Urkundenbuch der Stadt Basel
Basel-Stadt (Canton) Staatsarchiv,
Historische und Antiquarische Gesellschaft zu Basel
- 4
8j ^5'
’il* *v5SS njt*v
mA.Wd'S Wt
Columbia ©nibrrsrttp
in tfje Cilp o( ü*to j*orfc
LIBRARY
Ki
■n
*B{ », i*’$Ffc wj( »V
Digitized by Google
URKUNDENBUCH DER STADT BASEL
Digitized by Google
URKUNDENBUCH
DER
STADT BASEL
HERAUSGEGEBEN VON DER
HISTORISCHEN UNL) ANTIQUARISCHEN GESELLSCHAFT
ZU BASEL I
ERSTER BAND
BEARBEITET DURCH
RUDOLF WACKERNAGEL und RUDOLF THOMMEN
BASEL
C. DETLOFFS BUCHHANDLUNG
1890
Digitized by Google
\Jlr*
DRUCK VON M. WF.RNF.R-RIF.HM IN BASEL.
Digitized by Google
VORREDE.
Das Urkundenbuch der Stadt Basel , dessen erster Band hiermit zur
Ausgabe gelangt, reiht sich verhältnismässig spät den gleichartigen Publi-
kationen anderer Städte und Landschaften an. Es ist das um so auf-
fallender, als der Wunsch, ein solches der bedeutenden Vergangenheit Basels
entsprechendes Werk zu besitzen, nicht erst in den letzten fahren lebendig
geworden ist. Schon Böhmer hat in seinen 1844 erschienenen Kaiserregesten
Il2p6 — t.l/J, n" SSt) ungeduldig die Frage aufgeivorfen: »aber wann er-
halten wir endlich einen Codex diplomaticus Basiliensist< Später hat Arnold
(Zur Geschichte des Eigentums in den deutschen Städten, S. VIII f) auf
die Reichhaltigkeit des hiesigen Staatsarchivs hingewiesen und die Xot-
wendigkeit einer systematischen Veröffentlichung seines urkundlichen Materials
betont. Namentlich aber hat die historische Gesellschaft zu Basel seit den
ersten Tagen ihres nunmehr über ein halbes Jahrhundert währenden Be-
standes den Plan eines Urkundenbuches nie aus den Augen verloren. Dass
sich die Verwirklichung dieses Planes dennoch so lange verzögert hat.
kann in verschiedener Weise erklärt werden. Der Mange! einer durch-
greifenden Ordnung und vor allem einer wissenschaftlichen Leitung des
Archivs Hess zum Beginn die Ausführung einer so sehr auf archivalischer
Vorarbeit beruhenden Arbeit schwer erscheinen, während in der Folge das
Bedürfnis selbst, wenigstens scheinbar, zurücktrat. Denn in Arnolds schon
erwähntem Buche, das zum guten Teil aus baslerischen Urkunden heraus-
gearbeitet war und im Anhang eine reiche Sammlung solcher Urkunden
selbst brachte, — dann in Trouil/ats » Monuments de /' ancien eveche de Bäte, <
welche in ausgedehntem Masse auch rein städtisches Material enthielten,
— endlich in Heus/ers klassischer Verfassungsgeschichte des mittelalterlichen
Basel, welche eine eingehende Verwertung der wichtigsten Urkundengruppen
brachte, war dem Geschichtsforscher ein Stoff dargeboten , der eine um-
fassende Urkundenpublikation zunächst weniger unentbehrlich erscheinen
Hess, und die Gesellschaft berechtigte, sich mit anderweitigen grossem Ar-
beiten zu beschäftigen. Immerhin hat diese zuwartende Haltung wenigstens
den Vorteil mit sich gebracht, dass nunmehr bei der Herausgabe der Ur-
kunden die Ergebnisse einer neuern Forschung und eine sichere Methode
in Anwendung kommen konnten, deren Fehlen die teilweise Mangelhaftigkeit
so vieler früherer Urkundenpublikationen bedingt hat.
Digitized by Google
VI
Bastls Urkundenschatz ist von sehr bedeutendem Umfange. Eine fried-
liche Entwickelung, ein ruhiger, nur zu wenigen Malen gestörter Besitzstand,
eine stete Sorgfalt haben das urkundliche Material in seltener Vollständig-
keit uns überliefert. Nur zwei, freilich bedeutende Ereignisse haben dieses
Material schon in früher Zeit geschädigt: der Brand des Münsters von 1185
und das Erdbeben von 1356. In jenem müssen die alten Privilegien des Hoch-
stifts, deren Matigel wir heute schmerzlich empfinden, zu Grunde gegangen
sein : in diesem ist der Rat der Stadt um viele seiner Dokumente gekommen.
Dennoch haben sich wichtige städtische Urkunden auch noch des 13. Jahr-
hunderts erhalten; eine stolze Reihe von Stiftungsbriefen ist in den Laden
der Zünfte sorglich behütet worden; namentlich aber weisen die Klöster,
Stifter und Gotteshäuser ihren Urkundenbestand noch heute, zum grössten
Teil in Originalien, zum Teil in guten alten Abschriften beinahe lückenlos
auf — mit Ausnahme der Barfüsser und der Reuerinnen von St. Maria Mag-
dalena, welche einen Teil ihrer Archive wohl durch schlechte Wirtschaft
eingebüsst haben.
Mit Ausnahme einiger Zunft- und Korporationsarchive sind heute alle
diese Einzelbestände im Staatsarchiv des Kantons Basel-Stadt in zwei grossen
Hauptabteilungen vereinigt:
i. in der Abteilung der städtischen Urkunden (citiert St.-Urk). Der Umfang
derselben lässt sich zur Zeit noch nicht genauer angeben.
3. in der Abteilung der vereinigten Archive der Klöster, Stifter und Gottes-
häuser. Umfang und Einteilung dieser Gruppe ergiebt sich aus folgender
der Schrift von R. Wackernagel » Das Staatsarchiv des Kantons Basel-
Stadt, Basel 18831 entnommenen Übersicht:
Originalurkunden.
Domstift 1060. (1160—1677.)
St. Peter l6$p. (116p— 1701)
St. Leonhard P51. (113$ — 2731)
St. Alban 733. (10(78 — 1762 )
St. Maria Magdalena 86p. ( 1231 — 170p.)
Barfüsser 203. (1283—1)73)
Gnadenthal . $21. (1284 — 1772.)
Prediger npo. (1234—1673)
Augustiner 308. (I2p7 —1637)
Klingenthal 28 ;p. ( 1344 — 1730 )
St. Klara piS. ( 1236—1767 )
Kart hause 338. (lipo— 1683.)
St. Andreas — —
St. Elisabeth 13. (1313—1326)
St. Martin 133. (1281 — 1621)
St. Ulrich 32. (1305— 1577)
St. Nikolaus p. (1230 — 1481.)
St. Theodor, St. Anna, Elenden Kreuz . p6. (1277 — 1653.)
Übertrag I2,tp6.
Digitized by Google
VII
Originalurkunden.
übertrag 12,196.
Deutschherren . . . .
8.
(1326—1772.)
Johanniter
26.
(1441—1733)
Beginen
( 1290—1413 )
Bruderschaften ....
l6.
(1384—1522)
Spital
1103.
( 1276—1732 )
Elenden Herberge . . .
88.
(1311—1757)
Engenthal
9 •
(1485—1534.)
Rotes Haus
7-
(1430—1512)
Schönthal
0153— *57D
St. Margaretha ....
9 ■
(1460 — 1526)
Siechenhaus St. Jakob
"3-
O274—1752)
Blotzheim
*5-
(1306 — 1462)
Istein
39 ■
(1283—1794)
13,9*3-
An die Ausbeutung des hiesigen Staatsarchivs musste sich die Be -
nütsung mehrerer hiesiger Korporation- und Privatarchive , namentlich
aber die Benützung derjenigen auswärtigen Archive anschliessen, welche ,
wie aus den historisch bekannten Beziehungen Basels zu benachbarten Herren,
Kommunen und geistlichen Stiftungen und aus der Bedeutung der Stadt für
das umliegende Land überhaupt zu erwarten war, einschlägiges Material
enthielten. Wir erwähnen in dieser Beziehung insbesondere das einen reichen
Ertrag bietende Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kolmar, müssen jedoch
hinzufügen , dass beim Mangel eines den ganzen grossen Urkundenbesitz
dieses Archivs darstellenden Verzeichnisses , an welchem zur Zeit noch ge-
arbeitet wird, wir nicht vertrauen dürfen, dort aller in unser Urkunden-
buch gehörigen Stücke habhaft geworden zu sein .
Was nun die Anlage des Werkes betrifft, so wurde erstens als leitender
Grundsatz aufgestellt, einmal alle jene Urkunden aufzunehmen, welche von
einer Einzelperson, Korporation oder Behörde ausgestellt sind, die im Ge-
biete des jetzigen Kantons Basel-Stadt ansässig war oder ihm zugehörte,
auch wenn sich der Inhalt der Urkunde auf eine diesem Gebiete nicht an-
gehörige Person oder Sache bezieht ; und zweitens alle jene Urkunden, welche
eine Einzelperson, Korporation, Behörde oder Örtlichkeit unseres Kantons
betreffen, auch wenn umgekehrt der Aussteller eine fremde Person ist.
Wir machen hier sogleich darauf aufmerksam, dass unsere Sammlung
einzelne Stücke enthält, welche scheinbar diesem Grundsätze in keiner der
beiden Beziehungen entsprechen. Wir haben uns in solchen Fällen gleichwohl
zur Aufnahme der betreffenden Urkunde entschlossen, wenn dieselbe in einer
der Abteilungen des hiesigen Archivs lag, zumal wenn aus Dorsualnotizen
und Angaben der Registraturen oder Urbarien geschlossen werden konnte ,
dass das Objekt der Urkunde in späterer Zeit Eigentum der betreffenden
Persönlichkeit oder Korporation geworden und die Urkunde auf diese Art
in das Archiv gelangt sei.
Digitized by Google
VIII
Der mitgeteilte Grundsatz der Aufnahme hat jedoch in zweifacher
Hinsicht eine Beschränkung erfahren. Erstens wurden Statuten geistlicher
Stifter, auch wenn sie in urkundlicher Form abgefasst sind, dennoch von
dem Urkundenbuch ausgeschlossen und einer besonderen Bearbeitung Vor-
behalten. Zweitens wurden mit Beziehung darauf, dass wir es mit einem
Urkundenbuch der Stadt Basel und ihrer Gemeinden, nicht aber des
Bistums Basel zu thun haben, alle jene Urkunden ausgeschlossen, welche
den Bischof, das Domstift oder einzelne Domherren bloss als solche, also
in ihrer Eigenschaft als geistliche Herren und Stiftung, und ohne weitere
Beziehung zur Stadt oder einer Persönlichkeit oder Lokalität derselben
handelnd einführen. Diese Scheidung des Stoffes empfahl sich um so
mehr, a/s in dem schon erwähnten Werke Troui/Iats die Urkunden des
Domstifts in erwünschtester Fülle Vorlagen, so dass, wenn Trouillat über-
haupt eine Ergänzung unseres Werkes sein sollte, er das in besonderer
Weise gerade auf diesem Gebiete sein musste. Neben der Erleichterung
unserer eigenen Aufgabe hat dieses Verfahren auch noch den Wert, einem
späteren Erneuerer von Troui/Iats Werk den Weg freigelassen zu haben.
Denn eine systematischere Ausbeutung und eine bessere Bearbeitung des vor-
handenen Materials, als Trouillat sie vornahm und zum Teil vornehmen
konnte, wird ja doch über kurz oder lang zu geschehen haben und ohne
Zweifel zu den schönsten Ergebnissen führen, und zum mindesten wird die
Herausgabe von Regesten der Basler Bischöfe ein Unternehmen sein, dessen
wir schwerlich lange mehr werden entraten können.
Hingegen wurde der Grundsatz der Aufnahme dahin erweitert, dass
auch noch jene Urkunden berücksichtigt worden sind, die zwar Basel und
seine Bewohner inhaltlich gar nicht berühren, in denen jedoch entweder
als Zeugen oder Schiedsrichter oder Urteilsfinder bas/erische Persönlich-
keiten erscheinen, oder in denen eine bas/erische Örtlichkeit im Schlusssatz
der Urkunde, der das Datum enthält, angeführt wird. Solche Urkunden
haben wir nur in der Form von sogenannten Zeugen- oder Ortsregesten
auf genommen, d. h. der Inhalt der Urkunde wurde in einem knappen Aus-
zug zusammengefasst , zum zugehörigen Datum eingereiht und hierauf
folgen, unter Beibehaltung der in der Urkunde selbst stehenden Casus,
der oder die Namen der für uns in Frage kommenden Personen, beziehungs-
weise Örtlichkeiten. Zu diesem Verfahren bemerken 'wir, dass mi/ites nur
dann in ein Zcugenrcgest auf genommen wurden, 'wenn sie durch den Zu-
satz tBasiliensisc oder > de Basilea « u. drgl. ausdrücklich als zu bas/erischen
Rittergeschlechtern gehörig bezeichnet erscheinen, Bürger der Stadt da-
gegen auch dann aufgenommen wurden, wenn ein solcher Zusatz zwar
fehlt, die Zuständigkeit nach Basel aber aus anderweitigen Angaben in der
Urkunde und aus dem Vergleich mit anderen Urkunden sich mit Sicherheit
erschliessen liess.
War nun in dieser Weise die Umgrenzung des aufzunehmenden Stoffes
fest gestellt, so handelte es sich weiter darum, zu entscheiden , in welcher
Weise derselbe zu bearbeiten sei. Es kam hiebei vor altem in Betracht,
Digitized by Google
IX
dass auf irgend eine Art Rücksicht genommen werden musste auf zwei
schon vorliegende , in das Gebiet des Urkundenbuches zum Teil hinüber-
greifende Publikationen , nämlich auf das früher erwähnte Werk von
Trouillat und auf das von H. Boos herausgegebene Urkundenbuch der
Landschaft Basel. Es behandeln diese beiden Werke zwei an verschiedenen
Seiten anstossende Grenzgebiete. Das Buch von Boos, welches die Urkunden
des ehemals zur Stadt Basel gehörenden Kantons Basellandschaft mitteilt,
bietet darunter auch eine Reihe von Stücken, welche zugleich Klöster oder
Bürger der Stadt oder die Stadt selbst und Besitzungen auf landschaft-
lichem Boden betreffen. Weit erheblicher aber kommt Trouillat in Betracht.
Ln dem Masse, in welchem bischöfliches und städtisches Wesen eins sind
oder sich von einander scheiden, sind die von Trouillat mitgeteilten Doku-
mente auch für die Stadtgeschichte von Belang. Hiezu kommt, dass Trouillat
seiner Sammlung in willkürlicher Weise auch nicht wenige rein städtische
Urkunden, namentlich aus den Archiven von St. Alban und von St. Leon-
hard, einverleibt hat.
Dieser Sachverhalt führte uns einmal dazu, Urkunden, welche in den
Bereich unseres Urkundenbuches fallen, aber schon bei Boos oder bei
Trouillat gedruckt sind, nur ausnahmsweise auch in unserem Urkunden-
buche vollständig mitzuteilen. Die Erwägung , dass dem eindringenderen
Benutzer unseres Urkundenbuches jedenfalls auch die Sammlungen von
Boos und Trouillat zur Hand sein müssen, Hess als statthaft und im
Interesse der Raumersparnis als geboten erscheinen , die schon dort ge-
druckten Stücke hier nur in Regestenform zu erwähnen und dabei auf jene
Druckorte zu verweisen. Eine Ausnahme hievon ist nur da gemacht worden,
wo jene Drucke sich in erheblichem Masse als fehlerhaft erwiesen, oder wo
es sich um hervorragend wichtige Stücke, wie z. B. um Stiftungs- oder Be-
stätigungsbriefe der Kloster- und Zunfturkunden, oder endlich, wo es sich
um deutsche Urkunden handelte.
Für die Behandlung der Urkunden sind grundsätzlich und entschieden
die von Sicke! bei der Ausgabe der deutschen Kaiserurkunden auf gestellten
Regeln massgebend gewesen. Diesen von Meisterhand entworfenen Grund-
zügen gegenüber einen Editionsplan nach eigenem Gutdünken und Besser-
finden zu entwerfen, konnte umsoweniger unser Ehrgeiz sein, als wir selbst
während der Arbeit hinreichend Gelegenheit hatten, die Vorzüglichkeit jener
Methode auch da zu erproben, wo anscheinend der anders geartete, rein
lokale Stoff eine andere Behandlungsweise verlangte. II äs wir anstrebten,
war die richtige Anwendung der Methode in jedem einzelnen Falte. Es
Uber hebt uns diese Erklärung auch der Pflicht, hier in eingehender Weise
Mitteilungen Uber die Art unserer Ausgabe zu machen.
Wir bemerken nur folgendes :
Gemäss dem Grundsätze, dass der Druck den Text der Vorlage mit
möglichster Genauigkeit wiedergeben soll, haben wir alle von uns her-
rührenden Zusätze, welche notwendig gemacht wurden durch die Schad-
haftigkeit des Schreibstoffes oder durch die Zerstörung der Schriftzüge oder
**
Digitized by Google
X
durch die vom Urkundenschreiber selbst herrührende Unvollständigkeit der
Schreibung, namentlich von Eigennameu, in eckige Klammern gesetzt. Das-
selbe geschah auch mit solchen Worten oder Wortteilen, deren Lesung un-
sicher war. In denjenigen Fällen, in welchen die Ergänzung wegen Schad-
haftigkeit des Schreibstoffes oder Zerstörung der Schrift erforderlich wurde,
haben wir Art und Umfang des Defektes in der Anmerkung naher bezeichnet.
Diese genaue Wiedergabe des Textes der Vorlagen erstreckt sich jedoch
nicht auf die Interpunktion, welche des leichteren Verständnisses wegen der
modernen Art und Heise der Wort- und Satztrennung angepasst wurde.
Ferner erstreikt sie sich nicht auf einige wenige und untergeordnete Will-
kürlichkeiten in der lateinischen Schreibung, die hier nicht im einzelnen
dar gelegt werden können, von welchen der Leser jedoch eine deutliche Vor-
stellung erhält, wenn er auf die Schreibung der Eigennamen achtet. Denn
diese ; wurden aus sprachwissenschaftlichen Rücksichten genau so abgedruckt,
wie sie in der Vorlage stehen. Deutsche Urkunden dagegen wurden nicht
nur hinsichtlich der Eigennamen, sondern bis ins einzelne vollständig nach
der Vorlage wiedergegeben. Verlängerte Schrift der Urkunde ist im Drucke
zwichen jj jj gesetzt. Wo im Text einer Urkunde Petitdruck verwendet worden
ist, wird dadurch das Verhältnis dieser Urkunde zu ihrer Vorurkunde, d. h.
zu derjenigen frühem Ausfertigung gekennzeichnet, welche bei der Abfassung
als Vorlage gedient hat. Es handelt sich hiebei zumeist um solche Vorlagen,
welche denselben Gegenstand wie die Urkunde und in derselben I leise wie
diese betreffen -, dies ist in unserm Buche namentlich bei der Reihe der Be-
stätigungsurkunden von St. Alban der Fall. Ein Vorurkundenverhältnis
kann aber auch bestehen da, wo Urkunde und Vorlage zwar denselben
Gegenstand , aber in verschiedener Weise, mit Beziehung auf verschiedene
Personen u. s. w. betreffen, wo sie dann meist auch zeitlich einander nahe
gerückt sind und zwischen ihnen ein Verhältnis weniger der Ableitung als der
Parallele besteht. In solchen Fällen haben wir die beiden Urkunden in
Kolonnen nebeneinander gestellt und die ihnen gemeinsamen Textbestand-
teile durch Petitdruck hervorgehoben.
Die handschriftliche Überlieferung 'wurde, sofern sie in den Beständen
des hiesigen Archivs sich vorfand, in ihrem ganzen Umfange berücksichtigt.
Sie bietet nicht bloss eine Geschichte der Urkunde, sondern sehr oft auch
manche bemerkenswerte, den Inhalt der Urkunde berührende Notiz. Da-
gegen haben die äussern Umstände es nicht gestattet, in gleicher Weise
der Überlieferung einer Urkunde auch in auswärtigen Archiven nachzu-
gehen. Wo eine handschriftliche Vortage unseres Abdruckes von uns selbst
eingesehen worden ist, steht sie an der Spitze des Quellenverzeichnisses des
betreffenden Stückes; wo letzteres einem Drucke entnommen ist, dessen Vor-
lage von uns nicht geprüft werden konnte, wird diese Vortage eben nur a/s
Vorlage dieses Druckes und in zweiter Linie genannt.
Wo ; wir bloss Regesten mit teilen, haben wir uns damit begnügt, die
Verweise auf die vollständigen Abdrücke der betreffenden Urkunde sowie
auf die gangbaren Regestenwerke beizugeben , dagegen Verweise auf Re-
Digitized by Google
XI
gesten und Auszüge in anderen Urkundenbüchern a/s zwecklos unterdrückt.
In gleicher Weise ist auch auf Erwähnungen von Urkunden in Geschichts-
Werken darstellenden Inhaltes bloss dann Rücksicht genommen worden,
wenn diese Darstellung einen Beitrag zur Kritik der Urkunde liefert.
Die Ausforschung bas/erischer Urkunden in allen irgendwie in Betracht
kommenden und uns zugänglichen Druckwerken haben wir uns redlich an-
gelegen sein lassen. Eiir gewisse Gebiete oder Perioden sind solche Werke
in grosser, für andere nur in erstaunlich geringer Zahl vorhanden. Uns
erschien in letzterer Beziehung a/s besonders bemerkenswert und war oft
schmerzlich fühlbar der Mangel neuerer wissenschaftlicher Publikationen
zur Geschickte des Ober-E/sass. Es sind solche seit den Tagen Schöpflins
und Grandidiers nur in kleiner Zahl und nie in umfassender Weise ge-
schaffen worden. Und wie lohnend "wäre doch eine Sammlung der urkund-
lichen Schätze dieses auch in historischer Beziehung so reichen Landes!
Die von uns benützten Werke sind an den betreffenden Stellen abge-
kürzt citiert. Ihre vollständigen Titel finden sich in einem vor dem Register
stehenden Verzeichnisse zusammengestellt.
Anmerkungen sachlicher Art haben wir den Urkunden nicht beige-
gegeben, sondern lediglich solche, welche die Form der Ueber/ieferung be-
treffen. Wir t /taten dies keineswegs nur nach dem Vorgänge von Sickels
Ausgabe. Denn die Möglichkeit , in einem lokalen Urkundenbuch sich Ab-
weichungen von dem l 'erfahren jenes umfassenderen I Verkes zu gestatten,
wäre gerade hinsichtlich der Beigabe sachlicher Anmerkungen sehr wohl
denkbar. Wir haben auf Grund bestimmter Erwägungen auf solche Beigaben
verzichtet. Es konnte ja schon von vorneherein und nicht ohne Berechtigung
behauptet werden, dass der Herausgeber eines Urkundenbuches solche An-
merkungen überhaupt nicht zu geben habe; seine Pflicht liege nur in der
gewissenhaften Mitteilung des Urkundentextes und ausserdem in Aufklärung
über den formellen Sachverhalt da, wo derselbe aus dem Drucke nicht mehr
ersehen werden kann ; alles übrige sei Sache des Benutzers und Bearbeiters.
Wir wissen, dass eine solche Beschränkung der Obliegenheiten des Heraus-
gebers heute nicht mehr üblich ist, und finden dies sowohl billig a/s passend.
Aber für Feststellung des Masses, in 'welchem der Editor über dieses Mini-
mum eigener Zuthaten hinausgehen soll, -wird jedenfalls vor allem zu unter-
scheiden sein, ob es sich bei der anzubringenden Erläuterung um Dinge
handle, welche auch abgesehen von dem Urkundenbuch feststehen oder um
solche, für deren Feststellung das Urkundenbuch selbst erst Material beibringen
soll. In den Fällen letzterer Art ist die Verwertung dieses Materials un-
bedingt dem Benutzer anheimzugeben; in den übrigen Fallen der Nach-
weisung von Orten und Personen soll der Herausgeber alles dasjenige
beibringen, was billig von ihm verlangt werden kann. Wir haben uns in
dieser Richtung nach Kräften bemüht. Doch schien es uns in verschiedener
Beziehung angemessen , diese Nachweise nicht in Form von Anmerkungen
unter dem Text, sondern im Register bei den betreffenden Namen zu geben.
Auch in Bemerkungen paläographischer und diplomatischer Natur
Digitized by Google
XTT
sind wir zurückhaltend gewesen. Von einigen Stücken abgesehen, deren
Verhältnis zu anderen Stücken oder deren Unechtheit ausführlichere Dar-
legung erforderte, haben wir uns auf das wenigste beschränkt, wie z. B.
auf Mitteilungen über Gleichheit oder Ungleichheit der Schrift von Doppeln.
Wir gestehen aber , dass uns auch in diesen Fällen die gemachten Bemerk-
ungen wenig zu nützen scheinen. Was gefordert werden muss und was
einzig nützt, ist eine abgesonderte Bearbeitung des Materials in diplo-
matischer Hinsicht. Das Material ist, wie wir wahrnehmen konnten, hiezu sehr
wohl geeignet, und wir wünschen dringend, dass eine solche Spccialdiplo-
matik der Urkunden unseres Gebietes ausgearbeitet werde.
Hinsichtlich der über die Besiegelung der Urkunden zu machenden
Mitteilungen ist bekannt, wie mannigfaltig die Lösung dieser Frage in den
neuern Urkundenbüchern ist. Uns schien das beste Mittel die Beigabe
möglichst zahlreicher und möglichst guter Abbildungen der in Betracht
kommenden Siegel zu sein. Die neuen Methoden mechanischer Verviel-
fältigung gestatten die Herstellung solcher Abbildungen in aller wünsch-
baren Heise, und es leisten diese dann einen Dienst, den alle kunstreichen
Beschreibungen und Klassifizierungen der Siegel niemals zu leisten ver-
mögen. Wir haben uns demgemäss darauf beschränkt, beim Abdruck der
Urkunden anzugeben , wieviele und welche Siege! hängen und in welcher
Weise sie befestigt seien. Die dabei gebrauchten Ausdrücke: hängendes,
abhängendes, eingehängtes Siegel sind fo/geudermassen zu verstehen. Das
• hängende « Siegel ist an einem besonderen Pergamentstreifen oder an einer
Schnur befestigt, die durch ein in den untern Rand der Urkunde ange-
brachtes Loch gezogen ist. Das » abhängende « Siegel ist an einem Pergament-
Streifen befestigt , der von dem unteren Rand der Urkunde selbst bis zu
Dreiviertel der ganzen Länge losgeschnitten wurde und nur durch das
intakt gebliebene letzte Viertel mit der Urkunde zusammenhängt. Bei dem
» eingehä ngte'h • Siegel ist dasselbe der Fall , nur ist, um das leichte Ab-
reissen des Pergamentstreifens zu verhüten, dieser noch durch einen Schnitt
durchgezogen , der zwischen der letzten Text Zeile und dem unteren Rand
angebracht ist. Die Umschrift der nicht abgebildeten Siegel wird immer,
diejenige der abgebildeten nur für dasjenige Exemplar mitgeteilt, welches
als das beste seiner Gattung der Abbildung zu Grunde gelegt worden ist.
Im übrigen wird durch den Verweis auf die Siegeltafeln, sowie durch das
denselben beigegebene Verzeichnis für die nötige Orientierung des Benutzers
durchaus gesorgt.
Der vorliegende erste Band des Urkundenbuches reicht bis zum Jahre
1267. Dieser Abschluss ist im Inhalte nicht begründet , sondern nur durch
äussere Verhältnisse gefordert. Die älteste mitgetei/tc Urkunde gehört zwar
x noch dem achten Jahrhundert an; doch steht schon auf Seite 51 die erste
Urkunde des dreizehnten Jahrhunderts, und so ergiebt sich, dass beinahe
der ganze Inhalt dieses Bandes sich auf kaum sieben Jahrzehnte zusammen-
drängt.
Von 507 Stücken sind 212 bisher ungedruckt. Nachträge, welche ja
Digitized by Google
XIII
bei einem so ausgedehnten Gebiete des Sammelns niemals völlig können
vermieden werden, gedenken wir am Schlüsse des ganzen Werkes zusammen-
zustellen. Wir nennen im vorliegenden Bande unter der Rubrik •.\'achtrage<
nur diejenigen Stellen, an welchen sich uns schon jetzt solche Nachträge
ergeben haben ; dazu bemerken wir, dass die Kölner Schreinsurkunden erst
nach Beginn unseres Druckes erschienen sind.
Die Gesellschaft , welche die Herausgabe der baslerischen Urkunden
unternommen und mit dem vorliegenden Bande eröffnet hat , wird dieses
Werk weiterführen über die ganze Zeit des alten Basels, also bis zum fahre
1798. In welchem Umfange hiebei für die spätem Jahrhunderte wegen
des massenhaften Anwachsens des urkundlichen Stoffes eine Änderung des
Editionsverfahrens wird eintreten müssen, lässt sich jetzt noch nicht genauer
angebeu. Fest steht nur, dass eine erhebliche Einschränkung und Concentra-
tion zur Notwendigkeit werden wird. Schon in den nächsten Bänden, deren
Manuskript zum grossen Teile druckfertig vorliegt, werden an die Stelle voll-
ständiger Abdrücke vielfach bloss Regesten oder Auszüge treten müssen, und
wir sehen vor, hiebei in ähnlicher II eise verfahren zu können, wie im dritten
Bande des Strassburger Urkundenbuches mit Erfolg geschehen ist.
Die Feststellung des allgemeinen Planes für die Herausgabe des Ur-
kundenbuches, sowie der Grundsätze für die Arbeit dieses ersten Bandes im
einzelnen geschah durch die von der herausgebenden Gesellschaft niederge-
setzte Urkundenbuchkommission, welcher angehörten die Herren Dr. Albert
Burckhardt, Prof. Andreas Heusler, Prof. Il'i/h. Tischer (f jo. März 18S6)
und die beiden Unterzeichneten. Ton diesen hat Herr Prof. Heusler auch
an der Revision des Druckes sich in i’erdanienswerter Weise beteiligt.
Bei der Sammlung des Materials haben uns durch Excerpierung von
Gopialbüchern und Druckwerken wirksam unterstützt die Herren Dr. Fritz
Baue, Dr. Ludwig Riggenbach, Prof. Ludwig von Salis, Dr. Adolf Socin
und namentlich Dr. Kar! Stehlin, sämtlich in Basel. Dr. Stehlin und
Dr. Socin haben sich, der erstere durch die Anfertigung der beigegebenen
Karte, der letztere durch die Ausarbeitung des Glossars noch besonders um
das Werk verdient gemacht. Herr Archivschreiber L. Säuber/in und Herr
stud. L. Lieb haben, dieser bei der Anlage des Registers, jener insbesondere
bei der Zusammenstellung der Siegeltafe/n f ördernd mitgewirkt.
Unter den auswärtigen Archiven -wurden für du Zwecke des Urkunden-
buches besucht und benützt das bischöfiich-basetische Archiv in Pruntrut
durch Herrn Dr. August Bernoulti, das Staatsarchiv in Bern durch Herrn
Dr. Theodor Imllof, das Staatsarchiv in Stuttgart und das vatikanische
Archiv in Rom durch Herrn Dr. Johannes Bernoulli, das Bezirksarchiv in
Kotmar, das k. k. Haus-, Hof- und Staatsarchiv in Wien, das k. k. Sla/t-
ha/tereiarchiv in Innsbruck, das Bezirks- und das Stadtarchiv in Strassburg
und das Staatsarchiv in Aarau durch Dr. R. Thommen, das Generallandes-
archiv in Karlsruhe durch Dr. R. Wackernagel.
Durch Zusendung von Archivalien und Druckwerken, wie durch Er-
teilung von Auskünften haben unsere Arbeit wesentlich gefördert die Herren
Digitized by Google
XIV
Dr. Johann liernoulti, Alexander Clavel und Dr. Karl Stehlin in Basel,
Nationalrat Münch in Rheinfelden, Dr. Albrecht in Kolmar, Dr. L. Bau-
mann in Donaueschingen, Dr. R. Höniger in Berlin, Dr. P. Ladewig in
Karlsruhe und Prof. P. Scheffer-Boichorst in Strassburg — ferner die Vor-
stände der Staatsarchive in Aarau, Bern, Lusern, Pruntrut, Schaffhausen,
Solothurn, St. Gallen und Zürich — der Bezirksarchive in Kolmar und
Strassburg, des General/andesarchivs in Karlsruhe, des kgl. Staatsarchivs
in Stuttgart — der Stadtarchive in Aarau, Bremgarten, Biel, Freiburg i. B.,
Kolmar, Konstanz und Mülhausen — der Stiftsarchive in Münster und
St. Paul — der öffentlichen Bibliothek und der vaterländischen Bibliothek
in Basel, der Stadtbibliothek in St. Galten, der Hof- und Landesbibliothek
in Karlsruhe und der Universitäts- und Landesbibliothek in Strassburg —
endlich die Meister der Ehrensünfte zu Gärtnern, Schneidern und Schuh-
machern, der Vorstadtgesellschaften zum hohen Dolder , zur Krähe und
zur Mägd, sowie die Lehensinteressenten des St. Albanteiches zu Basel.
Es soll zum Schlüsse nicht verschwiegen, vielmehr mit Stolz und Dank
ausgesprochen werden, dass das Zustandekommen des Werkes und nament-
lich seine reichere Ausstattung zum guten Teile dem in solchen Fällen nie
versagenden Gemeinsinu unserer Mitbürger zu verdanken sind. Möge sich
die Frucht unserer Arbeit dieser so allgemein fördernden Teilnahme und
des Beifalls der Fachgenossen -würdig erweisen!
Ru t/o l f IVa ckernagcl
Rudolf Thommen.
Digitized by Google
NACHTRÄGE.
S. 3, Z. 18. Die Worte tcnus Humen, quod dicitur Hylla et sic per limitem
sind durch die abschriftliche Überlieferung an die unrichtige
Stelle gerückt worden. Sie müssen ursprünglich vor Rudinisheim
gestanden sein, wahrscheinlich nach dem ersten deinde [Z. 17].
S. 22 zwischen n" 2p und n° 30. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
l, 33 n‘ 14.
S. 24 zwischen n“ 31 und n“ 32. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
1, 43 n- 14.
S. 30 zwischen n" 41 und n’ 42. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
r, 44 n- 4J.
S. 33 zwischen n° 43 und n" 44. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
1, loy «" 14; 1, pp n • 21; I, 116 n’ 18 und tp; I, 121 n‘ 12.
S. 36 zwischen n" 31 und n“ 32. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
l, 163 «" 3.
S. 3p zwischen n" 33 und n“ 34. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
1, 168 n- 11.
S. 43 zwischen n“ öl und n" 62. Regest aus den Kölner Schreinsurkunden
I, ipö t? 3.
S. 63 zwischen «* p j und n° p4 ein Zeugenregest aus der Urkunde Ladetvig
1 3iy, gedruckt in der Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins
20, 364.
S. 141 zwischen n“ ipy und n‘ ip8 ein Regest aus dem Archiv Wettingen
iöp4, S. 3 n’ 6.
S. 143 zwischen n" ipp und n" 200 ein Zeugenregest aus Boos S. 3p n° 61.
S. 2p3 zu n’ 3pö. Für die Beziehung des Stückes auf Papst Urban IV.
spricht einerseits seine paläographische Beschaffenheit , welche
Urban V. (1362 — 1370) ausschliesst, anderseits der Umstand, dass
es sich, da Hiiusern-Klingenthal , in unsern Urkunden zuerst 1241
auftretend (n‘ 161), nach den Annalen der Dominikaner von Geb-
weiler im fahr 1233 gegründet wurde, auch nicht um eine Ur-
kunde von Urban III. (1183 — 1187) handeln kann.
Digitized by Google
BERICHTIGUNGEN
S. n, Z. 28 lies 1103 September 23 statt 24. [ S. 107, Z. io lies von Schottland statt zuir Scheft-
,S. 13, Z. 41 Bonum ergo operantes bis vitam lanch.
etemam. Vgl. Brief Paul 1 an die G alater 6,g. S. 109, Z. j ergänzt : Actum Hasilee in curia
S. 18, n° 25 dass der pagus Huningen «?«/ [Gross]- Wilhelm! ecclesie Basiliensis decani laut
Hüningen zu beziehen sei, steht nicht ganz Regest tn der Zeitsckr. J . d. Gesch. des
fest. Vgl. Stalin, Wirt energische Geschichte I Ober- Rheins 4, ss 7 . Im Original fehlt dieser
s, J17, dagegen Sehriehcr in den Strass- Beisatt.
burger Studien hrg. von Martin und Wie- — Z. 9: Trouillat 2, 57 n° 41 nach B: Petras
gand s, jT6. \ advocatu* et Otto sc[ultetus] frater suus, mit
S. 19, Z. 18 ist das Komma nach domus zu tilgen, j dem Lesefehler Sealartus statt scultetus.
S. 27, Z. 6 vgl. s. Brief Pauli an die Karin- S. 122, Z. 29 lies d) statt c) und in der An-
ther j, 8 und q. 1 mtrkung ergänze d) vor Bedeutung.
— Z. 16 vgl. Brief Pauli an die Galater 6, 7. S. 125, Z. 37 die cursive Schreibung von ipsis
— Z. 40. ist due tu tilgen. ist **"* Bedeutung Dasselbe gilt auf
S. 31, Z. 35 lies B. statt D. S- **b‘ Z r9 *1'" » deo.
S. 32, Z. 3 ist der Punkt nach III tu tilgen. S. 130, Z. 14 vor Detwiler ist eintuschalten von.
— Z. 36 ist vor llidber eintuschalten: Schriften
des Vereins für die Geschichte des Boden-
sees 13, 69 nach Schöpflin.
S. 33, Z. 15 lies epacta statt eparta.
— Z. 32 ist vielleicht Berthold in Liitold tu
verbessern. Vgl. die bei Trouillat unter
Lütold von Asucl auf geführten Stellen.
S. 35, Z. 17 lies (Z. 28) statt (Z. 27).
S. 37, Z. 26 zur Stelle bunum operanle* etc.
s. oben den Ilimvcis bei S. tj, Z. 4/.
— Z. 41 Vgl. Evangelium Matthäi »4, ij.
S. 38, Z. 14. Vgl. Psalm 1, t.
— Z. 39 setze vor ccclesiam ein Komma.
S. 39, Z. 19 lies Lucio IH*ft statt IIII*°-
S. 42, Z. 12 ist vor Hidber eintuschalten: Schrif-
ten des Vereins für die Geschichte des
Bodensees 13, 70 nach Schüpflin.
a. 133, Z. 26 ergänte: Regest Wurstisens gedruckt
in Trouillat 2, 66 Anm. 1.
S. 136, Z. 7 ergänze: Lichnowsky 1, XI, n° 65.
S. 139, Z. 33 lies observari, fratribus statt obser-
vari. Fratribus.
S. 142, Z. 37 lies noluerint statt voluerint.
S. 143, Z. 15 lies H'ugo] statt [Hugo’.
— Z. 27 ergänze: Abdruck bei Berger I, 542
n* 3605.
S. 145, Z. 16 ergänte: Potthast 12875.
S. 160 nt n° 223 ergänte: Trouillat 1, 653 n® 460
nach dem Cartular von I.tltxel zu 1258.
S. 19t zu n° 263 ergänze: bei Trouillat ist zu lesen :
S. 592, Z. 18 Tante statt Taraz.
Z. 25 Rinach statt Kunach.
S. 593, Z. 1 Rexagel statt Kazagel und
domine Engel? statt de Bigele.
S. 51, Z. 3 lies n° 2 t statt 2.
S. 52, Z. 12 lies ,suo marito« statt sua marito.
S. 58, Z. IO ist vor Ladewig eintuschalten: Zeit-
schr. f. d. Gesch. des Ober-Rheins 30, 67.
S. 73, Z. 21 ergänze: Regesten: Ladewig 1360.
Zeitschr. f. d. Gesch. d. Ober-Rheins 30, 71.
S. 80 tu n® II 2 Abdruck im Sol othurner Wochen-
blatt 1824, 278, n° 12.
— Z. 39 ist vor teilweise eintusehalten: Bartsch
Germania 29, 34.
S. 90, Z. 1 5 ist der Punkt nach percipiant durch
ein Komma tu ersetxen.
S. 96, Z. 24 ergänte: Regest in der Zeitschr. f.
d. Gesch. des Ober-Rheins 4, 224.
S. 97, Z. 2t ergänze: Irrig citiert und erklärt in
Germania 29, 31 und 33.
S. 98, Z. 7 lies Basilienses statt Basiliensis.
S. 103, Z. 31 lies n# 63 statt 62.
S. 107, Z. 9 lies Amtmann statt Weibel.
S. 194, Z. 32 ergänte: Wirlembergisches L'rkbch.
5, 31 n® 1268 nach dem Orig.
S. 204, Z. 17 lies 30/I statt 301.
S. 206, Z. 21 ergänze : Solothurner Wochenblatt
1828, 370.
S. 246, Z. 34 lies Frau statt Witwe.
S. 253, Z. 25 lies lias statt hac.
S. 259, Z. 27 lies duobus statt duobis.
S. 262, Z. 24 ergänze: Potthast 17511.
S. 280, Z. 12 ist Jas Komma nach Wernhero tu
setzen, hingegen nach Rfdeger tu tilgen .
S. 283, Z. 3 ergänze: Potthast 17848.
S. 284, Z. 2 lies Adelheid statt Agnes.
S. 307. Z. 30 lies leiht dem statt verkauft an.
S. 30S, Z. 17 setze nach munitum einen Punkt.
S. 312, Z. 34 lies meritum und datu die An-
merkung: b) meritorum in A.
S. 336, Z. 8 ergänze: und hei ÖJlingen.
Digitized by Google
1.
Ebo, seine Gemahlin Odalsinde, und Alodoes schenken dem Kloster
St. Gallen ihre Besitzungen in Wenken, Leidikofen und Bodinchova.
Wenken 751 September 7.
5 Wartmann t, t6 n" tp nach dem Original in Bremen. — Goldast
scriptores rerum AJamannicarum 2, 77 n" po. — Neugart Codex diplo-
maticus I, 3 n‘ 3. — Herrgott genealogia 2, p n" p. — Pardessus diplo-
mata 2, 134 n“ 36p. — Hidber 1, 7 »' 27.
Betreffend die Ortsangabe vgl. K. Wackernagel im Anzeiger 1888 S. 2po. *
10 Partem ecclesi? nostr? in villa, qu? dicitur Kaudinleim, ubi Landarius
presbiter esse prxscns videtur. Ebo et coniugis mea Odalsinda et Alodoes
aliquas de rebus suos adfirmavcrunt et tarn tradiderunt ad sanctura Gallum
terris casis casalis, mancipiis cum casatus, campis pratis viniis silvis paseuis,
aquis vel decursibus, mubilis et inmubilis, quidquid in Vahcinchova et in
15 Laidolvinchova, Bodinchova icagimus, Omnibus et ex Omnibus ad ipsum
sanctum Gallum tradimus atque transfundimusi a die presente habiat teniat,
qui exinde faciri voluerit ad possidendum abiat potestatem. Si quis vero
ego aut nos ipsa aut heredes nostri aut ulla oposita persona, qui contra
hanc firmitate ita veniri timtaverit, inferat cuntra ipsus sanctus auro libra
20 una, argento pondus duus, et nihilominus donatio ista omni tempore firma
et stabilis permaniat stipulatio supnexa. Actum in Vahcinhova villa publici.
Signum Eboni et coiovi mea Odalsinda, qui ficri rogavit. sig. f Volffaro,
sig. t Bertario, sig. f Aimoni, f Eborartus, sig. f Waninco, sig. + Teubaldo,
sig. f Teutmaro, sig. f Bemo cumites, sig. f Cunleusotes, sig. t Auttuni,
25 sig. f Dodoni. Ego Landarius presbiter roitus scripsi. Data septimo idus
sept., anno X rigni domni nostri Ildirici riis.
T
2.
Helinger schenkt dem Kloster Lorsch unter anderem ein Stück Land
in Bettingen. Lorsch 777
80 Codex Laureshamensis dip/omaticus 2, 528 n" 2633.
Ego in dei nomine Helinger dono ad sanctum Nazarium etc. 1 curtim
in pago Brisgowe in Rezo marca et ecclcsiam cum manso et in Bettingen
hubam et II mancipia cum infantibus suis stipulatione subnixa. Actum in
monasterio Laurishamensi anno IX Karoli regis.
Urkundenbach der Sudt Basel. I. 1
Digitized by Google
2
3.
Adelswint schenkt dem Kloster Lorsch Grundstücke und Hörige zu
(Klein) Basel. Lorsch 788 Mai 30.
Codex Laureshamensis diplomaticus 3, 81 n‘ 3310.
Ego in dci nomine Adelsuint pro remedio animae me® dono ad sanc- 6
tum Nazarium martyrcm etc. in pago Alemannia; in villa Baselahe hubas
II et dimidiam et mancipia V, stipulatione subnixa. Actum in monasterio
Laurissamensi, die III kalcndas iunii, anno XX Karoli regis.
4.
Prunicho überträgt seinen Besitz zu Angin dem Kloster St. Gallen und 10
empfängt von ihm dafür Güter in Walken auf Lebenszeit gegen Zins.
Hagenbach 800 Juli 17.
Wartmann l, 132 n" 161 nach dem Original in St. Gallen. — Neugart
Codex diplomaticus r, 120 n • 140. — Hidber 1, 36 n’ 196.
Betreffend die Ortsangabe vgl. R. Wackernagel im Anzeiger 1S88 15
S. 240.
Domno sacrosancto ac venerabile vir in Christo monasterio, qui vocatur
sancte Callone, ubi in corpore requiescit et ubi Haginone episcopus et
Werdo abbas preesse videntur. Ego in dei nomine Prunicho admonit me
divina misericordia et conptinccio cordis seo et pro peccatis mcis minuentis, 20
ut aliquid pius dominus de facinora mca minuare aut relaxare dignetur.
Proptcrca ego dono et trado in paco Prisicgauginsi in villa, qui dicitur Angin,
res meas proprias et ego quesivi de Werino; hoc est mansa et tena pratis
aquis aquarumque [decursibus], quiequid in ipso villa marcha habui, omnia
et ex omnia dono et trado propterea, in ea vero ratione, hoc quod ego in 25
alia loco res vester habui usque ad vitam meam in villa, qui dicitur Wall-
cincova, in censum in annis singulis uno soledos de ecclesia vestra de Rotin-
laim. Et post discessum meum ipsi monaci abeant et deneant et posedeant
et faciant ubi voluerint. Si quis vero, quod fieri esse non credo, si ego aut
heredis mei aut vel quislibet ulla opposita persona, qui contra anc donatione 80
ista venire presumserit, tune inferamus tibi tupla repiticione et in fisco auri
uncias III et nihilhomines presens [traditio] ista omni tempore firma permania
stipulacione supnexa. Actum in villa, qui dicitur Hacanpahc poplici. Signum
t Prunicho, qui ista epistola fieri rogavit, sig. Chonzo, f Erhcanpret, + Anno,
t Einart, f Odalprct, f Gcerfrid, f Roadlant, + Tiuto, + Ramminc. f Ego 35
Arnoltus presbiter ser[i]psi et subscripsi. Nodavi die in vix kal. aug., anno
XXXII regnante Carlo rege Francorum et Langabartorum.
Digitized by Google
8
5.
Pcrtcardis schenkt ihren Besitz zu Nollingen dem Kloster St. Gallen.
Kleinhüningen 828 April 28.
Actum Huninga villa publice.
5 Wartmann r, 290 nt 313. — Goldast scriptores rerum Atamannicarum
2, fl n‘ 3 / . — Hidber 1 , 6p n‘ 370.
6.
Teilungsvertrag von Mersen. — 870 August 8.
Et haec est portio quam sibi Hludowicus accepit: Coloniam, Treviris,
10 Uttrecht, Strastburg, Basulam und unter den Gauen ßasalchowa.
Trouiltat l, 115 n' 63. — Monumenta Germaniae , Leges 1, 316. —
Böhmer-Mühlbacher 1437.
7.
König Heinrich II. schenkt der Kirche Basel einen Wald im Eisass,
15 dessen Grenzen reichen: de Basilea civitate deorsum versum secus Renum
usque Bvohcheim et de Bvohcheim usque ad Ruhunlewa et de Ruhunlewa
tenus Bciinhuson et deindc usque ad Muothereshcim et de hoc usque ad
Rudlnisheim, deinde tenus flumen quod dicitur Hylla et sic per limitem usque
ad Habichesheim, deinde tenus Blathzhcim et sic usque ad Binningen, ubi
20 aqua Bersich vocata decurnt in Renum. Mainz 1004 Juli /.
Abschrift des 13. Jh. im Codex diptomaticus ecclesie Basi/iensis fol. 17”
im Staatsarchiv zu Bern ( B ). — Regest aus dem 16. Jh. in den Charta
Amerbachiance A. fol. 160 ' in der Universitätsbibliothek zu Basel. —
Regest von Wurst isen in seinem Codex diplomaticus fol. 123 ” ebendort.
25 Trouillat t, 143 «* Sp nach B. — Herrgott genealogia 2, p8 n° 13p
nach B. — Boos S. 3 «' 10 (Auszug). — Stumpf 138p. — Hidber 1,
288 n" 1205.
8.
König Heinrich III. bestätigt der Kirche Basel den Besitz des ihr von
30 seinen Vorgängern, den Kömgen Heinrich und Konrad, geschenkten
Forstes in Alsacia iuxta Renum in comitatu qui pertinet ad locum Azicha,
dessen Grenze läuft de Basilea civitate deorsum versum secus Renum u. s. w.,
der in n’ 7 enthaltenen Beschreibung entsprechend, et sic usque ad Bynningen,
ubi aqua Birsich vocata decurrit in Renum. Ingelheim 1040 April 23.
35 Abschrift des 13. Jh. im Codex diplomaticus ecclesie Basiliensis fol. 13
im Staatsarchiv zu Bern (B). — Abschrift von 1313 im bischöflichen
Archiv zu Pruntrut (Bx). — Abschrift Wurstisens in seinem Codex
diplomaticus fol. 114'' in der Universitätsbibliothek zu Basel (Bl).
Digitized by Google
4
Schöpflin Alsatia t, 138 n" 198 nach B‘. — Grandidier histoire ctAlsace,
pieces justißcatives tit. 394. — Trouillat 1, 167 n° I0y nach B'. —
Böhmer 1461). — Stumpf 2174. — Hidber 1, 334 n‘ 1314.
9.
Graf Burchard von Nellenburg vergabt den Ort Schaffhausen dem 5
Kloster AllerHeiligen. — 1080
Actum in litore Reni contra Basilcam.
Original im Kantonsarchiv zu Schafhausen (A). — Abschrift in Vidimus
des Konstanzer Officials vom 20. August 1471 ebendort.
Baumann in den Quellen zur Schweizergeschichte 3, 13 nach A. — 10
Mone Anzeiger für Kunde der deutschen Vorzeit 6, 4. — Urkunden-
register für den Kanton Schaffhausen l, 3 n“ 9. — Hidber 1, 380 n" 1416.
10.
Graf Adalbert vergabt dem Kloster St. Alban das Dorf Appcmveier
und die Kirche daselbst. 15
— 1095 Dezember 23 — 1096 September 23.
Abschrift des 13. Jh. im Copialbuch St. Alban A. p. 319 im Staatsarchiv
zu Base! (C). — Abschrift Wurstisens in seinem Codex dip/omaticus fol.
47 * in der Universitätsbibliothek zu Base l (C‘). — Abschrift des Basilius
Amerbach in den Charta Amerbachiana C. fol. 191 ebendort (C1). 20
Trouillat 2,8 n" 3 nach C'. — Erwähnt bei Bruckner Merkwürdig-
keiten S. 1433. — Hidber /, 414 n" 1493.
Zum Datum ist zu bemerken, dass Indiction und Mondcyc/us richtig,
der Sonnencyclus um ein Jahr zu hoch angegeben sind.
Vgl. ferner die Bemerkungen zu n’ II und nJ 13. 25
In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit Omnibus tarn presen-
tibus quam futuris fidem et devotionem deo creatori suo debere volentibus,
quod comes Adelbertus consilio et impetracione Burckardi huius sedis epis-
copi dedit beato Albano et monachis in eiusecclesia deo devotis villam nomine
Appenwilre absque omni contradiccione pro anima Wlfradi in eorum claustro 30
defuncti et pro anima parentum suorum cum servis et ancillis, cum coloniis
et vineis, cum silvis et pratis, cum banno et ccclesia, cum piscinis et molen-
dinis et cum omnibus redditibus, quos ipse comes suique prcdecessores nos-
cuntur iure hereditario in villa predicta habuissc. Si quem autem heredum
vel proheredum suorum hostis versutus ad hoc incitaverit, ut donum, quod 35
comes prefatus ob suum memoriale suorumque parentum salute huic donavit
ecclesie calumpniari voluerit et prebendam servorum dei mutilare presumpserit,
sciat se banno beati Petri omniumque suorum successorum subiacere et C
libras auri fisco regali debere. Ut autem stabilis et firma permaneret ha:c
Digitized by Google
5
dacio, facta cst in presentia virorum illustrium tarn laicorum quam clericorum
quos subnotare duximus neccssarium: S. Adelberonis comitis, S. Hermanni
fratris sui, S. Burckardi episcopi, S. Adclbcrti canonici, S. Ilessonis militis,
S. Burckardi, S. Heinrici de Heigenlo, S. Adelgoti vicedomini, S. Theoderici
5 canonici, S. Adelgoti, S. Manegoldi de Fenils. Actum publice anno ab in-
camacione domini MLXXXXVl, indictione II1I, ciclo solari XUII, lunari vero XI.
11.
Hupold von Buschwei/er vergabt seinen Besitz daselbst dem Kloster
St. Alban. — 1096 — —
10 Abschrift des 13. Jh. im Copialbuch St. Alban A. p. 3/9 im Staatsarchiv
su Basel (C) — Abschrift W'urstisens in seinem Codex diplomaticus
fol. 471* in der Universitätsbibliothek zu Basel (Cl). — Abschrift des
Basilius Amerbach in den Charta Amerbachiame C. p. 191 ebendort (C1).
Trouillat 2, 9 «* 6 nach C‘. — Hidber 1, 414 n" 1496.
15 Die Stücke 10 und 11 sind im erwähnten Copialbuch St. Alban A. p. 319
von derselben Hand abgeschrieben. Von eben dieser Hand ist der Ab-
schrift von n° 10 die Bemerkung vorgesetxt donacio Adelberti comitis de
Froburg, der Abschrift von »' // die Bemerkung aiia donacio in eadcm
zedula contenta, und die Bemerkung angefugt a tergo continetur: Karta
20 comitis Adelberti pro Appenwilre. Von derselben Hand auch steht unter
den beiden Abschriften bemerkt: Nota quod premissa haben tur in pergameno
scripta de forma et litcra antiquissima non suspccta, sed non est ali-
quod sigillum. Sic et eodem modo due proxime sequentes donacioncs.
Die beiden Stücke waren also auf demselben Pergamentblatte geschrieben ;
25 die Notiz auf dem Rücken desselben betraf aber nur das erste Stück.
Es war demnach ursprünglich nur dieses geschrieben und erst nach-
träglich der freibleibende Raum zur Aufzeichnung der später erfolgen-
den Schenkung Hupolds verwendet worden.
Die Schlussbemerkung sagt, dass die Vorlage den zwei proxime sequentes
90 donaciones gleich gewesen sei; letztere sind die noch vorhandenen Ur-
kunden 12 und 13. Hiezu stimmt auch die Fassung der Dorsualnotiz
Karta comitis u. s. w.
Vgl. die Bemerkungen zu n’ 13.
Notum sit Omnibus Christianis tarn presentibus quam futuris, quod
35 Hupaldus filius Luitfridi de Bustwilre quicquid predii habet in villa predicta
dedit beato Albano et monachis inibi deo famulantibus pro anima patris sui
matrisque suae hac apposita condicione, si sine proprio et uterino moreretur
herede. Hoc igitur donum presul Burckardus banno suo ratum fore con-
stituit et testes idoneos astare curavit. Horum itaque adiutorio et testimonio
40 territus mctuat omnis calumpniator hoc donativum infringere, si obicrit puer
predictus sine proprii corporis herede. S. Burckardi episcopi, S. Adelberti
Digitized by Google
6
canonici, S. Adelberonis comitis, S. Hermanni fratris sui, S. Heinrici, S.
Hessonis militis, S. Manewgaldi militis, S. Burckardi militis, S. Adelgoti,
S. Amozonis militis, S. Adelgoti vicedomini, S. Theoderici. Actum anno
ab incamacione domini MXCVL
12. 5
Hupold der Vitztum von Basel schenkt dem Kloster St. Alban seinen
Besitz zu Rhcimueilcr und die Kirche zu Hägendorf.
— /op7 Dezember 2$ — lopS September 2J.
Abschrift von 1102 im Staatsarchiv zu Basel , St. Alban n° t (B). —
Abschrift des 15. Jh. im Copiatbuch St. Alban A. p. J2t ebendort (C). 10
— Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. S9 in der
Universitätsbibliothek zu Basel (O). — Abschrift des Basilius Amer-
bach in den Charta Amerbachiance C. p. tpj ebenda (C1).
Trouitlat 2, 10 n" 7 nach O. — Regesten : Rockholz S. 7 n“ 3 und «' 7.
— Hidber 1, 418 n" I Job. — Mimoires et documents ip, 110 n" 420. 15
Das Stuck ist unbesiegelt. — Auf der Rückseite steht bemerkt von der
Hand des Schreibers : Karta Hupaldi vicedomini pro Rinwilre. Sowohl
diese als die folgende Urkunde «' tj rühren von dem Schreiber her, der
auch den Bericht über die Klostergründung verfasst hat (s. n“ 14). Dieser
Umstand, sotoie das ehoas formlose Äussere legen die Annahme, dass 20
man es bei dieser und der folgenden Urkunde mit blossen Abschriften
zu thun hat, an sich schon nahe; die Annahme wird in den Bemerkungen
zur Urkunde n* Ij weitere wesentliche Anhaltspunkte finden.
| In nomine sanctq et individuq trinitatis. 2 Precepto dominico sancitum
rcppcrimus, quod si quis discipultis Christi esse voluerit possessiones tcrrcnas 25
relinquere festinabit. Sane dominicum prpceptum hic sicut et ubique plenum
cst ineffabili pietatc et clemcntia; nequc enim sic posscssa relinquere cst ea,
sicut mundus habet, perdere, immo centies multiplicare. Kelinquit enim mor-
talis labruscas amaras et cfficitur patmes in vite, cuius poculum eum asscribit
consortio sanctorum. Relinquit silvas steriles et infructuosa dumeta et recipit 80
rosas immarcessibiles, quarum decor nec coquitur frigore nec arescit calore.
Huius itaque memor precepti Hupoldus huius civitatis vicedominus rogatu
domini Burchardi huius sedis episcopi pro se ipso nec non pro animabus
omnium parentum suorum dedit sancto Albano monachisque in eius fcclesia
deo famulantibus in villa qu? vocatur Riiwillere quicquid predii in ea herc- 35
ditario iure scitur possedisse, tarn in pratis quam in agris vineis et silvis, in
villa autem qum dicitur Hagenthorf ?cclesiam cum omnibus suis appenditiis
ea tarnen interposita conditione, ut quoad vixerit ipse usumfructum eius
habeat et Xll‘*‘" nummos in festo beati Albani fratribus in censu persolvat,
post disccssum autem eius fratres eam absolute et absque omni contra- 40
dictione possideant. Decem quoque servientes his prcmissis addidit in dono.
Si quis autem hoc donarium infringere voluerit, ultionem divinam super se
Digitized by Google
7
sentiat et regio fisco C librarum *) auri debitor cxistat. Ut autem ratum
foret hoc donativum, factum est in presentia virorum iliustrium tarn laicorum
quam clericorum, quorum nomina subscribere duximus necessarium.
10
S. Rödulfi advocati.
S. Adalberonis comitis.
S. Hcrimanni comitis.
S. Lothewici comitis.
S. Burchardi militis.
S. Sigebodi militis.
S. Hgclolfl cius filii.
S. Adelgolz.
Actum publice anno ab incamationc domini MLXXXXVH1", indictione VU
S. Burchardi episcopi.
S. Cononis episcopi Lausannensis,
S. Rodulfi prepositi.
S. Özonis decani.
S. Rcrhtoldi thesaurarii.
S. Adelberti canonici.
S. Burchardi canonici.
13.
Graf Ulrich von Saugern schenkt dem Kloster St. Alban seinen Besitz
16 in Kembs. — not Dezember 2$ — 1102 September 2J.
Abschrift von tto2 im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n’ 2 (B). —
Abschrift des 1$. 7h. im Copialbuch St. Alban A. p. J20 ebendort (C).
— Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 491' in der
Universitätsbibliothek zu Basel ( O). — Abschrift des Basilius Amerbach
SO in den Charta Amerbachiana C. p. 192 ebendort (CS). — Auszug in der
Registratur von 1600 St. Alban L. p. 2S1 im Staatsarchiv zu Basel.
Trouillat 2, tt «' 8 nach C1. — Archiv des historischen Vereins von
Bern $, 4.12 (nur die Zeugenreihe •). — Rochholz S.S »' S (Regest). —
Hidber 1, 423 n“ 1 $20.
25 Bezüglich des Datums ist zu bemerken, dass alle Angaben mit Ausnahme
des Sonnencirkels unter einander stimmen. Dieser jedoch ist unrichtig
berechnet. Es sollte richtig heissen cyclo so/ari XIX, indem cycl. so/. I
zum Jahre 1112 gehört.
Das Stück ist unbesiege/t. Am untern Rande stehen in Majuskeln die
30 Hörte (mit ineinander geschriebenen Buchstaben) BVRCARDVS EPS.
W1LLEI.MVS PRIOR. Auf der Rückseite von der Hand des Schreibers:
Karta domni Ödelrici de Sougere.
Vgl. die Bemerkungen zu n° 12 und 1$.
| In nomine sanct? et individuf trinitatis. \ Notum sit omnibus Christianis
35 tarn presenti vita fruentibus quam in futurum nascituris, quod comcs Ödelricus
de Sougere consilio et impetratione Burchardi huius civitatis episcopi dedit
beato Albano et monachis in eius «jcclesia deo famulantibus praedium quod
ipse habuit in villa, quse dicitur Kenpcz, medictatem videlicet mcclesif cum
agris et pratis, cum silvis ct piscinis, cum servis et ancillis, cum molendinis
40 ct banno, cum conpascuo et florido, denique cum omni iure, quo ipse suique
predecessores noscuntur predium supranominatum possedisse, pro suorum
12. a) librarum korrigiert aus libras.
Digitized by Google
8
peccatorum reraissione nec non pro anima patris matrisque su? omniumque
suorum par[e]ntum. Si quis autem, quod Tore non credimus, hanc donationcm
infringcrc volucrit, odium dei incurrat et ad supplendum imperatoris aerarium
C libras auri conponat. Ut autem certum et insolubite maueret hoc dona-
tivum, factum cst in presentia tarn laicorum quam clericorum, quorum
nomina studuimus subnotare.
S. Burchardi episcopi. S. Rödulfi advocati.
S. Rödulfi prepositi. S. ödelrici.
S. fratris eius Ödelardi
S. Burchardi.
S. Hessonis. b)
S. Burchardi.
S. Adelgoz.
S. Adelgoz.
Actum public? per manum tarn uxoris quam filiorum suorum anno 16
ab incarnatione domini MCn,c) indictione X”*, cido solari primo, lunari vero
XYII"", regnante gloriosissimo Romanorum impcratore Heinrico.
S. Hupaldi vicedomini.
S. Özonis*) decani.
S. Adelberti canonici.
S. Herimanni canonici.
S. Eberardi canonici.
S. Hcremanni comitis.
S. Lodewici comitis.
S. Adelperti pincern?.
S. Lantperti dapifcri.
S. Werenheri.
S. Hugonis.
S. Hözonis.
S. Adelberonis.
TO
14.
Bericht über die Gründung des Klosters St. Alban und Aufzählung
seines Besitzstandes. — 1101 Dezember 2$ — iioj September 2 3. 20
Originale im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n" ; (A) und n" 4 (A‘).
— Abschrift von A von l Vurstisen in seinem Codex diplomaticus fot.
4f in der Universitätsbibliothek zu Basel (B). — Abschrift von A 1 von
Basilius Amerbach in den Charta Amerbachiana C. p. 1S0 ebendort (B').
Trouillat 2,5 n° 4 nach B. — Boos S. 5 n‘ 14. und 1 ) (Auszug). — 25
Rockholz S. 7 n’ 6 (Regest).
Beide Stücke sind unbesiegelt. Jedes trägt auf der Rückseite die Auf-
schrift BVRCARDVS EPISCOFVS WILLELMVS l’RIOR in ineinander
geschriebenen Majuskeln und die Bemerkung Karta Burchardi episcopi,
welche letztere von dem Schreiber von A herrührt. — A und A ' sind nicht 30
von demselben Schreiber geschrieben. Uber ihr Verhältnis zu einander
wird in den Bemerkungen zur nächsten Urkunde (n" fj) gehandelt. Hier
mögen noch solche über die Datierung Platz finden. Datieren lässt sich
eigentlich nur Al. Denn in dem Güterverzeichnis desselben gehen die An-
gaben über Hägendorf und Rheinweiler auf die Urkunde des Hupotd Vits- 85
tum (s. n" 12) und noch deutlicher die Worte mcdictatem ecclesie in villaque
dicitur Kenpez auf die Urkunde des Grafen von Saugern (s. n°ij) zurück.
Da die Schenkung des letzteren in das Jahr 1102 fällt, so kann Ax nicht
früher geschrieben worden sein. Da es andererseits als Vorlage für die
Bischofsurkunde gedient hat (vgl. die bezüglichen Bemerkungen zu n‘ 1 S), so 40
13. a) Ozo auf Rasur. b) Das s weite s auf Rasur, das erste übergeschriebese. c) m mit
Strich darüber.
Digitized by Google
9
ergiebt sich das oben angeführte Datum. Der schon im vorstehenden an-
gedeutete kompilatorische Charakter von A' entwertet die Zeugenreihe,
die deshalb sur Datierung der Urkunde nicht herangezogen werden darf.
Dass A unter das gleiche Datum eingereiht werden kann , wird ebenfalls
5 aus den Bemerkungen zur nächsten Urkunde (n" 1 5) hervorgehen.
3 In nomine sancte et individue trinitatis. $ Incipit abbreviatus, qua-
liter primutn locus iste divino cultui viteque monachorum fuerit deputatus.
Civitas Üasiliensis intcr nobiliores*) Alamanni? civitates haut minima
ex quo Christian? religionis cepit exordium morum honestate et rerum secu-
10 larium ubertatc semper extitit egregia. Eius pastorcs cum super gregem
sibi commissum ardenti Studio die noctuque invigilarent et talcntum sibi
creditum domino suo fenore11) multiplici reportare satagerent, in hoc uno
haut inodic? culpantur negligcnti?, c) quod cum reliquas suorum comprovin-
tialium civitates tribus aut eo pluribus monasticis congregationibus viderent
15 insignitas in sua sicut in vico quolibet paupere una tantum sunt contenti
canonicorum congregatione. Hane itaque suorum predecessorum neglcgen-
tiamd) prcsul Burchardus vir in rebus tarn divinis quam sccularibus diligens
et industrius ex quo huius regiminis baculum suscepit vehementi Studio
semper ardebat corrigcrc, verum a su? voluntatis efticatia intestinis sedi-
20 tionibus multo tempore fuit retractus, quas dux Rodulfus in dominum suum
concitavit imperatorem videlicet Heinricum. Igitur in his bellicis tempe-
statibus quam fidcliter partem domini sui imperatoris defendit et quam
strenue*) hostium suorum periidiam impugnavit epistolari brevitate non cst
facile comprehcndere, verum munitiones et castella qu? ipsc partim construxit
25 partim iam constructas probitate et industria sua beat? Mari? adquisivit
et murorum compagines quibus a nocturnis incursionibus hanc civitatem
munivit me tacente qualis in bellicis fuerit negotiis satis poterunt compro-
bare. Itaque postquam divina clementia genus humanum ab hac eruit pesti-
lcntia et ecclesia*) iam multo tempore exorbitata ad statum pristinum pal-
30 pitando c?pit redire, prefatus pontifex a seculari negotio ad otium sanc-
tissimum animum cepit flectere, et qui prius ob regni presentis defen-
sionem terreno militavit imperatori postmodum ob regni c?lestis adeptionem
suo omniumque cepit servire creatori. Igitur pro suarum neglcgentiarum “)
correctione proque omnium tidelium tarn vivorum quam corporeis vinculis
35 solutorum redemptione anno dominic? incarnationis MLXXX"°lll h) hoc ceno-
bium in honore sancti salvatoris et beat? dei genitricis semperque vir-
ginis Mari? sanctique Albani martyris instituit et, ut divinum die noctu-
que inibi redundaret servitium, vit? conversationiquc monachorum ipsum
deputavit, utque corporeis nccessitatibus supersedentes solum divinis vaca-
40 rent laudibus, partim de propriis redditibus partim de his qu? ipsc sua ad-
quisivit industria et pcccunia') ipsis victualia et cetera vit? necessaria abun
14
a) civitas bis nobil auf Rasur von gleuhtr //an*/ Al. bi foenore A. c) negglegentiae A.
d) negglegenliam A. e> »trennue A. f) aecclesia A. g> negglegcntiarum A . h) M mit
Abkürzungsstrich Ax und A. il pccunia A.
Urkundenbuch der Stadt Hoaci. I. 2
Digitized by Google
10
dantcr ordinavit Verum quoniam ab ineunte temporum etate sic se habent
secularia, ut semper mali detrahant bonis et livor edax hoc nititur invertere
quod ad cultum divine religionis maximek) bonorum virorum aedilicatum
est conaminc, nccessarium reputavit colonias et vineas omnesque redditus
huic cenobio subiectas ') litteris mandarc et unde vel qualiter quorumque •>
testimonio bcato Albano fucrint donata carta sequenti notare.
Kpiscopus Burchardus qui istam congTegationem construxit consilio
fidelium suorum tarn laicorum quam clericorum de propriis suis redditibus
dedit sancto Albano fratribusque deo eique famulantibus Lorach“) cum eccle-
sia") omnibusque suis appenditiis tarn in vineis quam in agris pratis et silvis, 10
A'.
ecclesiam de Houcngcn cum suis, ec-
clesiam de Buzenseim cum suis, in
civitate Basiliensi ecclesiam beati Mar-
tini et decimam in villa que vocatur
Huningen,”) in villa que dicitur in-
ferior Basilea ecclesiam cum suis ap-
pendiciis, ecclesiam de Candro cum
suis, medietatem ecclesip in villa que
dicitur Kenpez et medietatem villc
cum suis appendiciis, ecclesiam de
Hagendorf1’) cum suis, silvam que sita
est iuxta sanctum Albanum , molen-
dinas) in ripa Birse cum pratis adia-
centibus, in villa que dicitur Bin-
ningen Il°* mansus, Rinwilar, Anpa-
ringen,1) Appenwilare, Habenkenseim,
Cuzeuuilre, Sierenzein, in Alsatia in
villa que dicitur Westhaulda curtim
unam cum vineis, Vfeheim, Rammes-
pahc, Michilenbahc, Oberuuilre, Bra-
tello, Gelterkingen, Durnun, Hölstcin,
Metten.
His predictis curiis et ecclesiis pre-
notatis cenobium beati Albani mar-
tyris fundatum est
A.
in villa que dicitur inferior Basilea
accclesiam cum ceteris que sue fue-
rant ditionis, in civitate Basiliensi
ecclesiam beati Martini et decimam 15
in villa que vocatur Huningen, sil-
vam que sita est iuxta sanctum Al-
banum, molendinum in ripa Birse cum
pratis adiaccntibus, in villa que voca-
tur Binningen 1I°* mansos. 20
Cönrat de Pehpurc dedit sancto
Albano apud Rodolfshuzen mansum
I qui solvit solidos, apud Hari-
chingen I lunationem que solvit Iill
solidos, apud Runachperh I que solvit 25
XVI denarios , *) apud VVerthe luna-
tionem l que solvit IIIPr solidos. Cön-
rat de Rantheswilre apud Möspah
mansum l qui solvit \">“* solidos et
oblationem. Cöno de Horepurc 30
apud Hulcstcin XI lunationes solven-
tes XL solidos. VVerenhere de Kalthen-
bah apud Hunthestorf dimidium man-
sum qui solvit VIII solidos, apud Su-
uingen mansum I qui solvit x solidos. 35
Apud Michclcnbah Thietpurc et fitii
eius Erchenbolt et Odelrih mansum i
qui solvit v solidos et oblationem.
Azo canonicus in cadem villa VI lu-
nationes que solvunt X et VIII soli- 40
dos cum oblationc.
|4. k) maximo A. 1) subiectos A. m) c iibergesekriebe n A1. rach auf Rasur A. nt ecclesiam
A'. aeccieaia A. o) et decimam in Villa que vocatur Huningen von gleicher Hand auf
Rasur A1. p) II übergeschrieben über agendorf Al. q) molendina korrigiert aus mo-
iendinum Al, r | Jas streite n übergesehriebeu , i korrigiert aut e Al. s) apud Hari- 45
chingcn bis denarios ton gleicher Hand übergeschrieben A.
Digitized by Google
11
ln villa qu? dicitur Cnoringen habet
sanctus Albanus mansum I qui solvit
XII solidos. Apud Hclfratheschirche
mansum 1 qui solvit V’“' solidos et
5 oblationcm triaque in anno scrvitia.
In superiori Mahstat 111 lunationes
qui,’ solvunt vui solidos ceteraque scr-
vitia. Apud infcrius Mahstat II luna-
tiones quf solvunt vii solidos. In villa
j0 quf vocatur I.eiuerathesheim tantum
inter vineas et tcrram arabilcm quod
solvit*) in anno XX solidos. Apud
Othmaresheim tantum quod solvit
11 solidos- Apud Steinebronne lll
15 lunationes qu£ solvunt IX solidos.
Apud Ouerentorf XXX denarios.
Harum“) donationum testes sunt viri industrii tarn laici quam clerici,
quorum nomina subnotare curavi: S. Burchardi episcopi, S. Cönonis I.au-
sannensis episcopi, S. Rödulfi prepositi, S. Hupoldi vicedomini, S. Ber-
20 toldi thesaurarii, S. Hugonis decani, S. Adelperti canonici, S. Eberardi
canonici, S. Rödulfi advocati, S. Adelberonis”) comitis, S. Herimanni comitis,
S. Lothewici comitis, S. Burchardi militis, S. Hezonis, S.x) Adelgoz , S.
Burchardi, S. Himmonis, S. Lietfridi, S. Adelprcht pincemc, S. Lantperti
dapiferi, S. Annonis, S. Werenheri, S. Reinheri.
25 15.
Bischof Burchard von Basel verbrieft die dem Kloster St. Alban
gemachten Schenkungen und dessen Rechte.
Basel 1102 September 24. bis t/oj September 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel St. Alban n" (A). — Abschrift im
30 Vidimus des bischöflichen Officials von 1383 Dezember 18 St. Alban
/p7 (ß). — Abschrift des 13. 7h. im Codex Pfister St. Alban R.
fol. 1 «* 1 (B‘). — Abschrift des 16. 7h. im bischöflichen Archiv LXX,
l ( Bl). — Abschrift des Vidimus von 1383 aus dem 13. 7h. im Codex
Pfister St. Alban R. fol. 76 n * 65 ( C), sämtlich ebendort. — Abschrift
35 Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 46 in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (B1) und Abschrift des 16. 7h. ebendort fol. 174
( Bk). — Abschrift aus dem 16. 7h. in den chartce Amcrbackianie C. fol.
182 ebendort (B').
Fontes rerum Bernensium /, 333 n‘ 140 nach A. — Schöpflin historia
40 Xaringo-Badensis j, jt «" 16 nach B'. — Spreng, Beilage A p. jg —
TroutUat l, 214 n‘ 146. — Gallia christiana tg, instrumenta 197
n’ 17. — Teilweise gedruckt bei Wurstisen epitome 1577 p. 123. —
Auszug bei Boos S. 6 n° 16. — Regesten: Rochholz S. 8 «" p. — Hidber
14. t) solvunt A. u) Horum Ax und A. w ) Adalberonis A. x) S . fthlt Al.
Digitized by Google
12
/, 424 n" I521- — Mtmoires et documents publies par la societf (tkistoire
de la Suisse romaride 19, lio n° 42 J.
Auf gedrücktes Siegel: f BVRCHARDVS . BASSILIENSIS . EPISCOFVS.
— S. Abbildung n° 1.
