhalb  der  Stadtmauern  bestehenden  Streites  25 
angerufen  worden  sind,  sprechen  diese  Parochie  dem  Kloster  St.  Alban 
zu  und  verfügen,  dass  dafür  der  Kirchensatz  von  St.  Theodor  in 
Kleinbasel  durch  das  Kloster  an  das  Domstift  abgetreten  werde. 

Auagni,  1259  hfai  1$. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  >e  iS  (A).  — Abschrift  in  30 
Vidimus  des  bischöflichen  Offcia/s  vom  ?/,  August  1474  St.  Alban  »'  22 
ebendort  (B).  — Abschrift  des  15.  Jh.  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R. 
fol.  g n " 11  ebendort  (!>').  — Abschrift  des  Ij.  7h.  in  einem  Vidimus 
vom  29.  Mai  1296  im  Codex  Pfister  St.  Alban  R.  fol.  21  «"  28  ebendort 
(C).  — Deutsche  Übersetzung  des  /j.  Jh.  mit  Auslassung  der  inserierten  35 
Stücke  im  Cofiiatbuch  St.  Alban  A.  p.  jg  ebendort. 

Trouillat  2,  87  n"  61  nach  C mit  Weglassung  der  inserierten  Stücke. 

Von  den  drei  Siegeln  hängen  noch  zwei  an  Seidenbändern. 

jj  In  nomine  5 domini  amen.  Rfudolfus]  dei  gratia  Tarentasiensis  archi- 


Digitized  by  Coogle 


261* 


episcopus  et  magister  Bartholomeus  de  Regio  cappellanus  reverendi  patris 
S[tcphani]  eadem  gratia  cpiscopi  l’encstrini  ad  perpetuam  rei  memoriam. 
Presidente  rationis  imperio  in  animo  iudicantis  sedet  in  cxaminc  veritatis 
pro  tribunali  iusticia  et,  quasi  rex  in  solio,  iudicii  rectitudo,  cuius  dissipatur 
5 intuitu  proprie  voluntatis  arbitrium  et  acceptio  personarum,  ex  quo  fit,  ut 
parvi  et  magni,  pauperes  et  divites,  potentes  et  debiles,  absentes  etiam  et 
presentes  equo  libramine  iudicentur.  Sane  dudum  inter  religiosos  viros 
fratrera  Heinricura  priorem  et  conventum  monasterii  sancti  Albani  extra  muros 
civitatis  Basiliensis  Cluniacensis  ordinis  ex  partc  una  et  discretos  viros  . . 
10  prepositum  decanum  et  capitulum  et  sacerdotes  Basiliensis  ecclesie  ex  altera 
super  *)  parrochia  sita  infra  muros  civitatis  ipsius  limitata  de  turre  Lalonis 
citra  Birsicum’’)  et  supra  usque  ad  muros  eiusdem  civitatis  et  super  iure  parro- 
chiali  loci  eiusdem,  que  dicti  prior  et  conventus  ad  idem  monasterium  et . . 
prepositus  decanus  capitulum  et  sacerdotes  predicti  ad  ecclesiam  ipsam 
15  pertinere  dicebant,  ac  super  parrochianis  dicte  parrochie,  quibusdam  appel- 
lationibus  dampnis  iniuriis  et  expensis  et  quibusdam  aliis,  que  dicti  prior  et 
conventus  asserebant  prepositum  dccanum  et  capitulum  ac  sacerdotes  pre- 
dictos  in  eorum  preiuditium  attemptasse,  questionibus  diversis  exortis,  tandem 
idem  prior  pro  se  ac  codem  conventu,  cuius  procurator  existit,  et  Hcinricus 
20  Camerarii  ac  Heinricus  de  Hagendorf  canonici  predicte  ecclesie  pro  preposito 
decano  et  capitulo  et  sacerdotibus  predictis,  quorum  procuratores  erant  et 
a quibus  liabebant  ad  compromittcndum  speciale  mandatum,  super  questi- 
onibus huiusmodi,  in  quibus  legitime  ad  apostolicam  sedem  delatis  reverendus 
pater  dominus  OJttobonus]  sancti  Adriani  diaconus  cardinalis  a sanctissimo 
25  patre  ac  domino  Alexandro  papa  quarto  fuerat  datus  auditor,  in  nos  tanquam 
in  arbitros  arbitratores  seu  amicabiles  compositores  sub  certa  pena  et  iura- 
mento  prestito  compromittcre  curaverunt,  ita  quod  deberemus  et  possemus 
pronuntiare  ordinäre  dilfinire  arbitrari  et  amicabiliter  componere  de  consilio 
et  mandato  reverendi  patris  domini  H[ugonisJ  tituli  sancte  Sabine  presbyteri 
30  cardinalis,  prout  in  instrumento  publico  inde  per  manum  Michaelis  de  Leodio 
publici  notarii  confecto  plenius  continetur,  cuius  tenor  talis  est: 

(Es  folgt  die  Urkunde  n‘  360  vom  7.  Mai  123p.) 

Tenores  autem  procuratoriorum  partium  predictarum  tales  sunt: 
(Es  folgen : 

gj  /.  die  Urkunde  n‘  334  vom  29.  April  1258. 

2.  die  Urkunde  n°  330  vom  13.  Dezember  1257. 

3.  die  Urkunde  n‘  348  vom  16.  November  1238. 

4.  die  Urkunde  n • 357  vom  27.  Mürz  1239. 

3.  die  Urkunde  n*  33S  vom  27.  Mars  123p.) 

Et  ego  predictus  Michael  de  Leodio  sacrosancte  Romane  ecclesie 
scriniarius  hiis  omnibus  interfui  scripsi  et  in  publicam  formam  redegi  ac 
meo  signo  signavi  rogatus. 

$62-  •)  tx  altera  auper  auf  Rasur . b)  Birsicam  in  R. 


Digitized  by  Google 


270 


Nos  itaquc  recepto  huiusmodi  compromisso  ct  ab  codem  domino 
papa  per  dictum  dominum  Hfugonemj  cardinalem  auctoritate  et  licentia  ob- 
tentis  ordinandi  diffiniendi  pronuntiandi  arbitrandi  et  amicabilitcr  compo- 
nendi  inter  easdern  partes,  prout  idem  dominus  H[ugoj  cardinalis  vellct  ac 
videret  dictis  partibus  expedire  et  nature  negotii  convenire,  audivimus  et  s 
intelleximus  diligenter  ea  que  partes  ipse  voluerunt  proponcre  coram  nobis, 
quibus  auditis  ct  inspectis  ac  diligentius  reccnsitis  et  fideliter  predicto  do- 
mino Hlugoni]  cardinali  rclatis  habitoque  tractatu  cum  ipso  ac  petito  eius 
consilio  ct  obtento  de  voluntate  et  consensu  ipsius  pronuntiamus  ordinamus 
arbitramur  diffiniendo  ct  difiinimus  arbitrando  et  per  amicabilem  composi-  10 
tionem  dicimus  ct  volumus,  quod  predicta  parrochia  superius  limitata,  de 
qua  erat  contentio  inter  partes  easdem,  predicto  monasterio  sancti  Albani 
remaneat  in  perpetuum  libera  et  quicta  et  ei  a predictis  preposito  dccano 
et  capitulo  ac  sacerdotibus  libere  dimittatur,  et  quod  iidem  prior  et  con- 
vcntus  parrochiam  ipsam  quam  eis  adiudicamus  cum  iuribus  et  pertinentiis  13 
suis  obtincant  ct  pacitice  assequantur,  ac  preposito  decano  et  capitulo  ac 
sacerdotibus  predictis  imponimus  perpetuum  Silentium  super  ea,  iniuncto 
ipsis,  ut  predictos . . priorem  ct  convcntum  super  cadem  parrochia  vcl  ipsius 
occasione  de  cetero  non  molestent,  non  obstante  iure  quod  prefati  prepositus 
decanus  et  capitulum  ac  saccrdotes  super  eadem  parrochia  pro  ipsius  de-  20 
tentione  se  ius  habere  diccbant.  Quia  vero  predicti  prepositus  dccanus  ct 
capitulum  ac  sacerdotes  ex  dimissione  predicte  parrochie,  quam  dicebantur 
possidere,  videbantur  incitrrere  gravia  dampna  et  multiplicia  detrimenta,  vo- 
lumus ct  mandamus  ac  per  amicabilem  compositionem  deccrnimus  arbitramur 
et  difiinimus,  quod  ipsi  et  ßasiliensis  ecclcsia  ius  patronatus,  quod  predictum  25 
monasterium  sive  prior  et  conventus  predicti  in  ecclcsia  sancti  Theodori  in 
ulteriori  Basilca  habere  ct  obtinere  noscuntur,  habeant  et  obtineant  de  cctcro 
in  cadem,  ct  ad  ipsos  iilud  ius  patronatus  perveniat  et  in  cos  plcnarie  trans- 
feratur  ac  cis  quibus  adiudicamus  ius  huiusmodi  de  cetero  competat  sicut 
predictis  priori  et  conventui  hactenus  competebat,  et  sine  contradictione  30 
illorum  ius  predictum  ac  ipsum  patronatum  Basiliense  capitulum  in  prefata 
sancti  Theodori  ccclesia  assequatur,  prefato  monasterio  proventibus  decimis 
censibus  et  quibuscunque  aliis  iuribus,  que  sibi  et  dictrs  priori  ac  convcntur 
in  ulteriori  villa  Basilee  et  eius  pertinentiis  ac  parrochia  ipsius  ecclesie  sancti 
Theodori  compctunt  vcl  usque  ad  hec  tempora  competierunt,  plenarie  reser-  35 
vatis.  Et  quia  similiter  super  parrochianis  dicti  monastcrii,  quos  predicti  prior 
ct  conventus  in  predicta  Basiliensi  ecclesia  per  capitulum  sive  canonicos  ct 
sacerdotes  predictos  ad  pcrcipicndum  ibidem  ecclesiastica  sacramenta  et  ad 
sepulturam  cum  decedunt  minus  iuste  et  in  preiuditium  ipsius  monastcrii 
admitti  diccbant,  referebatur  questio  inter  partes,  ordinamus  pronuntiamus  40 
et  arbitramur,  quod  prepositus  dccanus  ct  capitulum  ac  sacerdotes  predicti 
parrochianis  ipsis  non  exhibeant  nec  ministrent  vel  ministrari  faciant  in 
ipsa  Basiliensi  ecclesia  ecclesiastica  sacramenta  nec  corum  Corpora  cum  de- 
cedunt ad  ecclesiasticam  sepulturam  admittant,  nisi  apud  sepedictam  Basi- 
licnscm  ccclesiam  clegcrint  sepeliri,  in  quo  casu  salva  iustitia  parrochialis  45 


Digitized  by  Google 


271 


ccclesic  et  quolibet  iure  salvo  sibi  circa  hoc  competenti  libcre  et  sine  con- 
tradictione  possint  iilorum  decedentium  Corpora  recipere  et  tradere  ecclesiastice 
sepulture.  Ad  hec  predicto  monasterio  sancti  Albani  ac  priori  et  conventui 
ipsius  super  ratihabitione  episcopi  et  capituli  Basiliensis  et  consensu  ipsorum 
5 habende  pro  quibus  instabant  super  predictis  et  super  quibusdam,  que  di* 
cuntur  eis  concessa  ab  episcopis  Basiliensibus,  sicut  possumus  providere 
volentes  mandamus  et  ordinamus,  quod  predicti  procuratorcs  ipsius  capituli 
bona  fide  et  sine  fraude  procurent,  quod  cpiscopus  et  capitulum  predicti 
donationibus  libertatibus  confirmationibus  munificentiis  et  quibuscunque  con- 
10  ccssionibus  ab  episcopis  Basiliensibus  prcdecessoribus  eiusdem  episcopi  prefato 
monasterio  olim  factis  consentiant  et  habeant  eas  ratas  et  super  consensu 
et  ratihabitione  huiusmodi  litteras  sigillatas  suis  sigillis  concedant  et  eodem 
modo  inducant  episcopum  et  capitulum  memoratos,  ut  consentiant  et  accep- 
tent,  quod  prior  et  conventus  prefati  ecclesiam  sive  cappellam  in  predicta 
15  parrochia  construere  ac  edificare  valcant  in  ca  parte  ipsius  parrochie,  in  qua 
parrochianis  eius  magis  viderint  expedire.  De  dampnis  vero  et  expensis  ac 
aliis  accessoriis  et  incidentibus,  de  quibus  inter  partes  predictas  controversie 
movebantur,  utramque  partem  ab  impetitione  altcrius  et  a petitis  hinc  inde, 
sive  illa  in  scriptis  petita  fuerint  sive  non,  absolvintus  et  reddimus  penitus 
20  absolutam  eis  super  hiis  perpetuum  silentium  imponentes,  excepto  quod  pro 
quadam  quantitatc  bladi  prenominati  monasterii,  quam  prefati  procuratores 
confitentur  ad  dictum  capitulum  pervenisse,  predictos  procuratores  et  Basi- 
liense  capitulum  in  sexdecim  libris  Basiliensis  monetc  predictis  priori  et  con- 
ventui condempnamus,  prescriptis  procuratoribus  iniungentes,  ut  prcdictum 
25  capitulum  usque  ad  festum  assumptionis  bcate  Marie  virginis  de  ipsis  XVI 
libris  satisfaciat  priori  et  conventui  supradictis,  nisi  prior  ipse  inducias  eis 
conccsserit  largiores.  Hec  siquidem  omnia  et  singula  et  alia,  de  quibus  in 
compromisso  est  actum,  maxime  super  acceptationc  et  ratihabitione  predicti 
conventus  sancti  Albani  et  . . abbatis  et  conventus  Cluniaccnsis  ac  episcopi 
30  prepositi  et  capituli  Basiliensis  circa  ca,  que  in  huiusmodi  arbitrio  sunt  pro- 
lata,  precipimus  per  penam  in  compromisso  appositam  et  per  iuramentum 
a priorc  et  procuratoribus  predictis  prestitum  inviolabiliter  a partibus  per- 
petuis  temporibus  observari,  potestate  addendi  minuendi  corrigendi  mutandi 
dedarandi  et  interpretandi  super  omnibus  predictis  et  singulis  prefato  domino 
35  H[ugoni]  cardinali  totaliter  reservata.  Prelibatus  autem  dominus  H[ugo]  car- 
dinalis,  in  cuius  presentia  fuit  facta  huiusmodi  pronuntiatio  et  prolatum  dictum 
arbitrium,  super  hiis  suum  prebuit  assensum  asserens,  quod  pronuntiatio  et 
arbitrium  huiusmodi  de  sua  voluntate  consilio  ac  beneplacito  processerunt, 
[et]1)  notario  infrascripto  mandavit  una  nobiscura,  ut  de  hoc  et  de  predicto 
40  arbitrio  seu  pronuntiatione  conficeret  publica  instnimenta.  Ad  hec  predicte 
partes  videlicet  prior  et  procuratores  predicti  incontinenti  prolato  predicto 
arbitrio  acceptaverunt  et  omologaverunt  huiusmodi  pronuntiationem  ordi- 
nationem  arbitrium  et  difÜnitionem  et  amicabilem  compositioncm  et  premissa 


362.  c)  et  fehlt  in  B. 


Digitized  by  Google 


272 


omnia  rata  habuerunt  et  sibi  placcrc  dixerunt  in  prescntia  ipsius  domini 
H[ugonis]  cardinalis  et  nostra.  Ut  autem  huiusmodi  instrumcnto  fides  ptenior 
adhibeatur,  idem  dominus  Hlugo]  cardinalis  et  nos  etiam  illud  sigillorum 
nostrorum  munimine  fecimus  roborari.  Actum  Anagnic  in  camcra  predicti 
domini  H[ugonisj  cardinalis,  anno  domini  ftccl.Vlül,  indictione  U,  mense  maii,  5 
die  xv,  pontihcatus  domini  Alexandri  pape  IIU1'  anno  quinto,  presentibus 
testibus  ad  hoc  specialiter  vocatis  et  rogatis,  scilicet  magistro  Adenolpho 
canonico  Parisiensi  domini  pape  subdiacono  et  cappellano,  magistro  Gerardo 
de  Silva  maiori  canonico  Claromontensi,  magistro  Roberto  de  Argentia  ad- 
vocato  in  curia  Romana,  fratre  Iacobo  lcctore  fratrum  I’rcdicatorum  Nea-  10 
politanorum,  fratre  Petro  de  Urbe  ordinis  Predicatorum,  Raymundo  de  Cam- 
paniaco  canonico  ecclesie  de  Portu  Claromontensi  et  me  scriniario  infrascripto 
ac  pluribus  aliis. 

| Et  ego  5 predictus  Michael  de  I.eodio  sacrosante  Romane  ecclesie  scri- 
niarius  prcdictis  interfui  et  ut  supra  legitur  de  mandato  dominorum  cardi-  IS 
nalis  et  archiepiscopi  ac  magistri  Bartholomei  predictorum  rogatus  etiam  a 
partibus  supradictis  scripsi  et  in  publicam  formam  redegi  ac  meo  signo 
signavi.  [NS.] 

3(53. 

Papst  Alexander  IV.  ver heisst  den  Besuchern  des  Klosters  Klingen-  20 
thal  Ablass.  AnagnP  /2jp  Mai  ,v. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n‘  25  (A). 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

Kanaleivermerke ; Auf  dem  Bug  vorn  in  der  Milte,  mit  dem  im  Texte 
hinter  professoris  wiederholten  Verweisungszeichen  versehen,  nec  non  25 
in  anniversario  die  dedicacionis  eiusdem  ecclesie,  darunter  Re.  d.  j., 
rechts  Bipem. 

J Alexander  jj  cpiscopus  servus  servorum  dei  universis  Christi  tidelibus 
presentes  litteras  inspecturis  salutem  et  apostolicam  bcnedictioncm.  Vite 
perennis  gloria,  qua  mira  benignitas  conditoris  omnium  beatam  coronat  30 
aciem  civium  supemorum,  a redemptis  precio  sanguinis  fusi  de  pretioso 
corpore  redemptoris  meritorum  debet  acquiri  virtute,  inter  que  illud  esse 
pregrandc  dinoscitur,  quod  ubique  sed  precipue  in  sanctorum  ccclesiis  maiestas 
altissimi  collaudetur.  Rogamus  itaque  universitatem  vestram  et  hortamur  in 
domino  in  remissionem  vobis  pcccaminum  iniungentes  gratiam,  ut  ad  ecclesiam  35 
monasterii  dilcctarum  in  Christo  filiarum . . priorisse  et  sororum  de  Glingcndal 
ordinis  sancti  Augustini  secundum  instituta  et  etiam  sub  cura  fratrum  Pre- 
dicatorum viventium  Constantiensis  diocesis  imploraturi  a domino  dclictorum 
veniam  in  humilitate  Spiritus  acccdatis.  Nos  enim,  ut  Christi  fidcles  quasi 
per  premia  salubriter  ad  merita  invitemus,  de  omnipotentis  dei  misericordia 
et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  auctoritate  conlisi  Omnibus  vere 


Digitized  by  Google 


273 


penitentibus  et  confessis,  qui  ad  ecclesiam  ipsam  in  singulis  fcstivitatibus 
gloriose  Marie  virginis,  ipsius  sancti  Augustini  et  beatorum  Dominici  con- 
fessorum  ac  Petri  martiris  eiusdem  ordinis  Predicatorum  professoris  nec  non 
in  anniversario  die  dedicacionis  eiusdem  ecclesie*)  et  septem  diebus  immcdiate 
5 sequentibus  causa  devotionis  accesserint,  annuatim  centum  dies  de  iniuncta 
sibi  pcnitcntia  misericorditcr  rclaxamus.  Dat  Anagnie,  II.  kal.  iunii,  pontifi- 
catus  nostri  anno  quinto. 


364. 

Abtissin  und  Konvent  von  Zürich  bestätigen  den  Verkauf  ihres  Gutes 
10  in  Rat  hausen  an  das  Kloster  daselbst.  Zürich  Juli  ro. 

Unter  den  Zeugen  : Burchardus  filius  domini  Iohannis  de  Basilea  civis 
Turicensis. 

Geschichtsfreund  2,  jj  n"  15  = von  Wyss  n’  löj.  , 


365. 

15  Mechtild,  des  Ritters  Johann  Elbelin  von  Basel  IVitwe,  vergabt  Reb- 
land  zu  Geberse/nueicr  an  das  Kloster  Unter  linden  in  Ko/mar. 

Basel  1259  Juli  ty. 

Original  im  Besirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Ko/mar,  Unterlinden 
n"  12  (A). 

20  An  roten  und  gelben  Seidenfäden  hängt  das  Siegel  des  Basler  Domstifts. 

Iudices  Basilienses  universis  presentem  litteram  inspecturis  rei  geste 
noticiam.  Quoniam  sepius  alta  oblivio  memoriam  obruit  horainum,  ea  que 
geruntur  litterarum  testimonio  consignantur.  Sciant  igitur  tarn  presentes 
quam  posteri,  quod  Mechtildis  relicta  quondam  Iohannis  militis  de  Basilea 
25  dicti  Elbclin  vincas  videlicet  viginti  et  octo  scados,  quas  ex  patema  succes- 
sionc  iam  dudum  possedit,  que  site  sunt  in  banno  de  Gebeliswilrc,  ob  re- 
medium  et  remissionem  peccatorum  suorum  tradidit*)  coram  nobis  . . prio- 
risse  et  conventui  sororum  de  sancto  Iohannc  in  Columbaria  cum  omni  iure 
et  appendiciis,  sicut  ipsa  easdem  hactenus  inconcusse  possedit  Et  ut  hcc 
80  in  posterum  non  possint  in  dubium  rcvocari,  petivit  a nobis,  ut  presentem 
ccdulam  faceremus  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Acta  sunt  hec  Basilee 
in  curia  domini  cantoris,  anno  domini  ftcCLlS,  sextodecimo  kl.  augusti.  Testes 
autem  qui  interfuerunt  sunt  isti : Iacobus  canonicus  Basiliensis,  Heinricus 
dictus  dir  Danz,  Conradus  Tautin,  Rudolfus  Reuel,  Heinricus  de  Solodoro 
85  et  plures  alii  fide  digni. 


363.  »)  Die  Worte  nec  Sit  ecclesie  nachträglich  engt/ügt,  t.  rStn  S.  tja  Z.  JJ . 

365.  a)  trtdit  in  A. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Buch  I.  35 


Digitized  by  Google 


274 


366. 

Des  Ritters  Johann  Elbelin  von  Raset  Witwe  vergabt  Güter  zu  Renken 
an  das  Kloster  Klingenthal.  Basel  1259  Juli  17. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n'  19  (A ).  — Deutscher 
Auszug  aus  dem  sj.  Jh.  im  Brief  buch  Klingenthal  A.fol.  338*  ebendort.  5 

Das  (hängende)  Siegel  fehlt. 

Auf  der  Rückseite  von  einer  Hand  des  15.  Jh. : Ein  gabbrief  über  gueter 
in  Benken  gelegen.  (Henken  auf  Rasur). 

Iudiccs  Basilicuses  universis  presentem  littcram  inspccturis  rei  geste 
noticiam.  Quoniam  sepius  alta  oblivio  memoriam  obruit  hominum,  ea  que  10 
geruntur  litterarum  testimonio  consignantur.  Sciant  igitur  tarn  presentes 
quam  posteri,  quod  . . relicta  quondam  lohannis  miiitis  de  Basilea  dicti 
Elbelin  possessiones,  quas  ex  paterna  successione  iam  dudum  possedit,  ob 
remedium  et  remissionem  peccatorum  suorum  tradidit  coram  nobis  priorisse 
et  conventui  sororum  de  Klingental  cum  omni  iure  et  appcndiciis  sicut  ipsa  10 
easdem  possedit  hactenus  inconcusse.  Nomina  autem  possessionum  sunt  ista: 

Ita  que  dicitur  div  Köcherin  de  Beinkon  habet  trcs  schopozas,  cuitis  duo 
maniwerc  sita  sunt  in  loco  qui  dicitur  di  Kilmate  et  unum  maniwerc  prati 
in  loco  qui  dicitur  an  dime  Blatichim  et  unum  iucharte  agri  sitnm  in  loco 
qui  dicitur  imme  Hove  et  tria  iugera  an  deme  berge  in  loco  qui  dicitur  20 
under  deme  Brunen  et  tria  iugera  in  loco  qui  dicitur  zvesschint  Wegin,  item 
quatuor  iugera  uffin  Egge  et  duo  versus  Wiskilich,  item  unum  in  loco  qui 
dicitur  vor  deme  Mösachire  et  unum  iugerum  vor  deme  Holz  in  montc, 
item  doinum  et  aream  in  qua  residens  est  mutier  supradicta;  item  Cvnradus 
de  Lohn  habet  duo  mcndagc,  cuius  unum  iugerum  situm  est  in  loco  qui  25 
dicitur  an  den  Gibettin  et  supra  villam  versus  Wiskilh  duo  iugera,  item  in 
loco  qui  dicitur  zeme  langen  Birböme  tria  iugera  et  in  loco  qui  dicitur  zeme 
Wuore  tria  iugera,  item  in  deme  Bodeme  tria  iugera,  item  zeme  Chriehböme 
unum  et  dimidium  et  supra  iuxta  locum  qui  dicitur  deme  Anewendere  uf 
zuo,  item  vorme  Holz  uf  eina  et  in  superiori  Brüiele  duo  maniwerc  prati,  SO 
item  unam  aream  nebint  der  Kilmattin.  Ut  autem  hec  in  posterum  non 
possint  in  dubium  revocari,  petivit  a nobis  relicta  domini  lohannis  mcmorata, 
ut  presentem  cedulam  faceremus  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Acta  sunt 
hec  Basilee  in  curia  domini  cantoris,  anno  domini  ftoCLlS,  sextodecimo  kl. 
augusti.  Testes  autem  qui  intcrfuerunt  isti  sunt:  Iacobus  canonicus  maioris  35 
ecclesic,  Heinricus  Tanz, . Cfnradus  Taulin,  Rudolfus  Reuel,  Henricus  de 
Solodoro  Basilienses  et  plures  alii  fide  digni. 

367. 

(Unecht.)  Das  Domslift  unterwirft  sich  dem  Schiedsspruch,  welcher 
zu  Schlichtung  des  über  das  Parochierecht  zwischen  ihm  und  dem  40 


Digitized  by  Google 


275 


Kloster  St.  Alban  entstandenen  Streites  am  Iß.  Mai  I2ßg  ergangen 
ist,  und  anerkennt  alle  dem  Kloster  durch  die  Basler  Bischöfe  ver- 
liehenen Rechte  und  Freiheiten,  — t2$9  Juli  20. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Hase/,  St.  Alban  n"  16  (A).  — Abschrift 
5 in  Vidimus  des  bischöflichen  Officiats  von  1474  August  .?/  St.  Alban 
n"  22  ebendort  (B). 

Der  Text  der  Urkunde  ist  mit  einer  rötlichen  schon  stark  abgeb/assten 
Tinte  geschrieben.  Die  Schriftsiige  weisen  deutlich  auf  das  1 5.  Jh.  als 
Jints/ehungsseit  hin. 

10  Von  den  beiden  Siegeln  hangt  nur  noch  das  des  Domstifts  (s.  Abbildung 
n*  iS).  Indem  vom  oberen  Rande  ein  Stuck  des  Siegels  weggebrochen 
ist,  erkennt  man  deutlich,  dass  die  vordere  Wachsschicht  mit  dem  Siegel- 
bild von  einem  echten  Siege!  abgelöst  und  auf  einer  andern  dunklern 
Wachsmasse  befestigt  wurde.  Auch  das  alte  Siegelband  hat  man  bei- 
]5  behalten. 

Heiiiricus  prepositus,  Heinricus  deeanus  et  totum  capitulum  ecclesie 
Basiliensis  ad  perpetuam  rei  memoriam.  Notum  facimus  universis  presentes 
litteras  inspccturis,  quod  orta  dudiim  materia  questionis  et  litis  coram  di- 
versis  iudicibus  inter  nos,  nostrum  capitulum  ac  eiusdem  nostri  capituli  et 
20  ecclesie  cappellanos  et  sacerdotes  ex  una,  rcligiososque  viros  dominos  prio- 
rem  et  conventum  monastcrii  sancti  Albani  extra  moros  Basilienses  Clunia- 
censis  ordinis  partibus  ex  altera  super  parrochia  et  iure  parrochiali  ac  aliis 
rebus  ecclesie  et  monastcrii  eiusdem  extitit  etc.  Tandem  pro  extinctione 
questionum  litium  et  differentiarum  huiusmodi  compromissum  fuit  per  vene- 
25  rabiles  viros  dominos  Heinricum  Camerarii  et  lleinricum  de  Hagcndorff, 
nostros  in  dicta  ecclesia  concanonicos  ac  nostros  et  dictorum  cappellanorum 
ac  saccrdotum  legittiinos  procuratores,  dictumquc  priorem  pro  se  et  procu- 
ratorio  nomine  sui  conventus  et  monastcrii  supradicti  in  reverendissimum 
patrem  et  dominum  R[udolfum]  dei  gratia  Tarentasiensem  archiepiscopum 
30  et  magistrum  Bartholomcum  de  Regio  cappcllanum  reverendissimi  patris 
S[tephani]  cadem  gratia  episcopi  l’enestinensis  *)  iuxta  formara  in  litteris 
huiusmodi  compromissi  insertam  ct  contentain  etc.  Nos  prepositus  deeanus 
et  capitulum  prefati  cupientes  ea  omnia,  que  per  predictos  nostros  ac 
cappellanorum  prcdictorum  procuratores  nec  non  arbitratorcs  seu  amicabiles 
85  compositores  prefatos  fuere  acta  gesta  facta  compromissa  ac  iudicata,  dccla- 
rata  et  arbitrata,  determinata  et  conclusa,  perpetuo  habere  rata  et  grata  ea- 
que  omnia  et  singula  per  presentes  laudamus  approbamus  confirmamus  et 
ratiflicamus  eisdemque  consentimus  pro  nobis  et  nostris  in  dicta  ecclesia 
succcssoribus  universis  tarn  canonicis  quam  cappcllanis.  Kt  presertim  iuxta 
40  continentiam  dicti  compromissi  consentimus  in  fundationem  donationes  con- 
cessiones  et  confirmationes  libertatcsque  ct  munificcntias  dicto  monasterio 


367-  a)  w im  A. 


Digitized  by  Google 


276 


atque  eiusdem  pcrsonis  factas  et  concessas  per  bone  memoric  dicte  Basi- 
liensis ecclesie  prccippuc  Burckardum  de  Hasenburg,  Heinricum,  Lutoldum, 
Alberonem,  Ortlicbum  et  alios  eiusdem  ecclesie  episcopos  iuxta  tenores  lit- 
terarum  per  eosdem  dicto  monasterio  et  personis  concessarum,  quas  pre- 
sentibus  inseri  ac  de  verbo  ad  verbum  conscribi  nimis  prolixum  et  longum  5 
esset,  volentes  easdem  sic  ac  si  de  verbo  ad  verbum  presentibus  essent  in- 
serte,  omniaque  et  singula  premissa  et  in  litteris  prefatorum  episcoporum 
ac  compromissi  contcnta  perpetuo  habere  rata  et  grata,  rcnunciantcs  per 
presentes  omni  iuri  et  actioni,  si  quod  nobis  usque  ad  hec  tempora  in  dictis 
parrochia  aut  aliis  contentis  in  litteris  prefatorum  episcoporum  competiit  10 
aut  competit,  et  per  que  contra  carundem  tenorem  in  toto  vel  in  parte 
faccre  aut  venire  potuissemus  aut  in  futurum  possemus  per  nos  seu  alios 
quoscumquc,  dircctc  vel  indirecte,  quovis  quesito  ingenio  vel  colore,  cciani 
litteris  premissis  preiudicialibusb)  a sede  apostolica  vel  legatis  eiusdem  vel 
aliis  quibuscumque,  nobis  si  motu  proprio  aut  ex  certa  et  expressa  scicntia  15 
iam  essent  concesse  et  indulte  aut  in  futurum  nobis  vel  nostris  eciam  suc- 
ccssoribus  indulgerentur  seu  concedcrentur,  ymmo  quod  tune  et  pro  nunc, 
nunc  et  pro  tune  nullius  efficatie  roboris  vel  momenti  esse  valeant  et  de- 
beant,  ac  talibus  uti  non  possc  neque  debere  tarn  nos  quam  ipsi  nostri  suc- 
cessores.  Ad  quorum  omnium  et  singulorum  premissonim  ratihabitionem  et  20 
observantiam  obligamus  nos  dictamque  nostram  ecclcsiam  et  capitulum  ac 
universos  nostros  in  cisdcm  successores  omniaque  et  singula  bona  ecclesie 
et  capituli  prefatorum  presentia  et  futura  sub  penis  in  ipso  compromisso 
expressis  et  per  nos  aut  nostros  successores  tociens  quotiens  contravenimus 
premissis  aut  alicui  premissorum  solvendis.  Et  nos  Iohannes  de  sancta  cruce,  25 
Otto  Leobarius  ac  cetcri  sacerdotes  et  cappellani  ecclesie  Basiliensis  prefate 
ad  omnium  et  singulorum  premissorum  ratihabitionem  et  observantiam  simi- 
liter  obligamus  nos  et  universos  nostros  successores  ac  omnia  et  singula 
cappcllaniarum  nostrarum  bona  mobilia  et  immobilia  presentia  et  futura  in 
forma  prenarrata.  Et  cum  proprium  non  habeamus  sigillum,  ad  perpetuam  30 
rei  memoriam  rogavimus  prefatos  dominos  nostros  prepositum  decanum  et 
capitulum,  quatinus  hanc  cartam  et  omnia  in  cadem  contcnta  tarn  pro  nobis 
quam  ipsis  in  forma  sigillarent  et  sui  capituli  sigillo  munirent  etc.  In  quorum 
omnium  et  singulorum  premissorum  evidens  robur  et  testimonium  nos  pre- 
positus  decanus  et  capitulum  prefati  pro  nobis  et  quibus  supra  sigillum  dicti  35 
nostri  capituli  presentibus  fecimus  appendi  euiusque  ad  maiorem  certitudinem 
et  cautclam  ac  roboris  lirmitatem  debita  qua  deeuit  cum  instantia  suppii- 
cavimus  et  rogavimus  reverendissimum  in  Christo  patrem  et  dominum 
nostrum  dominum  Bertholdum  dei  gratia  Basiliensis  ecclesie  episcopum, 
quatinus  ad  omnia  et  singula  premissa  suum  preberet  assensum  pariter  et  tu 
consensum  ac  etiam  litteras  presentes  ad  maioris  roboris  lirmitatem  suo 
caractere  et  sigillo  munirct  etc.  Nos  vero  Bertholdus  dei  gratia  dicteque  Basi- 
liensis ecclesie  cpiscopus  ad  peticionem  prepositi  dccani  et  aliorum  canoni- 

367.  b)  preiudiciales  in  A, 


Digitized  by  Google 


277 


corum  ac  cappellaiiorum  prefatorum  iuxta  tenorem  preinsertum  ea  omnia  et 
singula  quemadmodum  premittuntur  presentibus  approbamus  ratificamus  et 
confirmamus  pro  nobis  et  nostris  in  dicta  ecclesia  successoribus  universis 
etc.  revocantes  preterea,  si  quid  in  contrarium  aliquando  per  nos  vel  alios 
5 nostros  predeccssores  episcopos  dicto  capitulo  et  cappcllanis  fuit  et  cxtitit 
indultum.  In  cuius  rci  testimonium  et  premissorum  consensum  sigillum 
nostrum  alio  signo  prenarrato  coappendi  feciraus.  Data  et  acta  sunt  hcc  anno 
ab  incarnationc  dominica  millcsimo  ducentesimo  quinquagesimo  nono,  in- 
dictione  secunda,  mcnsis  iulii  die  vicesima,  pontificatus  domini  Allcxandri 
10  pape  quarti  anno  quinto.  , 


3(58. 

Das  Domstift  leiht  Wenter,  dem  Vetter  des  Heinrich  Wucherer,  ein 
Grundstück  hei  Klcinbasel  zu  Erbrecht.  Basel  1259  7uti  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «'  40  (A). 

15  Eingehängtes  Siegel  des  Domstifts.  S.  Abbildung  u ' iS. 

Heinricus  prepositus,  Heinricus  decanus  et  capitulum  Basilienfses]  Omni- 
bus Christi  fidelibus.  Noverint  universi,  quod  lohanncs  ad  Portam  procurator 
noster  cuidam  pauperi  Heinrico  dicto  Wvclierer  de  ulteriori  Basilea  quendam 
locum  sive  terram  sitam  iuxta  almeinde  ville  ulterioris  Basilee  inter  prata 
20  domini  dicti  Geizrieben  et  locum  dictum  zen  Widen  ad  bona  et  curiam 
nostram  de  Wile  pertinentem  minus  utilem  et  incultam,  plenam  salicibus 
vepriumque  frutectis,  concessit  iure  hereditario  pro  annuo  censu  videlicet 
tribus  solidis  possidendam.  Postmodum  idem  Heinricus  dictum  locum  sive 
terram  in  manus  procuratoris  nostri  Iohannis  de  Liestal  resignavit  et  Wem- 
25  hero  filio  patrui  sui  sub  dictis  iure  et  censu  concedi  petivit.  Igitur  idem 
Iohannes  dictum  locum  et  terram  supradicto  Wernhcro  concessit  sub  iure 
et  pro  censu  prelibatis  perpetuo  possidendam.  In  cuius  facti  memoriam  presen- 
tem literam  sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Act  Basilee,  anno  domini 
ACCLVIÖI,  mense  iulio.  Testes  nos  omnes  qui  fuimus  tune  presentes  de 
30  capituto  et  quamplurcs  alii  fidedigni. 

3(5!). 

Entscheidung  des  Streites  zwischen  dem  Domstift  von  Basel  und  dem 
Kloster  St.  Blasien  über  das  Recht  auf  das  Windimuoz  zu  Weil  durch 
K(onrad),  Propst  von  St.  Peter  in  Basel. 

35  Basel  1259  September  9. 

Zeitschrift  fiir  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  492  — Trouillat  2, 

720  n-  545. 


Digitized  by  Google 


278 


370. 

Cvnradus  dictus  de  Basilea,  civis  Noui  Castri  civitatis,  verkauf  t zwei  Acker 
im  Banne  Laufen  an  das  Kloster  St.  Trudpert. 

— 1259  September  22. 

Zeitschrift  fiir  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  JO,  log  n'jf  nach  dem  5 
Original  im  Generallandesarchiv  su  Karlsruhe. 


Heinrich,  Donipropst  von  Basel,  und  die  Brüder  Hugo  und  Hugo 
Mönch  geben  den  Ort  Michelfeld  bei  Hütungen  den  Schwestern 
St.  Bernhards  ausserhalb  der  Stadtmauer,  welche  mit  Erlaubnis  Bischof  10 
Berlho/ds  von  Basel  dorthin  übersiedeln , und  erhallen  von  ihnen 
tauschweise  Güter  bei  Häsingen  und  Hegenheim. 

Basel  1259  Oktober  4. 

Abschrift  des  15.  Jh.  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  geh.  Reg.  Dt  v.  Li.(B), 

dabei  eine  deutsche  Übersetzung  des  16.  Jh.  15 

Bertholdus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus  omnibus  presentem  paginam 
inspccturis  rei  geste  memoriam.  Noverint  universi,  quod,  cum  locus  dictus 
Michelveit  situs  prope  villam  Hvningen  citra  Renum  Basiliensis  diocesis  ad 
honorandum  virum  Heinricum  prepositum  ecclcsie  nostre  Basiliensis  prepo- 
siture  sue  nomine  pertineret  et  Hugo  miles  dictus  Monachus  advocatus  20 
nostcr  et  Hugo  fratcr  suus  ipsius  loci  medictatem  cmphitcotico  iure  pro 
annuo  censu  triginta  solidorum  ab  eodem  preposito  possiderent,  idem  prepo- 
situs  utilitate  sue  prepositure  diligenter  inspecta  locum  ipsura  libere  et  abso- 
lute titulo  permutationis  transtulit  in  rcligiosas  in  Christo  Itam  magistram 
et  sorores  monasterii  sancti  Bernhardi  extra  muros  ßasilienses  de  nostro  25 
tociusque  capituli  nostri  consilio  et  consensu  receptis  ab  illis  possessionibus 
in  Villa  Heginhein  sitis  sedeeim  vierdenccllas  spclte  et  octo  vierdencellas 
avene  solventibus  annuatim.  Prelibati  quoque  Monachus  et  frater  suus  ius 
eraphiteoticum,  quod  eis  ut  supra  tactum  est  in  memorati  loci  parte  media 
conpetebat,  libere  resignantes  permutaverunt  illud  cum  magistra  et  sororibus  50 
antedictis  pro  redditibus  seu  bonis  in  villis  Hesingen  et  Hcginhcin  sitis,  que 
dtcem  et  septem  vierdencellas  spelte  et  novem  vierdencellas  avene  singulis 
annis  solvere  dinoscuntur.  Sicque  locus  idem  Michelveit  cum  universis 
pertinentiis  suis  videlicet  pratis  agris  silvis  paseuis,  quibus  tarnen  paseuis 
utentur  ct  fruentur  conmuniter  cum  hominibus  ville  de  Hvningen,  ad  dictas  35 
magistram  ct  sorores  nomine  monasterii  sui  iure  proprictatis  intcgralitcr  pleno 
iure  ac  sine  quovis  honere  transiit  ab  eis  et  eorum  successoribus  in  per- 
petuum  quiete  ac  pacifice  possidendus.  Item  iam  dictus  Henricus  prepositus 
agrum  dictum  Bonaclier  situm  in  ipso  loco  Michelvclt  ad  suam  preposituram 
libere  pertinentem  de  nostro  et  capituli  nostri  consensu  cum  preliabitis  40 


Digitized  by  Google 


279 


magistra  et  sororibus  permutavit  pro  bonis  seu  possessionibus  apud  Hvningen 
sitis,  quas  Vlricus  Römbarius  ecclesie  sancti  Bemhardi  contulerat,  et  solvunt 
triginta  quatuor  solidos  annuatim.  Sane  nos,  qui  piis  petentium  desideriis 
condescendere  debemus,  earundem  magistre  et  sororum  postulationibus 
5 annuentes  ipsis  de  tocius  capituli  nostri  consensu,  precipue  tarnen  venerabilis 
viri  Heinrici  de  Niwenburc  archidiaconi  nostri  rectoris  ecclesie  sancti  Martini 
Basiliensis  et  de  Hvningen,  ut,  si  voluerint,  ad  locum  se  transferant  antedictura, 
concedimus  et  presentibus  indulgemus  et,  ut  liberius  divino  cultui  vacare 
valeant,  munimus  eas  inibi  privilegiis  et  libertatibus  universis,  quibus  per 
10  nos  in  ecclesia  sancti  Bemhardi  munite  sunt,  in  qua  nunc  dpmino  famulantur. 
In  tcstimonium  prcmissorum  presentem  eis  cartam  tradidimus  nostro,  pre- 
scriptorum  Heinrici  prepositi,  capituli,  Heinrici  archidiaconi  Basilicn[sium]  nec 
non  Hugonis  Monachi  et  Hugonis  fratris  sui  sigillis  conmunitam.  Actum 
Basilec,  anno  domini  SkxlIx,  quarto  non.  octob.  Testes:  Heinricus  decanus, 
16  Cunradus  camerarius,  Krchenfridus  cantor,  Heinricus  scolasticus,  Iohannes 
cellerarius,  Liutoldus,  Albertus  de  Hatstat,  magister  Heinricus  de  Hegindorf, 
Heinricus  Camerarii  canonici  Basilienses,  Cunradus  dictus  Monachus,  Hein- 
ricus Diues,  Heinricus  Steinli,  Heinricus  vor  Gazvn,  Cunradus  dictus  Egso, 
Heinricus  de  Muzzewilre,*)  Rudolfus  in  Foro  frumenti  milites,  Iohannes  dictus 
20  Robarius,  Nycolaus  de  Titcnshein,  Ludowicus  institor,  Wemherus  Rufus, 
Cunradus  dictus  Schaltenbrant,  Iohannes  de  sancto  Martino,  Cunradus  dictu» 
Meierli  cives  Basilienses  et  quamplures  alii  fidedigni.  Nos  Heinricus  prepo- 
situs,  Heinricus  decanus,  Heinricus  archidiaconus  totumque  capitulum  Basi- 
lienjses]  nec  non  Hugo  dictus  Monachus  advocatus  et  Hugo  frater  suus  omnia 
36  prescripta  confitemur  sic  acta  fore,  quemadmodum  superius  sunt  expressa, 
renuntiantes  omnibus  exceptionibus  privilegiis  statutis  indulgentiis  litteris 
inpetratis  et  inpetrandis,  omni  auxilio  iuris  canonici  et  civilis,  exceptioni  non 
tradite  possessionis,  auxilio  ordinario  vel  extraordinario,  beneficio  restitutionis 
in  integrum  et  generaliter  omni  defensioni,  per  quam  prescripta  vel  aliquid 
30  prescriptorum  retractari  possint  in  futurum  vel  etiam  infirmari.  Et  in  eorum 
memoriam  sigilla  nostra  dedimus  presentibus  apponenda.  Ego  Hugo  iunior 
dictus  Monachus  renuntio  specialiter  beneficio  iuris,  si  quod  ob  defectum 
etatis  michi  conpetere  dinoscitur,  et,  quia  proprium  sigillum  non  habeo, 
sigillo  Hugonis  Monachi  advocati  fratris  mei  presentibus  sum  contcntus. 
86  Actum  ut  supra. 

372. 

Die  Grafen  Rudolf,  Rudolf,  Gottfried  und  Eberhard  von  Habsburg 
verkaufen  dem  Kloster  Wettingen  Güter  und  Rechte  in  Dietikon  und 
Schlieren.  Zürich  H59  Oktober  ij. 

40  Unter  den  als  Zeugen  genannten  consules  Turiccnses:  Iohannes  de  Basilea. 

Archiv  des  Gottshauses  Wettingen  S.  poj  n‘ 1.  — Herrgott  genealogia 
2,  jyi  «"  431.  — Regest  bei  Lichnowsky  1,  XI  v n‘  po, 

371-  a)  Muhrcvriler  in  B. 


Digitized  by  Google 


280 


373. 

Vergleich  zwischen  dem  Kloster  Klingenthal  und  Sigmund  von  Matzen- 
heim, Bürger  von  Sehlettstadt,  über  die  von  diesem  dem  Kloster  ver- 
gab ten  Güter.  Sehlettstadt  1259  Oktober  — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n’  20  (A).  5 

Eingehängtes  Siegel: 

f S . . . . FRM  . SNELL.  RVM  . DE  . SLECST. 

Dictmarus  et  Hartmannus  fratres  dicti  Snellcn  advocati  in  Slecstat 
Omnibus  huius  scripti  tenorem  percipientibus  geste  rei  noticiam.  Universitati 
vestre  presentibus  significamus,  quod  Rvdolfus  conversus  monasterii  in  10 
Clingental  et  conventus  eiusdem  monasterii  Constantiensis  diocesis  procurator 
coram  nobis  et  domino  Wemhero  Rvdeger,  fratribus  militibus  de  Burnere 
et  Rvdolfo  iudice  nostro  ncc  non  aliis  honcstis  personis  et  Symundus  de 
Macenhc[in]  noster  concivis  ac  uxor  sua  Gerin  omnibus  causis,  que  inter 
priorissam  et  conventum  predicti  monasterii  ex  una  parte  et  dictum  Sy[mun-  10 
dum]  et  uxorem  suam  G[erin]  vertebantur  ex  parte  altera  pro  possessionibus 
et  aliis,  que  donate  fuerunt  predictis  monialibus  a prelibatis  Sy[mundo]  et 
axorc  sua  G[erinj  propter  deum,  exclusis  omni  dolo  et  fraude  rcnunciaverunt 
pure  et  absolute,  scilicet  predictus  RJOdolfusj  conversus  et  procurator  sepe- 
dicti  monasterii  loco  sepedictarum  sororum  atque  prelibatus  Syfmundus]  et  HO 
uxor  sua  G[erin]  pro  se  et  heredibus  suis.  Idcirco  predicto  Sy[mundo]  date 
sunt  quatuor  libre  Argentinensis  monete.  Renuntiavit  insuper  utraque  pars 
omni  beneficio  iuris  canonici  civilis  et  consuetudinarii,  quod  pro  premissis 
omnibus  utrique  parti  posset  conpetere  in  futurum.  Act.  apud  Slecstat 
coram  nobis  et  aliis  premissis,  anno  domini  ficcL  nono,  mense  octobr.  In  25 
huius  rei  testimonium  et  veritatis  nostrum  huic  cedule  apposuimus  sigillum. 


374 

Bericht  an  die  judices  Basi/icnses  über  eine  Zeugenaufnahme  zur  Fest- 
stellung der  Zugehörigkeit  von  Gütern  zu  Galfingen  an  das  Stift 
St.  Leonhard.  Galfingen  1260  Januar  4.  30 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  13'  n’  73  im 
Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

Trouillat  2,  94.  «“  64  nach  B. 

Hier  ist  zu  lesen: 

S.  94  Z.  10  Tudcnhein  statt  Tudenhcim.  35 

Z.  13  Ber.  statt  B. 

S.  93  Z.  12  innocentum  statt  innocentium. 


Digitized  by  Google 


281 


375. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  ein  von  Johann  dem  Miinzmeister  zu  Erbe 
besessenes  Haus  auf  geschehene  Resignation  wiederum  ihm  und  zu- 
gleich seiner  Frau.  — 1260  Januar  22. 

5 Abschrift  aus  item  Anfang  des  14.  Jhs.  im  Cartular  St.  Peter  H. 
fot.  27*  n * j6  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (ß). 

Arnold  S.  724  nach  B. 

Cvnradus  prepositus,  Cvnradus  decanus  totumque  capitulum  ccclesie 
sancti  Petri  in  Basilea  universis  Christi  fidclibus  presentem  paginain  inspec- 
10  turis  noticiam  subscriptorum.  Prolixitas  temporis  solet  memoriam  hominum 
extinguere,  unde  cautum  est  facta  hominum  scripturarum  tcnaci  memorie 
conmendare.  Innotcscat  igitur  presentibus  et  futuris,  quod  lohannes  dictus 
Monetarius  domum  suarn  que  vocatur  hern  Hessen  hus  ze  Rine,  que  a nobis 
pro  duodecim  denariis  annuatim  censuandis  iure  hereditario  possidetur,  in 
15  manus  nostras  coram  altari  sancti  l’etri  resignavit  publice  sub  hac  forma, 
quod  ipsam  sibi  et  uxori  suc  Mehtilde  insolidum  concederemus,  quod  et 
fecimus  in  instanti,  ita  vidclicct:  si  prolem  simul  aliquam  gencrarent,  eadem 
domus  post  obitum  amborum  scilicct  patris  et  matris  dicte  proli  cederet 
pacificc  possidenda;  si  vero  ipse  lohannes  prius  quam  uxor  sua  et  sine  prole 
20  ex  ipsa  progenita  viam  universe  carnis  intraret,  memorata  uxor  dictam 
domum  usque  ad  obitum  suuni  debet  pacifice  possidere,  hac  conditionc  inter- 
posita,  ut  ipsa  defuncta  sepefata  domus  ad  heredes  ipsius  Iohannis  salvo 
iure  nostro  sine  contraditione  qualibet  revertatur.  In  testiraonium  huius  rei 
presentem  paginam  conscribi  fecimus  sigilli  nostri  capituli  munimine  robo- 
25  ratam.  Testes  ctiam  huius  rci  sunt  subscripti:  Vlricus  custos,  Arnoldus 
plebanus  de  Blazhein,  lohannes  dictus  Scolasticus,  Kvdolfus  capcllanus 
sancti  Andrec,  Gotfridus  plebanus  de  Kilchein,  Waltherus  de  I.apidibus 
canonici  ecclesie  sancti  Petri,  lohannes  sacerdos,  Cvno  dyaconus  sacrista, 
Reinherus  dictus  FOli,  plebanus  dictus  de  Rinwile,  Hvgo  advocatus  dictus 
80  Monachus,  Cvnradus  dictus  de  Leimen,  Lvdcwicus  institor  et  alii  quamplures. 
Actum  anno  domini  :&CCL$,  in  festo  Vincentii. 

37G. 

Heinrich  Guernanz  und  seine  Frau  verkaufen  dem  Stift  St.  Leonhard 
Rebland  in  Sennheim.  — 1260  März  26. 

35  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n“  22  (A).  — Ab- 
schriften von  1290  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fot.  1/”  «"  (B)  und 

fot.  15  «'  71  (B')  ebendort.  — Regest  des  16.  Jh.  in  der  Registratur 
St.  Leonhard  B.  fot.  29  ebendort. 

Trouillat  2,  17  r n"  128  nach  B. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  36 


Digitized  by  Google 


282 


Hier  ist  zu  lesen: 

Z.  / Henricus  statt  Heinricus. 

Z.  2 et  . . uxor  statt  et  uxor. 

Z.  $ transmittatur  statt  transraittantur. 

Z.  7 XXXIII  statt  XXIII.  5 

Z.  S Senncih[cin]  statt  Senneheim. 

Z.  16  dat.  statt  datum. 

Im  Original  steht  das  X vor  III  in  XXXIII  auf  Rasur. 

Das  zertrümmerte  Siegel  des  Grafen  von  Pfirt  hängt  an  einem  Bande. 

377.  10 

Der  Kardinalprcsbytcr  Hugo  anerkennt  die  Gültigkeit  der  dem  Prediger- 
kloster  erteilten  Indulgenzcn.  Anagni  1260  April  27. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n°  76  (A). 

An  einer  Schnur  hängt  das  Siegel: 

f S . FRIS  . HVG  . IT  . SCE  . SABINE  . l’BRI  . CA  . . . 15 

Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbyter  car- 
dinalis  dilectis  in  Christo  fratribtis  ordinis  I’redicatorum  in  Basilea  salutem 
in  dei  filio  Iesu  Christo.  Religionis  favor,  sub  qua  virtutum  domino  deser- 
vitis,  et  conmunis  professionis  vinculum,  quo  vobiscum  unimur,  nos  ferventer 
inducunt,  ut  illa  vos  prosequamur  gratia,  que  vobis  deum  timentibus  nos-  20 
citur  oportuna.  Sane  discrctioni  vestre  cupimus  esse  notura,  quod  venerabilis 
pater  episcoptis  Vironensis  nostri  ordinis  aniator  prccipuus  apud  dominum 
nostrum  summum  pontificem  et  nos  cfficacitcr  laboravit  et  frequenter  institit, 
ut  indulgcntiarum  omnium,  quas  pro  accedcntibus  ad  ccclcsiam  vestram  in 
anniversario  dcdicationis  et  in  quibusdam  sanctorum  festivitatibus  ab  aliqui-  25 
bus  archiepiscopis  et  episeopis  obtinetis,  confirmationcm  ab  codcm  summo 
pontifice  impetraret,  sed  Romane  curie  consuetudine  repungnante,  que  non 
consuevit  indulgentias  huiusmodi  confirmare,  quod  petiit  obtinerc  nequivit, 
licet  cum  multa  precum  instantia  petierit  humiliter  ct  frequenter.  Valent 
tarnen  huiusmodi  indulgentie  et  iuste  ac  rationabiles  existunt,  sicut  idem  30 
summus  pontifex  vive  vocis  nobis  respondit  oraculo,  et  robur  in  se  continent 
firmitatis,  quando  de  conscnsu  diocesani  episcopi  conceduntur.  In  cuius  rei 
firmitatem  presentes  littcras  vobis  mittimus  sigilli  nostri  munimine  roboratas. 
Datum  Anagnie,  V.  kl.  maii,  pontificatus  domini  Alexandri  pape  1111.  anno  sexto. 

378.  35 

Papst  Alexander  IV.  verkündet  dem  Domkapitel  und  der  Geistlich- 
keit von  Genf,  dass  er  den  Heinrich,  Prior  von  St.  Alban  zw  Basel, 
zum  Bischof  von  Genf  ernannt  habe.  Anagni  1260  Mai  6. 

Abschrift  im  Registerband  2$  Jol  276  epist.  77  im  vatikanischen  Archiv 

zu  Rom  (B).  40 


Digitized  by  Google 


283 


Mimoires  et  documents  de  la  societe  d'/iistoire  et  ilarchiologie  de  Genlve 
2jl,  i$  ; «*  / nach  dem  Original  im  Staatsarchiv  zu  Genf.  — Regest 
im  Regeste  Genevois  S.  228  n°  921, 

Vgl.  hiebei: 

6 Hugo , Kardinalpresbyter  von  St.  Sabina,  entscheidet  einen  Streit 

stoischen  zwei  englischen  Geistlichen  über  die  Kirche  St.  Peter  sh 
Northampton.  Viterbo  1258  Mars  16. 

Unter  den  Zeugen:  . . piiorc  sancti  Albaiti  Basiliensis  diocesis. 

In  Transsumpt  des  Papstes  Alexander  IV.  vom  April  /2j8,  Abschrift 
10  im  Registerband  2 5 fol.  132  epist.  92  im  vatikanischen  Archiv  zu  Rom  ( C). 

[Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis]  capitulo 
Gebennensi  [salutem  et  apostolicam  benedictionem].  Recte  tune  ecclesiarum 
utilitati  prospicitur  et  indempnitati  salubriter  precavetur,  cum  discretis  et 
providis  earum  cura  committitur  et  viduatarum  regimini  pastores  ydonei 
15  preponuntur.  Undc  Romanus  pontifex,  cui  ex  apostolatus  officio  imminet 
de  universis  ecclesiis  sollicite  cogitare , hoc  maxime  circa  ipsas  attendit  et 
ad  id  propensius  invigilat,  ut  per  bonos  et  dignos  gubernentur  rectores,  per 
duces  perspieuos  in  suis  gregibus  dirigantur,  per  sacros  et  eruditos  ministros 
in  spiritualibus  fulgeant  et  per  dispensatores  prudentes  temporalium  profi- 
20  ciant  incremcntis.  Sane  Gebennensi  ecclcsia  per  cessionem  venerabilis  fratris 
nostri  Ayraonis  episcopi  quondam  Gcbennensis  vacante  110s,  qui  ex  iugo 
apostolice  servitutis  universis  sumus  ecclesiis  obligati,  volentes  ecclesie  pre- 
dicte,  ne  gravia  dampna  ex  longa  vacatione  subirct,  salubriter  providere, 
venerabilem  fratrem  nostrum  Henricum  episcopum  Gebennensem  tune  prio- 
25  rem  prioratus  sancti  Albani  Basiliensis  Cluniacensis  ordinis  virum  utique 
religione  conspicuum,  litteratum,  morum  gravitate  maturum,  consilio  provi- 
dum  et  in  spiritualibus  et  temporalibus  circumspcctum  predicte  ecclesie  in 
episcopum  et  pastorem  prefecimus  de  fratrum  nostromm  consilio  et  apos- 
tolice plenitudine  potestatis  ac  ei  muniis  consecrationis  duximus  impenden- 
30  dum  sperantes,  quod  sua  circumspectione  laudabili  et  prudentia  circumspecta 
ecclesia  ipsa  tarn  circa  spiritualia  quam  temporalia  gratis  tribuente  domino 
consurget  augmentis.  Idcoque  universitati  vestre  [per  apostolica  scriptaj  man- 
damus,  quatinus  cum  tamquam  patrem  et  pastorem  animaruin  vestrarum  de- 
vote suscipientes  obedientiam  sibi  et  reverentiam  debitam  impendatis  ipsius 
35  monitis  et  mandatis  salubribus  humilitcr  intendendo.  Alioquin  sententiam, 
quam  ipse  rite  tulerit  in  rebellcs,  ratam  habebimus  et  faciemus  auctore  do- 
mino usque  ad  satisfactionem  condignam  appcllationc  remota  inviolabiliter 
observari.  Dat.  Anagnie,  11  non.  maii,  [pontificatus  nostri]  anno  sexto. 

Ebendort  ein  gleichlautender  Erlass  clero  civitatis  et  diocesis  Gcbennensis. 


Digitized  by  Google 


284 


379. 

Des  Ritters  Heinrich,  Schulthcisscn  zu  Wattweiler,  IVitwc  Agnes  ver- 
gabt dem  Kloster  K/ingenthal  Güter  zu  Uffho/z. 

Basel  1260  Mai  11. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  21  (ei).  5 

An  Pergamentstreifen  hangt  das  Sieget  des  Domstifts.  S.  Abbildung  n"  iS. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  gleichzeitiger  Hand  geschrieben:  pro  rebus 
domine  Adelheidis  de  Watwilre. 

Indices  ecclesie  Basiliensis  universis  ad  quos  presens  scriptum  per- 
venerit  notitiam  subscriptorum.  Omnibus  igitur  innotescat,  quod  Adilheidis  1° 
relicta  Heinrici  militis  quondam  sculteti  in  VVattewilre  curtem  suam  in 
Vfholz  et  pratum  suum,  quod  in  cisdem  terminis  iure  proprietatis  libere 
possederat,  contulit  monasterio  sororum  in  Klingindal  resignans  in  manus 
fratris  Rvdolfi  conversi  eiusdem  monastcrii  coram  nobis,  ut  iam  dicti  mariti 
sui  et  suus  et  Lodewici  patris  sui  atque  I-ivkardis  matris  sue,  insuper  et 
Hugonis  quondam  mariti  sui  defunctorum  aput  prcdictum  monastcrium  an- 
niversarius  perpetuo  celebretur.  Acta  sunt  autem  hec  anno  domini  JkxlS, 
quinto  idus  maii,  coram  ccclesia  Basilicnsi,  ct  qui  presentes  aderant  sunt 
subscripti  : Burkardus  prepositus  in  Schontal  ordinis  beati  Bcnedicti,  frater 
Chonradus  sacerdos  procurator  hospitalis  sancti  Iohannis  in  suburbio  Basi-  20 
liensi  ct  frater  Heinricus  laicus  eiusdem  ordinis , dominus  Hcinricus  scolas- 
ticus,  magister  Heinricus  de  Hegindorf,  dominus  Iacobus  dictus  Reizo 
canonici  Basilicnses,  Burkardus  de  sancto  Gallo  prebendarius  domini  epis- 
copi,  Iohannes  de  sancta  cruce,  Iohannes  de  Liestal,  Heinricus  dictus 
Schuthabro  sacerdotes,  frater  Achilles  et  frater  Iohannes  dictus  de  Niwen-  25 
burc  ordinis  fratrum  l’redicatorum,  item  Chonradus  miles  dictus  de  Ludirn 
et  alii  quamplures.  In  huius  etiam  facti  testimonium  presens  scriptum 
sigilli  chori  nostri  signaculo  fecimus  consignari. 

380. 

Des  Ritters  Hugo  von  Rodersdorf  Witwe  Agnes  vergabt  dem  Kloster  30 
Klingenthal  Güter  zu  Friesen  und  Knöringen. 

Basel  1260  Mai  11. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  W 2 4 (A).  — Deutsches 
Regest  in  der  Zinsamtsregistratur  von  1546  Klingenthal  B.  fol.  2jS 
zum  falschen  Datum  1255,  unter  der  Rubrik  t Knöringen  t,  ebendort.  35 

An  Pergamentstreifen  hangt  das  zerbrochene  Siegel  des  Domstifts.  S. 
Abbildung  n * 18. 

Gleichzeitiger  Vermerk  auf  der  Rückseite:  sororis  Agnetis  de  Ratolsdorf. 
Ferner  von  einer  Hand  des  tj.Jh.:  über  die  guter  uf  mandagwan  und 
den  hoffe  ze  Arnoltzspach.  40 


Digitized  by  Google 


285 


Iudices  ecclesie  Basiliensis  univcrsis  ad  quos  presentes  littere  per- 
venerint  noticiam  subscriptorum.  Omnibus  igitur  innotescat,  quod  Angncs 
relicta  Hugonis  militis  dicti  de  Katolstorf,  quc  se  et  sua  sicut  asseruit 
coram  nobis  deo  devovens  contulit  monasterio  sororum  in  Kiingental,  eciam 
5 in  presencia  nostra  prcdia  sua  locum  contulit  ad  eundem : in  Wiesen  sex 
lunadia  quod  vulgo  mentage  nuncupatur,  item  in  Arlispach  prcdium  suum 
quod  iure  hereditario  noscitur  possedisse.  Acta  sunt  hec  anno  domini 
ÖOCl-jJ,  ante  ecclesiara  beate  virginis  in  Basilea,  quinto  idus  maii.  Testes 
autem,  qui  huic  donacioni  presentes  aderant,  sunt  subscripti : Burcardus 

10  prepositus  in  Schoental  ordinis  beati  Bcnedicti,  frater  Cunradus  sacerdos 
procurator  hospitalis  sancti  Iohannis  in  suburbio  Basiliensi  et  (rater  Hcnri- 
cus  laicus  eiusdem  ordinis,  dominus  Henricus  scolasticus,  magister  Henricus 
de  Heigendorf,  dominus  Iacobus  dictus  Reize  canonici  Basilienscs,  Bur- 
cardus de  sancto  Gallo  prebendarius  domini  episcopi,  Iohannes  de  sancta 
15  cruce,  Iohannes  de  Liestal,  Henricus  dictus  Schuthabcr  saccrdotes,  item 
Cunradus  miles  dictus  de  Luderne  et  frater  Achilles  et  frater  Iohannes 
dictus  de  Nuwenburg  ordinis  fratrum  Predicatorum  et  alii  quamplures.  Ut 
autem  hec  maius  robur  obtincant  firmitatis,  presentem  littcram  conscribi 
fecimus  sigilli  chori  nostri  signaculo  consingnatam. 


20  381. 

Magister  Iohannes  canonicus  sancti  Petri  Basiliensis  schenkt  dem  Kloster 
Lützel  seine  Besitzung  in  B lisch  toeiler  unter  Vorbehalt  lebenslänglicher 
Nutzniessung.  Raset  1260  Juni  — 

Actum  Basilec  in  presentia  consulum  in  domo  iusticiaria. 

25  Abschrift  von  1735  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Etsass  zu  Kolmar, 
Serie  H.  Lützel  n ' 1460. 


382. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  der  Gertrud , IVituie  des  Ulrich  Lang, 
den  von  einem  ihrer  Söhne  aufgegebenen  Teil  eines  Hauses  und  Gartens 
30  beim  Esel  für  lein  zu  Erbrecht.  Raset  1260  Juli  23. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Raset,  St.  Leonhard  W 19  (A).  — Regesten 
des  16.  Jh.  im  uteissen  Ruch  von  1300  St.  Leonhard  D.  fol.  131'  und  in 
der  Registratur  St.  Leonhard  R.  fol.  64  ebendort. 

Arnold  S.  323  nach  A. 

35  Das  Siegel  hangt  zertrümmert  an  einer  Schnur. 

Universis  Christi  fidclibus  hanc  litteram  inspecturis  Albertus  pre- 
positus ecclesie  sancti  I-eonardi  Basilee  noticiam  rei  geste.  Sciant  omnes 
presen tium  inspectores,  quod,  cum  Iohannes  et  Hugo  fratres  rilii  bone 


Digitized  by  Google 


28ß 


raemorie  Vlrici  Longi  civis  Basiliensis  domtim  vicinam  porte  que  dicitur 
Ksilturli  a nobis  pro  censu  annuo  quatuor  dcnariorum  in  festo  sancti  Mar- 
tini persolvendorum  ct  uno  messore  ct  liortum,  de  quo  nobis  dantur  duo 
sotidi  annuatim  in  festo  sancti  Iohannis  baptiste,  iure  hereditario  possedis- 
sent,  dictus  Iohannes  partcm  suam  domus  et  horti  matri  sue  domine  Ger-  5 
drudi  contulit  absolute  resignans  eam  publice  in  manus  nostras  *)  petens 
ut  ipsam  matri  sue  concedercmus.  Nos  igitur  petitioni  dicti  Iohannis  an- 
nuentes  prcfatam  partcm  suam  domus  et  horti  dicte  Gerdrudi  pro  censu 
prcdicto  iure  concessimus  hereditario  possidendam.  Et  sciendum,  quod  de 
domo  eadem  in  anniversario  Vlrici  supradicti  nobis  dari  debent  duo  solid!  10 
annuatim.  In  cuius  rei  testimonium  hoc  scriptum  sigilli  nostri  fecimus 
munimine  roborari.  Testes  etiam  huius  rei  sunt : Petrus  canonicus  ecclesie 
nostre,  Rüdolfus  de  Tegirwilc  vitricus  dicti  Iohannis  et  Hugo  frater  ciusdem 
Iohannis.  Acta  sunt  hec  in  ecclesia  sancti  I-eonardi  coram  altari  beati 
Mauricii,  anno  domini  SlCCLS,  VIII  kalend.  augusti,  indictione  UI*.  15 

383. 

Dompropst  Heinrich  erneuert  dem  Müller  Ulrich  zu  Br'tiglingen  die 
Leihe  der  Mühle  daselbst.  Basel  1260  August  //. 

Abschriften  des  15.  Jh.  im  Cofia/buch  Domstift  F.  fol.  $6  (B)  — eben- 
dort fot.  pf  fO  "n  Staatsarchiv  zu  Basel.  20 

Frioiihnt  bei  Bruckner  Merkwürdigkeiten  S.  p ;j. 

Universis  presentem  litteram  inspecttiris  Heinricus  prepositus  maioris 
ecclesie  Basiliensis  noticiam  rei  subscripte.  Noverint  universi,  quod,  cum 
vir  honorabilis  dominus  Heinricus  prepositus  prcdecessor  noster  prepositure 
diligenter  inspecta  utilitatc  de  consilio  et  consensu  venerabilium  decani  et  25 
capituli  Basilien[sium]  molendinum  de  Brügelingen  cum  suis  attinenciis  ad  pre- 
posituram  pertinens,  de  cuius  destruccione  propter  instabilem  cursus  aque 
sepius  timebatur,  VIrico  molcndinario  et  uxori  sue  Hedewigi  corumquc 
heredibus  pro  annuo  censu  sex  verdincellis  tritici  divisim  in  iciuniis  quatuor 
temporum  persolvendis  et  uno  porco  vel  quatuordecim  solidis  sub  iure  30 
hereditario  concessissct,  sicut  vidimus  in  instrumento  super  hoc  confecto 
plenius  contineri,  nos  habito  consilio  et  de  consensu  venerabilium  Conradi 
decani  ct  capituli  nostri  dictum  molendinum  cum  Omnibus  suis  attinenciis 
et  omnibus  iam  super  edificatis  et  editicandis  supradictis  VIrico  et  uxori 
sue  corumque  heredibus  in  eo  iure,  quo  semper  fuit  hactenus,  videlicet  35 
quod  pistores  nostri  claustralem  panem  molerc  tenentur  ibidem  ct,  si  casu 
aliquo  forsan  alibi  molerent,  tarnen  sibi  tenentur  solvere  precium  debitum 
et  consuetum,  pretcrea  quod  attinencia  videlicet  orti  pratum  et  agri  non 
dant  "decimas,  et  in  omni  iure  et  consuetudine,  quo  stetit  hactenus,  et  sub 
iure  et  pro  censu  prepositis  concessimus  perpetuo  possidendum.  Est  eciam  40 

382.  a)  et  üStrgtsckritbtn  zwischen  nostras  unj  petens. 


Digitized  by  Google 


28? 


condictum,  quod,  quandocunque  se  locus  obtulerit  sive  neccssitas  censum 
honorarium  persolvendi , qui  vulgo  dicitur  erschaz,  mutata  videlicet  manu 
concedentis  vcl  recipicntis,  nomine  dicti  census  quinque  solidi  dcbent  dari. 
ln  huius  itaque  rei  memoriam  presentem  litteram  sigillis  capituli  et  nostro 
5 duximus  roborandam.  Testes:  lohannes  de  Ratolstorf  cellerarius,  Chono 

notarius  noster,  Heinricus  de  Ostra  miles,  Heinricus  magister  panificum,  Con- 
radus  pistor  et  alii  quamplurcs.  Actum  Basilec  in  curia  nostra,  anno  do- 
mini  ftcci.5,  in  crastino  beati  Laurentii  martyris. 

384. 

10  Dompropst  und  Domkapitel  von  Basel  tauschen  die  Kirchensätze  zu 
Binningen  und  Wolsehweiler  nebst  andern  Gütern. 

— 1260  September  10. 

Der  Dompropst  erhält  hiebei  auch  Güter  in  UJfheim,  Knöringen  und 
Hegenheim , que  bona  habet  Wibesi  civis  Basilicnsis. 

15  Boos  S.  jl  n°  Sr  nach  dem  Original  im  Landesarchiv  zu  Liestal. 


385. 

Bischof  Bcrthold  und  das  Domkapitel  verkaufen  dem  Ritter  Konrad 
ßöhart  Güter  in  Niederweiler.  Basel  1260  September  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Clara  n’j  (A). 

20  Zwei  an  Bändern  hängende  Siegel : 

1.  Bischof  Berthold.  S.  Abbildung  «"  //. 

2.  Domstift.  S.  Abbildung  n"  iS. 

Auf  der  Rückseite  ist  von  einer  Hand  des  / ?.  Jh,  geschrieben : 
von  der  von  Tegervelt. 

25  Berchtoldus  dei  gracia  Basiliensis  episcopus,  H[einricus]  prepositus, 

Cfonradus]  decanus  totumque  capitulum  ciusdem  loci  salutem  et  noticiam 
rei  geste.  Oblivioni  consulitur  et  varietas  testium  veritati  non  derogat,  cum 
res  gesta  scriptorum  apicibus  perhennatur.  Noverint  igitur  tarn  presentes 
quam  posteri,  quod  nos  gravi  necessitate  debitorum  urgente  ad  nostri  dis- 
80  pendii  exhonerationem  possessiones  nostras  sitas  in  inferiori  Wilcre  Con- 
stanciensis  diocesis  ad  nos  capitulum  Basiliense  libere  et  absolute  spec- 
tantes,  videlicet  Xll  iugera  vinearum  que  vulgo  dicuntur  zwelfmanwercli 
cum  pratis  nemoribus  viridariis  et  omnibus  appendiciis,  quocunque  modo 
ccnseantur,  vendicionis  titulo  pro  I.X  marcis  in  dominum  Cvnradum  militem 
35  Böhart  transtulimus  pleno  iure.  Quam  pecuniam  pro  dictis  possessionibus 
rcceptam  profitemur  in  exhonerationem  debitorum  nostrorum  processisse  re- 
nunciantes  exceptioni  non  numerate,  non  habite  pecunie,  doli  mali  et  in 
factum  exceptioni,  omni  constitutioni  tarn  iuris  civilis  quam  canonici,  per 


Digitized  by  Google 


288 


quam  prcdicte  vcnditionis  contractus  posset  quoquo  modo  in  posterum  in- 
tirmari,  predicto  Cvnrado  nos  de  evictione  iuxta  legitimas  sanctioncs  per 
stipulacionem  obiigantes.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  litteram 
sigillis  nostris  duximus  roborandam.  Dat  Basilec,  anno  domini  ficCL$,  viii 
kl.  octobr.,  indictione  IIL*  5 

38«. 

/.  Gisela,  IVitzvc  des  Kuno  von  Müsdach,  schenkt  alte  ihre  Güter  dem 
Kloster  Olsberg  unter  Vorbehalt  des  lebenslänglichen  Niessbrauchcs. 

Basel  1260  Oktober  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n‘37  (A).  — Abschrift  1° 

Wurstisens  in  dessen  Codex  dip/omaticus  fol.  152”  in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel  (B). 

Trouillat  2,  101  «"  dp  nach  B.  — Besprochen  von  Schnell  in  Basel  im 

14.  Jh.  S.  344  f 

An  Bändern  hängen  die  Siegel  des  Bischofs  und  der  Bürger.  15 

II.  Gisela,  Witwe  des  Kuno  von  Müsbach,  schenkt  ein  Haus  in  der 
Sat/elgassc  zu  Basel  dem  Kloster  Olsberg  unter  Vorbehalt  des  lebens- 
länglichen Kiessbrauchs.  Basel  1260  Oktober  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  u-  ;6  (A). 

Au  einem  Bande  hängt  das  Siegel  des  Bischofs.  20 

/.  II. 

Berchtoldus  dei  gratia  Basilicnsis  ßerchtoldus  dei  gratia  Basiliensis 
episcopus,  Hugo  advocatus  et  consules  episcopus  universis  presens  scriptum 
eiusdem  loci  universis  presencium  in-  inspecturis  salutem  et  noticiam  rei 
spectoribus  et  auditoribus  salutem  et  geste.  Ka,  que  geruntur  in  tempore,  25 
noticiam  rei  geste.  Facta  hominum  ne  labantur  cum  tempore,  scripturarum 
nemordacilimaoblivioniscorrodantur,  testimonio  fulciuntur.  Noveriot  igimr  um 
expedit  ea  quam  plurimum  scriptur-  presemes  qium  posteri,  qnod  Gisela  relicu 
arum  et  testium  apicibus  perhennari.  quondam  Cononis  de  Mt  spach  civjs  Basiliensis 
Noverint  igitur  tarn  presentes  quam  domum  suam  sitam  in  der  Sattelgazzvn  30 
posteri,  quod  Gisela  relicta  quondam  contiguam  domui  Nicholai  filii  quon- 
Cononis  dicti  de  Mvspach  civis  Basi-  dam  Hcinrici  institoris  ex  una  parte, 
liensis  sine  hlio  vel  filia,  filiis  vel  tili-  ex  altera  vero  domum  . . dicti  de  Muln- 
abus  seu  asccndcntibus  heredibus,  husen  contingentem,  quam  a liberis 
quibus  necesse  haberet  legitimam  quondam  domini  Heinrici  institoris  pro  35 
portionem  sue  substancie  relinquerc,  annuo  censu  triginta  unius  solidorum 
existens  omnia  bona  sua  mobilia  sive  denariorum  iure  hcreditario  possidebat, 
inmobilia  seu  sc  moventia  liberalitate  cum  omni  iure  sibi  in  ea  conpetenti 


Digitized  by  Google 


289 


habita  inter  vivos  usufructu  solura 
detracto  insinuatione  etiam  secundum 
iuris  sollcmpnitatem  adhibita  titulo 
mere  donationis  in  monasterium  do- 
5 minarum  de  Olsperch  Cisterciensis 
ordinis  Basilicnsis  dioccsis  omni  iure, 
quo  ad  eam  spectabant,  duxit  trans- 
ferenda  constituens  se  pro  usufructu 
retento  pia  pactione  singulis  annis 
10  libram  cere  predicto  monasterio  in 
vigilia  nativitatis  domini  exsoluturam, 
donec  usufructus  modis  legitimis  sue 
consolidctur  proprietati,  rcnuncians 
exceptioni  doli  mali  et  in  factum  et 
16  constitutioni  iuris  canonici  et  civilis 
nec  non  omni  cause  legibus  conpre- 
hense,  per  quam  dicte  donationis 
liberalitas  posset  in  posterum  revocari 
vel  quoquo  modo  sui  roboris  defrau- 
20  dari  firmitate.  In  cuius  testimonium 
et  munimen  presentem  paginam  sigillo 
nostri  . . cpiscopi  et  civitatis  Basili- 
ensis  duximus  roborandum,  Testes: 
Conradus  decanus,  Erkenvridus  cantor, 
25  Heinricus  scolasticus,  Heinricus  Ca- 
merarii,  Livtoldus  de  Rötelnheim, 
Waltherus  de  Raraestein  canonici  Ba- 
silienses,  Conradus  decanus  ecclesic 
sancti  Petri,  Hugo  advocatus,  Hein- 
80  ricus  dictus  Clericus,  Johannes  der 
Kinden  milites,  Conradus  Boscho, 
Burch[ardus]  de  Gundolstorf,  Iohannes 
villici,  Reinherus  deramman,  Iohannes 
Criec  et  plures  alii  fide  digni.  Ego 
85  Gisela  vidua  suprascripta  confiteor 
me  donationem  predictam  fccissc  me- 
morato  monasterio  per  manum  domini 
Steinlini  militis  advocati  mci  et  in 
signum  eiusdem  facti  subscribo  Utens 
40  sigillo  revcrendi  patris  et  domini  . . 
episcopi  supradicti  quoniam  proprium 
non  habeo  in  hac  parte.  Act.  et  dat. 
Basilee,  anno  domini  l&CC  sexagesimo, 
sabbato  post  festum  bcati  Michahclis. 


mcra  liberalitate  inter  vivoB  habita  titulo  do- 
nationis in  monasterium  de  Olsperch  Cister- 
ciensis ordinis  Basilicnsis  diocesis  duxit  trans- 
ferendam  recipiens  eam  possidendam 
sub  annuo  censu  XXX  trium  solidorum 
denariorum,  quoad  vixerit,  a mona- 
sterio memorato,  renuncians  exceptioni  doli 
mali  et  in  factum  et  constitutioni  iuris  canonici 
et  civilis  nec  non  omni  cause  legibus  conpre- 
hense,  per  quam  dicte  donationis  liberalitas 
posset  in  posterum  revocari  vel  quoquo  modo 
sui  roboris  defraudari  firmitate.  In  cuius  testi- 
monium presens  scriptum  sigillo  nostro 
duximus  roborandum.  Testes : Conradus  decanus, 
Erkenvridus  cantor,  Heinricas  scolasticus,  Hein- 
ricus Camerarii,  Livtoldus  de  Roteinheim, 
Waltherus  de  Ramestein  canonici  Basilienses, 
Conradus  decanus  sancti  I*ctri,  Hugo  advocatus, 
Heinricus  dictus  Clericus,  Iohannes  der  Kinden 
milites,  Conradus  Boscho,  Burchardus  de  Gvn- 
dolstorf,  Iohannes  villici,  Reinherus  der  amman, 
Iohannes  Criec  et  plures  alii.  Act,  et  dat. 
Basilee,  anno  domini  fidc  sexagesimo,  sabbato 
post  festum  beati  Michahelis. 


Urkundenbuch  der  Stadt  Basel. 


37 


Digitized  by  Google 


290 


387. 

Nikolaus  und  Adelheid,  Heinrichs  des  Krämers  von  Basel  Kinder, 
leihen  ein  Haus  in  der  Sattclgasse  daselbst  dem  Kloster  Olsberg  zu 
Erbrecht.  Basel  1260  November  ij. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  W j8  (A).  6 

An  Bändern  hängen  zwei  Siegel: 

/.  Prof  st  von  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n“  48. 

2.  t S . ERCHENVRIDI . CATORIS . BASIUEN.  S.  Abbildung  n"  32. 

Univcrsis  Christi  fidclibus  presens  scriptum  inspccturis  Nicholaus 
et  Adelheidis  liberi  quondam  Heinrici  dicti  Institoris  civis  Basilicnsis  10 
obsequiura  in  Omnibus  paratum.  Noverint  universi,  quod  nos  domum 
nostram  sitam  Basilee  in  der  Satilgassen  contiguam  domui  . . dicti  de 
Mulnhusen  ex  una  parte,  ex  altera  vero  domum  mei  scilicet  Nicliolai 
contingentem , quam  Gisla  relicta  quondam  dicti  C[ononis]  de  Mfisbach 
civis  Basiliensis  a nobis  iure  hereditario  pro  annuo  censu  XXXI  solido-  10 
rum  possidebat,  venerabili  in  Christo  B[erthe]  abbatissc  monasterii  de 
Olsberch  Cisterciensis  ordinis  Basiliensis  diocesis  nomine  eiusdem  monas- 
terii auctoritate  patrui  nostri  Ludewici  dicti  Institoris  Basiliensis  legittimi 
tutoris  nostri  ad  resignationem  predicte  vidue  concessimus  pleno  iure  sub 
censu  et  iure  predictis  possidendam  ita,  quod  quelibet  abbatissa  que  pro  *0 
tempore  ibidem  fuerit  censum  onerarium,  qui  vulgo  dicitur  erschaz,  nobis 
et  posteris  nostris  persolvet,  qui  de  ipsa  domo  persolvi  actenus  est  con- 
suetus.  Ego  Ludcwicus  tutor  predictorum  liberorum  fratris  mei  conces- 
sionem  predictam  auctoritate  mea  factam  confiteor  et  in  testimonium  cius 
subscribo.  Et  ne  super  hiis  in  posterum  possit  suboriri  calumpnia,  venerabi- 
lium  virorum  . . prepositi  sancti  I.eonardi  et  cantoris  Basiliensium  sigillis 
utimur,  quoniam  sigilla  propria  non  habemus.  Testes : Cvnradus  decanus 
sancti  Petri,  Heinricus  dictus  der  Phafle,  dominus  Heinricus  Camerarii,  do- 
minus Heinricus  dictus  Vorgassun  milites  Basilienses  et  alii  quamplures. 
Act.  et  dat.  Basilee,  anno  domini  MCC  sexagesimo,  sabbato  post  festum  3° 
beati  Martini. 


388. 

Bischof  Berthold  von  Basel  gestattet  den  Schneidern  die  Errichtung 
einer  Zunft.  — 1260  November  14. 

Abschrift  im  Vidimus-  und  Bestätigungsbrief  des  Bischofs  Kaspar  von  55 
Basel  vom  14.  Mai  1481 , welcher  Brief  erhalten  ist  im  Vidimus  von 
Meister  Rat  und  Sechsern  der  Schneiderzunft  zu  Basel  ebenfalls  vom 
14.  Mai  1481,  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  hintere  Kanzlei  CZ.  L.  3 (50.  — 
Gleichzeitige  Abschrift  hievon  ebenda  St.  21.  Aa.  — Abschrift  des  Basilius 
Amerbach  in  den  chartae  Amerbachianae  B.  f.  11  in  der  Universitäts-  40 
bibliothek  zu  Basel. 


Digitized  by  Google 


291 


Orks  i,  330  = Trouil/at  2,  103  »'  7/.  — Hegest  in  der  Zeitschrift  für 
die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  232.  — Auszug  bei  Gengier  Codex 
iuris  municipalis  1,  132. 

Bertholdus  dei  gracia  Basiliensis  episcopus  universis  presentem  pagi- 
5 nam  intuentibus  in  perpetuum.  Cum  fere  quodlibet  genus  hominum  nostre 
civitatis  artes  mcchanicas  cxercencium,  qui  dicuntur  vulgariter  hanndtwerch- 
lute,  sartoribus  exceptis  tarn  de  nostra  quam  de  predecessorum*)  nostrorum 
gracia  confratrias  habeant  vulgariter  dictas  zümffte,  nos  ipsorum  sartorum 
crebris  supplicacionibus  inclinati  de  consilio  et  consensu  Heinrici  prepositi, 
10  Conradi  decani  tociusque  capituli  nostri  et  ecclesie  nostre  ministerialium 
conccdimus  ipsis  sartoribus  et  indulgcmus,  ut  intcr  se  confratriam  habeant 
et  consimili  gracia,  qua  ceteri  gaudcnt , gaudeant  et  letcntur  liccatque  eis 
magistrum  quem  voluerint  accipere  de  anno  in  annum  si  placucrit,  cuius 
operentur  magisterio  et  regantur  et  si  quid  exccsscrint  castigentur.  Maior 
15  autem  emenda,  que  pro  excessibus  dari  debet,  sunt  tres  libre  cere,  minor 
vero  solummodo  ferto  unus.  Et  sciendum,  quod  quicunque  ex  eorundcm 
opere  societatem  prcfatc  confratrie  sive  zumffte  voluerit  adipisci,  dabit  in 
introitu  suo  quindecim  solidos,  magistro  sex  denarios,  duobus  receptoribus 
et  servatoribus  denariorum  seu  aliarum  rerum  ad  confratriam  pertinenciura 
20  quatuor,  utrique  duos,  et  pedello  duos;  iilii  autem  istorum  seu  mariti 
filiarum  in  suo  introitu  tres  solidos  tantum  dabunt  et  alia  que  superius 
sunt  expressa.  Idem  facicnt  qui  ipsorum  operis  non  fucrint,  si  sepedicte 
societati  seu  confratrie  voluerint  interesse.  Nullus  nisi  elapso  condicionis 
termino  servientem  alterius  recipiet  sive  domum,  et  in  hoc  statuto  dolus 
25  absit  penitus  cum  sorore  fraude.  Emende  vero  et  omnia  que  dabuntur  pro 
introitu,  exceptis  denariis  magistro  receptoribus  et  pedello  dandis,  in  ec- 
clesia  nostra  sunt  ad  honorem  omnipotentis  dei  et  gloriosissimc  virginis 
Marie  matris  cius  in  maioribus  solcmpnitatibus  in  cereis  expendenda.  Igitur, 
ut  hec  omnia  rata  permaneant  et  intacta,  presentes  littcras  ipsis  dedimus 
30  sigilti  nostri  et  capituli  nostri  muniminibus  roboratas.  Actum  seu  datum 
anno  domini  ftdc  sexagesimo,  XVH1  kalendas  deccmbris. 

389. 

Litera  sub  sigillo  Berchtoldi  cpiscopi  Basiliensis  data  anno  MCCl.S  betreffend 
ein  Haus,  welches  im  13.  Jh.  domus  zer  Gloggen  sita  intcr  domum 
35  dictam  Rebmans  hufz,  que  est  stuba  Sutorum,  et  domum  dictam  zem  Heiden, 
quam  possedit  quondam  Hemmannus  de  Ramstein  miles,  genannt  wird. 

— 1260  

Eintrag  des  13.  Jhs.  in  der  Zinsregistratur  der  Praesens  Domstift  IV. 
fot.  70  im  Staatsarchiv  su  Basel. 

40  388.  *)  Ochs  und  nach  ihm  Trouillat  haben  die  Lesart  predecessoris.  Vgi.  hierüber  Feehter  im 

Archiv  für  schweizerische  Geschichte  //,  iS. 


Digitized  by  Google 


292 


390. 

Rudolf  von  Alcywiler  verkauft  an  Burchard  Sippestuhl,  Bürger  von 
Strassburg,  Weingärten  bei  Windeck. 

Strassburg  126t  Februar  13. 

Original  im  Staatsarchiv  tu  Basel,  Klingenthal  n’  26  (A).  5 

Eingehängtes  Siegel: 

. S . WALTHERI  . SCVI.TETI  . DE  . KEI  ......  . S.  Ab- 
bildung n"  134. 

Noverint  universi  presentis  pagine  inspectores,  quod  Rudolfus  de 
Minrewilre  filius  Baldemari  et  Hedewigis  uxor  sua  legitima  de  consensu  10 
puerorum  suorum  duo  iugera  vinearum  dicta  Banholz  sita  apud  castrum 
Winekkc  Burcardo  dicto  Sippestul  civi  Argentinensi  pro  decem  marcis 
argenti  cum  omni  iure  proprietatis  suo  iuri  renunciando  super  eisdem  libere 
vendiderunt.  In  huius  igitur  testimonium  vendicionis -ad  peticionem  supra- 
dictorum  sigillo  domini  VValtheri  sculteti  in  Keisersberc  presens  littera  est  15 
firmata.  Acta  sunt  hec  in  Argentina,  anno  domini  AccLxf , in  vigilia  beati 
Valentini  martyris. 


301. 

Heinrich,  Leutpriester  von  Wehr,  schenkt  dem  Kloster  Klingenthal 
ein  Stück  Land,  welches  sodann  Ulrich  Kucherli  und  dessen  Frau  20 
vom  Kloster  zu  Erbe  empfangen.  — 1261  April  2. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  27  (A). 

Entgegen  der  ausdrücklichen  Angabe  in  der  Urkunde  ist  diese  nur  mit 
einem  an  Pergamentstreifen  hangenden  Siegel,  demjenigen  Walthers  von 
Klingen,  versehen.  S.  Abbildung  n * po.  25 

Universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  scriptura  pervenerit  Hein- 
ricus  plebanus  in  Werra  perpetuam  in  domino  Iesu  salutem.  Noturn  sit  Om- 
nibus, quod  cgo  ad  laudem  et  revcrcntiam  gloriose  dei  genitricis  virginis 
Marie  ac  pro  salute  mea  ac  parentum  meorum  predium  meum.  quod  a nobili 
viroWalthero  domino  meo  de  Klingin  conparavi,  scilicet  unam  schupozam,  30 
quam  Vlricus  dictus  Kivcherli  possedcrat,  contuli  priorisse  et  conventui  so- 
rorum  in  Klingendal , ut  nostri  ab  eisdem  aput  deum  perpetuo  memoria 
habeatur.  Idem  autem  predium  postulavi  concedi  predicto  Vlrico,  quoadus- 
que  vixerit,  et  Richinze  uxori  sue  ac  successoribus  eiusdem  legitimis  ita, 
utquicumque  possederint  viginti  solidos  usualis  monete  annuatim  persolvant  35 
hoc  modo : tribus  diebus  ante  singula  festa  beate  Marie  virginis  quater  in 
anno  dabunt  quinque  solidos  priorisse,  quos  pro  piscibus  dari  ad  refec- 
tionem  sororum  statuo  die  festo;  quod  si  aliquo  tempore  censum  istum  ne- 
glexerint  persolvere  temporibus  prelibatis  quotiescumque  supersederint  tres 


Digitized  by  Google 


293 


solidos  tenebuntur  solvere  pro  emenda.  Tali  conditione  prefatus  Vlricus  et 
uxor  sua  memoratum  predium  susceperunt  et  se  suosque  successores,  quos 
simul  genuerint,  vel  heredes  ipsius  femine  huic  censui  dicteque  pene  vo- 
luntarie  subiecerunt.  In  horum  igitur  testimonium  et  muniracn  sigillo  domini 
5 mei  prenominati  atque  meo  presentem  litteram  consignavi.  Testes  autem 
qui  aderant  sunt  subscripti  : idem  dominus  Waltherus  de  Klingin,  ßertoldus 
sacerdos,  Waltherus,  Eppo,  Chonradus  omnes  fratres  dicti  conventus.  Wem- 
herus  advocatus  et  Heinricus  frater  suus,  Heinricus  dictus  Eschincere,  Ber- 
toldus  Steinmar,  Chonradus  iunior  de  Tottingin,  Wcmherus  dictus  Lupus  et 
10  Burkardus  frater  eius,  Vlricus  Bamvardus  et  alii  fide  digni  quamplures.  Acta 
sunt  autem  hec  anno  domini  millcsimo  dci-Sf,  quarto  non.  aprilis. 

392. 

Bericht  über  eine  Zeugenaufnahme  sur  Feststellung  der  Zugehörig- 
keit von  Gütern  zu  Galfingen  an  das  Stift  St.  Leonhard. 

15  Galfingen  1261  April  27. 

Abschrift  von  129s  im  Cartular  von  St.  Leonhard  H.  fol.  if  »"  74.  (B) 
im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

TrouiUat  2,  ///  »*  78  nach  B. 


393. 

20  Ita,  des  Vogls  Konrad  von  Fridingen  Witwe,  schenkt  dem  Kloster 
Klingenthal  ihr  Heiratsgut  und  ihr  ganzes  sonstiges  Vermögen. 

Konstanz  1261  Mai  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n'  2 8 (A). 

IV.  Wackernagel  Kleinere  Schriften  2,  Jg8  n’  J nach  A.  — Auszug  in 
25  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2,  21g. 

Das  (eingehängte)  Siegel  fehlt. 

Auf  der  Rückseite  von  gleichzeitiger  Hand : sororis  Ite  de  Vridingen. 

Omnibus  Christi  fidelibus  presentis  scripti  continentiam  inspecturis 
Bfertholdus]  de  Hohenvels*)  desaurariusk)  ecclesie  Constanticnsis  vices  do- 
30  mini  episcopi  eiusdem  ecclesie  gerens  noticiam  rei  geste.  Constituta  coram 
nobis  Ita  nobilis  de  Clingen  relicta  quondam  C[onradi]  advocati  de  Fridingen 
verbo  monita  sapientis  < incertus  es  in  quo  te  loco  mors  inveniat,  tu  itaque 
illam  in  omni  loco  cxpccta»  ad  honorem  omnipotentis  dei,  laudem  gloriose 
sue  genitricis  et  beati  Dominici,  presentia  pensans  et  de  futuris  prudenter 
85  inquirens  sua,  ad  anime  sue  medelam  et  ad  parentum  suorum  animarum  re- 


393.  a)  de  Hohenvels  von  anderer  aber  gleichseitiger  Hand  über  geschrieben.  b)  korrigiert  aus 

desaurizarius. 


Digitized  by  Google 


294 


medium  disponendo  dotem  suam  cum  Omnibus  aliis  rcbus  suis  mobilibus  et 
inmobilibus,  omnes  quoquc  actiones,  quas  occasione  dotis  et  rcrum  earun- 
dem  ipsam  subire  necesse  foret  contra') ad vocatum  de  Creigen  fratrem  quon- 
dam  sui  mariti , monasterio  reverendarum  in  Christo  priorisse  et11)  sororum 
in  Clingital  ordinis  fratrum  I’redicatorum  legavit  liberaliter  et  omnino  renun-  5 
cians  omni  dominio  et  iuri  proprietatis,  que  de  rebus  eiusdcm  ad  ipsam  pcr- 
tinere  de  iure  noscuntur,  in  manus  fratris  H.  conversi  eiusdem  ordinis  loco 
priorisse  et  conventus  cenobii  •)  memorati,  dando  eis  potestatcm  planam  et 
plenam  disponendi  de  rebus  prenominatis  secundum  quod  ad  utilitatem  pre- 
fati  monasterii  et  ibidem  deo  famulantium  sibi  Visum  fuerit  expedire.  In  10 
cuius  rei  testimonium  presentem  paginam  nostri  sigilli  insignitam  munimine 
ipsi  monasterio  transmittimus  prcsens  sibi,  ne  alicuius  protervia  vel  calumpnia 
valeat  infirmari,  negocium  attestantem.  Testes  autem  qui  isti  donationi 
affuerunt  sunt  hii  : . dominus  prepositus  maioris  ecclesie  Constantiensis, 
dominus  W[altherus]  prepositus  sancti  Stephani,  canonici  eiusdem  ecclesie  15 
videlicet  . dominus  de  Valchcnstein,  B.  dominus  de  Annuwiler,  . dominus  de 
Hcidelberch,  . dominus  Hilteboldus  miles  de  Stegboren,  dominus  VI.  dictus 
amme  Greine,  C.  de  Tetinchon,  ille  de  Rneitershoven , ille  . sub  Macello,  et 
alii  quamplures.  Dat.  Constantie,  anno  domini  MOCI.XI,  indictione  Illl*,  pridie 
no.  maii , in  die  sancti  Iohannis  ewangclistc  ante  portam  I.atinam.  20 


394. 

Ritter  Ulrich  von  Kienberg  schenkt  seiner  Frau  Agathe  die  Nutz- 
niessung  von  Gütern  zu  Rhein/ elden , Möhlin , Ober-Minseln  und 
Hagenbach.  Rheinfetden  1261  Mai  8. 

Unter  den  Zeugen:  Henrico  Magistro  coquine  Basiliensi  milite.  25 

Zeitschrift  fiir  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  28,  120  nach  dem 
Original  im  Generattandesarchiv  zu  Karlsruhe. 


395. 

Vergleich  zwischen  dem  Kloster  St.  Blasien  und  Rudolf  von  Wilcr, 
Bürger  von  Neuenburg , wonach  letzterer  dem  Kloster  Silzenkirch  30 
wieder  zum  Besitze  der  ihm  entfremdeten  Besitzungen  verhelfen  soll, 
exceptis  possessionibus,  quas  Rudolfus  miles  dictus  Sermenzere  de  Nuwen- 
burch  et  Ludewicus  dictus  Craimir  civis  Basiliensis  titulo  emptionis  detinenh 

Obcr-Eggentn  1261  Mai  1 j. 

Gerber t IJ2  n • 126  nach  einer  Abschrift  im  Archiv  St.  Blasien.  35 


393-  cl  tra  auf  Rasur,  d)  conven  vor  sororum  durch  Unterstreichung  getilgt,  e)  cenobi  in  A. 


Digitized  by  Google 


295 


39(5. 

Papst  Urban  IV.  nimmt  das  Kloster  Klingenthal  in  apostolischen 
Schutz  und  bestätigt  seine  Privilegien. 

— 1261  September  4 — 1264  Oktober  2. 

6 Auszug  aus  dem  Ende  des  IJ.  7h.  auf  einem  Pergamentblatt,  Klingen- 
thal n“  2809  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

Vrba[nus]  papa  in  magna  littera.  In  principio  suscipit  nostrum  monas- 
terium  sub  beati  Petri  et  sua  protectione. 

Item  statuit,  ut  ordo  secundum  beati  Augustini  rcgulam  et  institu- 
10  ciones  fratrum  Prcdicatorum  in  nostro  monasterio  perpetuo  observetur. 

Item  omnes  possessiones  seu  bona  que  nunc  habemus  aut  in  futurum 
habcbimus  concessionc  pontificum , largicione  regum  vel  principum  vcl  a 
quocunque  modo  iusto  quecunque  nobis  et  succedentibus  nobis  debcnt  illi- 
bata  permanere.  Et  specialitcr  cxprimit  in  hoc  privilegio  locum  ipsum  in 
15  quo  monasterium  nostrum  situm  est  cum  omnibus  suis  pertinenciis  et  iuri- 
bus  libertatibus  et  immunitatibus. 

Item  de  novalibus  de  nostris  que  propriis  sumptibus  colimus,  de  qui- 
bus  hactenus  aliquis  non  pcrcepit  dccimas,  sive  eciam  de  iumentis  animalium 
non  tenemur  decimas  dare. 

20  Item  personas  liberas  e seculo  fugientes  recipere  ad  conversioncm  et 

libere  retinere  nobis  licet 

Item  prohibet,  ut  nulli  sorori  post  factam  professionem  liceat  discedere 
absque  licencia  priorisse  nisi  ad  religionem  arciorcm.  Et  si  qua  discesserit 
absque  literis,  nullus  eam  audeat  retinere. 

*5  Item,  cum  generale  interdictum  terre  fuerit,  licet  nobis  clausis  ianuis, 

exelusis  excommunicatis  et  interdictis,  non  pulsatis  campanis,  dummodo  non 
dederimus  causam  interdicto,  suppressa  voce  divina  officia  celebrare. 

Item  a dyocesano  episcopo  recipiemus  crisma,  oleum  sanctum,  con- 
secraciones  altarium  scu  basilicarum  et  benedictiones  monialium,  dummodo 
30  sit  katholicus  et  graciam  sedis  apostolice  habeat  et  ea  rite  nobis  voluerit 
impendere. 

Item  prohibet,  ut  infra  tines  parrochie  nostre  nullus  sine  assensu  dio- 
cesani  et  nostro  cappellam  seu  Oratorium  de  novo  construere  audeat,  salvis 
privilegiis  summorum  pontificum. 

35  Item  prohibet  fieri  a nobis  novas  et  indebitas  exactioncs  ab  archi- 

episcopis  cpiscopis  archidiaconis  seu  decanis  aliisque  omnibus  ecdcsiasticis 
secularibusve  personis. 

Item  sepulturam  loci  nostri  liberam  esse  decernit,  ut  ibi  sepeliantur 
qui  ibi  elegerint  sepeliri,  nisi  forte  sint  cxcommunicati  vel  interdicti  aut 
40  eciam  publice  usurarii , salva  tarnen  iusticia  illarum  ecclesiarum  a quibus 
mortuorum  corpora  assumuntur. 

Item  decimas  et  possessiones  ad  ius  ecclesiarum  nostrarum  spectantes, 
que  a laicis  detinentur,  et  legitime  liberare  de  manibus  eorum  et  ad  ecclc- 
sias  ad  quas  pertinent  revocare. 


Digitized  by  Google 


296 


Item  nulla  fiat  priorissa  in  monasterio  nostro  nisi  quam  conventus 
canonice  elegerit. 

Item  auctoritate  apostolica  prohibet,  ut  infra  clausuras  Iocorum  nos- 
trorum  seu  grangiarum  nullus  rapinam  seu  furtum  facere,  ignem  apponere, 
sanguinem  fundere,  hominem  temere  caperc  vel  interficere  seu  violenciam  5 
audeat  excrcere. 

Item  omnes  libertates  et  immunitatem  et  privilegia  et  gracias  a sum- 
mis  pontificibus  regibus  principibus  et  aliis  nobis  racionabiliter  indulta 
confirmat. 

Item  prohibet,  ut  nulli  liceat  nostrum  monastcrium  temere  perturbare  10 
aut  nostras  possessiones  auferre  vei  ablatas  retinere  minuere  seu  quibus- 
libet  vexacionibus  fatigare,  sed  omnia  intcgraliter  nostris  usibus  deserviant, 
salva  auctoritate  summi  pontificis  et  dyoccsani  episcopi  canonica  iusticia. 

Si  qua  ecclesiastica  vel  secularis  persona  temere  et  scienter  contra  hec 
privilegia  nos  lescrit  secundo  et  tercio  commonita,  nisi  reatum  suum  congrua  j5 
satisfactione  correxerit,  potestatis  honorisque  sui  carcat  dignitate. 

397. 

Das  Stift  Si.  Leonhard  leiht  dem  Kloster  Olsberg  die  Hälfte  des 
Hauses  zum  Turm  in  Basel  zu  Erbrecht. 

Basel  1261  Oktober  /.  20 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n'  40  (A). 

An  einem  Bande  hängt  das  Siegel  von  St.  Leonhard. 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  litcram  inspecturis  Albertus  prepositus 
et  conventus  de  sancto  Leonardo  in  Basilea  notitiam  rci  geste.  Sciant  omnes 
presentes  et  posteri,  quod  Gisela  relicta  bone  memorie  Cvnonis  rasoris  dicti  25 
de  Mfispach  civis  Basiliensis  dimidietatem  domus  cuiusdam  prope  cimiterium 
nostrum  site  queTurris  dicitur  ipsam  contingcntcm,  que  videlicet  domus  in 
integro  nobis  reddit  pro  censu  sex  denarios  et  messorem,  pro  anniversariis 
vero  duobus  quinque  solidos  et  sex  denarios  annuatim,  quam  a nobis  pro 
dimidia  partc  census  et  anniversariorum  prefatorum  nobis  solvendorum  iure  SO 
possederat  hereditario,  pro  anime  sue  remedio  contulit  monasterio  de  Ols- 
perk  Cisterciensis  ordinis  dyocesis  Basiliensis  resignans  candcm  dimidietatem*) 
publice  in  manus  nostras,  ut  eam  . . abbatisse  ac  conventui  dicti  monasterii 
conccderemus.  Nos  igitur  voluntati  dicte  Gisele  annuentes  sepefatam  dimi- 
dietatem domus  vencrabili  abbatisse  Bcrchte  nomine  totius  conventus  de  35 
Olsperk  pro  censu  dimidio  seu  anniversariis  adhibita  omni  cautela  iuris  et 
consuetudinis  que  in  huiusmodi  solent  fieri  iure  concessimus  hereditario 
possidendam.  In  cuius  rei  testimonium  presens  scriptum  sigilli  nostri  muni- 
minc  duximusb)  roborandum.  Testes  eciam  huius  rei  sunt  : Cvnradus  deca- 


397.  a)  Sic  au/  Rasur.  b duximus  r an  anderer  Hand  iiSergejcArieleu.  40 


Digitized  by  Google 


297 


nus,  Erkinfridus  cantor,  Henricus  scolasticus,  Henricus  Camerarii,  Lutholdus 
et  Waltherus  de  Ramstein  canonici  Basilienses,  Hugo  et  Henricus  qui  dicun- 
tur  Monachi,  Henricus  dir  Phaffo,  Henricus  Steinli,  Iohannes  dir  Chindon 
milites,  Cvnradus  Bozsco , Iohannes  uillici,  Burchardus  de  Gundolstorf,  Ren- 
5 herus  preco  et  Iohannes  Chriegre  et  alii  quamplures  cives  Basilienses.  Acta 
sunt  hcc  in  maiori  ecclesia  Basiliensi , anno  domini  MCCL&  primo,  sabbato 
proximo  post  festum  sancti  Michaelis  archangeli. 