Wenn man den Text dieser Bischofsurkunde mit dem der beiden Be - 5
richte A und Al (s. n* 14) vergleicht, so zeigt sich eine bedeutende wört-
liche Übereinstimmung. Es entsteht daher die Frage, ob die Berichte mit
Zuhilfenahme der Bischofsurkunde angefertigt 'wurden, oder ob diese dem
Schreiber der Bischofsurkunde als Vorlage gedient haben. Dass dieses
letztere Verhältnis statt hat, dürften folgende Momente bnveisen: 1) Es 10
fehlen in der Bischofs urkunde zivei Zeugen (Himmo und Lietfridus) von A
und A* bei sonstiger Übereinstimmung der Namensreihe. Dies kann man
auf ein Übersehen, aber auch auf eine beabsichtigte Ausschaltung zurück-
führen. 2) ln der Bischojsurkunde sind die Zeugen von Adilbcrtus pin-
cerna an, welche in A und Al am Ende der Reihe erscheinen , weiter 15
vorne eingeschoben; das weist deutlich auf die ordnende Hand eines
Kamleischreibers hin , welcher die Zeugen in der angemessenen Reihen-
folge ihres Ranges aneinander reiht. 3) Der erzählende, aus dem Ur-
kundenstil ganz herausfallende Satz: His prcdictis etc. (S. 14 Z. jo) kann
nur aus Al in die Bischofsurkunde übergegangen sein, nicht umgekehrt. 20
4) Die natürliche Verbindung der Satzglieder »cenobium deputavi«
(Z. 4) und »ncccssaria prdinavi« (Z. 10) in A und Ax ist in der Bischofs-
urkunde durch eine nachträgliche Einschiebung von Bestimmungen be-
treffend das Verhältnis zu Clüny zerrissen, j) Endlich mag auch noch
die Ersetzung des molendinum in A (S. 10 Z. iS) durch molendina in der 25
Bischofsurkunde , vermittelt durch die Korrektur in Al , als Bnveis
späterer Entstehung genannt werden. Sind somit die Berichte überhaupt
als Vorlage für die Bischofsurkunde erwiesen, so fragt es sich nun, ob
beide gleichmässig verwertet wurden, oder bloss einer und in letzterem
Falle, welcher. Denn die Momente, welche die Priorität der Berichte 30
bezeugen, sind sämtlich den denselben gemeinsamen Abschnitten ent-
nommen (s. n° 14) und tragen daher zur Entscheidung der letzt aufge-
worfenen Frage nichts bei. Diese wird jedoch rasch entschieden durch eine
Vergleichung der in den Berichten verschiedenen Güterverzeichnisse mit
dem Verzeichnisse der Bischofsurkunde. Hier zeigt sich eine nicht zu ver- 35
kennende Übereinstimmung der Bischofsurkunde mit dem Bericht AK
Sämtliche in Al aufgezählten Besitzungen sind auch in die Bischofsur-
kunde übergegangen und die Abweichungen bestehen, von dem Zusatz be-
treffend die Kirche in Biesheim (Z. 22) und der genaueren Angaben bei
Appenweier (Z. 26) abgesehen, einzig in einer teilweise anderen Zusam- 40
menstellung der Ortsnamen. Hingegen besteht zwischen dem Güterver-
zeichnis in A und dem der Bischofsurkunde fast gar keine Übereinstim-
mung; nur die Orte Höllstein und Michelnbach finden sich auch in A,
jedoch in %gatiz anderem Zusammenhang und selbst in dem Abschnitt, der
noch die meiste textliche Ähnlichkeit zeigt, in villa qu<? dicitur inferior 45
Digitized by Google
13
Basilea etc. (S. io Z. 12) folgt nach Basilea die Abweichung »aecclcsiam
cum ceteris qug SUQ fuerant ditionis«, die zusammcngehatteu mit der vor-
hergehenden Bemerkung den Gedanken einer Benützung von A durch den
Schreiber der Bischofsurkunde ausschliesst.
5 Aus der Zusammenfassung dieser und der früher gemachten Bemerk-
ungen ergeben sich folgende Thaisachen. Im Jahre 1102 war für das
Kloster das Bedürfnis vorhanden, von seinem Begründer und Schirm-
herrn Bischof Burchard eine Verbriefung seines gesamten Rechts- und
Besitzstandes zu erhalten. Zur Herstellung eines solchen Privilegs wur-
10 den im Kloster die erforderlichen Beweisstücke zusammengcslellt. Sie
bestanden aus den Einzclbriefen über erfolgte grössere Schenkungen und
einer Zusammenstellung aller übrigen Besitztümer und Einkünfte. Solche
Einzelbriefe sind uns noch in den Urkunden von 1096, 109S und 1102 er-
halten. Der Umstand, dass die zwei Urkunden von 1098 ( n • 12) und 1102
15 (n‘ /j) mit dem Bericht A unzweifelhaft von derselben Hand geschrieben
sind (dies war vermutlich auch bei den n" 10 und ri der Fall, vgl. die
Bemerkung über die Dorsualnotizen ), deutet darauf hin, dass sie alle
in einem gegebenen Moment entstanden sind. Es Hegt nun sehr nahe,
diesen Moment in den oben erwähnten Vorbereitungen zu sehen, welche
20 im Kloster für die Gewinnung der Gesamtbestätigung der Besitzungen
durch den Bischof getroffen wurden. Der Schreiber, der jenen Bericht
A verfasste, hat damals wohl auch Abschriften von den Einzclbriefen
genommen. Bloss diese sind mit dem Bericht in die bischöfliche Kanzlei
gewandert. Hier entstand nun zunächst der zweite Bericht (Al), auf
25 dessen Anfertigung durch einen Schreiber dieser Kanzlei die grosse
Verwandtschaft der Schrift mit der der Bischofsurkunde deutlich
hinweist.
Dieser Schreiber hat dem Bericht A die Einleitung , die Zeugenreihe
und das Verzeichnis der vom Bischof dem Kloster geschenkten Guter —
30 Beweis hiefiir die Korrektur des molendinum in molcndina — ent-
nommen, das Verzeichnis der übrigen Güter und Gefälle vielleicht als
zu unbedeutend übergangen ; alle anderen Angaben stammen aus den
Einzclbriefen. Der Schreiber der Bischofsurkunde endlich hat diesem
so entstandenen zweiten Bericht mit einiger Freiheit in der Anordnung
35 des Güterverzeichnisses und der Zeugenreihe die letzte Fassung gegeben,
welche im ganzen mit Geschick der urkundlichen Form angepasst ist.
| In nomine sancte et individuc triniutis ameil. jj Cum ex illiuilcto“) nobis di-
vinitus officio vicem dominicam in ecclesia gercre debeamus, providendum
nobis summopere cst, nc magis gloriam propriam quam iusticiam querere
40 a domino iudicemur et talentum creditum in terram magis fodere quam cum
fenore ad dominum reportar« conprobemur. Bonum ergo operantes ad omnes
non dcticiamus; tempore enim suo metemus vitam cteraam. Huius rei
gratia ego Bvrchardvs divina miseratione Basiliensis episcopus pro mearutn
15. a) Fehlt der Abkürzung! strich über u.
Digitized by Google
14
Btgligentiarum correctionc proque omnium tideiium tarn vivorum quam corporeis vinculis «olulorum
redemptione anno domintee incaraationis millesimo l.xJLx ifi hoc cenobium in honore sancti sal-
vatori* et beate dei genitricis semperque virginis Marie sanctique Alban» martyris institui et, ut
divinum die noctuque inibi redundaret scrvicium, vite conversationique monachorum ipsum deputavi
ordinationiquc Clvniacensis abbatis contradidi ita, ut quicunque prior ab 5
ipso creabitur, quia ecclesia ipsa cura animarum de consilio et consensu
cleri nostri investita est, stabilis et absque omni calumpnia et gravaminc,
nisi legitimis racionibus convincatur, quod absit, perseveret, utque corporcis
necessitatibus supersedentes solum divinis vacarent laudibus, partim de propriis reditibqs partim
de his que ipse mea acquisivi industria et pecunia ipsis victualia et cetera vite necessaria habun- 10
danter ordinavi. Verum quoniam ab ineunte temporum etate sic se habent secularia, ut semper
mali detrahant bonis et livor edax hoc nititur invertere quod ad cultum divine religionis maxi me
bonorum virorum cdificatum e[st] conamine. necessarium deputavi colonias et vineas omnesque
r[e’dituab) huic cenobiu xubiectos litcris mandare et unde vel qualiter quorumque testimonio beato
Albano fuerint donata carta presenti adnotare. BgO Hvrchardus episcopus qui istam con- 15
gregationem Institut consilio fidelium meorttm tarn laicorum quam clericorum de propriis mciS
reditibus dedi sancto Albano fratribusque deo eique famulantibus l.orracho cum ecclesia omnibus-
que suis appendiciis tarn in vineis quam in agris pratis et silvia, ecclesiam de Hovvingin cum suis,
ecclesiam de Chandro cum suis, in vjlla que dicitur inferior Basilea ecclesiam cum suis, Clirtim et
ecclesiam de Haegindorf cum suis, in civitale Basiliensi ecclesiam beati Martini et decimam in 20
villa que vocatur lluningin, medietatem ecclesie in villa que dicitur Kemiz, et medietatem ville
cum suis appendiciis, ecclesiam de ltäzinshei[n] cum suis appcndiciis Ca tarnen raciotie, Ut
prior ille ab ipsis institutus vices nostras per omnia ibidem habeat in cura
animarum, sicut et prior sancti Albani in civitate ßasilca sicut fluvius Birsicus
determinat, ita tarnen ut capellani ab ipsis electi vices ipsorum in his que 25
ad plebis curam pertinent agant, ecclesiam et villam de Appinwilerc cum suis
appcndiciis, silvam que sita est iuxta sanctum Albanum, tnolendina in ripa Birse cum pratis
Ct agris adiacentihus, in villa que dicitur Binnengin duos mansus, Rinwilere, Anperingin, Hab-
chinsheifn], Guzwilre, Sierinzo, Westhaida curtim unam cum vineis, Vfhein, Ramispah, Michilnbah,
Obirwilre, Brmtillo, Gelterchingin, c) Dumn, Holstein, Mctin. His predictis curiis et ecclesiis preno- 30
tatis cenobium beati Albani martyris fundatnm est. Advocatum Stiper predictas Clirtes
institui nobilem virum videücet Kodolfum de Honberc comitem ex ista parte
Reni, in ulteriori vero parte Rcni Tjheodericum] dominum de R6tinlcim, qui
homincs ipsorum et res sine omni sibi substituto subadvocato tuitionis
virtute sine lesione fideliter defensarc satagant nccd) tyrannidem inique 35
exactionis excrccant. Quod si excesserint ct monachi ab iniquo gravamine
clamarc super eos conpellantur, semel et secundo terciove conmoniti si
emendare noluerint a iure sue advocationis sine omni contradictione ab
episcopo removeantur et alii qui digni sint loco ipsorum subrogentur. Eccle-
siam vero ipsam et locum cum omnibus suis appendiciis a muro civitatis 40
usque ad pontem Birse et omnia que in banno urbis continentur que
iurisdicionis ipsorum sunt ordinationi prioris et iudicio successorumque
suorum dimisi, nisi cum iudicium sanguinis agitur quod mcis ofHcialibus iudi-
15. b) Lotk im Pergament. c> Gelterchigin A. d) non A.
Digitized by Google
15
candum reservavi, removens per hoc omnem sccularem pcrsonam, ut rao-
nachi inibi deo servicntes ab omni strepitu mundanorum exempti soli deo
liberrimc vacare prevaleant. l’orro infra septa monasterii sicut a porta
superiori intratur que omnia nomini domini Sabahot dicata sunt prohibcmus
5 et sub pena exconraunicationix et conminationis tremendi iudicii dei inter-
dicimus, ne aliquis temere quid malignari vcl aliquant potcstatem iniquam
super inhabitantes cxercere presumat. Quod si dei nutu et misericordia,
quod fieri non discredo, ccclesia ipsa rebus et religione in tantum cxaltata
fuerit et iudicio episcopi quicunque loco mei successerit id possc fieri
10 videatur, conpetenter fratres ipsius loci sibi de suis eligant abbatem qui
ab abbate Clvniacensi sine contradictione instituatur. 1‘recor igitur et ob-
tentu perfecte caritatis vereque fratemitatis obtestor omnes successores
mcos, quatenus perhenne premium in predicti cenobii amplificationc mccum
sperare contendant meamque concessionem et confirmationem evertere minime
15 presumant , set monachos inibi deo sanctoque Albano famulantes pro ani-
marum suarum salute sub libero et tranquillo dei servicio ab omni contrarie-
tate et perturbatione defendant. Si quis autem quod absit spiritu maligni-
tatis inflatus hanc nostre confirmationis cartam infringcre temptaverit vel
fratres deo inibi servientes molestiis inquietare vel omnino perturbare pre-
20 sumpserit, odium dei et sancte Marie sanctique Albani martyris nec non
omnium sanctorum incurrat et fisco regio centum libras auri persolvat et
conamina illius per dei potentiam irrita fiant Ut autem conscriptio hec
rata et stabilis in evum permaneat eam sigilli nostri iussimus inpressione
signari. Testes huius rci sunt Ch£no I.ausannensis episcopus, Rädoifus prepositus, Hvpoldus
25 vicedorainus, Berhtoldus thetaurarius, Hvgo decanus. Adifbertus canonicus, Ebirhardus canonicus,
R5dolfus advocatus, Adilbero comes, Eiermannus comes, E.vdewicus comes, Burchardus miles, Adil-
bertus pincema, I-ampenus dapifer, Anno, Wernherus, Reinberus, Hezo, Adflgos, Burchardus
et alii quam plures.
Acta sunt hec ßasilee in presentia Burchardi episcopi qui hanc car-
30 tarn dedit, indictionc XI*, luna I*, regnante imperatore Romanorum Heinrico
l!l et filio eius rege Heinrico V.
16.
Bischof Burchard von Basel, welcher monasterium sancti Albani in
suburbio Basiliensis civitatis supra ripam Reni constitutum dem Abte von
35 Cluny unterstellt hat , empfiehlt dieses Verhältnis dem Schirme seiner
Nachfolger. Basel no$ April io.
Abschrift des i}. Jh. im Codex diptomaticus ecclesie Basiliensis fol. ey"
im Staatsarchiv su Bern (B).
Trouillat t, 22p n' tyo. — Bibliotheca Cluniacensis p. jjy. — Gallia
40 christiana 1$, instrumenta rpp «' /S. — Hidber i, pey n“ 152p.
Digitized by Google
16
17.
Papst Paschalis II. bestätigt dem Abte Hugo von Cluny die Herr-
schaft über die zu Cluny gehörenden Klöster , darunter monasterium
videlicet sancti Albani a Burcardo episcopo datum in suburbio Basilcae urbis.
— Am Schlüsse des Verzeichnisses der Klöster heisst es : Haec nimirum omnia 5
vcstro coenobio tanquam membra capiti adh^rcntia nos in perpctuum sub iure
ac regimine tarn tuo quam successorum tuorum persistere praesentis paginae
asscrtione sancimus. St. Hippolyte 1107 Februar 8.
Bibliotheca Cluniacensis p. 537. — Bullarium Romanum 3, 135 =
Trouillat /, 228 n“ 133. — Jaffi-I-öwenfeld n‘ 6122. — Hidber 1, 329 10
«' >530.
18.
Papst Paschalis II. bestätigt dem Abte Pontius von Cluny abbatias
vel prioratus, qui sub abbatis Hugonis dispositione manserunt, sub tua quo-
que vel successorum tuorum dispositione permanere, darunter S. Albanum 15
de Basilegia. Apud Castellium (Casliglionet) 1109 Oktober 16.
Bibliotheca Cluniacensis p. 56p. — Bullarium Romanum 2, 140. —
Trouillat 1, 228 n" 153 Anmerkung 4. — Hidber t, 436 n ' 1547. —
faffe-Löwenfeld 6241.
Bischof Rudolf von Basel schenkt dem Kloster St. Blasien sein Gut
zu Ef ringen in Graf Hermanns Grafschaft.
Dis beschach in dem Dorf Hüningen. — 1113 Februar —
Auszug in der Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins 2, 196 aus
einem Copia/buch von St. Blasien im Generallandesarchiv zu Karlsruhe. 25
20.
Walcho von IValdeck schenkt dem Kloster St. Blasien alle seine Güter,
utiter welchen genannt werden guet und höf ... in den dörfern ....
Riehen, Wahinkoffen *) .... obern Basel.
St. Blasien /113 April 7. 80
Abschrift Wurstiseus in seinem Codex diplomaticus fol. 227 * in der
Universitätsbibliothek zu Basel (B‘).
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 194 nach einer Ab-
schrift im General-Landesarchiv zu Karlsruhe (B).
Betreffend die Deutung des Ortsnamens » Hahinkoffent vgl. R. Wacker- 35
nage! im Anzeiger 18SS S. 240.
20. >) Wtithtnhoftn Bx.
Digitized by Google
17
21.
Bericht über die Gründung der Kirche St. Leonhard.
— ii iS November 2.
Cartutar von 1295 St. Leonhard H. fol. / im Staatsarchiv zu Basel
1 tojj (B). — Deutsche Übersetzung aus dem 16. Jh. St. Leonhard Papierur-
kunden 1. — Abschrift des 16. Jh. im weissen Buch St. Leonhard D. fot.
227. — Deutsche Übersetzung von 1796 in einer Abschrift des 16. Jh.
auf einem Vorsetzblatt des Cartulars St. Leonhard H. — Abschrift
des 16. Jh. im bischöflichen Archiv LXIX, /, sämtlich ebendort.
5 Trouillat 2, 2 n" 2 nach B. — Boos S. j «' 1 1 nur das Güterver-
zeichnis. — Rochholz S. 12 n' 17 zu 1118 (Regest). — Erwähnt in
Wurstisens epitome f. 1+7. — Ochs 1, 196. — Lutz neue Merkwürdig-
keiten ?, )7 1 ■ — bleuster S. 72 fl
Bei Trouillat ist zu lesen :
10 S. 2 Z. 14 datur statt dicitur.
Z. 15 adverti statt admirati.
S. 3 Z. 2 ergo statt igitur.
Z. IO inque statt eaque.
Z. 12 perfectum, perducta, ergo
15 statt igitur.
Das Datum ergiebl sich aut der Gegenüberstellung der unversehrt er-
haltenen Teile der Datierung : indictione XII, 1III nonas novembris und
der im Bericht erwähnten Regierungsfahre des Bischofs Rudolf (1107 bis
1122). Die entgegenstehende Notiz vom Todesjahr Ezelins (1082) 1 <er-
20 dient keine Beachtung, weit überhaupt die Angaben hierüber ganz un-
sicher sind, wie eine Vergleichung jener Notiz im Cartutar mit der
Eintragung in Gross epitaphia S. JJ und Tonjola Basilea sepulta S. J
und JÖ2 erweist.
S. 3 Z. 14 XXX1I1 steht auf Rasur.
Z. 16 confessoria s/dlYecclesiam.
Z. 22 gebreita statt gebirita.
S. 4 Z. I Hcinricus bis Engizo auf
Rasur.
22.
25 Vergleich zwischen dem Hochstift Basel und dem Kloster St. Blasien
über die Vogtei des Klosters. — 1120 April 1.
Unter den Zeugen: Wilhclmus prior sancti Albani monachus Clunia-
ccnsis. Actum publice Basilee apud sanctum Albanum.
Trouillat 1, 2jp n" i6j. — HAchery spicilegium 8, 172 n" 16. —
30 Liinig 19, ijp. — Hidber /, 768 n“ 1602.
23.
Papst Honorius II. bestätigt dem Abte Peter von Cluny alle Be-
sitzungen, Freiheiten und Machtvollkommenheiten , welche ihm von
seinen Vorgängern Gregor VII, Urban II. und Paschal II. ver-
36 liehen wurden: ln quibus hsec propriis sunt visa nominibus annotanda,
Urkundenbuch der Sudt Barel. I. 3
Digitized by Google
18
de prioratibus .... S. Albini de Basilia. — Ferner heisst es: ln Omnibus
autem prioratibus et cellis qu«e nunc sine proprio abbate vestro regimini
subiecty sunt, nuHus futuris unquam temporibus abbatem ordinäre praesumat.
Liceat quoque vobis seu fratribus vestris in ecclesiis presbyteros eligere, ita
tarnen ut ab episcopis vel episcoporum vicariis animarum curam absque 5
vaenalitate suscipiant. Quam si committere illi, quod absit, ex pravitate
noluerint, tune presbyteri ex apostolicae sedis benignitate oflicia celebrandi
licentiam consequentur. Lateran 1123 April 2.
Bibliotheca Ouniacensis p. 1377. — Trouillat 1, 247, Note 4. — Hidber
/, 490 n" 1633. — Jaffe-Lowenfetd 71 9}. 10
24.
Bischof Ulrich von Konstanz macht zwischen den Mönche n in Bürgeln
und dem Priester des Ortes einen Vergleich und weist dett erstcren
unter anderem zu: item decimas Rinwilere preter illas quas dant mancipia
sancti Blasii et sancti Albani. Dieser Spruch erfolgt cum rex I.otharius 15
multique procerum — aliique conplures Basileae convenissent.
Basel 1130 Februap 8.
Abschrift des Basilius Amerbach in den chartce Amerbachiame A. fot.
26'' (B). — Abschrift Wurstisens in seinem Codex diphmaticus fol.
225" (B'), beide in der Universitätsbibliothek su Basel. 20
Schöpflin historia Zaringo-Badensis 3 , 69 n" 33 nach dem Original
im General-Landesarchiv zu Karlsruhe (A). — Herrgott genea/ogia
2, 154 n‘ 211 nach A, aber unvollständig. — Erwähnt bei Neugart
episcopatus Constantiensis 2, 41 und 126. — Diimge S. 36. — Stumpf
S. 486 «' 3248". — Hidber /, 3/0 n‘ 1668. — Ladewig 766. 25
25.
Markgraf Hermann schenkt predium suum in pago Huningen situm in
comitatu Adclbcrti der Kirche in Backnang. — 1134
Wirtembergischcs Urkundenbuch /, 382 n ' 302. — Schöpflin historia
Za ringo- Badens:/ 3, 79 n“ 37. 30
2().
Bischof Adalbero von Basel erhebt die Kirche St. Leonhard zu einem
Chorhcrrenstif i nach der Regel St. Augustins und begabt dasselbe mit
Freiheiten. t/33 September 24. bis Dezember 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n" / (A). — Abschrift 35
von 1293 im Cartular St. Leonhard H. fol. r (B). — Abschrift aus
Digitized by Google
19
dem tj. 7h., St. Leonhard Papierurkunden I (B'). — Absehrif t aus
dem Anfang des 16. 7h., Cartularfragment St. Leonhard 7. Blatt
2 (Bx). — Abschrift des 16. 7h. im bischöflichen Archiv LXIX, / (ß‘).
— Regest im weissen Buch von 1500 St. Leonhard D. fol. 198 und
5 227” . hier irrig zu 1137. — Deutsche Übersetzung aus dem 16. 7h.,
St. I .eonhard Papier ur künden /, sämtlich ebendort. — Abschrift IVurstisens
in seinem Codex diplomaticus fol. 182 in der Universitätsbibliothek zu
Basel (/>'•).
Trouillat 2, 12 «“ y nach B. — Regesten. Hidber 1, 529 n“ 1700. —
Hl Rochholz S. 16 n“ 26. — Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins
p, 2 t J. — Erwähnt bei Ochs 1, 251.
Auf gedrücktes Siegel: t ADELBERO . DE! LIENSIS . El’S.
.V. Abbildung n‘ 2.
5 In nomine sancte et individue trinitatis. J Notum sit Omnibus tarn
15 presentis quam futuri temporis fidclibus, quod ego Adeibcro dei gratia Basi-
liensis ?cclesi? cpiscopus ?cclesiam sancti Bartholomei apostoli et bcati
Lconardi cum rogatu vencrabilis sacerdotis Epponis eiusdem loci dudum
procuratoris et maioris domits, congregationis assensu, preterea tarn advo-
cati nostri Werenheri scilicct de Hohenberc quam p?nc tocius urbis nostr?
20 populi desiderio canonic? professionis religionem secundum regulam beati
Augustini sancti Spiritus auxilio initiaverim. Pi? itaque postulatio volun-
tatis effcctu debet prosequentc compleri , quatinus ct devotionis sinccritas
laudabilitcr cnitescat et utilitas postulata vires indubitanter assumat. Per
presentis igitur privilegii paginam pontificali statuimus auctoritatc, ut qu?-
25 cumque hodie eadem ?cclesia iuste possidet sive in futurum concessione
pontificum, liberalitate principum, vel oblationc fidelium iuste atque canonice
potcrit adipisci iirma inibi dco famulantibus illibata pcrmancant. Deccmimus
quoque, ut nec presuli nec advocato nec prorsus ulli hominum liceat ean-
dem ?cclesiam temere perturbare aut eius possessiones auferre vel ablatas
30 retinere minuere vel temerariis vexationibus fatigare, sed omnia integra
conscrventur eorum pro quorum sustentationc et gubematione concessa sunt
usibus omnimodis profutura. Ad h?c adicientes statuimus , ut nullus eius-
dem ?cclesi? canonicis violentia vel astutia qualibet prepositum constituat,
nisi quem fratres omnes communi consensu vel fratrum pars consilii sanioris
35 secundum dei timorem regulariter providerint eligendum. Statuimus ?tiam,
ut nemini inter eos professione exhibita sine prepositi aut sine communi
congregationis licentia de claustro discedere liberum sit, quod, si discesscrit
et commonitus redire contempscrit, preposito eiusque successoribus facultas
sit eiusmodi ubilibet a suis ofliciis interdicere, interdictum vero epis-
40 coporum vel abbatum sine eiusdem prepositi consensu nullus absolvat.
Crisma, oleum sanctum, consecrationes altarium sive basilicarum, ordinationes
dericorum ab episcopo sedis huius accipiant, si quidem gratiam atque com-
munionem domni apOstolici habucrit et si ca gratis exhibere voluerit Sepul-
turam quoque ipsius monasterii omnino liberam fore sanctimus, ut eorum,
45 qui illic sepeliri deliberaverint, devotioni et extrem? voluntati, nisi forte
excommunicati sint, nullus obsistat. Si qua sane ?cclesiastica sccularisve
Digitized by Google
20
persona hanc nostr? constitutionis paginam sciens contra eam venire temp-
tavcrit, secundo terciove commonita, si non satisfactionc congrua emenda-
verit, ream se divino iudicio existere cognoscat et a corpore ac sanguine
domini nostri Jesu Christi alicna fiat et in extremo examinc districtg ultioni
subiaceat Cunctis autem eidem loco iusta servantibus sit pax domini nostri 5
Jesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis pcrcipiant et apud distric-
tum iudiccm prcmia (ternp pacis inveniant Amen. Ut autem h$c rata et
indivulsa permaneant, sigilli nostri impressione firmavimus. Facta sunt h?c
anno dominic? incamationis MCXXX$, concurrente ifl, epacta xv*. indictione
Xini*. regnante Lothario Komanorum augusto eiusdem nominis tercio. 10
27.
Bischof Ortlieb von Basel bestätigt dem Kloster Lützel den Besitz des
Hofes Courtemautruy. Kembs ujy bis 1 147 Juli 16.
Unter den Zeugen: Rudolfo canonico sancti Leonardi.
Trouillat [, 292 n" 192. — Hidber 2, JO »“ 1854. 15
Für die Datierung ist massgebend der Beginn der Regierung des Bischofs
Ortlieb und die Bestätigungsbulle Papst Eugens vom 17. Juli 1 147, vgl.
Trouillat I, 292, Anm. 1.
28.
Papst Innocenz II. bestätigt die Gründung des Stiftes St. Leonhard au
und dessen Besitzstand und Freiheiten. Lateran 11J9 Mars 1.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n * 2 (Aj- — Abschrift
von 1295 im Cartu/ar St. Leonhard H. fol. 2 n' 4 (B). — Abschrift
aus dem Ende des 15. Jh. St. Leonhard Papierurkunden l (B1). —
Regest im weissen Buch von 1500 St Leonhard D. fol 198 und 227 " 25
(zu 11 j8). — Deutsche Übersetzung aus dem 16. Jh. St. Leonhard Papier-
urkunden L — Abschrift aus dem 16. Jh., bischöfliches Archiv LXLX, /
sämtlich ebendort. — Abschrift Uürstisens in seinem Codex diplomaticus
fol. 182 • in der Universitätsbibliothek zu Basel (Br).
Trouillat 2, 14 »' 10 nach B. — Regesten: Hidber 1, 547 n“ 1719. — 30
Rochholz S. 16 »" 27. — JaJfi-Löwenfeld 79$!.
Die Unterschrift des Papstes und die Legende in der Rota, welche
lautet: t adiuva nos deus salutaris noster, zeigen dieselbe und zwar
dunklere Tinte a/s der übrige Text. Die übrigen Unterschriften zeigen,
mit Ausnahme derjenigen der Presbyter Lucas und Grisogonus, welche 85
von gleicher Hand und mit gleicher Tinte geschrieben sind, jede für sich,
sowie auch die Datumzeile, besonderen Ductus und verschiedene Tinten.
Dem Schreiber der Bulle hat wahrscheinlich der Stiftungsbrief des
Bischofs Adalbero (s. »' 26) Vorgelegen. Darauf deuten die durch den
Digitized by Google
21
Druck hervor gehobenen Stellen ; die sonstige Übereinstimmung der beiden
Texte ist nur eine formelhafte .
Die Bleibulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
| Innocentius episcopus servus servorum dci dilecto filio Hcnrico prc-
5 posito (^cclesi^ sanctorum Bartholomei*) apostoli et Leonardi confessoris qui;
BasileQ sita est eiusquc fratribus tarn presentibus quam futuris in perpetuum. g
Vencrabilium locorum cura nos ammonet de eorum utilitate atque quicte per-
petua cogitare, quatonus et fideiis devotio celerem sorciatur eflectum et reli-
giosorum desideriis patrocinia optata non desint Hoc nimirum intuitu, dilecti
10 in domino filii, vcstris iustis postulationibus paterna benignitate impcrtimur
assensum et «ecclesiam in honore beatorum Bartholomci apostoli atque Leo-
nardi confessoris a fratre nostro bon? memoria: Adelbcrooe Builiensi episcopo
rogatu fratrum suorum, assensu quoque advoeati sui Werenheri scilicct de Hohenberc
et aliorum fidelium pia devotione fundatam presentis privilegii patrocinio
15 communimus statuentes, ut ordo canonicus, qui secundum beati Augustini
regulam in cadem xcclcsia est per dei gratiam constitutus, ibidem futuris
temporibus perpetuo conservetur. Quascumque preterea possessiones quq-
cumquc bona idem locus in presentiarum iustc et canonice possidet aut
in futurum concessione pontiticum, largitionc principum, oblatione fidc-
20 lium seu aliis iustis modis dco propitio a[cqui]rercb) poterit tirma vobis
in perpetuum et illibata permaneant Obeunte vero tc nunc eiusdem
loci preposito vel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet violentia
vel subreptionis astutia preponatur nisi qu[cm frat]resb) communi assensu
vel fratrum pars consilii sanioris secundum dci timorem et beati Augustini
25 regulam providerint eligendum. Sancimus ctiam, ut nemini vestrum post
factam professionem sine prepositi et fratrum assensu ad aliam xcclesiam
liceat transmigrarc, quod, si discesserit et commonitus redire contempserit,
prepositns qui pro tempore fuerit canonicam in eum sententiam proferendi
habcat facultatem, sed ne aliquis episcoporum vel abbatum sine vestro
80 assensu eum absolvere audeat. Crisma sane, oleum sanctum, consecrationes
altarium vel basilicarum, ordinationcs dericorum qui ad sacros gradus fuerint
promovendi a Basiliensi suscipiatis episcopo, si quidem catbolicus fuerit et
gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit eaque vobis gratis
et sine pravitate exhibere voluerit; alioquin liceat vobis catholicum quem ma-
86 lueritis adire antistitem, qui nostra fultus auctoritatc quod postulatur indul-
geat Porro sepulturam ipsius axclesix liberam omnino fore decernimus,
ut videlicet eorum qui sc illic sepeliri deliberaverint, devotioni et extreme
voluntati, nisi forte excommunicati sint, nullus obsistat, salva nimirum matri-
cis xcclesix canonica iustitia et reverentia. Nulli ergo episcopo, nulli advo-
40 cato aut alicui omnino hominum fas sit eandem vestram xcclesiam temerc
perturbare aut eius possessiones auferrc vel ablata retinere, minuere seu
quibuslibet fatigare molestiis, sed omnia integra conservcntur eorum pro
28. a) m auf Rasur. b) Loch im Pergament.
Digitized by Google
22
quorum gubernatione et sustentationc concessa sunt usibus omnimodis pro-
futura. Si qua igitur in posterum xcclesiastica s?cularisve persona hanc
nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit
secundo terciove commonita, si non congrue satisfecerit, potestatis honoris-
que sui dignitate careat reanique se divino iuditio cxistere de perpetrata 5
iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini
redemptoris nostri') Jesu Christi aliena fiat atque in extrem» examine districte
ultioni subiaeeah Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax
domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant
et apud districtum iudicem premia aetemae pacis inveniant. 8 Amen. Amen. 10
Amen. jj
(R.) Ego Innocentius catholicp ccclesig episcopus ss. (M.)
t Ego Theodewinus sancte Rufinp episcopus ss.
t Ego Gerardus presbyter cardinalis tituli sancte crucis in Jerusalem ss.
f Ego Eucas presbyter cardinalis tituli sanctorum Johannis et Pauli ss. 55
+ Ego Grisogonus presbyter cardinalis tituli Praxedis ss.
t Ego Gvido diaconus cardinalis sanctorum Cosm? et Damiani ss.
Dat. Eaterani per manum \ Aimerici j sancty Romane secclesix dia-
coni cardinalis et cancellarii, kl. martii, indictione n*. incarnationis dominier
anno JWxxävinJ, pontificatus vero domni 5 Innocentii | pape li anno 5. 20
25).
Papst Innocenz II. nimmt die Kirche Basel in apostolischen Schutz
und bestätigt alte ihre Besitzungen, darunter locum ipsum in quo pre-
fata ecclesia constructa est cum omnibus pertinentiis suis.
Lateran //.;p April 14. 25
Abschrift des Jh. im Codex diplomaticus ecclesie Basitiensis im
Staatsarchiv zu Bern fot. 4 ?" (B).
Trouillat t, 274 ir' 1S2 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut (A). — Herrgott genealogia 2, 162 nach B. — Kegesten:
Ochs /, 2j j. — Ccngter Codex iuris munieipalis 1, 128. — Hidber t, 30
$51 n“ 1726. — Jaffi-Lmvenfeld 798g.
30.
Bischof Örtlich von Basel übergiebt dem Kloster Lützel die Kirche
von Charmoi/le. — _
Unter den Zeugen: Rodolfo canonico sancti I.eonardi. 35
Trouillat I, 289 n" 190 nach einer Kopie von 1668. — Hidber 2, 16
«' 1825.
In der Urkunde folgen der Jahreszahl die Worte: Innoceiltio papa
Romanac ecclesiae praesidente. Der hierin Hegende Widerspruch, indem
28. c) o aus r korrigiert.
40
Digitized by Google
23
Innocenz II. sc htm am 24. September 114 t starb, mag vielleicht damit
erklärt werden, dass bei Ausstellung dieser Urkunde die Thatsache des
Todes des Papstes übersehen wurde; andrerseits ist zu beachten, dass
der Druck bei Trouillat auf einer Abschrift erst des 17. Jh. beruht, und
5 dass somit die Möglichkeit einer I ’erlesung von 114p statt 114,1 nicht
ausgeschlossen ist.
31.
Papst Engen III. nimmt das Kloster St. Alban in apostolischen Schutz
und bestätigt Htm den Besitzstand. Trier 1147 Dezember 20.
10 Original im Staatsarchiv zu Dasei, St. Alban »' 6 (A). — Abschrift im
Vidimus des bischöflichen Officiats von 147$ April 6 St. Alban n" 423
duplum (D und 11'). — Abschrift des 13. Jh. im Codex Pfister St. Alban
R. fol. 2 if 2 (Bl). — Abschrift des 13. Jh. und deutsche Übersetzung
aus dem Anfang des 16. Jh., beide in Papierurkunden St. Alban I, samt-
15 lieh ebendort.
Schöpflin A/salia 1, 23t 27S nach B* = Trouillat /. 29S n" 1143. —
Boos S. S n‘ 20 (Auszug). — Hidber 2, 39 «" 1S64. — Jaffe- Löwenfeld 9168.
Die Unterschriften sind sämtlich, mit Ausnahme derjenigen des Pres-
byter Hubatd, mit dunklerer Tinte und jede von einem anderen Schreiber
20 eingetragen. Die Unterschrift des Papstes, Rota, mit Ausnahme des Rand-
kreuzes, Monogramm und die ganze Datumzeile rühren vom Schreiber
des Textes her.
Die Bleibulle hangt an roten und gelben Seidenfadeu.
Die Anfertigung dieser Urkunde ist geschehen unter Benutzung der Ur-
25 künde Burehards, oben «* 15.
| Kugenius episcopus servus servoruni dei dilectis filiis Hcssoni priori
sancti Albani Basilev eiusque fratribus tarn presentibus quam futuris regu-
lärem vitam professis in perpetuum. | Sicut iniusta poscentibus nullus est
tribuendus effectus, ita legitima et iusta postulantium non est differenda
30 petitio. Ideoque dilecti in doraino filii vestris iustis postulationibus de-
menter annuimus et prefatam ^cclesiam in qua divino mancipati estis obse-
quio sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti
privilegio communimus statuentes, ut quascumque possessiones quecumque
bona eadem Qcclesia in presentiarum iuste et canonice possidet precipue illa,
35 qu? Burcardus“) boni; memorie Basiliensis episcopus ccclcsiy vestre con-
cessit et scripto suo lirmavit aut in futurum concessione pontificum, largi-
tione regum vcl principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis deo
propitio poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata per-
maneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: in ipsa
40 civitate parrochiales pcclesias sancti Albani et Sancti Martini ilcut fluvins Piniciu
determinat, ecclesiam de Buzcensheim cum appenditiis suis, in villa que dicitur inferior Basilea
ecclesiam cum suis UppenditÜS, jus vestruni in ccclcsia de Villa <p«v dicitur Kemper
et iftedietatem uille cum suis appenditiis, ecclesiam de Hagendorp, ecclesiam et villam de Appen-
urillare cum earum pertinentiis, Lörrach cum ecclesta et omnibus suis appenditiis tarn in vineis
45 31. a) urcardu» auf Rasur.
Digitized by Google
24
quam Ln agris pratis et silvis, ccclesiam de Houingen , ^cclesiam de Candro, ?cclesiam de
Ansconcingcn cum Omnibus earum pertinentiis, eiivam qu? >ita est iuxta sanctum Alba-
num, molendina in ripa Birs? cum pratis adiaccntibus, decimas in villa quc dicitur Hvningen,**)
Kinuuilar, Apparingen, I.echdencouen, Habenkesen, Guzwüre, Sirencc, in villa que dicitur
Westalda curtem unam cum vineis, MorSWÜre,c) Vfheim, Kamespach, Michilenbach, Obelwilre, 5
Bratela, Getterkingen, I himun. Hülsten, Meten, Bladolzcim, Biningen, Machstat, Hutingen,
cum omnibus suis appenditiis. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum
liccat prefatam fcclesiam temere perturbare aut eius possessiones auferre
vel ablatas retinerc minucre aut atiquibus vexationibus fatigare, sed omnia
integra conserventur eorum pro quorum gubernatione et sustentatione conccssa 10
sunt usibus omnimodis profutura salva sedis apostolice auctoritate et diocesani
cpiscopi canonica iusticia. Si qua igitur in futurum ?cclcsiastica sccularisve
persona hanc nostre constitutionis paginam scicns contra eam temere venire
tcmptaverit, secundo tertiovc commonita si non satisfactione congrua cmenda
verit potestatis honorisque sui dignitate careat reamque se divino iudicio 15
cxisterc de pcrpetrata iniquitatc cognoscat et a sacratissimo corpore ac
sanguine dei et domini redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat atqued)
in extremo examine districte ultioni subiaceat. Cunctis autcm cidem loco
iusta scrvantibus sit pax domini nostri Jesu Christi, quatinus et hic fruc-
tum bone actionis percipiant et apud districtum iudiccm premia ctern? pacis 20
inveniant. jj Amen, jf Amen. Amen.
(R.) Kgo Kvgenius catholice ?colesi? episcopus ss. (M.)
+ Ego Imarus Tusculanus episcopus ss.
t Ego Hvbaldus presbyter cardinalis tituli sanctorum Johannis et l’auli ss.
t Ego Gillibertus indignus sacerdos tituli sancti Marci ss. 25
t Ego Aribertus presbyter cardinalis in titulo sancte Anastasie ss.
t Ego Hvgo presbyter cardinalis tituli in Lucina ss.
T Ego Jvlius presbyter cardinalis tituli sancti Marcelli ss.
f Ego Oddo diaconus cardinalis sancti Georgii ad velum aureum ss.
t Ego Octauianus diaconus cardinalis sancti Nicholai in carcere Tulliano ss. SO
t Ego Gregorius diaconus cardinalis sancti Angcli ss.
t Ego Wido diaconus cardinalis sancte Marie in porticu ss.
t Ego lacintus diaconus cardinalis sancte Marie in Cosmydyn ss.
Dat. apud Treuerim, per raanum Gvidonis sanct? Roman? ycclesi? dia-
coni cardinalis et canccllarii, XIII kal. ian. , indictione Xl , incarnationis 35
dominice anno ftcäl.VII, pontificatus vero domini Eugcnii III pape anno 111.
32.
Graf Friedrich von Pfirt stiftet und begabt das Kloster Feldbaeh.
— 1 1 So bis u6o
Unter den Zeugen: Volmarus prior de sancto Albano, Rudolphus pre- 40
positus de sancto Leonardo.
31. b) H von andrer Hand über geschrieben vor v. c) s vom andrer Hand übergestknebtM
rwischen r und w. d) atque tioeimaf, dar eint von andrer Hand durch Unterstreichen getilgt.
Digitized by Google
25
Trouillat 2, 707 n" ßjj nach einer Kopie des 16. Jahrhunderts. —
Vgl. ebendort 1. 281) n“ 1S9 eine kürzere Fassung derselben Urkunde,
l'on Trouillat irrig zu 1144 gesetzt, welches wohl Griindungs- aber
nicht Ausstellungsjahr sein kann -, der in der Urkunde genannte Papst
5 Iiugen ///. 'wurde erst am iß. Februar tt4ß gewählt, der gleich falls ge-
nannte Abt Fgelotf von Murbach erst am 2. Februar UßO bestätigt;
das Jahr 1160 als späteste Zeitgrenze giebt der Tod des Grafen Fried-
rich von Pfirt (Mitteilung des Herrn Dr. Albrecht in Kolmar).
33.
10 König J'riedrick I. nimmt das Kloster St. Alban in seinen Schutz und
bestätigt ihm den Besitzstand. Ulm itß2 Juli 29.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n“ 7 (A). — Abschriften
aus dem iß. Jh. im Codex Pfister St. Alban R. fot. 2 * n“ J (Bf, in den
Papierurkunden von St. Alban T und im Vidimus des bischöflichen Offi-
15 cials von 1479 März 22. St. Alban n“ 7“ ( sämtlich ebendort). — Ab-
schriften des Basilius Amerbach in den chartte Amerbachiantr C. p. 186
und p. 20 ; in der Universitätsbibliothek zu Basel (B'J. — Abschrift
Wurstisens in seinem Codex dip/otnaticus fot. ßo ebendort (B'J. — Regest
in der Registratur von 1600 St. Alban I- p. 11.
20 Neues Archiv 12, 1 So nach A. — Schöpflin A/satia 1, 2 (6 n- 28ß nach
B. = Trouillat 1, ß/6 n“ 207. — Schöpflin historia Zaringo-Badensis
ß, 99 u" 48 nach B'. — Wurstisen-Btck S. 41 ß. — Boos S. 8 n“ 21
(Auszug). — Erwähnt bei Neugart episcopatus Constantiensis 2. 70. —
Böhmer 2 }oö. — Stumpf jöjö. — Hidbcr 2, 81 n“ 198 ß. — Ladewig 89ß.
25 Die Urkunde ist mit Benützung der Bulle Eugens HL. vom 20. Dezember
1 147 für St. Alban (s. oben W }/) geschrieben, vgl. hierüber Thommcn
im Neuen Archiv 12, 161 ff., dagegen Scheffer-Boichorst in den Mit-
teilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 9, 191.
Aufgedrücktes Siegel des Königs: f FRIDE . . . VS . DEI . GRA .
30 ROMANOR . REX.
(C) g In nomine sancte et individue trinitatis Fridericus dei gratia
Romanorum rex auglistus. jj Sicut iniusta posccntibus nullus ent trilmemlus eflectus, ita
legitima et iusta postulantiura non est ditferenda petitio. Idcoque dilceti in domino fratrcs
CJUt in ecclesia sancti Albani ßasilc^ divino estis obseqnio mancipati, vestris iustis
3ö postul ationibus dementer annuimus et prefatam ecclcsiam sub nostram protectionein suscipimus
et presentis scripti privilegio conmunimus, statuentes ut quascumque possessioncs quccumque bona
eadem vcclesia in presentiarum iuste et canunice possidet , precipue illa que Ilurchardus bon?
memorie Basiliensis episcopus fcclesie ve>tre concessit et scripto suo firmavit aut in futurum con-
cessione pontificum, largitione reg um vel principum, oblatione tidelium seu aliis iustis modis deo
40 propitio poterit adipisci firma vobis vestrisque successoribus et illibata permancant. ln quibus hcc
proprii« duximus exprimenda vocabulix: in ipsa civitate parrochiales vcclesias sancti Albani et
sancti Martini sicut fluvius Firsicus determinat, ccclesiam de Buzenshei[n] Ctim capclla de
Chuannehijn] cum reliquis appenditiis suis, in villa que dicitur inferior Itasilea ecclesiam
cum suis appenditiis, ius veslrum in ecclesia de villa que dicitur Kcnpez et medietatem viUf cum
L'rkundenbuch der Stadt Hasel. I. 4
Digitized by Google
26
suis »ppcnditiis, ^cclesiam de Hagendorf, ^cclesiam et villam de Appenwillare cum earum per*
tinentiis, Lörrach cum ?ccle$ia et omnibus suis appenditiis tarn in vineis quam in agris prati« et
silvis, ecclesiam de Hauingen, ecclesiam de Candro, fcclesiant de Ansconcingen cum Omnibus
earum pertinentiis, silvam qu? sita est iuxta sanctum Albanum, molendina in ripa Rirse Cum
aqua omnibus cisdem molendinis sufhcienti et cum pratis adiacentibu«, decimas in 5
vilia que dicitur Huningen, Rinwilar, Apparingcn, I.ctchdcncoucn, Habenkesen, Guzwilre, Sirenze,
in vilia que dicitur l'estalda curtem unam cum vineis, Morswilre, Vf heim, Ramespach, Michilen-
bach, Obetwilre, Hratela, Gelterchinge, Dumun, Hülsten, Meten, Hladolzeim, Biningen, Machstat.
Hutingen*) cum omnibus suis appendiciis. Decemimus etiam Ut vestra QCclesia nullum
subadvocatum habeat sed uno tantum principali et legitimo sit semper advo- 10
Cato COntenta et ut null» omnino hominuni l»ccatb) prefatam ccclesiam temere perturbare aut
eius posscssiones auferre vel ablatas retincre minuere aut aliquibus vexationibus fatigare, sed omnia
integra conserventur eorum pro quorum gubernatione et sustentatione concessa sunt usibus omni*
modis profutura. Si qua igitur in futurum ccclesiastica secularisve persona hanc nostr? constitutionis
paginam seien« contra eam venire temptaverit, secundo tertiove conmonita si non satisfactione con- 15
Erua emendaverit mille libras auri obtimi ad kameram regalem persolvet Testes
autem in quorum presentia hoc scriptum tieri mandavimus sunt hii: Her-
manus episcopus Constantiensis, Ortoliabus episcopus Basiliensis, Ardicio
episcopus Cumanus, dux VVelpho, Bcrtoldus (jux Burgundi^, Odaccar marchio
de Stira, Vlricus comes de Lenzeburch. 20
8 Signum domni Friderici Romanoruin regis invictissimi.c) 8 (M.)
Ego Arnoldus canceilarius vice Henrici Moguntini archiepiscopi et
archicancellarii recognovi.
Dat. aput Ulmam, ilii*° kal. augusti, anno dominier incamationis Mct.fi,
indictione XV, regnante Friderico rege glorioso, anno vero regni eius primo- 25
St.
Bischof Ortlieb von Basel bestätigt dem Kloster St. Alban den Be-
sitzstand. — 1154
Original im Staatsarchiv zu t laset , St. Alban n" 8 (A). — Unvollständige
Abschrift des 15. Jh. im Codex Pfister St. Alban R. fot. 4' n * 7 (R). — 30
Abschrift im Vidimus des bischöflichen Officials von 1474 April 15.
St. Alban n“ 420. — Regest in der Registratur von 1600 St. Alban I..
p. ij (sämtlich ebendort). — Auszüge von Uürstisen in seinem Codex
diplomaticus fot. 51 und fot. 176 in der Universitätsbibliothek zu Raset.
Schöpften Atsatia 1, 241 n" 292 nach R — Trouitlat 1, 726 n" 212. — 35
Gattin christiana 15, instrumenta 206 «" 24. — Ochs t, 260 (Auszug).
— Roos S. 9 n* 2 J (Auszug). — Regesten: Zeitschrift für die Geschichte
des Ober-Rheins 4, 215. — Rochhotz S. 19 n° 72. — Hidber 2, 98 n“ 2009.
Das (an Seidenfäden hängende) Siegel ist abgefallen.
Dem Schreiber dieser Urkunde ist die Urkunde Bischofs Burchard von 40
Raset (s. oben «" 15) und die Rulle Rügens in. (s. oben W j/) vorge-
33. a) Jas e Hier u von späterer Hand, ebenso ein Strieh über i. b) licea in dl. c) diese
beiden Worte korrigiert aus rex invietissimus.
Digitized by Google
27
legen. Er hat dieselben jedoch hauptsächlich nur für die An/ertigung
des Gitter- erreich n iss es benützt, derart, dass er dasselbe fast ganz der
Bulle entlehnte. Xur der Satz über den Priester in Biesheim, sotoie
die Drohformel am Schlüsse sind der Urkunde Bischof Burchards ent-
5 nommen.
5 ln nomine sancte et individue trinitatis. amen. ; Quia iuxta Pauli bcati
dictum unusquisque *) propriam mercedem accipiet secundum suum laborem,
studendum est nobis, ut ea inrefragabiliter operemur que divine placeant
pietati, quatinus opere felici perfecto mercedis paima gratulemur perpetuo.
10 Ht quia iuxta eundem I'aulvm dei adiutores sumus, dei agricultura sumus,
supernis respondere b) collatis nobis beneficiis debemus, tune etenim vere dco
ministramus, si ubi ealemus auxilium äugende sue glorie inhiendo perficimus.
Si ergo dominum columus si recipcre ab eo bonorum operum fructum op-
tamus, ut compendius cuncta ad liquidum perstringamus, a bonis operibus
15 non deltciamus, quia non incoliantibus sed persistentibus rependi premium
non ambigimus. Ea propter quia rursum scriptum est que seminaverit
homo hec et metet, ego Ortlicbus gratia dei Basiliensis episcopus notum volo
fieri Omnibus tarn presentibus quam futuris de ecclcsia sancti Albani a beate
memoric Burchardo episcopo fundata, ut quccumque bona quecumquc posses-
20 sionum subsidia tarn in decimis quam vineis pratis silvis »gris annuis reddi-
tibus seu quibuslibet prediis collata quecumquc misericordiarum impendia
largitate principum vel oblatione lidclium impertita esse noscuntur vcl a
monachis ibidem constitutis iustis modis domino annuente aquisita sunt, que
et usque ad hec tempora iam sub quinque episcopis in pace et quictc possc-
25 derunt, usibus fratrura inibi dco servientium integra illibata et indiminuta
per decurrentiura etatuni succcssiones pcrmancant. In quibus hec nominatim
huic carte inserere necessarium duximus: ecclesiam de Buzcensheim c) novam et
vetcrem cum suis appendiciis ca rutionc, ut prior de Burceilsheim viees nostrns in cura
animarum i lodern habcat sicut el prior de SailCtO AlbailO in civitate baaiiea usque ad heC
30 nostra tempora habuisse dinoscitur et habere, ita tarnen ut sacerdotes ab ipiis
electi vice* iprorum in his que ad plcbis curam pertinent ayanl itlXta privilegia a sede
apostolica Cluniacensi ecclesie collata, in villa que dicitur inferior Basilca villam et
ecclesiam cum suis appendiciis, in civitate Basilca barrochiates ecclesias sancti Albani el
sancti Martini sicut tluvius l'irsicus determinat, medietatem ecclesie in viita que dici-
35 lur Kempcz et medietatem ville cum suis appendiciis, eedesiam de Ilagendorph CUfll SUIS
apeildiciis, ecclesiam et villam de Apenuuilare cum suis apendicii«, Lörrach cum ecclesia
omnibusque suis appendiciis tarn in vineis quam in agrii pratis et silvis, ecclesiam de ltäthingen
cum suis appendiciis, ecclesiam de Candro CUHl suis appendiciis, silvam que sita est
iuxta sanctum Albanutn, d) molendina lUXta sanctlini Albanuni, prata in ripa Hirse, deci-
40 mas in villa que due dicitur Iluningen, Kinuuilar, A[m peringen, Lechdenchouen, Habenkensem,
Ctuuuilre, Sirence, Altingen, in villa que dicitur*) Westalda curtim unam cum vineis, Morsuuilre,
Vfheim, Ramespach, Micliilenbach, Oberuuilre, Bratela, Arnolstorf, Gelterkingen, Ournum,
34. ai quisque von der Hand des Sehrtibers über der Zeile. b) s von gleicher Hand über-
geschrieben. c) das weite e von gleicher Hand über ge schrieben. d) Albamim von gleicher
45 Hand übergesehrieben. e) dicitur von gleicher Hand nbtrgeschritbtn.
Digitized by Google
28
Ildisten, Meten, liladolzem. Biningen, ecclesiam de Houingea CUrtl suis appendicÜS, ecclesiam
de Anscoeingen f) cum suis apendiciis, Machstat,. Et ut hec rata et inconvulsa
in postemm consisterc queant, ego Ortliebus prelixo nominis mei carac-
terc subposita sigilli inpressione ca conmunio et contirmo et auctoritate
omnipotentis dei et beatc Marie semper Virginia sanctorumque aposto- 5
lorum Petri et I’avli nec non et bcati Albani martyris omniumque sanctorum
et domini Anastasii pape ac nostra corroboro et ne quis ea temere infringere
presumat penitus interdico. Testes huius rei sunt: Egelolfus abbas Mörba-
censis, Ortliebus abbas sancti Gregorii, Woimarus prior sancti Albani, Petrus
prior Columbariensis , Reinerus prior de Buzcenseim, Rödulfus prepositus 10
Basiliensis, Siguinandus prepositus sancti Germani, Tietherus archidiaconus
Basiliensis, Albero decanus, Hvgo canonicus de Hasenbure, *) Bertolfus dux
Burgundie, Frcdcricus comes de Fierreto, Warnerius comes de Hohenb[crc] h)
advocatus Basiliensis, Hesso de Ösenberch, Bvrchardus de Hasenburc, Con-
radus vicedominus Basiliensis et Hugo frater cius, et alii quam plures tarn 15
clcrici quam laici. Siquit autem npiritu malignilatis afflatu» contra hane nostre coniinna-
tionis cartam temere venire temptaverit et prefatos fratres inquietare vel bona eorum
diripere auferrc vei ablata retinere presumpserit, odium omnipotentis dei et
beate Marie semper virginis nec non et beati Albani martyris et oranium sanctorum
incurrat et fisco regio centum libras persolvat et conamina CIUS dei potentia irrita tiant. amen. 20
Acta sunt hec dominicc incarnationis anno ftcuill"*, indictione II. ,
Frederico imperatore augusto monarchiam Romani imperii optinente, domino
Anastasio papa sedi apostolice felicitcr presidente.
35.
Bischof Ortlieb von Basel bestätigt dem Kloster Lützel den Besitzstand. 25
ii SS Juni /p bis 1164 August tj.
Unter den Zeugen : Rodolfo canonico sancti Lconardi.
Abschrift H'urstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 237 tu der Uni-
versitätsbibliothek zu Hasel (B). — Abschrift des Basilius Amerbach in
den Charta; Amerbachianie A. fol. 64 ebendort (B'). 30
Trouillat I, 320 n * 209 nach einer Abschrift im bischöflichen Archiv
zu Pruntrut.
Die Urkunde ist ausgestellt von Bischof Ortlieb , der am 18. August
1164 starb (vgl. Mooyer in den Beitr. zur vaterl. Gcsch. von Basel 7,
26) und datiert Adriano papa Romane ecclcsie presidente, sub Friderico 35
imperatore Romanorum. Hadrian IV. zvurde am S- Dezember 1154,
Kaiser Friedrich am 18. Juni 1135 gekrönt. Die Jahresangabe 1132
der Urkunde ist somit unrichtig.
34. 0 V** gleicher Hand korrigiert aus Ansconingen. g) A urs/rgl. I larsenburc. h) de Hohen*
bferc] von gleicher Hand übergeschrieben. 40
Digitized by Google
29
»5.
Bischof Ortlieb von Basel bestätigt dem Kloster Bcinwil die Schenkung
eines Gutes in Nugcrol durch den Edlen Adalbert von Raff oltstein.
— 1 156 Juni 3. (?)
5 Unter den Zeugen : Rudolphus prepositus sancti Leonard?, Joffridus pre-
positus sancti Albani.
Original im Staatsarchiv zu Solothurn, Abteilung Bcinwil (A).
Trouillat 3, 137 n“ 2 nach A. — Solothurner Wochenblatt 1824, 233 =
Trouillat /, 293 »' 193. — Urkundio l, 35 nach A. — Regesten: Roch-
10 hole S. iS n" 30. — Hidber 1, 364 n" 1744.
Die Datierung auf Grund gefälliger Mitteilungen des Hrn. Dr. A/brecht
in Kalmar, Herausgebers des Rappoltstcinischen Urkundenbuches.
37.
Pafst Hadrian IV. bestätigt dem Kloster St. Blasien den Besitzstand,
15 darunter die Kirche Rieheira. Lateran 1137 Juni 8.
Wirtembergisches Urkundenbuch 2, III W 360 nach dem Original im
General-Landesarchii’ zu Karlsruhe. — Gerber t 3, S2 »* 35. — Diimge
S. 47. — Hidber 2, / n” 2043. — J aff.' -Löwenfehl 10290.
38.
20 Bischof Hermann I. von Konstanz bestätigt dem Kloster St. Blasien
den Besitzstand, darunter die Kirche Riehem.
Bernau 1137 Juli 8.
Wirtembergisches Urkundenbuch 2, 114 u ' 361 nach dem Original im
General-Landesarchiv zu Karlsruhe. — Xeugart Codex diflomaticus
25 2, 90 n‘ 867. — Diimge S. 48. — Hidber 2, 138 n" 204 3. — Ladezvig 943.
39.
Bischof Örtlich von Basel schlichtet einen Streit zwischen dem Kloster
Sulzburg und dem Priester Konrad über Zehnten.
1137 September 24 bis Dezember 24.
30 Unter den Schiedsleuten: Rudoifo sancti Leonardi preposito.
Trouillat 1, 330 n“ 213 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut.
Digitized by Google
30
40.
Albert , Ritter, Johann und Menlin, Herren z>on Lörrach, bekettncn
keine Ansprüche an die dem Kloster St. Blasien gehörenden Güter
in Tüllingen zu haben. Klein-Basel 1/38 März 7.
Datum in ulteriori ßasilea. 3
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 200.
41.
Bischof Ludwig von Basel beurkundet, dass Frau Elisabeth von Basel
dem Kloster Bei/miil ihr Eigengut in Seezoen übergeben und für das
dagegen empfangene Geld ein Gut zu Rcinach gekauft habe. 10
— 1163 bis 1176.
Original im Staatsarchiv zu Solothurn, Abteilung Beinzuil (A).
Solothurner Wochenblatt 1826 , 292 — Troui/lat 1 , 333 «' 233. —
Regesten: Rochhots S. 22 n" 33. — Boos S. 9 u“ 2$. — Hidber 2, 253 n' 2336.
An Pergamentstreifen hängendes Sieget des Bischofs, stark abgeschliffen. 15
Quod loquimur transit, quod scribitur manet. I.ittcris itaque mandamus
quod apud posteros ratum esse volumus. Igitur ego I.ddewicus dei gratia
Basiliensis episcopus presentibus atque futuris notum facimus, quod domina
Elisabet de ßasilea allodium in Sewin cum advocato suo domino Alberto
pincema monasterio sancti Vincentii Benvilare contulit datis a monachis 20
ratione concambii triginta libris. Hac autem peccunia laudante venerabili
Orthelibo prcdcccssore mco episcopo aliisquc quam pluribus Basilicnsium
nobilioribus allodium in Rinacho coemit, ut utriusque gcclesi? Basiliensis
vidclicct sanctiquc Vincentii Benvilare probata utilitate nullus deinceps con-
posicionem istam possit vel audeat infringerc. Huius donationis sunt testes 25
atque tutores: Högo de Reno, Henricus de Gazza et Albertus prefat? dominc
advocatus, qui coram episcopo astantibus et aprobantibus de canonicis. domino
Purchardo tecano, domino Thithero cum fratre suo Vemero, magistro Ber-
gario , de burgensibus Cunone de Reno. Vlrico filio Sinzonis , Vlrico de
Brucca cum filio suo Amoldo, VVcmero de Schalon et aliis multis predictum 30
allodium Sewin manu fidei susccperunt, ut, si quis donationem istam teme-
rare contcndat, ipsi protegant tucantur atque defendanL His ita gestis nos
quoque nostre manum auctoritatis apponimus") et, ut inconcussa perpetuo
mancant, volumus statuimus nostrique sigilli inpressionc confirmamus appro-
bantc et laudante advocato comitc Garnerio de Honberg. b)
41. a) das erste p von gleicher Hand über der Zeile. b) hinter confirmamus ein Punkt. Die
Werte approbante bis IIonb<rg sind von anderer aber gleichseitiger Hand geschrieben.
Digitized by Google
31
42.
Papst Alexander ///. beauftragt den Bischof z'on Basel über mehrere
namentlich angeführte Feinde des Klosters St. Alban den Bann aus-
zusprechen. Lateran 1166 bis 1179 Mars 14.
5 Original im Staatsarchiv zu Basel St. Alban S" (A). — Abschrift des
tj. Jh. im Codex Pfister St. Alban K.fol. 38 (B) und notarialische Ab-
schrift aus dem 16. Jh. St. Alban Papierurkunden /. — Abschrift
Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. $ 3 in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (Bl).
10 Schopf tu historia Xaringo- Badensis $, tto «" 56 nach B zu 1168 —
TrouiUat 1. 146 n“ 337. — Boos S. <4 n“ 34 (Aussug). — Hidber 3, 307
n‘ 3330. — Jaffc-I.&wenfeld 17186.
Die Bulle hängt an einer Hanfschnur.
Pie Datierung dieser Urkunde beruht lediglich auf dem Umstande,
15 dass ein Aufenthalt Alexanders HL im Lateran während des März
nicht vor 1166 und nicht nach 1179 angenommen werden kann. Leider
giebt die Urkunde keine 'weiteren Anhaltspunkte , um die Grenzen der
Datierung einander näher zu rücken.
Alexander cpiscopus servus servorum dei dilecto fratri episcopo Basi-
20 licnsi omnique venerabili choro*) eiusdem ecclesie salutein et apostolicam
benedictionem. Kx gravi conquestione karissimi tilii nostri abbatis Clunia-
censis fratrumque suorum de sancto Albano cognovimus, quod dux Bjcrtholdus]
de Zaringen ecclesiam cum decimis et curtem cum hominibus ad eam per-
tinentibus de Agendorf, quam inrefragabiliter LX annis fratrcs sancti Albani
25 tcnucrunt,b) violenter auferre presumit et Henricus filius Frisonis et sub-
fraganei illius contra voluntatem prioris in cadem ecclesia divina illicite
celebrant; VI. plebanus de I-agelen et Herenfre Hliiquc eius de Columbaria
ecclesiam de Appuquilr contra eliam iudicium archiepiscopi Bisuntinensis
et mandatum legati nostri R. iniuste tchent et auferunt; Con. canonicus filius
30 R. Divitis dccimam quam fratres diu in pace possederunt presumtuose in-
vasit; comes Here de Frobor aquam videlicct ipsorum Birsam nuncupatam a
molendinis sancti Albani, quod predecessores sui non fecerunt, iniuste conatur
auferre; Tv[ringus] et fratei eius Bv. de Ramesten aput Brisilaco et Waltenen
qucdam predia sancto Albano auferunt; Ar. de Bruca et coadiutores illius
35 unum curale volunt auferre; D. miles de Basilea et multi alii qui ccnsus
pretcr voluntatem illorum retinent; R. Worant boves sancti Albani abstulit
et frater illius qui eosdem in sua potestate reccpit et alii qui predas illorum
emunt vel retinent; Hv. de Ktuquilre similiter quosdam boves illorum abstulit
pro quibus fideiussor O. de Hegelingen extitit set tide fracta non reddidit ;e)
40 Hen[ricus] de Asenburc, Har. de Vfen, Bur. de Sunenb[erc] homincs sancti
Albani ceperunt et eis bona sua abstulerunt; Berta vero uxor B. de Wilsper
42. a) h übergtschritben. b) das erste u iibergeschriebem. c) korrigiert aus reddulit.
Digitized by Google
32
aufert aput C6zingcn <1) unum alodium ct Hel. de Winsilingen aliud in
eadem villa de Winsilingen; Alb. de Fafenc et fratres eius unum casale
volunt iniuste auferre ; Rey. de Orto lll. libras pro quadam elcmosina fra-
tribus fide data laudavit sct non rcddidit; Henricus magrster cocorum pro
VI libris quas O. villicus de Buzensen de super altare ut sacrilegus abs- 5
tulit fide data ostagium fecerunt set minime tenuerunt ; Lvjtoldusi de Asen-
burc et alii advocati sancti Albani iniustas exactiones et iniquas collcctas
in hominibus exercent et quod intolerabilius cst terras illorum in feodis
aliis prestant et non ad iusticiam set rapinam faciendam ospitando homincs
destruunt et contra voluntatcm prioris invadunt Quia igitur diversis ac 10
multis occupati negociis de singulis eorum querimoniis vestre fraternitati
scribere non possumus, vobis per hec apostolica scripta firmiter prccipimus,
quatinus nostra auctoritate omnes supradictos preter ducis personam ex-
communicatos, set ecclesias in ducatu illius et potestate aliomm constitutas,
specialltcr ecclesiam de Agendorf, de Lagelcn, de Utingen exccpto babtismo 15
et viatico in fine interdictas et plebanos ac suffraganeos earum si contra
priorem cantaverint ab ordine suo depositos in sinodo et capitulo ac ecclcsiis
vestris accensis candelis sollempniter dcnuncietis, doncc ablata cum fructibus
inde acceptis ct extimatione damni restituant ac restituta in pacc dimittant.
Restitutione autem facta, si de iure litigare volucrint, iudicio vestre discre- 20
cionis omni appellacione ac contradictione cessante determinanda canonicc
committimus. Archipresbyteris dccanis sacerdotibus per obedicntiam man-
damus ut, ubicumque in potestate illorum prcde sancti Albani vel supra-
dicti cxcommunicati fuerint, sententiam excommunicacionis ac ecclesiarum
interdictionis inflexibiliter tencant et obscrvari faciant. 25
Dat. Lateran. II idus marcii.
43.
Herzog BerUiold von Zähringen beurkundet das Urteil, durch welches
dem Kloster Stein (bei Schaffhausen) das Fundationsrecht der Kirchen
Eimeidingen, Kirchen und Mär kt ab- umi einigen Männern von Kirchen 30
zuerkannt wird. — //dp September /. bis Dezember 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" / (A). — Abschrift aus
dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter //. fol. 22 n“ 2 ? eben-
dort (B). — Abschrift des Basilius Amerbach in den Charta Amer-
bachiantc C. p. 21S in der Universitätsbibliothek zu Basel (Bl). 33
Schöpßin historia Zaringo-Badensis 5, 112 n’ 37 nach A. — Hidber
2, 224 n" 2258.
An Seidenfäden hängt das stark abgeschliffene Sieget des Herzogs.
Die Indiction ist unrichtig berechnet.
Rerura dubietate emersa fineque legittimo decisa, ne rursum resiliant 40
ambiguitati, quf me coram gesta sunt, scripto placet inseri et nostro sigillo
42. d) c von spättrrr Hand iibergtukriebtn.
Digitized by Google
33
miiniri. Quf enim nituntur iusticia, starc dcbent immota iusto munimine
digna. Universis igitur ista legentibus perspicuum esse volumus, quod ego
Bertolfus dux et rector Burgundi? pro iniuria ecclcsif de Stein illata,*)
cuius advocatus sum , cum abbatc eiusdem loci domno Rurcardo gravem
6 me tarnen iuditiali ordine presidente movimus queriraoniam in viros quos-
dam de Chilheim conditione libcros, videlicet Adelgotum, Liupoldum et
eorum conplices, quod ius fundationis trium ecclesiarum scilicct Chilheim,
Einmvtingen, Matro suo mancipasscnt dominio, quas tenore antiquitatis pro-
fatam abbatiam ditioni su? cum dominio fundatorio subegisse asseruimus.
10 Quod illis inhtiantibus seque a multis retro temporibus possedisse asserentibus,
lege iudicii ad probationem sunt constricti. Seriem igitur rei prout dixerant
septem idoneis testibus licet me renitente conprobabant. Ut autem hgc illis
de cftcro inviolata permaneant, iuditiali auctoritate roboramus et sigillo
nostro conmunimus. Facta sunt autem h?c anno ab incarnationc domini
16 millesimo centesimo sexagesimo nono, indictione l*, eparta l“, concurrentibus
nb"‘, his astantibus ac conprobantibus: domno lieinrico de Larga, Ödelrico
de Pincheim, Cunrado de Baden, Bertolfo de Agrigin,’“) Werhero, Cunrado,
Burcardo de Blansingin, Heberardo,c) Rudolfo, Theoderico de Güpho, Vol-
maro de Utenachir,"1) Lütoldo, Starholfo, Adelberto de Rvdelicon, Amoldode
20 Efringen. Preterea interfuerunt religiosi viri conmunicato quorum consilio rite
hfc peregimus, videlicet domnus Guntranmus dccanus cum confratribus suis
sacerdotibus Fridcrico, Werhero, Cunrado, Adelberto, Harwigo, Cunrado,
aliisque plurimis quos enumerare superfluum duximus.
44.
26 Papst Ca/ixt III. bestätigt den Besitzstand des Klosters St. Blasien,
darunter die Kirche Kieheim. Foligno 1173 April 26.
U'irtctnbergisches Urkundenbuck 2, 172 «•’ 401 nach dem Original im
General-Landesarchiv zu Karlsruhe. — Neugart Codex diptomaticus 2,
103 n" 877. — Dümge S. 33. — Hidber 2, 236 u“ 2284. — Jaffe-L&tuen-
30 fehl 14304.
45.
Bertho/d titid Heinrich, Söhne des Burehard von Hasenburg , ver-
zichten zu dunsten des Klosters Bellelay auf ihre Ansprüche an die
Kirche von Bo'ecourt. — 1/73 Oktober //.
36 Unter den Zeugen : dominus Heinricus prior sancti Albani.
Abschrift des 13. Jh. im Cartular von Bellelay p. 242 im bischöflichen
Archiv zu Pruntrut (B).
Trouitlat /, 336 n“ 2 34 nach B. — Hidber 2, 233 n f 2340.
43- a) zwischen Stein und illata eint durch Rasur entstandene Lütke. b) Agrigrin das zweite
40 r durch Punktierung getilgt. c) rd auf Rasur. d) twisehen a und ch eine radierte Stelle.
Urkundeabuch d«r Siadi Basel. I. 5
Digitized by Google
34
46.
Bischof Ludwig von Basel bestätigt dem Kloster Bellelay die ihm von
seinem Vorgänger Ortlieb gemachte Schenkung der Kirche Boecourt.
— 1173 Oktober 28.
Unter den /beugen : dominus Heinricus prior sancti Albani, dominus 5
Marcohardus prepositus sancti Leonardi.
Abschrift des 1$. Jh. im Cartutar von Bellelay p. 241 im bischöflichen
Archiv su Pruntrut (B).
Trouil/at r, 3 $7 n" 233 nach B. — Hidber 2, 2g 5 »* 2441.
47. 10
Papst Alexander 1 11. bestätigt den Besitzstand des Klosters St. Blasien ,
darunter die Kirche Rieliaeim. Lateran 1179 Mars 6.
Wirtembergisches Urkundenbuch 2, 174 n‘ 41g nach dem Original im
General-Landesarchiv su Karlsruhe. — Gerbert 3, 102 n' 66. — Dümge
S. SS- — Hidber 2, 284 nf 2392. — Jajfe-Löwenfeld rjjrS. IS
48.
Papst Alexander ///. bestätigt den Besitzstand des Klosters Lützel,
darunter domum de Basilea cum pertinenciis suis.
Anagni 1179 November //.
Trouillat t, 374 n * 244. — Epitome fastorum Lucellensium p. 48 (Aus- 20
sug). — Hidber 2, 297 >f 2405. — Jajfe-Löwenfeld 1349t.
49.
Kaiser Friedrich beurkundet einen Spruch der Reiehsfürsten betreffend
die Verleihung der erledigten Vogtei en durch den Bischof von Basel
und das Verbot der Errichtung einer Wicborc in der Stadt ohne Ge- 25
nehmiqung des Bischofs. Gelnhausen 1180 Mitte April.
Original, bis 1388 im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv su
Basel, st. Urk. n" r (A). — Abschriften des 13. Jh. im Codex diplomati-
cus ecclesie Basiliensis foL 30" und tot' im Staatsarchiv su Bern (B).
— Deutsche Übersetzung des 13. Jh. im bischöflichen Archiv l, 1 d im 30
Staatsarchiv su Basel. — Auszug des 13. Jh. in der geheimen Regi-
stratur G G. 13 fol. 36 ebenda. — Abschrift des Basilius Amerbach in
den chartce Amerbachiance A. fol. 482 in der Universitätsbibliothek su
Basel.
Ochs 1, 264 nach A. — Monumenta Germania, Leges 2, 164 nach A. 35
— Trouillat 1 , 379 n’ 247 nach B. — Iteinemann Codex Anha/tinus
Digitized by Google
96
(Hess Zeugen) l, 4 )2 n“ 38). — Geugler Codex iuris municipalis i, 12p
(Auszug). — Regesten: Böhmer 262). — Stump/ 4302. — Hidber 2, 303
n“ 2423. — Rochholz 22 »' 37. — Zeitschrift für die Geschichte des Ober-
Rheins 4, 217 (zu 1177). — Vgl. Heusler S. 100.
5 Ah Pergamentstreifen hängt das bei Heffner Tafel V n" 33 abgebildete
Siegel des Kaisers stark beschädigt.
Die Einreihung der Erkunde zu April / 180 geschieht in Übereinstim-
mung mit Böhmer, Stumpf und den Alonumenta Germanice. Dabei er-
hebt sich allerdings die Schwierigkeit, dass der in der Urkunde genannte
10 Bischof Hugo von Basel laut seiner Grabschrift (Gross S. 10, Tonjola
S. 1) schon im fahre 1 177 gestorben ist. Ein Aufenthalt des Kaisers
in Gelnhausen vor diesem Tode und nach dem Eintritte des Kanzlers
Gottfried (21. Juli U72 nach Stumpf 2, 314) ist aber nicht nachweis-
bar. und es mag daher angenommen werden, dass die Entscheidung der
15 durch den Bischof gestellten Frage erst geraume Zeit später , ja erst
nach dem Tode des Fragestellers erfolgte. Hierauf scheint auch die
Lücke zu deuten, welche das Original (Z. 27) zwischen nostri und
Hugonis aufweist. Dass die Urkunde unecht sei, wie Heinemann
a. a. 0. bemerkt, ist kaum zutreffend (wir beziehen uns hiefür auf eine
20 gefällige Mitteilung des Herrn Prof. Scheffer-Boichorst) ; die Unregel-
mässigkeiten finden ihre Erklärung in der auch durch die äussere Form
der Urkunde nahegelegten Annahme, dass dieselbe durch einen Basler
auf Grund nicht völlig genügender Mitteilungen aus der Reichskanzlei
geschrieben und dann durch das kaiserliche Siege! beglaubigt wurde.
25 K[ridericus dei gratis Romanorum imperator et semper augustus
Wemero Basiliensi advocato et universis baronibus ct ministerialibus ecclesi^
Basiliensis gratiam suam et omne bomim. Universität! vestre notuni esse
volumus, quod ad postulacionem fidclis nostri Hugonis Basiliensis episcopi
querentis*), si vacante qualibet advocacia maior ipsius civitatis advocatus
30 aliquid in ea iuris haberet, a cunctis principibus ciericis et laicis qui aderant
in loco qui dicitur Geilenvsen per fidelitatem a nobis interrogatis iudicatum
est, quod episcopus vacantem sibi cuiuscunque loci advocaciam vel in manu
sua quantocunque vult tempore retincre potest vel alii cuicunque dare ita,
quod, si eciam maior civitatis advocatus hoc contradicere voluerit, ipsius
35 contradictio vel peticio in hac re nullum penitus habebit vigorem. Hoc
eciam in iamdicto loco et a principibus ibidem congregatis iudicatum est,
nulli person? licere municionem aliquam novam que vulgo dici possit wicborc
in civitate pretcr ipsius episcopi voluntatem vel erigere vel erectam tenere.
Principes vero, qui in confirmacione predictarum sentcnciarum convenerunt,
40 hi sunt : archiepiscopus Coloniensis, archiepiscopus Magdeburgensis, archi-
episcopus Bremcnsis, archiepiscopus b) Treuerensis, archiepiscopus de Salce-
burch, episcopus de I.uthechc, episcopus. Vvormatiensis, episcopus de Osen-
brvche, episcopus de Verdcne, episcopus de Regenespurch, episcopus de
Babenberh , cancellarius Gotfridus, dux de I.impvrh , comes Theto , comes
45 Bcrchtlioldus de Anedes, comes Symon de Sarcbruche, comes Kngelbreht
de Bergen, comes Tiodericus de I .andesperh , marchio Otto de Orlemvnde,
49. *) querenüi auf Rasur. b) eps ubtr Treuerensis übtrgtsthritbtn.
Digitized by Google
36
coraes Embecho de I.iningen , comes Sigefridus de Orlagemunde, marchio
Thiodericus de Anhalt, marchio Berchtholt de Ystiriche, paiatinus de Vvitili-
telispach Otto senior, comes Heinricus de Cvg, comes Heinricus Rasp nepos
imperatoris, comes de I.ono, comes de Arensperh, comes de Veltheim, comes
Herardus de Alcena, comes Rvdolfus de Cigena, comes Albertus de Eber- 5
stein, dominus Egelolfus de Vrselingen , dominus Vvemherus de Boianden
et multi alii liberi et ministeriales. *
50.
Papst Alexander III. bestätigt den Besitzstand des Klosters Lützel,
darunter domum in Basilea cum pertinentiis suis. 10
Tusculum uSo Juni 2t.