39a 

Bündnis  der  Städte  Basel  und  Strassburg. 

10  — 1261  November  6. 

Urkundenbuck  der  Stadt  Strassburg  /,  36 3 n“  480  nach  dem  Original 
im  Stadtarchiv  su  Strassburg  (A).  — Wencker  p.  170  n"  13  nach  einer 
Abschrift  im  Stadtarchiv  zu  Strassburg  — Trouillat  2,  113  n°  80.  — 
Regest  in  der  Sammlung  der  Eidgenössischen  Abschiede  1,  372  n‘  13. 

15  In  namen  des  vaters  unt  des  sunes  unt  des  heligen  geistes.  Wir  der 

burgermeister,  der  rat  und  du  gemeinde  von  Basil  tun  kunt  allen  die  disen 
brief  gcsehcnt  oder  gchörent,  daz  wir  uberein  sin  körnen  mit  dem  meister, 
dem  rate  unt  der  geimeinde  von  Strazburch  also,  daz  wir  in  geswom  han 
beholfen  ze  sinne  wider  dem  bischof  Walthern  von  Strazburch  unt  sinen 
20  vater  den  von  Geroltseke  unt  des  kint  unt  wider  meneglichen,  der  si  oder 
ir  stat  anegrifet.  Desselben  hant  si  uns  dawider  gesworn,  der  uns  oder 
unsir  stat  anegrifct,  daz  si  uns  ouch  behulfic  sulen  sin.  Wir  hant  ouch  ge- 
swom , daz  wir  dekeinen  vride  noch  söne  sulen  nemen  ane  si  unt  ane  iren 
willen.  Dazselbe  hant  si  uns  dawider  gelobt  ane  alle  geverde.  Wir  hant  ouch 
25  daz  verlobt,  daz  disen  eit  unt  dise  sichereit  nieman  abetribe  noch  werben 
sol  von  dem  babist  noch  von  geislichem  noch  von  weltlichem  gerichte.  Daz- 
selbe hant  si  uns  dawider  gelobt.  Were  daz  wir  dirre  sichereit  unt  dirre  gc- 
lubde  abegiengen,  wir  soltin  sin  meineide  und  trüwelos,  unt  dazselbe  hant  si 
uns  dawider  gelobt.  Unt  sol  diz  sin  ane  allcrslachte  geverde.  Daz  dis  stete 
80  belibe,  darumbe  han  wir  disen  brief  mit  unsir  stete  ingesigil  versigilt.  Diz 
dinc  beshach  nach  unsirs  herren  gebürte  zwelfhundert  iar  unt  sechcich  iar 
unt  ein  iar,  an  santc  Lienardis  tage. 

399. 

Das  Kloster  St.  Urban  leiht  dem  Meister  Johann  zum  Tor  und 
35  seinen  Schwestern  Bela  und  Gisela  einen  Teil  eines  Hauses  beim 
Aeschenthor  in  Basel  gegen  Zins.  — 126t  November  11. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Luzern,  St.  Urban- Basel  n" 2 (A). 
Eingehängtes  Siegel  des  Klosters. 

. . abbas  et  conventus  monasterii  sancti  Vrbani  Cisterciensis  ordinis 

Urknndenbuch  der  Stadt  Barel.  I.  38 


Digitized  by  Google 


298 


universis  Christi  fidclibus  prcsens  scriptum  intuentibus  noticiam  subscripto- 
rum.  Noverint  universi,  quod  nos  partem  domus,  quam  Gisela  bone  memorie 
dicta  ad  I’ortam  iure  hereditario  in  domo  Burchardi  qui  dicebatur  ad  Portam 
apud  Kschmcrtor  possidcbat,  nec  non  collatam  nobis  de  consensu  filiarum 
suarum  Mehtilde  atque  Güte  in  animarum  suarum  remedium  magistro  Iohanni  5 
dicto  ad  Portam  et  suis  sororibus  videlicet  Bele  atque  Giscle  de  bona  nostra 
voluntate  liberaliter  contulimus  et  absolute  tali  interposita  pactione,  quod 
predicti  Ifohannes]  et  Bfela]  et  Gfisela]  de  parte  domus  antedicte  sex  solidos 
annuatim  in  festo  beati  Martini  nomine  census  dare  tenentur,  donec  prefati 
in  civitate  Basiliensi  vel  iuxta  posscssiones  equipolentes  nobis  conpararint.  10 
Testes:  Burchardus  ad  Rosam,  Heinricus  et  Iohannes  dicti  ad  Portam,  Hugo 
ad  Cervum,  Vlricus  dictus  Stiberre,  Petrus  cimentarius,  Chfino  dictus  Gipserre 
cives  Basilienses.  ln  huius  rei  testimonium  presentem  ccdulam  sigillo  nostro 
atque  domini  decani  Basiliensis  duximus  roborandam.  Act.  anno  domini 
ftoCLä!,  in  festo  beati  Martini.  15 

400. 

Propst,  Dekan  und  Kapitel  von  St.  Peter  vereinigen  die  Kirchen  zu 
Kirchen,  Eimeldingen  und  Markt  mit  den  Ämtern  des  Propsts,  Dekans 
und  Scholasters.  — 1261  Dezember  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n’  ?/  ( A).  — Abschrift  20 
aus  dem  Anjang  des  14.  J/t.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fei.  l~r  n°  14  (B) 
ebendort. 

Es  hängen  an  Schnüren  J Siegel: 

J.  Propst  Konrad  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  «'  41. 

2.  Dekan  Konrad  von  St.  Peter.  5.  Abbildung  n"  42.  35 

3.  Kapitel  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  n‘  40. 

Universis  Christi  fidclibus  presens  scriptum  intuentibus  nos  Chünradus 
prepositus,  Chönradus  decanus  totumque  capitulum  ecclesie  sancti  Petri  Basi- 
liensis notum  facimus,  quod  ex  prima  ordinatione  collcgii  •)  nostri  prepositura 
decanatus  scolastria  de  modicis  reditibus  ecclesie  nostre  fundate  ita  tenues  30 
fuerunt,  quod  ex  pudore  tante  paupertatis  vix  poterant  officia  nominari  nec 
aliud  facere  potuimus,  cum  ultra  modum  prebendarum  ita  tenues  sint  et 
fuerint  facultates.  Unde  ad  subsidium  tarn  officiorum  quam  prebendarum 
deliberato  consilio  et  unanimi  consensu  fratrum  nostrorum  et  prudentum 
virorum  tarn  religiosorum  quam  secularium  sic  ordinavimus  et  ordinamus  35 
irrefragabiliter  statuentes,  quod  ecclesie  Chilchein  [Kijmutigen  b)  Matra,  quarum 
ius  patronatus  ad  nos  libere  spectat,  quando  ipsas  vacare  contigerit,  cedant 
dictis  in  hunc  modum:  ecclesia  Chilchein  prepositure,  Eimütigcn  decanatui, 
Matra  scolastric,  et  statim  reditus  eorundem  officiorum,  quos  prius  habebant, 
ad  conmunem  prebendarum  nostrarum c)  distributionem  sine  contradictione  et  *0 

400.  a)  collegi  in  A.  b|  Lenk  im  Pergament,  c)  s wischen  prebendarum  und  nostrarum 
steht  durch  /*unhte  getilgt  distributionem. 


Digitized  by  Google 


299 


diminutione  qualibet  devolvantur.  Ut  hec  autera  ordinatio  rata  et  inconvulsa 
in  perpetuum  pcrmaneat , ipsam  omncs  iuramento  nostro  vallamus  et  sigil- 
lorum  nostrorum  muniminibus  stabiliendo  duximus  confirmandam.  Acta 
sunt  hec  anno  doraini  ficfcl.Ä  primo,  vigilia  nativitatis  domini. 

5 • 401. 

Bischof  Bcrthold  von  Basel  bestätigt  den  Beschluss  des  Kapitels  von 
St.  Peter,  dass  die  Kirchen  zu  Kirchen,  Einte/dingen  und  Markt  den 
Ämtern  des  Propsts,  Dekans  und  Scholaslcrs  inkorporiert  sein  sollen. 

— 1261  Dezember  24. 

10  Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n"  jo*  (A)  und  n'  j oi  (A1). 
— Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  von  A im  Cartular  St.  Peter  H. 
fol.  //'  n°  tg  (B)  und  von  A ‘ daselbst  fol.  jj*'  «'  108  ( 11')  ebendort. 

Die  Urkunde  ist  in  zwei  von  verschiedenen  Händen  geschriebenen  Aus- 
fertigungen erhalten. 

15  , An  A hängt  an  einer  Schnur,  an  A'  an  einem  Bande  das  Siegel: 

+ SIGII-LVM  . BERHTOLDI  ....  RA  . EPI  . BASILIENSIS. 

5.  Abbildung  n"  12. 

Berthtoldus“)dci  gratiaBasiliensis  episcopus  dilcctis  in  Christo  Conradob) 
preposito,  Conradob)  dccano  et  capitulo  sancti  Petri  Basiiiensis  salutem  et 
20  sinceram  in  domino  karitatein.  Pium  credimus  et  honestum  pluriraum  ar- 
bitramur,  cum  a nobis  petitur  quiddam  ecclcsiis  profuturum,  tali  peticioni 
assensum  prestarc  benivolum,  maxime  cum  non  vergit  in  preiudicium  alie- 
num.  Hinc  est,  quod,  cum  vestra  nobis  peticione  duxeritis  declarandum,  cui 
sicut  Iiquido  nobis  constat  veritas  suffragatur,  tarn  prebendarum  quam  offi- 
25  ciorum  ecclesie  vestre  redditus  ab  ipsius  institutione  ädeo  sint  exiles,  quod 
persone  ad  cadcm  deputate  non  solum  cx  cis  ncqueunt  sustentari  immo 
propter  tenuitatem  reddituum  vix  valent  vel  prebende  vcl  ofiicia  nominari. 
nos  intellecto,  quod  ecclesias  de  Chilcheim')  Einmvtingen  et*1)  Matra  venera- 
bili  domino  episcopo  Constantiensi  dyoccsana  lege  subiectas,  quarum  ius 
SO  patronatus  ad  vestrum  capitulum  sine  qualibet  ambiguitatc  pertinet  pleno 
iure,  in  vestro  capitulo  decrevistis  primam  prepositure,  sccundam  dccanatui 
et  terciam  scolastrie  per  eiusdem  domini  Constanticnsis  cpiscopi  provisionem 
annecti,  quod  predictc  persone  hospitalitatis  et  alia  valeant  conmodius  onera 
supportare , redditibus  qui  hactenus  ad  eadem  officia  pertinebant  distri- 
35  buendis  deinceps  in  conmune,  ut  prebende  que  hactenus  exiles  fucrant  ac- 
cretione  fiant  huiusmodi  pinguiorcs,  ordinationi  vestre  quam  nusquam  in- 
telligimus  in  detrimentum  cuiuspiam  celcbratam  assentimus  et  cam  appro- 
bamus  ac  presentis  scTipti  testimonio  confirmamus.  Ut  autem  super  hac 
ordinationc  et  nostra  confirmatione  nulla  valcat  in  posterum  dubitatio  sub- 
40  oriri,  presentem  cartam  damus  vobis  sigilli  nostri  muniminc  roboratam. 
Actum  *)  anno  domini  ilCClf  primo,1)  in  vigilia  nativitatis  domini. 

401.  *)  Berhtoldus  A1.  b)  Choarado  c)  Chilheim  Al.  d)  et  fehlt  in  A*.  e)  Act. 

Al.  0 Ädrt  primo 


Digitized  by  Google 


300 


402. 

Der  Propst  von  St.  Peter  bestimmt  die  Verwendung  der  Dekanats- 
einkünfte zu  Gunsten  der  übrigen  Pfründen.  — 1261 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  »*  .12  (A).  — Abschrift  aus 
dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  38  n'  6t  (B)  5 
ebendort. 

An  einem  Bande  hängt  das  Siegel  des  Propstes  von  St.  Peter.  S.  Ab- 
bildung n“  ft. 

Univcrsis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspccturis  Chonradus 
prepositus  ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis  noticiam  subscriptorum.  Ut  facta  10 
hominum  robur  firmitatis  habeant.  litterarum  munimine  fulciuntur.  Innotescat 
igitur  presentibus  et  futuris,  quod  ego  sanus  et  incolomis  spontanca  volun- 
tate  omnes  possessiones  ad  decanatum  sancti  Petri  spectantes  et  reditus 
carundcm,  quocumque  nomine  censeantur,  ad  incrementum  divini  ofHcii  nimie 
tenuitati  prebendarum  eiusdem  capituli  ipso  capitulo  consentiente  constitui  15 
perpetuo  servituros,  sub  vallatione  iuramenti  astringens  me  prefatam  consti- 
tutionem  sine  fraude  et  dolo  et  omni  recavilatione  ratam  firmiter  habiturum. 

In  testimonium  huius  rci  presentem  paginam  preiibato  capitulo  tradidi  sigilli 
mei  robore  consignatam.  Actum  anno  domini  MCCLX  primo. 

403.  20 

Bischof  Walther  von  Strassburg  und  seine  Anhänger  Schlüssen  mit 
dem  Dompropst  Heinrich  von  Basel  und  dessen  Anhängern  einen 
Waffenstillstand.  — 1262  Mars  17. 

Unter  den  Bestimmungen  des  Waffenstillstandes  findet  sich  folgende: 
her  Günther  unde  her  Henrich  die  Muneche  von  Basele  die  ensulnt  ouch,  25 
die  wile  der  fride  wert,  in  den  burgban  ze  Basele  nut  comen  noch  in 
den  ban  ze  enren  Basele. 

Wender  p.  17 1 n‘  14.  — Scköpfiin  Alsatia  1,  416  n"  603  — Trouillat 
2,  120  n“  83  (irrig  cum  17.  April).  — Urkundenbuch  der  Stadt  Strass- 
burg /,  367  n"  486  nach  dem  Original  im  Stadtarchiv  zu  Strassburg.  30 

404. 

Ritter  Johann  von  Schlierbach  verzichtet  auf  Güter  in  Galfingen  zu 
Gunsten  des  Stifts  St.  Leonhard.  Basel  1262  Märt  31. 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  t6  n"  73  im 
Staatsarchiv  tu  Basel  (B).  85 

Trouillat  2,  119  n"  82  nach  B. 

Hier  ist  zu  lesen: 

S.  120  Z.  13  in  testimonium  et  memoriam  premissorum. 


Digitized  by  Google 


301 


405. 

Das  Kloster  Marbach  verkauft  an  Heinrich  Tanz,  Bürger  von  Basel, 
Weinberge  in  Geberschweier  und  Pfaffenheim. 

Basel  1262  Mai  2p. 

5 Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober  Rheins  28,  121  nach  einer  Ab- 
schrift aus  dem  rj.  Jh.  im  Cofialbuch  von  Beuggen  fol.  2JJ  im 
Gencrallandesarchiv  su  Karlsruhe.  — Regest  ebendort  28,  92  n • 34.  — 
Regest  bei  Trouillat  5,  681, 

Nos  Fridericus  abbas  Marpacensis  totusque  conventus  eiusdem  loci 
10  notum  facimus  omnibus  presentes  literas  inspecturis,  quod  nos  considerata 
evidenti  utilitate  ecclesie  nostre  et  urgenti  necessitate  ex  certa  sciencia  sponte 
ac  diligenti  deliberacione  habita  inter  nos  vendidimus  tradidimus  ytnmo 
vendimus  tradimus  et  concedimus  Heinrico  civi  Basiliensi  dicto  Tantz  vineas 
nostras  in  banno  de  Gebliswilre  an  dem  Buhele  in  duobus  locis  Will!  scados, 
16  item  in  codem  banno  in  Suntgasse  quatuordecim  et  dimidium,  item  in  Pfafien- 
hein  zem  Rödelin  sex  et  dimidium,  nichil  penitus  nobis  in  eisdem  rctinendo. 
De  vendicione  autem  omnium  supradictorum  inter  nos  et  predictum  civem 
est  conventum  ac  concordatum  de  summa  quadraginta  quinque  marcarum 
puri  et  legalis  argenti,  quod  quidem  argentum  confitemur  nobis  traditum  et 
SO  persolutum  et  a nobis  integraliter  et  perfecte  receptum  et  in  utilitatem  ec- 
clesie nostre,  cum  oppressa  esset  grandi  onere  debitorum  usuris  apud  Iudeos 
currentibus,  totaliter  esse  convcrsum,  propter  quod  de  omnibus  supradictis 
universis  et  singulis,  prout  superius  sunt  expressa,  nos  predictum  Heinricum 
in  veram  posscssionem  predictarum  vinearum  mittimus  volentes,  quod  omnia 
36  supradicta  sic  per  ipsum  a nobis  acquisita  titulo  legitime  emptionis  habeat 
et  possideat  pro  sua  voluntate  et  suorum  successorum  modis  omnibus  fa- 
cienda. Promittimus  siquidem  per  iuramentum  supra  sancta  evangelia  dei 
prestitum  omnia  supradicta  nos  firmiter  servaturos  nec  contraventuros  nec 
contravenire  volenti  in  aliquo  conscnsuros.  Promittimus  cciam  per  stipula- 
30  cionem  et  sub  obligacione  omnium  bonorum  nostrorum  mobilium  et  im- 
mobilium  et  sese  moventium  nos  facturos  et  prestaturos  circa  predicta, 
quidquid  in  causa  evictionis  debet  fieri  vel  prestari.  Renunciamus  eciam  ex- 
ceptioni  argenti  non  traditi,  rei  minoris  precio  vel  minus  dimidia  iusti  pre- 
cii  vendite  subsidio,  beneficio  restitucionis  in  integrum.  Renunciamus  eciam 
85  omni  auxilio  iuris  canonici  et  civilis  et  autentice  hoc  ius  porrectum  et  omnibus 
privilegiis  indulgenciis  et  graciis  nobis  concessis  vel  concedendis  a papa  vel 
imperatoribus  et  quod  nemini  impetrabimus  vel  impetrare  volenti  consencie- 
mus  aliquid,  propter  quod  predicta  vendicio  valeat  irritari,  confitcntes  nullum 
dolum  vel  vim  aliquam , nullum  metum  vel  fraudem  in  presenti  contractu 
40  intervenisse.  Et  renunciamus  omnibus,  que  predicto  emptori  vel  suis 
successoribus  obesse  poterunt,  nobis  autem  vel  nostris  succcssoribus  pro- 
desse,  supplicantes  vobis  domine  reverende  preposite  maioris  ecclesie 
Basiliensis  et  coadiutor  venerabilis  patris  Berchtoldi  episcopi  et  eiusdem 


Digitized  by  Google 


302 


ecclesie  Basiliensis  a sede  apostolica  dcputate  ct  vobis  domine  decane  et 
capitulum  eiusdem  loci,  ut  vendicionem  predictam,  prout  superius  est  ex- 
pressuni, approbare  dignemini  et  conlirmare  sigilla  vestra  presentibus  appcn- 
dentes.  Nos  Heinricus  prepositus  Basiliensis  nee  non  coadiutor  domini 
episcopi  Basiliensis  a sede  apostolica  deputatus,  Conradus  decanus  et  5 
capitulum  eiusdem  loci,  cum  sciamus  in  utilitatem  monasterii  Marpaccnsis 
predictum  argentum  fore  versum,  predictam  vendicionem  approbamus  et 
munimine  nostrorum  sigillorum  confirmamus.  Nos  abbas  et  conventus  pre- 
dicti  presenti  scripto  sigilla  nostro  apposuimus  in  testimonium  veritatis. 
Testes:  Heinricus  scolasticus,  Rfidolfus  de  Habspurg,  Heinricus  Camcrarii,  10 
Petrus  Dives,  Heinricus  de  Hegendorf,  Rüdolfus  de  Pfaffenheim,  Dietricus 
de  Fine  canonici  Basilienses,  Heinricus  Dives,  Heinricus  de  Terwilr,  Wil- 
helmus  et  Iohannes  fratres  dicti  Camerarii  milites  ct  alii  quamplures  fide 
digni.  Actum  Basilcc  in  curia  domini  coadiutoris,  anno  domini  MCXLÄn, 
ml  kal.  iunii,  indictione  quinta.  15 


40«. 

Der  Dompropsl  Heinrich  leiht  dem  Kloster  St.  Maria  Magdalena 
einen  der  Kirche  Binningen  zustehenden  Acker  daselbst,  welcher  dem 
Kloster  durch  Hugo  und  dessen  Gattin  Mechtild  von  Oberwil  ver- 
kauft worden  ist.  Basel  1262  Juni  1.  20 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Maria  Magdalena  « ’ 2 (A).  — 
Deutsche  Übersetzung  im  Briefbuch  von  1441  St.  Maria  Magdalena 
E.  fol.  1.14".  — Regest  im  Brieftafelnbuch  von  IC06  St.  Maria  Magdalena 
L.  fol.  jlS  ebendort. 

Boos  S.  SJ  n* 82  nach  A.  Hier  ist  auf  X.  25  zu  lesen:  wolleslegir  statt  25 
wolleslegre. 

An  einem  Bande  hangt  das  Siegel  des  Dompropsts.  S.  Abbildung  n‘  21. 


407. 

Bischof  Eberhard  von  Konstanz  übergiebt  dem  Kloster  Klingenthal 
die  Kirche  Wehr.  Konstanz  1262  Juni  J.  30 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  nc  29  (A)  und  n‘  2p“ 
(A'J-  — Abschrift  in  Vidimus  des  bischöflichen  Officia/s  von  Base l von 
1426  Juni  2 j,  ebendort  Klingenthal  n“  jSj  (B).  — Abschrift  H’urstisens 
in  seinem  Codex  diplomaticus  fol.  2J*  in  der  Universitätsbliothek  zu 
Basel  (B<).  35 

Die  Urkunde  ist  in  zjoei  von  derselben  Hand  geschriebenen  Aus- 
fertigungen erhalten. 

Es  hängen  an  Schnüren  zwei  Siegel: 

1.  t S . KB1RHARDI  . DEI  . GRA  . CONSTANT . ECCLIE  . EPI. 

2.  t SCA . MARIA . CONSTANT1ENS1S . ECCLESIE . MATRONA.  40 


Digitized  by  Google 


303 


Trouillat  2,  123  n’83  nach  B'.  Hier  ist  zu  lesen: 

S.  123  Z.  7 episcopus  Constantiensis  statt  Constantiensis  episcopus. 
Z.  p benivolo  statt  bencvolo. 

Z.  10  autem  nobilis  vir  statt  autem  vir. 

5 Z.  ii  inquirens  statt  inquaerens. 

Z.  ip  concedcndam. 

5.  124  Z.  6 appellatione  aliquatenus  valitura. 

Z.  8 prepedire  statt  propedire. 


408. 

10  Item  ein  permentin  brieflin  inhaltende,  wie  Bertha,  Henrich  von  Liebenstein 
verlaffne  wytfrow,  dem  gotshuß  zu  sant  Lienhart  5 sh.  iärlichs  und  ewigs 
zins  von  ires  iarzites  wegen  verordnet  von  uff  und  ab  allen  ihren  güeteren  die 
si  hat  in  der  dorfmarch  Blotzheim,  datum  im  iulio  des  iars  MCCLXIL 
Census  annuus  5 sh.  den.  pro  perpetuo  anniversario  pridie  nonas  iulii  cele- 
15  brando  de  possessionibus,  quas  habebat  Bertha  quondam  soror  cuiusdam 
militis  in  banno  ville  Blaczen.  — 1262  Juli  — 

Das  deutsche  Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B. 
fol.  3"  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  das  lateinische  im  weissen  Buch  von 
1300  St.  Leonhard  D.  fol.  18 f ebendort. 


20  409. 

Werner  und  Rudolf  von  Tegerfelden  utid  der  jttnge  Heinrich  Schenk 
leihen  die  Walke  beim  Eseltürlein  su  Basel  an  Hugo  und  Dietrich 
Brogant,  Wilhelm  von  Magstatt  und  Konrad  von  Müsbach. 

Basel  1262  Juli  28. 

25  Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n“  41  (A).  — Abschriften 
des  16.  Jh.  in  H'ürsfiseus  Codex  dip/omaticus  fol.  134  ( mit  dem  Datum 
IT  idus  augusti  = August  12)  in  der  Universitätsbibliothek  su  Basel 
(B)  und  in  den  chartae  Amerbachianae  C.  p.  233  ebenda. 

Ochs  1,  363.  — Trouillat  2,  124  «•'  86,  beide  nach  B.  — Erwähnt  bei 
80  Arnold  S.  41  und  bei  Neugart  episcopatus  Constantiensis  2,  213  zum 
I.  August. 

An  Schnüren  hängen  vier  Siege/. 

1.  Zerbrochen. 

2.  f S . HENRICI  . PINCE  . . . E.  5.  Abbildung  n"  108. 

35  3.  Bürger  von  Basel.  S.  Abbildung  n‘  1 jp. 

4.  f S . OTTONIS  . SCVLTET1  . BASl'.  . . DCI  . SCHALER. 

Universis  presentem  literam  inspecturis  Otto  scultetus  Basiliensis  dictus 
Shalarius  miies  noticiam  rei  gestc.  Novcrint  universi,  quod  coram  me  in 
forma  iudicii  Wernhcrus  et  Rodolfus  fratres  filii  bone  memoric  Gerungi  de 
<0  Tegcruelt  de  consensu  et  per  manum  tutoris  sive  advocati  sui  Burckardi  de 
Tegeruelt  militis,  item  Heinricus  Pincerna  adolescens  Basiliensis  de  consilio 


Digitized  by  Google 


304 


et  per  manura  Rodolfi  de  Foro  frumenti  tutoris  et  sororii  sui  domum  in  qua 
panni  preparantur  dictam  vulgaritcr  VValchun  sitam  prope  civitatem  extra 
portam  et  iuxta  portam  que  vocatur  Esilturli  ad  predictos  fratres  de  Tcgir- 
velt  pro  dimidia  parte  et  memoratum  Pincernam  pro  dimidia  iure  proprictatis 
libcre  pertinentem  cum  ortis  fundo  et  Omnibus  suis  appendiciis  Hugoni  et  5 
Dietrico  fratribus  dictis  Progant , Willhelmo  de  Machstat  et  Conrado  de 
Mvspach  civibus  Basilicnsibus  concesscrunt  pro  annuo  ccnsu  sexaginta  solidis 
divisim  in  ieiuniis  quatuor  temporum  et  octo  circulis  nomine  revisorii,  quod 
vulgo  dicitur  wisunge,  persolvendis  sub  iure  hcreditario  perpetuo  possidendam. 

Et  scicndum,  quod  quociens  et  quandocumque  contigerit  censum  honorarium,  10 
qui  vulgo  dicitur  erschaz,  debere  persolvi  nomine  et  loco  dicti  census  una 
libra  denariorum  de  tota  domo  et  de  dimidia  domo  dimidia  libra  debet  per- 
solvi. In  cuius  rei  testimonium  presens  litera  civitatis,  raeo,  Burckardi  de 
Tegervelt  et  Rodolfi  de  Foro  frumenti  supradictorum  sigillis  est  munita. 
Act.  Basilec,  anno  domini  itlCCLÄfi,  v kl.  augusti,  presentibus  lacobo  Mar-  15 
scalco,  Conrado  Camerario,  . . de  Chciserstvl  militibus,  Walthero  ad  Stellam, 
Hugone  de  Puntarli,  Hcinrico  Botminger,  Heinrico  ad  Portam,  Ansheimo 
zer  Tannvn,  Heinrico  ammanno,  lohanne  precone,  Petro  de  Rinnach,  Heinrico 
Swebli,  Heinrico  de  Firrcto  et  aliis  quampluribus.  Nos  Gotfridus  advocatus 
dictus  de  Eptingen,  Rodolfus  magister  civium  dictus  Dives  et  consules  20 
Basilienses  rogati  a supradictis  concedentibus  et  recipicntibus  sigillum  nostrum 
dedimus  appendendum.  Nos  Burchardus  de  Tegirvelt,  Rodolfus  de  Foro 
frumenti  milites  similiter  nostra  sigilla  in  testimonium  appendimus. 

410. 

Das  Domkapitel  verkündet  den  zwischen  der  Witwe  und  der  Tochter  25 
Johanns,  Sohns  Peters  des  Maurers , gemachten  Vergleich  über  den 
Besitz  eines  Hauses  an  der  Freienstrasse.  Basel  tz6s  August  ij. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Peter  n"  JJ  (A). 

Das  Siegel  des  Domstifts  hangt  an  einer  Schnur. 

Heinricus  prepositus,  Conradus  decanus  et  capitulum  maioris  ecclesie  80 
Basiliensis  omnibus  Christi  fidelibus  imperpetuum.  Noverint  universi,  quod 
super  domo  sita  in  vico  Libero  ex  opposito  domus  Hugonis  Paularii,  quando- 
que  ad  fabricam  ecclesie  nostre  sub  iure  hcreditario  et  annuo  censu  viginti 
sex  solidis  pertinente,  postmodum  autem  Iohanni  filio  Petri  cementarii  civls 
Basiliensis  vendita  et  tradita  pleno  iure,  post  eiusdem  lohannis  obitum  inter  35 
heredes  vidclicct  Agncsam  uxorem  suam  ex  una  parte  et  Petrum  cementarium 
antedictum  nomine  Agnese  filie  puppillc  prefati  lohannis  cuius  tutor  fuit, 
cx  altera  de  utriusque  partis  consensu  mediantibus  probis  viris  taliter  ex- 
stitit  ordinatum:  videlicet  uxor  prelibata  sola  et  singulariter  possidebit  mediam 
partem  domus  predicte,  liberam  habens  potestatem  vendendi  obligandi  le-  40 
gandi  et  de  ipsa  quod  placucrit  ordinandi,  dictus  vero  Petrus  tanquam  tutor 


Digitized  by  Google 


305 


nomine  filie  puppille,  et  proles  quam  antedicta  uxor  que  pregnans  cst  genuerit, 
sive  umim  sive  geminos,  alteram  partem  dimidiam  possidebunt,  similiter 
quocunquc  placuerit  convertendam.  Et  sciendum,  quod  cadcm  domus  tale 
ius  habet  ex  condicione  et  pacto,  quod  in  domum  collateralem,  que  est 
5 Petri  memorati,  trabes  possunt  imponi  et  superedificari,  quod  habitatoribus 
domus  Visum  fuerit  expedire.  De  ipsa  vero  domo  non  debent  alteri  domui 
collaterali  quam  prcdiximus  consucte  fencstre  retro  domum  ct  sua  luminaria 
obstrui  nec  per  cdificia  aliqua  obscurari.  Nec  pretercundum,  quod,  si  nos 
vel  procuratores  fabrice  domum  ut  supradictum  est  venditam  reemerimus 
10  solvendo  tantumdem  pecunie  quanti  vendita  fuerat,  videlicet  novem  marcas 
argenti,  utraque  pars  scilicct  uxor  suam  et  predictus  ttitor  sive  puppilla  vel 
puppilli  suam  partem  de  argento  predicto  recipient,  de  ea  quod  placuerit 
disponendo.  Hac  eciam  interposita  condicione,  quod,  si  forte  nomine  sepedicti 
Iohannis  vel  alicuius  alterius  a nobis  vel  ab  aliquo  alio  super  domo  ipsa 
15  litere  alique  fuerunt  obtente  ante  conventionem  et  ordinationem  huiusmodi, 
hiis  non  licet  uti  scd  casse  debent  et  irrite  reputari.  Renunciatum  est  eciam 
a partibus  utrobique  consuetudini  ct  statuto  loci  ct  omni  legum  et  iuris 
auxilio  canonici  et  civilis  et  omni  actioni  et  rei  que  posset  obici  contra 
factum  huiusmodi  vel  ctiam  instrumcntum.  Hac  igitur  ratione  Heinricus  de 
20  Biberach  subcustos,  cuius  intererat  et  cui  de  prcmissa  domo  annis  singulis 
duo  quartalia  albi  vini  nomine  rcvisorii,  quod  vulgo  dicitur  wisunga,  persol- 
vuntur,  ad  fabricam  vero  sex  denarii,  concessit  utrique  parti  prelibatam 
domum  pcrpetuo  possidendam.  Testes:  Heinricus  scolasticus,  Iohannes 
celcrarius,  Hugo  de  Mumbliswile  canonici,  Burkardus  de  sancta  Maria 
25  Magdalena,  Iohannes  de  sancta  cruce,  Otto  Lovbere,  Iohannes  de  cripta, 
Conradus  Sapian,  Burkardus  Chvlla,  Heinricus  de  Hgerchingen  sacerdotes, 
Conradus  Camerarius  miles,  Petrus  cementarius  sepcdictus  et  quidam  alii. 
Act  in  choro  Basiliensi,  anno  domini  ftcCL&ft,  feria  qainta  proxima  post 
assumptionem  beate  virginis. 


SO  411. 

König  Richard  verspricht  seinem  Kaplan  Heinrich  von  Ncuenburg, 
Propst  und  Coadiutor  der  Domkirche  Basel , die  Rechte  und  Frei- 
heiten der  Stadt  Basel  unverletzt  zu  erhalten. 

Schlettstadt  1262  November  $. 

35  Abschrift  des  ij.  J!t.  im  Codex  diplomaticus  ecdesic  Basiliensis  im 
Staatsarchw  zu  Bern  fot.  4g  (B).  — Abschrift  des  14.  Jh.  im  grossen 
weissen  Buch  fot.  yo”  im  Staatsarchiv  zu  Base!  (B‘).  — Abschrift  des 
Basilius  Amerbach  in  den  chartae  Amerbachianae  C.  p.  5S8  in  der 
Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

40  Herrgott  genealogia  2,  377  n°  456.  — Schöpflin  A/satia  /,  441  n"  612 
nach  BK  — Trouillat  2,  126  n‘  S8  nach  B.  — Erwähnt  bei  K'opp,  Ge- 
schichte der  eidgenössischen  Bünde  2ji,  621  und  658.  — Regesten:  Zeit- 
schrift für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  272.  — Gengier  Codex 
iuris  municipalis  1,  rjj.  — Lichnowsky  /,  XVI  «•'  10$.  — Böhmer- Ficker 

45  S4t2-  — Münch  S.  20  n‘  117. 

Urkundenbuch  der  Stade  Batet.  I.  39 


Digitized  by  Google 


306 


412. 

Das  Kloster  Wettingen  leiht  der  Stadt  Basel  dm  Gipfel  des  Berges 
Horn  bei  Richen  zu  Erbrecht.  — 1262  Dezember  4. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  »"  42  (A).  — Abschrift 
in  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  vom  iS.  Dezember  1363,  ebenda  5 
geh.  Reg.  G II.  K (B).  — Abschrift  des  14.  Jh.  im  roten  Buch  p.  340 
ebenda  (B‘).  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartae  Amer- 
bachianae  A.  fol.  4146  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel  (B‘).  — 
Abschriften  von  B aus  dem  14.  Jh.  im  grossen  weissen  Buch  fol.  32” 
im  Staatsarchiv  zu  Basel  (C)  und  von  14S6 — 13/0  im  Dokumentenbuch  10 
des  Peter  Numagen  fol.  144  im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (C'). 

Ochs  1,  362.  — Regest  bei  Linder  S.  2t.  — Erwähnt  bei  Bruckner 
Mertnvürdigkeiten  S.  770. 

An  Bändern  hängen  zwei  Siegel: 

1.  Abt  von  Hellingen.  S.  Abbildung  »•’  7/.  15 

2.  Bürger  von  Basel.  S.  Abbildung  n"  134. 

. . Abbas  et  conventus  monasterii  de  Wetingcn  Cistcrciensis  ordinis 
Constantiensis  dioccsis  omnibus  Christi  fidclibus.  Noverint  imiversi,  quod 
nos  montem  sive  collem,  qui  dicitur  diz  Horn,  videlicet  acumcn  tantum- 
modo  montis  infra  fossata,  prope  Reinim  in  banno  de  Kicheim  situm  ad  nos  20 
pertinentem  viris  discretis  universitati  Basiliensi  concessimus  sub  iure  emphi- 
tcotico  sive  hereditario,  quod  vulgo  dicitur  crbirecht,  pro  censu  duarum 
librarum  cere  nobis  annis  singulis  in  fcsto  bcati  Martini  apud  Kichcim  per- 
solvcndarum  perpetuo  possidendum,  hac  adhibita  condicione,  quod  nunquam 
cadcm  Universitas  vcl  aliquis  suo  nomine  in  predicto  monte  ediheia  aliqua  25 
editiccnt  vel  edificare  permittant.  Kt  hoc  promissum  est  fide  data  nomine 
iuramenti.  In  cuius  facti  evidentiam  presens  instrumentum  per  Burkardum 
eiusdem  universitatis  notarium  conscriptum  et  nostro  et  ipsius  universitatis 
sigillis  est  munitum.  Act  et  dat  anno  domini  ftcci.$ii,  pridie  non.  decembr. 
Nos  Gotfridus  advocatus  dictus  de  Kptingen,  Rodolfus  magister  civium  dictus  30 
Diucs  consules  et  civcs  Basilienscs  ut  supradictum  est  recepimus  promisimus 
et  in  testimonium  civitatis  nostre  sigillum  appendimus,  profitentes  nichilominus 
nos  teneri  ad  defensionem  et  protectionem  antedictorum  . . abbatis  et  con- 
ventus nostrorum  concivium  ex  antiquo. 


1 413.  35 

Das  Kloster  Wettingen  leiht  Heinrich  dem  Brotmeister  Güter  in 
Riehen  zu  Erbrecht  und  gestalte/  ihm  die  freie  Benützung  des  aus 
der  Wiese  geleiteten  Gcwerbekanah  in  Kleinbasel. 

— 1262  Dezember  3. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urk.  «'  43  (A).  10 


Digitized  by  Google 


307 


An  einem  Bande  hängt  das  Siegel: 

t S . ABBATI  S . DE  . MARISSTELLA.  S.  Abbildung  n°  71. 

Universis  presentem  literam  inspecturis  . . abbas  de  Wettingen  et 
conventus  eiusdem  monasterii  salutcm  in  domino.  Notum  facimus  universis. 

5 quod  nos  quoddam  novale,  quod  fratres  dicti  Chcneblin  a nobis  habebant 
sub  iure  hcreditario,  solvcns  nobis  in  censu  quinque  solidos  annuatim,  quod 
Heinricus  dictus  Magister  panificum  civis  Basiliensis  conparavit  ab  eisdcm, 
item  quoddam  novale  quod  in  pratum  est  redactum  et  ncrnus  quod  ad  septcm 
estimatur  iugera,  de  quibus  nobis  redduntur  annuatim  viginti*)  solidi,  item 
10  partem  predicti  nemoris  quc  similiter  ad  septem  estimatur  iugera  quod  vul- 
gariter  dicitur  Ivncliolz,  quam  Burcardus  dictus  ameStalden  a nobis  cum 
bonis  aliis  habuit,  de  qua  prelibatus  Magister  panificum  reddit  annuatim 
nobis  VI  solidos,  in  fine  termini  de  Riehein  sita  in  canpo  dicto  dem  Hirshalme, 
resignantibus  eadem  bona  viris  prenominatis  sepedicto  Heinrico  Magistro 
15  panificum  civi  Basilicnsi  concessimus  pro  censu  antedicto  videlicet  in  uni- 
verso  triginta  uno  solidis  nobis  annuatim  in  festo  beati  Iohannis  baptiste 
persolvcndis  sub  iure  hereditario  perpetuo  possidenda.  Et  sciendum,  quod 
prenominate  possessiones  ad  nostmm  districtum  et  bannum  pertinent  et  ex 
hiis  debet  nobis  idem  civis  et  sui  hercdes  obcdire  in  omnibus,  quc  iusta  et 
20  consweta  fuerint,  tarn  in  predictis  posscssionibus  quam  in  dccimis,  sicut  et 
ceteri  qui  possessioncm  in  nostro  banno  possident  et  districtu.  Sciendum 
cciam,  quod  prescntibus  indulgcmus,  quod  idem  Heinricus,  qui  molendina 
nostra  in  ulteriori  Basilca  sita  conparavit,  consuetum  et  iam  factum  rivum 
seu  ductum  aque  de  fluvio  Wise  ad  sua  molendina  currentis  liberaliter  et 
25  absolute  de  nostro  conscnsu  et  liccncia  deducat  et  expediat,  quantumeunque 
tarnen  potest  sine  dampno  nostro.  In  cuius  facti  memoriam  presentem  literam 
cidem  Heinrico  contulimus  nostro  sigillo  confirmatam.  Act.  anno  domini 
ftccLSft,  non.  dccembr. 


414. 

30  Das  Dotnstifl  verkauft  an  Burchard,  Chorherrn  bei  St.  Peter,  den 
Schürhof.  — 1262  Dezember  8. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n°  37  (A).  — Abschrift 
aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  im  Cartu/ar  St.  Peter  H.  fol.  51"  n“  10 } 
(B)  ebendort. 

85  Arnold  S.  326. 

An  Pergamentstreifen  hängen  zwei  Siege! : 

1.  Domstift.  S.  Abbildung  n“  18. 

2.  t S . HENRICI  . D . NOVO  . CASTRO  . PPOSITI  . BASILIEN. 
S.  Abbildung  «*  21. 

40  Zur  Jahreszahl  stimmt  die  fndiction  nach  römischer  Berechnung. 

413*  »)  viginti  auf  Rasur  von  gleicher  Hand. 


Digitized  by  Google 


308 


Hcinricus  de  Nvwemburch  maioris  ecclesie  Basiliensis  prepositus  et 
vcnerabilis  patris  Berchtoldi  episcopi  coadiutor,  Conradus  decanus  et  capitulum 
eitisdem  ecclesie  Omnibus  Christi  fidelibus.  Novcrint  universi,  quod  nos 
territorium  sive  aream,  que  vulgo  dicitur  dir  Shvrhof,  in  latere  domus 
domini  Iohannis  militis  de  Vfheim  iuxta  murum  civitatis  sitam  ad  nos  libere  5 
pertinentem  consilio  et  deliberatione  prehabita  Burkardo  notario  canonico 
ecclesie  sancti  Petri  concessimus  pro  annuo  ccnsu  viginti  solidorum  Basi- 
liensis monetc  nobis  annuatim  in  iciuniis  quatuor  temporum  persolvendis")  sub 
iure  emphiteotico  sive  hereditario,  quod  vulgo  dicitur  erbirecht,  perpetuo 
possidendam,  hac  condicione  adiccta,  quod,  quandocumque  contigerit  censum  10 
honorarium,  qui  vulgariter  crsliaz  dicitur,  debere  persolvi,  nomine  dicti 
census  quinque  solidi  dari  debent  l’romittimus  ergo  et  promisimus  cidem 
Burkardo  de  premissis  nos  warandiam  perpetuo  prestituros  tarn  sibi  quam 
suis  succcssoribus  universis.  Ut  autcin  premissa  conccssio  tarn  ab  ipso 
circa  nos  et  ecclcsiam  nostram  quam  a nobis  circa  ipsum  firma  et  inviolata  15 
permaneat,  presens  instrumentum  nostro  videlicet  domini  prepositi  speciali 
et  capituli  nostri  conmuni  sigillis  est  munitum  Act  anno  domini  JlcctSfi, 

VI  idus  dccembr.,  indictione  quinta.  Testes  qui  interfucrunt:  ego  predictus 
decanus,  Heinricus  Camerarii,  Iohanncs  de  Ratolstorf  cclerarius,  Lutoldus, 
Heinricus  de  Hegendorf,  Dietricus  de  Fine  canonici,  Iohannes  de  Liestal,  '-10 
Dietricus  de  Arburch  clerici,  Dicthelmus  Golin  miles  et  quidam  alii. 

Kgo  Burkardus  notarius  ut  suprascriptum  est  rccepi  et  ad  ratihabitionem 
premissorum  me  et  mea  obligavi,  conscribens  presentem  litcram  de  licentia 
et  mandato  predictorum  dominorum  meorum  inmo  ctiam  hcc  subscribens. 

41 5.  25 

Heinrich  Reich,  Bürger  von  Basel,  verkauft  dem  Kloster  Lützel  seine 
Güter  in  Jungholz  und  Hagenthal.  — 1262 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  / Colmar , Serie  H,  Lützel, 
Ober-  und  Niederhagenthal  (A).  — Trouillaf  2,  12S  «"  89  nach  dem 
Cartular  von  Lützel.  Hier  ist  zu  lesen:  30 

Z.  5 Iuncholz  und  Hagendal. 

Z.  6 Lucelensis. 

Z.  IJ  legum  ac  iuris. 

Z.  14  me  ac  meis. 

Z.  16  Camerarii  statt  camerarius  und  Hegendorf  statt  Hogcndorff.  35 
Z.  19  Athmeswilr  statt  Athemswilr, 

Z.  20  dictus  de  Howenstein  statt  de  Howenstein  dictus. 

Z.  2 t Amen  fehlt  im  Original 


414.  a)  so  in  A. 


Digitized  by  Google 


309 


41(5. 

Item  ein  brief  inhaltende  wie  Cunrat  Munch  ritter  burgcr  zu  Basel  ein  huß 
an  Spalenforstatt  gelegen  Ligkcrden  Habermelberen  um  6 sh.  zu  den  vier 
fronfasten  geteilt  und  4 ring  zu  erschatz  verliehen  hat  actum  1262. 

5 Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  R.  fol.  93'  im 
Staatsarchiv  su  liasel.  — Regest  im  Weissbuch  von  1300  St.  Leon- 
hard D.  fol.  166  ebendort. 


417. 

Vergleich  zwischen  dem  Domstift  Konstanz  und  dem  Deutschordens- 
10  hause  Beuggen  über  dm  Wald  zu  Wehr. 

Konstanz  1263  April  29. 

Unter  den  Zeugen:  Ar[noIdus]  de  Blazhein  canonicus  sancti  Petri,  ma- 
gistcr  H[einricusj  dictus  Kiichcli  Basiliensis,  nobilis  vir  Waltcrus  de 
Clingen. 

15  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2S,  122  nach  dem  Original 
im  Getierallandesarchiv  su  Karlsruhe. 

418. 

Heinrich,  Erwählter  von  Strassburg,  giebt  seinen  Willen  zu  dem  Ver- 
kaufe von  Rebland  in  Geber schweier  und  Pfaffenheim  durch  das 
20  Kloster  Marbach  an  Heinrich  Tanz  von  Basel. 

Strassburg  1263  Juni  23. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  2S,  124.  nach  einer  Ab- 
schrift des  13.  Jh.  im  Cofialbuch  von  Beuggen  im  Generallandesarchiv 
su  Karlsruhe. 


25  419. 

Das  Domstift  Basel  leiht  seinen  Zehnten  zu  Leuggern  dem  Johanniter- 
hause daselbst  zu  Erbrecht.  Basel  1263  Juni  ;o. 

Unter  den  Zeugen:  frater  Conradus  commendator  in  Basilea  (domus 
hospitalis  sancti  lohannis  Ierosolimitani). 

30  Herrgott  genea/ogia  2,  jdo  n°  461  = Trouillat  2,  134  «"  93.  — Zeit- 
schrift für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  t2,  293  n’  30. 

420. 

Gisela,  Witwe  des  Kuno  von  Afüsbach,  nun  Er  au  des  Hugo  zum 
Hirschen,  bekennt,  dass  am  Hause  zur  Platte  ihr  der  Niessbrauch, 
86  das  Eigentumsrecht  aber  dem  Kloster  Olsberg  zustehe. 

Base l 1263  August  7. 


Digitized  by  Google 


310 


Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  «"  43  (A).  — Abschrift 
Wurstisens  in  seinem  Codex  diplomaticus  fei.  133”  (B)  u,,d  e‘n  Auszug 
von  ihm  ebendort  fol.  152.  — Abschrift  des  16.  Jh.  in  den  chartae 
Amcrbachianae  Cp. 2 32  (B1),  beide  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Ochs  1,  384.  — Trouillat  2,  133  n°  96,  beide  nach  B.  5 

An  Bändern  hängen  die  Siegel  des  Hugo  Manch  und  der  Bürger 
von  Basel. 

Universis  presentem  litcram  inspecturis  Hugo  advocatus  dictus  Mo- 
nachus,  Wernherus  magistcr  civium  dictus  de  Argcntina  et  consulcs  Basilienses 
noticiam  rei  subscripte.  Novcrint  universi,  quod  mota  questione  super  domo  10 
sita  in  nostra  civitatc  Basiliensi  in  superioribus  macellis  dicta  zer  Blattvn 
et  area  sibi  contigua  inter  reverendas  in  Giristo  . . abbatissam  et  conventum 
de  Olspcrch  ex  una  parte  et  Giselam,  relictam  Chononis  quondam  de  Mvs- 
pach,  nunc  uxorem  Hugonis  zem  Hirce  concivis  nostri  ex  altera  partibus 
coram  nobis  constitutis  predicta  Gisela  presente  et  consentiente  marito  suo  16 
prenominato  confessa  est  et  recognovit  proprietatem  ciusdem  domus  et  aree 
ad  predictas  dominas  pcrtincre  et  ad  se  quoad  vitam  suam  tantummodo 
usufructum.  Sic  ergo  diffinitum  est,  quod  eadem  Gisela  domum  ipsam 
locabit  et  habebit  et  censum  percipiet  tanquam  usufructuaria  pro  tempore 
vite  sue,  ipsa  vero  defuncta  usufructus  proprietati  consolidabitur  et  tarn  usu-  20 
fructus  quam  proprietas  ad  memoratas  dominas  pertinebit.  In  cuius  facti 
memoriam  presentem  literam  nos  consules  et  advocatus  predicti  rogatu  par- 
cium  sigillis  nostris  duximus  consignandam.  Testes  sunt : Conradus  Monachus, 
Heinricus  Divcs,  Hcinricus  Vorgazzvn,  Hcinricus  Stcinlin,  Heinricus  Pfaffo, 
Burchardus  de  Vfhein,  Burchardus  de  Argentina  milites,  Wernherus  mone-  25 
tarius,  Wernherus  Rufus,  Iohannes  de  sancto  Martino,  lohannes  Maser,  Hein- 
ricus Tanz,  Rodolfus  Vulpis,  Waltherus  Winardi,  Berctholdus  Marchwardi 
et  alii  quamplurcs.  Act.  Basilce  in  domo  iudicii,  anno  domini  M(XL:?lfl,  in 
die  sancte  Afrc  martyris. 

421.  30 

Vergleich  zwischen  dem  Ritter  Konrad  von  Jungholz  und  dem  Kloster 
Lieu-Croissanl  über  Zehnten  zu  Sulz.  Suis  1263  Oktober. 

Einer  der  Schiedsrichter : Iohannes  Robarius  civis  Basiliensis. 

Trouillat  2,  136  n°  97  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv. 

422.  35 

Bischof  Eberhard  von  Konstanz  bittet  den  Papst  Urban  IV. , dem 
Kloster  Klingenthal  den  Besitz  der  Kirche  von  Wehr  zu  bestätigen. 

Konstanz  1263  Dezember  8, 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  «"  32  (A). 


Digitized  by  Google 


311 


Das  ( eingehängte ) Siegel  fehlt. 

Sanctissimo  patri  ac  domino  Vr[bano]  dei  gratia  sancte  Romane  sedis 
summo  pontifici  K[berhardus]  divina  permissione  episcopus  Constantiensis 
devota  pedum  oscula  beatorum.  l’atemitatis  vestre  clementie  prescntibus 
5 intimamus,  quod  nos  zelo  pietatis  et  caritatis  Studio  moti  ecclesiam  in  Werra 
nostre  diocesis,  cuius  ius  patronatus  dilectis  in  Christo  . . priorisse  et  soro- 
ribus  in  Clingental  ordinis  fratrum  Predicatorum  pertinere  dinoscitur,  ad  usus 
et  mensam’)  ipsarum  capituli  nostri  unanimi  accedente  consensu  duximus 
concedendam  vicario  ibidem  perpetuo  instituto.  Quapropter  benignitatis 
10  vestre  providentie  supplicamus,  quatenus  predictarum  priorisse  et  sororum 
paupcrtatem  misericorditcr  attendcntes,  quod  a nobis  super  hoc  pro  ipsarum 
relevanda  inopia,  qua  laborant,  rite  ac  provide  factum  cst,  ratum  et  gratum 
habcntes  dignemini  conti rmare.b)  Datum  Constantie,  VI  idus  dccemb.,  in- 
dictionc  VII*. 


15  423. 

Johann  der  Apotheker  und  seine  Frau  von  Basel  erkaufen  vom  Kloster 
Lützel  eine  lebenslängliche  Rente.  — 126 j 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-F/sass  zu  Kalmar,  Serie  H,  Lutzei, 
Ober-  und  Nieder-Hagenthal  (A). 

SO  Die  (. hängenden ) Siegel  fehlen. 

Ego  magister  Iolianncs  apothecarius  et  ego  Methildis  uxor  eius  cives 
Basilienses  notum  facimus  Omnibus  tarn  prescntibus  quam  futuris,  quod 
nos  conmuni  consilio  inter  nos  habito  et  consensu  pro  remedio  animarum 
nostrarum  et  parentum  nostrorum  de  precio,  quo  a Henrico  dicto  Diuite  de 
25  Basilea  milite  viri  religiosi  . . abbas  et  conventus  monastcrii  Lucclensis  or- 
dinis Cistertiensis  reemerunt  possessiones  sitas  in  Iuncholz  et  in  banno  de 
Hagendal,  quas  olim  idem  monasterium  dicto  militi  vendiderat  pro  quin- 
quaginta  et  sex  marcis  argenti,  persolvimus  quadraginta  et  sex  marcas  tali 
pacto  inter  nos  et  ipsos  habito  et  expresso,  quod  nobis  quoad  vixerimus 
30  tantum  pure  triginta*)  verdencellas  spelte  de  grangia  ipsorum  Athmeswilr 
annis  singulis  pcrsolvcnt  dcducentes  ipsum  bladum  ad  locum  mansionis 
nostre  vel  ad  alium  ubi  nostre  placuerit  voluntati;  tantum  eniin  id  cst  tri- 
ginta verdencellas  spelte  possessiones  consuevcrunt  censualiter  persolvere 
prelibate.  Quod  si  alter  nostrum  viam  ingressus  fucrit  carnis  universe, 
85  eundem  censum  superstiti  persolvent  integraliter  et  ex  toto.  Si  vero  proprio 
motu  ducti  ad  monasterium  aliquod  convolavcrimus,  censum  persolvent  illuc 
in  vita  nostra  tantummodo  memoratum,  nisi  ipsum  religiosis  antedictis  du- 
xerimus  remittendum.  Nobis  autem  defunctis  dicti  census  solutio  penitus 


422.  a)  mensem  in  A.  h)  confirm  auf  Rasur. 
10  423.  a)  pure  triginta  von  t,'/  eich  er  Hand  auf  Rasur. 


Digitized  by  Google 


312 


conquiescet  nec  alicui  pcrsone  seu  loco  post  mortem  nostram  solutioncm 
census  scpcdicti  tenebuntur  darc  seu  tribuerc  ullo  iure.  Testes  horum  sunt: 
dominus  Henricus  dictus  de  Hegendorf  canonicus  Basiliensis,  Iohannes  dictus 
Kobarius  eivis  Basiliensis,  frater  Petrus  maior  cellerarius  Lucelensis,  frater 
Henricus  dictus  Episcopus,  frater  Conradus  dictus  Prudencia  presencium  ex-  5 
arator,  monachi  Lucelenses,  frater  Cono  magister  in  Atmeswilr,  frater  Henricus 
dictus  de  Howenstcin,  conversi  domus  eiusdem.  I11  cuius  rei  mcmoriam  et 
evidenciam  pleniorem  presens  pagina  capituli  et  civitatis  ßasilien[sium]  est 
sigillorum  munimine  roborata.  Actum  et  datum  anno  domini  mcci.xhi. 


424.  10 

Heinrich,  Erwählter  von  Basel,  und  das  Domkapitel  überlassen  dem 
Stifte  St.  Leonhard  die  Kirche  Roggenburg. 

— 1264  Februar  9. 

Abschrift  von  129$  im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fot.  6 n"  21  (B)  im 
Staatsarchiv  zu  Basel  — Regest  im  weissen  Buch  von  1500  St.  Leon-  15 
hard  D.  fot.  22v  ebendort. 

Trouillat  2,  137  »■  pS  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut.  — Regest  bei  Münch  2,  36  n°  20. 


42,1 

Albert,  weiland  Bischof  von  Regensburg,  ver heisst  den  Besuchern  und  20 
IVohlthätcrn  des  Predigcrklosters  in  Basel  Ablass. 

Speier  1267  Februar  20. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Prediger  n”  77  (Aj. 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel: 

f S . FRIS  . ALBT1  . ODA  . EIT  . RATISPON  . D . ORD  . PDIC.  25 
S.  Abbildung  n“  jS. 

Universis  Christi  fidelibus  presentes  litteras  inspecturis  frater  Albertus 
episcopus  quondam  Ratisponcnsis  prcdicator  crucis  per  Alamanniam  et 
Boemiam  a sede  apostolica  destinatus  salutem  in  domino.  Sanctorum  meritis 
inelyta  gaudia  fideles  Christi  percipiunt  post  hanc  [vitamj,  qui  eorum  patro-  80 
cinia  per  condignc  devotionis  merita  promerentur  illum  venerantes  in  eis, 
quorum  ipse  spes  est  et  retributio  meritorum.  Ut  autem  fidelium  mentes  et 
devotionem  illectivis  premiis  penitentiis  et  remissionibus  excitemus,  omnibus 
verc  penitentibus  et  confessis,  qui  ob  devotionem  et  eteme  salutis  meritorum 
ad  ccclesiam  dilectorum  nobis  in  Christo  fratrum  nostrorum  ordinis  videlicet  85 
Predicatorum  in  Basilea  accesserint  in  hiis  festis,  videlicet  beate  et  gloriose 


425«  »)  vitam  fthlt  in  A. 


Digitized  by  Google 


313 


virginis  matris  dei,  beati  Dominici,  bcati  Augustini,  bcati  Petri  martiris  et  per 
octavas  cottidie  eorundem,  vel  dictis  fratribus  suas  elemosinas  ad  quameumque 
necessitatem  fucrint  elargiti,  auctoritate  qua  fungimur  quadraginta  dies  de 
iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus.  Dat.  apud  Spiram,  X kaln. 

6 marcii,  anno  domini  iiCCLXliil. 


426. 

Albert,  weiland  Bischof  von  Regens  barg,  verkässt  den  Besuchern  und 
Wohlthätern  des  Klosters  K/ingenthal  Ablass. 

Sfeier  1264.  Februar  20. 

10  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingeuthal  >1°  jo  (A). 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel  Alberts.  S.  Abbildung  »•’  j8. 

Universis  Christi  fidclibus  presentes  litteras  inspecturis  frater  Albertus 
episcopus  quondam  Ratisponcnsis  predicator  crucis  per  Alemanniam  et 
Boemiara  a sedc  apostolica  destinatus  salutem  in  domino.  Quoniam  in 
15  cclostibus  regnis  Christi  fidelium  habitatio  preparatur,  qui  non  defigunt 
mentis*)  oculos  in  terrenis  et  sanctorum  patrocinia  devotis  operibus  pro- 
merentur  in  eis  dominum  venerantes,  qui  sc  clamat  etiam  in  suis  minimis 
pcrtractari,  mentes  ct  devotionem  populi  Christiani  excitare  volumus  ad 
huiusmodi  salutaria  premiis  illectivis.  Nos  igitur  omnibus  vere  penitentibus  ct 
20  confessis,  qui  ob  devotionem  ct  ctemc  salutis  meritum  in  festivitatibus  beate 
virginis,  beati  Dominici,  beati  Augustini,  beati  Petri  martiris  et  cottidie  per 
octavas  earum  ac  in  festo  beati  Leonardi  ad  ecclesiam  devotarum  sororum 
in  Küngendal  ordinis  beati  Augustjni  nostrisb)  fratribus  commissarum  ac- 
cesserint  vel  ad  opus  ecclesie  construende  ipsis  elemosinas  largiuntur,  qua- 
25  draginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  auctoritate  qua  fungimur  misericor- 
ditcr  relaxamus.  Datum  aput  Spiram,  X kl.  martii,  anno  domini  ftccLXlfil. 

127. 

Bas  Kloster  Istein  genehmigt  den  Tausch  einer  Wiese  bei  Richen 
zwischen  dem  Kloster  Wcttingen  und  Heinrich  Brotmeister. 

80  — 1264  März  5. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Urb.  n“  44  (A).  — Abschrift 
von  i486 — 1 510  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Wettinger  Dokumentenbuch 
des  Peter  Nutnagen  fot.  224  (B). 

An  einer  Schnur  hängt  das  Siegel: 

85  f S . lOAN'NIS  . MONACHI.  S.  Abbildung  n‘  7./. 

Vencrabilibus  et  rcligiosis  viris  . . abbati  et  conventui  de  Wcttingen 

42tj.  «)  mentis  von  gleicher  Hand  übergeschrieben.  b)  korrigiert  aus  nostro. 

Urltundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  40 


Digitized  by  Google 


314 


Cistertiensis  ordinis  Constanticnsis  dioccsis  fratcr  Iohanncs  prior  totusquc 
conventus  monasterii  de  Vstein  Cluniacensis  ordinis  eiusdem  diocesis  salutem 
in  domino  et  orationes  devotas.  Ad  vestram  volumus  noticiam  pervenire, 
quod  nos  permutationem  factam  vobiscum  per  Henricum  dictum  Magistrum 
panis  civem  Basilienscm  de  prato  sito  iuxta  curtim  vestram  Riehein,  quod  5 
idem  Hcnricus  a nobis  pro  annuo  censu  octo  solidorum  iure  hcreditario 
possidebat,  pro  alio  prato  sito  in  loco  qui  dicitur  Hirshalm  ratam  habemus 
et  gratam  et  prcsentibus  hoc  litcris  sigillo  nostro  signatis  protcstamur.  Nos 
conventus  sigillo  prioris  nostri  use  sumus.  Dat.  anno  domini  ftcci.xilll,  UI 
non.  mart.  10 


428. 

Die  judiees  Basilienses  entscheiden  einen  Streit  zwischen  dem  Kloster 
Lützel  und  den  Brüdern  Volmar  und  Dietrich  von  Altensehweiler 
über  den  Besitz  eines  Waldes.  Basel  1264  März  13. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Ober-Iitsass  zu  Kalmar,  Serie  II,  Lützel  15 
n’  1304. 


42!). 

Heinrich,  Erwählter  von  Basel,  und  das  Domkapitel  vereinigen  das 
Kloster  Klein-Lützel  mit  dem  Stifte  St.  Leonhard. 

Basel  1264  März  — 20 

Abschrift  von  1293  im  Cartutar  St.  Leonhard  11-  fot.  6V  «'  22  (B)  im 
Staatsarchiv  zu  Basel.  — Hegest  im  sveissen  Buch  von  1300  St.  Leon- 
hard D.  fol.  220 " ebendort.  — Abschrift  Wurstiscns  in  seinem  Codex 
diplomaticus  fol.  tSS  (B'J  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Trouillat  2,  138  n‘  99  nach  B.  — Schöffin  Alsatia  l,  449  n“  626  nach  25 
B>  = Gallia  christiana  13  instrumenta  223  u"  43.  — Hegest  bei  Münch 
2,  56  «*  21. 

Dieselbe  Urkunde,  wörtlich  gleichlautend  und  mit  demselben  Datum, 
aber  ausgestellt  durch  Hcinricus  dei  gratia  Basiliensis  episcopus,  steht 
in  Abschrift  von  1293  im  edierten  Cartutar  St.  Leonhard  H.  fol.  6''  n"  23.  30 


430. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  gestaltet  den  Gärtnern,  Obstcrn  und 
Händlern  die  Errichtung  einer  Zunft. 

Basel  1264  März  — 1269  Dezember  24. 

Original  im  Archiv  der  Gartnernzunft  zu  Base!  (A).  35 

Ochs  1,  331  = Trouillat  2,  107  «“  73.  — XXXIV.  Xeujahrsblatt  für 
Basels  Jugend  1836,  S.  19  nach  A.  — Auszug  bei  Gengier  Codex  iuris 
municipalis  t,  132.  — Regest  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des 
Ober-Rheins  4,  232. 


Digitized  by  Google 


315 


Die  (/längenden)  Siege l fehlen.  Es  sind  Öffnungen  für  deren  swei  vor- 
handen, deren  Aussehen  deutlich  auf  das  frühere  Vorhandensein  der 
Siegel  schliessen  lässt,  wonach  also  die  Bemerkungen  Fechters  im  Archiv 
für  schweizerische  Geschichte  //,  24.  zu  berichtigen  sind. 

6 Die  Urkunde  ist  nicht  vollständig  erhalten  -,  die  Datumseile  bricht  in 
der  Mitte  des  Pergamentes  ohne  jedes  Zeichen  des  Schlusses  ab,  und 
es  fehlen  sum  mindesten  das  Hört  iure,  höchst  wahrscheinlich  aber 
mehrere  Hörte  und  . . iare.  Hiezu  stimmt,  dass  im  Jahre  1260  thal- 
sächlich kein  Heinrich  Bischof  von  Basel  war,  sondern  der  erst  am 
10  10.  Dezember  1262  gestorbene  Bert  hold.  Dessen  Nachfolger  war  Heinrich 

von  Neuenburg,  der  sich  aber  noch  im  März  1264  electus  nannte  (s.  oben 
n"  42p);  im  Juni  desselben  Jahres  erscheint  er  als  Bischof  (s.  unten 
«"  4 ff),  und  es  muss  daher  die  vorliegende  Urkunde,  in  welcher  Heinrich 
als  Bischof  auf  tritt,  stoischen  Miirs  1264  und  den  Schluss  der  sechziger 
15  Jahre  fallen.  Zu  Zweifeln  an  der  Echtheit  der  Urkunde  ist  bei  deren 
Beschaffenheit  keinerlei  Anlass  vorhanden ; die  Unvollständigkeit  des 
Datums  sowie  der  weitere  Umstand,  dass  Öffnungen  nur  für  zwei  Sieget 
vorhanden  sind,  wahrend  die  Urkunde  selbst  von  dreien  spricht,  sind 
Mangel,  welche  auf  bestimmten  Vorgängen  bei  der  Ausfertigung  beruhen 
20  müssen,  zur  Verdächtigung  der  Urkunde  aber  nicht  hinreichen. 

\ Wir  | Heinrich  von  gottis  gnaden  bischof  zi  Bascle  tun  kunt  allen 
dien,  die  disen  brief  ansehent,  das  wir  mit  rate  ünsers  capitels,  ünsers 
gotzhus  dienstmanne,  ünsers  rätz  und  ünsers  gedigens  gemeynliche  irloben 
dien  gärtnern,  dien  obzern,  und  dien  menkellern  ein  zunft  unde  stetegen 
2ft  die  mit  guten  trüwen  alsc  hie  nach  geschriben  ist.  Unde  sol  man  daz  wissen, 
daz  wir  inen  unde  si  uns  und  ünsermc  gotzhus  gesworn  hant  zi  helfenne  zi 
ünsem  nöten  und  wir  inen  zim  nöten  gegen  mcnlichem.  Und  irloben  inen  einen 
meystcr  zi  nemende  mit  der  meren  volgc  diu  allewege  under  inen  so!  für  sich 
gan.  Zii  deme  sülen  si  nemen  sechsc,  mit  der  rate  der  meyster  ir  zunft  und 
30  ir  almüsen  verrichte.  Wir  irloben  inen  öch,  swer  sich  mit  ir  antwerke  begat, 
das  si  den  twingen  mügent  mit  dem  antwerk  in  ir  zunft  Swer  ein  nüwe  man 
drin  kunt,  der  sol  geben  ein  schillink  un[d]  ein  phunt,  und  ir  cinez  sun  ein  pliunt 
wachzses.  Ist  ez  abir  ein  burger,  der  diz  antwerk  selbe  niht  übit  und  dir  zu 
kumit,  der  git  ein  phunt  wachzsis.  Swer  öch  rehte  ginoz  ist  des  antwerkes  un[d] 
85  sich  dir  mitte  begat,  der  sol  zallen  ernsten  ir  gibottes  und  ir  banier  warten ; 
ob  er  öch  ein  ander  zunft  het,  die  mag  er  wo)  verrichten,  so  in  disiu  nüt  irret 
Swer  under  in  mit  ungehorsami  verwrehte,  daz  im  sin  zunft  wrde  ufgisetzit 
mit  der  meren  volge,  het  er  öch  ander  zünfte,  den  er  nüt  so  vaste  gebun- 
den ist,  die  sint  im  alle  mit  der  ufgisetzit  Wirt  im  sin  zunft  wider  mit 
40  der  meren  volge,  so  müz  er  doch  geben  cynlifthalben  schillinc  unde  het 
öch  danne  die  andern  zünfte  wider.  Swer  under  inen  deheynen  Unrechten 
oder  verbotten  köf,  cz  si  an  krute  oder  an  obzse  oder  an  hiinrren,  veil  het 
oder  an  andren  dingen  diu  wandclbere  sint,  der  sol  geben  drie  Schillinge, 
uns  ein,  dem  rate  ein  und  der  zünfte  ein,  und  daz  verbotten  dink  daz  er 


Digitized  by  Google 


316 


veil  liüt  in  den  spittal.  Swel  obzser  aber  oder  gartner  oder  menkeller  daz 
sicht,  der  sol  ez  rügen;  tut  er  des  niht,  der  so!  geben  alse  vil.  Un[d]  swennc 
ez  gerügit  wirt,  tut  ez‘)  niht  fürder  der  es  veil  hatte,  dem  sol  sin  zunft 
ufgesetzit  sin  un[d)  ranz  si  wider  köfen  mit  eynlifthalbem  Schillinge.  Und 
daz  selbe  sol  sin  ümbe  die,  die  in  ir  zunft  sint  un[d]  saltz  veile  liant,  ob  si  5 
unrehte  striche  heten  oder  mischelten  Swebschiz  salz  oder  masirsaltz  under 
Kölnschiz  saltz  oder  dehein  saltz  verköften  für  dis  ander,  denne  ez  were. 
Und  über  diz  sol  ünser  gerihte  und  ünserz  rihterz  bihalten  sin  umben  velsch, 
daz  ez  üns  dar  an  neheyn  schade  si.  Swer  an  offenrrc  bewertir  bozheit 
schuldic  ist  und  ime  dar  umbe  sin  zunft  genomen  wirt,  daz  gebieten  wir  10 
inen  uffen  ir  eit,  daz  si  in  niemer  zir  gisclleschefte  lazen  komen.  Öch  ge- 
loben wir  inen  an  güten  trüwcn,  daz  wir  niemer  umb  in  enkein  bette  hörin. 
Swenne  öch  ir  eine  stirbet  hie  oder  andcrzswa  oder  sin  wib,  dem  volgent 
si  mit  ir  oppher  undc  mit  ir  lichte.  Stirbet  öch  eine  hie  der  so  am  ist, 
daz  man  in  mit  sime  güte  niht  bestatten  mac,  den  sol  man  bestatten  mit  15 
dem  almüsen.  Öch  sol  man  daz  wissen,  das  si  mit  disem  almüsen  bezünden 
sun  zin  hohgeziten  in  ünserme  münstcr  zi  Hasel  als  öch  ander  zünfte.  Disc 
güten  gesetzide  an  dir  zünfte  und  an  disim  almüsen,  swer  daz  iemer  zir- 
brichit  odir  zirstörit,  den  kündin  wir  in  die  unhulde  dez  almehtigen  gottis, 
ünserre  fröwn  sante  Marien  und  alrre  heylgen  unde  künden  in  zi  banne  mit  20 
dem  giwalte,  so  wir  han  von  gotte  unde  von  geyslicliem  gerihte.  Dar  zu 
daz  diz  stete  belibe,  so  ist  dirrc  brief  bcsigelt  mit  ünserme,  dez  capitcls 
und  der  stat  ingesigel.  Dirre  brief  wart  gigeben  zi  Basil,  do  von  ünserz 
herren  gebürte  waren  tusent  zweihundert  sechzik 

431.  25 
Papst  Urban  IV.  beauftragt  den  prepositus  ecclesie  sancti  Leonard! 
Basiliensis,  die  dem  Lazariter- Hospital  in  Uri  widerrechtlich  entfrem- 
deten Güter  in  dessen  Besitz  zurückzubringen. 

Ori'ieto  1264  April  jo. 

Geschichtsfreund  12,  tj  n"  / j.  — Potthast  1SS64.  30 

432. 

Bischof  Eberhard  von  Konstanz  erteilt  den  Predigern  in  Basel  die 
Befugnis,  den  ans  seiner  Diöcese  kommenden  Besuchern  der  Weihe 
ihrer  zwei  netten  Kapellen  Ablass  zu  erteilen. 

Konstanz  1264  Mai  5.  35 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Pasel,  Prediger  n"  81  (A). 

Die  Einreihung  zum  Jahre  1264  erfolgt  mit  Rücksicht  auf  die  unten 
folgende  Urkunde  W 43J  vom  1$.  Juni  1264. 


430.  a)  korrigiert  aus  er«. 


Digitized  by  Google 


317 


Eingehängtes  Siegel: 

t S . EBIRHAR CL1E  . EPL 

E(berhardus)  dei  gratia  episcopus  Constantiensis  viris  religiosis  . priori 
et  fratribus  domus  I’redicatorum  in  Basilca  -Salut cm  ct  in  domino  caritatem. 

5 Devotionis  vestre  affectum  benigno  favore  prosequi  cnpientes  vobis  damus 
presentibus  facultatem  Omnibus  ad  dedicationem  illarum  duarum  capellarum 
vestrarum,  quas  in  dominica  proxima  iubilate  intenditis  ad  laudem  et  honorem 
omnipotcntis  dei  et  sanctorum  eins  pro  salute  fidelium  facere  dcdicari,  ac 
duorum  altarium  in  eisdem  de  nostra  diocesi  venientibus  quadraginta  dicrum 
10  indulgcntiam  conferendi  ratas  habcntes  et  gratas  indulgentias  quascumque 
venerabiles  viri  archiepiscopi  vel  episcopi  prefatis  huminibus  nostre  diocesis 
illuc  causa  devotionis  accedentibus  duxerint  confcrendam.  Dat.  Constantie, 
Hl  non.  maii,  indictione  Vll*. 


433. 

15  Das  Kloster  Lützel  verkauft  dem  Kloster  Olsberg  Grundstücke  bei 
Basel  und  in  Riehen,  sowie  Zinse  in  Otlingen. 

— 1264  Mai  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  «*’  (A). 

An  einem  Pergamentstreifen  hängt  das  Siegel  des  Klosters  Lützel. 

20  Universis  Christi  fidelibus  presentes  litteras  inspecturis  frater  Cfonradus] 

abbas  in  Luccla  totusque  conventus  eiusdem  loci  ordinis  Cystertiensis  Basi- 
liensis  diocesis  subscriptorum  notitiam  cum  salute.  Universis  tarn  presenti- 
bus quam  futuris  notum  facimus  per  presentes,  quod  nos  communi  con- 
silio  et  consensu,  cum  oppressi  fuissemus  intolcrabili  oncrc  debitorum,  pro 
25  relevatione  eiusdem  oneris  venerabilibus  in  Christo  . . abbatisse  et  con- 
ventui  de  Olspcrch  eiusdem  ordinis  scoposam  unam  sitam  in  villa  Richem, 
reditus  quoque  viginti  solidorum  in  Otlinchon,  ncc  non  duas  areas  cum 
ortis  sitas  ad  portam  que  Esshemertore  vocatur  ad  muros  civitatis  Basilee, 
que  nos  possedimus  libere  ct  quictc,  cum  omni  oncrc  ct  honore  tra- 
30  didimus  sive  damus  iusto  titulo  venditionis  pro  viginti  tribus  marcis  ar- 
genti  ad  pondus  Basiliensc  et  contulimus  sive  conferimus  sub  iure  propri- 
etatis  perpetuo  possidenda  adhibitis  omnibus  iuris  observationibus  huiusmodi 
contractibus  adhibendis,  renunciantes  exceptioni  non  numerate  peccunie  ct 
cuilibet  accioni  seu  defensioni , si  que  in  posterum  conpetere  nobis  pos- 
85  sent,  et  omni  legum  et  iuris  auxilio  canonici  et  civilis  obligantes  nos 
ac*)  monasterium  nostrum  de  prestanda b)  warandia  dictis  religiosis  secundum 
quod  in  iuribus  est  expressum,  et  predictam  pcccuniam  integre  nos  recepisse 
ct  in  utilitatem  nostri  monasterii  convertisse  presentibus  profitemur.  Testes 
horum  sunt:  Iohannes  maior  celerarius  de  sancto  Urbano,  Iohannes  dictus 

40  433.  a)  c aus  d korrigiert.  b)  zwischen  d und  a ein  i ausradiert . 


Digitized  by  Google 


318 


Bawlarius  prescntium  cxarator,  Chonradus  dictus  dcsancto  Michahele  monachi 
Lucelenses,  Chonradus  plebanus  dictarum  religiosarum,  Walthcrus  plcbanus 
de  I’haffena  sacerdotes,  frater  Henricus  dictus  de  Howensten  conversus  Luce- 
lensis,  frater  Albertus  conversus  de  Olsperch,  qui  omnes  presenti  contractui 
affucrunt.  In  huius  rei  testimonium  sigillum  nostrum  prcsentibus  cst  ap-  5 
pensum.  Acta  sunt  hec  anno  domini  ftcCLXIIll,  indictione  Vll*,  u non.  maii. 

41«. 

Heinrich  Tanz , Bürger  von  Basel,  kauft  von  der  Brau  von  Sulz 
und  ihren  Söhnen  Albert,  Guntram  und  Dietrich  von  Epfig  eine  Hof- 
statt und  einen  Weinberg  zu  Gebersehweicr.  — 1264  Mai  jt.  10 

Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  zS,  tzß  nach  einer  Ab- 
schrift des  /j.  fh.  im  Copiatbuch  von  Beuggen  fol  zjf  im  General- 
landesarchiv zu  Karlsruhe.  — Regest  ebendort  zS,  p ; n * ;S. 

Innotescat  tarn  presentibus  quam  futuris  presentis  literc  tenorem  in- 
specturis,  quod  Hcinricus  dictus  Tantz  civis  Basiliensis  quoddara  allodium,  15 
quod  vuigari  appcllacionc  eigen  nuncupatur,  plantacionc  vinearum  elaboratum 
et  in  banno  Gebliswilre  situm  et  curiam  unam  in  ipsa  villa  situatam  pro 
domina  dicta  de  Sultz  et  filiis  suis  videlicet  Alberclito,  Guntramno  et 
Diethcrico  militibus  de  Apia  pro  LI  marcis  puri  argenti  iuste  et  racionabi- 
liter  proprictatis  iure  comparavit,  quod  et  ipsi  in  manus  domini  Hugonis  et  20 
domini  Wernheri  militum  de  l’faffenhcin , qui  viccs  ipsius  Heinrici  civis  in 
hac  parte  fideli  commissione  gerebant,  et  Arnoldi  famuli  sui  in  presencia 
honestorum  sub  predicta  forma  iuris  liberum  et  vaeuum  resignantes  tradi- 
derunt  Preterea  ad  maiorem  cautelam  huiusmodi  contractus  et  probacionem 
proprictatis  ipsarum  posscssionum  memorate  persone  vendicioncm  facientes  25 
sc  prefato  Heinrico  civi  bonorum  emptori  et  suis  heredibus  veros  warandos 
et  voluntarios  ad  omnes  dies  constituerunt  obligacione  presencium  litterali. 
Ego  domina  prenominata  nosque  antedicti  fratres  Al[berchtus],  G[untramnus) 
et  D[iethericus]  videlicet  omnia  premissa  rite  sic  fore  acta  publice  profitemur 
litteras  per  presentes.  Et  ne  supradictis  Heinrico  civi  scilicet  vel  heredibus  30 
suis  aliqua  lis  in  postcrum  super  predictarum  posscssionum  empcione  mo. 
veatur,  presentem  paginam  ipsi  Heinrico  et  suis  heredibus  tradidimus  sigillo 
nostro  roboratam.  Acta  sunt  hec  anno  domini  ficCL&lfil,  proximo  sabbato 
post  asccnsionem  domini,  liiis  presentibus:  Guntramno  in  Cimiterio,  Diet- 
hcrico  in  Cimiterio  et  Dietherico  dicto  Behem  militibus.  35 

435. 

Das  Stift  St.  Peter  leiht  einen  Garten  beim  Judenkirchhof  dem 
Vohnar  Oselin  zu  Erbrecht.  Basel  1264  Juni  ?. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Peter  n " (A).  — Abschrift 


Digitized  by  Google 


319 


aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartular  St.  Peter  II.  fol.  .?/  n’  44 
(B)  ebendort.  — Abschrift  des  Basilius  Amerbach  in  den  chartae  Amer- 
bachianae  C.  />.  216  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Arnold  S.  327  nach  A. 

5 Das  Siegel  des  Kapitels  hängt  an  einem  Bande.  S.  Abbildung  n“  40. 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  littcram  inspccturis  Vlricus  thesaurarius 
ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis  noticiam  subscriptorum.  Tenore  presentium 
notum  facimus  Omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  nos  hortum  quendam 
ad  nostram  custodiam  spectantcm  muro  Iudcorum  sepulturc  circumdato  adia- 
10  centem  Volmaro  qui  dicitur  Ozclinus  pro  censu  annuo  sexdecira  solidorum 
et  quatuor  gallinarum  iure  concessimus  hereditario  possidendum,  qui  ccnsus 
nobis  sic  solvetur:  in  festo  nativitatis  domini  octo  solidi,  rcliqui  octo  in 
festo  nativitatis  sancti  Iohannis  baptiste;  in  festo  sancti  Martini  due  gailine 
et  due  in  camiprivio  annis  singulis  nobis  dabuntur.  Quicumque  autem  herc- 
15  dum  dicti  Volmari  post  obitum  suum  hortum  cundcm  hereditabit,  in  intraio, 
quod  vulgo  erschaz  dicitur,  solidos  quinque  dabit  Kt  sciendum,  quod,  si 
necessitas  evidens  sepefatum  Volmarum  eundem  hortum  vendere  compulerit, 
prius  nobis  cum  exhibebit  ad  emendum;  si  nolumus  cum  emere,  alii  cui 
voluerit  ipsum  vendet.  In  cuius  rei  testimonium  hoc  scriptum  sigilli  capituli 
20  nostri  munimine  duximus  roborandum.  Testes  etiam  liuius  rei  sunt:  Chün- 
radus  decanus,  Johannes  scolasticus,  magister  Burch[ardus]  de  Altchilch,  ma- 
gister  Rud[olfus]  dictus  Scriptor,  Waltherus  plebanus  de  Zumirshein,  Hein- 
ricus  filius  fratris  decani,  canonici  ecclesie  sancti  Petri,  Burch[ardus]  Masach, 
Thictricus  faber,  Chünradus  de  Tegirvelt,  Waltherus  dir  Hcchilerc  et  alii 
25  quamplures.  Actum  Basilec  apud  ecclesiam  sancti  Petri , anno  domini 
ftc&dhäl,  111  non.  iunii,  indictione  septima. 


43(5. 

Papst  Urban  IV.  bestätigt  die  Übertragung  des  Kirchensatzes  zu 
Wehr  durch  Walther  von  Klingen  an  das  Kloster  Klingcnthal. 

30  Orvieto  1264  Juni  6. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel , Klingenthal  n"  ,'/  (A)  und  «" 
(A').  — Abschrift  in  Vidimus  des  bischöflichen  Officials  von  Basel  vom 
26.  August  1326,  Klingcnthal  n"  4S14  ebendort  (B). 

Die  Bullen  hängen  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

35  Die  Urkunde  ist  in  z-.vei  von  verschiedenen  Händen  herrührenden  Aus- 
fertigungen erhalten. 

Kanzleivermerke: 

auf  A auf  dem  Bug  links  Ro. 

auf  der  Rückseite  Ruodolfus  ordinis  Predicatorum. 

40  auf  A'  unter  dem  Bug  links  B.  fu.  (?) 

auf  dem  Bug  rechts  A.  d.  J. 
auf  der  Schriftseite  rechts  oben  lv.,  links  dn. 
auf  der  Rückseite  Ruodolfus  ordinis  Predicatorum. 


Digitized  by  Google 


320 


An  A‘  ist  bei  den  Siegelfäden  ein  Pergamentsettel  angeheftet  mit 
Schrift  aus  dem  ij.  Jh.:  diz  sint  die  brieve  von  dem  babiste  umbe  die 
kilchen  zi  Werra. 

I Urbanus  \ episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  filiabus.. 
priorisse  et  convcntui  monasterii  de  Clingental  ordinis  sancti  Augustini  5 
viventibus  sccundum  instituta  ordinis  fratrum  I’redicatorum  Constantiensis 
diocesis  salutem  et  apostolicam  bencdictionem.  Cum  a nobis  petitur,  quod 
iustum  est  et  honestum,  tarn  vigor  equitatis  quam  ordo  exigit  rationis,  ut 
id  per  sollicitudincm  officii  nostri  ad  dcbitum  perducatur  effectum.  Sane 
petitio  vestra  nobis  exhibita  continebat,  quod  dilcctus  filius  nobilis  vir  10 
Waltherus  de  Clingen  ius  patronatus,  quod  in  ccclesia  de  Werra  Constan- 
tiensis diocesis  obtincbat,  venerabilis  fratris  nostri..  episcopi  et  capituli 
Constantien[sium]  ad  id  accedente  conscnsu  vobis  contulit  intuitu  pietatis. 
Nos  itaque  vestris  supplicationibus  inclinati  quod  super  hoc  ab  eodem  no- 
bili  pie  ac  provide  factum  est  ratum  et  firmum  habentes  id  auctoritatc  15 
apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  omnino  liominum  liceat,  hanc  paginam  nostre  contirmationis  infringere 
vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit, 
indignationcm  omnipotcntis  dei  et  bcatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius 
se  noverit  incursurum.  Dat  apud  Vrbem  ueterem,  VIII  idus  iunii,  pontifi-  20 
catus  nostri  anno  tcrtio. 

437. 

Bischof  Dietrich  von  I Viertelnd  ver heisst  den  Besuchern  der  von  ihm 
geweihten  Kapellen  der  J’rcdigerkirche  Ablass. 

Basel  1264  Juni  15.  25 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Prediger  n " jS  (A). 

An  roten  und  gelben  Seidenfäden  hängendes  Siegel  : 

....  NIT  ATE  . DIVINA  . THEODKRICVS  . EPS  . WIRLA  . . 

Auf  der  Buckseite  die  gleichseitige  Aufschrift : in  dedicatione  altarium 
in  absidibus  indulgencia,  annus  venialium,  XI.  dies,  una  carena  etc.  30 

Bonitate  divina  Theodcricus  episcopus  Vironensis  Cristi  ridelibus 
universis  tarn  presentibus  quam  futuris  presentem  paginam  inspecturis  salu- 
tem in  dominorum  domino  dei  filio  lesu  Cristo.  Cum  non  minor  quam 
inter  lunam  et  solem,  umbram  et  lucem,  noctemque  ac  diem  inter  veteris 
ct  novi  testamenti  altaria  videatur  esse  distantia,  multomagis  nunc  in  novo  35 
altaris  dcdicatio  debet  haberi  sollcmpnis,  que  olim  in  veteri  celebris  habe- 
batur.  In  illo  etenim  mortales  transsitorie  et  irrationabiles  victime  macta- 
bantur,  in  isto  vero  illud  unicum  ct  vivificum  holocaustum  semper  offertur, 
quod  semel  in  ara  crucis  pro  redemptione  generis  humani  salubriter  extitit 
immolatum,  videlicet  crcator  redemptor  Salvator  unigenitus  dei  filius  noster  40 
deus  ac  dominus  Iesus  Cristus.  Idem  ipsc  libamen  ct  hostia,  sacrificium  et 


Digitized  by  Google 


321 


sacerdos,  qui  ct  prctiosum  magnumquc  ct  salubrc  prctium  pro  nostra  omnium. 
que  salute  se  ipsum  voluntarie  dedit  in  cruce,  ut  cum  clamore  valido  et  lacri- 
mis  spiritum  nobilissimum  conimendarct  in  manus  dei  patris,  sic  dira  morte 
moriens  fidelcs  suos  a faucibus  eripuit*)  dire  mortis,  deinde  triumphator  magni- 
5 ficus  cclos  celorum  potenter  ascendit  ct  unitam  sibi  fragilitatis  nostre  sub- 
stantiam  in  glorie  suc  dextera  collocavit.  llic  ergo  talis  ac  tantus,  ut  sic 
creptos  ad  gloriam  provehat  sempiteniam  et  ut  ipsos  perpetuam  alat  ad 
vitam,  sc  cibum  salubrem  vivum  videlicet  panem,  qui  de  celo  descendit 
incflabiliter  cottidie  tribuit  in  altari,  esus  sibi  edentes  incorporans,  ut  per 
10  hoc  quod  accepit  ipsc  de  nostro  et  acccpimus  ipsi  de  suo  in  unum  corpus 
caput  ct  menbra  indissolubiliter1')  uniamur.  Quamvis  igitur  Omnibus  altaribus 
et  templis  a nobis  indignis  divina  favente  clcmentia  dcdicatis  plus  ceteris 
tencamur  presidio  promotionis  paritcr  et  favoris,  quia  tarnen  anno  incar- 
nationis  dei  ac  domini  nostri  Iesu  Cristi  millesimo  ducentesimo  sexagesimo 
15  quarto,  dominica  tertia  post  pascha,  videlicet  iubilatc,  aput  predilectos  nobis 
in  Cristo  fratres  I’redicatores  Rasilicnses  unani  capcllam  in  parte  aquilonari 
in  honore  beatorum  lohannis  baptiste,  Stephani,  Laurcntii  ct  Georgii  martirum, 
aliamque  in  crastino  in  parte  austraii  in  honore  sanctorum  lohannis,  Iacobi, 
l’hilippi  ct  Iacobi  apostolorum  cooperante  nobis  Spiritus  sancti  gratia  dedicavi- 
20  mus  condecenter,  volentes  ob  nostri  perpetuam  memoriam  easdem  capellas 
spetialibus  gratiis  ac  indulgentiis  honorare*)  et  alios  ad  faciendum  idem  pro 
viribus  inclinarc,  de  omnipotentis  dei  miscricordia  ct  beatorum  Petri  et  Pauli 
apostolorum  eius  ac  ca  quam  nobis  licet  indignis  deus  contulit  auctoritate  con- 
fisi  omnibus  vere  penitentibus  ct  confessis,  qui  cum  cordis  contritionc  et  humi- 
25  litate  prefatum  locum  duxerint  visitandum,  quique  prefatis  fratribus  tarn  ad 
consummationem  fabricc  quam  ad  alias  corumdcin  ncccssitates  manum  por- 
rexerint  adiutricem  per  primos  octo  dies,  deinde  in  tribus  octavis  immediate  sc- 
• quentibus,  post  hcc  in  mensualibus  memoriis  per  primi  anni  circulum,  demum 
vero  in  anniversario  dedicationis  carumdem,  quarum  una  videlicet  australisbeati 
30  lohannis  cwangeliste  ct  supradictorum  apostolorum  insignita  vocabulis  intrante 
maio,  reliqua  vero  aquilonaris  in  honore  sancti  lohannis  baptiste  et  prenomi- 
natorum  martirum  nobili  patrocinio  decorata  semper  singulis  annis  in  in- 
ventionc  sancte  crucis  peragetur  celebris  et  sollempnis,  in  omnibus  sancte 
crucis,  gloriose  semper  virginis  dei  gcnitricis  Marie  sanctique  Dominici  con- 
85  fessoris  incliti  ct  per  omnia  gloriosi  sollempnitatibus  septemque  diebus  im- 
mediate sequentibus  annum  venialium  peccatorum,  quadraginta  dies  unamque 
carcnam,  peccata  oblita,  vota  fracta  si  ad  ea  redierint,  offensas  patrum  et 
matrum  sine  violenta  iniectione  manuum,  iuramenta  temeraria  et  consuetu- 
dinaria  que  fiunt  absque  tactu  reliquiarum  seu  ewangeliorum,  violationesque 
40  dicrum  cclebrium  in  nomine  domini  misericorditcr  relaxamus,  venerabili 
domino  Henrico  Basilicnse  episcopo,  cuius  vices  in  spiritualibus  gessimus, 
tantundem  omnibus  illuc  confluentibus  similitcr  relaxantc  ac  honorabilitim 


437.  al  eripuit  korrigiert  aus  criperct.  b)  indissolubitcr  in  ./.  C)  über  ge  sek  riebest,  dar- 
unter ampliare  durek  /Henkte  getilgt. 

Urkunden buch  der  Stadt  Basel.  1.  41 


Digitized  by  Google 


322 


dominorum  archiepiscoporum  et  episcoponim  indulgentias  prefato  loco  colla- 
tas  pcrpctuo  confirmante.  In  cuius  rei  argumentum  ad  omnem  dubietatis 
scrupulum  de  singulorum  cordibus  pcnitusd)  amovcndum  sigillum  nostrum 
presenti  pagine  decrevimus  apponendum.  Datum  Rasilee,  anno  supradicto, 
in  festo  sanctissime  trinitatis  ac  individuc  unitatis,  pontificatus  vero  nostri  5 
anno  decimo  octavo. 


•138. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  der  Stadt  Breisach  ihre  Frei- 
heiten. Basel  1264  Juni  16. 

Unter  den  Zeugen : Hugo  Mönch,  der  I ’ogt  von  Basel,  Werner  von  Strass-  10 
bürg  der  Bürgermeister,  Werner  Bot  (Rufus),  Konrad  Schaltenbrand. 

Regest  in  den  Mitteilungen  der  badischen  historischen  Kommission  11, 

4 .?• 


131). 

Vergleich  zwischen  Ita  von  Harnstein  und  dem  Stift  St.  Leonhard  über  15 
Gefälle  des  Stiftes  in  Häsingen.  — 1264  Juni  28. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  W 46  (A). 

Eingehängtes  Siegel  von  St.  Leonhard,  beschädigt. 

Universis  lias  literas  inspccturis  Albertus  prepositus  et  conventus 
de  sancto  Leonardo  in  Rasilea  noticiam  rei  geste.  Sciant  omnes  quos  scire  20 
fuerit  oportunum,  quod  domina  Ita  uxor  domini  Chononis  militis  de  Harn- 
stein pro  septima  partc  redituum  unius  vierdcnccllc  Spelte,  quam  nobis 
bone  memorie  domina  Hcilwigis  Viccdomina  matcr  eius  pro  anniversario 
suo  constituit  aput  Hesingen,  qua  vierdencella  eadern  domina  Ita  et  conparti- 
cipes  eius  nos  iam  per  biennium  et  amplius  privaverunt,  nobiscum  pro  nostra  25 
composuit  voluntate.  In  cuius  facti  memoriam,  11c  ipsa  vcl  eius  heredes  a 
nobis  vcl  succcssoribus  nostris  graventur,  hoc  scriptum  sigilli  nostri  muni- 
mine  fecimus  roborari.  Dat  anno  domini  MCCI.S  quarto,  1111  kai.  iulii. 


440. 

Das  Kloster  Lützel  verkauft  dem  Stift  St.  Leonhard  Güter  in  Mag-  30 
statt.  Basel  1264  Juli  — 

Abschrijt  von  129 5 im  Cartular  St.  Leonhard  lt.  fot.  pv  n‘  44  im  Staats- 
archiv zu  Base t (B).  — Regest  in  der  Registratur  des  16.  JA.  St.  I.eon- 
hard  B.  fot.  rp’  ebendort. 

Trouil/at  2,  144  n*  104  nach  B.  35 

437.  d)  über g( sehr ttben. 


Digitized  by  Google 


323 


441. 

Urteilsspruch  des  erzpriesterlicken  Officials  in  einem  Streite  zwischen 
dem  Stift  St.  Leonhard  und  dem  Ritter  Johann  Macercl  über  einen 
Zins.  — 1264  August  23. 

5 Abschrift  von  1295  im  Car  tut ar  St.  Leonhard  H.  fol.  10 ’ n"  4g  im 
Staatsarchiv  su  Base!  (B). 

Trouillat  2,  14s  «“  103  nach  B. 

Hier  ist  auf  Z.  3 su  lesen:  conventum  ccdesie  sancti. 


4-42. 

10  Konrad  von  Wädcnswcil  bestätigt  dem  Stift  Interlaken  den  Besitz  von 
Gütern , welche  es  von  einigen  seiner  Lehensleule  erkauft  oder  einge- 
tauscht hat.  Interlaken  1264  Dezember  p. 

Unter  den  Zeugen : Wernhcrus  de  Basilea  sacerdos  canonicus  Intcrlaccnsis. 

Fontes  rerum  Bernensium  2,  615  «"  570  nach  dem  Original  im  Staats- 
15  archiv  su  Bern. 


143. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  Hofstatt  und  Garten  zu  Ober-Alagslatt 
dem  Walther,  Sohn  des  Wirtes  Johann,  zu  Erbrecht. 

Basel  126g  Januar  27. 

20  Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Leonhard  n"  20  (A).  — Ab- 
schrift von  12p 3 im  Cartular  St.  Leonhard  H.  fol.  p"  n‘  42  (B)  ebendort. 

Trouillat  2,  151  n •'  112  nach  B.  Hier  ist  su  lesen : 

S.  151  Z.  24  Mahstat. 

S.  152  Z.  2 Mahstat. 

25  Z.  7 Reinherus,  Fridericos  et  Iohanncs. 

Z.  8 Mahstat. 

An  einem  Bande  hängt  das  Siegel  von  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n"  48. 

444. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  entscheidet  den  Streit  zwischen  seinem 
80  Koche  Johannes  und  der  Witwe  des  Johannes  Brust  über  Hofstätten 
und  ein  Haus  in  der  Winhartsgasse.  — 126;  Februar  21. 

Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  ne  33  (A). 

Arnold  S.  328  nach  A. 

Eingehängtes  Siegel  des  Bischofs.  S.  Abbildung  n“  14. 


Digitized  by  Google 


324 


Heinricus  dci  gratia  Basilicnsis  episcopus  omnibus  prescntium  inspec- 
toribus.  Mota  questione  inter  lohanncm  cocum  nostrum  et  Helsinara  soro- 
rem  suam  cx  parte  una  ct  Adelheidim  relictam  Iohannis  dicti  Brust  ex  altera 
super  quatuor  areis  sitis  in  Winartsgazzen  inter  domurn  Hcinrici  de  Muzwilr 
militis  ct  doraum  Wernhcri  de  Hatstat,  itemque  super  alia  domo  sita  in  eodcm*)  5 
vico  quam  inhabitat  Wcmhcrus  dictus  Koserli,  cum  nobis  plenc  constaret 
easdcm  areas  et  domum  ad  ipsos  lohanncm  ct  sororcm  suam  ex  succcssionc 
paterna  libere  pertinere,  Gerdrudim  quoque  matrem  ipsorum  defunctam  in 
eis  ius  usufructus  ct  non  aliud  habuisse,  nolcntes  ipsos  hcrcditatis  sue  funi- 
culo  defraudari,  misimus  et  mittimus  eos  pro  mcdia  parte  quam  dicta  Adel-  10 
hcidis  inpctebat  in  posscssioncm  plcnam  et  paciticam  arearum  et  domus 
superius  premissarum.  In  cuius  rei  tcstimonium  sigillum  nostrum  dedimus 
presentibus  appendendum.  Dat.  anno  domini  ftcCLXV,  sabbato  ante  domi- 
nicam  qua  cantatur  invocavit. 


145.  is 

Vor  Graf  Eberhard  von  Habsbtirg  verzichtet  fuliana,  die  Schwester- 
tochter  des  verstorbenen  f/csso,  Leutpriesters  zu  Blattsingen,  mit  ihrem 
Gatten  und  ihren  Kindern  auf  alle  Ansprüche  au  f Güter  zu  Gonten- 
schwyl  und  Zeswyl  und  den  Zehnten  zu  Kulm,  welche  das  Domstift 
Hasel  und  das  Stift  St.  Leonhard  zu  Basel  aus  Schenkung  des  gc-  20 
nannten  L/esso  besitzen.  Hasel  126;  Mars  ij. 

Unter  den  Zeugen:  Albertus  prepositus,  Fridericus  fratres  de  sancto 
I.eonardo,  Amoldus  subcustos  dictus  de  Blazhcin,  clerici,  Iohannes 
Rouber,  Petrus  de  Istcin,  Walterus  Koplicnzwei  cives  Basilienscs  . . . 
Actum  Basilcc  in  atrio  iuxta  maiorem  ecclesiam.  25 

Abschrift  des  1 ?.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecctesie  Basilicnsis  fol.  ß" 

(13)  im  Staatsarchiv  su  Bern  (mit  Weglassung  eines  Teils  der  Zeugenreihe). 

Trouillat  2,  152  n"  //;,  — Herrgott  gencatog’a  2,  ßfi  n"  472  nach  B. 

— Böhmer  S.  477.  — Münch  1,  ,’/  «"  1714. 


44(5.  30 

Die  judices  Basilienscs  entscheiden  einen  Streit  stoischen  dem  Kloster 
St.  Maria  Magdalena  mul  Bürgern  von  Hundsbach  über  den  Besitz 
eines  Ackers  daselbst.  Basel  1265  März  iS. 

Originale  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Maria  Magdalena  n‘  j (A) 
und  «•  f (A1).  — Auszug  im  Briefbuch  von  1441  St.  Maria  Magdalena  35 
E.  fol.  iS'  — Brief tafelnbuch  von  t Job  St.  Maria  Magdalena  K.  fol. 

/ ;f  ebendort. 


444-  a esdem  in  A. 


Digitized  by  Google 


325 


Die  Urkunde  ist  in  zwei  von  derselben  Hand  geschriebenen  Exemplaren 
erhalten.  An  beiden  das  eingehängte  Siege!  der  judices  Basilienses. 
S.  Abbildung  34. 

In  nomine  domini  amen.  Anno  eiusdem  MCCl.x  quinto,  XV  kl.  april., 
5 indictione  VIII,  iudices  Basilienses.  Cum  frater  Berhtoldus  de  domo  sororum 
Penitentum  Basiliensium  nomine  domus  sue  cum  Walthero  villico  de  Hvnce- 
bah,*)  Marquardo  fratre  suo,  Conone  carpentario  et  I-Ienrico  dicto  Cessingerb) 
de  Huncebah  in  nostra  presencia  litigaret  postulans  libello  porrecto  predictos 
a vi  turbativa  sive  inquietativa  conpesci,  qui  domum  predictanim  sororum 
10  in  possessione  agri  siti  in  Enungec)  in  banno  ville  de  Huncebah  et  de  Hvsgowe, 
qui  agerest  contiguus  agris  I\  militis  de  Olton  et  Henrici  de  Horbachd),  turba- 
bant  non  permittentes  easdem  sorores  predictum  funduni  pacifice  possidere, 
lite  super  hac  intentione  predictorum  hinc  inde  habita  contestata,  testibus  ab 
utraque  parte  super  possessione  predicti  fundi  productis  et  postmodum  publi- 
15  catis  invenimus  ex  parte  predictarum  sororum  testes  productos,  ctsi  sunt  nuracro 
pauciores,  tarnen  verisimiliora  deponere  et  quod  quidam  ex  eis  melius  veri- 
tatem  noverint,  utputa  cum  quibus  predicte  sorores  locandum  predictum 
fundum')  contraxerunt  et  ab  eis  ccnsum  longo  tempore  perceperunt,  quos 
etiam  lionestiores  et  maioris  meriti  reputamus  quam  illos,  quos  adversarii 
20  produxerunt,  licet  in  numero  prevaleant,  ad  quem  respici  non  oportet.  Et 
ideo  predictos  W[altherum],  M[arquardum],  Hfenricum]  et  C[ononemJ  *)  a vi 
turbativa  sive  inquietativa  sentcntialiter  conpescentes  prohibemus,  ne  de 
cetero  predictis  sororibus  super  eadem  possessione  iniuriam  aliquam  inferant 
vel  gravamen,  eosdem  fratri  Berhtoldo*)  predicto  taxatione  nostra  prehabita 
25  declaranti  quantitatem  expensarum  proprio  sacramento  ad  unam  libram  ex- 
pensarum  nomine  et  interessc,  quas  dicte  sorores  in  lite  fecerunt,  per  diffi- 
nitivam  sententiam  condempnantes.  Testes:  domini  Henricus  de  Hegendorf, 
Iohannes  de  Ratolztorfh)  canonici  Basilienses,  magistri  Iohannes  ad  l’ortam, 
Rodolfus  domini  cantoris,  Robarius,  dominus  Richardus  miles  de  Hvsgowe 
30  et  quamplures  alii  fide  digni.  Act.  Basilec,  anno  die  indictione  suprascriptis. 

447. 

Vergleich  zwischen  dem  Rate  von  Zürich  und  der  Abtei  betreffend 
eine  Wasserleitung  aus  der  StA/.  Zürich  1263  März  — 

Unter  den  Ratsherren : her  Iohannes  von  Bascla. 

35  von  llj’ss  «'  193  nach  dem  Original  im  Stadtarchiv  Zürich. 


446.  a)  Hvncebach  Ax.  b)  Cesinger  .7‘.  c)  Emmgen  A'.  d)  et  Henrici  de  Horbach 
ff  hl!  in  Ax.  e)  sorores  locando  fundum  prehabitum  contraxerunt  .7'.  f)  C ononem] 
et  H'enricum]  .7'.  g)  H[erbtoldo]  Al.  h)  Ratolstorf  .7'. 


Digitized  by  Google 


326 


448. 

Vergleich  stoischen  Gertrud,  Gemahlin  des  . . genannt  Bürgender 
und  dem  Kloster  Wettingen.  Mellingen  1265  April  19. 

Unter  den  Zeugen:  Petrus  vicarius  in  Riehein. 

Regest  bei  Liebenau,  Geschichte  der  Stadt  Mellingen,  in  der  Argovia  5 
14.,  pp  n"  14.  — Linder  S.  21. 


449. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  übergiebt  dem  Propst  Dekan  und  Kapitel 
der  Kirche  Basel  den  Kirchensatz  zu  Laufen  und  empfängt  dafür 
von  ihnen  den  Kirchensatz  von  St.  Theodor  in  Klein-Basel.  10 

Basel  126 $ April  jo. 