Abschrift Würstisens in seinem Codex diplomaticus fot. 2JÖ in der
Universitätsbibliothek zu Basel (B). — Abschrift des Basilius Amer-
bach in den Charta Amerbachiana A. fol. 66 ebendort (B'J.
Trouillat r, )8o n“ 248 nach dem ehemals in seinem Besitze befindlichen 15
Original. — Schöpft in Alsatia I, 271 n" 3 28 nach B. — Abbildung
der Urkunde in Vautrey 1, 178. — Hidber 2, 306 n’ 2424. — Joffe-
Löwenfeld 13668.
51.
Bischof Heinrich von Basel giebt der Kirche St. Ursitz die von dem 20
Grafen Hermann resignierte Kirche Gloiielier und statt ihrer dem
Grafen Grundstücke zu Kembs und Bartenheim.
St. Ursitz 1180 bis 1190.
Unter den Zeugen: Cunradus saccrdos capcllanus episcopi in Basiliensi
ecclesia. 25
Trouillat 3, I n‘ 1 nach dem Original im städtischen Archiv zu
Pruntrut. — Hidber 2, 320 «* 2466.
52.
Der Bischof von Basel erklärt die Kirche zu Achkarren als selb-
ständige von der Kirche zu Bickensohl unabhängige Pfarrkirche, in-
folge eines hierüber zwischen dein Kloster St. Peter und dem Basler
Domstift mit Zustimmung beidseitiger Vögte getroffenen Vergleichs ;
einer dieser Vögte ist Gottfried von Richeim.
Basel 1183 Oktober 9.
Dümge S. 37 — Trouillat 2, 19, Anmerkung. 35
Zur Datierung dieser Urkunde ist zu bemerken, dass zu dem Datum
von Jahr, Monat und Tag die Angaben der fndiction (römisch) und
Digitized by Google
37
der Konkurrente, der päpstlichen und der kaiserlichen Regierungsjahre
stimmen ; die Kennung des Bischofs Ortheb an Stelle Heinrichs als Aus-
stellers der Urkunde beruht somit wohl auf einem Fehler des Schreibers
beste. Abschreibers.
5 53.
Bischof Heinrich von Basel bestätigt dem Kloster St. Alban den Be-
sitzstand. — t iS j September 24 bis Dezember 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n" 9 (A). — Abschrift
des lg. Jh. im codex Pfister St. Alban R. fol. 5 n° S ebendort (ß). —
10 Regest in der Registratur von 1600 St. Alban I.. p. lg ebendort. —
Unvollständige Abschriften li'urstisens in seinem Codex diplomaticus fol.
1 77 '' irrig zu 1180 (Bl) und fol. g f in der Universitätsbibliothek zu
Basel.
Schöpflin Alsatia r, 27g >S g2g nach Bx; ebendort 1 , 280 n" JJ2
15 nach ß = TrouiUat l. J92 n° 2gg. — Teilweise ab gedruckt bei Öchs
1, 268. — Boos S. 10 n‘ 2g (Auszug). — Regesten ; Hidber 2 , jpo
n ' 2gog. — Rockholz S. 2g n" gp. — Zeitschrift fiir die Geschichte des
Ober-Rheins 4 , 21p. — Freiburger Di'ocesanarchiv 10, So.
Au Pergamentstreifen hängendes , ganz abgeschliffenes Siegel des Bischofs.
20 Bei der Abfassung dieser Urkunde sind sowohl diejenige des Bischofs
Burchard von 110g (s. oben n’ rg), als diejenige des Bischofs Ortlieb
von llg4 (s. oben W 14) benutzt worden. Aus jener ist entnommen teil-
weise der Satz S. gj , Zeile g4, aus dieser beinahe vollständig die ziveite
Hälfte des Textes von S. g8, Zeile 18 an.
25 jj In nomine sancte ct individue trinitatis amen, jj Sicut ex aposto-
lica professione cognovimus: bonum operantes non deficiamus; tempore
enim suo metemus, summa sollicitudinc nobis studendum est, ne invenia-
• mur formam habere pietatis et non opera, sed illa attencius operemur non
que favor expetit secularis sed que conspectui placeant divino sicut pro-
30 pheta testatur diccns: beatus vir qui non respexit in vanitates ct insanias
falsas, sed cum dco conversatus est Spiritus eius. Itaque si ad illam <jternam
suspiramus pervenire beatitudinem filiique dei vocari volumus, pacem et
veritatem diligamus bonumque operemur ad omnes maxime autem ad
domeSticOS hdei. Cum enim ex iniuncto nabix clivinitux officio vicem dominium in
35 fcciesin gerere debenmux, providendum nnbis xummopere ext, ne magix giorjam propriam quam
ioxticiam quesisse a domino conprobemur ideoque districtius ab ipso iudieemur.
Knimvero, si quisiibet nomen ct officium episcopi diligentius intueatur,
patenter utique animadvertet id sibi cclitus iniunctum esse ministerium, ut
magis invigiiet ^cclesiy sibi a deo conmissf profcctui et plus saluti intendat
40 animarum quam suo questui neu etiam velud mercennarius oviculas dej
lupina patiatur incursione Iacerari. Proindc cum scriptum sit: qui perse-
veraverit in bonis operibus usque in finem hic salvus erit, ego Henricus dei
gracia Rasiliensis episcopus hec pertractans curara providenci? et tuicionem.
Digitized by Google
38
quam omnibus Christianis ex sola caritate debcre teneor, mihi autcm ex in-
iuncto officio conmissis scd maxime ecclesiasticis personis tarn clericis quam
monastice religionis norm am professis spiritali dilectionc ubcrius exhibiturum
proriteor. Notum igitur fieri volo omnibus Christi fidelibus tarn futuris quam
prcsentibus, quod, cum hec virtutis opera deo annucnte incoassem, quidam 6
iustici? destructores et caritatis emuli venenosis invidip stimulis acccnsi per-
niciosis ‘yjggestionibus et fraudulentis adulationibus die noctuque sine inter-
missione mihi familiarius insistentes virus su$ malignitatis inspiraverunt meque
a bono avertere proposito conati sunt- Igitur adulterinis eorum suasionibus
sepius circuraventus a iusticia declinans exorbitavi et parrochiam de Bozins- 10
heim monachis Cluniaccnsibus, apud sanctum Albanum in Basilea conmo-
rantibus, a predecessoribus meis Basiliensibus episcopis collatam eisdem au-
ferre decrevi. Sed divinitus sancti spiritus gracia accensus hec omnia cautius
pertractans cor meum a malo subtraxi proposito et illud propheticum: beatus
vir qui non abiit in consilio impiortim, sepius ante mentis mev* ponens oc- 15
culos, quod male ceperam retractavi et predecessorum meorum facta irritare
nolui; non cnim me super ipsos maioris auctoritatis esse reputavi. Preterea
de ecclesia sancti Albani StatUO » brate memor'i? Burehardo episcopo fundata, ut quecunque
bona quecunque possessionum suhsidia um in deeimis quam vineis pratis silvis agris annuis red-
ditihu* sen quibuslibet prediis collata quecunque misericordiarum inpendia largilate principum 20
vel oblatione bdelium impertita e«e noscuntur vel a monachis ibidem constitutis iusti* modis
domino annucnte aquixita sunt, que et usque ad hec tempora iam sub OCtü episcopis in pacc et
rpiiete poxsederunt et*) usibus fratrum inibi deo servientium integra illibata et indiminuta CSSe
noscuntur, sic cciam per decurrentium etatuni succexsiones permaneant. In quihus hec nomi-
natim huic carte innerere nccessarium duximus: eedesiam de Buzinsheim cum suis appendiciis. ca 25
taniCIl ratione, ut prior de Buzinsheim vices nostras ibidem habeat in cura animarum sicut et
prior de sancto Albano in civitatc Basilea usque ad hec nostra tempora habuisse dinoscitur et
habere, ita tarnen ut Capellaili ab ipsis ?lecti vices ipsorum in his que ad plebis curam j>er-
tinent agant, capellam etiam ibidem fundatam cum suis reditibus, hoc statuens,
ut quocunque casu una istarum corruerit sive aquarum subesu seu tem- 30
poris diutumitate et si altera substituta fuerit idem monachi candem inre-
fragabiliter eo iure quo primam possidcant; interdico etiam penitus, ut nullus
cos deinceps super hoc*) ullo modo audeat inquietare vel ulla ratione impulsare;
in villa que dicitur inferior Basilea villam et ecclcsiam cum suis appendiciis, in civitate Basilea
barrochiales ecclesias sancti Albani et sancti Martini sicut rtuviux Birsicus determinat, medietatem 35
ecclesie in villa Chemmiz et medietatem ville cum suis appendiciis, ecclcsiam de Hagindoqih cum
suis apendiciis, ecclcsiam et villam de Apinwilre cum suis appendiciis, l.orracho cum ecclesia
omnibus suisque appendiciis tarn in vineis b) quam in agris pratis et silvis, ecclcsiam de Howin gen
cum suis apendiciis ecclcsiam de l'handro cum suis appendiciis, silvam que sita est iuxta sanctum
Albanum, molendina iuxta sanctum Albanum, prata in ripa ßirse, decimas in villa que dicitur 40
lluningen, Rinwilere, Amperingen, I.eidinchouen, Ifabichinshei.m , Guzwilre, Sierinre, Haltingin, in
villa que dicitur Westihalda curtim unam cum vineis, Morswilre, Vfheim, Ramispach, Michilinbachi
Obirwilre, Bratillo, Arnolstorf, Geltirchingen, Durnum, Holstein, Metto. Bladolsheilm , Binningin,
ecclesiain de llAtingin cum suis appendiciis, ecclcsiam de Anschozingin cum suis appendiciis.
53. a) V0H gleicher Hand iihergesekrieöem. b) vineiis A. 45
Digitized by Google
39
Et ut hec rata et inconvulsa in posterum conshtere queant, ego Henricus prefixo nominis mei
caraclere supposita sigilli impressione ea conmunio et contirmo et auctoritate omnipotentis dei et
beate Marie semper Virginia sanctorumque apoatolorum Petri , Pavli nec non et beati Albani
martyris omniumquc sanctorum et domini I-Ucii pape ac nostra corroboro et ne quis ea temere
5 infringere presumat penitus intcrdico. Testes huius rci sunt: Chonradus Morbaccnsis ab-
bas, Chonradus Luzilensis abbas, Bcmardus prepositus de Marpachc, Henricus
abbas sancti Gregorii, Johannes prior sancti Albani, Chono prior de Altchilcha,
Gotefridus prior de ßäzinsheim, Henricus prepositus Basiliensis, Chonradus de-
canus, Dietherus archidiaconus, Bruno custos, Hartmannus cellerarius, Berchtol-
10 dus dux Burgundie, Ludewicus comes de Fhirrito, Hermannus comes de Fro-
burch, Wernerus comes de Honberch et advocatus Basiliensis, R6dolfus comes
de Tierstein, Burchardus de Osinbcrch, Hugo de Reno, Albertus pincema, Hugo
vicedominus, Berchtoldus causidicus, et alii quam plures tarn clerici quam laici. Si qut»
autem spiritu malignitalis afflatus contTa hanc nostr? confirmationis cartam temere venire temptaverit
16 et prefatos fratres inquietare vel bona eorum diripere auferre vcl ablata retinere presumpserit, odium
omnipotentis dei et beat? Marie semper virginis nec non et beati Albani martyris et omnium sanc-
torum incurrat et fisco regio centum libras persolvat et conamina eius dei potentia irrita fianl.
Amen. Acta sunt hec dominice incarnationis anno MCLX&XII1I, indictione IM,C) Fridertco im-
peratore augusto monarchiam Romani imperii obtinente, domno I.ucio IIIItu papa sedi apostolice
20 felidter presidente.
54.
Papst Lucius III. trägt dem Bischof Heinrich von Base/ auf, dafür
zu sorgen, dass keiner der Domherren mehr a/s ein Haus im Stifts-
hofe besitze. Verona 1185 Alärs IJ.
25 Troui/lat 1, jpy n‘ 258 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut. — Hidber 2, 3 51 n“ 2529. — Jaffe-ljötvenfeld 15384.
55.
Bischof Heinrich von Basel regelt die Befugnisse des Vogtes.
— 1185 bis 1190 September.
30 Original, bis 1588 im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv zu
Basel , st. Uri. n° 2 (A). — Regest aus dem 15. Jh. bei den Akten
der Handlung mit Bischof Caspar, ebenda, geh. Reg. CG. 15 fol. 36. —
Abschrift des Basilius Amerbach in den chartie Amerbachiana A. fol.
482" in der Universitätsbibliothek zu Base / (B).
35 Rechtsquellen 1, 1 n’ 1 nach A zu c. 1220. — Ochs 1, 290 nach A zu
1216 bis 12/8 — Trouillat / , 50g n" 33g zu c. 1227. — Auszug bei
Gengier Codex iuris municipalis t, 12g. — Regesten ; Rochhols S. 25 »" 41.
— Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 4, 221 zu 1217. —
Erwähnt bei Heusler S. tot.
40 An Pergamentstreifen hängt das Siegel: f HKINRICVS . DEI . GRAC1A .
.... LIKNSIS . ECLES1E . EPISCOPVS. S. Abbildung n • 3.
53. c) ein vierter Schaft ist wegradiert.
Digitized by Google
40
Die für die Zuweisung dieser Urkunde au Bischof Heinrich von Hor-
burg llSo bis l/po und die engere Datierung massgebenden Gründe
hat bereits Heusler a. a. O. dargelegt.
Ad hoc sepius rei veritas in scriptis rcdigitur, ut per violenciam scu
oblivionem difficilius inpugnetur. Hac igitur munitus cautela ego Henricus 6
dei gracia Basiliensis episcopus presentibus litcris annotarc curavi, qualiter
intcr iura episcopi et advocati eiusdcm civitatis sit distinguendura. Omnis
exactionis quam episcopus fecerit in Basilea due partes spectant ad ius epis-
copi tercia ad ius advocati, prctcr illam quam episcopus pro expcdicionc im-
periali vel pro itinere ad ettriam fecerit, et si dominus imperator Basileam 10
venerit vcl se venturum prenunciaverit, quiequid beneticii burgenscs cpiscopo
inpenderint in eo nil iuris advocatus*) habebit. Item si episcopus et advo-
catus simul sederint in sede iudiciaria, advocatus iudex crit temeritatis et
furti et manu propria recipict conpositiones quarum due partes sunt epis-
cop; tercia pars ipsius advocati. Si vero advocatus absens fuerit episcopus 15
omnia cum integritate iudicabit ct manu propria recipict conpositiones quarum
tercia pars ad ius pertinct advocati. ßeneheia quinque militum episcopus sibi
rctinuit et territorium supra portam. Trccentas marcas episcopo et centum
libras consilio dare debet advocatus in terminis statutis, bis scilicct: in nativi-
tate beate Marie11) C et Xl. marcas ad redimendas curtes Hvndechilke et 20
Chiohouen, in festo sancti Michaelis C libras consilio, in festo bcati Martini
I.X marcas, in purificatione beate Marie c marcas. Ista peccunia debet dari
camerario et monetario. Si isti absentes fuerint, peccunia sub cadem con-
ditionc debet dari Vlrico Vicedomno et Hvgoni Monacho. Si autem epis-
copus interim quod deus avertat decesserit, advocatus debet redimere pre- 25
fatas duas curtes ct terciam llalthingc et C libras dare consilio et de rcliqua
peccunia über existat. Pro ista peccunia obsides sunt advocatus et filius
suus cum XXV militibus et post festum beati Johannis baptiste debent ista,
sicut scripta sunt, fide data et iuramento confirmarc. l’rctcrea laudatum est,
quod nec episcopus sine advocato nec advocatus sine episcopo cum1) depo- 80
sito advocato pacem vel concordiam faciet.
56.
Konrad Yiart und seine Frau GtUa machen eine Stiftung zur Unter-
haltung eines Lichtes im Münster.
— l iSy September 24 bis Dezember 24, 35
Original im Staatsarchiv zu Basel , Domstift 1 20 (A). — Abschrift
des Basilius Amerbach in den chartie Amerbachiante C. p. 7y j in der
Universitätsbibliothek zu Basel (B).
Hidber diplomata S. S4 n * 70 nach A. — Hidber 2, jjt n“ 2569.
Das (hängende) Siegel fehlt. 40
55. ft kerrigitrl aus advocato. b) Marie von gltither lland üktrgesthrititn. c) cum van
gleicher Hand ühtrgtschritben.
Digitized by Google
41
Xotum sit omnibus deum timentibus tarn futuris quam presentibus,
quod Chvnradus quidam cognomento Yiart et uxor sua Cvtha spiritu divino
ferventes pro salute animc sue xilll libras Basilicnscs Chvnrado dccano
Basiliensi et custodi dederunt et ipse rogatu eorum II cellaria sita in atrio
5 ecclesie Haltingin cum pomerio eis appendice de prcfata pecunia conparavit
et ex inde X solidos beate Marie virgini perpetu? in urbe Basiliensi annuatim
in festo beati Martini confessoris pcrsolvendos dari constituit, eo videlicct
tenore, ut in ecclesia memorate virginis M[arie' perpetuo lampas de olco
singulis noctibus accendatur et campanarii pro Iuminis huius amministracione
10 solidum I pretcr illos X solidos annuatim accipiant. Nec est sub silcncio
pretereundum quod nulli hominum in hac legittima tradicione licet aliquod
ius aut partem hercditatis habere sed soli sempcr ecclesie adhercrc. Scicndum
quoque est, dimidium torcular et II dolia vinaria in uno de prefatis cellariis ad
ipsa pertincncia esse locata. Si quis autcm occasione aliqua in posterum huius
15 legittime donacionis ius infringcre voluerit aut violare temptaverit, omni-
potentis dei indignacionem incurrat. Acta sunt autem hec anno dominice
incamacionis millcsimo clxxxvii, indictionc VI.*)
57.
Bischof Heinrich von Basel gewährt dem Kloster Lieu-Croissant Zoll-
20 freiheit durch das ganze Bistum.
— I/SS September 24 bis Dezember 24.
Unter den Zeugen : Albertus de . . canonicus sancti Martini de Basilea.
IVürdtwem nova subsidia 10, 144 — Trouillat /, 415 n‘ 270. — llidber
2, ßj «• 2587.
26 58.
Bischof Hermann II. von Konstanz bestätigt dem Kloster St. Blasien
den Besitzstand, darunter die Kirche Kieheim.
St. Blasien 1189 Juni 2 ff.
H'irtembergisches Urkundenbuch 2, 265 11° 461 nach dem Original im
30 General-Landesarchiv zu Karlsruhe. — Dümge S. 148 n° 102. — Hidber
2. Jfft n‘ 2605. — Ladewig litt.
59.
Bischof Heinrich von Basel befreit das Kloster Lützel von der Pßicht,
der Domkirche jährlich ein Pfund Wachses zu zinsen.
35 Basel 118 ff
Acta sunt hec in curia nostra Basiliensi.
56. a) Die Zahl vi wegen Plattmangeli in die llähe gerückt.
Urkundenbuch der Stadt Kasel. I. 6
Digitized by Google
42
Trouillat i, 717 n° 271 nach dem Cartula r von Lützel. — Hidber 2,
792 «* 2606.
Lm Datum der Urkunde stimmt die Indiction nicht zur Jahreszahl.
60.
Papst Clemens III. bestätigt den Entscheid betreffend das Fundations- 5
recht der Kirchen Eimeldingen, Markt und Kirchen.
Lateran 1190 Februar 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n ' 2 (A). — Abschrift aus
dem Anfang des 17. Jh. im Cartular St. Peter H. foL iS n" 1 7* eben-
dort (B). — Abschrift des Basilius Amerbach in den Charta Amer- 1#
bachiana C. p. 2/9 in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Schöpflin historia Zaringo-Badensis v ijo n“ 68 nach A. — Hidber 2,
J96 n" 2617. — Jajfe-Löwenfcld 16770. — Ladewig 1029.
Die Bulle hängt an gelben Seidenfäden.
$ Clemens jj episcopus servus servorum dci dilcctis filiis Algoto, l.upoldo 15
et Theodrico de Chilchcim salutcm et apostolicam bencdictioncm. Quotiens
litigia super rcbus ecclesiasticis orta ad legitimam discussioncm dcvcniunt
et in iudicio proposita diutius disceptationibus partium vcntilata per diffi-
nitivam sententiam mediante prclatorum discretione legitime sopiuntur,
deccns cst atque conveniens. ne iterum alicuius temcritate in contentionis 20
scrupulum relabantur, sententias ipsas sedis apostolicc auctoritate firmari.
Cum autem super iure fundationis trium ecclesiarum de Chilcheim videlicet
Emuotingen et Matro inter vos et B[urcardum] abbatcm de Stein questio
emersisset, vobis quod intendebatis, legitima testium assertione probantibus,
scntcntia fuit pro vobis legitime promulgata, quam bone memorie 0[tto] olim 25
Constantiensis episcopus contirmavit, 110s itaquc candcm sententiam sicut
rationabiliter lata est nec legitima appellatione suspensa ratam habentes ipsam
auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus.
Nulli ergo omnino hominum liceat haue paginam nostre confirmationis in-
fringere vel ei ausu temerario contrairc. Si quis autem hoc attemptare pre- 30
sumpserit, indignationem oninipotcntis dei et beatorum l’etri et Pauli aposto-
lorum eius se noverit incursurum. Dat. I.aterani, vut idus febr.. pontificatus
nostri anno tertio.
61.
Bischof Liito/d von Basel bestätigt dem Kloster Alban den Besitz- 35
stand und überträgt ihm die Seelsorge in der Gemeinde St. Alban
und in Biesheim. — //91 Dezember 25 bis U92 April fj.
Abschrift des ij. Jh. im Codex Pfister St. Alban R. fol. J n‘ 7 im
Staatsarchiv zu Basel (B). — Regesten Wurstisens in seinem Codex
diplomaticus fol. 51 und fol. 176 in der Universitätsbibliothek zu Basel. 40
Digitized by Google
43
Schöpflin Alsatia I, 2pp n° 332 nach B = Trouillat I, 422 n" 233. —
Hier ist zu lesen :
S. 422 Z. l 3 I.utoldus.
Z. 16 episcopus Omnibus fidelibus in perpetuum.
5 Z. 2} velimus et earum.
S. 421 Z. 20 et populo statt et perpetuo.
S. 424 Z. 3 incarnationis millesimo centesimo LXXXi secundo.
Regesten: Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 4 , 219. —
Hidber 2, 4/ / n" 2637.
10 62.
Papst Cölestin III. erlaubt dem Bischof Lütold von Basel, jedem Dom-
herrn, welcher mehrere Wohnungen im Stiftshofe intie hat, alle bis
auf eine wegzunehmen. — 1191 bis 1198
Regesten: Trouillat 3, 668 aus einem alten Archivverseichnisse. — Jaffe-
15 L'trwenfeld ///7p.
63.
Bischof Lütold von Basel schenkt seinen Diener Berthold von Schös
der Kirche Basel. — 1191 bis 1210 September —
Unter den Zeugen: M. prepositus Lconardi.
20 Abschrift des 13. Jh. im Codex diplomaticus ecclesie Basi/iensis fol. 96
im Staatsarchiv zu Bern mit der gleichseitigen Rubrik: manumissio
cuiusdam (B).
Trouillat I, 333 n" 333 zum Jahre 1240 nach B.
In betreff der Datierung vgl. R. Wackernagel im Anzeiger 188 f>, S. 331 .
25 64.
Bischof Lütold von Basel bestätigt dem Kloster St. Alban den Besitz
der Kapelle in Hütungen und entscheidet deti zwischen dem Prior und
dem Dompropst bestehenden Streit wegen Besetzung derselben zu Gunsten
des Klosters. — itpi bis 1213
30 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n° II (A). — Abschriften
des 13. Jh. im Codex Pfister St. Alban R. fol. 1 3 * n ' 16 (B) und eben-
dort fol. 70 n“ 63 (Bl). — Regest in der Registratur von 1600 St. Alban
L. p. 22f>, beide ebendort.
Würdtwein nova subsidia 10, 163 n° 36 — Trouillat 1, 421 n“ 234.
35 — Hidber 2, 404 nt 2640.
An Pergamentstreifen hängt das Siegel:
t LVTOLDVS . DEI IENSIS . EPS. 5. Abbildung «' 4.
Digitized by Google
44
In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Lutoldus Basiliensis
episcopus Omnibus fidelibus in perpetuum. Quoniam ex nostre dignitatis
auctoritate, qua in cathedra Basiliensi divina miseratione presidemus, cur?
dominici gregis pastorali sollicitudine previdere tenemur et antiquam eccle-
siarum institucionem in suc dignitatis integritate conscrvarc*) proponimus 6
et dispersa ad unitatis honorem revocare debeamus, tarnen si qua in pre-
sentia nostra iudiciario fine terminata fuerint et discussa in postcrum rata
et inconvulsa magis esse volumus. Igitur, dilectissimc in Christo fili T[heo-
derice] preposite sancti Albani in Basilca, tuis fratrunique tuorum iustis et
honestis peticionibus hilarem prebentes assensum capellam de Huningen, 10
que ecclcsie sancti Martini in territorio sancti Albani fundate filia esse cognos-
citur, tibi et omnibus posteris tuis prioribus sancti Albani auctoritate dei
et nostra confirmamus. Verum quia controversia inter prepositum maioris
ecclesie nostr? et priorem sancti Albani pro elcctione in eandem capellam
sacerdotis*) multociens orta est et in presentia nostra examinata, nos vero 15
Utes utriusque partis iudiciario atque legittimo fine decidimus statuentes, ut,
si quando ?cclesiam sancti Martini vacare contigerit, quicumque sacerdos a
priore sancti Albani electus et ab episcopo in eadem ecclesia fuerit investitus,
capellam ctiam in Huningen cum omnibus pertinentiis suis sine omni alieuius
person? inquietacione libere et pacifice possidcat et in ipsa loco pastoris 30
populo suo divina ministret et ecclesiastica exhibeat ofticia, salvo tarnen iure
matricis ecclesie cathedralis ac prepositi eiusdem, qui idcirco ius fundationis
in eadem capella non amittit Sed quoniam diutumitate temporum queque
notissima quandoque a memoria hominum elabuntur, nos ad maiorem veritatis
caucionem et evitand? deinceps dissensionis periculum presentem paginam 36
conscribi iussimus et sigilli nostri impressione communivimus, et ne quis
huius nostry sanctionem institutionis infirmarc vel contra sentire presumat
auctoritate dei et nostra interdicimus et sub ecclesiastice censur? et anathe-
matis vinculo omnimodis prohibemus.
(35. 30
Die Erben des Arckidiakon Diether verzichten auf ihre Ansprüche an
eine Liegenschaft an der Eisengasse, Eigentum der St. Maria Magdalena
Kapelle beim Münster. — //p j März / bis August ji.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift l, t (A). — Abschrift in
Wvrstisens Analecta p. ptj in der Universitätsbibliothek zu Basel (B). 36
Trouillat 2, J o n’ 20 nach B. — Hidber 2, +17 n“ 2661p.
Das (hängende) Siegel fehlt.
Notum sit omnibus deum timentibus tarn futuris quam presentibus,
quod venerabilis frater noster Dietherus archidiaconus in claustro*) nostro
64. ») von gleicher Hand über geschrieben. 40
65. #) u in clauHtro übergeschrieben.
Digitized by Google
45
cappellam quandam in hunore bcatc Marie Magdalene cdificavit et consc-
cratam a venerabili Heinrico Basiliensi episcopo territorio quodam, quod
est situm in vico qui vocatur Isingazza, per manum fratris sui Chunradi de
Chornmergit dotavit, quod quidam nomine Rvdolfus cum coniuge sua et filiis
6 suis censuaie adque iure hereditario possidendum suscepit tali condicione,
ut ipse singulis annis et heredes sui in festo bcate Marie Magdalene v
solidos sacerdoti eiusdem cappelle solverent. Postmodum vero heredes
memorati Dietheri prefatum Rvdolfum inquietare cypcrunt sub iure heredi-
tatis idem territorium ,tb co reposcentcs, veruntamen a discrctis viris vidclicet
10 Hugone de Rheno, Vlrico vicedomino, Wernero Argentinensi et fratre suo
Heinrico et aliis quampl uribus conmoniti ab incepta iniuria dcstitcrunt. Rursus
paucis annis evolutis veterem qucrelam renovaverunt, sed rursus per viros
discrctos edocti nichil se debere prorsus iuris habere in his que ccclesiis
racionabiliter conferuntur ab omni sc prorsus infcstacione veile desistere
15 ante altare sancte Marie multis astantibus conpromiserunt. Huius autem rei
testes sunt: Chünradus dccanus, Hartmannus cellerarius, Marquardus, Mar-
quardus, Heinricus camerarius, Gerardus, Hugo, Burchardus, Chönradus Dives
et reliqui fratres, laici quoque integre opinionis interfuerunt Hugo de Rheno,
Hugo de Uesunecga, Burchardus domine Betirshe maritus, Gisilbertus, Hugo
20 de Walchun, Wemerus de Riuulo et alii quamplures, in quorum presencia
res taliter acta proccssib Ut autem hec inviolabile firmitatis robur in per-
petuum obtineant, cartam presentem conscribi et sigilli nostri inpressione
conmuniri decrevimus. Si qua igitur secularis spiritalisvc persona hanc nostre
confirmacionis paginam temeritate aliqua violare aut irritam (acere voluerit,
25 honoris sui detrimentum paciatur adque in extremo vite sue examine ä
conmunione corporis et sanguinis domini nostri Iesu Christi districti iudicis
arbitrio aliena fiat Acta sunt autem hec anno dominicc incarnacionis MC
nonagesimo 111, indictione Xi, epacta XV, concurrente im.
66.
SO Papst Cölestin III. nimmt das Kloster Beimtnl in apostolischen Schutz
und bestätigt ihm den Besitzstand. Lateran 1194 März 14.
Original im Staatsarchiv zu Solothurn (A). — Abschrift in Vidimus
des bischöflichen Officials von Basel von 1442 April 16 im Staats-
archiv zu Basel, Karthause n ' 152 “ (B). — Übersetzung des 15. Jh. im
36 städtischen Urkundenbuch 4, 56 mit falschem Datum 1147 ebendort.
Neues Archiv 12, 411 nach A. — Sotothurner Wochenblatt 1824, S. 268.
— Hidber 2, 419 n" 267 j. — Jaffe-Löuienfeld 17080.
Die Bleibulle hängt an einer gelbbraunen geflochtenen Seidenschnur.
Der Text zeigt, mit Ausnahme der Unterschriften der Bischöfe, Pres-
40 byter und Diakone, keinen Wechsel der Hand oder der Tinte.
( Celestinus episcopus servus servorum dei dilectis filiis Gerungo abbati
ccclesie omnium sanctorum constructe in loco qui dicitur Beinuilrc eins-
Digitized by Google
46
que fratribus tarn presentibus quam futuris regulärem vitam professis in
perpetuum. $ Quotiens illud a nobis petitur quod religioni et honestati con-
venire dinoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis
congruum impertiri suffragium. Eapropter dilecti in domino filii vestris iustis
postulationibus dementer annuimus et prefatum omnium sanctorum monas-
terium, in quo divino mancipati estis obsequio, in proprictate nobilium
virorum Nokeri, Oudelardi, Burchardi, Oudalrici constructum et ab eisdem
beato Petro cum Omnibus suis pertinentiis pia devotione oblatum ad cxemplar
felicis recordationis Eugenii pape predecessoris nostri* sub eiusdem principis
apostolorum et apostolicc sedis protectione suscipimus et presentis scripti
privilegio communimus: statuentes, ut quascumque posscssiones quecumque
bona eadem ecclcsia in presentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum
conccssione pontificum, largitionc regum vel principum, oblationc iidclium
scu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque
successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus expri-
menda vocabutis: locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est cum Omnibus
pertinentiis suis, Liela, Nugerol et capellam eiusdem ville cum omnibus
mancipiis suis, Setven et capellam eiusdem ville cum omnibus pertinentiis
suis, Grindiln et ius quod habetis in capella eiusdem ville,") Mulhein, Hel-
giswilre et omnem decimationem infra rupem quam incole Eamartsflum vo-
cant, Morsbach, Blachwen, Ramohvire, Hufehen, Brunkehen, Mezherlon, Luo-
doldistorf, l) Ouken, Biediertan, Buczhcrach, Hcrgeswilc, Herkingin, Mumelis-
wile, Huoingen, Luopthurf, Lulwile, Roud[?]munt, Riede, Wilere, Buhse, Reches-
wendin, Cundoltingin, Boubinowe, Rauzelingin, Hurwile, Titeritun, Braswilerc,
Rigolswilre, Luiwilre, Buoron, Diekon, Liedirwilre, Lubesingin, Baldewile,
Eptinwin, Selboldisberch, Rectidinberch, Ederswilre, Huhostetten, l.uozela,
Nurckon, Briselake, Rinake, Zinwigen, Bcrmeswile, Wikesowe, Hunegin,
Nunnengen, Slicgin, Chuowis. Sane novalium vestrorum que propriis mani-
bus aut sumptibus colitis sive de nutrimentis animalium vestrorum nullus a
vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Cum autem generale inter-
dictum terre fuerit, liceat vobis clausis ianuis, exelusis excommunicatis et
interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce divina officia celebrare.
Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicaruin, ordi-
nationes monachorum sive clericorum qui ad sacros ordines fuerint promo-
vendi a dioccsano suscipietis episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam
atque comunionem apostolice sedis liabuerit et ea gratis et absque pravitate
aliqua vobis voluerit exhibere; alioquin quemeumque malueritis adcatis an-
tistitem') gratiam atque comunionem apostolice sedis habent£m, qui nostra
fultus auctoritate quod postulatur impendat Sepulturam preterea ipsius
loci liberam esse dccernimus, ut corum devotioni et extreme voluntati qui
se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excomunicati vel interdicti sint, nullus
obsistat salva tarnen iustitia illarum ccclesiarum a quibus mortuorum Cor-
pora assumuntur. Libertates quoque et immunitates antiquas et rationabiles
5
10
15
20
25
30
35
40
$5. a) v ch et bis ville auf Rasur. b) r aus f korrigiert,
auf Rasur.
c) vom quemeumque bis antistitem
45
Digitized by Google
47
consuetudincs monastcrii vestri hactenus observatas ratas habemus ct eas
pcrpctuis temporibus illibatas manere censemus. Obeunte vero te nunc eius-
dem loci abbatc vel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet sub-
reptionis astutia seu violentia preponatur nisi quera fratres comuni conscnsu
5 vel maior pars consilii sanioris sccundum dci timorcm ct beati Benedicti
regulam providerint eligendum. Ad inditium autem percepte huius a Romana
ecclesia libertatis et quod locus ipse iuris beati Petri sit a prefatis nobilibus
viris apostolice sedi sub unius aurei censu oblatus, bizantium unum nobis
nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Dcccmimus ergo ut nulli
10 omnino hominum liceat prefatura monasterium teraere perturbare aut eius
possessiones auferre vel ablatas retinere minuere seu quibuslibct vexationibus
fa[ti]gare, sed omnia integra conscrventur eorum pro quorum gubernatione
ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis aposto-
lice auctoritatc et in suprad(ic]tis ccclesiis dioccsani cpiscopo canonica iustitia.
15 Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre consti-
tutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit secundo ter-
tiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis
honorisque sui dignitate carcat reamque sc divino iuditio existere de per-
pctrata iniquitatc cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et
20 domini redemptoris nostri Tesu Christi alicna fiat atque in extremo examine
districte ultioni subiaceat. Cunctis autem cidem loco sua iura servantibus
sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis
percipiant et apud districtum iudicem prcmia eteme pacis inveniant, Amen.
Amen. Amen.
25 (R.) Ego Celestinus catholice ecclesie episcopus ss. (M.)
t Ego Albinus Albanensis episcopus ss.
t Ego Octavianus Hostiensis et Velletrensis episcopus ss.d)
t Ego Iohannes Prcnestinus episcopus ss.
t Ego Petrus Por[tujensis et sancte Rufine episcopus ss.
30 t Ego Pandulfus basilicae XII apostolorum presbyter cardinalis ss.
t Ego Petrus tituli sancte Cecilie presbyter cardinalis ss.
f Ego Iohannes tituli sancti Stephani in Celio monte presbyter car-
dinalis ss.
+ Ego Centius tituli sancti I.aurentii in I.ucina presbyter cardinalis ss.
35 t Ego Iohannes tituli sancte I’risce presbyter cardinalis ss.
f Ego Gregorius sancte Marie in Porticu diaconus cardinalis ss.
•f Ego Gregorius sancte Marie in Aquiro diaconus cardinalis ss.
f Ego Gregorius sancti Georgii ad velum aurcum diaconus cardinalis ss.
t Ego Bobo sancti Theodori diaconus cardinalis ss.
40 t Ego Cencius sancte Lucie in Orthea diaconus cardinalis ss.
Dat. Latcrani per manum Egidii sancti Nicolai in carcere Tulliano
diaconi cardinalis, ll id. martii, indictione duodecima, incamationis dominice
anno MCXClll, pontificatus vero donni*) Celestini pape tercii anno tertio.
60. d) Dielt ganze Unter sehrif t an/ Katar. e) eiet
Digitized by Google
48
67.
Papst Cölestin III. bestätigt dem Kloster Lützel den. Besitzstand, dar-
unter domum in civitate Basilea cum vineis suis de Altinguen.
Rom 1194 Juni 8.
Trouillat l, 423 >1“ 277 nach dem ehemals in seinem Besitze gesessenen 5
Original. — Hidber 2, 423 n" 2677. — Jajffe-l.cr.venfeld 17/20.
68.
Papst Cölestin III. nimmt das Kloster St. Alban in apostolischen Schutz
und bestätigt ihm den Besitzstand. Lateran 1/146 Februar 20.
Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Alban n“ 10 (A). — Abschrift jo
im Vidimus des bischöflichen Officials von 1333 Mai 4. St. Alban
n" 48 (B). — Abschrift des 13. 7h. im Codex Pfister St. Alban R.
fol. 3" n ' 3 mit IX kl. Iß'). — Regest in der Registratur von z6oo
St. Alban /.. p. / 7; sämtlich ebendort.
Schöpflin Alsatia 1 , 302 n“ 336 irrig zu t/43 nach B' (unvollständig) 15
= Trouillat /, 433 n“ 282. — Boos S. 14 tf 32 (Auszug). — Hidber 2,
427 «" 2683. — jaffe-L'&tvenfeld 17331.
Text, Rota (mit Ausnahme des Randkreuzes), Unterschrift (mit Aus-
nahme des H), Monogramm und Datumzeile sind -von derselben Hand
geschrieben. Die Unterschriften der Kardinale zeigen jede für sich be- 20
sondere Schrift.
Die Butte hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Verfasst unter Benützung der Bülte Eugens HL vom 20. Dezember 1147
(s. oben n * 31).
jj Celestinus cpiscopus servus servorum dei dilcctis filiis Theodorico 25
preposito ecclesie sancti Albani in territorio Basiliensi constructe eiusque
fratribus tarn presentibus quam futuris regulärem vitam professis in perpe-
tuum. i Quociens a nobis petitur, quod religioni et honestati convenire dino-
scitur, animo nos decet libenti concedere et iusta petentium desideriis apo-
stolicum patroeinium impertiri. Eapropter dilccti in domino filii vestris 30
iustis postuiationibus clementer annuimus et prefatam ecclcsiam sancti Albani
in qua divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione
suscipimus et presentis scripti privilegio communimus inprimis siquidem
statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum deum et beati Benedicti regu-
lam in eadem ecclcsia institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus 35
inviolabiliter observetur. Preterea quascumque possessiones quccumquc bona
eadem ecclesia impresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum con-
cessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium scu
aliis iustis modis deo propitio poterit adipisci , firma vobis vestrisque suc-
Digitized by Google
49
ccssoribus et illibata pcrmancant. In quibus hec propriis duximus expri-
mcnda vocabulis: locum ipsum in quo prefata ecclesia sita est cum omnibus
pertinentiis suis, in clvitate ipsa Basiliensi cccicsia* vtncti Alhani rt sancti Martini «icut
fiuviut Birsicus dctcrminat, ecclcaiam de Huzrcnzheim cum appenditiis suis et omni iure SUO,
5 iua quod habetis in ecclesia de vilia que dicitur Kemhez et medietatem ville cum suis appen*
ditiis, ecclcsiam de Hagendors, in vilia que dicitur inferior Basilca ecdesiam cum suis appenditits,
et predium in cadcm vilia, ecctesiam et villam de Appenwilre cum earum pertinentiis,
lmrrach cum ecclesia et omnibus suis appenditiis um in vineis quam in agris pratis et silvis,
ecdesiam de Höningen cum suis appenditiis, ecdesiam de Candro cum suis appen-
10 ditiis, ecdesiam de Anscuzzingen CUI11 suis appenditiis, silvam que sita est iuxta sanctum
Albanern molendina in ripa Birse cum pratis adiacenlibus, tres partes *) decimarum in vilia
que dicitur Hvningen ita tarnen, quod sacerdos ciusdem ville et sancti Martini
debet rccipere quartam partem, Rinwilar , l.eidinchouen, Habecbcnsheim, Guzwilre,
Sirence, in viila que dicitur Westablda curtem unatn cum vineis, Yfheim, Morswilre, Kamespach,
1fr Micbilnbacb, Obcruilre, Brateiio, Gelterchingen, Liumum, ilolusteim, Metten, Bladoideshein, Bin*
ningen, Macbstat, Olingen cum omnibus suis appenditiis. Possessiones Clianl et bona illa,
que bone memorie Burchardus Basiliensis episcopus ecclesie vestre concessit
et scripti sui mttnimine confirmavit, vobis nichilominus presentis privilegii
pagina conlirmamus. Liccat quoque vobis clericos vel laicos liberos et ab-
20 solutos e secttlo fugientes ad conversionem rccipere et eos absque contra-
dictione aliqua retinerc. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum
post factam in monasterio vestro professionem fas sit absqtte prepositi sui
licentia nisi arctioris religionis obtentu de eodem loco discedcrc, disccdentcm
vero absque communi litterarum cautione nulius audeat retinere. Ad hec
25 auctoritate apostolica districtius inhibemus. ne quis in vos vel ecclesias
vestras cxcommunicationis vel interdicti sententiam absque manifcsta et
rationabili causa promulgare seu vos novis et indebitis exactionibus fatigare
presumat Cum autem generale interdictum terre fuerit, licitum vobis sit
clausis ianuis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis,
30 submissa voce divina ofücia celcbrarc. Sepulturam pretcrea ciusdcm loci
liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati qui se
illic sepeliri deliberaverint, nisi forte cxcommunicati vel interdicti sint, nulius
obsistat; salva tarnen iusticia illarttm ecclcsiarum a qttibus mortuorum corpora
assumuntur. Preterea libertates et immunitates, nec non antiquas et rationabiles
35 consuetudines vobis et ecclesie vestre concessas et hactcnus approbatas vo-
bis auctoritate apostolica confirmamus. Decernimus ergo, ut nulli omnino
hominum liccat prefatam ccclesiam vestram temere perturbarc aut cius pos-
scssiones auferre vel ablatas retinere minuere seu quibuslibet vexationibus
fatigare, sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac
40 sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis aposto-
lice auctoritate et diocesani episcopi canonica iusticia et Cluniacensis mo-
nasterii debita reverentia. Si qua igitur in futurum ccclcsiastica secularisve
persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire
68- a) tre» un^ das Sihtuss-% van partes mit dunklerer Tinte an/ Rasur naehgetragen.
L'r Kundenbuch der Stadt Base!. I. 7
Digitized by Google
50
temptaverit, secundo terciove comraonita, nisi reatuni suura congrua satis-
factione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate rcamque se
divino iudicio cxistere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo
corpore et sanguine dei et domini rcdcmptoris nostri Iesu Christi aliena
fiat atque in extremo examine divine ultioni subiaccat. Cunctis autem eidcm &
loco sua iura scrvantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et
hic fructum bonc actionis pcrcipiant ed apud districtum iudicem premia
cteme pacis inveniant. | Amen. Amen. Amen, g
(R.) Ego Celestinus catholice ecclesie episcopus ss. (M.)
t Ego Albinus Albanensis episcopus ss. 10
t Ego Octavianus Hostiensis et Velletrensis episcopus ss.
f Ego l’etrus I’ortuensis et sancte Rufinc episcopus ss.
+ Ego l’andulfus basilice Xll apostolorum presbyter cardinalis ss.
t Ego Melior sanctorum Iohannis et Pauli presbyter cardinalis tituli
Pamachii ss. 15
t Ego Iordanus presbyter cardinalis sancte Pudentiane11) tituli Pastoris ss.
t Ego Iohanncs tituli sancti Clcmcntis cardinalis Vitcrbiensis et Tus-
canensis episcopus ss.
t Ego Hugo presbyter cardinalis sancti Martini tituli Equitii ss.
f Ego Cinthius tituli sancti Laurentii in I.ucina presbyter cardinalis ss. 20
f Ego Soffredus tituli sancte Praxedis presbyter cardinalis ss.
t Ego Eidfantius] tituli sancti Marcelli presbyter cardinalis ss.
f Ego Iohanncs tituli sancte Priscc presbyter cardinalis ss.
t Ego Gratianus sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinalis ss.
t Ego Gerardus sancti Adriani diaconus cardinalis ss. 25
t Ego Gregorius sancte Marie in porticu diaconus cardinalis ss.
t Ego Gregorius sancte Marie in Aquiro diaconus cardinalis ss.
t Ego Gregorius sancti Georgii ad velum aureum diaconus cardinalis ss.
f Ego I-otarius sanctorum Scrgii et Bachi diaconus cardinalis ss.
t Ego Nicolaus sancte Marie in Cosmidin diaconus cardinalis ss. 30
t Ego Bobo sancti Thcodori diaconus cardinalis ss.
Dat. I.aterani, per manum Centii sancte Lucie in Orthea diaconi car-
dinalis domini pape camerarii, X kl. martii, indictione XI1II*, incarnationis
dominice anno ]&(?£ CV“, pontiheatus vero domni g Cclestini g pape 111
anno quinto. 35
65).
Papst Cölestin III. bestätigt dem Stift St. Leonhard den Besitz der
Kirchen Stetten und Wintersingen. Lateran 1196 Mai 8.
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fot. 4" im Staatsarchiv
su Basel (II). Regest im weissen Buch von 1 500 St. Leonhard D. fol. 40
68. b) I'udeniane A,
Digitized by Google
51
2i6, ebendort, mit der Bemerkung: haec littera non reperitur inter litteras
sed in libro pergameno littcrarum fol. 5.
Trouillat ^2, 32 «" 2 nach B; hier ist auf Zeile 18 dat statt datum zu
lesen. — Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 10, 4.09. —
5 Regesten : Boos S. 15 n‘ 33. — Hidber 2, 43s n‘ 2699. — Jaffe-I.öwen-
feld 17373.
70.
Bischof Lutold von Basel übergiebl dem Stift St. Ursilz den Zehnten
in dortiger Stadt. Münster im Granfeld 1200 — —
10 Unter den Zeugen: Cuonradus plebanus sancti Petri in Basilea.
Trouillat 1, 440 n “ 286 nach einer Abschrift im bischöflichen Archiv
zu Pruntrut. — Hidber 2, 467 »" 2769.
71.
Schiedsspruch stoischen Gisela, des Eberhard Fassbind Ehefrau, und
15 ihrer Schwiegertochter Meehti/d über den Besitz des Hauses zum
Löwen an der Eisengasse. — 1202 Mai —
Original im Staatsarchiv su Basel, Domstift I 3 (A). — Abschrift der
Reihe der Schiedsleute durch Wurstisen in seinen analecta p. 310 in
der Universitätsbibliothek su Basel.
SO Auf der Rückseite ist von einer Hand des 13. Jh. geschrieben : super
censu unius ame vini de domo zum Löwen uff Isengassen, credo quod
pertineat dormentario.
Das (an Pergamentstreifen hängende) Siegel fehlt.
Notum esse volumus tarn futuris quam presentibus, quod Ebirhardus
25 cognomine Uazpindo et uxor eius Gisela filio suo Burchardo sponsam de
Bellinchon Mehtildim nomine filiam Heinrici accipientes domum quandam
quoad viverent sponso et sponse possidendam contulerunt, domum quoque
aliam in platea que dicitur Isingazza sitam cognomine ad I.eonem ex sponse
ac patris eius peccunia videlicet Septuaginta libris conparantes, eam a maioris
30 ecclesie canonicis pro ama vini annuatim reddenda receperunt hoc pacto,
quod si sponsus B[urchardus] prior decederet sponse Mehtildi domum emp-
ticiam dare vendere alienare licerct Mortuo vero post B[urchardo] et lite
inter socrum Gisilam et nurum Mehtildim orta, socru quidem asserente ac
super hoc litteras sue assertionis seriem continentes ab episcopo et canonicis
35 inpetratas in medium proferente, nurum nichii proprietatis nisi quoad viveret
in cmpticia domo habere,*) nurus ob hoc in ius vocata socrus assercioncm
falsam probare contendebat, sed tandem fide data et accepta, facta trans-
71. a) habente A.
Digitized by Google
52
actione, lis inter eas diu habita coram his iudicibus Hugonc advocato cog-
nomine Monacho et Hugone sculteto cognomine Flecha per hos mediatores
scilicet Burchardum Vicedominum, Heinricum de Straburc et utrumque de
Rheno Wernerum, de Titinshein Heinricum, de Sliengin Wemerum, came-
rarium Chvnradum, de Rinueldin Dietricum, preconem Wernerum et in curti 5
de Rinuldin Echihardum, de Nollingin Echibardum et alios quam plures viros
approbatos hoc modo est dirempta: nam eorum iussu et consilio nurus domum
ad sue vite fincm sibi collatam socrui littcras sue assercionis osten sas prius
sc perdidisse requirentibus eas protcstanti resignavit, socrus autem G[iselaj
vice versa iuri suo quod in cmpticia domo habere videbatur publice abre- 10
nunciavit, quam iam dictam domum ipsa Mehtildis canonicis ecclesie maioris
resignatam ac denuo receptam sibi ac sua marito Chvnrado eiusque duobus
fratribus salvo utriusque partis iure indiferenter conferendo appropriavit, Acta
sunt autem hec anno dominice incarnacionis MCCII, mense rnaio.
72. 15
Bischof Lütold von Basel bestätigt dem Stift St. Leonhard Rechte und
Besitzstand, insbesondere den Kirchensatz und die bischöfliche Zehnt-
quart zu Stetten. — 1203 — —
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n" J (A). — Abschrift
von 1293 "n Cartular St. Leonhard H. fei. 4 (B), ebendort. — Abschrift 20
Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fot. 1S7” in der Universitäts-
bibliothek zu Basel CB1). — Regesten im weissen Buch von 1300 St. Leon-
hard D. fot. 201 und 216 im Staatsarchiv zu Basel.
TrouiUat 2, 33 n" 22 nach B. Hier ist zu lesen :
S. 33 Z. / } quecunquc statt quiequid. 26
Z. 22 sanccimus statt sancimus.
Z. 24 Bertholdi statt Bcrchtoldi.
Z. 27 quem statt quam.
S. 34 Z. 10 conmunione statt communionc.
Z. IJ facta statt acta. 30
An roten Seidenfäden hängt das Siegel des Bischofs: LVTOLDVS .
DEI . GRATIA . BASIE . El’ISCOPVS. - 5. Abbildung n’
73.
Bischof Lütold von Basel bestätigt dem Stift St. Leonhard den Besitz
der bischöflichen Zehntquart in Stetten. 35
— 1206 September 24 bis Dezember 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard «' 4 (A). — Abschrift
von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fol. 4 (B), ebendort. — Regesten
im weissen Buch von 1300 St. Leonhard D. fol. 201 und 216 ebendort.
TrouiUat 2, 34 n“ 23 nach B. Hier ist zu lesen : 40
Digitized by Google
53
5. 34 Z. 35 etiam statt et
•S'. 33 Z. 6 aliam statt alteram.
Z. io serventur statt sistentur.
5. 33 Z. ii und 12 datum ausgeschrieben und Indictione x.
5 Das Siege/ des Bischofs hangt an einem Pergamentstreifen : LVTOLD .
DEI . GR . . . ASILIEN — -S'. Abbildung n- 4.
74.
Werner zu Rhein vergabt Güter an das Domstift, welche das
Johamiilerhaus zu Lehen erhält. — 1206 — —
10 Regest in der Zinsregistratur der Präsenz des 13. 7h. Domstift II-.
fol. 94 im Staatsarchiv zu Basel.
Litera data anno domini Snxvl sub sigillis domus sancti Iohannis Basi-
liensis), episcopi et capituli Rasiliensis, quod quidern Wernherus de Reno dona-
vit certa sua bona in litera expressa ecclcsie Basiliensi et statucns, quod fratres
15 domus prenotate reciperent ipsa bona in feudum ab ecclesia Basiliensi et de
eis solverent singulis annis anniversaria.
75.
Graf Rudolf von Thierstein verkauft sein Gut zu Roggenburg und
Kiffis an die Kirche Klein-Lützel. — 1207 Februar 11.
20 Abschrift im Vidimus des Grafen Rudolf von Thierstein von 1233
September 3 im Staatsarchiv zu Basel, st. Urk. n" 32 (B). — Abschrift
von 1293 im Cartular St. Leonhard H. fol. 3 >1“ 17 (B1). — Abschrift
von 1293 von dem Vidimus daselbst fol. 6 n" 20 ( C) — Regesten im
1 vcisscn Buch von 1300 St. Leonhard D. fol. 203 und 220, sämtlich
35 ebendort.
Trouillat 2, 33 «* 24 nach B'.
7Ü.
Vergleich des Bischofs Lülo/d von Basel mit dem Abt Arnold von
Murbach über die Zehntquart der zu Murbach gehörenden Kirchen.
30 — 1207
Unter den Zeugen: Rudolfus Divcs de Basilea.
Abschrift des 13. Jh. im Codex diplomaticus ecc/esie Basiliensis fol. 37
im Staatsarchiv zu Bern (B).
Trouillat I, 431 n ’ 279 nach B. — Schöpf in A/satia 1, 301 n" 334.
Digitized by Google
54
77.
Bischof Liitold von Basel bestätigt den zwischen den Klöstern AUkirch
und Bellelay über das Kloster Grandgotird ergangenen Schiedsspruch.
— 1208 März 12.
Unter den Schiedsrichtern : Thiedricum prepositum et Henricum mo- f,
nachum sancti Albani.
Trouillat 1, 446 n“ 292.
7a
Graf Rudolf von Thierstein vergabt den Zehnten zu Mettenberg an
Klein-Lützel. — 1208 August 8. 10
Deutsche Übersetzung im Vidimus des bischöflichen Officials von Basel
vom 20. Oktober 1488 im Staatsarchiv zu Basel, Klein-Lützel n‘ 25.
Rüdolff graff von ThieVstein allen diser brieffen ansehern oder hörern
heill und deren so hernach volgen erkantnis. Kunt sie allen den so not ist
ze wissen, daz nochdera Bercthold unser Schaffner der eher von uns zu lehen 15
den zehenden inn dem berg genannt Mettenberg besesse denselben inn unser
hende fry und williglichen uffgeben hat doch also, daz wir denselben der
kilchen sanct Marien zu kleinen Lützel vergabten und inn dieselb kilch alles
unnser recht übergeben, daz wir ouch gethan haben und hiemit geton mit
verwilligung unsers brüders Simons und unsers suns Vlrichs frilichen bekennen, 20
inn welichs zehendens widergeltnis der genannt Bertold sin guter gelegen inn
dem dorff Heymenriet, so yegliches iars acht vcrnzall beyderley korns be-
zalen, uns und inn unser hend williglichen gegeben übergeben und vergabt,
sunder frilichen uffgeben hat. Wir habent aber im dieselben guter mit lehens-
recht an stat und nammen dess vorgenanten zehenden wider gelihen und hie- 25
mit verlihen haben bekennen mit erbrecht zu besitzende. Zii söllicher ge-
schieht erschinung ist diser brieff mit anhenckung unsers ingesigels bevistnet
Geben inn dem ior dess herrn tusent zweyhundert und acht iar, uff fritag
vor sant Laurencien dess marterers tag.
79. 30
Abt K\onrad\ von Lützel und Propst M. von St. Leonhard in Basel
schlichten den Streit des Stifts Beromünster und des Grafen H\ermann\
von Froburg über den Kirchensalz zu Auggen. — 1208
Neugart Codex diptomaticus Alemannia 2, /2J »' 8p J.
Digitized by Google
55
80.
Abt und Kapitel des Klosters Murbach leihen dem Kloster Lützel eine
vom Ritter Hugo zu Rhein von Basel au/gegebene Hube zu Atten-
schweiler. — /z/o (bis Oktober j).
5 Original im Besirksarehiv des Ober-Elsass zu Kalmar, Lützel »' rzfiy (A).
An Schnüren hängen zwei Sieget:
i. f ARNOI.DVS . DEI . GRATIA . MVRBACENSIS . ABBAS.
z. f SIGILLV CEN.
| In nomine sancte et individue trinitatis. § Quia solet temporis diu-
10 tumitas rerum gestarum mcmoriam abolere, ideo ego Amoldus abbas Mor-
baccnsis presenti scripto notum facio presentibus et futuris, quod Hugo miles
ßasiliensis dictus de Rcno hübam unam, quam apud Atemeswilre in bene-
ficitim a nobis tenebat, in manum nostram publice resignavit apud villam
Bercholz in sollempni placito, quod vulgo dicitur dincb, ubi multi tarn mi-
15 nisteriales nostri quam alii convenerant, ca videlicet conditione prefixa, ut
eamdcm hübam fratribus Lucelensis cenobii sub annuo censu perpctuo tenen-
dam concederemus. Quod et fecimus conmuni tocius capituli nostri necnon
et ministerialium ecclesie nostre consilio, presente et rogantc ipso Hugone
sed et Conrado fratre ipsius qui ei, si absque tilio decederet, in illud bene-
20 ficium successurus erat, presente ibidem et illud ius successionis, quod ipse
tantum sibi nulli autem heredi suo a nobis acceperat, expresse vocis officio
et ita ut fieri solet penitus rcsignantc. Pro qua re iam dicti fratres Luce-
lenses nobis quidem et consilio nostro sex marchas argenti, ipsi vero Hugoni
quindecim appenderunt. Census autem hic est quem idem fratres absque
25 omni alia cxactione ecclesie nostre pro eodem bcneficio redderc tenentur:
singulis videlicet annis decem casei quorum quilibet quatuor valeat denarios
Basilienses in festo beati Iohannis baptiste apud Morbachum a predictis
fratribus persolvendi. Acta sunt hec anno ab incarnatione domini millcsimo
ducentesimo decimo, regnante domino Ottone imperatore anno imperii eius
30 primo. Horum omnium testes hi sunt: de fratribus ecclesie nostre Amoldus
cellerarius, Conradus custos, Conradus de Hongerseim, Gerungus spitalarius,
Vlricus Sucuus, Wemerus, lohanncs Felicitas, Vlricus plebanus, de ministeriali-
bus vero et aliis Rudegerus de Hvfol, Bemerus plebanus de Gebewilre et Lut-
fridus frater eius, Henricus cognominato Holzapphel de eadem vilta, Ruderus
36 de Condolseim et Dithemar frater eius, Dithelmus de Bercholz iunior, Ro-
dolfus de Brine et Otto frater eius, Wecil de Wincenhei[m], Fridricus de
Masmunstere, Henricus Steinlin de Blathseim, et alii quam plurcs. Et quia
nil fere stabilius esse debet quam illa beneficia, que ab una ecclesia alteri
conferuntur, presentem paginam tarn sigilli nostri quam sigilli capituli nostri
10 impressione conmunire curavimus, quatinus hoc factum nostrum semper
dcinceps firmum et inconvulsum permaneat.
Digitized by Google
5fi
81.
Bischof Lülo/d von Basel beurkundet die Rechte und Freiheiten des
Stiftes St. Ursitz. St. Ursits 1210 —
Unter den Zeugen: Otto prepositus ecclesie sancti Leonhardi in Basilca.
Trouillat 1, 451 n“ 296, nach dem Original im bischöflichen Archiv zu 5
Pruntrut.
82.
Bischof Lütold von Basel schlichtet den Streit zwischen Heinrich, Abt
von Beinwil und Rudolf, Grafen von Thierstein, in betreff ihrer
Eigenleute. Basel 1212 10
Unter den Zeugen: Otto prepositus sancti Leonardi.
Abschrift im Vidimus von 1229 im bischöflichen Archiv zu Pruntrut (B).
— Abschrift von B im Vidimus des bischöflichen Offlcia/s von rj2f
Mai 6 im Staatsarchiv zu Solothurn, Abteilung Beinwil (C).
Trouillat /. 460 tr’ jor ohne Datum nach B. — Herrgott genealogia 15
2, 21 5 n " 266 ohne Zeugen. — Solothumer Wochenblatt 1824 S. 276.
83.
Bischof Lütold von Basel bestimmt die Verteilung der Geldsumme,
welche ihm Graf Rudolf für die Voglei schuldet.
— 1212 Dezember 25 bis I2i_ ? Juni 6. 20
Original bis ijSS im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv zu
Basel, st. Urk. «' ; (A). — Abschrift des Basilius Amerbach in den
chartce Amerbachiamc A. fot. 482 in der Universitätsbibliothek zu
Basel (B).
Ochs 1, 28 o = Trouillat 1 , 463 n‘ JO). — Regesten: Zeitschrift für 25
die Geschichte des Ober-Rheins 4, 221 . — Rochhols 27 n’ 4 5.
An Pergamentstreifen hängen zwei Siegel:
1. Bischof Lütold. S. Abbildung n" j.
2. Domkapitel (zerbrochen).
Lvtoldus dei gracia Basilicnsis episcopus universis Christi fidelibus, ad 80
quos presentes littere pervenerint, rei gestc noticiam. Sciant presentes et
postcri, quod nos pecuniam subscriptam a comite Rüdolfo pro advocacia
Basiliensi nobis vel, si nos interim decedere contingat, successori nostro
debitam irrevocabiliter persolvi constituimus sub hac forma: decem marcas
capitulo maioris ecclesie dari decrcvimus ad emendum allodium, quod descr- 85
viat fratribus in die anniversarii nostri, item viginti marcas ad reconpensa-
cionem aurei calicis quem in neccssitate cpiscopatus nostri expendimus, item
Digitized by Google
67
sex marcas ad redimenda pignora videlicet anulum pontificalem ct pannum
sericum a villico iudeo, Volcmaro de Stege quinque marcas, Bcrcholdo mo-
netario 1111“', Epponi carnifici utiam , Vlrico de Wilen tres marcas, Vullario
quinque marcas, Waltero celerario tres, filiabus Hessonis dccem marcas.
5 Ne igitur presens factum nostmm quisquam successorum nostrorum possit
aliquatenus retractare, presenti pagine id conmisimus, quam fecimus sigilli
nostri et capituli munimine roborari. Et quoniam pecuniam nominatam in
usus episcopatus nostri expendimus, dignum est et rationi conscntaneum,
quod, si contingat nos medio tempore viam ingredi universe carnis, successor
10 noster predictam pecuniam sine contradictione persolvat. Acta sunt hec
anno domini MCCXl/l.
84.
Die Domkirche Basel leiht dem Ritter Konrad von Eptingen ein Lehen
zu Diegten. — 1212 Dezember 25 bis 121J Juni 6.
15 Unter Jen Zeugen: Petrus institor, Bcrtoldus Obolus, Henricus de Tyet-
henshein, Marcuardus faber.
Abschrift des /J. Jh. mit Weglassung der Zeugenreihe im Codex diplo-
maticus eeclesice Basiliensis fol. 47" im Staatsarchiv zu Bern (B). —
Abschriften des />. Jh. im Lehenbuch des Bistums Basel fol. 95 in der
20 Hof- und Landesbibliothek zu Karlsruhe (B') und im altadeligen liehen
buch des Bistums Basel fol. 76'' im Staatsarchiv zu Bern (Bt).
Trouillat /, 764 «■’ J04.
85.
Bischof Lütold von Basel thut kund, dass Ritter Rudolf, Sohn Lut-
25 frieds von Pfirt, die ihm verliehene Vogtei von Metzer len dem Grafen
Rudolf von Thier stein und dieser sie ihm , dem Bischof , auf ge-
geben habe. Basel 1217 März —
Unter den Zeugen: Vivianus capellanus.
Acta sunt hec in claustro sancti Albani.
30 Abschrift des 13. Jh. in Lehenbuch des Bistums Basel fol. t f in der
Hof- und Landesbibliothek zu Karlsruhe (B). — Abschrift des 15. Jh.
im altadeligen Lehenbuch des Bistums Basel fol trv im Staatsarchiv
zu Bern (Bl).
Trouillat 1, 462 n° J02 nach BK
Urkundenbuch der Stadt Haael.
8
Digitized by Google
58
86.
Bischof Konrad von Konstanz bestätigt Burchard dein Kirehherm
in Kirchen das alleinige Patronatsreeht der drei Kirchen Eitneldingen,
Markt und Kirchen. — 1215 November 27.
Original im Staatsarchiv zu Iiaset, St. Peter n° / (A). — Abschrift aus 5
dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 2IV n° 22, eben-
dort (B). — Abschrift des Basilius Amerbach in den charter Amer-
bachiance C. p. 22$ in der Universitätsbibliothek su Basel (Bl).
Schöpf in historia Zaringo-Badensis y, tjp n“ 75 nach A. — Regesten :
Geschichtsfreund 4, t6l >1° 9. — l.adewig 1291 [dessen Angabe, dass 10
ein Original im Generallandesarchiv su Karlsruhe liege, unrichtig ist].
An roten und gelben Seidenfäden hängt das zerbrochene Siegel des
Bischofs.
Neben A liegt eine zweite Ausfertigung dieser Urkunde vor , gleich-
lautend bis auf den Mangel des Satzes acta sunt u. s. w., und versehen 15
mit demselben, jedoch hier an einer Schnur hangenden Siege! : f CVN-
RAD VS . DK1 . GRA . CONSTANTIENSIS . EPC . (im Staatsarchiv su
Basel, St. Peter f ; Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular
St. Peter II. fol. 20 n" 19). Dieses Stück unterscheidet sich von dem
mit grosser Sorgfalt ausgeführten A durch die unregelmässige, nicht 20
geradlinige Form des Pergamentes, durch den Mangel jeder Linierung,
durch die Hand des Schreibers und die unverkennbar currente, ja sorg-
lose Art des Schreibens. Diese Umstände, verbunden mit dem Mangel
der Datierung , lassen das Stück als Concept zu A erscheinen. Dass
es dem Schreiber von A unmittelbar als Vorlage diente, ergiebt sich 25
aus der genauen Nachbildung der in if in den Horten Belliz und
Straze angewendeten ganz ungewöhnlichen Form des 7. in A bei Straze
(Z. 17), während bei ßellez (Z. 12) die übliche Form gewählt ist.
i f ist aber besiegelt und hat somit nachträglich eine dem Original A
gleichwertige Bedeutung erhalten. 30
jj In nomine sancte et individuc trinitatis. Ego Conradus “) cpiscopus
Constantiensis | Christi tidclibus b) presentibu.s et posteris salutem in domino.
Res in litigio posita in iudicium sepius dcducta, postquam iuris servato ordine
per diffinitivam sententiam tinem acceperit et sopita fuerit, nc itcrum forte
oblivione vel aliqua maliciosa temeritate parcium in litem resurgat, decens 35
est, ut veritas diiudicata scripto conmendetur et munimine sigillorum robo-
retur. Presentibus igitur et posteris plcnius innotescat, quod Burchardus')
minister de Kilhhein d) conditione über contra adversarios suos per multa ob-
tinuit iudicia ius patronatus in hiis tribus ecciesiis Kilhhein, d) Matir, Ein-
mvtingin') et hoc iure fundationis quosdam etiam cognatos suos Algotum 40
videlicct, qui secum ius habuit patronatus in ecciesiis dictis, et alios quos-
dam, qui sibi etiam patronatum in illis dictabant, per intcrccssionem pec-
86. *) Conradus Constantiensis cpiscopus j*. b) Ende der verlängerten Sehr i/t im j* — universii
Christi ftdelibus ff. c) Burcardus j*. d) Kilhhain j*. e) Einmotingin jh.
'Digilized by Google
59
cunic et patrimonii sui a iure patronatus, quod habebant vel habere vole-
bant, rcmovit et exclusit. Postmodum ad maiorcm facti sui et iusticie sue
roborationcm conparuit coram nobis in presentia multorum tarn clericorum
quam laicorum apud Heitirshein 'J plura nobis ibi exhibens instrumenta de
3 rc iudicata sibi loquentia, et quod quieta posscssione deberet gaudere iuris
patronatus ccclesiarum sepius dictarum fideliter affirmantia. Produxit ctiam
ibi quosdam senes viros satis, ut videbantur, honestos, qui iurati affirmabant
cum legittime possedis.se patronatum istarum ccclesiarum. Nos autem congnita
iusticia dicti B(urchardi) presentem paginam ad ipsius petitionem veritatem
10 et iusticiam suam continentem conscribi fecimus munimine nostri sigilli con-
signatam. Testes autem iusticie sue fucrunt: Hcnricus heinburge, *) Wern-
hcrus villicus de KUhhcin, h) Cvnradus Beiles,') presentes autem erant de
Brisacho et de Betbur k) decani, H. plebanus de Niuvvinburc, ') Vlricus") ple-
banus in Hertinchein,") Menncus”) camerarius et plebanus in Tegimovve,
15 Vvemherus plebanus in Vvolpach, Hugo miles de Amperingin,’’) Gotefridus s)
miles de Badin, Fridericus miles de Mvlnhein, ') Rvdolfus*) de Vvitilinkon,
Rvdolfus’) villicus de Straze et Baldiprehtus1) marschalcus ministeriales ecclesie
nostre et alii quam plures tarn clerici quam laici. Acta sunt hec anno ab
incamatione domini MCCXV , quinto kl. decembris.“)
»I 87.
Bischof Konrad von Konstanz, Propst Ulrich von Reichenau und
A. Canonicus von St. Stephan zu Konstanz entscheiden einen Streit
zwischen dem Kloster Salem und dem Leutpriester von Erbstetten.
Konstanz 1217 — —
25 Unter den Zeugen : Berhtoldus plebanus de Rieheim.
Wirtembergisches Urkundenbuch 3, 6 / n" S99 nach dem Original im
Generat-Landesarchiv zu Karlsruhe. — Codex diplomaticus Sa/emitanus
1, 143 n" tot. — Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 33, 14 3
n * tot. — f.adewig 1 301. — Vgl. jedoch auch Bertholdus plebanus de
30 Riethein zu 1215 im Wirtembergischen Urkundenbuch 3, 30 nJ 378.
8&
Johann Vitztum schenkt dem Stift St. Leonhard ein Haus unter Bulgen.
— 1217
Abschrift von 12(73 ,m Cartutar St. Leonhard H. fot. 7 v n“ 29 im Staats-
35 archiv zu Base t (B).
Trouil/at 2, 37 n“ 26 nach ß.
86- f) Haitirshain j*. g) Ilcinricas hainbarge j*. h) Kilhchain j*. i) Beilix j*. k) Miet-
bar^. I) Nivwinburc j*. m) Vvlricus j*. n) Hirtinhain j*. o) ilainricus j*. p) Ein-
parigin j*. q) G&tfridus j*. r) Mulnhain j*. s) Rfldolfus j K t) Baldiprechtu* j*.
40 u) Die Datumuile ftkit in et*.
Digitized by Google
60
85t.
Papst Hotwrius III. bestätigt die dem Stift St. Leonhard zu Basel vom
dortigen Bischof erteilte Befugnis geistlicher Amtshandlungen.
Rom 12 iS Mai 12.
Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. l.conhard n° f ( A). — Abschrift 5
von 1295 im Cartular St. Leonhard II. fot. f n“ 8 (B). — Regest im
weissen Buch von / 500 St. Leonhard D. fot. 228, beide ebendort.
Trouitlat 2, 56 n- 25 nach B. — liier ist zu lesen :
S. 57 Z. 2 possidet statt possidetis.
Z. 5 confectis statt conspcctis. 10
Z. 8 pueros statt parvos.
Kanzleivermerke auf dem Bug rechts : bj., oben in der Mitte p.
Die Bulle hangt an roten und gelben Seidenfäden.
ito.
Papst Honorius III. bestätigt dem Kloster St. Alban den Besitzstand, 15
insbesondere die Kirchen in Klein-Basel und in Lörrach.
Rom 1218 Mai 17.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban *" 12 (A). — Abschriften
im Vidimus des bischöflichen Officials von 1572 April 12 St. Alban
n’ 161 (II) und von 1572 April 27 St. Alban »' ttSj (B'). — Abschrift 20
des 15. Jh. im Codex Pfister St. Alban R. fol. 12 * n’ 14 (B1) und Ab-
schriften von B und B' ebendort fot. 57'' n“ 59 (C) und fot. 59* n‘ 40 *
(€'), sämtlich ebendort.
Trouillat 2, 58 n ' 27 nach C.
Kanzleivermerk auf dem Bug rechts: B. 25
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
91.
König Friedrich II. überträgt dem Bischof Heinrich von Basel das
neue dort aufgesetzte Ungeld, Ulm 12/8 September 12.
Original , bis 1588 im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv su 30
Basel , St. Urk. n° 4 (A). — Abschrift in der Urkunde Karls IV. vom
14 . September IJÖ6 ebendort geh. Reg. A. AA. (II). — Abschrift des
15. Jh. im bischöflichen Archiv zu Pruntrut (Bx ).
Archiv für Kunde österreichischer Geschichtsquellen 6, 126 n° 38 nach
A = Gallia christiana i$, Instrumenta 2/6 n* jj. — Trouillat 1, 474 $5
n° 314 nach Bl. Vgl. auch ebendort S. 7/ J. — Regesten in der Zeit -
schrift fiir die Geschichte des Ober-Rheins 4, 22/ und bei Gengier Codex
iuris municipalis I, /2p. — Böhmer-Ficker n* 94J.
Digitized by Google
61
Auf dem Bug rechts ist zu lesen : copiat. Vgl. die Bemerkung nur Ur-
kunde n“ ge.
Das zerbrochene Siege! hängt au Pergamentstreifen. S. H offner Tf. VT
n‘ 46, besser Kaiserurkunden in Abbildungen Lieferung Vf Itlatf rt und
5 Philippi Tf. Vtt n" I und 2.
Fr[idericu»] dei gratia Romanorum rex semper augustus et rex Sicilie
universis imperii tidclibus hoc scriptum inspecturis gratiam suam et omne
bonum. Presentis scripti testimonio ad noticiam prcsentium et mcmoriam
futurorum volumus indubitatum per\'enire, quod nos de innata nobis regia
10 bcnevolentia attcndentes devotionem dilecti principis nostri Heinrici Basi-
liensis episcopi atquc fidei ipsius quam circa nos gerit et imperium integri-
tatcm, novum theloncum, quod vulgo appellatur ungelt, in civitate Basiliensi
institutum de manu et largitione regia contulimus cpiscopo mcmorato vo-
lentes et omnino decernentes, quod ipse et sui successores habcant rccipiant
15 atque possideant theloncum itlud sive ungelt ad suos usus sine alicuius con-
tradictione. Ad huius rei evidentiam robur atque mcmoriam hoc scriptum
ei indulsimus sigillo maiestatis nostre conmunituni. Dat. apud Vlmam, pridie
idus septembr., anno domini millesimo CCXVlil, indictione septima.
92.
20 König Friedrich II. hebt auf Bitte des Bischofs Heinrich von Basel
und nach dem Reehtsspruch der Fürsten den Rat zu Basel auf und
widerruft das hierüber früher den Baslern gegebene Privileg.
Ulm 1218 September IJ.
Original, bis 1388 im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv zu
25 Basel, St. Urk. >:e j (A). — Abschrift aus dem lg. Jh. im Codex diplo-
maticus ecclesie Basiliensis fol. 29 im Staatsarchiv zu Bern (B). —
Abschrift in der Urkunde Karls IV. vom 4. September tj66 im Staats-
archiv zu Basel , geh. Reg. A. AA. (Bl). — Abschrift des / $. Jh. im
Ixhenbuch des Bistums Basel fol. 176'' in der Hof- und l.andesbiblio-
30 tkek zu Karlsruhe (B 1 ) — Abschrift im Vidimus von Rektor und
Regenten der Universität zu Preiburg i. B. und von Bürgermeister und
Rat dieser Stadt vom 2g. August 1587 ebenda, bischöfliches Archiv,
Urk. 65 (Bj. — Abschrift des 16. Jh., ebenda, bischöfliches Archiv I,
• — Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 71 in der
35 Universitätsbibliothek zu Basel (B‘).
Monumenta Hermanne, Leges 2, 22g nach A. — Troui/Iat 1, 47 5 //".;/>
nach B. — Herrgott genealogia 2, 226 n° 275 nach B. — Ochs /, 285
nach B'. — Huil/ard-Breholles I, 2, ggS = Gallia christiana lg,
instrumenta 216 n" 74. — Regesten : Zeitschrift für die Geschichte des
40 Ober-Rheins 4, 221. — Gengier, Codex iuris municipa/is I, Igo. —
Neugart episcopatus Constantiensis 2, 186. — Böhmer-Ficker n" gpg.
Auf dem Bug der Urkunde steht rechts der Kanzleivermerk der bischöf-
lichen Kanzlei copiat., von derselben Hand wie auf W gt. Vgl. auch
die Bemerkungen bei Philippi S. 74 >Fg47 und 74g.
Digitized by Google
62
An roten Seiden/äden hängt die Goldbulle:
t FRIDERIC . DI . GRA . ROMANORV . REX . SEMP . AVGV-
STVS . REX . SICILIE.
Revers: t ROMA . CAPVT . MVNDI . REGIT . ORBIS . FRENA .
ROTVNDI . und im Siegelfeld: AVREA . ROMA Vgl. die 5
Abbildung bei Philippi Tf. fX n‘ <p und
jj In nomine sanct? et individuc trinitatis. F'ridericus secundus divina
favente clcmentia Romanorum rex semper augustus et rex Sycilie. jj Ea qu?
ad libertatem ecclesiarum nec non ad commoda et honorem seu debitam
principum atque fidelium nostrorum quietem coram eminentia regia iusto 10
ordinis proccssu de consilio et conssensu principum imperii terminantur, per-
petuam a nobis merentur recipere tirmitudinem. Constitutus coram regia
celsitudine et coram multis imperii principibus baronibus atque nobilibus
dilcetus princeps noster Heinricus Basilicnsis episcopus cum multa instantia
postulavit per sententiam requiri, si vel nos vel alius aliquis possemus vel 16
deberemus in civitatc, cui ipsc episcopus preest, Consilium civitatis instituere
sine ipsius episcopi voluntatc et assensu. Ad cuius non modicam instantiam
cum predilectus princeps noster Theodericus venerabilis Trcuirorum archi-
episcopus fuisset super hoc a nobis requisitus, ipse cum deliberatione per
sententiam indixit, nos nec posse nec debere in civitate predicti principis 20
Basilicnsis dare vel instituere Consilium citra eiusdem episcopi assensum et
voluntatem atque suorum in eodem principatu successorum. Facta igitur
secundum iuris ordinem inquisitione per singulos qui aderant tarn a prin-
cipibus quam nobilibus et baronibus singulisque qui aderant sententia arci-
cpiscopi fuit per subsecutionem proclamata ct conlirmata. Nos etiam tarn- 25
quam iustus iudex de innata nobis regia circumspectione eandem approbantes
sententiam iustamque decementes Consilium quod usque modo quocumque
modo Rasilcc fuit, revocamus deponimus ac totaliter infringimus atque privi-
legium nostrum, quod inde habent Basilienses, cassamus omnino nec co ipsos
decctero uti volumus. Ad maiorem autem gratie ac dilectionis nostre circa 30
memoratum episcopum evidentiam nolumus, immo sub plena gratie nostre
interminatione omnino inhibemus, ne Basilienses de cctcro Consilium vel ali-
quant institutionem novam quocumque nomine possit appellari faciant aut
instituant sine episcopi sui assensu et voluntate. Decernimus igitur et per-
petuo observandum iudicamus, ne aliqua persona humilis vel alta sccularis 35
sive ecclesiastica huic sententie nostreque confirmationi et inhibitioni aliquo
umquam tempore sc audeat obponcre vel aliqua temeritate que prescripta
sunt infringcre. Quod qui facere attemptaverit, indignationem gratie nostre
se noverit cum debita pena incurrisse. Ad cuius rei evidentiam robur atque
memoriam hoc scriptum inde fieri iussimus aureo maiestatis nostre sigillo 40
communitum. Hii sunt testes: Vlricus I'attauiensis episcopus, Rertoldus
Eausancnsis episcopus, Ulricus abbas sancti Galli, Hugo abbas Morbacensis,
Heinricus maior prepositus Constantiensis regalis aulc prothonotarius, Theo-
baldus dux I-Otharingie, I-odwicus dux Bawarie comes palatinus Reni, comes
Vlricus de Quiburch, comes Vlricus de Xiwenburch, Hermannus marchio de 45
Digitized by Google
63
Baden, comes Rurchardus de Mannesvclt, comes Hermannus de Harzburch,
Hainricus nobilis de Kiffe, Anshelmus de lustingen marescalcus imperii,
Vlricus de Minzcnberch camerarius imperii , Eberhardus dapifer de Tanna,
Chftnradus de Wintersteten et alii quam plures.
5 | Signum domini Friderici invictissimi Romanorum regis (M.) semper
augusti et gloriosi regis Sycilie. i
Kgo Chünradus Metensis et Spirensis cpiscopus imperialis aule can-
cellarius vice domini Sifridi sancte Moguntine sedis archiepiscopi totius Ger-
mania archicancellarii recognovi. Acta sunt hec anno ab incarnationc domini
10 millesimo duccntesimo will, regnante felicissimo domino nostro § Frederico 1
secundo Romanorum rege semper augusto et glorioso rege Sycilie, anno Ro-
mani regni ipsius sexto, Sycilie vero octavo decimo, feliciter.
Dat. Vlmc, anno domini prenotato, idus sept., indictione septima.
93.
15 König Friedrich //. bestätigt dem Bischof Heinrich von Basel alle
Rechte seiner Amtsvorgängcr , besonders in den Städten Basel und
Breisach. Ulm 1218 September 13.
Abschrift aus dem 13. Jh. im Codex diptomaticus ecclesie Basiliensis
fol. 30 im Staatsarchiv zu Bern (B). — Abschrift des tj. Jh. im grossen
20 weissen Buch im Staatsarchiv zu Basel fot. po” mit pridie idus (B1). —
Abschrift des Basilius Amerbach in den charUe Amerbachiante C. p. 588
in der Universitätsbibliothek zu Base! mit pridie idus ( /> V-
Trouillat I, 473 n " 3/3 nach B mit Hinzufugung von pridie vor idus. —
Gerber t Codex episto/aris Rudotfi t, auctarium diplomaticum p. 220 n ' /
25 nach B = Huillard-Briholles l, 2, 360. — Wäckernaget , das Bischofs-
und Dienstmannenrecht von Basel S. 23 n“ Ul. — Böhmer-Ficker n" 948
zum t2 September.
SH.
Vergleich zwischen dem Stift St. Peter und den Johannitern wegen
30 Ausübung geistlicher Funktionen. Basel 121p Juli 1.
Original im Staatsarchiv zu Basel. St. Peter n“ 5 (A). — Abschrift aus
dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 23* «" 27 eben-
dort (ß). — Abschrift des Basilius Amerbach in den Charta Amer-
bach iana C. p. 224 in der Universitätsbibliothek zu Basel (ß‘ ).
35 Basel im 14. Jh. S. 127. Anm. 4 (Auszug).
An Pergamentstreifen hängen drei Siegel:
r. Bischof Heinrich, sehr beschädigt. S. Abbildung «' 6.
2. Domkapitel. S. Abbildung n* 17.
3. f SIGIL . MAG . HENRICI. 5. Abbildung n" 82.
Digitized by Google
04
Hcinricus dci gratia Basiliensis cpiscopus , Cvnradus decanus totum-
que eiusdem ecclcsie capitulum universis Christi fidelibus in pcrpetuum.
Noverint presentes et posteri, quod lis que vertebatur inter Cvnradum ple-
banum sancti Petri in Basilea ex una parte et fratres liospitalis sancti Iohannis
Ierosolimitani ex altera super consccrationc cuiusdam capelle ad cos spcc- 5
tantis infra muros civitatis, que nunc in honore sancti Nicolai est dedicata
et infra terminos parrochie bcati Petri constructa, et super eo, quod idem
fratres dictum plebanum in parrochianis suis tarn infra muros quam extra
aliquotiens vcxarant indcbitc, honestis viris mcdiantibus de nostro et parcium
consensu taliter est sopita: magister Heinricus de Heinbach prior Alemannie, 10
Gerualco, Cvnradus et Cvnradus eiusdem hospitalis fratres hubam unam, quam
in villa Wendiswilre habebant, ecclesie sancti Petri tradiderunt liberc possi-
dcndam. Predictis vero fratribus concessa est potestas baptizandi sepelicndi
et alia ccclesiastica sacramenta conferendi residentibus in dote sua extra
portam et illis qui sunt in domo Rvdolfi de Hilteningen et his, qui manent 15
a domo Sintranmi secus decursum Reni usquc ad hospitale quod dicti fratres
habent extra muros civitatis, quos in cimeterio capelle hospitali eidcm con-
iuncte de cetero libere et absque contradictione poterunt sepelire. Sacerdos
cciamqui capellis prefatis prcerit, nullo unquam tempore alicui parrocianorum
sancti Petri exceptis supra concessis sacramenta baptismi, confessionis, peni- 20
tentie, eucharistie, sepulture audeat exibere nisi forte hoc fiat de spcciali
licencia plebani sancti Petri. Preterea in die festo apostolorum Petri et Pauli
in capella, que est infra civitatem, divina nullatenus celebrabit, in die vero
nativitatis domini, in die sancto pasche et in die pentecostcs in iam dicta
capella peregrinis et advenis missam cclebrare et viaticum ministrare poterit 25
exclusis parrocianis plebani sancti Petri iam scpius memorati. Actum Basilee
anno ab incamationc domini MCCXlS, kal. julii. Testes: Burchardus, Cvno
de Behpurc, magister Cvno, Heinricus scolasticus, Heinricus de sancto Gre-
gorio, Willelmus camerarius, Heinricus de Vesenecca, Hugo cantor, Vlricus
cellerarius canonici Basilienses, Sifridus subcustos, Hugo de sancto lohanne, 30
Vlricus de sancto Vlrico, Cvnradus de sancto Stephano, Heinricus de cripta,
Cvnradus de sancto Gallo sacerdotes. Ut autem hec perpetue hrmitatis
robur optineant, ad petitionem Cvnradi plebani sancti Petri sepcdicti et ma-
gistri Heinrici de Heinbach et fratrum suorum, quos supra nominavimus, pre-
sentem cartam conscribi fecimus eam sigillis nostris et sigillo iam dicti ma- 35
gistri consignantes.
1)5.
Papst Hottorius III. bestätigt die Entscheidung des Bischofs Konrad
von Konstanz betreffend das Patronatsrecht der Kirchen Einuldingen,
Markt und Kirchen. Viterbo 1219 Dezember 12. io
Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. Peter n" j (A). — Abschrift aus dem
Anfang des 14. Jh. im Lärtular St. Peter H. fol. /jg n' iS ebenda (Bf
Digitized by Google
65
Schöpft» hisloria Zaringo-ßadensis 3 , 14p n‘ So nach A. — Potthast
6181. — Ladnvig 1322.
Kansleivermcrke : Auf dem Bug rechts ppo.
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
5 jj Honorius jj episcopus scrvus servorum dei dilectis filiis Volmaro ple-
bano de Kilchhein et Burchardo fratri suo salutem et apostolicam bcne-
dictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere con-
sensum et vota, quc a rationis traraite non discordant, cffectu prosequente
complere. Kapropter dilecti in domino tilii vestris iustis postulationibus
10 grato concurrentes assensu compositioncm inter vos ex parte una et Algottum
ac quosdam aiios Constantiensis diocesis ex altera super iure patronatus de
Kilchhein de Matera et de Emmuetingin ccclesiarum mcdiante venerabili
fratrc nostro . . Constantiensi episcopo amicabilitcr initam, sicut sine pravi-
tate provide facta est et ab utraque parte sponte recepta et in instrumentum
15 eiusdem episcopi confecto exindc continetur, auctoritate apostolica confir-
raamus et presentis scripti patrocinio communimus. N'ulli ergo omnino homi-
num liccat hanc paginam nostre conti rmationis infringere vcl ei ausu tcme-
rario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpscrit, indignationem
omnipotentis dei et beatorum Petri et l’auli apostolorum eius se noverit in-
20 cursurum. Dat. Viterbii, II idus decembr., pontificatus nostri anno quarto.
96.
Der Leutpriester C. von Röteln vergabt seine Güter bei Haltingen dem
Kloster St. Blasien. Riehen 1219 — —
Acta sunt hec apud Riechen.
25 Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 201.
97.
Item ein briefif, darin stat wie Dietrich von Berchheim, dispensator des
Hierosolimitanischen tempels, der kilch zu s. Lienhart verkoufft hat etliche
giiter in Basell und in dem dorff zu Magstat. Datumb im September im
30 iar MCCXX. — 1220 September —
Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B. fot. 19 im Staatsarchiv zu
Basel. — Regest im weissen Buch von 1300 St. Leonhard D. fol. tSS
mit Hinzufugung des Kaufpreises: »pro octo marcis«, ebendort.
98.
35 Abt Hugo von Marbach und Magister Hugo , Domsänger von Basel,
schlichten einen Streit zwischen der Kirche Marbach und den Herren
von Hatstatt. — 1220 — —
Unter den Zeugen: Heinricus prepositus sancti Albani.
Würdt-ioein nova subsidia rj, 234.
Urkundenbuch der Stadt Ratei. I. 9
Digitized by Google
H6
9».
Bischof Heinrich von Basel beurkundet den Ausspruch des Schieds-
gerichts , welcher dem Grafen Werner von Homberg alle Richter-
befugnisse auf Grund und Boden des Klosters St. Alban aberkennt.
Basel 1220 Dezember 25 bis 1221 November 21. 5
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Alban n“ 14 (A). — Abschrift
in undatiertem Vidimus von circa 12JJ bis 1255 im Archiv der Inter-
essenten des St. Alban Teichs zu Basel Urk. n" 1 (B). — Abschrift des
iS- 7h. im Codex Pfister St. Alban R. fol. ;o n" (C). — Vidimus des
bischöflichen Officia/s von 1475 Januar 2 5. St. Alban W 424 (Cx). — 10
Auszug in der Registratur von 1600 St. Alban p. 4p — die drei
letztangegebenen im Staatsarchiv su Basel.
ln B folgt nach dem Datum noch der Satz: Ego fratcr C. prior fratrum
ordinis Predicatorum in Basilea et ego DJietricus] rector Minorum fratrum
similiter in Basilea testimonium perhibemus ecclesie sancti Albani Basi- 15
liensis, quod ipsa habet privilegium quod nos vidimus et diligenter per-
legimus, cuius rescriptum in hac carta per omnia continetur, et hoc
sigillorum nostrorum appensione Omnibus baue paginam inspecturis
declaramus.
Trouiltat 2, 39 »" 28 nach C. — Regest bei Rochhoh S. 28 n" 46. 20
An A hangt das Siegel des Bischofs an Seidenfaden .
t HENRICVS . DEI . GRA . BASILIENSIS . EPS. 5. Abbildung w 6.
An B hängen an Pergamentstreifen drei Siegel:
1. Das des Bischofs (?) eingenäht und zerbrochen.
2. SIG . OR . . IS . ERA DICATOR . BAS 25
3. f S . FRM . MINOR BASILEA.
Die Datierung des Vidimus su den Jahren 12 }J bis 1255 beruht ledig-
lich auf der Urkunde von 12JJ fr. unten) über die Gründung des Prediger-
klosters und der Urkunde vom 17. Juni 1255 fr. unten), *’* welcher zuerst
der Prior Achilles erscheint. Der Dfietricus] rector Minorum fratrum 30
ist ohne Zweifel identisch mit dem Tietricus magister domus Minorum
fratrum der Urkunde vom 22. August 1238 fr. unten).
Henricus dei gracia Basiliensis episcopus universis presentem paginam
inspecturis imperpetuum. Quia vergit in senium scculi corruptcla et labilis
ac deheiens est memoria hominum, idco solcnt que per ipsos Hunt scripturc 35
testimonio commcndari. Noverint igitur quos nosse fuerit oportunum, quod
cum inter nobilem virum Vvernherum comitem de Honberc ex una parte et
Henricum prepositum ac conventum sancti Albani ex altera questio ali-
quamdiu agitata fuisset super iurisdicione, quam dictus comes ratione ad-
vocatie in prefato ccnobio et eius appendiciis se habere dicebat, tandem 40
compromissum est in nos et C[onradum] abbatem de I.ucela et Tpethelmum]
prepositum et C[onradum] decanum Basiliensis ecclesie in hunc modum, quod
privilegia sive instrumenta dicti monasterii respiceremus et secundum tenorem
eorum fide a nobis ad peticionem parcium prestita negocio finem debitum
imponeremus, quem etiam partes se firmiter observare iuramento ab eis inter- 45
Digitized by Google
67
posito promiserunt. Nos autem revolutis diversis instrumentis ccclcsie in
presencia plurium honestorum virorum tandem quiddam invenimus, quod ad
rem expresse facere immo negocium penitus dccidere videbatur, a venerabili
Burchardo quondam Basiliensi episcopo fundatore dicti cenobii traditum et
5 sigilli sui sub hac forma munimine confirmatum. [ Folgt die Urkunde n " 15
ihrem ganzen Wortlaute nach.] I'erlecto itaque instrumento eodem immo
relecto aliquociens et vulgari scrmone coram clericis ac laicis diligenter
cxposito perpendimus evidenter, quod prefatus comes super dicto cenobio
vel rebus cius a muro civitatis Basiliensis usque ad pontem Birse sitis, immo
10 in toto banno urbis nichil iuris sive iurisdicionis habere deberet, unde sibi
super cadcm causa silencium imposuimus mandantes, quatinus ab ca benigne
quod et fecit desisteret nec sibi quiequam in predicto loco contra iusticiam
immo contra iuramentum prestitum usurparet. Ne autem hec postea ver-
terentur in dubium ea conscribi fecimus et sigilli nostri impressione roborari
15 Testes huius rei sunt: Otto prepositus sancti I.eonardi, Cvno de Behburch
canonicus, Hugo cantor, Vvillelmus camcrarius, Henricus de Veseneka, Kv*
dolfus canonicus de Grandivalle, Chrafto, Henricus, Cvnradus, Gerhardus
canonici sancti Leonardi, Burchardus Lallo, Rvdolfus de Zürich, Berhtoldus
plebanus de Riehein, Burchardus vicedominus, Cvnradus scultetus et frater
20 eius Hugo, Vvemhcrus dapifer, Henricus camerarius, Henricus magister co-
quinc, Hugo") Spendern, Henricus de Telesperc, Vvaltherus de Lucela, Hen-
ricus de Slierbach, Johannes et Burchardus precones, et alii quam plures.
Acta sunt hec Basilee in ecclcsia sancti Leonardi in presencia Henrici epis-
copi qui hanc cartam dedit, anno ab incamationc domini MOCXXI , pontifi-
25 catus nostri anno VI, regnante imperatore Romanorum Frederico ordinationis
sue anno 1.
100.
(Unecht.) Bischof Heinrich von Basel beurkundet den Ausspruch des
Schiedsgerichts, welcher dem Grafen Hermann von Froburg alle ihm
30 vom Kloster St. Alban bestrittenen Nutzungsrechte am IVasscr der
Birs aberkennt. Basel 1220 Dezember 2$ bis 1221 November 21.
Unechte Urkunde aus dem lg. Jh. im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban
n ' lg (A). — Abschrift im Vidimus des erzpriesterlichen O/ficia/s von
1478 September 2g. St. Alban 11" pgg (B), nebst einer beglaubigten
35 deutschen Übersetzung vom gleichen Tage. — Abschrift aus dem Ende
des ig. Jh. und deutsche Übersetzung aus dem Anfang des 16. Jh.
St. Alban Papierurkunden n" l. — Deutsche durch Bürgermeister und
Rat der Stadt Basel beglaubigte Übersetzung von !g2f Januar gl.
St. Alban n‘ ggö und göo, duptum. — Auszüge in der Registratur von
40 1600 St. Alban L. p. pg und p. 7p, sämtlich ebendort.
Erwähnt und kurz besprochen bei Boos S. 17 n" ;6. — Teilweise ab-
gedruckt in deutscher Übersetzung bei Bruckner Merkwürdigkeiten S.
99. *) zwischen Hugo und Spendere ein Punkt.
Digitized by Google
68
pop. — Auszug in deutscher Übersetzung bei Lutz Neue Merkwürdig-
keiten i, 238.
An einer Schnur hängt das Siegel: S . HENRIC SILIENSIS .
ELECTI. S. Abbildung «' ij.
Die Unechtheit dieser Urkunde ergiebt sich aus äussern und innern 5
Gründen. Die äussern Gründe sind:
1. Die kansleiwidrige Ausfertigung, indem der Text auf einem
stark abgeschabten und zum Teil verschmierten Stück italienischen Per-
gamentes, ohne dass jedoch Spuren einer frühem Benützung desselben
noch sichtbar wären, geschrieben ist. Die Schrift gehört der Zeit, in 10
welcher die Urkunde entstanden sein will, entschieden nicht au; sie ist
aber echten Urkunden des i J. Jh. nicht ohne Geschick nachgebildet, und
es kann daher aus ihr allein nicht mit Sicherheit bestimmt werden,
welcher enger begrenzten spätem Zeit die Fälschung angehöre.
2. Deutlicher Beweis der Unechtheit ist die Art der Besiegelung. 15
Das Siegel zeigt nämlich auf der Rückseite zwei dem Zuge der Schnur
folgende leichte Risse, welche zum Teil mit einer vom Wachs der Bild-
fläche durchaus verschiedenen Masse überstrichen sind. Das Siegel ist
echt, aber von einer andern Urkunde gewaltsam abgelöst und sodann
an der vorliegenden Urkunde wieder befestigt worden, wohl unter An- 20
Wendung des bei Grotefend , über Sphragistik S. 39 f., beschriebenen
Verfahrens.
3. Das in dieser Weise nachträglich an der Urkunde befestigte
Siegel trägt die Umschrift: S. Hcnrici Basiliensis electi. Unter den ver-
schiedenen Bischöfen Heinrich von Basel hat aber nur Heinrich von 25
Neuenburg a/s electus geurkundet und gesiegelt, (s. Trouillat 2, 134
»' 93; 137 »' 98; 138 n" 99) und auch der Stil des vorliegenden Siegels
passt durchaus zu den nachweisbaren Siegeln dieses Bischofs.
Die innern Gründe sind:
1. Der Widerspruch zwischen der Legende des Siegels und der 30
Titulatur des Ausstellers in der Adresse (Hcinricus electus) einerseits
und der Titulatur in der Datumzeile (Heinrici cpiscopi) andrerseits.
Der Fälscher hat also wegen des Siegels das Heinricus episcopus in der
Adresse seiner Vorlage ( n‘‘ 99) in electus geändert, dies aber auch in
der Datumzeile zu thun vergessen, was um so leichter geschehen konnte, 35
als er die Datumzeile, wie überhaupt die Schlussteile der Urkunde wört-
lich seiner Vorlage entnahm. Bischof Heinrich von Thun, als dessen
Urkunde das Stück auftritt , konnte sieh aber im Jahre 122t nicht
mehr electus nennen, wie denn auch das verwendete Sieget überhaupt
nicht i'on ihm stammt, sondern von Bischof Heinrich von Neuenburg. 40
2. Als eine der streitenden Parteien erscheinen in der Urkunde
neben Propst und Konvent des Klosters auch die Molitorcs, die Lehen-
müller am Kanal; sie treten auch im Verlaufe des Textes anlässlich
der Regelung der Kanalflösserei a/s so selbständig und zu eigenem
Digitized by Google
I>9
Handeln befugt auf, dass die Abfassung des Textes unbedingt einer
spätem und trwar erheblich spätgrn Zeit angeboren muss.
Auffallend ist die Nennung des Ortes Münchenstein in so früher
Zeit (Z. ig). Dieser Ort heisst noch 1196 Kekingen (Trouillat t, 43p
5 W 281, besser Neues Archiv 2, 218) , der Name Münchenstein erscheint
zuerst 1295 (Boos S. ijf n" 18 )), noch l)J4 sagt eine Urkunde »ccclesie
in Gekingcn que nunc Münchenstein appcllatur- (Boos S. 2gg n‘ 295).
Dem Verfertiger der Urkunde hat als Vorlage gedient vor allem
die Urkunde von 1221 (n“ 99), wie der Druck ausweist. Den Ausdruck
10 «livor edax< (Z. 24) scheint er aus der Urkunde des Bischofs Burchard
für St. Alban von trog ( oben S. 14 Z. 12), den ganz ungewohnten An-
satz einer Busse von 1000 Pfund Goldes (Z. g g) der Urkunde K. Fried-
richs für St. Alban von Ilg2 (oben S. 26 Z. 16) entnommen zu haben.
Endlich weist die Nennung des Grafen von Froburg, zumal in der Form
15 Here statt Hermann, und die Erwähnung seiner IVegnahme des Birs-
wassers deutlich hin auf den beinahe wörtlich gleichlautenden Satz in
der Bulle Papst Alexanders HP. 1166 bis 1179 (oben S. gi Z. gi); wenn-
gleich Graf Hermann von Froburg für die Zeit von circa 1221 nachweis-
bar (Winistörfer im Urkundio 2, 1 lg f.) und auch sein Besitz der Herr-
20 Schaft H ärtenberg und ein daher sich ergebender Eingriff in des Klosters
Rechte an der Birs nicht unwahrscheinlich ist, so zeigt doch die Über-
einstimmung der Ausdrucks-Weise, dass ein thatsäch/icher Vorgang der
Urkunde kaum zu Grunde liegen kann.
Es muss vielmehr angenommen werden, dass die Urkunde später
25 gefertigt worden ist, um in einem hängenden Streite als Beweis für die
Rechte des Klosters zu gelten, und es handelt sich nur darum, diesen
Anlass und damit die Zeit der Fälschung zu bestimmen.
Am 14. Juli tgot bekennt Graf Hermann von Homberg, dass er
kein Recht habe . das Kloster St. Alban an seiner Gerechtigkeit des
30 Fischens und Wuhrens in der Birs zu hindern, und anerkennt , dass
die Birs zu beiden Seiten von der Birsbrücke bis in den Rhein dem
Kloster gehöre, dass das Kloster das Hasser in einen Kana! fassen
könne und das Flössen auf demselben nicht gestatten müsse, ausser
Samstags zur Vesperzeit. Diese Urkunde ist im Original nicht er-
35 halten, sondern nur in einem Vidimus von t)g2. Innere Gründe, die
Echtheit derselben zu bezweifeln, sind zur Stunde nicht ersichtlich. Die
Vermutung würde daher nahe liegen, die Anfertigung der unechten Ur.
künde von 1221 mit dem durch die Hornberger Urkunde von tgot er-
ledigten Streit in Verbindung zu bringen. Doch spricht hiegegen folgendes :
40 t. Der Charakter der Schrift der Urkunde von 1221 ; so sorgfältig
diese Schrift einer alten Urkunde nachgebildet ist, so verrät doch die
Unfreiheit der Züge die spätere Entstehung.
2. Die Archivaufschriften der Urkunde gehören erst dem 15. oder
dem spätem 14. Jh. an ; im Codex Pfister, welcher um das Jahr 1400
Digitized by Google
70
angefertigt ist und Abschriften sämtlicher Privilegien und derartigen
Urkunden des Klosters enthält, fehlt eine Abschrift dieser Urkunde.
j. Die bereits hervorgehobene Erwähnung der Molitores in der Ur-
kunde als selbständiger Partei spricht für spätere Entstehung, über-
haupt kann die wortreiche Fassung der Urkunde der knapper formu- 5
Urten Erklärung des Grafen von tjoi kaum als Vorlage gedient haben.
Wenn somit die Entstehung später anzunehmen ist, das Fehlen einer
Abschrift im Codex Pfister als Anhaltspunkt dienen darf, endlich das
Vidimus von 1478 eine feste leiste Grense bildet , so gehört die An-
fertigung der Urkunde der ersten Hälfte des lg. Jh. an, zu welcher 10
Zeit mehrfache Streitigkeiten zwischen Müllern und Flössern über die
Benützung des Kanals stattfanden und sehr wohl den Anlass zur An-
fertigung geben konnten.
Heinricus dci gracia Basiliensis eleCtllS universis presentem paginam inspecturis noti-
ciam rei geste. Ut ea que geruntur in tempore ad mcmoriam hominum 15
ccrcius revocentur, litterarum solent testimonio conti rmari. Noverit igitur pre-
sens etas et futura postcritas, quod, cum intet nobilem virum Here de Froburg
es una et Heinricum prcpusjtunt et cunventum sancti Albani nec non et molitores eidem
monasterio subditos et pleno iure subiectos partibus ca altera questio aliquamdiu
vcntilata et mota fuisset super eo, quod dictus comes aquam de Birsa ad pre- 20
fatum monasterium iuxta donacionem per dominum Burehardum Basilicnsem
episcopum eidem factam optimo iure pertinentem cum Omnibus suis iuribus
a molendinis cisdem edaci livore dyabolo suadente presumebat aufferre ac
maligno conatu impedire, taudem compromissum est in nos et C[onradum] abbatem de
I.ucela et Tlicthelmumj prepositum et Conr.idmrt decanum Basiliensis ecclesie in hunc modum, 25
quod privilegia sive instrumenta dicti monasterii respiceretnus et iuxta tenorem eorutn boila
hdc negocilim tine probo terminaremus, quem eeiam partes sc firmiter observare iuramento
ab eis sollempniter interposito promisemnt sub penis eeiam per nos finetenus adi-
ciendis. Nos autem revolutis diversis instrumentis ecclesie in presencia plurium honestorum
virnrum tandem in pluribus quiddam invenimus, quod permaxime racioni ducatltm 30
prebuit ut ttegocio finem daremus omneque iurgium penitus tolleretur. Et
presertim fecit ad rem donacio domini Burchardi quundam Basiliensis episcopi pre-
decessoris nostri fundatoris dicti cenobii sigillo ipsius munita et quamplures con-
lirmaciones predeccssorum nostrorum, item et Romanorum pontificum im-
peratorum quoque regum principum et aliorum Christi fidelium, que omnia 35
presentibus inserere longum esset. Quibus omnibtts et singulis perlectis et
repetitis vicibus relectis ruminatis et discussis ac deinde matema linguua
sive vulgär! eloquio coram clericis et laicis exposito, habitis eeiam super eisdem ma-
turis delibcracione et consilio peritorum, perpendimus evidenter, quod prefatus comes
suique heredes et succcssores in predicta aqua Birse de subtus pontem usque in *0
fluvium Rcni nullum omnino habere itts ne c quiequam eis posse aut debere
competere, cum luce clarius elucescat in premissis instrumentis et litteris,
a dicto ponte usque in duvium Reni ex utraque parte aque Birse verum
et directum dominium iure proprietatis pertinere dicte ecclesie sancti Albani
Digitized by Google
71
cum omnibus terris agris nemoribus pratis pascuis piscaturis aquarum de-
cursibus viis ct inviis cultis et incultis ncc cuicumque altcri , cuiuscumque
eciam st(a]tus existat, licere poterit quicquam de premissis vcndicare. Quibus
diligenter inspcctis vigorc compromissi per partes facti declaramus dccernimus
5 et pronunciamus dictos prepositum et conventum eorumque successores ab
impeticione dicti comitis suorumquc heredum et successorum ceterorumque
quorumcumque liberos fore et absolutos, perpetuum predicto comiti et illis
quibus iam supra pre[sentibus] imponentes] silfencium] de et super inique
[actitatis] in premiss[is] contra prefatos, cuiquidem nostrc dectaracioni pre-
10 fatus comes pro se suisque heredibus et succcssoribus timore divino cor*
reptus bono cordc acquicvit Decemimus et pronunciamus per presentes,
quod molitores sancti Albani pro necessitatibus suorum molendinorum dicte
ecclesie sancti Albani pleno iure pertinent[ium] nomine eiusdem ecclesie pos-
sint valeant et debeant omni contradictore semoto ipsam aquam Birse in
15 parte vel in toto a fossa*) lapidum dictorum gyps in Munchenstein dirigere
et mcare facere modo mcliori, cum pacto: siquando molitores predicti ipsam
aquam Birse in parte vel in toto a tcrmino iam expresso capiunt dircctum-
que ipsius aquc transituni ducunt et mearc faciunt intercluse ad predicta
molendina, providere habebunt ex tune, quod ipsi vel famulus ipsorum pro
20 ipsis singulis sabbati diebus per annum, dum tarnen opus est et requisiti
fuerint per ducentes nemora sive fluxores lignorum per ipsam aquam, quod
huiusmodi ligna introducantur a pulsu vesperorum nostre Basiliensis ecclesie
per spacium unius höre vel paulo plus iuxta necessitudinem, quia in ebdo-
mada per aqueductum molendinorum prefata ligna nisi de consensu moli-
25 torum induci non debent. Quo facto ex tune et in continenti debent moli-
tores prefati ipsum aqueductum recludere et reformare prout prius et de
ipsa aqua gaudere prout supra nec pretcr premissa a quocumque, cuius-
cumque etiam Status existat, compclli possunt nec debebunt sub pena sub-
scripta. Si quis autem in posterum viperio veneno inflatus, spiritu ncquam
30 suuadente, ecclesiam sancti Albani aut suos de premissis per nos [spiritu
divino docentej decisis molestarc presumpscrit et hanc nostram declara-
cionem scienter in parte vel in toto infregerit, deleat hunc [deus et] sanctus
Albanus de libro vite et nichilominus pro sua pertinacia mille libras auri
puri persolvat, de quibus media pars camerc regali rcliqua parti declara-
35 cionem nostram servanti cedcre debet. Teso huias rei sunt: Otto prepositus sancti
Leonardi, Cono de Hchpurch canonicus, Hugo cantor, Vvilldmu» camerarius, Hcinricu» de Yese-
neka, Rüdollus canonicus de Grandivallc, Chrafko, Henricns, Conradus, Gerhardus canonici sancti
Leonard!, Burchardua I-allo, Rudolfus de Zürich, Bcrhtoidus plebanus de Riehein, Iturchardus vicc-
dominus, Conradus scultetus et fruter eins Hugo, Wernents dapifer, Henricus camerarius, llenricua
40 magister coquine, Hugo Spender, Henricus de Telsperc, Watteru* de I.ucela, Henricua de Slierbach,
luhanncs et Burchardua preconcs ct alii quam plures. Ne autem hec per nos laboriose
spiritu sancto cooperante [actitata] a posteri evi hominibus verterentur in dubium,
ea diligenter conscribi fecimus et sigiili nostri appensione roborari. Acta sunt hec Hasilee
100. a) foase in A.
Digitized by Google
/
72
in ecclesia sancti Leonardi in pre&encia Henrici episcopi, qui hanc cartam dedit, anno ab incar-
naciooe domini MctxxT, pontificatus nostri [anno] vT» rcgnantc imperatore Romanorum Fridcrico,
ordinacionis sue anno !.
101.
Schiedsspruch über den Kirchcnsatz und die Kirche zu Markt. 5
Markt 1223 Mai 3.
Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. Peter n" 6 (A). — Abschrift im
Vidimus des Bischofs Konrad von Konstanz von 1223 Juni 2. St. Peter
«' 7 (B). S. unten n “ 102. — Abschrift aus dem Anfang des 14. 7h. im
Cartular St. Peter H. fol. 21 n‘ 21, beide ebendort. 10
Schöpflin historia Xaringo-Badcnsis 3, 163 n’ 90 nach A. — Neugart
episcopatus Constantiensis 2, 422 (Auszug).
An Pergamentstreifen hängen drei Siegel :
1. f AI.BKRO . PLEBANVS . DE . CHROCING. 5. Abbildung >f 76.
2. f R . DE .... DE . FRICCOVVEI. S. Abbildung n" 7'}. 15
3. t S . P . PI.EBANI . IN . NOLLINGI. S. Abbildung n’ 78.
Albertus de Chrozingin, Rvdolfus de Vvintirsingin decani et raagister
Petrus de Rinueldin*) iudices a venerabili Cvnrado dei gratia Constanticnsi
episcopo delegati universis Christi fidelibus in perpetuum. Causam que verte-
batur intcr Cvnradum plcbanum de Rotinleim, Hernfridum, Rvdolfum, Vvol- 20
pertum, Burchardum, Vvemherum, Vvcrnherum de Matro et Cvnradum par-
rochianos de Merget ex una parte, Albertum subdiaconum et Burchardum
ministrum de Kilchhci(m] ex altera super iure patronatus et super ecclesia
de Matro a prememorato episcopo suscepimus fine canonico terminandam.
Partes igitur in nostra presentia constitute in nos, magistrum Hugonem can- 25
torem Basiliensem, Burchardum plebanum de Bondorf et quosdam alios con-
promiserunt voluntarie, iuramento hinc inde tarn a laicis quam a clericis
prestito quod ratum haberent quiequid per dictos arbitros super eodem
negocio foret unanimiter ordinatum. Sane nos et coarbitri nostri veritate
plenius indagata ius patronatus ministro de Kilchheim , ecclesiam Alberto 30
clerico suo unanimi conscnsu adiudicavimus, ita tarnen, quod, quandocunque
aliquis clericus a iam dicto ministro de Kilchheim vel suis successoribus ad
ecclesiam de Matro presentatus fucrit, debet ab I lermfrido b) suisque cohere-
dibus vel corum successoribus peti, ut presentatus sibi placeat eumque pro
plebano ecclesie de Matro recognoscant , ceterum sive consenserint sive 35
reclamaverint nichilominus tantum presentatus a sepc memorato ministro de
Kilchheim omni contradictione cessante si alias dignus fuerit debet optinere,
Cvnrado plebano de Rötenleim,') qui in manus nostras ius quod habebat
vel habere videbatur in ecclesia de Matro resignavit, super eadem perpetuum
silentium inponentes. Act. in ecclesia Matro anno ab incarnatione domini 40
101. *) Rinveldin H. h) Hernfrido B. c' ROtinleim ll.
Digilized by Google
73
ÄCCXXlfl, l?l nonas maii. Testes: Tiethelmus prepositus, Henricus scolasticus
Basilicn[ses], Rvdegerus prepositus sancti Albani, Bruno decanus de Steina,
Berhtoldus de Riehcim, Burchardus de Bischovingin , Baldolfus de Tan-
nenchilcha,11) Vvemherus de Vvolpach, Gotefridus de Kilchheira, Petrus de
5 Hadestat, Burchardus de Terwiire, Iohannes de Tomacho plebani, Amoldus
de Binceheim, Burchardus de Vfheim,') Cvno frater Pincerne, C v n o de Telis-
perch,1) Cvnradus de Koro frumenti, Hvgo Phlecha, “) Dietricus frater suus,
Lvdevvicus de Bladolsheim, C v n rad u s Robere, Iohannes frater Dapiferis, h)
Fridericus de Mulnheim milites, Vvemherus de Blansingin, Algotus de Ram-
10 stein,') Vlricus, Cvnradus k) fratres de Kilchheim, Waltherus villicus, Dietricus,
Cvnradus, Amoldus Basilien[ses], Albertus, Cvnradus, Henricus fratres de
ßlatesheim et alii quam plures. In asscrtionem autem huius rei presentem
cartam conscribi fecimus sigillorum nostrorum munimine roborantes.
102.
15 Bischof Konrad von Konstanz bestätigt den Schiedsspruch (s. n" ioi)
betreffend den Kirchensatz und die Kirche zu Märkt.
Konstanz 1223 Juni 2.
Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Peter «' 7 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 20 nt 20
30 ebenda (B).
Ladewig 1360.
An Seidenfäden hängt das Siegel ■
f CVNRADVS . DEI . GRA . CONSTANTIENSIS . EPC.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des 14. Jh. bemerkt: Super
25 iure patronatus ccclesiarum Kilchjheim Eimcttingen et Matra.
Ä Conradus dei gratia Constantiensis episcopus universis Christi fidelibus
in perpetuum. $ Supplicavit nobis Burchardus minister de Kilchheim, ut con-
positionem que inter ipsum ex una parte, Hemfridum et quosdam alios ex
altera super iure patronatus ecclesic de Matro mediantibus Alberto de Chro-
30 zingin, Rvdolfo de Vvintirsingin decanis et coarbitris suis intercessit nostro
dignaremur munimine roborare. Nos itaque iustis ipsius petitionibus annuentes
forma conpositionis diligentius inspecta, quam literis nostris duximus inseren-
dam, eam auctoritate nostra confirmamus. Forma conpositionis hec est: [ Folgt
die Urkunde n * tot von 1223 Mai 3 wörtlich bis alii quam plures.] Ut autem
35 hec maioris firmitatis robur obtineant, presentem cartam conscribi fecimus,
eam sigilli nostri robore munientes. Dat. apud Constantiam,*) anno domi-
nice incamationis ftccxxih, IIII. n. iunii.
101. d) Tatinenkilcha B. ei l'fheim B. 0 Teliapcrc B. gl Phlcka B. hl Iohanoei
frater Dapiferis fehlt B. ii Ramesteio B. kl Conradus B.
40 10*2. ml Coustantantiam in A.
Urkundenbuch der Stadt But!. I. 10
Digitized by Google
74
103.
Bischof Heinrich von Basel verpfändet dem Domkapitel den Zoll auf
den durch Basel gehenden Waren. Basel 1221 Dezember 2.
Original, bis 1588 im bischöflichen Archiv , jetzt im Staatsarchiv zu
Basel , st. Urk. n' 6 (A). — Abschrift Wurstisens in seinem Codex 5
diplomaticus fol. 38 in der Universitätsbibliothek zu Basel (B). —
Abschrift des Basilius Amerbach in den chartce Amerbachiame C. p. 594
ebendort (B’j.
Ochs 1 , 297 nach A = Trouillat 1, 491 n‘ 328. — Regest in der Zeit-
schrift für die Geschichte des Ober-Rheins 4, 222. 10
An Pergamentstreifen hängendes Siegel des Bischofs. S. Abbildung n‘ 6.
HJenricus] dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
presentem paginam inspecturis rei geste noticiam. Noverint universi, quod
nos obligavimus thcloneum nostrum, quod datur de trosscllis, sarcinis, mulis
et equis transeuntibus per civitatem nostram Basilienscm sive de Lombardia 15
sive Francia venientibus,*) concanonicis nostris pro triginta marcis argenti
tali videlicet conditione, ut ipsi a proximo fcsto ascensionis inantea acci-
piant omnes reditus indc provenientes, donec recipiant summam supradictam
et preterea usuram que ascendit super tesaurum ecclcsie nostre apud ludeos,
quam nos solvere tenemur. Acta sunt hec apud ßasilcam, ab incarnatione 20
domini MCX'XXII! , quarto nonas decembr. Testes huius rei sunt: Diethelmus
prepositus, Cvnradus decanus, magister Cvno, Burcardus, Heinricus de Vesv-
neccha, Henricus scolasticus, Vlricus filius comitis de Kiburc, VVemerus
comes de Tirstein, Hugo cantor, Iohannes de Reno; laici: Vlricus miles de
WIfingin, Burcardus Vicedominus , Heinricus l’incerna et Cvno frater eius, 25
COno de Telisberc et Heinricus frater eius, Hugo Fleka, Heinricus Came-
rarius, Hugo Spendere, Heinricus Magister coquine, Hugo Chegere et Renerus
frater eius et alii quam plures. In huius rei assertionem tradidimus eis pre-
sentem cartam sigilli nostri munimine roboratam.
101. 30
Papst Honorius III. bestätigt dem Kloster Lützel den Besitzstand,
darunter domos de Basilea, de Mulerhusen u. s. w.
Lateran 1224 Mat 9.
T rouillat 1, 494 u “ 331 nach einer Abschrift im Cartular von Lützel.
103- *1 venienientibus im A. 35
Digitized by Google
75
105.
König Heinrich bestätigt dem Kloster Lützel den Besitzstand, dar-
unter: domos in ßasilca, videlicet domum in qua capclla est quam dedit
vobis Simprecht et uxor eius Guta; domum quam dedit vobis Cuno et uxor
5 eius Hedewic ; domum que dicitur Schura ct quatuor domunculas in loco qui
dicitur Satilgaza, quas dedit vobis Reinerus miles et uxor eius Ita; et domum
quam dedit vobis Cono medicus et Iohannes filius eius.
Basel 1224 Dezember 20.
Trouillat /, 4)2 «" 529 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
10 Pruntrut, irrig zum 20. Dezember 1223. — Epitome fastorum Lucel-
tensium p. 104 (Auszug). — Böhmer-Ficker 3949.
100.
/. Bischof Heinrich von Basel gewährt dem Kloster St. Blasien Frei-
heit vom Brückenzoll zu Basel. — 1223 — —
15 Original im General-Landesarchiv zu Karlsruhe (A). — Abschrift des
16. fh. im Copiatbuch von St. Blasien, Baselamt , n° 633 fol. 31 eben-
dort (B).
Regesten . Spreng Ursprung und Altertum von Minder-Base! S. 9 § 3
Anmerkung. — Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 194.
20 II. Derselbe gewährt die gleiche Freiheit dem Kloster Bürgeln.
— 1225
Original ebendort (A‘). — Abschrift llürst isens in seinem Codex dip/o-
maticus fol. 228 * in der Universitätsbibliothek zu Basel (B‘)
Gerbert 3, 129 n" 88 nach A' — Trouillat 1 , 502 n * 333 — Ochs
25 1, 299 nach B'. — Regest in der Zeitschrift fiir die Geschichte des
Ober-Rheins 4, 222.
Von den drei Siegeln ist noch das des Bischofs und das des Dom-
kapitels erhalten.
Die wenigen Abweichungen des Textes von Al gegenüber dem von A
30 finden sich in den Anmerkungen verzeichnet.
H[einricus' dei gratia Basiliensis cpiscopus universis Christi tidelibus
in perpetuum. Noverint presentes et posteri, quod abbas et conventus sancti
Blasii *) ad voluntatem consilii Basiliensis et nostram quandam summam
pccunie ad constructionem pontis ultra Rcnum contulerunt.b) Nos vero ad
35 peticionem eorundem') de communi consensu et consilio canonicorum, mi-
nisterialium omniumque civium nostrorum eis corumque posteris et rebus
106. a) quutl conventus jetaustri Burgelon .1'. b) contulit Al. c) peticionem suam sibi suis-
que posteris et rebus suis de connmni Al.
Digitized by Google
76
eonmdemd) liberum transitum per eundem pontem sine difficultatc qualibet
concessimus in perpetuum. Ut autem hec nostra conccssio perpetue tirmi-
tatis robur obtineat, presentem cartam conscribi fecimus cam sigillo nostro,
sigillo capituli nostri et civitatis nostre roborantes. Acta sunt hec anno ab
incamatione domini Mtx xxv. 5
107.
Bischof Heinrich von Basel schenkt der Kirche Interlaken seinen Anteil
am Kirchensatz und den halben Zehnten zu Sigriswyl.
— 1226 April 3.
Unter den Zeugen: Otto prepositus sancti Leonardi in Basilea. 10
Trouillat 2 , 41 n" 2p. — Fontes rerum Bernensium 2, 72 n" 62. —
Zeerleder l, 2 JO n‘ 147 ; sämtlich nach dem Original im Staatsarchiv
zu Bern. — Mohr Regesten (Interlaken) 1, 4) «' 12.
108.
Bischof Heinrich von Basel bestätigt den Kürschnern die von ihnen 15
errichtete Zunft. — 1226 September 22.
Original im Archiv der Kiirschnersunft zu Basel , Urkunde »' 1 (A).
Archiv für Schweizerische Geschichte 11, 35 nach A. — Gengier Codex
iuris municipalis 1, 130 (Auszug).
Es hängen noch zwei Siegel : 20
1. An einem Band: Domkapitel. J 's. Abbildung n " 17.
2. An einer Schnur: Bischof Lütotd. S. Abbildung n’ p.
Das Siege I des Domkapitels ist das bis 1241 nachweisbare ältere, das
Siegel des Bischofs dasjenige IMtolds II. (123S bis 124p). Bei der völligen
Unverdächtigkeit der Urkunde in betreff ihrer Abfassung , Schreibart 25
und der Beschaffenheit des Kapitelsiegels ist anzunehmen, dass das Siege!
des Bischofs Heinrich schon frühe in Verlust gekommen und dann durch
Lütold II., den Aussteller mehrerer Zunfturkunden, durch sein Siegel
einfach ersetzt worden ist. Auch die verschiedene Befestigungsart weist
auf verschiedene Befestigungszeit. Vgl. die bei Ficker Beiträge zur 30
Urkundenlehre § 163 erwähnten analogen Fälle.
Heinricus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
presentem paginam inspecturis imperpetuum. Novcrint universi , quod de
consilio et conscnsu Diethclmi prepositi, Cvnradi decani tociusque capituli
nostri nec non ministcrialium ecclesie nostre ad petitionem pellificum Basi- 35
liensium condictum super operibus ipsorum pro honorc et utilitatc civitatis
nostre per ipsos noviter factum adprobavimus ita, quod ipsi in saniori forma
10$. d) eis bis co rundem fehlt in Al,
Digitized by Google
77
sive materia quilibet in suo opificio, novus in novo, vetus in veteri, emet
vendet et Iaborabit nec alicui alteri persone quam de ipsorum opere in emendo
et vendendo ea, que ad eorum opiticium pertinere dinoscuntur, condictum
eorum infringere licebit. Item nullus de opere pcllfficum servientem ali-
5 cuius sue societatis infra tempus sue pactionis conducere tcnctur, ut ipsorum
officium proptcr hcc laudabilius et utilius apud ipsos repcriatur, et super hoc
ipsis magistram de ipsorum opere ad presens tradidimus et ad petitionem
ipsorum pro loco et tempore eisdem magistrum tradere tenemur, cuius
magisterio et licentia operari et regi teneantur. Quod si aliquis ipsorum
10 in aliquo contra condictum ipsorum exccsserit, nobis sive successoribus
nostris quinque solides, civitati quinque et quinque ad usus confrater-
nie eorum quod in vulgari dicitur zhunft, quam in honore beate Marie
virginis constituerunt, sine contradictione et remissione qualibet persolvat
Et quicumquc ex ipsorum opere in ipsorum societatc et confratemitate
15 voluerint intercsse. in introitu suo decem solidos persolvant et eorum suc-
cessores, si in eadem confratemitate consortes esse voluerint, tantum tres
solidos in introitu eorum persolvant. Qui vero ex ipsorum opere in eorum
societate, prout superius dictum est, noluerint interesse ab officio operandi
pro suo arbitrio et a foro emendi et vendendi et a tota communione eorum
20 penitus excludantur.*) I’reterca sciendum est, quod sub hoc condicto non solum
viri verum ctiam mulieres que eiusdem operis sunt comprehenduntur. Item
vque solidos qui pro partc eorum solvuntur de emendationibus, quam ea,
que solvuntur propter introitum societatis, expendi debent in usus zunfte, ut
semper in omnibus festivitatibus corona pendens in ecclesia Basiliensi cum
25 candclis habundantius impleatur, ut in honorem et laudcrn omnipotentis dei
et beate Marie virginis et omnium sanctorum loco et tempore incendantur.
Ad hec omnia unum ex ministerialibus ecclesie nostre conccdimus annuatim,
ut omnia ut prescripta sunt per ipsum iusto moderamine statuantur et si
necesse fuerit corrigantur. Testes huius rei sunt: Diethelmus prepositus,
30 Cvnradus dccanus, Burcardus archipresbyter,b) Cvno medicus, Heinricus de
Vesunecca, Willelmus camerarius, Heinricus scolasticus, Hugo cantor, Bur-
cardus Lallo, Wlricus de Ratolsdorf canonici Basilienses, Otto prepositus
sancti Leonardi, Rudegerus prepositus sancti Albani, Sigfridus subcustos,
Iohanncs scriba; laici vero sunt: Cvno de Ramistein, Burcardus de Ufhein,
35 Iohannes Vicedominus, Werncrus Scalarius, Burcardus Vicedominus, Petrus
Marcalcus, Heinricus Pincema, Wemerus Dapifer, Petrus Camerarius, Cvn-
radus Monachus et Hugo frater eius, Albertus de Argentina, Heinricus Steinli,
Heinricus Phapho, Cunradus et Heinricus de Gazvn, Cvnradus et Rudolfus
de Foro frumenti, Cvno Pincema, Hugo Flecha et Deitricus frater eius, Heinri-
40 cus Camerarius, Hugo Spendere, Cvnradus Robere, Cvno de Reno, Cvno de
Telisberc, Iohannes de Walkon, Cvno Botezo, Viuian Romanus, Manegoldus
Romanus, Rvdolfus Divitis, Heinricus Zeibil, Hugo Chegcre et Renerus frater
eius, Renerus Sorgere, Rudeger Brotmeister, Heinricus') Uullarius, Heinricus
108- a) exdudatur A. b) archiprexbytcri A. c) Heinrcus A.
_Digitized by Google
78
Ceilarius, lohannes Friso et alii quam plures. Acta sunt hec anno domi-
nice incamationis itCCXXVI, J) decimo kal. octobris. Utautem hec tarn a nobis
quam a successoribus nostris maioris firmitatis imperpetuum robur obtineant,
presentem cartam conscribi fecimus eam sigilli nostri et sigilli civitatis
nostre Basiliensis munimine') confirmantes. 5
10».
Ritter Ulrich von Zürich und seine Frau, Söhn $ und Tochter schenken
der Domkirche Basel die ihnen eigentümlich zustehenden Leute in Basel,
videlicct Adihcdim uxorem Heinrici fabri de Liestal et Guotam et Gredam
tilias suas et Ulricum fratrem eius et Gisilam sororem eius cum Volmaro et 10
Vlrico filiis suis. — 1226 — —
Unter den Zeugen: Otto prepositus sancti Leonardi, Cvnradus decanus
sancti lohannis, Sigefridus subcustos, Cvnradus de sancto Nicolao, Bnr-
cardus de sancto Stephano et alii quam plures clerici Basilienses, cives
vero Cuno de Vfheim et Conradus frater eius. Cuno de Telisberc et 15
Hcinricus frater eius, Heinricus Camerarius, Hugo Spender, Cuno Bu-
techo, Rudegerus Magister panis, Heinricus de Bencho[n], l’etrus de
Walkon, Detricus de Holstein.
Trouiltat 1, 508 n" 338 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut. Vgl. auch die Urkunde des Kitters Ulrich von 1225 März 2 20
ebendort /, 503 n * 333.
110.
Spruch, durch welchen der zwischen dem Propst von St. Leonhard
und dem Leutpriester Rudolf von Stetten obwaltende Streit wegen
Zehntenbezugs entschieden wird. Kasel 1227 Januar 17. 26
Original int Staatsarchiv zu Kasel, St. Leonhard n" 6. — Kegest im
weissen Buch von 1300 St. Leonhard U. fot. 216 ebenda.
Drei an Pergamentstreifen hangende Siegel:
/. Bischof Heinrich. S. Abbildung n “ 6.
2. t S . H . DE . VESVNECA . ARCHID . BAS 1L. S. Abbildung n* 24. 30
3. t S . HVGONIS . CANTO . BASIC. S. Abbildung n- 31.
Henricus dei gratis Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
presentem paginam inspecturis in perpetuum. Noverint universi presentes et
postcri, quod, cum causa que vertebatur inter prepositum sancti Leonardi in
Basilea ex una parte et Rvdolfum plebanum de Steten super decima que 35
vulgo frierende vel vorzende dicitur et super decima cuiusdam hübe iaeente
108. 3) VI korrigiert aus VII A. e) munine A.
Digitized by Google
79
in villa que dicitur Capella ex altera tarn corarn delegatis a I'ortuensi et
sancte Rufine episcopo apostolice sedis legato, quam coram nobis diucius
agitata fuisset, tandem partes in Hcnricum archidiaconum et Hugonem can-
torem ecclesic nostrc canonicos prcstito coram nobis in publica synodo iura-
5 mento, quod eorum starent arbitrio, conpromiserunt. Quibus ad ecclesiam
Stetin acccdentibus et a parrochianis iuratis, quos partes duxerant nominan-
dos, indagata plenius verdate de prudcntum consilio sic sunt arbitrati , ut
prepositus memoratus medietatem decime de huba iam dicta provenientem
pcrcipiat in perpetuum, plcbanus vero partcm que ipsum contingit percipiat;
10 de dccima vero que friezendc dicitur prepositus tantummodo quartam par-
tem, quam predecessores nostri ecclesie sancti Leonardi pia devotione con-
tulerunt, debet percipere, plcbanus medietatem, residuam vero quartam sepe
memoratus plebanus sicut hactenus percepit pcrcipiat, quia super ipsa secun-
dum dicta iuratorum salva consciencia nichil certi poterant diflinire. Sunt
15 autem in universo Septuaginta quatuor iugera tantummodo et dimidium, de
quibus illa dccima provenit que friezendc nuncupatur. Ut autem hoc arbit-
rium in presentia nostra publicatum perpetue (irmitatis robur obtineat, pre-
sentem cartam tarn nostro quam eorumdem arbitrorum sigillis fecimus roborari.
Testes huius rei sunt: Henricus archidiaconus, Hugo cantor, Vvillelmus ca-
20 merarius, Vlricus cellerarius, Hugo plebanus de Almesvvilre, Henricus capel-
lanus domini episcopi, Hugo sacerdos capelle sancte Marie Magdalene et alii
quam plures. Acta sunt hec anno ab incarnationc domini MiXXXYll, xvf
kl. februarii, apud Basileam.
111.
25 König Heinrich verleiht den Burgern von Base i die Gnade, Lehen
zu empfangen und zu besitzen. — 1227 November 12.
Trouitlat 1 , 5/0 n“ 140 nach einer Abschrift des 16. Jh. eines I ’idi-
mus des Königs Rudolf von 1274 Juni /■,' im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut. — Re gestern Gengier Codex iuris munieipalis 1, / jo. — Böhmer-
30 Ficker 4089.
Heinricus dei gratia Roraanorum rex et semper augustus universis
imperii fidelibus in perpetuum. Quotiens de innata nobis regia benjgnitate
fidclium nostrorum vota sereno respicimus afifectu, eorum iustis et piis peti-
tionibus favorabilem prebentes auditum non solum ipsos ad fiele] itatis obse-
35 quia invitamus et reddimus ferventiorcs, verum ctiam plenitudinem largitatis
et providentiam regie maiestatis appertius declaramus. Huius itaque ad
notitiam universorum volumus pervenire, quod nos attendentes devota et
preclara obsequia, que nobis et imperio fidcles nostri cives Basilicnscs ex-
hibuenint et exhibent incessanter, de mera benignitate regia et de plenitu-
40 dine consilii nostri indulgemus et concedimus eisdem, ut libere feoda reci-
piant et, quocunque modo queant sibi conquircre, possidcant et pleno iure.
Et si talis Casus emerserit, quod aliqua lis super eisdem feodis incidcrit,
Digitized by Google
HO
talem ipsis gratiam auctoritate prcsentium confirmando indulgemus, ut quic-
quid super feodis per iuramcntum cum tribus civibus prefate civitatis in
iudicio probari potcrit pro iudicato habcatur et legitime possideatur. IVoinde
est quod auctoritate regia et sub obtentu gratie nostre firmiter inhibcmus,
ne quis ausu ductus temerario presumat nostram prelibatam indulgentiam in 5
contrarium attemptare. Quod qui presumpserit gravcm otTcnsam nostre cclsi-
tudinis se noverit incursurum. Ad maiorem itaque evidentiam presentem
paginam scribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Testes qui pre-
missis interfucrunt hii sunt: vcnerabiles de Wissenburg et de Selca abbates,
CJunradus] prepositus de Than, comes Hjenricus) de Werda, comes L[udo- 10
vicus] de l’hirretho, A[nshelmus] de Rapoldestein, E[berhardusj dapifer de
Waltpurg, C[unradus' pincerna de Winterstetten, A[lbertus] et C[unradus]
fratres de S[u]merowe ; . iunior dapifer de Waltpurg, Cjonradusj de S|mide]-
velde, Wemherus scuttetus de Hag[enowe], H. de Kazenhusen advocatus de
Schletstat, . scultctus de Colmar, S. scultetus de Brisaco, M. scultetus de Nu- 15
wimburch, S. advocatus de Mulnhusen, C[onradus] dictus Monachus et scul-
tetus Basiliensis, Wemherus dictus Schaler, Cjonoi advocatus de Thelspcrg,
Ajlbertus] de Strasburg et alii quam plures. Datum anno dominicc incar-
nationis mccxxvii, II idus novemb., indictione prima.
1 12. 20
Bischof Heinrich , Domdekan Konrad und Domsänger Hugo von
Basel bestätigen den Vergleich, welchen Graf Rudolf von Thierstein
und der Abt von Beinwil im Jahre 1212 in betreff ihrer Eigenleute
abgeschlossen haben. Hasel 1229 Oktober 10.
Actum in choro Basiliensi. 25
Abschrift im Vidimus des bischöflichen Officials von Base t von 1323
Mai 6. im Staatsarchiv zu Solothurn, Abteilung Beimvit.
113.
Bischof Heinrich von Basel macht eine Grenzscheidung zwischen den
Gemeinden St. Leonhard und St. Peter. — 1230 September 14. 30
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Leonhard 7* (A), St. Peter 8*
(A'J und 8* (A*). — Gleichzeitige Abschrift St. Leonhard 7* (Bf — Ab-
schriften von 129s im Cartular St. Leonhard H. fot. 2r (Bx) und fol. j
(B%) ebenda. — Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular
St. Peter H. fol. 24 n" 28 ebenda (B‘). — Abschrift IVurstisens in seinem 35
Codex diplomaticus fol. 18 fl in der Universitätsbibliothek su Basel (B‘).
— Auszug im weissen Buch von 1500 St. Leonhard D. fol. 228 im
Staatsarchiv.
Trouillat 2, 43 n° 31 nach B'. — Regest bei Ochs 1, 303. — Teilweise
abgedruckt im Basler Taschenbuch 1833 S. tyi. 40
Digitized by Google
81
Die Stücke A, A' und A* rühren von derselben Hand her, B von einer
gleichseitigen, wahrscheinlich sogar derselben.
An A, A' und A* hängen an Bändern je drei Siegel:
t. Bischof Heinrich. S. Abbildung n ' 6.
5 2. Domstift. S. Abbildung n * IJ.
}. f S1GIL . SCI . LEONARDI . BASILEE. Im Siegelfelde PPOSIT.
S. Abbildung «“ jy.
Au B hängt nur das Siegel des Bischofs; das Fehlen von andern Siegel-
löchern seigt, dass eine weitere Besiegelung der Urkunde nie stattge-
10 fanden hat.
Henricus*) dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
in perpetuum. Koverit presens ctas et futura posteritas, quod ad abolcndam
pravam consuetudinem, ad tollendam confusionem, ad devitandum scandalum
et ut animarum saluti prospiciatur, accedente consensu et consilio Dicthclmi
15 prepositi ecdcsie sancti Petri patroni, Conradi decani eiusdcm ecclesie ple-
bani et tociusb) capituli nostri inter sancti Leonard! et iam dicti sancti Petri
ecclcsias in civitate nostra sitas, que hactenus*) eidem plebi ecclesiastica
sacramenta passim et confuse ministrabant, de voluntate parciumd) certos ter-
minos posuimus, limitcs distinximus et utrique suam parrochiam , quam in
20 preiudicium alterius non egrediatur, assignavimus, statuentes ut si qui ministe-
rialium vel eorum uxores vel filii in parrochia“) sancti Petri conmorantes
sibi apud sanctum Lconardum sepulturam elegerint verus pastor seu eius
vicarius*) Confessiones audiat, pcnitenciam iniungat, viaticum tribuat, extre-
mam unctionem impendat, morttios ad ccdesiam suam deferri faciat, missam
25 decantet, cum consuetis orationibus funus aspergat, deindc ad sanctum Leo-
nardum deferantur tumulandi. Cctcrum si qui talium utrique ecclesie aliquid
contulerint, utraque sibi collatum habest. Si autem sancti Leonardi et non
sancti Petri ecclesie aliquid donaverint, sive sit mobile sive inmobile, *) inter
iam dictas ecclcsias ex equo dividatur. Si vero soli ecclesie seu prelato
30 sancti Petri aliquid erogaverint, solus hoc habeat et in privilegium matricis
ecclesie cum nullo parciatur. Eadem lex erit in Omnibus et per omnia, si
quando huiusmodi nobiles in parrochia sancti Leonardi domicilium habentes
sibi apud ecclesiam sancti Petri elegerint sepulturam. Sunt autem parrochie
sic distincte: omnes domus in vico Spalee in latere versus sanctum Petrum
35 prout per publicam stratam a sibi obpositisb) dividuntur a porta usque ad
superiores maccllos, et si que sunt vel fient ante portam in eodem latere, et
vicus Sellarum cum suis angulis usque ad rivulum versus Forum frumenti, in
quo factus cst de novo pons lapideus, et quiequid cst inferius de cetera ad
sanctum Petrum sine impedimento ') et absque perturbationc qualibet per-
40 tinebit Quiequid vero est a superioribus macellis et a rivulo prelibatis
sursum, et omnes domus in vico Spalee in latere versus sanctum Leonardum
intra et extra portam, totum ad ecclesiam sancti Leonardi pertinebit et ab
113. a) Hcinricus B. b) totius B. c) actenus B. d) partium B. e) barrochia B.
f) viccariu» B. g) immobile /»’. h) oppositis Ax und A1, obpositia B . ii inpedimento B.
t'rkundenbuch der Stadl Baacl. I. 1 1
Digilized by Google
82
ca tamquam a matrice ecclesia omnia sacramenta ecdesiastica percipiet in
perpetuum. Sciendum tarnen cst, quod neutra istarum parrochiarum ultra
ßirsicum protenditur, qui istas ab aliis dividit cursu naturali. Igitur sub inter-
minationc tremendi iudicii inhibemus, ne de cetcro prepositus vel canonici
sancti Leonardi ecdesiastica sacramenta parrochianis sancti Petri vivis vel 5
mortuis ministrent nec eos sanos vel egrotos ad confcssioncm recipiant, sed
plebano sancti Petri remittant audiendos. Certum est enim, quod nemo par-
rochianum alterius absque proprii sacerdotis licentiak) speciali solvere poterit
vel ligare, cum apostolus dicat: tu quis es qui alienum servum iudicas, suo
domino stat aut cadit.') Idem et sub cadem interminatione sibi sciat inhibi- 10
tum plebanus sancti Petri. Si quis autem ausu temerario huic ordinationi
nostre contraire vel eam infringere presumpserit, anathema sit et indig-
nationem omnipotentis dei, sancti Petri et sancti Leonardi se noverit incur*
surum. Dat.”) anno dominice incarnationis MOCX.'ix, octavo decimo kalendas
octobris, inditione“) tercia. Testes: Willchelmus”) camerarius, Henricusf) 15
archidiaconus, I lenricus p) de Lvtenbach, s) Vvernerus') de Tierstein. Vlricus de
Chiburch,1) Hugo cantor, Vlricus cellerarius, Chrafto de Lutenbach,') Iohannes
de Reno, Burchardus Lallo, Berhtoldus“) de Phirreto, Conradus Goli. In
assertionem huius rei presentem paginam sigillo nostro et sigillo capituli
nostri et sigillo capituli sancti Leonardi fecimus conmuniri. 20
114.
Papst Gregor IX. nimmt das Kloster St. Maria Magdalena in apo-
stolischen Schutz und bestätigt seine Rechte und Besitzungen.
Anagni 1230 Oktober n.
Deutsche Übersetzung aus dem Jahre 1500 unter dem Titel »l’abst 25
Grcgorii des IX. bull, bestetigung der guter bcsitzung unsers dosters*
im Briefbuch von 144.1 Maria Magdalena E. fol. 352 im Staatsarchiv
zu Basel. — Deutscher Auszug im Brieftafelnbuch von 1506 Maria
Magdalena /-. fol. 83 ebendort.
Gregorius bisclioff Unecht der diener gotts unsem lieben tochtern in 30
Christo der priorin und den swestern der penitentz sant Marie Magdalene
zu Basel unsem grull und bebstlichen segen. So von uns gevordert wirt
das da recht ist und ersamlich als die krafft der billikeit also vordert Ord-
nung der vernunfft, daz solichs durch sorgfaltikeit unsers ampts zu gebur-
licher geschieht vollfurt werde, der ursach ir lieben tochtern in dem herren 35
üwern rechten vorderungen wir mit gefelligem mitgehellen mitübig üwer
personen und statt in dera ir dem göttlichen dienst verpflicht sind, mit allen
den gutem, die ir uff diß zitt mit rechter ursach besitzend oder zu kunff-
113. k) licencia B. 1) Börner 14, 4. m ) datum B. n) indictione B. o) Vvillelmu« Al
und .4*. Willhelrau* B. |> Heinricus />. q) I.utcnbach Al und .4*. I.utcmbach B. 40
r) Wcrnherus Al und B. s) Kiburch Al und -I1. t) Crafto A1 und .0 und B. Lutem-
bach B. u) Bcrchtotdus ß.
Digitized by Google
83
tigcn zyten mit rechten wiscn durch verlyhung des herren tiberkomen mögen,
under sant Peters und unserer beschirmung wir empfahend, aber in sunders
die statt, da üwer abgescheidenheit, üwer closter und hus gestifftet sind, mit
reben hertboden hiiscrn schüren rentten besitzungen und andern üwcm
5 gutem, wie ir denn die alle rechtlich und ruwiclich besitzend, wir üch und
durch uns dem selben closter von bebstlichem gcwalt bcstetigend und mit
obertrost diser geschrifft versicherend. Darumb gantz nyeman aller menschen
gezyme dise geschrifft unserer bestetigung ze letzen oder wider die mit frefeler
künmutigkeit widerstand thun. Ob aber yemand solichs verwegenlich under-
10 stunde, der sol wüssen daz er ungnad des allmechtigen gotts und sant Peter
und Pauli siner apostolen infallt und verdient. Geben Anagnie, am funfften
ydus octobris, unnsers babstumbs im vierden iare.
115.
Arnoldus nobilis vir et libere conditionis de ßintzheim tradidit ccclesic
15 ßasiliensi Adelheidim civem ßasiliensem , que ad ipsum iure proprietatis
spectabat. — 1230 — —
TrouMat 2, 733 nach einem Eintrag des 16. Jh. in einem Katalog des
bischöflichen Archivs zu Pruntrut.
116.
20 Papst Gregor JX, bestätigt die von Bischof Heinrich von Basel ge-
troffene Scheidung der Gemeinden St. Leonhard und St. Peter.
Lateran 1231 Mai 6.
Original im Staatsarchiv su Pasel, St. Leonhard n" p (A). — Abschrift
von /2p3 im Cartular St. Leonhard H. fol. 3 " «" p (tl), ebendort. —
25 liegest im weissen Buck von 1300 St. Leonhard D. fol 22S, ebendort.
Trouillat 2, 43 rt" 32 nach B. Hier ist su lesen:
S. 43 Z. 20: benivolum statt benevolum.
Z. 21: vestra fuit nobis statt vestra nobis.
Kansleivermerk auf der Rückseite: Iohannes bonus.
30 Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
117.
Papst Gregor IX. bestätigt der Kirche St. Leonhard den Besitz der
ihr durch den Spruch des Bischofs Heinrich von Basel zugewiesenen
Gemeinde. Rieti 1231 Juli iS.
35 Original im Staatsarchiv su Basel, St. Leonhard n " 10 (A). — Abschrift
von t2<DS im Cartular St. Leonhard H. fol. 3 n" 6 ebenda (B). — Abschrift
Digitized by Google
84
Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 186 in der Universitäts-
bibliothek zu Base / (B1).
Trouillat 2, 46 n' 33 nach B.
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerke : Auf dem Bug rechts p. c. 5
118.
Papst Gregor IX. trägt dem Dompropst Diethelm von Basel, dem
Propst Otto von St. Leonhard in Basel und dem Propst Werner von
Beromünster (?) auf, dem vom päpstlichen Richter erlassenen Spruch
über den zwischen Johann und Werner streitigen Besitz einer Zofinger 10
Chorherrnpfründe Geltung zu verschaffen.
Rieti 1231 November 10.
Abschrift im Registerband 13 Gregor IX. a. V. fol. 13 f ep. 133 im
vatikanischen Archiv zu Rom.
[Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis] T[iethclmoj 15
sancte Marie *) et OJttoni] sancti Lconardi Basilicn[sis] et Wjemero] Permo-
nensi Constantiensis diocesis prepositis.
Iohanni et Wernero canonicis ecclesie Zoui[njgensis Constantiensis dio-
cesis in nostra presentia constitutis dilcctum filium magistrum B. de Wer-
cellis capelianum nostrum conccssimus auditorem, coram quo Iohannes pro- 20
posuit memoratus, quod cum ipse olim a . . preposito et capitulo eiusdem
ecclesie nulla ibidem vacante prebenda receptus fuisset in canonicum et in
fratrem, demum eodem W[emero] fratrum Predicatorum ordinem assumente,
ipse prebendam eiusdem tamquam vacantem sibi ab eis petiit assignari, sed
ipsis eam conferre sibi differentibus, idem VV[ernerus] ab ordine ipso infra 25
probationis tempus non facta professione discessit. I-ite igitur super hiis
coram eodem auditore legitime contestata, prefatus WJcmerus] in iudicio fuit
confessus, quod antequam ordinem predictum intraret per annum intrandi
propositum habuit et cum intravit requisitus a priore suo seculo renuntiavit
omnino et in religione serviturum domino perpetuo se devovit, sieque habi- 30
tum assumpsit in ordine prenotato. Verum quia post hec prefatus \V[ernerus]
tamquam contumax ab apostolica sede discessit, idem auditor habito pru-
dentum virorum consilio, ipsius absentia presentia dei repleta, predicto W[er-
nero] duxit super cadcm prebenda perpetuum silentium imponendum. Nos
igitur eiusdem capellani processum ratum habentes discretioni vestre per 35
a(postolica) s[criptaj m[andam]us, quatinus illum sublato appellationis obsta-
culo faciatis firmiter observari, contradictores, (si qui fuerint, vel rebelles per
censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo]. Quod si non
118.
a) M auf Rasur.
Digitized by Google
85
omnes [hiis exequendis interes.se potueritis], duo vestrum [ea nichilominus
exequantur).
Dat. Reate, im. idus novcmbr., [pontificatus nostri] anno quinto.
119.
5 Friedensvertrag stoischen Graf Friedrich von Pflrt und Bischof Heinrich
von Basel, durch welchen der Graf unter anderem zu folgender Leistung
verpflichtet wird:
Comes et cum eo ministeriales et liberi penam que vulgo hameschar dicitur
sustinebunt, quam ante portam civitatis que Spalon dicitur unusquisque prout
10 sui sanguinis nobilitas eta) gcncris condicio et terrc consuctudo in talibus
requirit assumentes et per civitatem via publica usque ad valvas basilice
beate Marie deferentes ibi se prosternent et ab ipsis et pro ipsis oracione
effusa surgentes et ad pedes cpiscopi, ubicumque locorum in civitate fuerit,
semel secundo et tercio prostrati b) veniam de tanto commisso humiliter
15 postulabunt Ceterum omnis populus virorum ac mulierum Altkilche,')
ubi hec enormia perpetrata sunt, cum processione Basileam veniant et ante
portas civitatis mares consuetis vestibus exuti et laneis d) more penitentium
induti sic universi per civitatem processionaliter procedentes in porticum et
ante portam') beate Marie ad terram se prostemant et maribus ibidem more
20 penitentium tonsoratis penitentiam suscipient, quam eis imposuerint vel im-
poni fecerint sepe memoratus prepositus et decanus vel eorum alter si ambo
non poterunt interesse. — 12 jr Dezember jr.
Abschrift des /j. Jh. im Codex diplomaticus ecclesiee Basitiensis fol. 63
im Staatsarchiv zu Bern (B). — Abschrift des 13. Jh. im Lehenbuch
25 des Bistums Basel fot. f in der Hof- und l.andesbibtiothek zu Karls-
ruhe (B'J. — Abschrift des 13. 7h. im altadeligen Lehenbuch des Bis-
tums Basel fol. j" im Staatsarchiv zu Bern (ß*).
Trouillat t , 522 n° 35° nach B — Callia christiana 13, instrumenta
2/ff n‘ 3ff. — Schöpf in Alsatia I, 368 «" 466. — Herrgott genea/ogia
30 2, 241 n° 2ffp beide nach B'. — ln französischer Übersetzung in der
Revue dAtsace 4, 304.
120.
Das Domstift leiht Johann dem Schüler und seinem Bruder die Hälfte
eines Hauses an der Eisengasse zu Erbrecht und die andere Hälfte
35 ihrer Mutter Gisela und deren Ehemanne. — 12 32 Januar /ff.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift 0“. (A). — Regesten in
der Präsenzregistratur von /66 t Domstift K fol. /6ffv und in der Regi-
stratur des 16. Jh. Domstift C. fol. 48” ebenda.
119« ») seu Bl B*. b) prostrato B. prostrati Bl ff*. ci Alchilclic Bx B *. d) laneis
40 korrigiert aus lineis ß. laneis Bx B*. e) processionaliter incedentes in porticu et ante
porticum Bx B *.
Digitized by Google
86
Alt Pergamentstreifen hängendes Siegel des Domkapitels. S. Abbildung
n’ ty.
Das Regest in der Präsensregistratur lautet: Item ein pergamentincr
lateinischer brief weiset zweymahl 18 pfennig jährliches zinses aufepiphanie
tag von auf und ab dem ersten und anderen halben hauß, als das ge- 5
legen auf der Eisengassen zwischen den häuseren zer l’alincn und sanct
Johanns und zer Tünnen genant.
Dicthelmus prepositus, Conradus dccanus totumque Basiliensis ccclesie
capitulum universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis rei gestc
noticiam. Noverint universi tarn posteri quam presentes, quod Johannes 10
scolaris et Henricus fratcr eius medietatem domus Eberhardi in vico Ferreo
site a Vvalthero ipsorum avunculo emerunt pro tredecim marcis argenti,
quam medietatem ad petitionem iam dicti Vvaltheri et filie sue Margarete,
quia totale ius, quod in ipsa habebant medictate, in manus nostras rcsig-
narunt, concessimus sub annuo censu decem et octo denariorum semper in 15
epiphania domini camcrario nostro pcrsolvendorum iure hereditario paciticc
possidendam. Ad instantiam vero Giscle prefati Waltheri sororis et matris
antcdictorum Iohannis et Henrici Berhtoldo marito suo reliquam medietatem
domus predicte, quam a nobis habet, concessimus ea conditione, ut uno
ipsorum duorum viam universe carnis ingresso rcliquum et licredes ipsorum 20
integraliter ius ipsis attitulatum possideant et habeant et in festo prelibato
epiphanie nomine census decem et octo denarios sine contradictione quali-
bet persolvant. In testimonium huius rei presentem cartam conscribi fecimus
eamquc sigilli nostri munimine roborantes. Testes qui interfuerunt : Vvillel-
mus camerarius, Hugo cantor, Burchardus I.allo, Conradus Goli canonici, 25
Henricus succustos, Cono de Löfen, Henricus capellanus episcopi, Iohannes
de Sliengin sacerdotes, Conradus vor Gazzun , Henricus Steinlin, Rvdolfus
de Foro frumenti et Conradus fratcr suus, Vlricus de Briselacha, Heinricus
Spendir milites, Albertus de Reno, Manigoldus de Nuwenburch, Hugo fratcr
Uietheri, Fridericus campsor, Henricus Beni, Cono dormentarius, Amoldvs 30
Vvcherere, Hugo Merschant et alii quam plures. Actum anno dominice in-
camationis MCCXXX secundo, xim kl. febr.
121.
Papst Gregor IX. verheisst den Besuchern und Wohllhätern des
Klosters St. Maria Magdalena Ablass. Spolcto 1232 Juni /p. 35
Auszug im Brief tafelnbuch von 1 506 Maria Magdalena L. fol. 14" im
Staatsarchiv su Basel.