Trouillat  2,  154  «'  1 14  nach  dem  Original  im  bischöflichen  Archiv  zu 
Pruntrut.  — Regest  bei  Münch  2,  36  n"  22. 


450. 

Papst  Clemens  IV.  bestätigt  dem  Kloster  Klingenthal  alle  Rechte  und  15 
Freiheiten.  Perugia  1265  Mai  p. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  »“  34  (A).  — Regest 
aus  dem  1 3.  Jh.  auf  dem  Pergamentblatt  Klingenthal  n"  280p  ebenda. 

— Regest  in  IVurstisens  Codex  dip/omaticus  fol.  21 ’ in  der  Universitäts- 
bibliothek zu  Basel.  20 

Das  letztenvähnte  Regest  ist  abgedruckt  in  Trouillat  2,  66  Anm.  1. 

Die  Bulle  hängt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  an  welche  angeheftet 
ein  Pergamentsettel  mit  der  Aufschrift  aus  dem  /}.  Jh.:  dis  ist  der 
brief  da  mit  uns  der  bast  (!)  bistetgot  hat  alle  unser  brief  die  wir  hein 
von  allen  sinen  vorvaren.  25 

Auf  dem  Bug  rechts  steht  als  Kanzleivermerk  Maths.  cap.,  auf  der 
Rückseite  mens  sincera. 

1 Clemens  jj  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  filiabus.. 
priorisse  et  conventui  monastcrii  de  Clingental  sccundum  instituta  fratrum 
Predicatorum  viventibus  Constantiensis  diocesis  salutem  et  apostolicam  bene-  30 
dictioncm.  Devotionis  vestre  supplicationibus  inclinati  omnes  libertates  et 
immunitates  a predecessoribus  nostris  Romanis  pontiticibus  sive  per  privi- 
legia  seu  indulgentias  vobis  concessas  neenon  libertates  et  exemptiones  se- 
cularium  cxactionum  a regibus  et  principibus  vcl  aliis  Christi  fidelibus  ra- 
tionabiliter  vobis  indultas,  sicut  ca  omnia  iuste  ac  pacifice  possidetis,  vobis  35 
et  per  vos  monasterio  vestro  auctoritate  apostolica  confirmamus  et  presentis 
scripti  patrocinio  communimus.  Nutli  ergo  omnino  hominum  liceat,  hanc  pa- 


Digitized  by  Google 


327 


ginam  nostre  confirniationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire,  Si 
quis  autcm  hoc  attemptare  prcsumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  novcrit  incursurum.  Dat.  Perusii, 
vu  idus  maii,  pontiticatus  nostri  anno  primo. 

5 451. 

Papst  Clemens  IV.  bestätigt  dem  Kloster  Kling enthal  den  Besitz  der 
Kirche  Hehr.  Perugia  126 3 Mai  14. 

Originale  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n' 33  (A)  und  n ‘ 33“ 
(A’J.  — Abschrift  in  Vidimus  des  bischöflichen  Officiats  von  1326 
10  August  26,  Klingenthal  n"  490  ebendort.  — Regest  H’urstisens  in  seinem 
Codex  diplomaticus  fol.  23V  in  der  Universitätsbibliothek  zu  Basel. 

Die  Urkunde  ist  in  zwei  Ausfertigungen  von  verschiedener  Hand 
erhalten. 

Die  Bullen  hängen  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

16  Kansleivermerke  auf  A:  auf  dem  Bug  rechts  A.  G.,  unter  dem  Bug 
links  Maths.  cap.,  oben  am  Rand  corr.,  auf  der  Rückseite  frater  Troianus. 

Kansleivermerke  auf  A':  auf  dem  Bug  rechts  b.  a-,  unter  dem  Bug 
links  Ioc.  Alex.  Maths.  cap.  a.  c.,  rechts  oben  in  der  Ecke  lv,  links 
oben  dn,  auf  der  Rückseite  frater  Troianus. 

20  jj  Clemens  5 episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo  filiabus . . 
priorisse  et  conventui  monastcrii  de  Clingental  ordinis  sancti  Augustini  se- 
cundum  instituta  fratrum  Predicatorum  viventibus  Constantiensis  diocesis 
salutem  et  apostolicam  benedictioncm.  Iustis  petentium  desideriis  djgnum 
est  nos  facilcm  prebere  assensum“)  et  Vota  que  a rationis  tramite  non  dis- 
25  cordant  cffectu  prosequente  complere.  Sane  petitio  vestra  nobis  exhibita 
contincbat,  quod  nobilis  vir  Walterus  de  Clingen  ius  patronatus  ecclesie  de 
Werrach  tune  pertinens  ad  eundem  prcdicte  diocesis  vobis  contulit  intuitu 
pietatis,  postmodum  vero  venerabilis  frater  noster  . . Constantiensis  episcopus 
sui  capituli  ad  id  accedente  consensu  ecclesiam  ipsam  cum  iuribus  et  per- 
30  tinentiis  suis  vobis  in  proprios  usus  conccssit  perpetuo  vicario  in  ea  servi- 
turo  de  bonis  ipsius  ecclesie  portione  congrua  reservata,  ex  qua  commode 
sustentari  potest  ac  cpiscopalia  et  alia  incumbentia  sibi  oncra  supportarc, 
prout  in  litteris  patentibus  indc  confectis  plcnius  dicitur  contineri.  Nos 
igitur  vestris  supplicationibus  inclinati  quod  super  premissis  provide  factum 
36  est  ratum  habentes  et  firmum  id  auctoritatc  apostolica  conlirmamus  et  pre- 
sentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo  omnino  hominum  liceat, 
hanc  paginam  nostre  conhrmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  con- 
traire. Si  quis  autcm  hoc  attemptare  prcsumpserit,  indignationem  omni- 
potentis  dei  et  beatorum  l’etri  et  Pauli  apostolorum  eius  sc  noverit  incur- 
40  surum.  Dat  Perusii,  11.  idus  maii,  pontiticatus  nostri  anno  primo. 

451.  »)  ass  auf  Rantr  in  A. 


Digitized  by  Google 


328 


452. 

Ritter  Kuno  von  Ramstein  und  seine  Gemahlin  Ita  verkaufen  ihre 
Güter  zu  Häsingen  und  Hegenheim  an  das  Kloster  Olsberg. 

— 126$  Mai  jo. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n'49  (d).  5 

Au  Bändern  hängen  die  Siegel  des  Schuttheissen  und  der  Stadt. 

Otto  dictus  Sc. ihm us  scultetus  Basiliensis  universis  presens  scriptum 
legentibus  rei  gestc  noticiam.  Scire  volo  universos  ad  quos  presens  scrip- 
tum pervenerit,  quod  dominus  Cöno  miles  dictus  de  Ramstein  et  Ita  uxor 
sua  posscssioncs  suas  scilicct  predia  rustica  et  urbana  tarn  in  agris  quam  10 
in  pratis  in  Hesingen  et  in  Hegenheim  sita  cum  omnibus  pertinenciis  suis . . 
abbatisse  et  conventui  dominarum  de  Olsperch  ordinis  Cisterciensis  pro 
octuaginta  marcis  de  bona  voluntate  et  conscnsu  liberoruiu  suorum  Bur- 
cardi,  Walteri  et  Berchte  iuris  scripti  et  conswetudinarii  observatione  habita 
vendiderunt,  eadem  predia  libera  eisdem  tradere  promittentes  et  per  manus  15 
predictorum  liberorum  tradentes  et  assignantes  ipsas  in  vacuam  eorundem 
prediorum  induccntcs  posscssionem.  Rcnunciavit  autem  idem  Cvno  et  uxor 
sua  predicta  cum  liberis  suis  exceptioni  non  numerate  pecunie,  doli  mali  et 
in  factum,  omni  iuris  civilis  et  legum  auxilio,  per  quod  dicta  vcndicio  posset 
in  posterum  irritari.  Actum  anno  domini  SicclS?,  sabbato  proximo  post  20 
pcntccostcn,  presentibus  domino  Stenlino  de  Rlazcim,  . . Magistro  coquine, 
Reinboldo  de  Eptingen  et  . . lilio  suo,  Wemhcro  de  Eptingcn,  Hugone 
Camcrarii  militibus,  Wcmhero  Rufo,  Hugone  dicto  zürne  Hirce,  Burcardo 
de  Gundulstorf  civibus  Basilicnsibus  qui  una  inecum  rogati  predictis  actibus 
interfuerunt.  In  cuius  rei  maiorem  timiitatem  nos  consules  et  universitas  25 
civium  Basilicnsium  rogati  sigillum  conmunitatis  nostre  presentibus  duximus 
appendendum. 

453. 

Werner  von  Herznach  verkauft  dem  Kloster  St.  Maria  Magdalena 
einen  Acker  in  Hausgauen.  — teöj  Juti  24.  30 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Maria  Magdalena  n"  4 (A).  — 
Auszug  im  Briefbuch  von  1441  St.  Maria  Magdalena  E.  fot.  180 " — 
Regest  im  Brieftafelnbuch  von  t$o6  St.  Maria  Magdalena  K.  fot  i jt" 
ebendort. 

Eingehängtes  Siegel:  35 

t SIGILLVM  . TVRINGI  . DK  . RAMSTEIN.  5.  Abbildung  n-  91. 

Ego  Turingus  de  Ramstein  omnibus  presens  scriptum  intuentibus  rei 
geste  noticiam.  Xoverint  universi  quos  nosce  fuerit  opportununi,  quod  Wem- 
herus  de  Herzenna  meus  famulus  quendam  agrum  situm  in  banno  ville  de 
Huscowe,  quem  a me  iure  feodi  possidebat,  de  meo  cotisensu  et  bona  voluntate  40 


Digitized  by  Google 


329 


. . priorisse  et  conventui  de  ordine  Penitentum  in  Basilea  iure  proprietario 
vendidit  ac  alienavit,  ita  vidclicet  quia*)  prefatus  Werfnherus]  alia  sua  bona 
sita  in  Walpach  ad  ipsum  iure  proprietatis  pertinencia  a mc  nomine  agri 
prcdicti  in  feodum  recepit,  ut  agrum  predictum  quem  dominabus  aliena- 
5 verat  posset  tanquam  proprium  licite  vendere  et  alienare.  Testes  huius 
facti  sunt:  Ludwicus  saccrdos  vicarius  in  Löphen,  . . Schachtrellus  de  Alt- 
kilch . Wernherus  de  Herzenna  milites,  Rodolfus  de  Hofsteten,  Petrus  meus 
cellerarius  et  quamplures  alii  fidedigni.  Et  ne  super  hoc  facto  vel  forma 
facti  posset  in  postcrum  dubietas  exoriri,  presentem  cedulam  sigilli  mei 
10  munimine  rogatu  predictorum  tradidi  consignatam.  Dat.  anno  domini  ÄcCL&tf, 
nono  kl.  augusti. 


454. 

Zins  für  das  Stift  St.  Leonhard  »vom  hauss  Bappenberg  genandt  am 
stockh  beym  Barfusserplatz  zwischen  den  häuseren  Weissen-  und  Grüneneckh 
15  gelegen,  I sh.  und  I höwer,  hierüber  ein  brieflin.i 

— I2ÖJ  vor  August  5. 

Eintrag  von  tbpt  in  der  Prediger  Registratur  des  Direktoriums  der 
Schaffneien  p.  206,  mit  dem  Zusatz  aus  dem  18.  Jh.  de  dato  vor  Oswaldi 
anno  1265,  im  Staatsarchiv  zu  Basel. 

20  455. 

Das  Kloster  St.  Alban  leiht  dem  Wichmann  und  seiner  Krau  eitle 
Mühle  bei  Lörrach  zu  Erbrecht  und  gestattet  ihnen  gegen  die  Schenkung 
eines  Stückes  Land  bei  Kembs,  auf  der  Mühle  nach  Belieben  zu  bauen. 

— 126$  August  s- 

26  Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alban  n"  24  (A).  — Abschrift 
aus  dem  //.  Jh.  im  Copialbuch  St.  Alban  C.  fei.  g8'J  (B)  ebendort. 

Zwei  eingehängte  Siegel  des  Propstes  Wilhelm  und  des  Konvents  von 
St.  Alban.  S.  Abbildungen  n"  54  und  52. 

. . Willelmus  prepositus  totusque  conventus  sancti  Albani  universis 
80  Christi  fidclibus  subscripte  rei  noticiam.  Que  geruntur  in  tempore,  ne  de- 
cursu  temporis  ad  oblivionem,  que  noverca  memorie  dinoscitur,  deducantur, 
solent  scriptorum  et  sigillorum  testimoniis  ad  posteros  transmitti.  Novcrit 
ergo  tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas,  quod  nos  voce  concordi  et 
unanimi  consensu  et  voluntatc  ac  de  prudentum  virorum  consilio  viro  honcsto 
35  Wichmanno  et  uxori  eius  Margarete  et  eorundem  liberis  Hedewigi  et  Gerdrudi 
molendinum  nostrum  apud  Lorache  situm  sub  annuo  censu  quinque  vierden- 
cellarum,  duarum  tritici  et  trium  segali,  concessimus  iure  hereditario  paci- 
fice  possidendum.  Sane  cum  predicti  Wichmannus  et  uxor  eius  Margareta 

453.  »)  quia  atif  Rasur  aus  quod  korrigiert. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I.  42 


Digitized  by  Google 


330 


cum  omni  sollempnitate,  que  tali  negocio  solet  adhiberi,  unam  schüpozam 
suam  apud  villam  Cheimez  sitam  monasterio  sancti  Albani  libere  contulcrint 
et  absolute,  preterquam  quod  de  uno  eiusdcm  schupoze  agro  propc  eandem 
villam  posito  a nobis  debent  ecdesie  de  Cheimez  undecim  denarii  nomine 
cuiusdam  testamcnti  annuatim  dari  in  perpetuum,  concessimus  et  per  pre-  5 
sens  scriptum  concedimus,  ut  eis  liccat  in  predicti  molendini  territorio 
qualiacunque  voiuerint  edificia  sibi  utilia  sine  contradictione  qualibet  edifi. 
care.  Et  ne  aliquis  huic  nostre  concessioni  ad  honorem  et  utilitatem  pre- 
dicti monasterii  facte  possit  vcl  valcat  in  posterum  contraire  vel  maliciose 
obviare,  in  eius  testimonium  et  cautelam  raeliorem  presentem  cartam  nostris  10 
sigillis  munimine  fecimus  conmuniri.  Testes:  Reinaldus  claustralis  prior, 
Johannes  de  Rugesperc,  Henricus  de  Liestal,  Henricus  de  Brunchen,  Petrus, 
lohannes,  monachi  sancti  Albani,  Eberhardus  villicus  de  Kemez,  *)  Iohanncs 
villicus  de  Ramspach  et  alii  quamplurcs.  Act.  anno  domini  mccLxC1,  in 
fcsto  Oswaldi  regis  et  martyris.  15 

456. 

Die  Brüder  Lütold,  Otto  und  Walther  von  Röteln  verkaufen  dem 
Heinrich  Tanz  und  dem  Burehard  zum  Rosett,  Bürgern  von  Basel, 
Güter  in  Tannenkirck.  — 1265  August  11. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Clara  «'  4 (A).  — Deutsche  20 
Übersetzung  aus  dem  tj.  Jh.  St,  Clara  Papier-  Urkunden  n‘  60.  — 
Deutscher  Auszug  im  Zinsbuch  des  15.  Jh.  Gnadenthal  B.  fol.  159 
ebendort. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  tj.  Jh.: 

Uber  daz  gut  ze  Tannenkilch  und  kumet  von  denen  zem  Rosen.  25 

Die  ( hängenden ) Siegel  fehlen. 

Universis  presentem  litcram  inspecturis  Lvtoldus  de  Rötelcin  canoni- 
cus  Basiliensis,  Otto  et  Waltherus  domini  de  Rötelein  fratres  eiusdem  noti- 
ciam  rei  geste.  Noverint  universi  presentes  et  futuri,  quod  nos  provida  de- 
liberatione  prehabita  possessiones  nostras  in  banno  et  villa  de  Tannenchilch  30 
sitas  ad  nos  iure  proprietatis  pertinentes,  videlicet  curtes  de  Ettinchon  et  de 
Gupfe  cum  Omnibus  iuribus  et  pertinentiis  suis,  silvis  pratis  territoriis  vineis 
agris,  cultis  et  incultis,  viis  et  inviis,  solo  iure  patronatus  ecclesie  de  Tannen- 
chilch duntaxat  excepto,  Heinrico  dicto  Tanz  et  Burchardo  dicto  ad  Rosam 
civibus  Basiliensibus  pro  certa  quantitate  pecunie  videlicet  Septuaginta  octo  35 
marcis  argenti  iuste  et  legaliter  vendidimus  et  easdem  posssessiones  in  di- 
strictu  Briscaugie  in  ulteriori  Basilea  civibus  prelibatis  in  forma  iudicii 
omnium  approbante  sentencia,  sicut  de  iure  debuimus  et  potuimus,  presen- 
tialitcr  de  manibus  nostris  in  manus  ipsorum  contulimus  et  omne  ius  nost- 
rum  in  ipsos  transtulimus,  adhibitis  omnibus  iuris  et  consuetudinis  obser-  40 

455.  »)  diese  Lesung  Ut  nicht  völlig  sicher;  Jas  Wart  könnte  auch  Remez  heissen. 


Digitized  by  Google 


331 


vationibus  que  solent  huiusmodi  contractibus  adhiberi,  protitentes  nichilominus 
dictam  pccuniam  nobis  numcratam  et  ponderatam  et  in  usus  nostros  con- 
versam,  promittcntes  insuper  iam  dictis  civibus  de  prcmissis  possessionibus 
nos  prestituros  impcrpetuum  iustam  et  debitam  *)  warandiam.  Renunciavimus 
5 ctiam  in  premisso  contractu  exccptioni  non  numerate  pecunie,  doli,  in  factum, 
bcneficio  restitutionis  in  integrum,  rci  minus  dimidio  iusti  prccii  vendite,  et 
omni  legum  et  iuris  auxilio  canonici  et  civilis,  omnique  exceptioni  actioni  et 
rei  per  quam  posset  huiusmodi  contractus  imposterum  infirmari.  In  cuius  rei 
testimonium  et  memoriam  sigilla  nostra  presenti  scripto  duximus  appendcnda. 
10  Testes  sunt:  Hugo  de  Lorrache,  Rodolfus  Diues  milites,  Ludewicus  institor, 
Wemherus  Rufus,  Wemherus  monetarius,  Vlricus  Merschant,  lohanncs  Shön- 
kint,  VValtherus  Winart,  lacobus  Stamler,  Hcinricus  Isenli,  Petrus  de  sancto 
Brandano,  Conradus  de  Haltingen,  . . dictus  Brambach,  . . dictus  Barnhusen 
et  alii  quamplures.  Act  anno  domini  MCCl.il  quinto,  in  crastino  beati  Lau- 
15  rentii  martyris,  indictionc  VIII*. 


457. 

Ulrich  von  Blechen  verzichtet  zu  Gunsten  des  Klosters  Olsberg  auf 
alle  Ansprüche  an  ein  Haus  in  Rheinfeldetl,  welches  Konrad  Rifo, 
dem  Amtmann  von  Basel,  gehört  hatte. 

20  — 126$  August  26. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  n“ 50  (AJ. 

Regest  in  der  Bibliothek  älterer  Schriftwerke  der  deutschen  Schweiz 

( Bartsch  die  Schweizer  Minnesänger)  6,  LXXXVIlt. 

An  Pergamentstreifen  hängendes  Siegel  der  Bürger  von  Rheinfelden. 

25  C[onradus]  scultetus  de  Rinuelden  et  consules  eiusdem  opidi  Omnibus 

presencium  inspectoribus  et  auditoribus  salutem  et  noticiam  subscriptorum. 
Ea  que  gcruntur  in  tempore,  ne  mordaci  limä  temporis  corrodantur,  scrip- 
turarum  testimonio  cautum  est  et  expediens  commendare.  Noverit  igitur 
tarn  presens  etas  quam  futura  posteritas,  quod,  cum  materia  questionis  seu 
3o  controversie  suscitata  inter  Vlricum  de  Blechen  cum  suis  pueris  sive  liberis 
cx  una*)  et  vcnerabilem  dominam  abbatissam  et  conventum  dominarum  de 
Ölsperch  ordinis  Cisterciensis  ex  parte  altera  super  quadam  domo,  que 
quandoque  fuerat  in  bonis  Cvnradi  dicti  Rifo  preconis  sive  ministri  Basilicnsis, 
coram  nobis  non  in  forma  iuris  agitaretur  et  conpromissemus  assertionc  et 
85  relatione  proborum  dictum  Vlricum  parum  vel  nichil  iuris  habere  contra 
dominas  memoratas,  idem  Vlricus  et  liberi  sui  intelligentes  se  suffragio  iuris 
destitutos  coram  nobis  constituti  iuri  si  quod  habebant  totaliter  ct  plene 
super  domo  prefata  renunciaverunt  promittentes  pro  se  suisque  heredibus 


456-  a)  hinter  debitam  nochmals  impcrpetuum  in  A. 
40  457.  *)  ex  una  von  gleicher  Hand  übergeschrieben . 


Digitized  by  Google 


332 


ulterius  dictis  dominabus  questionem  non  moveri.  ln  cuius  rei  testimonium, 
ne  super  hoc  in  posterum  aliqua  calumpnia  suboriri  valeat,  rogatu  parcium 
fecimus  hanc  kartam  conscribi  sigilli  nostri  munimine  roborantes  eandem. 
Acta  sunt  hec  anno  domini  AccdW,  septimo  kal.  sept,  prescntibus  B[er- 
tholdo]b)  Schowelino,  H[enrico]  in  Ponte,  Rfudolfo]  Spisario,  Kincelino'),  5 
H[enrico]  Chellhaldo,  C.  in  Ponte,  Iafcobo]  de  Seconis,  B.  fabro,  Cjonrado] 
de  Schönowe,  B.  de  Wintersingen,  Herfmanno]  de  Bellincon. 

458. 

Testament  des  Magisters  Johannes , gewesenen  Scholasters  von  St.  Peter. 

— I2Öj  September  7.  10 

Originale  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Peter  »'  16"  (A)  und  n”  jö*  (A'). 

• — Abschriften  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  von  A im  Cartu/ar  St.  Peter 

II.  fol.  54  n ' 110  (B)  und  von  A‘  ebendort  fot.  iS'  n‘  6j  (B'). 

Die  Urkunde  liegt  in  zwei  von  verschiedenen  Schreibern  herrührenden 

Ausfertigungen  vor.  15 

Eingehängte  Siegel: 

/.  Kapitel  von  St.  Peter.  S.  Abbildung  n‘  40. 

2.  f S . SCOLASTICI  . SCI  . PETRI  mit  dem  Kücksiegel  IOHS. 

S.  Abbildungen  «'  45  und  45“. 

Ego  magister  Iohanncs  quondam  scolasticus  ecclesie  sancti  Petri  20 
Basiliensis,  nunc  vero  laicus.  sanus  mente,  infirmus  autem  corpore,  sic  ordi- 
navi  et  ordino  testamentum  meum : ego  contuli  et  confero  ecclesie  sancti 
Petri  *)  possessiones  meas  quas  habeo  in  banno  et  villa  de  Otlinchon  cum 
suis  pertinentiis  sub  hac  forma,  ut  custos  ecclesie  sancti  Petri,  qui  pro  tempore 
fuerit,  octo  libras  denariorum  Basiliensis  monete  de  eisdem  percipiat  annuatim  25 
et  sic  ad  pia  loca  et  religiosis  personis  in  remedium  anime  mcc  distribuat  in 
anniversario  meo:  videlicet  Michelvetb)  V solidos,  Olsperch  v sol„  I’enitcnti- 
bus  in  Lapidibus  V sol„  hospitali  novo  v sol„  leprosis  V sol.,  item  XXX  so- 
lidos annuatim  in  festo  beati  Martini  pauperibus  pro  calciis,  item  XXX  solidos 
pro  cera  ad  tres  candelas  facicndas,  que  ardcant  in  choro  sancti  Petri  super  30 
pulpito  in  vesperis  et  matutinis  in  festivis  diebus,  item  X solidos  pro  pane 
ad  largam  pauperibus“)  in  meo  anniversario,  item  XX  solidos  in  anniversario 
meo  distribuendos  apud  sanctum  Petrum  clcricis  chori  eo  ordine,  quo  colitur 
anniversarium  decani  Conradid)  bone  memorie  iniciatoris  collcgii  sancti  Petri, 
item  v solidos  in  festo  beati  Iohannis  ad  portam  Latinam  et  v solidos  in  35 
decollatione  beati  Iohannis  baptistc  canonicis  sancti  Petri,  item  v solidos 
custodi  distributori,  item  v solidos  Velpach,  item  V solidos  Kappellc  imme 
Riete,  residuum  ecclesie  sancti  Petri  remanebit.  Item  contuli  et  confero 
ecclesie  mee  de  Wilrc  I marcam  reddituum  et  insuper  unam  dimidiam ') 

457.  b)  B über  ge  sch rieben . c)  die  Letart  unsicher.  40 

458.  *1  sancti  Petri  Basiliensis,  das  lettte  Wort  über  geschrieben,  in  Al.  b)  Michclvet  Ax. 

c)  hinter  pauperibus  pro  pane  wiederholt  in  A.  d)  Chonradi  A e)  insuper  dimidiam 
marcam  A*. 


Djgilized  by  Google 


333 


marcam  ad  lumen  ecclesie  et  tantumdem  ecclesie  de  Volkotsperch  et  I mar- 
cam*)  ecclesie  de  Tenninchon,  et  quod  hos  redditus  percipiant  de  bonis  meis 
apud  Vfhein  et  Waltenhein.  Item  contuli  et  confero  ecclesie  Zouingensi, 
in  qua  fui  canonicus,  unam  shflpozam  de  possessionibus  meis  apud  Arnolstorf 
5 et  vineas  meas  que  nominantur  der  Rebgarte,*)  ut  pius  et  misericors  deus 
ignoscere  mihih)  dignetur  quod  inmerito  et  indigne  quandoque  fructus 
eorundem  bcneficiorum  recepi.  In  huius  itaque  ordinationis  testimonium 
presentem  cartam  per  manum  magistri  Burchardi  notarii  nunc  scolastici  sancti 
Petri  feci  conscribi ')  et  meo  ac  capituli  sancti  Petri  sigillis  conmuniri.  Act. 
10  anno  domini  ficCL&$,  in  vigilia  nativitatis  beate  virginis,  presentibus  viris 
subscriptis,  in  quorum  tarnen  absentia  postea  aliqua,  licet  pauca,  prout 
superius  narratum  est,  addidi  ct  mutavi:  C[onrado]  decano,  magistro  Burc- 
hardo,  Vlrico  subcustode,  magistro  Rodolfo, k)  Walthero,  Heinrico  de  Wilon 
canonicis  sancti  Petri,  Wemhero,  Alberto  clericis,  Ludewico1)  institore, 
15  Wemhero  Rufo,  Wemhero  monetario,  Heinrico  Rufo  laicis  et  aliis  quibus- 
dam.  ") 


459. 

Graf  Ludttng  von  Proburg  bekennt,  die  Schlösser  Waldenburg  und 
Olten  von  der  Kirche  Basel  zu  Lehen  zu  tragen. 

2U  Basel  1265  November  3. 

Unter  den  Schiedsrichtern:  Hugo  Monachus  advocatus  Basiliensis,  miles. 

Boos  S.  56  n"  87  nach  dem  Original  im  Landesarchiv  zu  Liestal.  — 
Trouitlat  2,  136  »*  116.  — Herrgott  genealogia  2,  391  n * 473. 


4(50. 

25  Bischof  Heinrich  und  das  Domkapitel  von  Basel  willigen  in  die  Ver- 
einigung der  Pfarrkirche  St.  Leodegar  mit  der  Abtei  Münster  im 
St.  Gregorienthai.  — 1265  November  17. 

Am  Schluss  der  Urkunde:  Ego  Cunno  canonicus  ecclesie  sancti  Petri 
Basiliensis  huius  carte  notam  nomine  dominorum  venerabilium  prescrip- 
80  torum  subscripsi- 

Lünig  teutsches  Reichsarchiv  21,  1104  «"  21.  — Trouillat  2,  13S  n"  117. 


458*  Q unam  marcam  et  dimidiam  marcam  Al.  g,i  canonicus,  unam  marcam  et  dimidiam 
marcam  de  mei«  possessionibus  apud  Arnoltsiorf,  ut  pius  etc.  A*.  h)  michi  Al.  i)  manum 
Alberti  subdiaconi  feci  conscribi  Al.  k)  Ruodolfo  A'.  ])  Ludwico  Al.  m)  quihusdam 

35  fide  dignis  Al. 


Digitized  by  Google 


334 


461. 

Das  Kloster  St.  Alban  bestätigt  einen  zwischen  Heinrich  Brotmeister 
und  Heinrich  Sniz  abgeschlossenen  Tausch  zweier  ihnen  vom  Kloster 
gegen  Erbzins  überlassener  Mühlen  in  Kleinbasel. 

— 13Ö5  Dezember  /p.  5 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Alb  an  »'  21  (A). 

Auf  der  Rückseite  der  Urkunde  der  Vermerk  von  einer  Hand  des 

16.  Jh.:  Wist  die  muly  zu  Riechenbergs  muly  genant.  Klein  stat. 

Es  hängen  fünf  Siegel,  deren  zwei  erste  an  Schnüren,  die  andern  an 

Bändern:  10 

1.  S . HENRICI  . DEI  . GRA  . BASILIEN  . EPISCOPI.  5.  Ab- 
bildung n“  14. 

2.  Bürger  von  Basel.  S.  Abbildung  «'  140. 

3.  t S . CVNRADi . MIL1TIS  . DICTI  . GE1SR1BE.  5.  Abbildung 

n ’ 124.  15 

4.  f S . WILLI  . PORIS  . S . ALBAN I . BAS1L;  im  Siegelfeld: 
SCS  . ALBANVS.  .?.  Abbildung  >t°  54. 

/.  Konvent  von  St.  Alban.  S.  Abbildung  «'  >2. 

Universis  presentem  literam  inspecturis  Willhelmus  prepositus  et  con- 
ventus  sancti  Albani  Basilicnsis  noticiam  subscriptorum.  Noverint  universi  20 
tarn  posteri  quam  presentes,  quod  Heinricus  dictus  Brotmeister  et  Heinricus 
dictus  Sniz  de  quibusdam  molcndinis  suis,  que  ab  ecclcsia  nostra  sub  iure 
hereditario  tenuerunt,  permutationem  fecerunt  in  hunc  modum  videlicet: 
idem  Heinricus  Sniz  contulit  per  nos  et  de  consensu  nostro  supradicto 
Hcinrico  Brotmeister  quoddam  molcndinum  suum  cum  pertinentiis  situm  25 
extra  portam  Enrum  Basil  in  via  que  ducit  versus  Riehein,  ipsc  vero  Hein- 
ricus Brotmeister  e converso  sibi  contulit  molcndinum  cum  suis  pertinentiis 
situm  iuxta  domum  murcam  suam  et  cst  eidem  domui  inter  alia  molendina 
vicinissimum.  Nos  quoque  ad  resignationem  eiusdem  Heinrici  Brotmeister 
et  uxoris  ac  liberorum  suorum  dictum  molendinum  Heinrico  Sniz  antedicto  30 
concessimus  sub  iure  hereditario  et  annuo  ccnsu  unius  solidi,  quem  censum 
ipse  constitnit  perpetuo  possidendum.  Idem  autem  Heinricus  Sniz  iamdictum 
molcndinum  sic  receptum  et  in  sua  possessione  iam  habitum  prelibato  Heinrico 
Brotmeister  concessit  sub  iure  hereditario  et  pro  tali  ccnsu,  quod  annuatim 
dictus  Brotmeister  et  successores  sui  sex  verincellas  siliginis  et  unam  verin-  35 
cellam  tritici  persolvant  eidem  Heinrico  Sniz  et  suis  successoribus  universis. 
Ipsum  etiam  molendinum  sepedictus  Brotmeister  et  sui  successores  sine 
dampno  eiusdem  Heinrici  Sniz  in  reparando  tegendo  reedificando  conservare 
debent  in  statu  bono  et  iure  debito  ita,  quod  in  omnem  eventuni  dictus 
Heinricus  Sniz  certus  sit  de  censu  memorato.  Et  sciendum,  quod,  quando-  40 
cumque  ex  mutatione  personarum  census  honorarius  qui  vulgo  dicitur  er- 
schaz  fuerit  persolvendus,  loco  et  nomine  census  huiusmodi  quinque  solidi 
dari  debent.  In  cuius  facti  memoriam  venerabilis  domini  nostri  Heinrici 
episcopi,  nostra,  civium  Basiliensium  et  Conradi  sculteti  de  Enrum  Basil 


Digitized  by  Google 


336 


dicti  Geizrieben  sigilla  presenti  litere  sunt  appensa.  Testes  sunt:  Hugo  Vor- 
gazvn,  Iohannes  villicus  noster,  Wernherus  Hirceli,  Conradus  Biller,  Hein- 
ricus  faber,  Iohannes  de  Haltingen,  Conradus  Diethcri,  Chono  de  Istein, 
Heinricus  de  Lovfemberch,  Berclitoldus  Wucherer  et  alii  quamplures.  Act. 

B anno  domini  ftoci.S  quinto,  XIIII  kal.  ianuarii,  indictione  VIIII*.  Nos  Heinricus 
dei  gratia  Basiliensis  episcopus,  itemque  nos  Hugo  advocatus  dictus  Mo- 
nachus,  Kodolfus  magister  civiurn  et  consulcs  Basilienses,  et  ego  Conradus 
scultetus  ulterioris  Basilee  sigilla  nostra  rogati  dediraus  in  testimonium 
appendenda. 


io  462. 

Das  Kloster  Klingenthal  leiht  dem  Heinrich  Ertüsch  von  Wehr  Güter 
daselbst  und  zu  Enkendorf.  Klingenthal  126$ 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  re’  j<S  (A).  — Deutsche 
Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  im  Cofia/buch  Klingenthal  S.  Jol.  8 
15  ebendort. 

Auf  der  Rückseite  steht  bemerkt  von  gleichzeitiger  Hand  Heinrici  Ertvsch 
mit  Zusatz  von  späterer  Hand  de  Werra. 

Art  Pergamentstreifen  hängen  die  Siege!  Walthers  von  Klingen  und 
des  Klosters.  S.  Abbildungen  n"  90  und  65. 

30  In  nomine  patris  et  filii  et  Spiritus  sancti  amen.  Noverint  universi, 

quos  nosse  fuerit  oportunum,  quod  ego  Heinricus  dictus  de  Werra  bona 
subscripta  recepi  a priorissa  sororum  in  Klingindal  nomine  monasterii  et 
conventus  sui  sub  iure  quod  vulgariter  erbelen  nuncupatur  conditionibus 
hiis  adiunctis : uxor  mca  Methildis,  si  me  prius  dcfuncto  supervixerit,  usquc 
25  ad  tempus  vite  sue  bona  eadem  possidebit;  quod  si  virum  alium  duxerit  et 
per  eum  prolem  genuerit,  subscripte  possessiones  ad  illam  prolem  nullatcnus 
devolventur.  Filia  vero  mea  Methildis  et  si  quos  alios  liberos  genuero 
mihi  succedent  me  et  uxore  mea  predicta  mortuis  in  eisdem.  Omnes  etiam 
filii  et  filie  illorum  ab  ipsis  lcgittime  procedentes  in  linea  dcsccndenti 
80  succedent  in  predictis  bonis  ita,  quod  nullum  ius  habeant  desccndcntes  ab 
ipsis  in  linea  transversali.  Deficiente  igitur  prole  in  linea  descendenti 
omnia  subscripta  bona  libere  ad  prefatum  monasterium  rcvertentur.  Sunt 
autem  hec  nomina  possessionum:  Hombergis  matte,  Vmincon  matte,  item 
Geiginhofstat  tria  iugera  parum  minus,  in  Steinrudin  tria  iugera  agrorum 
35  in  parte  inferiori,  in  Schorrindir  Flv  quinque  iugera,  in  Enchindorf  ein  hof- 
stat  quam  possidet  Wernherus  dictus  Haso,  item  duo  iugera  in  via  versus 
Enchindorf.  De  hiis  igitur  bonis  in  festo  purificationis  bcatc  Marie  semper 
virginis  supradicto  monasterio  dimidia  libra  cere  dabitur  annuatim.  Et  ut 
hec  rata  permaneant,  hanc  fieri  litteram  postulavi  et  sigillis  domini  mei 
<0  nobilis  Waltheri  de  Klingin  atque  conventus  sororum  in  Klingindal  pecii 
confirmari.  Acta  sunt  autem  hec  anno  domini  ftcCL&V,  apud  monasterium 


Digitized  by  Google 


336 


sepedictum.  Testes  autem  qui  aderant  sunt  subscripti:  dominus  Heinricus 
plebanus  in  Werra,  frater  Achilles  et  frater  Heinricus  de  Alstvilre  ordinis 
fratrum  Predicatorum,  Bertholdus  sacerdos  in  Klingindal,  frater  Wemherus 
miles  dictus  Veizite,  frater  Wernherus  de  Ruhinswandin,  frater  Rodolfus  de 
Klingindal,  Heinricus  de  Eschinzc.  5 


4(53. 

Das  Kloster  Klingenthal  leiht  dem  Burchard  Wolf  von  Wehr  Güter 
daselbst.  Klingenthal  1265  — — 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  «'  ?7  (A). 

Das  Siege!  Walthers  von  Klingen  hängt  an  Pergamentstreifen.  S.  Ab-  10 

bildung  n"  90. 

Waltherus  nobilis  de  Klingin  universis  ad  quos  presentes  littcre  per- 
venerint  noticiam  subscriptorum.  Noverint  igitur  universi,  quod  Bvrchardus 
cognomine  Lupus  de  Werra  possessiones,  quas  a nobis  iure  feodali  possederat, 
in  manus  nostras  publice  et  voluntarie  resignavit,  nos  autem  earundem  pro-  15 
prietatem  pro  remedio  anime  nostre  et  parentum  nostrorum  contulimus 
monasterio  sororum  in  Klingindal  perpetuo  ab  eisdem  possidendam.  Dictus 
vero  Bvrchardus  pro  se  et  pro  domina  Adelheda  uxore  sua  et  pro  omnibus 
filiis  et  filiabus  suis,  quos  pariter  genuerint  et  iam  habent,  et  pro  omnibus 
heredibus  ipsorum  ab  ipsis  in  descendenti  linea  processuris  rcccpit  a prio-  20 
rissa  in  Klingindal  nomine  conventus  sororum  ibidem  ipsas  possessiones 
pro  annuo  censu,  videlicet  pro  una  libra  cere  in  festo  purificationis  beate 
Marie  virginis  perpetuo  persolvenda,  ita,  ut  ab  ipsis  dcscendentcs  in  linea  trans- 
versali  nullatcnus  in  eisdem  succedant,  sed  predictis  heredibus  et  ipsis  paren- 
tibus  deficientibus  possessiones  eedem  libere  ad  monasterium  revertantur.  25 
Quod  si  predicta  uxor  Burchardi  ipsi  supervixerit  et  per  alium  virum  prolem 
genucrit,  proles  illorum  nullum  ius  habeat  in  predictis.  Quod  si  legitima 
nccessitate  urgente  dictus  ßurchardus  vel  uxor  sua  iam  dicta  sepe  dictas 
possessiones  vendere  conpelluntur,  ipsas  primitus  monasterio  et  convcntui 
exhibebunt  et  nullum  obstaculum  pacientur.  Sunt  autem  hec  possessiones:  30 
dimidium  territorium  ubi  dictus  Bvrchardus  habet  domicilium  cum  omnibus 
attinenciis  suis,  horto  videlicet  et  pratello  in  Bicinvn  et  prato  an  Lette 
et  agro  prope  lacum  et  cum  duobus  iugeribus  ob  Reincelis  eichholz,  quorum 
omnium  medietas  ad  cum  pertinet,  item  dtio  horti  ante  suburbium  castri 
Werra,  item  prope  villam  Ovelinfcon  in  Griezenowe  XIIII  iugera,  item  in  35 
Vogellins  bömgartin  tercia  pars  in  duobus  iugeribus.  In  herum  testimonium 
presentem  paginam  sigilli  nostri  signaculo  duximus  confirmandam.  Acta  sunt 
hec  anno  domini  ÄcfcLX^,  in  Klingindal,  presentibus  domino  Heinrico  ple- 
bano  in  Werra,  fratre  Reinhero  et  fratre  Achill  e de  ordine  Predicatorum 
et  fratre  Wemhero  dicto  Veizte  et  fratre  Rodolfo  conversis  in  Klingindal,  40 
item  Wernhero  filio  Eggehardi,  item  Rodolfo  ministro  de  Klingenowe  et 
Conrado  qui  dicitur  Rise  et  multis  aliis. 


Digitized  by  Google 


337 


4(54. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  dem  Wachtmeister  Konrad  ein  Haus 
beim  St.  Leonhardsbrunnen.  Basel  126 j 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n“  21  (A).  — Regesten 
5 im  weissen  Buch  von  150a  St.  Leonhard  D.  fol.  tjo " und  in  der  Re- 
gistratur des  16.  Jh.  St.  Leonhard  ß.  fol.  6 1*  ebendort. 

Das  an  einem  Bande  hängende  Siegel  ist  stark  beschädigt. 

Auszüge  in  den  Beiträgen  zur  vaterländischen  Geschichte  4,  jSS,  Anm.  / 
und  in  Basel  im  14.  Jh.  S.  72,  Anm.  7. 

10  Universis  Christi  hdelibus  presentium  inspectoribus  littcrarum  Albertus 

prepositus  et  conventus  de  sancto  Leonardo  ßasilicnsi  noticiam  subscriptorum. 
Quoniam  ad  ambiguitatis  scrupulum  precavcndum  in  posterum  necesse  est 
hominibus  acta  sua  littcris  conmendarc,  significamus  igitur  omnibus  pre- 
sentibus  et  futuris,  quod  cives  nostri  Iohannes  dictus  Bernwart  et  Iohanncs 
15  dictus  de  Stetten  procuratores  leprosorum  domum  prope  fontem  sancti  Leo- 
nardi,  quam  idem  infecti  ab  ecclesia  nostra  nomine  census  duorum  solidorum 
et  uno  messore  iure  hcreditario  possederant,  in  manus  nostras  resignarunt, 
et  ab  eadem  domo  ipsis  infectis  dantur  dcccm  solidi  divisim  in  ieiuniis 
quatuor  temporum,  supplicantcs  nomine  dictorum  leprosorum,  ut  candem 
20  domum  Chvnrado  magistro  vigiliarum  et  uxori  suc  Hcilke  possidendam  con- 
cederemus  sub  eodem  iure  sicut  predictum  est.  Nos  precibus  eorum  annu- 
entes,  sicut  petitum  a nobis  fuit,  fccimus  quod  postulaverunt.  In  cuius  rci 
testimonium  scriptum  presens  sigilli  nostri  munimine  duximus  roborandum. 
Testes  qui  interfuerunt : Wernhcrus  custos,  I’etrus,  Fridericus,  Nicolaus, 
25  Reinhcrus,  Fridericus,  I’etrus,  Iohannes,  Iacobus,  Chvnradus  et  Chvnradus 
fratres  nostri,  Chvnradus  dictus  Hostcin,  llvgo  Röti,  Heinricus  de  Honwalt, 
Dietricus  et  Hvgo  fratres  dicti  Brogant,  Dietricus  der  Wiser,  Iohannes  et 
Hvgo  fratres  dicti  Longi  ct  alii  quamplurcs.  Actum  ante  sanctum  Oswaldum, 
anno  domini  ircci.&v. 


30  465. 

Schiedsspruch  stoischen  dem  Stift  Amsoldingen  und  Walther  von 
Eschenbach  über  Patronat  und  Vogtei  der  Kirche  Hilter  fingen. 

Thun  1266  Februar  tj>. 

Unter  den  Zeugen:  Wcmherus  de  Basilea  canonicus  Interlacensis. 

35  Fontes  rerum  Bernensium  2,  6 }S  n“  594  nach  dem  Original  ttn  Staats- 
archiv zu  Bern. 


Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I. 


43 


Digitized  by  Google 


338 


466. 

Burehard  Vitztum  willigt  darein,  dass  die  von  seinen  Mündeln,  den 
Söhnen  des  Johann  von  Schlierbach,  zu  Lehen  gehenden  Zinse  in  Blotz- 
heim  durch  Heinrich  von  Rixheim  an  das  Kloster  Michelfeld  ver- 
kauft werden,  und  giebt  diesem  Heinrich  die  hief'ür  den  Mündeln  6 
übergebenen  Zinse  in  Zimmersheim  zu  gleichem  Rechte  zu  Lehen. 

Basel  1266  März  27. 

Original  int  Besirksarchiv  des  Ober-Elsass  zu  Ko/mar,  Lützel  n"  4 (A). 

Die  eingehängten  Sieget  fehlen. 

Universis  Christi  fidelibus  Burcardus  dictus  Vicedominus  salutem.  Scire  10 
volumus  universos,  quod,  cum  dominus  Hcnricus  de  Richensei[n]  partem 
feodi  quod  habebat  in  villa  Blazei[n]  ad  reditus  quinque  quartalium  spelte 
et  avene  a filiis  quondam  domini  Iohannis  militis  dicti  de  Slierbach,  Hcin- 
rico  videlicet  et  fratre  suo,  quorum  tutor  sum  legitimus,  venerabilibus  do- 
minabus  . . abbatisse  et  conventui  de  Michlenuelt  venditionis  alienaret  titulo,  15 
nos  eidem  venditioni  nomine  dictorum  pupillorum  sub  hac  consensimus 
pactione,  ut  idem  Henricus  de  bonis  suis  apud  Zumersheim  ad  cum  iure 
proprietatis  pertinentibus  reditus  sex  quartalium  tarn  avene  quam  siliginis 
eodem  iure  quo  habebat  ad  ius  dictorum  pupillorum  transferret,  de  quibus 
reditibus  nobis  assignatis  loco  alienati  feodi  eum  eodem  iure  quo  primum  20 
habebat  feodum  investimus.  In  cuius  rei  testimonium  sigillo  mco  duxi  pre- 
sentem cedulam  sigillandam.  Dat.  Basilce,  anno  domini  ftuCL&vl,  sexto  kaL 
apriL,  presentibus  H[einrico]  Camerarii,  C.*)  cantore  canonicis  Basiliensibus, 
magistro  Henrico,  magistro  Rüdolfo,  Martine  et  aliis  quampluribus  fidedignis. 
Nos  C.*)  cantor  et  II[einricus]  Camerarii  canonici  Basilienses  predicti  ad  25 
maiorem  certitudinem  rogatu  parcium  sigilla  nostra  presentibus  duximus 
apponenda. 

467. 

Item  ein  brieff  inhaltcndc,  wie  tcchan  [und  capitel]  zu  s.  Peter  zu  Basel  hem 
probst  und  capitel  zu  s.  Lienhart  ein  hui»  und  hofstatt  uff  s.  Lienhartz  berg  30 
umb  111  Ib.  ze  kouffen  geben  haben,  datum  im  mertzen  anno  1266. 

Item  litera  vcndicionis  cuiusdam  domus  et  aree  site  super  monte  sancti 
I-eonardi  vallo  civitatis  contiguc,  quam  quidam  milcs  vendidit  dominis  in 
sancto  Leonardo  pro  III  lb.  den.,  de  qua  domo  quondam  dabatur  annuus 
census  IX  den.  Basil.  — 1266  März  — 35 

Das  deutsche  Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B. 

fol.  48*  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  das  lateinische  Regest  im  weissen 

Buch  von  1500  St.  Leonhard  D.  fol.  146  ebendort. 


466.  a)  vtrsehritbtn  für  F.'rchenfridi/ 


Digitized  by  Google 


339 


4(58. 

Graf  Rudolf  von  Habsburg  und  einige  Edle  aus  der  Schweiz  und 
aus  Schwaben  bekennen , von  Nicolaus  de  Pizzocottis  in  Bologna  hundert- 
undachtzig  Bologneser  Pfunde  geliehen  erhalten  zu  haben,  und  ver- 
5 sprechen  deren  Rückzahlung  innert  dreier  Monate. 

• — 1266  April  4. 

[Savioti]  Anna/i  Bo/oguesi  3/2,  40p  n"  749  nach  einem  Auszug  des  Giaco- 
bino  tf  Aldoirr andino  im  Archiv  Bologna,  mit  der  Überschrift  Rodolfo 
conte  d’Abspurgo  ed  alcuni  nobili  d’Oltremonte  ricevono  denaro  a mutuo 
10  da  Niccolö  Pizzigotti.  Ebendort  .}//,  t95  die  Bemerkung:  L’oro  fu 
mutuato  dal  contc  e con  lui  da  dodici  nobili  alunni  del  nostro  studio 
tutti  o di  Luccma,  o di  Basilea,  o d'altri  luoghi  circonvicini  nell' 
Elvezia  e nell’  Alemagna,  che  intervennero  per  quel  che  penso  a cauzione. 

Regesten:  Böhmer  S.  476.  — Münch  2,  57  n“  2J. 

15  MCCLXVI,  quarto  intrante  aprile,  dfominus]  Rodulfus  comes  de  Abes- 

purg,  dfominus]  lohannes  dfomini]  Anialdi  de  Guildee,  dfominus]  Chunradus 
de  Esquiling,  dfominus]  Trollericus  canonicus  Turicensis,  dfominus]  Guarmerius 
Stamati  de  Luccma,  dfominus]  Bertholdus  de  civitate  Basileensi,  dfominus] 
Henricus  filius  dfomini]  Iacobi,  Chunradus  de  Langberg,  dfominus]  Iacobus 
20  dfomini]  Rodulfi  de  Turogo,  dfominus]  Henricus  dfomini]  Rodulfi  Marsii, 
dfominus]  Henricus  dfomini]  Rambaldi  militis,  dfominus]  Henricus  magistri 
Eccelini,  dfominus]  Ugo  dfomini]  Chunradi  de  Turri  promiserunt  in  solidum 
dfomino]  Nicholao  de  l’izzocottis  dare  et  reddere  centumoctuaginta  libras 
Bononienses  hinc  ad  tres  menses  proximos  ex  causa  mutui  ex  instrumento 
25  scripto  manu  Michaelis  Franzoni  notarii  hodie  facto  in  cambio.  l’resentibus 
Medctaxio  bedello  dfomini]  Guidonis  de  Suzaria,  Petro  dfomini]  Amoldi, 
dfomino]  Corradino  Rolandi  Rubei,  Antonio  dfomini]  Orti  et  Adelardo 
dfomini]  Betanoni  testibus,  qui  ipsos  contrahcntes  cognoscere  dixerunt  et  sic 
scribi  feccrunt. 


30  4<>9. 

Item  ein  brieff  inhaltend,  wie  Cünrat  von  Muospach*)  sin  hus  an  der  Suter- 
gassen neben  dem  hus  zu  Menlin  den  herren  zu  s.  Lienhart  umb  60  lb.  ze 
koufien  geben  hat,  und  got  gedachten  herren  ze  s.  Lienhart  iaeriiehen  3 lb. 
und  14  sh.  zins  und  4 ringe  ze  wysung.  datum  den  10.  mai  anno  1266. 

85  — 1266  Mai  10. 

Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B.  fol.  76  im 
Staatsarchiv  zu  Basel.  — Lateinisches  Regest  im  weissen  Buch  von 
ijoo  St.  Leonhard  D.  fol.  i$jw  ebendort  mit  der  Bezeichnung  domus 
in  der  Suterstrassen  iuxta  viculum  dictum  Mcnlins  Stege. 


40  469.  »)  Murspich  in  der  Vorlage, 


Digitized  by  Google 


340 


470. 

Ablassbrief  des  Bischofs  Heinrich  von  Basel  zu  Gunsten  des  Klosters 
St.  Maria  Magdalena.  — 1266  August  10. 

Regest  im  Brief  tafelnbuch  von  1506  St.  Maria  Magdalena  L.  fol.  16 
im  Staatsarchiv  su  Basel.  5 

Hie  ist  ein  latinscher  brieff,  wüst  uss  etlichen  appios  so  uns  geben 
hat  der  hochwirdig  fiirst  und  herr  Heinricus  byschoff  re  Basel,  und  diser 
aplos  wert  numen  II  ior  lang,  dorum  so  ist  der  brieff  nit  me  nutz.  Doch 
sol  man  in  hie  lossen  ligen,  ob  es  sich  hienoch  begebe,  dz  man  ein  sAlichs 
oder  desglichen  begertte  zu  erwerben,  dz  man  denn  ein  anzAigung  funde.  10 
Datum  dis  brieffs  XI1CLXVI,  quarto  ydus  augusti. 

471. 

Das  Domstift  und  das  Stift  St.  Leonhard  in  Basel  verkaufen  dem 
Stift  Beromünster  ihre  Besitzungen  zu  GotUenschwyl  und  Zezwyl  und 
übertragen  ihm  den  Zehnten  zu  Kulm.  15 

Basel  1266  September  15. 

Original  im  Archiv  des  Stiftes  Münster  (A). 

Sch'öpjlin  Alsatia  1,  jy)  n"  6jS  aus  einem  Copialbuch  von  Munster 
mit  dem  Datum  XIV.  kal.  oct 

Die  (an  Pergamentstreifen  hangenden)  Siegel  fehlen.  20 

Conradus  decanus  et  capitulum  ccdcsic  Basiliensis,  Alberchtus  pre- 
positus  et  conventus  sancti  I-eon(hardi]  Basiliensis  universis  presentem 
literam  inspecturis  salutem  in  domino.  Cum  vita  hominum  sitbrevis,  memoria 
labilis,  ca  que  fiunt  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  tempore,  scripturarum 
solent  testimoniis  perhennari.  Noverint  igitur  presentes  et  posteri,  quod  nos  25 
posscssiones  nostras  sitas  in  villis  Gundolzwilc,  Cezwile,  videlicet  agros  cultos 
et  incultos,  prata  domos  arcas  molcndinum  nemora  pascua,  que  omnia  titulo 
proprietatis  possedimus,  cum  Omnibus  suis  iuribus,  pertinentiis  et  appendiciis 
titulo  vendicionis  pro  quinquaginta  et  octo  marcis  argenti  transtulimus  in 
viros  honorabilcs  . . prepositum  et  capitulum  ecclesic  Bcroncnsis  Constanti-  30 
ensis  dyocesis,  quas  quinquaginta  et  octo  marcas  conlitemur  nobis  plenarie 
persolutas  et  in  usus  ncccssarios  ccclesiarum  nostrarum  conversas.  l’ensata 
etiam  ecclcsiarum  nostrarum  utilitate  decimam  in  villa  Kulmbe,  quam  ab 
hospitali  Morbacensi  pro  censu  quinque  solidorum  possedimus  iure  hcreditario, 
transtulimus  in  predictos  prepositum  et  capitulum  Beronenfscs],  promittentes  33 
eisdem  pro  nobis  et  successoribus  nostris  de  supradictis  omnibus  et  sin- 
gulis  debitam  warandiam,  et  renuctiamus*)  exceptioni  non  numerate  peccunie, 


471.  a)  so  in  A. 


Digitized  by  Google 


341 


beneficio  restitutionis  in  integrum  et  omni  iuris  auxilio  canonici  et  civilis, 
per  quod  dicta  vendicio  et  decime  translacio  posset  in  posterum  infirmari. 
Actum  et  datum  Basilce,  anno  domini  MCCL.'vYI,  xvft  kalcndas  octobr.  In 
cuius  rei  testimonium  nos  decamis  et  capitulum  Basilien[ses],  nos  prepositus 
5 et  convcntus  sancti  Leon[hardi]  sigilla  nostra  prcsentibus  dedimus  appendeuda. 
Testes  de  capitulo:  Conradus  dccanus,  Heinricus  scolasticus,  Erkenfridus 
cantor,  Heinricus  Camerarii,  Heinricus  de  Hegendorf,  lohannes  de  Ratolstorf, 
Rudegerus  de  Columbaria,  Dietricus  de  Bercholz,  Dictricus  de  Fine,  Lutoldus 
de  Constantia,  Wernherus  Scalarii,  et  alii  quamplures  fidcdigni. 


10  472. 

Im  Streite  des  Dcutschordenshanses  zu  Freiburg  i B.  mit  Walter  Bieder- 
mann über  des  letztem  Zugehörigkeit  zum  Orden  ist  Se/tiedsmann  von 
Seiten  des  Ordenshauses  magister  Heinricus  dictus  Kdchilin  Basiliensis. 

Freiburg  tz66  Oktober  16. 

15  Schreiber  Urkundenbuch  der  Stadt  Freiburg  i/B.  l,  67  n"  /"  nach  dem 
Original  im  dortigen  Stadtarchiv. 

473. 

Mangold  Zir scher,  Bürger  von  Basel,  vergleicht  sich  mit  dem  Kloster 
Michelfeld  über  den  Besitz  des  ihm  vordem  vergabten  Gutes. 

20  — 1266  Oktober  27. 

Original  im  Bezirksarchiv  des  Obcr-Elsass  zu  Kalmar,  IMtzel  n°  147  (A ). 

Die  Siegel  sind  abgefallen-,  es  hängen  noch  ihre  Befestigungen,  ein 
Band  und  eine  Schnur. 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  Albertus  prepositus 
25  et  conventus  de  sancto  Leonardo  Basilec  noticiam  rei  geste.  Notum  facimus 
omnibus  quos  scire  fucrit  oportunum,  quod  Manegoldus  civis  Basiliensis 
dictus  Zirschcre  et  uxor  eius  Gerdrudis  ad  nostram  et  subscriptorum  pre- 
sentiam  venientes  sc  ac  sua  pro  eterno  premio  donaverunt  monasterio  de 
Michelvelt  ordinis  Cysterciensis  et  coram  nobis  professi  sunt  publice  hoc 
30  fccisse  ac  domuni  suam  cimitcrio  nostro  contiguam,  quam  a nobis  hcreditario 
iure  tenebant  pro  censu  annuo  sex  denariorum  pro  duobus  anniversariis  et 
precio  unius  messoris,  in  manus  nostras  publice  resignarunt,  ut  eam  . . ab- 
batisse  nomine  convcntus  dicti  monasterii  concedcremus,  quod  et  fecimus 
salvo  ecclesie  nostre  iure.  Obligaverunt  sc  etiam  dicti  Manegoldus  et  Gcrd- 
85  ruth,  ut  quamdiu  viverent  darent  sol[idum]  ipsi  monasterio  annis  singulis  in 
pcnthccoste.  Elapso  igitur  aliquo  tempore  mortua  est  Gerdrudis,  qua  de- 
functa  volcns  cum  alia  contrahere  Manegoldus  voluntarie  convcnit  cum  soro- 
ribus  antedictis  Ita  abbatissa  et  convcntu,  quod  daret  eis  quatuordecim  libras 
vivens,  et  alia  bona  sua  libere  haberet  et  de  hiis  statueret  quiequid  vellet 


Digitized  by  Google 


342 


et  domus  prefata  post  mortem  Manegoldi  ad  ipsum  monasterium  devolveretur, 
ncc  hoc  impcdirc  posscnt  uxor  eins  nee  filii  nec  heredes  aliqui  nec  paupertas 
aliqua  nec  egestus  nec  Casus  aliquis  quicumquc  posset'  aliquatenus  evenire. 
Hane  conventionem  inter  se  factam  partes  ambe  in  nostra  presentia  confesse 
sunt.  Sciendum  est,  quod  pro  anniversario  Gerdrudis  dabitur  nobis  de  domo  5 
eadem  solidus  annuatim,  similitcr  pro  anniversario  Manegoldi.  In  cuius  facti 
memoriam  hec  littera  civitatis  Basiliensis  et  nostri  sigillorum  munimine  est 
munita.  Huius  ctiam  rei  testes  sunt : frater  Gerwinus  ordinis  fratrum  Minorum, 
Hercha  et  Agnes  sorores,  Chunradus  de  Löffinberk  frater  de  Michelveit, 
Wernherus  custos,  Petrus,  Fridericus,  Nicolaus,  Fridericus,  Iohannes,  Clu'in-  10 
radus  et  Burchjardus]  dictus  Bisere,  fratres  nostri,  Hartmannus  subdiaconus, 
Waltherus  ad  Stellam,  Iohannes  de  sancto  Martino,  Iohannes  Masir  cives 
Basilienses  et  quidarn  alii  fidedigni.  Act.  anno  domini  MCCl.xvi,  in  vigilia 
apostolorum  Symonis  et  lüde. 


474.  15 

Bischof  Heinrich  von  Basel  bestätigt  die  von  den  Domherren  ge- 
troffenen Massnahmen  zur  Errichtung  eines  Brunnens  auf  dem 
Münsterplatz.  — 1266  November  6. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  bischöfliches  Archiv  n"  1 (A). 

Das  an  einem  Pergamentstreifen  hängende  Siegel  des  Bischofs  ist  stark  20 
beschädigt.  S.  Abbildung  n"  15. 

Trouillat  2,  167  »*  12  nach  einem  Vidimus  von  1768  im  bischöflichen 
Archiv.  Hier  ist  zu  lesen: 

Z.  12  in  perpetuum  statt  imperpetuum. 

Z.  13  refortorium  statt  refectorium.  25 

Z.  18  proximo  statt  proxime. 

Z.  rp  die  Worte  pro  nobis  et  nostris  stehen  in  A auf  Rasur. 

Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die  Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  234. 


475. 

Die  Brüder  Gottfried  mul  Eberhard,  Grafen  von  Habsburg,  ver-  30 
sichten  gegen  das  Kloster  Wettingen  auf  ihre  Rechte  an  Leuten  su 
Dietikon  und  Schlieren.  Basel  1266  November  8. 

Actum  Basilee  in  curia  prepositi  maioris  ccclcsic  Basiliensis. 

Archiv  des  Gottshauses  Wettingen  S.  po7  «*  j.  — Herrgott  genea/ogia 
2,  JptS  n'  482.  — Böhmer  S.  473.  — Münch  I,  22  n“  12p.  35 


Digitized  by  Google 


343 


476. 

Mechtild,  Tochter  Rudolf  Krämers  in  Ruf  ach,  schenkt  dem  Kloster 
Klingenthal  ihr  sämtliches  Gut.  Ruf  ach  1266  Dezember  4. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  jS  (A). 

5 Es  hängt  an  Pergamentstreifen  das  Siegel: 

f SIGILLUM  . RUBIACE IVITATIS  und  im  Siegelfeld 

SCA  . MARIA.  5.  Abbildung  n‘  142. 

Auf  der  Rückseite  ist  von  einer  Hand  des  tj.  fh.  bemerkt:  sororis 

Mehthildis  de  Rvbiaca. 

10  In  nomine  patris  et  filii  et  Spiritus  sancti  amen.  Noverint  universi, 

quos  nossce  fuerit  oportunum,  quod  ego  Maeht[ildis]  filia  Rvidolfi  dicti  Institoris 
de  Rvbiacho  dcfuncto  utroque  parente  meo  desiderans  domino  in  religione 
perpetuo  famulari  omnem  hereditatem  meam  tarn  in  inmobilibus  quam  etiam 
in  mobilibus,  que  successionis  iure  libere  possederam  et  quietc,  ad  laudem 
15  et  gloriam  domini  mei  Iesu  Christi  et  gloriose  matris  eius  virginis  Marie 
contuli  voluntarie  per  manum  Burchardi  patrui  atque  tutoris  mei  monasterio 
sororum  in  Clingintal  pro  salute  mea  et  parentum  meorum  ab  eisdem  soro- 
ribus  perpetuo  possidenda.  Acta  sunt  autem  hec  anno  domini  MCCl.xvi,  in 
choro  ecclesie  Rvbiacensis,  1L  non.  deccmbr.,  presentibus  honestis  religiosis 
20  ac  secularibus  viris  quorum  nomina  sunt  subscripta.  Aderat  frater  Rvidolfus 
conversus  de  predicto  monasterio,  in  cuius  manus  vice  claustri  supradicta 
omnia  resignavi.  Aderant  etiam  frater  Achilles  et  frater  Chvnradus  dictus 
de  Constantia  fratres  ordinis  l'redicatorum  de  domo  Basiliensi,  item  Wcrn- 
herus  dictus  Kraphe  et  Hugo  de  Egisheim  milites,  Rvidolfus  dictus  Hase, 
25  lohannes  zim  Brunne  dictus,  Lvitoldus  avus  meus,  Chvno  et  frater  suus  filii 
Rvidolfi  dicti  Silbirsach  et  Chvnradus  Moichinhein  dictus  et  alii  quamplures. 
Ad  maius  igitur  firmitatis  robur  petii  et  optinui  sigillo  civitatis  Rubiacensis 
hanc  littcram  sigillari. 


477. 

so  Berthold  Greslin  und  seine  Frau  vergaben  dem  Kloster  Klingenthal 
Güter  in  Neuenstein  und  empfangen  sie  wieder  auf  Lebenszeit. 

— 1266  

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n‘  (A). 

An  einem  Pergamentstreifen  hängendes,  stark  beschädigtes  Siegel  der 
35  Stadt  Ruf  ach.  S.  Abbildung  n‘  142. 

Bertholdus  Griesilin  et  I.vgardis  uxor  ipsius  omnibus  presens  scriptum 
intuentibus  noticiam  subscriptorum.  Tenore  presencium  omnibus  innotescat, 
quod  nos  pro  remedio  animc  nostre  monasterio  sororum  in  Klingindal  con- 
tulimus  1111"  schados  sitos  in  Nvwinstein  tali  conditione  adiecta,  quod  idem 


Digitized  by  Google 


344 


schadi  nobis  a predictis  sororibus  concessi*)  iure  feodali  usque  ad  terminum 
vite  nostre  pro  censu  unius  solidi  annuatim  persolvendi  postca  ad  predictum 
monasterium  libere  revertantur.  Acta  sunt  hcc  anno  domini  ÄCCLXvf.  Testes 
autcm  qui  aderant  sunt : Bvrchardus  riiius  Billungi,  Hugo  miles  de  Egisheim, 
Lvtholdus  dictus  Gesselere.  5 


178. 

Die  Grafen  Rudolf,  Dompropst  zu  Basel,  Gottfried  und  Eberhard 
von  Habsburg  schenken  dem  fohanniter hause  zu  Hohenrain  ihren 
Zehnten  zu  Muhen.  Basel  1267  Januar  S. 

Actum  in  Basilca  in  curia  venerabilis  domini  dei  gratia  Basiliensis  10 
episcopi. 

Xeugart  Codex  diplomaticus  2,  2jp  «'  ppj.  — Böhmer  S.  476.  — Münch 
/,  27  n°  154. 


479. 

Papst  Clemens  IV.  überträgt  dem  Predigerorden  die  Aufsicht  über  15 
Klöster  von  Augustinerinnen.  Viterbo  1267  Februar  6. 

Abschrift  in  Vidimus  des  fratcr  Hermannus  prior  provincialis  fratruin 
ordinis  I’redicatorum  per  Tbeuthoniam  d.  d.  Basel  1287  Januar  27  im 
Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  n"  124  (ß). 

Martene  thesaurus  Hovus  anecdolorum  2,  446  n°  435.  — Potthast  tppjj.  20 
An  Seidenfäden  hängt  das  Siegel: 

S . PRIOR1S  . PVINC  . F . . PREDIC  . THEVTHONIE.  S.  Ab- 
bildung n"  $6. 


480. 

Das  Kloster  Klingenlhal  Zeiht  dem  Otto  von  Sulz,  Bürger  von  Rhein-  25 
felden,  und  seiner  Frau  Güter  zu  Wehr  auf  Lebenszeit. 

Klingenthal  1267  Mars  7. 

Originale  im  Staatsarchiv  su  Basel,  Klingenthal  n“  40  (A)  und  n'  40  “ 
(A')-  — Deutsche  Übersetzung  aus  dem  16.  Jh.  Klingenthal  Copiatbuch 
S.  fei.  tu  ebendort.  30 

Die  Urkunde  liegt  in  zivei  von  verschiedenen  Händen  geschriebenen 
Ausfertigungen  vor. 

An  Pergamentstreifen  hängen  die  Siegel  i’on  Klingenthal  und  Walther 
von  Klingen.  S.  Abbildungen  n"  6j  und  90. 


477 • a)  in  idem  das  i auf  Rasur,  ebenso  hinter  schadi  und  concessi  radierte  Stellen , 


35 


Digitized  by  Google 


345 


Universis  Christi  fidelibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  . . 
priorissa  totusque  conventus  sororum  monasterii  de  Klingintal  secundum 
instituta  fratrum  Predicatorum  degencium  sinceram  in  domino  caritatem. 
Noverint  omnes  quos  nosce  fuerit  oportunum,  quod  nos  Ottoni*)  de  Sülze 
6 burgensi  de  Rinveldin  et  Anne  uxori  sue  et  liberis,  quos  ab  eisdem  procrc- 
ari  contigerit,  duas  scoposas  unam  sitam  in  superiori  villa  Werra  et  aliam 
in  inferiori,  per  quas  antca  a nobili  viro  domino  Walthero  de  Klingin  fuerat 
infeodatus,  sub  annuo  censu  duorum  solidorum  usualis  monete  in  fcsto  bcate 
Verene  solvendorum  quamdiu  b)  vixerint  concedimus  possidendas,  hiis  adiectis 
10  condicionibus,  quod,  si  predictus  0[tto]  mortua  nunc  uxore  sua  aliam  duxerit, 
libcri  ab  eadem  procreati  in  eodem  iure  succedent.  Si  autcm  ipso  mortuo 
uxor  sua  alium  duxerit,  liberi  ab  ipso  nati  nullum  ins  in  predictis  possessio- 
nibus  obtincbunt  Ceterum,  si  antedictum  0[ttonem]  ius,  quod  in  predictis 
possessionibus  habet,  alienare  vendere  vel  distrahere  contigerit,  nobis,  si 
15  emere  voluerimus,  pro  minori  precio  prout  conpetens  fuerit  exhibebit.  Si 
autem  emere  noluerimus,  aliis  vendere  nullo  modo  ipsum  inpcdiemus.  Et 
ne  possit  super  premissis  aliquis  dubitacionis  scrupulus  suboriri,  presentem 
cartam  sigillis  nostro  et  supradicti  domini  Waltheri  de  Klingin  duximus  con- 
signandam.  Nos  Waltherus  de  Klingin  rogati  per  dominas  conventum  et 
30  Ottonem  supradictos  concessimus  sigillum  nostrum  presentibus  appendendum. 
Interfuerunt  testes  domini  Vlricus  de  Gvtcnburc  miles,  Henricus  Eschcnzcr, c) 
Steimar,  Bertholdus  de  Tegervelt,  Henricus  de  Tetingin, d)  Wernherus  ad- 
vocatus,  filius  Armanni,  Bvrcardus*)  Lupus,  Vlricus  Marc  et  alii  fide  digni. 
Actum  Klingindal,  anno  domini  M<XLSvfi,  non.  marcii,  indictione  X. 


25  481. 

Item  ein  brief  inhaltende,  wie  die  herren  zu  s.  Lienhart  uff  gethan  resing- 
natzion  ein  huß  an  der  Spalen  gelegen  Cunraten  München  und  Mechtel  siner 
frouwen  umb  18  1b.  verliihen  haben,  datum  uff  reminiscere  anno  1267. 
Litera  elocacionis  hereditario  iure  domus  et  aree  ante  portam  Spalon  forinsi- 
30  cus  site,  cuius  fundus  ad  dominum  Conradum  Mönch  militem  Basiliensem 
pertinet,  quam  nobis  mulier  qucdam  Christina  dicta  pro  rcmcdio  animc  sue 
dedit  pro  annuo  censu  XVlll  den.  in  dicte  mulieris'anniversarii  die  persolvendis. 

— iz6j  Mars  13. 

Das  deutsche  Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh.  St.  Leonhard  B. 
35  fol.  pf  im  Staatsarchiv  zu  Basel.  — Das  lateinische  Regest  im  weissen 
Buch  von  150a  St.  Leonhard  D.  fol.  166  ebendort. 


480.  a)  Otthoni  Ax.  b)  quandiu  Ax,  c)  Heinricus  Eschencere  Ax.  d)  Heinricus  de 
Tetingen  A1.  e)  Bvrchardna  Al. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Baael.  I,  44 


Digitized  by  Google 


346 


482. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  gestattet  dem  Kloster  Olsberg  die  Ver- 
pfändung von  Häusern  zu  Basel  an  Rudolf  Fuchs , Bürger  daselbst. 

Basel  1267  April  20. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Aarau,  Olsberg  «'  55  CA).  5 

An  Bändern  hängen  die  Siegel  des  Bischofs  und  der  Stadt. 

H[enricus]  dei  gratia  Basilicnsis  episcopus  universis  presentes  litteras 
inspecturis  salutem  in  domino.  Noverint  universi  presencium  inspectores, 
quod  nos  articulo  nccessitatis  iminente  abbatissc  et  conventui  dominarum 
de  Ölsperch  ordinis  Cisterciensis  nostre  dioccsis  causa  necessitatis  diligcnter  10 
apud  nos  inquisita  et  approbata  indulsimus  et  presentibus  indulgeoius  et 
conccdimus,  ut  domus  quasdam,  unam  videlicct,  in  qua  inhabitavit  Henricus 
quondam  dictus  Hower,  et  aliam  superiorem  eidem  contiguam  lapideas,  nec 
non  duas  ligneas  retro  eandem  domum  contiguas  et  horreum  nec  non  duas 
domos  ligneas  es  opposito  sitas  ipsis  abbatissc  et  conventui  a prcdicto 
Henrico  dicto  Hower  cive  nostro  in  ultima  collatas  voluntate  pignori  Ruo- 
dolfo  dicto  Wlpi  civi  nostre  civitatis  pro  quadraginta  marcis  possent  obli- 
garc,  et  nos  utpote  cognitores  negocii  legitime  contracti  prefatum  Rfuodolfum] 
civem  nostrum  promittimus  in  iure  pignoris,  quod  ei  in  eisdem  domibus 
conpetit,  et  ipsas  abbatissam  et  conventum  manutencre  et  mediante  iusticia  20 
deffcnsare.  In  cuius  rei  tcstimonium  presentem  littcram  sigillo  nostro  et 
conmunitatis  civitatis  nostre  Basiliensis  duximus  sigillandam.  Actum  et  dat. 
anno  domini  ftcCL&vft,  quarta  feria  post  pascate. 

483. 

Berthold  der  Schaffner  von  Pfäffingen  schenkt  dem  Kloster  Klein-  25 
Lützel  sein  Ross  und  seine  Waffen.  — 1267  April  23. 

Abschrift  von  1295  im  Cartular  St.  Leonhard  11.  fol.  6"  n"  24  im  Staats- 
archiv zu  Basel  (B). 

Trouillat  2,  171  n"  12p  nach  B.  Hier  ist  S.  172  Z.  12  statt  innovio 
zu  lesen  innovo.  30 

484. 

/.  Schiedsspruch  des  Ritters  Heinrich  Steinlin  zwischen  den  Rittern 
Kappcler  und  dem  Kloster  Klingenthal  über  Güter  zu  Knöringen. 

Basel  1267  April  24. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n‘  41  (A).  35 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  13.  Jh.  bemerkt:  von  den 
von  Cappellen  Knöringen. 

Eingehängtes  Siegel: 

f SIGILL  . HEINRICI  . STEI  . . INI.  5.  Abbildung  «•  118. 


Digitized  by  Google 


347 


II.  Schiedsspruch  des  Ritters  Konrad  von  Frick  zwischen  dem  Kloster 
Klingenthal  und  den  Rittern  Johann  und  Otto  Kappeier  über  Güter 
zu  Knöringen.  Säckingen  1267  April  2$. 


Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Klingenthal  n"  42  (A). 

5 Eingehängtes  Siegel : 

S . W . . RICI  .ET I . DE  . CHI RC.  S.  Ab- 

bildung n"  ijS.  , 

Die  Urkunden  I und  II  sind  von  verschiedenen  Händen  geschrieben. 

II. 


I. 

10  Ego  Heinricus  Steinlinus  miles 
Basiliensis  arbiter  electus  a parte  . . 
dictorum  Kappeller  militum  in  causa, 
que  vertitur  inter  ipsos  et  dominas 
de  Chlingental  super  possessionibus  in 
15  Amoltspach,  sic  pronuncio  inquisita 
veritate  et  circumstanciis  ac  habito 
consilio  proborum  militum  et  sapient- 
um,  quod  predicti  milites  dicti  Kap- 
peller actores  primo  debent  docere, 
SO  quo  iure  petant,  hoc  cst,  quod  ad- 
ducant  ad  diem  warandum  suum  quem 
invocant  videlicet  Turingum  de  Ram- 
stein,  a quo  se  dicunt  istas  posses- 
siones  iure  feodali  tenere.  Et  si  hoc 
25  fecerint,  quod  deindc  predicte  domine 
sibi  tenentur  foro  conpctenti  et  loco 
et  termino  respondere  salvis  sibi  ex- 
ceptionibus  restitutionum,  si  in  pre- 
missis  possessionibus  aliquid  eis  est 
30  violenter  ablatum,  hoc  est  si  sunt  in 
sua  possessione  pretcr  iusticiam  gra- 
vate.*)  Dat  et  pronunciatum  Basilee, 
anno  domini  MiXL^vü,  vill  kl.  maii. 


Ego  Cvnradus  dictus  de  Vriche 
niilc«  arbiter  electus  a parte  dominarum  de 
ciingintal  in  causa,  que  vertitur  inter  ipsas 
et  dominum  lohannem  et  Ottonem 
fratrem  suum  milites  dictos  Kapellcr 

super  possessionibus  in  Arnoltspach,  sic  pro- 
nuncio  inquisita  veritate  et  circumstanciis  ac 
habito  consilio  proborum  militum  et  sapientum, 
quod  predicti  milites  dicti  Kapeller  actores 
primo  debent  docere,  quo  iure  petant,  hoc  est, 
quod  adducant  ad  diem  warandum  suum  quem 
invocant  videlicet  Turingum  de  Ramstein,  a quo 
se  dicunt  istas  possessiones  iure  feodali  tenere. 
Et  si  hoc  fecerint,  quod  deinde  predicte  domine 
de  Ciingintal  ipsis  tenentur  foro  conpetenti 
et  loco  et  termino  respondere  salvis  sibi  ex- 
ceplionibus  restitutionum,  si  in  premissis  posses- 
sionibus aliquid  eis  est  violenter  ablatum,  hoc  est 
si  sunt  in  sua  possessione  pretcr  iusticiam 
gravate.  Dat  et  pronunciatum  Seconis, 
anno  domini  A&L&vft ■ septimo  kal.  maii. 
Quia  proprium  sigillum  non  habeo, 
sigillo  domini  Vlrici  de  Kienberch 
militis  usus  sum. 


485. 

86  Richard  von  Gliers  verkauft  Güter  zu  Alitlcl-Afüsbach  an  Hedwig , 
Gattin  Alberls  des  Färbers  zu  Basel,  welche  dieselben  von  dem  Stift 
St.  Leonhard  geliehen  erhält.  . 

— 1267  April  — 


484-  a)  gravati  in  A. 


Digitized  by  Google 


348 


Abschrift  von  129s  !m  Cartuiar  St.  Leonhard  H.  fol.  10"  «*  4$  im 

Staatsarchiv  zu  Basel  (B).  — Regest  in  der  Registratur  des  16.  Jh. 

St.  Leonhard  B.  fol.  2lr  ebendort. 

Trouillat  2,  172  n r 130  nach  B.  Hier  ist  tu  lesen : 

S.  173  Z.  2 scrupulum  statt  scripulum.  5 

Z.  12  voluntate  statt  volontate. 

Z.  28  appropriavit  statt  applicavit. 

Z.  38  facti  statt  rei. 

5.  174  Z.  4 C.  et  C.  statt  C.  et  T. 

Z.  6 C.  statt  T.  10 

Regest  bei  Munch  t,  27  a*  1 36. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  thut  dem  Orden  von  Citeaux  kund,  dass 
er  das  Kloster  Michelfeld  nach  B lots  heim  verlegt  habe. 

Basel  1267  Juni  18.  16 

T rouillat  2,  174  n°  1 31  nach  dem  Cartuiar  von  Lützel.  — Sch'cpfiin 

Alsatia  l,  438  n*  643  — Ga/lia  christiana  13,  instrumenta  229  a'  49. 

— Revue  <f  Alsace  1860,  236. 

487. 

Das  Domstift  leiht  dem  Leutpriester  von  Schöft/and,  Arnold  von  20 
Liebegg,  den  Schürhof  und  eine  daran  stossende  Hofstatt  zu  Erbrecht. 

— 1267  Juni  iS. 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  Jh.  im  Cartuiar  St.  Peter  H.  fol. 

32 ’ »•  103  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (B). 

Arnold  S.  328  nach  B.  25 

Rvdolfus  prepositus,  Cvnradus  dccanus  et  capitulum  ecclesie  Basiliensis 
Omnibus  Christi  fidelibus.  Noverint  universi,  quod  ego  dccanus  predictus, 
qui  511m  camerarius  ad  quem  huiusmodi  concessiones  pertinent,  territorium 
sive  aream  que  vulgo  dicitur  Schurhof  in  latere  domus  domini  lohannis 
militis  de  Vfhein  iuxta  murum  civitatis  sitam  ad  nostram  ecclesiam  perti-  30 
nentem  ad  resignationem  Burchardi  notarii  scolastici  sancti  Petri,  qui  eam 
a nobis  sub  iure  hereditario  et  annuo  censu  XX  solidorum  possedit,  item 
aliam  arcam  eidem  conüguam  ad  nos  etiam  pertinentem  et  solventem  nobis 
quatuor  solidos  annuatim  sitam  in  latere  domus  lapidee  quondam  magistri 
lohannis  de  sancto  Petro  ad  resignationem  . . relicte  lohannis  quondam  de  35 
Wilon,  que  ipsam  arcam  sub  censu  predicto  tenebat,  viro  honorabili  domino  Ar- 
noldo  dictode  Liebegge  plebano  de  Scheftelang  sicut  iuris  est  et  consuetudinis 
concessi  sub  eodem  iure  videlicet  hereditario  sive  emphiteotico  et  censu  pre- 
nominato  viginti  quatuor  solidorum  de  ambobus  areis  nobis  annuatim  sol- 
vendis  perpetuo  possidendas.  Est  etiam  condictum,  quod  de  predicta  area  40 
Schurhof  quinque  solidi  loco  census,  qui  vulgo  dicitur  erschatz,  tantummodo 


Digitized  by  Google 


349 


dari  debent,  quando  ad  id  obtulerit  se  facultas,  promittentes  nos  eidem 
doraino  Ar[noldo]  de  premissis  warandiam  debitam  perpetuo  prestituros.  In 
cuius  facti  memoriam  presentem  literam  sigillo  nostro  communi  videlicet 
capituli  duximus  roborandam.  Testes  sunt:  Vlricus  dominus  de  Tvmkein, 
5 Iohannes  cellerarius  de  Ratholzdorf,  Cvnradus  decanus  sancti  Petri,  Rvdolfus 
dictus  Kesler,  Burchardus  scolasticus  sancti  Petri  predictus,  Diethelmus  G61in, 
Burchardus  de  Schennis,  Waltherus  dormentarius  et  alii  quamplures.  Dat. 
anno  domini  ÄcCLXVn,  X11II  kal.  iulii. 

488. 

10  Das  Kloster  Olsberg  verkauft  an  Heinrich  Meier  Vechtili  und  seinen 
Schwiegersohn  Albert  das  Haus  zum  neuen  Keller  in  Basel  und  leiht 
es  ihnen  zu  Erbrecht.  Basel  1267  Juli  11. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  Varia  n"  il  (A). 

An  einer  Schnur  hängt  das  Siegel  des  Abtes  von  Lützel.  S.  Abbildung 
15  n‘  6p. 

Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  soror  Berchta  et 
conventus  monasterii  de  Olsperch  Cisterciensis  ordinis  Basiliensis  diocesis 
noticiam  subscriptorum.  Tenore  presencium  significamus  omnibus  presen- 
tibus  et  futuris,  quod  nos  voluntate  unanimi  ac  consensu  adque  de  volun- 
30  täte  ac  licencia  viri  venerabilis  domini  Cunradi  patris  nostri  in  Christo 
abbatis  de  Luzila  domum  nostram  Basilee  sitam  que  Novum  cellarium  dicitur 
Henrico  qui  Meier  Vechtili  dicitur  et  genero  eius  Alberto  pro  triginta 
marcis  argenti  vendidimus  sub  tali  forma,  quod  ipsi  domum  eandem  a nobis 
pro  censu  annuo  quinquaginta  solidorum  divisim  in  IV0'  temporum  ieiuniis 
35  solvendorum  et  quatuor  circulis  simile  in  festo  sancti  Martini  et  totidem  in 
carniprivio  et  duobus  solidis  ecclesie  sancti  Leonardi,  cuius  fundus  est  eius- 
dem  domus,  a qua  nos  ipsam  iure  hcreditario  tencmus,  iure  hereditario  re- 
ceperunt  et  nos  etiam  ipsis  duobus  et  eorum  heredibus  ipsam  iure  conces- 
simus  hereditario  possidendam.  Et  scicndum,  quod  post  mortem  anborum 
80  Henrici  et  Alberti  quicunque  domum  sepcdictam  hereditabunt,  dabunt  de 
domo  integra  pro  intraio,  quod  vulgo  dicitur  erschaz,  decem  solidos,  de  di- 
midia  V solidos,  et  si  contingeret  ipsos  duos  vel  heredes  eorum  suum  ius 
hereditarium  vendere,  emptores  eius  non  dabunt  pro  intraio  nisi  decem 
solidos.  Sciendum  etiam  est,  quod  domus  parvula  contigua  domui  sepefate 
85  ad  eam  spectat  et  duo  solidi  annis  singulis  dantur  de  ipsa,  de  quibus  dantur 
ad  cameram  ecclesie  sancte  Marie  annuatim  decem  et  octo  denarii,  novem 
in  festo  Verene  virginis  et  novem  in  festo  sancti  Hilarii.  In  premissorum 
memoriam  et  testimonium  hec  littera  dicti  domini  abbatis  nostri  et  nostri 
sigillorum  munimine  est  roborata.  Testes:  Wemherus  Rufus,  Rüdolfus  Wlpis, 
40  Vlricus  Merchant,  Hugo  ad  Lupum,  Cünradus  Howenste[nj,  Hugo  geiler  suus, 
Henricus  Isenli,  Iohannes  preco,  Iohannes  Reli,  Hugo  Bauler  et  filius  suus 


Digitized  by  Google 


360 


Hugo,  Burchardus  Viiuiani,  Wemtierus  Cholere  cives  Basilienscs  et  multi 
alii  fide  digni.  Actum  Basilee  in  domo  nostra,  anno  domini  ficCL&Vn,  se- 
cunda  feria  proxima  ante  festum  beate  virginis  Margarete*).  Nos  etiam  ad- 
vocatus  magister  consules  Basilienses  sigillum  civitatis  Basiliensis  huic  littere 
apposuimus  rogatu  parcium  suprascriptarum.  5 

489. 

Bischof  Heinrich  von  Basel  fordert  dazu  auf,  das  durch  Wassersnot 
beschädigte  Kloster  St.  Maria  Magdalena  mit  Gaben  zu  unterstützen, 
und  verküiuict  den  allen  Wohlthätern  dieses  Klosters  verheissenen 
Ablass.  — izöj  September  //.  10 

Auszug  von  i$oo  im  Briefbuch  von  1441  St.  Maria  Magdalena  E. 

fol.  J So”  im  Staatsarchiv  zu  Basel.  — Auszug  im  Brief  tafelnbuch  von 

1506  St.  Maria  Magdalena  L.  fol.  16  ebendort. 

Hie  ist  ein  latinscher  brieff,  der  wüst,  wie  der  hochwirdig  lierr  herr 
Heinrich  byschoff  zu  Basel  geblittet  allen  oberkeitten  sins  bystüms  noch  dem  15 
daz  gotzhus  sant  Marien  Magdalencn  an  den  Steinen  ußwendig  der  muren 
der  stat  Basel  gelegen  so  mercklich  durch  den  Birsich  gescheidiget  ist  und 
ein  stuck  muren  irs  begriffe  um  geworffen  hat,  daz  do  mcngklich  sin  under- 
thonen  in  der  bicht  mit  Verordnung  der  testamenten  und  och  sust  offenlich 
vermanen  den  bemelten  swestren  noch  irem  vermöigen  zu  liilff  zu  komen,  20 
und  ob  etwaz  von  iren  underthonen  inen  uberantwirt  wurde  der  bemelten 
kilchen  sant  Marien  Magdalencn  gctruwlich  der  selben  kilchen  botten  ze 
geben,  und  ob  etlich  underthonen  einich  almüsen  oder  stur  bemeltcr  kilchen 
ze  geben  verheisen  nit  bezalten  oder  mit  sumlicheit  verhielten  über  daz  zit 
inen  bestimpt,  die  selben  solten  durch  ir  lüppriester  durch  gewaltzame  des  25 
bemelten  herm  bysehoffs  Heinrich  dor  zu  gehalten  und  zu  den  geistlichen 
emptren  bis  sy  solichs  bezalten  nit  zügelossen  werden,  und  welicher  daz 
gebot  bemelten  herrn  Heinrichen  des  bysehoffs  nit  ze  halten  vermeint  der 
solt  uff  den  tag  und  an  dem  ort  durch  ziiigcr  dis  brieffs  inen  bestimpt  vor  dem 
senger  des  stiffts  Basel  erschinen  und  sin  ungehorsame  verantwirtten.  Der  30 
bemelt  herr  Heinrich  byschoff  hat  och  die  botten  bemelter  kilchen  und  so 
solich  gescheht  hantlettcn  in  sinen  sunderbaren  schütz  und  schirm  genomen 
und  gewelt,  daz  alle  so  die  bemelten  botten  und  geschellt  furer  mit  Worten 
oder  wercken  understünden  ze  hindren,  cs  were  denne  sach  daz  sy  inwendig 
achtagen  bemelten  botten  gnüg  detten,  in  den  bann  gefallen  sin  solten  35 
und  durch  die  selben  botten  also  bennüg  verkündet  und  uligerufft  werden 
so  lang  bis  dz  sy  billich  Widergeltung  thetten,  desglichen  daz  sy  die  botten 
egemelter  geschefftcn  mit  aller  ersamckeit  fruntlich  empfochen  und  kein 
Schätzung  von  inen  nemmen  oder  Vordren  solten,  es  were  ioch  welicherley 
gebuw  sy  in  iren  kilchen  hetten.  Er  hat  och  inen  gebotten,  daz  sy  iren  40 


488.  a)  Zwischen  virginis  und  Margarete  steht  Katerine  durch s; estrich in. 


Digitized  by  Google 


361 


underthonen  und  dem  volck  den  applos  durch  disen  brieff  angezöigt  er- 
öffnen und  dapfferlichen  verkünden  sollen.  Denne  der  selb  herr  byschoff 
Heinrich  hat  geben  allen  denen,  so  zu  uffnemung  der  gebuw  bemelter  kilchen 
ir  almäsen  geben  und  zusenden,  XL  tag  uffgesetzter  büß.  Gregorius  der 
5 IX  bopst,  ein  stiffter  bemelten  Prediger  ordens,  hat  zu  ewigen  zitten  be- 
meltem  orden  teglich  durch  die  osterwuchen  ein  ior  applos  geben,  in  der 
kilchwichung  C tag,  in  unser  frowen  tag  der  Verkündung  XL  tag,  in  dem 
tag  unser  lieben  frowen  der  hymelfart  XL  tag.  Und  über  diese  ding  alle 
herr  Innocencius  der  fierd  hobst  hat  disen  applos  bestettiget  und  dor  zu 
10  geben  und  gemeret  bemeltem  orden  teglich  XL  tag.  Otto  der  Cardinal  und 
legat  XL  tag.  Brüder  Hugo  Cardinal  und  legat  XL  tag.  Der  ertzbyschoff  von 
Bysantz  durch  bcpstliche  Bewilligung  XL  tag.  Also  tut  die  summ  des  teg- 
lichen  applos  IICXL  tag  ußgeschlossen  den  applos  in  den  ostren,  och  in  den 
monetten  und  kilchwichungen,  och  on  den  der  in  obgemelten  hochziten 
15  egemcltcm  orden  verliehen  ist,  welichen  applos  all  güttetter  desselben  ordens 
erlangen.  Daz  datum  wyset  MCCLXVU  ior,  uff  den  XI  tag  des  monetz  Sep- 
tember.*) 


490. 

Das  Stift  St.  Leonhard  leiht  Hiltwin  dem  Scherer  ein  Haus  heim 
20  Eselthürlein,  welches  ihm  seine  Schwiegereltern  verkauft  haben,  zu 
Erbrecht.  Basel  1267  September. 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Leonhard  n“  23  (A). 

Arnold  S.  32g  nach  A. 

An  einem  Bande  hängt  das  Siegel  von  St.  Leonhard.  S.  Abbildung  n°  4S. 

25  Universis  Christi  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  Albertus  prepo- 

situs  et  conventus  de  sancto  Leonardo  in  Basilea  noticiam  rei  geste.  Sciant 
omnes  presentes  et  posteri,  quod,  cum  Vlricus  pistor  dictus  Goweli  et  eius 
uxor  Mcchtilt  quandam  arcam  sive  domum  in  vico  Esilturli  sitam  pro  censu 
annuo  solidorum  duorum  in  festo  bcati  Martini  solvendorum  et  uno  mes- 
st) sore  iure  possedissent  hereditario,  vendiderunt  eam  eorum  genero  Hiltwino 
rasori  et  Güthe  uxori  eius  pro  qtiadam  pecunie  quantitate,  et  tarn  ipsi  quam 
eorum  filie  Hediwigis  et  Bili  nec  non  fratres  dicte  Mehtildis  Hugo,  Chün- 
radus  et  Rüdolfus,  cum  nichil  haberent  in  eadem  area  vel  filie  vel  fratres 
sed  propter  cautelam,  quia  numquam  quid  in  ea  rccepcrant,  resignaverunt 
85  eam  publice  in  manus  nostras  petentes,  ut  ipsam  Hiltwino  et  eius  uxori 
memoratis  concederemus.  Nos  eorum  petitioni  annuentes  aream  sepedictam 
sive  domum  prcdicto  Hiltwino  et  eius  uxori  pro  censu  prescripto  iure  con- 
cessimus  hereditario  pacifice  possidendam.  In  cuius  rei  testimonium  scriptum 

489.  ®)  uff  den  III  tag  des  monants  September  [III  von  gl  rieh  er  Hand  auf  / ?asur ] im  Auxtug 
40  des  Brief tafelnbuchts  I.. 


Digitized  by  Google 


352 


presens  sigilli  nostri  munimine  duximus  roborandum.  Huius  etiam  rei  tcstes 
sunt:  Wernherus,  Petrus,  Ftidericus,  Nicolaus,  Fridericus,  Iohannes,  Chun- 
radus  et  Chunradus  fratres  nostri,  Waltherus  ad  Stellam,  Anshelmus  ad 
Pinum,  Heinricus  dictus  Lieböga,  Iohannes  de  Stetin,  Iohannes  de  Oltingen 
sellatores  et  quidam  alii.  Act.  apud  ecclesiam  sancti  Leonardi,  anno  domini  5 
ÄtdcLävft,  mensc  septembri. 

491. 

Die  Brüder  Johann  und  Heinrich  von  B Uten  heim  verkaufen  dem 
Rudolf  Fuchs , Bürger  von  Basel,  Güter  in  Geispitzen  und  Kappeln. 

Basel  12ÖJ  Oktober  2j.  10 

Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel,  St.  Clara  n’  5 (A). 

Die  C hängenden ) Sieget  fehlen. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  i }.  Jh.  bemerkt  : von  brüder 

Rüdolfez  gut  dez  Fuhsen. 

Nos  Iohannes  et  Heinricus  de  Bvtenhein  fratres  camales  milites  notum  15 
facimus  universis,  quod  nos  quatuor  lunadia  seu  shupozas,  que  vulgo 
dicuntur  mendage,  sitas  in  banno  et  villa  de  Geizpoltshein,  quas  a nobis 
habuit  et  colcbat  . . Shefteli,  iure  proprietatis  ad  nos  pertinentes  liberas  et 
absolutas  excepto  hoc  solo,  quod  quinque  solidi  nomine  cuiusdam  remedii 
dantur  ecclesie  de  Velpach.  iuste  et  legaliter  vendidimus  Rodolfo  dicto  Vulpi  20 
civi  Basiliensi  pro  certa  summa  pccunic  viginti  duabus  marcis  argcnti.  Item 
ego  Iohannes  predictus  duas  shupozas  seu  mendage  sitas  in  villa  et  banno 
de  Kappelle  ad  me  iure  proprietario  pertinentes  similiter  eidem  civi  vendidi 
pro  viginti  sex  libris  denariorum  Basiliensis  monete.  Nos  igitur  ambo  fratres 
supradicta  pccunia  recepta  prenominatas  posscssioncs  cum  suis  pertinentiis  25 
pleno  iure  de  consensu  et  per  manum  uxorum  et  liberorum  nostrorum  pre- 
nominato  civi,  sicut  iuris  et  moris  erat,  presentialiter  contulimus  de  manibus 
nostris  in  manus  suas  adhibitis  omnibus  sollempnitatibus  et  observationibus, 
que  solent  huiusmodi  contractibus  adhiberi.  Testes  sunt : Burchardus  de 
Vfhein,  Iohannes  de  Vfhein,  Nicolaus  de  Titenshein  milites,  Conradus  Lude-  30 
wici,  Wernherus  Vulpis,  . . dictus  Snelovf,  Burchardus  Mvio  et  alii  quam- 
plurcs.  In  cuius  facti  memoriam  ad  peticionem  tarn  nostram  quam  eiusdem 
civis  presens  litera  civitatis  Basiliensis  et  nostris  sigillis  est  munita.  Data 
est  hcc  litera  anno  domini  äcCL&vfl,  VUI  kl.  novembr.,  in  civitate  Basiliensi. 
Nos  Heinricus  Monachus  magister  civium,  consules  et  cives  Basilienses  35 
rogatu  supradictorum  militum  et  concivis  nostri  sigillum  nostrum  appen- 
dimus  in  testimonium  veritatis. 


Digitized  by  Google 


353 


492. 

Die  Brüder  Berthold  und  Konrad  von  Harnstein  verkaufen  dem 
Rudolf  Fuchs,  Bürger  von  Basel,  Güter  in  Kappeln  und  Brinkhcint. 

Basel  I2ÖJ  Oktober  25. 

5 Original  im  Staatsarchiv  zu  Basel , St.  Clara  n"  6 (A).  — Deutsche 
Cbersetsung  aus  dem  16.  7h.  St.  Clara  Papierurkunden  n’  31  eben- 
dort. — Regest  in  der  Registratur  von  1665  St.  Clara  7,  283  ebendort. 

Auf  der  Rückseite  steht  von  einer  Hand  des  13.  Jh.  bemerkt',  von  dem 
gut  ze  Kapellen  und  ze  Brvnken,  das  brüdcr  Rvdolf  der  Fvchs  kälte  umb 
10  die  von  Ramstein. 

Zwei  an  Bändern  hängende  Siegel: 

1.  t S . B . . . HOLDI  . NOBILIS  . DE  . RAMSTEIN.  S.  Ab- 
bildung n“  p2. 

2.  Bürger  von  Basel.  S.  Abbildung  «”  140. 

15  Nos  Berhtoldus  et  Cvnradus  nobiles  de  Ramstein  fratres  camales 

notum  facimus  universis,  quod  nos  quatuor  schupozas,  que  vulgo  dicuntur 
mendage,  sitas  in  villa  et  banno  de  Kapelle  et  banno  de  Brünkon  iure  pro- 
prictatis  ad  nos  pertinentes  iustc  et  lcgalitcr  vendidimus  Rvdolfo  dicto  Wlpi 
civi  Basiliensi  pro  certa  summa  pecunie  viginti  duabus  marcis  argenti.  Ipsas 
20  quoque  schflpozas  recepta  et  ponderata  nobis  pecunia  supradicta  de  consensu 
et  per  manum  uxorum  ")  nostrarum  pleno  iure  contulimus  presentialitcr  eidem 
civi  de  manibus  nostris  in  manus  suas  cum  omni  sollempnitatc,  que  de  iure 
et  consuetudine  fuerat  adhibenda.  Et  quia  dictum  fuerat,  quod  ego  Berh- 
toldus uxori  mee  aliquam  partcm  dictarum  posscssionum  quandoquc  legassem, 
25  eadem  uxor  mea  ad  cautelam  renunciavit  coram  multis  et  abiuravit  repetere 
aliquod  ius  suum,  si  quod  in  cisdcm  possessionibus  de  iure  vel  de  facto  sibi 
conpetere  potuisset.  In  cuius  facti  mcmoriam  presens  littera  ad  nostram 
et  eiusdem  civis  pcticionem  civitatis  Basiliensis  et  nostris  sigillis  est  munita. 
Testes  sunt:  Bvrchardus  de  Vfhein,  Heinricus  Steinlin,  Heinricus  de  Vfhein 
30  iuvenis  quidam,  Heinricus  Diues,  Nicolaus  de  Titenshein,  Heinricus  Tanz, 
Cvnradus  rilius  Lvdewici  institoris  et  alii  quamplurcs.  Data  est  hec  littera 
Basilee,  anno  doroini  ft<XI.Svii,  VIII  kl.  novembris.  Nos  Heinricus  Monachus 
magister  civium  et  consules  Basilienses  rogati  a predictis  nobilibus  et  con- 
cive  nostro  sigillum  nostrum  apposuimus  in  testimonium  veritatis. 


sä  493. 

Das  Kloster  Kappelen  verzichtet  auf  die  ihm  testamentarisch  ver- 
machten Zinse  zu  Gunsten  des  Stiftes  St.  Peter. 

— 1263  Oktober  — 

Abschrift  aus  dem  Anfang  des  14.  7h.  im  Cartular  St.  Peter  H.  fol.  44 
40  n°  81  im  Staatsarchiv  zu  Basel  (Et). 

492.  »)  uxarum  in  A. 

Urkundenbuch  der  Stmdt  Berel.  1.  45 


Digitized  by  Google 


354 


R[udolfusj  prepositus,  Bertha  magistra  et  conventus  dominarum  de 
Cappellc  in  nemore  dicto  dem  Vorstc  Constantiensis  dyocesis  omnibus  Christi 
fidclibus.  Noverint  universi,  quod  nos  actioni,  quam  habebamus  contra  ca- 
pitulum  ecclesie  sancti  Petri  Basiliensis  super  redditibus  quinque  solidorum, 
quos  magister  Iohannes  scolasticus  sancti  Petri  nobis  in  testamento  dicebatur  5 
legasse,  renunciavimus  et  renunciamus  absolute  et  nobis  contra  dictum 
capitulum  nullum  ius  conpetcre  protestamur,  sigilla  nostra  prcsentibus  in 
testimonium  appendcntes.  Datum  anno  domini  MCCL^vü,  mense  octobri. 


49*4. 

Der  Müller  Rüdeger  von  Rheinfelden  verkauft  Zinse  ab  seiner  Mühle  10 
an  Heinrich  Brunnader,  Bürger  von  Basel. 

Klein-Basel  1267  Dezember  12. 

Original  int  Staatsarchiv  zu  Basel.  Klingenthal  n’  43  (A).  — Abschrift 
im  Brief  buch  des  IJ.  7h.  Klingenthal  A.  fol.  JJ7"  ebendort.  — Laut 
Randbemerkung  des  Registrators  Riffel  aus  dem  18.  Jh.  an  letztcrm  15 
Orte  betrifft  die  Urkunde  die  » sogenandtc  Mittel  Mühlin  beym  dingen- 
thal  im  Mindern  Basel.* 

Arnold  S.  330  nach  A. 

Eingehängtes  Siegel  des  Konrad  Geisriebe.  S.  Abbildung  n°  124. 

Universis  presentem  litteram  inspccturis  Conradus  scultetus  ulterioris  20 
Basilee  dictus  Geizriebe  miles  noticiam  rei  geste.  Noverint  universi,  quod 
Rvdegerus  molendinarius  dictus  de  Rinvelden  redditus  unius  verincelle 
tritici  de  suo  molendino , quod  habet  iure  hereditario  a cappetlano  domini 
mei  . . episcopi,  iuste  et  legaliter  vendidit  Heinrico  dicto  Brvnnader  civi 
Basilicnsi  pro  octo  libris  denariorum  Basiliensis  monete  et  constitutus  in  25 
mea  prcscntia  in  forma  iudicii  redditus  huiusmodi  de  consensu  et  per 
manum  uxoris  et  liberorum  suorum  supradicto  Brvnnader  civi  contulit  et 
ad  annualem  persolutionem  huiusmodi  verincelle  dictum  molendinum  suum 
et  sc  et  succcssorcs  suos  molendinum  ipsum  possidentes  legitime  obligavit, 
hac  interposita  condicione,  si  predictus  Rvdegerus  infra  biennium  supradictos  30 
redditus  reemere  voluerit,  idem  civis  sibi  eas  pro  totidem  libris  denariorum 
sicut  et  vendite  sunt  revendere  et  redonare  tenetur.  In  cuius  facti  memoriam 
presentem  literam  rogatu  utriusque  et  vendentis  et  ementis  sigillo  meo  con- 
signavi.  Testes  sunt:  Conradus  Böller,  Petrus  Senftelin,  Heinricus  faber,  Con- 
radus Longus,  Chono  Helbelinch,  Wernlinus  filius  Krmenrich  et  alii  quamplures.  35 
Act  in  ulteriori  Basilea,  anno  domini  ftccUH'n,  in  vigilia  sanctc  Lucie  virginis. 


495. 

Das  Kloster  Wettingen  verkauft  seine  Besitzungen  zu  Riehen,  Höll- 
stein, Inzlingen  und  Weil  mit  Ausnahme  einiger  bestimmter  Rechte 
und  Güter  an  Dietrich  Schnewlin  in  dem  Hofe  von  Freiburg.  40 

Basel  1267  Dezember  20. 


'i 


Digitized  by  Google 


355 


Original  im  Staatsarchiv  su  Basel,  St.  Urk.  n“  45  (A).  — Abschrift  aus 
dem  13.  Jh.  im  Codex  diplomaticus  ecc/esie  Basiliensis  fot.  73  im  Staats- 
archiv su  Bern  (B).  — Abschrift  von  i486 — 1510  im  H etlinger  Doku- 
mentenbuch  des  Peter  Xumagen  fol.  220v  im  Staatsarchiv  zu  Aarau  (B'). 

5 Troui/lat  2,  178  n"  134  nach  B.  — Auszug  in  der  Zeitschrift  für  die 
Geschichte  des  Ober-Rheins  4,  234  irrig  su  Dezember  23.  — Regesten  bei 
Linder  S.  21  und  in  Bartsch  Germania  2p,  34. 