Hie ist ein latinische bull mit eim bligenen ingesygel, wüst, wie unser
helgestcr vatter der bopst herr Gregorius der nünd des namen verlieht von
der erbarmhcrtzickeit got des almechtigen und der seligen l’etri und Pauli 40
Digitized by Google
87
siner apostlen allen denen die do gerüwt und gcbichtet hand, komen in unser
kilchen und ir almusen und hantreicbung mit disem gothus teilen mogcnt,
teglich erwerben XL tag aplos uffgesetzter bus. Datum Spoleti, am xill kl.
iulij, sins bopstums im VI. ior, anno domini Siccxxxhi ior.
Bischof Konrad von Konstanz schlichtet den Streit stoischen dem
Kloster St. Blasien und dem Markgrafen Hermann von Baden über
den Sausenberg. St. Blasien 1232 Juni 22.
Unter den Zeugen: H. Monacho militc Basiliensi.
10 Sch'opflin historia Zaringo-Badensis 3, 1S2 n“ tot. — Gerber! 3, 134 «' p j.
123.
Pafsl Gregor IX. verheisst den Besuchern und Wohlthätern des
Klosters St. Maria Magdalena Ablass. Anagni 1232 November r /.
Auszug im Brieftafelnbuch von 1506 Maria Magdalena L. fol. 15 im
15 Staatsarchiv zu Basel.
Hie ist aber ein latinsche bull, die hat och ein bligen ingcsygel, die
wüst, wie unser helgester vatter der bopst herr Gregorius der nünd des
namen het verliehen von der erbarmhertzickeit got des almechtigen und der
seligen Petri und Pauli siner apostlen allen denen, die do gerüwt und ge-
30 bichtet hand und komen in unser kilchen uff die liienoch bestimpten tag
und ir almusen und hantreichung mit disem gotshus teilen, nemlich uff unser
lieben fröwen tag ir seligen himelfart und uff den tag, als ir dz ewig wort
verkünt ward, und besunder uff sant Marien Magdalcncn tag, uff iecklichen
tag besunder XX tag applos uffgesetzter bös. Datum Anagnie, tercio idus
25 november, sins bopstums im VI. ior, anno domini ificcXXXIH ior.
124.
Das Stift St. Peter leiht ein ihm vom Domstift geliehenes Haus beim
Gundolzbrunnen der Judenta , Witwe des Rudolf Snezar.
Basel 1233 Januar 23.
80 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" p (A) und 10 (A‘). —
Abschriften aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol.
32 n° 47 (B) und fol. 42 n‘ (Bl) ebenda.
Arnold S. 3/0.
Digitized by Google
88
Die Urkunde liegt vor in zwei von derselben Hand geschriebenen Teil-
zetteln (über dem Schnitte das Alphabet).
An jedem der Exemplare hängt an Pergamentstreifen ein Siegel:
SIGILL . DIETHELMl . PPOSITI . BASILIEN.
Diethelmus prepositus, Heinricus decanus totumque capitulum Basi- 5
liense universis Christi fidelibus in perpetuura. Noverint universi, quod
Iudenta relicta Rvdolfi*) bone memorie qui Snezar dicebatur domum suam
iuxta fontem Gundolzbrunnin sitam, de qua nobis annuatim unam amam
rubei vini persolvcre tenctur, canonicis sancti Petri per manum advocati sui
Hugonis de Zürich tradidit ita dumtaxat, ut aniversarius mariti sui Rvdolfi 10
et suus et filii sui Heinrici annuatim ibi agatur, deinde ad maiorem caute-
iam eam nobis resignavit, quam ea petente dictis canonicis sub codcm censu
concessimus perpetuo possidendam. Prepositus vero sancti Petri de consensu
et voluntatc canonicorum eam dicte mulieri conccssit hoc pacto, ut eam
quoad vixerit inhabitet absque dampno canonicorum, idest quod nobis cen- 15
sum nostrum et dictis canonicis duos solidos in aniversario dicti mariti sui
annuatim reddat et tectum reparet. Ne autem aliquis dictam mulicrem in
vita sua et canonicos post mortem eius in eadem domo perturbare possit
vel gravare, presentem cartam ad peticionem tarn mulieris quam canoni-
corum conscriptam sigillo nostro fecimus roborari. Testes: Hugo cantor, 20
Vlricus cellerarius, Heinricus scolasticus, Conradus Goli canonici Basilienses,
Hugo de sancto Io[hanne\ Cono de Lofin, Heinricus de cripta, Heinricus
de sancta Maria Magdalena sacerdotes, Cono de Raraestein, Conradus
Monachus, Burchardus Vicedominus, Heinricus Clericus, Conradus de Gassun
milites, Hugo der Chcgir, Rvdegerus Magister pistorum, Dietlierus, Heinricus 25
filius Diethcri, Hugo Sute et alii infiniti. Act Basilee, anno dominice incar-
nationis Mccxäx tercio, indicione sexta, x kt. februarii.
125.
Papst Gregor IX. nimmt das Kloster St. Alban in apostolischen Schutz
und bestätigt ihm den Besitzstand. Lateran izj ) Hai ij. 30
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban «* / j (A). — Abschrift des
15. fit. im Codex Pfister St. Alban R. fol. 4 n“ 6 (B) und von späterer
Hand auf fol. 84 ’P 73 (. B\ ') ebenda.
Trouillat 2, 47 «" 34 nach B. Hier ist zu lesen:
S. 47 Z. 18 possidet statt possidetis. 35
21 Howingin statt Howingen.
Z. 23 Loracha.
Z. 24 Sirrinzo.
S. 48 Z. / iuste ac pacifice.
124. a) RSdolß A\ 40
Digitized by Google
89
!2ti.
Bischof Heinrich von Basel giebt dem ne Hg eg runde len St. Petersstift
eine Ordnung. Basel teil August 15.
Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Peter n“ 1 1“ (A). — Abschrift
5 des IJ. Jh. im Codex diplomaticus eeelesie Basiliensis fol. if im Staats-
archiv zu Bern (B). — Abschrift aus dem Anfang des 14. 7h. im
Cartutar St. Peter H. fol. 10 n“ 1 irrig zu 1033 im Staatsarchiv zu
Basel (ßl). — Abschrift llürstisens in seinem Codex diplomaticus fol.
2yv in der Universitätsbibliothek zu Basel (B1). — Abschrift des Basilius
10 Amerbach in den chartie Amerbachiante C. p. 220 ebendort (B‘). —
Kegesten Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 2y und in den
collectanea varia ebendort. — [ Ein Vidimus von 1234 erwähnt llürstisen
in dem » Verzeichnis etlicher Briefen im Münster ligendt in den Charta
Amerbachiante E. fol. 58 ebendort.]
15 TrouiUat /, 5)2 n' J38 nach B — Gallia christiana 13, instrumenta
22t n ' 40. — Regesten : Ochs 1, joy und Zeitschrift für die Geschichte
des Ober-Rheins 4, 22J.
Pas Concept der Urkunde, von der gleichen Hand wie diese geschrieben,
ist erhalten im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter tt*.
20 An A hängen an gelben, weissen und roten Seidenfäden zwei Siegel :
1. Bischof Heinrich. S. Abbildung n' 6.
2. Domkapitel. S. Abbildung n' ry.
Henricus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi tidelibus in
perpetuum. Cum ex debito pastoralis ofiicii omnium ecclesiarum in nostra
25 diocesi con^titutarum curam gererc et cum propheta dccorem domus domini
diligere*) teneamur, ad hoc quantum nobis desuper inspiratum fuerit operam
efficacem darc volumus, ut in ecclesiis nobis subiectis divinum officium et
numerus personarum in eis deo famulantium augeatur. Noverit ergo presens
ctas et futura posteritas, quod de Diethelmi prepositi, Conradi decani, tocius-
30 que capituli nostri consensu et consilio statuimus irrefragabiliter sanctientes,
ut ccdcsia sancti Petri infra muros civitatis nostre sita collegio in cadem ad
honorem summi b) dei , bcatorum apostolorum Petri et Pauli et omnium
apostolorum atque sanctorum dei iniciato post mortem dicti decani eiusdem
ecclesic plcbani serviatc) in perpetuum, ita quod reditus et proventus uni-
35 versi inter canonicos inibi deo famulantes, prout inferius distinguemus, divi-
dantur. Sane licet canonici sancti Petri tarn de canonicis quam de preposito
liberam electionem habere debeant et habeant, tarnen maioris eeelesie pre-
positus post mortem decani supradicti de novo custodem creabit et instituet
et eo viam universe camis ingresso custodiam et eius prebendam vacantes
40 uni persone vel prebendam cui maluerit et custodiam uni canonicorum con-
feret capituli consensu irrequisito. Custos, qui semper presbiter esse debet,
a preposito quemadmodum dictum est institutus ab episcopo curam ani-
126. al Psalm aj, S. b) ad honorem laudcm et gloriam summi //*.
Urktindenbuch der Stadt Hasel. I.
c) serviant A. serviat //
12
Digilized by Google
90
marum recipiat; terciam partem oblationum et omnium proventuum, quo-
cunque nomine censeantur, et census de hßba Vvensvvilre, de horto sancti
Petri et de duabus domibus in monte sancti Petri sitis provenientes perci-
piat, reliquas duas tercias et census, quos nunc habet ecclesia et si quos in
posterum est habitura, et census de aniversariis constitutis d) et constituendis 5
et census de rebus inmobilibus ecctesie quocunque titulo collatis et ctiam
res mobiles que collegio collate fuerint inter se canonici dividant equa lance,
de quibus tarnen custos tantum percipiat quantum unus canonicorum. Custos
de portione sua preposito maioris ecclesie censum videücet quatuor libras
temporibus suis reddet et unieuique canonicorum sancti Petri qui presentes 10
aderunt in festo Petri et Pauli et in crastino, videücet in conmemoratione
Pauli, in dedicatione, in die nativitatis domini, in epiphania, in die sancto
pasche duodecim denarios pro refectione dabit de conmuni, absentibus enim
nichil penitus dabitur; residentes etiam qui cottidiana portione gaudere de-
bent, quandocunquc presentes non fuerint, similitcr nichil percipiant. nisi 15
causa studiorum de licentia tarnen capituü se transtulcrint ad loca sollempni
Studio deputata. Residentes tarnen sic ministrari prebendam faciant, ut
quando non residentes presentes fuerint debita portione non fraudentur. Item
custos duo luminaria in vesperis et in missa in altari ponat honesta, in ma-
tutinis legentibus et cantantibus lumen sufficiens ministrabit et ad omnia 20
tenebitur ad que plcbanus antea tenebatur; ipsc recipiat ceram thus et mir-
ram, quacunque hora sive in maiori missa sive antea sive post offerantur,
et cum nullo dividat, quia hec tenebitur sine dampno canonicorum ministrare.
Canonici de funeribus, quibus in maiori altari celebratur, duodecim denarios
et de festo sancti Petri duos soüdos similiter recipiant de conmuni, rnedie- 25
tatem sacerdos, reliquam medietatem ministri. Hec inteliigas j>ost mortem
decani, nunc plebani. Canonici canonice electi a preposito maioris ecclesie,
prepositus canonice electus ab episcopo recipiant investituram. Custos solus
sacristas instituat, omnium aliorum officiorum sive bcneficiorum, si qua ibi-
dem fuerint instituta, prepositus sancti Petri dabit investituram, et super 30
cuiuscunque electione questio emerserit coram eius investitore ventiletur.
Prepositus etiam et canonici sancti Petri in assumptione, in nativitate, in
dedicatione, in puriheatione et in annunciatione beatc Marie, in die nativi.
tatis domini, rarais palmarum, pasche et pentecostes ad maiorem ecclesiam
ad publicam missam veniant nec prius redeant quam missarum sollempnia 35
conpleantur, in ramis tarnen palmarum processione redcunte ad ecclesiam
suam si voluerint revertantur. Ad maiorem et minorem letanias cum pro-
cessione veniant et alias quotiens vel ab episcopo vel a capitulo vocabuntur.
Scolastico etiam eorum, ut viginti scolares utiles et ex pacto et decem pauperes
habeat, indulgcmus. Si plebanus sancti Martini vel quicunquc de hac civi- *0
täte clericus in canonicum sancti Petri fuerit electus ncc ibidem residentiam
fecerit, non plus de prebenda percipiat quam absentes. Item nullus canoni-
corum sancti Petri in maiori ecclesia canonicam vel altaris benelicium simul
126. d> tarn constitutis //*.
Digitized by Google
91
ct semel habebit, sed uno recepto reliquum vacet ipso iure, excepto pre-
posito qui in maioris ecclesic canonicum et de maiori ecclesia in prepositum
eligi poterit et assumi, ita quod utrumque retineat, videlicet maioris ecclesic
canonicam et ccclesie sancti Petri preposituram. Domus sancti Petri, quam
5 nunc habet, omnium conmunis erit. Canonici singulis annis ad colligendos
proventus suos cellerarium instituant, cui bcnclicium, quod de anno in annum
augerc minucrc vel mutare pro sue voluntatis arbitrio potcrunt, assignabunt.
Prepositus eidem si necesse habuerit consilium et auxilium inpcndct opor-
tunum, tarnen requisitus. Prepositus in electionibus primam, custos secun-
10 dam vocem habebunt Prepositus in uno latere, custos in alio stabit, in
processionibus simul ibunt Prepositus in civitate constitutus quantum duo,
civitatcm egressus quantum unus pcrcipiet canonicorum residcntium. Qui
licet de negociis ecclesic sc non dcbeat intromittcre, requisitus tarnen cius
negocia cum omni diligentia, cum omni Studio tractabit et eius iura pro
15 viribus tuebitur et requiret. Ut autcm huius novelle plantationis ordi-
natio, que coopcrante domino, qui bonorum omnium fons est et origo,
de virtutc in virtutem ibit, de die in diem tarn in personis quam in rebus
incrementum suscipiet, perpctue iirmitatis robur obtineat, eam nostro capi-
tulique nostri sigillis contirmamus, sub interminationc tremendi iudicii inhi-
20 bentes, ne quis contra ipsam venire vel eam ausu tcmerario infringere pre-
sumat. Quod si quis facere presumpserit, anathema sit et indignationem
omnipotcntis dci, bcatorum apostolorum Petri et Pauli et omnium sanctorum
se noverit incursurum. Dat •) Basilec , anno dominice incamationis mille-
simo ducentesimo tricesimo tercio, octavo decimo kalendas septembris, in-
25 dictione scxta.
127.
Bischof Heinrich von Basel gründet das Predigerkloster.
— i*33
Auszug und Übersetzung Wurstisens in seiner Basler Chronik S. ttS.
30 Vgl. seine epitome p. t8y.
Bischoff Henrich bewilliget und schencket ihnen zu Basel in der vor-
statt zum Creutz zu Übung ihrer religion ein platz im 1233. iar, beförderet
sie mit steur, ablaß und in andere weg zu stifftung und erbauwung ihres
clostcrs. Des hat mir Weisung geben ein alt Instrument, in welchem bischoff
35 Henrich, am dato wie vorstcht, also sagt:
Kundt und zu wüssen sey allermencklich, das wir die geliebten bruder
Prediger ordens, welche sich, damit sie gottes wort desto freier verkünden
und in der heiligen kirchen desto mehr frucht schaffen köndten, in willige
armflt ergeben, weil wir ihr christlich und heilig fürnemmen, auch ihren dienst
40 126- e) mit Jtm IVortt Dat. tthlitsst tt*.
Digitized by Google
92
hochnotwendig geachtet, zu gemeinschafft unserer muhe zu beruffen wirdig
geschetzt haben, auff daß sie bey uns zü Basel wonhafft mit predigen, beicht
hören, und trostlichs züsprechen der glcubigen frommen und heil gegen gott
befördern köndten, vermög der freyheiten ihnen und ihrem orden vom apo-
stolischen stül verliehen etc. 5
128-
Ritter Heinrich Pf aff schenkt auf seinen Tod dem Kloster St. Maria
Magdalena einen Zins ah seinen Ackern hei Greften.
— 1234 Januar —
Abschrift in einer Urkunde vom /. Juli 1323 im Briefbuch von 144t 10
Maria Magdalena E. fot. 132 im Staatsarchiv zu Basel.
Aller menglich sy kunt, das ich Heinrich Pfaffe ritter ze Basel durch
myner und miner vorvordern seien heil willen geordent geschafft und durch
gotes willen geben habe nach mynem tode den geistlichen frowen ze sant
Marie Magdalenen an den Steinen ze Basel ein viemzal dinckcl, die alle iar IS
von mir und minen erben uf ze heben von mynen eckern gelegen by Grefftin
an dem undem teil, also das die vorgenanten frowen min und miner erben
hinanthin in ewiger gedechtniß haben solten. Hie by warent da dise gab
geschach: Wernherus, Petrus und Albertus korherren zu sant Leonhart, Vlri-
cus und Johannes scolasticus ze sant Peter ze Basel. Dis geschach, do man 20
zalt nach Cristi gebürt zwelifhundert iar und xxxilll iar, in dem manad
ianuarii.
129.
Bischof Heinrich von Basel und die Grafen Ulrich und Ludwig von
Pfirt vergleichen sich über Ausübung von Herrschaftsrechten in ihren 25
Gebieten. üelsberg 1234 Januar 26 bis 1238 Februar 16.
Dabei folgende Bestimmung . Item adveniente domino imperatore vel
rege Basileam, si episcopus secundum quod debet servitium ei dederit,
quatuor nummos qui dicuntur domini regis accipict secundum consuetu-
dinem hactenus habitam in eadem terra (Alsgaudia) et in Saligaudia et 30
in curti de Redirstorf.
Unter den Zeugen: Conrado Monacho Basilicnsi.
Abschrift des 13. Jh. im Lehenbuch des Bistums Basel fol. 8V in der
Hof und Landesbibliothek zu Karlsruhe (B). — Abschrift des 13. Jh.
im altadeligen Lehenbuch fol. 7 im Staatsarchiv zu Bern (B'). 35
TrouiUat /, 333 « ' 360 nach einer Abschrift im bischöflichen Archiv
zu Pruntrut. — Herrgott genealogia 2, 247 n“ 301.
Digitized by Google
93
Für die Datierung dieser Urkunde kommen folgende Momente in
Betracht:
t. Die Nennung des Abtes Berthold von Lützel (Abt seit 1221)
und des Propstes Sigenand von Grandval (Propst bis I2J0 zeigt, dass
5 unter dem in der Urkunde genannten Bischof Heinrich von Basel nur
Heinrich von Thun (1215 bis 1278 Februar 17) verstanden werden kann.
2. Der Vergleich wird stoischen dem Bischof und den Söhnen des
Grafen Friedrich von Pfirt abgeschlossen . welcher laut Annales Mar-
bacenses (S. Monumenta Germania scriptores 17, 177) im fahre 12 14
10 ermordet worden ist. Diese Angabe der Marbacher Annalen bildet eine
wesentliche Stütze für die Annahme , dass die bei Trouillat 1 , ,427
n" 777 abgedruckte Urkunde, in welcher die Söhne zum erstenmal han-
delnd auf treten, wegen der fndiktion richtig zum Januar 1274 zu stellen
sei. Da nun die unserem Regest zu Grunde liegende Urkunde ihrem Ln-
15 halte nach diese Urkunde vom 2g. Januar 1274 zur Voraussetzung hat, so
ergiebt sieh mit Einbeziehung des Datums des Todes Bischofs Heinrich
von Basel der oben gegebene Ansatz.
130.
Papst Gregor IX. bestätig I das Statut des St. Petersstifts über die
20 Zahl seiner Stiftsherren. Perugia 1274 Oktober 5.
Original im Staatsarchiv zu Basel St. Peter n" 14 (A).
Die Bülte hängt an roten und gelben Seidenfäden.
A'anz/eivermerk auf dem Bug rechts: Io . Vit.
| Gregorius jj episcopus servus servorum dei dilectis tiliis . . preposito
25 et capitulo ecclesie sancti Petri Basiliensis salutem et apostolicam bcnedic-
tionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consen-
sum et vota que a rationis tramitc non discordant effectu prosequente com-
plere. Eapropter dilecti in domino filii vestris iustis postulationibus grato
concurrentes assensu scxtumdccimum canonicorura numeruni, quem in ecclesia
30 vestra pensatis eius facultatibus, cum ex ipsis plures non valeant sustentari,
duxistis venerabilis fratris nostri . . Basiliensis episcopi capituli sui accedente
consensu dcliberationc provida statuendum, sicut provide ac ad utilitatem
eiusdem ecclesie noscitur esse factus, auctoritate apostolica confirmamus et
presentis scripti patrocinio conmunimus, statuentes, ut dicta ecclesia predicto
35 canonicorum numero sit contenta, donec eius in tantum exereverint facul-
tates, quod ex ipsis plures valeant sustentari, salva auctoritate sedis aposto-
lice ac mandato. Nulli ergo omnino hominum liccat hanc paginam nostre
confirmationis et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire.
Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis dei et
40 beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. l’erusii,
111. non. octob., pontiticatus nostri anno octavo.
Digitized by Google
94
131.
Bischof Heinrich von Basel bestätigt den Vergleich des Stiftes St. Leon-
hard zu Basel mit Kottrad von Öschgen, Bürger von Rhcinfelden,
über den Kirchensatz zu Wintersingen. Basel 1234 Oktober 25.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n’ 11 ' (A). — Regest 5
in der Registratur des 16. 7h. St. Leonhard B. fol. 33 * ebenda.
Lutz Neue Merkwürdigkeiten 2, 244. — Boos S. 24 n • 43 nach A.
Hier ist zu lesen:
Z. 13 Rinueldensis statt Rinvcldensis.
Z. 16 Wintersingin statt Wintersingen. 10
Z. 2p Nivwinburc statt Niuwinburc.
Z. 34 Act. statt Actum.
Von den (au Schnüren hangenden) Siegeln sind nur zwei erhalten:
1. Bischof Heinrich. 5. Abbildung n‘ 7.
2. Propst von St. Leonhard. S. Abbildung n° 48. 15
Die Indiclion stimmt nicht zur Jahreszahl.
132.
Papst Gregor IX. nimmt das Kloster St. Maria Magdalena in apo-
stolischen Schutz und bestätigt seine Rechte und Besitzungen.
Perugia 1233 Juli 31. 20
Übersetzung aus dem Jahr 1300 im Briefbuch von 1441 Maria Mag-
dalena E. fol. 332 im Staatsarchiv zu Basel (B). — Deutsches -Regest
im Brieftafelnbuch von 1306 Maria Magdalena L. fol. 83 ebendort.
Gregorius bischoff fcnecht der diener gottes unsern lieben sunen dem
probst und den swestern der penitentz des closters sant Marie Magdalenen 25
zu Basel unsern grüß und bebstlichen segen. So von uns gevordert wirt
das recht ist und ersamlich, als die krafft der rechten maß, also heischet
Ordnung der vemunfft, daz das durch sorgfaltikcit unsers ampts zü gebur-
lichem ußtrag volstreckt werde. Deshalben ir lieben in Christo kynder
uwem rechten begerungen wir mit gefelligem müt mithellende üwer personen 30
und closter, in dem ir dem göttlichen dienst gewertig sind, mit allen gutem
die ir uff diß zyt mit gütter ursach besitzend oder in künftigem mit rechten
wisen mit hilff des herren erobern mögend, under sant Peters und unser be-
schirmung empfahend, sunderlich aber hertboden besitzungen und andere
gütcre so dassclb closter uli milter gab und veriyhung der gloibigen recht* 35
lieh, als ir fürgebend, überkomen hab, als ir die alle rechtlich und fridlich
besitzend, üch und dem selben closter von uns von bebstlichen gewalt be-
steigend und mit beschirmung diser gegenwurtigen geschrifft krefftig machen.
Darumb aller menschen nyemandem gezyme, diß geschrifft unserer beschir-
mung und bestetigung ze letzen oder dera mit frefelicher geturstikeit ze wider- 40
Digitized by Google
95
stan. Denn ob yeman solichs ze tünd undcrstundc, der sol sich wüßen in
den zom des allmechtigen gottes und siner heiligen apostolen Petri und
Pauli infallen. Geben zu Perus, vortag der kalcndcn des ougsten unsers
babstums im nünden iare.
5 13a
Bischof Heinrich von Konstanz gewährt allen Diöccsanangehörigeti,
welche die Prediger beim Bau ihrer Kirche in Basel unterstützen,
Ablass. Konstanz 1245 Dezember 5.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n" 2 (A).
10 An Pergamentstreifen hangendes Siegel:
t S . HAINRICI . DSTANTIENS1S . ECCLE . EPI.
H[einricus| dei gratia Constantiensis cpiscopus universis Christi tideli-
bus presentes litteras inspecturis salutem in domino. Quoniam, ut ait apo-
stolus, omnes astabimus ante tribunal Christi, ut referat unusquisque prout
15 gessit in corpore suo sive bonum sive malum,*) oportet nos diem messionis
extreme misericordie operibus prevenire scientes, quod qui parce seminat
parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus metet
vitam eternam.b) Cum igitur dilecti filii nostri fratres ordinis Predicatorum
edificare inceperint claustrum et officinas in Basilea nec ad hoc sulliciant eis
20 proprie facultates, omnibus in dyocesi nostra constitutis, qui in hoc xub-
venerint eis propriis laboribus vel expensis, de misericordia dei omnipotentis
confisi et beate Marie semper virginis XX" dies de iniuncta pcnitencia miseri-
corditer relaxamus. Dat. apud Constantiam , anno ab incarnatione domini
ftcixxx?, non. decembris.
25 134.
Das Stift St. Leonhard leiht dem Burehard, Schaffner von Pfeffingen,
ein Gut daselbst auf Lebenszeit. — rejj
Abschrift von 1295 im Cartu/ar St. Leonhard H. fol. f n° 18 im Staats
archiv zu Basel
8u Trouillat 2, jo n" 16. — Legest bei Boos S. 25 W 44.
135.
Papst Gregor IX. bestätigt die Stiftung des Chorherrenstiftes St. Peter
Viterbo 1236 April 7.
Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Peter n“ 12 (A). — Abschrift
35 aus dem Anfang des 14. Jh. St. Peter H. fol. 1 1 n * 4 ebenda (B). —
13.1. a) Römer 14, ro und j. her int her j, / o . b) j. Korinther q, 6.
Digilized by Google
96
Abschriften Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 17 in der Uni-
versitätsbibliothek su Basel (Bl) und in seinen col/ectanea varia ebenda. —
Abschrift des Basilius Amerbach in den Charta Amcrbachiana C. p. 223
ebendort.
Trouillat 2, $2 n“ 38 nach B'. Hier ist zu lesen
S. 32 / y dilectis filiis . . preposito
Z. 11 honestis
Z. 12 benivolum
Z. 13 . . episcopus statt H
Z. 13 subiectam que licet parrochialis
Z. 16 dumtaxat
Z. 20 parrochia
Z. 22 duxerint — vos ad reddendas
S. 33 Z. 3 presentis
Z. S Pauli apostolorum eius se
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
136.
Bischof Heinrich von Basel bestätigt einen zwischen Leutpriester und
Gemeinde von St. Martin einer-, Berthold dem Krämer andererseits ge-
troffenen Vergleich, betreffend Überlassung eines Weges zur St. Martins- 20
kirche an die Gemeinde. Basel 1236 Juni 23.
Abschrift Wurstisens in seinem todex diplomaticus fol. 2y in der Uni-
versitätsbibliothek zu Basel.
Ochs 1, 308 = Trouillat 1, 343 n" 367.
Henricus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus 25
presens scriptum inspecturis in perpetuum. Que geruntur in tempore facilius
ab humana elabuntur memoria, si non literarum apicibus et sigillorum testi-
moniis pcrcnnantur. Innotescat igitur tarn prcsentibus quam futuris, quod
cum Wilhelmus plebanus et parrochiani ecclesie sancti Martini in Basilea
Berchtoldum den gremere inpeterent super via, que ad dictam dirigi debe- 30
bat ecclcsiam, secundum quod asserebant, per domum que dicitur domus
Eberhardi quam ipse possidere dinoscitur, partes de prudentum consilio con-
venerunt in hunc modum, ut idem ßerchtoldus quandam viam iuxta domum
lohannis militis dir Chindon sitam conparatam ab eo que conmodior par-
rochianis et ipsi ecclesie utilior videretur, conferret cidem ecclesie loco vie 35
superius nominate sic, ut dicto plcbano suisque successoribus ac ciusdcm
ecclesie parrochianis perpetuum super eadem Silentium inponeretur. Hane
itaque ordinationem satis honestam et laudabiliter factam ad presentiam
nostram delatam Alberto advocato de Argentina, Conrado sculteto Monacho
cognominato Basiliensibus aliisque discretis presentibus per sententiam con- *0
firmavimus definitivam et, ut in perpetuum rata permaneat, tarn nostro quam
capituli nostri nec non Wilhelmi Basiliensis ecclesie camerarii, sepedicte
6
10
15
Digitized by Google
97
ecclesie plcbani, et Alberti advocati superius nominati sigillis fecimus pre-
sentem cedulam consignari. Testes: Henricus abbas de Beinwilr, Wilhelmus
camerarius, Hugo cantor, Otto et Henricus de Nüwenburg canonici Basilienses,
Otto prcpositus sancti Lconhardi, Rudolfus plcbanus de Clialmis, Albertus de
5 Argentina Basiliensis advocatus, Conradus scultetus Basiliensis, Rudolfus came-
rarius noster, Henricus de Gurbelon camerarius noster, Heinricus de Tels-
perg, Hugo dir Spcndir, Conradus et Vlricus Vorgassun militcs, Henricus
de Gundolstorff cellerarius noster, Hugo de Chegir, Cüno filius Eberhardi,
Waltherus de Issengassun et alii quampiures tarn clerici quam laici. Datum
10 Basilee, anno domini MCCXXX sexto, IX. kl. iulii, indictione nona, presidente
Romane ecclesie Gregorio episcopo nono, regnante gloriosissimo Friderico
Romanonim imperatore secundo. l’reterea IV fenestre, que domui Cunonis
de Issengassun lumen ministrant, a dicto Bcrchtoldo vcl eius successoribus
nullatcmis obstruantur.
15 137.
Bischof Heinrich von Konstanz und das Domkapitel mit Herrn Ulrich
von Klingen verzichten zu Gunsten des jfohanniterordens auf ihre An-
sprüche an die Kirche Leuggern. Konst ans 1236 Juli 12.
Unter den Zeugen: . Monacho de Basilea.
20 Herrgott geneatogia 2, 251 n' 30 3 nach dem Original im Staatsarchiv
zu Aarau.
13a
Bischof Heinrich von Basel beurkundet , dass Heinrich von Miecorth,
Bürger von JlPülhausen, ein Grundstück, welches er der Kirche Grand-
25 gourd widerrechtlich entzogen hatte, nun der Abtei Bellelay abge-
treten habe. — 1236 Oktober —
Unter den Zeugen: Willelmus de Miecorth civis Basilee.
Original im llezirksarchiv des Ober-Elsass zu Ko/mar, Serie //., Lützel
n" 218 (A).
30
13V».
Ita von Büren schenkt dem Stift Beronüinster 10 Pfund Geldes.
— 1236
Unter den Zeugen : lohannes Basiliensis sacerdos canonicus Beronensis.
Neugart Codex diplomaticus 2, 168 n ' 926.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 18
Digitized by Google
98
140.
Herr Heinrich von Auggen und sein Bruder Rudolf verkaufen dem
Kloster Olsberg das Dorf Olsberg. — 1236
Unter den Zeugen: Conradus scultetus de Basilca et Hugo frater eius,
Petrus Scalarius, Henricus dictus Clcricus, Conradus Vorgazun, Rodolfus 5
in dem Kornmarkt, Albertus de Argentina, Henricus de Novo cellario,
dominus Emptho, Burchardus de Virton cives Basilicnsis.
Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus p. 64 in der Uni-
versitätsbibliothek su Basel (B).
Trouillat 2, 51 n“ 37 nach B. 10
141.
Bischof Heinrich von Basel gewährt den Besuchern des Prediger-
klosters Ablass. — 1236 — —
Original im Staatsarchiv su Basel, Prediger n" 4 (A).
An Pergamentstreifen hängendes Siegel: 15
ENRICVS . DF.I . GRA . BASIL1ENSIS . EPS. S. Abbil-
dung «' 7.
H(enricus) dei gratia Basilicnsis cpiscopus dilectis in Christo fratribus
ordinis Predicatorum domus Basilicnsis salutem in domino. Quia mcrito
beati Dominici in omni ore quasi mel indulcatur memoria, quippe qui tulit 2b
abhommationes impietatis et in diebus peccatorum corroboravit pietatcm,
iustis postulationibus vestris acquiescentcs omnibus, qui in festivitate eius-
dem ac per octavas ad*) eclesiam vestram devocionis causa confluxerint, de
omnipotentis dei misericordia et beate Marie semper virginis confisi XL dies
de iniuncta sibi penitencia misericorditer rclaxamus, Dat. anno domini 26
ftccxxxvi.
142.
Frater Achilles prior fratrum Predicatorum in Basilea und frater Thietericus
gardianus fratrum Minorum ibidem vidimieren eitle Urkunde des Grafen
Ludwig von Froburg ausgestellt zunschen 1236 und 1238 Februar. 30
— 1236 bis 1262
Boos S. 22 n“ 4t nach dem Original im Staatsarchiv su Basel.
Der in der vidimierten Urkunde (Boos S. 22 tC 40) als gestorben er-
wähnte Graf Hermann von Froburg erscheint als lebend zuletzt im
141. aj Ali ch ad tim ec am Ztiltmtnde durch Pumktt stlUtf. 25
Digitized by Google
99
Jahre 1236 (Winistörfer im Urkundio 2, 119); die Urkunde fällt so-
mit in dieses oder das zunächst folgende Jahr, aber noch vor Februar
1238, in welchem Fist hof Heinrich stirbt.
Das Vidimus kann der Urkunde gleichzeitig, muss aber früher sein als
6 1262, in welchem Jahre Graf Ludwig stirbt (Winistörfer im Urkundio
2, 126); zur Heit der Ausstellung des Vidimus hat Ludwig noch gelebt,
weil andernfalls eine seinen Tod andeutende Bemerkung nicht fehlen
würde.
Der Wortlaut der Vidimationsformel ist demjenigen der Vidimierung
10 der Urkunde vT yy (s. oben S. 66) beinahe wörtlich gleich.
143.
Papsl Gregor IX. erlässt zu Gunsten des Neubaues des Prediger-
klosters in Basel einen Indulgcnzbrief.
luteramna 1 2 (7 Januar y.
15 Original im Staaatsarchiv zu Basel, Prediger n" j (A).
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfaden.
Kanzleivermerke auf dem Bug rechts: n. c.; riick-wärts oben in der
Mitte: fr. G.
ü Gregorius J cpiscopus scrvus servorum dci. Universis Christi fideli-
20 bus ad quos litterc istc pervenerint salutem ct apostolicam bcnedictioncm.
Quoniam, ut ait apostolus, omncs stabimus ante tribunal Christi recepturi
prout in corpore gcssimus sive bonum fuerit sive malum,*) oportet nos diem
messionis extreme misericordie opcribus prevenire et eternorum intuitu Semi-
nare in terris, quod rcddcntc domino cum inultiplicato fructu rccolligcre de-
25 beamus in celis, firmam spcm fiduciamque tenentes, quoniam qui parce
seminat parce ct metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus
et metet vitam eternam.1") Cum igitur dilccti filii fratres ordinis Prcdicatorum
Basiliens[es] sicut accepimus ecclcsiam et claustrum ibidem inceperint de
novo construere ncc ad hoc proprie sibi suppetant facultates, Universitäten)
30 vestram rogamus attcntius ct hortamur in domino in remissionem vobis pec-
caminum iniungcntcs, quatinus de bonis a dco vobis collatis pias eisdem
fratribus elemosinas et grata caritatis subsidia erogetis, ut per subventionem
vestram Opus ipsum valeat feliciter consumari et vos per hec et alia bona,
que domino inspirantc feceritis, ad etemc valeatis felicitatis gaudia pcrvenire.
35 Nos cnim de misericordia omnipotcntis deic) et beatorum Petri et Pauli aposto-
lorum eius auctoritate confisi Omnibus, qui ad dictum locum cum devotione
accesscrint vel de bonis sibi collatis a domino destinarint, viginti dies de
iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. DaL Interamne, V. idus
ianuar., pontificatus nostri anno decimo.
40 US- a) Komet 14, to und 3. Kdrinlktr j, 10. b) 3. Kcrintktr q, 6. c) tis dci auf Rasur.
Digitized by Google
100
144.
Des Peter Scazhard Witwe und Tochter vergaben ihr Haus zu Basel
an das St. Peters Stift daselbst und empfangen es wieder von ihm zu
Erbrecht geliehen. — ,? t7 Vor September 24.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Iilsass zu Kalmar, Unterlinden «' 12". 5
An Pergamentstreifen hängen noch zwei Siegel:
t. Domkapitel. S. Abbildung n° sy.
2. S AD1 . MONACHI. 5. Abbildung n" 99
Universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis Hvgo pre-
positus et capitulum sancti l’ctri in Basilea in perpctuum. Ut ea que 10
geruntur in tempore ad mcmoriam hominum cereius revocentur, litcrarum
solent testimonio conmuniri. Innotescat igitur presentibus et futuris, quod
Sibilia vidua uxor quondam Petri Scazhardi unä cum filia sua Adilheit do-
mum quam habebant in foro Sutorum cum manu Iohannis militis dicti dir
Kindon advocati sui et adhibita omni cautela, que ex iure et ex loci consue- 15
tudine huiusmodi donationibus solet adhiberi, ecclesie sancti Petri contu-
lerunt, ita tarnen, quod hanc ipsis et heredibus quos filia ex se gcnuerit et
non aliis annuatim pro 11 solidis iure hereditario concessimus in anniversario
prelibati Petri persolvendis, adiecta etiam hac conditione, quod matcr necessi-
tate famis conpulsa partem suam vendcre potest, non autem filia nisi assu- 20
mendo habitum religionis ccnobium aliquod intraverit cui partem suam etiam
dare potest, et tune pars matris libere cedit ecclesie sancti Petri. Si autem
non attemptatis iam dictis exceptionibus tarn mater quam filia sine heredi-
bus, quos ipsa filia ex sc gcnuerit, ut dictum cst, viam universe carnis intra-
verint, eadem domus ecclesie sancti Petri totaliter remanebit et in remedium 25
prcdictarum mulierum et suorum antecessorum dabit claustro Pcnitcntum in
Lapidibus sito XX marcas pro allodio conparando. In testimonium huius rei
capituli maioris ecclesie, Cvnradi sculteti qui dicitur Monachus, et nostris
sigillis presentem paginam fecimus consignari. Testes etiam huius rei sunt
subscripti : Iohannes custos sancti Petri, Cvnradus plebanus sancti Theodori, 30
Lvdewicus, Iohannes scolasticus canonici sancti Petri, Ctfnradus Monachvs,
Albertus de Argentina, Hcinricus qui dicitur Clericus, Iohannes Egiso, Cvno
et Vlricus de Fine milites, Rvdigervs Magister panis, Bertoldus institor,
Wernherus Rufvs, Rvdolfvs dictus Meistcrli, Hvgo Sutto, Fridericvs campsor
burgenses et alii quamplures. Actum anno verbi incarnati MCCXXXVII, in- 35
dicione decima.
Digitized by Google
101
145.
Das Domkapitel bewilligt, dass Berthold der Krämer sein Haus in der
Bisengasse auch dem Stift St. Peter zinspflichtig mache.
— 12JJ vor September 24..
5 Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. tm Cartu/ar St. Peter //. Jot.
44” W 85 im Staatsarchiv su Base l (B).
Arnold S. jrj nach B.
H[cnricus] decanus, Hlugo] cantor et Wer; nherus] camerarius totum-
que capitulum maioris ecclc.sie universis Christi fidelibus presens scriptum
10 inspecturis noticiam rei geste. Ab Humana facilius labuntur memoria que
nec scripto nee voce testium roborantur. Noverit igitur presens etas et
futura posteritas , quod nos ad petitioncm Rcrtholdi institoris concessimus
et conscnsimus, quod domum suam quam habet super Isengasscn, de qua
nobis annuatim dantur III solidi, etiam ecclesie sancti Petri fecit annuatim
15 pro tribus solidis censualem. In tcstimonium huius rei presentem paginam
munimine sigilli nostri capituli confirmamus. Testes etiam huius rei sunt
hii : Iohannes custos sancti Petri, Cvnradus plebanus sancti Theodori, Hein-
ricus dictus Villicus canonici sancti Petri, Meinricus subcustos, Cvnradus
de Löfin, Hugo dictus Wlpcs clerici, Heinricus dictus Clericus, Iohannes
20 Hgiso, Cvno in Fine milites, Fridricus campsor, Wemherus Rufus, Hugo Sutto
burgenses et alii quam plures. Actum anno verbi incarnati ftccXXXVll, in-
dictione decima.
140.
Das Kloster St. Alban leiht dem Heinrich Bretere und seiner Frau
25 eine Hofstatt vor dem Dompropsteihof zu Erbrecht.
— 1237 Dezember p.
Original im Staatsarchiv su Aarau, Olsberg n’ 6 (A).
Das an einem Pergamentstreifen hängende Siegel des Klosters St. Alban
ist stark beschädigt.
30 Auf der Rückseite steht geschrieben : 1489 discr brieff wist über den
hof gegen des thümpropst hoff über zu Basel der da nunzemal des gottz-
huses Olsperg ist und zflgehört, der vor ziten denen von sant Alban
gezinst hatt und im erdbidem als Basel verfiel abgelassen ist und nunzc-
mal des gotzhuses Olsperg eigen ist.
35 H(enricus) prepositus totusque sancti Albani conventus universis Christi
fidelibus presens scriptum inspecturis noticiam subscriptorum. Que gcruntur
in tempore, ne labantur cum tempore, solent scriptorum et sigillorum testi-
moniis ad posteros transmitti. Noverint ergo cuncti presentium inspectores,
quod nos voce concordi et unanimi voluntate et consensu territorium nostrum
Digitized by Google
102
situm ante portas sollempnis curtis prepositure Basiliensis Henrico qui dicitur
Breterc et uxori sue Mehtildi in ea forma census per omnia et revisorii,
quod vulgariter wisunga dicitur, qua et alia territoria nostra penes illud sita,
concessimus iure hereditario pacifice possidendum, ita tarnen, ut semper cen-
sum denariorum in nativitate domini et revisoria temporibus congruis vide- 5
licet in festo beati Martini et carnisprivio sine contradictionc qualibet per-
solvant, nisi in hoc primo anno in quo censum denariorum eisdem H enrico]
et M[ehtildi] totaliter remisimus. Et uno eorundem viam universc camis in-
gresso superstes dictum territorium iure premisso habebit et possidebit, et
quamdiu unus ipsorum vel ambo prefatum habebunt territorium , privatam 10
quam nunc habent, quam preter nostrum consensum hactenus habuerunt, de
nostra voluntate et licentia speciali tenebunt sine calumpnia et tesione. In
huius rci testimonium presentem cartam sigillo conventus sancti Albani con-
signavimus. Testes : Burchardus claustralis prior, Henricus de Furlon, Hen-
ricus de Masemvnster, Hugo de Seildon, Henricus de Mvnzingin, Gotfridvs, 15
Reinaldus monaclii sancti Albani, Hvgo Bvman sacerdos, Conradus scriptor,
Hvgo Brotelin, Burchardus mvlnere et alii quamplures. Act. anno domini
MCCxSx septimo, V. id. deccmbris.
117.
Das Stift St. Peter leiht den Brüdern und Schwestern Lempni ein Haus 20
am neuen Weg bei St. Martin zu Erbrecht. Basel 1237
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" 13 (A). (Teilzettel
mit den Hälften der Buchstaben A B C.) — Abschrift aus dem Anfang
des 17. fh. im Cartutar St. Peter //. fol. 30" n" 43 ebendort (B).
Arnold S. 312. 25
Das Siegel des Stiftes hangt an einem Bande. S. Abbildung n" 70.
Universis Christi tidelibus ad quos presens scriptum pervenerit Hvgo
prepositus et capitulum canonicorum sancti I’etri in Basilea rci geste noti-
ciam et salutem in domino sempitemam. Quoniam vita hominum vapor est
admodicum parens et quoniam oinnes dilabimur ad aque similitudinem 30
defluentis, ne cum pereuntibus hominibus memoria rerum gestaruin per-
transeat, solent facta hominum scripture testimonio perennari. Xoverint
igitur tarn presentes quam futuri, quod nos domum quandam prope novam
viam sancti Martini a quodam milite VValthero dicto de Gcltcrkingen et ab
uxore sua Gerdrvda, que dictam domum iure hereditario libere possedit, 35
emimus pro VII marcis et possedimus iusto tytulo empcionis. Ipsi vero
renunciantes omni iuri, quod in eadem domo habebant vel habere videbantur,
ipsam domum nostre ecclesie contulerunt et super altare beati Petri libera-
litcr rcsingnaverunt Nos vero cum pecunia duorum fratrum carnalium
Iohannis et Filippi et duarum sororum eorundem Gisle et Engle, qui omnes 40
l.cmpni nuncupantur, sepedictam domum persolventes eisdem concessimus
Digilized by Google
io;;
pro annuo censu scilicct trium solidorum perpetuo possidcndam, ita dumtaxat,
ut uno quoque »ine prole decedcnte alii superstites in illa succedant et nul-
latcnus ad alios parentes ipsorum sed tantum ad prolem successionis ins et
hereditas devolvatur. Predictum vero censum trium solidorum ipsi et heredcs
5 ipsorum, quamdiu dominus custos nostre ecclesie supcrvixerit, in conversione
beati Pauli persolverc tenebuntur, ipso vero mortuo etmdem censum in anni-
vcrsario eiusdem pcrsolvent, ut ex hoc ipsius memoria habeatur. Acta sunt
autem hec anno dominice incarnacionis ftccx&XY'ä , in dedicationc ecclesie
nostre, presentibus Hvgone preposito, Iohanne custode, Cvnrado plebano
10 sancti Thcodori, Petro plebano de Steina, Lvdewico sacerdote, Iohanne sco-
lastico et Henrico Villico, lacobo Reisone et Henrico de Spehpah canonicis,
item presentibus Cvnrado sculteto et Hvgone fratre suo qui Monachi con-
nominantur, Alberto“) de Argentina, Henrico Clerico, Iohanne Egesone,
Dictrico Reisone, Cf'none et Vlrico qui ambo de Eine vocantur militibus,
15 Nicolao de Titcnshcn, Werncro et Bvrkardo fratre suo qui dicuntur Roten,
Arnoldo qui W'lpis dicitur, Lvdewico institore et Henrico fratre suo, Hvgoneb)
Sutto, Vlrico“) Winter, Friderico campsore, Cvnrado et Berhtoldo fratre suo
cementariis de Loraha, circa tempus vesperarum in ecclesia sancti Petri.
148.
20 Gertrud Vorgassen und ihr Sohn Heinrich vergaben behufs Stiftung
einer fahr zeit dem Kloster Olsberg einen 1 1 'asserzußuss zu einer
demselben gehörigen Mühle. Basel 1238 August 22.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n° 7 (A). — Abschrift des
16. Jh. in Wurstisens Codex diplomaticus fot. 66 in der Universitäts-
25 bibliothek zu Basel (B).
Trouillat 2, 33 n° jp nach B.
An Fäden hängen fünf Siegel:
1. f S . LIVTOLDI . ELECTI . BASILIKN . KCCLIE. 5. Abbil-
dung n' S.
30 2. Domkapitel. S. Abbildung n" rj.
3 MINOR . DE . BASILEA. S. Abbildung n- 62.
4. Peter und Otto Schaler. S. Abbildung n” toi.
3. NRADI . DE . VICO . METIS. S. Abbildung u- 121.
Lutoldus dei gratia Basiliensis electus, Henricus prepositus et Wil-
35 helmus decanus totumque Basiliensis ecclesie capitulum universis presens
scriptum intuentibus salutem in salutis auctore. Que geruntur in tempore,
ne labantur cum tempore, honestorum testimoniis et sigillis solent communiri.
Novcrit igitur presens etas et futura posteritas, quod honesta matrona Gerd-
rudis vidua et Henricus filius eius dicti Vorgassun pro animarum suarum
40 nec non Henrici patris sui et fratris sui Petri iam defunctorum remedio
147. ■) Albertus A. b) Hvgo A. c) Clricus A.
Digitized by Google
104
honorabilibus ac rcligiosis dominabns abbatisse et conventui de loco qui
Ortus dei nuncupatur prope civitatem Basilicnscm sito quendam aqu? duca-
tum cum aqua sufficienti quantum ad duas partes ad ius et proprictatcm
predictorum Vorgassun spcctantem molendino predictarum dominarum, quod
habebant ibidem, libere contulerunt ita, quod annivcr.saria prelibatorum ibi- 5
dem conscribantur nec non etiam pie peragantur. Ut autcm hec in postcrum
inconcussa et inviolata permaneant, presentem cartam nostris ac honcstorum
virorum fratrmn Minorum in Basilea, qui predicte donationi interfuerunt, ac
Petri advocati et Conradi sculteti Vorgassun Basilicnsium sigillis fccimus
roborari. Acta sunt hec Basilec, anno domini ftccxSxviil, in octava assun- 10
tionis sanctc Mari?. Testes qui huic donationi interfuerunt sunt hii: fratcr
Tietricus magister domus Minorum fratrum in Basilea et frater Henricus
magister, Hugo canonicus sancti Hursicini, Rodolfus plebanus in Calmis,
Burcardus et Iohanncs sacerdotes, Conradus scultetus Basiliensis miles, Hen-
ricus de Novo ccllario, Tietricus de cruce, Hugo Sutte, Otto et Henricus, 15
Conradus Vorgassun cives Basilienses et alii quam plures.
149.
Die Edelti Burchard und Rudolf von Usenberg übergeben ihre Be-
sitzungen und die Kirchen zu Riehen , Inzlingen und Höllstein, die
erstem kaufs- und die letztem sehenhungsweise, dem Kloster H etlingen. ^
Rimburg und Riege t I2}8 vor Oktober 28.
Abschrift -von 1 2 4S bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar p. } 3 im
Staatsarchiv zu Aarau.
Regest bei Linder S. /p.
ln Betreff des Datums vgl. die Bemerkung zur folgenden Urkunde. 25
Universis Christi fidelibus tad quos presens scriptum pervenerit Bur-
chardus et Rüdolfus nobiles de Vsinberc rei geste noticiam. Quoniam vita
hominum vapor est admodicum parens et ad modum aque omnes dilabimur
decurrentis, necesse est, ut et facta hominum que cum hominibus transeunt
per scriptum ad memoriam revocentur. Igitur noverint universi, [quod] pre- 30
sentibus uxoribus nostris et consentientibus predia nostra in Rieheim et
Incelingin et in Hollinstein cum eisdem ecclesiis et omnia predia nostra a
loco qui dicitur Ezilnfurt supra, exceptis dumtaxat illis prediis que de Kien-
berc et de I-orrache militibus et C. ßarraban a nobis in feodis sunt concessa,
sicut libere iure proprietario noscimur possedissc, cum hominibus et Omnibus 35
pertinentiis suis in agris vineis pratis piscationibus et aliis quibuslibet atti-
nentiis cum omni iure contulimus monasterio Wettingin, prius quidem ipsas
ecclesias et gratis pro remedio animarum nostrarum et parentum nostrorum,
postmodum vero ipsa bona pro quadam summa pecunie vendidimus omnia
in manus domini abbatis eiusdem monasterii rcsignantes. Prima vero donatio 40
ecclesiarum vidclicet in Nuwenburc, secunda vero in Riegol facta est ln
Digitized by Google
105
hiis ctiam prediis, quecunque titulo pignoris a nobis fuerant obligata,
actionem nostram ct ius contulimus rcpetendi ; et si qui homines ad eadem
predia pertinentes tempore huius donationis alibi mansionarii fucrunt, si ad
ilta redierint. cum ipsis prediis ad dictum monasterium devolventur. Acta
6 sunt autem hec anno domini MCCXXXVill, presentibus domino H[cinrico]
Wandilber, Ber[tholdo] et II[einrico] monachis, Wer[nhero] et Werfnhero]
conversis, G. Marscalco, H[einrico] de Ochein, R. et Ul. de Eistat et qui-
busdam aliis.
150.
10 Die Bruder Burchard und Rudolf z’on Uscnberg verpflichten sich, dem
Kloster Wettingen für die ihm verkauften Güter zu Riehen Währ-
schaft zu leisten. Riegel 1238 Oktober 28.
Original int Staatsarchiv zu Raset, St. Urk. n" i; (A). — Abschrift
von 1248 bis 1252 im Wettiuger kleinen Urbar pag. 33 im Staats-
15 archiv zu Aarau (B).
Eingehängtes Siegel: f VSEN . ERC.
Die Einreihung dieser Urkunde sum Jahre / J ,'S erfolgt aus Rück-
sicht auf die unmittelbar vorhergehende. Beide Stücke scheinen dieselbe
Handlung zu betreffen.
20 B[urchardus] et Rjüdolfus] fratres dicti de Vsinbcrc strenuo viro advo-
cato Basiliensi suisque concivibus salutem cum salutis continuo incremento.
Universis vobis et singulis per presens scriptum innotescat, quod nos
possessiones , quas apud Richaim habuimus, dominis de Wetigen totaliter
ct omni iure, quo nos quiete possidebamus easdem, vendidimus sicut scitis.
25 Quia vero dominus lohannes de Vfhein ct forte quidam alii nescimus quid
inopinabile somniantes dominum abbatem ct suum conventum de Wetigen
contra iusticiam in iam dictis possessionibus utpotc in quodam prato quod
dicitur Brvel dei timore postposito aggravare presumunt, obligamus nos
ad evictionem quod vulgo dicitur prestamus warandiam ubicunque ipsis et
30 suo monasterio videbitur expedire. Dat. in Castro Rieggol, V. kl. novembris.
151.
Graf Rudolf von Habsburg, dessen Sohn Gottfried mit einer Tochter
des Grafen Egino ron Freiburg verlobt ist, trifft mit deren Mutter
ein Übereinkommen über die Aussteuer.
35 Freiburg 1239 Februar 18.
Unter den Zeugen: Heinrico Divitc Basiliensi.
Ko fp Geschichte 1, 88 3 n" / nach dem Original im k. h. Haus-, Hof-
und Staatsarchiv zu Wien. — Fürstenbergisches Urkundenbuch 1, tjj
»' 398.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 14
Digitized by Google
106
152.
Heinrich von Wasserstelz verkauft dem Kloster Wettingen Güter bei
Riehen. Mülhausen 1239 April 13.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «" 7 (A). — Abschrift von
1248 bis 1232 im Hetlinger kleinen Urbar fol. 34 im Staatsarchiv zu 5
Aarau (B). — Abschrift des 16. Jh. in den chartie Amerbachiante A.
fol. 147 " in der Universitätsbibliothek zu Basel (B'). — Abschrift des
Franciscus Cervinus (16. Jh.) in Briefers Analecta Hetvetico - Habs-
burgica fol. 65 ebendort (B*)- — Abschrift M ’urstisens in seinem Codex
diplomaticus fol. 26 f ebendort (B‘).
Erwähnt bei Bruckner .Merkwürdigkeiten S. 750 zum 14. April 1231.
— Regest bei Binder S. 19 zu April 17.
An Pergamentstreifen hängt das Siegel:
t SIGILLVM . HEXRICI . DE . WASSERSTELCE. 5. Abbildung
n" 136. 15
Quoniam ea que sub tempore fiunt cum tempore pariter elabi dinos-
cuntur, litterarum tcstimonio ea, que subscripta sunt, ego H curicus] nobilis
de Wazzirstclz duxi roboranda. Notum sit igitur Omnibus tarn presentibus
quam futuris hoc scriptum intuentibus, quod ego predium meum in villa
Riehein situm, quod a patre meo Ebirhardo hereditario et libero iure possedi, 20
quod etiam in divisione omnium possessionum paterne hereditatis quam feci
cum fratrc meo R. nobili in Wazzirstelz parti mee cessissc dinoscitur, pleno
iure, sicut a patre meo E[birhardo] memorato devolutum est ad me, ecclesie
in Wettingen Cistertiensis ordinis pro LXV*) marcis et dimidia vendidi
cum omnibus appendiciis suis tarn in pratis quam in silvis, in vineis, in agris, 25
in domibus et cellariis, proprietatis iure possidenda, sufficientcm warandiam
ac plcnariam in omnibus locis, si necessitas super hiis ingruerit, tideliter
prout ius cxigit iam dicte ecclesie prcstaturus. Huius facti testes sunt hii
quorum nomina sunt subscripta: Vlricus cellerarius in Lvzzela, Bcrhtoldus
cellerarius et Heinricus monachus in Wettingen , Wernherus eiusdem loci 30
conversus; laici vcro: Heinricus nobilis dictus de Löwinberc, Cünradus dictus
Sueuus scultetus in Mvlnhusen et eiusdem loci cives videlicet: Cfino miles
dictus Iuuenis, Rvdigerus de Watiwilre, Wernherus dictus l’inguis, I’etrus de
Septe, Heinricus Snewilinus, Sifridus de Reginsh[einj , Cünradus miles Basi-
licnsis dictus Geizriebe, Heinricus de Holinstcin civis in Rinueldin et alii 33
quamplures. Ut autem hec rata et inconvulsa permaneant, presentem pa-
ginam sigilli mei munimine duxi confirmandam. Acta sunt hec in civitatc
Mvlnhusen coram iudicio, anno domini ÄfCCX&XVlßl, XVII kalend. maii.
152* a) V aus VI korrigiert.
Digitized by Google
107
153.
H(einrich) Propst von Ko/mar leiht einen Hof daselbst Burchard dem
Sohne der Sa/mene und Rudolf zu Erbrecht.
— 1240 Mai 2 3 bis 31.
5 Unter den Zeugen: Herbrando Basiliensi.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Etsass zu Ko/mar, Unterlinden •
n * 11 (A).
154.
Das Kloster St. Urban leiht Konrad dem Weibel von Basel das Haus
10 zum Schefl/anch zu Erbrecht gegen Anzahlung von 14 Mark Silber.
Basel 1241 Januar Jl.
Originale im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg «■’ p (A) und im Staats-
archiv zu Luzern, St. Urban-Basel n“ / (A — Abschrift IVurstisens
in seinem Codex diplomaticus fol. 130 in der Universitätsbibliothek zu
15 Basel (B) mit dem falschen Datum 1243 und der unrichtigen Lesart
Schestlauch statt Scheftlanch.
Urkundio 2, Urkunden S. 34 n" 13 nach AK — Ochs 1 , 323 nach
B — Trouittat 1, 361 n * 381. — Regesten : Bibliothek älterer Schrift-
werke der deutschen Schweiz ( Bartsch , die schweizerischen Minnesänger)
20 6, LXXXVirr. — Arnold 5. 41. — Bruckner Merkwürdigkeiten S. 31g.
Das Siegel von A fehlt. — An A ' hängt das Siegel an Pergament-
streifen: GILLVM . ABBA ANCTO . URBAN'O.
Die beiden Ausfertigungen sind nicht von demselben Schreiber geschrieben.
Omnibus presens scriptum inspecturis frater H[enricus] dictus abbas et
25 conventus sancti Vrbani salutcm in vero salutari. Ab humana facilius iabuntur
memoria, que non fuerint voce testium vel littcrarum testimonio eternata.
Noverint igitur omnes, quibus nosse opportunum fuerit, quod nos domum
nostram in Basilea dictam de Scheftlanch sitam in Libera strata concessimus
Chvnrado preconi ipsius civitatis et suis legittimis heredibus iure succe-
30 dentibus in perpetuum possidendam. Et pro hac concessione predictus
C[hvnradus] contulit nostro capitulo XIlll marcas puri argenti tali nichilominus
adiecta condicione, quod ipse et sui legittimi hercdes singulis annis in puri-
ficatione gloriose virginis libram cerc ad pondus Basiliense nominale domui
persolvent. Actum coram iudicio, Ottone Scalario tune temporis in sede
35 iudiciaria sedente et ab ipso per sententiam inquirente, si talis concessio,
que in audientia tarn honestorum virorum quos ad hoc curavimus annotari,
scilicet Chvnradi vor Gazzvn, Chraft, Gotfridi de Eptingen, Rvdolfi et fratris sui
C. immc Chorenmergite“) militum, Chvnonis l’incerne, B. de Cervo, R. de
154. a) Chorinmcrgite in si1.
Digitized by Google
108
Corona, H. de Buggingen, villici de Arleshein, Chvnonis Hutluppe et aliorum
burgensium predicte civitatis, firma et inviolabilis possit permanere ipsis
conscncientibus fecimus ea mandare litteris, quatinus ne in posterum aliqua
possit suboriri calumpnia, ac sigilli nostri munimine dignum duximus confir-
mare. Dat. apud Basileam, anno domini ftccxL?, indictione xilll, die Iovis 5
II. kl. feb.
155.
Albert von Altbach verkauft vor dem Antritte seines Kreuzzugs gegen
die Tartaren sein Gut in Sirnau an das Frauenkloster von Kirchkeim
unter Teck. Esslingen 124.1 Juni 23. 10
Unter den Zeugen: prior (des Predigerklosters su Esslingen?) videlicet
fratcr H. de Basilea.
Wirtembergisches Urkundenbuch 4, 27 n" )jS nach dem Original im
kgl. Staatsarchiv su Stuttgart.
156. 15
Bischof Lütold von Basel thut kund, dass Burchard, Herr von Hasen-
burg, seine Lehen und Gitter aus Armut der Kirche von Basel über-
geben habe, und sichert ihm und seiner Frau dafür eine lebenslängliche
Rente zu. Basel 1241 Juli 8.
Unter den Zeugen: Hugo decanus sancti lohannis. Heinricus succustos, SO
Hcinricus prebendarius noster, Heinricus de cripta, lohanncs de sancta
cruce , Hugo Buman sacerdotes , Petrus Scalarius et Otto frater eius,
Hugo Monachus, Albertus de Argentina, Chrafto, Conradus Vorgazen,
Vernherus Dapifer, Heinricus Pincerna, Petrus Marschallus , Heinricus
Magister coquine, Johannes der Kindon, Petrus de Turri milites, Nicho- 25
laus de Thidenshcim, lohanncs filius Villici, Kudolfus der ßrothmeister,
Dietlierus der Wielin et Hugo frater eius, H. de Goudolstorf, C[onradus]
preco dictus Rifo cives Basilienses . . .
Abschrift des 13. Jh. im Codex dip/omaticus ecclesie Basiliensis fol. 60
im Staatsarchiv su Bern (B). — Abschrift des 13. Jh. im Lehenbuch 30
des Bistums Basel fol. 43" in der Hof und Landesbibliothek su Karls-
ruhe (B‘). — Abschrift des 13. Jh. im altadeligen Lehenbuch des Bis-
tums Basel fol. 3p im Staatsarchiv su Bern (. B 9. Ln B‘ und LP findet
sich in der Datumseile nach Actum Basilee noch der Zusatz in curia
Wilhelmi ecclesie nostre decani. 35
Trouillat 1, 336 n" 378 nach B und B>.
Digitized by Google
109
157.
Bischof Liitold von Basel verkündet den zwischen der Abtissin von
Masmünster und dem Vogte dieses Klosters abgeschlossenen Vergleich.
Basel 124.1 August 25.
5 Unter den Zeugen: Petrus advocatus et Otto scultetus frater suus.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift 1 , 5 (A). — Abschrift
li'urstisens in seinen Analecta p. 494 in der Universitätsbibliothek zu
Basel (B).
Trouillat 2, 57 n‘ 41 nach B mit dem Lesefehler: Otto Scalarius statt
10 Otto scultetus.
158.
Rüdeger Brotmeisler und seine Frau verkaufen dem Arnold Fuchs
zwei Häuser zu Basel. — 1241 Oktober 17.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift l n" 6 (A).
15 Das (an Pergamentstreifen hängende ■) Siegel fehlt.
Henricus prepositus, Vvillelmus decanus totumque Basiliensis ccclesie
capitulum universis Christi fidelibus in perpetuum. Faciüus ab humana ela-
buntur memoria, que non scriptorum et sigillorum testimoniis ad posteros
transmittuntur. Noverint ergo universi, quod, cum Rvdegcrus dictus Brot-
20 meistir et Agnesa uxor eius domum in qua mancnt , ubi olim alba turris
erat, et alias duas domus pistorias ante domum Monachorum sitas a nobis
sub annuo censu quatuor solidorum iure hereditario haberent et coram nobis
constituti dictarum trium domorum censum de nostra voluntatc de domo
ubi alba turris erat in qua habitant nobis annuatim dari statuendo ordinarent
25 et nichil nobis exinde deperire videretur, predicti Rvdegerus et Agnesa dic-
tarum duarum domorum ante domum Monachorum positarum ius proprie-
tatis viro honesto Arnoldo Uulpi civi Basiliensi accedente pleno nostro con-
sensu pro quadam certa pecunie quantitate vendiderunt. In huius rei testi-
monium et cautelam meliorem presentem cartam sigilli nostri muniminc
30 consignavimus. Testes: Vvillelmus decanus, Hugo cantor, Conradus came-
rarius, Henricus plebanus de Chriens canonici Basilienses, Hugo decanus
sancti Iohannis, Hugo Bvman sacerdotes, Henricus Biberach, Henricus dir
I’haffo, Rvdolfus de Foro frumenti“) et Conradus frater eius, Otto de Heve-
lingin milites, Hvgo Svtto, Rvdolfus Uulpes, Fridericus campsor, Cono
35 dormentir et alii quamplures. Dat. anno domini l&ccxL primo, XVI kl.
novembris.
158. a) Fort» Foro frumenti in A, Jas tweite Foro durch Punkte getilgt.
Digitized by Google
110
159.
Vergleich zwischen dem Stift St. Peter und der Kirche St. Martin über
ein Grundstück zwischen Häusern jenes Stifts.
— 1241 Oktober 22.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n‘ (A). — Abschrift 5
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. Jt n° 4$
ebenda (B).
Zwei abhangende Siegel:
1. Domkapitel. S. Abbildung n‘ 17.
2. Kapitel von St. Peter. S. Abbildung n" 40 10
Henricus prepositus, Vvillelmus decanus totumque Basiliensis ecclesie
capitulum universis Christi fidelibus in perpetuum. Facilius ab humana ela-
buntur memoria, que non scriptorum et sigillorum testimoniis ad posteros
transmittuntur. Noverint ergo universi, quod, cum ecclesia sancti Martini
quoddam territorium haberet inter domos sancti I’etri situm, Vvillelmus 15
ecclesie nostre decanus dicte ecclesie sancti Martini plebanus ex una parte,
Hvgo cantor Basiliensis prepositus sancti Petri et ciusdem loci capitulum
ex parte altera mediantibus bonis viris et discretis videlicet Otone prepo-
sito sancti Leonardi, magistro Iohanne de Mumelisvvilere, Hugone Monacho
railite et Dietherus*) der Vvelin, ne in posterum lis vel contentio inter eos 20
super eodem territorio posset suboriri, inter sc sub hac forma convencrunt:
dictus Hugo prepositus et capitulum sancti Petri et eorum successores
Vvillelmo plebano sancti Martini et eius successoribus annuatim semper in
sollempni fcsto beati Martini quatuor solidos nomine census persolvent de
territorio memorato, quousque ei alibi quatuor solidorum redditus certos 25
assignarint. In huius rei memoriam et cautelam meliorem presentem cartam
ad petitionem parcium conscriptam nostro et capituli sancti Petri sigillis
fecimus conmuniri. Testes: Vvillelmus decanus Basiliensis, Hvgo prepositus,
Conradus decanus, Iohannes custos, Petrus Rinveldensis scolasticus, Petrus
decanus de Steina, Lodovvicus, Iohannes scolasticus, canonici sancti Petri, 30
Y’lricus sancti Martini viccplcbanus, Henricus Biberach, Henricus dir Phaffo,
Conradus Vorgazzvn milites, et alii quamplures. Dat. anno domini ftcbxL
primo, XI kl. novembris.
1(50.
Kottrad der Dekan des Stiftes St. Peter verzichtet dem Stift gegen- 35
über auf alle Eigentumsrechte an den von ihm angekauften Gütern.
Base! 1241 November ?.
Original im Staatsarchiv zu Basel . St. Peter n " 16 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. If n° 7
ebendort (B). 40
159. a) s* *n A.
Digitized by Google
111
Ah Schnuren hängen zwei Siegel:
i. Bischof Lütold. S. Abbildung re’ y.
Domkapitel. S. Abbildung n” ry.
Schöpft in trister ia Zaringo-Badcnsis $, 204 n" 114 nach A.
5 Lvtoldus dei gratia ßasiliensis episcopus universis Christi tidelibus
imperpetuum. Facilius ab humana elabuntur memoria, que non scriptorum
et sigillorum testimoniis ad posteros transmittuntur. Noverint ergo universi
presentes et futuri, quod Conradus decanus sancti Petri Basiliensis piebanus
sancti Theodori in ulteriori Basilea recognovit coram nobis, quod predium
10 in Chilchein cum appendiciis suis, cui appendet ius patronatus ecclcsie eius-
dem ville, item aliud predium in eadem villa, quod emit a Gotefrido ple-
bano in Chilchein et a cognato suo lohanne qui dicitur Beilz, item in Matra
et in Einmvtingin curtes cum appendiciis suis, quibus etiam appendent iura
patronatus ecclesiarum dictarum villarum, item territoria et domos iacentes
15 inter sanctum Andream et domum que dicitur Steinchelre, item hortos ante
portara Spalee qui fuerunt Chraftonis Lutenbacensis thesaurarii, item aream
in monte Nadilberch que fuit Henrici militis de Arguel, item domum quan-
dam undir Salzchaston sitam, non sibi sed ecclcsie et capitulo sancti Petri
Rasiliensis emerit, et quod eadem non sibi sed ecclesie et capitulo sancti
20 Petri sunt collata. Recognovit etiam vineam in ulteriori Basilea, que ad ipsum
iure proprietario pertinebat, ecclesie contulisse prelibate. Recognovit insuper,
quod nullo umauam tempore aliquid de dictis prediis percepit, sed si quid
recepit vel percepit, quod non meminit, hoc non suo, sed ut canonicus no-
mine ecclesie recepit et percepit supraiiominatc. Licet autem nichil iuris in
25 prediis memoratis habuerit, tarnen ad tollendum omnem dubitationis scru-
pulum, ad amptitandam omnem occasionem et materiam litigandi, idem de-
canus renunciavit in manibus Hvgonis prepositi sancti Petri Basiliensis omni
iuri, si quod sibi in prefatis prediis conpetebat vel conpetere videbatur.
In huius rci testimonium presentem cartam tarn nostro quam ecclcsie nostre
30 capituli sigillis fecimus consignari. Testes: Henricus prepositus, Vvillclmus
decanus, Vvernerus de Tierstein, Hvgo cantor, Vlricus cellerarius, Conradus
camerarius, Henricus Camerarii canonici Basilienses, Iohannes custos, magister
Petrus, Petrus de Steina, Henricus Prepositi, Lodovvicus, Henricus scriptor,
Iohannes scolasticus, canonici sancti Petri, Hvgo decanus sancti Iohannis,
35 Henricus succustos, Henricus prebendarius episcopi, Henricus et Henricus
de criptis, Iohannes de sancta cruce, Hugo Bvman, Iohannes de sancto Vlrico,
Otto de sancto Oswaldo sacerdotcs; Petrus Scalarius et Otto frater eius,
Hvgo Monachus, Albertus de Argentina, Iohannes dir Cliindon milites et
alii quamplures. Act. Basilce, anno domini MüCXl. primo, lil nonas novembris.
40 161.
Guta von Holsteeg, Witwe, von Geberschweier, schenk l sich und alle ihre
Güter dem Kloster Häusern. Rufach 1241 Xovember 21.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n“ ; (A).
Digitized by Google
112
An Pergamentstreifen hängen zwei Siegel:
i ANI . RVBIAC.
2. Stadt Rufach. S. Abbildung n ' 142.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des / ?. Jh. geschrieben: de
sorore Gvta Holzcwegc. 5
Omnibus prcsens scriptum intuentibus consules ct Universitas civium
Rubiacensium salutem et omne bonum. Notum sit omnibus tarn futuris
quam presentibus , quod domina G v ta vidua de Gebclicheswilre dicta de
Holcwege se et omnia sua tarn mobilia quam inmobilia conventui et ecclcsie
sororum de Husem libere et pleno iure per manum et bonarn voluntatem 10
domini Theoderici militis de Scrankenvels advocati et proximi heredis sui
contulit et assignavit, scilicet XXX scados vinearum libere proprietatis allodii
ct XXXVIII scados vinearum censualium, curiam in Gebclicheswilre in vico
qui Holzcwcc appellatur et omnia sua tarn mobilia quam inmobilia, exccpto
horto continente VI scados vinearum et aliis VI scadis que domino Volgero 15
militi de Gebiliswilre fratri dicti Th[eodcrici] reliquit, qui Volgerus coram
nobis in ccclesia Rubiacensi de bona voluntatc sua protestatus cst, memo-
ratam donationem conventui de Huser a iam dicta domina Gv[ta] factam de
bona voluntatc sua esse factam et firmam ac ratam se conscntiente perman-
suram, omnibus que supradicta G[vta] conventui in Husem dederat renun- 20
ciando.*) Huius rei testes de visu et auditub) sunt qui presentes erant, scilicet:
milites Wemherus de Ysenburc, VValtherus de Berse, Cvnradus de Meigen-
hei[n], cives Iohannes Becellinus et fratcr eius Cvno, Drutelinus cellerarius,
Iohanncs Herde et alii quamplures. Acta sunt hec anno domini MCCXLI,
XI kal. decembris, in ecclesia Rubiacensi. In nomine patris et fälii et Spiritus 26
sancti amen. Que ut firma ct rata permaneant, presens scriptum sigillo
civitatis nostre fecimus conmuniri, sigillum decani et plcbani Rubiacensis
nostro coniungentes.
H52.
Bischof Lütotd von Basel thut kund, dass Frau Gertrud von Winsen- 30
heim alle ihre Guter dem deutschen Orden im Eisass übergeben habe.
Basel 1241
Unter den Zeugen: Heimo sancti Albani, Otto sancti I.eonardi prepositi.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 28 , 98 nach einer Ab-
schrift des /j. 7h. im Copialbuch von Beuggen im General- Landesarchiv 85
zu Karlsruhe.
161. ») renunciando zweimal geschrieben: Jas eine auf der Zeile verwischt, das andere über ge-
schrieben, b) ct auditu übergeschrieben.
Digitized by Google
113
163.
Bischof Liito/d von Basel thul kund, dass Ritter Hugo von Chrumbe-
gazze sein Gut zu Montignez dem Kloster Bellelay verkauft habe.
Basel 1242 Februar 11.
5 Unter den Zeugen: Conradus scriptor Basiliensis.
Actum Basilee in curia Wilhelmi ccclcsie nostre dccani.
Abschrift des 15. Jh. im Car tut ar des Klosters Bellet ay p. 64. im
bischöflichen Archiv zu Pruntrut (B).
Trouittat 1, 559 n" yjy nach B.
10 164.
Das Stift St. Peter leiht seinem Seholaster Johann von Eptingcn und
dessen Söhnen Güter in Otlingen zu Erbrecht. — 1242 Mai —
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartutar St. Peter H. fol. jy*
60 im Staatsarchiv zu Basel (B).
15 Universis Christi fidetibus presentem paginam inspecturis Hugo pre-
positus totumque sancti i’ctri capitulura in Basilca notitiam subscriptorum.
Ut ea que fiunt in tempore oblivionis lituram cffugiant, litcrarum memorie
alligantur. Innotescat igitur Omnibus quos scire fuerit oportunum , quod
magistcr lohannes scoiasticus et confratcr noster cum manu et consensu
20 Götfridi militis de Eptingen senioris fratris et advocati sui medietatcm om-
ni» prediorum in villa ütlinkon, in vineis, in agris, in pratis, in ncmoribus
et rebus aliis, que ipse et Cvnradtis decanus noster et magister Petrus de
Rinvelden de Iohannc militc de Ergirshein burgravio Argentinensi emerunt,
cum banno et omni iuri sicut ad eum spectabant, accedente etiam manu et
25 consensu Wernheri Rufi et Burchardi de Ceruo civium Basiliensium , qui
dicta predia fide observationis manutcnebant , et adhibita omni soltempni-
täte et cautela, que secundum ius et loci consuetudinem solet adhibcri, super
altare sancti Petri publice resignavit sub hac forma, quod nos memorata predia
sibi et Gütrat et Petro pueris suis in solidum concederemus, quod in in-
30 stanti fecimus, annuatim pro tribus solidis Basilicnsibus iure hereditario possi-
denda, ita videlicct, cum unus vel duo a seculo migraverint. superstites vel
superstes integre possideat; post obitum vero omnium trium ad heredes de-
bitos devolvantur. Prcdicti autem tres solidi siedari debent: duo ad colendum
anniversarium matris ipsius magistri lohannis, tcrcius vero pro dote in dedi-
35 catione altaris beatorum apostolorum Iacobi et lohannis. In testimonium
huius rei presentem paginam munimine sigilli nostri capituli duximus robo-
randam. Testes etiam qui huic facto aderant sunt subscripti : Cvnradus
decanus, lohannes custos , Petrus decanus in Wisental, Lvdwicus presbyter,
Heinricus plebanus de Spechbach, Hcinricus Villicus, Iacobus Reizo canonici
Urkuodenbuch der Stadt Basel. 1. 15
Digitized by Google
114
sancti Petri, Hugo plebanus de Holstein, Wemherus filius Dapiferi, Petrus
dyaconus frater Lvdwici institoris, Ludwicus de Olten clerici, Hugo Monachus,
Heinricus dictus Clericus milites, Bvrch[ardus] de Vlhein gener Clerici, Hvgo
filius Monachi, Dietricus monetarius, Amoldus VVlpes, Crafto et Hvgo filii
Burchardi de Ceruo, Heinricus de Bvckingen, Petrus de Barra, Cvnradus filius 5
suus, Heinricus de Tvmon sutor, Hvgo Svtto, Hugo dictus Bernoltz pellifex
et quidam alii. Actum anno domini ÖCCXLli, mense maio, indictione quinta
decima.
165.
Der Domherr Crafto verkauft dem Stift St. Peter ein Grundstück io
beim Barf'tisserkloster. Basel 1242 September
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter «' 17 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. J J n“ 107
ebenda (B).