An  roten  Seidenschniiren  hängen  vier  Siegel: 

1.  t S.  EBIRHARDI  . DEI  . GRA  . CONSTANT  . ECCLIE  . EPI. 
10  2.  Abt  von  Lützel.  S.  Abbildung  n”  6p. 

3.  t SIGILL  . ABBATIS  . DE  . SALEM. 

4.  Abt  von  Wettingen.  S.  Abbildung  n’  71. 

Universis  presentes  litteras  inspecturis  nos  frater  Vlricus  abbas  et  con- 
ventus  de  Wcttingen  Cistcrtiensis  ordinis  Constantiensis  dyocesis  salutem 
15  et  orationcs  in  domino.  Cum  vita  hominum  sit  brevis,  memoria  labiiis,  ea 
que  fiunt  in  tempore,  ne  simul  labantur  cum  tempore,  scripturarum  solent 
testimonio  perhennari.  N'overint  igitur  presentes  et  postcri,  quod  nos  ab- 
bas et  conventus  predicti  propter  urgens  debitum  nostri  monasterii,  cum 
non  essent  alia  mobilia  vel  etiam  inmobilia  de  quibus  adeo  comodc  debitum 
20  prefatum  solvi  posset,  provida  deliberatione  habita  de  consensu  venerabilis 
patris  et  domini  nostri  Eberhardi  dei  gratia  Constantiensis  episcopi  nec  non 
reverendi  in  Christo  patris  nostri  Eberhardi  abbatis  de  Salem  curiam  nostram 
in  Richain,  quam  a nobilibus  viris  dominis  de  Vsenberg  titulo  emptionis 
acquisivimus  et  iure  proprietatis  possedimus,  et  ornnes  nostras  curias  et 
25  possessiones  in  villis  et  bannis  Richain,  Hoelnstain,  Inzclingcn  et  Wile  iure 
proprietatis  ad  nos  libere  pertinentes  cum  hominibus  vineis  pratis  agris, 
cultis  et  incultis,  paseuis  piscinis  aquis  aquarumve  decursibus  nemoribus 
molendinis  districtu  iurisdicionc  bannis  honoribus,  iuribus  et  libertatibus, 
prediis,  servitutibus  rusticis  et  urbanis,  redditibus  et  utilitatibus  quibuslibet, 
So  quocumque  nomine  ccnseantur,  titulo  vendicionis  transtuiimus  in  Dictricum 
Snewelinum  de  Vriburg  dictum  in  dem  Houc  pro  mille  marcis  argenti,  quas 
confitemur  nobis  appensas  esse  et  plenarie  persolutas  et  ad  exoneracionem 
urgentis  debiti  nostri  monasterii  processisse,  Dietricum  eundem  in  prcdictarum 
possessionum  districtuum  bannorum  libertatum  et  aliorum  iurium  possessionem 
SA  vacuam  et  liberam  inducentes,  cxcipientes  et  retinentes  nobis  nominatim  et 
expresse  ius  patronatus  ecclesie  de  Riehain  et  advocacias  ecclesiarum  in 
Richain,  Inzclingcn,  Hoelnstain,  Nortswaben,  Creschcn  et  montem  dictum  an 
dem  Home,  quatuor  homincs  scilicet  Iohannem  dictum  Vorst,  Hainricum  in 
der  Gassun,  Ruggoz  de  Mulberg  et  Bcrtholdum  molendinarium  de  Mulberg, 
40  item  silvam  dictam  Buchhalde  et  pratum  contiguum  curie  nostre,  novem 
pecias  vinearum  quod  vulgo  dicitur  manwerk  pertinentium  ad  allodium  scu 
proprictatcm  de  Riehain  cum  possessionibus,  quas  dicti  Hohstain  a nobis 
possidebant,  et  tempore  messium  ius  anticipandi  messes  et  premetendi  in 
triginta  et  uno  iugeribus  ad  dotem  ecclesie  de  Riehain  spectantibus  nobis 
45  specialiter  retinemus,  promittentes  eidem  Dietrico  stipulanti  pro  nobis  et 


Digitized  by  Google 


356 


successoribus  nostris  in  foro  eeclesiastico  tamquam  persona  ecclesiastica  et 
in  foro  civili  taraquam  privata  de  predictis  universis  et  singulis  dcbitara 
warandiam  nos  exhibituros,  hoc  etiam  nichilominus  excepto,  quod  in  homines 
et  possessioncs  eeclesie  sancti  Martini  de  Kichain  dictus  Dietricus  pretcr 
furtum  et  rapinam  et  quod  vulgo  dicitur  vraveli  nullara  sibi  iurisdicionem  5 
penitus  vendicabit,  renunciantes  pro  nobis  et  successoribus  nostris  exceptioni 
non  numerate  peccunie  et  de  argento  nobis  non  appenso  vel  tradito,  bene- 
ficio  restitutionis  in  integrum,  privilegiis  inpctratis  vel  inpetrandis,  consuetu- 
dini,  statutis  ordinis,  auxilio  iuris  canonici  et  civilis,  actioni  cuilibet,  Omni- 
bus exceptionibus  ac  si  nominatim  et  specialiter  a nobis  cssent  cxpresse,  10 
per  quas  quidcm  predicta  vendicio  posset  a nobis  vel  successoribus  nostris 
in  posterum  retractari.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  kartam  sepe- 
dicto  Dietrico  sigillis  venerabilis  patris  et  domini  Eberhardi  dci  gratia  Con- 
stantiensis  cpiscopi,  . . abbatis  Lucclcnsis  nccnon  . , de  Salem  et  nostro 
dedimus  roboratam.  Testes  autem  qui  predictis  interfuerunt  hii  sunt:  Petrus  15 
arcliidyaconus  et  Hainricus  scolasticus  Basilienscs,  Arnoldus  subcustos  dictus 
de  Blazhain,  magister  Hainricus  de  Solodro,  Thomas  de  Ferrcto  clerici, 
Hainricus  Dives  Basiliensis,  Hainricus  de  Tarwiler,  Cunradus  Snewelin  de 
Vriburg  dictus  in  dem  Hove,  Iohannes  dictus  Snewelin,  Vlricus  de  Lieol- 
tingen,  Dicthelmus  Gteli  de  Baden  milites,  Iohannes  Rovbcr,  Hainricus  de  20 
Rauensburg  quondam  magister  panis,  cives  Basilienses.  Act.  Basilee,  anno 
domini  ÜOClJJvft,  XIII  kl.  ianuarii,  indictionc  XI*.  Nos  Eberhardus  dei  gratia 
Constantiensis  cpiscopus  rogatu  dilectorum  in  Christo  Vlrici  abbatis  et  con- 
ventus  de  Wetingen  sigillum  nostrum  duximus  prescntibus  appendendum 
vendicioni  prefatc  prout  rationabiliter  facta  dinoscitur  proprium  consensum  25 
adhibcntes.  Et  nos  . . abbas  Lucelensis  prefatis  annuentes  sigillum  nostrum 
appcndimus  rogatu  . . abbatis  et  conventus  de  Wettingen.  Et  nos  . . abbas 
de  Salem  rogatu  dilectorum  filiorum  . . abbatis  et  conventus  de  W’etingen 
sigillum  nostrum  prescntibus  appcndimus  prefatam  vendicionem  quantum  ad 
nos  pertinet  confirmantes.  30 


Digitized  by  Google 


Verzeichnis  der  in  diesem  Bande  angeführten  Werke. 


Abschiede.  Amtliche  Sammlung  der  Archiv  für  schweizerische  Ge* 
älteren  eidgenössischen  A.,  hrg.  auf  schichte  hrg.  auf  Veranstaltung  der 
Anordnung  der  Bundesbehörden  unter  allgemeinen  geschichtforschenden  Ge- 

der  Direktion  des  eidgenössischen  Seilschaft  der  Schweiz.  Zürich,  S. 
Archivars  J.  Kaiser.  Luzern,  Meyer  Höhr  1843 — 1875.  20  Bde. 

1874  1887.  20  Bde.  ! Argo  via.  Jahresschrift  der  historischen 

Achery,  I..d\  spicilegiumsivecollectio  Gesellschaft  des  Kantons  Aargau. 
veterum  aliquot  scriptorum,  qui  in  Aarau,  Saucrländer  1861 — 1888. 
Galliac  bibliothecis  delituerant  Nova  >9  Bde. 

editio  . . expurgata  par  1-  F.  J.  de  Arnold,  VV.,  Zur  Geschichte  des 
la  Barre,  l’arisiis,  Montalant  1 723.  Eigentums  in  den  deutschen  Städten. 
3 Bde.  Basel  1861. 


Actes  de  la  socidtö  iurassienne 
d’ömulation.  Porrentruy,  Michel 
1849—1884.  35  Hefte. 

Anzeiger  für  Kunde  der  deutschen 
Vorzeit  s.  Mone. 

Anzeiger  für  schweizerische  Ge- 
schichte, hrg.  von  der  allgemeinen 
geschichtforschenden  Gesellschaft  der 
Schweiz.  N.  F.  1870 — 1889.  5 Bde.  ] 

Archiv,  Neues,  der  Gesellschaft 
für  ältere  deutsche  Geschichts-' 
künde.  Hannover,  Hahn  1876  bis 
1889.  14  Bde. 

Archiv  des  historischen  Vereins 
des  Kantons  Bern.  1848 — 1886. 

1 1 Bde. 

Archiv  des  hochlobliclien  gotts-, 
hauses  Wcttingen...  aus  den  au- 
thentischen Originalien  Selbsten  . . . 
von  den  conventualen  dises  gotts- 

hauses in  Truck  verfertiget  anno 

Christi  1694,  fundationis  467. 

Archiv  für  Kunde  österreichi- 
scher Gcschichtsquellen.  Wien  | 
1848—1888.  73  Bde. 


Baluze,  St.,  miscellanea  novo  ordine 
digesta  . . . opera  et  Studio  J.  D. 
Mansi.  Lucae  1761 — 1764.  4 Bde. 

Bartsch  s.  Germania. 

Basel  im  vierzehnten  Jahrhun- 
dert Geschichtliche  Darstellungen 
zur  tünften  Säkularfeier  des  Erdbe- 
bens am  St.  Lukastage  1356  hrg. 
von  der  Basler  historischen  Gesell- 
schaft. Basel,  Georg  1856. 

Basler  Taschenbuch  hrg.  von  W. 
Streuber  1850—1858  u.  A.  Fechter 
1862 — 1864.  Basel,  Schweighauser. 
1 1 Bde. 

Beck  s.  VVurstisen. 

Beiträge  zur  vaterländischen  Ge- 
schichte, hrg.  von  der  historischen 
und  antiquarischen  Gesellschaft  zu 
Basel.  Basel,  Georg  1840 — 1875. 
10  Bde.  N.  F.  1882—1888.  2 Bde. 

Berger,  Elie,  Les  registres  d’lnno- 
cent  IV.  Paris,  Thorin  1884 — 1887. 
2 Bde. 

Beschreibung  der  Oberämter  des 
Königreiches  Wirtcmberg  [O.  A.  Ba- 
lingen]. Stuttgart  1880. 


Digitized  by  Google 


358 


Bibliotheca  sacri  ordinis  Cluniacensis.  1 
Lugduni  1680. 

Bibliothek  älterer  Schriftwerke 
der  deutschen  Schwei*  hrg.  von  J. 
Bmchtold  und  F.  Vetter.  — Frauen- 
feld, Huber  1877 — 1886.  5 Bde. 

Blätter  zur  Heimatkunde  von  Basel- 
land,  (M.  Birmann),  1876.  6.  Heft 

Blumer,  J.  J.,  Urkundensammlung  zur 
Geschichte  des  Kantons  Glarus,  im 
Jahrbuch  des  historischen  Vereins 
des  Kantons  Glarus.  Zürich  und  Gla- 
rus, Meyer  und  Zeller  1865  ff.  Heft 
I — 13,17.  Auch  separat  erschienen. 

Böhmer,  J.  F.t  Regesta  chronologico- 
diplomatica  regum  atque  imperato- 
rum  Romanorum  inde  a Conrado  I. 
usque  ad  Hcinricum  VII.  Die  Ur- 
kunden der  römischen  Könige  und 
Kaiser  von  Konrad  I.  bis  Heinrich 
VII.  91t  — 1313.  Frankfurt  a.  M.  1831. 

Böhmer-Ficker,  Die  Regesten  des 
Kaiserreichs  unter  Philipp,  Otto  IV.. 
Friedrich  II.,  Heinrich  (VII.),  Con- 
rad IV.,  Heinrich  Raspe,  Wilhelm 
und  Richard.  1198 — 1272.  Nach  der 
Neubearbeitung  und  dem  Nachlasse 
J.  F.  Böhmers  neu  herausgegeben 
und  ergänzt  von  J.  Ficker.  Innsbruck, 
Wagner  1881  und  1882.  2 Teile. 

Böhmer-Mühlbacher,  Die  Regesten 
des  Kaiserreichs  unter  den  Karo- 
lingern 751 — 918,  nach  J.  F.  Böhmer 
neu  bearbeitet  von  E.  Mühlbacher. 
Innsbruck,  Wagner  1890. 

Boos,  H.,  Urkundenbuch  der  Land- 
schaft Basel.  Basel,  Detloff  1881. 

Boos  s.  Worms. 

Bruckner,  Versuch  einer  Beschreib- 
ung historischer  und  natürlicher 
Merkwürdigkeiten  der  Landschaft 
Basel.  18  Stücke.  Basel,  Thumeyscn 
1748—1758. 


Cartulaire  de  Mulhouse  par  X. 
Mossmann.  Strasbourg,  Heitz  1883 
bis  I889.  5 Bde. 

Codex  diplomaticus  Salcmitanus. 
Urkundenbuch  der  Cisterzienserabtei 
Salem  hrg.  von  Fr.  v.  Weech.  Karls- 
ruhe, Braun  1883 — 1886.  2 Bde. 

Codex  . . . Laureshamensis  ab- 
batiae  diplomaticus.  Kdidit  aca- 
demia  . . . Theodoro-Palatina.  Mann- 
hemii  1768 — 1770.  3 Bde. 

D ü m ge , C.  G..  Regesta  Badcnsia.  Urkun- 
den des  Grossherzoglich-badischen 
General-Landesarchivs  von  den  äl- 
testen Zeiten  bis  zum  Schlüsse  des 
XII.  Jahrhunderts.  Karslruhe,  Braun 
1836. 

Eidgenössische  Abschiede  s.  Ab- 
schiede. 

Eiinen  und  Eckertz,  Quellen  zur 
Geschichte  der  Stadt  Köln.  Köln, 
Du  Mont -Schauberg  1870 — 1879. 
6 Bde. 

Epitomc  fastorura  Lucellensium  au- 
thore  R.  D.  Bernardino.  Bruntruti 
1667. 

Ficker,  J.,  Beiträge  zur  Urkundenlelirc. 
Innsbruck,  Wagner  1877  f.  2 Bde. 

Fontes  rerum  Bcrnensium.  Berns 
Geschichtsqucllen.  Bern,  Dalp  1877 
bis  1883.  3 Bde. 

Freiburger  Diöcesan- Archiv.  Or- 
gan des  kirchlich-historischen  Ver- 
eins der  Erzdiöcese  Freiburg.  Frei- 
burg i.  B.,  Herder  1865 — 1889.  20  Bde. 

Fürstenbergisches  Urkunden- 
buch. Sammlung  der  Quellen  zur 
Geschichte  des  Hauses  Fürstenberg 
und  seiner  Lande  in  Schwaben,  hrg. 
von  dem  fürstlichen  Hauptarchiv  in 
Donaucschingen.  Tübingen,  Laupp 
1877—1889.  6 Bde. 


Bullarium  Romanum  a.  S.  Leone  Gallia  christiana  in  provincias  ecc- 
usque  ad  prassens  ed.  Tomasscti.  lesiasticas  distributa.  liditio  altera, 
Augusta;  Taurinorum  1857 — 1872.  Parisiis,  Palma  1870 — 1886.  Bd.  1 — 5, 

23  Bde.  8,  11  — 16. 


Bulletin  du  musde  historique  de  Mul-  Ge  ngler.H.S.,  Codex  iuris  municipalis 
house.  Mulhouse,  Bader  et  Cie.  Germania;  medii  a:vi.  Regesten 
1876 — 1888.  13  Bde.  und  Urkunden  zur  Verfassungs-  und 


Digitized  by  Google 


359 


Rechtsgeschichte  der  deutschen  Hidbcr,  B.,  Diplomata  Helvetica  varia. 
Städte  im  Mittelalter.  Erlangen,  Enke  Vermischte  schweizerische  Urkunden. 
Bd.  i 1863.  Bern,  Wyss  1873. 

Gerbcrt,  M.,  Historia  Nigra;  Silva;.  Huber,  Joh.,  Die  Regesten  der  ehe- 
st. Blasien  1783.  3 Bde.  maligen  St.  Blasier  Propsteien  Kling- 

— Codex  epistolaris  Rudolf  I.  Ro-  nau  und  Wislikofen  im  Aargau.  Lu- 
manorum  regis.  Sanblasii  1772.  zem,  Räber  1878. 


Germania.  Vierteljahrsschrift  für 
deutsche  Altertumskunde.  Stuttgart,  \ 
Metzler  1856 — 1888.  33  Bde.  (Neue 
Reihe  1868 — 1888.  21  Bde.) 

Geschichtsfreund,  der.  Mitteilungen 
des  historischen  Vereins  der  V Orte 
Luzern , Uri,  Schwyz,  Unterwalden 
und  Zug.  Einsiedeln , Benzinger 
1848—1888.  43  Bde. 

Goldast,  M.  H.,  Rerum  Alamanni- 
carum  scriptores  aliquot  vetusti. 
Francofurti,  Spörlin  1661. 

Grandidier,  Ph.  Aug. , Histoire  eccld- 
siastique  de  la  province  d’Alsace. 
Strasbourg  1787.  2 vol. 

Gross,  J.,  Urbis  Basiliensis  epitaphia 
et  incriptiones  omnium  templorum 
curia:  academia:  et  aliarum  ;edium 
publicarum  latinc  et  germanice.  Ba- 
sileae,  Genath  1622. 


fuillard-Brö  h olles,  J . L.  A. , Historia 
diplomatica  Friderici  II.  Paris,  Pion 
1852 — 1861.  6 Bde. 
affi-Löwenfeld,  Regesta  pontili- 
cum  Romanorum  ab  condita  ecclesia 
ad  annum  post  Christum  natum 
MCXCVHI.  ed.  Ph.  Jaffe.  Editionem 
secundam  correctam  et  anctam  . . . 
curaverunt  S.  Löwenfeld,  F.  Kalten- 
brunner,  P.  Ewald.  Lipsia;,  Veit  et 
Cie.  1885  — 1888.  2 Bde. 

Kaisern  rku  nden  in  Abbildungen hrg. 
von  H.  v.  Sybcl  und  Th.  v.  Sickel 
Berlin,  Weidmann  1880—1887.  9Lie- 
ferungen  mit  Text. 

Kölner  Schreinsurkunden  des 
zwölften  Jahrhunderts.  Quellen  zur 
Rechts-  und  Wirtschaftsgeschichte  der 
Stadt  Köln  hrg.  von  R.  Hteniger. 
Bonn,  Weber  l.  Bd.  1884 — 1888. 


Grotefend,  H.,  Über  Sphragistik. 
Beiträge  zum  Aufbau  der  Urkunden- 
wissenschaft. Breslau,  Max  & Cie 
1875. 

Hcffner,  C.,  Die  deutschen  Kaiser- und 
Königs-Siegel  nebst  denen  der  Kai- 
serinnen, Königinnen  und  Reichs- 
verweser. Wiirzburg,  Stahel  1875. 

Heinemann,  O.  von,  Codex  diploma- 
ticus  Anhaltinus.  Dessau,  Barth 
1867—1883.  6 Bde. 

Herrgott,  M.,  Genealogia  diplomatica 
augusbe  gentis  Habsburgicae.  Vienna: 
Austria:  1737.  3 vol. 

Heusler,  A.,  Verfassungsgeschichte 
der  Stadt  Basel  im  Mittelalter.  Basel, 
Detloff  1860. 

H idber,  B. , Schweizerisches  Urkunden- 
register, hrg.  mit  Unterstützung  der 
Bundesbehörden  von  der  allgemei- 
nen geschieh  tforschenden  Gesellschaft 
der  Schweiz.  Bern,  Blom  1863 — 1877. 
2 Bde. 


Ladewig,  G. , Regesta  episcoporum 
Constantiensium.  Regesten  zur  Ge- 
schichte der  Bischöfe  von  Konstanz 
von  Bubulcus  bis  Thomas  Berlowcr 
517 — 1496  hrg.  von  der  badischen 
historischen  Kommission.  Innsbruck, 
Wagner  1.  und  2.  Lieferung. 

Lichnowsky,  E.  M.,  Geschichte  des 
Hauses  Habsburg.  Wien,  1836 — 1844. 
8 Bde. 

Linder,  G.,  Geschichte  der  Kirch- 
gemeinde Riehen-Bettingen.  Basel, 
Schultze  1884. 

Lünig,  Das  teutschc  Reichsarchiv. 
Leipzig,  Friedrich  1713  ff.  26  Bde. 

Lutz,  M.,  Neue  Merkwürdigkeiten  der 
Landschaft  Basel.  Basel,  Schweig- 
hauser 1805.  2 Bde. 

Martene,  E.  et  Durand,  U.,  Veterum 
scriptorum  et  monumentorum  histo- 
riconim  dogmaticorum  moral  ium 
amplissina  collectio.  Parisiis,  Monta- 
lant 1725 — 1733.  9 Bde. 


Digitized  by  Google 


3i>o 


Mömoires  et  documents  publiis  par 
la  societc  d’histoire  et  d'archöologie 
de  Geneve  1841  — 1888.  20  Bde. 
2.  Serie  1882—1886.  2 Bde. 


Mömoires  et  documents  publtes  par 
la  socidte  d'histoire  de  la  Suisse 
Romande.  Lausanne,  1838  — 1882. 
36  Bde.  2.  Serie  1887.  t Bd. 


Mitteilungen  der  badischen  hi- 
storischen Kommission.  Karls- 
ruhe 1883  — 1887. 

Mitteilungen  des  Instituts  für 
österreichische  Geschichts- 
forschung. Innsbruck,  Wagner 
1880—1889.  10  Bde. 

Moh  r , Th.  v..  Die  Regesten  der  Archive 
in  der  schweizerischen  Eidgenossen- 
schaft Chur,  Hitz  1851  — 1854.  2 Bde. 


Mone,  F.  I.,  Quellensammlung  zur 
badischen  Landesgeschichte.  Karls- 
ruhe, Macklot  1849—1867  Bd.  1—3. 
Bd.  4 Lieferung  l. 

— und  v.  Aufsess,  H.,  Anzeiger  für 
Kunde  der  deutschen  Vorzeit.  Karls- 
ruhe, Groos  1830  — 1839.  8 Bde. 

Monumenta  Boica  edidit  acadcmia 
scientiarum  Boica.  Monachii  1763  bis 
1883.  44  Bde. 

Monumenta  Germanise  historica: 


— Epistolse  sa-culi  XIII.  e regestis 
pontificum  Romanorum  selectx.  Be- 
rolini,  Weidmann  1883—1887.  2 Bde. 

— Leges.  Hanovcras  1835—  1868. 4 Bde. 

— Scriptores.  Hannovers  1826  bis 
1888.  23  Bde. 


Münch,  Arnold,  Regesten  der  Gra- 
fen von  Habsburg,  Laufenburgische 
Linie  1 198 — 1408  nebst  urkundlichen 
Beilagen.  Aarau,  Sauerlander  1879 
I.  Theil  [Separatabdruck  aus  der 
Argovia  Bd.  10]  und  2.  Teil  (Nach- 
trag) [ebendaher  Bd.  16]. 

Neues  Archiv  s.  Archiv. 


■ Neu  gart,  Tr.,  Codex  diplomaticus  Ale- 
mannia et  Burgundix  transiuranx. 
St.  Blasien  1791—1795.  2 Bde. 

— Episcopatus  Constantiensis.  Bd.  1 
1803.  Bd.  2 Freiburg  1862. 


Ncujahrsblatt  für  Basels  Jugend 
hrg.  von  der  Gesellschaft  zur  Be- 
förderung des  Guten  und  Gemein- 
nützigen 1820 — 1889.  67  Hefte. 

Ochs,  P. , Geschichte  der  Stadt  und 
Landschaft  Basel.  Berlin,  Decker 
1786 — 1822.  8 Bde.. 

Pardessus,  J.  M.,  Chartx  epistolx  le- 
ges aliaque  instrumenta  ad  res  Gallo- 
Francicas  spcctantia  prius  collccta 
a.  vv.  cc.  de  Brcquigny  et  de  la  Porte 
du  Theil  nunc  edidit  J.  M.  P.  Lutetia 
Parisiorum  1843 — 1849.  2 Bde. 

Ph  i 1 i p p i , F.,  Zur  Geschichteder Reichs- 
kanzlei unter  den  letzten  Staufen 
Friedrich  II.,  Heinrich  (VII.)  und 
Konrad  IV.  Münster  i.  W„  Coppen- 
rath  1885. 

Potthast,  A.,  Regesta  pontificum  Ro- 
manorum inde  ab  a.  post  Christum 
natura  1198  ad  a.  1304.  Berlin,  De- 
cker 1874  f.  2 Bde. 

Quellen  zur  Schweizer  Geschich- 
te hrg.  von  der  allgemeinen  ge- 
schichtforschcnden  Gesellschaft  der 
Schweiz.  Basel,  Schneider  1877  bis 
1887.  8 Bde. 


Rechtsquellen  von  Basel  Stadt  und 
Land  hrg.  von  Joh.  Schnell.  Basel, 
Detloff  1856  — 1865.  3 Teile. 
Kecueit  diplomatique  du  canton 
de  Fribourg.  1839  — 1877.  6 voL 
K^geste  Genevois  ou  röpertoire 
chronoiogique  et  analytique  des  do- 
cuments  imprimes  relatifs  a l'histoire 
de  la  ville  et  du  diocese  de  Geneve 
avant  l'annöe  1312.  Geneve  1866. 
Revue  d'Alsace.  Strasbourg  1834  bis 
1888.  39  Bde. 


Rochholz,  E.  L.,  Die  Hornberger 
Gaugrafen  des  Frick-  und  Sissgaues. 
Geschichte  und  Urkunden  von  1041 
bis  1534.  Aarau,  Sauerländer  1886. 
[Separatabdruck  aus  der  Argovia 

Bd.  .5.] 


Savioli,  L.  V.,  Annali  Bolognesi  con 
appendici  di  monumenti.  Bassano 
1784—1795.  3 tomi. 


Schöpflin,  J.  D.,  Alsatia  diplomatica. 
Mannhcmii  1772 — 1775.  2 Bde. 


Digitized  by  Google 


361 


Schöpflin,  J.  D.,  historia  Zaringo- 
Badensis.  Carolsruhx  1763  — 1766. 
7 Bdc. 

Schriften  des  Vereins  für  die  Ge- 
schichte des  Bodensces  und  seiner 
Umgebung.  Lindau  1869 — 1888. 

17  Hefte. 

Solothurn ischcs  Wochenblatt  hrg. 
von  Freunden  der  vaterländischen 
Geschichte.  Solothurn  1789.  1810  bis 
1834.  26  Bde. 

Spreng,  J.  J.,  Der  mehrern  Stadt  Basel 
Ursprungund Altertum.  Basel, Ecken- 
stein  1756. 

— Der  mindern  Stadt  Basel  Ursprung 
und  Altertum  bis  auf  ihre  Vereinig- 
ung mit  der  mehrern  Stadt,  ebend. 
1756. 

Stalin,  C h r.  F r.,  Wirtembcrgische  Ge- 
schichte. Stuttgart  und  Tübingen, 
Cotta  184t — 1873.  4 Bde. 

Stoffel,  M.  G.,  Dictionnaire  topogra- 
phique  du  döpartement  du  Haut- 
Rhin.  Paris  1868. 

Strassburger  Studien.  Zeitschrift 
für  Geschichte,  Sprache  und  Littera- 
tur  des  Elsasses  hrg.  von  E.  Martin 
und  W.  Wiegand.  Strassburg,  Trüb- 
11er  1883 — 1888.  3 Bde. 

Strassburger  Urkundenbuch  s. 
Urkundenbuch. 

Stumpf,  K.  F.,  Die  Reichskanzler  vor- 
nehmlich des  io.  11.  und  12.  Jahr- 
hunderts. Innsbruck,  Wagner  1865  bis 
1883.  3 Bde. 

Thesaurus  historis  Helvetica. 
Tiguri  1735. 

Tonjola,  J„  Basilea  scpulta  . . . hoc 
est  monumenta  sepulchralia  templo- 
rum  omnium  curia:  academia*  aliarum- 
que  adium  publicarum  latinse  et 
germanica:  inscriptiones  ...  ad  annum 
1661  continuata.  Basilese,  König  1661. 

Trouillat,  J.,  monuments  de  l'histoirc 
de  1’ancienövechödeBäle.  Porrentruy 
1852—1867.  5 Bdc. 

Tsch  udi,  Acg.,  Chronicon  Helveticum 
hrg.  von  J.  R.  Iselin.  Basel,  Bischoff 
1734—1736.  2 Bde. 

Urkund«nbucli  der  Stadt  ßaael.  I. 


Urkundenbuch  der  Stadt  Frei- 
burg i.  B.  hrg.  von  H.  Schreiber. 
Freiburg  i.  B.,  Herder  1828  f.  4 Bde. 

Urkundenbuch  der  Abtei  St. 
Gallen  bearbeitet  von  H.  Wart- 
mann. Zürich,  S.  Höhr  1863—1882. 
3 Bde. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Strass- 
burg. Strassburg,  Trübner  1879  bis 
1886.  3 Bde. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Worms 
hrg.  durch  H.  Boos.  I.  Bd.  Berlin, 
Weidmann  1 886. 

Urkundenregister  für  den  Kan- 
ton Schaffhausen  hrg.  vom  Staats- 
archiv. 1.  Abteilung.  Schaffhausen, 
Meier  1879. 

Urkundio.  Beiträge  zur  vaterländi- 
schen Geschichtsforschung  vornehm- 
lich der  nordwestlichen  Schiveiz,  hrg. 
vom  geschichtsforschenden  Verein 
des  Kantons  Solothurn.  Solothurn, 
Scherer  1.  Bd.  1857.  2.  Bd.  1.  Heft 
1863.  2.  Heft  1875. 

Vautrey,  Histoire  des  iveques  de 
Bäte.  Einsiedeln,  Bcnziger  1884  bis 
1886.  4 Bde. 

Wackernagel,  W.,  Kleinere  Schriften 
Leipzig,  Hirzel  1872 — 1874-  3 Bde. 

— Das  Bischofs-  und  Dienstmannenrecht 
von  Basel  in  deutscher  Aufzeichnung 
des  XIII.  Jahrhunderts.Basel,  Schweig- 
hauscr  1852. 

Walther,  Gottlieb,  Geschichte  des 
Bemischen  Stadtrechts.  1.  Bd.  Bern, 
Fischer  1794. 

Wartmann,  s.  Urkundenbuch  St. 
Gallen. 

Weizsäcker,  J.,  Der  rheinische  Bund 
von  1254.  Tübingen,  Laupp  1879. 

Wenk  er,  J.,  Apparatus  et  instructus 
archivorum  ex  usu  nostri  temporis 
vulgo  von  Registratur  und  Rcnova- 
tur.  Argentorati  1713. 

Wirtembcrgische  Oberamtsbe- 
schreibung s.  Beschreibung. 

Wirtembcrgisches  Urkundenbuch 
hrg.  vom  königl.  Staatsarchiv  in 
Stuttgart.  Stuttgart,  Köhler  1 849  bis 
1889.  5 Bdc. 

4ü 


Digitized  by  Google 


36g 


Wiirdtwein,  St.  A.,  Nova  subsidia 
diplomatica  ad  sclecta  iuris  ecclcsi- 
astici  Germanise  et  historiarum  ca- 
pita  elucidanda.  Heidelbergs,  Goel- 
hardt  1781  — 1789.  13  Bdc. 

Wurstembcrger,  L„  Peter  der  Zweite’ 
Graf  von  Savoyen,  Markgraf  in  Ita- 
lien, sein  Hausund  seine  Lande.  Bern 
und  Zürich  1856 — 1858.  4 Bde. 

Wurstiscn,  Chr.,  Bassler  Chronick. 
Basel,  Henricpetri  1580. 

— Epitome  historis  Basiliensis,  praiter 
totius  Kaurica:  descriptionem  urbis 
primordia,  antiquitatcs  . . . complec- 
tens  una  cum  episcoporum  ßasili- 
ensium  catalogo.  Basile.e,  Henric- 
petri 1577. 

— Beck,  Chr.,  Wurstisens  kurzer  Be- 
griff der  Geschichte  von  Basel.  Über- 
sehen und  mit  Anmerkungen  ver- 1 


mehret  v.  J.  Chr.  Beck.  Basel,  Ecken- 
stein  1757. 

.Wyss,  Georg  von,  Geschichte  der 
Abtei  Zürich.  (Mitteilungen  der  an- 
tiquarischen Gesellschaft  in  Zürich 
Bd.  8.)  Zürich,  Meyer  und  Zeller 
1851  — 1858. 

Zccrleder,  K,  Urkunden  für  die 
Geschichte  der  Stadt  Bern  und  ihres 
frühesten  Gebietes  bis  zum  Schlüsse 
des  XIII.  Jahrhunderts.  Bern,  Stämpfli 
1853  f.  3 Bde. 

Zeitschrift  für  die  Geschichte 
des  Ober-Rheins.  Karlsruhe  und 
Freiburg  1850 — 1889.  43  Bde.  (Neue 
Folge  1886 — 1889.  4 Bde.) 

Zurlau  ben.de,  Tableaux  topographi- 
ques,  pittoresques,  physiques,  histo- 
riques,  moraux,  politiques,  littf  raires 
de  la  Suisse.  Paris  1780  f.  2 Bde. 


Digitized  by  Google 


NAMENREGISTER. 


Die  bei  Trouillat  und  bei  Boos  gedruckten,  im  Urkundenbuch  unter  Verweis  auf  jene 
Druckorte  (s.  Vorrede  S.  IX)  nur  erwähnten  Urkunden  sind  dennoch  vollständig  in  das  Register 
aufgenommen  worden;  zu  den  in  diesen  Fällen  gegebenen  Citatcn  aus  Trouillat  ist  zu  bemerken, 
dass  hier  bei  der  Zählung  der  Zeilen  jcweilcn  nur  der  eigentliche  Text  gezählt  wurde. 

BvB  — Bürger  von  Basel.  R — Ritter.  RvB  — Ritter  von  Basel. 


A. 

A s.  Konstanz  St.  Stephan  Chorherr  — Olsberg 
Äbtissin. 

Aarburg  Arburcli.  im  Aargau  s.  Olten. 

Dietrich  von  sTrlase!  Domslift  Kapläne. 

Lütold  von  s.  Basel  Bischof. 

Abespurg  s.  Habsburg. 

Acetum  s.  Laubgassen. 

Achilles  s.  Basel  Prediger  BrUder  und  Prior. 
Achkarren  in  Baden  nö.  Breisach  38,29. 

Akirritcr  s.  Hugo. 

Aczarii,  Albertus  — de  Parma  advocatus  curie 
253,29. 

Adalbero  Adelbcro  Adilbero  s.  Basel  Bischof  — 
Froburg. 

Adalbert  Adelbertus  Adclpert  Adelprcht  Adilbertus 
5.  Basel  Bischof  Schenk  — Basel  Domherren  ! 

— der  Priester  33,22  — Rappoltstein  — Ried- 
lingen. 

Adelardus  domini  Betanoni  339,27. 

Adelgot  Adelgolz  Adelgoz  Adilgoz  Algot  Algoz 
5,5.  6,2.  7,11.  8,13,1«.  11,22.  15,27.  s.  Basel 
Bischof  V itzt  um  — Kirchen  — Harnstein  — 
Sulzmatt. 

Adelheid  Adelheda  Adihedis  Adilheidis  Adilheit 
Adlcidis  BvB  83,15.  s.  Brust  — Klingcntal 
Priorin  — Krämer  — Krenkingcr  — (Biers  — i 
Häusern  Priorin  — Heinrich  der  Schmied  — ! 
Hugo  — Meier  — Säckinger  — Schaltenbrand  ! 

— Schessart  — Utcnhcim  — Wattweiler  — Wolf. ' 


j Agrigin  s.  Kgringen. 

I Aimericus  s.  Rom  Kanzler  und  Kardinaldiakon. 

, Aimo  1,23. 

Al.,  mag.  — der  Arzt  n9  441  Tr.  II,  145,18. 

| Alamannia  s.  Alemannia. 

| Alb.  s.  Pfaffenheim. 

Albano  sö.  Rom,  Bischof  Albinus  47,26.  50,10. 
Petrus  129,18. 

Albansmon,  Rudolf  220,25. 

Albert  Alberchtus  Albertus  Albrecht  s.  Aczarii  — 
Althach  — Basel  Bischof  Schenk  — Domstift 
Kaplan  St.  Xiklaus  — Domstift  Dekan  — St. 
Leonhard  Propst  — St.  Leonhard  Chorherren 
— St.  Martin  canonicus  — St.  Peter  Priester 
— Prediger  I.ector  — St.  Bernhardsberg  Chor- 
herren — Blotzheim  — Bolle  — Brombach 
Vicar  — Krotzingen  — Dell  mensingen  — 
Döttingen  — Eberstein  — Epfig  — der  Färber 
BvB  n® 485  Tr.  II,  173,10.  seine  Frau  Hedwig 
n°  485  Tr.  II,  173,10  f.  — Freiburg  — Gtlndcn- 
hausen  — Habsburg  — Hatstat  — Mierkt 
Leutpriester  — des  Heinrich  Meier  VedhtUi 
Schwiegersohn  349,22.  — Olsberg  conversl  — 
der  Pcrgamenter  175,5  — Regensburg  Bischof 
— zu  Rhein  — Rütte  Leutpriester  — der 
Schmied  von  Enkcndorf  231,10  — - der  Schnei- 
der von  Basel  HK», 2 4 f.  — Strassburg  — der 
Subdiakon  72,22.  333,34.  — der  Kleriker  222,8. 
333,14.  — Summerau  — Vare. 

Albilie  s.  Elbelin. 

Albinus  s.  Albano  Bischof — Rom  Kardinalbischof. 


Adenolphus  s.  Paris  canonicus  — Rom  Papst 
Kaplan. 

Adelsuint  2,3. 

Agathe  s.  Kienberg. 

Agendorf  s.  llägendorf. 

Agnes  Angnes  s.  Brotmeister  — Klingen  — 
Kolmar  l.nterlinden  Priorin  — Hatstat  — I.ieba 

— Michelfeld  Schwestern  — vom  Neuen  Keller 

— Ozelin  — Peter  der  Maurer  — Ptaff  — Ram- 
stein  — Rodersdorf  — Strassburg. 


1 Alcena  s.  Berg. 

Alemannia  Alamannia  2,6.  9,8.  64,10.  178,18. 
182,28.  208,38.  n# 411  Tr. II,  127,24.  812,28. 
3 13.  Kt. 

— superior  237,7. 

Alexander  s.  Rom  Papst. 

Algot  Algoz  s.  Adelgot. 

Allerheiligen  Kloster  s.  SchafThausen. 

Allschwil  Almcswilre  Almswilr  in  Baselland  w. 
Basel  s.  auch  Orschwcier. 


Digitized  by  Google 


304 


Allschwil  — Anixo. 


Lokalitäten. 

in  dem  aroltztale  n°  21  Boos  4,5. 

zem  bade  n®  21  Boos  3,21. 

in  dem  bette  n°  21  Boos  3,23. 

ze  dem  breiten  birboume  n®  21  Boos  3,24. 

ze  Käsen  birboume  n*  21  Boos  3,83. 

bi  dem  boungarten  n°  21  Boos  3,81. 

ufen  dem  kilchaker  n®  21  Boos  4,6. 

bi  Diethers  rebun  n®  21  Boos  4,5. 

umbc  diz  dorf  n®  21  Boos  4,2. 

ze  vier  eegen  n®  21  Boos  3,25. 

bi  dem  eingeren  n®  21  Boos  3,28. 

an  engelhaidun  n°  21  Boos  3,32. 

gebreita  n°  21  Boos  3,20. 

bi  dem  gwidme  n°  21  Boos  3,81. 

under  Heimencile  n°2l  Booe  4,2. 

über  den  herweg  n®  21  Boos  3,24. 

zc  holdem  n®  21  Boos  3,36. 

an  St.  Hylarii  akere  n®  21  Boos  3,34. 

an  iungholze  n°2l  Boos  3,83. 

zem  hohen  lewe  n°  21  Boos  4,4. 

hinder  vier  eegen  lo  n®  21  Boos  3,26. 

niderthalp  der  frouwn  lo  n*  21  Boos  3,27. 

ze  gesen  lohn  n"  21  Boos  3,36. 

hinder  dem  langen  lo  n*21  Boos  3,23. 

zem  langen  lo  n®  21  Boos  8,37. 

in  dem  loche  n®  21  Boos  4,4. 

zc  matebrustin  n°  21  Boos  3,30. 

ze  der  muli  n®  21  Boos  3,22. 

an  dem  mulin  wege  n®  21  Boos  3,88. 

ze  rotloube  n°  21  Boos  3,27,29,31. 

ze  diepen  rüti  n*  21  Boos  3,35. 

ze  sigolzhaldun  n°  21  Boos  3,26. 

zem  stalden  n°  21  Boos  3,36.  4,7. 

zem  steinwege  n°  21  Boos  3,25. 

zc  chrumben  stoden  ne  21  Boos  3,28. 

ze  stddilon  n®  21  Boos  3,20. 

vor  der  studun  n®  21  Boos  3,34. 

in  den  waszer  landen  n®21  Boos  4,3. 

an  dem  langen  wege  n°  21  Boos  3,38. 

bi  den  tlbergandem  wege  n#  21  Boos  3,21. 

ze  wegesheidun  n°  21  Boos  4,6. 

an  den  widun  n*  21  Boos  3,35. 

uffen,  vorWillebrehtes  graben  n®21  Boos  4,1. 

hinder  dem  winke!  n®  21  Boos  3,22. 

Leutpriester  Hugo  79,20. 

Meier  Heinrich  n°21  Tr.  II,  3,31. 

Burchard,  W'itoi  Sohn  von  n#2l  Tr.II,  4,1. 

Konrad  von  n*  21  Tr.II,  4,2. 

Engizo  von  n®21  Tr.  II,  4,2. 

Heinrich  von  n®  21  Tr.  II,  4, 1,2, 3. 

Heinrich  der  Käser  von  n°  21  Tr.II,  4,1. 

Werner  im  Hof  von  n°21  Tr.II,  8,31. 
dessen  Sohn  Rudolf  n®  21  Tr.II,  3,31. 


Marquard  von  n°21  Tr.II,  4,2. 

H.  zir  Mattun  von  n°  485  Tr.II,  174,5.  vgl.  aber 
bei  Attenschweiler. 

Marquard  Scierli  von  n®  21  Tr.II,  4,1. 

Volmar  von  n®  21  Tr.II,  4,1,3. 

Werner  von  n°21  Tr.II,  4,2,3. 

Alodoes  1,11. 

Alsacia  s.  Eisass. 

Alsgaudia  s.  Eisgau. 

Alswilr  Alswilre  s.  Orschvreier. 

Altbach  in  Württemberg  sö.  Esslingen,  Albert  von 

1U8.8. 

Altena  in  Prcussen  Westfalen  sö.  Dortmund  s.  Berg, 

Altingen  s.  Haltingen. 

Altkirch  Altcbilch  Altchilcha  Altkilch  im  Elsa*s 
nw.  Basel  88.15.  Stift  54,2.  Prior  Kuno  39,7. 
Burchard  von  s.  Basel  St.  Peter  Chorherren  — 
Schachterel. 

Amadeus  s.  Savoten. 

j St.  Amarin,  s.  Amarinus  im  Elsass  nw.  Thann,  Her. 

I von  n® 374  Tr.II,  24,13. 

| St.  Amarins,  s.  Thal,  vallis  s.  Amarini  192,29,31. 

Ambierle  Amberta  in  Frankreich  Dip.  Loire  nw. 
Lyon,  Prior  Peter  von  Beaufort  257.21.  266,22. 
207,35. 

Amozo  R 6,3. 

Ampringen  Amperingen  Amperingin  Anparingen 
Anpcringin  Aperingen  Apparingen  in  Baden 
sw.  Freiburg  zwischen  Kirchhofen  und  Krotzingen 
10,26.  14,28.  24,4.  26,6.  27,40.  38,41.  -Hugo 
von  59,15. 

Amsold ingen  in  Bern  sw.  Thun  337,31. 

Amtmann  preco  s.  Basel  Amtmann  — Basel  Bi* 
schuf  Ämter  — Rheinfelden. 

Anagni  sö.  Rom  34,19.  83,11.  87,24.  n®  276 Tr.!, 
607.1.  262.10.  n* 356 Tr.  11.87,1 7.  267,36.  272,4. 
273,6.  282,84.  283,38. 

Anastasius  s.  Rom  Papst. 

Andechs  Anedcs,  Berthold  [III]  von,  Markgraf 
von  Istrien  36,2.  [sein  Bruder  Otto]  Bischof  von 
Bamberg  35,43.  [sein  Sohn]  Berthold  [IV.]  von 
Andechs  [Schwiegersohn  des  Dedo  von  Wettin, 
s.  diesen]  35,45. 

Andreas  s.  Maulburg  Leutpriester. 

Andwit  Annuwiler  im  Thurgau  5.  Weinfelden, 
B[aldebert]  von,  Konstanzer  Domherr  294,16. 

Anesorgen,  C.,  Kaplan  des  Grafen  Rudolf  von 
Thierstein  n®  257  Tr.  11,  70,24. 

Anewender  s.  Benken  Lokalitäten. 

Angin  2,22. 

Anhalt  [Söhne  Albrechts  des  Bären :]  Markgraf 
Dietrich  von,  [Graf  von  Werben]  86,1.  [Her- 
mann I.  von  Orlamtinde,  dessen  Sohn:]  Graf 
Siegfried  [III.]  von  OrlamUnde  36,1.  Otto  [I.] 
von  Orlamtinde,  Markgraf  [in  Brandenburg] 
35,46.  [Siegfried]  Erzbischof  von  Bremen  35,4  I . 

Anizo  205,12. 


Digitized  by  Google 


Anna  — Barra. 


305 


Anna  s.  Bellize  — Konrad  der  Zöllner  — Gliers 
— Johann  — Mcisterli  — Metier  — Säckingen 
Abtissin  — Sulz. 

Anno  2,84.  11,24.  15,27. 

Annuwiler  s.  Andwil. 

Anparingen  Anperingin  Apertngen  s.  Ampringen. 

Anselm  Anshelm  BvB  163,14.  ßvB  2t>5,3.  seine 
Witwe  Bertha  205,8.  — s.  Iustingen  — Rappolt- 
stein  — zur  Tanne. 

Antonius  domint  Orti  339,27. 

Apia  s.  Epfig. 

Apotheker  s.  Johann. 

Apparingen  s.  Ampringen. 

Appenweier  Apenwilare  Apinwilre  Appenwilare 
Appenwillare  Appcnwilre  Appinwilere  Appuquilr 
im  Eisass  so.  Kolmar  4,30.  10.27.  14,2«.  23,43. 
26,1.  27,36.  38,37.  49,7.  Kirche  4,32.  11,26. 
23,43.  26,1.  27,3«.  31,28.  38,87.  49,7. 

Ardicio  s.  Comes  — Como  Bischof. 

Arenspcrh  s.  Arnsberg. 

Argentina  s.  Strassburg. 

Argcntia  Argentio,  Kobcrtus  de  253,29.  advocatus 
in  Romana  curia  267,40.  272,9. 


Heinrich  zur  Matte  von  n®  485  Tr.ll,  173,20. 

s.  aber  bei  Allschwil. 

Kuno  von  s.  I.ützel  convcrsi. 

Auggen  Ochcin  Ouken  in  Raden  s.  MUllheim 
46,22.  Kirche  5 1 ,33. 

. . von  — genannt  BShart,  R 179,7. 
Heinrich  von  98,2. 

Jakob  von  — genannt  Schoneman,  R 189,34. 
Rudolf  von,  Bruder  Heinrichs  98,2. 
s.  Augustini  ordo,  regula  19.20.  21,15.  n®ll6 
Tr.ll, 45.18.  n°117Tr.  II,  16,24.  127,32.  128,35. 
132,7.  171,12.  182,11.  229,28.  230,21.  n°  823 
Tr.ll,  80,21.  236,9.  261,36.  n®856Tr.  II,  86,17. 
272,37.  295,9.  n®4*24  Tr.ll,  137,15.  313,23. 
»•429Tr.  II,  138,24. 139,2.  320,5.  327,21. 
Augustinerinnen  Klöster  314,16. 

Autto  1,24. 

Ayino  s.  Genf  Bischof. 

Azicha  s,  lllrach. 

Azo,  Heinrich  BvB  246,27. 

— s.  Michelbach. 

B. 


Argucl,  Schloss  in  Bern  w.  Biel  bei  Sonvillier, 
Heinrich  von,  R 111,17. 

Aribertus  s.  Rom  Kardinalpriester. 

Arisdorf  Aroolstorf  in  Baselland  nö.  Liestal. 
27,42.  38,43.  333,4.  — Peter  von,  Priester ' 
138,10.  — Lokalität:  der  Rebgarte  vgl.  »Rcb- 
frieden«  ö.  Arisdorf  333,5. 

Arlesheim  in  Hascltand  sö.  Basel  129,33.  — Meier 
von,  BvB  108,1. 

Arlispach  s.  Knöringen. 

Armannus  345,23. 

Amach  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Arnold  Amaldus  sein  Sohn  Heinrich  220,27.  i 
Basler  73,11.  — s.  Hiedertan  — Binzen  — St.  | 
Blasien  Abt  — Blotzheiin  Leutpriester  — Brugg 
— Kaiserstuhl  — der  Käser  von  Basel  138,15.  j 
— Deutschland  Kanzler  — Eiringen  — Fuchs! 
— Holland  — Liebcgg  — Murbach  Abt  — ! 
Murbach  Keller  — Peter  — Priester  2,36  — - I 
Radolfszcll  — Kezagel  — Schöftland  Leutpriester 
— Schopfheini  Leutpriester  — • des  Heinrich  1 
Tanz  Diener  318,22  — Wildegg  — Wucherer. 

Arnolstorf  s.  Arisdorf. 

Arnoltzspach  s.  Knöringen. 

Arnsberg  Arensperh  in  Treussen  Westfalen  ö. 
Dortmund,  Graf  von  36,4. 

Arolztal  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Arzt  phisicus  s.  Al  — Kuno  — Otto. 

Asch  in  Basclland  s.  Basel  — Burchard  von,  Dienst- 
mann des  Grafen  von  Thierstein  204,20. 

Asenburc  s.  Hasenburg. 

Assisi  Assisium  198,8,34  — ‘Peter  von  252,20,27. 

Attenschweiler  Atemeswilre  Athmenswilr  Athmes- 
wilr  Atinswilr  im  Eisass  w.  Basel  55,12.  311,30. 

Dietrich  von  814,13.  sein  Bruder  Volmar 
von  314,13. 


B.  Ritter  von  Basel  31 ,35.  s.  Basel  Barfüsser  Mönche 
— Hirschen  — der  Schmied  332,6  — vom 
Thor  — Vercelll  — Wilsper  — Wintersingen. 
Babcnbcrh  s.  Bamberg. 

Bäcker  s.  Basel  — Konrad  — Gowelin  — Werner, 
Bach,  de  Rivulo. 

Iudenta  hem  Bachun,  hem  Bachin  123,27,37. 

ihre  TochtCT  Gertrud  123,27. 

Werner  45,20. 

zem  Bade  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Baden 

Markgraf  Hermann  fILJ  16,22. 

» Hermann  £ V. j 63,1.  87,7. 

Konrad  von  33,17. 

Diethclm  Göli  von,  R 366, 20. 

Gottfried  von  59,15. 

Ulrich  von,  s.  Basel  Domherren. 

Baiern  Bawaria,  Herzog  Ludwig  [1.  der  Kellheimer] 
Pfalzgraf  bei  Rhein  62,44. 

Baldehe rt  Baldiprehtus  s.  Andwil  — Konstanz 
Domstift  Marschall. 

Baldemar  s.  Basel  Prediger  Brüder  — Mcywiler. 
Haldcwilc  46,25. 

Haldolf  s.  Tannenkirch  Leutpriester, 
von  der  Balm,  von  dir  Balma,  Palma. 

Heinrich  R 137,2.  R n®276Tr.I,  606,6. 

Rudolf  n® 445 Tr.ll,  153,22,30. 

Bamberg  Itabcnberh,  Bischof  [Otto  II.  von  An- 
dechs J 35,43. 

Banholz  s.  Windeck. 

Bannwart  Banwardus  Ulrich  239,14.  293,10. 
Bamhusen  . . genannt  331,13. 
de  Barra,  Peter  114,5. 
sein  Sohn  Konrad  114,5. 


Digitized  by  Google 


Barraban  — Basel. 


3öl) 

Barraban,  C.  104,34. 

Bärschwil  Bermeswile  in  Solothurn  sw.  Laufen 
46,27. 

Bart,  Konrad  der  260,29. 

Bartenheim  im  Eisass  nw.  Basel  36,22. 
Bartholomaus  s.  Reggio. 

Bärwart  Bernwart  Berwart  Johann,  Basler  138,14. 
BvB  337,14. 

Basel  Basela  Baselahe  Basele  Basilca  Basilegia 
Basilia  Basula. 

Basalchowa  3,10. 
obern  Basel  16,29. 

Lokalitäten. 

St.  Albankloster,  claustrum  57,29.  — porta 
superior  15,3.  — septa  15,3. 
bei  St.  Alban  17,28.  118,25.  218,1. 

Vorstadt  St.  Alban,  suburhjum  15,34.  16,3. 
Almend,  monticulus  communis  totius  urbis 
civium,  publica  area  n4  21  Tr. II,  2,9. 
183,28. 

St.  Andreas  Kapelle  111,15.  175,5. 

atrium  s.  Miinsterplatz. 

Bann  bannus  districtus  14,41.  67,10.  149,3. 
Haus  1 tappenberg  329,13. 

Barfüsser,  dotnus  Minorum  fratrum  114,32. 

208,34.  — ccclesia  195,29.  208,34  f. 
Barlüsserplatz  329,  14. 

Hof  des  Klosters  Beinwil  189,15. 

Birsig  ».  Birsig  — Brücke  265, 1 . Neue  Brücke 
auf  dem  Kommarkt  81,38. 

Bischofshof,  curia  episcopi,  domus  episcopi, 
palatium  episcopi  41,36.  139,24.  144,27. 
146,14.33.  314,10. 
zer  Blattun  s.  zur  Platte. 

Haus  zum  Blumen  123,24.  213,14. 

St.  Brandans  Kapelle  n4  263  Tr.  I,  592,22. 
unter  den  Bulgen  n488  Tr. II,  37,21.  244,35. 
Burgban  300,26. 
castrum  s.  Münsteqdatz. 

Chüntor  201,40. 
conmunitatis  domus  s.  Rathaus. 

Kornmarkt,  forum  frumenti  81,37. 
unter  den  Kramern,  ander  den  Cremeren, 
inter  Institoren  120,3.  259,24. 

Kreuzgasse,  vicus  crucis,  Vorstadt  zum  Kreuz 
91,32.  123,23.  213,14. 

Kreuzthor,  porta  ad  s.  crucem,  porta  crucis 
191,9.  218,2. 

Domherrenhöfe 

des  Archidiacons  n°  298  Tr.  II,  75,21. 

des  Kämmerers  n°  131  Boos  21,34. 

des  Dekan*,  curia  108,35.  109,6.  113,6. 

Garten,  pomerium  129,37.  130,7. 
des  Propsts,  curti*  sollempnis  prepositure, 
curia  prepositi  (coadiutoris)  101,31. 
102,1.  164,21.  287,7.  n4 392 Tr. II,  111,6.  ( 
302,14.  342,33. 


Lok  alitäten. 

des  Sängers,  curia  cantoris,  curia  claustralis 
cantoris  142,5.  162,16.  164,20.  169,14. 
225,11.  273,32.  274,34. 

Eberhard!  domus  96,81. 

Eisengüsse  Isengasse  Isingazza,  vicus  ferreus 
45,3.  51,21.28.  86,6.11.  101,13. 
Eschracrlor  Esshemertor  298,4.  317,28. 
EselthUrlein,  porta  Esilturli  286,2.  304,3. 

vicus  Esilturli  351,28. 
forum  s.  Markt, 
forum  frumenti  s.  Kornmarkt. 

Freiestrasse,  libera  strata,  vicus  Über  107,28. 
804,32. 

Gerbergasse,  vicus  Cerdonum  137,38. 

Haus  zur  Glocke  291,34. 

Haus  Gruneneck  329,14. 

Gundolzbrunnen  88,8. 

Haus  zum  Heiden  291,35. 

Haus  zum  Hirschen  (?)  164,21. 

inferior  civitas  259,25. 

inter  Institores  s.  unter  den  Krämern. 

Haus  St.  Johanns  86,6. 

Vorstadt,  ruburbium  (St.  Johann)  284,20. 
285,11. 

Johanniter  Spital  64, 16.  — Kapelle  64,17. — 
Kirchhof  64,17. 

Judenkirchhof,  sepultura  Judeorum  319,9. 
iudicit  domus , iusticiaria  domus  s.  Rathaus. 
Lallos  Thurm,  tnrris  lailonis,  Lalloni»  225,36. 
266,30.  269,11. 

Haus  zum  zem  Lamhe  n°  263  Tr.  I, 

592,15.  241,34. 

St.  Leonhard  Kirche  n42l  Tr.  II,  3,9.  67,23* 
72,1.286,14.  n*404Tr.lI  120,17.  352,5. 
maius  altarc  n*  404  Tr.  II,  120,1 6. 
altare  1».  Mauricii  286,14. 

Kirchhof,  cimiterium  296,26. 
cenaculum  claustri  248,29. 

Kreuzgang,  ambitus  163,17.  195,7.  247,23. 
curia  claustri  n°  443  Tr.  II,  152,8. 

St.  Leonhards  Berg,  mons  s.  Leonardi,  monti- 

culus  n*  21  Tr.II,  2,8.  338,30,32. 
Brunnen,  fons  s.  Leonardi  337,15. 
libera  strata  s.  Freiest rasse. 

Haus  zum  Löwen,  ad  leonem  51,21,28. 
Luscbuhcl  177,23. 

Häuser  des  Klosters  Lützel  34,18.  36,10. 

48,3.  74,32.  75,3  f. 
macellt  s.  Schol. 

St.  Maria  Magdalena  Kloster,  claustrum  n°406 
Boos  53,27. 

des  dosters  tor  181,11. 

Markt  forum  158,31. 

Marktgasse,  vicus  fori  249,18. 

St.  Martins  Kirche  n°  289  Tr. II,  74,5. 

neuer  Weg  zu  dieser  96,30.  102,33. 

Haus  z3  Mcnün  339,32. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


367 


Lokalititen. 

viculus  dictus  Menlins  Stege  339,39. 
M&nchenhof,  domus  Monachorum  109,21. 
Mühlen  zu  St.  Alban  s.  Kloster  St.  Alban. 
Münster,  ecclcsia  b.  Marie  virginis,  ecclesia 
Basiliensis,  basilica  b.  Marie,  maior 
ecclesia,  monasterium  b.  virginis,  miinster 
41,8.71,22.77,24.90,34.  143,9.  159,15. 
n°  301  Tr.  II,  76,5.  365,28.  284,1h.  286, H. 
291,20. 297,0.  316,17.  n*474Tr.II,167,6. 
altaria  186,17.  n®  301  Tr.  II,  76,5. 
altare  s.  Marie  45,15. 
capelle  circumposite  n®  301  Tr. II,  76,5. 
capella  b.  Marie  Magdalene  45,1. 
Kirchhof, cimiterium  243, 1 0. 261 ,33.  264,35. 

256.10. 

Chor,  cborus  80,25.  176,2.  n®  301  Tr. II, 
76,11.  226,5.  237,12.  305,28. 
l.euchter  der  Zünfte,  corona  cum  candelis, 
lumen  zunfte  77,24.  142,31  f.  143,2  f. 

159.15.  218,11.  291,28.  316,16. 
ewiges  Licht  41,8. 

Stiftshof,  claustrum  39,23.  43,12.  44,39. 
Thltre,  porta,  porticus,  valve  85,11,18,19. 
259,41. 

Münsterplatz,  itrium  sob  tilea  magna,  atrium 
iuxta  maiorem  ecclcsiam,  castrum  164,21. 
265,28.  n°  445  Tr.  11, 153,14. 

Brunnen  darauf  n*  47  4 Tr.II,  167,5  f. 
Nadelberg  Nadilbcrch  Nadilberg  111,17. 
206,1. 

Haus  zum  Neuen  Keller,  domus  dicta  Novum 
cellarium  190,27.  195,8.  237,31.  349,21. 
St.  Niklaus  Kapelle  der  Johanniter  innerhalb 
der  Stadtmauern  in  der  Petersgemeinde 
64,6. 

St.  Niklaus  Kapelle  in  Kleinbasel  212,3.6. 
Haus  des  Klosters  Olsberg  350,2. 

St.  Oswalds  Kapelle  162,39. 

Haus  zur  Palme  86,6. 

St.  Peter  Kirche,  ecclesia  s.  Petri  103,18. 

158.10.  319,25. 
altare  90,19. 

altare  b.  apostolorum  lacobi  et  Iohannis 
113,85. 

maius  altare  90,24. 

altare  s.  Petri  102,38.  113,28.  213,15. 

281.15, 

Chor,  chorus  332,30.  latus  chori  91,10. 
Kirchhof,  cimitcrium  131,12.  245,14. 
crypta  131,14. 

Garten,  hortus  90,2. 

Haus,  domus  91,4. 

Häuser  110,15.  158,10. 

St.  Peters  Berg,  mons  s.  Petri  90,3. 

Haus  zur  Platte,  zer  Blattun  310,11. 
locus  zir  Blattun  Blatun  245,37.  246,18. 


Lokalitäten. 

Prediger  Kirche  und  Kloster,  area,  ecclesia 
et  claustrum,  ecclesia  et  alia  cdificia, 
curia,  claustrum  et  ofHcine  91,34.  95,19. 
99,28.  172,34.  206,29.  239,23.  240,7. 
capelle  317,6.  321,16  f. 

Rathaus,  domus  conmunitatis,  domus  iudicii, 
domus  iustteiaria  240,16.  259,1.  266,2. 

24.33.  285,24.  310,28. 

Rehmans  husz  291,35. 

Rheinbrückc,  pons  Keni,  pons  ultra  Renum, 
Rlibrakke  75,34.  76, t.  120,18.  212,4.8, 
Rheinsprung  Sprung  162,41. 

Haus  zum  Riesen  265,3. 

Satzgasse  Salzgaze  187,23. 
unter  Salzkasten,  undir  Salzchaston  111,18. 
Sattel  gasse  Satilgasse  Satilgaza  Sattelgazre 
vicus  se  llarum  75,6.  81,37.  288,30. 

290.12. 

Haus  zum  Schlauch,  zim  Sluche  245,85.  246,7. 
Haus  von  Schöftland,  de  Scheftlanch  107,28. 
Schol,  macelli  inferiores,  superiores  81,36,40. 
120,37.  158,31.  310,11. 

Bank,  bancha  dort  121,2  f. 
Schnhmachemmfthaus,  stuba  Sutorum  291,35. 
Schürhof  Shürhof  808,4.  348,29,41. 
Schurtunhus  140,24,30.  220,16.  247,10. 
Schwibogen,  vicus  under  Swibogcn  124,12. 
Spalen,  porta  Spalee,  Spalen,  Spalon  81,35  f. 

85.9.  111,16.  177,22.  195,30.  208,35. 
210,22.  234,38.  259,3.  345,29. 

steinerne»  Kreuz  davor,  crux  lapidca  210,22. 

231.33. 

vicus  Spalee,  an  der  Spalen,  Spalenvorstadt 
81,34,41.  220,15.  309,3.  345,27. 
an  dem  Sprunge  s.  Rhcinsprung. 
Stadtmauern,  murus  civitatis,  muri  civitatis, 
muri  Hasilee,  muri  liasilienscs,  vallum 
civitatis,  ringmuren,  muren  der  stat 
9,26.  14,40.  n®  73  Tr.  11, 35,1.  64,6  f. 

67.9.  89,31.  n®  263 Tr.  1,592,22.  195,30. 
201,u».  210,24.  nu 301  Tr.  11,  76,6.20. 

223.33.  225,36.  226,9  f.  248,35.  263,4. 

264,3.  266,12,89.  269,8,11.  275,21. 

278,25.  308,5.  317,28.  n®  141  Tr.  II, 

145.12.  338,38.  348,30.  350,16. 
Stadtthore,  porte  $4,15.  85,17.  217,44. 
an  den  Steinen  Stienen  181,11. 

Haus  Steinkeller  Steinchelr  Steinchclre 

111,15.  214,12.  258,15. 

Sturcowc  Sturgow  181,11.20. 
forum  Sutorum  100,14. 

Inter  Sulores  120,4. 

Sutergasse  Suterstrasse  339,31.89. 
stuba  Sutorum  «.  Schuhmacherzunfthaus. 
Sym  undesgasse  116,5. 
terTitorium  Basiliense  48,26. 
weisser  Thurm,  alba  turris  109,20. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


368 


Lokali  täten, 

Haus  genannt  Thurm,  turris  2%, 27. 

Haus  zer  Tünnen  86,7. 

St.  Ulrichs  Kapelle  175,29. 
vicus  s.  l’lrici,  Udalrici  n°181Tr.H,  50,14.' 
201,39. 

Untere  Stadt,  inferior  civitas  250,25. 

vicus  crucis  s.  Kreurgasse. 

vicus  ferrcus  s.  Eisengüsse. 

vicus  fori  s.  Marktgassc. 

vicus  über  s.  Freiestrasse. 

vicus  sellarum  s.  Sattelgasse. 

vicus  Spalee  s.  Späten. 

St.  Vincenz  Kapelle  183,29  f. 

curia  claustralis  und  Haus  181,31.39. 

184.2. 

Vorbrucke  241,34. 

Hau*  Vorbrucke  n°  263  Tr.  I,  592,15. 
Vorgazxen  120,8. 

Wald  beim  St.  Albanklostcr  10,16,22.  14,27. 

24.2.  26,4.  27,38.  38,39.  19, lü. 

Walke  301,2. 

Haus  Weisseneck  320,14. 

Winartinlius  249,19. 

Winartsgazzc  324,4. 

Gemeinde. 

bürgendes  — cive*  — cives  civitatis  — 
civitas  — communitas  Basiliensis  — 
communitas  civitatis  — Universitas  civium 
40,11.  75,86.  76,4.  77,11.  79,38.  105,21. 

110.32.  121,29.  136, »f  3«.  13?,5.  130,20. 

141,25.27.  143,1«.  144,19  f.  145,2  f.  ; 

146,28.  147,13,32.  148,16,36.  149,22. 

150.32.  151,29.30.  152,13.  153,5.  154,15.  ; 

155,1.  n°  263  Tr.I,  502,12.  108,1«. 

204.32.  220,8.  224,8,41.  225,4.  235,8. 

239,30.  242,9.  245,42.  250,8.  265,38. 

289,22.  207,1«.  306,2  lf.  31*2,«.  328.25. 

3.34,44.  342,7.  346,22.  350,4.  852,38. 

353,2«. 

Bürger  und  Einwohner — Basilienscsburgenses  1 
— cives  Basilienses  — natione  Basiliensi 
s.  Adelheid  — Albert  der  Färber  — 
Albert  der  Schneider  — Anselm  — Arles* 
heim,  Meier  von  — Arnold  — Arnold 
der  Käser  — Azo  — Bärwart  — Basel 
Amtmann  — Bättwil  — Baulcr  — Benken 
— Berthold  — Berthold  der  Krämer  ■ — 
Bischof  — Blotzheim  — Botscho  — 
Bottmingen  — Brellerc  — Brotmeister 
— Brugg  — Brunnader  — Buckingen 
— Kämmerer  — Choler  — Konrad  — 
Konrad  der  Decker  — Kopfentzwei  — 
Kornmarkt  — Krämer  — Kreuz  — Criec 
— Krone  — Kuchclin  — Kuno  der 
Gipser  — Delsberg  — Diesten  boten  — 
Diclhcr  — Dietrich  — Dietrich  der  Miinz- 
meister  — Emmerach  — Emptho  — 
Engel  — Engizo  — Eseltliürlcin  — 
Friedrich  der  Wechsler  — Furien  — i 
Fuchs  — Gerung  loripes  — Gipser  — 1 


Gochli  — Gundolsdorf  — • Hat  «tat  — 
Hauenstein  — Hegenheim  - Heinrich 
• — Heinrich  der  Käser  — Heinrich  der 
Schmied  ■ — Herbrand  — Hirschen  — 
Hollstein  — Hostein  — Hower  — Hudlupa 
— Hugo  derakirriter  — HUningen,  Meier 
von  — Johann  der  Amtmann  — - Johann 
der  Apotheker  — Johann  der  Meier  — 
Johann  der  Münzmeistcr  — Iselin  — 
Istein  — Lang  — l.aubcr  — Leimen  — 
Ludwig  der  Krämer  — Magstatt  — Man- 
virtrib  — Manjuard  — St.  Martin  — 
Maser  — Meier  — Meierli  — Meistert! 
— Merschant  — Miecorth  — Mönch  — 
Musbach  — Neuenhurg  — Neuen  Keller 
— Niklaus  der  Zöllner  — Ozelin  — 
Peter  der  Maurer  — Pfalf  — Pontarller 
Progant  — Räuber  — Ravensburg  — 
Rebmann  — Reich  — Reiner  — Rcli  — 
Rezagel  — zu  Rhein  — Rheinbrücke  — - 
Rifo  — Rödersdorf  - Rosen  — Roth  — 
Rudolf  der  Mün/meister  — Sackingen  — 
Säckinger  --  Schaler  — Schalon  — Schal- 
tenbrand  — Schccko  — Schenk  — 
Schessart  — Schreiber  — Schwab  — 
Schwert  — Sinzo  — Spender  — Steinen 
— Stern  — Stetten  — Stieber  Strass- 
burg — Sutto  — Tanz  — Tauli  — 
Thor  — Thiirnen  — Tilensheim  — ■ 
Trchcnlin  — Trutkind  — LThcim  — 
l'nnuz  — Vardel  — Virton  — Vivian 
Yolmar  — Vorgassen  — Vull  — Walke 
— Werner  — Werner  der  Hechler  — 
Wetzel  — Wibcsi  — Wikram  — Wielin 
Wigrich  — Wiscre  — Wolf  — Zirscher. 

Ritter  von  Basel  — miles  Basiliensi*  — miles 
de  Basilea  s.  B.  — Kämmerer  — Kraft 
— Kuchimeister  — Elbelin  — Fuchs 
— Geisriebe  — Mönch  — Pfalf  — Reich 
— Steinlin  — Strassburg  — Vitztum 

— \'orgassen. 

Amtmann  — am  man  — ammannus  — preco 

— preco  Basiliensi*  — preco  de  Basilea 

— preco  sive  minister Basiliensis  — preco 
civitatis. 

Burchard  67.22.  71,41. 

Konrad  107,29.  s.  unten  Rifo. 

Heinrich  205,11.  n°  295  Tr.I,  631,13. 
259,12.  304,18.  s.  unten  Spalen. 

Johann  67,22.  71,41.  einer  der  scabini 

220,23.  265.26.  304,18.  BvB  349,41.  s. 
Bischof  Amtleute. 

Reiner  Rim  Rat  250,16.  258,14.  2*10,25. 
265,26.289,21,33.  BvB  297,4.  s.  Bischof 
Amtleute. 

Rifo,  Konrad,  BvB  108,27.  331,38.  s.  oben 
Konrad. 

Spalen,  Heinrich  von  202,20.  s.  oben 
Heinrich. 

Werner  52,5. 

Wetzel  120,19. 

Bäcker  panifices  pistores  217,17  f.  — deren 
conmunitas  218,12.  — pedcllus  218,14. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


369 


Bürgermeister  magister  magister  civium 
297,16.  850,4. 

Heinrich  Mönch  852,35.  363,32. 

Heinrich  Reich  260,13. 

Rudolf  Reich  304, *0.  306,30.  335,7. 

Peter  Schaler  204,32. 

Heinrich  Steinlin  n°  268  Tr.  I,  692,11. 
246,31. 

Werner  von  Strassburg  310,9.  322,10. 
Cleriker  Cuno  150,3. 

Kürschner  peltiftces  76,35  f. 

Fassbinder  vasontm  operarii  142,24. 

Gärtner  gartner  316,24. 

Gipser  gipsarii  142,24. 

Händler  menkeller  315,24. 

Maurer  cementarii  142,23. 

Metzger  laniste  158,28. 

Müller  molcndinarii  217,19. 

Obster  obzer  315,24. 

Rat  Consilium  constlium  Hasiliense,  Consilium 
civitatis,  consules  rat  40,19f.  62,1 6f. 

75,38.  152,13.  154,15.  183,30.  n°  263 
Tr.  1,692,1 2.  204.32.  209, SO.  220,8. 
240,2.  250,15,32. 286,24.  288,28.  297,16. 

304,20.  306,31.  310,9.  328,25.  335,7. 
360,4.  352,36.  353,33.  s.  Basel  Amt- 
mann — Blotzheim  — Botscho  — St. 
Brandan  — Kämmerer  — Conzo  der 
Schmied  — Kuchimeister  — Gundolstorf 
— Hallingen  — Hauenstein  — Heinrich 
der  Zöllner  — Hochwald  — Hostein  — 
Lowelin  — Ludwig  der  Krämer  — 
Marschalk  — Maser  — Mönch  — Mus- 
bach — Peter  der  Maurer  — Pfaff  — 
Rebmann  — Roth  — Rothenfluh  — 
unter  Salzkasten  — Schaltenbrand  — 
Schecko  — - Schessart  — Schwörstadt 
— Snurli  — Solothurn  — Steinlin  — 
Stellin  — zum  Thor  — Titensheim  — 
Wartenfcls  — Werner  des  Müllers  Sohn 
— Winart  — Zcrkinden. 

Rathaus  s.  Basel  Lokalitäten. 

Scabtni  220,21.  s.  Basel  Amtmann  Johann  — 
Hauenstein  — Pfaff  — Schwörstadt  — 
Wetzel  der  Keller. 

Schneider  sartores  291,7  f. 

Schreiber  notarius  Basiliensis  Radulf,  Kirch- 
herr  in  Wenzweiler  152,12. 
scriptor  Basiliensis  Konrad  113,5. 
Schüler  scolaris  Basiliensis  Werner  Rebman 
222,34. 

Schultheis«  schultetus  scultetus  218,20. 

Hugo  Fleck  52,2. 

Konrad  Mönch  67,19.  71,39.  80,16.  96, 39. 

97,5.  98,4.  100,28.  103,12. 

Otto  Schaler  107,34.  109,9.  190,6.  ntt263 
Tr.  1,592,11.  192,37,38.  n»295Tr.I, 

631.10.  220,7  . 240,1.  260,13  . 268,37. 

259.11.  265,11,38.  303,37.  328,7. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Ba»*l.  1. 


Gemeinde. 

Peter  Schaler  114,30. 

Konrad  Vorgassen  101,9,14. 
Stadtschreiber  notarius  civium,  notarius  uni- 
versitntis  Burchard  306,27. 

Burchurd  Leutpriester  von  Pratteln  177,3. 
Vogt  advocatus,  advocatus  civitatis  n®  21 
Tr.  11,3,17.  35,29 f.  40,7  f.  105,20.  150,4. 
152,1».  350,3. 

Gottfried  von  Fptingen  304,19.  306,30. 
Graf  Rudolf  [von  Homberg]  7,4.  8,7.  11,21. 
15,26. 

Graf  Werner  von  Homberg  [I]  19,19.  21,13. 

28,13. 

Graf  Werner  von  Homberg  [II]  30,35.35,26. 

39,11. 

Hugo  Mönch  [I]  52,1. 

[III]  n°295Tr.1, 630,24. 240,1. 
245,30.  248,16.  250,8. 
259,11,37.  265,10,37. 

278,20.  279,13  f.  281,29. 
288,23.  289,18,29.  310,8. 
322,10.  338,21.  335,6. 

Peter  104,9. 

Rudolf  Reich  204,31. 

Rudolf  114,30. 

Peter  Schaler  119,31.  120,14.  143,14. 

159,23.  164,15.  183,3».  190,6.  n°263 
Tr.1, 592,11. 

Albert  von  Stra&sburg  96,39.  97,4. 

Graf  Rudolf  [von  Thierstein]  56,32. 
Wachtmeister  magister  vigiliarum. 

Johann  220,28. 

Konrad  337,20. 

Wagner  curruum  operarii  142,24. 
Zimmerleute  carpentarii  142,24. 

Zunftmeister  Heinrich  der  Schmied  213,29. 
Klein-Basel  enren Basel,  enrum  Basil,  inferior 
Basilea,  ulterior  Basilea  10,12,16.14.19. 
23,41.  25,4».  >7,32.  30,5.  38,34.  49,6. 

111,20.  186,5,34.  218,1.223,36.  224,32. 
270,27  f.  330,37.  354,36. 

Lokalitäten. 

almeinde  277,19. 
ban  bunnus  215,8.  300,27. 
capella  bei  der  Rheinhrücke  212,3,6. 
Kirchhof  cimiterium  223,15. 
in  me  Iteger,  in  dem  Iteger  212,17,25. 
Mauern  Gräben  Thorc  fossata  ville  215,8. 
porta  que  tendit  versus  Istein  223,36. 
224,31. 

porta  in  via  que  ducit  versus  Riehein 
334,26. 

Mühlen  354,23. 

— von  St.  Alban  334,22  f. 

— von  Wettingen  307,22. 

Mühlenkanal  aus  der  Wiese  307,23. 

Ufer  185,6,34. 

zen  Widen  277,20. 

Kirche  s.  Basel  St.  Theodor. 

47 


Digitized  by  Google 


370 


Basel. 


Gemeinde. 

Schultheis»  Konrad  Geisriebe  334,44.  335,7. 
R 354,20. 

Siegfried  215.9. 

sein  Diener  Werner  215.24. 

Konrad  Kerli  von  215,10. 

Rudolf  Knebli  von  215,9. 

Werner  Hirzeli  von  215,9. 

Heinrich  Wucherer  von  277,18. 
denarii  Basilienses  55,26.  333,85. 
libre  Basilienses  41,8. 

moneta  Basiliensis  1*10,38.  191,14.  220,17. 

224.42.  265,19.  271,23.  308,7.  332,25. 

352,24.  351,25. 

pondus  Basiliense  107,83.  n*415  Tr.  11,128,8. 

317.31. 

solidi  Basilienses  113,30. 
von  Basel. 

Konrad,  Bürger  von  Neuenburg  278,2. 
Elisabeth  30,19. 

H.,Friordes  Predigerkloster«  in  Esslingen  [?] 
108,11. 

Heinrich,  Kölner  Domherr  203,31. 

Johann,  Chorherr  zu  Beromünster  97,33. 
Johann,  in  Zürich  220,36-  Bürger  von 
Zürich  261,23.  273,11.  Ratsherr  dort 
279,40.  325,34. 
sein  Sohn  Berthold  220,36. 
sein  Sohn  Burchard  273,11. 

Werner,  Chorherr  in  Interlaken  323,13. ' 
337,34. 

Kirche  Hasel  und  Domstift,  ecclesia  Basi- 
liensis, maior  ecclesia,  ecclesia  b.  Marie, 
b.  virginis,  gotzhus,  b.  Maria  3,14,29. 

9.25.  17,25.  22,22.  30,23.  41,34.  43.18. 
.53,14.  57,13.  n*93  Tr.I,  473,16.  74,1». 
78,8.  83,14.  108,17.  129,33.  137,3». 
139,20.  140,30,35.  185,6,14,35.  202,8. 
n*301  Tr.  1 1 , 76. 2 1 . 226, 1 1 . 237,1 . 247,1 1 , 
38.  263,1  f.  266,3t  £ 269,14  f.  277,32. 
n#  411  Tr.  II,  127.4  f.  809,86.  315,26. 
n° 445 Tr.II,  152,12.  833,19.  348,30. 

D lüzese  41,2«.  89,85.  125,20.  127,89.  130,19. 
131,37.  132,7.  134,6,14.  138,26.  139,25. 

150.14.  151,30,37.  152,10,23.  173,30. 

184.14.  192,88.  n*276 Tr.  1,606,9. 208,14. 
n«  295' Tr.  1,631,5.  219,21. 226,17.227,41. 
245,39.216,15.  278,18.  289,3,6.  290,17. 

296.32.  n-424Tr.il,  137,25.  n* 429 Tr. II, 

138.25.  317,21.  a*449Tr.  II,  154,6.  346. 
10.  n* 486 Tr. II,  174,23.  349,17.  350,15. 

archidiaconus  citra  Utensbuel  152,23. 
synodus  publica  79,4. 

Bischöfe  31,19.  36,29.  40,7  f.  51,34.  89,42. 
92,28.  142,30.  248,24.  271,6  f. 
Bischofshof  s.  Basel  Lokalitäten. 

Adalbero  [von  Froburg]  19,15.  21,12.  n°6l 
Tr.I,  424,1.  276,3. 

Berthold  [von  NeuenburgJ  n° 72 Tr. II, 
33,24.  n*  73  Tr.  11, 34,2». 


Bischöfe. 

Berthold  [von  Pfirt]  160,25.  164,28.  168,2- 
173,28.  177,6.  178,9,33.  181,32.  182,12. 

183.26.  184,13.  185,1,27.  193,25.26. 

n° 266Tr.  II,  71 , 8 1 . 194,2 3. 195,87 . 196,24. 
198,20,36.  199,25.  21X1,21,40.  n# 276 Tr.I, 

606.2.  202,38.  203,28.  209,1 1,18.  215,20. 

nu301  Tr.II, 75, 23.  217,14.  224,8,26. 

226.27.  234,28.  236,35.  247.35.  248,24. 
250,7  . 257,2.  264,37.  267,30.  276,39,42. 
278.16.  287,25.288,22.  291,4,33.  299,18. 

301.43.  302,4.  308,2. 

Burchard  [von  Ilasenburg]  4,28.  5,3,38,41. 

6.33.  7,4,36.  8,7,29.  9,17.  10,7.  11,16. 

13.43.  14,15.  15,29,33.  16,4.  23,35. 

25,37. 27,19.38,18.  49,17.  67,4.  70,21,82. 

276.2. 

Heinrich  [von  Horburg]  36,20.  37,42. 
39,1,22.  40,6.  41.19,33.  n-61  Tr.  1,424,1. 

45.2.  276,2. 

Heinrich  [von  Ncuenburg] 

Erwählter  n°424  Tr.II,  137,14.  n* 429 
Tr.  11,138,21. 

Bischof  314,29.  815,81.821.41.  322,8. 
824,1  n°  449  Tr.II,  154,1  f.  833,25. 

334,43.  335,6.  840,7.  a*474Tr.II, 
167,4.  346,7.  »«486  Tr.II,  174,10. 

350,1 5 f. 

Heinrich  [von  Thun]  n®88  Tr.II,  37,18. 
61,10.  62,1«.  n®93  Tr.  1,478,11.  64, i. 

66.33.  67,23.  70,14.  72,1.  74,12.  75,31. 

76,7,32.  78,32.  80,21.  81,11.  n°116 
Tr.  11,45,22.  n°  117  Tr.II,  46,80.  85,5. 
89,23.91,31.35.  92,24.  93,31.  n“  13! 
Boos  24,7.  96,25.  97,23.  98,18.  118,28. 
158,6. 

Hugo  [von  Hasenburg]  35,28. 

Ludwig  [von  Froburg  ?]  30,17.  34,2. 
Lütold  [von  Arburg]  n° 61  Tr.I,  422,15. 

48.11.17.  44,1.  51,8.  n°72Tr. II,  33,7. 
n°78Tr.  11,34,81.  53,13,28.  n°75 Tr.II, 
36,9.  54,2.  56,2,8,30.  57,24.  276,2. 

Lütold  [von  Röteln] 

Erwählter  103,34. 

Bischof  108,16.  109,2.  111,5.  112,3t). 

113,2.  114,19.  118,28.  119,31.  120,33. 
125,18.  n*  181  Tr.  II,  59,8.  139,1». 
142,80.  144, 2Sf.  145,17.  146,34.  150, 
31.  151,12,81.  152,37.  154,37.  155.2  f. 
158,25. 

Ortlieb  [von  Froburg]  20,12.  22,33.26,18. 

27.17.  28,3,25.  29,2,27.  30,28.  34,3. 

37.2.  n°61  Tr.I,  424,1.  276,3. 

Rudolf  [von  Homberg]  16,21.  n°21  Tr.II, 
2,20  f. 

Coadiutor  des  Bischofs  Berthold;  Dom- 
propst Heinrich  301,43.  302,4.  n°41i 
Tr.  11,126,2».  308,8. 

Bischöfliche  Ämter. 

Amtleute  precones. 

Johann  234,32.  s.  Basel  Amtmann. 

Reiner  234,31,  s.  Basel  Amtmann. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


371 


Bischöfliche  Ämter, 
barones  ccclcsic  35,26. 

Brotmeister  magister  panificum  217,17  f. 
Heinrich  257,5. 

9.  Brotmeister. 

Kümmerer  40,23. 

Heinrich  67,20. 

Heinrich  von  Gurbein  97,6. 

Rudolf  Reich  R 159,24. 

Rudolf  97,5. 

*.  Kämmerer. 

Kaplan  capellanus  episcopi  354,23. 

Konrad  36,24. 

Heinrich  79,20.  86,26. 
causidicus  Bert  hold  39,13. 

Keller  cetterarius. 

Heinrich  von  Gundohdorf  97,7.  BvB  120,1 7. 
Walther  57,4. 

Wetzel  264,40. 
s.  Keller. 

Koch  cocus  Johann  324,2. 

Küchenmeister  magister  coquine,  magister 
cocorum  Heinrich  32,4.  67,20.  71,39. 
R 203,8.  R 215,6. 
s.  Kuchimeister. 

Ministerialen  ministerialcs  ecclesie,  des  gotz-  ; 
hus  dienstmanne  35,26.  59,17.  75,35. 
76,35.  142,23.  143,11.  158,28.  159,16. 
291,10.  315,23. 

Ulrich  von  Biel  181,32. 

Bcrthuld  von  Schös  43,17. 

Münzer  monctarius  40,23. 

Bert  hold  57,2. 

officiales  episcopi  14,43.  264,40. 
prebendarius  episcopi  Burchard  Kaplan  des 
hl.  Gallus  284,23.  286,13. 

Heinrich  108,21.  111,35. 

Schenk  pinccma  Adalbert  8,9.11,23.  15,26. 
Albert  30,19,26.  39,12. 

6,  Schenk. 

Schreiber  notarius  episcopi  Rudolf  196,4. 

Chorherr  von  St.  Peter  213,25.  260,22. 
Truchsess  dapifer  Lambert  8,1  o.  11,23. 15,27. 
Werner  67,20.  71,39. 
s.  Truchsess. 

vicem  episcopi  gerens  super  temeritatibus 
Heinrich  Ceizzo  220,24. 
vices  episcopi  gerens  in  spiritualibus  Bischof 
Dietrich  von  Wierland  321,41. 

Vitztum  vicedominus  217,1 7 C 
Adelgot  5,4.  6,3. 

Burchard  52,3.  67,19.  71,33. 

Konrad  28,1 4. 

Hugo  39,12. 

llupold  6,17,32.  8,9.  11,19.  15,24. 

Ulrich  40,24.  46,10. 
s.  Vitztum. 

Vogt  s.  oben. 


St.  Alban,  b.  Albanus,  s.  Albanus,  cenobium 
in  honore  s.  salvatoris  et  b.  Marie  sancti- 
que  Albani  institutum,  ecclesiab.  Alhani, 
s.  Albani,  monasterium  s.  Albani,  prioratu» 
s.  Albani,  s.  Albini,  prioratus  Basiliensis 

4.29.  5,36.6,34.  7,37.  9,35.  10, 6t  11,2. 

14,2,17,31.  15,33.  16,3,15.  18,1,15. 

23,81  f.  25,34  f.  27, 1 8f.  31,34  f.  38,1 1 f. 
n°61  Tr.  I,  423,7  f.  und  424,2.  48,31  f. 

615,15,40.  67,8.  70,1 9 f.  71,13,80.  n#125 
Tr  11,47,16.  101,32.  118,6.  121,29. 

224,1,83.  226,18.  242,25.  251,21  f. 

254,19  f.  255,42.  266,31.  275,41  f.  330,2. 
334,22. 

parochialis  ccclesia  23,40.  25,41.  27,33. 

38,35.  n°  61  Tr.  1,423,15.  49,3. 
s.  Basel  Lokalitäten. 

Kaplan  Heinrich  118,20. 

Convent  fratres  monachi  4,29.  5,36.  6,34,39. 
7,37.  14,17,3«.  15,10  f.  23,27.  25,34. 
31,22  f.  38,2  lf.  n° 61  Tr.  1,423, 6.  44,9. 
48,27  f.  n° 90 Tr.  11,38,7.  66,38.  70,l8f. 
n’125Tr.  11,47,11.  101,35. 102,13.  118,2. 
121,1.  152,10.  212, 10f.  215,4.  n°301 
Tr. II,  76,19.  223.34.  226,35.  226, lOf. 

240.36.  242,2 2 f.  243,3  4.  244,12.  251,8 f. 
254.13  f.  255.39  f.  263,4,38.  266,12  f. 
269,8 f.  275,2 lf.  329,29.  334,19. 

Gemeinde  parocliia  parochiani  n°61Tr.  I, 
423,17.  196,28 f.  225,36.  226,2  f.  242,45. 
243,10,85.  251 ,1 2 f.  33.  254,1 8 f.  255,42  f. 
256,15.  263,5.  264,3.  266,29,92.269,111 

270.36.  275,221 

Leutpriester  n°61Tr.I,  423,19.  196,26. 

Burchard  224,10.  s.  Mönche, 
mancipia  in  Rheinweiler  18,15. 

Meier  in  Kleinbasel  Johann  335,2. 

Mönche  Heinrich  von  Brinkheim  330,12. 
Burchard  der  Leutpriester  224,10. 

Heinrich  von  Furien  102,14. 

Gottfried  102,15. 

Heinrich  54,5. 

Johann  330,13. 

Heinrich  von  Liestal  330,12. 

Heinrich  von  MasmUnster  102,14.  160,48. 
Heinrich  von  Munzingen  102,15. 

Peter  330,12. 

Reinald  102,16. 

Johann  von  Rüeggisberg  330,12. 

Hugo  von  Seiden  102,15. 

Wilhelm  hospitalarius  224,10. 

Mühlen  10,18,24.  14,27.  24,3.  26,4.  27,39. 
31,32.  38,40.  19,11.  70,28  f.  71,1 2 f. 
in  Kleinbasel  334,22  C 
MUhle,  Burchard  in  der  118,24. 

Müller  70,18.  71,12  f. 

novator  von  St.  Alban  gen  annt  Bischof,  BvB 

246.29. 

Patrone  von  St.  Martin  121,2. 

von  St.  Theodor  212,11,16.  270,26. 


Digitized  by  Google 


372 


Basel. 


St.  Alban. 

Prior  Propst  14,5  f.  27,29.  38,27.  44,12- 
49,22.  n°  90  Tr.  II,  38,6.  »'125  Tr.  II, 
47,10. 

Dietrich  n° 61  Tr.  1,423,5.  44,6.  48,25.  54,5- 
Heimo  112,33. 

Heinrich  [I.]  33,35.  34,5. 

fl*-}  65,38.  66,38.  70,18f. 

pn.j  101,35. 

frv.j  152,9.  212,9,14,31,40.  215,4. 
n*301Tr.II,  76,19.  223,31. 

225,85.  226,10  f.  241,1.  242, 
22  f.  243,88.  244,12.  251 ,8  f. 
358, SO.  254, 1 2 f.  255,39  f. 

263,4,88.  266,11.  269,8. 

275,20  f.  283,8,24. 

Hesso  23,26. 

Joffridus  29,5. 

Johann  39,7. 

Rüdeger  73,2.  77,33. 

Volmar  21,40.  28,9. 

Wilhelm  [I.J  Mönch  von  Cluny  17,27. 

ftl.|  118,1.  121,1. 

(1II.J  n°404  Tr.  II,  120,11.  329,29. 

384,19. 

prior  claustralis  Burchard  102,14. 

Reinald  330,11. 

Schaffner  procurator  Konrad  118,20. 

Heinrich  224,10. 
territorium  44.11. 

Vogt  14,81  f.  26,10.  32,7.  66,39  f. 

Ltltold  von  Hasenburg  32,6. 

Craf  Rudolf  von  Homberg  14,32. 

Dietrich  von  Röteln  14,33. 

St.  Andreas  175,5.  s.  Basel  Lokalitäten. 
Kaplan  Konrad  174,39. 

Rudolf,  Chorherr  von  St.  Peter  281,36. 
Barftisser. 

fratres  Minores  in  Basilea,  fratres  Mmores 
domus  ltasiliensi*  104,8.  139,34.  195,29. 

208.35.  s.  Basel  Lokalitäten. 

Guardian  219,18. 

C.  von  Hohenburg  194,29. 

Konrad  225,32.  226,81. 

Dietrich  98,28. 
raagister  Heinrich  104,12. 

— dort  us  Dietrich  104,12. 

Mönche  B.  146,17. 

Rerlewin  138,83. 

Bernhard  138,34. 

Gerwin  3*42,8. 

rector  Dietrich  66,14,30. 

St.  Bernhard. 

ecclesia  s.  Bemhardi,  monasterium  s.  Bern- 
hard! extra  murox,quedamsororcs,  sorores 
de  s.  Bernardo  extra  civitntem  Basiliensem, 
sorore»  converse  de  Tcininchon  195,31. 

208.36.  241,33.  278,25.  279,2. 


St.  Bernhard. 

conventus  sorores  241,3$.  278,25  f. 
magistra  Ita  241,33.  278,24f. 
vgl.  Tinikon. 

St  Brandan  s.  Basel  Lokalitäten. 

St  Clara. 

Bruder  Rudolf  Fuchs  352,13.  353,9. 
die  von  Tegerfelden  287,24. 
Deutschherren  216,15. 

Domstift 

im  allgemeinen  s.  oben  die  Rubrik  Kirche 
Basel  und  Domstift. 

Archidiacon  s.  Basel  Lokalitäten  Domherrn- 
höfe. 

Diether  vom  Kornmarkt  28,1 1.  39,9.  44,39. 

46,8. 

Heinrich  von  Veseneck  79,3,19.  82,15. 
Graf  Heinrich  von  Neuenburg  114,26.  n°181 
Tr.  II,  60,7.  159,19.  175,14.  196,86. 

1963.  *>0,22.  n*  298 Tr.  11,75,16.  225,8, 
31.  226,29.  235,9.  242,27.  251,14. 

254.20.  256,1.  279,6  f.  s.  unten  archi- 
presbyter. 

Peter  [Reich]  n*  424  Tr.  II,  138,15.  n'429 
Tr.  II,  139,12.  356,15. 
des  Archidiacons  Keller  Niklaus  n'298 
Tr.II,  75,1 9. 

des  Archidiacons  ofhcialis  s.  unten  ofhcialis. 
s.  Basel  Diözese, 
archipresbyter  Burchard  77,30. 

Graf  Heinrich  von  Neuenburg  143,13. 

237.18. 

s.  oben  Archidiacon. 

Kämmerer  *40,28.  86,16.  348,28.  s.  Basel 
Lokalitäten  Domherrnhöfe. 

Konrad  52,5. 

Konrad  Golin  109,30. 111,31. 114,26.  116,1. 

119.21.  n°  181  Tr. II, 60,9.  138,7.  159,19. 

175.31.  176,40.  187,10,28  f.  214,14,23. 
241,88.  258,17.  279,15. 

Heinrich  45,17. 

Werner  101,8. 

Wilhelm  61,29.  67,16.  71,36.  77,31.  79,19. 

82.15.  86,24.  n°  13 1 Boos  24,29,34, 
96,42.  97,2.  s.  unten  Dekan,  s.  Basel 
St.  Martin  I^utpriexter. 

Kapitel,  capitulum,  capitulum  maioris  eccJesie 
chorus,  maioris  domus  congregatio,  fratres. 

19.18.  21,18.  31,20.  53,13.  56.35.  64,2. 

76.34.  81,16.  82,19.  86,9.  88,5.  89,30. 

93.3 1 . n°  135 Tr. II, 52,1 4.  96.42.  101,9. 
103,35.  109,17.  310,11.  115,3.  121,28. 
n°  181  Tr.  11,59,16  u.60, 4.  137,84.  139,19. 

142.22.  143,18.  158,27.  159,28.  175,24. 

177,6.  183,36.  185,1  If.  186,36.  187,20. 
203,24.  214,7,22.  n°  301  Tr.  II,  76.13. 

224,38.  225,4,34  f.  226,10  f.  232,17. 

234.15.  235,8.  240,38.  241,31.  242,23. 

24 1.34 . 244, 1 1 . 251, l o f.  254,1 7 f.  255,40  f. 
258,10.  261,3,9.  262,89.  263.38.  264.22. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


373 


Domstift. 

266,14  f.  269,10  f.  275, 16f.  277,1«. 

278,26  f.  279,12.  286,26,33.  287,10,26  f. 
291,10,30.  302,2  f.  304,30.  308,2,17. 

312,8.  nM24Tr.il,  137,14.  n*429Tr.lI, 
138,21.  315,22.  n*  415  Tr.  II,  152,1 2 f. 
n°  449  Tr. II,  154,4  f.  333,25.  340,2 1 . 

341,4.  na474Tr.  11,167,11.  nM86Tr.II, 
174,24  u.  175,6.  348,2«.  349,4. 

Kapläne  Priester  elend  diacones  sacerdotes 
sacerdotes  chori  186,2.  n®  301  Tr.  II, 

76,4,14.  263,31.  266, 15f.  269, lOf. 

275,20  f. 

Dietrich  von  Aarburg  308,21. 

Hugo  Baumann  102,16.  108,22.  109,32. 
111,36.  114,29. 

Hurchard  Chulla  214,25.  305,26. 
Konrad  36,24. 

Heinrich  von  Egerkingen  305,26. 

Hugo  Fuchs  101,19. 

Heinrich  79,20.  86,2«. 

Otto  Lauber  263,80.  276,2c.  305,25.  nM45 
Tr.  II,  153,20. 

Konrad  von  Laufen  101,18. 

Kuno  von  Laufen  86,26.  88,22. 

Johann  von  Liestal  284,24.  285,15.  308,20. 
n°445Tr.lI,  153,20. 

Peregrinus  138.1 1.  s.  Kaplan  des  hl.  Gallus. 
Konrad  Sapian  305,26. 

Johann  von  Schliengen  86,26. 

Heinrich  Schuthaber  284,24.  285,15. 
Johann  zum  Thor  n°  441  Tr.  II,  145,13. 

n8  445  Tr.  II,  153,21.  325,28. 

Vivian  57,28. 

Crypta. 

Kaplan  Heinrich  64,31.  88,22.  108,21. 
Johann  305,25. 
vordere,  crypta  anterior, 

Kaplan  Heinrich  111,35.  159,22. 
Johann  201,38. 
hintere,  crypta  posterior, 

Kaplan  Heinrich  111,35.  159,22. 

Otto  Lauber  188,3. 

St.  Gallus. 

Kaplan  Burcbard,  prebendarius  des  Bi- 
schofs 284.23.  285,13. 
Konrad  64,32. 

Peregrin  188,3. 

hl.  Kreuz. 

Kaplan  Johann  108,21.  111,36.114,29. 

138,9.  188,3.  263,30.  276,25.  284,24. 

285,14.  3U5,25. 

St.  Johann. 

Dekan  Konrad  78,12. 

Hugo  64,30.  88,22.  108,20.  109, 
31.  111,34.114,28.138,8.159,21. 

175,39.  188,2. 


Domstift 

Kapläne. 

St.  Maria  Magdalena  45,7.  s.  Basel  Loka- 
litäten Münster, 

Kaplan  Burchard  305,24. 

Heinrich  88,22.  159,21.  175,40. 

188,4. 

Hugo  79,21. 

St.  Niklaus. 

Kaplan  Albert  175,40. 

Konrad  78,13. 

St  Stephan. 

Kaplan  Hurchard  78,13. 

Konrad  64,31. 

St  Ulrich  s.  Basel  Lokalitäten. 

Kaplan  Johann  111,36.  159,22. 

Ulrich  64,31. 

Keller  cellcrarius  Hartmann  39,9.  45,16. 
Johann  von  Rodersdorf  268,18.  279,15. 

287,5.  305, 1 3.  308,19  . 349,5. 

Ulrich  von  Rodersdorf  64,29.  79,20.  82,17. 
88,21. 111,31.  114,25.  n®  181  Tr.  II, 59,1 2. 
138,7.  159,19. 

Custos  41,4. 

Bruno  39,9. 

Heinrich  n®  134  Tr.  II,  50, 20. 119,21.  175,39. 

214.23. 

Dekan  203,23.  286,25.  298,14.  s.  Basel 

Lokalitäten  Domherrnhöfc. 

Albero  28,12. 

Burchard  30,28. 

Konrad  39,8.  41,3.  45,16.  64,1.  66,4t. 
70.25.  74,22.  76,34.  77,30.  80,21. 

81,15.  86,8.  89,29,33.  332.34.  s.  Basel 
St  Peter  Leutpriester. 

Konrad  286,32.  287,26.  289,14,24.  291,10. 

296.39.  302  1,5.  304,80.  308,2,18.  n*424 

Tr.  11,138,12.  n® 429 Tr.  11138,21.  n°445 
Tr.  II,  152,12  und  153,16.  n*449  Tr.  II, 

154,4  f.  340,21.  341,4,6.  n°474 Tr. II, 

167,10.  n®  486 Tr, II,  174,24  und  175,5. 
348,26. 

Heinrich  88,5.  n#  131  Boos  24,28.  101,8. 
Heinrich  von  Reinach  214.7,22.  n°301 

Tr.  II,  76,18.  225,31.  226,29.  232,17. 

237.14.  241,31.  242,27.  243,34.  244,11. 

251.14.  254,20.  256,1.  258,10.  261,3,9. 

262.39.  263,33.  266,14.  268,9.  269,10. 
275,16.  277,16.  279,14,23.  286,25. 

Hugo  11,20.  15,25. 

Öio  7,7.  8,70. 

Wilhelm  103,34.  108,31.  109.6,30.  110,111. 
111,30.  113,6.  111,23.  120,3».  121,2». 
129,37.  180,7.  137,34.  142,22.  158,27. 

175.24.  183,36.  185,10.  186,36  [Hl], 
187,20.  s.  oben  Kümmerer,  *.  Basel 
St.  Martin  Leutpriester. 

Domherren  confratres  canonici  39,23.  43,11. 
51,34,  52.11.  74,16  75,25.  90,43t 

n-181Tr.ll, 59,16.  185,42.  186,1. 
Adalbert  5,3,41.  7,».  8,11.  11,20.  15,23. 


Digitized  by  Google 


374 


Basel. 


Domslift. 

Domherren. 

Ulrich  von  Baden  176,40. 

Kuno  von  Uechburg  04,27.  07,15.  71,36. 
magister  Bergarius  30,28. 

Dietrich  von  Bergbolz  n°429Tr.II,  139,17. 

341,8. 

Burchard  7,10.  45,17.04,27.  74,22.  s.  unten 
Burchard  Lallo. 

Heinrich  Kämmerer  111,32.  116,1.  121,31. 
n°  181  Tr.  II,  60,9.  138,7.  175,38.  225,32. 
226,30.  232,84.  263,1,35.  260,13.275,25. 

279.17.  289,15,25.  297,1. 302, 10.  308,19. 
n°  4 15 Tr. II,  128, 16.  n°424Tr.  II,  138,1 5. 
n# 429 Tr.  11, 139,14.  n* 445  Tr  11,1.53,18. 

338.23.25.  341,7. 

Graf  Ulrich  von  Kiburg  74,23.  82,16. 
l.ütold  von  Konstant  159,20.  n* 424  Tr.  II, 

138.18.  n“  429 Tr.  II,  139,18.  341,8.  s. 
unten  Lütold. 

Kraft  114,22,36.  115,4. 

Rudolf  Kraft  n°  424  Tr.  II,  138,19.  n*429 
Tr.  II,  139,19. 

magister  Kuno  64,28.  74,22.  der  Arzt  77,30. 
Dietber  30,28. 

Dietrich  5,4. 

Eberhard  8,13.  11,20.  15,25. 

Werner  von  Ellerbach,  Propst  von  Kolmar 
n*  181  Tr.  II,  60,8. 

Albert  von  Freiburg  138,8.  159,19. 
Gerhard  45,17. 

KonradGolin  82,18.  80.25.  88,21.  202,17. 
Heinrich  von  St.  Gregor  04,28. 

Graf  Albert  von  Habsburg  115,6. 

Graf  Rudolf  von  Habsburg  279,37.  302,10. 
Heinrich  von  Hägendorf  n° 298 Tr. II, 75,1 7. 

258.25.  263,2,85. 260,1 3. 275*25.  279,16. 

284.22.  285,12.  302,11.  308,20.  n°4!5 
Tr. II,  128,16.  312,3.  n°424Tr.  11,138,1 5. 
n*  429  Tr. Ii,  139,1 5.  n°445Tr.  11,153,18. 
325,27.  341,7. 

Hugo  von  Hasenburg  28,12. 

Albert  von  Hatstat  279,16.  n°424Tr.  II, 

138,17.  n° 429Tr.  11, 139,17. 

Heinrich  n°2l  Tr. II,  3,30. 

Heinrich  Leutpriester  von  Kricns  109,31. 
Heinrich  Leutpriester  von  Rheinfelden 
n°  298  Tr.  II,  75, 16. 

Hermann  8,12. 

Hesso  n°21  Tr.  11,3,29. 

Hugo  45,17.  magister  n°424Tr.II,  138,15. 
a*429Tr.  II,  139,15. 

Jakob  273,33.  274,35.  a.  unten  Reizo. 
Burchard  Lallo  77,31.  82,18.  80,25.  s.  oben 
Burchard. 

. . Propst  von  Lautenbach  n°424Tr.  II, 
138,14.  n°  429 Tr.  11, 139,13. 

Krad  [Thesaurar]  von  Lautenbach  82,17. 

114.23.  n*18lTr.II,  60,9. 


Doms  ti  ft. 

Domherren. 

Heinrich  von  Lautenbach  82,16. 
Siegmund  von  Lautenbach  n*  181  Tr.II, 
641,9.  s.  unten  Siegmund. 

Heinrich  von  Lutterbach  n°266  Tr.  11,72,1. 
Lütold  n°  181  Tr.  11,60,10.  138,8.  175,8. 
242,1.  279,16.  297,1.308,19.  n° 445 Tr. II, 

153,17.  s.  oben  Lütold  von  Konstanz,  s. 
unten  Lütold  von  Röteln. 

Marquard  45,16. 

Marquard  45,16. 

Hugo  von  Mümliswil  305,24. 

Graf  Heinrich  von  Neuenburg  n°131  Boos 
24,29.  97,3. 

Graf  Otto  von  Neuenburg  97,3.  n*181Tr.U, 
60,7. 

Dietrich  am  Ort  214,23.  302,11.  308,20. 
n°  424 Tr.  II,  138,17.  n°429Tr. II,  139,1«. 
341,8. 

Rudolf  von  Pfaffenheim  302  1 1.  n*424Tr.II, 

138.16.  n*429  Tr.  II,  139,16.  ••446  Tr.  Kl, 

153.17. 

GrafBertholdvonPfm82,18.  144,21. 154,39. 
. . vonRamstein  nM24Tr.il,  138,19.  n°429 
Tr.  II,  139, 18. 

Walther  von  Ramstein  289,17,27.  297,2. 

Konrad  Reich  31,29.  45,17. 

Peter  Reich  302,11.  nM15Tr.Il,  128,16. 
Jakob  Reizo  2842*.  285,13.  n° 424 Tr. II, 

138.19.  HM29 ' Tr.  II,  139,19.  «.oben  Jakob. 
Johann  zu  Rhein  74,24.  82,17. 

Johann  von  Rodersdorf  n°181Tr.  II,  60,10. 

159.20.  176,88.  178,14.  242,1.  258,24. 
nM24Tr.il,  188,16.  n° 429 Tr. II,  139,15. 
325,28.  341,7. 

Ulrich  von  Rodersdorf  77,32.  175,38. 
Lütold  von  Röteln  116,2.289,16,26.  n’424 
Tr.II,  138,1 8.n#429  Tr.  11,139,18.330,27. 
Rüdeger  Propst  von  Kolmar  n*424Tr.II, 
198,14.  n*429 Tr. II,  139, 13.  341,8. 
Rudolf  n*  21  Tr.  11,8,80. 

Werner  Schaler  341,9. 

Siegmund  114,26.  s.  oben  Lautenbach. 
Graf  Hermann  von  Thierstein  n* 424 Tr.  II, 

138.17.  n°  429  Tr.  11,139,16. 

Graf  Werner  von  Thierstein  74.28.  82,16. 

111,31.  114,25.  n°  181  Tr.  11,60,6. 

Graf  Wilhelm  von  Toggenhurg  n*424  Tr.II, 
138,16.  n*429Tr.  II,  139,17. 

. . von  Türkheim  n* 424 Tr.  II,  138, 13.  nM29 
Tr.II,  139.14. 

Ulrich  von  Türkheim  f?]  349,4. 

Ulrich  von  Ulm  n*  181  Tr.  11,60,10.  138,8. 

n*298Tr.lI,75,l7. 

Ulrich  n*  21  Tr.  11,3,38. 

Heinrich  vonVeseneck  64,29.  67,16.  71,36. 

74,22.  77,30. 

Werner  80,28. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


375 


Domstift. 

Dormenter  dormentarius  dormentir  51,22. 
Kuno  80,30.  109.34. 

Walter  242,4.  349,7. 
fabrica  ecclesie  304,83.  305,9. 

Glöckner  campanarius  41.9.  1841,14. 

Rudolf  138,12.  176,1. 

judices  1*23,4.  209,34.  233,87.273,21.  274,». 
n°374Tr.  11,94,9.  284,9.  285,1.  314,12. 
825,5. 

officialis  archidiuconi  Cuno  n°441  Tr.  11, 145,2. 
officialis  curie  Heinrich  der  Scholaster  190,22. 
Propst  Propstei  44,13  f.  89.37  f.  203,23.  261,4, 
15.  286,24.  s.  Basel  Local i täten  Dom- 
herrnhöfe. 

Diethelm  66,41.  70,25.  73,1.  74,21.76,34. 
77,29.  Patron  von  St.  Peter  81.14.  84.15. 

86.8.  88,5.  89,29. 

Heinrich  39,8. 

Heinrich  [von  Veseneck]  103,34.  109,16. 

110.11.  111,30.  114,24.  115,34.  116.1. 

1 19, 14.  n*  181  Tr.  II,  60,8.  1 42,3,22. 

158,27.  161,9. 165,22.  166,32,38.  168,1». 
17524.  176,15.  183  36.  185.10.  186,35. 

187.20.  191,32.  194,24.  201,36.  203,23. 

210,2.  211,31.214,7.  n°301  Tr.  II, 76, 13. 
221.81.  222,29.  225,31.  226,29.  232,16. 

237,13.  240,38.  241,31.  242,28.  244,11. 

251,10  f.  254,17  f.  255,40  f.  258.10. 
261,1.  262,39.  263,33.  266.14.  269, lof. 

275.16.  277, 16. 278, 19. 279,1 2.22. 28<», 24. 
Graf  Heinrich  von  Neuenburg  286,22. 287. 10, 

25.  291,9.  300,22.  301,42.  302,4.  n®406 
Boos  53,9.  nMlITr.ll,  126,23 u.  127,12. 
n°406  Boos  53,9.  304,30.  308,1,16. 
Rudolf  7,6.  11,19.  15,24. 

Rudolf  28,10. 

Graf  Rudolf  von  Habsburg  n®424Tr.II, 

138.12.  n«  !29Tr.  II,  139,12.  n®  445  Tr.  II, ! 

152.12.  n°119Tr.  II,  154,4  f.  344,7.  n°485  ; 
Tr. II,  173,82.  348,26. 

des  Dompropsts  Diener  serviens 
Mangold  n®  406  Boos  53,24. 

Werner  von  Veseneck  202,3. 
des  Dompropsts  Schreiber  notarius 

Burchard  Chorherr  von  St.  Peter  210,6. 
Chono  287,5. 

Heinrich  Chorherr  von  St.  Peter  115,30. 
Sänger  cantor.  «.Basel  Lokalitäten  Domherrn- 
höfe. 

Erchenfrid  160,25.  179,10.  183,28,37.  185, 
25 f.  n°266Tr.II,  71,24.  195,15,37.  196,3. 
223,9.  225,11.  235,9.  2137,14.  279,15. 

289.15.24.  290,26.  297,1.  n®4*24Tr.  II, 

138.13.  n® 429 Tr.  11.139,1 3.  nfl445Tr.II, 

153.17.  338,23,25.  (C?)  341,6.  350,30. 
s.  Sickingen  Chorherr. 

Hugo  64,29.  65,36.  67,16.  71,36.  72,25. 

74.24.  77,31.  79,3,19.  80,21.  82,17. 

86.25.  88,20.  n°13l  Boos 24,1 8 f.  97,3. 

101.8.  109,30.  110,17.  111,31.  114,25. 


Domstift. 

121,80.  n®  181  Tr.  11,60.7.  138,6.  142,2. 

159,18.  161,9.  164,20.  168,20  f.  175,88- 
s.  Basel  St.  Peter  Propst, 
magister  Rudolf  domini  cantoris  (Kaplan? 
Schreiber?)  325,29. 

Schaffner  procurator  Johann  von  Liestal  277,24. 

Johann  zum  Thor  277,17. 

Scholaster  Heinrich  64,28.  73,1.  74,23.  77,31. 
88,21.  178,13.  Official  190,22.  n°266 
Tr.II,71,24.  n®298Tr.  11,75,1 6.  221,83. 
222,32.  223.7.  225,31.  226,30.  258.24. 

279.15.  284,21.  285,12.289,15,25.  297,1. 

302.10.  305.23.  n*424Tr.  11,138,13. 

n°429Tr.  11, 139.1 2.  n®411  Tr. II,  1 15, 1 1 . 
n®445Tr.  II,  153,1 6.  341,6.  356,16. 

Werner  n*21Tr.U,3,30. 

Schüler  scolares  186,15. 

Schulmeister  magister  scolarum  186,2,15. 
Siegrist  sacrista  Heinrich  202,20. 

Rudolf  202,19. 

subcustos  Heinrich  von  Biberach  305,19. 
Arnold  von  Blotzheim  n“441  Tr.II,145,lS. 

n®  445 Tr.  II,  153,19.  356,1«. 

Heinrich  841,26.  n°  131  Boos24,31.  101,18. 

108.20.  111,35.  114,29.  121,31.  138,9. 

159.21.  177,1.  202,18. 

Siegfried  64,30.  77,33.  78,13. 

thesaurarius  Bert  hold  7,8.  11,20.  15,25. 
Johann  iter. 

hospitale  s.  Johannis,  domus  s.  Johannis, 
fratres  hospitalis  s.  Johannis  Jerosolimi- 
tani,  hospitalarii  53,12.  64,4  f.  139,34. 
237,5.  *.  Basel  Lokalitäten. 

Brüder  Gerualco  64,11. 

Konrad  64,11. 

Konrad  64,1 1. 

Laienbruder  Heinrich  284,21.  285,11. 
commendator  Konrad  309,28. 

Leutpriester  61,19. 

magister  C.  n°  441  Tr.  II,  145,1 1. 

procurator  provisor  Konrad,  Priester  284,20. 

285.10. 

Rudolf  204,23.  Priester  237,5,17. 

St.  Leonhard. 

ecclcsia  s.  Bartholomei  apostoli  et  b.  Leo- 
nardi,  ecclcsia  s.  Leonard  i,  monasterium 
s.  Lconardi,  ccnobium,  ecclcsia  ss.  Bar- 
tholome! apostoli  et  Lconardi  confessoria, 
ccclesia  b.  Bartholomei  apostoli  et  Leo- 
nardi  confessoris  n°21  Tr. II, 2,7.  19,16  f. 
21,11  f.  n°72Tr.  11,33,10  f.  n*73Tr.II, 
34,29.  n®88Tr.  11,37,22.  65,28.  79,11. 
81,16  f.  n°  134.  Tr.  II.  50,3.  164,22. 

n°289 Tr.II, 74,5,10.  2l8,20f.  n°374Tr. 
11,94,19  und  95,2.  n*392Tr.U,  1 1 1,22 f. 
n®404 Tr.II,  120,4.  803,11.  n°424Tr.II, 
137.23.  n®429  Tr.  II,  139,2,6.  329,18. 

337.16.  339,32,33.  345,26.  n® 485 Tr.  II, 
173,28.  849,26. 

s.  Basel  Lokalitäten. 


Digitized  by  Google 


376 


Basel. 


St.  Leonhard. 

Brüder  Chorherren  canonici  fratres. 

Albert  92,1».  n°  184 Tr.  11,130,19.  141,3,6. 

n°257Tr.  11,70  22.  195,15.  199,1». 
Burchard  Hisere  3-42,1 1 . 

Burchard  247,20. 

Konrad  67,17.  71,37.  n*  134  Tr.  II,  50,1 9. 

887,25.  342,10.  n°485Tr.  II,  174,4. 352,2. 
Konrad  337,25.  n*485  Tr.II, 174,4.  352,3. 
Kraft  67,17.  71,37. 

Friedrich  n« 289 Tr. II, 74,1 8.  210,32.  n*298  ] 
Tr.ll.75,18p]  247,19.  248,27.  n*443 
Tr. II,  152,8.  n“44STr.II,  153, 19.  337,24. 

342,10.  n" 48.’)  Tr.  11, 174,4.  332,2. 
Friedrich  n»289Tr.II, 74, 18. 210,33.247,20. 

n« 413 Tr.  II.  152,7.  387,23. 342,10. 963,«. 1 
Gerhard  67,17.  71,37.  n»134Tr.II,50,18. 

141.3.6. 

Heinrich  67,17.  71,37. 

Jakob  337,25. 

Johann  115,11.  118,31.  n°289Tr.  II,  74,18. 
210,33.  247,20.  248,2«.  n°443Tr.II, 
152,7.  837,25.342,10.  nfl486Tr.lI,l73, 
16,23  und  174,4.  352,2. 

Werner  von  Mülhausen  n# 257  Tr. II,  70,23. 
».  unten  Werner. 

Niklaus  n°257Tr.  II,  70,23.  n®289  Tr.II, 

74,1«.  210,33.  2*7,20.  248,2«.  n°443 
Tr. II,  152,7.  337,24.  342,10.  n*485Tr.  II, 
174,4.  352,2. 

Peter  92,19.  n°  134 Tr. II, 50,19.  115,12. 
121.32.  163,11.  195,16.  199,18.  n°289 
Tr.11,74,17.  210,32.  247,1».  248,27. 
286,12.  n«4<M Tr. II,  120,15.  n*443Tr.II, 

152.6.  337.24.  342,10.  n°485Tr.  II,  174,4. 

352,2. 

Peter  337,25. 

Rein.  n*269  Tr.  11,74,1 8. 

Reinald  n°257 Tr.  11,70,28. 

Reiner  210,33.  n°443Tr. II,  152.7.  337,24. 
Rudolf  20,14.  22,85.  28,27. 

Walther  247,20.  248,2«. 

Werner  247,20.  248,27.  s.  oben  Mülhausen,  i 
Werner  92,1».  B*  134  Tr.  II,  50,1  163,11. 

196.15.  199,1».  n#289  Tr.  11.74,17.  210, 
32.  247,19.  248,27.  n°448Tr. II,  152,6. 

352.2.  s.  oben  Mülhausen. 

Cantor  (?)  Friedrich  n®  298Tr.  11,75,18. 
Convent  conventu«  capitulum  canonici  fratres 

19,33  f.  21,6  f.  n*69Tr.  11,32,6.  n°89 
Tr.  11,36,1 7.  82,4,20.  n«  116  Tr.  11,45,1 8. 
n°  1 17  Tr. II,  46,24.  n°181  Boos  21,13  f.  i 

140.16.  162,85.  182,10.  n*257  Tr.  II,  I 
70,5.  195,1.  199,9.  n°289Tr.  11,74,7,10. ; 

210.19.  n*298Tr  11,74,26.  247,6  n®374  j 

Tr.II, 94,18.  n°376Tr.II,l7l,9.  »°892| 
Tr.  1 1,11  l,e  f.  296,24.  n°4<V*  Tr.  11,120,9.  j 
n®424  Tr.II,  137,15.  n°429Tr.  II,  139,4. 

322.19.  n°440Tr.  II,  144,1 6.  n°441  Tr.II, 

145.3.  n°443 Tr. II,  151,28.  n’445Tr.  II, ! 

152,1 1 f.  837,11.  333,80.  340,22.  341,5,! 
25.  n*483Tr,  11,172,14.  351,26.  I 


St.  Leonhard. 

Custos  Werner  n°257 Tr.  11,70,22.  337,94. 

342.10. 

Gemeinde  parochia  81,1 9 f.  n°ll6Tr.II,46,l. 
nU17Tr.lI, 46, «9.  196,28 f.  n"301Tr.lI, 
76,7. 

Leutpriester  plebanus  196,26  f. 

Propst  prepositus  19.33  f.  21,22  f.  82,4. 
n°429Tr.  II,  139,7. 

Albert  n°289Tr  11,74,10,17.210,19.247,5. 
n8296Tr.U,  74,25  f.  n*S74Tr.II,94,13. 
n°876Tr.  11,171,9.  285,86. 290,26.  n*392 
Tr.II,  11 1,5 f.  296,23.  n° 404 Tr. II,  120,9. 
n*424Tr.  II,  137,15.  316,2«.  322,19. 

n® 440  Tr.  1 1 , 1 44, 1 6.  n*  44 1 Tr.  11 , 1 45,3. 
n°  443  Tr.  II,  1 51 ,2 1 . n° 445  Tr.  1 1, 153, 1 8. 

337.10.  338,30.  340,21.  341,4,24.  ne483 

Tr.  II,  172,1 3.  n°485Tr.  II,  173,30  und 

174,4.  351,25. 

Heinrich  21,4. 

M.  43,19.  n° 69 Tr.  II, 82,5.  54,81. 
Marquard  34,6. 

Otto  56,4,11.  n° 88 Tr.  11,38,4.  n* 89 Tr.II, 

36.17.  67,15.  71,35.  76,10.  77,32.  78,12, 
34.  n°116Tr.  11, 45,17.  n° H7Tr.II, 46, 
23.  8-1,16.  n°  131  Boos  24,1 3 f.  n°134 
Tr.II, 50, 18.  97,4.  110,18.  112,33.  118, 
31.  127,5.  139,4.  140,16.  155,82.  158.1. 
160,8».  162.34.  182.10.  n* 257  Tr.  II, 
70,5.  190,27.  191,39.  199,8.  247,15. 

Rudolf  24,40.  29,5,30. 

Schaffner  procurator  eiusdem  loci  Eppo 
Priester  19,17. 

Scholaster  scolasticus  Heinrich  n°298Tr.U, 

75.18. 

St.  Maria  Magdalena. 

claustrum  Penitentum  in  lapidibus,  Kloster 
an  der  Steinen,  domus  sororum  Peni- 
tentum, ecclesia  *.  Marie  Magdalene 
sororum  Penitentum  extra  muros,  frowen 
re  s.  Marien  Magdalenen  an  den  Steinen, 
monasterium  monialium  Penitentum, 
sororcs  Pcnitentcs,  sorores  ordinis  b. 
Marie  Magdalene  que  Penitentes  dicuntur, 
swestern  der  pcnitentr  des  dosters  «ant 
Marien  Magdalenen  83.6.  87,1,20.  92,14. 
94,25.  100,26.  181,21  f.  n°  276 Tr.  1,606, 
10.  216,15.  249,26.  n°  406 Boos 53, 14, 19. 
325, ef.  332,27  . 840,6.  350, l«f. 
s.  Basel  I.okalititen. 

conventu*  sorores  swestem  82,31.  94,25. 

n° 276  Tr.  1,606, 8. 201,18. 210,24.  232,20. 
329,1. 

prior  Ulrich  232,25. 

priori«sa  82,31.  «•  276 Tr.  1,606,8.  329,1. 

Bertha  232,25. 

Propst  94,25. 

Schaffner  Berthold  325,5,24. 


Digitized  by  Google 


Basel. 


377 


St.  Martin. 

ecclesia  beati  Martini,  sancti  Martini,  in 
territorio  s.  Albani  fundata,  parocbiaüs 
ecclesia  10,14,15.  14,20.  23,40.  25,4«. 
27,34.  38,35.  44,11,17.  49,8.  n°125Tr.lI, 

47,20.  96,35.  110,14.  120,38.  121,25. 
s.  Basel  Lokalitäten, 
canonicu»  Albert  41,22. 

Kirchherr  rector  ecclesic  Graf  Heinrich  von 
Neuenburg  279,6. 

Gemeinde  parochia  parochiani  90,29 f.  196, 
28  f.  n®30lTr.  11,70,7. 

Leutpriester  49,12.  90,40.  121,14.  196,27  f. 
Wilhelm  Domkämmerer  96,29  f.  Domdekan 
110,15,23.  120,39. 

Patrone  Propst  und  Convent  von  St.  Alban 

121,2. 

Tocbterkirche  die  Kapelle  in  Grosshilningen 
14,10. 

Vicar  viceplebanus  Ulrich  110,31. 

St.  Niklaus. 

Kapelle  der  Johanniter  in  der  St.  Peters- 
gemeinde 64,6. 
deren  Leutpriester  64,19. 

Kapelle  in  Kleinbasel  212,3,6. 

Su  Oswald. 

%.  Basel  Lokalitäten. 

Priester  Otto  von  111,37. 

St.  Peter. 

ecclesia  s.  Petri,  Collegium  *.  Petri  64,12. 

81 .1 6 f.  89,3 1 f.  93,2«.  n°  135  Tr.  11,52, 1 1 f. 

100.16  f.  101.14.  102,38.  11 1,18  f.  123,26. 
124,13.  177,2».  249,21.  332,22 f. 

s.  Basel  Lokalitäten. 

Chorherren  canonici  88,9.  89,35.  93,29, 

n°135  Tr.  11,52,18.  158,11.  161,16  f.  168. 
18.  332,36. 

Burchard  von  Altkirch  210,6.  319,21. 
Arnold  Leutpriester  von  Rlotzheim  213,24. 
281,25.  309,12. 

magistcr  Burchard  214,25.  219,6.  333,12. 
Burchard  der  Schreiber  de»  Dompropst» 
210,6.  der  Schreiber  308,6  f.  *.  unten 
Priester,  Scholaster. 

Konrad  Leutpriester  von  St.  Theodor  100, 
30.  101,17.  103,9. 

Cunno  333,28. 

Dietrich  178,14. 

Johann  von  Eptingen  nu  300  Boos  47,37. 
s.  unten  Johann. 

Gottfried  Leutpriester  von  Kirchen  250,9. 
281,27. 

Heinrich  des  Dekans  Bruderssohn  319,22. 
Heinrich  Leutpriester  von  Spechbach  103,1 1 . 
113,39.  114,28.  123,82.  124.20.  131,20. 
160,30.  169,17.  175,9.  213,25. 

Heinrich  Meier  101,17.  103,11.  113,39. 

123,32.  124,20.  131,21.  169,17. 
Heinrich  des  Propst»  prepositi  111,33. 
Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  I. 


St.  Peter. 

Chorherren. 

Heinrich  der  Schreiber  111,33.  181,35. 

244,34.  SchreiberdesDompropsts  115,80. 
Jakob  155,30,38.  158,3,8.  ».  unten  Reizo. 
magister  Johann  285,21.  348,85.  s.  oben 
Eptingen. 

Ludwig  100.31.  103,10.  110,30.  111,33. 

113,88.  114,28. 

Peter  213,25. 

magistcr  Peter  Scholaster  von  Rheintelden 
110,29.  111,33.  113,22. 

Peter  Dekan  von  Steinen,  Leutpriester  von 
Steinen,  Dekan  im  Wiesenthal  108,10. 
110,29.  111,33.  113,38.  123,32.  124,19. 

131.20. 

Jakob  Reizo  103,1 1. 113,3«.  123,33. 124,21. 

131.21.  s.  oben  Jakob, 
magistcr  Rudolf  177,31.  333,13. 

Rudolf  Kaplan  von  St.  Andreas  281,26. 
Rudolf  der  Schreiber  des  Bischofs  213,25. 

260.22.  der  Schreiber  214,25.  genannt 
Schreiber  319,22. 

Rudolf  Leutpriester  von  Wenzwciler  160,30. 
Walther  von  Steinen  213.26.  281,27.  s. 

unten  Walther. 

Ulrich  92,19. 

Walther  177,31.  224,11.  333,13.  *.  oben 
Steinen. 

Walther  Leutpriester  von  Zimmersheim 

319.22. 

magister  Wetzclo  169,17. 

Heinrich  von  Wyhlen  333,13. 

Cap  Hel  89.41.  93,25.  n#135' Tr.  11,52,9. 

100,10.  102,28.  110.1  7f.  111,18.  113,16. 
1 14,34  f.  115.25.  123  19.  124,9,18.  131, 
9,18.  156,28.  158,2.  162,18.  168,14. 
169,16.  177.20.213,9.  221,35.  222,7,3«. 

223.5.  244,31.245,13.  249,15.  281,«, 24. 
298,28.  299,19,31. 300,15.  333,9.  33b  J9. 
351,3. 

Keiler  ccllerarius  91,6. 
custo*  custodia  89,38 f.  161,16  f.  168,26. 

319,9.  332,24,37. 

Johann  100,30.  101.17.  103,5.9.  110.2»* 
111,32.  113,38.  114,27.  123,31.  124,19. 

131.19. 

Ulrich  177,30. 187,5. 213,24. 250,9.  281,26. 
Dekan  decanatus  298,30.38.  299,31.  300,13. 
Konrad  110.29.  1 11,8.  1 13,22.37.  114,27,34. 

123.19.  124,9,19.  131,9.  141,4,7.  155,27. 
158,2.  160,30.  161,15.  168,14.  177,20. 
214,17,24.  244,«i.  247,19.  249,15.  258, 
25.  281,3.  28 9,28.  290,27.  298,28. 299,19. 

319.20.  333,12.  338,29.  349,5.  s.  St. 
Theodor  Leutpriester. 

Gemeinde  parochia  parochiani  64,7,8.  81,19  f. 

82.5.  n°116Tr.ll,46,l.  161,29  f.  196, 
28  f.  n*  301  Tr.  II,  76, 7. 

48 


Digltized  by  Google 


378 


Basel  — Baulcr. 


St.  Peter. 

Leutpriester  82,7,1 1.  n°  1 l6Tr.II,46,3,  90, 
21  f.  n«  135  Tr.  1,52  16  T.  196,26  f. 
Konrad  51,10.  64,3  f.  Dumdekan  81,15. 
89.33  f.  332,34. 

Patron  Dompropst  Diethelm  81,15. 

Priester  saccrdotcsclerici,  clerici  chori  161,1 5 f. 
332,33. 

Albert  333,14. 

Burchard  der  Schreiber  250,11.  s.  oben 
Chorherren,  $.  unten  Scholaster. 

Konrad  Ganselin  124,22.  Subdiakon  131,23. 
Hugo  Leutpriester  von  Hölhtein  114,1. 
Johann  Gumpostorso  161, 1 5 f.  168.2« f. 
Johann  281,28.  s.  unten  Rossebarbo. 
Ludwig  von  Olten  114,1. 

Peter,  Bruder  Ludwigs  des  Krämers,  Diacon 
114,1.  Priester  124*1.  131,22. 

Johann  Rossebarbo  250.10. 

Werner  250,10.  333,14. 

Werner  des  Truchsessen  Sohn  114,1. 
Burchard  von  Welmingen  131,22. 

Propst  prepositus  Propstei  88,13.  89,36  f.i 
91,4.93,24.  n°  135 Tr.  11,52,9.  296,29,3«.  i 

299.31. 

Konrad  Golin  167,9.  191,83.  202,17.  210,5. 
213,9,23.  221,35.  222,6,31.  223,5.  i 

241,88.  244,31.  245,13.  249,14.  258,17. 
277,84.  261,8.  298,27.  299,18.  309,9. 
Hugo  100,9.  102,17.  103,9.  110.1 7 f. 

111,27.  113,15.  11  1,33.  115,25  f Heinrich 
Schreibefehler  der  Urkunde!]  123,19. 

124.9.  131,9.  168,20  f.  s.  Base!  Dom- 
stift Sänger. 

Scholaster  scolasticus  Scholasterei  90,39. 
298,30,39.  299,32. 

Burchard  der  Schreiber  333,8,12.  348,31. 

349,6.  *.  oben  Chorherren,  Priester, 
magistcr  Johann  von  Eptingen  92.20.  100,31. 

103.10.  110.30.  111,34.  113.19.  114,27.  ■ 

123.31.  121,20.  131.20.  169,1«.  175,9. 
213  24.  250,10.  281,26.  319,21.  332,20. 
354,5. 

Siegrist  90,29. 

Cuno  diaconus  281,28. 


Prediger. 

Brüder  Heinrich  von  Alsehwil  233,28.  336,2. 
Baldeinar  231,6. 

Albert  von  Bolle  [?]  239,12. 

Konrad  von  Konstanz  343,22. 

Johann  von  Neuenburg  284,25,  285,16. 
Mcinfrid  240,26. 

Reiner  336,39. 

Convent  conventus  fratres  183,1.  205,23. 

208,7.  317,4. 
lector  Albert  240,26. 

Prior  174,16.  183,1.  205,22.  219,17.  317,3. 
Achilles  |von  Alsehwil]  98,28.  206,7. 
231,5,22.  233,10.  237,15.  240,10.  246,39. 
s,  Brüder. 

C.  66,13. 

H.  146,17. 

Supprior  174,16. 

Johann  von  Hergheim  240,25. 
Siechenhaus. 

leprosi  infecti  332,28.  337,15,18. 

Schaffner  procuratore*  Johann  Bärwart  337,14. 
Johann  von  Stetten  337,14. 

Spital  hospitale  novum  332,28. 

St.  Theodor. 

ecclesia  in  villa  que  dicitur  inferior  Basilea, 
parochiilis  ecclesia  ulterioris  Basiiee 

10.12.17.  14,19.  23.42.  25,48.  27,33. 
38,34.  49,6.  n*90Tr.  11,38,15.  211,35, 
37  f.  212,1,3  f.  270,26  f.  n11 449  Tr.  11, 

151.10.17. 

Kirchherr  rector  ecclesie  Dompropst  Heinrich 
von  Veseneck  21 1,33. 

Gemeinde  parochia  parochiani  211,37,38. 
212,3,6.  270,34. 

Leutpriester  Konrad  Chorherr  von  St.  Peter 
100,30.  101,17.  103,9.  Dekan  von 

St.  Peter  111,8. 

Patrone  Propst  und  Convent  von  St.  Alban 
212,11,16.  270,26. 

Propst  Dekan  und  Kapitel  des  Domstif» 
n® 449 Tr.  II,  154,10. 

St.  Ulrich. 

s.  Basel  Lokalitäten, 
s.  Basel  Domstift  Kapläne. 


Werner  diaconus  124,21.  131,23. 
subcustos  Ulrich  333,13. 

Thesaurar  Ulrich  319,6. 

Prediger, 

fratres  ordinis  Predicatorum  domusBasiliensis, 
de  domoBasiliensi,  in  Basilea,  Barilienses, 
fratres  domus  Predicatorum  in  Basilea  j 
91,37.  95,18.  98,1».  99,27.  117,20. 
125,22,24.  139,34.  168,2.  172,33.  173.31.  ; 
174,« f.  184,19-  236,39.  237,3.  2*0,7. 
282,17.  812,36.  321,16.  s.  Basel  Lokal!-  , 
täten. 

Brüder  fratres  Achilles  [von  Alsehwil]  284,25. 

285,16.  336,2,39.  343,22.  s.  Prior. 


St.  Vincen*. 

s.  Basel  Lokalitäten. 

, Basclbcrg  Hasilherc  s.  Kheinfelden  Lokalitäten. 
Basler  Hugo  R 193,33.  Werner  R 193,33. 
Bättwil  Betwilr  Betwilrc  in  Solothurn  sw.  Basel. 
Heinrich  von  123,35. 

Heinrich  der  Schuhmacher  von  — BvB  213,20. 
Baulcr  Haulere  Bawlarius  ßawlere  Paularius. 
Hugo  n°  181  Tr.  11,60,18.  Bvll  130,6.  188,«. 
BvB  208,18.  304,12.  BvB  349,41. 
sein  Sohn  Hugo  BvB  350,1. 
sein  Schwestersohn  Wilhelm  BvB  208,17. 
Johann  Mönch  in  Lützel  317,39. 


Digitized  by  Google 


Baumann  — St.  Bernhardsberg. 


379 


Haumann  Bvman  Hugo  s.  Basel  Domstift  Kapl&ne.  ; 
von  Baumgarten,  de  Pomerio,  Heinrich  224.1t;. 
Basvaria  s.  Haiern. 

Bawlarius  Bawlere  s.  Baulcr. 

Beatrix  s.  Pruntrut. 

Beaufort  Bellum  forte  in  Frankreich  w.  Tours. 

Peter  von  s.  Ambierle  Prior. 

Becellin  Johann  Bürger  von  Rufach  112,23. 

sein  Bruder  Kuno  Bürger  von  Rufach  1 12,23. 
Bechburg  Bcliburch  Behpurc  IJchpurch  Pehpurc 
Schloss  in  Solothurn  am  SUdabhang  des  Jura 
Uber  Önsingcn. 
magister  II.  von  194,2$. 

Konrad  von  10,21. 

Kuno  von  *.  Basel  Domherren. 

Behem  Dietrich  R 318,35.  vgl.  im  Kirchhof  und  i 
Kpfig. 

Beile  s.  Beiz. 

Beinkon  s.  Benkcn. 

Beinwil  Beinwile  Bcinwür  Beinuilre  Benvilare 
Benwilr,  monasterium  s.  VincenÜi,  ecclesia 1 
omniutn  sanctorum,  Kloster  in  Solothurn  sö.  i 
Laufen  29,2.  90,20,24.  45,42.  80,23.  189,18. 
Abt  Gerung  45,41. 

Heinrich  56,8.  97,2. 

Otto  189,11.  n*2H6Tr.ll, 71,10. 

Convent  fratres  monachi  30,20.  4t»,  1.  189,11. 

n* 266  Tr.  II,  71,10. 

Mönch  Eberhard  Priester  157,28. 

Hof  !a  Basel  18Ü.I5. 

Bela  s.  Junghole  — zum  Thor. 

Bellelay  Betlellgia  Kloster  in  Bern  w.  Münster.  ' 
33,38.  34,2.  54,8.  97,25.  113,8.  181,33.  210,3  ! 
Abt  Konrad  n°295Tr.  1,631,4. 

Convent  n°  295 Tr.  1,63 1,4. 

Bellee  Bellize  Konrad  59,12. 

Johann  Bürger  von  Rhcinfelden  200,5,7. 
seine  Krau  Anna  200,1 1. 

Hellingen  Bellinchon  Bellincon  in  Baden  sw. 
Schliengen  am  Rhein. 

Heinrich  von  51,28. 

Hermann  von  332,7. 

Mechtild  von  — Heinrichs  Tochter  51 ,26  f.  52, 1 1 . 
s.  Fassbind. 

Bellum  forte  s.  Beaufort. 

Beiz  Beile  Johann  111,12.  223,3. 

s.  Benedicti  ordo  regul a 46,34.  150,2.  156,14. 

157,2.  192,25,26.  284,19.  235,10. 

Bcni  Heinrich  86,30.  123,3«. 

Benken  Bcnchon  Beinkon  in  Baselland  sw.  Basel 
274,8,17. 

Lokalitäten. 

deme  anewendere  uf  zuo  274,29. 
eeme  Langen  birbSme  274,27. 
an  dime  blatichim  274,19. 
io  deme  bodeme  274,28. 
in  tuperiori  bruiele  274,30. 


under  deme  brunen  274,21. 

di  kilmate  killmattcn  ö.  Benken  274,18,31. 

eeme  chriehbSme  274,28. 

uffin  egge  auf  der  eck  sw.  Henken  274,22. 

an  den  gibettin  274,26. 

vor  deme  hole  274,23,30. 

imrac  hove  274,20. 

vor  deme  mosachire  274,23. 

zvesschint  «regin  274,21. 

zeme  wuore  274,28. 

Heinrich  von  — BvB  78,17. 
lta  div  Locherin  von  274,17. 

Benvilare  Benwilr  s.  Beinwil. 

Ber.  s.  St.  Amarin  — der  Diener  minister  200,36. 

— Henggart. 

Bcrchdoldus  s.  Berthold. 

Berchheim  s.  Bergheim. 

Bercholz  s.  Bergholz. 

Berchta  s.  Bertha. 

Berchtoldus  Bcrctholdus  Berctodus  Berctoldus 
s.  Berthold. 

Berg  Bergen  jetzt  Altenberg  in  Preussen  nö.  Köln. 
Graf  Engelbrecht  von  35,45. 

dessen  Bruder  Graf  Eberhard  von  Altena  (im 
Texte  deutlich  Alcena)  36,5. 

Bergalingcn  Berngeringin  in  Baden  sö.  Wehr, 
liurchard  von  239,16. 
sein  Bruder  Heinrich  239,16. 

Bcrgarius  s.  Basel  Domherren. 

Bergheim  Berchheim  im  Eisass  bei  Rappoltsweiler 
sw.  Schlettstadt. 

Templercommcndc  dispensator  Dietrich  65,27. 
Bergholz  Bercholz  im  Eisass  sw.  Rufach  55,14. 
Diethelm  d.  j.  von  55,35. 

Dietrich  von  s.  Basel  Domherren. 

Berhta  s.  Bertha. 

Herhtoldus  s.  Berthold. 

Herinhuson  unbekannt  im  obern  Eisass  3,17,33. 
Herlewin  s.  Basel  Barfiisser  Mönche. 

Bermcswile  s.  Bärschwil. 

Bern  Bernum  Bcrnenses,  Schultheiss  Rat  und  Ge- 
meinde 206,13,22,25.  207,1,10,20. 

Leutpriester  216,14. 

Ulrich  von  132,36. 

Bernau  29,22. 

Berner  s.  Gebweiler  Leutpriester. 

Johann  — von  Nieder-Müsbach  130,20. 
sein  Bruder  Nikluus  — v.Ntedcr-Miisbach  130,20. 
Berngeringin  s.  Bergalingcn. 

Bernhard  Bernardus  s.  Basel  Barfiisser  Mönche  — 
Marbach  Propst. 

St.  Bemhardsberg,  ecclesia  s.  Bemardi  montis 
Iovis,  domus  montis  Iovis  208,39.  209,5. 
Propst  Falco  208,32. 

Kapitel  208,32. 

Chorherr  Albert  208,37  f.  209,6  f. 


Digitized  by  Google 


380 


Bernher  — Bischof. 


Bernher  *.  Epiingen. 

Berno  Graf  1,24. 

Bernoltz  Hugo  der  Kürschner  114,6. 

Bernwart  s.  Blrwart. 

Beromünster  ccctesia  Heronensis  (Permonen.is ?] 
Stift  in  Luzern  nö.  Sursee  54,92.  ‘.>7,31. 
Capitel  340,30,35. 

Chorherr  Johann  von  Basel  97,33. 

Propst  340,30,35. 

Werner  [?)  84,16. 

Bene  s.  Bursch. 


Bia  s.  Bettlach. 

Biberach  Heinrich  R 109,32.  R 110,31.  Heinrich 
von  — sul  custos  des  Basler  Domslifts  305,19. 
Ribere  s.  Laubere. 

Hicinun  s.  Ö Hingen  Lokalitäten. 

Bickensohl  in  Baden  nö.  Breisach  36,30. 
Biedermann  Walther  311,11. 

Biederthal  Biedertan  Bicdiertan  im  Eisass  an  der 
SchweizergTenzc  46,22. 

Arnold  von  — R 221,21. 

Biel  181,33. 


Bersich  s.  ßirsig. 

Bertarius  1,23. 

Bertha  Berchta  Bcrhta  Berta  a.  Anselm  — Basel 
St.  Maria  Magdalena  Priorin  - Kappelen  — 
König  — Döttingen  — Häusern  — Heinrich 
der  Schmied  — Liebenstein  — Meisterli  — 
Olsberg  Abtissin  — Harnstein  — Rufach  — 
Wilsper. 

Berthold  Berchdoldus  Bcrchtoldus  Bcrctholdus 
Berctodus  Berctoldus  Berhtoldus  Bertoidus 
Bertolfus  s.  Andechs  — Basler  339,18  — Basel 
Bischof  — Basel  Bischof  causidicu*  — Basel 
Bischof  Münzer — Basel  Domstift  Thesaurar  — 
Basel  St.  Maria  Magdalena  Schaffner  — Klingen- 
thal Kaplan  — Konrad  der  Maurer  — der 
Krämer  96,30,33.  97,13.  BvJJ  100,33.  101,12. 

— der  Diener  minister  170,13.  s.  Klingnnu  — 
Egringen  — St.  Gallen  — Gansingen  — Glas- 
hütten — Gliers  — Greslin  — Hasenburg  — 
Häusern  Kaplan — llelbling  — Ilcnli  - Hohen- 
fels — Lausanne  Bischof  — der  Maler  265,18. 

— der  Maurer  von  Lörrach  103,17.  — Mar- 

quard  — der  Müller  von  Maulhurg  355,39.  — • 
Müllhcim  — Münster  im  Granfeld  Propst  — 
Niero  — Ongershein  — Pfäffingen  — Pfirt  — - 
Harnstein  — Rczagcl  — Riehen  Leutpriester 
— Riethcim  l^utpriestcr  — Schaffner  des 
Grafen  von  Thierstein  51,15,21.  s.  Pfäffingen 
— Schüs  — Schowelin  — Steinmar  — Teger- 
felden  — Wettingen  — Wucherer  — Zähringen. 


Meier  Rat  und  Bürger  von  190,2. 

Ulrich  von  181,32. 

Hiesheirn  Hozinshein  Buessiszhcin  Buzcenseim 
Huzcen'heim  Bu'enseim  Buzensen  Buzenshein 
Buzinsheim  Ruzzensheim  im  Eisass  n.  Neu- 
Breisach. 

Kapelle  38,29. 

Kirche  10,13.  14,22.  23,41.  25,42.  27,27. 

38,10,25.  n°61  Tr.  1,423,21.  49,4. 

Meier  O.  32,5. 

Prior  14,23.  27,28.  38,26. 

Gottfried  39,8. 

Reiner  28,10. 

Bielbur  s.  Betberg. 

Hili  s.  Gowelin. 

mons  Biligardis  s.  Mömpclgard. 

Billung  344,4.  sein  Sohn  Burchard  344,4.  s.  Leimen. 
Uincerna  s.  Schenk. 

Binningen  Riningen  Binnengin  ltinningin  Byn- 
ningen  in  Baselland  sw.  Basel  3,19,33.  10,20.25. 
14,2«.  24,6.  26,8.  28,1.  38,43.  49,15.  n*4% 
Boos  53,12. 

Kirche  287,11.  n°  406  Boos  53,13. 

Meier  Burchard  n°  406  Boos  53,22. 

Vicar  Konrad  n°4U0  Boos 53, 16,18, 22. 

Binzen  Iiinceheim  llinuheim  Pincheim  in  Baden 
nö.  Basel. 


B erwart  s.  Bärwart. 

Bcrwilre  [Gebwilre?]  s.  Waldner. 

Hesangon  Bisuntinum  Bisuntium  Bysantz. 

Hugo  von  — Predigerorden*  267,42. 

Erzbischof  von  31,28.  351,11. 

Betanoni  s.  Adelardus. 

Betberg  Betbur  Bietbur  in  Baden  s.  Heitersheim.  ' 
Dekan  von  59,13. 

Bethlacha  s.  Bettlach. 


Arnold  von  — R 73,5.  83,14. 

Ulrich  von  33,16. 

zc  dem  breiten  birboume,  zem  basen  birboume 
s.  Allschwil  Lokalitäten, 
zem  langen  birbSme  s.  Renken  Lokalitäten. 
Birndorf  ltirdorf  in  Baden  n.  Albbruck  239,3. 
Birs  Birsa  fliesst  oberhalb  Base!  in  den  Rhein 
10,18,24.  14,27.  24,3.  26,4.  27,39.  31,31. 

38,40.  49,11.  70,20.40.  71,14,17. 

— brilcke  14,41.  67,9  70,40,43. 


Betirsha  Frau  des  Burchard  45,19. 
in  dein  bette  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

' Bettingen  nö.  Basel  1,32. 

Bettlach  Bethlacha  im  Elsas«  ü.  Pfirt. 

Werner  von  199,12. 

»eine  Frau  Bia  199,12. 

Betwilr  Betwilre  s.  Bättwil. 

Beuggen  Buchcin  Deutschordenshan*  in  Baden 
ö.  Basel  am  Rhein  139,2.  3011,10. 

M[ango!d]  von  n°485 Tr. II,  173,34. 


Birseck  ßirsegge  Schloss  in  Baselland  über  Arles- 
1 heim  sö.  Basel  126,20,21.  130,3. 

Birsig  Bersich  Birsich  Birtkas  Pinien*  fliesst  in 
Basel  in  den  Rhein  s.  Basel  Lokalitäten  3,20,34. 
14,24.  23,40.  25,42.  27,34.  38,35.  19,4.  82,3. 
225,37.  265,2.  266,30.  269.12.  350,17. 

Bischof  Kpiscopus,  novator  von  St.  Alban  genannt 
— BvB  246,28. 

— Mönch  von  Lützel  n°440Tr.  II,  144,20. 
Heinrich  Mönch  von  Lützel  n*415Tr.lI,128,18 
312,5. 


Digitized  by  Google 


Bischofingen  — Bremen. 


3X1 


Bischofingen  Bischovingin  in  Baden  n6.  Breisach 
*257,3. 

Leutpriester  Burchard  73,3. 

Bisere  Burchard  s.  Basel  St.  Leonhard  Chorherren. 
Bluchwen  s.  Blauen. 

Hlac/cn  Blaczheim  Üladesheim  Bladoldeshein 
Bladolsheim  Bladolzeim  Bladol/cm  s.  Blotzheim.  ' 
ßlansingen  Blansingin  in  Baden  gegenüber  Kembs 
nw.  Basel. 

Leutpriester  Hesso  n*  445  Tr.  II,  152,18. 
dessen  Schwestertochter  Juliana  n°  445 Tr. II, 
152,20  u.  153,2. 

Burchard  von  33,18. 

Werner  von  73,9. 

Blashcin  s.  Blotzheim. 

St.  Blasien,  monasterium  ccclesia,  s.  Blasius  de 
Nigra  Silva,  Kloster  im  Schwarzwald  nw.  Walds- 
hut 13,21,27,30.  17,25.  18,15.  29,14,20.  30,3. 
33,25.  31,11.  41,26,28.35,23.  87,7,8.  153,17. 
157,9  f.  224,2,38.  212,8.  248,35.  277,83.  294,29.  | 
Abt  75,82.  119,21. 

Arnold  [II.]  156,18.  157,1,82.  223,41. 

224,1,30. 

Convent  153,16.  157,2.  223,42.  224,1,30. 
Mönche  Heinrich  Laie  157,27. 

Hermann  Priester  157,27. 
an  dime  blatichim  a.  Henken  Lnkalitätem. 
zir  blatun  s.  zur  Platte. 

Blauen  Blachwen  in  Bern  nö.  Laufen  16,21. 
Blechen  Ulrich  von  331,30  f. 


Bohart  s.  Auggen. 

Konrad  R 287,84.  288,2. 

Böhmen  Bicmia  312,29.  313,14. 

Boianden  Kirchheim-Bolanden  in  der  bayrischen 
Rheinpfalz. 

Werner  [IL]  von  33,6. 

Boll  Bolle  in  Baden  nw.  Stühlingen. 

Albert  von  — Predigermönch  zu  Basel  [?]  239,12. 
Böller  Konrad  335,2.  351,84. 

Bollevirst  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Bologna,  libre  Bononienscs  339,24. 

Bonachcr  s,  Michclfeld. 

Bonndorf  Bondorf  in  Baden  nw.  StUhlingen. 

Leutpriester  Burchard  72,26. 

Bono  Priester  203,8. 

Börsch  Berse  im  Eisass  sw.  Molsheim. 

Walther  von  — R 112,22. 

Botscho  Bosch o Botezo  Bozho  Bozco  Butecho 
205,12. 

Konrad  BvB  129,86.  BvB  130.6.  BvB  163,18. 
205,10.  B im  Rat  250,18.  289,20,31.  1WB 
297,4. 

Kuno  77,41.  BvB  78,16.  n*  181  Tr.  II,  60, 14. 
Bottenstem  im  Aargau  so.  Zofinge». 

Ulrich  von  — R 209,35. 

Bottmingen  Bothmingcn  in  Baselland  s.  Basel. 
Heinrich  von  — BvB  137,41.  138,8.  Botminger 
804,17. 

seine  Frau  Irmentrud  138.1,3. 


Blotzheim  Hlaczen  Blaczheim  Bladesheim  Bladol- 
deshein Bladolsheim  Bladolzeim  Bladolzcm 
Blashcin  Blatcshcim  Blathscim  Blathzheiin 
Blatshcin  Blatzhcm  Blazein  Blazhain  Blazhein  j 
im  Eisass  nw.  Basel  3,19,33.  24,6.  26,8.  28,1. 
38,43.  49,15.  119,36.  192,34.  303,13,16.  338,12. 
a*  486  Tr.  II,  174,28, 

Leutpriester  Arnold  121,83.  138,10.  194,28. 
195,16.  238,1.  s.  auch  Hasel  Domstift  sub- 
custos  — Basel  St.  Peter  Chorherren. 

Albert  von  73,11. 

sein  Bruder  Konrad  von  73,11. 

Heinrichvon  73,11.  BvB  208,17. 
B im  Rat  250,18. 

Johann  von  — BvB  220,12. 

sein  Bruder  Konrad  von  — BvB  220,12. 
Ludwig  von  — R 73,8. 

Peter  von  259,12. 
s.  Steinlin. 

Werner  von  — Ratsherr  240,20. 

Blnmcnberg  Hlftmenberc  Florimont  in  Frankreich 
ö.  Delle  221,14. 


Houbinowe  s.  Bubendorf. 

bi  dem  boungarten  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Bourges  Bituricum  in  Frankreich. 

Schaffner  des  Erzbischofs  mag.  Wilhelm  267,41. 
Boxberg  Buchsberg  in  Baden  w.  Mergentheim. 
Heinrichvon  — Johannitcrmeister  durch  Deutsch- 
land n°4UTr.  II,  127,23. 

Bozho  s.  Botscho. 

BSzinshein  s.  Blcshelm. 
ltozsco  s.  Botscho. 

Brambach  . . genannt  — 331,18. 

Brambach  Branbach  s.  Brombach. 

St.  Brandan  Peter  von  331,12.  Werner  von  — B im 
Rat  250,19. 

Brandenburg  s.  Orlamünde. 

Hraswilere  s.  Bretzwil. 

Bratela  Bratella  Bratelle  Bratello  Bratillo  s.Pralteln. 
Breisach  Bri<achum  Brisacum  in  Baden  n°93Tr.I, 
473,22.  63,17.  209,18,19.  322,8.  Brisacus 

mons  n°4 1 1 Tr.  II,  1527,2, 1 5. 

Dekan  59,13. 


Bobo  s.  Rom  Kardinaldiakonen, 
in  deine  bodeme  s.  Benken  Lokalitäten. 

Bodense  Werner  141,5,9. 

Bodilharl  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Bodinchova  1,15. 

Boccourt  in  Bern  w.  Delsbcrg,  Kirche  33,34.  34,3. 


Schultheiss  S.  80,15. 

llrcisgau  Hriscaugia  ßrisgowe  pagus  Prisicgau- 
ginsis  1,82.  2,22.  16,22.  330,87. 

Bretler  Burchard  BvB  259,26. 
seine  Frau  Ita  259,26. 

Bremen  Erzbischof  [Siegfried  von  Anhalt]  35,41. 


Digltized  by  Google 


382 


Brenschin  — Bürgender. 


Brenschin  Heinrich  n9  406  Boos  53,2  3. 

Bretere  Heinrich  102,1,7. 

seine  Krau  Mechtild  102,2,8. 

Brctzwil  Braswilere  in  Baselland  sw.  Liestal  46,24. 
142.4. 

Brinkheim  Branchen  Brunkehen  Brvnken  Brünkon 
im  Klsass  nw.  Basel  46,21.  353,9,17. 

Heinrich  von  — Münch  von  St.  Alban  330,12. 
Brine  Otto  von  55,36. 

sein  Bruder  Rudolf  von  55,33. 

Rrisachum  Brisacum  Brisacux  mons  s.  Breisach. 


Buchein  s.  Beuggen. 

buchhalde  s.  Maulburg  Lokalitäten. 

Bächsberg  s.  Boxberg. 

Buda  [?J  Heinrich  von  n94 15 Tr. II,  15.1,23. 
Büderich  heute  P^ry  in  Bern  n.  Bief. 

Peter  Meier  von  — R 123,3. 

Uuessiszhein  s.  Biesheim. 

Buggingen  Buckingen  Bukingen  in  Baden  n. 
Mtlllheim. 

Heinrich  von  — BvB  103,1.  114,5.  220,15. 
an  dem  btihele  s.  Gebersehweier  Lokalitäten. 


Briscaugia  Brisgowe  s.  Breisgau.  Buhse  vielleicht  llerzogenbuchsee  in  Bern  40,23. 

Brislach  Briselacha  Briselake  Brisilacum  in  Bern  Bülach  Bullach  in  Zürich  s.  Eglisau. 

».  laufen  31,33.  4rt,i7.  K.mrid  von  - R 157,39. 

Ulrich  von  - R 8«, 28.  unter  den  Bulgen  s.  Ba«l  Lokalltllen. 

Brogant  *.  I'rogant.  Bum.»  , 

Brumhach  Brambach  Hranbach  in  lladennö.  Lörrach  llu„hchdm  vicHeicht  gleich  dem  von  Stoffel  S.  11 

erwähnten  Öden-Burctiheim  zwischen  Biesheim 
Vicar  Albert  200,23.  und  KUnheim  3,16,33. 


Brotelin  Hugo  102,17. 

Brotmeister,  magister  panificum,  magister  panis, 
magister  pistorum,  Brothrueister  Brotmeistir  s. 
Basel  Bischof  Ämter. 

Heinrich  223,37.  224,32.  235,10.  287,6.  BvB 
307,7  f.  BvB  314.4.  3:14,2  If. 
s.  Heinrich, 
a.  Ravensburg. 

RUdeger  77,43.  BvB  78,17.  88,25.  BvB  100,33. 

11)9.19  25.  seine  Krau  Agnes  100,20,25. 
Rudolf  BvB  108,26. 
an  der  Bracke,  in  Ponte,  C.  332,6. 

Heinrich  332,5. 

Bruder  . . genannt  — n04485Tr.II,  17,3. 

Brudir  Burchard  230,39. 

Brugg  Brucca  im  Aargau. 

Ulrich  von  — BvB  30,29. 

sein  Sohn  Arnold  31,34.  BvB  30,30. 

Brüglingen  Brügclingen  in  Baselland  so.  Basel 
261,4.  286,26. 

Brühl  <i.  Bcnken  Lokalitäten, 
s.  Riehen  I.okalitäten. 

*.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Brunkehen  Branchen  Brvnken  Brünkon  s.  Brink-  j 
heim. 

Brunnader  Heinrich  BvB  354,24  f. 

zum  Brunnen,  zim  Brunne,  Johann  343,25. 

under  deine  brunnen  s.  Henken  Lokalitäten. 

Bruno  s.  Basel  Domstift  Custos. 

s.  Stein  Dekan. 

Brust  Johann  324,3. 

seine  Witwe  Adelheid  324,3. 

Bu.  s.  Ramstein. 

Bubendorf  Boubinowe  t?)  in  Baselland  s.  Liestal  1 
IM«.  142,3. 
l’lrich  von  142,3. 

Buch  208,12. 


Baoron  s.  Büren. 

Bur.  Subdiacon  Cleriker  des  Richard  von  Gliers 
n°485Tr.  11,174,2.  s.  Sunenherc. 

Burchard  Burcardus  Burkardus  Burchardus  Burck- 
ardtu  Purchardus  5.4.  R 6,2.  R 7,8.  8,10,12. 
R 11,22,23.  R 15,26,27.  46,7.  343,16.  s.  All- 
schwil  — Altkirch  — Asch  — Basel  Amtmann 
Basel  Stadtschreiber  — Basel  Bischof  — Hasel 
Bischof  Vitztum  — Basel  St.Alban  Leutpriester 
Mönche  Prior  — Basel  Domstift  archipresbyter, 
Kaplan  St.  Gallus  St.  Maria  Magdalena  St.  Stephan, 
Dekan  Domherren  des  Dompropsts  Schreiber 
— Basel  St.  Leonhard  Chorherren  — Basel 
St.  Peter  Chorherren  Priester  Scholaster  — 
Bergalingen  — Gatte  der  Betirsha  45,19  — 
Billung  — Binningen  Meier  — Bischofmgen 
Leutpriester  — (fixere  — Blansingen  — Bonn- 
dorf Leutpriester  — llrcller  — Brudir  — Kerli 

— Chulla  - — Kirchen  Kirchherr  — der  Decker 
131,24.  — der  Drechsler  231,19.  — Kassbind  — 
Gundolsdorf  — Hagenthal  — Hasenburg  — 
vom  zum  Hirschen  — ■ Hostein  — I*allo  — 
Lutolstorf  — Magst  att  — Manns  fehl  — Markt 

— Masac  — Massmünstcr  — Muio  — in  der 
Mühle  von  St.  Alban  118,24.  — der  Müller 
102,17.  — Nefo  — Nellenburg  — Ozclin  — 
ITäfhngen  - Pratleln  Leutpriester  — der Priester 
104,14.  — Ramstein  — Rheinfelden  Ammann 

— zum  Rosen  — Roth  — Sohn  der  Salmene 
107,2  — Saugern  — Schanis  — Schonthal  — 
der  Schreiber  s.  Basel  Domprobst  Schreiber, 
St.  Peter  Chorherren  Priester  Scholaster  — 
Sippestuhl  — am  Stalden  — Stein  Abt  — Strass* 
burg  — der  Subdiacon  248,28.  — Tegerfelden 

— Therwil  l.eutpriestsr  — rum  Thor  — Uff- 
heim  — Usenberg  — Virton  — Vitztum  — 
Vivian  — Welmingen  — Wolf  — Zürich. 

IlUren  Buoron  in  Solothurn  sw.  Liestal  46,25. 

Ita  von  97,31. 

Bürgeln  liurgelon  Kloster  in  Baden  n.  Rändern 
am  Abhänge  des  Blauen  18,12.  75,20,37. 
Bürgender  326,2. 

seine  Frau  Gertrud  326,2. 


Digitized  by  Google 


Burgund  — Kclhalt 


383 


Burgund  Herzoge  von  — 6.  Zähringen. 

Graf  Philipp  von  Savoien  und  200,14,38. 
Burins  heule  Bourrignon  Btirkis  in  Bern  nw. 
Delsberg. 

Ulrich  von  n°295Tr.  1,681,1 4. 

Burner  Burnere  abgegangener  Ort  im  Elsas*  bei 
Schlettatadt  (nach  Schöpflin  Alsatia  illustrata 
2,454). 

Rudeger  von  — R 280,15. 

sein  Bruder  Werner  von  — R 280,12. 

Burs  Bvrs  Heinrich  von  188.6. 

Hugo  von  — Mönch  von  Lützel  138,33. 
Buschweilcr  Bustwilre  im  Eisass  w.  Basel  5,35. 

285.22. 

Lietfrid  von  5,35. 
sein  Sohn  Hupold  5,35. 

Büsscrach  Buezherach  in  Solothurn  sö.  Laufen 

46.22. 


Kämmerer  Camerarii  Camerarius  Camerer  fllius 
: Camerarii  s.  Basel  Bischof  Ämter. 

I Konrad  R 265,1«.  R 304,16.  R 305,27. 

| Heinrich  71,26.  77,90.  B*B  78,16.  RvB  280,23. 

| Heinrich  s.  Hasel  Domherren. 

s.  Kandern  Leutpriester. 

Hugo  R 198,37.  R n°300  Boos  48,9.  R 216,3.  R 
I im  Rat  250,14.  R 328,22. 

seine  Brüder  Johann  R 190,9.  R 302,13. 

Wilhelm  R 190,9.  R n*300  Boos 
48  9.  R 265,31  f.  R 302,12. 

Peter  77,36. 

Rudolf  R 190,6. 
campanarius  s.  Glöckner. 

Campaniacum  in  Frankreich  (Campagnac, welches? 
Champagnac,  welches?  Champagny >] 

Raymund  von  — Chorherr  von  le  Port  272,11. 
| campsor  s.  Wechsler. 


Butecho  s.  Hotscho. 

Butenheim  BStenhein  im  Eisass  ö.  Mülhausen 
nahe  dem  Rhein. 

Heinrich  von  136,14. 

seine  Söhne  Heinrich  von  136,13,15.  137,25. 

Heinrich  von  136,13,15.  137,25.  ! 
Johann  von  136,13,15.  137,24. 

Ita  von  268,11. 

ihre  Söhne  Heinrich  von  — R 268,11,19.  R 
352,15. 

Johann  von  — R 268,11.  R 352,15. 
Otto  von  136,20,31.  137,9. 

Büttenberg  Ulrich  von  — Priester  n°  441  Tr.  II, 
145,13. 

Büttikon  Bültiken  im  Aarguu  sö.  Lenzburg. 

Ulrich  von  n° 445 Tr.  II,  153,24. 

Buzcenseim  Buzcensheim  Buzenseim  Huzenscn 
Buzenshein  Buzinsheim  Buzzensheim  s.Biesheim. 
Bynningen  s.  Binningen. 

Bysantz  s.  Besangon. 

C.  K. 

C s.  Anesorgen  — Barraban  — Basel  Johanniter 
— Basel  Prediger  Prior  — an  der  Brücke  — * i 
Hohenburg  — Hostein — Inzlingen  — Mittel 
Müsbach  — Röteln  Leutpriester  — Schmied.  ) 
Kaisersberg  Kcisersbcrc  im  Eisass  nw.  Kolmar. 

Schultheis*  Walther  292,15. 

Kaiserstuhl  Keisirstul  CheUcrstvl  im  Aargau  w.  j 
EgÜsau  am  Rhein. 

...  von  — R 304,16. 

Arnold  von  229,7. 

Calixt  s.  Rom  Papst. 

Calmis  s.  Charmoille. 

Kaltenbach  Kalthenhah  in  Baden  nü.  Kandern. 


Kandern  Candro  Chandra  Cbandre  Chandro 
in  Baden  ni>.  Basel. 

Kirche  10,18.  14,19.  24,1.  26,3.  27,38.  38,39. 

49,9.  nM2&Tr.  11,47,20. 

Leutpriester  Heinrich  Kämmerer  223,10,16. 
Kappel  Capella  Kloster  in  Zürich  n.  Zug. 

Abt  Werner  176,38. 

Conversbrüder  Rudolf  196,5. 

Ulrich  196,6. 

Kappeln  Capella  Kapelle  Kapellen  Kappelle 
Chapcllon  im  Elsas«  sö.  Landser  79,1.  199,12. 
353,28.  853,9,17. 

Lokalitäten:  Cherlinges  bongarta  199,13. 

in  dern  Wornbach  199,14. 

Reiner  von  199,14. 

Kappelen  Fraoenkappelen,  Kapelle  imme  Riete, 
Cappellc  in  nemore  dlcto  dem  Vorste  [oder 
Münchenkappelen  wegen  Nennung  der  Diözese 
Konstanz  r]  in  Bern  w.  Bern  über  der  Aare  332,37. 
Convent  354,1. 
magistra  Bertha  354,1. 

Propst  Rudolf  354,1. 

Kappeier  Johann  R 347,13  f, 
sein  Bruder  Otto  R 347, 1 3 f. 

Carnens  s.  Lac  de  Joux. 
carnifex  s.  Metzger, 
carpentarius  s.  Zimmermann. 

Casate  jetzt  Casate  Nuovo  in  Italien  sw.  Lecco. 

Comes  de  — Domherr  von  Mailand  253,30. 
Käser  cheserc  s.  Arnold  — Heinrich. 

Castiglione  [?]  16,16. 

Katherina  s.  Klingen  — Dittweiler. 

Kaufmann  s.  Johann, 
caupo  s,  Wirt. 

Ketsersberc  s.  Kaisersberg. 

Keisirstul  s.  Kaiscrstuhl. 


Werner  von  10,82. 

Camezano  heute  Cainisano  in  Italien  sö.  Vicenza  (?) 
Johannes  de  — Kaplan  des  Papste*  253,26.  I 


Ccizzo  Heinrich  vicem  domini  episcopi  gerens 
super  temeritatibus  220,24. 

Kclhalt  Chcllhaldus  Heinrich  200,34.  332,6. 


Digitized  by  Google 


384 


Keller  — Kirchen. 


Keller  Cellarias  Cellerarius  s.  Basel  Bischof  Ämter 
— Drutelin  — - Gundolsdorf  — Wetzel. 
Heinrich  77,43. 

vom  neuen  — s.  vom  Neuen  Keller. 

Kembs  Kembc/  Kemhiz  Kerner  Kemiz  Cheimcz 
Chemmiz  Kempez  Kenpcz  im  Klsass  nw.  Basel 
nahe  dem  Rhein  7,38.  10,20.  14,21.  20,13. 
23,45.  25,44.  27,35.  86,1t.  38,36.  49,5.  330, f. 
Kirche  7,38.  10,19.  14,21.  23,42.25,44.  27,34. 

38,36.  49,5.  226,17.  830,4. 

Meier  Eberhard  330,13. 
cementarius  s.  Maurer. 

Cencius  Centhius  Cinthius  s.Rom  Kardinaldiakonen 
— Kardinalpresbyter  — Papst  Kümmerer. 
Kennelcr  Kennclere  Chenlerc  Heinrich  188,7. 
2 45,8. 

Kerli  Burchard  215,23, 

Konrad  von  — Kleinbasel  215,10. 
ad  Cervum  s.  zum  Hirschen, 
de  Cervo  s.  vom  Hirschen. 

Kesler  Rudolf  349,5. 

Cessingcn  s.  Zässingen. 

Cezwile  s.  Zerwyl. 
t'halmis  s.  Charmoille. 

Chamau  in  Zug  nw.  Zug  220,95. 

Chandra  Chandre  Chandro  s.  K andern. 

Chapellon  s.  Kappeln. 

Charmoille  Calmis  Chalmis  in  Hern  ö.  Pruntrut 
22,3  4, 

Leutpriester  Rudolf  97,4.  104,13.  121,32. 
Chechertin  Sibilia  119,35.  120,1,10,  [=  Sibilia 
Schessart  ?] 

ihre  Tochter  ha  119,36.  120,4.  deren  Ehemann 
Burchard  von  Gundolsdorf  119,35. 
Ella  120,2  f. 

Cheger  Chegere  der  Chegir  Hugo  74,27.  77,42. 
88,25.  97,8. 

sein  Bruder  Reiner  74,27.  77,4  2. 

Cheimcz  s.  Kembs. 

(.‘heiserst  vl  s.  Kaiserstuhl. 

Chellhaldus  s.  Kelhalt. 

Chemmiz  s.  Kembs. 

Chcncblin  s.  Kneblin. 

Chenlere  s.  Kennelcr. 

Cherlinges  büingarta  s.  Kappeln  Lokalitäten. 
Chesere  s.  Käser. 

Chesslach  s.  Köstlach. 

Chiburg  s.  Kiburg. 

Chichouen  s.  Kirchhofen. 

Chicnberk  s.  Kienberg. 

Chilcheim  Chilchein  Chilcheinberc  s.  Kirchen. 
Chitderich  Ildiricus  s.  Frankreich. 

Chilheim  s.  Kirchen. 

de  Chindon  dir  Chindon  s.  Zerkindcn. 

Chlingenlal  s.  Klingenthal. 

ChXfman  s,  Kaufmann. 

Cholhzingere  t.  Colhizingen. 


Choler  Ch5ler  Cholere  Werner  205,11.  220,27. 
| BvB  350,1. 

Chono  s.  Kuno. 

! Chonradus  s.  Konrad. 

I Chonzo  2,34. 

I Chopfencwie  s.  Kopfentzwei. 

, Chorcnmergite  s.  Kommarkt. 

Chornli  Hugo  214,26. 

Chotzingen  s.  Kötzingcn. 

Chraft  Chraito  s.  Kraft. 

Chrenkingere  s.  Krenkinger. 

I zeme  chriehbArae  s.  Henken  Lokalitäten. 
Chriegere  s.  Criec. 

Chricns  s.  Kriens. 

Christ ina  345,31.  s.  Mctter. 

Chrozingin  s.  Krotzingen. 

, Chmmbegazze  s.  Ratsamhausen. 

Chuannchin  s.  Künhcim. 

! Chulla  Burchard  s.  Basel  Domstift  Kapläne. 
j Chultnhc  s.  Kulm. 

| Chuno  s.  Kuno. 

Chonradus  s.  Konrad. 

Chuowis  s.  Kiffis. 

Churbelin  Johann  n®  263 Tr.  1,593,2. 

Kiburg  Kiburc  Kiburch  Chiburg  Quiburch  in 
1 Zürich  sü.  Wintherthur. 

Graf  Ulrich  von  62,45. 

seine  Söhne  Graf  Hartmann  d.  3.  143,31. 

Graf  Ulrich  s.  Basel  Domherren, 
sein  Grosssohn  Graf  Hartmann  d.  j.  143,32. 
Kienberg  Chicnberk  Kienberch  Kienbcrc  in  Solo- 
thurn nö.  Olten, 
milites  de  104,83. 

Heinrich  von  — R n° 276 Tr. 1,606, 7. 

I Jakob  von  116,36.  R 164.15. 

1 sein  Bruder  Ulrich  116,35.  200,23.  R 294,22. 
R 847,82. 

dessen  Frau  Agathe  294,22. 

Kiffis  Chuowis  Kuvis  Cfcuis  im  Eisass  nahe  der 
Schweizergrenze  nw.  Klein-Lützel  46,28.  n°75 
Tr.  1 1 , 35, 1 2 . n°  266  Tr . II, 71 ,4. 

Cigena  s.  Zicgcnhuin, 

ufen  dem  kilchacker  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

| Kilchein  Kilchhein  s.  Kirchen. 

: Kilchpcrc  s.  Wehrathai  Lakalitäten. 

I Kithchain  Kilhhain  Kilhhein  s.  Kirchen. 

Kilmatte  s.  Henken  Lokalitäten, 
cimentarius  s.  Maurer, 
in  Cimiterio  s.  im  Kirchhof. 

Kind  Puer  Werner  Bürger  von  Rhcinfelden  122,33. 

Sehultheiss  von  Rheinfelden  116,37. 

Cinthius  s.  Cencius. 

Kirchen  Chilcheim  Chilchein  Chilheim  Kilchein 
Kitchcheim  Kilchheim  Kilchhein  Kilhchain 
Kilhhain  Kilhhein  in  Baden  n.  Basel  nahe  dem 
Rhein  33,6.  111,10.  122,10.  200,6. 


Digitized  by  Google 


Kirchen  — Cluny. 


385 


Lokalität  Chilcheinberc  200,1 1. 

Kirche  33,7.  4*2,22.  58,39.  «5,12.  73,25.  111,1 
10.  ‘298,36,38.  299,28. 

Kirchherr  minister  magister  Burchard  58,37.  59,9.  , 
Bruder  des  Leutpriesters  Volmar  «5,6.  72,22  f.  i 

73.27.  222,6,88. 
lleinburge  Heinrich  59,11. 

Leutpriester  Gottfried  73,4.  111,11.2*23,2.  250,9. 

281.27.  s.  auch  Basel  St.  Peter  Chorherren,  j 
Volmar  «5,6.  dessen  Bruder  Burchard  der 

Kirchherr  «5,6. 

Meier  Werner  59,11« 

Adelgot  von  33,6.  42,15.  58,40.  «5,10. 

Konrad  von  73,10.  Ulrichs  Bruder. 

Dietrich  von  42,15. 

Leopold  von  33,6.  42,15. 

Ulrich  von  73,10.  Konrads  Bruder. 

Kirchheim  unter  Teck  in  Württemberg  sö.  Ess-  | 
liegen  108,9. 

im  Kirchhof,  inCimiterio  Dietrich  R 318,34.  Gun-  | 
tram  R 318,34.  vgl.  Behem  und  Epfig. 
Kirchhofen  Chichoucn  in  Baden  sw.  Freiburg 
40,21.  257,8. 

Cisterciensfs  Cystercieoal»  abbas  ne 486 Tr.  II,  174,0. 
capitulum  ordinis  n°486Tr.  II,  174,10.  ordo  j 
10«, 24.  115,36.  11«, 28.  118,9.  122,14.  138,27. 
143,33.  147,3.  148,15.  149,10,21.  157,5.  160,7.  J 

1155.24.26.  167,1,8.  169,36.  171,12,20.  178,38. 

180.14.17.  185,9.  190.25.  191,10.  195,4.  19«, 6. 

200.14.  208,14.  n° 300 Boos 4 8,6. 237,28. 245,38 
24«,  15.  248,1.  251,20.  251,24.  256,5.  259,22. 

260.17.  289,2,5.  290,17.  296,32.  297,39.  306,17. 

311.26.  314.1.  817,21,26.  n° 440 Tr.  11,  144,10. 
328,12.  331,82.  341,29.  316,10.  nM86Tr.ll, 
174,16.  349,17.  355,14. 

Kivcherli  s.  KUcheli. 

Klein-Lützel  s.  Lützel. 

Clemens  s.  Rom  Papst. 

Clericellus  s.  Pf&ffli. 

Clericus  s.  Pfaff. 

Clermont  Claromont  - in  Frankreich,  d<p.  Ari&ge. 
Domherr  Gerardus  de  Silva  maiori  [la  Sauve 
majeure]  272,3. 

Cliera  s.  Gliers. 

Klingen  Clingen  Klingin  Altenklingen  Schloss  im 
Thurgau  nw.  Weinfeldcn. 

Walther  von  169,32.  170, 1 5,20.  227,37.  *229,25. 

231.22. 238.14.  n’ftSTr.  11,81,1. 238,18.248,35. 

292,30.  293,6.  n®  407  Tr.  11, 123.11.  309,13. 

320.il.  327,2«.  835,40.  336,12.  345,7,18,19. 
seine  Frau  Sophia  169,34.  228,1. 

sein  Sohn  Ulrich  228,1. 
seine  Tochter  Agnes  228,2. 

Kathcrina  228,2. 

Herzelauda  228,2. 

Verena  228,2. 

seine  Brüder  Ulrich  169,83.  170,16,19.  228,25. 

Ulrich  Walther  169,33.  170,16,19. 
228,3. 

Ita  von  — Witwe  Konrads  von  Undingen  293,3 1 . 
Ulrich  von  97,16. 

Urkundenbuch  der  Stadl  Basel.  1. 


; Klingenthal  Chlingental  Clingendal  Klingendal 
Clingental  Klingental  Clingital  Klingital  Klin- 
gindal  Clingintal  Klingintal  Glingendal  in 
Baden  bei  Wehr. 

Thal  229,24. 

Kloster  n°323Tr.II,81,4.  239,7,10.  284, is. 

285.4.  295,7  f.  313,22.  826,3«.  835,22,41. 

336.17.  313,17,38.  345,24  . 347,13  f. 
Kaplan  Berthold  233,24.  293,6.  336,3. 
Convent,  conventus  sororum,  sorores  229,27. 

230.21.  231,23.  232,4.  233,15.  n°323Tr.II, 
80,20.  236,8.  238,17.  261,86.  n°356Tr.lI, 

86.17.  272,26.  274,15.  280,11.  292,81. 

294.4.  nB 407 Tr. II,  123,12  . 311,6.  313,82. 

320.5.  326,29.  327,21.  335,23,40.  336.21, 
345,2. 

ConversbrÜder  Konrad  293,7. 

Eppo  293,7. 

Werner  Feist  R 336,4,40. 

H.  294,7. 

Werner  von  Ruchenschwand 
336,4. 

Rudolf  280,10. 281,1 4. 336,4. 

40.  343,20. 

Walther  293,7. 

Gemeinde  parrochia  295,32. 

Priorin  229,27.  233,15.  n‘328Tr.lI, 80,20. 

236,8.  238,17.  261.3«.  n°356Tr.  11,86,1 7. 
272,36.  274,14.292,31.294,4.  n°407Tr.H, 
123,12.  311,6.  320,5.  326,29.  327,21. 

335.22.  336,20.  345,2. 

Adelheid  von  Utenhcim  230,20.  232,4. 

233,18. 

Schwestern  Hedwig  von  Falkenstein  163,30. 

Guta  von  Holzweg  von  Geber* 
schweier  112,5. 

Agnes  von  Rodersdorf  284,38. 
Bertha  von  Rufach  124,30. 
i Klingnau  Klingcnnowc  Klingenowc  Klinginowc 
im  Aargau  nö.  Brugg  an  der  Aare  228,30. 
229,2.  238,19.  239,5.  248,3«. 

Schloss  170,7. 

Berthold  der  Diener  minister  170,13. 
Johanniter  Johann  von  Döttingen  229,5. 

Ru.  von  Döttingen  229,5. 

Konrad  von  Mcllsdorf  229,6. 
Walther  von  Melisdorf  229,6. 
Uildchrand  von  Tegerfelden  229,6. 
Rudolf  der  Diener  minister  229,8.  336,41. 
Rudolf  der  Vogt  170,13. 

Cluniacensis  ordo  n°  125Tr.lI, 47,1 1.  1.30,18. 

152,10.  223,32.  224,33.  212,22.  243.33. 

251.9.  254,13.  256.39.  257, taf.  266,12,24. 

269.9.  275,21.  283,25.  311,2. 

Cluny  Cluniacum  in  Frankreich  16,3.  27,32.  49, 
41.  257,38. 

Abt  14,6.  15,11,34.  31,21.  266,23  f.  271,29. 
Hugo  16,2,14. 

Peter  17,32. 

Pontius  16,13. 

Yvo  243,80.  257,17. 

49 


Digltized  by  Google 


38« 


Cluny  — Konstanz. 


Convent  257,1 8.  266,*»  f.  271,*». 

Mönche  bei  St.  Alban  in  Hasel  34,11. 

Mönch  Wilhelm  Prior  von  St.  Alban  in  Hasel 
17,87. 

Kneblin  Chencblin  Knebli  Brüder  307,5. 
Heinrich  215,*&. 

Rudolf  — von  Kleinbasel  215,9. 

Knöringen  Cnoringen  im  Klsass  w.  Basel  11,1. 
287,13. 

Lokalität:  Arlispach  Araoltspach  Amoltxspach 
284,40.  285,6.  347,15. 

Cochelin  Kochilin  s.  Kucheli. 

Koch  Cocos  s.  Basel  Bischof  Ämter. 

Heinrich  231,9. 

*.  Johann. 

Colbizingen  von.  Cholbzingcre.  Heinrich  124,29. 

Werner  235,11. 

Cölestin  s.  Rom  Papst. 

Kolmar  Columbaria  im  KUass  107,2. 

Schultheis*  80,15. 

[St.  Martin]  Chorherr  Heinrich  u#295Tr.I, 
631,10. 

Propst  Heinrich  107,2. 

Rüdeger  *.  Hasel  Dom- 
herren. 

Werner  von  Ellerbach  s. 
Hasel  Domherren. 

|St.  Peter]  Prior  Peter  28,9. 

Interlindcn,  sorores  de  *.  Johanne,  sorores 
monasterii  de  ordine  fratrum  Predicatorum. 
Convent  208,2.  273,28. 

Priorin  273,27.  Agnes  208,1. 

Schwester  Sophia  Tochter  Rudolfs  Im  Hof 
von  Rheinfelden  208,8. 

Hercnfre  von  31,27. 

Köln  Colonia  Erzbischof  (Philipp  I.  von  Heins- 
berg) 35,40.  JKonrad  von  Hoclisuden}  199,25. 
Domstift  Capitel  203,26. 

Decan  Goswin  203,25. 

Archidiacon  203,25. 

Domherr  Heinrich  von  Basel  203,31. 

> . . Propst  von  Münstereifel  203,87. 

Machahäcr  Meisterin  203,28. 

Convent  203,28. 

Prior  Niklaus  203,36. 

S.  Maria  ad  gradus  Dekan  203,37. 

Stadt  3,9.  1149,23. 

Kölnisches  Salz  816,7. 

Columbaria  s.  Kolmar. 

Comite  Ardicio  de  — prepositus  s.  Laurentii 
Mediolanensis  253,32. 

Co«ea  de  Casate  canonicus  Mediolanensis  253,80. 
Como  Bischof  Ardicio  26,18. 

Compostella  s.  S.  Jago. 

CondoUcim  s.  Gundolsheim. 


i König  Rex  Heinrich  — von  Suntheim  124,34. 
i «eine  Frau  Bertha  124,35. 

Cono  s.  Kuno. 

Konrad  Chonradus  Ch9nradus  Conradus  CSnrat 
Cunradus  *.  AlUchwil  — der  Häcker  287,8.  — 
Raden  — Harra  - Hart  — Basler  73,11.  — 
Basel  Amtmann  — Hasel  Schreiber  - Basel 
Bischof  Kaplan  Yitztum  — Basel  St.  Alban 
Schaffner  — Basel  St.  Andreas  Kaplan  — Basel 
HarfUsser  Guardian  — Basel  Domstift  Kämmerer, 
Kapläne  St.  Gallus  St.  Johann  St.  Niklaus 
St.  Stephan,  Dekan  - Basel  Johanniter  — 

I Basel  St.  Leonhard  Chorherren  — Basel  St. 
Peter  Chorherren  Dekan  Leutpriester  — Basel 
St. Theodor  Leutpriester  — Mechburg  — Bellelay 
Abt  — Beller  — Binningen  Vicar  — HIotzheim 
— Böhart  — Böller  — Botscho  — Bulach 
— - Kämmerer  — Kerli  — Kirchen  — Klingen- 
thal conversi  — Konstanz  Bischof  — Korn- 
markt — der  Decker  BvB  259,40.  — Dettig- 
hofen  — Deutschland  — Diethers  335,3.  — 

1 Döttingen  Egso  — Entbrach  — Entbrach 
Propst  — Kplingen  — Esslingen  — Kalken- 
stein — Freiburg  Grafen  — Frlck  — Fridingen 
— Fuchs  — Ganselin  — Geizriebe  - Golin 
— Gowelin  — Hallingen  — Hauenstein  — 
Heinrich  der  Schmied  - Hergheim  - Hof- 
stetten — Hostein  — Jungholz  — Lang  — 
Langberg  — laiuber  — Laufen  — » Laufenburg 
— I.eimen  - I.engnau  — I.iubcre  — I.owelin 
— Ludwig  - — Luttern  — Lützel  Abt  — Lützel 
Mönche  — MaUprach  — Manvirtrib  — am 
Markt  — Märkt  — Maser  — der  Maurer  131,12. 
seine  Frau  Mechtild  131,12.  seine  Töchter  Hed- 
wig 181,18.  Regciint  131,13.  seine  Brüder  Ber- 
thold  131,25.  Bcrthold  131,25.  — der  Maurer 
von  Lörrach  103,17. — Ehemann  der  Mechtild 
von  Hellingen  52,12.  - Meienheim  — Meierli 
— Mclladorf  - Metter  — Metz  — St.  Michael 
— - Moichinhein  — Mönch  — Morschweiler  — 
Mullheim  — Murhach  Abt  custos  — Müsbach 
— Nähr»  — Neuenburg  — Olsberg  Leutpriester 
— Ongersheim  — öichgen  — der  Priester  29, 
28  33,22.  — Prudencia  — Rinnstein  — Rants- 
weiler  — Rauher  — Reich  — zu  Rhein  — Rhein- 
felden Schultheiss  — Rifo  — Rise  — Roggen- 
burg — Rohr  - Rosche  — Röteln  — Roten- 
berg — Sapian  — Schallenbrand  — Schmiedel- 
fcld  — Sehnewlin  — Schönau  der  Schreiber 
102,1«.  113,5.  — Schwab  — der  Seiler  124,22. 

— der  Sinner  131,24.  — Snfirli  — Speicr  — 
Steinmar  — Summerau  — Tauti  — Tcgerfclden 
— Tellere  — Thann  Propst  — vor  dem  Thor 

— im  Thurn  — Trumpf  ■ — Tüllingen  — Uff- 
heim  — Yardel  — Yare  — Vorgassen  — der 
Wachtmeister  337.20.  s.  Basel  - • Wädensweil 
— Waldner  — Wetter  — Weltingen  Abt  — 
Wibelishach  — Winterstetten  — der  Wirt  caupo 
116,39.  — Yiart  — der  Zöllner  theloneariu* 
Bürger  von  Rheinfelden  214,11.  234,36.  235,1. 
seine  Tochter  Anna  214,15.  sein  Bruder  Truto 
235,10.  — ZScgi  — Zubin. 

Konstanz  Constantia  59,24.  73,86.  95,23.  97,18. 
160,23.  222,17.  294,19.  n° 407 Tr.  II,  12 1.U». 
309,11.311,13.  817,12. 


Digitized  by  Google 


Konstanz  — Kuchimcister. 


387 


Bischof  Konrad  [II.  von  Tegerfelden]  58,31. 

59.21.  «5,13.  72,18.  73,26.  87,6.  222,39. 
Eberhard  [II.  von  Waldburg]  191,34.  212,8. 

12,29,39.  221,31.  222,28.  228,22.  229,20. 
231,88.  888,12.  n°  323  Tr.  11,81,3.  n«  107 
Tr. II,  128,7.  311,3.  317,3.  320,12.  327,28. 

355.21.  858,18,12. 

Heinrich  [I.  von  Tann]  95,12.  97,16.  117,13. 

148,28.  154,11. 160,5.  167,10,12.  171,22,23. 
Hermann  [I.  vonArbon]  20,17.  29,20.  41,26. 
Otto  [II.]  42,25. 

Ulrich  [II.]  18,12. 

vices  domini  episcopi  gerens  der  Thesaurar 
Berthold  von  Hohenfels  293.29. 

Marschalk  Baldebert  59,17. 

Ministerialen  59,17. 

Diözese  «5.11.  84,17,18.  95,20.  117,14,21. 

141,28.  143,83,39.  147,4.  148,15.  149,11,21. 

150.2.  154,17.  160,1».  165,24,27,32.  167,1, 

8,15.  171.12  f.  176,1 6.  17«, 38.  180, 14  f.  185, 
8.  196.6.  200,15.  n* 276 Tr.  1,606,9.  211,33, 
34.  n*300 Boos 48,6.  222,33.  223,48.  2*24,31. 
»•  828  Tr.  II,  80,2 1 u.  81,2.  236,9.  242,32. 

218,1.  251,19.  260,16.  261,37.  n*356Tr.ll, 
86,19.  272,38.  280,11.  287, :io.  299,29.  306.18. 

314.1.2.  317,11.  320,6,11.  n°449Tr.  II,  151,10. 
326,30.  327,22,87.  340,30.  354,2  . 355,14. 

Domstift  309,9. 

Kapitel  97,16.  311,8.  320,12. 
cus tos  Heinrich  [von  Veseneck]  Basler  Dom- 
propst 222,29. 

Domherren: 

[EgelolfJ  von  Falkenstein  294,16. 
Ii[aldebcrtj  von  Andwyl  294,16. 

(Rudolf]  von  Heidelberg  294,16. 

Propst  . . 294,14.  Heinrich  Protonotar  des 
kgl.  Hofs  62,43. 

Thesaurar  Berthold  von  Hohenfels  293,29. 
Kloster  Paradies  bei  194,25. 

St.  Stephan  Propst  Wfalther]  294,15.  Chor- 
herr A.  59,22. 

Stadt  n°  276  Tr.  1,606,9. 

Konrad  von  s.  Basel  Prediger. 

Lütold  von  s,  Basel  Domherren. 

Conzo  der  Schmied  B im  Rath  250,21. 
Kopfentzwei  Chopfencwie  Kophenzwei  Jo.  BvB 
190,10.  Walther  BvB  n° 445 Tr.  11,153,25. 
im  Kornmarkt  vom  Kommarkt  Chorenmergite 
Chorinmergite  Chorntnergit  Kornemargite  Cor- 
nemerch,  de  Koro  frumenti,  in  Koro  frumenti 
s.  Basel  Lokalitäten. 

Konrad  15,8. 

sein  Bruder  Diether  s.  Basel  Domstift  Archi- 
dlacon. 

Konrad  R 73,7.  77,38.  R 86,27.  R 107,38. 
R 109,33.  von  Basel  173,16.  R 193,32,36. 
R 887,18. 

«sein  Bruder  Rudolf  77,38.  R 86,27.  BvB  98,3, 
R 107,37.  R 109.33.  R 141,8.  von  Basel 
173,16.  R 193,33.  R 279,1 9.  R 304,1,1 4,22. 
RvB  n®  440  Tr.  11,144,13. 


Corona  s.  Krone. 

Corradinus  Rolands  des  Rothen  Sohn  339,27. 
Koserli  Werner  324,6. 

Köstlach  Chesslach  im  Klsass  w.  Pfirt  221,1?. 
Kötzingen  Cizingen  Chozingen  im  Eisass  sä. 
Mülhausen  32,1. 

Leutpriester  Heinrich  175,41. 

Cuurtedoux  Curteldu  in  Bern  sw.  Pruntrut. 

Heinrich  von  n* 4-15  Tr.  11,153,28. 

Courtelary  Curtalri  in  Bern  nw,  Biel. 

Johann  von  — Chorherr  von  St.  Ursitz  n*485 
Tr.  II,  174,1. 

Courtemautruy  in  Bern  so.  Pruntrut  20,13. 

Kruft  Chraft  Chrafto  Crafto  Craftonis  R 107,37. 
R 108,23.  R 116,4.  RvB  121,33.  R n°!81Tr. 
11,60,11.  R 141,9.  R 159,25.  RvB  177,1  R 183, 
34.  R 205,9. 

Johann  R 193,35.37.  R 205,9.  R 242,2.  R 
n°  445  T r 11,153,23. 

Rudolf  Clerikcr  258,26. 

s.  Basel  Domherren  — Basel  St  Leonhard 
Chorherren  — Hirschen  — Lautenbach. 
Krämer  craimir  gremere  institor  s.  Berthold  — 
Heinrich. 

Heinrich  genannt  — BvB  290,10.  Bruder  Lud- 
wig Krämers,  sein  Sohn  Xiklaus  290,9.  seine 
Tochter  Adelheid  290,10. 
s.  Ludwig. 

Ludwig  genannt  — BvB  240,23.  Basler  290,18, 
23.  BvB  294,33.  Bruder  Heinrich  Krämers, 
s.  Peter. 

Rudolf  genannt  — von  Rufach  343,11.  seine 
Tochter  Mechtild  343,11. 
s.  Vtüi. 

unter  den  Krämern  s.  Basel  Lokalitäten. 

Krapf  Kraphe  Werner  R 343,28. 

Crcigen  s.  I lohenkrähen. 

Krcnkinger  Chrenkingere  Heinrich  121,15  f. 

seine  Frau  Adelheid  121,1 6 f. 

Creschen  ».  Gresgen. 

Kreuz  de  Crucc  Dietrich  BvB  104,15. 

Johann  118,23. 

Criec  dir  chriegere  chriegre  Johann  BvB  199,20. 

289,22,3:«.  BvB  297,5. 

Kriens  Chriens  in  Luzern  sw.  Luzern. 

Leutpriester  Heinrich  Basler  Domherr  109,31. 
Krone  Corona  R.  von  der  — BvB  107,38. 
Krotzingen  Chrozingin  in  Baden  sw.  Freiburg. 

Dekan  Albert  von  72,17.  73,29. 
de  Cruce  s.  vom  Kreuz. 

Kflcheli  Kivcherli  Cächelin  Köchilin  magister 
Heinrich  Basler  309,13.  Clerikcr  n®  445  Tr.  II, 
153,20.  341,13.  Ulrich  292,31.  29*3,1.  seine  Frau 
Richinza  292,34.  298,2. 

Kuchimeister  magister  coquine  ?.  Basel  Bischof 
Ämter. 

. . R 328,21. 

Heinrich  74,27.  R 108,24.  181,36.  R 203,8. 
R 215,6.  Rim  Rat  250,14.  RvB  294,25. 
seine  Schwester  Gertrud  215,7. 


Digitized  by  Google 


388 


Kucf  — Deutschland. 


Kuef  C4ue  in  Kern  n.  Pruntrut  221,15. 

Cag  s.  Cuyk. 

Kulm  Chulmhe  Kulmhe  im  Aargau  so.  Aarau 
nM  15 Tr. II,  152,1«.  840,88. 

( 'umanui  episcopus  s.  Como, 

Cundoltingin  s.  Gundeldingen. 

Künheim  Chuannehin  im  Elsas*  ö.  Kulmar  25,43. 
Kunigund  s.  Thoscc. 

('unleusotcs  1,24. 

Kuno  Chono  Chuno  Coao  Cuno  C4no  75,4. 
seine  Frau  Hedwig  75,5.  205,12.  s.  Altkirch 
Prior  - der  Ant  75,7.  sein  Sohn  Johann  75,7. 

— Attenschweiler  — Basel  Domstift  Domherren 
des  Dompropsts  Schreiber  Dormenter  Official 

— Basel  St.  Peter  Chorherren  Siegrist  — Becellin 
— - Bechburg  — Botscho  — der  Cleriker  von 
Basel  150,3.  — Oelsberg  — Eberhard  — Eisen- 
gasse — der  Gipser  BvB  265,3  f.  — Heinrich! 
gen.  Tellisseur  n°29ÖTr.I,631,14.  — llelbling  | 

— Hofen  — Horburg  — Hutlupa  — Istein  — , 
Jung  — Laufen  — Lausanne  Bischof — Movclier  j 
— Müsbach  — am  Ort  — Harnstein  — zu  Rhein 

— Schenk  — Schlierbach  — der  Schreiber  de* 
Dompropsts  Heinrich  2H7,6.  — der  Seiler  124,23. 

• — Silbirsach  — L'ffheim  — der  Zimmermann 
von  Hundsbach  ‘125,7,21. 

Kunos  Thor  ChSntor  s.  Basel  Lokalitäten. 

Cunradus  s.  Konrad. 

de  in  Curla  s.  im  vom  Hof. 

Kürschner  s.  Basel  — Bemoltz  — Richard. 
Curtalri  s.  Courtelary, 

Curteldu  ».  Courtedoux. 

Cltha  s.  Guta. 

Che  s.  Kuef. 

Kuvis  Ctuis  s.  Kiftis. 

Cuyk  Cug  »n  Holland  s.  Nimwegen. 

Graf  Heinrich  von  36,3. 

Cuzewilre  s.  Gutzwiler. 

D. 

Dale  in  Frankreich  so.  Montböliard. 

Heinrich  von  — R 193,35.  R 215,22. 
Damphreux  in  Bern  n.  Pruntrut  nahe  der  Grenze 
219,8. 

Danz  s.  Tanz. 

Dapifcr  s.  Truchsess. 

Decker  tector  s.  Kurchard  — Konrad. 

Dedo  s.  Wettin. 

Deitricus  s.  Dietrich. 

Dellmensingen  Talmessingen  in  Württemberg 
sw.  Ulm. 

Albert  von  — Domherr  von  Strassburg  244,3. 
252,33.  253,17.  255,7.  25«, 2« f. 
DelsbcrgTalesberc  Telesperc  Telisherc  Telisperch 
Telsberc  Telsperc  Telsberg  Thelsperg  in  Hern 
sw.  Basel  92,26.  n# 295 Tr.  1,631,3. 

Vogt  Kuno  HO, 17. 


Kuno  von  — n*75Tr.II, 36,12.  R 73,«.  74,86. 

77,4«.  BvB  78,15.  R n°  134 Tr. II, 50,20. 
sein  Bruder  Heinrich  von  67,21.  71,40.  74,2«. 

BvB  78,1«.  R n°131  Boos 24,31.  R 97,«. 
Peter  von  — R n'295 Tr.  1,631,1 1. 

Dethwilr  *.  Dietweiler. 

Dctricus  s.  Dietrich. 

Dettighofcn  Tetinchon  im  Thurgau  n.  Pfyr». 
Kfonrad]  von  294,18. 

Deutschland  Germania  Theutonia  184,22.  s.  Ale- 
mannia — Johanniter  — Prediger. 

Kaiser  und  Könige  10,10.  92,27,29.  116,33. 
206,5  f.  207,2  f.  Imperium  116,28.  rex  Fran- 
corutn  ct  Langabartorum,  rex  Sicilie  2,37. 
61,6.  «2,8.  «3,6. 

Karl  [der  Grosse]  1,34.  2,37. 

Konrad  [11.]  3,80. 

Konrad  [IV.]  198,22.  n* 276 Tr. 1, 606,8. 
Friedrich  [I.|  25,81.  26,21,25.  28,22.  85,25. 
39.1». 

Friedrich  [II.]  61,6.  62,7.63,5.10.  n°93Tr.I. 
473,10.  67,25.  72.2.97,11.139,21.  198,21. 
a°276Tr.  1,606,8.  219,22. 

Heinrich  f II.]  3,14,30. 

Heinrich  [III.]  3,29. 

Heinrich  [IV.]  8,17.  9,21.  15,80. 

Heinrich  [V.J  15,31. 

Heinrich  [VI.]  n°61  Tr.  1,424,7.  n°93Tr.I, 
473,12. 

Heinrich  [V1L]  75,2.  79,31. 

Lothar  18,15.  20,1«. 

Ludwig  [der  Deutsche!  3,9. 

Otto  (IV.]  55,29. 

Richard  n°4 11  Tr.  11,126,15. 

Rudolf  p.|  201,15.  207,25. 

Wilhelm  144,20.  204,2,13. 

Kämmerer  Ulrich  von  Münzenberg  63,9. 
Kanzlei  Kanzler  Arnold  26,22. 

Konrad  Bischof  von  Metz  und 
Speier  63,7. 

Gottfried  35,44. 

Erzkanzler  Erzbischof  Heinrich  von 
Mainz  26,22. 

Erzbischof  Siegfried  von 
Mainz  63,8. 

Erzbischof  Wernervon  Mainz 
n*4ll  Tr.  II.  127,21. 

Protunotar  Heinrich  Dompropst  von 
Konstanz  62,43. 

Arnold  von  Holland,  Propst 
von  Wetzlar  n#411Tr.D, 
127,25,31. 

Kaplan  Heinrich  von  Neuenburg,  Coadiutor  und 
Dompropst  von  Basel  n° 41 1 Tr.  II,  126,23.  u. 
127,12. 

Marschalk  Anselm  von  lustingen  63,2. 
Ministerialen  36,7.  116,29. 

Ulrich  von  Liebenberg  122,4. 


Digitized  by  Google 


Deutschland  — Egishciin. 


389 


Schenk  Konrad  von  Winterstetten  80, 12. 
Truchsess  Eberhard  von  Tann  63,8. 

. . d.  j.  von  Waldburg  HO, 1,3. 
Eberhard  von  Waldburg  80,11. 
Deutscher  Orden  112,31.  123,3.  192,2.  194,24. 

s.  Hasel  — Beuggen  — Freiburg  i/B, 
de  Diabolo  s.  vom  Teufel. 

Didenheim  Tudenhein  im  Elsas«  sw.  Mülhausen. 
Leutpriester  Hugo  n°374Tr.U,94,10.  n°392 
Tr.  II,  111,2. 

Diebold  Thcobaldus  Thicbaldus  s.  Lothringen  — 
Murbach  Abt  — Pfirt. 

Diegten  Diekon  in  Haseliand  s.Smach  46,33.  57, 14. 
Diener  minister  s.  Her.  — Herthold  — Rudolf. 
Dieprecht  Werners  des  Schusters  von  Niederwehr 
Sohn  231,18. 

Diessenhofcn  Diescinhovin  im  Thurgau. 

Heinrich  von  — HvB  2418,18. 

Diethclm  Diethelmus  Dithclmus  Ticthelmus  s. 
Hasel  Dompropst  — Bergholz  — Golin  — 
Windeck. 

Diether  Dietheru«  Thietherus  Thitherus  Tielherus 
R n®2l  Tr.  11,3,80.  88,25.  HvB  129,35.  BvB  130,5. 
Diethcrs  Bruder  Hugo  80,29. 

Sohn  Heinrich  88,25. 

s.  Hasel  Domstift  Archidiacon  — Hasel  Dom- 
herren — Konrad  — Kornmarkt  — Wielin. 
bi  Diethers  rebun  #.  AUschwü  Lokalitäten. 
Dictikon  in  Zürich  nw.  Zürich  279,38.  342,32. 
Dietmar  Diethmaru*  Dithemar  s.  Gundolsheim  — 
Schnell  — Wettingen  Convers, 

Dietrich  Deitricus  Dctricus  Diethcricus  Dietricus  ' 
Theodericus  Theodricus  Thiedricus  Thietericus  j 
Thietricus  Tietricus  Tiodcricus  0,3.  s.  Aarburg 
— Anhalt  — Attemchweiler  — Basler  73,10.  I 
— Basel  St.  Alban  Prior  — Basel  Barfüsser  | 
Guardian  magister  rector  ■ — Basel  Domherren 
— Basel  St.  Peter  Chorherren  — Behem  — , 
Hergheim  — Bergholz  — Kirchen  — Kirch- 
hof — Kptig  — Fleck  — Gupf  — Höllstein  j 
— I.andsl»erg  — der  Münzer  monetarius  114,4. 1 
BvB  239,26.  — am  Ort  ~ Progant  — Reizo 
— Rheinfelden  — Rickenbach  — Röteln  ~ 
Rotenberg  — Säckingen  — der  Schmied  319,24. 
Schncwlin  — Schrankenfels  — Trier  Erz- 
bischof — Walke  — Wettin  — Wicrland  — 
Wisere. 

Dietweiler  Dethwilr  im  Eisass  so.  Mülhausen. 

Katherina  von  — von  Basel  130,22. 

Dithclmus  s.  Diethclm. 

Dithemar  s.  Dietmar. 

Dives  s.  Reich. 

Dodo  1,25. 

de  Dorf  Heinrich  233,27. 

Dörnach  Tornachum  in  Solothurn  sö.  Hasel, 
l.eutpricster  Johann  73,5. 

Döttingen  Tetinehon  Tetingen  Tetingin  Tottingin 
im  Aargau  an  der  Aare  sw.  Zurzach. 


Albcro  von  — R 238,39. 
seine  Witwe  Hertha  238,39. 
seine  Tochter  Kichinza  Frau  des  Heinrich 
von  Esclietu  (s.  d.). 
sein  Sohn  Johann  239,1. 
dessen  Frau  Mechtild  239,1. 

Konrad  von  170,12.  229,7. 

Konrad  d.  j.  von  293,9. 

Hartlieb  von  228,28. 

Heinrich  von  345,2*2. 

Heinrich  Franco  von  170,12. 

Johann  von  228,28.  Johanniter  229,5. 

Ru.  von  — Johanniter  229,5. 

Drechsler  trehsile  s.  Hurchard  — Heinrich. 

Drutelin  der  Keller,  Drutelinus  cellerarius,  Bürger 
von  Rufach  1 12,23. 

Durenchein  s.  Türkhcim. 

Dumum  s.  ThUrnen. 

E. 

Eberhard  Kbcrardus  F.birhardus  Ehorartus  Heber- 
ardus  Herardus  1,23.  33,18.  90,32.  sein  Sohn 
Kuno  97,8.  s.  Hasel  Domherren  — - Heinwil 
Mönch  — Berg  — Kembs  Meier  — Konstanz 
Bischof  — Fassbind  — Gutenburg  — Habs- 
burg — Ilaus  s.  Basel  Lokalitäten  — Salem  Abt 
— Tann  Truchsess  von  — Waldburg  Truch- 
sess von  — Wasserstelz. 

' Eberslein  in  Braunschweig  nö.  Holzminden. 

Graf  Albert  von  36,5. 

Ebo  1,11,22.  seine  Frau  Odalsinda  1,11,22. 
Ebtischin  s.  Gliers. 

ze  vier  eegen  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Eccelinus  339,22.  sein  Sohn  Heinrich  339,21. 
Eckard  Kchihardus  Kggehardus  s.  im  vom  Hof 
— Nollingen  — Rheinfelden. 
sein  Sohn  Heinrich  231,8. 

Werner  231.8.  233,25.  336, 41. 
Ederswiler  Ederswilre  in  Hern  n.  Delsberg  46,2g- 
Eflia  monasterium  in  — s.  Münstereifel. 

Kfringen  in  Baden  nw.  Basel  16,22.  242,7. 
Arnold  von  33,19. 

Egelolf  188,7.  s.  Falkenstein  — Marbach  Abt  — 
Salzkasten  — Urslingen. 

Sigcbods  Sohn  7,10. 
fron  Egelun  s.  Engel. 

Kgerkingen  Kgerchingcn  in  Solothurn  sw.  Olten. 

Heinrich  von  — ».  Basel  Domstift  Kaplänc. 
Egeso  s.  Egso. 

uftin  egge  s.  Henken  Lokalitäten. 

Eggehardus  s.  Eckard. 

Ober-Eggenen  in  Baden  s.  Müllheim  294,34. 
Egidius  s.  Rom  Kardinaldiakonen. 

Egino  ».  Freiburg. 

Egisheim  Eginshcin  im  Elsas*  sw.  Kolmar. 


Digitized  by  Google 


390 


Egishcim  — Eptingen. 


Lokalitäten : 

ze  forenzenmattun  234,7. 

zc  Guntrames  murcn  234,12. 

heiligbrunne  234,12. 

ze  herde  234,11. 

bi  Morswiler  weg«  234,11. 

ze  talacker  234,9. 

ze  talbalden  234,8. 

oberes  Thor,  superior  porta  234,.*». 

bi  tumbengazen  234,8. 

ze  wazervallen  234,8. 

Hugo  von  — R 343,24.  R 344,4. 

Kg bo  Kgso. 

Kglingen  Hegelingen  im  KIsass  nw.  Altkirch. 

O.  von  31,39. 
fron  Eglun  s.  Engel. 

Egringen  Agrigin  in  Baden  n.  Basel. 

Berthold  von  33,17. 

Egso  Egeso  Egiso  Konrad  R 279,18. 

Johann  R 100,32.  R 101,19.  R 103,13. 

Eichsei  Eichissol  in  Baden  ö.  Lörrach  116,31. 
Eichstetten  Eistat  in  Baden  am  Kaiserstuhl  sw. 
Emmendingen. 

R von  105,7. 

Ul.  von  105,7. 

Eimeldingen  Eimutigen  Einmotingin  Einm?tingcn 
Einmttingin  Kmmuetingin  Kmuotingen  in  Baden 
n.  Basel  111,13. 

Kirche  33,8.  42,23.  58,39.  65,12.  298,36,38. 
299,28. 

Einart  2,35. 

Kinceünus  *.  Kn/1  in. 

Kinchendorf  s.  Enkendorf. 
bi  dem  eingeren  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
Einsiedeln  Einsidelc  Ensidellen  n* 72 Tr.  11,88,27.  I 
n°78Tr.  11,35,8 

Eisengasse  Issengasse  s.  Hasel  Lokalitäten. 

Kuno  von  97,12. 

Walther  von  97,9. 

Eistat  s.  Eichstetten. 

Eihelin  Albilie  Elbilli. 

Johann  RI  16,4.  R 120,36 f.  RvB273,24.  RvB  I 
274,12. 

seine  Krau  Mechtild  120,36.  121,3  f.  Witwe 
273,24.  274,12. 
seine  Kinder  Johann  121,5. 

Margaretha  121,6. 

Elbisbach  s.  .Maulburg  Lokalitäten. 

Elisabeth  s.  von  Basel. 

Ella  s.  Chechertin. 

Ellerbach  Eirebach  in  Bayern  nw.  Augsburg. 
Werner  von  — Propst  von  Kolmar  und  Basler 
Domherr  n®  181  Tr. II, 60,8. 

Eisass  Alsacia  Alsatia  3,14,31.  10,28.  112,81. 
206,4,16.  207,3,13,94. 

Landgraf  Rudolf  von  Habsburg  179,13.  n°392  j 
Tr.II,  1 1 1,4.  nÄ 404 Tr. II,  120,2. 


Eisgau  Alsgaudia  Gau,  dessen  Grenze  nö.  in  der 
Nähe  von  Pfirt,  nw.  die  Landesgrenze,  s.  jenseits 
St.  Unitz  92,30. 

Embecho  s.  Leiningen. 

Entbrach  Emmeracha  Emmiracha  Ymbriacum  in 
Zürich  nö.  Zürich. 

Propst  Konrad  157,10,32. 