Arnold S. 314 nach A. 15
Von drei (an Pergamentstreifen hängenden) Siegeln sind noch vorhanden :
1. Domkapitel. S. Abbildung n° 18.
2. S.CR TEBACE.
Lvtoldus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
imperpetuum. Facilius ab humana elabuntur memoria, que non scriptorum 20
et sigillorum testimoniis ad posteros transmittuntur. Noverint ergo universi
tarn presentes quam posteri, quod, cum 110s iudicio presideremus, Crafto con-
canonicus noster ccclcsie Lvtenbacensis thesaurarius in nostra constitutus
presentia, presentibus viris honorabilibus et discretis videlicet Henrico pre-
posito, Vvillelmo decano, Vvernero de Tierstein, Hvgone cantore, Vlrico 25
cellerario, Conrado camcrario, Henrico archidiacono , Symundo canonicis
Basiliensis ecclesie, Conrado decano, Iohanne custode, lohanne scolastico,
Henrico de Spehpach, Lodovvico canonicis sancti Petri, Hugone decano sancti
lohannis, Henrico succustodc, lohanne de sancta cruce, Hvgone Bvman
sacerdotibus, Rv'dolfo advocato, Petro Scalario seuiteto et Ottone fratre eius, 30
Hugone Monacho, lohanne dir Chindon militibus, et aliis quampluribus,
recognovit patrimonium suum prope domum Minorum fratrum situm cum
omni sollempnitate, que tali contractui debet adhiberi, Hvgoni preposito,
Conrado decano totique capitulo sancti Petri pro quadam pecunie quantitate
vendidisse. Recognovit etiam, quod per ipsum capitulum eiusdem census 35
patrimonii possent augmentari. Petivit tarnen idem Crafto, ut co vivente
homincs sub anno censu dictum patrimonium habentes eundem censum, quem
sibi dabant, et capitulo sine augmento darent prelibato. l’reterea sciendum,
quod quandocunque aliquis ex hominibus pretaxatum patrimonium habenti-
bus viam universe carnis ingreditur, illa pars patrimonii quam habebat ad 40
capitulum sancti Petri devolvatur sine contradictione qualibet pro sui arbitrio
Digitized by Google
115
ordinanda. Ne autem super premissis in posterum aliqua lis vel contentio
valeat vel possit ab aliquo horainum suboriri vel suscitari, in premissi con-
tractu« testimonium presentem cartam tarn nostro et capituli nostri quam
dicti Craftonis sigillis fecimus conmuniri. Actum Basilee, anno domini MCC&L
5 secundo, III non. septembris.
1(56.
«r
Graf Albert von Habsburg, Domherr zu Strassburg und Basel, ver-
zichtet zu Gunsten des Klosters Muri auf alle Ansprüche an die Leut-
kirche zu Muri. 1 stein 1242 Dezember 26.
10 Unter den Schiedsleuten erscheinen: magister Rud[olfus] de Rumilanc
und magister Iohannes de sancto Leonardo.
Unter den Zeugen : Petrus canonicus eedesie sancti Leonardi Basiliensis.
Herrgott genealogia 2 , 272 «* 334.
1K7.
15 Das Stift St. Peter entsagt allen Rechten auf das Haus des Chor-
herrn Heinrich, welches dieser dem Kloster Wettingen verkauft hat.
Basel 1242 Dezember 2$ bis 1243 September 23.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. W 9 (A). — Abschrift von
1248 bis 1232 im Wettinger kleinen Urbar fol. 30 im Staatsarchiv zu
20 Aarau (B).
An Pergamcntstreifeu hängen drei Siegel :
1. Domkapitel. S. Abbildung n" 18.
2. t S . HKXRIC1 . BAS [LIEN . PREPOSIT1. S. Abbildung nt 19.
3. Kapitel von St. Peter. S. Abbildung n" 40.
26 Heinricus prepositus totumque sancti Petri Basiliensis capitulum omnibus
Christi fidelibus in perpetuum. Ne ea que geruntur in tempore lapsu temporis
ab hominum labantur memoria cum tempore, cautum est, ut ad posteros
scripturc testimonio transmittantur. Noverint igitur universi*) presentes et
futuri, quod conmuni et unanimi consensu et consilio omni iuri, quod in
30 domo Heinrici concanonici nostri scriptoris prepositi maioris ecclesie Basi-
liensis habuiraus vel habere videbamur et quod nobis conpetebat vel con-
petere videbatur in eadem , in manus dicti scriptoris renunciavimus et per
presens renunciamus, super hoc ad maiorem b) roboris firmitatem presentem
cartam capituli et Heinrici prepositi maioris ecclesie Basiliensis et nostro
35 sigillis conmunitam venerabili domino Cönrado abbati totique conventui de
Wetingen Cisterciensis ordinis, cui supradictus scriptor dictam domum ven-
167. a) « visektn igitur und universi steht durchstrich nt presente«. bt korrigiert aus maioris.
Digitized by Google
116
didit, concedcntes. Testes: Heinricus prepositus, Conradus eamerarius, Hein-
ricus filius Camerarii, Lüttoldus de Rotenleira canonici Basilienscs, Hugo
Monachus, Heinricus Clericellus, Dietricus Reise, Heinricus Dapifer de Rin-
veldin, Crafto, Iohannes Albilie milites et alii quaniplures. Actum ßasilee
in vico qui dicitur Symundes gassc retro sepefatam domum, anno domini 5
Accxltii, indictione prima.
168.
Der Sehulfheiss von Rheinfelden bestätigt die Reiehslehnbarkeit eines
durch swei Rheinfelder Bürger dem Kloster Wettingen zum Kauf
angetragenen Gutes in Riehen. — 1242 10
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. « * S (A). — Abschriften
von 1248 bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar fot. }6 im Staatsarchiv
zu Aarau (B) und von 14S6 bis 1510 im Dokumentenbuch des Peter
Kumagen fot. 22t' ebendort.
An Pergamentstreifen hängt das Siegel: 15
t NORVM DE RINVELDIN. S. Abbildung n" 14s.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des / ?. Jh. bemerkt: Sculteti
et civium de Rinuelden super predio H. de Hollinstein quod situm est
in Riehein.
In nomine patris et filii et Spiritus sancti. Quoniam gesta mortalium 20
labuntur cum tempore, ego . schultetus de Rinvelden duxi ea litteris peren-
nanda. Noverint igitur universi quos nosse fuerit oportunum, feodum quod-
dam situm in Riehain iuxta predium fratrum de Wetingen Cysterciensis
ordinis, quod successive dcscenderat ad quartam manum infeodatum, duarum
marcarum solvens censum, hoc igitur feodum duo cives nostri vendere pre- 25
dictis fratribus cupicntes, cum bene esset de voluntate omnium ad quos per-
tinebat, et dubitaretur ad quem ipsius feodi proprietas pertineret, aliis comiti-
bus de Friburc aliis inperio dicentibus attinere, et hoc probabilius videretur,
nos conmunicato consilio cum burgravio de Rinvelden et aliis ministerialibus
inperii et civibus nostris cstimato concambio duorum prediorum, quorum 30
alterum situm est in Kichissol aliud in Hvsinchon, predictis fratribus pre-
dictum feodum coram testibus confirmavimus per hoc magis placere cupicntes,
si certum pro inccrto conmutassemus, doncc plcnius per manum domini in-
peratoris perficeretur. Testes autem in quorum presentia hec gesta sunt hii
sunt : comes Hermannus de Frobvrc, dominus Vlricus de Kienberc, dominus 35
Iacobus frater ipsius, dominus Hainricus et frater eius de Herten, Cvnradus
in Foro, Wernherus I’uer scultetus in illo tempore, Dietricus de Sechingen,
dominus Cvnradus de Eschincon, Waltherus de Sliengcn, Eggehardus de
Nollingen, Cvnradus caupo et filius eius. Acta sunt autem hec omnia anno
gratie ACCXLIJ, in loco qui dicitur Livtenloch vor dem Forste. Ut autem 40
Digitized by Google
117
hec*) stabilia permaneant nec in posterum vel in questionem revocentur vel
aliqua calumpnia prefatis fratribus exinde struatur, sigillo conmunitatis nostrc
presentem paginam duximus in testimonium roborandam.
1(59.
5 Bischof Heinrich von Konstanz erthcilt den Angehörigen seiner Diöcese,
welche die Predigten der Prediger von Basel anhören, Ablass.
Zürich 1243 Juni 7
Original im Staatsarchiv Basel, Prediger «•' 3.
An Pergamentstreifen hängendes Sieget des Bischofs:
10 fS, HAINR1CI . DSTANTIENSIS . ECCLE . EPI.
Mit Rücksicht auf das sonst nachweisbare , freilich nur lückenhafte
Itinerar des Bischofs Heinrich cum Jahre 1243 eingereiht.
H einricus] dei gratia Constanticnsis episcopus uni versis Christi fidelibus
Constantiensis diocesis, ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in do-
16 mino Iesu Christo.*) Cum ex ofiitio pastorali nobis iniuncto saluti vestre
sollicitius intendere teneamur et diversis impediti negotiis minus rcspicere
possimus ad singula, quod per nos non valemus per alios quantum dominus
dederit volumus procurare. Quapropter universitatem vestram monemus et
exhortamur in domino ac in remissionem vestrorum iniungimus peccatorum,
30 quatinus dilectos in Christo fratres ordinis I’redicatorum de domo ßasiliensi,
quibus super hiis auctoritatcm in nostra dyocesi conferimus, in suis predi-
cationibus confessionibus et exhortationibus , cum ad vos declinaverint,
benigne suscipiatis et devote ac humilitcr audiatis, ut sic de nostro epis-
copatu hereticorum zizania et alia vitia per dei gratiam et ipsorum mini-
25 sterium extyrpentur. Ut autem corda vestra circa hec agenda possimus
reddere promptiora, de omnipotentis dei conlisi miscricordia Omnibus ad
predictorum fratrum predicationem venientibus XX dies de iniuncta sibi
penitentia relaxamus. Dat. Turegi, vfl idus iunii.
170.
30 Heinrich vom Neuen Keller und seine Frau vergaben Güter zu
Haltingen und Otlingen, welche sie vom Kloster St. Alban gegen Zins
innehaben, an das Kloster Olsberg, unter dem l’or behalt ihrer lebens-
länglichen Kutzniessitng. Base! 1243 August —
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n° 1 1 (A).
85 Regest in Bartsch Germania 2p (Neue Reihe i~) S. 33.
An Pergamentstreifen hängendes Siegel:
t SIG1LLVM . S . ALBA . . . BASILEE. 5. Abbildung «• 51.
168. a) hec übergtsehritben von gleicher Hand.
169. a) in bis Christo auf Rasur.
Digitized by Google
118
Universis Christi fidelibus ad quos prescns scriptum pervenerit Willel-
mus prepositus et con[vent]*)us sancti Albani Basiliensis noticiam subscrip-
torum. Que geruntur ab hominibus, ne lapsu temporis revocentur in dubium,
(sc"j*)riptorum seu testium solent mcmorie conmendari. Innotescat igitur
presentibus et futuris, quod Heinricus civis Basiliensis dictus de Novo cel- 5
lario hereditatem suam in agris et vineis, quam ab ecclesia nostra sub annuo
ccnsu dccem solidorum tenebat, in banno sive districtu Haltingen et Otlinkon
donationis seu legationis titulo pro salute sua de bona voluntatc ac con-
cessione nostra transtulit in domum religiosam de Olsperk Cisterciensis
ordinis, iure nostro nobis integre rescrvato. Verum huic donationi talis 10
accessit condicio, quod ipse Heinricus et uxor sua Agnes frucfltur ciusdem
hercditatis bonis tempore vite sue ambo vel alter qui supcrvixerit duobus
solidis iam dicte domui annis singulis persolvendis ex hiis et aliis quibusdam
bonis ibidem sitis, que etiam idem Heinricus cidcm domui sub eadem con-
dicione dinoscitur contulisse. Et si sine liberis quos insimul procreaverint 15
discesserint, apud sepedictam domum memorata bona simpliciter ac totaliter
remanebunt salvo sicut dictum cst plenius iure nostro, alioquin ad liberos
tantum exclusis aliis lieredibus omnibus devolventur. In cuius facti memo-
riam presentem cedulam sigillo nostro fecimus conmuniri. Testes autem
sunt: Heinricus capellanus noster, Cliunradus procurator noster, Heinricus 20
1‘heffili milcs, Heinricus et Hugo fratres dicti de Gundolstorf, Eudewicus
institor et Heinricus frater suus, Wemherus Kufus, Heinricus Swclman et
Iacobus filius suus, Hugo Merschant, Hugo Suto, Iohanncs de crucc, Wernherus
filius Vulpis, frater Walthcrus de Olsperk, Burchardus in molcndino nostro
et alii quamplures. Actum apud sanctum Albanum, anno domini millesimo 25
ducentcsimo quadragesimo tcrcio, mense augusto.
171.
Bischof Lütold von Basel bestätigt die von seinem Vorgänger Heinrich
vorgenommene Übergabe der Leutkirche Michelbach an das Kloster
Michelbach. Hasel 1243 Dezember 8. 30
Unter den Zeugen: Otto prepositus sancti I.eonardi, magister lohannes
ibidem.
Original im Bezirksarchiv des Ober-E/sass zu Kohnar, Serie H. IMtzel
n" 82 (A).
Trouillat l, 364 n° 384 nach dem Cartular von Lützel. 35
170. a) Leih im Pergament.
Digitized by Google
119
172.
Heinrich, der Dompropst von Basel und Pleban von Riehen, tauscht
Güter in Richen mit dem Kloster Wettingen.
— 1243 Dezember 23 bis 1244 September 23.
5 Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Uri. n ’ 11 (A). — Abschrift
von 1248 bis 1232 im Hetlinger kleinen Urbar fol. 37 im Staatsarchiv
zu Aarau (B).
Abhängendes Siegel des Dompropsts Heinrich. S. Abbildung n" 19.
Regest bei Binder S. 19.
10 § In nomine sancte et individue trinitatis amen, jj Quoniam fragili me-
morie hominum nocere solet insidiosa oblivio et denigrare facta idonea, ea
que aguntur in tempore, ne simul transeant labente tempore, litterarum solent
apicibus perhennari. Noverint igitur quos nosce oportunum fuerit, quod ego
H’enricus] maioris ecclesie Basiliensis prepositus plebanus in Riehei[nj cum
15 abbate de Wetingen et capitulo eiusdem loci feci concambium conmutans
ortum et territorium situm in Riehei'n] pro prato ibidem sito licet cum con-
silio parrochianorum et hominum eiusdem ecclesie qui iurati dicebant, id
quod inter nos actum est scilicet concambium plus expedire ecclesie utrique
quam si non actum foret Kt ut hec rata permancant, ipsis contuli presens
20 scriptum sigilli nostri muniminc roboratum. Testes qui interfuerunt sunt
hii : abbas sancti Blasii, . . custos maioris ecclesie Basiliensis , Cfonradus]
camerarius eiusdem ecclesie, H. scriba, villicus de Weinchon, villicus Losi,
\Vern[herus] frater et procurator claustri in Wetingen, frater Richen. Acta
sunt hec anno domini ficciLlfil, indictione secunda.
25 1 73.
Sibilia Chechcrtin schenkt ihrem Schwiegersohn Burchard von Gun-
dolsdorf , seiner Frau und seiner Tochter Güter zu Blotzhcim und
Eschensioei/er. — 1244 Januar —
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kalmar, Unterlinden n’ 12.
80 Die drei (an Pergamentstreifen hängenden) Siege! fehlen.
L[vtoldus] dei gratia Basiliensis episcopus, f’[etrus] Scalarius advocatus
universique cives eiusdem loci omnibus ad quos presens scriptum pervenerit
noticiam subscriptorum. Que geruntur in tempore, ne labantur cum tem-
pore, poni solent in ore testium et scripture. ' Noverint igitur universi tarn
36 presentes quam futuri, quod Sibilia dicta Chechertin contulit Burcardo de
Gundolstorf genero suo et uxori sue Ite omnia bona, que liabuit in Blas-
hei[n]. Dedit etiam Grede filie eorundem bona sita in Escholswilre, ut, si
placuerit ei , possit intrarc per eadem bona aliquam religionem cum ad
Digitized by Google
120
maturam pervcncrit ctatem, tali videlicet conditione, quod ipsa Sibilia et lilia
cius iunior Ella nomine tenebit cetera bona mobilia et inmobilia, precipue
domos sitas under den Cremeren et aliam domum sitam Vorgazzen inter
Sutores absquc contradictione dicti B[urcardi] et uxoris sue. Publice enim
in iudicio promiserunt, quod liberc dimitterent ipsam Ellam tarn de domibus 5
quam de aliis bonis prenominatis, secundum suam voluntatem ordinäre.
I.icebit vero sibi dictas domos vendere, obligare et conferre cuicunque pla*
cuerit, nullo hoc penitus contradicente. Kenunciaverunt etiam iam dicti
B[urcardus] et uxor eius Ita omni iuri, quod in eisdem bonis post mortem
prescripte S[ibilie] habere possent, ita videlicet, quod Ella filia sua iunior, si 10
medio tempore religionem non intraverit, succedet ei bona sua*) pacifice et
absque ttllius contradictione per omnia possidendo. In huius autem rei
testimonium presens scriptum nostris sigillis fecimus conmuniri. Testes
huius facti sunt : Petrus predictus Scalarius, Petrus in Turri, Albertus Argen-
tinus, Henricus dictus Clericus, Conradus Vorgazzen domini et milites, Nicho- 15
laus de Titinsheijn], Hienricus] de Novo cellerario,b) Iohannes dictus Villicus,
C[onradus] dictus Scaltenbrant, Hfenricus cellerarius de Gundolsdorf, . . villi-
cus de Huningen, Waltcrus an den Stenen, Iohannes an der Rinbrukke, Bur-
cardus de Machstat, H. senior Lobarius et filius suus Conradus, Wczelo der
amman et C[onradus] dictus Riphi et Wer. dictus Trehenlin et alii quamplures 20
cives Basilienses. Acta sunt hec anno domini ftccxLlfll, mense ianuario.
174.
Mechlild, des Ritters Johann Elbi/ti Gattin , empfängt die von ihr der
Kirche St. Martin geschenkten Grundstücke und Bank hei den untern
Schalen von der Kirche zu Erbrecht und leiht sie dem Heinrich Kren- 25
kinger und dessen Frau auf Lebenszeit. — !244 April 26.
Gleichzeitige Abschrift im Staatsarchiv zu Hasel, St. Martin Urkun-
den «* j.
Diese Abschrift steht auf einem Pergamentblatte , welches früher als
Einband des Corpus 1582 bis tj8j des Predigerklosters diente und 30
ausser dieser Abschrift noch Responsorien und einige Stellen aus der
Bibel enthalt.
Lvtoldus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fidelibus
imperpetuum. Facilius ab humana labuntur memoria, que non scriptorum et
sigillorum testimoniis ad posteros transmittuntur. N'overint igitur universi, 35
quod Mcchtildis uxor Iohannis militis dicti Elbilli per manum eiusdem
lohannis mariti sui quiequid in quodam territorio iuxta inferiores macellos
sito habuit vel ei conpetere videbatur ecclesie sancti Martini contulit ac
Wilhelmus noster decanus eiusdem ecclesie plebanus de nostro consensu et
173- a) sua auf Rasur. b‘> so ist A. 40
Digitized by Google
121
capituli nostri nec non Wilhclmi prepositi et conventus sancti Albani iam
dicte ecclesie sancti Martini patronorum concessit idem territorium et ban-
cham illi contiguam ipsi Mechtildi iure hereditario pacilice possidenda sub
annuo censu quindecim solidorum divisim per quatuor temporum ieiunia
& persolvendorum. lohannes vero dicte Mechtildis maritus et Iohanncs et
Margareta corundem liberi in predictorum territorii et banche receptione
piebano sancti Martini vel suis successoribus censum honorarium qui vulgo
dicitur crschaz nullatenus reddere tenebuntur; scd si ad alios ipsorum heredes
iure hereditario predicta territorium et bancha eis de medio sublatis vel in
10 vita sua dictorum territorii et banche ius hereditarium ad alios homines
donatione venditione vel alio quoquo modo devolvetur, illi ad quos ius pre-
missum pervenerit in prefatorum territorii et banche receptione censum ho-
norarium sine contradictione qualibet reddent ei, qui tune ecclesie sancti
Martini extiterit plebanus. Memorata vero Mechtildis de consensu et volun-
15 täte mariti sui Iohannis concessit supradicta territorium et bancham Henrico
dicto Chrenkingerc et uxori sue Adelheidi, tantum in vita ipsorum ad uten-
dum et fruendum illis sicut hactenus, cessante quolibet impedimento. Sed
ipsi videlicet Henricus et uxor sua persolvent eidem Mechtildi vel suis heredi-
bus viginti duos solidos et duos circulos annuatim, et in receptione inmunes
20 erunt census honorarii et cuiuslibet alterius cxactionis. l’ost amborum vero
obitum scilicet Henrici et uxoris sue sepefatis territorio et bancha devolutis
ad Mechtildim vel eius heredes prenotatus quindecim solidorum census
augmentabitur in tribus solidis ita, quod extunc Mechtildis ipsa vel eius
heredes propinqui seu extranci singulis annis decem et octo solidos in pre-
25 missis terminis, quemadmodum suprascriptum est, ecclesie sancte Martini omni
occasione et contradictione cessantibus reddere tenebuntur, Mechtildis vero
vel eius heredes a prestacione census inmunes per biennium proximum a data
presentium remanebunt. Et in premissortim memoriam et robur nostri capi-
tuli et ecclesie sancti Albani nec non ipsius decani et civitatis Basiliensis
30 sigillis presentem paginam fecimus conmuniri. Testes huius rei sunt: Hugo
cantor, Henricus dictus Camerarius canonici Basilienses, Henricus subcustos
Basiliensis, l’etrus canonicus sancti I-eonardi , Rvdolfus, lohannes, Hugo,
Amoldus, de Chalmis, Stetin, Ensisheijn] et de Blatshein plebani, Crafto miles
Basiliensis et alii quamplures. Actum anno domini äGC&Llfil, VI kal. maii.
35 175.
Ulrich von Liebenberg verzichtet auf ein Gut in Kirchen, das er von
Walter Vogt von Schwarzenberg zu Lehen trägt, zu Gunsten des
Klosters Wettingen gegen Bezahlung einer jährlichen Leibrente.
Schopfheim 1244. September 24 bis Dezember 24.
40 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n" 10 (A). — Abschrift
von 1248 bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar fol. jp im Staatsarchiv
zu Aarau (B).
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 16
Digitized by Google
122
An Pergamentstreifen hängendes Siegel:
t S . VLRICI . MILITIS . DE . L1EBINBERC. 5. Abbildung n‘ 137.
jj In nomine demini amen. 3 Quoniam gesta mortalium labuntur cum
tempore, ego Vlricus miles dictus de Liebinberc sacri imperii ministerialis
sequentis facti noticiam decrevi presentis scripti testimonio perhennendam, 5
quatinus per hoc rei veritas posteris declaretur et malignandi“) via litiganti-
bus predudatur. Noverint eapropter omnes quibus presens scriptum ex-
hibitum fuerit, quod ad instantiam et preces meas vir nobilis dominus
Walterus dictus Advocatus de Swarzinberc predium situm in villa, et banno
Kilchein , quo infeodatus fueram ab codem et ad quem ipsius predii pro- 10
prictas >') pertinere dinoscitur, cum omnibus pertinentiis et iure suo videlicet
agris vineis pratis silvis et forestis terris cultis et incultis aquis aquarumque
decursibus venerabilibus in Christo . . abbati et conventui monasterii de
Wettingin Cisterciensis ordinis pro quadam certa summa pecunie, quam codem
tempore dictus nobilis de meo aliorumque bonorum virorum consilio“) accep- 15
tare curavit, vendidit ac tradidit libere ac quiete in perpetuum possidendum,
me nominatum predium, quod hactenus titulo feodali possederam, in reme-
dium animc mee parentumque meorum in manus dicti nobilis resignante ac
renuntiante pro me meisque successoribus universis omni actioni exceptioni
defensioni iuri legi factc vel faciendc constitutioni consuetudini edite de 20
feodis, hac tarnen apposita conditionc, quod prenominati . . abbas et conventus
in reconpensatione feodi sepefati pro tempore vite mee solummodo singulis
annis in nativitate beate virginis Marie vi marcas legalis argenti mihi de
sua camera ministrarent, cum ab eis ducerem requirendas, post obitum meum
solutione memorate pecunie penitus cessante nec heredibus mcis de pre- 25
taxata pecunia solvenda postmodum actione aliqua conpetentc. Ad maiorem
igitur premissorum omnium firmitatem et evidentiam pleniorem cum sub-
scriptorum testium testimonio qui viderunt et audicrunt hec universa quorum
nomina sunt hec: frater Hfeinricus) s. c) religiosus et vir nobilis dictus
Wandilber et fundator iam dicti cenobii, frater Wer[nherus] sacerdos et mo- 30
nachus, frater Wer[nhcrus] conversus ciusdem monasterii, sacerdotcs et ple-
bani Amoldus de Scophei'n], Hugo de Hollinstei[n] , Andreas de Mulberc,
laici Werjnherus] civis de Rinueldcn dictus Euer, Heinricus de Wiswile, Cun-
radus cognomento Wettere, sepefatis abbati et conventui presentem paginam
mei sigilli munimine tradidi roboratam. Actum in Scophei[nj situm in Wisen- 35
tal, anno domini ftccxLllil, indictione tertia.
175. a,i milignandi in A. I>) proprietas von gleicher Han, i auf Rasur. c) consilio van gleicher
Hand auf Rasur. Bedeutung des s. unklar — vielleicht aenior.
Digitized by Google
123
176.
Entscheidung des Streites zwischen dem deutschen Orden und dem Ritter
Peter Meyer von Büderich über Güter zu Epsach und IVi/er durch die
iudices Basilienses. — 1244 Oktober 26.
5 Fontes rerum liernensium 2, 233 n’ 238 nach dem Original im Staats-
archiv zu Bern. — Zeerleder 1 , 382 n" 264. — Solothurner Wochen-
blatt 1S24 S. 426.
177.
Das Stift St. Peter leiht der Judenta Bachun und ihrer Tochter das
10 Haus zum Blumen zu Erbrecht.
— 1244 Dezember 23 bis 1243 September 23.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" rf (A) und (A').
— Abschrift von A aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter
H. fol. 32 n“ 48 ebenda (B).
15 Arnold S. 316 nach AK
An A und A' hängt an Schnüren das Siegel des Stiftes:
t SIGILL . CAPITVLI . SCI . PETRI . BAS1LIE. 5. Abbildung n" 40.
Die beiden Ausfertigungen rühren nicht von der gleichen Hand her.
Hugo prepositus, Chünradus decanus totumque capitulum sancti Petri
20 in Basilca universis Christi fidelibus presens scriptum inspecturis noticiam“)
subscriptorum. Ab Humana faciliusb) labuntur memoria, que nec scripto nec
voce testium consignantur. c) Innotcscat igitur presentibus et futuris, quod
Hugo dictus Monachus et Heinricus'1) dictus Phefli quandam domum in vico
.Crucis dictam zem Blumen pro se et omnibus illis qui in cadem domo ali-
25 quod ius sc habere asserebant, sine omni fraude et dolo liberc et absolute
ecclesie sancti Petri contulerunt Nos vero eandem domum Iudente hem
Bachun*) et Gerdrut filie sue annuatim pro XU den. in vigilia assumptionis r)
beate Marie virginis persolvendis iure hereditario in solidum concessimus
possidendam. In testimonium huius rei presentem paginam dictis mulieribus
30 tradidimus sigilli nostri capituli munimine coniirmatam. Testes eciam“) qui
huic facto aderant sunt subnotati: Iohanncs custos, lohannes scolasticus,
Petrus decanus de Steina, Heinricush) de Spechpach,') Heinricush) dictus
Uillicus,k) Iacobus Reizo1) canonici") sancti Petri, Wernerus") Rufus, Hein-
ricus1|) Beni, Heinricus h) fron Eglun,“) Hugo Sutto, Wernerus“) Gonchli,1*)
35 Heinricus b) de Betwilre, Chünradus de Leimun,11) Wernerus“) Binceme, Ma-
thias“) de Rubiaca et quidam alii. Act*) anno domini indicione 111.
176
40
a) notitiam AK b) facillias A'.
0 asumtionis A *. g) ctiam Ax.
1) Reiso AK m) cannonici AK
q) Leimin AK r) Matias Ax.
c) conningnantur A d) Henrictis Ax.
h) Henricus A1. i) Spechbach A1.
n) Weraherns Ax. o) Englun Ax.
s) Actum Ax.
e) Bachin Ax.
k) Villicus Al.
p) Gouchli AK
Digilized by Google
124
178.
Das Stift St. Peter leiht Burchard A'efo ein Haus unter Schwibbogen
zu Erbrecht. — 1244 Dezember 25 bis 124$ September 23.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter «" 18 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 34' »' /// 5
ebenda (B).
Arnold S. 31$ nach A.
An Schnüren hängendes Siegel des Stifts. S. Abbildung n" 40.
Hugo prepositus Cvnradus decanus totumque capitulum ecclesie sancti
Petri in Basilea universis Giristi tidelibus presentem paginam inspecturis 10
noticiam subscriptorum. Innotescat presentibus et futuris, quod Burchardus
dictus der*) N'cfo quandam domum Basilee in vico vnder Swibogen sitam
ecclesie sancti Petri contulit. Nos vero eandem domum sibi et uxori sue
Vtiche iure hereditario annuatim pro VI denariis in festo beati Martini per-
solvendis in solidum conccssimus possidendam ita, ut, cum unus eorum mor- 15
tuus fuerit, superstes dictam domum cessantibus heredibus defuncti sub memo-
rato iure libere possideat et quiete. In huius rei testimonium presentem
cedulam ipsis tradidimus sigiilis nostri capituli muniminc consignatam. Testes
etiam huius rei sunt subscripti : Cvnradus decanus, Iohannes custos, Petrus
de Steine, Johannes scolasticus, Henricus de Spechbach, Henricus dictus 20
Villicus, Iacobus Reizo canonici sancti Petri, Petrus sacerdos, Wernherus
sacrista, Cfnradus Ganselinus, Arnoldus Wlpes, Henricus institor, Cvnradus
der seilerre, Cßno der seilerre, Henricus fron Egelun, Henricus de Col-
bizingen et alii quamplures. Actum anno domini MixSl.v, indictione tercia.
179. 25
Heinrich König von Sunlheim und seine Frau schenken sich und alles
ihr Eigengut dem Kloster Häusern. — 1244
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal «" / (A).
Eingehängtes Stadtsiegel von Ruf ach. S. Abbildung n“ 142.
Auf der Rückseite von einer Hand des 13. Jh.: sororis Berhte de 30
Rvbiaca.
. . sculthetus universitasque consilii Rvbeacis Omnibus tarn presentis
temporis quam futuri presentem paginam inspecturis noticiam rei geste.
Omnibus vobis volumus esse notum, quod Henricus dictus Rex de Sunt-
hei[n] et uxor sua Berta divino spiritu ammoniti se et sua tarn proprietates 35
quam mobilia cenobio in Huseren contulcrunt. Ne autem heredes eorum
178- a) der übtrgeschrieben von gleicher Hand.
Digitized by Google
125
post ipsorum obitum non temptarent supradictam ecclesiam in aliquo moles-
tarc, XI libras denariorum coram nobis constitutis in protribunali contulerunt
et heredes omni actione hinc inde omnino renuntiarunt. Ut autem huiusmodi
factum a nuilo postmodum valeat calumpniari , presentem cedulam sigilti
6 nostri munimine roboratam in veritatis testimonium erogamus. Testes autem
liuius facti sunt: Henricus sculthetus dictus de Sconenowe, Wer[nherus]
senior de Loubegaccen, Niuelungus et fratcr suus, et dominus Werherus de
Vsenborch milites Robeacenses et advocatus de Knsigesh[einJ et alii quam
plures. Acta sunt hec anno domini AoCXMlll.
10 180.
Bischof Lütold von Basel empfehlt die Predigermönche den Geistlichen
seiner Diöcese. Birseck 1244
Originale im Staatsarchiv zu Basel, Prediger »•’ 29 (A) und na 29* (Al),
Die beiden Ausfertigungen sind von gleicher Hand geschrieben .
15 An A hängt an Pergamentstreifen das Siegel des Bischofs:
f S . LIVTOI PI . B IS . ECCLIE. 5. Abbildung n* 9.
A.
L[ivtoldus] dei gtatia Basiliensis
episcopus universis decanis plcbanis
20 ct viccplcbanis in nostra dyocesi con-
stitutis, ad quos presentes littere per-
venerint, salutem in domino. Cum
diiecti in Christo filii fratres ordinis
Predicatorum in Basilea ob amorem
25 dei pro sua et aliorum salute tem-
poralia relinquentes pauperes sint
eflfecti, ut liberius ewangelizare va-
leant regnum dei, dignum cst, ut pro
necessitate presentis vite sine qua
30 nemo vivere potest eisdem fidelium
elcmosine ministrentur. Parum enim
est, secundum quod ait apostolus, cum
nobis spiritualia seminant, si tem-
poral ia nostra metant*) Vestram igi-
35 tur universitatem in domino conmo-
nentes rogamus diligentius et manda-
mus, quatinus ubicunque iam dicti
fratres ad vos venerint vel nuntios
suos destinaverint ipsos pie ac benigne
40 180. a) Vgt. 1. Korinther q, ri.
A\
L[ivtoldus] dei gratis Basiliensis episcopus
universis decanis plcbanis et viceplebanis in
SUa dyocesi constitutis, ad quos presentes littere
pervenerint, salutem in domino. Cum diiecti in
Christo filii fratres ordinis Predicatorum ob
amorem dei pro sua et aliorum salute omilia
temporalia relinquentes pauperes sint eflfecti, ut
liberius euangeli/are valeant regnum dei, dignum
est, ut pro necessitate presentis vite sine qua
nemo vivere potent ipsiS hdelium elcmosine
ministrentur. Parum enim est, secundum quod
apostolus ait, cum nobis spiritualia seminant, si
temporalia nostra metant.«) Yestram igitur uni-
versilatem in domino conmonentes rogamus dili-
gentius et mandamus, quatinus ubicunque iam
dicti fratres ad vos venerint vel nuntios suos
destinaverint ipsos pie ac benigne suscipere
studeatis ob dei reverentiam simul ct nostram,
vestras quoque plebes attentius ct efheatius mo-
neatis, ut ipsis velint de bonis sibt a deo col-
latis pietalis elcmosinas erogarc. Nos vero
auctoritate dei omnipotentis, beate Marie virginis
180. a) »i bis nostra au/ Rasur.
Digitized by Google
126
suscipere studeatis ob dci revcrentiam
simul et nostram, vestras quoqne ple-
bes attentius et efficatius moneatis, ut
de bonis sibi a deo collatis ipsis fratri-
bus suas velint elemosinas erogare.
Nos vero auctoritate dei omnipotentis,
beate Marie virginis contisi patrociniis
Omnibus vere penitentibus et confessis
fratrum benefactoribus triginta dies de
iniuncta penitentia relaxamus. Volu-
mus etiam et mandamus, ut, cum hanc
nostram indulgentiam pronuntiabitis,
sanctorumpatrum sacrosancte Romane
sedis pontificum videlicet domini Gre-
gor» felicis recordationis, qui viginti
dies dedit, et domini Innocentii, qui
iam presidet, qui quadraginta dies con-
tulit, indulgentiam publicetis. De hiis
enim quoniam vidimus testimonium
perhibemus. Petimus itaque et manda-
mus, ut sic circa sepcdictos fratres et
nuntios corundem nostrum curetis exe-
qui mandatum, ut et vestram circa nos
devotionem possimus perpendere et
revcrentiam conmendarc et eteme pos-
sitis beatitudinis a deo premium expcc-
tare. Datum in Birscgge, anno domini
MCCXI.Il'il.
patrociniis confisi omnibus vere penitentibus et
confessis, qui pro ipsorum fratrum ne-
ccssitatibus inpenderint subsidia cari-
tatis, triginta dies de iniuncta sibi penitentia
relaxamus. Volumu« etiam et mandamus, ut, cum 5
hanc nostram indulgentiam pronuntiabitis, plcbi
vestre simul etiam sanetorum patrum sacro-
sancte Romane sedis pontificum videlicet domini
Gregorii felicis recordationis, qui pro sepc-
dictis fratribus viginti dies dedit, et domini 10
Innocentii, qui HUnc presidet, qui quadraginta
dies contulit, indulgentiam publicetis. Super
hiis enim quontam vidimus testimonium perhi-
hemus. Petimus itaque et mandamus, ut sic
circa iam dictos fratres et nuntios eorundem 15
nostnun mandatum devote et utiliter exe-
qui studeatis, Ut et vestram circa nos devo-
tionem possimus perpendere et revcrentiam con-
mendare et a dto eteme beatitudinis possitis
premium expectare. Dat. in Birseggc. anno 20
domini ä&ftuftl.
181.
Ulrich von Rodersdorf, Kellerer der Kirche Basel, giebt an das Dom - 30
stift drei Häuser in der Ulrichgasse auf, welche er von ihm su Erb-
recht geliehen erhalten hatte. — 1245 'Januar ly.
Abschrift des 16. Jh. in Wurstisens Codex diplomaticus fot. ipo in der
Universitätsbibliothek su Basel (B).
Trouitlat 2, n" yj nach B. — Auszug bei Ochs /, 32p. 85
Int Abdruck Trouitlats ist su verbessern:
S. pp /.. 12: significandum statt sciendum
S. 60 Z. 8: Eirebach statt Elzebach
Z. 14: ßaulere statt Faulere.
Tndiction und Jahreszahl stimmen nicht zusammen. 40
Digitized by Google
127
182.
Schiedsspruch über die Zugehörigkeit der Kapelle in Schlieren zur
St. Peterskirche in Zürich und die Vogtei der Grafen von Ilabsbttrg
über jene. Mellingen 1245 Mai /?.
6 Unter den Schiedsrichtern : Otto prepositus sancti Leonardi in Basilea.
von llyss n° too.
183.
Papst Innocenz IV. nimmt das Kloster Häusern in apostolischen Schutz
und bestätigt seine Privilegien. Lyon 1245 September 19.
10 Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingentlial n“ 2 (A). — Abschrift
Hürstisens in seinem Codex dip/ornalicus fol. 17 in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (B). — Deutsche Übersetzung des 16. Jh. im Brief-
buch Klingenthal S. fol. jor im Staatsarchiv zu Basel.
Trouiltat 2 , 61 n” 45 nach B. — Teilweise abgedruckt bei Sch'öpflin
15 A/satia /, 391 n" 5/ j nach B. — Potthast 11SS2.
Text, Rota, Unterschrift (mit Ausnahme des E) und Datumzeile sind von
derselben Hand geschrieben. In der Datumzeile ist das M des Hortes
Marini von anderer Hand nachgetragen. Von anderer Hand scheint
auch das Monogramm gefertigt zu sein. Die Unterschriften der Kar-
20 dinäle zeigen jede für sich besondere Schrift.
Die Bulle, welche an roten und gelben Seidenfäden hing, fehlt.
Kanzleivermerk auf der Rückseite: frater Rainaldus.
jj Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis in Christo tiliabus . .
priorisse ecclesie sancti Leonardi in Husern eiusque sororibus tarn presentibus
35 quam futuris regulärem vitam professis in perpetuum. jj Kcligiosam vitam eli-
gentibus apostolicum convenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis
incursus aut eas a proposito revocet aut robur quod absit sacre religionis
enervet. Eapropter dilecte in Christo filie vestris iustis postulationibus de-
menter annuimus et ecclesiam sancti Leonardi in Husern Basiliensis diocesis,
30 in qua divino estis obsequio mancipate. sub beati I’etri et nostra protectionc
suscipimus et presentis scripti privilegio communimus inprimis siquidem
statuentes, ut ordo canonicus, qui secundum dcum et beati Augustini regu-
lam in eadem ecclesia institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus*)
inviolabilitcr observetur ; pretcrea quascumquc possessiones quecumque bona
36 dicta ecclesia in presentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum con-
cessione pontiticum, largitione regum vcl principum, oblatione fidclium seu
aliis iustis modis prestantc domino poterit adipisci tirma vobis et hiis, que
183. *1 temparibm von anjtrer Hand übtrgeschritben.
Digitized by Google
128
vobis successcrint, et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus
exprimenda vocabulis: locum ipsum in quo prefata ecclesia sita est cum
omnibus pertinentiis suis, cum terris pratis vineis nemoribus usuagiis et pas-
cuis in bosco et plano, in aquis et molcndinis, in viis et semitis et omnibus
aliis libcrtatibus ct immunitatibus suis. Sane novalium vestrorum, que pro- 5
priis sumptibus colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de vest-
rorum animalium nutrimentis nullus a vobis dccimas exigere vel extorquere
presumaL I.iccat quoque vobis personas liberas et absolutas e seculo fugientes
ad conversionem recipere et eas absque contradictione aliqua retinere. Prohi-
bemus insuper, ut nulli sororum vestrarum post factam in ecclesia vestra pro- 10
fessionem las sit sine priorisse sue licentia nisi arctioris religionis obtentu de
eodetn loco discedere, discedentem quoque absque communium litterarum
vestrarum cautione nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum
terrc fucrit, liceat vobis clausis ianuis, exclusis cxcommunicatis ct interdictis,
non pulsatis campanis, suppressa voce divina officia cclebrare, dummodo 15
causam non dederitis interdicto. Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes
altarium seu basilicarum, benedictiones monialium a diocesano suscipietis
episcopo, si quidem catholicus fuerit et gratiam et communionem sacrosancte
Romane sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate aliqua exhibere.
Proliibcmus insuper, ut infra fincs parroebie vestre nullus sine assensu dio- 20
cesani episcopi et vestro capellam seu Oratorium de novo construere audeat,
salvis privilegiis pontificum Romanorum. Ad hec novas et indebitas exac-
tioncs ab archiepiscopis et cpiscopis, archidiaconis seu decanis aliisque omni-
bus ecclesiasticis secularibusve personis a vobis omnino fieri prohibemus.
Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse dccemimus, ut eorum devotioni 25
et extreme voluntati, qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte exeommuni-
cati vel interdicti sint aut publice usurarii, nullus obsistat, salva tarnen iustitia
illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum Corpora assumuntur. Decimas pre-
terea et possessioncs ad ius ecclesiarum vestrarum spectantes, que a laicis
detinentur, redimendi et legitime liberandi de manibus eorum et ad ecclesias 30
ad quas pertinent revocandi libera sit vobis de nostra auctoritate facultas.
Obeunte vero te nunc eiusdem loci priorissa vel earum aliqua, que tibi suc-
cesserit, nulla ibidem qualibet subreptionis astutia seu violentia preponatur
nisi quam sorores communi consensu vel earum maior pars consilii sanioris
secundum deum et beati Augustini regulam providerint cligendam. Paci quo- 35
que et tranquillitati vestre patema in posterum sollicitudine providere vo-
lentesb) auctoritate apostolica inhibemus, ut infra clausuras locorum seu
grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facerc, ignem apponere, san-
guinem fundere, hominem temere capere vel interficere seu violentiam audeat
exerccre. l’reterea omnes libertates et immunitates a predccessoribus nostris 40
Romanis pontificibus ecclesie vestre concessas, nec non libertates et exemp-
tiones sccularium exactionum a regibus ct principibus vel aliis fidclibus
rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica conhrmamus et presentis
183* b) providere volentes auf Rasur.
Digitized by Google
129
scripti privilegio communimtis. Decerniraus ergo, ut nulli omnino hominum
liceat prcfatam ecclesiam temere perturbare aut eius possessiones auferre vel
ablatas retinere minucre seu quibuslibet vexationibus fatigare, set omnia integra
conserventur earum pro quarum gubernatione ac sustentatione conccssa sunt
5 usibus omnimodis profutura, salva scdis apostolicc auctoritate et diocesani
episcopi canonica iustitia. Si qua igitur in futurum ccclesiastica secularisve
persona hanc nostre constitutlönis paginain sciens contra eam temere venire
temptaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satis-
factione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate reamque se
10 divino iudicio existcre de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo
corpore et sanguine dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat
atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem
loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic
fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne
15 pacis inveniant. 8 Amen. Amen. Amen. 8
(R-) Ego Innoccntius catholicc ecclesic cpiscopus. (M.)
f Ego Oto l’ortucnsis et sancte Rufinc episcopus ss.
f Ego Petrus Albanensis episcopus ss.
t Ego Willelmus Sabinensis episcopus ss.
20 t Ego Petrus tituli sancti Marcelli presbyter cardinalis ss.
f Ego Willelmus basilicc duodeeim apostolorum presbyter cardinalis ss.
t Ego frater Hugo tituli sancte Sabine presbyter cardinalis ss.
T Ego Egidius sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinalis ss.
f Ego Octavianus sancte Marie in via lata diaconus cardinalis ss.
25 t Ego Petrus sancti Georgii ad velum aureum diaconus cardinalis ss.
f Ego lohannes sancti Nicolai in carcere Tulliano diaconus cardinalis ss-
f Ego Willelmus sancti Eustachii diaconus cardinalis ss.
Dat. Eugduni, per manum magistri Marini sancte Romane ecclcsie
vicccancellarii, xill kl. octobr., indictione in, incarnationis dominice anno
80 JlCCXl.'?, pontificatus vero domni 8 Innocentii 8 pape quarti anno tertio.
m
Graf Ludwig von Froburg thut kund, dass sein Sohn Hartmann sein
Gut in Arlesheim an die Kirche Basel verkauft habe.
Basel 1243 Oktober zi.
35 Unter den Zeugen: Heinricus de Novo cellario, Thietherus, Hcinricus de
Gundolstorf, Chfinradus Bozho cives Basilienses.
Actum Basilee in pomerio domini Wilhelmi decani Basilicnsis.
Original im Staatsarchiv zu Liestal (A). — Abschrift des 15. Jh. int
Lehenbuch des Bistums Basel fol. 39 in der Hof- und Landesbibliothek
40 zu Karlsruhe (B). — Abschrift des 13. Jh. im altadeligen Lehenbuch
des Bistums Basel fol. 33 im Staatsarchiv zu Bern (B'J.
Boos S. 33 n’ 34 nach A. — TrouiUat 3, 7 n" 6 nach B'.
Urkundenbuch der Stadl Basel. I. 17
Digitized by Google
130
185.
Graf Ludwig von Froburg verzichtet für sich und seinen Sohn Hart-
mann auf alle Ansprüche an die Schlösser Birseck.
Basel 1245 Oktober 21.
Unter den Zeugen: Heinritus de Novo cellario, Thietherus, Heinricus de 5
Gundolstorf, Hugo Bawlere, Chfinradus Bozho cives Basilicnses.
Actum Basilce in pomerio domini Wilhelmi decani Basiliensis.
Original im Staatsarchiv zu Liestal (A). — Abschrift des 13. Jh. im
Codex diplomaticus ecclesie Basiliensis fol. $8'' im Staatsarchiv zu
Bern (B). 10
Boos S. 12 n° $3 nach A. — Trouillat 1, 3 68 «" 388 nach B. — Herrgott
genealogia 2, 284 u" 344 nach B. — Solothurner Wochenblatt 18 30 S. 160.
186.
Die Brüder Berner verkaufen an Katharina Detwiler Zinse von Gütern
in Nieder-Müsbach. — 1245 Dezember 8. 15
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n“ 12 (A).
Eingehängtes Siegel stark beschädigt.
Nos Richardus de Glyers prior monasterii de Velpaco ordinis Clunia-
ccnsis Basiliensis dyocesis notuni facimus universis, quod est de voluntate
nostra, quod Iohannes et Nicolaus fratres dicti Berner de inferiori Mvspach 20
fecerunt contractum vendicionis trium verinzellarum spelte de bonis nostris
seu nostre ecclesie, que bona pertinent ad predictos fratres, per Katherinam
dictam de Dethwilr de Basilea de et super bonis inmobilibus sitis in M5s-
pach, que bona a nobis iure hereditario*) possidentur, que nobis et nostre
ecclesie et ccnsui !l) nostro nocere non debeant, salvo nostro iure in omni- 25
bus annuatim pro censu quatuordecim sextariorum tarn siliginis spelte et
avene et in tercio anno censu unius pulli per fratres antedictos de nostro
consensu et bona voluntate processisse, iure nostro cum moribus salvo nobis
singulis annis censu') cum nostro iure de dictis bonis pretcr vcrinzcllas.
Ratum et gratum ipsum contractum habcamus, ut promissum est, cum pre- 30
dicti fratres ab ipsa Katherina emptrice et eorum hcredes redditus ipsarum
trium verinzellarum pro summa pecunie videlicet X et VHI libris denariorum
Basiliensis bone monete liabcant gratiam reemendi. In testimonium premisso-
rum sigillum nostrum nos prior predictus presentibus duximus appendendum.
Dt anno domini ftccxi.v”' , feria VI post Nicolai cpiscopi. 35
] 86- a) Xach hereditario ist a nobis wiederholt in A. b) censu in A. c) censum in A.
Digitized by Google
131
187.
Das Stift St. Peter leiht Konrad dem Maurer ein Haus zu Erbrecht.
— ‘HS
Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. Peter n° 20 (A). — Abschrift
5 aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartutar St. Peter //. fol. 44 »■’ Sj
ebenda (B).
Arnold S. jtö nach A.
An einer Schnur hängt das Siegel des Stifts. S. Abbildung n“ 40.
Hugo prepositus, Cvnradus decanus totumque capitulum ecclesie sancti
10 Petri in Basilea universis Christi iidelibus presentem paginam inspecturis noti-
ciam rei geste. Innotescat presentibus et futuris, quod nos quandam domum
ex opposito cimiterii nostri sitam Cvnrado raurario et Mehtilt uxori sue et
Hadwic ct Regelint filiabus eorundem annuatim pro octo solidis et quatuor
circulis simulcis, qui spectant ad quandam lampadem in cripta nostra accen-
15 dendam, iure hereditario in perpetuum concessimus possidendam ita, quod
cidem domui in honestis ct utiiibus et necessariis debent semper ediheiis
providere. In testimonium huius rei presentem cedulam ipsis tradidimus
sigilli nostri capituli munimine roboratam. Testes huius rei sunt subscripti :
Iohannes custos sancti Petri, de cuius consensu et ordinatione ficri debuit
20 et factum fuit, Petrus dccanus de Steina, Iohannes scolasticus, Henricus ple-
banus in Spechpach, Henricus Villicus, Iacobus Reize canonici sancti Petri,
Petrus sacerdos frater Lodwici institoris, Bvrchardus de Welmingen sacerdos,
Wcrnhcrus sacrista diaconus, Cvnradus Ganselinus subdiaconus, Cvno milcs
de Fine, Hugo Sutto, Henricus Nona, Bvrchardus tector, Cvnradus der sin-
25 nerre, Bertoldus et iterum Bertoldus fratres prelibati Cvnradi murarii et qui-
dam alii. Actum anno dbmini &CCXLV.
188.
Papst Innocettz IV. gewährt den Gläubigen der Diöcese Basel, welche
das Kloster Häusern unterstützen, Ablass.
30 Lyon 1246 Februar 5.
Original im Staatsarchiv zu Hasel , Klingenthal n‘ 4 (At. — Regest
Wurstisens in seinem Codex diptomaticus fol. iS” in der Universitäts-
bibliothek zu Basel.
Die Bleibulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
35 Auf der Rückseite von gleichzeitiger Hand: Sanctus Nicolaus de Motesilo-
| Innocentius £ cpiscopus servus servorum dei universis Christi Iidelibus
per Basilicnscm civitatem et diocesim constitutis salutem et apostolicam
benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal
Digitized by Google
132
Christi recepturi prout in corpore gessimus sive bonum fuerit sive malum,*)
oportet nos diem messionis extreme misericordie operibus prevenirc ac cter-
norum intuitu Seminare in terris, quod reddente domino cum multiplicato fructu
recolligcre debeamus in celis, tirmam spem fiduciamque tenentes, quoniam qui
parce seminat parce et metet et qui seminat in bencdictionibus de benedictioni- 5
bus et metet vitam etemam.b) Cum igitur dilecte in Christo filie . . priorissa
et conventus sancti Lconardi de Huseren ordinis sancti Augustini Basiliensis
dioccsis, sicut nobis exponere curaverunt, facultates habeant adeo tenues et
exiles, quod ex ipsarum redditibus nisi per subventionem Hdelium ncqueant')
sustentari, nos crcdentcs animabusd) vestris fructuosum existere, si manum 10
illis porrexeritis caritatis, universitatem vestram rogamus monemus et hor-
tamur in domino ac in remissionem vobis iniungimus peccatorum, quatinus
de bonis a deo vobis collatis pias elemosinas et grata eis caritatis subsidia
erogetis, ut per subventionem vestram ipsarum inopie consulatur et vos per
hec et alia bona que domino inspirante fcceritis ad eteme possitis felicitatis 15
gaudia pervenirc. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et bcatorum
l’etri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi omnibus vere penitentibus
et confessis, qui eisdem sororibus manum porrexerint adiutricem, viginti dies
de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. Has autern') mitti f) per
questuarios districtius inhibemus, eas , si secus actum fuerit, carere viribus 20
deccmentes. Dat. Lugduni, non. febr., pontiticatus nostri anno tertio.
185».
Konrad von Öschgen überträgt an das Kloster Wettingen einen Red-
garten am Baselberg. Rheinfelden 1246 Mai 25.
Abschrift von 124S bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar fol. 36 im 25
Staatsarchiv zu Aarau (B).
C[onradus] de Eschon universis Christi fidelibus in perpetuum. Ea que
geruntur in tempore, ne labantur cum tempore, litterarum solent apicibus
perhennari. Noverint idcirco quos nosse oportunum fuerit, quod ego C[on-
radus] de Eschon cum omni iure ad hoc necessario contuli claustro de Wet- 30
tingin vinetum situm in Basilberc quod in vulgari dicitur ein manewerc et
dimidium et eiusdem collationis presto eis warandiam loco et tempore ubi-
cunque necesse habuerint, et in huius rei testimonium contuli ipsis presens
scriptum sigilli civium Rinveldensium munimine roboratum. Testes qui inter-
fuerunt sunt hii: . scultetus, T[ietricus] de Seconis, VVal[therus] de Sliengen,*) 35
Uljricus] de Berno, Nicolaus Infernarius, E(ckardus) de Nollingen, Bur[cardus]
Anman. Acta sunt hec in Rinvelden, anno domini MCCXLVI, VIII k. iunii.
188- a) Römer 14, 10 und 1. Korinther jr , 10. b) 1. Korinther Q, 6. c) nequeant auf
Rasur. d) abus auf Rasur. e) has aulem auf Rasur. f) micti A.
189. ») Sbergcn A. 40
Digitized by Google
133
190.
I. Papst Innocenz IV. verf ügt die Unterordnung des Klosters Häusern
unter den Predigerorden. Lyon 1246 Juli //.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" 6 (A) und n‘ 6“ (A).
5 — Abschrift Uürstisens in seinem Codex diflomaticus fol. 21 in der
Universitätsbibliothek zu Basel (B) irrig zu 124S.
Mone Quellensammlung 4/1, 47 nach der Abschrift im Registerband I
Innocenz IV. a. IV. fol. '340* ep. 227 im vatikanischen Archiv zu Rom.
— Schbpflin A/satia I, Jpp n“ 332 nach B ( unvollständig ). — Trouiilat
10 2, 64 n“ 46 nach B. — Erwähnt in der Revue d~ Alsace 1872, S. 398-
— Potthast 12216 und irrtümlich nochmals angeführt unter 1260S.
— Berger 1, jjo n" 2223.
Kanzleivermerke : Auf der Rückseite beider Stücke: Gamerus domini
pape subdiaconus t und darunter auf A: R und in dem geschlossenen
15 Bogen des R noch script.
Die Bleibulle hängt an A an roten und gelben Seidenfaden ; bei A ' fehlt sie.
II. Papst Innocenz IV. zeigt dem Meister und dem Prior der deutschen
Provinz des Predigerordens an, dass er das Kloster Häusern ihnen
untergeordnet habe. gyoM tg^ yun
20 Originale im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" 3 (A) und n" 3“ (A').
— Deutsche Übersetzung aus dem 16. Jh. im Briefbuch Klingenthal S.
fol. J3 ebendort. — Regest Uürstisens in seinem Codex dip/omaticus
fol. 2lv in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Mone Quellensammlung 4I1 , 48 nach der Abschrift im Registerband I
25 Innocenz IV. a. IV. fol. 340 * ep. 228 im vatikanischen Archiv zu Rom.
— Potthast 12217. — Berger 1 , 330 n‘ 2224.
Kanzleivermerke auf A: auf dem Bug rechts Sym. ver.
rückwärts Gamerus domini pape subdiaconus f
Kanzleivermerke auf A 1 : auf dem Bug rechts p. c.
30 rückwärts Gamerus domini pape subdiaconus t
darunter R und in dem geschlossenen Bogen des-
selben script.
Die beiden Bleibullen hängen an Hanf schnüren.
Die vier Urkunden sind paarweise von dem gleichen Schreiber ge-
35 schrieben und zwar rühren I A und II A' von einer, und wieder I A‘
und II A von einer zweiten Hand her. Zu bemerken ist noch, dass die
beiden an das Kloster gerichteten Urkunden, trotzdem sie von verschie-
denen Schreibern herrühren, in übereinstimmender Heise reicher ausge-
stattet sind (die Bullen hängen an Seidenfaden, verlängerte Schrift,
40 verzierte Anfangsbuchstaben •), während die für den Predigerorden be-
stimmten Stücke einfacher gehalten sind (keine verlängerte Schrift, keine
verzierten Buchstaben, die Bullen hängen bloss an Hanfschnüren).
Digitized by Google
134
I.
| Innocentius jj episcopus servus
servorum dei dilcctis in Christo filia-
bus . . priorisse et conventui rao-
nasterii sancti Leonardi in Hwseren
Basiliensis dioccsis salutcm et apo-
stolicam benedictionem. Apostolice
sedis benignitas prudentes virgincs
quc se parant accensis lampadibus
obviam sponso ire tanto propensiori
debet Studio prosequi caritatis, quanto
maiori propter fragilitatem sexus indi-
gere suffragio dinoscuntur. Cum igi-
tur, sicut ex parte vestra fuit propo-
situm coram nobis, vos incluse corpore
in castris claustralibus mente tarnen
libera devote domino famulantes de
institutionibus fratrum ordinis I’redi-
catorum illas, que vobis competunt,
laudabiliter duxeritis observandas ac
committi . . magistro et . . priori
Theutonie ipsius ordinis affectctis, nos
pium vestrum propositum in domino
coramcndantes devotionis vestre pre-
cibus et ctiam consideratione nobilis
viri Galtheri de Iouigniaco familiaris
nostri nobis pro vobis supplicantis in-
ducti vos et monasterium vestrum
auctoritatc prescntium magistro et
priori committimus supradictis eadem
auctoritate nichilominus statuentes, ut
sub magisterio et doctrina . . magistri
et . . prioris provincialis Theutonie, qui
pro tempore fuerint, de cetero ma-
neatis illis gaudentes privilegiis, que
ordini prcdicto ab apostolica sede con-
cessa sunt vel in postcrum conce-
dentur. Ipsique magister et prior
contraria constitutione ipsius ordinis
vel indulgentia ab apostolica sede ob-
tenta seu etiam obtinenda nequaquam
II.
Innocentius episcopus servus ser-
vorum dei dilectis filiis . . magistro
et . . priori provinciali Theutonie or-
dinis Predicatorum salutcm et apostolicam 5
benedictionem. Apostolice sedis benignitas pru-
dentes virgines que se parant accensis lampadi-
bus obviam sponso ire tanto propensiori debet
studio prosequi caritatis, quanto maiori propter
fragilitatem sexus indigere suffragio dinoscuntur. 10
Cum igitur, sicut ex parte dilectarum in
Christo filiarum . . priorisse et con-
ventus monasterii saucti Leonardi in
Hwseren Basiliensis diocesis t'uit propo-
situra coram nobis, Ccdem incluse corpore in 15
castris claustralibus mente turnen libera devote
domino famulantes de institutionibus fratrum ordi-
nis vestri illas, que sibi competunt, hactenüs
laudabiliter a) observarint et committi VO*
bis affectcnt, m>s pium camm propositum 20
in domino commendantes devotionis ipsarum
prccibus et etiam consideratione dilecti ulii
nobilis viri Galtheri de Iouigniaco familiaris
nostri nobis pro €IS supplicantis inducti cas
et idem monasterium auctoritate aposto- 25
lica b) vobis duximus committcnda
eadem auctoritate nichilominus statuentes, ut
ipse sub magisterio et doctrina magistri et
prioris provincialis Theutonie dicti Ofdinis,
qui pro tempore fuerint, debeant de cetero 30
permanere ilüs gaudentes privilegiis, que
ordini predicto ab apostolica sede concessa sunt
vel in posterum concedentur. Ipsique magister
et prior contraria constitutione ipsius ordinis
vel indulgentia ab eadem sede obtenta seu 35
etiam obtinenda nequaquam obstantibus ani-
marum Sliarum sollicitudinem gereutes et curam
ac CIS de constitutionibus eiusdem ordinis illas,
que ipsis competunt sine difficultate qualibet
exhibentes eidetn monasterio per se vel per 40
alios sui ordinis fratres, quos ad hec ydoncos'-)
190. a) competunt hactenüs laudabiliter auf tfasur in II A. b) apostolica vobis auf Rasur
in II A. c) idoneos II j4’.
Digitized by Google
135
\
obstantibus animarum vestrarum solli-
citudinem gereutes et curam ac vobis
de constitutionibus eiusdem ordinis
illas, que vobis competunt sine diffi-
5 cultate qualibet exhibentes eidera mo-
nasterio per se vel alios fratres sui
ordinis, quos ad hoc idoneos viderint,
quotiens expedierit, officium visita-
tionis impendant corrigendo et refor-
10 mando ibidem tarn in capite quam in
membris, que correctionis seu refor-
mationis officio noverint indigere,
nichilominus instituant et destituant,
mutent et ordinent prout in aliis mo-
15 nasteriis monialium eiusdem ordinis
fieri consuevit, electio tarnen priorisse
libere pertineat ad conventum, Con-
fessiones vestras audiant et ministrent
vobis ecclesiastica sacramenta. Et ne
20 pro eo , quod in monastcrio vestro
ipsius ordinis fratres residere continue
non tenentur, pro defectu sacerdotis
possit periculum imminere, predicti
magister et prior ad Confessiones in
29 nccessitatis articulo audiendas et mi-
nistranda sacramenta predicta vobis
deputent aliquos discretos et providos
capellanos. Ad hec liceat vobis red-
ditus et possessiones recipere et ea
80 libere retinerc, non obstantibus con-
traria consuetudine seu statuto ipsius
ordinis confirmatione sedis apostolice
aut quacumque firmitate alia roboratis.
Nulli ergo omnino hominum liceat
35 hanc paginam nostre commissionis et
constitutionis infringere vel ei ausu
temerario contrairc. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indigna-
tionem omnipotentis dei et beatorum
40 Petri et Pauli apostolorum eius se no-
verit incursurum. Dat Lugduni, V
idus iulii , pontificatus nostri anno
quarto.
viderint, quotiens expedierit, officium visitationis
impendant corrigendo et reformando ibidem tarn
in capite quam in membris, que correctionis seu
reformationis officio noverint indigere, nichilo-
minus instituant et destituant, mutent et ordi-
nent prout in aliis monasteriis monialium eius-
dem ordinis fieri consuevit, electio tarnen prio-
risse libere pertineat ad conventum, Confessiones
Carum audiant et ministrent CIS ecclesiastica
sacramenta. Et ne pro eo, quod in codcm
monasterio fratres vestri ordinis residere con-
tinue non tenentur, pro defectu sacerdotis possit
periculum imminere, predicti magister et prior
ad Confessiones in nccessitatis articulo audiendas
et ministranda sacramenta predicta deputent
cis aliquos dlscretosd) et providos capellanos.
Ad hec liceat eisdem priorisse ac con-
ventui redditus et possessiones recipere ac
ea libere retinere, non obstantibus contraria con-
suetudine seu statuto ipsius ordinis confirmatione
sedis apostolice aut quacumque firmitate aiia ro-
boratis. Ideoque discretioni vestre per
apostolica scripta mandamus, quati-
nus omnia premissa ad ministerium
vestrum spectantia curetis diligenter
ac sollicite iuxta commissionis et
constitutionis nostre tenorem sublato
cuiuslibet dilationis dispendio adim-
plcre. Dat Lugduni, V idus iulii,
pontificatus nostri anno quarto.
190. d) discretos steht auf Rasur nach providos mit 1‘erweisungszeichen in // A,
Digitized by Google
136
191.
Vergleich der Bürger von Basel und Mülhausen mit den Brüdern
von Butenheim. — 1246 November 20.
Cartulaire de Mulhouse 1, 11 n’ 12 nach dem Original im Stadtarchiv
von Mülhausen (A). 5
Schöpflitt Alsalia 1, 393 «' 321 nach A — Trouillat /, 369 n° 190. —
Böhmer S. 463.
ln nomine sancte et individue trinitatis. Noverint tarn presens etas quam
futura posteritas, quod, cum cives de Basilea et de Mivlnhusen propter multa
et intollcrabilia gravamina que passi fuerant et patiebantur cottidie inces- 10
santer de Castro dicto I.andtsera ipsum castrum invasissent ct auxilio divino
freti cepissent illud et captum detinerent, talis pax et compositio mediantibus
bonis et honestis viris inter Iohannem, Henricum et Hcnricum fratres filios
quondam Henrici militis bone memoric dicti de Bütenhcin et iamdictos cives
intervenit: dicti Iohannes, Henrieus ct Henricus fratres reddita sibi parte sua 15
de iamdicto Castro super sacrosancta iuraverunt, quod in perpetuum pro
dampnis ipsis et hominibus eorum in cxpugnatione seu detentione dicti
castri in Castro sive extra castrum illatis prefatos cives nichil unquam requi-
rentes proinde ab ipsis ullatenus non gravabunt, immo dictam pacem et com-
positionem firmiter et inviolabiliter observabunt et partem domini Ottonis de 20
Bütenhcin in eodem Castro cum sua et de sua sine omni fraude et dolo de-
fendent pro viribus et conservabunt eam civibus memoratis et reddent eam
illis quandocumque a presenti die, que est xil kalcndas decembris, usque ad
assumptionem beate Marie huius anni requisierint illam ad frangendum seu
ad aliud de illa quod maluerint faciendum. Si vero dictum castrum prefati 25
fratres medio tempore aliquo casu amiserint et postmodum contigerit eos
rehabere illud, tenebuntur iterum civibus partem dictam restituere ad ter-
minum predicto termino eque longum, ut faciant de illa quiequid volunt.
Cavebunt etiam diligenter, ne de parte domus sue scpedictis civibus, dum
partem alteram frangunt aut aliud de ipsa quod volunt faciunt, malum ali- 30
quid inferatur. Et si forte sepcdictam partem domini Ottonis civibus red-
dere sub predicta forma contradicunt, tenebuntur eis ad quadringentas mar-
cas argenti, pro quibus tideiubentes in solidum nobiles viri Rodolfus comes
de Habchspurc junior, Petrus et Otto Scalarii, Hugo de Breche , Hugo de
Heitewile, Hezelo de Zezingen, Schachterel, Henricus et Iohannes de Grande* 35
wilc iuraverunt, quod commoniti a civibus pro media parte sui Basilcam ct pro
media Mivlnhusen nomine obstagii, quod vulgariter dicitur giselschaft, intra-
bunt inde non abituri nisi supradictis quadringentis marcis plenarie perso-
lutis. Si autem dictorum locorum alterum vel neutrum metu rerum et per*
sonarum ingredi non audebunt, de voluntatc civium loci quem non audent 40
intrare alibi in loco tuto ubi voluerint dicti cives dictum obstagium plene
et fideliter adimplebunt. Dicti etiam fratres de sepenominato Castro nulium
dominorum seu amicorum suorum in viginti annis contra sepefatos cives
Digitized by Google
137
iuvare aut gravare illos in aliquo, etiam si inter eosmet ipsos et cives aliqua
de novo, quod absit, oriatur discordia, tenebuntur, nisi prius Henricus von
dir Balma, Petrus Scalarius, Hugo de Ilzeche, Conradus de Eptingen, Bur-
chardus de Hagindal, Rodolfus de Alswilre milites, Iohannes Uillici et Petrus
5 de Walon cives de Basilea et de Mivlnhusen, quibus ostendi debet causa dis-
cordic et alii subrogari, si isti interesse non poterunt, iurati dicant causam
corumdem fratrum esse iustam et favorabilem et cives nolint ipsis satisfacere
et emendare prout ilii ordinabunt Domino vero Ottoni de Butenhein per
predictos viginti annos in nulla causa aliquod auxilium vel consilium debent
10 contra cives impertiri. Verum si sepius nominati fratres pacem et compo-
sitionem istam in aliquo violaverint, dabunt civibus quingentas marcas, pro
quibus hdeiusserunt in solidum comes Rodolfus de Habchspurc iunior et
Hartmannus frater suus, Otto et Gotfridus de Stofen , Henricus de Lfiwin-
berc, Petrus et Otto Scalarii, Conradus et Reinb.oldus de Eptingen, Hugo de
15 Ilzeche et Iohannes de Vfhein et hii fidciussionem et obstagium suum adim-
plere tenentur secundum formam de superiori tideiussione et obstagio prcno-
tatam, et istorum fideiussio post viginti annos expirabit Et isti omnes in
memoriam et maiorem roboris firmitatem predictorum sigillis suis, qui pro-
pria habent, presentem paginam roboraverunt, qui vero propria non habcnt,
20 conhdeiussorum suorum sigillis sunt usi. Et notandum, quod sepe sepius
dicti fratres et omnes qui hdciusserunt pro eis omnia supradicta, sicut in
presenti cedula contincntur scripta, iuraverunt hdeliter conservare et hdelius
adimplere. Actum anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo sexto,
duodecimo kalendas decembris. Sepcdictus etiam Iohannes pro se et fratri-
25 bus suis Henrico videlicet et Henrico huic cedule sigillum suum apposuit
ad cautelam.
192.
Das Domstift leiht ein Haus in der Gerbergasse , welches Heinrich
von Bottmingen und seine Brau von Werner dem Leutpriester in Nol-
30 lingen gekauft haben , jenen zu Erbrecht. — 1246 November 23.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n‘ 14 CA).
An Pergamentstreifen hängendes Siegel des Dontstifts Basel. S. Ab-
bildung n° 18.
Wilhelmus decanus totumque Basilicnsis ccclesie capitulum universis
35 presentium inspectoribus noticiam subscriptorum. Quoniam plerumque labun-
tur ab hominum memoria rerum gesta, si non fuerint literis conmendata,
presenti scripto tarn modemis quam posteris innoteseat, quod Wemherus
plcbanus ecclesie de Nolingen domum quandam in vico Cerdonum sitam ad
ecclesiam nostram pro annuo censu unius ame rubei vini in festo Marci
40 ewangeliste persolvende spectantem, quam cmit a Chunrado de Leymin, nobis
et aliis multis presentibus resignavit ita, quod ipsam domum Heinrico de
Urkundenbuch der Stadt Barel. I.
Digitized by Google
138
Bothmingen civi Basiliensi et uxori sue Irmendrudi, cum eara pecunia sua
emerint, concederemus. Nos autem ad petitionem ipsius Wernheri memo-
ratam domum dictis Heinrico et Irmendrudi pro predicto censu hereditario
iure concessimus perpetuo possidendam. Gt ne super hoc aliqua dubitatio
vel discordia postmodum possit oriri, presentem ipsis contulimus literam 5
sigilli capituli nostri munimine roboratam. Testes huius rei sunt: Hugo
cantor, Vlricus cellerarius, Chunradus camerarius, Heinricus dictus Camerarius,
Vlricus de Vlmo, Albertus de Friburk, Lutoldus canonici Basilienses, Hugo
decanus sancti Iohannis, Heinricus subcustos, lohannes de sancta cruce,
Albertus plebanus de Matra, Arnoldus plebanus de Blatshein, Petrus de 10
Arnolstorf, Peregrinus sacerdotes, Wernherus Lesti, Hugo de Sliengen clerici,
Rfidolfus campanarius, Hugo der akirritcr, Wernherus de Machstat, Chun-
radus de Leymen, Volmarus de Heginhein, Heinricus de Ratolstorf, Tliiet-
ricus dir Wisere, Heinricus de Dumo, lohannes dictus Berwart, Dietricus
zir Walchun, Arnoldus chesere et quidam alii Basilienses. Act. anno domini 15
millesimo ducentesimo quadragesimo sexto, in festo sancti Clementis.
193.
Das Kloster Olsberg verkauft sein Gut in IVeil an das Kloster ll'el-
tingen. — 1246 Dezember 2 5 bis 124.7 September 23.
Abschrift von 1248 bis 1232 im Hetlinger kleinen Urbar fol. 37 mit 30
der gleichseitigen Überschrift super predium in Wile vinearum im Staats-
archiv su Aarau (B).
Zeugenregest bei Linder S. 19.
Universis presentem paginam inspecturis subscripte rei notitiam. No-
verint tarn presentes quam futuri, quod nos A. abbatissa et conventus de 35
Olisberc ordinis Cisterciensis Basiliensis dyocesis predium nostrum situm in
Wile domui de Wettingin ordinis Cisterciensis vendidimus pro VII marcis
argenti pari consensu et conmuni deliberationc cum omni iure videlicet libero,
quo nos hactenus absque omni contradictione prefatum possedimus predium,
et supradicto monastcrio tradidimus libere possidendum. Super hoc omnem 30
promittimus warandiam eisdem nos in omni loco et tempore, ubi necessitas
exegerit, prestituras. Testes autem qui huic emptioni interfucrunt sunt hii:
Hugo sacerdos de Burs et Walterus laicus monachi de Lucela, frater Berle-
winus et frater Bernardus de ordine Minorum fratrura domus Basiliensis,
frater lohannes sacerdos et monachus et frater Rüdolfus conversus de Wct- 35
tingin, frater Walterus et frater Heinricus conversi de Olisberc et Werne-
herus sacerdos et Heinricus in Smidegassen de Rieliei[n] et alii quamplures.
Ut autem hec rata in perpetuum perseverent, presentem paginam nostri
sigilli munimine duximus roborandam. Acta sunt anno ab incarnatione do-
mini ficcxLvn, indictione quinta. 40
Digitized by Google
139
104.
Das Kloster Ricdin übcrgiebl Güter zu Beuggen dem Deutschordens-
hause daselbst. 1247 Mat
— presentem cedulam ipsis fratribus contulimus honorabilis viri . . pre-
5 positi sancti Leonardi in Basitea et ccnobii nostri sigillis roboratam.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 28, 102 nach dem Original
im Generallandesarchiv zu Karlsruhe.
105.
Papst Innocenz IV trägt dem Bisehof von Strassburg auf, über strenge
10 Einhaltung der Strafen der Excomtnunication und des Interdicts zu
wachen, welche wegen der Zerstörung der bischöflichen Pfalz über die
Bürger von Basel verhängt worden sind. Lyon 1247 Juli 26.
Abschrift im Registerband 21 fol. 446 cp. 60 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
15 Monument a Germaniae, epistolae sacculi XHf, 2, jor n' 41 5. — Pott-
hast 12622. — Berger 1, 469 n“ Jfop. —
[Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo
Argcntinensi [salutem et apostolicam benedictionem]. Gravem venerabilis
fratris . . . cpiscopi et dilectorum filiorum capituli Basilienjsis] recepimus
20 questionem, quod licet cives Basilienses iura ipsius episcopi et ccclesie sue
servare illesa iuramento prestito teneantur, ipsi tarnen in favorem Fjriderici]
quondam imperatoris, cui pro possc assistunt, contra iuramentum proprium
temere venientes ac degenerantes de filiis in privignos neenon pugnantes
impie contra matrem, palatium quod in civitate Basiliensi dictus habebat
25 episcopus funditus destruxerunt, ei ct clero Basiliensis diocesis peiora facere
comminando; propter quod idem episcopus in eos, quia diligentcr ab ipso
moniti super hoc satisfacere ac resipiscere a sua nequitia contumaciter con-
tempnebant, excommunicationis et in civitatem ipsam interdicti sententias
exigente iustitia promulgavit, quas ipsi dampnabiliter contempnentes redire
SO ad unitatem ecclesie aspemantur. Ut igitur acrior pena pungat, quos nulla
penitus hactenus penitudo compuncxit, mandamus, quatinus easdem senten-
tias, sicut rationabilitcr sunt prolate, faciens auctoritate nostra usque ad
satisfactionem condignam appellatione remota inviolabiliter observari. Fra-
tribus Predicatoribus et Minoribus, Hospitalariis, monachis aliis et rcligiosis
35 cuiuscumque ordinis et religionis inibi commorantibus expressc ex partc nostra
inhibeas, ne civibus ipsis presentibus in eorum ecclesiis et capellis divina
ofticia celebrcnt vel laciant celebrari, non obstantibus privilegiis seu indul-
gentiis eisdem religiosis super hoc ab apostolica sede concessis , processurus
super hoc alias, prout videris expedire. Dat Lugduni, vu. kl. aug., [ponti-
40 ficatus nostri] anno
Digitized by Google
140
1%.
Das Stift St. Leonhard leiht das Schurlunkaus dem Gerhard Römer
zu Erbrecht. — 1249 September —
Originale im Staatsarchiv cu Basel, St. Leonhard n" 12 (A) und n • 12“
(A'J. — Abschrift von A‘ von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fol. 5
8 n’ j/. (B). — Regesten im weissen Buch von 1500 St. Leonhard D.
fol. 16$ und in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B. fol. 86',
sämtlich ebenda.
Trouillat 2, 60 nt 44 nach B. — Regest bei Arnold S. 97.
Abhängendes Sieget von St. Leonhard an A '. S. Abbildung «■’ 48. 10
Bei A ist das Siegel abgerissen.
Die Urkunde liegt in zwei von
Ausfertigungen vor.
A.