Konrad  von  — BvB  246,27. 

Heinrich  von  259,13. 

Emmuetingin  s.  Eimeldingen. 

Emptho  BvB  98,7. 

Emuolingen  s.  Eimeldingen. 

Enchindorf  s.  Enkendorf. 

Engel,  fron  Eglun  Egelun  Engelun  Engiun,  domine 
Engele. 

Heinrich  123,34,39.  124,23.  BvB  n°263Tr.J, 
592,25.  BvB  259,39. 
s.  Lempni. 

Engclbrecht  s.  Berg. 

an  engelhaidun  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Engizo  s.  Allschwil. 

Enkendorf  Kinchendorf  Enchendorf  Enchindorf 
in  Baden  s.  Wehr  335,35,37. 

Albert  der  Schmied  von  231,10. 

Enniken  Knninchon  abgegangener  Ort  in  Baden 
bei  Herthen  ö.  Basel  n° 298 Tr.  11 ,75,2. 
Enschingen  Anschozingin  Anscocingen  Anscon- 
cingen  Ansconcingin  Anscozzingcn  im  Eisass 
nw.  Altkirch. 

Kirche  24,2.  26,3.  28,2.  38.44.  49,10. 
Ensidellcn  s.  Einsiedeln. 

Ensisheitn  Ensigeshein  im  Elsas«  n.  Mülhausen. 
Leutpriester  Hugo  121,32. 

Vogt  125,8. 

Enunge  s.  Hundsbach  Lokalitäten. 

Enzlin  Kinceünus  [Speiser]  332,5. 

Eptig  Apia  im  Eisass  n.  Schlettstadt. 

Albert  von  — R 318,18,28. 

Dietrich  von  — R 318,19,29. 

Guntram  von  — R 318,18,28. 
diese  drei  Söhne  der  Frau  von  Sulz  318,18.  vgl. 
Hchem  — Kirchhof. 

Episcopus  s.  Bischof. 

Eppo  s.  Basel  St.  Leonhard  Schaffner  — Klingen* 
thal  convcrsi  — der  Metzger  57,3. 

Epsach  in  Bern  nw.  Aarberg  123,3. 

Eptingen  Eptingin  Kptinwin  in  Baselland  s. 
Sissach  46,26. 

Konrad  R 57,18. 

[seine  Söhne]  Gottfried  von  — R 107,37. 

d.  ä.  R 1 13,20.  s.  auch  Base] 
Vogt, 

magister  Johannes  von  s.  Basel 
St.  Peter  Chorherren  Scho*- 
lasier. 

Kernhcr  von  — Chorherr  zu 
Zofmgen  n# 300 Boos  48,3. 


Digitized  by  Google 


Kptingen  — Frankreich. 


391 


(Söhne Gottfrieds]  Konrad  von  — R 137,3,14. 

n®300  Boos  48,9,13.  R' 

221.20. 

Reinbold  von  137,14.  R 
n° 300 Boos  4«,».  R239, 
24.  R 240,17.  R 328,22. 
sein  Sohn  . . von  — 
R 328,22. 

Söhne  Johanns  des  Scholastcrs  von  St.  Peter: 
Gfitrat  113,29. 

Peter  113,29. 

Mathias  R 237,1,9,18. 

Werlin  n° 446 Tr.  II,  153,24. 

Werner  R 242,2.  R 328,22. 

Erbstetten  in  Württemberg  w.  Ehingen. 

Leutpriester  59,23. 

Erchenbolt  s.  Thictpurc. 

Erchcnfried  Erchenfridus  Erchinfridus  Erchin- 
vridus  Erkenfridus  Krkenvridus  s.  Basel  Dom* 
stift  Sänger  — Sack Ingen  Chorherr. 

Ergersheim  Ergirshein  im  Eisass  nö.  Molsheim. 
Johann  von  — R,,  Burggraf  von  Strassburg 
113,23. 

Krhcanpret  2,34. 

Krmenrich  sein  Sohn  Wernlin  354,85. 

Erschwil  Helgiswrilre  in  Solothurn  sü.  Laufen  40,13. 
Ertüsch  Heinrich  von  Wehr  336,16,21  f. 
seine  Frau  Mechtild  335,24. 
seine  Tochter  Mechtild  335,27. 

Escecon  s.  Üschgen. 

Eschenbach  in  Luzern  n.  Luzern. 

Walther  von  337.31. 

Eschenz  Kschince  Eschinze,  Eschencere  Eschenzer 
Eschincere  im  Thurgau  so.  Stein  a/Rh. 
Heinrich  von  228,28.  238,14.  293,8.  386,5. 
345,21. 

seine  Krau  Richinza  geb.  von  Döttingen 
238,28,32.  239,1. 

Eschenzweiler  Eschohwilre  im  Elsas*  so.  Mül-* 
hausen  119,37. 

Kschichon  Eschincon  Eschen  s.  Üschgen. 
Eselthilrlcin  Eselturli  Esilturli  Ksilturlin  s.  Basel 
Lokalitäten. 

Johann  vom  — BvB  1119,19.  n°289  Tr.  11,74,18. 

BvB  247,21. 

Essig  Acetum  s.  I.aubgassen. 

Esslingen  Esquiling  in  Württemberg  108,10.  | 

Konrad  von  339,16. 

Prior  der  Prediger  [?J  H.  von  Basel  108,11. 
Ettingen  Ettinclion  in  Baden  bei  Tannenkirch 
w.  Rändern  330,31. 

Ettiswil  in  Luzern  sw.  Sursee  204,21. 

Etuquilre  s.  Heidweiler. 

Eugen  s.  Rom  Papst. 

Ewalt  s.  Wehrathal  Lokalitäten. 

Ezelin  Diakon  n<i21Tr.II,2,l7 1. 

Kzilnfurt  in  Baden  am  Schl iengenerb ach  104,33. 
Ezzwile  s.  Zerwil. 


F. 

Kaber  s.  Schmied. 

— cultellorum  s,  Messerschmied. 

Fafenc  s.  Pfaflenheim  (wenn  nicht  Phaflfans  in 
Frankreich  nö.  Beifort  ?). 

Falco  s.  St.  Bernhardsherg  Propst. 

Falkenstein  in  der  bayrischen  Rheinpfalz  am 
Donnersberg. 

Philipp  (I  ) von  nMHTr.II,  127,27. 
Falkenstein  Yalchenstein  in  Württemberg  bei 
Schramberg  nw.  Rottweil. 

(Egelolf]  von  — Konsianzer  Domherr  294,16. 
Falkenstein  Falchenstein  Valkenstein. 

Hedwig  von  — s,  Klingenthul  Schwestern  — 
Häusern  Schwestern. 

Konrad  von  n® 75 Tr.  11,36,1 1. 

Färber  verwer  s.  Albert. 

Fassbind  Uazpindo  Eberhard  51,24. 
seine  Frau  Gisela  51,25,33. 
sein  Sohn  Hurchard  51,25  f. 

dessen  Frau  Mechtild  von  Beliingcn  51,2Sf. 
Faverois  Fauereiz  in  Frankreich  nö,  Delle  221,15. 
Fechter  s.  zum  Schwert. 

Feist  Veizite  Veizte  Werner  s.  Klingenthal  Convers- 
bruder. 

Feldbach  Yelpach  Yelpacum  im  Eisass  nw.  Pfirt 
24,38. 

Kirche  352,20. 

Prior  Richard  von  Gliers  130,18. 

Felicitas  s.  Murbach  Mönche. 

Fenis  FentU  in  Bern  am  Südufer  des  Bielersec 
sö.  Erlach. 

Mangold  von  5,5.  — s.  Hasenburg. 

Fernand«»  ».  S.  Jago  di  Compostella  Chorherr. 
Fcrretum  s.  Pfirt. 

Fidantius  s.  Rom  Kardinalpriester, 

Fierretum  s.  Pfirt. 
de  Fine  s.  am  Ort. 

Fink  Yinch  Werner  187,1.  seine  Frau  Gertrud 
187,1. 

Firretum  s.  Pfirt. 

Fleck  Fleka  Flecha  Phleka  Phlccha. 

Dietrich  R 73,7.  77,39. 

sein  Bruder  Hugo  R 73,7.  71,26.  77,39.  ».auch 
Hasel  Schultheis*. 

Flienkcn  Ylvinchon  Yluinkon  in  Baden  bei  Wehr. 

der  Ritter  von  21)1 ,14. 

Foligno  33,26. 

ze  forenzenmattun  s.  Egisheim  Lokalitäten, 
in  Koro  s.  am  Markt. 

de  in  Koro  frumenti  s.  am  vom  Kornmarkt. 

Forst  s.  Rhcinfelden  I.okalitäten. 

Fr.  3.  Ratsamhausen. 

Franco  s.  Döttingen. 

Francoiutn  rex  s.  Deutschland. 

Frankreich  Francia  74,16. 

König  Childerich  (III.)  lldiricus  1,26. 


Digitized  by  Google 


Franzoni  — Gcberschweier. 


.1512 


Kranzuni  Michael  not  arm*  31)0, 2 3. 

Frauenthal  Kloster  in  Zug  nw.  Cham  220,3-1. 
Freiburg  i/B.  Friburc  Friburg  Friburk  Vrihurch 
105,85.  341,14. 

Grafen  von  1 16,28. 

Egino  [V.  von  Urach]  105,33. 

Konrad  [I)  180,31.  n°  411  Tr.  II,  127,2«. 
Deutschordenshaus  341,11. 

Albert  von  — s.  Ilascl  Domherren. 

Konrad  Schnewlin  in  dem  Hofe  von  — 356,18. 
Dietrich  Schnewlin  in  dem  Hofe  von  — 355,30  f. 
356,4  f. 

Freiburg  i U.  206,22. 

Frenkendorf  in  Haselland  sö.  Basel  164,30. 

Frick  Vrike  Vriclie  im  Aargau  sw,  Laufenburg. 

Konrad  von  — R 265,30.  R 347,10. 

Frickgau  Dekan  Rudolf  s.  Wintersingen. 
Fridingen  in  Baden  nw.  Radolfzell. 

Konrad  Vogt  von  203,31. 

seine  Witwe  Ita  von  Klingen  203,31. 
sein  Bruder  der  Vogt  von  llohenkrähen  201,3. 
Friedrich  Fredericus  Fridericus  Fridricus  s.  Basel 
St.  Leonhard  Cantor  (?J  — Basel  St.  Leonhard 
Chorherren  — Deutschland  — Morbach  Abt 
Keller  — Masmünsier  — Müllheim  — Pfirt  — 
der  Priester  33,22.  — der  Wechsler  86,80.  BvB 
100,34.  BvB  101,20.  103,17.  100,34.  — Zürich- 
berg  Chorherr. 

Frienisberg  Kloster  in  Bern  *6.  Aarberg  10), 4. 
Friesen  Wiesen  im  Eisass  sw.  Altkirch  285,3. 
Friso  Johann  78,1.  s.  Heinrich. 

Froburg  Frobor  Froburc  Froborch  Vroburc 
Schluss  in  Solothurn  nw.  Olten. 

Wlfradus  |>J  4,30. 

(Söhne  VolmarsI.|  1)  Graf  Adalbero  J II.]  4,28. 

5,2.  6,1.  7,5. 11,21.  15,2«. 
2)  Graf  Hermann  (II.)  5,2. 
6,1.  7,6.  8,7.  11,21.  15,26. 
[Bruderssohn  Volmar«  I.|  Graf  Ludwig  fl.J  7,7. 
8,8.  11,22.  15,2«. 

(Sohn  Adalberos  II. | Graf  Adalbero  *.  Basel 
Bischöfe. 

(Sohn  Hermanns  II. J Graf  Ortlieb  s.  Basel 
Bischöfe. 

(Söhne  Ludwigs  11.  Bruderssöhne  Bischof  Adal- 
beros] Graf  Ludwig  s.  Basel  Bischöfe. 

Hermann  (III. | 31,31.  36,21. 

39,10.  54,32.  [70,17.] 

| Söhne  Hermanns  111. | Graf  Ludwig  (HL]  98, 
30.  120,32.  130,2. 

Graf  Hermann  (IV.] 
70,17.  08,84. 

(Söhne  Ludwigs  III.]  Gral  Hermann  [von  Neu- 
Homberg]  116,35. 
Graf  Hartmann  129,32. 

130,2.  221,19. 

(Sohn  Hermanns  IV.]  Graf  Ludwig  [IV.]  221, 
19.  333,18. 

s.  (M.  Birmann)  Blätter  zur  Heimatkunde  von 
Baselland  IV,  Liestal  1876. 


Fuchs  Vulpes  Vulpis  WIpes  Wlpis. 

Arnold  103,16.  BvB  109,27.  114,4.  124,22. 

163,3.  n° 263 Tr.  1,592,24.  n°300Boos48,l i. 
seine  Tochter  Mechtild  Frau  des  Burchard 
Roth  163,3  f. 

Hugo  s.  Basel  Domstift  Kapläne. 

Rudolf  109,34.  RvB  140,20. 
seine  Witwe  Guta  140,19,20. 

deren  Mutter  Hedwig  140,24,30. 
seine  Tochter  Ita  140,22,23. 

Söhne  Konrad  140,22. 

Johann  110,21. 

Rudolf  140,8*.  310,27.  BvB  316,1«. 
BjrB  340,39.  BvB  352,14,20.  BvB 
353,9, 1 8. 

Werner  118,24.  BvB  163,14.  352,31. 

Füll  s.  Vuli. 

Furien  Furlon  Uurlon  Weiler  in  Haselland  s. 
Lausen. 

Heinrich  von  — Mönch  von  St.  Alban  102,14. 
Otto  von  nfl  131  Tr.  11,50,20. 
s.  Virton. 

Fürstenberg  Vurstinberk  in  Baden  sö.  Donau- 
eschingen. 

Hugo  von  214,2«. 

G. 

Galfingen  Galvingen  im  Elsas«  sw.  Mülhausen 
n"  37  4 Tr.  11.94,12  f.  n* 392 Tr.  II.  111, 10  f.  112,4. 
n«  404  Tr.  11, 120,8. 

Kirche  St.  Gangolfs  n°374Tr.  11,95, 1,1 1.  n°392 

Tr. II,  112,1.  a* 404 Tr.  II,  120,5. 

Vicepleban  n°374Tr.lI,95,IO. 

St.  Gallen  S.  Gallus  Callo  Kloster  1.12,16.  2,18.  3,2. 
Bischof  llagino  2,18. 

Abt  Ulrich  62,42. 

* Abt  Werdo  2,19. 

Berthold  von  — Mönch  von  Wettingen  170.10. 
Heinrich  von  — Mönch  von  St.  Urban  268,1». 
Otto  von  — Bürger  von  Säckingen  n°  131  Boos 
24,32. 

Galthcrus  s.  Walther. 

Ganselin  Konrad  124,22.  s.  auch  Basel  St.  Peter 
Priester. 

Gansingen  im  Aargau  *ü.  Laufenburg. 

Berthold  von  — Chorherr  von  Säckingen  225,9. 
Gnrnerus  s.  Rom  Papst  Kaplan. 

Gärtner  s.  Basel. 

in  der  Gassun  Heinrich  2)55,38. 

de  Gasson  de  Gassun  s.  Yorgasven. 

Gattwil  in  Luzern  s.  Sursee  204,22. 
de  Gazza  de  Gazzun  s.  Yorgassen. 

Gehenncnsis  s,  Genf. 

Gel>ersch  weier  Gebe!  icheswi  Ire  Gebeliswilre 

(lehiliswilrc  Gebliswilre  im  Elsas«  nw.  Kufach 
112,8.  278,26.  301,14.  309,1».  318,17. 


Digitized  by  Google 


Geberschweier  — Gottfried. 


393 


Lokalitäten. 

an  dem  bühele  301,14. 
holzcwec  112,14. 
in  suntgassc  301,15. 

Gut»  von  Holzweg  von  112,8. 

Volger  von  — R 112,15.  s.  Schrankenfels, 
gebreita  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Gebweilcr  Gebewilre  im  Klsass  nw.  Mülhausen.  • 
Leutpriester  Berner  55,38. 

Heinrich  Holzapfel  von  55,34. 
s.  Waldner. 

Gcerfrid  2,35. 

Geiginhofstat  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 
Geilenvsen  s.  Gelnhausen. 

Geispitzen  Geizpoltshein  im  Elsas«  sö.  Mülhausen  | 
352,17. 

G eissenberg  Geissinbcrch  Ch&vremont  in  Frank- 
reich ö.  Bclfort. 

magister  Johann  von  n°  13-1  Tr.  11,50,21. 
Geizriebe  277,20.  Konrad  RvB  106,34.  s.  auch  j 
Kleinbasel  Schultheis». 

Gelnhausen  Geilenvsen  in  preussisch  Hessen  35,31.  ; 
Gelterkinden  Gelterchinge  Gellerchingen  Gelter-  ! 
chingin  Geltcrkingen  Gehirchingen  Getterkingen  j 
in  Baselland  ö.  Liestal  10,32.  14,30.  24,6. 

26,8.  27,42.  38,43.  49,15. 

Walther  von  — R 102,34. 
seine  Frau  Gertrud  102,35. 

Genf  Bischof  Aymo  283,21. 

Heinrich  283,24. 

Diüeese  283,39. 

Domkapitel  283,11. 

Stadt  283,39. 

Gerhard  Gerardus  s.  Basel  Domherren  — Basel 
St.  l^onhard  Chorherren  — Gösgen  — Mainz 
Erzbischof  — Rom  Kardinaldiakon  — Rom 
Kardinalpriester  — Römer  — Sauve  majeure. 
Gerin  s.  Matzenheim. 

Germania  s.  Deutschland. 

(ieroldseck  Gcroltsckc  Hohengeroldscck  in  Baden 
ö.  Lahr. 

Walther  von  — Bischof  von  Strassburg  297,19.  , 
dessen  Vater  297,20. 

Gersbach  Gerisbach  in  Baden  n.  Wehr  239,4. 
Heinrich  von  231,31. 

sein  Bruder  Werner  231,13. 

Gertrud  Gcrdruda  Gerdrudis  Gcrdrut  Gerdruth 
213,13.  s.  Bach  — Bürgender  — Kuchimeister  ' 

— Fink  — Gelterkinden  — Magenta!  — Johanns  j 
des  bischöflichen  Kochs  Mutter  324,8.  — Lang  J 

— Nager  — Neuenburg  — Pfäffingen  — Römer  , 

— Vorgassen  — Wich  mann  — Winzenheim  | 

— Zirscher. 

Gerung  s.  Beinwil  Abt  — loripes  Bvll  247,22. — 
Murbach  spitalarius  — Neuenburg  — Teger-  | 
felden. 

Gerualko  s.  Basel  Johanniter. 

Gerwin  s.  Basel  Barfilsser  Mönche. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Bntcl.  1. 


Gessler  Gessclcre  Lütold  344,5. 
an  den  gibettin  s.  Denken  Lokalitäten. 
Gifredinus  s.  Vezano. 

Gillibertus  s.  Rom  Kardinalpriester. 

Gipser  s.  Basel  — Kuno. 

Kuno  Bvll  nw295  Tr.  1,630,26.  seine  Kinder 
Konrad  und  Mechtild  ebd.  631,1.  BvB  298,12. 
Gisela  Gisila  Gisla  Gisle  s.  Fassbind  — Heinrich 
der  Schmied  von  Liestal  — Hirschen  — Johann 
der  Schüler  — Lempni  — Murbach  — zum 
Thor  — Vulina. 

Giselcrsbach  s.  Wchrathal  Lokalitäten. 

Gisilbert  45,19. 
gladiator  s.  Schwertfeger. 

Glashütten  Glashutton  in  Baden  n.  Wehr. 

Berthold  von  dien  239,15. 

Werner  von  dien  239,15. 

Gliers  Cliers  Glyers  Cläres  in  Frankreich  am 
Doubs  nahe  der  Schweizergrenze. 

Richard  von  — Prior  von  Feldbach  130,18. 
Richard  von  n°485Tr.  11,173,1  f. 

seine  Frau  Margaretha  n°485Tr. II,  173,1  f. 
seine  Kinder  Adelheid  n°  485  Tr.  11,1 73,6  f. 

Anna  n*  485  Tr.  II,  173,6  f. 
Berthold  n°  485  Tr.  II,  1 73,5  f. 
Heinrich  n°485Tr.  11, 173,5 f. 

P.  genannt  Ebtischin  n°485 
Tr.  11,1 73,5  f. 

Wil.  n° 485 Tr.II,  173,5  f. 
sein  Clerikcr  Bur.  subdiuconus  n°486Tr.II, 
174,2. 

sein  Schaffner  H.  von  Lützel  n° 485 Tr.  II, 
174,1. 

Glingcndal  s.  Klingenthal, 
zur  Glocke  s.  Basel  Lokalitäten. 

Glöckner  campanariu»  s.  Basel  Domstift. 
Glovelier  Lieoltingen  in  Bern  sö.  St.  Ursitz  36,21. 

Ulrich  von  — R 356,19. 

Gnifting  s.  Raderai. 

GSchJi  GJclieli  Gonchli  Gouchli. 

Werner  123,34,89.  BvB  163,15. 

Golin  Goli  Göll  Diethelm  302,5.  R 214,26.  R 
308,21.  349,6.  von  Baden  R 356,20. 

Konrad  s.  Basel  Domherren  Domkämmer  — 
Basel  St.  Peter  Propst. 

Gondolstorf  s.  Gundolsdorf. 

Gontenschwyl  Gondoltwile  Gundolzwile  im  Aar- 
gau sö.  Aarau  n°445Tr.  II,  152,1 5.  340,26. 
Gösgen  Gösikon  Gozkon  in  Solothurn  nü.  Olten. 

Gerhard  von  — R n° 276 Tr.  1,606,5.  R 240,17. 
Goswin  s.  Köln  Domdekan. 

Gottfried  Gotefridus  Gotfridus  Gätfridus  s.  Baden 

— Basel  St.  Alban  Möncbe  — ■ Basel  St.  Peter 
Chorherren  — Biesheim  Prior  — Kirchen  Leut- 
priester — Deutschland  Kanzler  — Eptingcn 

— Habsburg  — Riehen  — Staufen. 

50 


Digltized  by  Google 


394 


Gowelin  — Habsburg. 


Gowelin  Ulrich  der  Bäcker  351,27. 
seine  Frau  Mech’.ild  851,29. 
deren  Brüder  Konrad  351,32. 

Hugo  351,32. 

Rudolf  351,33. 
seine  Töchter  Bili  3.’*  1,32. 

Guts  351,31.  deren  Mannlliltwin  ' 
der  Scherer  351,30  f. 

Hedwig  331,32. 

Graf  Grauo  Heinrich  235,11. 

Grandgourd  in  Bern  nw.  Pruntrut  54,3.  37,24. 
Grand  mall  is  s.  Münster  im  Granfeld. 

Grandvillars  Grande  wite  in  Frankreich  nw.  Helle. 
Heinrich  von  136,35. 

Johann  von  136,35. 

Granfeld  s.  Münster. 

Gratianus  s.  Rom  Kardinaldiakonen. 

Grauo  s.  Graf. 

Greda  s.  Gundolsdorf. 

Greften  Grefftin  zwischen  Hegenheim  und  Basel 
92,1«. 

Gregorius  s.  Neapel  — Rom  Papst  — Rom 
Kardinaldiakonen. 

St.  Gregor  Heinrich  von  s.  Basel  Domherren. 
Greize  Ul.  ammc  291,17. 
gremere  s.  Krämer. 

Gresgen  Creschen  in  Baden  n.  Schopfheim. 
Kirche  355,37. 

Greslin  Griesilm  Berthold  313,36.  seine  Frau  | 
Lügard  343,36. 

Griezenowe  s.  Otlingen  Lokalitäten. 

Grindel  Grindiln  in  Solothurn  s.  Laufen  46,19.  | 
Grisogonus  Rom  Kardinalpriester. 

Guarmerius  s.  Werner. 

Guarnerus  s.  Rom  Papst  Kaplan. 

Guernanz  Heinrich  n*376Tr.Utl71,l. 

Guido  s.Kom  Kanzler  Kardinaldiakonen  — Suzaria. 
Guildee  s.  Wildegg. 

Gumpostorso  Gumpostdorso  Johann  s.  Basel  St.  j 
Peter  Priester. 

Gundeldingen  Cundoltingin  Lei  Basel  46,24« 
Gündenhausen  Gundehuscn  in  Baden  zwischen 
Maulburg  und  Schopfheim. 

Albert  von  260.25. 

Gundolsdorf  Gondolstorf  Gumlolstorf  Gundolzdorf 
Gundulstorf  heute  Comol  in  Bern  0.  Pruntrut. 
lturchard  von  — Schwiegersohn  der  Sibilia  j 
Chechcrtin  119, .15.  120,4  f.  205.11.  220.24. 
BvB  239.lt«.  B im  Ruh  250,1«.  2S9, 20,32. 
BvB  297,4.  BvB  32H.2S. 
seine  Frau  Ita  119,36.  120,4  f. 
seine  Tochter  Greda  119,37. 
sein  Bruder  Heinrich  von  118,21.  n°l81Tr.II, 
60,13.  BvB  129,35.  BvB  130,5. 
sein  Bruder  Hugo  von  118,21.  B im  Rat  250,15. 
BvB  n*296Tr.  1,631, 12  . 266,32. 

II  von  — BvB  108,27. 

Heinrich  von  — Keller  des  Bischofs  97,7  BvB  , 
120,17. 


Gundolzbrunnen  s.  Basel  Lokalitäten. 

Gundelsheim  Condolseim  Gundolzhein  im  Eisass 
s.  Rufach. 

Dietmar  von  55,35. 

sein  Bruder  Ruder  von  55,34. 

Siegfried  von  — R.  193,34. 

Gundolzwtle  s.  GontenschwyL 
Günther  s.  Mönch. 

Guntram  Guntramnus  Gunlranmus  Dekan  (des 
Wiesenthals1]  33,21. 
s.  liehem  — im  Kirchhof  — Epfig. 
zc  Guntrames  muren  s.  Egisheim  Lokalitäten. 
Gupf  Gäphum  Gupfe  in  Baden  bei  Tannenkirch 
W,  Rändern  830,22« 

Dietrich  von  33,18. 

Gurhelon  Görbelhof  im  Aargau  sw.  Rheinfelden[5J 
Heinrich  von  — R n°  131Boos24,31.  Kämmerer 
des  Bischofs  97,6. 

Guta  Cf’tha  s.  Fuchs  — Gowelin  — - Heinrich  der 
Schmied  von  Liestal  — Hiltwin  — Holzweg  — 
Schrcihcrin  — Simprecht  — zum  Thor  — Yiart, 
Gutenburg  GVtenburc  Gfitinburc  in  Baden  nö. 
Waldshut. 

Eberhard  von  228.26. 

sein  Bruder  Ulrich  von  228,26.  R 345,21. 
Gütrat  «.  Eptingen. 

Gutzwiler  Cuzeuuilre  Cuzuuilre  Guzwilre  abge- 
gangener t >rt  im  Elsas«  l»ei  Kötringen  s.  Mül- 
hausen 10,28.  14,29.  24,4.  26,8.  27,41.  38,41. 
49,13. 

bi  dem  gwidme  s.  AlUchwil  Lokalitäten. 

H. 

H.  s.  Basel  Prediger  Prior  — Bechburg  — Klin- 
genthal ConversbrÜder  — - Gundolsdorf  — 
Häusern  Priorin  — Hollstem  — Lauber — Lutter 
— Lützel  — zur  Matte  — Mönch  — Neuen- 
burg Leutpriester  — Ratsamhausen  — Rixheim 
— der  Schreiber  119,22.  -—Schreiber. 
Habermelberin  l.igkerd  309,3. 

Habsburg  Habchspurc  Habisburc  Habsburc  llabs- 
burch  Ilabspurg  im  Aargau. 

Grafen  von  127,8. 

Graf  Rudolf  [II.  von  Habsburg  -Laufenburg] 
105,32. 

[Söhne  Albrechts] : 

Graf  Albert  Domherr  zu  Basel  und  Strass- 
burg 115,7. 

Graf  Hartmann  137,13. 

Graf  Rudolf  d.  j.  Landgraf  im  Elsa«*  136, 33. 
137,12.  179,13.  201,15.  n*276  Tr.  1,606,5. 
228,23.24.  279,37.  n* 392  Tr.  II,  11 1,4. 

n® 404 Tr.  II,  120,2.  n#411  Tr.  II,  127,2«. 
[Söhne  Rudolfs  II.  von  Hubsburg-  Laufenburg | 
Graf  Eberhard  [Kiburg]  279,37.  n*445Tr.N, 
152,10.  342,30.344,7.  n°485  Tr.  II,  173,88. 
Graf  Gottfried  [LJ  105,32.  279,37.  n°4ll 
Tr. II,  127,26.  342,80.  344,7. 

Graf  Rudolf  339,15.  s.  Basel  Domherren  — 
Basel  Dompropst. 


Digitized  by  Google 


Habsheim  — Hechler. 


395 


Hah&hcim  Habchinshcin  llahechensheim  Haben- 
kenseim  Habenkensem  llnhenkesen  Hahiches- 
heim  Hahichintheim  im  Elsas*  *ö.  Mülhausen 
3,19,33.  10,27.  14.28,  24,4.  26,6.  27,40.38,41. 
49,13. 

llacanpahc  s.  llagcnbach. 

Hadestat  lladstat  s.  Hatstat. 

Hadwic  s.  Hedwig. 

Hadrian  s.  Rom  Papst. 

Hagenau  im  Eisass  n.  Strassburg  204,16. 

Schullheiss  Werner  80,14. 

Hagenbach  llacanpahc  in  Kaden  nö.  Hasel  ö.  Inz- 
lingen  2,33.  294,24. 

Ilägendorf  Agendorf  HagendorfT  1 Ingendorp  i 
Hagendorpf  Hagemlorph  Hagendorx  Hagen-  I 
thorf  llagindorf  Hagindorph  Hegendorf  Hegin-  1 
dorf  Heigendorf  Hexendorf  in  Solothurn  sw. 
Olten  14,19.  31,24. 

Kirche  6,37.  10,22.  11,20.  23,43.  26,1.  27,36 
31,24.  32,15.  38,36.  49,0. 

Heinrich  von  — a.  Kasel  Domherren. 

Hagenthal  Hagcndal  Hagindal  im  Eisass  sw.  Hasel 
n*41ö Tr.  11,128,5.  an,«;. 

Kurchard  von  — R 137,3. 

Otto  von  — der  Metzger  247,12. 
sein  Sohn  Rudolf  247,12. 

dessen  Frau  Gertrud  Tochter  Gerhards  des 
Römers  247,12. 

Hagino  a.  St.  Gallen  Bischof. 

Ilainricus  a.  Heinrich, 
llaitirshain  s.  Heitersheim. 

Hnltingcn  Altingen  Altinguen  Halthinge  llaltitigin 
in  Kaden  nö.  Kasel  27,41.  38,41.  40,26.  48,3. 
65,22.  118,7. 

Kirche  (1,5. 

Konrad  von  — K im  Rat  250,19.  331,13. 
Johann  von  335,3. 

Händler  menkeller  s.  Kasel. 

Har.  s.  Uffheim. 

liärkingen  llarichingen  Ilerkingin  in  Solothurn 
sw.  Olten  10,23.  46,22. 

Ilartlieb  s.  Döttingen. 

Hartmann  s.  Kasel  Domstift  Keller — Kibnrg  — 
Frohurg  — llahshurg  — Ratsamhausen  — 
Schnell  — der  Subdiakon  842,11. 
llarwig  der  Priester  33,22. 

Harzburg  llarzhurch  in  l’reuaaen  sö.  Goslar. 

Graf  Hermann  von  63,1. 

Hase  Huo  Rudolf  343,24. 

Werner  835,36. 

Hasenburg  Asenburc  llasenburc  in  Kern  ni>. 
St.  Units, 

[Söhne  Heinrichs  1. 1 Kurchard  [III. J 28, 1 4. 33,32. 

Hugo  s.  Kasel  Uiachof  — 
Kasel  Domherren. 

[Söhne  Kurchardslll.]  Heinrich  J 11. j 31,40.33,32. 

Lötold  32,6.  33,32.  [Ber- 
thold  Lesefehler  des 
Cartulars  ?] 


| Hasenburg  in  Bern  bei  Fcnis  am  Südufer  des 
Rielersees. 

Kurchard  von  s.  Basel  Bischof. 

Häsingen  Hesingen  im  Eisass  nw.  Basel.  192,37. 
278,31.  322,24.  328,11. 

Lokalität  vronacker  192,38. 
llatstat  lladcstat  Iladstat  im  Eisass  n.  Rufach. 
Leutpriester  Peter  73,4. 
die  von  65,37. 

Albert  von  220,26.  s.  auch  Kasel  Domherren, 
l'lrich  von  — BvB  220, 1 2 f. 
seine  Frau  Hedwig  220,18. 
seine  Kinder  Agnes  220.19. 

Otto  220,18. 

L'lrich  220,18. 

Werner  von  324,5. 

Hauenstein  Howenstein  llowensten  Howinstein 
in  Kaden  nö.  l.aufenburg. 

. . . genannt  — B im  Rat  250,19. 

Konrad  scabinus  220,23.  BvB  349,40. 

dessen  Schwiegersohn  Hugo  349,40. 
Heinrich  von  — Convers  in  I.Utzel  n°4l5Tr. II. 

128,19.  312,6.  318,3. 

L'lrich  von  — R 228,27. 

1 lauingen  I iouengen  I louingen  1 I owingen  1 lovvingin 
in  Kaden  nö.  Kasel. 

Kirche  10,12.  14,18.  24,1.  26,3.  28,1.  38,38. 
19,9.  n«  125 Tr.  11,47,21. 

Häusern  lliuseren  lliuserin  Hiusirn  Unser 
lluseren  lluscrin  Husem  Husiren  Hwscren  im 
Eisass  sw.  Kol  mar. 

Lokalität  zvissen  wäge»  188,36. 

Kloster  cenobiutnclaustrumecclesia  monastcrium 
s.  Leonard!  112,9.  124,36.  127,29  f.  163,41. 
164,2. 

capitulum  conventus  sorores  112,9  f.  127,24. 
128,10.  132,7.  131,5.12.  163,31,34.  164.9. 
179,21.  188,32.  227,40.  228,37.  231,38. 
234,13. 

Kaplan  Kerlhold  229,3. 

Gemeinde  128,20. 

Priorin  127,24.  128,11.32.  132,6.  134,5,12. 
227,40.  228,37.  233,38.  234,13. 

Adelheid  179,21.  188,3«. 

H.  163,si. 

Schwestern  Hedwig  von  Falkeastein  163,30. 
233,35. 

Guta  von  Holzweg  vonGeberschweier  1 12,5. 
Bertha  von  Rufach  124,30. 

Werner  von  R 164,5. 

Hausgauen  lluschowe  Iluscowe  Hvsgowc  im 
Elsas*  sö.  Altkirch  325,10.  328,40. 

Richard  von  181,36.  R 325,29. 
lleberardus  s.  Eberhard. 

Hebst rit  Rudolf  232,23. 

Hechler  hechilere  pectinarius  s.  Walther  — 
Werner. 


Digitized  by  Google 


39<i  Hedwig  — 

Hedwig  II  ad  wie  Hedcwic  Hedewigis  Hediwigis 
s.  Albert  der  FXrber  — Konrad  der  Maurer  — 
Kuno  — Kalkenstein  — Fuchs  — Gowelin  — 
Halstat  — Meywiler  — Schreiberin  — l'lrich 
der  Müller  — Walraf  — Wich  mann. 

Hegelingen  s.  Eglingcn. 

Hegendorf  Hegindorf  s.  Hägendorf. 

Hegenheim  Hegenhein  Hegensheyn  Heginhein  , 
im  Eisass  w.  Basel  n° 21  Boos  3,29.  270,27  f. 

287.14.  328,11. 

Peter  Meliot  von  — R 183,37.  164,10. 

Volmar  von  — Basler  138,13. 

Heidelberg  Heidelberch  im  Thurgau  nw.  Bischofzcll. 

I Rudolf | von  — Konstanter  Domherr  2‘J4,10. 
zum  Heiden  s.  Basel  Lokalitäten. 

Heidweiler  Heitewile  Etuquilrc  im  Eisass  n. 
Altkirch. 

Hu.  von  31,33. 

Hugo  von  136,34. 
lleigendorf  s.  Hägendorf, 
heiligbrunne  i.  Egisheim  Lokalitäten. 

Heilke  Konrads  des  Wachtmeisters  Krau  337,20. 
Heilwjg  s.  Vitztum. 

Heinburge  s.  Kirchen. 

under  Heimen  eile  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Heimersdorf  im  Eisass  s.  Altkirch  n* 483 Tr.  II, 

173.14.  174,2. 

Heimo  s.  Basel  St.  Alban  Prior. 

Ileinbach  mag.  Heinrich  von  — Prior  der  Jo- 
hanniter in  Alemannien  61,10,34. 

Heinrich  llainricus  lleinricus  Ilenricus  6,1.  ma- 
xister 338,24.  s.  AUschwil  — Allschwil  Meier 
— Arnold  — - Auggen  — Azo  — Balm  — 
Basel  Amtmann  — von  Basel  — Basel  Bischof 

— Basel  Bischof  Brotmeister  Kämmerer  Kaplan 
Küchenmeister  prebendarius  — Basel  St.  Alban 
Kaplan  Mönche  Prior  Schaffner  — Hasel  Bar- 
fusser  magister  — Basel  Domstift  Kämmerer 
Kapläne,  Crypta  St.  Maria  Magdalena,  Gustos 
Dekan  Domherren  Official  Propst  Propsts 
Schreiber  Scholastcr  Subcustos  — Basel  Jo-  | 
hanniter  — Basel  St  Leonhard  Chorherren 
Propst  — Basel  St.  Peter  Chorherren  — Bättwil  | 

— Baumgarten  — Beinwil  Abt  — Bellingen  — j 
Beni  — Henken  — Bergalingen  — Biberacli  j 
— Bischof  — St.  Blasien  Mönche  — Blotzhcim 

— ßottmingen  — Boxberg  — Brcnschin  — 
Bretere  — Brinkheiin  — Brotmeister  --  an 
der  Brücke  — Brunnader  — Buda  — Buggingen  I 

— Burs  — Butenheim  — Kämmerer  — der 
Käser  s.  Allschwil  — Ccizzo  — Kelhalt  — . 
Keller  — Kenneier  — Kienberg  — Kirchen 
Heinburge  — Kncblin  — Koch  — Colbizingen 
— Kolmar  Chorherr  Propst  — König  — Konstanz 
Bischof  Domkustos  Dotnpropst  — Kötzingen 
— Courtedoux  — • Krämer  — der  Krämer  124,22. 
188.5.  288,32.  sein  Sohn  Niklaus  288,31.  — ' 
Krenktnger  — Kriens  Leutpriester  — Küchel i 
— Kuchimeistcr  — Kuno  — Cuyk  — Dale  — j 
Delsberg  — Deutschland  — Diessenhofen  — , 
Diethcr  — - Dorf  — Döttingen  — der  Drechsler 
231,19.  — Eccdinus  — Eckard  — Egerkingen  . 


Helbling. 

— Embrach  — Engel  — Ertüsch  — Eschenz 

— Franco  — Frisos  Sohn  31, 25.  — Furien  — 
St.  Gallen  — in  der  Gassen  — Genf  Bischof  — 
Gersbach  — Gliers  — Graf  — Grandvillars  — - 
SL  Gregor  — Guemanz  — Gundolsdorf  — 
Gurbelon  — Hägendorf  — Hasenburg — Hauen* 
stein  — Heinbach  — llerthcn  — Hochwald 

— Höllstein  — Holzapfel  — - Horbach  — Hor- 
burg — I lower  — Hungerstein  — Jakobs  Sohn 
331*,  19.  — Johann  der  Schüler  — Iselin  — Larg 

— Laufenburg  — Lautenbach  — Lewin  — 
Liebauge  — Liebenstein  — Licl  — Liestal  — 
Lombard  — Löwenberg  — Ludwigs  de* Krämer* 
Bruder  103,16-  118,22.  — Lutterbach  — Mainz 
Erzbischof  — Mappach  — Marbach  Abt  — 
Marsius  — Masmünster  — zur  Matte  — der 
Meier,  seine  Witwe  Adelheid  100,3.  — - Meier 

— Meier  Vechtili  — Miecorth  — Mönch  — - 
Münster  im  Gregorienthai  Abt  — Munzingen  — 
Mutzwiler  — Keifen  — Neuenburg  Graf  — 
vom  Neuen  Keller  — Nona  — Olsberg  Con- 
vers  — Orschweier  — Ostein  — Ostrach  — 
Uzelin  — Pfaff  — Pfäffingen  — l’faftli  — Pfirt 

— Pfirtcr  — Rambald  — Rappcrswil  — Ravens- 
burg — Rebmann  — Reich  — Keinach  — 
Rezagel — Rheineck  — Rheinfeldcn  Leutpriester 
Truchsess  — Riehen  Leutpriester  — Rixheim  — 
Rodersdorf  — Roth  — Rom  Papst  Kaplan 

— Säckingcr  — Schaltenbrand  — Schenk  — 
Schliengcn  — Schlierbach  — der  Schmied  2 13,1 6. 
seine  Frau  Bertha  213,16.  seine  Kinder  Konrad 
213,16-  L’thecha  213,17.  — der  Schmied  335,2. 
851,34.  — der  Schmied  Zunftmeister  BvB  213, 
29.  — der  Schmied  von  Liestal  78,9.  seine  Frau 
Adelheid  78,9.  Töchter  Guta  78,9.  Margaretha 

78.9.  sein  Bruder  Ulrich  78,10.  seine  Schwester 
Gisela  78,10.  deren  Söhne  Ulrich  78,11.  Volmar 

78.10.  — Schmiedgasse  — der  Schneider  141,10. 

— Schnewlin  — Schönau  — Schreiber  — der 
Schuhmacher  s.  Bättwil  — der  Schüler  Sohn 
der  Thuda  176,28.  — Schürpfesack  — Schut- 
haber  — Schwab  — Schwäbü  — Schwörstadt 

— Senne  — Sept  — dir  Sewcrc  n*406Öoos 
53,24.  — Snezar  — Sniz  — Solothurn  Chor- 
herr Propst  — Spalen  — Spechbacl)  Leut- 
priester — Spender  — Steinbrunn  — Steinlin 

— Strassburg  Erwählter  — Strassburg  — Sutuus 

— Swelman  — Tanz  — Tcgerfeldcn  — Tegernau 
Leutpriester  — Tellisseur  — Therwil  — zum 
Thor  — Thüringen  — Thürnen  — Titensheim 

— Toggenburg  — - Uff  heim  — - St.  Urban  Abt 

— Vcseneck  — Volker  — Vorgassen  — Vtili 

— Vullarius  — Wächter  — Walch  — Walle  re 

— Wasserstelz  — Wattweiler  Schultheiss  — 
Wehr  Leutpriester  — Weis  well  — Werd.  — 
Werner  von  Ober- Wehr.  — Werner  der  Vogt  — 
Wettingen  Keller  Mönche  — Wikram  — der 
Wirt  von  Liel  189,35.  — Wucherer  — Zässinger 

— Zeibil  — Zeisweiler  — der  Zöllner  Rats- 
herr zu  Basel  240,19. 

Heitersheim  Haitirshain  Ileitirshein  in  Baden  nö. 

Müllheim  59,4. 

Heitewile  s.  Heidweiler. 

Hel.  s.  Winsilingen. 

Helbling  Helbelinch  Obolus  Berthold  57,15. 
Kuno  354,35. 


Digitized  by  Google 


Helfranzkirch  — holzcwec. 


3!»7 


Helfranzkirch  Helfratheschirche  im  Elsass  nw. 
Hasel  11,3. 

Helgiswilre  s.  Krschwil. 

Helinger  1,31. 

lielsina  Schwester  Johanns  des  bischt!.  Kochs324,2. 
llemma  s»  Mestirli. 

Ilemmann  s.  Ramstein. 

Henggart  Henchart  in  Zürich  nvr.  Winterthur. 

Her.  von  228,23. 

Menü  Berthold  230,16. 
llenricus  s.  Heinrich, 
llerardus  s.  Eberhard. 

lierbsdorf  llerbistorf  heute  Courtclevant  in  Frank- 
reich n.  Prunlrut  221,14. 

Herbrand  Basier  107,5. 

Herclm  ».  Michelfeld  Schwestern. 

Herde  Johann  Bürger  von  Rufach  112,24. 
ze  herde  s.  Egisheim  Lokalitäten. 

Here  s.  Hermann, 
llerenfre  s.  Kolmar. 

Hergeswile  46,22. 

Hergheim  Hcrenkein  Herenkeim  im  Eisass  s. 
Kolmar. 

Johann  von  — s.  Basel  Prediger  Snpprior. 
Konrad  Vogl  von  164,6. 

Herkingin  s.  llärkingen. 

Hermann  Here  Heremannus  Herimannus  s.  Baden 
Markgraf  — Basel  Domherren  — Bellingen  — 
St.  Blasien  Mönche  — Konstanz  Bischof  — 
Froburg  ■ — Harzburg  — Prediger  Provinzial- 
prior — Raderai  — Thierstein. 

Hernfrid  s.  Markt. 

Herthen  Herten  in  Baden  i>.  Basel. 

Heinrich  von  116,36. 
sein  Bruder  116,36. 

Hertingen  Hertinchein  Hirtinhain  in  Baden  s. 

Schliengen  Leutpriester  Ulrich  59,18. 
über  den  herweg  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
Herzelauda  s.  Klingen. 

Herznaeh  Herzcnna  ilerzinach  im  Aargau  s. 
Laufenburg. 

Werner  von  — R n® 131  Boos  24,32.  des  Thüring 
von  Ramstein  Diener  R 328,39.  329,2,7. 
Hesingen  s.  Häsingen. 

Hesso  Heco  seine  Töchter  57,4.  s.  Basel  Sk  Alban 
Prior  — Basel  Domherren  — Blansingen  Leut- 
priester — zu  Rhein  — Usenberg. 

Hetta  s.  Pfäffingen. 

Hetzel  Hezelo  s.  Zässingen. 

Hevelingin  s.  Otlingen. 

Hexendorf  s.  Hägendorf. 

Heymenriet  s.  Himmelried. 

Hezo  s.  Hesso. 

Hildebrand  lliltebrandus  s.  Tegerfelden. 
Hiltalingen  Hilteningen  abgegangener  Ort  in 
Baden  n.  Basel  zwischen  Kleinhüningen  und 
Haltingen. 

Rudolf  von  61,15. 


Hiltcbold  s.  Steckborn. 

Hilterfingen  in  Bern  so.  Thun  am  See. 

Kirche  337,32. 

Hiltwin  der  Scherer  351,30  f.  seine  Frau  G&tha 
351,81.  s.  Gowelin. 

Himmelricd  Heymenriet  in  Solothurn  ö.  Laufen 
s.  Grellingen  54,22. 

Ilimmo  11,33. 

St.  Hippolyte  in  Frankreich  nw.  Ntmes  16,8. 
vom  zum  Hirschen,  de  Cervo  ad  Cervum,  zem 
Hirce  zürne  Hirce. 

Haus  — s.  Basel  Lokalitäten. 

Burchard  BvB  107,38.  BvB  113,25. 
seine  Söhne  Kraft  114,4. 

Hugo  114,4.  n*80Ö Boos 48,1 1. 
BvB  298.1 1.  BvB  310,14.  B>  B 
828,23. 

seine  Frau  Gisela  Witwe  des 
Kuno  von  Müsbach  310,lSf. 
hirshalm  s.  Riehen  Lokalitäten. 

Hirtinhain  s.  Hertingen. 

Hirzeli  llirccli  Ilyrzeli  Werner  — von  Kleinbasel 
215,9.  335,2. 

lliuseren  Iliuserin  Hiusern  ».  Häusern. 

Hochwald  Honwall  in  Solothurn  sö.  Basel. 
Burchard  von  — B im  Rat  250,20. 

Heinrich  von  337,26. 
im  vom  Hof,  in  Curia,  de  Curia,  in  Curti. 

Eckard  — von  Rheinfelden  52,5. 

Eckard  239,20. 

seine  Sohne  Eckard  R 239,21. 

Rudolf  R 239,21. 

Rudolf  — von  Rheinfelden  200,8. 

seine  Tochter  Sophia  Nonne  zu  Unterlinden 
208.8. 

s.  Sch  ne  wl  in. 

Werner  — s,  Allschwil. 

Hofen  llouen  im  Eisass  nw.  Gebweiler. 

Kuno  von  — Dekan  von  Lautenbach  189,33. 
Hofstetten  Hofsteten  Hofstetin  Huhostetten  in 
Solothum  sw.  Basel  46,26. 

Konrad  von  — R 240,18. 

Rudolf  von  329,7. 

Högadem  Otto  200,35. 
llohenherc  s.  Homberg. 

llohenburc  C.  von  — Barfüsserguardian  zu  Basel 
194,29. 

I lohenkrähen  Crcigen  in  Baden  nw.  Radolfzell. 

Vogt  von  294,3.  s.  Fridingen. 

Hohenfels  Hohenvels  in  Preussen  nw.  Überlingen. 
Berthold  von  — Thesaurar  des  Konstanzer  Dom- 
stlftes  293,29. 

Hohenrain  in  Luzern  n.  Luzern. 

Johanniter  204,21.  344,8. 

Hohstain  355,42. 

holzcwec  s.  Geberschweier  Lokalitäten  — Hol/weg. 


Digitized  by  Google 


ze  holdem  — Klein-)  liiningen. 


.'S'.is 


/i*  holdem  ».  AlDchwil  Lokalitäten. 

Holland  Arnold  von  — imperialis  aulc  proio- 
notarius  und  Propst  von  Wetzlar  n*411Tr.lI, 
127,24,8t. 

Hhllstein  Holinstcin  Ilollinstein  Hadnstain  Hol- 
stein in  Paden  w.  Schopfheim. 

Kirche  104,32.  157,9  f.  355,37. 

I.eutprieater  Hugo  114.1.  122,32. 

Dietrich  von  — BvB  78,18. 

H.  von  116,18. 

Heinrich  von  — Bürger  von  Khcinfclden  106,35* 
200,35.  203,10. 

Höllstein  Holstein  Holstein  Halsten  Holusteim 
Hulestein  Hülsten  in  Bxselland  so.  Liestal  10,31, 
32.  14,30.  21,6.  26,8.  28,1.  38,43.  49,15. 
Holsperc  *.  Olsberg, 
vor  deine  holz  ».  Benken  Lokalitäten, 
llolzapiel  Holzaphil  Holzappliel  Rudolf  R 179,24. 

Heinrich  — von  Gebweiler  55,34. 

Holzweg  Hole  weg  llolzcwec  Guta  von  — von 
Geberschweier  1 12,5  f.  s.  Klingenthal  Schwestern 
- Häusern  Schwestern. 

Homberg  Hohenberc  llonberc  Honberg  im  Aargau 
über  Wittnau  im  Frickthal, 

Graf  Rudolf  s.  Basel  Bischöfe. 

Graf  Rudolf  s.  Basel  Vogt. 

(dessen  Söhne)  Graf  Rudolf  s.  Basel  St.  Alban 
Vogt. 

Graf  Werner  (I.)  *.  Basel  Vogt 
[Werners  I.  Sohn)  Graf  Werner  [II.  J ».Basel 
Vogt. 

(Werners  11. Sohnj  Graf  Werner  (III.)  66,37 
l.  Bitmann  im  Basler  Jahrbuch  1879,  133. 
Höngen  Huuingen  in  Solothurn  nur.  Balsthal  46,23 
Hongerseim  s.  Ongershcim. 

Uonorius  s.  Rom  Papst. 

Honwalt  s.  Hochwald, 
llorhach  Heinrich  von  325,11. 

Horburg  Horepurc  im  Elsas»  ö.  Kolrnar. 

Kuno  von  10,30. 

Heinrich  von  — s.  Basel  Bischöfe. 

Horn  Berg  genannt  — s.  Riehen  Lokalitäten. 
Homberg  Hornbercme  Hombergis  matte  s.  Wehra 
thal  Lokalitäten. 

Hortus  dei  s.  Olsberg. 

Hostcin  . . genannt  — B im  Rat  250,21. 
Burchard  n°  289  Tr.  II,  74,20.  BvB  247,21. 

C.  n“289 Tr.  11,74,19. 

Konrad  337,26. 

llothiugcn  Ilotingin  ».  Jettingen. 
imme  hove  s.  Benken  Ix>kalitäten. 

Honen  s.  Hofen. 

Houengen  Höningen  s.  Hauingen. 

II owenstein  s.  Haucnstcin. 

Hower  Heinrich  BvB  316,12,16. 

Howingen  Howingin  s.  Hauingen. 

Howinstein  s.  Hauenstein. 


| HSzo  8,13.  s.  Özo. 

Hu.  s.  Heidweiler. 

Huhaldus  s.  Rom  Kardinalpriester. 

Hudlupa  Hutluppe  Kuno  BvB  108,1.  BvB  163,13. 
Hufehen  ».  l’ffheim. 

Uufol  &.  Uffbolz. 

Hugo  Ugo  8,12.  205,12.  284,16.  seine  Witwe 
Adelheid  ».  Wattweiler. 

Hugo  der  akirriter  von  Basel  138,12.  s.  Allschwil 
Leutpriester  — Ampringen  — Basel  Bischof 
— Basel  Bischof  Vitztum  — Basel  Domstift 
KapÜne  St.  Johann  St.  Maria  Magdalena  Dekan 
1 I>omherren  Sänger  — Basel  St.  Peter  Propst  — 

, Basler  — Bauler  — Baute  ann  — Bcrnoltz  — 
I Brotelin  — Burs  — Kämmerer  — (.‘heger  — 
Chornli  — Cluny  Abt  — Konrad»  des  Vitztum» 
Bruder  28,15.  — Didenheim  Leutpriester  — 
Diethers  Bruder  86,29.  — Kgisheim  — Ensls- 
| heim  Leutpriester  — Fleck  — Fuchs  — Fiirsten- 
berg  — Gowclin  — Gundolsdorf  — Hasen- 
burg — Haucnslein  — Heidweiler  — Hirschen 
— Höllstein  Leutpriester  — lllzach  — Lang 
— l.ieba  - Lörrach  — Lützel  Sänger  — 
Menchant  — der  Metzger  258,27.  — Mönch 
— MUmliswil  — Murbach  Abt  — Oberwil  — 
Pfaffenheim  — Pontarlier  — Progant  — Rat- 
samhausen — Rennendorf  — zu  Rhein  — 
Rodersdorf  — Rom  Kardinalpriester  Legaten  — 
Rüti  — Schachterel  — Schessart  — Schliengen 
— Seildon  — Spender  — Sutto  — im  Thum 
, —Tiefenstein  t'nnuz — SbUrsiU  Chorherr 
j — Veseneck  — Vurgassen  — Walke  — Wen/- 
Weiler  — Wielin  — Winzeln  — Wolf  — Zäs- 
singen  — Zürich. 

Huhostetten  s.  Hofstetten. 

Hulestein  Hülsten  s.  Höllstein. 

I Humilimont  in  Freiburg  □.  Bulle. 

I Abt  (Burchard  II  ( 180,12. 

| llundcchilkc  s.  Umkirch. 

! liundsbach  Hunccbach  Ilunccbah  im  Elsas»  so. 

1 Altkirch  325.10. 

j Lokalität:  in  enunge  enungen  325,10. 

Meier  Walther  325,6,21. 

sein  Bruder  Mar^uard  325,7,21. 

Kuno  der  Zimmermann  von  325,7,21. 

Heinrich  Zässinger  von  325,7,21. 

Hungerstein  im  Elsas»  bei  Gebweiler. 

Heinrich  von  193,39. 

Wilhelm  von  — R 193,28. 
dessen  Sohn  Wilhelm  von  — R 193,29. 
Gross- Httningen  llunegin  Hunigin  Huningen 
Huningin  im  Elsas«  n.  Basel  am  Rhein  10,16. 
14,21.  (18,27.)  24,3.  26,6.  27,40.  38,41.  46,27. 
49,12.  186,38.  278, 1 8 f.  279,1  f. 

Kapelle  44,10,19. 

Kirchherr  Heinrich  von  Neuenburg  279,6. 
Leutpriester  44,l&  f.  49,12. 

. . Meier  von  — BvB  120,17. 

Johann  von  220,26. 

I Klein -H Uningen  Huninga  in  Baselstadt  n.  Basel 
! am  Rhein  3,4.  16,23. 


Digltized  by  Google 


Hunthestorf  — Jordantis. 


399 


Jo.  *.  Kopfentzwei. 

Jo  Arid  tu  s.  Hasel  St.  Alban  Prior. 


Hunthestorf  in  Duden  (' | unbekannt  wo  10,33.  | 
Huoingen  s.  Höngen. 

Hupold  Hupaldus  Hupoldus  s.  Basel  Bischof 
Vitztum  — Busch  weiler. 

Hurwile  46,24. 

Huschowe  lluscowe  s.  Hausgauen. 

Huser  Huseren  Huserin  Husern  s.  Häusern. 
Husgowe  s.  Hausgauen. 

Hüsingcn  Hvsinchon  in  Baden  nö.  Lörrach  116,31. 
Husiren  s.  Häusern. 

Hutingen  Hutingen  s.  lettingen. 

Hutluppe  s.  Hudlupa. 

an  s.  Hvlarii  akere  *.  AlUchwil  Lokalitäten. 

Hylla  s.  111. 

Hwseren  s.  Häusern. 

Hyrceli  s.  Hirzeli. 

i.  j. 

Jacintus  s.  Rom  Kardinaldiakonen. 

Jacob  s.  Auggen  — Basel  Domherren  — Basel 
St.  Leonhard  Chorherren'  — Basel  St.  Peter 
Chorherren  — Kienberg  — Heinrich  — Mar- 
schalk — Neapel  — Ratsamhausen  — Rcizo 
— Säckingen  — Stander  — Swelman  — Zürich, 
S.  Jago  di  Compostella. 

Chorherr  Fernandus  256,31. 

Jettenhausen  heute  Ittenhausen  in  Württemberg 
nö.  Sigmaringen  192,2.  194,25. 

Jettingen  HSthingei.  HStingin  Hutingen  Hutingen 
ötingen  Utingcn  im  Eisass  sö.  Altkirch  24,6. 

26.9.  49,16. 

Kirche  27,37.  32,15.  88,44. 

Ifenthal  in  Solothurn  nw.  Olten. 

Werner  von  209,35.  n*445Tr. II,  153,24. 
Iglingen  Igelingen  im  Aargau  sö.  Rheinfelden 

208.9. 

Ildiricus  s.  Childerich. 

Hl  Hylla  Fluss  im  Eisass  3,18,83. 

Hlzach  llzeche  Azicha  im  Eisass  n.  M Ulhausen  3.31. 

Hugo  von  — R 136,84.  137,3,14. 

Imarus  s.  Rom  Kardinalbischöfc  — Tusculum 
Bischof. 

Incelingen  s.  Inzlingen. 
in  Curia  in  Curti  s.  im  Hof. 

Infemarins  (von  Höllstein?)  Xiklaus  132,86. 
Ingelheim  am  Rhein  w.  Mainz  3,34. 

Innocentius  s.  Roin  Papst, 
institor  s.  Krämer. 

Interamna  s.  Temi. 

Interlaken  in  Bern  323,12. 

Stift  Kirche  76,7.  323,10. 

Chorherr  Werner  von  Basel  323,13.  337,84. 
Propst  171,3,10. 

Inzlingen  Incelingen  Incelingin  Inzelingen  in 
Baden  nö.  Basel  104,32.  176,20.  249,29.  355,25. 
Kirche  104.32.  157,8 f.  355,87. 

Kirchherr  141,23. 

C.  von  200,36. 


Johann  258,13.  seine  Frau  Anna  258,12.  der 
Apotheker  175,2.  BvB  249,37.  BvB  258,19. 
BvB  311,21.  seine  Frau  Mechtild  175,2.  249,37. 
258,20.  311,21.  s.  Bärwart  — Basel  Amtmann  — 
Basel  Bischof  Amtmann  Koch  — Basel  St.  Alban 
Prior . — Basel  Domstift  Kaplan  hl.  Kreuz 
Krypta  St.  Ulrich  — Basel  St.  Leonhard  Chor- 
herren  — Basel  St.  Peter  Chorherren  Custos 
Priester  ■ — llauler  — Bccellin  — Belle/  — Beiz 
--  Berner  — Blotzheim  — Johannes  bonos 
83,29.  — zum  Brunnen  — Brust  — Butenheim 

— Camezano  — Kämmerer  — der  Kaufmann 
chSfman  220,27.  — Kappeier  — Churhelin  — • 
Courtelary  — Kraft  — vom  Kreuz  — Criec  — 
Kuno  der  Arzt  — Kuno  der  Diakon  175,32. 
MUnsterkaplan  201,38.  seine  Mutter  I.ieba  175,35. 
201,3«.  seine  Geschwister  Agnes  175,33.901,89. 
Hugo  175,35.  201,39.  — Dörnach  — Döttingen 

— Egso  — Elbelin  — Eptingcn  — Ergcrs- 
heim  — EsclthUrlein  — Friso  — Fuchs  — 
Geisscnberg  — Grand  villars  — Gumpostorso  — 
Haltingen  — Herde  — Hergheim  — Gross» 
HUningen  — Istein  Prior  — Lang  ■—  Lecca- 
corvus  — Lempni  — Liestal  — Lörrach  — 
l.ütold  — Macerd  — St.  Martin  — Maser  — 
der  Meier  von  St.  Alban  in  Kleinbasel  335,2.  der 
Meier  in  Ranspach  330,13.  der  Meier  BvB  239. 
25.  — Meier  — Metter  — Mömpclgard  — 
Mümliswil  — der  Münzer  Münzmeister  BvB  216,5. 
265,25.  — Murbach  Mönche  — Neuenburg  — 
Oltingcn  — Palestrina  Bischof  Peter  der 
Maurer  — Pfirter  — der  Priester  104,14.  — 
Pruntrut  — Ransbach  Meier  — Räuber  — Reli 

— zu  Rhein  - an  der  Rheinbrllcke  — Roders- 
dorf — Rom  Kardinalbischöfe  Kardinaldiakonen 
Kardinalpricster  — Römer  — Rossebarbo  — • 
Rüeggisberg  — Schaler  — Schliengen  — Schlier- 
bach — Schnewlin  — Schünkind  — der  Schreiber 
77,34.  — der  Schüler  scolaris  86,10.  sein  Bru- 
der Heinrich  86,11.  ihre  Mutter  Gisela  86,17. 
deren  Bruder  WTalther  86,12.  dessen  Tochter 
Margaretha  86,13.  — Schuri  — Stell!  — Stetten 
— Stetten  Leutpriester  — Teufel  — vom  Thor 
— Thosce  — Toal  Archidiacon  — Truchsess 
— Tuba  — Uxheim  — St.  Urban  Grosskeller 
— Yitztum  — Vorst  — der  Wachtmeister 
220,28.  — Walke  — Ober-Wehr  — Werners 
von  Ober- Wehr  Sohn  231,1 3.  — Werners  des 
Schusters  von  Nieder- Wehr  Bruder  231,18.  — 
Wessenberg  — Wildegg  — Wettingcn  Mönche 

— der  Wirt  n° 443  Tr. 1 1, 151,24.  sein  Sohn 
Walther  n° 443 Tr. II,  152,3.  — Zerkinden  — 
Zolingen  Chorherr. 

Johannetus  s.  Paris. 

Johanniter  97,17.  magistcr  per  Alemanniam 
Heinrich  von  Boxberg  n°411  Tr.  II,  127,23.  prior 
Alemannia;  Heinrich  von  Heinbach  64,10,34. 
provisor  in  superiori  Alamannia  Heinrich  von 
Toggenburg  237,6.  s.  Basel  — Klingnau  — 
Hohenrain  — Leuggem. 

Joigny  Jovigniacum  in  Frankreich  Dcp.  Vonne 
s.  Sens. 

Walther  von  134,28,26. 

Jordanus  s.  Rom  Kardinalpriester. 


Digitized  by  Google 


mons  Jovis  — Lausanne. 


400 


mons  Jovis  s.  St«  Bemhardsberg. 

Irmentrud  Irmendrudis  s.  Bottmingen. 
lsclin  IscnÜ  Heinrich  331,12.  BvB  3-19,41. 
Isenburg  Vsenborch  Ysenburc  Schloss  im  Eisass 
n.  Kufach. 

Werner  von  — R 112,22.  Ritter  von  Rufach 
125,7. 

Isengasse  Issengassc  Isingazza  s.  Eisengasse. 
Isnere  Otto  241,36. 

Mein  Main  Ystein  in  Baden  nw.  Basel  am  Rhein 
115.#.  223,36.  224,32. 

Convent  814,2. 

Prior  Johann  314,1. 

Kuno  von  385,3. 

Peter  von  — BvB  n° 445 Tr. II,  153,2 5. 

Istrien  ».  Andechs. 

lta  *.  Basel  St.  Bernhard  Meisterin  — Breller  — 
Büren  — Butenheim  — Klingen  — Fuchs  — 
Gundolsdorf  — LÄcherin  — Michelfeld  Abtissin 
— Pfäffingen  — Harnstein  — Reiner  — j 
Schreiberin  — Vitztum  — Zeisweiler, 
iteger  s.  Kleinbasel  Lokalitäten, 
hingen  in  Baselland  w.  Sissach  209,36. 

Juden  Judei  74,1#.  301,21.  Judenkirchhof  s.  Basel  j 
Lokalitäten, 

Judenta  g.  Bach  — Meisterli  — Snezar  — Strass* 
bürg. 

Juliana  s.  Hiansingen  Leutpriester. 

Julius  s.  Rom  Kardinalpriester. 

Jung  Juvenis  Kuno  R BUrger von M Ulhausen  106, 32. 
juncholz  jungbolz  s.  Allschwil  Lokalitäten  — 
Rieben  Lokalitäten. 

Jungholz  Juncholz  im  Elsa**  w.  Sulz  n*4l5Tr.U, 
128,3.  311,26. 

Konrad  von  173,15.  R 310,31. 
seine  Schwestern  Bela  173,16. 

Junta  von  Basel  173,15.  ' 

Junta  s.  Jungholz  — Sulzmatt. 

Justingen  in  Würtemberg  w.  Ulm. 

Anselm  von  — Reichsmarschall  63,2. 

Juvenis  s.  Jung. 

K.  siehe  C. 

L. 

L.  s.  Senescalcus. 

Lacus  de  Garnen*  s.  Lac  de  Joux. 

Lac  de  Joux,  Lacu*  de  Carnens,  heute  1 ’Abbajre 
im  Wadtland  am  Lac  de  Joux  nw.  Morges. 

Abt  | Wilhelm]  212,19.  251,40.  258,3 f.  251,36. 
256,18. 

Subprior  Urbanus  252,11,22  . 255,1.  256,22.  ' 

Lage  len  s.  Logeinheim. 

Laidolvinchova  s.  Leidikofen. 

Lallo  Burchard  67,18.  71,38.  s,  auch  Basel  Dom- 
herren. 

Lallo*  Thurm  s.  Basel  Lokalitäten. 


Lamartstlum  Lamersfluh  oberhalb  Erschwil  in 
Solothurn  *16,20. 

Lambert  I-ampertus  Lantper.us  s.  Basel  Bischof 
Truchsess. 

Lnmlingen  in  Bern  sw.  Biel  181,33. 

Landarius  Priester  1,10,25. 

Iamdsberg  Landcsperh  in  Treussen  6.  Halle. 

Graf  Dietrich  von  — ».  Wettin. 

I.andser  l.andHera  im  Klsass  so.  Mülhausen  136,1 1 f. 
Lang  der  Lange  l.ongus  Konrad  354,34. 
Ulrich  BvB  163,14.  BvB  286,1,10. 
seine  Witwe  Gertrud  286,5,8. 
seine  Söhne  Hugo  285,38.  286,13.  337,28. 

Johann  285,38.  286,5.  337,27. 

Werner  177,2. 

Langahartarum  rex  Carlus  2,37. 

Lungbcrg  Konrad  von  339,19. 
lanista  s.  Metzger. 

Lantpert  s.  I-ambert. 
de  l.apidc  s.  vom  Stein, 
de  I^kpidibus  s.  von  Steinen. 

Larg  Larga  Oberlarg  im  Elsas*  sw.  Pfirt. 

Heinrich  von  33,16. 
l-ateran  s.  Rom. 

Lauber  Leo  bari  tu  Lobariu*  Lotbari  us  Lovbariu* 
Lovbere. 

H.  der  ältere  BvB  120,19. 

sein  Sohn  Konrad  IlvB  120,19.  BvB  241,35. 
Otto  s.  Bxtel  Domstift  Kapläne. 

Laubgassen  L&begazzen  Loubegaccen  Schloss 
Laubegg  im  Eisass  nw.  Rufach. 

Rudolf  von  — genannt  Acetum  R 164,4. 
Werner  d.  ä.  Ritter  von  Kufach  125,6. 

Laufen  I^Sfen  Lohn  LÄphen  I.oufen  in  Bern 
«w.  Basel. 

Kirche  n°449Tr.1 1,154,6,1 4. 

Vikar  Ludwig  329,6. 

Konrad  von  274,24.  s.  auch  Basel  Domstift 
Kapläne. 

Kuno  von  — s.  Basel  Domstift  Kapläne. 
Laufen  in  Baden  w.  Sulzburg  278,3. 

Laufcnhurg  LÄfenberc  L&ffmberk  LSlinberc  Lovfem- 
berch  im  Aargau  am  Rhein. 

Konrad  von  — Bruder  des  Klosters  Michelfeld 
312,9. 

Konrad  Trumpi  von  231,17. 

Heinrich  von  335,4. 

I.aupcrsdorf  Luopthurf  in  Solothurn  w.  Baisthal 
46,23. 

Laurishamense  monasterium  s.  Lorsch. 

Lausanne  Bischof  Berthold  [tron Neuenbürg]  62,41. 

Kuno  [von  Hasenburg)  7,5.  11, 
18.  15,24. 

Diözese  171,1 1. 180,14.  242,20.252,1,6. 
Domkantor  255,37. 

Pfund  207,27. 


Digitized  by  Google 


I-autenbach  — Lörrach. 


401 


Lautenhach  Lutenbach  Lutenbacum  ecclesia  Luten* 
bacensis  im  Eisass  nw.  Gcbweilcr. 

Dekan  Kuno  von  Ilofcn  189,83. 

Propst  ..  Basler  Domherr  n°  424  Tr.  U,  138,1 4. 
n*429  Tr.  11, 139,18. 

Thesaurar  Kraft  Basler  Domherr  82,17.  111, 
18.  114,23.  n°  181  Tr. II ,60,9. 

Heinrich  von  — Basler  Domherr  82,16. 
Siegmund  von  — Basler  Domherr  n®  181  Tr.  II, 
60,9. 

Lauwil  Luiwilre  in  üaselland  sw.  Liestal  46,25. 
I.azariter  316,27. 

Leccacorvus  Johannes  canonicus  Placentinus  253,3 1 • 
Leibersheim  I-eiucrathcsheim  abgegangener  Ott 
im  Elsas»  bei  Rixheim  b.  Mülhausen  11,10. 
I.eidikofcn  Laidolvincliova  I.echdenchouen  I.ech- 
dcncouen  Leidinchouen  Letchdcncouen  abge- 
gangener Ort  in  Baden  zwischen  Weil  und 
Haltingen  1,15.  24,4.  26,6.  27,40.  38,41.  49,13. 
Leimen  Leimin  Leimun  Leymen  Leymin  im 
Eisass  sw.  Basel. 

Billung  von  n*404  Tr.  II,  120,1 6. 

Konrad  von  123,35,40.  137,40.  Basler  138,12. 
245,17.  281,30. 

Leiningen  Liningen  in  der  bayrischen  Rheinpfalz 
sw.  Worms. 

Graf  Embecbo  [Emich  IV.]  von  36,1. 
Leiuerathesheim  s.  Leibersheim. 

Lentpni  Engel  102,40. 

Gisela  102,40, 

Johann  102,40. 

Philipp  102,40. 

I.engnau  I.enginnanc  im  Aargau  so.  Zurzach. 
Konnid  von  170,12. 

Lcnzhurg  l.enzeburch  im  Aargau  o.  Aarau. 

Graf  Ulrich  von  26,20. 

Leobari  us  s.  Lauber. 

Leopold  Liupoldus  Lupoldus  s.  Kirchen. 

Lesti  Werner  Kleriker  138,11.  187,10. 
Lctchdencouen  s.  Lcidikofen. 
an  lette  s.  Öflingen  Lokalitäten. 

Leuggern  im  Aargau  s.  Waldshut  97,18.  309,26. 

Johaniterhaus  dort  309,26. 
uffm  under  leun  s.  Wehrathai  Lokalititcn. 

Lcwin  Heinrich  an  dem  230,41. 

Leymen  leymin  s.  Leimen. 

I.ieba  175,96.  201,38. 
ihre  Kinder  Agnes  175,36.  201,39. 

Hugo  175,36.  201,39- 
Johannes diaconus  175,32.  Münster- 
kaplan 201,38. 

Liebauge  LiebÄga  Heinrich  der  Sattler  352,4. 
Liebegg  Liebegge  im  Aargan  sö.  Aarau. 

Arnold  von  — Leutpriester  in  Schottland  348, 
3«.  349,2. 

Liebenberg  Liebinberc  in  Zürich  nw.  Rapperswil. 
Ulrich  von  — R.  Reichsdienstmann  122,4. 


Geschwister. 


Liehensiein  Heinrich  von  303,10. 

seine  Witwe  Bertha  303,10. 

Liedertswil  Liedirwilre  in  Baselland  w.  Walden- 
burg 46,25. 

Liel  Liela  in  Baden  nw.  Kandem  am  Kusse  des 
Blauen  46,17. 

Wirt  Heinrich  189,35. 

Lienheim  Liehain  Lienhein  in  Baden  ö.  Zurzach 
15 1,10,17. 

Licoltingen  s.  Glovelier. 

Liestal  in  Baselland  sö.  Basel. 

Heinrich  von  — Mönch  von  St.  Alban  330,12. 
s.  Heinrich  der  Schmied. 

Johann  von  — s.  Basel  Domstift  Kapläne 
.Schaffner. 

Lietfrid  I.iutfridus  Luitfridus  Lutfridus  11,23. 

55,33.  s.  Buschweilcr  — Pfirt. 

Lieu-croissant,  Locus  crescen*  Kloster  bei  Ile 
s/Doubs  in  Frankreich  sw.  MontbUiard  41,19. 
173,11.  310,32. 

Ligkerd  s.  HaUcrmclherin. 

Limburg  Limpurh  Herzog  [Heinrich  III. J von 
35,44. 

Liningen  s.  Lciningcn. 

Liubere  Konrad  239,14. 

Liukardis  s.  Ludwig. 

Liupoldus  s.  Leopold. 

liutenloch  s.  Rhcinfelden  Lokalitäten. 

I.iutfridus  s.  Lietfrid. 

Liutoldus  s.  Lütold. 
hinder  vier  eegen  lo 
niderthalp  der  frouw-n  lo 
hinder  dem  rem  langen  lo 
Lobarius  s.  Lauber. 

Lobcguzzcn  s.  Laubgassen. 

in  dem  loche  s.  A lisch wil  Lokalitäten. 

LJcherin  Ita  von  ltcnken  274,17. 

Lodewicus  Lodowicus  Lodwicus  s.  Ludwig. 

I.Sfcn  Lohn  s.  Laufen. 

L$fenberc  Lottinherk  I.ofinberc  s.  Laufenburg. 
Logeinheim  l.agclen  im  Eisass  w.  Neu-Breisach. 

Kirche  32,16.  Leutpriester  Ul.  31,27. 

Loibarius  s.  Lauber, 

ze  gesen  löli  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Lombard  Lumbardus  Heinrich  R 193,31. 
Lombardei  Lombard ia  74,16. 

I.ongns  s.  Lang. 

Loos  jetzt  Borchlocn  in  Belgien  nw.  Lilttich. 

comcs  de  Lono  36,4. 

LSphen  s.  Laufen. 

Lörrach  Lorach  Loracha  l.orache  I.oraha  Lörrach 
Lorrache  Lorracho  LSrrachum  in  Baden  nö. 
Basel  10,9.  14,17.  23,44.  26,2.  27,36.  38,37. 
49,8,  n*125Tr. II,  17,23.  329,3t5. 

Kirche  10,9.  14,17.  23.44.  26,2.  27,36.  38,37 
49,8.  n°'J0Tr.lI, 38,16. 

Ritter  von  104,34. 


s.  Allschwil 
Lokalitäten. 


Urkundentmch  der  Stadt  Hasel. 


51 


Digltized  by  Google 


402 


Lönrach  — Lützel. 


Albert  von  — R 30,2. 
lterthold  der  Maurer  von  103,17  ) n , 
konrad  der  Maurer  von  103,17  j 
Hujjo  von  — R 331,10. 

Johann  von  30,2. 

Menlin  von  30,2. 

Lorsch,  monas'eriumLaurishamenseLaurissamensi 
s.  Nazarius  in  Hessen  ö.  Worms  1,81,34.  2,6, i 
Losi  der  Meier  119,22. 


Luphenstein  s.  Lupstein.  [?] 

Lupoldu*  s.  Leopold. 

Lupsingen  Luhesingin  Luhsingen  in  Baselland 
sw.  Liestal  40,25. 

Rudolf  von  n° 406 Boos 53,2 5. 

Lupstein  I.uphcnstein  [?]  im  EUass  ö.  Zahern. 

Nimelung  von  — R n#266Tr.II,  72,2. 

Lupus  s.  Wolf. 

lusebuhel  s,  Basel  Lokalitäten. 


Lothar  Lotarius  s.  Deutschland  — Rom  Kardinal- 
diakonen. 

Lothewicus  s.  Ludwig. 

Lothringen  I.otharingia  Herzog  Diebold  [Lj  von 
62,43. 

Loubarius  s.  Lauber. 

Loubegaccen  s.  Laubgassen. 

Louberc  s.  Lauber. 

Loufemherch  s.  Laufenburg. 

Loufen  s.  laufen. 


Lowelin  Konrad  Ratsherr  240,22. 

Löwenberg  Lowembcrch  Lowenberc  l.5winberc 
in  Bern  nw.  Delsberg  nahe  der  Grenze. 
Heinrich  von  106,31.  137,13.  R 193,32.  221,2». 
Lubesingin  Luhsingen  s.  I.upsingen. 

Lucas  s.  Rom  Kardinalpricster. 

Lucela  s.  Lützel. 

luchsbrunnin  s.  Wchrathal  Lokalitäten. 

Lucila  s.  Lützel. 

Lucius  s.  Rom  Papst. 

Luderae  Ludirn  s.  Luttern. 

Ludwig  Hludowicus  Lodewicus  L&dcwicu*  Lodo- 
wicus  Lodwicus  Lothcwricus  Ludewicus  Lud-  1 
wicus  284,15.  seine  Krau  Ltukardi*  284,15. 
deren  Tochter  Adelheid  s,  Watt  weiter  — Bayern  ' 

— Basel  Bischof  — Basel  St.  Peter  Chorherren  ! 

— Blotzheim  — der  Krämer  103,16.  114,2. 
118,21.  131,22.  BvB  163,12.  BvB  175,1.  n°2t>3  j 
Tr.  1,592,24.  BvB  213,27.  BvB  n* 295 Tr.  1,631, 
11.  BvB  245,16.  BvB  246,4.  B im  Rat  250,17. 
BvB  259,39.  265,26.  BvB 279,20.  281,30.  331,10.  j 
333,14.  seine  Brüder  Heinrich  103,16.  118,22. 
BvB  163,18.  BvB  213,28.  Peter  diaconu*  114,1. 
Priester  131,22.  s.  Basel  St.  Peter  Priester,  sein 
Sohn  Konrad  Conradus  Ludewici  265,26.  352,3». 
353,31.  — Krämer  — Deutschland  — Froburg 

— Laufen  Vikar  — Olten  — Pfirt  — der  Priester 
103,10.  s.  Basel  St.  Peter  Chorherren  — Sinnig».  J 

Lügardis  s.  GresÜn. 

Lugdunum  s.  Lyon. 

Luitfridus  s.  Lictfrid. 

Luiwilre  s.  Lauwil. 

Lumbardus  s.  Lombard. 

Lulwile  s.  Z tillwill. 

I.ümschweiler  I.umswilr  im  Eisass  nö.  Altkirch. 

Meier  Riidegcr  n*392Tr.  II,  111,3  f.  112,3. 
Luodoldistorf  Lutolstorf. 


Lutenbacum  s.  l.autcnhach. 

Luterbach  &.  Luiterbach. 

Lutfridus  s.  I.ictlrid. 

Lütold  Livtoldus  Luitoldus  I.Stoldus  Lültoldus 
88,1t.  234.10.  313.25.  s.  Aarburg  — Basel 
Bischof  — Basel  Domherren  — Konstanz  — 
Gessler — llasenhurg  — Röteln  — der  Schuster 
seine  Söhne  Johann  233,26.  Werner  233,26. 
— Steinen. 

Lutolstorf  Luodoldistorf  heute  Courroux  in  Bern 
ö.  Delsberg  46,21. 
ßurchard  von  n°406  Boos 53,25. 

Lutter  l.uthera  Lutrum  im  Klsass  so.  Pfirt. 

H.  von  n°289Tr.l  1,74,1 9. 

Rüther  von  n° 75 Tr.  II, 36. 13. 

Lutterbach  Luterhach  im  Elsas*  w.  Mülhausen. 

Heinrich  von  — s.  Basel  Domherren. 

Luttern  I.udernc  l.udirn  im  Eisass  w.  Dammcrkirch. 

Konrad  von  — R 281,26.  R 285,16. 

Lüttich  Leodium  Lutheche  Bischof  [Rudolf]  35,42. 
Michael  von  — Notar  267,43.  scriniarius  der 
römischen  Kirche  269,30,40.  272,14. 

Liltzel  Lucela  Lucila  Luzela  Luzila  Luzzela, 
Lucelense  cenobium,  domus  Lucelensfc  im  Elsas« 
sw.  Pfirt  und  in  Bern  nö.  St.  Ursitz  auf  der 
Schweizergrenze  20,12.  22,38.  28,25.  34,17.  36,9. 
11.33.  48,2.  74,31.  75,2.  160,27.  191,9 f.  285,21. 
311,27.  31  1,12. 

Abt  Konrad  39,6. 

Konrad  [von  Rodersdorf]  54,31.  66,41. 
70,24. 

[Thiemo  von  Ramslcinj  157,31. 

[Werner]  241,37.  259,24.  n°415Tr.II, 

128,6.  311,25. 

Konrad  317,20.  n°  440Tr.  11, 144,10.  349, 
20.  356,14.26. 

Keller  Ulrich  106,29. 

Convent  fratres  55,16  f.  n*415Tr.  II,  128,6. 

311,25.  317,21.  n# 440Tr.lI.144.il. 
convcrsi  Kuno  von  — magister  in  Atten- 
aehwefler  n* 415 Tr.  11,128, 19.  nMiOTr.II. 
144,21.  312,6. 

Heinrich  von  Hauenstein  n 8 41 5 Tr.  II,  128,19. 
312,6.  318,3. 

Werner  Rebmann  n°440Tr. II,  144,21. 
Grosskeller  Mar«(uard  n°440Tr. II,  144,20. 

Peter  n°415Tr.  11, 128,17.  312,4. 


Lttopthurf  s.  Laupcrsdorf.  Mönche  Johann  Bauler  317,39. 

Luozela  s.  Klein-Lützel.  . . Bischof  n* 440 Tr.ll,  144,20. 


Digitized  by  Google 


Lützel  — Marquard. 


403 


Mönche  Heinrich  Bischof  n°41ÖTr.  II,  128,18.  I 
312,5. 

Hugo  Priester  von  Bur»  138,33. 

Konrad  von  St.  Michael  318,1. 

Konrad  Prudencia  n* 4 15 Tr. II,  128,18. 

312,5. 

Walther  Laie  138,33. 

Sänger  cantor  Hugo  n® 440 Tr. II,  144,20. 

II.  von  — Schaffner  des  Richard  von  Gliers 
n°  485Tr.il,  174,1. 

Ulrich  von  205,10.  258,27. 

Walther  von  07,21.  71,40. 

Häuser  in  Basel  34,18.30,10.  48,3.  74,32.  75,1  f. 
in  Mülhausen  74,32. 

Klein-Lützel  Lvoiela  minor  Luzila,  ecclesia  b. 
Marie  in  minori  Lucela,  kilche  s,  Marien  zfi 
kleinen  Lützel,  das  Dorf  in  Solothurn  w.  Laufen, ' 
das  »Klösterlein«  im  Eisass  sö.  Pfirt  an  der  ! 
Grenze  40,26.  n#75Tr.  11,35.25.  54,18.  n°200 
Tr. II, 71, 6.  n°  429  Tr.  II,  138,24.  n®483Tr.II,  | 
172,9,14. 

Chorherren  n°  429  Tr.  II,  139,4. 
prelatus  n® 429 Tr.  II,  139,7. 
an  der  luz  s.  Sulzmatt. 

Luzern  Werner  Stanner  Starnati  von  339,17. 

Lyon  Lugdunum  129,28.  132,21.  135,29,41.  139, 
39.  141,38.  141,3.  145,7,41.  147,1,22.  148,5,25.  | 
149,8,27.  150,18,37.  151,16,39.  152,26.  153,15. 
154,22.  155,13.  100,7,9.  167,33,43.  172,10,15. 
173,8.  178,22.  180,38. 

Diözese  200,23. 

M. 

M.  s.  Basel  St.  Leonhard  Propst  — Neuenburg 
Schultheis*. 

Macelio  . . *ub  291,18. 

Macenhcin  s.  Matzenheim, 

Macerel  Johann  R n*441Tr.II,l45,4. 

Werner  R 205.6. 

dessen  Söhne  Rudolf  205,6  f. 

Ulrich  205,6  f. 

Machstat  s.  Magstatt. 

Madhach  s.  Mappach. 

Magdeburg  Erzbischof  [WichmannJ  .'15,40. 
Magister  cocorum  coquinc  s.  Kuchimeister. 
Magister  panis  pistorum  s.  Brotmeister. 

Magstatt  Machstat  Magstal  Muhstat  im  Elsas»  sö.  | 
Mülhausen  24,6.  20,8.  28,2.  49,18.  05,29. 
n°440Tr.  11,144,15. 

Iturchard  von  — BvB  120,18.  n® 443 Tr.  II,  152,2. 

dessen  Tochter  Margaretha  n*443Tr.U,  152,2. 
Walther  von  — BvB  n°443Tr.  II,  152,7. 

Werner  von  — Basler  138,12.  BvB  163,15. 
Wilhelm  von  — BvB  301,6. 

Ober-Magstatt  superius  Mahstat,  superior  villa 
11,6.  n°443Tr.II,  151,24. 

Nicdcr-Magstatt  inferius  Mahstat  11,8. 


Mailand  Mediolannm. 

Domherr  Comcs  de  Casate  253,30. 

St.  Lorenzo  Propst  Ardicio  de  Comite  253,32. 
Rudolf  von  224,12. 

Mainz  3,20.  199,23,27. 

Erzbischof  Gerhard  [I.  WildgrafJ  Erzkanzler 
199.24.  20-4,2. 

Heinrich  [I.]  Krzkanzler  26,22. 
Siegfried  [II.  von  Eppstein]  Erz- 
kanzler 63,8. 

Werner  [von  Eppstein]  Erzkanzler 
n®4  11  Tr.li,  127,21. 

Maisprach  Meisprache  in  Baselland  sö.Rheinfelden. 

Konrad  von  n°75Tr.  11,36,12. 

Maler  pictor  s.  Berthold. 

Mangold  Manegoldus  Manigoldus  Manewgaldus 
R 6,2.  202,20.  s.  Basel  Dompropst  Diener  — 
Beuggen  — Penis  — Nager  — Neuenburg  — 
Römer  — Zi  rischer. 

Mansfeld  Mannesveit  GrafBurchard  [VI.  Burggraf 
von  Magdeburg!  63,1. 

Manvirtrib  Konrad  BvB  240,28. 

Mappacb  Malihuch  in  Baden  sw.  Kandern. 

Heinrich  von  — Dekan  im  Wiescnthal  223,8. 
Marbach  Marpach  Marpachc  im  Eisass  n.  Rufach 
05,36.  234,7.  30LH,  309,20. 

Abt  Friedrich  301,9.  Heinrich  104,3. 

Keller  Friedrich  104,3. 

Convent  301,9. 

Propst  Bernhard  39,6. 

Marc  s.  Marx. 

Marcalcus  s.  Marschalk. 

Marchwardus  Marcohardus  Marcquardus  Marcuardus 
».  Marquard. 

Margaretha  s.  Etbelin  — Gliers  — Heinrich  der 
Schmied  von  Liestal  — Johann  der  Schüler  — 
Magstatt  — Neuenburg  — Wichmann. 

Marinus  *.  Rom  Vicekanzler. 
am  Markt  in  Foro  Konrad  1 10,36. 

Märkt  Matcra  Matir  Matra  Matrc  Matro  Mcrcht 
Merget  in  Baden  n.  Basel  111,12. 

Kirche  33, 8.  42,23.  58,39.  05,12.  72,24  f.  73, 
•29.  111,14.  221,84.  222,1  f.  223, 3f.  298,36, 
39.  299,28. 

Kirchherr  Leutpriester  Albert  138,10.  222,8,37. 
parrochiani  Iturchard  72,21. 

Konrad  72,21. 

Hcrnfrid  72,20,33.  73,29. 

Rudolf  72,70. 

Heinrich  Walch  von  222,33. 
Werner  72,21. 

Wolpert  72,20. 

Patron  der  Kirche  Heinrich  Walch  222,1. 
Marpach  s.  Marbach. 

Marquard  Marchwardus  Marcohardus  Marcquardus 
Marcuardus  Margwardu*  sein  Sohn  Berthold 
BvB  239,25.  810,27.  s.  Allschwil  — Basel  Dom- 
herren  — Basel  St.  Leonhard  Propst  — Lützel 
Grosskeller  — der  Schmied  57,16.  — Scierli 
— Walther«  de«  Meiers  von  Hundsbach  Bruder 
325,7.  — Wolhusen. 


Digitized  by  Google 


404 


Marschalk  — Metzger. 


Marxchalk  M areal  cus  Marscalcus  Marschallus  s. 
Basel  Bischof  Ämter. 

G.  105,7. 

Jakob  R 215,22.  R 246,8.  Ritter  im  Rat  250,1 1. 
R 265,29.  R 304,15. 
sein  Diener  Werner  215,24. 

Peter  77,35.  R 108,24. 
s.  Staufen. 

Manitu  Rudolf  339,20.  sein  Sohn  Heinrich  339,20. 
Martin  338,24.  diaconus  n° 298 Tr.  11,75,1 9. 

St.  Martin  s.  zur  Platte. 

Johann  von  242,2.  BvB  279,21.  310,26.  BvB 
342,12. 

Marx  Marc  Ulrich  231,9.345,23. 

Ma*ac  Masach  Burchard  187,10.  319,23. 

Maser  Masir  Johann  Ratsherr  in  Basel  240,19. 
242,3.  BvB  246,6.  205,26.  310,26.  BvB  312,12. 
sein  Bruder  Konrad  242,3. 

MasmUnster  Masemunster  Masmunsterc  vallis 
Masonis,  vallis  Mazonis  im  Elsas*  w.  Mülhausen. 


; vallis  Mazonis  s.  Masmünster. 

I Mechtild  Mjchtildis  Mechtildis  Mehtildis  Mehlilt 
| s.  Bellingen  — Bretcre  — Konrad  — Konrad 
der  Maurer  — Krämer  — Döttingen  — Elbelin 
— Ertüsch  — Fassbind  — Fuchs  — Gowelin 
— Johann  der  Apotheker  — Mönch  — Münz* 
meister  — Neuenburg  — Oberwil  — zur  Platte 
— Roth  — zum  Thor  — Vardel. 

Medetaxius  339,26. 

Mediolanum  s.  Mailand. 

Mcicnlicim  Meginhcin  Meigcnheim  Meyhenheim 
im  Elsas*  n.  Ensisheim. 

. . von  234.9. 

Konrad  von  — R 112,22. 

Rudolf  von  164,6. 

Meier  vülicus  villici,  ftlius  villiei  Heinrich  s.  Basel 
St.  Peter  Chorherren  — Heinrich  — Haningcn 
— Johann  BvB  108,26.  BvB  120,16.  n°  181 
Tr.  11, 60, 12.  BvB  137,4.  BvB  140,25.  289,21,8«. 
BvB  297,4.  — Losi  — Vechtili  Heinrich  349,22. 
sein  Schwiegersohn  Albert  319,22.  — Walther. 

Meierli  Konrad  BvB  279,21. 


Kloster  Abtissin  109,2. 


Meinfrid  s.  Basel  Prediger  Brüder. 


Vogt  109,3. 

Burchard  von  193,41. 

Friedrich  von  55,36. 

Heinrich  von  — Mönch  zu  St.  Alban  102,14. 
160.28. 

ze  matebrustin  s.  Allschwil  Lokalitäten. 

Matera  s.  Märkt. 

Mathias  s.  Eptingen  — Kufach. 

Matir  Malra  Matre  Matro  *.  Märkt. 
zur  Matte  zer  Mattun  zir  Mattun. 

11.  — von  Allschwil  n*  485  Tr.  11, 174.5. 

sein  Sohn  H.  n° 485 Tr.  II,  174,6. 

Heinrich  — von  Attenscliweiler  n°485Tr.H, 
173,2«. 

Matzenheim  Macenhein  im  Eisass  sö.  Strassburg.  I 
Siegmund  von  — Bürger  von Schlettstadl  280,13  f.  | 
seine  Frau  Gerin  280,14  f. 

Maulburg  Miulberc  Mulberc  in  Baden  nö.  Lörrach 
169,35.  203,3.  238,23.  239,2. 

Lokalitäten. 

buchhalde  Bergabhang  südlich  der  Wiese 
zwischen  Höllstein  und  Maulhurg  355,40. 
elbishach  Alsbach  fliesst  gegenüber  Maul- 
burg vom  Scheinberg  in  die  Wiese  238,25. 
ringolstal  vgl.  Rindeistein  Schlucht  des  j 
Scheinbergs  gegen  Langenau  und  Maul- 
burg 238,25. 

rotinbach  Rothenbach  Abhang  des  Schein* 
bergs  gegen  Enkenstein  n.  Maulburg  238,26. 
schivlberg  Scheinberg  n.  Maulburg  203,2. 
Kirche  169,35. 

Leutpriester  Andreas  122,32.  231,6. 

Berthold  der  Müller  von  355,39. 

Ruggoz  von  355,39. 

Maurer  cementarius  murarius  s.  Basel  — Berthold 
— Konrad  — Peter. 


Meisprache  s.  Maisprach. 

Meisterli  Meslirli  Rudolf  BvB  100,34.  187,1. 
seine  Frau  Bertha  187,4.  seine  Kinder  Anna 
187,5.  Hemma  187,5.  Judenta  187,5.  Werner 
187,5. 

mcisunbach  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Melior  s.  Rom  Knrdinalpricster. 

Meliot  Peter  — von  Hegenheim  R 163,37.  164,10. 
Mellingen  im  Aargau  sü.  Brugg  127,4.  326,3. 
MeHsdorf  Melistorf  im  Aargau  sw.  Kaiserstuhl. 
Konrad  von  — Johanniter  229,6. 

Walther  von  — Johanniter  229,6. 

Menün  s.  Basel  Lokalitäten  — Lörrach. 

Mercht  Merget  s.  Märkt. 

Merschant  Merchant  Hugo  86,31.  118,23. 

Ulrich  331,11.  BvB  349.40. 

Merten  in  der  niederländischen  Provinz  Limburg 
nw.  Aachen  3,8. 

Messerschmied  faber  cultcllorum  s.  Reslin. 
Meslirli  *.  Meisterli.  * 

Mett  Meten  Metin  Metten  Metto  in  Bern  b.  Biel 
10,33.  14,30.  24,6.  26,8.  28,1.  38,43.  49,15. 
mettelon  s.  Webrathai  Lokalitäten. 

Mettenberg  Bergrücken  in  Bern  n.  Dclsberg  54,16. 
Mettcr  Konrad  — von  Rheinfelden  258,12. 
dessen  Töchter  Anna  258,12.  Frau  de«  Johann 

258.13. 

Christina  258,13.  Frau  Rciners 
des  Amtmanns  von  Basel 

258.14. 

Metz  Bischof  Konrad  fl.  von  Scharfenberg’  Kanzler 
63,7.  s.  auch  Speier. 

[Jakob  von  Lothringen]  199,25. 

Metzerlen  Mezherlon  in  Solothurn  sw.  Basel  am 
nördl.  Abhang  des  Blauen  46,21.  57,25. 
Metzger  s.  Basel  — Eppo  — Hagenthal  — Hugo 
— Säckingcn. 


Digitized  by  Google 


Meyhenheim  — Müllhcim. 


405 


Meyhenheim  s.  Meienheim. 

Meywilcr  Minrewilre  abgegangener  Ort  im  Klsass 
bei  Ammerschweier  nw.  Kolmar. 

Rudolf  von  — Sohn  Haldemars  292,9. 
seine  Frau  Hedwig  292,10. 

Michael  s.  Franzoni  — Lüttich. 

St.  Michael  Konrad  von  — Mönch  in  Lützel  318,1. 
Michelbach  Michelcnbah  Michilcnkach  Michilen- 
bahe  Michilinbach  Michilnbach  Michilnbah  im 
Klsass,  w.  Hasel  10,31,36.  14,29.  24,5.  26,7. 
27,42.  38,42.49,15. 

Chorherr  Azo  10,39. 

Kloster  118,29. 

Leutkirche  118,29. 

Michelfeld  Michelveld  Michelveit  Michlenuelt 
im  Eisass  nw.  Hasel  278, 1 8 f.  332,27. 

Acker  daselbst  bonachcr  278,39. 

Kloster  341,28. 

Äbtissin  338.15.  n°486 Tr.  11,174,15.  Ita  341, 
32,38. 

Bruder  Konrad  von  Laufenburg  342,9. 
Convent  338, 15.341 ,33, 38.  n° 486  Tr.  11,174, 16. 
Schwestern  Agnes  342,9. 

Hercha  342.9. 

Miecorth  in  Bern  ö.  Pruntrut. 

Heinrich  von  — Bürger  von  Mülhausen  97,23. 
Wilhelm  von  — BvB  97,27. 

Minrewilre  s.  Meywiler. 

Ober-Minscln  in  Baden  ü.  Lörrach  294,23. 
Minzenberch  s.  Münzenberg. 

Mivlberc  s.  Maulburg. 

Mivlnhusen  s.  Mülhausen. 

Moderswile  Moderswrilre  s.  Movelier. 

Mccli  Brüder  200,24,35. 

Miehlin  im  Aargau  ö.  Rhcinfclden  294,23. 
Moicliinhein  Konrad  343.26. 
molendinarius  molitor  s.  Müller. 

Mömpclgard  mons  Biligardis  in  Frankreich  sw. 
Beifort. 

Johann  von  — Diakon  175,41. 


[Hugos  II.  Söhne]  Konrad  [II.  von  St.  Martin] 
R im  Rat  250,13.  R266. 
30.  R 279,17.  RBvB 
309,2.  R310,23.  R345, 
27,30. 

seineFrau  Mechtild  345,27. 

Hugo  [II1.J  114,3.  R 143, 
15.  R 159,24.  R 297,2. 
s.  auch  Basel  Vogt. 

Hugo  [1V.J  278,21.  279, 
13,24.  junior  31. 

Mönchenstein  Munchenstein  in  Basclland  sö.  Basel 
Gipsgrube  71,15. 

monetarius  s.  Münzmeistcr. 

Montignez  in  Bern  n.  Pruntrut  113,2.  210,4. 

Morbachum  Morbacum  s.  Murbach. 

Morsbach  wohl  Möschbach  Häusergruppe  bei 
Heinwil  46.21. 

Ober-Morschweier  Morswiler  im  Klsass  sw.  Kolmar 
234,11. 

Ober-  oder  Nieder-Morschweier  Monwilre  im 
Klsass  sw.  oder  nw.  Kolmar  oder  Ober-  oder 
N ieder-Morsch weiler  nö.  Altkirch  oder  w.  Mül- 
hausen 2l,s.  26,7.  27,41.  38,42.  49,14. 

Morschweiler  Morswiir  wahrscheinlich  Nieder- 
Morechweller  im  Klsass  w.  Mülhausen  [oder 
Ober-Morschweiler  nö.  Altkirch?] 

Dekan  Konrad  n°374Tr.II,94,9.  n#392Tr.lI, 

111,2. 

Nieder-Morschweiler  im  Klsass  w.  M ülhausen  160,2  6. 

vor  deme  mösachire  s.  Benken  Lokalitäten. 

Mospach  s.  Müsbach. 

Motesilo  Nicolaus  de  .181,35. 

Movelier  Moderswile  Modert wilre  in  Hern  nw. 
DeUberg  n°75 Tr. XI, 35,88»  n°  266  Tr.  11,71,5. 
Kuno  von  n°75Tr.  11,36,14. 

Muhen  im  Aargau  s.  Aarau  34-1,9. 

Mfiio  Burchard  352,31. 

Mulberc  s.  Maulburg. 


Mönch  Monachus  Münch  Munech. 

Hof  in  Hasel  109,81,14» 

. ■ — von  Hasel  97,19. 

Hugo  fl.J  40.24,  s.  auch  Basel  Vogt. 

[seine  Söhne]  Konrad  [I.]  77,36.  R 88,23. 

Basler  92,32.  s.  auch  Basel 

Schultheiss. 

Hugo  [II.]  67,20.  71,39.  77,37. 

RvB  87,9.  98,4.  R 103,12. 

R 108,23.  RI  10,1 9.  R 11 1,38. 

R 114.2,31.  R 116,2.  123,23. 

R 143,14.  R 159,24.  R 183,34. 

R 193,85.  RvB  210,7. 

[Konrads  I.  Söhne]  Günther  [von Stettenberg] 
300,25. 

Heinrich  (I.  von  Lands- 
kron]  RvB  233,39.  R 
240,18.  R 297,2.  300, 
25.  s.  auch  Basel  , 
Bürgermeister, 
seine  Gemahlin  [Weren-  ! 
trud]  von  Wangen  ! 
3233,99. 


Mülhauten  Mivlnhusen  Mulerhusen  Mulnhusen 
im  Klsass  nw.  Basel  74,32.  1045,38.  136,39. 
Schultheiss  Konrad  Schwab  Suevus  106,81. 

Vogt  S.  80,16. 

Bürger  136,9f.  137,5. 

. . von  288,33.  290,13. 

Werner  von  — s.  Basel  St.  Leonhard  Chorherren, 
s.  Junge  — Miecorth  — Pinguis  — Regishein 
— Scpt  — Schncwlin  — Walhcim  - — Watt- 
weiler. 

ze  der  muli  s.  Allschwil  Lokalitäten, 
an  dem  mulin  wege  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
Müller  molitor  molendinarius  mulnere  s.  Basel 
St.  Alban  — Berthold  — Burchard  — Rhein- 
felden  — Ulrich  — Werner. 

Müllhcim  Mulhein  Mulnheim  Mulnhein  in  Baden 
sw.  Kreiburg  46,19.  189,13. 

Konrad  von  189,13. 

dessen  Bruder  Berthold  169,35. 

Friedrich  von  — R 59,16.  R 73,9. 


Digitized  by  Google 


40(i 


Mümliswil  — vom  Neuen  Keller. 


Mümliswil  Mumbliswite  Mumeliawile  Mumeliswilere 
in  Solothurn  w.  Olten  46.21. 
magilter  Johann  von  110,19. 

Hugo  von  — s,  Basel  Domherren. 

Münch  Munech  s.  Moncli. 

Munchenstein  s.  Mönchenstcin. 

Münster  im  Granfeld,  S.  Gerwuuu,  Grandisvallis 
in  Bern  nw.  Solothurn  51,9.  210,3. 

Propst  Berthold  (von  PfirtJ  141,21.  145,31. 
150,14,19,33.  154,39. 

Siginand  28,11. 

Chorherr  Rudolf  »17,16.  71,87. 

Münster  im  Gregorienthai,  vallis  monasterii  s. 
Cregorii  im  Eisass  sw.  Kolmar  n°411Tr.lI, 
127,2,15.  333,26. 

Abt  Heinrich  39,6. 

Ortlieb  28,9. 

Münstereifel  monasterium  in  Eflia  in  Preussen  sw. 
Bonn. 

Propst  1 . Kölner  Domher  203,37. 

Münzenberg  Minzenbcrch  in  Hessen  n.  Friedberg. 

Ulrich  (I.J  von  — Rcichskämmercr  63,3. 
Munzingen  Munzingin  in  Baden  sw.  Freiburg. 

Heinrich  von  — Mönch  von  St,  Alban  102,15. 
Mtinzmeister  monetarius  magister  moncte  s.  Diet- 
rich — Johann  — Johann  281, 12f.  seine  Frau 
Mechtild  281,16.  — Rudolf  - Werner. 
Muothereshcim  wahrscheinlich  Mietersheim  ahge- 
gangener  Ort  im  Eisass  ü.  Etuisheim  3,17,33. 
Murbach  Morbachum  Morhacum  Mflrbacum  im 
Eisass  nw.  Gebweiler  53,29.  192,29.31. 

Abt  Arnold  53,28.  55,10. 

Konrad  39,5. 

Diebold  192,24. 

Egelolf  28,8. 

Hugo  62,42.  65,35. 

Capitel  Convent  55,17.  192,24,25. 

Keller  Arnold  55,80. 

Custos  Konrad  55,30. 
hospitale  340,34.  n°445Tr.IT,152,16. 
Leutpriester  Ulrich  55,32. 
ministeriales  56,14  f. 

Mönche  Konrad  von  Ongersheim  55,31. 

Johann  Felicitas  55,32. 

Ulrich  Schwab  55,32. 

Werner  55,32. 
spitalarius  Gerung  55,31. 

Muri  im  Aargau  Kloster  115.H. 

Leutkirche  115,9. 

Murten  in  Bern  w.  Bern  206,2,6,32. 

Müshach  MÄspah  Muospach  Müsbach  Müspach 
im  Eisass  w.  Basel  10,28.  130,23. 

Konrad  von  — BvB  304,6.  2139,31. 

Kuno  von  — der  Scherer  BvB  195,6.  BvB  245, 
35.  240,18.26,81.  Bim  Rat  250,19.  BvB  288, 
32.  BvB  290,14.  BvB  296,25.  310,13. 
seine  Frau  Gisela  195,6.  245,35.  246,19. 
Witwe  288,28,31.  289,35.  290,14.  296,25. 
310,13.  s.  Hugo  zum  Hirschen. 

Werner  Priester  175,10. 


Mittel-Müsbach  n# 4 85  Tr.  II,  1 73,7. 

C.  von  n°485Tr.H,  174,6. 

Nicder-MtUhach  inferius  Mfapach  Johann  und 
Niklaus  Berner  von  130,20. 

Mutzwiler  Muzwilr  Muzzewilre  heute  Montsevelier 
in  Bern  ö.  Delsberg. 

Heinrich  von  --  R 279,19.  R 324,4. 

N. 

Nabo  Werner  231,16.  sein  Hrudemohn  Konrad 
231,17. 

Nadelberg  s.  Basel  Lokalitäten. 

Nager  Mangold  — der  Spielmann  248,18. 

seine  Frau  Gertrud  248,19. 

Neapel  205,35. 

Gregorius  von  — s.  Rom  Papst  Kaplan. 
Prediger  lector  Jakob  272,10. 

Nefo  Burchard  der  124,12. 

e 

seine  Frau  Uticha  124,14. 

Neifen  Nifle  in  Württemberg  nü.  Reutlingen. 

Heinrich  von  63,2. 

Nellenburg  in  Baden  w.  Stockach. 

Graf  Burchard  von  4,5. 

Neuenburg  Niuwinburc  Ntlwcmburch  Nuwenburch 
Nüwenburch  Nuwenburg  Nuwimburch  in  Baden 
n.  Basel  am  Rhein  189.30. 

Bürger  s.  von  Basel  — Weiler. 

Leutpriester  H.  59,13. 

Schultheis*  M.  80,15. 

Rüdeger  R 189,33. 

Gerung  von  187,31. 

Johann  von  s,  Basel  Prediger. 

Mangold  von  86,29.  BvB  187,22. 
seine  Witwe  Margaretha  187,22. 
deren  Schwestern  Gertrud  187,24.  Frau  Kon- 
rads  187,28. 

Mechtild  187,2  4.  Schwieger- 
mutter des  Gerung  von 
Ncuenburg  s.  oben  und  des 
Heinrich  von  Solothurn 
187,30. 

Neuenhurg  Niuwinburc  Niwenburc  Niwenburch 
Niwinburc  Novum  Castrum  Nüwemburch  Nuwen- 
burc  Nuwenburg  Wälsch-Neuenburg  am  See. 
Graf  Berthold  s.  Basel  Bischof. 

Graf  Ulrich  [HI.  von  NidauJ  62,45. 

(seine  Söhne]  Heinrich  s.  Basel  Bischof  Coa- 
diutor  — Basel  Domstift 
Archidiakon  archipresbytcr 
Domherren  Dompropst  — 
Basel  St.  Martin  Kirchherr  — 
Deutschland  Kaplan  des 
Königs  — Gross-Hüningen 
Kirchherr  — Solothurn 
PropsL 

Otto  s.  Basel  Domherren  — 
Solothurn  Propst. 

vom  Neuen  Keller  de  novo  cellario  s.  Basel 
Lokalitäten. 

Heinrich  BvB  98,6.  BvB  UH,  14.  BvB  118,5, 
11,14.  BvB  120,16.  BvB  129,35.  BvB  130,5. 
seine  Frau  Agnes  118,11. 


Digitized  by  Google 


Neuenstein  — Oltingen. 


407 


Neuenstein  Xuwinstein  (bei  Rufach?]  343,39. 
Nibelung  Niuelungus  R von  Rufach  125,1.  s. 
Nimelung. 

Ni  k laus  Nicholaus  Nicolaus  sein  Sohn  Rudolf 
220,29.  dessen  Sohn  Rudin  220,28.  s.  Basel 
Domstift  Archidiakon  Keller  — Basel  St.  Leon- 
hard Chorherren  — Berner  — Köln  Machabiier 
Prior  — Krämer  Heinrich  — Heinrich  der 
Krämer  — Infernarius  — Pizzocottis  — Rom 
Kardinaldiakonen  — Titensheim  — der  Zöllner 
BvB  239.25.  — des  Zöllner*  Sohn  188,8.  BvB 
240,23.  BvB  246,*. 

Niederweiler  Wilerc  inferius  in  Baden  ö.  Müll- 
heim 287,30. 

Niero  Berthold  188,7.  n°  263 Tr.  1,593,2. 

Nietatem  . a* 406 Boos 53,28.  sein  Stiefsohn  Hein- 
rich Brenschin  n® 406  Boos 53,23. 

Niffe  s.  Neifen. 

Nigra  Silva  s.  Schwarz wald. 

Nimburg  Nuwenhurc  in  Baden  nw.  Freiburg  104,41. 
Nimelung  s.  I.upstein. 

Niuelungus  s.  Nibelung. 

Niuwinburc  Niwenburc  Niwenburch  Niwinburc 
a.  Ncuenburg. 

Nokerus  46,7. 

Nollingen  Nollingin  Nolingen  in  Baden  ö.  Basel  3,2. 
Kirche  164,14. 

Leutpriester  Peter  von  Rheinfelden  72,16,18. 
Werner  137,37. 

Eckard  von  52,6.  116,38.  132,36.  Bürger  von 
Rheinfelden  164,12.  B.  v.  Rheinf.  179,1. 
Nona  Heinrich  131,24. 

Nordschwaben  Nortswaben  in  Baden  nö.  Basel  s. 
Schopfheim. 

Kirche  355,37. 

Korthamplon  Kirche  St.  Peter  283,6. 

notarius  s.  Schreiber. 

novator  s.  Basel  St.  Alban  — Bischof. 

Novum  Castrum  s.  Neuenburg, 
de  novo  cellario  s.  vom  Neuen  Keller. 

Nuglar  Nugerol  in  Solothurn  sw.  Liestal  29,3. 
46,17. 

Nünningen  Nunnengen  in  Solothurn  sb.  Laufen 
46,28. 

Nurekon  46,27. 

Nüwcmburch  Nuwenburc  Nüwenburch  Nuwenburg 
Nuwimburch  s.  Neuenburg. 

Nuwenburc  s.  Nimburg. 

Nuwinstein  s.  Neuenstein. 

o. 

O.  s.  Biesheim  Meier  — Eglingen. 

Oberdorf  Ouerentorf  im  Eisass  sö.  Altkirch  11,16. 
Oberwil  Obelwilre  Oberwilre  Obirwilr  Obirwilre 
in  Baselland  s.  Basel  10,31.  14,30.  24,5.  26,8. 
27,42.  38,43.  49,15. 

Hugo  von  n°406  Boos  53,11. 
seine  Frau  Mechtild  n°  406  Boos 53,1 1, 


Obster  s.  Basel. 

Obolus  s.  Ilclbling. 

Ochein  s.  Auggen. 

Octavianus  ».  Ostia  Bischof  — Rom  Kardinal- 
bischöfe  Kardinaldiakonen  — Velletri  Bischof. 
Odaccar  s.  Ottokar. 

Odalpret  2,35. 

Odalsinda  s.  Ebo. 

Oddo  s.  Otto. 

Ödelardus  s.  Udelhard. 

Odelricua  Odelrih  s.  Ulrich. 

Otlingen  Hevelingin  Ovelincon  in  Baden  s.  Wehr. 
Lokalitäten : 

in  bicinun  vgl.  Häzeleboden  nö.  Otlingen? 

336.32. 

in  griezenowe  336,35. 

an  lette  letten  w.  Otlingen  336,32. 

Reincelis  eichholz  vgl.  Reinsberg  nö.  Otlingen? 

336.33. 

am  See  Säckinger  See  sö.  Otlingen  (oder 
Weiherfeld  zwischen  Wehr  und  Otlingen?) 
336,88. 

Vogellins  bÄmgartin  vgl.  Vogelacker  w.  Öf- 
lingen?  336,36. 

Otto  von  — R 109,33. 

Ölenberg  Olembcrg  Olinbcrc  Olinberk  im  Eisass 
w.  Mülhausen  n°374Tr.  11,95,3  f.  n*392Tr.lI, 
111,25. 

Propst  155,33.  158,2.  Propst  Otto  n°392Tr.Il, 

111,1. 

Olsberg  Holsperc  llortus  dei  Olisberc  Olsberch 
OLsperch  Olsperch  Olsperk  Olsperg  Ortus  dei 
im  Aargau  s.  Rheinfelden. 

Dorf  98,3. 

Kloster  98,3.  101,32,34.  118,9.  191,10  f.  195, 
5,12.  209,84. 245,88. 289,2,5.  296,31.  332,27. 
Abtissin  104,1.  190,2 5 f. 

A.  138,25. 

Bertha  [Mönch]  195,4.  208,13.  237, 
27  . 245,40.  246,14  . 259,21.  290, 
16.  296.33,35.  310,12.  317,25. 
328,12.  331,31.  346,9.  349,16. 
Convent  104,1.  138,25.  190,25  f.  195,5.  208, 
14  . 287,18.  246,18.  259,19.  296,89.  310, 
12.  317,26.  328,12.  331,31.  346,9.  349,17. 
conversi  Albert  318,4. 

Heinrich  138,36. 

Walther  118,24.  138,36.  195,16. 
208,19.  238,1.  246,2,25.  259,39. 
Haus  in  Basel  350,2. 

Leutpriester  Konrad  318,2. 

Schwester  Gisela  Yulina  2-16,1. 

Olten  Olton  in  Solothurn  sw.  Aarau. 

Ludwig  von  — s.  Basel  St.  Peter  Priester. 

P.  von  — R 325,11. 

Oltingen  in  Baselland  sö.  Liestal  und  im  Eisass 
ö.  Pfirt  nahe  der  Schweizergrenze. 

Johann  von  — der  Sattler  352,4. 


Digitized  by  Google 


408 


Ongersheim  — Peter. 


Ongersheim  Hongerseim  Oengershein  im  Eisass  nw. 
Knsisheim. 

Berthold  von  193,40. 

Konrad  von  — Mönch  in  Murbach  55,31. 
Peter  von  — - R 193,30. 

Peter  von  — R 193,30,31. 

Ürlamtinde  Orlage  münde  Orlemunde  in  Sachsen- 
Altenburg  sflL  Jena  s.  Anhalt. 

Orschweicr  Alswilr  Alswilrc  im  Eisass  n.  Geb- 
weder  [oder  Alschwiller  abgegangener  Ort  bei 
Sulz  im  Elsas*’] 

Heinrich  von  — Predigermbnch  in  Basel  233, 
23.  333,2.  vgl.  Basel  Prediger  Prior  Achilles. 
Rüdeger  von  — R 193,82. 

Rudolf  von  — R 137,4. 
am  Ort  an  dem  Orte  de  Orto  [?]  de  Fine  in  Fine. 
Kuno  R 11)0,32.  R 101,20.  R 103,14.  R 131,23. 
R 213,27. 

Dietrich  s.  Basel  Domherren. 

Key  [?]  32,3. 

Ulrich  R 100,33.  R 103,14. 

Orti  s.  Antonius. 

Ortlieb  Orthelibus  Ortoliabus  s.  Basel  Bischof  — 
Froburg  — Münster  Im  Gregorienthal  Abt. 
Orto»  dei  f.  Olsberg. 

Orvieto  Urbs  vetus  313,29.  320,20. 

Oschgen  Escecon  Eschichon  Eschincon  Eschon 
tm  Aargau  sü.  Säckingcn, 

Konrad  von  - Bürger  von  Rheinfelden  n°131 
Boos 24,1 4 f.  118,38.  132,27,29.  Bürger  von 
Rheinfelden  200,14. 

Osenbcrch  s.  Usenbcrg. 

Osnabrück  Osenbruche  Bischof  [Arnold  von 
Altena]  35,42. 

Ostein  Osteheim  abgegangener  Ort  im  Elsass  bei 
Iscnhcim  so.  Gebweilcr. 

Heinrich  von  — R 104,5. 

Ostia  Hostia  Bischof  Octavianus  47,27.  50,11. 
Ostrach  Ostra  in  Preussen  sö.  Sigmaringen. 

Heinrich  von  — R 225,10.  R 287,6. 

Ötenbach  Kloster  bei  Zürich  261,22. 

Ottenshühe!  Otensbuel  Hügel  Uber  Hatstatt  sw. 
Kolmar  152,23. 

Otlingen  Otlinchon  Otlinkon  Otlinkon  in  Baden 
nö.  Basel  113,21.  118,7.  317,27.  332,23. 
Ottmarsheim  Oihmareshcim  im  Elsass  nö.  Mül- 
hausen nahe  dem  Rhein  11,13. 

Otto  Oddo  s.  Anhalt  — - der  Arzt  202,19.  — 
Basel  St.  1-conhard  Propst  — Basel  St.  Os- 
wald — Beinwil  Abt  — Brine  — Butenheim 

— Kappeier  — Konstanz  Bischof  — Furien 

— St.  Gallen  — Hagenlhal  — llatstatt  — 
I lögadem  — Isnere  — Lauber  — Neuenburg  Graf 

— Öflingen  — Ölenberg  Propst  — Porto  Bischof 

— Rom  Kard  in  albi  schüfe  Kardinaldiakonen 
Legaten  — Röteln  — Schaler  — Schecko  — 
Solothurn  Propst  — Staufen  — Sulz  — Theko 

— Vorgassen  — Wetzcl  — Wittclsbach. 
l Htobonus  s.  Rom  Kardinaldiakoncn. 


Ottokar  Odaccar  s.  Steiermark. 

Oudalricus  s.  Ulrich. 

Oudelardus  s.  Udclhard. 

Ovelinkon  s.  Öflingen. 

Ouerentorf  s.  Oberdorf. 

Ouken  s.  Auggen. 

Ozelin  n°  289 Tr.  II ,74,1 9. 

Burchard  177,22. 

Heinrich  259,12. 

Volmar  BvB  259,4.  319,10 f. 
seine  Frau  Agnes  259,4. 

Özo  s.  Basel  Domdekan  — H5zo. 

F. 

P.  s.  Glicrs  — Olten. 

Paganus  n®  485  Tr.  II,  174,3.  • 

Palatinos  Rheni  s.  Pfalzgraf. 

Palestrina  l’reneste  so.  Rom. 

Bischof  Johann  47,23. 

Bischof  Stephan  266,27.  269,2.  275,31. 
sein  Kaplan  Bartholomeu*  von  Reggio  266, 
26.  269,1.  275,30. 

Palma  s.  Balm. 

Pandulfus  s.  Rom  Kardinalpriester. 

Paradies  Kloster  s.  Konstanz. 

Paris  canonicus  Adenolphus  Kaplan  des  Papstes 
272,7.  Johannetus  von  — Predigerordens  267,43. 
Parma  Albertus  Aczarii  de  — advocatus  curie 
253,29. 

Paschalis  s.  Rom  Papst. 

Passau  Pattaviensis  Bischof  Ulrich  [ll.J  62,41. 
Paularius  s.  Bauler. 
pectinariu*  s.  Hechler. 

Pehpurc  s.  Bechburg. 
pellifex  *.  Kürschner. 

Peregrin  165,12,19.  s.  auch  Basel  Domstift  Kaplänc. 
Pcrgamenter  s.  Albert. 

Pcrmoncnse  monasterium  s.  Beromünster. 
Pertcardis  3,2. 

Perugia  93,40.  95,3.  327,3,40. 

Peter  Petrus  s.  Albano  Bischof  — Artsdorf  — 
Arnolds  Sohn  339,26.  — Assisi  — Harra  — 
Hasel  Vogt  — Basel  St.  Alban  Mönche  — - 
Basel  Domstift  Archidiakon  — Basel  St.  Leon- 
hard Chorherren  — Basel  St.  Peter  Chorherren 
Priester  — Beaufort  — Blot/heim  — St.  Brandan 

— Büderich  — Kämmerer  — Cluny  Abt  — 
Kolmar  Prior  — der  Krämer  57,15.  — dia- 
conus  Bruder  Ludwigs  des  Krämers  114,1.  s. 
Basel  St.  Peter  Priester — Delsberg  — Eptingen 

— Hatstat  Leutpriester  — - Istein  — der 
Maurer  B im  Rat  250,21.  BvB  265,3  f.  BvB 
298,12.  BvB  804,34  f.  305,5  f.  sein  Sohn  Johann 
304,34 L dessen  Frau  Agnes  304,36.  dessen 
Tochter  Agnes  304,37.  — Meliot  — Söllingen 
Leutpriester  — Ongersheim  — Pfäffingen  — 
des  Thttring  von  Harnstein  Keller  329,7.  — 
Reich  — Reinach  — Rheinfelden  Scbolaster 


zetfby 


Peter  — preco. 


409 


— Riehen  Vikar  — Rom  — Rom  Kardinal-  j 
bischöfe  Kardinaldiakonen  Kardinalpriester  — ! 
Runbellin  — Savoien  — Schaler  — Schessart  I 
— Schönkind  — Senftelin  — Scpt  — Steinen 
Dekan  Leutpriester  — Subdiakon  248,29.  — 
im  Thurn  — Vardel  — Vorgassen  — Walke 
— Walheim  — Wiesenthal  Dekan  — Wildegg. 
St.  Peter  Kloster  in  Baden  ö.  Freibarg  116,31.  i 
I’fafT  Clericus  Pfaffe  PfafTo  P hoffe  Phaffo  Phaphe  ; 
Phapho. 

Heinrich  [zweie?]  77,38.  R 88,24.  RvB  92,12.  j 
BvB  98,5.  R 100,32.  R 101,19.  R 103,13.  ! 
R 109,32.  R 110,31.  R 114,3.  R 120,1s.1 
R 163,12.  R 205,8.  R 220,22.  d.  ä.  R BvB 
240.4.  R 846, J.  Rim  Rat  250,12.  R 258,**.  ' 
R 259, *7.  R 289,19,29.  Rvlt  290,28.  R 297,3. ' 
R 310,2,. 

«ein  Sohn  Heinrich  213,27. 
sein  Schwiegersohn  Burchord  von  Uffheim.  . 
Rudolf  R 188,5.  R 190,8.  R n°263Tr.  1,592,14.  ; 
seine  Frau  Agnes  n®263Tr.  1,592,17. 
seine  Tochter  .Agnes  n®2G3Tr.I,592,16. 
PfafTenheim  PhatTena  [?|  Fafene  (?)  im  Eisass  n.  i 
Rufach  301,15.  309,19. 

Lokalität  zem  rodelin  301,16. 

Leutpriester  Walther  318,2. 

Alb.  von  32,2. 

Hugo  von  — - R 318,20. 

Rudolf  von  — s.  Basel  Domherren. 

Werner  von  — R 318,21. 

Pfäffingen  Pheffingcn  Phefingen  in  Baselland  ». 
Basel  n°  134 Tr.  11,50,5.  n*  483  Tr.  II,  172,20. 
Burchard  Schaffner  von  — n°  134  Tr.  II, 50,8  f. 
n® 257 Tr.  11, 70,4. 
seine  Frau  Ita  n®257  Tr.  11,70,11. 
sein  Sohn  Peter  n0  257  Tr.  11,70,8  f. 

Herthold  Schaffner  von  — n°266Tr.  11,72,3. 
n*483  Tr.  U,  172,1,18. 
seine  Frau  Hetta  n'4$8Tr.  II,  172,4. 
seine  Kinder  Bcrthold  j 

Gertrud  n® 483  Tr.  II,  172,5. 

Heinrich  ) 

POfRi  Clericellu*  Pheffili  Phefli. 

Heinrich  R 116,3.  R 118,20.  123,23. 

Pfalzgraf  bei  Rhein  palatinus  Rcni  s.  Raiern. 

Pfirt  Ferretum  Fierretum  Firretum  Phirrete  I’hirre- 
thum  Phirretum  Phirritum  im  Eisass  sw.  Basel. 
Kirche  209,5. 

Graf  Friedrich  [I.]  24,38.  28,13. 

dessen  Sohn  Graf  Ludwig  [I.]  39,10. 

dessenSohn  GrafFriedrich[IL)85,5. 173,12. 
dessen  Söhne  Graf  Berthold  s.  Basel 
Bischof  — Basel  Dom- 
herren — MUnster  im 
Granfeld  Pröpste. 

Graf  Ludwig  (II.derGrim-  | 
rael]  80,10.  92,24. 

Graf  Ulrich  pLJ  92,24. 
173,11.  221,8.  n°376 
Tr.  II,  171,6,15. 
dessen  Söhne : 

Diebold  221,10. 
Friedrich  221,9. 
Ludwig  [III.]  221,10. 


Heinrich  von  304,19. 

Lietfrid  von  57,24. 

dessen  Sohn  Rudolf  R 57,24. 

Thomas  von  — Geistlicher  356,17. 

Pfirter  Phirretarius  Heinrich  n°266 Tr,  11,72,4. 

Johann  R n*  266 Tr.  II,  72,8. 

Phaffe  Phaffo  Phaphe  Phapho  s.  PfafT. 

PhafTena  s.  Pfaffenheim  (wenn  nicht  Phaffans  in 
Frankreich  nö.  Beifort?) 

Pheffili  Phefli  s.  PfSiffli. 

Pheffingen  Phefingen  s.  Pfäffingen. 

Philipp  Filippus  s.  Bnrgund  — Falkcnstein  — 
Lempni  — Savoien. 

Phirretarius  s.  Pfirter. 

Phirrete  Phirrethum  Phirretum  Phirritum  s.  Pfirt, 
phisicus  s.  Arzt. 

Piacenza  Placentia  Placentinus  Diözese  253,29. 

Domherr  Johannes  Leccacorvus  253,31. 
pictor  s.  Maler. 

Pincerna  s.  Schenk. 

Pincheim  s.  Binzen. 

Pinguis  Werner  Bürger  von  Mülhausen  106,33. 
ad  Pinum  s.  zur  Tanne. 

Pirsicus  s.  Birsig. 
pistor  s.  Bäcker. 

Pizzocottis  Nicolaus  de  339,23. 

Placentinus  s.  Piacenza. 
zur  Platte  zir  Rlattun. 
s.  Basel  Lokalitäten. 

Ulrich  246,21. 

sein  Sohn  Martin  246,20. 
dessen  Frau  Mechtild  Peter  Vardels  Tochter 
246,21. 

de  Pomcrio  s.  vom  Baumgarten. 

Pontarlier  Puntarli  Puntcrli  in  Frankreich  nahe  der 
Schweizergrenzc  sw.  Neuenburg. 

Hugo  von  — BvB  213,28.  304,17. 
in  Ponte  s.  an  der  Brücke. 

Pontius  *.  Cluny  Abt. 

lc  Port  Portos  in  Frankreich  D4p.  Ariige. 

Chorherr  Raymundus  de  Campaniaco  272,11. 
ad  Portam  s.  zum  Thor, 
de  Porta  a.  vom  Thor. 

Porto  und  S.  Rufina  sw.  Rom. 

Bischof  . . 79,1. 

Otto  129,17.  351,10. 

Peter  47,29.  50,12. 
s.  auch  S.  Rufina. 

Pratteln  Bratela  Bratella  Bratelle  Bratello  Hratillo 
in  Baselland  sö.  Basel  10,31.  14,30.  24.6.  26,8. 
27,42.  38,43.  49,15. 

Leutpriester  Burchard  der  Schreiber  202,18. 

der  Stadtschreiber  von 
Basel  177,3. 

preco  c.  Amtmann. 


Urkundenbuch  der  Stadt  Basel. 


52 


Digitized  by  Google 


410 


Predigerorden  — Razenhusen. 


* 


Predigerorden  fratres  Predicatores,  ordo  fratrum 
Predicatorum  84,23  f.  227,41.  n* 328 Tr.  II,  80, M. 
2345,10.  261,37.  n*366Tr.lI,  86,18.  272,37. 

273.3.  294,5.  295,10.  n*407Tr. II,  123,13.  311, 
7.  318,23.  319,39,43.  320,6.  326,30.  $27,22. 
344,15.  345,3.  351,5.  magister  134,8  f.  prior 
provincialis  Theutonie,  per  Theutoniam  134,4  f. 
Hermann  344,17.  s.  Basel  — Besangon  — 
Neapel  — Pari*  — Rom  Petrus  von  — Rudolf 
— Trier. 


Fremonstratensis  ordo  180,13.  n#295Tr.  1,631,5. 
242,20.  252,1,6. 

Prisicgauginsis  pagus  s.  Breisgau. 

Progant  Brogant  Dietrich  BvB  304,6.  337,27. 

sein  Bruder  Hugo  BvB  304,5.  337,27. 
Frudencia  Konrad  Mönch  von  Lützel  n*415Tr.II, 
128,18.  312,5. 

Prunicho  2,19,34. 

Pruntrut  in  Bern  sw,  Basel. 

Richard  der  Schaffner  von  219,2. 
seine  Witwe  Beatrix  219,2. 
sein  Sohn  Johann  219,3. 

Puer  s.  Kind. 

Pueromm  s.  Zerkinden. 

Puntarli  Punlerli  s.  Pontarlier. 


Q- 

Quiburch  s.  Kiburg. 


Kuno  von  77,34.  R 88,23.  191,20. 
seine  Krau  Bertha  191,21. 
sein  Sohn  Ulrich  von  — R 191,6. 
dessen  Frau  Agnes  191,21. 

Kuno  von  — R 265,30.  R 322,21.  R 328,9,17. 
seine  Frau  Ita  322,21.  328,9,17. 
seine  Kinder  Bertha  von  328,14. 

Burchard  von  328,13. 

Walther  von  328,14.  s.  Basel 
Domherren. 

Hemmann  von  — R 291,36. 

Thtiring  von  328.27.  347,21  f. 
sein  Keller  Peter  329,7. 

sein  Diener  famulus  Werner  von  Herznach 
R 328,38.  329,2,7. 

Ranspach  Ramespach  Ramispach  Ramispah 
Rammespahc  Ramspach  im  Eisass  nw.  Basel 
10,30.  14,29.  24,5.  26,7.  27,42.  38,42.  49,14. 
Meier  Johann  330,13. 

Rantsweiler  Raotheswilre  im  El»ass  s.  Landser. 
Konrad  von  10,27. 

Rapperswil  in  St.  Gallen  am  Zürcher  See. 

Graf  Heinrich  von  — genannt  Wandilber  Mönch 
von  Wettingen  105,5.  122,29. 

Rappoltstcin  Rapoldestcin  im  Eisass  nw.  Kolmar 
über  Rappoltsweiler. 

Adalbert  von  29,3. 

Anselm  von  80,11. 
rasor  s.  Scherer. 


R. 

R.  s.  Krone  — Kichstetten  — Ratsamhausen 
Reich  — Rom  Legaten  — Wasserstel* 
Wurant. 


Rasp  s.  Thüringen. 

Rätersehen  Raeitershoven  in  Zürich  ö.  Winterthur, 
ille  de  — 294,18. 

Kathausen  in  Luzern  n.  Luzern  an  derReuss  273,10. 


Racinhusin  s.  Ratsamhausen. 

Raderai  Raderach  in  Baden  ö.  Meersburg. 

Hermann  Gnifting  von  — R 192,1.  194,26. 
Ridersdorf  Redirstorf  im  Eisass  sö.  Pfirt  92,31. 
Radolfzell  Ratoluiscdle  in  Baden  am  Untersec. 

Arnold  Priester  von  157,28. 

Radulf  s.  Wenzweiler  Kirchherr. 

Racitershofen  s.  Räterschen. 

Rainaldus  s.  Reinald. 

Rambald  R 339,21.  sein  Sohn  Heinrich  339,21. 
Ramespach  Ramispach  Ramispah  t,  Ranspach. 
Ramiswil  Ramolwire  in  Solothurn  w.  Olten  46,2 1 . 
Rammespahc  s.  Ranspach. 

Ramminc  2,35. 

Ramspach  s.  Ranspach. 

Rainstein  Ramestein  Ramesten  Ramistein  Schloss 
in  Basclland  sw.  Liestal  über  BreUwil. 

. . von  — • s.  Basel  Domherren. 

Adelgut  von  73,9. 

Berthold  von  — nobilis  353,10,15,23. 

sein  Bruder  Konrad  von  — nobilis  353,10,15. 
Hu.  von  31,33. 

sein  Bruder  Thüring  von  31,33. 


Ratispona  i.  Regensburg. 

Ratolsdorf  Ratolstorf  Ratoltstorf  Ratolztorf  s. 
1 Rodersdorf. 

Ratoluiscellc  s.  Radolfzell. 

Ratsamhausen  Racinhusen  Racinhusin  Razenhusen 
im  Eisass,  Dorf  ö,  Schlettstadt  Schloss  w.Ober- 
| Khnheim. 

j Fr.  von  — R 228,27. 

Hfartmann]  von  — Schultheiss  von  Schlettstadt 
| 80,14. 

Hugo  von  — genannt  von  Chrumbegazze  113,2. 
Jakob  von  — R 210,3. 

R.  von  — R 228,27. 

1 Räuber  Robarius  Roberc  Rovber  Rovbere. 

. . 325,29. 

| Konrad  R 73,8.  77,40. 

Johann  265,31.  BvB  279,19.  BvB  310,33.  BvB 
312,3.  BvB  n° 445  Tr.  II,  153,25.  BvB  356,20. 
j Raudinleim  s.  Röteln. 

' Rauzelingin  46,24. 

I Ravensburg  in  Württemberg  nö.  Friedrichshafen. 
Heinrich  von  — vordem  Brotmeister  BvB  356,20. 
Raymundus  s.  Campaniaeum. 

Razenhusen  s.  Ratsamhausen. 


Digitized  by  Google 


Reate  — Rheinfelden. 


411 


Reatc  s.  Rieti. 

rebgarte  s.  Arisdorf  Lokalitäten. 

Rebmann  Heinrich  BvB  n°295Tr.I, 631,12.  BvB 
221,39.  BvB  2119,26.  Ratsherr  240,20. 
sein  Sohn  Werner  der  Schüler  221,39.  222,34. 
Convers  von  Lützel  n"440Tr.  11,144,21. 
Rebmanns  llaus  s.  Basel  Lokalitäten. 
Recheswendin  40,23. 

Kechtenherg  Rectidinberch  Hol  in  Solothurn  sw. 

Liestal  zwischen  Bretzwil  und  Seewen  40,26. 
Redinc  Werner  231 ,10. 

Redirstorf  s.  Rüdersdorf. 

Regelint  s.  Konrad  der  Maurer. 

Regensburg  Ratispona  Kegenespurch. 

Bischof  [Konrad  II.]  35,43. 

Albert  312,27.  313,13. 

Reggio  Regium  nw.  Modena.  Bartholom.xusvon  — 
Kaplan  des  Bischofs  Stephan  von  Palestrina 
266,26  f.  269,1.  275,30. 

Regisheim  Rcginshein  im  Eisass  n.  Ensisheim. 

Siegfried  von  — Bürger  von  Mülhausen  106,34. 
Reheim  s.  Riehen. 


Prediger  Brüder  — Biesheim  Prior  — Kappeln 

— Chegcr  — Rheinweiler  Leutpriester  — Sorger 

— Vuli  — Zerkinden. 

Reizo  Reise  Reiso  Dietrich  R 103,14.  R 116,3. 
Jakob  s.  Basel  Domherren  — Kasel  St.  Peter 
Chorhenen. 

Reli  Johann  BvB  349,41. 

Rembold  s.  Reinbold. 

Renerus  Kenherus  s.  Reiner. 

Rennendorf  Rennindorf  heute  Courrendlin  in  Bern 
sö.  Delsberg. 

Hugo  von  203,9. 
ad  Renum  de  Keno  s.  zu  Rhein. 

Reslin  der  Messerschmied  260,41. 

Reucl  Rudolf  183,7.  273,34.  Basler  274,36. 

Rex  s.  König. 

Key  s.  am  Ort. 

Reynherus  s.  Reiner. 

Rczagel  Rczagil  Arnold  BvB  208,18. 

Berthold  Sohn  Heinrichs  n°  263  Tr.  1,593,1. 
Heinrich  BvB  163,16.  n°  263  Tr.  1,593,1. 

Rezo  marca  1,32. 


Reich  Divcs  Divitis. 

Konrad  s.  Basel  Domherren. 

Heinrich  [d.ä.]  Basler  106,36.  BvB  n°416Tr.II, 
128,1.  353,80. 

Heinrich  R 143,15.  R 159,24.  R 190,7.  R 193, 
34,38.  R 242.1.  R 260,23,29.  R 265,29.  R 
279,17.  R 302,12.  R 310,24.  RvB  311,24. 
R n°  485 Tr.  11, 174,5.  RvB  356,18.  s.  auch 
Basel  Bürgermeister. 

Feter  Sohn  Heinrichs  fd.  5.]  s.  Basel  Domherren  . 

— Basel  Archidiacon. 

R.  31,30.  Basler  53,31. 

Rudolf  77,42. 

Rudolf  Bruder  Heinrichs  R 143,15.  R 159,24. 
R 190,6.  R 198,84,88.  R 331,10.  s.  auch  | 
Basel  Bürgermeister  — Basel  Vogt  — Basel 
Bischof  Kämmerer. 

Reichenau  in  Baden  im  Intersee. 

Propst  Ulrich  59,21. 

Reigoldswil  Rigolswilre  in  Baselland  s.  Liestal 
46,25. 

Rcimhold  s.  Reinbold. 

Keinach  Kinach  Rinachum  Rinake  Rinnach  in 
Baselland  s.  Basel  30,28.  46,27. 

Peter  von  n* 263  Tr.  1,592,2 5.  205,10.  304,18. 
Keinach  Rinachum  im  Aargau  so.  Aarau. 

Heinrich  von  — s.  Basel  Domdekan. 

Reinald  Rainaldus  127,22.  s.  Basel  St.  Alban 
Mönche  — Basel  St.  Alban  Prior  — Basel  St. 
Leonhard  Chorherren. 

Reinbold  Reimbold  Rembold  s.  Eptingen  — Trier. 
Reincelis  eichholz  s.  Otlingen  Lokalitäten. 

Reiner  Reinhcrus  Renerus  Renherus  Reynherus 
11,24.  15,27.  R 75,6.  dessen  Frau  Ita  75,6. 
s.  Basel  Amtmann  — Basel  Bischof  Amtmann 
— Basel  St.  Leonhard  Chorherren  — Basel 


Rhein  Rhenus  Renus  3,15,20,31  f.  4,7.  14,33. 
15,34.  64,16.  70,41,43.  162,41.  204,15.  206,4, 
16,26,35.  207,2,13,23.  278,18.  :W6, 20.  n°486 
Tr. II,  174,17.  s.  Basel  Lokalitäten. 

Rhein  Pfalzgraf  bei  s.  Baiem. 
zu  Rhein  ad  Renum  de  Reno  de  Rheno  ze  Rin. 
Hugo  [L]  30,26.  39,12.  45,10,18. 

[seine  Söhne]  Werner  52,4.  53,18. 

Kuno  n°75Tr.lI,36,U.  77,40. 
[Kunos  Söhne]  Hugo  [11.]  RvB  55,1 1 f. 

Konrad  [LJ  55,19. 

[Hugos  II.  Söhne]  Konrad  [II.]  192,39. 

Rudolf  192,39.  R 205,9. 
Hugo  der  Kleriker  193,1. 
[Rudolfs  Sohn]  Johann  [L]  R 193,1,36. 
(Johanns  I.  Sohn]  Johann  [TL.]  193,1  f. 

Albert  86,29. 

Kuno  BvB  30,29.  n®75Tr.lI, 36,12. 

Hesso  281,13. 

Johann  s.  Basel  Domherren. 

Werner  52,4. 

vgl.  Bulletin  historique  du  musle  historique  de 
Mulhouse  12,58  f. 

an  der  Khcinbrücke  an  der  Rinbrukke. 

Johann  BvB  120,18. 

Rheineck  Rlnecka  Heinrich  von  175,11. 
Rheinfelden  Rinvclden  Rinveldin  im  Aargau  ö. 
Basel  2011,41 . 208,12.  294,23,24. 

Lokalitäten:  Baselberg  ßasilberc  132,31. 

livtcnloch  vor  dem  forste  116,40. 
Schloss  castram  200,21,41. 
Gemeinde  burgenses  cives  conmunitas  Universitas 
116,18,30.  117,2.  132,34.  200,3,40.  n°298 
Tr.  II,  7 1.24. 

Ammann  Burchard  132,36. 


Digitized  by  Google 


412 


Rhein  fei  den  — Rodersdorf. 


Bürger  s.  Bellez  — Kind  — Konrad  der  Zöllner 
— Höllstein  — Nollingen  — Oschgen  — 
Sulz  — Wächter  — Walter, 
ltarggraf  116,29. 

Leutpriester  Heinrich  n*131  Boos 24, 19 f.  s.  Basel 
Domherren. 

Rat  consules  n°298Tr.lI,  74,24.  331,25. 
Schultheis*  116,17,21.  132,35.  200,24.  n#298 
Tr.  II,  74.23. 

Konrad  331,25. 

Werner  Kind  116,37. 

Stift  Scholaster  magister  Peter  s.  Basel  St.  Peter 
Chorherren  — unten  magister  Peter  von  Rhein- 
fei  den. 

Dietrich  von  52,5. 

Eckard  von  — im  Hof  52,5. 

Heinrich  von  — der  Scherer  265,17. 

Konrad  M etter  von  258,12. 
magister  Peter  von  — Leutpriester  in  Noll  Ingen 
72,16,18.  s.  oben  Stift  Scholaster. 

Küdeger  von  — der  Müller  354,22. 

Rudolf  von  — im  Hof  208,8. 

Truchsess  von  — dapifer  de  — 

Heinrich  RI  16,3.  R 175,11.  R 177,1. 
R 260, 1 2 f. 

Rheinwciler  Riiwillere  Rinwilar  Kinwile  Rinwilere 
Rinwilre  in  Baden  w.  Kandern  am  Rhein  6,35. 
10,26.  14,28.  18,14.  24,4.  26,6.  27,40.  88,41. 
49,13.  n°  125  Tr.  II,  47,2  3. 

Leutpriester  281,29.  Reiner  224,11. 

Richard  der  Kürschner  n°289Tr.  II,  74,20.  s. 
Deutschland  — Feldbach  — Cliers  — Haus- 
gauen — Pruntrut  — Worms  Bischof. 

Richeim  Heinrich  n® 263  Tr.  1,592,2  5. 

Richensein  Richenshein  s.  Rixheim. 

Richen/a  Richinza  s.  Kücheli  — Döttingen  — 
Eschenz  — Wächter. 

Rickenbach  Rickinbach  in  Baden  ö.  Wehr  238,20, 
35.  239,6. 

Vicepleban  Dietrich  239,13. 

Riede  46,23.  vgl.  Wilere. 

Riedern  Riedin  Frauenkloster  in  Baden  nö.  Walds- 


Kirche  29,15,21.  33,26.  34,12.  41,27.  104,32. 
119,1b.  143,3«.  156,16.  157,3  f.  160,15.  165, 
82.  166,22.  167,14,15.  170,30.  171,4,25,26. 
176,18.  180,19,21.  355,36  f.  356,4. 

(Gemeinde  parochiani  119,17. 

Leutpriester  Berthold  59,25.  67,19.  71,38.  73,3. 
Heinrich  fron  Veseneck]  Dompropst  von 
Basel  119,14.  176,15. 

magister  Werner  Convers  von  Wettingcn  196, 
11.  200,24. 

( Patrone  der  Kirche  Abt  und  Convent  von 
Wettingen  176,26. 

| Vikar  143,40.  Peter  326,4.  Walther  176,17  f. 

Gottfried  von  36,33. 
j Johann  von  260,29. 

Heinrich  in  Schmiedgassen  von  138,37. 

I Riet  s.  Kappelen. 

I Rietheim  Riethein  in  Baden  s.  Villingen. 

Leutpriester  Berthold  59,29. 

Ricti  Reste  nö.  Rom  n°  117  Tr. II,  47,8.  85,3. 

Rifo  Riphi  Konrad  BvB  120,20.  s.  auch  Basel 
Amtmann. 

Kigolswilre  s.  Reigoldswil. 

Riiwillere  s.  Rhcinweiler. 
ze  Rin  s.  zu  Rhein. 

Rinach  Rinachum  Rinake  s.  Reinach. 
j an  der  Rinbrukke  s.  an  der  Rheinbriicke. 
Rlnecku  s,  Rheineck. 
ringolstal  s.  Maulburg  Lokalitäten. 

Rinnach  s.  Reinach. 

Rinvelden  Rinveldin  s.  Rheinfelden. 

Rinwilar  Kinwile  Rinwilere  Rinwilre  s.  Rheinwciler. 
Riphi  s.  Rifo. 

Rise  Konrad  336,42. 

zem  risen  s.  Basel  Lokalitäten. 

de  Rivulo  s.  Bach. 

Rixheim  Richenscin  Richenshein  im  Elsas*  Ö. 
Mülhausen. 

H.  von  n°374Tr. II, 94,14. 

Heinrich  von  338,11. 

Rudolf  von  — Clerikcr  n® 445 Tr. II,  153,21. 
Roadlant  2,35. 


hut  139,2.  [vgl.  Meyer,  thurg.  U.-B. 2,107  Anm.7.] 
Riedlingen  Kvdelicon  in  Baden  w.  Kandern. 
Adalbert  von  38,19. 

Riegel  Ricggol  Riegol  in  Baden  am  Kaiserstuhl 
nw.  Freihurg  104,41.  105,30. 

Riehen  Reheim  Richein  Richem  Riechen  Riehaeim 
Riehaim  Riehain  Rieheim  Riehein  Richem 
in  Baselstadl  nö.  Basel  16,29.  65,24.  104,31. 
106,23.  106,20.  116,19,28.  119,16.  178,39.  260, 
12.  306,20,23.  307,13.  314,5.  317,26.  334,26. 
355,23  f. 

Lokalitäten. 

bannus  terminus  306,20.  307.13. 
bruel  105,28. 

Kirchhof  176,18. 

hirshalm  307,13.  314,7. 

mons  qul  dicitur  diz  hum  306,19.  355,38. 


j Robarius  Rohere  s.  Rauher. 

Robeac-  s.  Rufach. 

Robertus  s.  Argentia. 

Rocgenberc  s.  Roggenburg, 
zem  rodelin  s.  PfafTcnheim  Lokalitäten. 
Rodersdorf  Ratolsdorf  Ratolstorf  Ratoltstorf 
Ratolztorf  in  Solothurn  nahe  der  Elsässer  Grenze 
Ö.  Pfirt. 

Heinrich  von  — Basler  138,13. 

Hugo  von  n°  181  Tr.  11,59,20.  R285.S. 

»eine  Witwe  Agnes  285,2.  s.  Klingenthal 
Schwestern. 

sein  Bruder  Ulrich  s.  Basel  Domherren  — 
Basel  Domstift  Keller. 

Hugo  d.  j.  von  — R n®  181  Tr.  II, 60,1 1. 
Johann  von  s.  Basel  Domherren  — Basel  Dom- 
stift  Keller. 

Ulrich  von  — R 179,11. 


jvncholz  307,11. 


Werner  von  n°75Tr.  II,  86,13. 


Digitized  by  Google 


Rodolfshuzen  — Rom. 


413 


Rodolfshuzen  s.  Rufshusen. 

Rodolfus  Rodulfus  s.  Rudolf. 

Roßgenburg  Rocgcnberc  Rokinberc  in  Bern  n. 
Delsberg  nahe  der  Elslsser  Grenze  n0 75 Tr. II, 
85,22  f.  n°26«Tr.  II,  71,8,5.  n°  424  Tr.II,  137,24. 
Kirchherr  rector  Konrad  n°424 Tr.  II,  187,28. 
Leutpriester  Ulrich  n®75Tr.II,36,14. 

Rohr  Rore  Kirche  in  Solothurn  so.  Laufen  oder 
Welschenrohr  w.  Baisthal? 

Dekan  Konrad  von  n*  266 Tr.II,  72*1. 

Roland  der  Rothe  Rolandu*  rubcus  839,27. 

sein  Sohn  Corradinus  839,27. 

Rom  Lateran  18,8.  22,18,85.  29,15.32,86.  34,12. 
42,82.  47.41.  50,82.  n° 69 Tr. II, 32, 18.  74,33. 
n*116Tr.U, 46.17.  n#  125  Tr.  II,  48.7.  219,32. 
»•328Tr.II, 81,13.  236,20. 

St. Peter  48,4.  n*89Tr.  11,37,1 6.  n*90Tr.  11,39,5. 
curia  pape.  curia  Romana  203,8.  264,7.  266,39. 
282,87. 

advocatus  enrie  Albertus  Aczarii  de  Parma 
253,29. 

Robertux  de  Argenlia  267, 
40.  272,9. 

Kanzler  Aimericus  Kardinaldiakon  22,19. 
Guido  Kardinaldiakon  24.34. 
scriniarius  Michael  von  Lüttich  269,40.  272,14. 
Vicekanzler  Marinus  129,28. 

Kardinalhischüfe  von 

Albano  Albinus  47,26.  50,10. 

Petrus  129,18. 

Ostia  und  Veüetri  Octavianus  47,27.  50,11. 
Paleslrina  Johannes  47,28. 

Porto  und  St.  Rutina. 

. . Legat  79,1. 

Otto  129,17.  351,10. 

Petrus  47,89.  60,18. 

St.  Rufina  Thcodewinus  22,13. 

Sabina  Wilhelmus  129,19. 

Tusculum  Imarus  24,23. 

Kardinaldiakonen 

Aimericus  Kanzler  22,18. 
s.  Adriani  Gerardus  50,25. 

Ottobonus  243,4.  251,7.  254,29. 
256,11.  266,87.  269,24.  sein 
notarius  Gifredinns  de  Vezano 
253,21  f. 

s.  Angel!  Gregorius  21,31. 

ss.  Cosme  et  Damiani  Egidius  129,23. 

Gratianus  50,24. 

Guido  22,17.  24,34. 
s.  Eustachii  Willelmus  129,27. 
s.  Georgii  ad  velum  aureum 

Gregorius  47,38.  50,28. 
Oddo  24,29. 

Petrus  129,25. 

s.  Lude  in  Orthea  Cencius  47,40.  50,32. 
s.  Marie  in  Aquiro  Gregorius  47,87.  50,27. 


s.  Marie  in  CosmldinCosmydyn  lacintus  24,33. 

Nicolaus  50,30. 

s.  Marie  in  porticu  Gregorius  47.36.  50,26. 
Wido  24,32. 

s.  Marie  in  via  lata  Octavianus  129,24. 
s.  Nicolai  in  carcere  Tulliano  Egidius  47,41. 

Johannes  129.26. 
Octavianus  24,30. 

ss.  Sergii  et  Bachi  I.otarius  50,29. 
s.  Theodori  Bobo  47,39.  50,31. 
Kardinalpricster 

tltuli  s.  Anastasie  Aribertus  24,26. 
basilice  XII  apostolorum 

Pandulfus  47,30.  50,18. 
Willelmus  129,21. 
tituli  s.  Cecilic  Petrus  17,81. 
titult  s.  Clemcntis  Vitcrbicnsis  et  Tuscanensis 
episcopus  Johannes  50,17. 
tituli  s.  crucis  in  Jerusalem  Gerardus  22,14. 
tituli  ss.  Johannis  et  Pauli  Hubaldus  24,24. 

Lucas  22,15. 

ss.  Johannis  et  Pauli  tituli  Pamachii  Melior 
50,14. 

tituli  s.  Laurentii  in  Lucina  Centius  Cinthius 
47,84.  50,20. 
in  Lucina  Hugo  24,27. 
tituli  s.  Marcelli  Fidantius  50,22. 

Julius  24,28. 

Petrus  129,20. 
tituli  s.  Marci  Gillibertus  24,25. 
s.  Martini  tituli  Equitii  Hugo  50,19. 
s.  Pudentiane  tituli  Pastoris  Jordanus  50,16. 
tituli  s.  Praxedis  Grisogonus  22,16. 

Soffredus  50,21. 

tituli  s.  Prisee  Johannes  47,35.  50,23. 
tituli  s.  Sabine  Hugo  129,22.  182,9,29.  184, 
21.  266, 18f.  267,1.  269,29  f.  282,16.  283,5. 
351,11. 

tituli  s.  Stephani  in  Celio  monte  Johanne* 
47,92. 

legati  apostolice  aedis  198,28. 

Bischof  von  Porto  und  S.  Rufina  79,1. 

Hugo  182,9,29.  351,11.  per  Theutoniam 

164,81. 

Otto  351,10. 

R.  31,29. 

Papst  Alexander  IIL  31,19.  34,11,17.  36,9. 

Alexander  IV.  205,22.  219,17.  n°323 

Tr.  II,  80,1 9.  236,7.  240, 
34.  242,iö.  243,41.  253, 
37,38.  254,18.  255,37. 

257,16.  261,35.  n«356 

Tr.  II.  86,16.  266,9.  269. 
85.272,6,26.  277,9.  282, 
84.  283,9,11. 

Anastasius  IV'.  28,7.23. 

Calixt  Dl.  33,25. 

Clemens  III.  42,15. 


Digitized  by  Google 


414 


Rom  — Rudi. 


Papst  Clemens  IV.  32$, SS.  327, SO.  344, IS. 

Cölestin  m.  n*61  Tr.  1,424.6.  48,11.  45, 
41  47,25,43.  43,2,25.  50,9,84.  n°09 

Tr.  11,32,5,  n»I31  Boos  24,23. 

Eugen  III.  23,26.  24,32,36.  n'SITr.I, 
423,9.  4$, 9. 

Gregor  VII.  17,34. 

Gregor  IX.  82,26,30.  n°  11$ Tr.  11,45,17. 
n»  117  Tr.  11,4$, IS.  84,13.  88,39.  87,17. 
n"125Tr.lI,47,IO.  98, «4.  n'!31Boo. 
24,16.  94,14.  n«  135 Tr.  11,62,1.  97,11. 
99,19.  128,9,14.  351,4. 

Hadrian  IV.  28,35.  29,14. 
llonorius  II.  17,32. 

Ilonorius  III.  n^BBTr. II, 38,17.  n°90Tr. 

11,38,6.  05,5.  74,31. 

Innocenr  II.  21,4.  22,20,22. 

Innocen*  III.  140,14. 

Innocenz  IV.  120.11,16.  127,23.  129,16, 
30.  131,36.  134,2.  139,17.  141,21. 
143,26.  144,17.  145,17.  148,14,26. 

147,13,32.  148.14,30.  149,20.  150.1,29. 
151,9,27.  152.9,37.  154,11,35.  157,11. 
105,21.  160,37.  171,9,  172,2;,.  178,9. 
180,11.  182.19.  183,13. 196,24. 198,16. 
n«270Tr.l,000,l.  351,9. 

I.ucius  111.  39,4,19,29. 

Paschalis  IE  10,2,13.  17,34. 
l'rban  11.  17,34. 

I rban  IV.  295,7.  311,2.  310,26.  320,4. 
Papst  Kämmerer  Centius  Kardinaldiakon  50,32. 
Kaplan  B.  de  Wercellis  84,19. 

Heinrich  [von  Veseneck]  Dom- 
propst von  Basel  191,32.  211, 
31.  281,1. 

Johannes  de  Camezano  253,26. 
Garnerus  Guamerus  Subdiakon 
133,13,28,80.  179,39.  180,9. 
Gregor  von  Neapel  286, 37. 
Adenolphus  canonicus  Parisiensis 
272,7. 

Peter  von  — Petrus  de  L'rbe  Predigerordens 

272,11. 

Riimer  Romanus  Gerhard  140,32,37.247,13. 
seine  Frau  Gertrud  140,37.  247,14. 
sein  Sohn  Johann  140,38.  141,1. 
seine  Tochter  Gertrud  Frau  des  Rudolf  von 
Hagenthal  140,38.  141,1.  247,12. 

Mangold  77,41. 

Vivian  77,41. 

Rämbarius  Ulrich  279,2. 

Rore  s.  Rohr. 

Rosche  Werner  230,40.  231, IG.  sein  Bruder  Kon  - 
rad  231,16. 

zem  Rosen  ad  Rosam  die  zem  Kosen  330,25. 

Burchard  BvB  298,11.  BvB  330,84. 

Rossebarbo  Johann  s.  Basel  St.  Peter  Priester, 
rosseruege  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 


Röteln  Raudinleim  Rotelein  Rotellein  Rätelnheim 
Rotenleim  Rotenlin  Rotillein  Rotinlaim  Rotrn- 
leim  Rotinlein  Schloss  in  Baden  nö.  Basel  1,1». 
200,20. 

Kirche  2,27. 

Leutpriester  Konrad  85,22.  72,20,38. 

Konrad  von  184,12.  203,1.  280,8  f. 
seine  Söhne  Walther  von  280,24.  3230,28. 
Otto  von  330,28. 

LUtold  von  s.  Basel  Domherren. 
Dietrich  [1.]  von  s.  Basel  St.  Alban  Vogl. 
LUtold  von  — s.  Basel  Bischof. 

Otto  von  — R 280,23. 

Rotenberg  Rotinberg  Schloss  in  Baden  n.  Schopf- 
heim zwischen  Wiesleth  und  Gresgen. 
mons  inferior  260,27. 

Konrad  von  242,7.  280,9,20. 
sein  Bruder  Dietrich  280,9,26. 

Roth  Ruheus  Rufus  Rot. 

Burchard  Bruder  Werners  103,15.  BvB  162,38. 
seine  Frau  Mechtild  Tochter  von  Arnold 
Fuchs  163,3. 

Heinrich  333,15, 
s.  Roland. 

Rudi  242,4. 

Werner  Bruder  Burchards  BvB  100,34.  BvB 
101,20.  103,15.  BvB  113,25.  118,22.  123,33. 
BvB  163,13.  BvB  164.32.  177,31.  n°263 
Tr. 1,693,2.  BvB  213,28.  BvB  238,2.  BvB 
240,24.  245T 16.  Bim  Rat  250,17.  265,25  f. 
BvB  279,20.  310,2«.  322,11.  BvB  328,23. 
331,11.  333,15.  BvB  349,39. 

RothenÜuh  Kotenuhl  in  Baselland  ö.  Liestal. 

Werner  von  — Ratsherr  240,22. 

RSti  Hugo  337,26. 

Rotillein  s.  Röteln. 

rotinbach  s.  Maulburg  Lokalitäten. 

! Rotinberg  s.  Rotenberg. 

Rotinlaim  Rotinleim  Rotinlein  s.  Röteln, 
ze  rotioube  s.  Allschwit  Lokalitäten. 

Rouber  Rouhere  s.  Räuber. 

Koudmunt  jetzt  Russemaison  Rottmund  in  Bern 
s.  Delsberg  46,23. 

Rukaldus  a.  Taro. 

Kubeac-  Rubiaca  s.  Ru  fach. 

Ruchenschwand  Ruhinswandin  in  Baden  sw. 
St.  Blasien. 

Werner  von  — Conversbrudcr  von  Klingenthal 
336,4. 

Rüdeger  Rudegerus  Rudgerus  RSdigerus  s.  Basel 
St.  Alban  Prior  — Basel  Domherren  — Brot- 
meister — Burner  — Kolmar  Propst  — Liira- 
schweiler  Meier  — Neuenburg  Schuhheiss  — 

( Irschweier  Rheinfelden  — UfTholz  — Watt- 
weiler. 

Rudelicon  s.  Riedlingen. 

Ruder  s.  Gundelsheim. 

Rudi  s.  Roth. 


Digitized  by  Google 


Rudin  — Sattelgasse. 


415 


Rudin  s.  Niklaus. 


i Rufus  s.  Roth. 


Rudinisheim  — Riedisheim  im  Eisass  5.  Mül- 
hausen (?)  3)18,33. 

rudinsgraben  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Rudolf  Rodolfus  Kidolfus  Rodulfus  RSdulfus 
Ködolff  Rudolphuä  Rödulfus  Ruidolfus  33,18. 

45.4.8.  107,8.  magister  338,24.  *.  Albansinan 
— Balm  — Basel  Vogt  — Basel  Bischof  Käm- 
merer Schreiber  — Base!  St.  Andreas  Kaplan  j 
— Basel  Domstift  Domherren  Glöckner  l'ropst  i 
Sänger  Siegrist  — Basel  Johanniter  — Basel  | 
St,  Leonhard  Chorherren  Propst  — - Basel  St.  I 
Peter  Chorherren  — Brinc  — Brotmeister  — 
Kämmerer — Kappel  Convers  — Kappclen  Propst ' 
— Kesler — Charmoille  Leutpriester  — Klingen-  | 
thul  Convers  — Kneblin  — Kommarkt  — , 
Kraft  — Krämer  — Deutschland  — der  Diener 

229.8.  vgl.  Klingnau  — Fuchs  — Gowclin  — 
Habsburg  — llagcnthal  — Hase  — Hebstrit 
— Hiltalingen  — vom  Hof  — Hofstetten  — 
Holzapfel  — Homberg  — Laubgassen  — Lup- 
singen — Macercl  — Mailand  — Markt  — 
Marsius  — Meienheim  — Meisterli  — Meywiler 

— Münster  im  Granfeld  Chorherr  — der  MUnz- 
meister  BvB  246,5.  — Niklaus  — Orschweier  | 

— Pfaff  — Pfaffenheim  — Pfirt  — Prediger- 
ordens 31 9,3  9, 4 3. — der  Priestern“  75  Tr.  11,36,15.  • 
— Reich  — Reuel  — zu  Rhein  - Rheinfelden  ■ 
— Rixheim  — Rümlang  — Schleltstadt  Richter 
— Schlierbach  Dekan  — der  Schreiber  s.  Basel 
St.  Peter  Chorherren  — Schreiber  — Schwaben 
Herzog  — Sermenzer  •—  Silhirsach  — Snezar 

— Speiser  — Stetten  Leutpriester  — Strass 
Meier  — Tägcrweilen  — Tarentaise  Erzbischof 

— Tegcrfeldcn  — Tcschelcre  — Thierstein  — | 
vor  dem  Thor  — Usenberg  — der  Vogt  170,18. 
vgl.  Klingnau  — Wädenswell  — Weiler  — 
Wenrweiler  Leutpriester — Werners  des  Schusters 
von  Nieder-Wehr  Sohn  231,19.  — Wetting eo 
Mönche  — Wintersingen — Wittlingen  — der i 
Wollschläger  wolleslegir  n° 406 Boos  53.25.  — 
Ziegenhain  — Zürich. 

Rüeggisberg  Rugespcrc  in  Bern  s.  Bern. 

Johann  von  — Mönch  zu  St.  Alban  330,12. 
Rufach  Robeac-Rubeac-Rvbiaca  Rvbiachum  Ruuach 
im  Elsas*  sw.  Kolmar. 

Kirche  112,17,25. 

Bürger  s.  Bcccllin  — Drutelin  — Herde, 
civitas  Universitas  civium  112,7.  343,27, 

Dekan  112,27. 

Leutpriester  112,27. 

Rat  consulcs  Universitas  consilii  112,7.  124,82. 
Ritter  s,  Isenburg  — Laubgassen  — Nibelung. 
Schultheis»  124,32. 

Heinrich  von  Schönau  125,6. 

Bertha  von  — s.  Klingenthal  Schwestern  — ; 

Hausern  Schwestern. 

Mathias  von  123,85. 

Rudolf  Krämer  von  343,11. 


Rugesperc  s.  Rüeggisberg. 

Ruggoz  s.  Maulburg. 

Kuhinswandin  s.  Ruchenschwand. 

Ruhunlewa  gleich  dem  bei  Stoffel  S.  159  ge- 
nannten Ruhenlehe  Grenzstein  hei  Widensolen 
im  Eisass  ö.  Kolmar  3,16,38. 

Ruidolfos  s.  Rudolf. 

Rümlang  Rumilanc  in  Zürich  n.  Zürich. 

magister  Rudolf  von  115,10. 

Runbellin  Peter  248,20. 

Rünenbcrg  Runachperh  in  Baselland  so.  Sissach 
10,25. 

Ruth  s.  Rütte. 

Rüther  s.  Lutter. 

ze  diepen  rüti  s.  Allschwil  Ixrkaliliten. 

Rötlieb  161,6. 

Rütte  Ruth  in  Buden  no.  Säckingen. 

Leutpriester  Albert  224,12. 

s. 

S.  s.  Breisach  Schultheiss  — Mülhausen  Vogt. 
Saarbrücken  Sarebruche  in  Preussen. 

Graf  Simon  [L]  35,45. 

Sabina  Landschaft  nö.  Rom. 

Bischof  Wilhelm  129,19. 

Säckingen  Sechingen  Seconensis  Seconiensis 
Seconis  347,29.  n*  485  Tr.  II, 173,22,32. 

Abtei  225,7. 

Äbtissin  Anna  n°485Tr.lI,  173,32. 

Chorherr  Berthold  von  Gansingen  225,9. 

Erchcnfrid  Domsänger  von  Basel  223,9. 
Bürger  s.  St.  Gallen. 

Dietrich  von  116,37.  132,35. 

Heinrich  von  — der  Metzger  von  Basel  237,31. 
BvB  247.21. 

seine  Frau  Adelheid  237,32. 

Jakob  von  332,6. 

Johann  von  215,24. 

Säckinger  See  [?]  336,38. 

Safnem  in  Bern  ö.  Biel  161,33. 

Salem  in  Baden  ö.  Überlingen  69,23. 

Abt  Eberhard  [U.J  157,31.  355,22.  356, 14, 27. 
Saligaudia  Gau  dessen  Grenzen  n.  bei  Delsberg, 
w.  die  Grenze  des  Eisgau,  sw.  im  St.  Immerthal, 
ö.  die  Grenze  zwischen  Bern  und  Solothurn 
92,30. 

Salmene  107,3. 

Salzburg  Salccburch  Erzbischof  [Konrud  III.  von 
Wittelsbach]  35,41. 

Salzgasse  unter  Salzkasten  s.  Basel  Lokalitäten. 
Salzkasten  Egelolf  unter  — Ratsherr  240,21. 
Sapian  Konrud  s.  Basel  Domstift  Kapläne. 


S.  Rufina  Kathedralkirche  in  Porto. 


Sarebruche  s.  Saarbjückcn. 


Bischof  Theodewinus  22,13.  s.  Porto. 


sartor  s.  Schneider. 


Rufshusen  Rodolfshuzen  in  Bern  sw.  Olten  10,22.  Sattelgasse  vicus  «ellarum  s.  Basel  Lokalitäten. 


Digitized  by  Google 


416 


Sattler  — Schöftland. 


Sattler  s.  Liebauge  — Oltingen  — Stern  — 
Stetten  — Tanne. 

Saugern  Sogeron  Sougere  in  Bern  nö.  Delsberg 
Bnrchard  von  n#75Tr.II,36,13. 

Graf  Ulrich  von  7,32,35. 


Schennis  s.  Schanis. 

i Scherer  ra&or  s.  Hiltwin  — Müsbach  Kuno  von 
, — Rheinfelden  Heinrich  von. 

Schessart  Scazhardus  Scheshart  Hugo  B im  Rat 
250,1«.  BvB  250,39. 


»eine  Sohne  [?]  Ulrich  8,8.  46,7. 

Udelhard  8,9.  46.7. 

Sausenherg  Berg  in  Baden  nö.  Rändern  87,8. 
Sauve  maieurc  Silva  maior  in  Frankreich  döp. 
Gironde. 

Gerhard  von  — Domherr  von  Clermont  272,8. 


Peter  100,13.  249,17  f. 

seine  Witwe  Sibilia  100,13.  249,16  [=Sibilia 
Chechertin  ? ] 

seine  Tochter  Adelheid  100,13.  Frau  des 
Heinrich  Schaltenbrand  249,17  f. 
schindilbach  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 


Savoien  Graf  Amadeus  V.  207,1,20. 

Peter  [IL]  206,8. 

Philipp  206,14,33. 

Sc.  «.  Sch. 

Scazhardus  s.  Schcssart. 

Schachterel  s»chachtrellus  136,35. 

. . von  Altkirch  R 329,6. 

Hugo  K 221,21. 

Schaffhausen  4,3. 

Kloster  Allerheiligen  4,6. 

Schaler  Scalarius  Schalarius  Shalarius  Shaler. 
Brüder.  Johann  R 113,14.  R 159,23.  R 175,10. 
R 183,34. 

Otto  R 108,22.  R 111,37.  R 114,30. 1 
R n°  181  Tr.  11,60,1 1 . 136,34.  137,14. 
159,23.  s.  auch  Basel  Schultheis».  J 
Peter  BvB  98,5.  R 108.22.  R 1 1 1,37.  R 
n9 181  Tr.  11,60,1 1.  136,34.  137,3,14. 
■».  auch  Basel  Bürgermeister  — Base) 
Schultheis«  — Basel  Vogt. 

[Söhne  Peters]  Otto  259,2. 

Peter  259,2. 

Werner  77,35.  80,17. 

— *.  Basel  Domherren. 

Schalon  Werner  von  — BvB  30,30. 

Schaltenbrand  Scahenbrant  Schaltenbrant  Shaltem* 
hrandus  Shaltinbrant. 

Konrad  BvB  120,17.  BvB  196,7.  BvB  239,25.  ; 
BvB  240,23.  Bim  Rat  250,13.  265,31.  BvB; 
279,21.  322,11. 

Heinrich  249,17. 

seine  Frau  Adelheid  Tochter  des  Peter  Schessart 
249,17. 

Schänis  Schennis  in  St.  Gallen  nw.  Wesen. 

Burchard  von  349,7. 

Scheftelang  r.  Schöftland. 

Schcfteii  Shcfteli  352,18. 

Scheinberg  »chivlberc  Wald  n.  Maulbarg  im 
badischen  Wiesen thal  203,2. 

Scheko  Schecce  Otto  BvB  163,14.  Ratsherr  240. 
19.  Bvlt  246,5. 

Schenk  Bincerna  Bincerne  Pincema  s.  Basel 
Bischof  Ämter. 

Kuno  Bruder  Heinrichs  R 73.6.  74,25.  77,39. 

BvB  107,38. 

*.  Deutschland. 

Heinrich  Bruder  Kunos  74,25.77,3$.  R 108,24. 
Heinrich  adolesccns  303,41.  304,4. 

Werner  123,35. 

*.  Winterstetten. 


schivlberc  s.  Scheinberg. 

Schlettstadt  Schietstat  Slecstat  Sletstat  im  Eisass 
280,24.  n’411  Tr.  11,127,98. 

Bürger  Siegmund  von  Matzenheim  280, 1 3 f. 
Richter  Rudolf  280,13. 

Vogt  Hfartmann]  von  Katsamhausen  80,14. 
Dietmar  Schnell  280,8. 
dessen  Bruder  Hartmann  Schnei!  280,8. 
Schlicngen  Sliegin  Sliengen  Sliengin  in  Baden 
».  Ncuenburg  46,28. 

Heinrich  von  202,20. 

Hugo  von  — Cleriker  138,11. 

Johann  von  s.  Basel  Domstift  Kapläne. 
Walther  von  116,38.  132,35. 

Werner  von  52,4.  210,23. 

Schlierbach  Slierbach  im  Elsa»*  *ö.  Mülhausen. 
Kuno  von  193,40. 

Heinrich  von  67,21.  71,40.  K 193,30,31. 
Johann  von  — R n°392Tr. II,  111,4  f.  Rn9 404 
Tr.  II,  119,22.  R 338,18. 
dessen  Söhne  Heinrich  338,13.  und  . . 338.14. 
Rudolf  Dekan  in  n°404  Tr.  11,120,12. 

Schlieren  in  Zürich  nw.  Zürich  127,2.  279,39. 
342,32. 

Schmied  faber  s.  Albert  — B.  — C.  der  Cleriker 
n°  441  Tr.ll,  145,14.  — Conzo  — Dietrich  — 
Enkendorf  — - Heinrich  — Marquard. 
Schmicdelfeld  Smidevelde  in  Württemberg  sö. 
Gaildorf. 

Konrad  von  80,13. 

Schmiedgassen  Smidegassen. 

Heinrich  in  — von  Riehen  138,37. 

Schncelauf  Snelouf  352,31. 

Schneider  sartor  s.  Albert  — Heinrich  — Walther. 
Schnell  Snell  Dietmar  Vogt  in  Schlettstadt  280,8. 

sein  Bruder  Hartmann  Vogt  in  Schlettstadt  280,8. 
Schnewlin  Snewelin  Snewilin. 

Konrad  — in  dem  Hofe  von  Freibarg  R 356,18. 
Dietrich  — in  dem  Hofe  von  Freiburg  355, 
30  f.  356,4  f. 

Heinrich  Bürger  von  Mülhausen  106,3  4. 

Johann  R 356,19. 

Schöftland  Scheftlanch  Scheftelang  im  Aargan 
s.  Aarau. 

Leutpriester  Arnold  von  Liebegg  348,36.  349,2. 
Haus  Schöftland  in  Basel  s.  Basel  Lokalitäten. 


Digitized  by  Google 


Schönau  — Sigefridus. 


417 


Schönau  Sconenowe  im  Eisass  ö.  Schlettstadt  am 
Khein. 

Heinrich  von  — H Schultheiss  von  Rufach  125,6. 
Schönau  Sch^nowe  im  badischen  Wiesenthal  ö. 
MUllheim. 

Konrad  von  832,6. 

Schonemau  s.  Auggen. 

Schönenwerth  Werthein  Solothurn  sw.  Aarau  10,26. 
Schönkind  ShSnkint  Johann  331,1 1.  I,eter242,3. 
Schönthal  Kloster  in  Basel land  w.  Olten. 

Propst  Burchard  281,19.  285,9. 

Schopfheim  Scophein  im  bad.  Wiesenthal  nö. 
Basel  122,35.  242,8. 

Leutpriester  Arnold  122,32. 
in  schorrindir  flu  s.  Wehrathai  I^okalitäten. 

Schös  Schot*  in  Lusern  w,  Sursee. 

Berthold  von  43,17. 

Schoweliri  Berthold  332,4. 

Schrankenfels  Scrankenvcls  Schloss  im  Elsass 
nw.  Rufach. 

Dietrich  von  — R 112,11.16. 
sein  Bruder  Volger  von  Geberschweier  112,15. 
Schreiber  notariusscriba  scriptor  s.  Basel  Gemeinde 

— Basel  Bischof  — Basel  Dompropst  — Basel 
St.  Peter  Chorherren  — Burchard  — Konrad 

— Kuno  — Franzoni  — H.  — Heinrich  202,19. 
Chorherr  za  St.  Peter  (s.  diese)  dann  BvB244, 
34.  245,3  f.  sein  Bruder  Heinrich  245,1.  sein 
Sohn  Konrad  244,34.  245,6  f.  — Johann  — 
Lüttich  — Pratteln  — Rudolf  s.  Basel  St. Peter 
Chorherren  — Rudolf  ■—  Vezano  — Wenzweiler 
Kirchherr. 

Schreiberin  scriptrix  Hedwig  175,28. 
ihre  Töchter  Guta  175,38. 

Ita  175,28. 

Schüler  scolaris  s,  Heinrich  — Johann  — Rebmann 

— Werner. 

Schur!  Johann  230,39.  231,15. 

Schurlunhaus  s.  Basel  Häuser. 

Schürpfesack  Scurpesac  Heinrich  R 164,5. 
Schuster  sutor  s.  Bällwil  — Liltold  — Thümen 

— Nieder- Wehr  — ■ Werner. 

unter  den  Schustern  inter  sutores  s.  Basel  Lo- 
kalitäten. 

Schuf haber  Schuthabro  Heinrich  s.  Basel  I)om- 
stifl  Kapläne. 

Schwab  Sncvus  Konrad  Schultheiss  in  MUllhauscn 

106.31. 

Heinrich  der  Metzger  BvB  246,27. 

Ulrich  Mönch  von  Murbach  55,32. 

Schwaben  Herzog  Rudolf  (Graf  von  Rheinfelden] 
9,20. 

Schwäbisches  Salz  316,6. 

Schwäbli  Swebli  Heinrich  304,18. 

Schwarzenberg  Swarzinberc  in  Baden  nö.  Freiburg. 

Walther  genannt  Vogt  von  122,9. 

Schwarzwald  Nigra  Silva  156,19.  157,2.  223,42. 

224.31. 

Urkundenbuch  der  Stadt  Basel.  1. 


zum  Schwert  cim  Swerte  Werner  der  Schwert- 
feger BvB  246,28. 

Schwertfeger  gladiator  s.  zum  Schwert. 
Schwörstadt  Svercestat  Swertstat  in  Baden  ö. 
Basel  sw.  Wehr  am  Rhein. 

. . von  — scabinus  220,23. 

Heinrich  von  — Ratsherr  240,21. 

Scierli  Marquard  von  Allschwil  n°21Tr.II,  4,1. 

Sc.  s.  Sch. 
scolaris  s.  Schüler. 

Sconenowe  s.  Schönau, 
scriba  scriptor  s.  Schreiber, 
scriptrix  s.  Schreiberin. 

Sechingcn  Seconcnsis  Seconiensis  Seconis  s. 
Säck  mgen. 

Seewen  Sewen  Sewin  in  Solothurn  sw.  Liestal 
30,19,31.  46,18. 

Seildon  Hugo  von  s.  Basel  St.  Alban  Mönche. 
Seiler  seilerre  *.  Konrad  — Kuno, 
vicus  scllarum  s.  Saltelgasse. 
sellator  s.  Sattler. 

Scltisbcrg  Selboldisberch  in  Baselland  sw.  Liestal 

46.28. 

Selz  Selca  im  Elsass  nö.  Strassburg. 

Abt  80,9. 

Sencscalcus  Werner  R 190,8. 

sein  Bruder  L.  R 190,8. 

Senftelin  Peter  354,34. 

Senne  Scnno  Heinrich  231,19.  233,26. 

Sennheim  Scnncihfein]  im  Elsass  nw.  MUlhausen 

n°376 Tr.  U,  171,8. 

Sept  Scpte  Septon  im  Elsass  nw.  Pfirt. 

Heinrich  von  — R 221,21. 

Peter  von  — Bürger  von  Mülhausen  106,83. 
Sermcnzer  Sermenzere  Rudolfvon  Neuenburg  a/Rh. 
R 294,32. 

Sewen  Sewin  s.  Seewen. 

Sewcre  s.  Heinrich, 
sewischin  matte  238,19. 

Sh.  s.  Sch. 

Sihilia  s.  Chechertin  — Scheswart. 

Sicilia  s.  Sizilien. 

Siegbert  Sygebertus  s.  Werd. 

Siegfried  Siffridus  Sifridus  Sigefridus  Sigfridus 

Sivridus  s.  Anhalt Klein-Basel  Schultheiss 

— Basel  Domstift  suheustos  — Gundelsheim  — 
l Regisheim  — Werner  Siegfrieds  212,26. 
Siegmund  Symundus  s.  Basel  Domherren  — 
Lautenbach  — Matzenheim  — Symundes  gasse 
g.  Basel  Lokalitäten. 

Sierenz  Sierenzein  Sierinze  Sierinzo  Sirence 
Sircnze  Sirrinzum  im  Elsass  sö.  MUlhausen 

10.28.  14,29.  24,4.  26,6.  27,41.  38,41.  49,14. 

nM26Tr.II, 47, 84. 

SifTridus  Sifridus  s.  Siegfried. 

Sigebodus  R 7,9.  sein  Sohn  Egelolf  7,10. 
Sigefridus  Sigfridus  s.  Siegfried. 

53 


Digitized  by  Google 


418 


Siginand  — Stcinmar. 


Siginand  Siguinundus  s.  Münster  im  Granfeld 
Propst. 

ze  «igolzhaldun  s.  Altschwil  Lokalitäten. 

Sigriswil  in  Hem  »6.  Thun  76,8. 

Sihl  325,33. 

SUbirsach  Rudolf  343,86. 
seine  Söhne  . . 843,85.  Kuno  848,85. 

Silva  maior  s.  Sauve  majeure. 

Simon  Symon  s.  Saarbrücken  — Thierstein. 

Simprecht  75,3.  seine  Frau  Guta  75,3. 

Simzo  s.  Sinzo. 

Sinner  s.  Konrad. 

Sinnig«»  Ludwig  R 232,35. 

sein  Bruder  Algoz  von  Sulzmatt  R 232,18.36. 

Sintram  Sintranmus  04.16. 

Sinzo  Simzo  858,87.  Sinzos  Sohn  Ulrich  BvB  30,89. 

Sippestuhl  Sippestß!  Burchard,  Bürger  von  Strass- 
bürg  292,18. 

Sirence  Sirenze  s.  Sierenz. 

Simau  108,9. 

Sirrinzum  s.  Sierenz. 

Sitzenkirch  in  Baden  so.  Milliheim  294,30. 

Sivridus  s.  Siegfried. 

Sizilien  Sicilia  Sycilia  König  Friedrich  01,6.  62,3,8* 
63,0  f. 

Sl.  ».  Schl. 

Sm.  a.  Schm. 

Sn.  3.  Schn. 

Snezar  Rudolf  88,7,10. 

«eine  Witwe  Judenta  88,7. 
sein  Sohn  Heinrich  88,11. 


Speiser  Spisarius  s.  Enzlin. 

Rudolf  332,5. 

Spender  Spendere  Spendir. 

Heinrich  R 86,28. 

Hugo  07,21.  71,40.  74,27.  77,40.  BvB  78,1«. 
R 97,7. 

Spichwertera  zwei  Schwäger  sororii  des  Xiklaus 
von  Titensheim  R n° 485 Tr. II,  173,34. 
Spielmann  ystrio  s.  Nager. 

Spira  *.  Speier. 

Spisarius  s.  Speiser, 

Spoleto  87,3. 

an  dem  Sprunge  *.  Basel  Lokalitäten. 

Stalden  Burchard  am  307,11. 

zem  stahlen  s.  AlUchwil  Lokalitäten. 

Ständer  Jakob  331,12. 

Stanner  Starnati  Werner  — von  Luzern  339, 1 7. 
: Starholf  33,19. 

Staufen  Stufen  in  Baden  nö.  Neuenburg. 

■ Gottfried  von  137,13.  R 203,8. 

Gottfried  d.  j.  von  179,7. 

Gottfried  der  Marschalk  von  257,2. 

' Otto  von  137,13. 

, Steckbom  Stegboren  im  Thurgau  am  Untersee. 

I lliltebold  von  — U 294,17. 

| Stege  Volkmar  von  57,2. 

Steiermark  Stira  Markgraf  Ottokar  [V.]  26,19. 
Stein  in  Schaffhausen  ö.  Schaffhausen. 

I Kloster  eodesia  33,3. 

Abt  Burchard  33,4.  42,23. 

Vogt  Herzog  Bcrthold  [V.J  von  Zähringen  33,4. 


Sniz  Heinrich  215,23.  334,21  f. 

Snurli  Konrad  B im  Rat  250,20. 

Söder  Werner  R n*  181  Tr.II, 60,1*. 

Soflredus  s.  Rom  Kardinatpriester. 

Sogeron  s.  Saugern. 

Solothurn  Solodorn  Solodorum  Solodrum. 

Probst  Heinrich  (von  Neuenburg]  Archidiacon 
von  Basel  200,88. 

Otto  (von  Neuenburg]  Domherr  von 
Basel  n®  181  Tr.  11,60,7. 

Chorherr  tfimher  Heinrich  223,17.  232,35. 
Heinrich  von  187,30.  B im  Rat  250,17.  273,34. 
Basler  274,37. 

magister  Heinrich  von  — Cleriker  356,17. 
Sophia  s.  Klingen  — im  Hof. 

Sorgere  Reiner  77,43. 

Sougere  s.  Saugern. 

Spalen  s.  Basel  Lokalitäten. 

Heinrich  von  s.  Basel  Amtmann. 

Spechhach  Specbach  Spechpach  Spehpach  im 
Eisass  nw.  Altkirch. 

Leutpriester  Heinrich  s.  Basel  St.  Peter  Chor- 
herren. 

Speier  Spira  199,23.  313,4,26. 

Bischof  Konrad  (III.  von  Scharfenberg]  Kanzler 
63,7.  a.  auch  Metz. 


vom  Stein  de  I.apide  Wetzel  R 164,4. 

Steina  s.  Steinen. 

Steinhrunn  Steinbrunne  Steinebronne  im  Elsas* 
s.  Mülhausen  11,14. 

Heinrich  von  n®  75  Tr.  II, 36,11. 

Steinkeiler  Steinchelr  s.  Basel  Lokalitäten. 

Ulrich  zum  258,27. 

Steinen  Steina  Steine  im  badischen  Wicsenthal 
zwischen  Brombach  und  Maulburg. 

Dekan  Bruno  73,2. 

Dekan  Leutpriester  I’etcr  s.  Basel  St.  Peter 
Chorherren  — Wiesenthal. 

Lütold  von  170,11. 

von  den  an  den  Steinen,  an  den  Stenen,  de 
Lapidibus  s.  Basel  Lokalitäten. 

Walther  BvB  120,18. 

Walther  Chorherr  zu  St.  Peter  213,26.  281,17. 
Steinlin  Steinli  Stcnlinus  . . R 289,38.  von  Blotz- 
heim  R 328,21. 

Heinrich  — von  Hlotzhcim  55,37.  77,37.  lt  86,27. 
R 143.15.  K 159,25.  R 164,15.  R 183,34. 
R 192,98.  R 242,9.  Ria  Rat 250,14.  R 265, 
34.  R 279,1».  K 297, S.  R 310,24.  RvB  347, 
10.  353,29.  s.  auch  Basel  Bürgermeister. 
Steinmar  Stcimar  . . 345,22. 

Berthold  228,29.  229,8.  293,8. 

Konrad  228,89.  229,7. 


Digitized  by  Google 


steinrudirt  — ze  talaker. 


419 


steinrudin  s.  Wehrathai  Lokalitäten, 
rem  steinwege  s.  Allschwil  Lokalitäten, 
de  Stella  ad  Stellam  s.  vom  zum  Stern. 

Stell!  Stillin  Johann  220,25.  Ratsherr  210, «0. 
Stenlinus  s.  Steinlin. 

Stephan  s.  Palestrina  Bischof. 

vom  zum  Stern  de  Stella  ad  Stellam. 

Walther  187,11.  ßvll  190,9.  205,12.  BvB  208,17.  , 
BvB  n*295Tr.  1,631,1*.  301,16.  BvB  312,12. 
der  Sattler  352,8. 

Stetten  Stetin  im  Eisass  sö.  Müllhauscn  nu69Tr.II, 
32,11.  n°72Tr.II,:J3,2".  n°  73  Tr.  11,35,5. 

Kirche  79,5. 

Leutpriester  Johann  121,32. 

Rudolf  78,35  f. 

Johann  von  — BvB  337,14.  der  Sattler  352,4. 
Werner  von  ~ der  Wirt  BvB  199,20. 
stettinberg  s.  Sulzmatt  Lokalitäten. 

Stieber  Stieberre  245,18.  Ulrich  BvB  298,12. 

Stira  s.  Steiermark. 

StXfen  s.  Staufen. 

Strass  Straze  Weiler  in  Baden  im  Blasiwald  nö. 
St  Blasien. 

Meier  Rudolf  59,17. 

Strassburg  Argentina  Strastburg  Strasburg  3,10. 
182,18.  183,12.  292,16.  309.21. 

Stadt  Rat  Gemeinde  199,24.  297,17,18. 

Bischof  [Heinrich  von  Stahleck  | 139,18.  141,21. 

144.17.  145,25.  146,1 5,33  f.  150,29. 
151,9,27.  153.11.  154,14,35.  199,25. 

Heinrich  |von  Geroldseck]  Erwählter 

309.18, 

Walther  [von  Hohen-Geroldsec  k]  297,19 
300,21. 

Bürger  s.  Sippestuhl. 

Burggraf  Johann  von  Ergirsliein  R 113,23. 
Domherren  Albert  von  Dellmensingen  241,9. 

252,38.  253,17.  255,7.  256,2 6 f. 
Graf  Albert  von  Habsburg  115,6. 
Münze  monela  Argcntincnsis  280,22. 

Strasshurg  de  Argentina  Argcntincnsis  de  Stra-  J 
burc  de  Strasburg. 

Albert  von  77,37.  80,18.  BvB  98,6.  R 100,82.  | 
R 108,13.  R 108.23.  R 111,38.  R 120,14. 
164,29.  d.  ä.  204,34.  n*  289  Tr.  11,74,4,8.  s.  i 
auch  Basel  Vogt. 

seine  Krau  Judentha  n°289Tr.II,74,9. 
seine  Sohne  Albert  164,28.  R 188,5.  R 190,7. 
R n°289Tr.  11,74,1,1 5. 
dessen  Frau  Agnes  164,29.  | 

Burchard  n°  289 Tr.  11,74,1.  R 
310,25. 

Heinrich  n° 289 Tr.  II,  74,1. 
Werner  n°289Tr.II,  74,1.  s.auch 
Basel  Bürgermeister. 

Heinrich  von  45,11.  52,3. 

sein  Bruder  Werner  von  45,10. 

Straze  s.  Strass. 


ze  chnimben  studen  i 

ze  stddilon  > s.  Allschwil  Lokalitäten. 

vor  der  studun  ) 

sturcowe  sturgSw  s.  Basel  Lokalitäten. 

Suevus  s,  Schwab. 

Sulz  Sulu  Sülze  im  Eisass  sw.  Kol  mar  163,35. 
310,32. 

Frau  von  318,18.  ihre  Söhne  s.  Kptig. 
Wilhelm  von  — R 193,32. 

Sulz  Sülze  im  Aargau  so.  Laufenburg. 

Otto  von  — Bürger  von  Rheinfclden  345,4  f. 
seine  Frau  Anna  345,5. 

Sulzburg  in  Baden  nö.  Neuenburg  29,28. 
Sulzmatt  Sulczmatte  im  Eisass  w.  Rufach. 
Lokalitäten  an  der  luz  232,24. 

gegen  stettinberg  über  232,22. 
Algoz  von  — R 232,18,86. 
seine  Frau  Junta  232,18,21. 
sein  Bruder  Ludwig  Sinnigo  R 232,35. 
Summerau  Sumerowe  in  Württemberg  n.  Lindau 
an  der  Argen. 

Albert  von  80,12. 

sein  Bruder  Konrad  von  80,12. 

Sunenberc  Bur.  von  31,40. 

suntgasse  s.  Gcberschweicr  Lokalitäten. 

Suntheim  Sunthein  im  Elsas»  abgegangener  Ort 
bei  Rufach. 

Heinrich  König  von  124,34. 
sutor  s.  Schuster. 

Sutto  Sute  Suto  Sutuus. 

Heinrich  205,13. 

Hugo  88,26.  BvB  100,34.  BvB  101,20.  103.16. 
BvB  101,15.  109,34.  114,6.  118,23.  123,34. 
131,24.  BvB  163,13.  n° 263 Tr. 1,593,1.  205, 
13.  BvB  218,28.  245,16. 

Suuingen  in  Baden  [?]  unbekannt  wo  10,34. 
Suzaria  Guido  von  339,26. 

Svercestat  s.  Schwörstadt. 

Sw.  s.  Sch. 

Swelman  Heinrich  118,22. 

sein  Sohn  Jakob  118,23. 
under  swibogen  s.  Basel  Lokalitäten. 

Sycilia  s.  Sizilien. 

Sygebertus  s.  Sicgbert. 

Sym.  133,27. 

! Symon  s.  Simon, 
j Symundus  s.  Siegmund. 

T. 

Tägerweilen  Tegirwile  im  Thurgau  w.  Konstanz. 

Rudolf  von  286,13. 

Talcsberc  a.  Oelsberg. 

Talmessingen  s.  Dellmensingen. 

ze  talaker  ze  talhalden  s.  Egisheim  Lokalitäten. 


Digitized  by  Google 


420 


Tänikon  — vom  zum  Thor. 


Tänikon  Teininchon  Frauenkloster  Cistereienser 
Ordens  im  Thurgau  s.  Frauenfeld, 
sorores  conversc  195,91. 
vgl.  Hasel  St.  Bernhard. 

Tann  Tanna  in  Württemberg  nö.  Weingarten. 

Eberhard  Truchsess  von  63,3. 
zur  Tanne  zer  Tannun  ad  Pinum  Anselm  220,27. 

304.17.  der  Sattler  352,3. 

Tannenkirch  Tannenchilch  Tannenchilcha  Tannen- 
kilch  Tannenkilcha  in  Baden  w.  Rändern 
330,23,80. 

Kirche  330,33. 

Leutpriester  Baldolf  73,3. 

Tan*  Danz  Tantz  Heinrich  Bvll  «"263 Tr.  1,692, 
18.  BvB  210,24.  BvB  241,33.  273,38.  Basler 
274,36.  BvB  301,18.  Basler  309.20.  310,26. 
BvB  318,1 4 f.  BvB  330,34.  353,30. 
sein  Diener  Arnold  318,22. 

Tarentaise  in  Savoicn  an  der  Isire. 

Erzbischof  Rudolf  266,23  f.  268,39.  275,29. 
Taro  sw.  Parma  (?J 

Rubaldus  prior  de  253,28. 

Tartaren  108,9. 

Tauli  Taulin  Konrad  n° 263 Tr. 1,592,23.  BvB 

208.18.  BvB  240,2*.  273,34.  Basler  274,36. 
tector  s.  Decker. 

Tcgerfelden  Tegeruelt  Tcgiruelt  im  Aargau  so. 
Klingnau. 
die  von  287,24. 

Berthold  von  345,22. 

Burchard  von  303,40.  304,13,22. 

Konrad  von  319,24. 

Gerung  von  — R 178,37.  R 179.6.  R n°276 
Tr.  1,606,7.  340,39. 
seine  Söhne  Rudolf  303,39.  301,3. 

Werner  303,39.  304,3. 

Heinrich  von  231,8. 

Hildebrand  von  — R 179,10.  228,29.  Johanniter 
229,6. 

Tegernau  Tegirnowe  in  Baden  nur.  Schopf  heim. 

Kämmerer  und  Leutpriester  Heinrich  59,14. 
Tegirwile  s.  Tägerweilen. 

Teininchon  ».  Tänikon. 

Tclesperc  Telisbcrc  Telisperch  s.  Delsberg. 
Tellere  Konrad  231,14. 

Tellisseur  Heinrich  Kuno  genannt  n°295Tr.I, 
631,14. 

Telsberc  Telsberg  Tclsperc  s.  Delsberg. 

Templer  *.  Bergheim. 

Tenniken  Tenninchon  in  Basselland  sö.  Liestal. 
Kirche  333,2. 

Terni  Interamna  nö.  Rom.  99,38. 

Teschelere  Rudolf  der  231,11. 

Tetinchon  s.  Dettighofen  — Döttingen. 

Tetingen  Tetingin  s.  Döttingen. 

Teubaldus  1,23. 

vom  Teufel  de  Diabolo  Johann  220,28. 


j Teutmarus  1,24. 

Thann  Than  im  Elsas»  nw.  Mülhausen. 

Propst  Konrad  80,10. 

Theko  Otto  188,6. 

! thelonearius  s.  Zöllner. 

' Thelsperg  s.  Delsberg. 

Theobaldus  s.  Diebold. 

Theodericu*  s.  Dietrich. 

Theodewinus  s.  Rom  Kardinalbischöfe  — S.  Rufina. 
Theodricua  s.  Dietrich. 

Therwil  Tarwiler  Tcrwilr  Terwilre  in  Haselland 
s.  Hasel. 

Heinrich  von  — R 302,12.  R 356,18. 
Leutpriester  Burchard  73,3. 

Theto  s.  Dedo. 

Theutonia  s.  Deutschland. 

Thidensheim  s.  Titensheim. 

Thiebaldus  s.  Diebold. 

Thicdricus  s.  Dietrich. 

Thierstein  Tierstein  Tirstein  in  Solothurn  aö. 
Laufen. 

[Söhne  Rudolfs  von  Hombcrg-Thierstein] 

Graf  Rudolf  [L]  39,11.  n°75 Tr.  11,35,19. 
54,13.  56,9,32.  57,25.  80,22.  n® 266 
Tr.  II,  71,2. 

sein  Schaffner  Berthold  d.  ä.  54,15. 

Graf  Simon  54,20. 

[Söhne  Rudolfs  I.]  Graf  Ulrich  54,20. 

Graf  Werner  s.  Basel  Dom- 
herren. 

[Grosssöhne  Rudolfs  1] 

Graf  Rudolf  [III.]  n«  184 Tr. II, 50.1.  n°257 
Tr.11,70,1.  n° 266 Tr.  II,  71,1.  204,20. 

■•483Tr.ll,  172,7,17. 
sein  Kaplan  C.  Anesorgen  n°257Tr.ll, 
70,24. 

sein  Dienstmann  Burchard  von  Aesch 

204, SO. 

sein  Schaffner  Berthold  von  Pfäffingen 
n*483Tr.  II.  171.17.  u.  172,18. 
dessen  Brüder  n* 483 Tr.  11, 172,7,17. 
dessen  Söhne  n* 483 Tr. II,  172,8.17. 

Graf  Hermann  s.  Basel  Domherren. 

Werner  von  — • R n*134Tr.II,5Q,4. 

Thietpurc  10,36.  deren  Söhne  Erchenbolt  10,37. 

Ulrich  10,37. 

Thietherus  s.  l>iether. 

Thietericus  Thietricus  s.  Dietrich. 

Thithcrus  s.  Diether. 

Thomas  s.  Pfin. 

vom  zum  Thor  de  Porta  ad  Portam. 

B.  BvB  190,9. 

Burchard  298,3. 

Gisela  298,2. 

deren  Töchter  Guta  298,5. 

Mechtild  298,5. 

Heinrich  B im  Rat  250,1*.  BvB  298,1 1.  304,17. 
Johann  187.11.  202,18.  268,20.  BvB  298,11. 
magister  Johann  298,5.  s.  auch  Basel  Domstift 
Kapläne  — Basel  Domstift  Schaffner, 
dessen  Schwestern  Bela  298,6. 

Gisela  298,6. 


Digitized  by  Google 


vor  dem  Thor  — Ul. 


421 


vor  dem  Thor  Konrad  230,41.  231,14. 

sein  Bruder  Rudolf  231,15. 

Thos.ce  Tözzin  Johann  R 188,85. 

seine  Witwe  Kunigund  188,31,34. 

Th&da  176,28. 

ihr  Sohn  Heinrich  der  Schüler  176,28. 

Thun  337,33. 

Graf  Heinrich  von  — s.  Basel  Bischöfe. 
Thüring  Turingus  s.  Harnstein. 

Thüringen  Heinrich  Rasp  Graf  (von  Hessen,  Sohn 
Ludwigs  des  Eisernen  von  — und  der  Claritia 
Halbschwester  des  Kaisers  Friedrichs  I.]  36,8. 
im  vom  Thurn  in  Turri  de  Tum. 

Konmd  215,23.339,22.  sein  Sohn  Hugo 339,2 2. 
Peter  R 108,25.  R 120,14.  R n°  181  Tr.  11,60,1 1. 
Thttrnen  Durno  Durnum  Durnun  Turnon  in 
Baselland  sö.  Liestal  10,32.  14,30.  24,6.  26,8. 
27,42.  38,43.  49,15. 

Heinrich  von  — der  Schuster  114,6.  Basler 
138,14. 

Tiefenstein  Tiufinstein  in  Baden  s.  8t.  Blasien  an 
der  All». 

Hugo  von  228,25. 

sein  Bruder  Ulrich  228,25. 

Tierstein  s.  Thierstein. 

Tiethelmus  s.  Diethelm. 

Tietherus  s.  Diether. 

Tietricus  Tiodericus  s.  Dietrich. 


Troianus  327,16,19. 

Trollericus  s.  Zürich  Propstei  Chorherr. 

Truchsess  Dapifer  hlius  Dapiferi  s.  Basel  Bischof 
1 Ämter  — Deutschland. 

Johann  frater  Dapiferi  R 73,8. 
s.  Kheinfelden  — Tann  — Waldburg. 

Werner  77,86.  R 108,24.  R 190,7. 

— Kleriker  114,1. 

St.  Trudpert  im  badischen  Münsterthal  ö.  Heiters- 
heim  278,3. 

Trump i Konrad  — von  Laufenburg  231,17. 
Trutkind  Truthchindus  BvB  163,14. 

Truto  s.  Konrad  der  Zöllner. 

Tuba  Johann  215,17. 

Tudenhein  s.  Didenheim. 

Tüllingen  Tullinchon  in  Baden  nö.  Basel  30,4. 

Konrad  von  239,19. 
i Tullum  s.  Toul. 

bi  tumhengazen  s.  Egisheim  Lokalitäten. 
Turegum  Turicensis  s.  Zürich, 
mons  Turicensis  ».  ZUrichberg. 

Turingus  s.  Thüring. 

Türkheim  Durenchcin  Türnkein  im  Eisass  w. 
Kolmar. 

Ulrich  von  — [Basler  Domherr?]  349,4. 

. . von  — s.  Basel  Domherren. 


Titensheim  Thidensheim  Titenshen  Titinshein 
Tyethenshein  [Dicdclsheim  in  Baden  »ö.  Bruch- 
sal?]. 

Heinrich  von  52,4.  57,15. 

Niklaus  von  103,15.  108,25.  BvB  120,15.  n#18l 
Tr.  11,00,13.  B im  Rat  250,17.  BvB  279,20. 
R n°485Tr.  II.  173,83.  R 898,80.  868,80. 
seine  zwei  Schwäger  sororii  genannt  Spich- 
werten  R n°486Tr.  II,  173,84. 

Titterten  Titeritun  in  Baselland  nw,  Waldenburg 
46,24. 

Tiufinstein  s.  Tiefenstein. 

Tiuto  2,35. 

Toggenburg  Tochinburc  Tokenburg  Tokinburk 
im  Thurgau  sö.  Fiscbingcn. 

Graf  Heinrich  von  — Provisor  der  Johanniter  in 
Ober-Deutschland  237,6. 

Graf  Wilhelm  von  — s.  Basel  Domherren. 
Tornachum  s.  Dörnach. 

Toscanella  Tuscania  sw.  Orvieto. 

Bischof  Johann  50,17. 

Tottingin  s.  Döttingen. 

Toul  Tullum  in  Frankreich. 

Archidiacon  Johann  267,39. 

Tözzin  s.  Thosce. 

Trehenlin  Wer.  BvB  120,20. 

Irehsile  s.  Drechsler. 

Trier  Treueris  Treriri  Treviris  3,9.  24,34. 
Erzbischof  [Arnold  I.]  35,41. 

(Arnold  II.  von  Isenburg]  199,25. 
Dietrich  [II.  von  Wied]  62,18. 
Reinbold  von  — Predigerprior  237,16. 


Turogum  s.  Zürich. 

de  in  Turri  s.  im  vom  Thurn. 

Tuscania  Tuscanensis  s.  Toscanella. 

Tusculum  sö.  Rom  36,11. 

Bischof  Imarus  24,23. 

Tyethenshcin  s.  Titensheim. 

u. 

Uazpindn  s.  Fassbind. 

Udelhard  Ödelardus  s.  Saugern. 

Uestalda  s.  Westhalten. 

Uesunecga  s.  Veseneck. 

Uffheim  Hufehen  Vfeheim  Vfen  Vf  heim  Ufheimb 
Yfhein  im  Eisass  sö.  Mülhausen  10,80.  14,29. 
24,5.  26,7.  27,42.  38,42.  46,21.  49,14.  216,16. 
287,13.  333,3. 

Burchard  von  — R 73,6.  77,34.  Schwiegersohn 
des  [Heinrich]  Pfaff  114,3.  R 196,7.  246,2. 
R 310,25.  R 352,29.  353,29. 

Konrad  von  — BvB  78,15. 

sein  Bruder  Kuno  von  — BvB  78,15. 

Har.  von  31,40. 

Heinrich  von  353,29. 

Johann  von  105,25.  137,15.  R n* 404 Tr.  II, 
120,14.  R 308,5.  R 348,29.  R 352,30. 
UfTholi  Hufol  Vfholz  im  Eisass  ö.  Thann  n.  Senn- 
heim  284,18. 

Rtldegcr  von  55,33. 

Ugo  s.  Hugo. 

Ul.  s.  Eichstetten  — Greize  — Logeinheim. 


Digitized  by  Google 


Ulm  — Vironensis. 


422 


Ulm  Lima  2«, 21.  61,17.  63,13.  n*93Tr.1, 474,1. 
Ulrich  von  s.  Basel  Domherren. 

TT  ® 

Ulrich  Odelricus  Odclrih  Oudalricu«  Wlricus 
s.  Raden  - — Bannwart  — Hasel  Bischof  Vitztum 
— Basel  Domslift  Kaplänc  s*  Ulrich  — Base! 
Domherren  — Base!  St.  Maria  Magdalena  Prior 
— Basel  St,  Martin  Vikar  — Basel  St.  Peter 
Chorherren  Gustos  Subcustos  Thesaurar  — 
Bern  — Biel  — Binzen  — Blechen  — Botten- 
stein — ltrislach  — Brugg  — Babendorf  — 
Burins  — Biittenherg  — Büttikon  — Kappel 
conversi  — Kiburg  — Kienberg  — Kirchen 
— Klingen  — Konstanz  Bischof  — Kücheli 
— - St.  Gallen  Abt  — Glovelier  — Gowelin 
— Gutenburg  — Hatstatt  — llanenstein  — 
Heinrich  der  Schmied  von  l.iestal  — Hertingen 
Leutpriester  — Lang  — Lenzburg  — Lieben* 
berg  — Lützel  — Maccrel  — Marx  — Mer- 
schant  — der  Müller  261,5.  286,28,34.  seine 
Frau  Hedwig  261,5.  286.28,34.  — Mtinzenbcrg 
— Murbach  Leutpriester  — Neuenburg  Graf 

— am  Ort  — - Passau  Bischof  — Pfirt  Graf 

— zur  Platte  — Harnstein  — Reichenau  Propst 
— Rodersdorf  — Roggenburg  Leutpriester  — 
R&mbarius  — Saugern  — Schwab  — Sin/o 
— Steinkeller  — Stieber  — Thierstein  Graf 
— Thielpurc  — Tiefenstein  — Türkheim  — 
Ulm  — Vorgassen  — Wettingen  Abt  — Wies 
— Winter  — Wlfingin  — Wolf  — Wyhlen  ■ — 
der  Zöllner  245,17.  — Zürich. 

Ulrich  Walther  s.  Klingen. 

vmincon  matte  s,  Wehrathai  Lokalitäten. 

Umkirch  llvndechilke  in  Baden nw.  Freiburg  40,20. 
Unnuz  Hugo  BvB  053,15. 

Unterlinden  s.  Kolmar. 

Urban  s.  l.ac  de  Joux  subprior  — Rom  Papst. 
St.  Urban  domus  s.  Urban i in  Luzern  sw.  Zohngcn 
n°B00Boos  48,6. 

Abt  Heinrich  (l.j  107,24. 

(Ulrich  II.  von  Singenberg]  268,14.  297,39. 
Capitel  Convent  107,26.  268,14.  297,39. 
Grosskcller  maior  cellerartus  Johann  317,39. 
Haus  Schottland  in  Basel  107,28. 

Mönch  Heinrich  von  St.  Gallen  268,19. 

Urbs  s.  Rom. 

Urbs  vetus  s.  Orvieto. 

Uri  Lazariter  (Seedorf)  316,27. 

St.  Ursitz  villa  s.  Hursicini  s.  Ursicini  in  Bern 
w.  Delsberg  36,23.  51,9.  56,3.  n° 485 Tr. II, 
173,20.35. 

Stift  Kirche  36,20.  51,8.  56,3. 

Chorherr  Hugo  104,13. 

Jo.  von  Courtelary  n° 485 Tr.  II,  174,1. 
Urslingen  Urselingen  jetzt  Irslingen  in  Württem- 
berg n.  Rottweil.  Egclolf  von  36,6. 

Uscnbcrg  Osenherch  Osinberch  Osenberg  Vsinberc 
Vsinberc  abgegangene  Burg  in  Baden  bei 
Breisach. 

Hesso  von  [?]  R 5,8.  R 6,2.  8,11.  11,22.  15,27. 
Hesso  von  28,14. 

[sein  Sohn]  Burchard  von  39,12. 


[dessen  Grosssöhne]  Burchard  von  104,26. 

105,20. 178,40. 355,23 
Rudolfvon  104,27.  105, 
20.  178.40.  355,23. 

vgl.  Schöpflin  historia  Zaringo  — Hadensis  1,463 
und  Freiburger  Diöcesanarchiv  10,83. 
Utenachir  s.  l'ttnach. 

Utenhelm  Vtinheäm  im  Klsass  n.  Benfeld. 

Adelheid  von  — s.  Klingenthal  Priorin. 
Uthecha  s.  Heinrich  der  Schmied. 

Uticha  s.  Nefo. 

Utingen  s.  lettingen. 

Utrecht  3,10. 

Uttnach  Utenachir  in  Baden  sw.  Kandern. 

Volmar  von  33,18* 

Uurlon  s.  Furien. 

V.  siehe  auch  F. 

Vahcinchova  Vahcinhova  s.  Wenken. 
vallis  Masonis  s.  Mas  mimst  er. 

Vardel  Konrad  BvB  246,26* 

Peter  BvB  216,21,29. 

seine  Tochter  Mechtild  Frau  des  Martin  zur 
Platte  246,21. 

Vare  Albrecht  231,11. 

sein  Bruder  Konrad  231,12. 

Vechtiü  s.  Meier. 

Veizite  Veizte  s.  Feist. 

Velletri  Bischof  Uctavianus  47,27.  50,11* 

| Velpach  Vdpacum  s.  Feldbach, 
i Veltheim  in  Braunschweig  so.  Braunschweig. 

Graf  von  36,4. 

Vercelii  Wercelli  sw.  Mailand. 

B.  von  — päpstlicher  Kaplan  84,19. 

Verden  Verdene  Bischof  35,43. 

Verena  s.  Klingen. 

Vernerus  Vernheras  s.  Werner. 

Verona  39,24. 
verwer  a.  Färber. 

I Veseneck  Uesunecga  Vesenche  Vesenecca  Vescn- 
egge  Vesencka  Vesuncca  Vesunecca  Vesvneccha 
Fesseneck  abgegangencr  Ort  im  Eisass  bei 
Münster. 

Heinrich  von  a.  Basel  Archidiacon  — Basel 
Domherren  — Basel  Dompropst  — Basel 
St.  Theodor  Kirchherr  — Konstanz  Dom* 
custos  — Riehen  Leutpriester  — Rom  Papst 
Kaplan. 

Hugo  von  45,19. 

Werner  von  177,2.  Diener  des  Dompropsts  202,3. 
Vezano  Gifredinus  de  — Notar  253,21  f. 
Vicedomina  Vicedominus  Vicedomnus  s.  Vitztum. 
de  Vico  s.  Vorgassen. 

Vicques  Wikesowe  in  Bern  so.  Delsberg  46,27. 
j villicus  s.  Meier. 

Vinch  s.  Fink. 

■ Vironensis  s.  Wie rl and. 


Digitized  by  Google 


Virton  — Walther. 


423 


Virton  [verschrieben  für  Vurlon?] 

Hurchard  von  — BvB  98,7. 

Viscbach  Vischbach  Werner  22)0,38.  231,15. 
vischebach  's.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Viterbo  nw.  Rom  65,20.  n°  12)5  Tr.  11,53,9.  213, 
23,40.  253,23,27.255,25.  256,43.  288,7.  344,1«. 
Bischof  Johann  50,17. 
domus  ecclesie  s.  Fortunati  253,24,28. 