Universis Christi tidelibus presen-
tem litteram inspecturis Otto prepo-
situs ecclesie sancti Leonardi in Ba-
silea noticiam subscriptorum. Notum
sit omnibus presentibus et futuris,
quod Guta relicta bone mcmorie Rü-
dolfi militis Basiliensis qui dicebatur
Vulpis et ita filia eiusdem aream si-
tam ante domum que dicitur vulgo
Schurlun hus Basilec, quam Hediwigis
mater eiusdem Güte pro anime sue
rcmedio contulit, ut exinde in anni-
vcrsario eius nobis darentur quinque
solidi annuatim in nativitate domini
et in penthecostc quinque solidi cc-
clesie Basiliensi, quam videlicet aream
a nobis hereditario iure possederant,
in manus nostras ut cam Gerhardo
Romano et uxori sue et eorundem
liberis concederemus publice resigna-
runt. Nos dictarum Güte et Ite pe-
titionibus annuentes prefatam aream
memoratis Gerardo et uxori sue Ger-
drudi ac eorum liberis Iohanni et Ger-
drudi sub eodem censu et iure con-
cessimus perpetuo pacitice possiden-
dam. Gt ne super hoc in posterum
aliqua lis vel dubitatio possit oriri.
verschiedenen Händen geschriebenen
A‘.
Universis Christi tidelibus hanc litteram 15
inspecturis Otto prepositus et Conventus ce-
clesie sancti Leonardi io Basilea noticiam rei
geste. Notum sit omnibus presentibus et fu-
turis, quod domina GStha relicta bone me-
morie Rädotfi militis Basiliensis qui Vulpis di- 20
cebatur de voluntate tiliorum eius lo-
hannis, Rüdolfi, Chünradi et filie sue
Ite atque consensu in hunc modum,
ne de bonis eius aliquid ab eis de
cctero alienarct, et per manum Io- 25
hannis civis Basiliensis qui Villicus
appellatur, quem ipsa pro advocato
cum vidua esset acceperat et tutore,
aream SU am sitam ante domum que vulgo dici-
tur Schurlun hus Basilee, quam Hediwigis mater 30
eiusdem Guthe pro anime sue remedio contulit,
ut ex ca in anniversario eius quinque solidi
nobis singulis annis darentur in fcsto na-
tivitatis domini ct in penthecoste etiam quin*
que solidi maiori ecclesie Basiliensi, quam vi- 35
delicet aream a nobis hereditario iure possederat,
in manus nostras ut cam Gerhardo Romano et
uxori sue Gerdradi et eorumdem liberis con-
cederemus publice resignavit. Nos autCül
eius petitioni et voluntati ut iure de- 40
buimUS annuentes prefatam aream Gerhardo
et Gerdrudi memoratis ac ipsorum liberis Io-
Digitized by Google
14t
hanc ipsis contulimus paginam sigilli
nostri munimine roboratam. Testes
huius rei sunt: Gerhardus et Albertus
fratres nostri, Chünradus decanus ec-
5 clesie sancti Petri Basiliensis, Wem-
herus dictus Bodense et quidam alii.
Actum anno domini ficcxLvfl, mense
septembri.
10
hanni et Gerdradi sab eodem censu concessimus
hereditario iure paciftcc possidendam. Et
ne super llÜS in posterum lis aliqua vel dubi-
tatio possit oriri, presentem ipsis contulimus
paginam sigilli nostri munimine roboratam.
Testes huius rei: Gerardus et Albertus fratres
nostri, Ch&nradus decanus ecclesie sancti Petri
Basiliensis, Rüdolfus in Foro frumenti,
Chrafto milites, Wernherus dictus Bodense,
Heinricus sartor et quidam alii. Acta sunt
hec auuo domini fid-xlf, mense*) septembri.
197.
Papst Innocenz IV. beauftragt den liischof von Strassburg, den Priester
von Inzlingen, welcher sich in der mit dem Inter diel belegten Stadt
15 Basel niedergelassen hat, seiner Stelle zu entsetzen und diese einer
andern Person zu übertragen. Lyon 1247 Oktober //.
Abschrift im Registerband 21 fol. 471 ep. 289 im vatikanischen Archiv
tu Rom (B).
Berger 1, 502 n" JJJp. — Regest in Monumenta Germaniae , efistolae
20 saeculi XIII, 2, J02 Anmerk. I.
[Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo
Argentinensi [salutem et apostolicam benedictionein]. Sicut nostris auribus
est relatum . . rector ecclesie de Incelingen Constanticnsis diocesis eligens
perirc potius cum segregatis ab unitate ecclesie, quam cum devotis ecclesie
25 obedire mandatis providit sibi domicilium in civitate Basiliensi auctoritate
apostolica ccclesiastico supposita interdicto, et morando ibidem ac commu-
nicando ipsius civitatis civibus eadem auctoritate vinculo excommunicationis
astrictis, huiusmodi vinculo se involvens, divina oflicia sic ligatus in ipsa
ecclesia cclcbrare immo verius quantum in eo est prophanare presumit in
SO anime sue pericutum, discipline contemptum ecclesiastice ac scandalum plu-
rimorum. Nolentes igitur huiusmodi presumptionis excessum rigorem effugere
canonice ultionis, cum facilitas venie incentivum tribuat delinquendi, man-
damus, quatinus si tibi constiterit de premissis dictum rectorem auctoritate
nostra ecclesia privans eadem facias eam conferri persone idonee per illos
35 ad quos ipsius collatio noscitur pertinere, contradictores [autem, si qui fuerint,
vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescas, nullis
litteris obstantibus a sede apostolica impetratis vel etiam impetrandis, que
de presentibus plenam non fecerint mentionem], Dat. Lugduni, V idus oct,
j pontilicatus nostri] anno v.
40 193. a) 4, m auf Rasur in A*.
Digitized by Google
142
198.
Schiedsspruch des Domsängers Hugo von Basel zwischen dem Dom-
propst Heinrich und Ulrich von Bubendorf über das Selge/ände da-
selbst und das Patronatsrecht zu ßretzwil. Basel 1247
Actum Basilee in curia claustrali mei cantoris. 5
Boos S. 38 n° 60 nach dem Original im Generallandesarchiv zu Karls-
ruhe. — Auszug in der Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins
4. 2*7-
199.
Bischof Lütold von Basel bestätigt den Maurern, Gipsern, Zimmer- 10
leuten, Fassbindern und Wagnern die von ihnen errichtete Zunft.
— 124t Dezember 2$ — 124S September 23.
Original im Archiv der Spinnwetterzunft zu Basel, Urkunde n' /" (A).
Deutsche notarialisch beglaubigte Übersetzung aus dem 13. fh. im Ord-
nungenbuch der Zunft t, n“ 1“ ebenda (B). 15
Ochs /, 322 nach A = Trouitlat 1, 57p n“ 398. — Auszug bei Gengier
Codex iuris municipa/is 1, / 31. — Regest in der Zeitschrift für die
Geschichte des Ober-Rheins 4, 229.
Sämtliche Siegel fehlen.
Lutoldus dei gratia Basiliensis cpiscopus universis Christi tidelibus 20
presentem paginam inspecturis in perpetuum. Noverint universi , quod de
consilio et consensu H[enrici] prepositi, Wfilhelmi] dccani tociusque capituli
nostri nec non ministerialium ecclesie nostre ad peticionem cementariorum,
gipsariorum, carpcntariorum et vasorum et curruum operariorum Basiliensium
condictum super operibus ipsorum pro honore et utilitatc civitatis nostre 25
per ipsos noviter factum approbavimus ita, quod in suo opificio quilibet
operabitur et laborabit Et ut ipsorum opificium laudabilius videatur et ut-
tilius, nullus de opere predictorum servientem alterius infra tempus sue pac-
tionis conducere tenetur. Et si quisquam huiusmodi servum post primam
inhibitionem magistri sui secum ulterius rctinuerit, domino episcopo Basili- 30
ensi trcs solidos, ad lumen zunfte tres solidos, et confraternie tres solidos
ad bibendum persolvet. Et quicunque ex ipsorum opere hiis confraterniis
interesse voluerit, operarii vasorum et curruum tantum decem solidos in
introitu ad lumen et confraternie quinquc solidos ad bibendum ministrabunt,
alii vero sive murarii sive gipsarii sive carpentarii ad lumen in introitu tres 35
solidos, confraternie duos solidos ad bibendum pcrsolvent. Qui vero huic
societati eorum ut supradictum est interesse voluerint, ab officio operandi
pro suo arbitrio in civitate penitus excludantur, l'reterea si alicui predic-
torum operariorum de laboribus suis a quoquam nondum fuerit satisfactum,
nullus alius illius debitoris opus sibi assumet, donec de premio suo quis- 10
Digitized by Google
143
quam quereletur. Quod si quisquam facere attemptaret, penam novem soli-
dorum superscriptam domino episcopo et zunfte et iumini sustinebit. I’rctcrea
si aliquis harum confratemiarum deccsscrit, omncs confratres predicti sue
scpulture cum sacrificio intererunt. Quod si etiam extra civitatem ad spacium
5 trium miliarium quispiam fratrum obierit, si proprie desunt facultates de
comuni zunfta adducetur sepelietur et tricesimus in anime sue remedium
confcretur. Et si quisquam fratrum sepulture cum sacriticio se absentavcrit,
dimidiam libram cere pro pena persolvet. Insuper quilibet eorum duos de-
narios in ieiuniis quatuor temporum persolvet ad lumen in maiori ecclesia
10 Basiliensi ad honorem beate virginis in festis ad hoc deputatis. Ad hec
omnia unum ex ministerialibus ecclesie nostre concedimus annuatim, ut omnia
sicut prescripta sunt per ipsum iusto moderamine statuantur et si necesse
fuerit corrigantur. Testes huius facti sunt: Henricus de Nuwenburc archi-
presbyter, Petrus Scalarius advocatus et Johannes frater suus, Hugo Mona-
15 chus et [Hugo] filius suus, Rudolfus et Henricus Diuites, Henricus Steinli
milites et alii quamplures. Ut autem hec tarn a nobis quam a successoribus
nostris maioris firmitatis in perpetuum robur obtineant, presentem cartam con-
scribi facimus eam nostro et capituli nostri et civitatis nostre Basiliensis sigil-
lorum munimine roborantes. Datum anno domini ftccxLvifr, indictionc sexta.
20 200.
Papst Imtocenz IV, welc/un die Grafen von Kiburg gebeten haben,
die Kirche Riehen dem Kloster XVettingen zu übergeben, trägt dem
Bischof von Konstanz auf diese Übergabe zu vollziehen.
Lyon 1248 Februar 8.
25 Abschrift in Transsumpt des Bischofs Heinrich von Konstanz von 1248
Juni ij im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n" ty ( siehe unten).
Regest bei Linder S. 20.
Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri Heinrico
episcopo Constantiensi salutem et apostolicam benedictionem. Consuevit
30 sedes apostolica precibus condescendere devotorum eoruraque votis favorem
benivolum impertiri. Cum igitur dilecti filii nobiles viri Hartmannus senior
et Hartmannus iunior comites de Kiburch ecclesie Romane devoti nobis pro
monasterio de Wettingen Cistertiensis ordinis Constantiensis diocesis duxerint
cum instantia supplicandum, nos volentes obtentu precum eorum predicto
35 monasterio facere gratiam specialem fraternitati tue per apostolica scripta
mandamus, quatinus C[unrado] abbati et conventui ciusdem monasterii, quod
occasione imminentis discordie gravem ab inimicis ecclesie in temperalibus
dicitur sustinuisse iacturam, auctoritate nostra concedas, ut ecclesiam de
Riehaim predicte diocesis, in qua ius obtinent patronatus, cum eam vacare
40 contingerit libere valeant in usus proprios retinere ita tarnen, quod vicario
Digitized by Google
144
in ca pro tempore servituro pro sustentatione sua et pro aliis ecclesie ipsius
supportandis oneribus congrua de eiusdem ecclesie proventibus portio re-
linquatur. Dat. Lugduni, VI idus febr., pontificatus nostri anno quinto.
201.
Papst Innerem IV. schreibt dem Bischof von Strassburg, dass er ihm 5
vordem übertragen habe, den Bürgern von Basel im Falle der Büch-
kehr cum Gehorsam gegen die Kirche und König Wilhelm den Propst
Berthold von Münster im Granfeld als defensor und capitaneus zu
gebest, jedoch nicht in der Meinung, dass dieser der Coadiutor des
Bischofs von Basel sein solle; er beauftragt ihn, den Bischof selbst, 10
wenn er wieder hergestellt sei , capitaneus und defensor der Bürger
sein zu lassen. Lyon 1248 März 24.
Abschrift im Registerband 21 fol. yicg ef. 772 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Monumenta Germaniae, efistolae saeculi XIII, 2, jfij n" 520. — Potthast 15
12874. — Berger r, $72 n‘ 7780.
[Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo
Argentincnsi [salutem et apostolicam bcnedictioncm]. Intellecto pridem, quod
cives Basilienses sub certa forma redire vellent ad mandatum ecclesie et
carissimi in Christo filii nostri . . regis Romanorum illustris, tibi direxisse 20
dicimur nostras litteras inter alia continentes, ut dilectum filium B[ertho!dum]
prepositum Grandiuallensem canonicum Basilienscm, quamdiu vencrabilis frater
noster . . Basiliensis episcopus esset impotens aut negligens vel remissus,
predictis civibus in defensorem aut capitaneum auctoritate nostra concedens
ipsis ex parte nostra promittercs, quod eos, si iuxta tenorem litterarum 25
ipsarum redirent ad mandatum ecclesie et in eius devotione persisterent,
super eo quod domum eiusdem episcopi destruxerunt, servari faceremus in-
dempnes nec permitteremus eos super hoc ab eodem episcopo vel aliquo
alio molestari. Sane nunquam propter hoc nostre intentionis extitit nec
existit, quod idem prepositus prefati episcopi esset in aliquo coadiutor, ma- 30
xime cum ipse super hiis, que spcctant ad honorem dei et exaltationem
ecclesie, ita patenter sollicitus et efficax sit inventus, quod ei non compctit
alieuius coadiutoris auxilium, quamdiu ad executionem eure sibi credite
sufficit per se ipsum. Propter hoc autem digne volumus et fraternitati tue
per apostolica scripta mandamus, quatinus, si dictus episcopus quocumque 35
modo ad executionem huiusmodi sufliciens habcatur, ipsum de imminentibus
sibi negotiis pro sua disponere*) voluntate permittas et afTectu sincero iuxta
morem super illfs, cum oportunum fuerit, assistas eidem. Ceterum, si idem
201. *) disponeret B.
Digitized by Google
145
cpiscopus est per dci gratiam, prout asseritur, ita convalescentie restitutus,
ut prefatis civibus esse possit capitaneus et defensor, disponas cum preposito
memorato, quod de huiusmodi defensione ac de aliis, que spectant ad ipsum
cpiscopum, se de cetero nullatenus intromittat. Contradictores autem, si qui
5 fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione remota com-
pescas, nullis ütteris obstantibus a sedc apostolica impetratis vel etiam im-
petrandis, que de presentibus plenam non fecerint mcntionem. Dat Lugduni,
VIIII kl. aprilis, [pontificatus nostri] anno
202.
io Papst Innocenz IV. bringt dem Bischof von Basel den Inhalt des
Schreibens zur Kenntnis, toe/ehes er in dessen Angelegenheiten am
24. März 124S an den Bischof von Strassburg erlassen hat.
Lyon, 1248 Mars 26.
Abschrift im Registerband 21 fot. 520 epist. 7 ;; im vatikanischen Ar-
15 chiv sn Rom (B).
Berger /, 572 n" J781.
[Innocentius cpiscopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo
Basiliensi [salutem et apostolicam bencdictionemj. Cordi semper habuimus
et habemus tuam honorare personam, que indefesso spiritu ad hoc intenta
20 fuisse dinoscitur, 11t honor dei et ccclesie hostium utriusque depressa super-
bia magnitice augeretur. De hoc siquidem plenitudo potest haberi fiducie,
quod intentionis nostre nunquam extitit nec existit, ut aliquid nostri auc-
toritate mandati fierct, quod honori tuo vel ecclcsie tue profectibus de-
rogaret. Ut autem hoc pateat per eflectum, venerabili fratri nostro . . epis-
25 copo Argentincnsi dirigimus apostolicas litteras continentes, sicut earum
tenor tibi plenius declarabit, ut si quocunque modo ad executionem eure
tibi credite sufficiens habearis, te super imminentibus tibi negotiis pro tua
disponere voluntate permittat et affectu sincero iuxta morem tibi super
illis, cum fuerit oportunum, existat ac etiam si es per dei gratiam, prout
30 asseritur, ita convalescentie restitutus, ut prefatis civibus esse possis capita-
neus et defensor, disponat cum . . preposito Grandiuallensi, quod de huius-
modi defensione ac aliis que ad te spectant se de cetero nullatenus intro-
mittat. Contradictores autem, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ec-
clesiasticam appellatione remota compescat, nullis ütteris obstantibus a sede
35 apostolica impetratis vel etiam impetrandis, que de presentibus plenam non
fecerint mentionem]. Cum itaque frater venerabilis ex huiusmodi mandato
percipias, quaüs circa te sit nostre sinccritas voluntatis, digne volumus et
fratemitatem tuam attente rogamus, quatinus resumptis solite virtutis affec-
tibus in causa dei et ecclesie de ipsius plena gratia et stabiü favore confisus
40 ita vigeas, quod apud homines augmentum clari nominis et tandem erga dei
dementiam perhennis glorie bravium consequaris. Dat. Lugduni, vil. kl-
aprilis, [pontiticatus nostri] anno v.
Uikundenbuch der Stadt Baiel. 1. 19
Digitized by Google
146
203.
Papst fnnoccnz IV. bestätigt auf Bitte der Basler Bürger dasjenige,
•was der Bischof von Strassburg hinsichtlich der Zerstörung der bi-
schößichen Pfalz, der Wahl der Katsherren und Richter, und der
Vogtei angeordnet hat. Lyon 1248 März 30. s
Abschrift im Registerband 2t fol. 523 cp. 765 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger r, $77 n" — Monumenta Germaniae, epistolae saecu/i XIII,
2, 368 n- 323.
In des bisctiöflich-baselischen Archivars Maldoner Repertorium Uber 10
die bey einer statt Basel seit sechshundert iahren sich ergebenen her-
gangenheiten von 1763 (im Staatsarchiv zu Basel) steht auf fol. 1
unter n‘ l:
»Papst Innocentius III. erteilte von wegen wiederauferbauung des bi-
schöflichen hofes in Basel dem bischofle zu Strassburg eine bulle, und 15
die ist datirt 1202, 30. mart-, welche hernach aus anordnung erdeuten
bischoffes durch bruder H-, priom der Predigern, und bruder B. der
Minoriten in Basel am 6. maii 1211 kund gemacht und die loszehlung
der eiden denen domcapitularen, so die heilige messe nicht gelesen, denn
auch den burgem daselbst mitgeteilt worden, wofern diese letztere den 30
bischöflichen hofe wieder auferbauen würden.«
Das so beschriebene Stück des bischöflichen Archivs fehlt heute; es ist
aber ohne Zweifel das Datum 1202 März 30 in 1248 Mars 30 zu andern.
Maldoner hat Innocenz FII. und IV. verwechselt ; das fünfte Pontifikats-
jahr, in welches die hier abgedruckte Bulle des letztem fallt, ist beim 25
erstem allerdings das Jahr 1202/1203. Auch das Datum 1211 Mai 6
muss auf einem Irrtum beruhen. Vgl. Heusler S. 106.
[Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis] civibus Ba-
siliensibus [salutem et apostolicam bcnedictionem). Licet ea que de man-
dato nostro fiunt plenam in se habeant Hrmitatem, ut tarnen sint in suo 30
robore firmiora, ipsa libenter apostolico fulcimus munimine, ut intemerata
consistant, cum nostro fuerint presidio communita. Cum igitur venerabili
fratri nostro . . episcopo Argentinensi super destructione domus venerabilis
fratris nostri . . episcopi Basiliensis, electione consulum et iudicum, advocatia
et quibusdam aliis sub certa forma direxerimus scripta nostra, nos vestris 35
supplicationibus inclinati, quicquid idem episcopus Argentinensis super hiis
iuxta ipsarum litterarum tenorem ordinavit vel statuit, ratum et gratum ha-
bentcs auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio com-
munimus. Kulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam] nostre contirma-
tionis [infringere vel ei ausu tcmerario contraire. Si quis autem hoc attemp- 40
tare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et
Digitized by Google
147
I’auli apostolorum eius se noverit incursurum]. Dat Lugduni, in kl. aprilis,
[pontificatus nostri] anno
Datus est eis super hiis conservator . . abbas de Wectingen Cister-
ciensis ordinis Constantiensis diocesis, sub cadcm data.
& 204.
Papst Innocem IV. gestattet den Basler Bürgern, während zweier
Jahre ihre Übelthäter und Schuldner vor dem geistlichen Richter zu
belangen. Lyon 1248 Mars jo.
Abschrift im Registerband ZI fot. 518 epist. 713 im vatikanischen Ar-
10 chiv su Rom (B).
Berger t, 370 n’ 3761. — Monumenta Cermaniae, epistotae saecuti Xlll,
2, 367 tf 322/1.
jlnnocentius episeopus servus servortim dei dilectis filiis] civibus Ba-
siliensibus [salutem et apostolicam benedictionem]. Consuevit sedes apostolica
15 precibus condescendere devotorum eis[quej interdum facere gratiam specialem.
Vestris itaque supplicationibus inclinati, ut malefactores seu debitores vestros
super incendiis spoliis debitis et rebus aliis coram ecclesiastico iudicc liberc
convenire possitis, auctoritate vobis presentium indulgemus presentibus post
biennium minime valituris. Nulli ergo [omnino hominum liceat hanc pa-
20 ginamj nostre concessionis [infringere vel ei ausu temerario contraire. Si
quis autem hoc attemptare presumpscrit, indignationem omnipotentis dei et
beatorum Petri et I’auli apostolorum eius se noverit incursurum.] Dat I.ug-
duni, III kl. aprilis, [pontificatus nostri] anno \1.
205.
25 Papst Innoccnz IV. bestätigt den Basler Bürgern die Satzung ihrer
Stadt in betreff der Ersitzung einer während Jahr und Tag be-
sessenen Sache. Lyon 1248 Mars 30.
Abschrift im Registerbana 21 fol. 51S ep. 714 im vatikanischen Archiv
su Rom (B).
30 Berger 1 , 570 n“ 3762. — Monumenta Germaniae, epistotae saecuti
xrn, 2, 367 n° 522/11.
[Innocentius episeopus servus servorum dei dilectis filiis] civibus Ba-
ailiensibus [salutem et apostolicam benedictionem]. Cum ad devotionem ec-
clesie ac mandatum redieritis, pcrsecutore ipsius penitus dcrelicto, votis vestris
35 libentcr annuimus et petitiones vestras, quantum cum deo possumus, favora-
biliter exaudimus. Vestris itaque supplicationibus inclinati , ut secundum
statutum civitatis vestre super bonis, que per annum et diem bona fide
Digitized by Google
148
posscdcritis, annalis inter presentes prescriptio currat, auctoritate vobis pre-
sentium indulgemus. Nulli [ergo omnino hominum liceat hanc paginamj
nostre concessionis [infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum
Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum]. Dat Lugduni, Hl 6
kl. aprilis, [pontiticatus nostri] anno V.
20*;.
Papst Ittnocenz IV. beauftragt den Abt von Wettingen, die Basler
Bürger bei der ihnen vom Papst bestätigten Satzung ihrer Stadt über
Ersitzung von Sachen zu schirmen. Lyon 1248 März 30. 10
Abschrift im Registerband 21 fol. 518* ef. 715 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger 1, 570 «■* 3763.
[Innocentius episcopus servus servorum dei dilecto filio] . . abbati de
Wetingen Cistertiensis ordinis Constantiensis diocesis [salutem et apostoli- 15
cam benedictionemj. Cum dilecti filii Basilienses ad devotionem et mandatum
ecclesie redierint persecutorc ipsius penitus derelicto, [votis eorundem liben-
ter annuimus et petitiones eorum, quantum cum deo possumus, favorabi-
liter exaudimus. Eorum itaque supplicationibus] inclinati eisdem duximus
indulgendum, ut secundum statutum civitatis suc [super bonis, que per annum 20
et dient bona fide possederint, annalis inter presentes prescriptio] currat.
Quocirca mandamus, quatinus dictos cives non permittas super hiis contra
concessionis nostre tenorem ab aliquibus indebite molestari, molestatores
[huiusmodi, si qui fucrint, vel rcbelles per censuram ecclesiasticam appcllationc
postposita compescendo]. Dat. Lugduni, III kl. aprilis, [pontiticatus nostri] 28
anno V.
207.
Papst Ittnocenz IV. gewährt den Basler Bürgern die Freiheit, dass
sie während fünf Jahren durch apostolische Briefe nicht können
ausserhalb ihres Gebietes vor Gericht gezogen werden. 30
Lyon 1248 März 30.
Abschrift im Registerband 21 fol. 523 cp. 764 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger /, 377 n° 38/2. — Monumenta Germaniae , epistolae saecuh
XIIT, 2, 367 n‘ 322////. 35
Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis tiliis] civibus Ra-
siliensibus [salutem et apostolicam benedictionemj. Cum ad devotionem
Digitized by Google
149
ecclesic derelicto persecutorc illius redieritis tamquam viri catholici et fideles,
nos intendentes ob hoc universos et singulos gratia prosequi et favore auc-
toritate vobis prcscntium indulgcmus, ut extra civitatem vel districtura Ba-
silienscm in causam trahi usque ad quinquennium*) per litteras apostolicas
5 non possitis. Nulli ergo [omnino hominum liceat hanc paginam] nostre con-
cessionis [infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc at-
temptare presumpserit, indignationem omnipotentis Dci et beatorum l’etri
et Pauli apostolorum cius sc noverit incursurum]. Dat Lugduni, Hl kl. aprilis,
[pontificatus nostri] anno V.
10 Datus est eis super hoc . . abbas de Wectingen Cistcrticnsis ordinis
Constantiensis diocesis conservator, sub eadem data.
208.
Papst Innocenz IV. beauftragt den Abt von IVettingen, dafür zu
sorgen, dass die Bürger von Base l in ihren Rechten und Gewohn-
15 heilen nicht beeinträchtigt werden. Lyon 1248 Mürz 10.
Abschrift im Registerband et fol. 523 ep. 766 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger 1 , 37 8 n" 3814. — Monumenta Cermaniae , epistolac saeculi
XLIf , 2, 368 n‘ 3 24 .
20 [Innocentius episeopus servus servorum dei dilecto filioj . . abbati de
. Wectingen Cisterciensis ordinis Constantiensis diocesis [salutem et aposto-
licam benedictionem]. Cum dilecti filii cives Basilienses ad devotionem ec-
clesic derelicto persecutore ipsius redicrint tamquam viri catholici et fideles,
nos intendentes ipsos ob hoc gratia prosequi et favore mandamus. quatinus
25 iura et consuctudines ipsis ab antiquo debita illesa facias auctoritate nostra
servari, contradictores, [si qui fuerint, vel rebelles per censuram ccclesiasti-
cam appellatione postposita compesccndo], Dat. Lugduni, Ul kl. aprilis,
[pontificatus nostri] anno $.
209.
30 Papst Innocenz IV trägt auf Bitte des Vogtes von Basel der Abtissin
und dem Konvent des Klosters IValdkireh auf, dem Basler Geistlichen
Kuno das Pfarramt oder eitu atulere Pfründe, deren Verleihung ihnen
zusteht, zu übertragen. Lyon 124S März 31.
Abschrift im Registerband 21 fol. 523 ep. 76 3 im vatikanischen Archiv
36 zu Rom (B).
Berger 1, 377 »' 3811.
207. a) quinquennium auf Rasur.
Digitized by Google
150
[Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiabus] .. abbatisse
et con[ventui] de Walkirchc ordinis sancti Benedicti Constantiensis diocesis
[salutem et apostolicam benedictionem]. Ad faciendam dilecto tilio Cunoni
clerico Basiliensi gratiam specialem dilecti filii nofbilis] vifrij . . advocati
Basiliensis devoti ecclesie preces ac ipsius clcrici merita, super quibus ei 5
tcstimonium perhibetur laudabile, nos inducunt. Rogamus itaque universi-
tatem vcstram attentius et monemus tirmiter precipicndo mandantes, quatinus
eidem clerico in parrochiali vel alio ecclesiastico beneficio coinpetenti, quod ad
collationem vestram pertincat ct consuevcrit clericis secularibus assignari, cu-
retis pro apostolice sedis et nostra reverentia*) liberaliter providere non obstante, 10
si dircxerimus vobis pro aliis scripta nostra, quibus nolumus [auctoritate prc-
sentium preiudicium] generari, vel indulgentia, si qua vobis est ab apostolica
sede conccssa, ut compelli ad provisioncm alicuius per litteras apostolicas
non possitis. Alioquin dilecto lälio . , preposito ecclesie Grandiuallensis Ba-
siliensis diocesis daraus [nostris litteris in mandatis, ut ipse super hiis man- 15
datum apostolicum] exequatur, contradictores, [si qui fuerint, vel rebelles
per censuram ecclesiasticam appcllatione postposita compescendo], Dat.
[Lugduni, II kl. aprilis, pontificatus nostri anno v].
Executor prepositus Grandiuallensis.
210. 20
Papst Innocem IV. erklärt dem Bischof von Strassburg seine Zustim-
mung dazu, dass zum Coadiutor des Bischofs von Basel und zum capi-
taneus und defensor der Basler Burger der Propst von .Winsler im
Granfeld ernannt werde. Lyon 1248 Mars
Abschrift im Registerband 21 fot. 522" cp. 757 im vatikanischen Ar- 25
chiv su Rom (B).
Berger 1, 576 n° jSoy. — Monumenta Germaniae, epistotae saecuti XIII,
2, .168 n" 525.
[Innocentius cpiscopus servus servorum dei vcncrabili fratri] . . episcopo
Argentinensi [salutera et apostolicam benedictionem]. Cum tibi super dando 30
coadiutore venerabili fratri nostro . . episcopo Basiliensi ac concedendo ca-
pitaneo seu defensore civibus Basiliensibus diversas litteras dirigamus, et ad
hec dilectus filius . . prepositus Grandiuallensis propter suam nobilitatem in-
dustriam et potentiam idoneus reputetur, videtur nobis expedire ac placet,
quod de ipso ad premissa, si ad ea processurus es, debeas providere, ma- 35
ximc cum illius terrc nobilibus ac prefatis civibus gratus sit et velit et possit
una cum eis ecclesie negotium et viriliter et utiliter promovere. Dat. Lug-
duni, II kl. aprilis, [pontificatus nostri] anno $.
209. a) et nostra reverentia auf Rasur.
Digitized by Google
151
211.
Papst Ittnocenz IV. trägt dem Bischof von Strassburg auf , nötigen-
falls für Ernennung eines tauglichen Coadiutors des Bischofs von
Basel besorgt zu sein. Lyon 124S Mars j/.
5 Abschrift im Registerband zi fol. $22v ep. 7 $8 im vatikanischen Archiv
su Rom (B).
Berger i, 576 n‘ jSoö. — Monumenta Germaniae, epistotae sacculi XI 11,
2, jöp n° 526.
[Innocentiiis episcopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo
10 Argcntinensi [salutein et apostolicam benedictionem.] Gerentes de circum-
spectione tua liduciam in domino pleniorem mandamus, quatinus diligenter
attendens, si venerabili fratri nostro . . episcopo Basiliensi sit necessarius
coadiutor, tu ei auctoritate nostra de idoneo coadiutore provideas, qui sit
devotes ccclesie ac possit ac velit ciusdem negotium, quod imminet, utiiiter
15 promovere, contradictores, [si qui fuerint, vel rebelles per censuram eccle-
siasticam appcllatione postposita compesccndoj. Dat Lugduni, II kl. aprilis,
[pontilicatus nostri] anno V'.
212.
Papst Innoeenz IV. trägt dem Bischof von Strassburg auf, den Bürgern
80 von Basel einen geeigneten capitaneus oder defensor zu geben, wenn
sie einen solchen begehren und der Bischof von Basel selbst zu Ver-
seilung dieser Hürde untauglich sei. Lyon 1248 März ?/.
Abschrift im Registerband 21 fol. 522'’ cp 75p im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
25 Berger 1, 576 n‘ 3807. — Monumenta Germaniae, epistotae saeculi XIII,
2, 369 n° 527.
Innocentius [episcopus servus servorum dei venerabili fratrij . . epis-
copo Argentinensi [salutem et apostolicam benedictionem]. De circumspec-
tione tua plcnam in domino liduciam obtinentes mandamus quatinus, si cives
30 Basilienses pro bono statu ecclesie ac civitatis et diocesis Basiliensis voluerint
capitancum vel defensorem habere, et venerabilis frater noster . . episcopus
Basiliensis sit adeo impotens negligens vel remissus, quod ad predicta sit
inutilis exequenda, tu eis auctoritate nostra concedas aliquem devotum ec-
clesie ac potentem, qui velit et valeat ipsos defendere ac ipsorum et ecclesie
35 negotium utiiiter promovere ; cui consideratis eius laboribus et expensis de
bonis episcopatus et ecclesiarum, que collegiate sunt, et aliarum civitatis et
diocesis Basiliensis auctoritate nostra provideri facias, prout decuerit et Vi-
deos*) expedire, contradictores, [si qui fuerint, vel rcbelles per censuram eccle-
siasticam appellatione postposita compescendo ] Dat Lugduni, II kl. aprilis,
*0 [pontificatus nostri] anno f.
212. a) viderit in B.
Digitized by Google
162
213.
Papst Innocenz JV. trägt auf Bitte von Vogt Rat und Bürgern von
Basel dem Prior und Konvent des Klosters St Alban auf, dem Kirch-
herrn Radulf zu IVemroeilcr eine ihnen zustchende Pfründe zu über-
tragen. Lyon 1248 April 7. 5
Abschrift im Registerband 21 fot. 52 f ep. 772 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger I, 579 n“ 7820.
[Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis] . . priori et
conventui monastcrii sancti Albani Cluniacensis ordinis Basiliensis diocesis 10
[salutem et apostolicam benedictionem]. Ad faciendam dilecto filio magistro
Radulfo rectori ecclesie de Wendswir notario Basiliensi gratiam specialem di-
lcctorum filiorum advocati consuhim et rectonim et universitatis civiiim Basi-
liensium preces ac ipsius rectoris merita, super quibns ei perhibetur testiraonium
laudabile, nos inducunt. Rogamus itaque Universitäten! vestram attentius 15
et monemus firmiter precipiendo mandantes, quatinus eidem rectori in cccle-
siastico bencficio, quod ad collationcm vestram pertinent, et consuevit clericis
secularibus assignari, curetis pro apostolice sedis et nostra reverentia libera-
liter providere non obstante, quod idem aliter bcneficiatus existit , vel si
direxerimus vobis pro aliis scripta nostra quibus [nolumus auctoritate presen- 20
tium prciudiciumj generari seu indulgentia, si qua vobis sit ab apostolica sede
concessa, 11t compelli ad provisionem alieuius per litteras apostolicas non
possitis. Alioquin dilecto filio . . archidiacono citra Otcnsbuel Basiliensis
diocesis damus nostris litteris in mandatis, ut ipse super hiis mandatum
apostolicum exequatur, contradfictores , si qui fuerint, vcl rebelles per cen- 25
suram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo]. Dat. I.ugduni,
VII idus aprilis, [pontilicatus nostri) anno \f.
214.
Papst Pnnocenz IV. gewährt dem Bischof von Basel, dass ein durch
päpstliche Autorität den Bürgern von Basel allfällig zu gebender 30
eapilaneus oder defensor den Befugnissen des Bischofs keinen Eintrag
thun solle. Lyon 124S April 12.
Abschrift im Registerband 21 fot $24 ep. 77p im vatikanischen Archiv
zu Rom (B).
Berger 1, ySo n' 7827. — Monumenta Germaniae, episto/ae saeculi XIII, 35
2, 375 »" 537-
f Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri] . . cpiscopo
Basiliensi |salutem et apostolicam benedictionem]. Multos et frequentes pati
Digitized by Google
153
pro ecclcsiastica libcrtate labores tibi quodammodo delitiosum reputans
te ad cuncta pro dei gloria reddidisti sollicitum, per que possit ecclesia con-
sequi honoris augmentum. Nos itaque propter hoc personara tuam*) speciali
favore prosequi delectantes presentium tibi auctoritate concedimus, ut, si
5 forte civibus Basiliensibus pro evidenti necessitate contingat auctoritate nostra
prefici capitaneum vel aliquem defensorem, ipse disponendi de hiis, que ad
tuum spectant officium, seu de bonis ad te vel ecclesias Basiliensis civitatis
et diocesis pertinentibus nullam omnino habeat potestatem, nec etiam*
sibi ministrare necessaria vel exhibere procurationes aliquas tenearis con-
10 venienti dumtaxat excepto subsidio, si quod forte propter hoc venerabilis
frater noster . . Argentinensis episcopus ex causa rationabili tibi et aliis
duxerit imponendum. Nulli ergo [omnino hominum liceat hanc paginamj
nostre conccssionis [infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum
15 Petri et Pauli apostolorum cius se noverit incursurum]. Dat. I.ugduni, ll idus
aprilis, [pontiticatus nostrij anno V.
215.
Papst Innocenz IV., welchen der Bischof von Strassburg , sowie Rat und
Bürger von Basel gebeten haben , die Kirche Lienheim dem Kloster
20 Wettingen zu übergeben, trägt dem Bischof von Konstanz auf, diese
Übergabe zu vollziehen. Lyon 1248 April 13.
Abschrift in Transsumpt des Bischofs Heinrich von Konstanz von 1248
Juli 28 im Staatsarchiv su Basel, St. Uri. «' /p (B) und 20 (B').
Regest bei Berger r, u" 3821 nach der Abschrift im Registerband
25 21 fol. 323 ep. 77_j im vatikanischen Archiv zu Rom.
Der Umstand, dass Rat und Bürger von Basel sich beim Papste für
Übergabe der Kirche Lienheim (bei Waldshut) an Wettingen verwenden,
und die weitere Thatsache, dass die übergabsurkunde des Bischofs bei
den auf Riehen bezüglichen Hetlinger Urkunden im Staatsarchiv su
8u Basel liegt, veranlassen su der Vermutung, es liege ein Schreibfehler
vor und statt Lienhein sei Riehein zu lesen. Bin solcher Fehler wäre
möglich in der Bulle des Papstes, kaum möglich aber in der Urkunde
des Bischofs von Konstanz ; jene Vermutung ist jedoch schon deswegen
irrig, weil für die Übergabe der Kirche Riehen an Wettingen schon
35 besondere Urkunden vorhanden sind, eine päpstliche vom 8. Februar
1248 (s, oben n" 200) und eine bischöflich-konstanzische vom 13. Juni
1248 (s. unten n° 222), und weil eine wiederholte Verbriefung desselben
Vorganges durch dieselben Personen und nach so kurzen Zeiträumen
kaum denkbar ist.
40 214. 3» eius in B .
Urkundenbuch der Stadt Hasel.
20
Digitized by Google
154
Im gedruckten Archiv U'ettingen (vom Jahre 1694) sind auf Seite
228 f. die Urkunden über Vertauschung der Kirche Lienheim gegen die
Kirche Thalweil mitgeteilt ; in der dort S. 228 n‘ r, besser im Geschichts-
freund 4, 268 n° y abgedruckten Urkunde vom JO. März 12 JJ wird
das Privileg des päpstlichen Stuhls erwähnt, kraft dessen Wettingen die 5
Kirche Lienheim besitze; dieses Privileg, hier mitgeteilt , fehlt in dem
Wettinger Drucke von 1694, weil es schon im 16. Jh. irriger M eise
• mit den Briefen über Riehen an Basel abgegeben worden ist. Im ge-
druckten Archiv Wettingen S. 229 n" 2 ist Riehain ein Fehler ; das in
Aarau noch vorhandene Original hat Liehain. 10
Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fiatri Heinrico
episcopo Constantiensi salutem ct apostolicam bcncdictionem. Consuevit
sedes apostolica precibus condescendere devotorum eorumque votis favorem
benivolum impertiri. Cum igitur venerabilis frater noster . . episcopus Ar-
gentinensis et dilecti filii consules et cives Basilienses pro concedcnda in J5
proprios usus dilectis filiis . . abbati et conventui monasterii de Wettingin
rurali ecclesia de Lienhein tue diocesis quinque marcarum argenti vix valen-
tiam excedente, in qua ius obtinent patronatus, nobis duxerint cum instantia
supplicandum, fraternitatem tuam rogamus attentius et hortamur per aposto-
lica tibi*) scripta mandantes, quatinus ccclesiam ipsam predictis abbati et 20
conventui auctoritate nostra concedas in eorum communes usus cedente vel
decedente rectore ipsius ecclesie convertendam. Datum Luguduni, *>) idus
aprilis, pontificatus nostri anno quinto.
216.
Papst Innocenz IV. schreibt dem Bischof von Strassburg, dass er mit 2s
der Ernennung des Propstes Berthold von Munster im Granfeld zum
capitaneus und defensor der Basler Bürger noch jetzt einverstanden
sei ; dagegen trägt er ihm auf, bei Ernennung eines Coadjutors für
den Bischof von Basel zunächst den Willen des letztem anzuhören.
Lyon 1248 April 14. 30
Abschrift im Registerband 21 fol. 524 epist. ySd im vatikanischen Ar-
chiv zu Rom (B).
Berger 1, j8o n’ J82S. — Monumenta Germaniae, epistolae sacculi Kilt,
2. 177 »' 579-
[ Innocentius episcopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo 35
Argentinensi [salutem et apostolicam benedictionem). Pridem sinceritati tue
litteras direximus contincntes, quod, si venerabilis frater noster . . Basiliensis
episcopus esset impotens vel negligens aut remissus, dilectum lilium B[er-
tholdum] prepositum Grandiuallensem canonicum Basiliensem dilectis filiis
‘>15. a) tibi üb er gtsch riibtn in P. b) so in P und Bx. ,
Digitized by Google
155
civibus ßasiliensibus auctoritate nostra in defensorem aut capitancum depu-
tarcs; proviso quod, si dictus cpiscopus esset per dei gratiam ita convales-
centie restitutus, ut eisdem civibus esse possit capitaneus et defensor, cum
prcposito prefato disponeres, quod de huiusmodi defensione*) ac aliis, que
5 spectant ad ipsum episcopum, se de cetero nullatenus intromittere procuraret
Sane id quod nobis taliter ab initio de preposito ipso placuit, placet et modo.
Sed tarnen cum prefatus episcopus potenter et patenter in hiis, que spectant
ad honorem ecclesie, se olim fructuosum studuerit exhibere, volumus et fra-
ternitati tue mandamus, quatinus si pro evidentib) necessitate contingat,
10 quod sepedictum prepositum vel aliquem alium velis coadiutorem iuxta for-
mam tibi traditam eidem episcopo deputare, prius ipsius episcopi percipias
voiuntatem, ut talem sibi de consensu suo deputes, qui eius cordi placeat
et coadiutoris officio iuxta intentionem nostram oportunus existat. Dat. I.ug-
duni, XVIII kl. maii, [pontificatus nostrij anno $.
16 217.
Das Kapitel von St. Peter und sein Chorherr Jacob kompromittieren
zu Entscheidung ihres Streites über die Residenzpflicht des letztem
auf die Pröpste von St. Leonhard und Ölenberg. — 1248 Mai 2.
Original im Staatsarchiv zu Base! , St. Peter n“ 21 (A). — Abschrift
20 aus dem Anfang des 14. 7h. im Cartu/ar St. Peter H. fol. 11 «* 2
ebendort (B).
An Pergamentstreifen hangen vier Siegel :
1. Dekan Konrad von St. Peter. S. Abbildung n" 42.
2. St. Leonhard. S. Abbildung n“ 48.
25 j. (unerkennbar, ölenbergt).
4. Kapitel von St. Peter. S. Abbildung nt 40.
Universis Christi tidclibus presentem paginam inspecturis decanus et
capitulum sanefti l'etri in]*) Basileab) noticiam subscriptorum. Noverint omnes
presentium inspectores, quod, cum de residentia nostra apud sanctum Petrum
30 inter nos ex una parte et Iacobum concanonicum nostrum ex altera lis et
questio vertc[returj,*) quare sibi fructus prebende nostre denegavimus, tandem
de bona voluntate nostra et sua in vcnerabiles viros sancti Leonardi et de
Olinberc prepositos unanimiter conpromisiraus in hunc modum, quod ipsi
iuraverunt, quod omnibus rationibus exceptionibus questionibus allegatio-
35 nibus et cavellationibus pretermissis') litteram, que tractat de residentia ca-
nonicorum sancti Petri secundum quod iacet in privilegio nostro, super iura-
mentum suum simpliciter exponent, quam expositionem, sicut ab ipsis pro-
nunciata fucrit, tarn nos quam prefatus Iacobus sine omni fraude et dolo
nos ratam iuravimus habituros. In testimonium huius rei presens instrumen-
40 tum tarn prefatorum prepositorum quam nostris sigillis decrevimus roborari.
Dat. anno domini ftcCXLvifl, VI non. maii.
2 HS. a) defemore in B. b) evidenlia in B.
217 a) Lech im Pergament. b) HasiÜensis in B. c) pretnissis in B.
Digitized by Google
156
218.
Das Kloster St. Blasien tritt tauschweise an das Kloster Wettingen
die Hälfte des Kirchensatzes zu Riehen ab. — 124S Mai jt.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n“ 14 (A).
Eingehängtes Sieget : t S . ARNOLDI . ABBIS . SCI . BLASII. 5. Ab- 5
bitdung n" 70.
Die Datierung ergiebt sich mit Rücksicht auf die unmittelbar nach-
folgende Urkunde n" 119 ; beide Urkunden betreffen dasselbe Tausch-
geschäft Zu der vorliegenden, kürzer und nur einseitig gefassten l’er-
briefung desselben bildet das Gegenstück die bei Gerbert J, 151 «' 109 10
abgedruckte , ebenfalls vom ?/. Mai 1248 datierte Urkunde des Abtes
von Wet fingen.
A[rnoldus] miseratione divina abbas sancti Blasii de Nigra Silua
ordinis sancti Benedicti universis lianc paginam inspecturis salutcm in do-
mino serapitemam. Noveritis, quod nos de consensu et voluntate nostri 15
conventus medietateni iuris patronatus in ecclesia Riehcim pro commodo et
utilitate nostre ecclesie in monasterium Wettingin sub titulo permutationis
transtulimus libere et absolute rctentis nobis omnibus constitutionibus et
iuribus, quc in dicta villa usque in presens possedimus preter merum ius
patronatus, cui prcsentibus renuntiamus. Ad cuius rci evidentiam et testi- 20
monium hanc paginam dicto monasterio conscribi et nostri sigilli munimine
fecimus roborari.
219.
Das Kloster St. Blasien über lässt die Hälfte des Kirchensatzes zu
Riehen tauschweise dem Kloster Wettingen gegen die Kirchensätze zu 25
Inzlitigen und Hollstem. Uettingen 1248 Mai ?/.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n' t$ (A). — Abschrift von
1248 bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar fol. 37 im Staatsarchiv zu
Aarau (B).
Reugart Codex diglomaticus 2, t88 «' 940 nach dem Original im Archiv 30
von St. Blasien. — Auszug im Urkundio 1, 2g 2. — Regest bei Linder
S. 20.
An Pergamentstreifen hangen fünf Siegel:
1. Abt von Lützel. S. Abbildung n’ 69.
2. t SIGILL . ABBATIS . DE . SALEM. 35
g. Abt von St. Blasien. S. Abbildung n“ 70.
4. Abt von Wettingen. S. Abbildung »' 71.
f S . CHVNRADI . PPOITI . YMBRIACEN.
jj In nomine patris et filii et Spiritus sancti amen. ]j Que geruntur in
tempore, ne labantur cum tempore, scriptis solent memoria pcrlicnnari. 40
Digitized by Google
157
N'overint igitur omnes, ad quos presens scriptum pervenerit, quod nos Amoldus
abbas et conventus sancti Blasii in Nigra Silua ordinis sancti Benedicti me-
dietatem iuris patronatus ecclesie in Richeim, quod ad nos pertinebat, pro
melioratione et utilitate monasterii nostri transtulimus sub titulo permuta-
5 tionis in monasterium de VVettingin Cistcrciensis ordinis ad honorem et con-
modum eiusdem monasterii, et quod nos Cvnradus abbas et conventus de
VVettingin sub predicto titulo permutationis donavimus iura patronatus ec-
clesiarum de Incelingin et de Hollinstein, que de iure possidebamus, prefato
monasterio ad nostrum et sepedicti monasterii sancti Blasii conmodum et
10 honorem mediantc domino Cunrado preposito Ymbriacense, qui super hoc
mandatum domini pape Innocentii quarti receperat, aliorum etiam prudentum
consilio accedcnte, utroque monasterio sibi retinente preter merum ius patro-
natus in sepenominatis ecclesiis omnia iura, que ipsis prius conpetebant in
antedictis villis Riehein videlicet et Incelingin et Hollinstein ita, quod utrum-
15 que monasterium indempnc permancat in prediis et itiribus, que prius ibidem
retinebant, nec lesionem aliquam deinceps alterum ab altero paciatur. Fuit
etiam deductum in contractu permutationis, ut, si aliquis iura patronatus
sepenominatarum ecclesiarum Incelingin et Hollinstein in iudicio a mona-
sterio sancti Blasii evicerit vel si aliquis medietatem iuris patronatus ecclesie
20 in Riehein, quam monasterium sancti Blasii donavit monasterio de VVettingin,
contentiose coram iudicc iure obtinuerit, utrumque monasterium faciat alteri
warandiam coram iudicc et ad arbitrium abbatum predictorum monasteriorum
sancti Blasii et de VVettingin, qui tune sunt pro tempore, et aliorum pruden-
tum, quos ipsi ad hoc assumpserint, utrumque monasterium nullum lesionis
25 inconmodum sustinebit. Acta sunt hec anno verbi incamati iiccxf.vitl , in-
dictione sexta, pridie kal. iunii, in capitulo VVettingin, presente conventu et
presentibus Hermanno presbytero et Heinrico laico monachis sancti Blasii
et Ebirhardo presbytero monacho de Beinwile, Arnoldo presbytero de Ratol-
uiscelle, Cunrado milite de Büllach et aliis quampluribus. Et ut predicta
30 rata permaneant et inconvulsa, presentem paginam sigillis venerabilium do-
minorum*) et religiosorum de Lucela, de Salem et nostris videlicet sancti
Blasii et de VVettingin abbatum et supradicti domini Cvnradi prepositi Ym-
briacensis lecimus communiri.
220.
35 Schiedsgerichtliche Entscheidung in dem Streite zwischen dem Kapitel
von St. Peter und dessen Chorhcrm Jacob. — 124S Mai —
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. //
n" j im Staatsarchiv zu Basel (Bf
Die Einreihung unter diesem Datum erfolgt mit Rücksicht auf die Kam-
40 promissurkunde vom 2. Mai 1248, s. oben n“ 217.
219. a) dominorum korrigiert aus virorum in A.
Digitized by Google
158
In nomine patris et filii et Spiritus sancti amen. Nos sancti Leonard i
et de Ölemberg prepositi arbitri electi a decano et capitulo sancti Petri in
Basilea ex parte una et lacobo canonico eiusdem ecclesie ex parte altera
super perceptione fructuum et residentia ibidem facienda rationibus iuris
diligenter prout potuimus inspcctis*) et ordinatione facta per venerabilem 5
patrem et dominum bone memoric H[enricum] Basiliensem episcopum habi-
toque prudentum consilio diffinitive sententiamus et sententiando pronuntiamus
lacobum predictum non debere petere fructus probende sue in dicta ccclesia nisi
ibidem residentem faciat personalem; tune demum enira cum dicimus ibi resi-
derc, si in una domorum, que sita est iuxta ecclesiam sancti Petri, in qua 10
consueverunt esse canonici, cum famula sua si quam habet rcsideat dormiat
conmedat et bibat. Alias ipsum absentem modis omnibus iudicamus etc.
221.
Bischof Lüto/d von Basel bestätigt den Metzgern die von ihnen er-
richtete Zunft. Basel 1248 Juni 2. 15
Original, bis r$SS im bischöflichen Archiv, jetzt im Staatsarchiv zu
Basel, St. Urk. n“ 16. — Abschrift des Basilius Atnerbach in Jen Charta
Amerbachianee B fol. 528 in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Ochs I, 318. — TrouiUat 1 , 574 n° jpj. — Regest in der Zeitschrift
für die Geschichte des Ober-Rheins 4, 229. — Auszug bei Gengier Codex 20
iuris municipalis 1, tjo.
An Sihnüren hängen zwei Sieget :
1. Bischof Liitold. S. Abbildung n ‘ p.
2. Domkapitel. S. Abbildung n" iS.
L[ivt]oldus*) dei gratia Basiliensis episcopus omnibus presentem pagi- 25
nam inspecturis in perpetuum. Noverint universi, quod de consilio et con*
sensu Henrici prepositi, Wilhelmi decani tociusque capituli nostri [nec non]*)
ministerialium ecclesie nostre ad peticionem lanistarum Basiliensium condic-
tum super operibus ipsorum pro [hojnore“) et utilitate civitatis nostre per
ipsos noviter factum approbavimus et approbamus ita, quod ipsi in eminen- 30
tiori et meliori foro carnes mundas in conmunibus macellis et consuctas
hactcnus in illis vendi copiosius habeant alieque minus munde vendantur
extra tecta. Nec alicui aJteri persone quam de ipsorum opere in emendo et
vendendo ea que ad eorum officium pertinere dinoscuntur condictum eorum
infringere licebit Item nultus de opere lanistarum domum vel servientem 35
alieuius sue societatis infra tempus sue pactionis conduccre tenetur, ut ipsorum
officium propter hec laudabilius et utilius apud ipsos reperiatur. Et super hoc
ipsis magistrum de ipsorum opere ad presens tradidimus et ad petitionem
ipsorum pro loco et tempore eisdem magistrum tradere tenemur, cuius ma-
*i20. a) lospectum im B. 40
221. a) Leih im Pergament.
Digitized by Google
159
gisterio et licentia operari ac regi teneantur. Quod si aliquis ex ipsis in
aliquo contra condictum ipsorum excesserit, nobis sive successoribus nostris
duos solidos, civitati duos et duos ad usus confraternie eorum, quc vulgariter
dicitur zun ft , quam in honore beate Marie virginis constituerunt, sine contra-
6 dictione et remissione qualibet persolvat. Kt quicunque ex ipsorum opere
in eorum societate et confraternitate voluerint interesse, in introitu suo deccm
solidos persolvant et eorum successores, si in cadem confraternitate consortes
esse voluerint, tantum in introitu ipsorum tres solidos persolvant Qui vero
ex ipsorum opere in eorum societate, prout superius dictum est, noluerint
10 interesse, nichil in conmunibus macellis quantum in vendendo cames agere
habeant, immo etiam a tota conmunione eorum penitus excludantur. Item
vero duo solidi, qui pro parte eorum solvuntur de cmendis, quam illi, qui
solvuntur propter introituni societatis, expendi debent in usus zunfte, ut semper
in summis festivitatibus in honorem et laudem omnipotentis dei et beate
15 Marie virginis et omnium sanctorum lumen in maiori ecclesia habundantius
habeatur. Ad hcc omnia unum ex ministerialibus ecclesie nostre conce-
demus annuatim, ut omnia prout prescripta sunt per ipsum iusto modera-
mine statuantur et si necesse fuerit corrigantur. Testes: Hugo cantor,
Vlricus cellerarius, Henricus archidiaconus , Conradus camerarius, Albertus
20 de Vriburch, Iohannes de Katolstorf, Livtoldus de Constantia canonici Basi-
lienses, Henricus de sancta Maria Magdalena, Henricus subcustos, Hugo
decanus sancti lohannis, Iohannes de sancto Vlrico, Henricus et Henricus de
criptis sacerdotes, Petrus Scalarius advocatus, Otto et Iohannes fratres sui,
Hugo et Hugo dicti Monachi, Rodolfus camerarius et Henricus frater suus
25 dicti Diuites, Hemicus Steinlin, Iohannes dir Chindon , Chrafto milites et
alii quamplures. Ut autem hec tarn a nobis quam a successoribus nostris
maioris firmitatis in perpetuum robur obtineant, presentem cartam conscribi
fecimus eam nostro et capituli nostri sigillorum munimine roborantes- Actum
Basilee, anno domini SlCC&L octavo, 1111 non. iunii.
30 222.
Bischof Heinrich von Konstanz übergiebt dem Kloster Wettingen die
Kirche Riehen. Konstanz 1248 Juni 13.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n“ 17 (A) und nt 18 (A').
— Abschrift von 1248 bis 1232 im Wettinger kleinen Urbar fol. 38
35 im Staatsarchiv zu Aarau (B). — Abschrift in Transsumpt des Papstes
Inno ce uz IV. von 1249 Januar 30. unten n° 230.
Regest bei Linder S. 20.
Die Urkunde ist in zwei von gleicher Hand ausgefertigten Exemplaren
erhalten.
40 An jedem Exemplar hängt an roten und gelben Seidenfäden das Siegel:
t S . HAINRICI . DSTANTIENSIS . ECCLE . EPI.
Digitized by Google
160
Auf der Rückseite von A steht von gleichzeitiger Hand geschrieben :
supp[licat] s[anctitatemj v[estram] frater Wemherus conversus, quatinus
istud confirmctis ct de verbo ad verbum inscratur tenor iste litteris
domini pape. Vgl. unten die Bulle des Papstes vom jo. Januar I2pp.
1 In nomine domini amen. g Heinricus divina permissione Constantiensis 5
ecclesie episcopus dilectis in Christo Cvnrado abbati ct conventui monasterii
de Wetingen Cisterciensis ordinis salutem in domino. Opus pietatis agitur,
dum Christi paupcribus, ut in suscepte rcligionis iugiter famulantes devo-
cione persistant, provide subvenitur. Igitur receptis apostolicis litteris in
hec verba 10
(Es folgt die Urkunde n’ 200 ihrem ganzen Wortlaute nach.)
nos attcndentcs rationes et causas in ipso rescripto positas, quibus
veritas suffragatur, maxime autem iuxta statum temporis necessitate dicti
monasterii in quo fidelium ibidem sub iugo domini famulantium plenius hoc
tempore religio vigere dinoscitur inclinati ecclesiam de Riehaim*) nostre 15
diocesis, in qua ius optinetis patronatus, auctoritate apostolica qua fungimur
et nostra vobis concedimus, ut cum eam vacare contingerit cum fructibus
et pertinentiis suis valeatis libere in usus proprios retinere. Ut autem ani-
marum cura non negligatur, salvo etiam iure dioccsano nostro successortim-
que nostrorum pro tempore volumus et mandamus, ut in dicta ecclesia vi- 20
cario servituro pro sustentatione sua et pro aliis ecclesie ipsius supportandis
honeribus congrua de eiusdem ecclesie proventibus portio rclinquatur. Dat.
Constantic, anno domini äocxtviil, idus iunii, indictione vi.
223.
Bischof Berthold von Basel urkundet , dass Magister Erchenvrid, 25
Domsänger von Basel , seine Besitzungen in Nieder-, llorschwei/er dem
Kloster Lützel geschenkt habe. — i2fS Juni —
Unter den Zeugen: Henricus dictus de Valle Masonis monachus ecclesie
sancti Albani Basilicnsis, Otto prepositus sancti Leonardi in Basilea,
Cvnradus decanus, Henricus de Spehpach, Rudolfus plebanus de Wen- 30
deswilrc canonici] sancti Petri Basiliensis.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Ko/mar, Lützel-Nieder-
morschweiler (A).
222. a) korrigiert aus Rieheim in A.
Digitized by Google
161
223*
Schiedsgerichtliche Entscheidung in dem Streite zwischen dem Priester
Johann Gumpostorso und anderen Priestern einer-, dem Dekan, Cuslos
und anderen Chorherrn des Stiftes St. Peter andererseits.
5 Basel 1248 Juli 2$.
Abschrift in Transsumpt des Dekans und Kapitels von St. Peter von 124p
Juni 9 im Cartular St. Peter H. fol. nv na $ im Staatsarchiv zu
Basel (O. S. unten n‘ 232.
Heinricus prepositus ct Hugo cantor maioris ccclcsie ßasiliensis omni-
10 bus Christi hdelibus imperpetuum. Cum hominum vita sit brevis, memoria
frangilis, et homines maxime nostris temporibus ad litigandum sint proni,
cautum esse credimus et plurimum expedire, si facta, quorum memoria requi-
ritur, ad posteros scripture testimonio transmittantur, Noverint igitur uni-
versi presentes ct futuri, quod super controversia , que vertebatur inter
15 lohannem dictum Gvmpostdorso et alios sacerdotes ex una partc, decanum
custodem et alios canonicos sancti Petri Basiliensis ex altera super quibus-
dam obventionibus et utilitatibus, que quandoque sacerdotibus et aliis cle-
ricis obveniunt ct a Christi fidelibus conferuntur, in nos ab omnibus extitit
et existit conpromissum fide data similiter ab omnibus in manibus nostris,
20 ut quiequid super dicto articulo et quibusdam aliis ordinaremus et statucre-
mus ratum et firmum haberetur imperpetuum. Igitur de prudentum consilio
arbitramur statuendo et arbitrando statuiraus, quod dictus lohannes Gvmpo-
storso socius adiutor et quasi vicarius sit custodis, in visitandis et inungendis
infirmis, in baptizandis parvulis et in celebrandis missarum sollempniis vices
25 custodis sccundum tarnen ipsius voluntatem supplcat fideliter ct cum omni
timorc domini ita, quod et honorem et conmodum temporale ct premium
eteme vite exinde conscquatur ct ut sibi in die novissimo dicatur a domino :
quia in pauca fuisti hdelis, intra in gaudium domini tui.*) Kt quia dignus cst
operarius mercede sua, statuimus, ut quiequid dicto lohanni a parrochianis
3o ecclesie sancti Petri sive mortuis sive vivis sive sanis sive egrotantibus con-
stitutum fucrit et collatum mcdictatem custodi det et canonicis, reliquam me-
dietatem sibi retineat. Ita dicimus, si custodi aliquid similiter datum fuerit
vcl ordinatum. Si vero custodi nichil collatum fuerit, tune dictus lohannes
totum quod sibi datum est custodi et canonicis integraliter assignabit nullam
$5 sibi portionem retinendo. Si vero plura testamenta seu remedia canonicis
sancti Petri cuiuscunque ordinis constituta fuerint, custodi et canonicis ccdet
Optimum ct utilissimum, reliqua, ut dictum est, cum custode ct canonicis
dividentur. Si autem dicto lohanni, quando infirmum visitat vel inungit,
tinicus denarius datus fuerit suus erit. Item quando Confessiones audit, si
40 uno die tantum unicus denarius datus sibi fuerit, similiter suus erit, si plures,
medietatem custodi dabit et canonicis. Hoc autem honus et iugum sepefato
lohanni imponimus, quia sibi Stipendium prebende ad hoc et propter hoc
223*. ») Vgl. Matthäus i j3.
Urkundenbuch der Stade Baael. I. 21
Digitized by Google
162
assignabatur et est assignatum, ut negligentiam custodia suppleret et defectum.
Et hoc statutura de sepe et sepius memorato Iohanne durabit quousque
fructus prebende, ad quam electus est et receptus, incipiat percipere, nisi
custos et canonici unanimiter aliud duxerint statuendum. Item quicquid
canonicis sancti Petri, sacerdotibus seu cuiuscunque ordinis fuerint a parro- 5
chianis ecclesie sancti Petri constitutum fuerit, medietatem sibi retineant,
medietatem custodi et canonicis assignabunt, quicquid vcro ab alienis parro-
chianis canonicis sancti Petri excepto custode collatum fuerit, sibi retinebunt
et cum nullo parcientur. Et sciendum, quod quicquid canonicis sancti Petri
conmuniter a quibuscunque parrochianis constitutum vel datum fuerit cano- 10
nicorum erit et nulla portio ei vel eis, per quem vel per quos hoc ordinatum
est et procuratum, dabitur sed exinde prediolum quod conmunitati serviat
conparabitur. Item si custodi vel alii cuicunque canonico sancti Petri
quadraginta solidi vel plus constituti fuerint, non dividcntur, sed exinde pre-
dium conparabitur quod universitati serviat imperpetuum. Act Basilee, anno 15
domini mccxL octavo, Vlll kal. augusti, inditione quinta, in curia mei scilicet
cantoris. In huius rei memoriam firmitatemque perpetuam presentem cartam
nostris et capituli sancti Petri sigillis fecimus conmuniri sub interminatione
tremendi iuditii inhibentes, ne quis [contra] dictam pacis formam venire vel
eam ausu temerario infringere presumat. Quod si quis facere presumpserit, 20
anathema sit et indignationcm omnipotentis dei, beatorum apostolorum Petri
et Pauli et omnium sanctorum se noverit incursurum.
224.
Das Stift St. Leonhard leiht Mechtild, der Ehefrau Burehards des
Rothen , auf dessen Versieht ein halbes Haus unterhalb der Oswalds- 25
kapelle und zwei Häuser am Rheinsprung auf Lebenszeit.
Basel 1248 Oktober 26.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard »* r,J (A).
Arnold S. 317. — Regest ebendort S. 261.
Das (hängende) Siegel fehlt. 30
Auf der Rückseite steht von einer Hand des ausgehenden IJ. Jh. ge-
schrieben: jus domus sub sancto Oswaldo nos reemimus de domina . .
relicta . , dicti Phaphen militis.
Universis Christi fidelibus presentem litteram inspecturis Otto prepo-
situs et conventus ecclesie sancti Leonardi in Basilea noticiam subscriptorum. 35
Cum hominum memoria sit fragilis, vita brevis, expedit, ut facta quorum recor-
datio perquiritur ad posteros scripturc tcstimonio transmittantur. Innotescat
igitur presentibus et futuris, quod Burchardus civis Basiliensis qui Rufus
dicitur dimidiam domum suam in pedc capeile sancti Oswaldi sitam, quam
a nobis pro annuo censu sex denariorum in festo sancti Martini persolvendo, 40
et duas domus sitas an dem Sprunge Reno contiguas, quas etiam a nobis pro
Digitized by Google
163
tribus soiidis annuatim in dicto festo persolvcndis hcreditario iure posse-
derat, in manus nostras publice resignavit, ita tarnen ut ipsam dimidiam
domum et dictas duas domos uxori suc Mechtildi Arnoldi Vulpis filie con-
cederemus. Nos eius petitionibus annuentes sepedictas duas domos et dimi-
6 diam sub eodem iure et censu dicte Mechtildi concessimus possidendas. Si
autem ipsum Burchardum premori contigerit sine liberis, quos ex ipsa Mech-
tilde genuerit, ipsa easdem domos et dimidiam quamdiu vixerit libere pos-
sidebit et post mortem eius ad heredes dicti Burchardi sine contradictione
qualibet revertentur salvo semper ecciesie nostre iure. Et ne super premissis
10 aliqua dubietas vel discordia postmodum possit oriri, presentem cartam sigilli
nostri munimine fecimus roborari. Testes huius rei sunt: Petrus, Wemherus
fratres nostri, Heinricus miles dictus Phaffo, Ludewicus institor et frater eius
Heinricus, Wemherus Kufus, Hugo Sutto, Chunradus Bozho, Chüno Hudlupa,
Otto Scheko, Anshelmus, Wemherus Vulpis, Truthchindus, VIricus Longus,
15 Wemherus de Machstat, Hugo Vnnuz, Thietricus der Wisere, Wemherus
Göcheli, Heinricus Wikram, Heinricus Rezagel et multi alii cives Basilienses.
Actum anno domini ilCCxLvill, VI i kal. novembris, in ambitu claustri nostri,
hora tercia.
225.
20 Das Kloster Häusern nbergiebt dem Ritter Peter von Hegenkeim,
genannt Meliot, seine Hörigen bei Sulz, wogegen der Ritter die dem
Kloster widerrechtlich entzogenen Besitzungen zurückstellt.
Häusern 1248 Dezember ir.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n“ 7 (A).
25 Drei an Pergamentstreifen hängende Siegel :
1. t S . HEIXRICI . ABBATIS . M ARBACEN SIS.
2. f S . CONVENTD . SOROR . IN . HIVSEREN. S. Abbildung n-64.
3. t SIGILLVM . PETRI . MELIAT. 5. Abbildung n" 1 31.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des 13. Jh. bemerkt: sororis
30 Hedewigis de Valkenstein.
. H . priorissa totusque conventus sororum in Hvseren universis Christi
fidelibus presentem paginam inspecturis orationes in domino. Noverint uni-
versi tarn presentis temporis quam futuri, quod nos de conmuni consensu
capituli nostri omnes homines utriusque sexus tarn viros quam mulieres a
35 Sülze inferius, quos domina Hedewigis relicta domini Walraven bone me-
moric iure hereditario et proprietatis titulo possedit et nostro conventui
contulit, eodem iure quo nobis dictos homines contulit nos domino Petro
militi de Hcgenshcyn dicto Meliot donavimus perpetuo possidendos tali
adiecta condicione, ut omnes possessiones videlicet agros prata silvas curias
40 areas vineas, quas dicta domina H[edewigis] nobis contulit et dictus miles
P[etrus] nobis iniuriose abstulerat, nostro claustro restitueret bona fide.
Omnem ctiam inpetitionem, quam in claustrum nostrum ratione sepcdictc do-
Digitized by Google
164
mine Hfedewigis] vel rerum suarum habuit, pure et libere relaxavit. Acta
sunt hec anno domini SfdbiLVlh, l!l. idus deccmbris, in claustro Huscren,
presentibus hiis testibus: Henrico abbate Marpacensi*) et Friderico cellerario
eiusdem loci, Rodolfo de Lobegazzen dicto Acetum, Wezelonc de Lapide,
Henrico Scurpesac, Henrico de Osteh[eim], W'emero de Huseren militi- 5
bus, Rodülfo de Meyhenheim, Conrado advocato de Herenkein, Rutliebo,
W'emero de W’ithenheim et aliis quampluribus fide dignis. Ut autem hoc
factum firmum ac stabile perseveret nec ab aliquo in posterum valeat calump-
niari, presentem scedulam sigillis domini abbatis Marpaccnsis et conventus
nostri et domini Petri dicti Meliot in testimonium decrevimus roborare. 10
226.
Herr Konrad von Röteln vergleicht sich mit Eckard von Nallingen,
Bürger von Rheinfelden, über die Ausübung des Kirchensatzes zu
Nallingen. — 1248 — —
Unter den Zeugen: Petrus Scalarius advocatus, Heinricus Steinli, Iacobus 15
de Chienberk milites.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2$, m nach dem Ori-
ginal im General-Landesarchiv su Karlsruhe.
227.
Item ein brief inhaltcndc wie her Hug cantor der hochcn stift Basel sin hus 20
uf dem Münsterplatz by Zerwyn *) und des propsts hof gelegen den herren zü
sant Lienhart mit 22 sh. 6 ring zu wysung sampt aller siner drangehepten
gerechtigkeit übergeben hat. datum — 1248
Eintrag in der Registratur des 16. Jh. Leonhard B.fol. / 12 im Staats-
archiv su Basel — Regest im weissen Buch von 1500 Leonhard D. 25
fol. 172 ebendort.
228.
Bischof Berthold von Basel "vergleicht das Stift Zofingen mit Albert,
Sohn des Ritters Albert von Strassburg, und seiner Brau Agnes,
welche Ansprüche auf die dem Stift gehörigen Güter su Frenken- 30
darf erhoben hatten. — 1249 Januar 18 bis September 23.
Unter den Zeugen: W'ernherus Rufus civis Basiliensis.
Solothurner Wochenblatt 1830, 436 n" 28.
Die Einreihung der Urkunde zum obigen Datum erfolgt mit Berück-
sichtigung des Todestages des Vorgängers von Berthold, des Bischofs 35
Lutold und des Lndictionswechsels.
225. ») Mapacensi A.
227. a) vielleicht verlesen für cervum; das lateinische Regest im weissen Buch sagt propc Cerwm.
Digitized by Google
165
229.
I. Papst Innocenz IV. verbietet auf Bitte des Klosters IVettingen , die
diesem gehörende Kirche Riehen mit Steuern zu belegen.
Lyon 124g Januar 2J.
5 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «' 21 (A). — Abschrift
im Jl'ettinger Dokumenten buch des Peter Xumagen 14S6 bis ly 10 fol.
220 im Staatsarchiv zu Aarau (B).
Berger 2, 4 5 n° 4J47- — Regesten in Monumenta Germania, epistola
saculi XIII, 2, 46,} Anm. 1 und bei Linder S. 20.
10 Die Bleibulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerke : auf dem Bug rechts: Io. Bn.
auf der Rückseite: Peregrinus, darunter R. mit in
dem geschlossen Bogen eingeschriebenem script.
II. Papst Jnnocenz IV. bringt dem Dompropst von Basel dieses Ver-
15 bot zur Kenntnis und trägt ihm auf, das Kloster Wettingen nicht
diesem Verbot entgegen belästigen zu lassen. Lyon 124g Januar 25.
Original im Staatsarchiv zn Aarau, Wettingen n“ 55.
Die Bleibulle hängt an Hanfschnüren.
Dieselben Kanzleivermerke urie auf I.
20 I
i Innocentius | episcopus servus
servorum dei dilectis Hins . . abbati et
conventui monasterii de Wetinghen
Cisterciensis ordinis Constantiensis
25 diocesis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Exigentibus vestre devo-
tionis meritis votis vestris libenter
annuimus et petitiones vcstras quan-
tum cum deo possumus favorabiliter
80 exaudimus. Cum igitur, sicut ex partc
vestra fuit propositum coram nobis,
ecclcsiam de Riehein Constantiensis
diocesis, in qua ius patronatus habe-
tis, vobis in proprios usus duxerimus
35 concedendam, nos vestris supplicati-
onibus inclinati, ut ne loci diocesanus
seu archipresbyter vcl decanus qui
pro tempore fuerint, sub quorum iuris-
dictionc ccclesia ipsa consistit, aliquid
40 in ea contra morem solitum instituere
seu censum imponere aut exactionem
aliquam exercere de novo presumat
II.
Innocentius episcopus servus ser-
vorum dei dilecto filio . . preposito
ecclesie Basiliensis salutem et aposto-
licam benedictionem. Enigentibu, dilec-
torum Hliorum . . abbatis et conventus
monasterii in Wetinghen Cisterciensis
ordinis Constantiensis diocesis dcvo-
tionis meritis ipsorum votis libenter annuimus
et petitiones eorum quantum cum deo possu-
mus favorabiliter exaudimus. Cum igitur, sicut
ex parte ipsorum fuit propositum coram nobis,
ecclcsiam de Riehein Constantiensis diocesis in
qua ius patronatus habcnt, eis in proprios
usus duxerimus concedendam, nos eorum *up-
plicationibus inclinati, ut ne loci diocesanus seu
archipresbyter vel decanus qui pro tempore
fuerint, sub quorum iurisdictione ecclesia ipsa
consistit, aliquid in ea contra morem solitum
instituere seu censum imponere aut exactionem
aliquam exercere de novo presumat auctoritate
proentium duximus inhibendum. Ideo-
quc discretioni tue per apostolica
Digitized by Google
166
auctoritate presentium districtius in- scripta mandamus, quatinus predic-
hibcmus. Null! ergo omnino hominum tos abbatem et conventum non per-
liceat, hanc paginam nostre inhibiti- mittas contra inhibitionis nostre teno-
onis infringere vel ei ausu temerario rem ab aliquibus indebite molestari,
contraire. Si quis autem hoc attemp- molestatores huiusmodi per censuram 5
tare presumpserit, indignationcm om- ecclesiasticam appcllatione postposita
nipotentis dei et beatorum Petri et compescendo. Dat. I.ugduni, Vlll kl.
Pauli apostolorum eius se noverit in- februar., pontificatus nostri anno sexto.
cursurura. Dat. Lugduni, X kl. februar..
pontificatus nostri anno sexto. 10
230.
I. Papst Jnnocenz IV. bestätigt dem Kloster Wettingen die ihm durch
Bischof Heinrich von Konstanz gewordene Zuweisung der Kirche
Riehen. Lyon 1249 Januar 30.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Uri. n“ 22 (ei). 15
ßaluze MisceUanea /, 2/9. — Monumenta Germania, epistola seeculi XIII,
2, 462 n“ 647. — Regest bei Berger 2, 44 n‘ 4 346 nach der Abschrift
im vatikanischen Archiv zu Rom. — Potthast 1 31S3.
Kanzleivermerke: Auf dem Bug rechts Sym. ver., oben rechts a, auf
der Rückseite asperges me, R mit in den geschlossenen Bogen einge- 20
schriebenen scpi. und ebenda gleichzeitige Wettinger Registratur not is :
collacio ecclesie Riehein et contirmacio eius apostolica.
Die Bleibulle hängt an roten und gelben Seidenfaden.
II. Papst Innozenz IV. bringt dem Dompropst von Basel diese Be-
stätigung zur Kenntms und trägt ihm auf, ilas Kloster We/tingeu 25
nicht wegen derselben belästigen zu lassen. Lyon 1249 Januar 30.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n‘ 23 (A).
Regest bei Linder S. 20.
Kanzleivermerke : Auf dem Bug rechts Sym. de ec(?), oben rechts cor.,
auf der Rückseite asperges me, copia in die sab . . in aud., R mit in 30
den geschlossenen Bogen eingeschriebenem sept, und ebenda gleichzeitige
Wettinger Registraturnotiz: preposito Basilicnsi, ne permittat nos mo-
lestari super ecclesia Riehein.
Die B/eibu/le hängt an Hanfschnüren.