Vitztum  Vicedominus  Viccdomina  Viccdomnus 
s.  Basel  Bischof  Ämter. 

Burchard  74,25.  77,85.  R 88,24.  RvB  181,16. 

R 205,9.  338,10. 

Heilwig  322,23. 

deren  Tochter  Tta  Krau  des  Kuno  von  Rani- 
stein 322,21. 

Johann  n°  88 Tr.  11,37,20.  77,35. 

Viullere  s.  Vullarius. 

Vivian  Viviani  n°  181  Tr.  II,  60,1 3. 188,6.  BvB  190,10. 
s.  Basel  Domstift  Kapläne. 

Burchard  BvB  350,1. 
s.  Römer. 

VlSinchon  Vluincon  s.  Flicnken. 

Vogellins  bÖmgartin  s.  Otlingen  Lokalitäten. 

Vogt  s.  Schwarzenberg. 

Volkensberg  Volkotsperch  im  Eisass  w,  Basel. 

Kirche  333,1. 

VolfTarus  1,22. 

Volger  s.  Gebcrschweier  — Schrankenfcls. 

Volker  Heinrich  205,12.  n°289 Tr.  II,  74,19. 
Volkmar  s.  Stege. 

Volmar  Wolmarus  s.  Allschwil  — Atlensch weiter 
— Basel  St.  Alban  Prior  — Kirchen  Leut- 
priester — - Hegenheim  — Heinrich  der  Schmied 
von  Liestal  — Ozeltn  — Uttnach. 

Vorbrucke  Vorbruche  . . 200,36. 
s.  Basel  Lokalitäten. 

Vorgassen  Vorgassun  Vorgazen  Vorgazvn  Vor« 
gazzen  Vorgazsun  Vorgazzvn  de  Gasson  de 
Gassiin  de  Gazun  de  Gazza  de  Vico  s.  Basel 
Lokalitäten. 

Konrad  77,38.  R 86,27.  R 88,24.  R 97,7.  R 107, 
37.  R 108,23.  R 110,32.  R 120,15.  s.  auch 
Basel  Schultheis«. 

Konrad  BvB  98,5.  104,16. 

Heinrich  30,26. 

Heinrich  77,38.  103,40. 

seine  Witwe  Gertrud  103,39. 
seine  Söhne  Heinrich  103,39.  10*1,15.  R177, 
31.  R 188,5.  R n*268Tr.I, 
592.23.  R 2*35,10.  R 213,26. 
R n°  300  Boos  48, 1 0.  R 240, 1 8 . 
R 246,3.  249,19.  R 259,11.  R 
279,18.  RvB  290,29.  R 310,24. 
Peter  103,40. 

Hugo  335,1. 

Otto  104,15. 

Ulrich  R 97,7. 

Vorst  s.  Kappelen. 


Vorst  Johann  355,88. 

Vriche  s.  Frick. 

vronacker  s.  Häsingen  Lokalitäten. 

Vuli  Füll  Reiner  RvB  216,28.  281,29. 

— Kleriker  259,38. 

dessen  Bruder  Heinrich  259,38. 
der  Krämer  BvB  246,6. 

Vulina  Gisela  Nonne  in  Olsberg  246,1. 

Vullarius  Viullere  Vullere  Heinrich  57,3.  77,43. 

181,36.  235.10. 

Vulpes  Vulpls  s.  Fuchs. 

Vurlon  s.  Furien. 

w. 

Wächter  Wechtire  Heinrich  — von  Rheinfelden 
n°298Tr.  11,75,1. 
seine  Frau  Kichenza  ibid.  75,6. 

Wädenswcil  Wediswiller  in  Zürich  am  See. 
Konrad  von  323,10. 

Rudolf  von  — R n° 276  Tr.  1,606,6. 

Wagner  ».  Basel. 

Wahcincova  Wahinkofleu  s.  Wenken. 

Wahlbach  Walpach  im  Eisass  ö.  Altkirch  329,3. 
Wahlen  Waltenen  f?]  in  Bern  sö.  Laufen  31,33. 
Walch  Heinrich  222.1. 

Heinrich  — von  Märkt  222,33. 

Walcho  s.  Waldeck. 

Walke  s.  Basel  Lokalitäten. 

von  der  zur  Walke  von  zir  Walchun  Walkon. 
Dietrich  zur  — Basler  138,14. 

Hugo  von  45,19. 

Johann  von  77,41. 

Peter  von  — BvB  78,17. 

Waldburg  Waltpurg  in  Württemberg  ö.  Ravensburg. 
Eberhard  Truchsess  von  80,11. 

. . d.  j.  Truchsess  von  80,13. 

Waldeck  Walcho  von  16,27. 

Waldenburg  in  Baselland  w.  Olten  333,18. 
Waldkirch  Walkirche  in  Baden  nö.  Freiburg. 
Abtissin  150,1. 

Convent  150,2. 

Waldner  Waldenere  Waldiner  Konrad  von  Ber- 
wilre  [Gebw'ilrc  ?]  genannt  — R 179,26. 

Konrad  R 193,29,31. 

Walheim  Walon  im  Eisass  nö.  Altkirch. 

Peter  von  — Bürger  von  Mülhausen  137,4. 
Wallerc  Heinrich  188,7. 

Walpach  s.  Wahlbach. 

Walraf  Walrave  163,95. 

seine  Witwe  Hedwig  163,35. 

Waltenen  s.  Wahlen 

Waltenheiin  Waltenheln  im  Elsas*  sö.  Mülhausen 
333,8. 

Walther  Galtherus  Walterus  s.  Basel  Bischof  Keller 
— Hasel  Domstift  Dormenter  — Basel  St  Leon- 
hard Chorherren  — Basel  St.  Peter  Chorhcn-cn 
— Biedermann  — Bursch  — - Kaisersberg  Schult- 


Digitized  by  Google 


424 


Walther  — Weissenburg. 


lieh*  — Klingen  — Klingenthal  conversi  — 
Konstanz  St.  Stephan  Propst  — Kopfentzwei 

— Eisengusse  — Eschenbach  — Gelterkinden 

— Geroldseck  — der  Hechler  319.24.  — llunds- 
bach  Meier  — Johann  der  Schüler  — Johann 
der  Wirt  — Joigny  — Liltzel  — Magstatt  — der 
Meier  73,10.  — Mellsdorf  — Olsberg  Conven 

— Pfaffenheim  Leutpriester  — Harnstein  — 
Bürger  von  Rheinfelden  n°  131  Boos  24,88.  — 
Riehen  Vikar  — Röteln  — Schliengen  — der 
Schneider  220,26.  — Schwarzenberg  — an  den 
Steinen  — vom  zum  Stern  — St rassburg  Bischof 

— in  dem  Wiele  — Wies  — Winhart  — Zim- 


Nieder-Wehr  inferior  villa,  nidern  Werra  231,16« 
345,7. 

Werner  der  Schuster  von  231,18. 

Ober- Wehr  Obir  -Werra  superior  villa  soperior 
Werra  228,9.  230,22.  345,6. 

Johann  von  239,15. 
niagister  Werner  von  231,12. 
sein  Sohn  Johann  231,13. 
sein  Schwestersohn  Heinrich  231,13. 

Wehra  Werra  Fluss  ergiesst  sich  6.  Basel  bei 
Brennet  in  den  Rhein  228,36.  230,23,27. 
Wehrathai  vallis  Werra  227,40. 


mersheim  Leutpriester. 

Waltpurg  s.  Waldburg. 

Wrandilt>er  s.  Rapperswü  — Wettingen. 

Wangen  , . von  — Frau  des  Heinrich  Mönch 
233,89. 

Wan  in  cu*  1,23. 

Warnerius  s.  Werner. 

Wartcnfcls  W'artenuels  Schloss  in  Solothurn  nö. 

Ulten.  Werner  von  — R im  Rat  250,11. 
in  den  waszer  landen  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
W'asscrstclz  Wazzirstelz  Schloss  im  Eisass  bei 
Sulzmatt  w.  Rufach. 

Eberhard  von  103,20,23. 

seine  Sühne  Heinrich  von  106,17. 

R.  von  100,22. 

Wattweiler  Watiwilre  Wattewllre  Watwilre  im 1 
Eisass  nw.  Müllhausen. 

Rüdeger  von  — Bürger  von  Mülhausen  106,83. 
Schultheis»  Heinrich  R 284.11. 
seine  Witwe  Adelheid  284,6,10. 
ze  wazervallen  s.  Egisheim  Lokalitäten. 

Wazzirstelz  s.  Wasserstelz. 

NVecelo  s.  Wctzel. 

Wechsler  campsor  s.  Friedrich. 

Wechtire  s.  Wächter. 

Wecil  s.  Wctzel, 

Wectingen  s.  Wettingen. 

Wediswiller  s.  WidenswefL 
an  dem  langen  wege  . 

bl  den  übergandem  wegej  «.  Allschwil  Lokalitäten, 
ze  wegeslieidun 

zvesschint  wegin  zvissen  wägen  a.  Henken  Lo- 
kalitäten — Häusern  Lokalitäten. 

Wehr  Werra  Werrach  Werrah  in  Baden  nö.  Basel 
an  der  Wehra. 

Kirche  227,46.  230,2 1 f.  232,6.  233,13.  n°323 
Tr.  II, 81,2.  n®407  Tr.  II,  123,1 4.  311,5.  320. 
3,11.  327,26. 

Schloss  227,42.  238,20.  248,38.  336,34. 

Wald  309,10. 

Leutpriester  Heinrich  230,19.  232,3.  233,21. 
239,12.  292,26.  336,1,3$. 
dessen  Vikar  Werner  239,13. 

Heinrich  Ertüsch  von  335,16,21. 

Werner  von  170,13. 

Burchard  Wolf  von  336,14. 


Lokalitäten, 
amach  228,10. 
bodilhart  228,9. 

bolleuirst  Wolfrist  Berg  nü.  Wehr  auf  dem 
rechten  Ufer  der  Wehra?  228,7,6. 
niwer  bnil  230,26. 
kilchperc  228,11.  231,3.  238,20. 
ewalt  Ehwald  Berghalde  von  Hornberg  zur 
Wehra  228,7,33. 
geiginhofstat  335,34. 

Giselershach  230,22. 

hornberc  Homberg  nö.  Wehr  228,12. 

hornhercrise  228,34,36. 

hombergis  matte  335,33. 

affin  leun  228,11. 

under  leun  228,10. 

luchsbrunnia  vgl.  l.uchshaldc  und  Brunnmatt 
am  Abhang  s.  Homberg  228,35. 
meisunhach  228,13. 

mettelon  Metteln  zwischen  Wehr  und  Gers- 
bach  228,12.  239,6. 

rosseruege  Rossrücken  Berghohe  zwischen 
Wehr  und  Hurnberg  228.8. 
rudinsgrabin  228,8. 
in  schorrindir  flu  335,85. 
steinrudin  vgl.  Steinegg  und  Rütli  nö.  Wehr 
335,64. 

vischebach  FischgTaben  zwischen  Wehr  und 
Homberg  228,9. 
vmincon  matte  335,33. 
werreberc  238,22. 

widunbach  Wiedcnbach  Zufluss  der  Wehra 
nö.  Hornberg  228,35. 

schindilbach  vgl.  Schindelgraben  Zufluss  der 
Wehra  oberhalb  Wehr  230,24. 

Weil  Wile  in  Baden  n.  Basel  138,21,27.  239,3  (?) 
277,21,33.  855,66. 

Weiler  Wile  Wiler  (Niederweiler?  Oberweiler?) 
in  Baden. 

Rudolf  von  189,34.  Bürger  von  Neuenburg  294,29. 
Weiler  Wilre  im  Elsass  sö.  Altkirch. 

Kirche  332,39. 

Weinchon  s.  Wenken. 

Weiskirch  Wlsktlh  Wiskillch  im  Elsass  an  der 
Schweizergrenzc  w.  Benken  274,22,26. 
Weissenburg  Wissenburg  im  Elsass  so.  Speier. 
Abt  80,9. 


Digitized  by  Google 


Weisweil  — Wettingen. 


425 


Weisweil  Wiswile  in  Raden  ö.  Waldshut  nahe  der 
Schaflfhausergrenze  [oder  das  w.  Kenzingen  ge- 
legene ?] 

Heinrich  von  122,33* 

Weiten  tu  Wittewunowe  in  Baden  nö,  Lörrach 

288,36. 

Welf  Welpho  [VI.J  Hersog  [von  Spoleto  Oheim 
K.  Friedrichs  I.J  26,19. 

Welin  s.  Wielin. 

Welmingen  Burchard  von  — s.  Basel  St.  Peter 
Priester. 

Wenken  Vahcinchova  Vahcinhova  Wahcincova 
WahinkofTen  Weinchon  Hof  in  Baselstadt  nö. 
Basel  1,14,21.  2,26.  16,29. 

Meier  von  119,22. 

Wenrweiler  Wcndeswiler  Wendeswilre  Wendis- 
wilre  Wendswir  Wenswilre  im  Elsas*  w.  Basel 
64,12.  90,2. 

Kirchherr  Radulf  der  Schreiber  von  Basel  152,12- 
Leutpriester  Rudolf  Chorherr  von  St.  Peter  au 
Basel  160,30. 

Hugo  von  — R n° 263  Tr.  1,592,2  4. 

Wer.  s.  Trehenlin. 

Wercelli  s.  Vercelli. 

Werd  Werda  im  Klsass  zwischen  Benfeld  und 
Erstein. 

Graf  Heinrich  von  KO, 10. 

Graf  Siegbert  von  — n*lll  Tr.  II,  127,27. 
Werdo  s.  St.  Gallen  Abt. 

Werinus  2,28. 

Werl  in  s.  Eptingen. 

Werner  Garnerius  Guarmerius  Guarnerus  Vemerus 
Vernherus  Warne  rius  Wcrenhere  Werenherus 
Werhcrus  Wemerus  Wernherus  8,11.  11,24. 

15,27.  38,17.  magister  230,26.  s.  Allschwil  — 
der  Bäcker  259,12.  — Bach  — Basel  Amtmann 

— Basel  Bischof  Truchsess  — Basel  Domstift 
Kämmerer  Domherren  Scholaster  — Basel  St. 
Leonhard  Chorherren  Custos  — Basel  St.  Peter 
Priester  Siegrist  — von  Basel  — Basler  — Bero- 
münster Propst  — Bettlach  — Blansingen  — 
Blotzheim  — Bodensc  — Bolandcn  — St. 
Brandan  — Burner  — Kaltenbach  — Kappel 
Abt  — Choler  — Kind  — Kirchen  Meier 

— Colbizingen  — KoserH  — Krapf  — Dic- 
precht  — Eckard  — Ellerbach  — Eptingen 

— Feist  — Fink  — Fuchs  — Gcrsbach  — 
Glashütten  — G&chli  — Hagenau  — Hase  — 
Hatstal  — Häusern  — der  Hechler  pectinarius 
BvB  246,26-  — Herznach  — Hirzell  — im 
Hof  — Homberg  — Ifenthal  — Isenburg  — 
Lang  — Laubgassen  — Lcsti  — Lütold  — 
Macerel  — Magstatt  — Mainz  Erzbischof  — 
Markt  — Jakob  Marscbalks  Diener  215,24.  — 
Meisterli  — Mülhausen  — des  Müllers  Sohn 
Ratsherr  2-40,21.  — der  Münzer  310,25.  331,1 1. 
333,15.  — Murbach  Mönch  — Müsbach  ■ — 
Nabo  — Nollingen  Leutpriester  — Pfafleahelm 

— Pinguis  — der  Priester  33,22.  138,36.  — 
Rebmann  — Rcdinc  — zu  Rhein  — Rodersdorf 

— Rosche  — Roth  — Rothenfluh  — Ruchen- 
schwand — Schaler  — Schalon  — Schenk  — 
Schliengen  — der  Schiller  221,38.  — der 

Urkuadenbuch  der  Stadt  Baiel.  1. 


Schuster  von  Nieder-Wehr  231,18.  seine  Söhne 
Dicprecht  231,18.  Rudolf  231,19.  »ein  Bruder 
Johann  231,18.  — zum  Schwert  — Senescalcus 
— Siegfried,  — Siegfrieds  des  Schulthcissen 
von  Kleinbasel  Diener  215,24.  — Soder  — 
Stanner  — Stetten  — Strassburg  — Teger- 
felden  — Thierstein  — Truchsess  — Veseneck 

— VI schach  — der  Vogt  293,7.  345,22.  sein 
Bruder  Heinrich  293,7.  — Wartcnfels  — Wehr 

— Nieder-Wehr  — Ober-Wehr  — Wettingen 
Conversbrüder  Mönche  Schaffner  — Wigrich  — 
Wittenheim  — Wolf  — Wo  Ubach  — Wucherer 

— Wannt  — Zofingen  Chorherr. 

Wernlin  s.  Ermenrich. 

Werra  Werrach  Werrah  s.  Wehr  — Wehra. 
Wcrthe  s.  Schöncnwcrth. 

Wessenberg  Wcssinberc  Schloss  im  Aargau  nw. 
Brugg. 

Johann  von  228,26. 

Westhalten  Uestalda  Wcstahlda  Westalda  West- 
halda  Westhaulda  Westihalda  im  Eisass  w.  Rufach 
10,29.  14,2«.  24,5.  26,7.  27,41.  38,42.  19,14. 
Wetter  Konrad  122,34. 

Wettin  Dedo  von  [Graf  von  Groitsch]  35,44. 
sein  Bruder  Dietrich  Graf  [von  Landsberg]  35,46. 
[seine  Tochter  Agnes  von  Rochlitz  Frau  des 
Berthold  IV.  von  Andechs  s.  diesen]. 
Wettingen  Wectingen  Wctigen  Wetingen  Weling- 
hen  Wettinghein  Wettinghen  Wettingin  im  Aar- 
gau so.  Brugg  10-1,37.  105,4,23.  106,24.  116,23. 
119,18.  132,30.  138,27.  143.38.  156,17.  157,5  f. 
169,36.  196,9.  203,3.  248,1.  260,16.  279,88. 
326,3.  342,81.  355,18. 

Lokalität  Capitelsaal  capitulum  157,26. 

Abt  200,14.  203,4.  242,88.  249,30.  251,20. 
252,30.  254,24.  256,5.  260,1».  306,17,33. 
307,8.  313,86. 

Abt  Konrad  [I.]  105,26.  115,35.  119,15.  122, 
13  f.  143,8«.  147,3.  148,14. 
149,10,20.  154,16.  157,6.  160, 
6.  165,22,25.  166,38.  167,12, 
169,39.  171,10.  176,26.  178, 
37.  180,12,16.  185,8,37. 
Ulrich  [L]  355,13.  356,23  f. 

Keller  Berthold  106,29. 

Heinrich  176,39. 

Hiltebold  260,21,28. 

Convent  Capitel  105,26.  115,85.  119,15.  122, 
13  f.  143,36.  154,16.  157,6.  160,6.  165,28,25. 
166,39.  167,13.  171,11.  176,27.178,38.  180, 
13.  186,8,3«.  200,14  . 208,4.  249,30.  306,17, 
33.  307,4.  313,36.  355,13.  856,23 f. 
Conversbrüder  Dietmar  200,36. 

Rudolf  138,35. 

Werner  105,6. 

Werner  105,6.  1045,30.  122,31. 
160,2.  167,7,10.  171,19,21. 

196,5.  magister  in  Riehen  196, 
11.  200,24.  203,9.  260,21,28. 
fundator  Heinrich  Wandilber  122,29. 

54 


Digitized  by  Google 


4 26 


Wettingen  — Wittelsbach. 


Mönche  Berthold  105,6.  176,39.  von  St.  Gallen 
170,10. 

Heinrich  105,6.  106,30. 

Johann  138,35. 

Richen  119/23. 

Rudolf  176,39. 

Heinrich  Waadilber  105,5.  122,29. 
Werner  119,23.  122,30. 

Mühlen  in  Klein-Hasel  307,22. 

Schaffner  Werner  119,23. 

Wetxel  Wecelo  Wecil  Wezelo  Wezilo  s.  Basel 
Amtmann  — Basel  Bischof  Keller  — Basel 
St.  Peter  Chorherren  — der  Keller  scabinus 
220,23.  BvB  247,21.  officialis  des  Bischofs 
264,40.  265,14.  sein  Bruder  Otto  265,35.  — 
vom  Stein  — Winzenheim. 

Wetzlar  in  Preussen  nö.  Koblenz. 

Propst  Arnold  von  Holland  kaiserl.  Protonotar 
n°411  Tr.  II.  197,25,31. 

Wibclisbach  Konrad  von  234,10. 

Wibesi  BvB  287,14. 

Wichmann  329,35,89. 
seine  Frau  Margaretha  329,35,39. 
seine  Töchter  Gertrud  329,35. 

Hedwig  329,85. 

Wikesowe  s.  Vicques. 

Wikram  Heinrich  BvB  163,16. 

Wido  s.  Rom  Kardinaldiakonen, 
an  den  widun  s.  Allschwil  Lokalitäten, 
widunbach  s.  Wehrathai  Lokalitäten. 

Wiele  Walther  in  dem  220,29. 

Wielln  Vvelin  Diether  der  — BvB  108,27. 110,20. 

sein  Bruder  Hugo  der  — BvB  108,27. 
Wierland  Vironensis  in  Esthland. 

Bischof  Dietrich  261,34.  282,22.  n° 424 Tr.  11, 
188,11.  320,31.  321,41. 

Wies  Wisa  in  Baden  nö.  K andern. 

Ulrich  von  — R 260,29. 

Walther  von  — R 260,24. 

Wiese  Wise  Fluss  des  Wiesenthals  307,24.  Kanal 
zu  den  Klein-Basler  Mühlen  307,23. 

Wiesenthal  Wisetal  Wisental  in  Baden  nü.  Basel 
122,35.  169,35. 

Dekan  Peter  Chorherr  von  St.  Peter  in  Basel 
113,36.  s.  Steinen, 
s.  Guntram. 

Heinrich  von  Mappach  223,8. 
confratres  223,8. 

Wigrich  Werner  BvB  246,29. 

Wil.  S.  Gliers. 

Wildegg  Guildcc  Wildeka  im  Aargau  nö.  Aarau. 
Arnold  von  339,16. 

sein  Sohn  Johann  339,16. 

Jo.  von  n°  185 Tr. II,  173,84. 

sein  Bruder  Peter  n°485 Tr.  II,  173,35. 

Wile  s.  Weil  — Weiler. 

Wilen  s.  Wyhlen. 


Wiler  io  Bern  ö.  Aarberg  123,3.  s.  Weiler. 
Wilere  46,23.  Riede  wilere  vielleicht  Kiedwil  in 
in  Bern  s.  Herzogenbuchsee. 

Wilere  inferius  s.  Niederweiler. 

Wilhelm  Guillelmu»  Wilhailmu*  Wilhelmus  Wille- 
helmus  Willelmu»  Willhelmus  s.  Basel  St.  Alban 
Mönche  Prior  — Basel  Domstift  Kämmerer 
l>ekan  — Basel  St.  Martin  Leutpriester  — 
Bauler  — Bourget  Erzbischof  Schaffner  — 
Kämmerer  — Deutschland  — Hungerslein  — 
Magstatt  — Miecorth  — Rom  Kardinalbischöie 
Kardinaldiakonen  Kardinalpriester  — Sabina  — 
Sulz  — 'Poggenburg. 

vor  Willebrehtes  graben  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
Wflon  s.  Wyhlen. 

Wilre  s.  Weiler. 

Wils  per  B.  von  — seine  Frau  Bertha  31,41. 
Winardus  s.  Winhart. 

hinder  dem  winkel  s.  Allschwil  Lokalitäten. 
Wincenhcin  s.  Winzenheim. 

Windeck  Winekke  Schloss  im  Eisass  bei  Katzen- 
thal aw,  Kotaar  299,1t. 

Lokalität  banholc  292,11. 

Windcck  in  Glarus  w.  Weesen. 

Meier  Diethclm  von  225,8. 

Winhart  Winart  Winardu*  Walther  B im  Rat  250. 

20.  258,27.  310,27.  331,12. 

Winartinhus  Winartsgasse  s.  Basel  Lokalitäten. 
Winsilingen  [von  Stoffel  S.  201  kaum  zutreffend 
erklärt  als  Y6*elois,  deutsch  Wieswald  in  Frank- 
reich so.  BelfortJ  32,2. 

Hel.  von  32,1 . 

Winter  Ulrich  103,17.  259,25. 

Wintersingen  Wintirsingin  in  Baselland  ö.  Liestal 
Kirche  n*69Tr.lI,32,l  1.  n*  131  Boos 24,1 5. 

B.  von  332,7. 

Dekan  Rudolf  von  72,15,17.  (Dekan  im  Frickgau) 
73,80. 

Winterstetten  Wintersteten  in  Württemberg  b. 
Biberach. 

Konrad  von  63,4.  Schenk  80,12. 

Winzeln  Winzelun  abgegangener  Ort  in  Württem- 
berg, Gemeinde  Hausen  am  Tann,  ö.  Rottweil 
(vgl.  die  Obcramt«.heschreibungen  Rottweil  427 
und  Balingen  502/5). 

Hugo  von  — R 170,11. 

Winzenheim  Wincenheim  im  Eisass  w.  Kolmar. 
Gertrud  von  112,30. 

Wetzel  von  55,36. 

Wirt  s.  Konrad  — Heinrich  — Johann  — Stetten. 
Wisa  s.  Wies. 

Wiae  s.  Wiese. 

WiseT  Wisere  Dietrich  der  — Basler  138,13.  BvB 
163,1 5.  n°289Tr.  II,  74,20.  337,27. 

Wisetal  s.  Wiesenthal. 

Wiskilh  Wiskilich  s.  Wetskirch. 

Wissenburg  ».  Weissenburg. 

Wiswilc  s.  Weisweil. 

Wittelsbach  Witilitelispach  Pfalzgraf  Otto  d.  ä. 
von  — [später  Herzog  von  Baiern]  36,2. 


Digitized  by  Google 


Wittenheim  — Zwingen. 


421 


Wittenheim  Withenheim  im  Elsa»«  n*  Müllhausen. 

Werner  von  161,7. 

Wittewunowe  s.  Weitcnau. 

Wittlingen  Wiülinkon  in  Baden  dl  Lörrach. 

Rudolf  von  59.  1 6. 

Wlfingin  Ulrich  von  — R 74.24. 

Wlfradus  (von  Fruburg?]  4,30. 

Wlpe»  ».  Fuchs. 

Wlricus  s.  Ulrich. 

Wolf  Lupus. 

Werner  d.  ä.  231.7.  233,25. 

seine  Sohne  Burchard  231,7.  233.25,  233,10. 

von  Wehr  33*3,1 4 f.  345,23. 
seine  Frau  Adelheid  336, 1 8 f. 
Ulrich  231.7. 

Werner  231.7.  21)3,9. 

Wolhusen  Marquard  von  n*44&Tr.IJ>168,13f. 
Wollbach  Wolpach  in  Baden  n.  Lörrach. 

Leutpriester  Werner  51).  15.  73,4. 
wolleslegir  s.  Rudolf. 

Wolmarus  *.  Volmar. 

Wolpert  s.  Markt. 

Wolschweiler  im  Elsas*  sö.  Pfirt  nahe  der 
Schweizergrenze.  Kirche  237. 1 1 . 

Worant  s.  Wurant. 

Worms  199,23.  204.7,15. 

Bischof  [Konrad  II.  von  Sternberg]  35,42. 
[Richard  von  l)aun|  191). 2 5. 

Richard  [von  Daun]  204,3. 
in  dern  wornbach  s.  Kappeln  Lokalitäten. 
Wucherer  Vvcherere  Wucherer. 

Arnold  36,30. 

Berthold  335.~4. 

Heinrich  212.19.  von  Klein-Basel  277,18. 
sein  Vetter  Werner  277.24. 
zeme  wuore  s.  Denken  Lokalitäten. 

Wurant  Worant  R.  31.36. 

Werner  R 221.22. 

Wyhlen  Wilcn  Wilon  in  Baden  ö.  Basel. 

Heinrich  von  — s.  Basel  St.  Peter  Chorherren. 
Witwe  des  Johann  von  348,35. 

Ulrich  von  57.3. 

Y.  siehe  auch  L 

Yiart  Konrad  41,2.  seine  Frau  Gnta  41,2. 
Vmhriacensis  s.  Embrach. 
ystrio  s.  Spielmann. 

Yvo  a.  Cluny  Abt. 

z. 

Zäh  ringen  Zaringen  Schloss  in  Baden  nö.  Freiburg. 
Herzog  Berthold  [IV.]  rcctor  von  Burgund  26,19. 
28,12.  31,22.  33,3.  39,9. 

Zässingen  Cessingen  Zezingen  im  Eisass  s.  Mül- 
hausen. 

lletzel  von  136,35.  R 221,21. 

Hugo  von  — R n° 300  Boos  48, 10.  R 221,21. 


Zässinger  Cessingcr  Heinrich  — von  Hundsbach 
Zeibil  Heinrich  77,42. 

Zeisweiler  Zeiswilre  abgegangener  Ort  im  Eisass 
bei  Brinkheim. 

Heinrich  von  n°374Tr.  11,94,17. 
seine  Frau  Ita  n8374Tr  11. 94.18. 

Zerkinden,  de  Chindon,  dir  Chindon,  der  dir 
Kinden  Kindon,  Puerorum. 

Johann  R 90.34.  R 100,14.  R 108.25,  R 111.38. 
R 114,31.  K 159.25.  R 195,17.  R 246,3.  R im 
Rat  250,12,  R 253.26.  R 289,19,30.  R 297.3, 
Reiner  R n* 206 Tr.  11,72,2. 

Zezingen  s.  Zässingen. 

Zezwvl  Cezwile  Exzwlle  im  Aargau  so.  Aarau 
n°445Tr,  II,  152,16.  340.26. 

Ziegenhain  Cigena  in  Preussen  nö.  Marburg. 

Rudolf  von  36.5. 

Zimmerleute  s.  Hasel. 

Zimmermann  s.  Kuno. 

Zimmersheim  Zumersheim  Znmirshein  im  Eisass 
sö.  Mülhausen  338.17. 

Leutpriester  Walther  Chorherr  von  St.  Peter  in 
Basel  319,22. 

Zinwigen  s.  Zwingen, 

Zirscher  Mangold  BvB  311,26  f. 

seine  Frau  Gertrud  341,27  f. 

ZJcgi  Zöcgo  Konrad  231,9. 

Zohngcn  im  Aargau  sw.  Aarau  Stift  ecclesia 
Zouingensis  164.28.  333.8. 

Chorherren  Reraher  von  Eptingen  n° 300 Boos 
43.3. 

Johann  34,18  f. 

Johann  von  Eptingen  333,4. 
Werner  84,1  SC 

Zöllner  thelonearius  zolnere  fl.  Konrad  — - Heinrich 
— Xiklaus  — Ulrich. 

Zuben  Zubin  Konrad  zi  der  231.10. 

Zttllwil  l.ulwile  in  Solothurn  sö.  Laufen  46,23. 
Zumersheim  Zumirshein  9.  Zimmersheim. 

Zürich TuregumTuricensisTurogum  Zürich  117,28. 
196,9,10.  220,35. 261 .22. 273.10. 279,39. 325,33. 
Rat  325,32. 

Ratsherr  Johann  von  Basel  279,40.  325,34. 
Bürger  Johann  von  Basel  261*23.  273,11. 

Abtei  196,9.  220,84.  261.21.  273,9.  325.32. 

St.  Peter  127,3. 

Propstei  Tropst  242.31.  244,10.  251,1  Bf.  252, 
HÄ.  254 .23  f,  256,4  f. 

Chorherr  Trollericus  [Ulrich?]  339,17. 
Thesaurar  242,31.  244.10.  251,1 8 f. 
252.35.  254,2  3 f.  266,4  f. 

Burchard  von  215,16. 

Hugo  von  83,  tu. 

Rudolf  von  67,18.  71,38.  339.20. 

sein  Sohn  Jakob  339,19. 

Ulrich  von  78,7,20. 

Zürichberg  mons  Taricensis  nö.  Zürich. 

Chorherr  Friedrich  n® 257  Tr. II, 70*24. 

Zwingen  Zinwigen  in  Bern  nö.  Laufen  46,27. 


Digitized  by  Google 


GLOSSAR  BEZW.  WÖRTERVERZEICHNIS. 


Die  deutschen  Wörter  sind  durch  gesperrte  Schrift  hervorgehoben.  Ausdrücke  namentlich 
juristischer  und  verfassungsgeschichtlicher  Natur,  deren  Tragweite  noch  nicht  sicher  feststeht  und 
nicht  einzig  und  allein  aus  dieser  Urkundensammlung  erschlossen  werden  kann,  sind  im  Ein* 
Verständnis  mit  der  Redaktion  von  mir  nicht  erklärt,  sondern  nur  nach  ihren  »ämmtlichen  Beleg- 
«etlei.  aufgeführt  worden.  ADOLF  SOCIN. 


abeant  = babeant  2.28. 

abiat  =•  habeat  1,17. 

absis  Altarnische  320,30. 

acquitare  209,9. 

actenus  = hactenus  290.22. 

actio  105,2.  122.19,26.  200,25,30.  249,2.  264.2. 

276.0.  vgl.  exactio.  — actor  3 17.19». 
advocatus  Vogt  7*4.  8J.  11,21.  14,31.  19.18,3m. 
21.13,39.  96.10.  30,19,27.  33.4.  35.26.  39.1 1. 
40.7—31.  32,1.  88,9.  96,30.  97.1,3.  100.15. 105, 
20.  109,5.  112,1  lTTO.20.  114,30.  119.31.  127>X 
140.27t~l 43.U.  IfV», ~l^LliL  1^23.  164/.: 
170,13.  183.33,  220,24.  240,1.  245,30.  948,16. 
250.8.1 2.  259,11,37.  266,10.  278.20,  279.24. 
280,6.  981.29.  988,2  3.  289,29,38.  293,8,31. 
294,3.  303.40,  301,19.  306.30.  310.6.22.  335,6. 
343,22.  350,4.  — - advocatus  curie,  advocatus  in 
Romana  curia  253,30.  267,40.  — maior  advo-  , 
catus  35,29.84.  — subadvocatus  14,34.  26,10. 
— advocatus  temporali«  192.32.  — advocacia, 
advueatia  35,29.32.  56.32.  146.34.  355,36.  — I 
ius  advocatie,  advocationis  ius,  ins  advocaticium 
14,38.  224,40.  228,5. 
akir-riter  Ackerritter  138,12. 
aller-slachte  allerart  297,29. 
allodium  proprietas,  eigen  30,19,23,31  32. 1 . 56.35. 

100,27.  112,13.  249.2  7.~iTÜÜi:>.  355,41. 
almeinde  Allmend  277,19. 

ama  Ohmen,  mensura  vini  51,30.  88,8.  137,39. 

241.36.  — einen  omen  232,28. 
ambilus  Kreutgang  163,17.  195,7.  247.23. 
amman  120.20.  289.33.  304,16,  anman  132,37. 
ane,  an  ahne,  ausser  181,12,13.  297,23. 
anniversarius,  annivcr&arium  /)  Jahrestag  282.25. 
j)  s/ee.  der  Jahrestag,  an  welchem  das  .An- 
denken eines  Gestorbenen  durch  eine  Messe  ge- 
feiert wird  56.36.  89,10.  90,5.  100,16,  101,5, 
140.26.  186,3,11,  u.  ö. 
antiquitatis  tenore  33,8. 


anewendere  Anwänder  d.  h.  am  lotsender  Acker 

274,29. 

an t werk  //anihuerk  315,30. 
apothecarius,  apotecarius,  apotekarius  Apotheker 
d.  h.  Grosskaufmann,  der  ein  Lager  von  Spezerei- 
waren  hält  175,2.  249.37.  258.19.  311.21. 
appendicium,  appenditium  Zubehör  Je  192,36*. 
area  Liegenschaft,  territorium,  domus  111.16,  140. 
22.36.  163,40.  175,3.  183,29.  185.5,33.37.  195. 
ü 201.40.  202.8.8.18.  218,5.  220.15.  223.35, 
221.31.  236,39.  240.TT2.  215,37.  246,18.  247.9. 
265,1.2.  271.24.31,  308.4.  312.12.16.  317.27. 
324,4,7 J 1 . 340,27.  345,29.  348,29,33,86,30. 
351.28. 

argentum  non  traditum  s.  exceptio, 
arn  arm  316.1 4. 

atrium  Vorhof  einer  Kirche  oder  eines  Klosters 
4M.  265.28.  324,25. 
attinencia  Zubehörde  I92,34b. 
aureus  Goldstück  47,8. 

hancha  Verkaufsbank,  insbesondere  die  oß entliehe 
Fleischbank  121.2—21. 
hanier  fern.  Banner  315,35. 
bannus  Bann  4.32.  4,38.  5,38,  7,40.  14.41.  67,10. 
113.24.  118,7.  122.9.  203,3.  215,6.  221,12. 
217.38.  249.29.  273.26.  301.14,  307,18.  311,26. 
325.10.  353,17.  355,25,28.  — den  ban  300,27. 
baro  35,26.  62,13,24. 
basilica  Kirche  19.41.  85,11,  295,29, 
began  (sich)  einen  Beruf  ausüben  315,35. 
beneficium  I)  geistliche  Pfründe  90,29.  91. G. 

150.8.  1527» 7.  178,15,21.  j)  Bitterlehen  40.17, 
bette  Bitte  316.12. 

bevestnen  bekräftigen,  »igillo  communire  54,27. 
bi  halten  beobachten  316.8  (an  dieser  Stelle  sub- 
stantivisch = das  Achtgeben). 
bizantius  byzantinische  ( Gold) Münze  47,8. 

Madum  Getreide  271,21.  311,31. 


Digitized  by  Google 


boscus  — dolus. 


429 


boscus  Busch'.  cum  pascuis  in  bosco  ct  plano  mit 
den  Weiden  im  Walde  (Witweiden)  und  auf 
freiem  Felde  128,4. 
bretere  Br  et  Schneider  102,2. 
bravium  Kampfpreis  145,41. 

brot-meistcr  77,48,  s.  raagister  panis,  magister 
panibcum. 

burg-ban  300,26.  vgl.  bannus. 

buigenses  30,29.  40,11.  100,38.  101.21.  190,10. 

burger-meister  s.  magister  civium. 
burgravius  113,23.  116,29. 

cambium  Tausch,  Wechsel  339,28.  8.  concambium. 
camera,  kamera  Kammer  d.  h.  Wohnung  272,4. 

Schatz  26,16.  71,84.  175,31.  214.12.  258.16. 
349,36.  — camerarius  Kümmerer,  Schatzmeister 
40.23.  45,17.  52.4,  59.14.  67,16.20.  79,19.  86* 
L&.  97,3,8,6.  101,9.  109,30.  111.32,  119.22. 
159.19,24.  175.31.  187,10.28.  241.30.  258.17. 

279.18, 

campana  Glocke  49,39.  128,15.  182,16.  295,26. 
— campanarius  Glöckner,  Türmer  -11, tT  138, 
IÄ.  176,1.  186.14. 

campsor  Geldwechsler  86,30.  100,34.  101,20.  103. 
LL  109,34. 

capitaneu*  144,24.  145,2.  150,31.  153,6.  155,1,3. 
s.  defensor. 

carena  die  vierzigtägige  Fastenzeit  321,37. 
camifcx  Metzger  57,3,  237,31.  246,27.  247,12, 
carnisprivium,  carniprivium  Aschermittwoch  102,6. 
186,34. 

carpentarius  Zimmermann  142,24,35,  325.7. 
casa  Baucrmoohnung  1,13.  — casale  was  zur 
casa  gehört,  Hofstatt  1,13.  32,2.  — casali  Leute, 
die  in  einem  Hause  der  Herrschaft  wohnen, 
Hörige  1.13. 

caupo  Schenkwirt  116,39.  189,15.  199,20. 
causidicus  39.13. 

ccdula  Zeddel,  Urkunde  124,18.  125,4.  131,17. 

215.19.  329,9.  scedula  164,9. 
cella  Zelle,  kleines  Kloster  18.3. 

cellarium  Keller  41,4.  106,26.  176,18.  200,26. 
238,18.  260,28.  — cellariolum  237,80.  — celle- 
rarius,  celcrarius  Keller  d.  h.  der  den  Einzug 
der  Naturalabgaben  besorgende  Beamte  39.9. 

45,16.  55.31.  57,4.  79,19.  91,6.  97.».  lll.Hi. 

iuii.19.  247.giTa79.ia.  929.». 

349,5.  — maior  celcrarius  317,39. 
cementarius,  cimentarius  Maurer  103,18.  142.23- 
250,2 1 . 265.3.  296,12.  304,34,36.  305,27. 
cerdo  Gerber  137,38. 
chesere  Käser  136,15. 
ch<jf-man  Kaufmann  220,28. 
chorus  Chor  der  Kirche  305,28.  342,1 9.  *)  Chor- 
geistlichkeit, Kapitel  31,20.  237,10.  285719. 
chrieh-bim  Zwergpßaumen-Boum  274,28. 


circulus  King  d.  h.  Brotring,  Bretzel  121,19.  175,4. 
202,2,1 1.  265.20.  — circulus  simile,  circulus 
simuleus  von  Semmelmehl  131,14.  237,33.  259, 
28.  349.25.  s.  ring, 
cirographum  313,22. 
coiovi  = coniuge  1.22. 

collegiata  ecclesia  Kirche , mit  der  ein  Collegium 
canonicorum  verbunden  ist  151.36. 
colonia  Pachtkof,  Hufe  4,31.  10,4.  14,13.  229,24. 
commendator  Comthur  309,28. 
compascuum.  cum  compascuo  et  florido  mit  Wunn 
und  Weide  7,40.  vgl.  wnnne. 
compoxicio,  compositio  ( oder  con-)  30,24.  40, 1 4, 
1JL  136.12,19.  226,2,28,  261,13. 


concambium  Tatsseh  30,21.  116,30.  119,15. 


confraternia,  confraternitas,  confratria  Bruder- 
schaft, Zunft  142,81,34.  159,3,6.  291,8.  s.  zunft. 


conservator  147,3.  198,36. 

Consilium  62,16,27,32.  75.33.  124.32.  250,15. 

297.16. 

consules  146,34.  152,13.  154,15.  183,30,  204,32 
220.8.  240.2.  265.2  4.  286.23,  310,9,22.  328.25. 
331,35.  335.7.  350.4.  352.35. 
con  versus  Laienbruder  105,7.  122,31.  138,35. 

171.21.  195,16,31.  196,6.11.  200,24,36.  203*9, 
258,21,28,  280,10,19,  264,14.  294.7.  312,7. 
318.4.  343,21. 

cripta  64.31.  201,39. 

curale  = casale  Hofstatt  31,35, 

curia  10.34.  40,10.  41.36.  112,13.  113.6.  142,5. 

162.16.  184,2.  189,15,  225,11.  264,7.  255^9? 
272,10.  273,32.  277,20.  318,17.  342,33.  314,10. 

355.22. 

curruum  operanus  Wagner  142,24. 
curüs  Hof  1,31.  10,29.  14,19,29,31.  24,3.  26,7. 
31.23.  36,42.  40.20,26.  49,14.  52,3.  92,31.  102,1. 
111,13.  192,33*».  193,7^7^4,5.  284,11.  STiX 
330,3 1 . 


dapifer  Truchsess  8,10.  11,24.  15,27.  63,3.  67.20. 
decima  Zehnten  10.15.  1 4,20.  18,14.  24,3.  20,3. 
38.19,40.  46,30.  78.35.  79,8.  128,7,28.  193,8». 
230.28.  232,3.  235,4.  270^2.  295.19.  307.20. 
340.33.  341.2.  — decimatio  Recht  des  Zehnten- 
betuges  46.20. 

defensor  immer  in  Verbindung  mit  capitaneus,  s.  d. 
dcncant  = tencant  2,28. 
desaurarius  s.  thesaurarius. 
dienst- man  315,23  s.  ministcrialis. 
diflinitio  endgiltige  Entscheidung.  — diffinitive 
endgiltig  156,7. 

dinch  placitum,  öffentliche  Gericht sver Sammlung 

55,14. 

districtus  149,13.  221.11.  307,18,  355,28.  vgl. 
bannus. 


cimentarius  s.‘  cementarius. 


I dolus  s exceptio. 


Digitized  by  Google 


42Q 


dormentarius  — höwer. 


dormentarius  ursprünglich  pnefectus  donnitorii, 
später  blosser  Titel  51,22.  86,30.  212,4.  349,7. 
— dormentir  108,35, 
do*  64.14.  230,81,37.  294,1,2. 
ducatus:  aque  ducatus  Kanal  104,2. 

ebdomada  Woche  217,23. 

eigen  allodium  318,15.  — ey gen schaft  Eigen- 
tum 232,21. 

elemosina  Almosen  32,3.  99,32.  120,5.  132,13. 
172,3«.  184,25.  191.10. 

emenda  159,12.  217,26.  291.15.  293,1.  — einen- 
datio  77,23,  — emendare  218,25.  — einen- 
dabilis  217,34. 

emphiteosis  224.3,  — emphiteoticum  ins  190,29. 

205.2 1 . 278,81,8«.  306,21.  308,9.  346,38.  vgl, 
hereditarium  ius. 

enkein  kein  316,12. 

equitatura  Reise pferd  sammt  Ausrüstung  189,22. 
erbe- len  Erblehen  335,23.  vgl.  emphiteosis. 
erbi- recht  Erbrecht  306,22.  308,9.  s.  etnphi- 
teoticum,  hereditarium  ius. 
er-schatz,  er. schar  ccnsus  honorarius,  //and- 
änderungsgebühr  121.8,  177,27,29.  213,20.  213, 
Ul.  220,14,19.  233.4.  243.11.  259,31.  287.2. 

290.21.  304,10.  308,11  319,16  334,41.  318,4  1. 
349,31. — «crshcarc  Verschreibung  für  ershear 
189,2«.  vgl.  intraium. 

erschinung  evidentia  54,27. 

cvictio  103,2«.  288,2.  301,32.  vgl.  warandia. 

exactio  40,8.  33.25.  128,22,42.  165,41.  224,40. 

236.18.  326.34,  vgL  actio, 
exceptio  argenti  non  tradiü  301,38.  pecunie  non 
numerate  193,15».  287,37,  301,33.  317.33,  328, 
L1L  331,5.  340,37.  336,7.  — doli  mali  et  in 
factum  287,37.  289,14».  328,18.  331,5. 
exhoneratio  = exoneratio  287,30. 
extimatio  *=  xstimatio  Abschattung  32,19. 

faber  Schmied  231,10.  250,21,  319,24.  332,6. 
335,3.  354,34.  — faber  cultellorum  Messer- 
sehmied  260,4 1 . 

fabrica  197,26.  304,33.  305,9,22.  321,26. 
feodum,  feudum  32,8.  79,40.  80,2.  104,34.  116 
22,25,32.  122,22.  228,12.  26(037328,40.  329,4. 
338,12,20.  — feodalis,  feudal is  122.17.  179.1. 
237,1.  238,15.  262,3.  336,14.  344,2.  347,24». 
feria  Wochentag  214,27.  — feriatus  dies  Feiertag 
267,10. 

ferto  Pierling  (Münte)  291,16. 

hdeiubere  136,33.  137,12.  — hdeiussio  137,1 5. 

— fideiussor  31,39.  137,20.  vgl.  obstagium. 
fiscus  2,31.  4,39.  7,1.  15,21.  28,20. 
floridum  s.  compascuum. 
fl8  Fluh,  dat.  fl  5 336,85. 
fluxor  F'lösser  71,21. 
foresta  Forst  122,12. 
frie-zende  Freitehnten  78,36.  79,10,16. 
frilichen  adv.  frei  54,20. 


fron  abgekürzter  Genetiv  für  frowun  »Frauen», 
unmittelbar  vor  dem  Kamen : fron  Eglun  123.34. 
fron  Engel  un  259,39. 

fundationis  ius  33,7.  42,22.  44,22.  58,40.  vgl. 

patronatus. 
fürder  fort  316,9. 
furcr  fürderhin  350,33. 

ged  igen  315,23. 
gemeinde  297,16.  s.  Universitas, 
gend  (sie)  geben  181,1 1. 
gerechtigkeit  Gerechtsame  164,23. 
gesetzide  Sa/ tun g 316,18. 
geturstikeit  Wagnis  94,40, 
gevallen  tu/ allen  232.33. 

ge  wertig  (eines  Dienstes)  wartend,  ihn  ver- 
sehend 94,31. 

gibette  Reit  (Flurname)  271,26. 
gyps  71,15.  — gipsarius  142,24,35.  265,4. 

gipserre  298,12. 

giselschaft  Geiselschaft  136,37.  %.  obstagium. 
git  giebt  315,34, 
gladiator  Sehwertfeger  2 16.38, 
grangia  Scheune  128,38.  296,4.  3 1 1 ,30. 
gremere  Krämer  96,30.  ».  institor. 

h anndtwerch-lute  291,6. 

harne-schar  Strafe  des  Hunde-  oder  Sattel- 
tragens 85,8. 

hechilere  Htehelmaeher  319,24. 
hein-burge  59,1 1. 

hereditarium  ius  45,8.  86,16.  100,18.  102,4,35* 
103.3.  106,20.  107,29.  109.22.  113.30.  121.3.9* 
123.2».  124.14.~TW4.  131,15  138,3.  140,31* 
163,1,36.  1 75, 3 ,30.  176,22,28.  177,24.  i 85,9 . 1 2 . 
187,25,31.  188,1.  189.14,  193,13,  195,10.  199. 
UL  202,2,11.  208.9.  210.29.  212.22.30.  213.14. 
lfi.  214,14.  215,8,12.  220,22.  228,33.  234,35. 

237.34.  241,36.  214,37.  246.2  3.1?47j3.  246,3, 
6,22.  249,23,34.  250,3.  258,15.  259,5,29.  261,7. 
265,21.  2 <7,22.  281,1  4.  285,7.  286,4,9,30.  1ÜÜL 
üi.  250,15.  296,30,37.  298,3.  304», 9.  306.22, 
307,6,17.  308.9.  314.673TW:  SäTV*?.  334,23. 

31.34.  335,23.  337,17.  340,34.  341,30.  345,291 
348,32.  349,27,33.  351,30,38.  354,23.  vgl, 
emphiteoticum  ius. 

hert-boden  Erdboden  83,4.  94,84. 
hof-s tat  335,35.  s.  area. 
hoh-gezite,  hohzit  hohes  Fest  316,17.  351,14. 
holz-losi  Holilöse  d.  h.  Abgabe  für  Waldnutvung 
229,1. 

honere  = onere  160,28.  161,41.  278,37. 
honeribus  = oneribus  160,22. 
honorarius  census,  honorarium  s,  erschatz. 
honus  = onus  161,10. 
hopho  Hopfen  218,32, 

hospitale  64,4,11,16,17.  237,4.  285.11.  332,28.  — 
hospitalarius  224,107  s.  spitalarius. 
höwer  Heuer  329,1 5.  s.  messor. 


Digitized  by  Google 


huba  — observatio. 


m 


huba,  hfiba  Hufe,  Stück  Land  von  bestimmter 
Grösse  1,33.  2.6.  55,1g.  64,11.  78,36.  79,8. 

90.2.  229,24.  vgl.  colonia. 

icagimus  1,1  & nach  Mitteilung  Dr.  Wartmanns 
wahrscheinlich  Verschreibung  für  habuimus. 
infeodare  118,24.  122,10.  345,8. 
inme  = in  deme  212,23». 
institor  Krämer  57,13.  100,33.  101,12.  103,16. 

114.2.  118.22.  122,22.  175.1.  188,6.  240,2 1. 
218,4,6.  250,17.  259,24,  265,26.  288,32,35.  290, 
UL  331,10.  vgl.  apothecarius  u.  s.  gremcrc. 

iotraium  ,quod  vulgo  dicitur  erschau«  259,3 1 . 

319.15.  349.31. 
irrcgularis  174,21. 
iucharte  masc,  274,10. 

iudices  (Basilienses)  233,37.  273,21.  325,3. 
iusticia  Gerechtsame,  Recht  59,2. 

kamen  s.  camera. 
k5f  Kram  316,42. 

lanista  Mctigcr  158,28,33.  258,27. 

laotgravius  179,13. 

larga  Spende  332,32. 

leclor  240,26.  272,10. 

leprosi  332,28.  337,15. 

letania  Litanei,  Gebet  für  die  Toten  90,37. 

letzen  ver leiten  94,40. 

über  Gemeinfreier  33,6.  36.7.  49,10.  68,38.  83,14. 
85,8.  295,20. 

lip'gedinge  I.eibgeding  187,24. 
luminare  Tagloch  305,7. 

lunadium  Achcrmass  von  bestimmter  Grösse  285,6. 

352.16.  vgl.  mendag,  schopoza. 
lunatio  desgl.  10.2 4b.  11,6,8,15. 

macellus  Fleischbank , Schale  158,31.  159,10,  — 
inferiores  macclli  120,37.  superiores  macelli 

81,36.  310,11. 

magistcr  77.7.  200,25.  221,33.  333,8.  — magister 
civium  245,31.  335,7.  burgermei stcr  297,16. 

— magister  coquine  67,20.  181,36.  203,8. 215,6. 

— magister  monete  246,5.  — magister  panis, 
magister  panificuin  217,17  -—218.29.  235,10. 
267,5.  287,6.  307,7.  356,2 1 . — magister  scola- 
rum  186,2,15,19.  — magister  vigil iarum  337,20. 

— magistra  2 11,33.  354,1. 
tnaoa  d Monat  92,21. 

maneipium  1,18,33.  2,7.  18,14.  46,18.  vgl.  servus. 
roan-daf'wan  Arbeit  sur  Bestellung  eines  lun.v 
dium  284,39. 

mane-werc,  maniwerc,  manwerch,  man- 
werk  Manmverk,  iugerum:  /J  Rebstück,  tu 
dessen  Bearbeitung  ein  Mann  hinreicht  132,31. 
200,11.  287,32.  356,41.  a)  Wiestand  274,18,30. 
man>len  192,36»». 
mansionarius  105,8. 


mansus,  mansum  1,32.  2,23.  10,22 *,26*,20b,33»».37b. 

11,2,4.  14,28.  227,41.  vgl.  curtis,  huba. 
marca,  marcha  Feldmark,  Gemarkung  1,32.  2,24. 
marchio  35,46.  62,45. 
marescalcus,  marschalcus  59,17.  63,2. 
martere  r Märtyrer  54,29. 
masir>saltz  316,6. 
matte  Wiese  335,38, 
mcdicus  75.7.  77,30. 

medietas  Ifälfte  10.20».  79,8.  a}  Pachthof  von 
bestimmter  Grösse , predium  7,38.  10,10». 
inen-dag,  mentag,  Achcrmass  von  bestimmter 
Grösse,  eigentlich  soviel  ein  Mann  in  einem 
Monat  bearbeiten  kann  274,25.  285,6.  352,17. 

353,17.  vgl.  lunadium,  sebopoza. 
messor  Schnittpfennig  d.  h,  das  Geld , welches 
die  Dienstpflichtigen  statt  der  persönlichen  Dienst- 
leistung bei  der  Ernte  an  den  Herrn  zahlten, 

286.3.  296,28.  337,17.  341,32,  351,29.  s.  höwer. 
m e n k e 1 1 e r Händler  mit  J.ebensmitteln,  Für  häuf  er 

315.24.  316,1. 
miles  6,2.  7,8.  u.  ö. 

minister  58,38,  72,23,30.  73,27.  222,3h.  331,33. 
ministerialis  35.26.  36,7.  55,14,32.  59,17.  76,35. 
76,35.  77,17.  81,20.  85, h.  116,29.  122,4.  142, 
2IL  143,11.  158.28.  159,1  6.~29iTo- 
mit*gehellen  eimoilligen  82,36. — raithellen 
94,30. 

mit'&big  mitthätig  82,36. 

mola  Mühlstein,  Mahlwerk  261,10. 

raolendinum  Mühle  7,39.  10,18,28.  12,25.  14,27. 

24.3.  26,4,5.  27,39~731~,32.  38,4  0.  70,23.  71.12. 
113^47125.4.  185.6.33.  238.21.23.34.  239.8, 

261.4.  286.26.33,  307.22.  329.36.  330,6.  331,22, 
27,28.30.83.  340,27.  354,23.  355,29.  — molen- 
dinarius  Müller  217,10.  240,21.  261,5.  2811,28. 

354.22.  355,39.  — molitor  Müllerei*.  71,12. 
monetarius  Munter  10,23.  57,2.  114,4,  339.86* 

265.25.  281.13.  31025.  3301.  333,15. 
monialis  Könne  128,17.  185,15».  280,1 7.  295,20, 
mul  ne  re  Müller  102,17. 

murarius  Maurer  131,12.  142,35.  vgl.  cementarius. 
neheyn  kein  316,9. 

nobili*  30,23.  61,13,24.  122,8,29.  136,3«.  169,32. 
203,1.  221,20.  309,137327^6:  335,40.  353,15. 

355.23. 

noiariu«  152,12.  250,11.  260,28,  266,10.  267,44. 
308,6,22.  333,8.  348,31 . — notarius  civium, 
civitatis  177.3.  306,28.  — notarius  episcopi 

196.5.  213,26.  — notarius  prepositi  210,G, 

287.6. 

novator  Reuter  d,  h . der  sieh  mit  dem  Ausroden 
von  Gestrüpp  sur  Anlage  von  Keubruehland 
(novale)  beschäftigt  246,29. 

oblatio  10t30>,4i.  11,5. 
observatio  Bürgschaft  113,26. 


Digitized  by  Google 


432 


obstagium  — schopoza. 


ohntagium,  ostagium  Gtisehchaft , Ein  lag  er  32, fl. 

136,37,41.  137,15.16. 
obzer  Obsthändler  315, '24. 

octava  dtr  achte  Tag  nach  einem  Fette,  aber  auch 
der  ca  me  darwischen  liegende  Zeitraum  98,23. 

313.2.  321.27. 
officialis  14,43.  264,10. 

omen  5.  ama. 

omologare  iß  entlieh  bestätigen,  ratifizieren  263.1 8. 
onerarius  = honorarius  290,21. 
ortus  — hortus  119.16.  177,22. 

pacus  — pagus  2,22. 

panifex  Brotbäcker  217,17 — 218.31.  »gl.  pistor. 
parrochia,  parochia  Pfarrei,  Kirchsprengel  64,7. 
81,21.  82,2.  128,20.  212,3,6.  225,86.  226,2,9, 

14.33.  213,35.  263,5.  261,3,6.  266,29,33.  269, 

II.  270,1 1,15,18,20,34.  275,2  2.  276,10.  295,32. 

— parrochiale  beneheium  Pf arr Pfründe  158,8. 

— parrochialis  (parrochya]is,barrochialis)ecclesia 
Kirche  des  einte  Inen  Sprengel s im  Gegensatz  zur 
cathedrali*  ecclesia  23.HL  27,33.  38,35.  173,29. 

209.3.  211,37.  212,9,.  2;lU.3o.:tH.  231,2.  — 
parrochiale  iu*  242,23.  251,12.  253.7*.  254,1 6. 

263.3.  266,31.  269,12.  275,22.  — parrochianus, 
parrocianus  Gemeindean^ehoriger  64,19.  72,21. 
82,3,7.  96,29,34.37.  119.17.  161.29,  162,5.10. 
190,28.  197  2.  2 1 1 .36..  212.7*.  230.97.  251.33. 
251.35.  256,15.  270,36,42.  — parrochiana  64. h, 

266.33.  269,16. 

patronu-t  Kirehherr  81,15.  176,27.  212,11,14,16, 
21.  222  1.  270,31.  — patronatus  (jus)  Kirchen • 
satt  58,39.41.  59,1,8.  65,11.  72.J3.30.  73.29. 

III. 1U-  ItlJI.  14, 1 h.  l.'iti/JQ.  HJO.III.  165,33. 
lij'.U.V  171,21.  222,7.  221.1,3,4,  227,«*.  SK».». 
27U.2.'.2B.  2!>5._a7.  2W.3U.  :lll.ii.  32tl.ll.  327, 
2fi.  330,33-  3.'k),36.  vgl.  lundatiunis  iu,. 

pccia  frt.  pifece,  Stück  Land  von  bcitimmterGrvui, 
Mannwerk  355,4 1 . 
pectinarius  Kammmaeher  246,2  6. 
pccunia  non  numerata  s.  exceptio, 
pedelius,  bcdcllus  Buttel  218,14.  291,29,  339,26. 
pellifex  Kurse hner  76,35.  77,4.  114,6. 
pergamentarius  Pergamenter  175,5, 
personatus  Pf arr stelle  1 78,17. 
pertinentia  Zubehörde  22.24. 
phisicus  Artt  202,19. 
piccarius  Becher  212.22b. 
piclor  Maler  263,18. 

pincerna  Schenk  8*9.  11,23.  12,14.  15,27.  30,20. 
39,12. 

pistor  Pfister  d.  h.  Bäcker  21 7,25 --218,3 3.  259, 
LI,  286,86.  287,7.  351,27.  — pislare  backen 
218,19.  — pistoria  domus  Backhaus  109,21.  — 
pistura  das  je  auf  einmal  gebackene  Brot,  mund- 
artig Bachede  217,30.  218.17.26. 
piUncia  Zukost  188,38.  189,1. 
piacitum  G er ichtsver Sammlung  55,14.  s.  dinch. 
pomerium  Baumgarten  11,6.  129,37.  130,7. 
poplici  = publice  2,33. 


porticus  85,18.  259,4 1 , 

prebenda  Pfründe  4,37.  84,22,24,34.  89,40.  90* 
HL  153.31.  158.H7~nri,42.  162,3.  169,11.  29.8, 
1LL  299.24.  300,1 3.  — prebendarius  Pfründer 
111,35.  283,14. 

prcco  ^ 67,22.  107.29,  202.20.  205,11.  2/0,23. 

231.32.38.  250,16.  258,14.  269,12.  260,25.  265, 
UL  3<>l,l  8,181.33.  349.41. 

prescriptio  (annalis)  Ersitsung  oder  Verjährung 
148,1. 

presul,  prarsul  » Vortäntert  d.h.  Bischof  5,38.  9,17. 
19,23. 

procurator  19,18.  118.20.  119,23.  237,17.  241.2. 
2i'2.5k.l2.,20b,S8*,tt9^  74,31.  256.17.21.  267, 
1L  241.U.1  H.2U.  266.I3,1&,20.13.  240,11,19. 

261,20.  305,9. 
prothonotarius  62,43. 
provisor  204,23.  237,6. 

quarta  Quart  ( Hohlmass ) 263.20. 
quartale  Hertel  [Hohlmass)-.  if  für  Getreide  179. 
UL  338,12,18,  vgl.  schophiminum,  verdencella. 
£ J für  IVein  217,43.  303.21. 
quesluariuü  Einxüger  132,20. 

rasor  Scherer  195.6.  265.17.  296,25.  351,31. 
rat  297.16.  s.  Consilium. 

rector  1^  rector  Burgundie  33,3.  2i  rector  ecclesie 
152.12.13,14.16.  21  1,3  3».  222.37. 
religio  geistlicher  Stand,  Orden  1 19,38.  295.33. 

313.12. 

repiticio  Wiederforderung , Entschädigung  2.31. 
residentia  155.29.  158,4,9. 

restitutio  in  integrum  211,8.  301,34.  331,6.  341,1. 

356,8. 

revisorium  102,2,5.  175,4.  305.21.  vgl.  wisunga. 
riis  = regis  1,26. 

ring  Brotring,  Brettel  164,22.  309.4.  339,34. 
s.  circulus. 

ruwiclich  adv.  ruhig  83.5. 

sacrista  Siegrist  90,29.  124,22.  202,19,20.  281.28. 
sal-man  lutor  214,18.  vgl.  conservator. 
sartor  Schneider  141,10.  190,24.  220,26.  271,7. 
sauma,  s&ma  Saum  (Weinmass)  189,1 6.  239.3. 
scabinus  Schöppe  220,21,24. 

scadus,  schadus  Schaft  d.  h.  fünfter  Teil  eines 
Mannwerk  ( Rtbmass)  112,12,13,15.  188,35-  234, 
8—12.  301,14,  343,39.  344TL 
scedula  s.  cedula. 
schacz  scadus  232,21,23. 
schophiminum,  schopiminum  Scheffel  ( 'Getreide - 
mass ) 21H.2J.2G.  vgl.  quartale,  verdencella. 
schopoza,  scoposa,  schfipoza,  sch&pöza,  schüpüzza, 
sch&poza,  sh&poza  Schupose , Aekermass  von 
bestimmter  Grösse  176.19.  186,38.  228,10—12. 

230.34.38.  2:19.2.  274.17.  317,26.  33<T. 
1,3.  3,33,4.  345,6.  352,16,22.  353,16.  vgl.  luna- 
dium,  mendag. 


Digitized  by  Google 


schultctus  — vraveli. 


scfcnltetus,  scultetus,  scuHbetus  Schulfheiss  52.2.  | 
♦»7,19.  97,3,  103,12.  104,9.  100,32,  109.5.  114. 
aiL  110,17,21,37.  124,32.  125,6.  132.35.  189.1 
aiL  192,39».  200,24.  207,21.  215,9,17,25.  218, 
‘20  220,7.  240,1.  2&8,37.  205,1 1.  26TTT~.  292, 
LL  5Ö3tä~7.  328,7.  331,25.  334,44.  335,9.  351,20.  : 
scolaris  86,11.  90,39. 176,28,31.83.  221,39.  222,34. 
scolasticus  64,28.  73.1.  74.23,  90,39,  100,31,  103, 
UL  llO.a».  111.34,  ll.'Un,  12.4,31,  131,20, 
1*19,16,  175.9.  213.24.  221.83.~5gQ'.  225.32.  . 
279,15.  285,12.  305,23.  319,21.  333,8.  341,6. 
349.«.  354,6.  356. 1 6.  j 

scolastria  Wurde  eines  scolasticus  298,30, 
scriba  77,31,  1 19.22.  214,25. 

Kcriniarius  269,41.  272,14. 

xcriptor  1 13.5,  1 15,30.  181,35.  319,22.  — scrip-  i 
Irix  175,28. 

scculum  weltlicher  Stand  262,5. 
segalum  F eggen  329.37. 
seilerre  Seiler  124,23. 
sellator  Sattler  352,5, 
seo  = scu  2,20. 
septimana  Woche  1*18,35,38, 

septimus  der  siebente  Tag  nach  dem  Tode,  womit 
die  Totenmessen  endigten  169,1. 
serviens  6,41.  215,24.  217,20,  291,24. 
servitium,  scrvitus  Frohndt  11,3.  355,29. 
servus  7,39.  vgl.  mancipium. 
sextarius  Sester  (Hohlmass)  130,26, 
simila  Semmelmehl  237,33.  259,29.  — Adf.  simu- 
leas  131.14. 
sindicus  211,2.  257,22, 
sinncrrc  Fasssinntr,  Aiehmeister  131.24. 
soma  s.  sauma. 

spelta  Spelt,  Dinkel  130,21.  210,25,28.  218,18, 
22.  278,27.  322,22,  338,12. 
spitalarius  55,31 . s.  hospitalarius. 
statt  Stätte  82,37.  83,3. 

stipalatio  288,3  u.  iL  — stipulatione  subnixa  1, 
äi.aa,  2,7,3«. 

st  rata  Strasse  81,35.  200,33. 
strich  Aiehiciehtn  316,6. 
stuba,  stupa  246,31.  291.35. 
stura  Steuer-  224,39. 
subadvocatus  s.  advocatus. 

subesus  (aquarum)  das  Unter/ressen  durch  das 
Wasser  38,30. 

suburbium  15,34.  16,4,  284,20.  285,11.  336,34. 
suffraganeus,  subfraganeus  31,25.  32,16. 
s und  er  besonders , insbesondere  54.24, 
sutor  Schuhmacher  1 14,6.  231,18.  233,26,  291,35, 

theloneum,  thelonium  61,12,1 5,  74,1 4,  204,15. 
— thcluncarius,  thclonarius  188,8.  214,1 1.  239| 
2JL  240,19,23,  245,17,  246,4. 

Urkundenbuch  der  Sudt  Barel.  L 


thcsaurarius  Schatzmeister  7,8.  11,20,  15,25,  111, 
UL  1 14,23,  211,18.  319,6.  — desaurarius  293,29. 
tilea  Linde  (unter  der  Gericht  gehalten  wurde) 
265,28. 

torcular  Trotte , Kelter  41,13. 
trechsil  Drechsler  23 1 ,20. 
tricesimus  die  dreissigtägige  Totenmesse  143,6. 
169,1. 

trossellus  Bündel  74,14. 

. tuplus  -=  duplus  2,3 1 . 

tutor  30,26.  303,40.  304,1,37,  338,14.  vgl.  salman. 

uffen  au/:  uffen  ir  eit  auf  ihren  Eid  316,1 1, 
uf- setzen:  dar  Im  sin  zunft  wurde  ufgesetzit 
mit  der  meren  volge  dass  ihm  die  Zunft  durch 
Mehrheit  aberkannt  würde  316,37, 
un-gelt  61,12,15, 

Universitas  150,6,  152,13.  201,32.  207,21,  328,25. 
us  - bescheiden  ausgeschiedtn  161,12. 
usuagium  Xultungsrcckt  128,3. 
usufructus,  usufructuarium  Xutsniessung  6,38.  310, 
UL  324,9, 

usura  W$te her tins  74.19.  301,21,  — usurarius 
Wucherer  128  27.  295,40. 


vasor  Fassbinder  142.24, 
velseh  Fälschung  316,8. 

verdencella,  vierdencella,  verincella,  verinzella, 
virenzella,  vernzall,  viermal,  vierzel 
Vierul  (Getreidemass)  d.  h.  Scheffel,  Mutt 
(modius)  54,22.  92,15.  130,21,29.  210,24,28. 
215,11,15.  216,16.  218,18.  278.27.3~286.29, 
311,30.  322,2-,-’ 4,  329,36.  331,35.  354,.»-.  vgl. 
Quartale,  schophiminum. 

vicarius  81,23.  167,19».  171,30».  311,0.  327,30. 
329.6. 

vicedominus  Vititum  5.4.  6,3.  8,9.  11,19.  15,25. 

39,13.  45,10.  67,19.  217,17—218,29, 
vicns  Gasse  45,3.  1 12,13. 

vigilia  i)  Waektdienst  224,40.  il  la  veille.  Tag 
vor  einem  Feste  123,27. 
villa  Dorf  1,10.  2,6. 

villicus  Meier  32,5.  57,2.  108,1.  119,22.  120,17. 

239,25.  289,33,  325,6,  330.13,  335.2. 
vinea  1.13.  11. li.  1 1.13.18,  24.5,  26,2,7,  27.20. 
37,41.  38,19,38,42.  48,3.  104,36.  106,25.  111. 
21L  112.12.  113,21.  TTK«.  122,12.  126,3.  103, 
1*L  170.1.  176,20.  188^37.  20t), 3,10,18.  m 
LL  212^4,  ~5il4>.  236,18.  273,23.  287,32'.  292, 
LL  301.13,  318,16.  330,32.  333,5,  355,2g. 
viridarium  Grasgarten  287,33. 
vitricus  Stiefvater  266,13. 
vor-zende  Vor  sehnten  76,26.  s.  friezendc. 
vota  commutare  174,21. 
vraveli  Frevel  336,5. 

äh 


Digitized  by  Google 


434 


Wachtmeister  — zvesschint. 


wacht-mcistcr  220,28. 

svandelbere  wandelbar  <i.  h.  fehlerhaft,  straf- 
fällig 315,43.  II.  dictus  Wandilber  122,30. 
warandia  Garantie  105.29.  106,26.  132,32.  138,31. 
157,22.  195,40.  200,18.  234,4.  308,13.  317,36. 
331,4.  340,37.  349,2.  vgl,  eviclio.  — warandus 
Garant,  Gneährsmann  318,26.  347,2 1% 
w ic- b o r c Festungsturm,  Blockhaus  u.  dgt.  (zu 
wie  Kampf)  35,37. 
wideme  dos  ecclesie  230,13. 
wider-geltnis  Entschädigung  54,21. 
wisunga.  wisunge,  wysung  — revisorium 
102,3.  164,22.  265,21.  304,9.  305,21.  339,84. 


' wunne  unde  weida  Wie  stand  und  Weidland 
\ 228,16. 

ypothcca  241,17.  257,36. 
ystrio  Spielmann  248,18. 

7 allen  — ze  allen  tu  allen  315,35. 
zewen  = zw#n , dat.  von  zw£ne  zsoei  181,13. 

I zizania  Unkraut  117,24. 

‘ zunft,  zunfta:  confraternie  eon:m  quod  in  vulgari 
dicitur  zhunft  77,12.  I 42,3 1.  159,4.  c«nfratrias 
vulgariter  dictas  ziimffte  291,8,17.  315,24. — 
zunft-meDter  213,29. 

I zvesschint  zwischen  274  21. 


NACHTRÄGE  ZUM  NAMENREGISTER. 


S.  363  sehalte  ein  Albero  *.  Basel  Domstift  Dekan  — Döttingen. 

unter  Albert  streicht  Basel  Domstift  Dekan  — Döttingen  und  schalte  ein  Lörrach. 

S.  365  sehalte  ein  Anschozingin  Anscocingen  Ansconcingcn  Ansconcingin  Anscozzingen  s.  Knschingen. 
bei  Heinrich  von  Auggen  füge  an  105,7. 

S.  868  unter  Basel  Bürger  streiche  Reiner  und  schalte  ein  Reue!. 
unter  Basel  Ritter  schalte  ein  Kornmarkt  und  zu  Rhein. 

S.  370  unter  von  Basel  schalte  ein  Junta  173,15. 

S.  381)  unter  Berthold  schalte  ein  Neuenburg. 

S.  382  unter  Bruno  setze  Steinen  statt  Stein. 
unter  Burchard  schalte  ein  Hochwald. 

S.  383  schalte  ein  Karl  Carlus  Karulus  s.  Deutschland. 

S.  384  schalte  ein  der  Kindon  s.  Zerkinden. 

S,  388  unter  Kuno  schalte  ein  Lützel  conversi. 
schalte  ein  in  Curti  s.  im  Hof. 

S.  390  unter  Johann  von  Eptingen  schalte  ein  Zofingen  Chorherren. 

S.  392  unter  Friedrich  setze  Marbach  statt  Murbach  und  schalte  ein  Sizilien. 
schalte  ein  G.  9.  Marschalk. 

S.  393  unter  Gisela  setze  Müsbach  statt  Murbach. 

S.  396  unter  Heinrich  schalte  ein  Richeim  und  Wyhlen. 

S.  397  unter  Hiltebold  schalte  ein  Wettingen  Keller. 

S.  398  schalte  ein  Hostia  s.  Ostia. 

S.  399  unter  Johann  schalte  ein  M Linzmeister  Säckingen  Toscanella  Viterbo  Wyhlen. 

S.  404  sette  Martin  s.  zur  Platte  und  St.  Martin  Johann  von. 

S.  408  unter  Peter  sehalte  ein  Porto  Bischof. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


ABBILDUNGEN  OBERRHEINISCHER  SIEGEL. 


ERSTE  REIHE.  — TAFEL  I— XIV. 


Die  nachfolgende  Sammlung  von  Abbildungen  oberrheinischer  Siegel 
erscheint  zugleich  mit  dem  Urkundenbuche  der  Stadt  Basel;  sie  enthält  in 
erster  Linie  Siegel  baslerischer  Herkunft,  in  zweiter  Linie  solche  der  Nach- 
barschaft, vorab  des  Elsasses.  Im  Urkundenbuche  ist  jeweilen  auf  diese 
Abbildungen  verwiesen;  doch  wird  letztem,  mit  Rücksicht  darauf,  dass  sie 
auch  selbständig  und  vom  Urkundenbuche  unabhängig  ausgegeben  werden, 
ein  besonderes  Verzeichnis  vorangestellt ; dasselbe  nennt  auch  den  Fundort 
der  Vorbilder  sämtlicher  Abbildungen,  und  zwar,  soweit  solche  an  Urkunden 
sich  befinden , welche  im  Urkundenbuche  gedruckt  sind , unter  Verweisung 
auf  dessen  ersten  Band,  soweit  dies  aber  noch  nicht  der  Fall  ist,  unter 
Angabe  des  betreffenden  Archivs;  wo  das  Siegel  mehrfach  nachzuweisen  ist, 
wird  die  Stelle  des  zur  Abbildung  verwendeten  Exemplars  durch  Unter- 
streichung bezeichnet.  Es  ist  Vorsorge  getroffen,  dass  in  der  Folge  beim 
Erscheinen  weiterer  Bände  des  Urkundenbuches  und  fernerer  Reihen  von 
Siegeltafeln  letztem  jeweilen  ein  von  Anfang  an  nachgefiihrtes  und  ergänztes 
Verzeichnis  wird  beigegeben  werden. 


Digitized  by  Google 


1.  Bischof  Burchard  von  Hasenburg. 

t BVRCHARDVS  . BASSILIENSIS  . EPISCOPVS. 

UB.  I.  n“  is.  1102/1 103. 

2.  Bischof  Adalbero  von  Froburg. 

f ADELBERO  . DEI LIENSIS  . EPS. 

UB.  I.  «"  26.  1135- 

3.  Bischof  Heinrich  I.  von  Horburg. 

t HEINRICVS  . DE!  . GRACIA  ....  LIENSIS  . ECLESIE  . 
EPISCOPVS. 

UB.  I.  n’  SS-  1185 — 1190. 

4.  Bischof  Lütold  I.  von  Aarburg. 

t LVTOLDVS  .DEI IENSIS  . EPS. 

UB.  I.  n“  64.  73.  1191 — 1213.  1206. 

5.  Bischof  Lütold  I.  von  Aar  bürg. 

LVTOLDVS  . DEI  . GRATIA  . BASIL . EPISCOPVS. 

UB.  I.  n“  7£.  83.  1203.  12 12/121 3. 

6.  Bischof  Heinrich  II.  von  Thun. 

f HENRICVS  . DEI . GRA  . BASILIENSIS  . EPS. 

UB.  I.  «'  94.  99.  103.  HO.  1219.  1220/1221.  1223.  1227.  1230. 

113.  126.  12.1}. 

7.  Bischof  Heinrich  II.  von  Thun. 

ENRICVS  . DEI . GRA  . BASILIENSIS  . EPS. 

UB.  I.  n"  13t.  141.  1234.  1236. 

8.  Bischof  Lütold  II.  von  Röteln  (Erwählter). 

t S . LIVTOLDI  . ELECT5  . BASILIE IE 

UB.  I.  »”  148.  1238. 

9.  Bischof  Lütold  II.  von  Röteln. 

t S . LIVTOL PI . B IS  . ECCLIE  . 

UB.  /.  n“  10S.  160.  1S0.  221.  1226.  1241.  1244.  124S. 


Digitized  by  Google 


s 


10.  Bischof  Berthold  II.  von  Pfirt. 

t S . BERHTOLDI  . DEI  . GKA  . BASILIEN  . EPI. 

UB.  I.  n'  2 37.  124g. 

11.  Bischof  Berthold  II.  von  Pfirt. 

f S . BERHTOLDI  . DEI . GRA  . 1A  . EPI  . BASILIENSIS. 

UB.  I.  «'  244.  252.  253.  26$.  12 so.  12 sc.  1231.  I2S3-  *254.  *254. 

273.  278.  310.  311.  323.  1236.  1236.  1237.  1258.  1258.  1260. 

34Q-  34.3  38s- 

12.  Bischof  Berthold  II.  von  Pfirt. 

t SIGILLVM  . BERHTOLDI  ...  RA  . EPI  . BASILIENSIS. 

UB.  I.  n’  339.  401.  1237/1260.  1261. 

1 3.  Bischof  Heinrich  III.  von  Neuenburg  (Erwählter). 

. S . HENRIC SILIEN  . ELECTI. 

UB.  1.  n"  IOO.  1220/1221. 

14.  Bischof  Heinrich  III.  von  Neuenburg. 

. S . HENRICI . DEI . GRA  . BASILIEN  . EPISCOPL 

UB.  I.  n"  444.  461.  1263.  1263. 

15.  Bischof  Heinrich  III.  von  Neuenburg. 

t S . HENRICI . DEI . GRACIA  . BASILIENSIS  . EPI. 

UB.  /.  n“  474.  1266. 

16.  Bischof  Heinrich  IV.  von  Isny. 

. S . FRIS  . HEINRICI . DEI . GRA  . EPI  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv 
zu  Basel,  St.  Maria  Mag- 
dalena ne  11“.  1277. 

1 7.  Dotnsliff. 

t SIGILLVM  . SANCTE  . MAR . E . BASILIENSIS  . ECCLESIE. 

UB.  1.  n°  74.  108.  11 3.  120.  1217.  1226.  1230.  1232.  1233.  1237. 

126.  144.  148.  137.  160.  1238.  1241.  1241. 

18.  Domstift. 

+ SIGILLVM  . SANCTE E . BASILIENSIS  . ECCLESIE. 

UB.  I.  n’  163.  167.  172.  221.  1242. 1242/43.  1246. 1248.1232. 1236. 

255-  3*i • 32i.  325 ■ 33f  * 257 ■ *257-  * 237 • ‘239-  * 259 ■ * 260 

367. 368. 377.380.  385.414.  1260.  1260.  1262. 

19.  Dompropst  Heinrich  von  Veseneck. 

t S . HENRICI . BASILIEN  . PREPOSITI. 

UB.  I.  n“  167.  172.  240.  1242/43.  1243/44.  1250. 


Digitized  by  Google 


4 


20.  Dompropst  Heinrich  von  Veseneck. 

t S . HENRICI . BASILIEN  . PPOITI . & DNI . PP  . CAPELLI. 
UB.  I.  n‘  293.  1255. 

21.  Dompropsl  Heinrich  von  Neuenburg. 

t S . HENRICI . D . NOVO  . CASTRO  . PPOSITI  . BASILIEN. 
UB.  T.  n“  406.  414.  1262.  1262. 

22.  Dompropst  Rudolf  von  Habs  bürg. 

. . RODOLFI  . DE  . HABSPVRCH  . PPOSITI  . BASILIEN. 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  >t‘  30.  t^73- 

23.  Domdekan  Konrad. 

. . CONRAD!  . DEC  AM  . ECCLESIE  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  n‘  33.  t*74. 

24.  Archidiakon  Heinrich  von  Veseneck. 

t S . H . DE  . VESVNECA  . ARCHID  . BASIL. 

UB.  1.  n"  110.  1227. 

25.  Archidiakon  Dietrich  am  Ort. 

. . . EO SI  . . . N . ARCHID  . I . LEIMTAL. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 

Basel,  St.  Clara  n‘  14.  1274. 

26.  Archidiakon  Peter. 

t S . PETRI  . ARCHIDIACONI . BASILIENSIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  n • 37.  1274. 

27.  Archidiakon  Lütold  von  Röteln. 

S . LVTHOLDI . D F.IM  . ARCHI  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  n“  86.  1281. 

28.  Archidiakon  Albert  von  Ha  Isla  f. 

. . LBERTI . ARCHIDI VI.RA  . OTENSBVOL. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  »*  43.  1271. 

29.  Domscholaster  Heinrich. 

+ S . HEINRICI . SCOLASTICI . BASILIEN. 

UB.  I.  nf  261.  1232. 


Digitized  by  Google 


6 


30.  Domscholaster  Heinrich. 

t S . HEINRICI . SCOLASTICI  . BASILIENSIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Clara  n’  14.  1274. 

31.  Domsänger  Hugo. 

f S . HVGONIS  . C . . TO  . BASIL. 

UB.  I.  n”  110.  1227. 

32.  Dotnsängcr  Erdunfrid. 

t S . ERCHEN VRIDI . CATORIS  . BASIL1EN.  im  Siegelfelde  AVE 
MARIA. 

UB.  I.  n"  387.  1260. 

33.  Suhcuslos  Johannes. 

t S . SVBCVSTODIS  . MAIOR  . ECCE  . BASILIENS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau,  Olsberg  tf  164.  1293. 

34.  Judiccs  Basilienses. 

t S . IVDICVM  . BASIL 

UB.  I.  »"  446.  1263. 

35.  Bisclioflicher  Offizial. 

t S . CVRIE  . BASIL1EN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Maria  Magda- 
lena n°  so'.  1274. 

36.  Bischöflicher  Official. 

t S . CVRIE  . BASILIENSIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  «*  33.  127 S. 

37.  Bischöflicher  Official. 

t S . CVRIE  . BASILIENSIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  n°  90.  1283. 

38.  Erzpriester  Heiter  Official. 

S . OFFIC  . . . CHID  . BASIL. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  x”  48.  1281. 


Digitized  by  Google 


39-  Erzpriesterlieher  Offirial. 

+ S . O . . IC  . ARCHID  . BASIL. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Clara  n“  33.  128$. 

40.  Kapitel  von  St.  Peter. 

f SIGILI.  . CAPITVLI . SCI . PETRI  . BASILIE. 

UB.  I.  n‘  147.  167.  irr  178 ■ 1237.  1242/1243.  1244/43.  2244/43. 

187.  217.  242.  343.  400.  1243.  1248.  1250.  1238.  1261.  1264. 

435-  438.  1265. 

4ua.  Kapitel  von  St.  Peter. 

+ S . CAPITVLI . SAN  CT TRI . BASILIENSIS. 

UB.  /.  »'  13p.  1241. 

41.  Propst  Konrad  von  St.  Peter. 

t S . C VN RADI . PPOITI  . S . . . PETRI  . IN  . BASILEA. 

UB.  I.  n"  400.  402.  Original 
im  Staatsarchiv  zu  Basel, 

St.  Peter  u"  33.  1261.  1261.  1273. 

42.  Dekan  Konrad  von  St.  Peter. 

t S . C . DECANI . SCI  . PETRI  . I . BASILEA 

UB.  I.  n‘  217.  400.  Original 
im  Staatsarchiv  zu  Basel, 

St.  Peter  n"  34-.  124S.  1261.  1274. 

43.  Dekan  Rudolf  von  St.  Peter. 

. . R . DECA ECC ETRI  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  n ' 63.  1284. 

44.  Cuslos  Peter  von  St.  Peter. 

t S . P . CVSTOD  . S . PETRI  . BASILIEN S. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  n“  30.  2273. 

45.  Scholaster  Johann  von  St.  Peter  (von  Eptingen). 

t S . SCOLASTICI  . SCI . PETRI. 

UB.  I.  ne  438.  1263. 

45  a.  Rücksiege/  des  Scholasters  Johannes. 

IOHS? 

UB.  I.  »*  438.  1263. 


Digitized  by  Google 


46.  Chorherr  Rudolf  von  St.  Peter. 

t S . RODOLFI . CAN  . SCI . PETRI  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Peter  n"  41.  1270. 

47.  St.  Leonhard. 

t SIGIL  . SCI  . LEONARDI  . BASILEE.  im  Siegelfelde  I’POSIT. 

UB.  I.  1?  123.  1230. 

48.  St.  Leonhard. 

t SIGIL  . SCI  . LEONARDI  . BASILEE.  im  Siegelfelde  PPOSIT. 
UB.  I.  n°  131.  196.  217.  268. 

387.  743.  490.  Original  im 

Staatsarchiv  zu  Basel,  1234.  1 247 ■ 1248.  1233.  1260.  1263. 

St.  Peter  »'  71.  1267.  1287. 

49.  St.  Leotthard. 

S . ECCE.  SCI  . LEON  . RDI . BASILIENSIS.  im  Siegelfelde  PPOSIT. 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  n"  40.  1279. 

50.  Abt  Yvo  von  Cluny. 

S . FRIS  . YVONIS  . DEI . GRA  . ABBATIS  . CLVNIACEN. 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  n“  41“.  1280. 

51.  St.  Alban. 

t SIGILLVM  . S . ALBANI . BASILEE. 

UB.  I.  n°  170.  2243. 

52.  St.  Alban. 

f SIGILL  . SCI . ALBANI . BASILEE. 

UB.  I.  «'  293.  297.  3/0.  455. 

46t.  Original  im  Staats - 
archiv  zu  Basel,  St.  Maria 

Magdalena  «"  8.  2253.  2233.  1236.  1263.  2263.  1268. 

53.  Prior  Heinrich  von  St.  Alban. 

t S . HENRICI . PRIOR  IS  . SCI  . ALBANI . BASILIENS. 

UB.  I.  n"  293.  297.  310.  1255.  1233.  2236. 

54.  Prior  Wilhelm  von  St.  Alban. 

f S . WILLI  . PORIS  . S . ALBANI  . BASIL,  im  Siegelfelde  SCS  . 
ALB  AN  VS. 

UB.  I.  «*  433.  462.  2265.  1263. 


Digitized  by  Google 


8 


55-  Prior  Stephan  von  St.  Alban. 

. . FRIS  . STEPHANI  . PRI . . . S . SCI . ALBAN I . BASILI . . 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Uri.  »'  49.  127 3. 

56.  Prediger , Provincialprior  durch  Deutschland. 

t S . PRI0R1S  . PVINC  . F . . PREDIC  . THEVTHONIE. 

UB.  I.  n"  47 9.  1267. 

57.  Prediger,  Bruder  Hermann  Vicar  am  Rhein. 

. VDI  . FILI . MI . DISCIPLINA . PATS . TVI . ET . NE . DIMITTAS . 

LEGE  . MATS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  n“  103“  . 1278. 

58.  Prediger,  Albert  weiland  Bischof  von  Regensburg. 

t S . FRIS  . AI.BTI . ODA  . El’I . RAT1SPON  . D . ORD  . PDIC. 
UB.  1.  n°  423.  426.  1264.  1264. 

59.  Predigerprior  von  Basel. 

t S . PRIORIS  . FRM  . PREDICATOR  . I . BASILEA. 

UB.  I.  n‘  2S6.  317.  320.  1233.  1236.  1237. 

60.  Predigerprior  von  Basel. 

S . PRIORIS  . FRM DICA BASILIE  . . . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 

Basel,  Prediger  n‘  103".  1278. 

61.  Predigerprior  von  Bern. 

S . PORIS  . FRM  . PDICAT  . . . D . BNE  . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  «*  84.  1270. 

62.  Barfiisscr,  Minister  in  Alemannien. 

f S . MINISTRI  . MIN  ....  M . ALEMANIE;  im  Siegelfelde  MI  . 

PR  . N . MEA  . VOL  . S . T . FIAT  . und  APLI  . DORMIENTES. 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Domstift  n"  8.  1283. 

63.  Barfüsser  in  Basel. 

j S . FRM  . MINOR  . DE  . BASILEA. 

UB.  I.  n“  148.  1238. 

64.  Häusern. 

t S . CONVF.NTO  . SOROR  . IN  . HIVSEREN. 

UB.  I.  «'  223.  238.  317.  1248.  1232.  1236. 


Digitized  by  Google 


9 


65-  Klingenthal. 

S . DVENTVS  . SCE  . MARIE  . I . CHLIN  GENT  AL.  im  Siegelfelde 
AVE  . GRA  . I'LIi. 

UB.  I.  n“  462.  480.  Original 
im  Staatsarchiv  zu  Basel, 

St.  Peter  n’  5 8 . 126 5.  1267.  1280. 

66.  Sl.  Clara  in  Basel. 

t S . SORORV  . SCE  . CI  .ARE  . BASI . N . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  »"  8j“.  1 274 . 

67.  St.  Clara  in  Basel. 

f S . ABBE  . & . OVET  . ORDIS  . SCE  . CLÄRE  . I . BAS1L. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Clara  n"  27.  1282. 

68.  St.  Maria  Magdalena  in  Basel. 

f SIGILLVM  . PEN1TENTVM  . I . BASII.EA. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Maria  Magda- 
lena n • n*.  I277- 

69.  Abt  von  Lützel. 

. S . ABBATIS  . DE  . I.VZCELA. 

UB.  I.  n"  219.  488.  Original 
im  Staatsarchiv  zu  Basel, 

Gnadenthal  n°  1.  1248.  1267.  1284. 

70.  Abt  Arnold  von  St.  Blasien. 

. . ARNOLD! . ABBIS  . SCI . BLASII. 

UB.  I.  n'  218.  219.  1248.  1248. 

71.  Abt  von  Wetting  en. 

t S . ABBATIS  . DE  . MARISSTELLA. 

UB.  I.  «'  219.  240.  412. 

413.  1248.  12$0.  1262.  1262. 

72.  Abt  von  Sl  Urban. 

t SIGILLVM  . ABB  . . . E . SCO  . VRBANO. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Maria  Magda- 
lena n'  / j*.  12S1. 


Digitized  by  Google 


10 


73-  Kapitel  von  St.  Martin  in  Rheinfelden. 

f S . CAPITVLI . ECCLESIE  . RINVELDENSIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthat  n‘  8$.  1280. 

74.  Ist  ein. 

t S . JOANNIS  . MONACHL 

UB.  I.  «"  427.  1264. 

75.  R.  Dekan  in  Riehen. 

f S I . DEC  AN  I . IN  . RIEHEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau,  Viellingen  n‘  274.  1293. 

76.  Albert  Leutpriester  in  Krotzingen. 

t ALBERO  . PLEBANVS  . DE  . CHROCING. 

UB.  /.  H’  IOl.  122 J. 

77.  R.  Leutpriester  in  Winter  singen,  Dekan  im  Friekgau. 

f R . DE DE  FRICCOVVEI. 

UB.  I.  tot.  t22J. 

78.  P.  Leutpriester  in  Nallingen. 

f S . P . PLKBANl  . IN  . NOLLINGI. 

UB.  I.  n‘  tot.  !22j. 

79.  Heinrich  Leutpriester  in  Wehr. 

t S . HEINRIC1 . PLEBANI  . DE  . WERAH. 

UB.  I.  n * ji?.  320.  1236.  1237. 

80.  Arnold  Kirchherr  in  Blolzheim. 

t S . ARNOLDI  . RECTORIS  . ECCE  . I . BLATZHEM. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Urk.  n"  34.  1280. 

81.  Peter  Reich,  Dompropst  von  Mainz. 

f S . PETRI  . PR  . . . S1TI  . MAGVNTINI  . im  Siegelfelde  SCS 
MARTIN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau,  Olsberg  n’  94.  1276. 

8a.  Heinrich  von  Heimbach,  Prior  der  Johanniter  in  Deutschland. 
+ SIGIL  . MAG  . HENRICI. 

UB.  I.  «"  94.  1219. 


Digitized  by  Google 


11 


83.  Berengar,  Vicepräceptor  der  Johanniter  in  Dcutse/i/and. 

f S ITAL  . IERLITANI  . P . AL  AM  AN  IA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Aarau,  Olsberg  n"  63.  1270. 

84.  Berengar  von  Laufen,  Prior  der  Johanniter  in  Deutschland. 

. . . FRIS  . BERENG  . . I . DE  LOVFFA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Peter  n‘  5 }.  1274. 

85.  Johanniter,  Haus  Basel. 

t S . DOM  . HOSPITAL1S  . SCI  . I . BASILEA  . IOHI . 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Prediger  n’  87.  1280. 

85  a.  Deutschorden,  Comm  endator  in  Eisass  und  Burgund. 

f S . COME DE  . ALSACIA  . & D . BVRGVNDLA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Maria  Magda- 
lena n‘  8.  1268. 

86.  Graf  Rudolf  von  Thierstein. 

f SI . RVDOLFI  . COMITIS  . DE  . TIERSTEIN. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Klingenthal  n“  76.  1277. 

87.  Graf  Ulrich  von  Pfirt. 

t S . HV  . ICI . . OM1T  . . . ERRETARVM. 

UB.  I.  «'  307.  1256. 

87  a.  Rücksiegel  zu  87. 

f SIGILLVM  . VERITATIS. 

88.  Graf  Diebolt  von  Pfirt. 

S . THEOBALDI  . COMITIS  . FERRETARVM. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Peter  n“  63  *.  1283. 

88  a.  Rück  sieget  zu  88. 

+ SIGILLVM  . VERITATIS. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Peter  «*  63“.  1283. 

89.  Konrad  von  Röteln. 

t S . CVNRADt . DE  . ROETINLEIN. 

UB.  I.  n‘  278.  1254. 


Digitized  by  Google 


12 


90.  Walther  von  Klingen. 

t S . WALTHER! . DE  . CLINGEN. 

UB.  I.  »'  233.  315.  317.  318.  1249.  1236157.  1256.  1236/74.  1257 

327.  391.  462.  463.  480.  1261.  1265.  1267.  1267. 

91.  Thiiring  von  Ramslein. 

t SIGILLVM  . TVRINGI  . DE  . RAMSTEIN. 

UB.  I.  n"  453.  1265. 

92.  Berthold  von  Harnstein. 

t S . B . . . HOLD!  . NOBIL1S  . DE  . RAMSTEIN. 

UB.  I.  »'  492.  1267. 

93.  Kuno  von  Harnstein. 

t S . CHVNON  . . RAMSTEIN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel , St.  Alban  n*  31.  1277. 

94.  Werner  von  Harnstein. 

. . WERNHERI . . . LITIS  . DE  . RAMS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 

Basel,  Klingenthal  n‘  82.  1280. 

95.  Gottfried  von  Eptingen. 

. . GILLV  . GOTEFRIDI  .DE 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  nf  37.  1278. 

96.  Johannes  von  Eptingen. 

t S . IOHANNIS  . DE  . EPTINGEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau,  Olsberg  n“  121.  1281. 

97.  Konrad  von  Eptingen. 

t S . CHVNRADI . MIL  . . IS  . DE  . EPTINGEN 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Maria  Magda- 
lena »'  16.  1282. 

98.  Matthias  von  Eptingen. 

f S HIE  . DE  . EPTI  . . . N. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  n“  89.  2283. 


Digitized  by  Google 


13 


99-  Konrad  Mönch. 

S ADI  . MONACHI. 

UB.  I.  n"  144.  / 237. 

100.  Hugo  Mönch. 

t SI . . VM  . HVGONIS  . MONACHI . BASILIEN. 

UB.  I.  n‘  337.  341.  343. 

339.  1258.  1258.  1258.  1259160. 

101.  Konrad  Mönch. 

t S . . NRADI . MONACHI  . BA. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  n"  27.  1270. 

102.  Heinrich  Mönch. 

t S . HENR  . DICTI . MONACHI  . BA N. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  n'  66.  1276. 

103.  Hugo  Mönch. 

f VGONIS ITIS  .MO 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Spital  n ' 7.  1285. 

104.  Hugo  Mönch. 

+ S . HVGONIS  . . ON  . CH RIS. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Spital  n’  7.  1285. 

105.  Peter  und  Otto  Schaler. 

t S . PETRI  & OTON1S  . SHALARIOR  . DE  . BASILEA. 
UB.  P.  n‘  148.  305.  329. 

350.  1238.  1256.  1257.  1258. 

106.  Peter  Schaler. 

f S . PETRI  . SCALARII  . DE  . BASILEA. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  n'  34.  2273. 

107.  Werner  Schaler,  Domherr  von  Basel. 

t S . WE RI  . SCALARII . CAN  . BASILIEN. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  n‘  60.  1275. 


Digitized  by  Google 


14 


108.  Heinrich  Schenk. 

f S . HENRICI . PINCE  . . . E . 

UB.  I.  n’  409.  t2Ö2. 

109.  ßurcharci  Vitztum. 

f S M . BVRCHARDI . W1ZTVMS. 


Original  im  Betirksarchiv 
des  Ober  - Eisass , Unter  • 
linden  n"  12“.  1269. 

1 10.  Thüring  Marschalk. 

t S . THVRINGI  . MARSC BASII. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Leonhard  n'  4p.  1282. 

in.  Ulrich  Kuchimeister. 


+ S . \frLRlCI  KVCHIMEISTEN  . MILITIS  . BASIL. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Klingenthal  n"  jy.  1273. 

ii  2.  Heinrich  Brotnieisler. 

S . H . MAGiSST IN  . BASILEA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Clara  «'  20*.  12S0. 

1 1 3.  Heinrich  Zcrkindcn. 

t S . HERICI . MILITIS  . PVERORV  . D . BASILEA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Prediger  n"  83.  1273. 

1 1 4.  Werner  Zerkinden. 

t S . WERNHERVS  . DER  . CHINDON  . DE  . BASILEA. 

Original  im  Besirksarchiv  des 

Ober-Elsass,  Lützel  »'  13.  1275. 

115.  Heinrich  Kraft. 

+ S . HENRICI . DIC  . . CRAFT  . DE  . B . . . EA. 

Original  im  Staatsarchiv  su 

Basel,  St.  Clara  «'  13.  127 3. 

1 1 6.  Heinrich  Pf  aff. 

t S . HENR  . DCI  . PHAFFE  . MILITIS  . BASIL. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Klingenthal  n’  61.  2275. 


Digitized  by  Google 


15 


1 1 7-  Burchard  von  Slrassburg. 

t S . BVRCHARDI . DE  . STRAZ  . . RC  . 
Original  int  Bezirksarchiv  des 

Ober-Etsass,  Lützel  *'  76.  1277. 

1 1 8.  Heinrich  Steinlin. 

t L . HEINRICI . ST  AI  . . NI. 

UB.  I.  n"  484.  1267. 


1 1 9.  Niklaus  von  Titensheim. 

. . . COLAI  . DE  . TITINSHE  . . . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Prediger  n‘  88.  1282. 

120.  Peter  im  Thurn. 

. S . . . TER  . . . N . TVRNE. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  »"  2p“  . / 277 . 

121.  Konrad  Vorgassen. 

NRADI . DE  . VICO  . MLTIS. 

UB.  I.  n‘  148.  1238. 

122.  Ulrich  voti  Fr  ick. 

t S ICI . MILTIS  . DE  . VRI . HE  . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  «'  2p* . 1277. 

123.  Konrad  von  Ufheitn. 

. . . RIC E . VFH 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Alban  «*  3p.  227p. 

124.  Konrad  Geisriebe. 

t S . C VN  RADI  . MILITIS  . DICTI . GEISR1BE. 
UB.  I.  n“  461.  4P4.  1263.  1267. 

125.  Ulrich  Geisriebe . Schultheiss  von  Klein-Basel. 

t S . . . RICI . SCVLTETI . DICTI . GEISR  . . EN  . 
Original  im  Staatsarchiz’  zu 
Basel,  Klingenthal  n"  63.  1276. 


Digitized  by  Google 


16 

1 2 6.  Ulrich  des  Brotmeisters,  Schultheiss  von  Klein-Basel. 
t S . VLRICI . SCVL  . . . MINORIS  . . . LEE  . 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Clara  n * ip.  1280. 

127.  Thomas  Zebel. 

t S . THOME  . DICTI . ZEBEL. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  »'  5,;.  727  ?. 

128.  Konrad  von  Heidweiler. 

t S . CVNRADI . DICTI . DE  . HOITEWILRE. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Clara  tf  16.  1276. 

1 29.  Heinrich  von  Illzach. 

t S . HEINRICI . D . . ILCECHE  . 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  Klingenthal  n°  66.  1276. 

130.  Johann  von  Butenheim. 

t S . IOHANNIS  . DE  . BVTIX  . EN. 

Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  St.  Clara  n"  17.  1278. 

131.  Peter  Me/iot  von  Hegettheim. 

+ SIGILLVM  . PETRI  . MELIAT. 

UB.  I.  n“  22$.  1248. 

132.  Konrad  Waldner  von  Gefrtucilcr. 

S . CONR  . WALDE  ...  DE  . GEBEWILRE. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  >f  ;/.  127t. 

133.  Konrad  Schultheiss  von  Gebweiler. 

+ S . CVNRADI  . EIL  . C . SCVLT  . DE  . GE  ...  RE  . 
Original  im  Staatsarchiv  su 
Basel,  Klingenthal  »"  97.  128$. 

134.  Walther  Schultheiss  von  Kaisersberg. 

S . VVALTHERI . SCVL  . . TI . DE  . KEI 

UB.  I.  «'  jpo.  1261. 


Digitized  by  Google 


17 


1 35-  Johann  Schnewlin. 

t S . IOHANNIS  . SNEWELINL 
Original  im  Staatsarchiv  zu 
Aarau,  Olsberg  n * 76.  1272. 

136.  Heinrich  von  Wasserstelz. 

t SIGILLVM  . HENRtCI  . DE  . WASSERSTEI.CE. 

UB.  I.  n ' 152.  2259. 

137.  Ulrich  von  Licbcnberg. 

f S . ’i'LRICI . MILITIS  . DE  . LIEBINBERC. 

UB.  I.  n"  17s-  t244- 

138.  Ulrich  und  . . von  Kienberg. 

S . W . . R1CI  .ET I . DE  . CHI RC. 

UB.  I.  n"  484.  1267. 

139.  Bürger  von  Basel. 

t SIGILLVM  . CIVIVM  . BASILIENS1VM. 

UB.  I.  W jto.  ;//.  529.  1256.  1256.  1256.  1257.  225S.  225S. 

837-  343-  359-  4°9-  l12-  2259/60.  1262.  1262. 

140.  Bürger  von  Basel. 

t SIGILLVM  . CIVIVM  . BASIL  . . . SIVM. 

UB.  I.  «'  461.  492.  Original 
im  Staatsarchiv  zu  Basel, 

St.  Urk.  n"  50.  1265.  1267.  1277. 

14 1.  Bürger  von  Klein-Basel. 

+ S . CIUIVM  . M1NORIS  . BASILEE. 

Nach  dem  im  Besitze  des  Bür- 
gerrates von  Basel  befind- 
lichen Originalstempel. 

142.  Stadt  Ruf  ach. 

+ SIGILLVM  . RVBIACE IVITATIS  und  im  Siegelfelde 

SCA  . MARIA. 

UB.  I.  n"  161.  179.  476.  477.  1241.  1244.  1266.  1266. 

143.  Stadt  Sulz. 

t S . CIVI  . AT1S  . DE  . SVLZE. 

Original  im  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Leonhard  n"  gj.  1272. 


Digitized  by  Google 


144-  Bürger  von  Neuenburg. 

t S . CIVIUM  . DE  . NVWEXBVRC. 
Original  itn  Staatsarchiv  zu 
Basel,  St.  Clara  n"  p.  1271. 

145.  Bürger  von  Rhcinfelden. 

+ NORVM  . DE  . RIN  VELDIX. 

CB.  I.  11'  16S.  1242. 

146.  Bürger  von  Rheinfclden. 

t S . BVRGENSIVM  . DE  . RINVEI.DEN. 
CB.  I.  «"  275.  298.  1254.  izss- 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


■ Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


I 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


COLUMBIA  UNIVERSITY  LIBRARIES 

This  book  i s due  on  the  date  indicated  below,  or  at  the 
expiratlon  of  a definite  perlod  aftcr  the  date  of  borrowlng.  as 
providcd  by  the  llbrary  rules  or  by  special  arrangement  with 
the  Librarian  in  Charge. 


mm 


H 


eMBtfJB»g>»TY  UMM.. 


1043200591 


BWßimi 


Wmi 


Wm>L 

öK4«<J»l< 


Digitized  by  Google