Die Urkunden I. und II sind von derselben Hand geschrieben. 35
I. II.
jj Innocentius jj episcopus servus Innocentius episcopus servus ser-
servorum dei dilcctis filiis . . abbati et vorum dei dilecto tilio . . preposito
conventui monasterii de Wettinghen ecclesie Basiliensis salutem et aposto-
Digitized by Google
167
Cistcrtiensis ordinis Constantiensis
diocesis salutcm et apostolicam bene-
dictioncm. Licet ea, que de mandato
nostro bunt, plenam in se habeant
6 firmitatem, ut tarnen sint in suo robore
firmiora, ipsa libenter apostolico ful-
cimus munimine, ut intemerata consi-
stant, cum nostro fuerint presidio com-
munita. Cum igitur, sicut dilectus
10 filius frater Wemerus conversus vester
proposuit coram nobis, bone memorie
HJeinricus] episcopus Constantiensis
diocesanus vester de speciali mandato
et auctoritate nostra vobis concesserit,
15 ut ecclcsiam de Kiehaim Constan-
tiensis diocesis in qua ius patronatus
habetis, possitis libere cum eam va-
care contigerit in usus proprios reti-
nere, ita tarnen, quod vicario in ca
20 pro tempore servituro pro susten-
tatione sua et aliis eiusdem ecclesic
supportandis oneribus congrua de
ipsius proventibus portio relinquatur,
prout in litteris inde confectis, quarum
25 tenorem de verbo ad verbum presenti-
bus inseri fecimus, plenius continetur,
nos prclati conversi supplicationibus
inciinati, quod super hoc ab eodem
episcopo provide factum est ratum
30 et firmum habentes auctoritate apo-
stolica contirmamus et presentis scripti
patrocinio communimus. Tenor autem
litterarum ipsarum talis est: [folgt
die Urkunde n° 222 ihrem ganzen
35 Wortlaute nach, mit Einschluss der
inserierten Urkunde n’ 200.] Nulliergo
omnino hominum liceat hanc paginam
nostre confirmationis infringere vel ei
ausu temerario contraire. Si quis autem
40 hoc attemptare presumpserit , indig-
nationem omnipotentis dei et bea-
torum Petri et Pauli apostolorum eius
se noverit incursurum. Dat. Lugduni,
III kl. februar., pontiticatus nostri anno
45 sexto.
licam benedictionem. I.icetea, que de man-
dato nostro fiunt. plenam in se habeant tirmi-
tatem, ut tarnen sint in suo robore firmiora, ipsa
libenter apostolico fulcimus munimine, ut inte-
merata consistant, cum nostro fuerint presidio
communita. Cum igitur, sicut dilectus filius
Wernerus conversus monasterii de VVct-
tingen Cistertiensis ordinis Constan-
tiensis diocesis proposuit coram nobis, bone
memorie H'cinricus] episcopus Constantiensis
diocesanus loci de speciali mandato et auctori-
tate nostra dilectis filiis . . abbati et
conventui ipsius monasterii concesserit, ut
ecclcsiam de Riehaim eiusdem diocesis, in
qua ius obtinent patronatus, possint libere
cum eam vacare contigerit in usus proprios
retinere, ita tarnen quod vicario in ea pro tem-
pore servituro pro sustentatione sua et aliis eius-
dem ecclesie supportandis oneribus congrua de
ipsius proventibus portio relinquatur, prout in
litteris inde confectis plenius continetur, nos
prefati conversi supplicationibus inciinati, quod
super hoc ab eodem episcopo provide factum
est ratum et firmum habentes id auctoritate
apostolica duximus confirmandum. Quocirca
discrctioni tue per apostolica scripta
mandamus, quatinus predictos abba-
tem et conventum non permittas super
hiis contra confirmationis nostre te-
norem ab aliquibus indebite molestari,
molcstatores huiusmodi per censuram
ecclesiasticam appellatione postposita
compescendo. Dat. Lugduni, UI. kl.
februar., pontificatus nostri anno sexto.
Digitized by Google
168
231.
Nachmals befreiet (die Prediger) bischofif Berchtold am dato den 25. aprillens
im 1249. iar, das sie in Basel predigen, beicht hären, büss aufflegen und
absolvieren möchten etc. Item an seiner statt die ketzer warsager Zauberer
und dergleichen schedliche leut aussrotten. — 1249 April 25, 5
Auszug und Übersetzung Wurstisens in seiner Basler Chronik S. 118.
Vgl. desselben epitome pag. 187.
232.
Vergleich zwischen dem Cusfos des Sli/ts Sh Peter und dem Priester
Johann Gumpostorso über Ausübung geistlicher Amtshandlungen und 10
Bezug der entsprechenden Einnahmen. Basel 124.9 Jnni 9-
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol.
ri ", n‘ 5 im Staatsarchiv zu Basel (Bf
Cvnradus decanus totumque capitulum ecclesie sancti Petri Basiliensis
universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis noticiam subscrip- 15
torum. Quoniam beati sunt pedes portantium pacem et pax et concordia
tarn anime quam corporis sunt nutrimentum, ad sopiendas lites et conten-
tiones inter nos canonicos sancti Petri super diversis articulis exortas in
venerabilcs viros . Heinricum prepositum maioris ecclesie Basiliensis et
Hugonem cantorem eiusdem ecclesie prepositum nostrum sancti Petri vide- 20
licet sicut in arbitros unanimiter et concorditer fide data extitit conpro-
missum. Ipsi vero arbitri cum matura dcliberationc super eisdem articulis
arbitrati sunt et arbitrando pronunciaverunt et instrumentum super hoc con-
fectum sigillis suis roboratum conscribi fecerunt in hunc modum:
(Es folgt die Urkunde «* 22 p ihrem ganzen Wortlaute nach.) 25
Quia vero inter suprafatos custodem et Iohannem sacerdotem dictum
Gvmpostorso, quando vel quociens idem Iohannes pro custode missas cclcbraro
deberet, postmodum contentio est exorta et novis morbis supervenientibus nova
remedia sunt adhibenda, super eadem contentione in suprafatum cantorem pre-
positum sancti Petri ab ambobus de conscnsu nostro conpromissum fuit denuo SO
fide data. Idem vero cantor de presentia et bona voluntate amborum et cum
consilio nostro arbitrando statuit, quod sepedictus Iohannes sacerdos pro
custode quaiibet die, sicut custos voluerit, unam missam celebrare debet si
custos duas missas preter publicam missam habuerit celebrandas, cxcepta
septimana ipsi lohanni ad publicam missam celebrandam ordine debito depu- 35
tata, in qua pro custode nullam missam celebrabit nisi occurreret, quod qua-
tuor misse aliqua die essent celebrande in ecclesia sancti Petri, quarum uter-
que duas secundum ordinationem custodis debite celebrabit. In septimana vero
custodi ad minorem missam celebrandam deputata ipse Iohannes pro custode,
si custos voluerit et sicut voluerit, semper tribus diebus [missam celebrare debet] 40
ita, quod quaiibet illarum trium dierum missam pro eo celebrabit, etsi custos
Digitized by Google
169
tantum unam missam habuerit celebrandara. Si autem vel septimus vcl tricesi-
mus vel anniversarius vel funus in septimana custodis occurreret, tune iam die-
tus lohannes secundum formam prescriptam pro custode qualibet die unam mis-
sam celebrare debet. In minutionc vero sanguinis sive in infirmitate alter
5 alterius honus portare debet et defectum fideliter supplere, sicut pium est
condecens et honestum, ita tarnen, quod ex hoc capitulum nostrum dampnum
vel gravamen non incurrat nisi voluntarium. Si autem dictus custos vel
lohannes salutis sue inmemor infringendo in aliquo prenotatam formam, quod
absit, fieret fidei violator, quo[t] et quibuscunquc diebus hoc faceret tot sep-
10 timanis Omnibus proventibus prebende sue privabitur, qui inter prepositum
et canonicos prebendam pcrcipientes debent dividi equa lance. Hec autem
declaratio de missarum sollempniis celebrandis sic ordinata cst, ut salvi et
illesi sint omnes articuli prioris arbitrii, sicut superius sunt expressi. Act.
Basilee, anno domini SfCCxL nono, idus iunii, in curia sepedicti cantoris.
15 In huius rei testimonium presentem paginam ipsius cantoris prepositi nostri
et capituli nostri sigillis decrcvimus consignandam. Testes : lohannes sco-
lasticus, Heinricus Villicus, Heinricus de Spcchbach, magister Wetzelo cano-
nici sancti Petri Basiüensis.
233.
20 Walther von Klingen vergabt dem Kloster Wettingen Gut und
Kirchensatt zu Maulburg im Wiesenthal. Klixgnau 1249 Juli 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Uri. n“ 24 (A).
Auszug im Urkundio l, 252 n' 5.
An einer Seidenschnur hängt das Siegel:
25 t S . WALTHERI . DE . CLINGEN. 5. Abbildung »' 90.
| In nomine domini amen. | Quoniam labilis memoria hominum facili
sopitur oblivionis caligine et plerique quod cupiunt non possunt memoriter
retinere, veterum sanxit industria oblivionis morbum remedio tollere litte-
rarum, quatenus beneficia, que pietatis affectti locis sanctis tribuuntur, tarn
SO firma stabilitate constituantur, ne a quoquam quavis intentionis calumpnia in
posterum revocentur. Noverit eapropter tarn presens etas quam futura
postcritas, quod ego Waltherus vir nobilis de Klingin unä cum fratribus
germanis meis Vlrico videlicet et Vlrich Walthero et cum nobili et predi-
lecta femina et uxorc mea Sophia nostraque prole predium nostrum situm
85 in Wisetal in villa Mulberc cum iure patronatus ecclesie eiusdem ville dc-
voto pietatis affectu contulimus monasterio de Wettingin Cisterciensis ordinis
in remedium animarum patris et matris nostre ibidem sepultorum nec non
et omnium parentum nostrorum, resignantes illud omnes simul et semel in
manus venerabilis in Christo domini Cvnradi eiusdem monasterii primi ab-
40 batis cum omni iure iusticiis quoque et rationibus ad hec pertinentibus, quo
idem predium progenitores nostri et nos noscimur hactenus possedisse, vide-
Urkundenbuch der Stadt Basel. 1. 22
Digitized by Google
170
licet cum domibus cellariis agris vineis pratis pascuis silvis ncmoribus
et forestis, terris cultis et incultis, aquis aquarumque decursibus et aliis
quibusque suis attinentiis, que iam sciuntur vel in posterum scientur, libere et
quiete pcrpetuo possidendum ita, ut memorati monasterii fratres dictorum
parentum nostrorum memoriam non solum anniversariam verum etiam cot- 5
tidianam et continuam devote peragant eisdem pietatis obsequium inpen-
dendo. Acta sunt autem hec in Castro nostro Klingenowe, anno ab incar-
natione domini nostri lesu Christi MCCXtlJ, ii non.*) iulii, indictione scptima.
Testes autem, qui predicte donationi interfuerunt sunt hii, quorum nomina
sunt subscripta: frater Bertoldus dictus de sancto Gallo monachus et sacer- 10
dos monasterii antedicti, dominus Hugo miles de Winzclun, dominus Lutoldus
de Steine, Cvnradus de Tetinchon, Heinricus Franco de Tetinchon,b) Cvn-
radus de Lenginnanc, Wemerus de Werrah, Rudolfus advocatus, Bertholdus
minister in domo et alii quamplures. Ad maiorem itaque premisse dona-
tionis firmitatem et evidentiam pleniorem ego quidem Waltherus de bona 15
voluntate et libero assensu et iussu Vflrici] et V[lrich Waltheri] fratrum
meorum prcdictorum presens scriptum mei sigilli karactere communitum . .
abbati et conventui monasterii sepefati tradidi nunc et in perpetuum vali-
turum. Nos vero Vjlricus] et Vflrich Waltherus] iam bis dicti, quia sigillis
propriis nondum utimur, sigillo fratris nostri Wfaltheri] in hac parte nos esse 20
contentos publice profitemur.
234.
I. Papst Innocenz IV. bestätigt dem Kloster Wettingen die ihm durch
Bischof Heinrich von Konstanz gewordene Zuweisung der Kirche
Riehen. Lyon 124g August 2p. 25
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Uri. n" 25 (A).
Regest bei Linder S. 20.
Kansleivermerke : Auf der Rückseite asperges me und ebenda gleich-
zeitige Hetlinger Registraturnotiz: littera securitatis super ecclesia
Riehein. 30
Die Bleibulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
II. Papst Innocenz IV. bringt dem Propst von Inter Iahen diese Be-
stätigung zur Kenntnis und trägt ihm auf , das Kloster Wettingen
nicht wegen derselben belästigen zu lassen. Lyon 124g August 2g.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Uri. n“ 26 (A). 35
Regest bei Linder S. 20.
233. a) non. korrigiert aus id, b) Tetitichon in A,
Digitized by Google
171
Kansleivermerke: Auf dem Bug rechts Io. fr. (?); auf der Rückseite
asperges me; an der Siegelschnur ist ein Pergamentsettel an genaht
mit der Inschrift steculi XIII: quod prepositus Interlacensis est conser-
vator privilegii super ecclesia de Rcheim, ne per litteras apostolicas vel
& legati possit nobis auffern.
Die Bleibulle hängt an Hanfschnüren.
Die Urkunden I und II sind von derselben Hand geschrieben.
I.
| Innocentius 5 episcopus servus
10 servonim dei dilectis filiis . . abbati et
conventui monasterii de Wettinghein
Cisterciensis ordinis Constantiensis
dioeesis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Licet ea, que de mandato
15 nostro fiunt, plcnam in se habcant fir-
mitatcm, ut tarnen sint in suo robore
firmiora, ipsa libentcr apostolico fulci-
mus munimine, ut intemerata consi-
stant cum nostro fuerint presidio com-
20 munita. Cum igitur, sicut dilectus
filius W'ernerus conversus monasterii
vestri proposuit coram nobis, bone me-
moric Hfcinricus] episcopus Constan-
tiensis loci diocesanus de speciali man-
25 dato et auctoritatc nostra vobis conces-
serit, ut ecclesiam de Rieheim Constan-
tiensis dioeesis, in qua ius patronatus
habetis, possitis libere, cum eam vacare
contigerit, in usus proprios retinere,
30 ita tarnen quod vicario in ea pro tem-
pore servituro pro sustentatione sua
et aliis ciusdem ecclesie supportandis
oneribus congrua de ipsius proventi-
bus portio relinquatur, prout in litteris
36 inde confectis plenius continetur, nos
prefati conversi supplicationibus incli-
nati, quod super hoc ab eodem epis-
copo provide factum est, ratum et fir-
mura habentes auctoritatc apostolica
40 confirmamus et presentis scripti patro-
cinio communimus, non obstante si
II.
Innocentius episcopus servus ser-
vorum dei dilecto filio . . preposito
ecclesie Interlacensis*) Lausanensis
dioeesis ordinis sancti Augustini sa-
lutem et apostolicam bencdictionem.
Licet ea, que de mandato nostro fiunt, plenam
in se habeant firmiutem, ut tarnen sint in suo
robore firmiora, ipsa libenter apostolico fulcimus
munimine, ut intemerata consistant cum nostro
fuerint presidio communita. Cum igitur, sicut
dilectus filius Wernerus conversus monasterii
de Wettingen Cisterciensis ordinis
Constantiensis dioeesis proposuit coram
nobis, bone memorie H[einricus] episcopus Con-
stanciensis loci diocesanus de speciali mandato
et auctoritatc nostra cis concesserit , ut ecclesiam
de Rieheim Constantiensis dioeesis, in qua ius
patronatus habent, poSSCTlt libere, cum eam
vacare contigerit, in usus proprios h) retinere,
ita tarnen quod vicario in ea pro tempore ser-
vituro pro sustentatione sua et aliis ciusdem
ecclesie supportandis oneribus congrua de ipsius
proventibus portio relinquatur, prout in litteris
inde confectis plenius continetur, nos prefati
conversi supplicationibus inclinati, quod super
hoc ab eodem episcopo provide factum est, ratum
et firmum habentes auctoritate litterarum
nostrarum“) duximus confirmandum,
non obstante si super aliquorum provisione in
eadem diocesi direximus nostras litteras gene-
rales seu quavis indulgentia vel gratis sedis
apostolice vel legatorum ipsius impetratis seu
etiam impetrandis, per quas id impediri vel
234. a) Interlocensis m II. b) os auf Rasur in II. c) litt und nr in litterarum
nostrarum auf Rasur in II.
Digitized by Google
172
super aliquorum provisione in eadem
diocesi dircximus nostras litteras gene-
rales seu quavis indulgentia vel gratia
sedis apostolice vel legatorum ipsius
impetratis seu etiam impetrandis, per
quas impediri vel diffem valeat et de
quibus specialem oporteat in presenti-
bus fieri mentionem. Nulli ergo omnino
hominum liceat hanc paginam nostre
confirmationis infringere vel ei ausu
temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indig-
nationera omnipotentis dei et beatorum
Petri et Pauli apostolorum eius se no-
verit incursurum. Dat. Lugduni, IIII kl.
sept., pontificatus nostri anno scptimo.
differri valeat et de quibus specialem oporteat in
litteris nostris11) fieri mentionem. Quo-
circa discrctioni tue per apostolica
scripta mandamus, quatinus non per-
mittas dictos abbatem et conventum 6
contra contirmationis nostre tenorem
super hiis ab aliquibus indebite mo-
lestari , molestatores huiusmodi per
censuram ecclesiasticam appellatione
postposita compcscendo. Dat. Lug- 10
duni, H!l. kL sept., pontificatus nostri
anno septimo.
235.
Papst Innocenz IV. gewährt denjenigen, welche die Prediger zu Basel
beim Bau ihres Klosters unterstützen, Ablass.
Lyon 1249 November 2. 20
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n“ J9 (A).
Die Bulle hangt an roten und gelben Seidenfaden.
Kansteivermerke : auf dem Bug links I. V., auf der Rückseite Predi-
catorura.
i Innoccntius jj episcopus servus servorum dei universis Christi fidelibus 24
presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bcncdictionem. Quoniam,
ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi prout in cor-
pore gessimus sive bonum fuerit sive malum,*) oportet nos diem messionis
extreme misericordie operibus prevenire ac etemorum intuitu Seminare in
terris, quod reddente domino cum multiplicato fructu recolligere debcamus 30
in celis firmam spem fiduciamque tenentes, quoniam qui parce seminat, parce
et mctet et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet vitam
eternam. b) Cum igitur dilecti filii fratres ordinis Predicatorum Basilienfses)
ibidem, sicut accepimus, ecclesiam et alia edificia suis usibus oportuna con-
struere ceperint et ad ipsorum consumationcm sueque arte vite sustentationem 35
fidelium indigeant iuvari subsidiis, cum ferant propter Christum voluntarie
sarcinam paupertatis, universitatem vestram rogamus monemus et hortamur
in domino in remissionem vobis peccaminum iniungentes, quatinus de bonis
vobis a deo collatis pias elemosinas et grata eis caritatis subsidia erogetis,
234. 4) litteris nostris auf Rasur in II. 40
235. a) Römer 14, 10 und z. Korinther j, /o. b)' z. Korinther Q, 6.
Digitized by Google
173
ut per subventioncm vestram predicta edificia consumari valeant et alias
corum indigentie provideri ac vos per hec et alia bona, que domino inspirante
feceritis, ad eterne possitis felicitatis gaudia pervenire. Nos enim de omni-
potcntis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auc-
5 toritate confisi Omnibus vere penitentibus et confessis, qui eisdem pro dicti
consumatione operis vel pro ipsorum necessitatibus relevandis manum por-
rexerint adiutricem, quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia misericor-
diter relaxamus. Dat Lugduni, 1111 non. novembr., pontiticatus nostri anno
scptimo.
10 236.
Graf Ulrich von Pfirt bestätigt dem Kloster Lieu-Croissant den Besitz
des Zehntens von Gütern, welche sein verstorbener Vater Friedrich dem
Kloster vergabt hatte, und welche vom Grafen an genannte Personen
zu Lehen gegeben sind. — 1249 — —
15 Unter Jen Lehensträgern erscheinen: Cünradus de Iungholz, Iunta de
Basilea et Bela sue sorores, Rüdolfus et Conradus fratres de Basilea
dicti de Comemercli.
Trouillat I, 58t n? 401 nach einer Abschrift in Vidimus von 1295 im
bischöflichen Archiv zu Pruntrut.
so 237.
Bischof Berthold von Basel befiehlt den Priestern seiner Diöcese, dem
Predigerorden in der Ausübung der Seelsorge keine Hindernisse zu
bereiten, und gewährt Ablass den Diöcesan- Angehörigen, welche dessen
Predigen besuchen. — 1249
25 Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger «' j8 (A).
An einem Bande hängendes Siegel:
f S . BERHTOLDI . DEI . GRA . BASILIEN . EPI. 5. Abbildung n‘ 10.
B[ertholdus] dei gratia Basiliensis episcopus universis ecclcsiarum
prclatis et parrochialium ecclesiarum pastoribus atque vicariis per nostram
80 dyocesim constitutis ctemam in domino salutem. Cum quidam viri religiosi
utpote fratres Predicatores, quorum ordinem sedes apostolica noscitur appro-
basse, in artissima paupertate Christo pauperi famulentur seque totos dedi-
caverint tarn ad extyrpandas hereses quam etiam ad ediheandam ecclcsiam,
in moribus et in fide miramur, quod quidam ecclesiarum prelati et rectores
85 parrochialium ecclesiarum quibus gaudendum erat, quod dominus nostris")
temporibus per predictuin ordinem ecclesiam suam misericorditer visitaverit.
237. a) nostris üSergttthrithtn.
Digitized by Google
174
ipsorum privilegiis et indulgcntiis scu concessionibus tarn a sede apostolica
quam etiam a nobis eisdem indultis ecclesie occulte detrahunt et publice
contradicunt dicentes, quod in foro confessionis non possint absolvere peni-
tcntcs, et brevitcr impcdiunt cos tarn in predicationibus quam in confessioni-
bus fructum animarum facere, quem intendunb Cum igitur constet nobis, 5
quod memorati fratres etiam irrequisitis ccclesiarum pastoribus possunt auc-
toritate sedis apostolice predicare, Confessiones quorumctinque fidelium audire
et in foro confessionis iniungere penitentias ct absolvere penitentes, ecclesie
dei minime expediret, si aure surda fratrum iniurias transiremus permittentes
corum privilegia et indulgentias scu concessiones in ruinam ecclesie lacerari. 10
Hinc est, quod dilectionem vestram in domino exhortamur et sub pena olfitii
districte precipimus, quatinus ob amorem domini nostri Icsu Christi et re-
verentiam apostolice sedis et nostram a predictis ipsorum fratrum gravamini-
bus omnimodis desistatisb) studentes eos non solum in predicationibus et
confessionibus non impedire sed etiam hylariter ac tideliter promovere scientes, 15
quod nos dilcctis in Christo . . priori . . suppriori ccterisque fratribus I’redi-
catoribus, qui pro tempore in domo Basiliensi hiis exequendis fuerint depu-
tati, concedimus tenore prcsentium statuentes, quatinus hereticos et alias
excommunicatos, qui canonem late sententic inciderunt, et alios, quorum
nobis a iure absolutio est concessa, possint absolvere et dispcnsare cum 20
irregularibus vice nostra, vota etiam conmutare ac eos, qui sec) sortilegiis
et divinationibus dederint, publice punire, si viderint expedire , insuper ut
omnem nostram auctoritatem secundum quod in foro confessionis saluti ani-
marum prodesse iudicaverint, habeant in occultis. Ut autem circa supra-
dicta pro nostre concessionis benivolentia largius nobis crescat meritum et 25
tarn vestra quam populi amplius possit devotio proficere aput deum, de
omnipotentis dei misericordia ct gloriose virginis Marie gratia confisi Omni-
bus fidelibus, qui predictorum fratrum predicationem devote audierint, tri-
ginta dies de iniuncta sibi penitentia relaxamus. Hec autem et omnia, que-
cumque sepedictis fratribus a nostris predecessoribus sunt concessa, in per- 30
petuum confirmamus. Actum anno gratie .\ICCXI.IX.
238.
Der Kaplan von St. Andreas zu Basel leiht Johann dem Apotheker
eine bisher von Ludwig dem Krämer innegehabte Hofstatt in Basel
zu Erbrecht. — 1250 April — 35
Original im Besirksarchiv des Ober-Elsass zu Kohnar, Unterlinden «' if.
An einer grünen Schnur hängt das serspaltene Siegel:
+ S . HEIN IDIACONI . BASILIEN.
Conradus capellanus capeile sancti Andrec ßasiliensis universis Christi
fidelibus presentem paginam inspecturis geste rei noticiam. Sciant quos 40
237. 5) ta vrn andtrtr Hand üStrgtjthritSin. c) Vota lit se auf Rasur.
Digitized by Google
175
scire fuerit oportunum, quod Lvdewicus institor civis Basiliensis accepta
quadam certa pecunie quantitatc a Iohanne apotecario ct uxore sua Mehtitde
arcam, quam habebat a me iure hereditario pro annuali censu XLIIII soli-
dorum et sex circulis panis consueti dari pro revisorio, sitam prope dictam
5 capellam, ad quam etiam pertinet, et contiguam domui Alberti pergamen-
tarii in manus meas libere resignavit ita, quod concederetur predictis
Iohanni et uxori sue et heredibus corundem sub censu et iure supradictis.
Quod tenore presentium fateor me fecisse. Testes: Livtoldus canonicus
Basiliensis, magister Iohannes scolasticus et Heinricus de Spechpach cano-
10 nici sancti Petri, YVemherus sacerdos dictus Mvspach, Iohannes Schalarius,
Heinricus Dapifer de Rinuclden milites, Heinricus de Rinecka et alii quam-
plurcs. Act anno domini floc quinquagesimo, mense aprili. In memoriam
predictorum et maiorem roboris firmitatem presens scriptum, quia proprium
• sigillum non habui, sigillo nobilis viri Heinrici archidiaconi Basiliensis pecii
15 sigillari.
239.
Das Donistift leiht ein Haus bei St. Ulrich dem Diakon Johann und
seinen Angehörigen. Basel 1230 Mai 23.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift / n“ n (A). — Abschrift
20 des 15. Jh im Cartular der Basler St. Stephanspräbende im General-
Landesarchiv zu Karlsruhe, Copialbuch «" 116 foi. I.
Auszug in der Zeitschrift für die Geschichte des Ober- Rheins 4, 230.
Das ( eingehängte ) Siegel fehlt.
Heinricus prepositus, YV’ilhelmus decanus et capitulum ecclesie Basi-
25 liensis omnibus Christi hdclibus has litteras inspecturis noticiam rei geste.
Que geruntur in tempore, ne Iabantur cum tempore, litterarum testimoniis
etemantur. No tum sit igitur omnibus presentibus et futuris, quod Hede-
wigis que dicitur Scriptrix cum filiabus suis Güta et Ita domum suam prope
capellam sancti Vlrici Basilee sitam, quam a nobis pro annuo censu soli-
30 dorum duorum initio mensis aprilis persolvendorum iure hereditario posse-
derant, in manus Conradi camerarii nostri, cum domus ipsa ad cameram
nostram spectet, sub forma tali publice resignarunt, ut eam Iohanni diacono,
qui dictam domum ab ipsis emerat, concederet loco nostri. Ipse vero ad
eorum voluntatem et lohannis ipsius petitionem iam dictam domum sibi et
35 matri sue Liebe et pueris eiusdem Hugoni et Agnese indifferenter sub eodem
censu et iure concessit perpetuo possidendam, ut unoi ex eis decedente reli-
qui in quieta permaneant possessione salvo ecclesie nostre iure. Testes huius
rei sunt: Hugo cantor, Heinricus dictus Camerarius, Vlricus et Iohannes de
Ratolstorf, Heinricus custos canonici ecclesie Basiliensis, Hugo decanus
40 ecclesie sancti lohannis, Heinricus de sancta Maria Magdalena, Albertus de
sancto Nicolao sacerdotes, Heinricus plebanus de Chozingen, Iohannes dia-
Digitized by Google
176
conus dictus de Monte Biligardis, Rüdolfus campanarius et multi alii. Acta
sunt hec in choro Basilicnsi, anno domini iticcL, X kl. iunii. Et ut hec rata
et illesa in posterum permaneant, huic scripto sigillum capituli nostri duxi-
mus appcndendum.
240. 5
Der Dompropst Heinrich von Basel leiht als Pleban der Kirche
Riehen einige vom dortigen Vikar Walther emoorbcne Güter zu Richen,
Inslingen und Höllstein diesem Walther, der Thuda, und deren Sohn,
dem Schüler Heinrich. Basel 1250 Mai 2$.
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Urk. n" 27 (A). 10
Regest bei Linder S. 20.
Zwei an Pergamentstreifen hängende Siegel:
/. Abt von Wettingen. S. Abbildung n° 71.
2. Dompropst Heinrich. S. Abbildung n° ip.
Heinricus prepositus maioris ecclesie Basiliensis plebanus ecclesie de 15
Richeim Constantiensis diocesis Omnibus Christi fidelibus in pcrpetuum.
Noverint universi, quod, cum Waltherus ecclesie nostre predicte Riehein
vicarius quoddam cellarium in cimitcrio eiusdem situm ecclesie, quandam
schupozam ex septcm officialibus schüpozis ad ecclesiam ipsam pertinenti-
bus, quedam bona in Incelingen sita videlicet agros et vineas et alia et 20
pratum quoddam in Holstein nec non quedam alia conparavisset ac illa
quedam ex ipsis iure proprietatis et quedam iure hereditario possedisset,
ecclesie nostre memorate conmodum diligens et bono zelo ductus omnia
ipsa bona tarn predia quam hereditates prenominata ecclesie nostre iam dicte
contulit et in manus nostras libere resignavit. Nos igitur ad peticionem eius- 25
dem bona ipsa de conscnsu et de consilio honorabilium Cvnradi abbatis et
conventus de Wettingen ecclesie eiusdem patronorum Walthero prefato,
Thvde mulieri et filio suo Heinrico scolari concessimus iure hereditario pro
annuo censu quindecim solidorum possidenda tali condicione, quod iidem
simul et pariter possideant bona ipsa tempore vite sue; et si memoratos 30
Waltlicrum et scolarem mori contigerit, Thvda mulier que superstes exstiterit
eadem bona quamdiu vixerit possidebit, deindc ad ecclesiam libere pcrtinc-
bunt; si vero Waltherum et mulierem sepefatos mori contigerit, idem scolaris
bona ipsa possidebit toto tempore vite sue, et si laicus factus fucrit et
heredes legitimos de se progenuerit, illi et eorum heredes de se progeniti 35
bona sepedicta possidebunt sicut solet fieri successive. In huius rei testi- -
monium presens litera abbatis predicti et nostro sigillis est munita. Actum
Basilice,*) anno domini NICC quinquagesimo, Vlfl kal. iunii. Testes: Wernherus
abbas de Capella, Heinricus cellarius de Wettingen, Rvdolfus et Berchdoldus
monachi, Chvnradus camerarius, Vlricus de Baden canonici Basilienses, Hein- 40
24«. >) « <« A.
Digitized by Google
177
ricus subcustos Basilicnsis, clerici, Crafto Basiliensis, Heinricus Dapifer de
Kinuclden milites, VVcmherus de Vesenegge, Wemherus Longus laici et
Burchardus plebanus de Bratelle notarius civium Basiliensium, qui hoc con-
scripsit, et alii quamplures.
5 241.
Bischof Berthold von Basel und das Domkapitel stiften zwei Priester-
pfründen im Basler Münster. Basel 1250 Juli 1.
Abschrift des IJ. Jh. im Codex diplomaticus ecclesie Basiliensis im Staats-
archiv zu Bern fol. 76” (B).
10 Trouillat 1, f&J n' 402 nach B.
242.
Das Stift St. Peter leiht dem Burchard Ozelin einen Italien Garten
vor dem Spalenthor. — 1230 November 14.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n * 22 (A). — Abschrift
15 aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 44 n" 82
ebenda (B).
Arnold S. Jip nach A.
Eingehängtes Siegel des Kapitels von St. Peter , zerbrochen. S. Ab-
bildung n' 40.
20 Chonradus dccanus totumque capitulum ecclesie sancti Petri Basiliensis
omnibus hanc paginam intuentibus facti noticiam subnotati. Noverint igitur
universi, quod nos Burchardo dicto Ozelin medictatem orti siti extra portam
Spalee versus locum dictum Lusebuhel ad ecclesiam sancti Petri spectantis
sub iure hereditario pro censu annuo septem solidorum et quatuor denari-
25 orum conccssimus perpetuo possidendam tali addita pactione, quod, quam-
diu a progenie dicti Otzelini prefati orti medietas possidetur, census hono-
rarius qui vulgo dicitur erschatz ab eisdem nullatinus exigatur, cum vero
extra suam progeniem ad manus extraneas nominata medietas devolvatur,*)
census honorarius dari debet. In cuius facti memoriam sigillum nostri capi-
3o tuli duximus presentibus appendendum. Testes: dccanus, Vlricus custos,
magister Ruodolfus, Waltherus canonici, Heinricus miles Vorgassvn, Wemherus
Rufus, et alii fidedigni. Act. anno domini M cc L , feria sccunda postfestum
beati Martini.
242. a) devolvatur korrigiert aus devolvitnr.
Urkundenbuch der Stadt Basel. 1.
23
Digitized by Google
178
243.
Papst Innocettz IV. ermächtigt den Bischof von Basel, dem Dom-
scholaster Heinrich und dem Domherrn Johann von Rodersdorf, sowie
Dietrich, Chorherrn von St. Peter, zu Basel, die Annahme noch weiterer
Pfründen zu gestatten. Lyon 1250 Dezember /p. 5
Abschrift im Registerband 22 fot. rot" epist. 64 '.4 im vatikanischen
> Archiv zu Rom (B). —
Berger 2, 25 J nf 5378.
[Innocentius cpiscopus servus servorum dei venerabili fratri] . . episcopo
Basiliensi [salutem et apostolicam benedictionem]. Devotionis tue sinceritas 10
exigit, ut petitionibus, quas nobis interdum pro aliis exliibes, quantum cum
deo possumus annuamus. Tuis itaque »upplicationibus inclinati presentium
tibi auctoritate committimus, ut cum dilecto filio Heinrico scolastico et
lohanne de Ratoistorf maioris et Theoderico sancti Petri ecclesiarum canoni-
cis Basiliensium, quos nobis tua fratemitas commendavit, quod pretcr bene- 15
ficia ecclesiastica, que obtinent, curam animarum habentia libere possint alia
seu personatus vei dignitates, etiam cum simiii cura recipere, si eis canonice
in rcgno Alamannic oflcrantur, et cum obtentis licite retinere, non obstante
constitutione concilii generalis, usque ad summam illam auctoritate nostra
dispcnses, de qua pensatis ipsorum mcritis secundum deum tua discretio 30
viderit expedire. Proviso tarnen quod huiusmodi beneticia (eadem debitis
non fraudentur obsequiis et animarum cura nullatenus] ncgligatur. Dat. Lug-
duni, xilll kl. ianuar., [pontificatus nostri] anno vif 1.
244.
Gerung von Tegerfeldat verzichtet vor dem Bischof von Basel auf 35
alle Ansprache an die Güter zu Riehen, welche das Kloster Wettingen
den Brüdern Burehard und Rudolf von Usenberg abgekauft hat.
Basel 1250 Dezember 2S.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «' 2S (A).
Regest bei Linder S. 21. 30
Von den beiden eingehängten Siegeln ist nur dasjenige des Bischofs
Uerthold erhalten. S. Abbildung tf //.
Bcrchtoldus dei gratia Basiliensis cpiscopus universis Christi fidelibus
presentem paginam inspecturis salutem in domino cum noticia subscriptorum.
Res geste, ne dominetur eis oblivio, scripture solent testimonio perhennari. 35
Noverint igitur tarn presentes quam futuri, quod, cum lis et discordia inter
dominum Gerungum militem dictum de Tegiruelt ex una et Conradum ab-
batem et conventum de Wettingen ordinis Cisterciensis Constantiensis dio-
cesis ex parte altera super bonis sitis in Riehein, quorum proprietatem et
dominium dicti abbas et conventus a dominis Burchardo et Rodolfo de 40
Digitized by Google
179
Vsinberc, ius vero feodale ab Eckardo de Nollingen cive de Rinuelden legi-
time conpararunt, aliquamdiu moveretur, tandem dictus miles in nostra pre-
sentia constitutus publice recognovit in prefatis bonis sc nullum ius habere,
et si quod habuit ei penitus renuntiavit hoc adiecto, quod nec ipse nec qtiis-
5 quam de Tegiruelt vel aliquis amicorum suorum sepefatos abbatem et con-
ventum de cetera molestabit Ipse etiam G[erungus] de Tegiruelt domino
Gotfrido de Stöfen iuniori vel domino *) militi de Öchein qui
dicitur Böhart nullum Consilium vel auxilium, si eos vel alterum ex eis super
memoratis bonis controversiam movere contigerit, prestare debebit Huius
10 rei testes sunt: magister Erchinvridus cantor Basiliensis, Hiltebrandus de
Tegiruelt, Vlricus de Ratoltstorf milites. In prcmissorum vero memoriam
maioremque roboris firmitatem presens pagina nostro et nobilis domini Ro-
dolfi comitis de Habchspurc lantgravii Alsatie sigillis est munita. Act
Basilee, anno domini ildc quinquagcsimo primo, indictione IX, in festo sanc-
15 torum innocentum.
245.
Das Kloster Häusern verkauft Kornzinse an den Kitter Konrad
Waldner. — i2$o — —
Schöpßin Alsatia i, 40p n’ 542 nach dem Original im Familienarchiv
20 der Waldner.
A[delheidisj priorissa totusque conventus sororum in Husiren omnibus
hoc presens scriptum inspccturis orationcs in domino devotas cum notitia
subscriptorum. N overint omnes, quos nossc oportunum fuerit, quod ego
priorissa et congregatio prelibata quedam a Rudolpho militc dicto Holzapliil
26 videlicet ad duo quartalia in redditibus frumenti nobis in tcstamento legata
Cunrado militi de Berwilre dicto Waldenere pro marca et dimidia vendidi-
mus nostnim ius, quod in cisdem nobis competebat, in eundem transferendo.
Unde ne ab aliquo possit super hac re infestari, presentem litteram nostro
sigillo fecimus communiri. Acta sunt autem hec anno gracie MCCL.
30 2415.
I. Papst Jnnocenz IV. gewährt dem Kloster Wetting en die Gnade, dass
die ihm gemachte Übertragung der Kirche Riehen durch keinen Brief
des apostolischen Stuhls ohne Erwähnung der vorliegenden Indu/genz
könne aufgehoben werden. Lyon 1251 Februar 6.
35 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n" ap (A).
Regest bei Linder S. 21.
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerke : auf dem Bug rechts adeg. per., auf der Rückseite P
de Ass. Cist, darunter Guarnerus.
40 244. a) freigrlaisint Sttlle in ei.
Digitized by Google
180
II. Papst Innocenz IV. bringt dem Abt von Humilimont die unter I.
enthaltene Indulgenz zur Kenntnis und trägt ihm auf , das Kloster
IVettingen wegen derselben nicht belästigen zu lassen.
Lyon 12 51 Februar 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «” jo (A). 5
Regest bei Linder S. 21.
Die Bülte hangt an Hanfschnüren.
Kanzleivermerke : auf dem Bug rechts adeg. per., auf der Rückseite
P. de Ass. Cist-, darunter Guarnerus.
I.
3 lnnocentius jj episcopus servus
servorum dei dilcctis filiis . . abbati
et conventui monasterii de Wettingen
Cistertiensis ordinisConstantiensis dio-
cesis saiutem et apostolicam benedic-
tionem. Volentes indempnitati vestri
monasterii precavere, ad quod vestre
devotionis mcrita nos inducunt, ut
gratie, quam super ecclesia de Rie-
hein Constantiensis diocesis, in qua ius
patronatus habetis, in usus proprios
convcrtenda vobis per litteras nostras
fecisse dicimur, per litteras a quocum-
que postmodum a scdc apostolica im-
petratas vel posterum impetrandas
cuiuscumque tenoris existant, “) que
de b) dicta ecclesia et de presentibus
eorumque tenore plenam et expressam
non fecerint mentionem, nullatenus
derogetur, auctoritate vobis presen-
tium indulgemus. Nulli ergo omnino
hominum liceat, hanc paginani nostre
conccssionis infringere vel ei ausu
temerario contraire. Si quis autem
hoc attcmptare presumpserit, indig-
nationcm omnipotentis dei et beatorum
Petri et Pauli apostolorum eius se no-
vcrit incursurum. Dat. Lugduni, vhi
id. februar., pontiiicatus nostri anno
octavo.
IL 10
lnnocentius episcopus servus ser-
vorum dei dilecto filio . . abbati de
Humilimonte Premonstratensis ordinis
Lausancnsis diocesis saiutem et apo-
stolicam benedictionem. Volentes ioitemp- 10
nitati dilcctorum filiorum . . abbatis et
conventus monuteril de Wettingen Ci-
stertiensis ordinis Constantiensis dio-
cesis precavere, ad quod eorum devotionis
mcrita nos inducunt, ut gratie, quam super ec- 20
clesia de Rieheim eiusdem diocesis, in qua
ius patronatus haben t, in usus proprios con-
vertenda ipsiS per litteras nostras fecisse dici-
mur, per litteras a quocumque postmodum a
sede apostolica impetratas vel posterum impe- 25
trandas cuiuscumque tenoris existant, que de
dicta ecclesia et de presentibus eorumque tenore
plenam et expressam non fecerint mentionem,
nullatenus derogetur, ipsis per litteras
nostras dtiximus indulgendum. Quo- 30
circa discretioni tue per apostolica
scripta mandamus, quatinus non per-
mittas dictos abbatem et conventum
super hiis contra concessionis nostre
tenorem ab aliquibus indebite tno- 35
lestari , molestatores huiusmodi per
ccnsuram ecclesiasticam appellatione
postposita compescendo. Dat. Lugduni,
vni id. febr., pontiiicatus nostri anno octavo.
246. a) «s auf Rasur. bt de auf Rasur.
Digitized by Google
181
247.
Ritter Burchard Vitztum schenkt dem Kloster St. Maria Magdalena
ein Grundstück bei Basel. — 1251 Februar 14.
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Maria Magdalena n* 1 (A). —
5 Deutsche Übersetzung von 1441 im Brief buch St. Maria Magdalena E.
fol. 1 — Brieftafelnbuch von t$o6 St. Maria Magdalena I,. fol. 246 mit
dem Zusatz: dise gütter sind vor vil iorcn verkoufft worden bis uff ettliche
eygenschafften so wir uff etlichen hüseren behalten hand als hienoch stot.
— Regesten im Güterbuch des 14. Jh. St. Maria Magdalena D. fol. 24
10 mit der Einleitung: dis sint die zinse die wir han von den hofsteten an
den Stiencn for unscrs closters tor und in dem Stürgdw und gend als vil
erschatz als zinse an da der erschaz usbescheiden ist und fallent zu den
zewdn sant Johanns tag an da es usbescheiden ist und im Zinsbuch von
14.14 St. Maria Magdalena H. fol. 4, sämtlich ebenda.
15 Abhängendes beinahe ganz zerstörtes Siegel.
Universis Christi fidelibus presentem literara inspecturis Burchardus
miles Basiliensis dictus Vicedomnus noticiam rei geste. Tenore presentium
notum facio universis tarn presentibus quam futuris, quod ego de consensu
et voluntate uxoris mee et liberorum nostrorum pro remedio animarum
20 nostrarum et parentum nostrorum territorium meum in Sturcowe situm libere
contuli ecclcsie sancte Marie Magdalene sororum Penitentum Basilee, ut in
perpetuum quolibet sabbato vel alia die, si sabbatum festo aliquo sit occu-
patum, celebrent de beata virgine Maria missam, in qua memoria mei fiat
Quod si bis ter vel quater omiserint, ipsum territorium ad heredes meos
25 sine contradictionc qualibet debet reverti. Sciendum etiam, si eedesia ipsa
sancte Marie Magdalene aliquo casu destrueretur ita, quod non posset restau-
rari, sepedictum territorium ad heredes meos libere revertetur. Et ne quis-
quam dubitet de hoc, presentem cartam dictis sororibus contuli sigilli mei
munimine consignatam. Dat. anno domini Srcc quinquagesimo primo, in
30 festo sancti Valentini martyris.
248.
Bischof ßerthold von Basel bezeugt, dass Ulrich von Biel, Dienshnann
der Kirche, Güter zu Biel, Safnern und JLantlingen dem Kloster Belle-
lay geschenkt habe. Basel 1251 März 1.
Unter den Zeugen: Heinricus dictus Scriptor canonicus sancti Petri
Basiliensis, Henricus Magister coquine, . . Richardus de Huschove, Hen-
ricus dictus Vullarius.
Trouillat /, 5S7 »' 406 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut (A). — Fontes rerum Bernensium 2, JJS n° Jto nach A.
Digitized by Google
182
24!).
Der Kardinallegat Hugo gestattet dem Stift St. Leonhard die Ab-
haltung stillen Gottesdienstes zur Zeit eines allgemeinen Interdiktes.
Strassburg 1251 Juni 2.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n° 14 (A). — Regest 5
im weissen Buch von rjoo St. I.eonhard D. fei. 233 ebenda.
An roten Seidenfäden hängt das Sieget :
S . FRIS . HVG . TT . SCE CARD.
S Frater Hugo $ miseracione divina tituli sanctc Sabine presbyter car-
dinalis apostolice sedis legatus dilectis in Christo preposito et canonicis
monastcrii sancti Lconardi ordinis sancti Augustini *) Basiliensis salutem
in domino. Devocionis vestre merita et venerabilis patris episcopi Basi-
liensis precamina nos inducunt, ut desideriis vestris quantum '■) cum deo possu-
musc) favorabiliter annuamus. Nos igitur vestris precibus inclinati vobis
auctoritate qua fungimurd) indulgemus, ut tempore generalis intcrdicti liceat 15
vobis in monasterio vestro clausis ianuis, non pulsatis campanis, interdictis
et excomunicatis exclusis, voce submissa divina officia celebrare, nisi causam
dederitis intcrdicto vel id vobis contingat specialiter interdici. Dat. Argen-
tine, llll non. iunii, pontiticatus domini Innocencii papc IUI. anno octavo.
25Q- 20
Der Kardinallegat Hugo gewährt denjenigen, welche den Bau des
Prcdigcrk/osters in Basel unterstützen, Ablass.
Strassburg 1251 Juni 9.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n" 41 (A).
An roten Seidenfäden hängt das Siegel: 25
t S . FRIS . HVG . TT . SCE . SABINE . PBRI . CARD.
Kanzleivermerk unter dem Bug rechts l’ctrus vijdi]t.
| Universis § Christi fidelibus per Alemanniam constitutis ad quos
littere istc pervenerint frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine
presbyter cardinalis apostolice sedis legatus salutem in domino. Quoniam, 30
ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi recepturi pront in
corpore gessimus sive bonum fuerit sive malum,*) oportet nos dient messionis
extreme misericordie operibus prevenire ac eternorum intuitu Seminare in
terris, quod reddentc domino cum multiplicato fructu recolligere valeamus
in celis firmam spem fiduciamque tenentes, quoniam qtii parce seminat, parce 35
et metet et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet vitam
249. ») Außustincnsis, in A. b) quam tarn in A. c) korrigiert aus poftüimus. d) i und r auf Rasur.
250. 1' Römer 14, jo und J. Korinther J, 10.
Digitized by Google
etemamb). Cum igitur . . prior et conventus fratrum Predicatorum Basi-
liensium ecclesiam et ofticinas suas dudum editicare ccperint, ad quarum
consumationem fidelium subsidia sunt eis plurimum oportuna, universitatem
vestram rogamus monemus et hortamur in domino in remissionera vobis
5 peccaminum iniungentes, quatinus de bonis vobis a deo collatis pias ele-
mosinas et grata caritatis subsidia erogetis, ut per Subventionen] vestram
opus inceptum valeat consumari et vos per hec et alia bona, que domino
inspirante feceritis, ad etenie possitis fclicitatis gaudia pervenire. Nos autem
de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum
10 eius auctoritate confisi omnibus vere penitentibus et confessis, qui manum
eis ad hec porrexerint adiutricem, quadraginta dies de iniuncta sibi peni-
tentia misericorditer relaxamus. Dat. Argentinc, v idus iunii, pontificatus
domini Innocentii pape 1111. anno octavo.
251.
15 Bischof Bcrlhold von Basel erhält für den Domsänger Erchenfrid
einen Almentplatz neben der St. Vincenskapelle zum Bau eines Hauses,
welchem das Domkapitel zu Lasten des dortigen Hofes das Fenster-
recht einräumt. — 1251 Juli 23.
Original im Staatsarchiv zu Basel , Domstift I, 7 (A). — Abschrift
20 Wurstisens in seinen Analecta p. 514 in der Universitätsbibliothek su
Base! (B). — Abschriften des rS. Jh. in Wurstisens Codes: diplomaticus
fol. 409* ebenda (C) und in seiner Beschreibung des Münsters fol. 98'' in
der vaterländischen Bibliothek zu Basel (€').
Trouillat 2, 67 n" 48 nach C.
25 Die zwei (an Bändern hängenden) Siegel fehlen.
Bertoldus dei gratia episcopus ecclesie Basiliensis omnibus preseticium in-
spectoribus noticiam subscriptorum. Noverit presens [etasj et futura posteritas,
quod nos rogatu discreti viri Krchenfridi cantoris ecclesie prelibate publi-
cam aream a superiori partc capcilc sancti Vinccncii adiacentem accedente
30 consensu consulum Basiliensis civitatis , ut idem cantor ob anime sue re-
medium in cadcm area domum editicare posset dicte cappelle nec non ca-
pellaniseidem preessentibus mansurafm] perpetuotam presentibus quam futuris,
nostris precibus obtinuimus, presentibus vidclicet Petro Scalario advocato,
Iohanne fratre suo, Hugone dicto Monachus, Heinrico dicto Steinlin et Craftone
35 militibus, presenti nostrarum litterarum testimonio sigilli nostri robore mu-
nitarum. Nos Heinricus prepositus, Wilnhelmus decanus toti.mque capitulum
ecclesie Basiliensis honorandi viri Krchenfridi dicte nostre ecclesie cantoris
inclinati precibus concedimus et roboramus, ut de nostra claustralt curia
sancti Vinccncii domui, quam idem cantor eidem edificavit capelle, per fcncstras
40 250. b) j. Kcrimtktr q, 6.
184
diutina lux ministretur, volentes et taliter statuentes, ne in ipsa eadem dau-
strali curia huiusmodi fieri debcant edificia, que ipsam domum sancti Vin-
cencii in diurna luce pro sua necessitate impedire valeant aut privare. Actum
seu datum anno dominicc incamacionis millesimo ducentesimo quinquagesimo
primo, decimo kalen. augusti. 6
252.
Bischof Bert hold von Basel befreit das Predigerklosler von der Pflicht t
von den ihm zufliessenden Liebesgaben und Begräbnisgeldern den kano-
nischen Anteil zu entrichten. Basel 1251 — —
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n° 40 (.!). 10
Das Siegel des Bischofs hängt an roten und grünen Seidenfäden.
S. Abbildung n‘ 11.
B[ertholdus] divina miseratione Basiliensis episcopus universis prelatis
clericis et religiosis civitatis et dyocesis Basiliensis salutem in omnium sal-
vatore. Cum nostri sit offitii fovere devote domino famulantes et religiosos 15
quoslibet in libertate sui ordinis conservare, maximc tarnen decct nos illis
hanc gTatiam impendere , qui honus nostrum supportantes non solum exempio
vite melioris sed etiam doctrina ewangelice veritatis gregem nobis commissum
pascerc fideliter elaborant. Volentes igitur viros religiosos fratres Predica-
tores domus Basiliensis in tranquillitate commissum sibi predicationis offitium 20
excrcere et in quiete domino famulari, de mandato speciali domini Hvgonis
tytuli sancte Sabine presbyteri cardinalis et apostolice sedis per Theutoniam
legati hanc ipsis gratiain auctoritate qua fungimur facimus et statuendo in
perpetuum confirmamus, ut videlicet non obstantibus litteris seu conditionibus
quibuscumque in contrarium factis de legatis sibi a defunctis et elemosinis 25
aliis iam perceptis et percipiendis et de hiis, que intuitu sepulturc perceperunt
et percipient in futurum, dare aliquibus aliquid pro canonica portione contra
communcm consuetudinem clericorum et religiosorum nostre dyocesis nulla-
tenus teneantur. Universis igitur tarn clericis quam religiosis districte pre-
cipiendo mandamus, ne quis predictos fratres Predicatores contra hanc nostram 30
ordinationem canonicam portionem ab eis exigendo eos presumat de cetero
molestare. Dat Basilce, anno domini MCcL primo.
253.
Das Basler Domstift leiht eine ihm durch Bischof Berthold von Basel
vergahte Hofstatt in Klein-Basel dem Kloster Wettingen. 35
- 1251
Original im Staatsarchiv zu Base/, St. Urk. n‘ ?/ (A). — Abschrift
von 124S bis 1252 im Wettinger kleinen Urbar fol. 4t im Staatsarchiv
zu Aarau (B).
An roten Seidenfäden hängt das Siegel des Bischofs, s. Abbildung n° 11 ; 40
das zweite Siegel ist abgefallen.
Digitized by Göogle
185
Berchtoidus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fideiibus
presentem paginam inspecturis noticiam rei geste. Cum hominum vita sit
brevis, memoria fragilis, necesse est, ut facta, quorum memoria requiritur,
scripture tcstimonio perhenncntur. Noverit igitur tarn presens etas quam
5 futura posteritas, quod nos quandam aream nostram in ultcriori Basilca citra
ripam sitam aptam et oportunam ad molendini edificationem ecclesie nostre
in remedium anime nostre contulimus liberc et absolute et petivimus ipsam
. . abbati et conventui monasterii de Wettingen Constantiensis diocesis
Cisterciensis ordinis concedi iure hereditario sub annuo censu triginta de-
10 nariorum in festo beati Martini persolvendorum. l’repositus vero et decanus
eiusdem ecclesie totumquc capitulum petitioni nostre acquiescentes eandem
aream eisdem abbati et conventui iure hereditario conccsserunt per manum
nostram pro triginta denariis, sicut predictum est, in festo beati Martini
ecclesie nostre Rasiliensi annis singulis persolvendis. In cuius collationis
15 seu concessionis memoriam roborisque firmitatem perpetuam presens scrip-
tum nostri et capituli nostri sigillorum muniminibus iussimus roborari. Act.
anno domini Mccf. primo.
254.
Bischof Berthold von Basel bezeugt, dass das Domstift eine ihm vom
SO Domsänger Erchenfrid übergebene Hofstatt in Klein-Basel dem Kloster
Wettingen zu Erbrecht geliehen habe, und bestimmt die Verwendung
des vom Kloster zu entrichtenden Zinses. — 1251
Abschrift von 1248 bis 1252 im I Vettinger kleinen Urbar fol. 41 mit
der gleichzeitigen Beischrift: item un[a] [littera] supra[dictij [seil, epis-
25 copij super aream oppositam molendini a cantore concessam, im Staats-
archiv zu Aarau (B).
Bertoidus dei gratia Basiliensis episcopus universis Christi fideiibus
ad quos presentes littere devenerint salutem et noticiam subscriptorum. Cum
oblivio plerumque hominum memorie soleat novcrcari et actus temporales
30 cum tempore defluant ac a memoria facile labantur, nccesse est oblivioni
humane scripti testimonio consulere ac facta hominum litterarum apicibus
perhennare. Noverint igitur universi tarn presentes quam posteri, quod Er-
chinvridus cantor Basiliensis ecclesie aream quandam oportunam ad molen-
dini edificationem in ulteriori Basilea in altera parte ripe sitam sibi de vo-
35 luntate et consensu capituli nostri collatam a nobis libere et absolute ecclesie
beate Marie in Basilea pro remedio anime nostre et sue per manum nostram
duxit conferendam, quam aream capitulum eiusdem ecclesie . . abbati et
conventui claustri in Wettingin iure here[di]tario concessit sub annuo censu
sexaginta solidorum, qui singulis [annis] in festo beati Martini a dictis abbate
40 et conventu persolvi debent pro remedio anime nostre et dicti cantoris per
manum dccani eiusdem ecclesie distribuendi sub hac forma videlicet, ut
XXII solidi in festo beate Marie Magdalene conferantur confratribus singulis
Urkundenbuch der Stadt Barel. I. 24
Digitized by Google
186
annis ita, ut quilibet canonicorum presentium XII denarios recipiat. Si quid
vero residuum fuerit, sacerdotibus chori diaconibus magistroque*) scolarum
distribuatur, ut illa die in honore beate Marie Magdalene in matutinis et
in missa canonicis legentibus ac ministrantibus sicut in summis festivita-
tibus duplex agatur festum. Preterea in die anniversarii prefati cantoris 5
XX solidi per ordinationem predicti decani ministrari debent singulis cano-
nicis prescntibus singuli solidi; de reliquo vero, si quid fuerit, sacerdotibus
chori singulis illa die pro defunctis missam celebrantibus IIH dcnarii de-
bent conferri, residuum vero inter pauperes distribuatur. Tempore vero,
quo nos et cantor prcdictus coadvixerimus, idem XX solidi post obitum can- 10
toris in suo anniversario dandi canonicis sacerdotibus chori diaconibus in
crastino Marie Magdalene sub forma prescripta conferantur, ut illa die pro
salute vivorum divinum agatur officium. Ceterum in festo Martini dentur
xn solidi campanariis pro thurc emcndo, qui singulis diebus ad maiorem
missam cum incenso duo thuribula preparent, que duo scolares a magistro 15
scolarum ad hoc deputati choro cantantc »sanctus sanctus« reverenter et dissi-
plinate assumant et stantes ante altarc cum thuribulis in elevatione eucha-
ristie flexis genibus thuribula cum incenso ad honorem filii dei extollant.
Residui vero VI solidi pro magistro scolarum pro sua cura et ministerio
scolarium in festo Martini ministrentur, ut in omnibus hiis deus glorificetur 20
et pia memoria nostri ac sepedicti cantoris in prefata ecclesia imperpetuum
habeatur. Ne autem prescripta ordinatio aliquorum temeritate apud posteros
valeat infirmari, immo ut robur in posterum firmitatis teneat, nos presentem
litteram sigilli nostri ac capituli nostri munimine nec non sepedicti cantoris
sigillo duximus roborandam. Act. anno domini $!0Cb) quinquagesimo primo. 25
255.
Das Domstift leiht Ulrich dem Custos von St. Peter Land bei Hüning en.
— 1252 Januar 22.
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Peter n' 23 (A). — Abschrift
aus dem 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 34r n‘ 32“ ebendort (B). 30
Eingehängtes Sieget des Domstifts. S. Abbildung n" iS.
Auf der Rückseite ist von der Hand des Schreibers der Urkunde be-
merkt. XIII solidi dantur in festo Iohannis baptiste et tantumdem in
nativitate domini et in carniprivio I gallina.
Universis Christi fidelibus presentem paginam intuentibus H[einricus] 35
prepositus, H.*) decanus totumque capitulum Rasiliensis ecclesie rei geste
noticiam cum salute. Noverint tarn presentes quam postcri, quod nos III
schopozas in villa Hunigin sitas ad capitulum nostrum spectantes, quas
264. a) magiUrorum in B. b) &' au/ Basur van gleicher Hand.
255. a) Dar Dcmdekan heisst am jS. jfu/i fajs Wilhclmus (oben na JJ/) und ebenso wieder 40
am j6. Märt ( unten n*> sedass das H vorliegender Urkunde wohl auf einem
Sehreibefehler beruht.
Digitized by Google
187
quandoquc Wemhcrus dictus Vinch et uxor sua Gerdnjdisb) et Rvdolfus
dictus Mestirli, sub annuo censu viginti sex solidorum et I gallinec) posside-
bant, ad rcsingnationem eorundem in manus nostras cum debita sollempni-
tate et de consensu Berchte uxoris predicti Rvdolfi et liberorum suorum
5 Wemheri Hemme Iudente et Anne factam Vlrico custodi sancti 1‘etri Basi-
liensis et heredibus eius naturalibus sub codem iure et censu concessimus
quiete ac pacifice in perpetuum possidendas. Ne autem super premissis possit
in posterum dubietas vel litis materia suboriri, presentem paginam exinde
conscriptam sigillo nostri capituli fecimus roborari. Testes: Cvnradus pre-
10 positus sancti Petri et nostcr camcrarius, Wernherus dictus Lesti, Burchardus
dictus Masac, Iohannes de Porta, Waltherus de Stella et quidam alii. Dat.
anno domini ÄCC quinquagesimo secundo, in festo sancti Uinccncii martiris.
25<).
Das Domstift leiht dem Heinrich von Solothurn und Gerung von
15 Neuenburg ein Haus an der Salzgasse zu Erbrecht auf die Zeit des
Todes der Margaretha , I Vitwe Mangolds von Neuenbürg.
— 1252 März 26.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift I, 8 (A).
Das (hängende) Siegel fehlt.
20 Heinricus prepositus, Willhelmus decanus ct capitulum Basilienfses] Om-
nibus Christi hdelibus impcrpetuum. Noverint universi*), quod, cum defuncto
Mangoldo de Nvwcnburch cive Basiliensi relicta sua Margareta domum suam
sitam in vico dicto Salzgazen pro censu duorum solidorum sub more qui
vulgariter lipgedinge nuncupatur a nobis possedisset, Gerdrudis et Mech-
25 tildis sorores, que predicte Margarete in domo ipsa iure liereditario debe-
bant succedere, coram nobis convenerunt et Gerdrudis predicta successionem
seu hereditatem, quam debuit habere post mortem supradicte Margarete, de
consensu ct per manus Cvnradi mariti sui in manus Cvnradi camerarii ec-
clesie nostre libere resignavit. Idem vero camerarius hereditatem domus
30 predicte pro media partc ad pcticionem eiusdem mulicris Heinrico de So-
lodro et Gerungo de Nihvemburch iure hereditario concessit pro annuo censu
unius solidi post mortem scpedicte Margarete possidendam. Postmodum
vero Mechtildis predicte Gerdrudis soror socrusque predictorum H[einrici]
et Gj erungi | in nostra presencia hereditatem etiam suam seu successionem,
35 quam pro media parte sua in ipsa domo habebat, in eiusdem C[vnradi] ca-
merarii nostri manus libere resignavit. Igitur prefatus camerarius heredi-
tatem seu successionem domus eiusdem sepedictis Heinrico et Gerungo con-
cessit totaliter pro prenominato censu duorum solidorum post mortem Mar-
*255. b) Gerdrudis von anderer Hand in ursprünglich freigetassener Lücke nachgetragen, c) et
44) I ga. über der Zeile von gleicher Hand nachgetragen,
256. *) universi« in A.
Digitized by Google
188
garete suprafate iure hereditario possidendam. In huius rei testimoniura
presens litera sigillo nostro est roborata. Testes: Hugo decanus sancti
Iohannis, Iohannes de sancta cruce, Otto Lovbere de posteriori cripta, Perc-
grinus de sancto Gallo, Heinricus de sancta Maria Magdalena presbyteri,
Albertus de Argentina, Rvdolfus Pfaffo, Heinricus Vorgazun. milites, Hein- 5
ricus institor, Otto Theko, Hugo Paularius, Viuianus, Heinricus de Bvrs,
Heinricus Chenlere, Egelolfus, Rvdolfus Reuel, Berchtoldus Niero, Heinricus
Wallere, Nicolaus filius thelonarii et alii quamplures. Act. anno domini StccL
secundo, MI kl. aprilis.
257. io
Das Stift St. Leonhard bewilligt dem Burehard Schaffner von Pfäf-
fingen die Übertragung des Lehens in Pfäffingen auf seinen Sohn
Peter. — 1252 April 2.
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fot. «' tp im
Staatsarchiv zu Base! (B). — Regesten im weissen Buch St. Leonhard 15
D. fol. 190 und in der Registratur des 16. 7h. St. Leonhard B. fol. 2gv,
beide ebendort.
Trouillat 2, 70 n‘ jo nach B. — Regest bei Boos S. 41 n" 66.
Bei Trouillat ist zu lesen:
S. jo Z. J: scripturis statt scriptura. 20
Z. 4: innotescat statt inotescat
Z. /?. allodio sibi succedet.
Z. t$: puero statt parvo.
258.
Des Ritters Johannes Tho.see Witwe schenkt dem Kloster Häusern 25
Rebland daselbst gegen eine jährliche Leibrente. — i2$2 Mai 19.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n‘ 8 (A ).
An Pergamentstreifen hangendes Siege! des Klosters Hausern. S. Ab-
bildung n“ 64.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des tj. 7h. geschrieben : De 80
rebus domine Kvnegvndis dicte Tftzzin.
. A[delheidis] priorissa etsorores in Huseren universis presentem litteram
inspecturis suas orationes ad dominum lesum Christum. Noveritit omncs quos
nosse fuerit oportunum, quod domina Kunegundis relicta bone memorie
Iohannis militis dicti Thosce quatuor scados vincarum nobis contulit apud 35
Huseren in loco qui dicitur zvissen VVaegen tali modo, ut de redditibus earun-
dem vinearum annuatim quinque solidi in vigilia pentecostes pro remedio
animc suc dum vixerit sororibus pro pitancia persolvantur, post mortem vero
Digitized by Google
189
eius eaücm pitancia in eius anniversario tribuetur; eadem etiam domina
apud nos petiit, cum mortis debitum persolverit, ecclesiasticam sepulturam.
Ad hoc autem, ut hcc stabilius memorie conmendentur, presentem litteram
sigillo conventus nostri con signa tarn sibi assignari devotissimc postulavit
9 Actum anno domini MCC quinquagesimo H, Xifn kalendas iunii.
259.
Das Kloster Beinwil leiht dem Konrad von Miil/heim Güter daselbst
zu Erbrecht. Neuenburg I2$2 Juni 15.
Abschrift aus dem 15. Jh. im Briejtafelnbuch Karthaus A. fei. 46 im
10 Staatsarchiv zu Basel (B).
Otto abbas totusque conventus de Beinwilr Omnibus presentem pagi-
nam inspecturis noticiam rei geste. Novcrint universi, quod nos posscssioncs
apud Mulnhein sitas ad nostrum monasterium pertinentes Cunrado de Muln-
hein concessimus et concedimus iure hercditario quiete et pacificc possiden-
15 das ita, quod idem pro censu nobis ante curiam nostram in Basilea octo
saumas rubei vini presentet annuatim adicctis duodecim dcnariis deputatis
alicui viro, cuius probacioni et iudicio vinum subiaceat, utrum tale sit quod
a nobis congrue debeat acceptari. Verum si minus approbabile Visum fuerit,
tantundem nobis alterius vini rubei sub eadem forma per omnia sicut supe-
20 rius est expressum tenebitur presentare tocicns id facturus, donec vinum
irrcfutabile iudicetur. Tenentur insuper tarn ipse quam successores sui nos
in hospicio suo cum quatuor equitaturis recipcre bis in anno et honorifice
procurare. Si vero nos venire neglexerimus, nichil pro eodem iure ab ipso
repetemus. Sciendum est preterea, quod predicte possessiones tarn tempore
26 nunc possidentis quam cciam successorum suorum in plures partes non de-
bent distrahi, sed a persona semper unica possideri, que nobis infra fcstum
bcati Martini singulis annis sine difficultatc ac contradiccione qualibet censum
solvat Quociens eciam contigerit decedere possidentem ipsas possessiones
recipiens easdem honorarium reddat, quod ershcar*) vulgariter nuncupatur.
80 Actum Xuwcnburg, anno domini MCCf. secundo, xvn kl. iulii. Ut autem hec
permaneant inconvulsa, presentem cartam nostri et nobilis domini Cflnradi
comitis de Friburg sigillorum muniminc fecimus ac rogavimus conmuniri.
Testes : Chuno decanus Lutenbacensis dictus de Houen, Rudegerus scultetus
de Nuwenburg, lacobus de Öchein dictus Schoneman milites, Rüdulfus de
35 Wile, Bertholdus frater Cflnradi de Mulhein supradicti, Heinricus caupo de
I.iela et alii quamplures hde digni.
259. ») Sc in B.
Digitized by Google
190
260.
Meier Rat und Bürger von Biel bezeugen , dass Adelheid, Witwe
weiland Heinrichs des Meiers, welche sich und ihr Gut dem Kloster
Frienisberg geschenkt hat, hiezu befugt gewesen sei.
— 1252 August 29. 5
Unter den Zeugen: Pfetrus] advocatus, O[ttoj sciiltetus, Rfudolfus]
Camerarius, Wemherus Dapifer, Alfbertus] de Argent[ina] H[einricus]
Dives, R[udolfus] dictus Clericus, Wemherus Senescalcus, L. frater suus,
Wiljhclmus] et Io. fratres Camerarii milites, VVal[therus] de Stella, B.
de Porta, Vivianus, Io. Chopfencwie et alii quamplures fidedigni bur- 10
genses Basilienses.
Fontes rerum Bernensium 2, 334 n' 327 nach dem Original im Stadt-
archiv zu Bern.
261.
Der Domscholastcr und Off dal Hdnrich entscheidet einen Streit 15
zwischen dem Schneider Albert von Basel und dem Kloster Olsberg
über ein Haus zu Basel. Basel 1232 November 2t.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Varia n- /* (A). — Regest in der
Registratur des 13. Jh. Barfiisser A. fol. 7 ebendort.
Abhangendes Siegel: f S . HEINRICI . SCOI.ASTICI . BASILIEN. 5. 20
Abbildung n" 2p.
Omnibus Christi fidelibus presentem paginam intuentibus Henricus
scolasticus et officialis curie Basiliensis salutcm in omnium salvatore. Xove-
ritis universi, quod, cum Albertus sartor natione Basiliensi venerabiles in
Christo . . abbatissam et conventum monasterii de Olsperch Cisterticnsis 25
ordinis traxisset in causam super quodam fundo iuxta domum sitam in Basilea
dictam Novum ccllarium coram venerabili in Christo . . preposito ecclesie
sancti Leonardi, ad quem iure proprietatis pertinere dinoscitur dictus fundus
et a quo iure emphiteotico possidetur, tandem eodem Alberto petente in
nos exstitit conpromissum ad questiones super dicto fundo subortas et qui- 30
busdam iniuriis illatis per eundem Albertum . . abbatissc et suis sororibus
decidendas. Nos vero constitutis partibus coram nobis et auditis, que hinc
inde proponcre curaverunt, examinatis ctiam testibus, quos idem Albertus ad
faciendam nobis fidem curavit producere pleniorem, . . abbatissam prefatam
ab eiusdem Alberti inpetitione, quem nichil habere iuris invenimus, duximus 35
absolvendam, propter bonum pacis et tranquillitatem religionis eandem abba-
tissam cum suis sororibus de iniuriarum questione quas perpesse fuerant de
bonorum virorum consilio conpescentes. In cuius rei testimonium presentem
cartam sigilli nostri munimine roboramus. Dat. Basilee, anno domini ilCcL
secundo, XI kl. decembr., indictionc Xl. 40
Digitized by Google
191
2(52.
Ritter Ulrich von Ramslein schenkt den Klöstern Olsberg und Lützel
sein Haus in Basel an dem KreUzthor. — 1272 —
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg »' /p (A).
5 Das Siegel fehlt.
\Vlricus miles dictus de Kamestein universis presentem paginam in-
specturis subscriptorum noticiam. Noverint universi, quos nosse oportunum
fuerit, quod nos doinum nostram sitam in Basilea iuxta portam que dicitur
ad sanctam Crucem duobus claustris videlicet dominorum in Lucela et domi-
10 narum in Holsperc Cistersiensis ordinis intuitu clemosine contulimus ita,
quod due partes ad claustrum dominarum in Olsperc pertineant, tercia vero
pars residua ad claustrum in Luzcla pertinebit. Talem vero condicionem
in predicta donacione adiunximus, quod, quandocumque nos predictis claustris
redditus trium librarum Basiliensis monete assignaverimus, predicte domus
15 possessio ad nos libere revertatur. Hoc quoque in predicta donacione adie-
cimus, quod de prefatis redditibus in nostro anniversario una libra pro ex-
pensis utrique conventui assignetur. Xe autem hoc factum calumpniatoris
inpugnet malicia, presentem paginam indulsimus sigilli nostri munimine
roboratam. Acta sunt hec anno domini mcci.ii. Prelate autem elemosine
20 participes esse volumus parentes nostros videlicet Chünonem patrem nostrum
et Berhtam matrem nostram nec non Agnctem uxorem nostram. *)
2(53.
Ritter Rudolf Pfaffe verkauft das Haus Vorbrücke an Heinrich Tanz,
Bürger von Basel. Basel 1153 Januar 6.
35 Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. I so" (B) in der
Universitätsbibliothek zu Basel. — Abschrift des 16. Jh. in den Charta
Amerbachiana C. p. 227 (B') ebendort.
Ochs 1, S U nach B = Trouillat t, 592 n‘ 412 — Auszug in Wurst-
isens epitome p. 52. — Regesten: Arnold S. 2 J und Bruckner Merk
80 Würdigkeiten S. J/p.
264.
Hainricus maioris ecclesie Basiliensis prepositus domini pape capellanus und
Chunradus prepositus ecclesie sancti Petri Basilee Vidimieren die Urkunde
des Bischofs Eberhard von Konstanz vom 16. Februar 1250, durch
36 262. a) Oie Werte fern Prefate Sil uxorem noxlram een anderer ater gleichzeitiger Hand nach -
getragen.
Digitized by Google
192
welche dieser die vom RiUer Hermann Gnifting von Raderai vollzogene
Überlassung des Kirchensatzes zu lettenhausen an den deutschen Orden
gutheisst. Base t 1253 Februar 28.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 23, 147, Anmerkungen
su n" r, nach dem Originale im Generallandesarchiv tu Karlsruhe. 5
2(>ö.
/. Das Kloster Murbach verkauft seine Güter su Häsingen dem
Ritter Otto Schaler, Schullheissen zu Basel, und dem Johann zu Rhein
und leiht denselben die von den Gütern fallenden Zehnten zu Erbrecht.
— 1233 Mai. 10
Original im Staatsarchiv su Basel, Klingenthal n’ 9 (A).
An Seidenbändern hängen drei Siegel:
1. Bischof Berthold. Abbildung n ° //. .
j. t S. TH . DEI . GR R . . CEN
3. .'S. CAPITVLI . SANCTI . LE . . . GARII . MVRBACENSIS. 15
II. Das Kloster Murbach verkauft seinen Hof zu B/otsheim dem Otto
Schaler, Schullheissen zu Basel, dem Heinrich Steinlin utul den Brüdern
Rudolf, Konrad und Hugo zu Rhein und leiht denselben die su dem
Hofe gehörenden Zehnten su Erbrecht. — 1233 Juni 5.
Abschrift in Vidimus des erzpriestcrlichen Officia/s su Basel von 1283 20
November 16 im Bezirksarchiv
n° t. (B).
T.
Thiebaldus dei gratia abbas ct
convcntus monasterii Mvrbacensis or-
dinis sancti Benedicti Basiliensis dio-
cesis universis presentem literam in-
specturis subscriptc rei noticiam cum
salute. Noverint universi presentes et
posteri, quod, cum nos vallem sancti
Amarini ad nostrum monasterium
pertinentem de manibus advocatorum
temporalium duxerimus libcrandam
magna pecunia, quam sine distractione
prediorum minus utilium nequivimus
obtinere, agros nostros sive posses-
siones apud Hesingen sitas dictas
Vronacker cum suis appendiciisOttoni
militi dicto Shalere scultcto Basiliensi
des Ober-Elsass su Ko/mar, Lützel
II.
Tbiebaldus dei gratia abbas ct conventas
monasterii Mtrbacensis ordinis sancti Henedicti 25
liasiliensis dyocesis universis presentem literam
inspecturis subscripte rei noticiam cum salute.
Noverint universi presentes et posteri, quod, cum
nos vallem sancti Amarini ad nostrum mona-
sterium pertinentem de manibus advocatorum 20
temporalium duxerimus libcrandam magna pe-
cunia, quam sine distractione prediorum minus
utilium nequivimus obtinere, curtim nostram
de Blazhein cum hominibus ct uni-
versis attinenciis ac iure suo, feodis 35
que dicuntur manlcn dumtaxat cx-
ceptis, honestis viris Ouoni dicto dem
Sbalcr sculteto Itasiliensi, HeinnCO dicto
Steinlin, Rvdolfo et Cvnrado dictis
Digitized by Google
193
et lohanni filiodoniini Iohannis militis
dicti ze Rinc pro octoginta marcis
argenti, quas nos confitemur recepisse
et in solutionem pecunie libcrationis
5 vallis prchabite convertisse, vendidi-
mus adhibitis Omnibus “) observationi-
bus iuris huiusmodi contractibus adhi-
bendis. Decimas quoque de predictis
agris seu possessionibus provenicntes
jO pro censu unius libre cere ecclcsie
nostrc annis singulis pcrsolvcndc
Ottoni et lohanni predictis concessi-
mus sub iure hereditario possidendas,
rcnunciantcs pro nobis et successoribus
15 nostris exceptioni non numerate pe-
cunie et omni iuris et legum auxilio
canonici et civilis, consuetudini et
statuto privilegio literis et indulgentiis
quibuscumquc habitis vcl habendis et
2o omni exceptioni actioni seu defensioni
et rei, que obici posset contra ea que
sunt superius enarrata. ln cuius rei
testimonium et maioris roboris fir-
mitatem reverendi patris ac domini
25 Berchtoldi episcopi ßasiliensis et no-
stris sigillis presens litera est munita.
Act. seu dat. anno domini iiccL tcrcio,
mense maio. Testes : Willelmus de
Hungerstein, Willelmus filius suus,
30 Petrus et Petrus dicti de Oengershein,
Conradus Waldiner, Heinricusde Slier-
bach, Heinricus de Löwemberch, Cvn-
radus et Rvdolfus de Koro frumenti,
Heinricus et Rvdolfus Uiuitcs, Io-
35 hannes filius Craftonis milites et alii
quamplures.
40
ze Rine et Hvgoni fratri corundcm
clerico pro duccntis marcia argenti, quas noa
confitemur recepisse et in solucionem pecunie
liberacionis vallis prehabite convertisse, vendidi-
mus adhibitis omnibus observationibus iuris
huiusmodi contractibus adhibendis. Pretcrea
decimas nostras ad predictam curtim
pertinentes prenominatis viris receptis
ab eis quinquaginta marcis argenti,
quas ad libcracioncm vallis prelibate
convertimus.pro censu unius libre cere ecclesie
nostrc annis singulis persolvcnde concessimus
sub iure hereditario possidendas, renunciantes pro
nobis et successoribus nostris exceptioni pecunie
non numerate et omni iuris et legum auxilio
canonici et civilis, consuetudini et statuto privi-
legio Htteris et indulgentiis quihuscunque iam
habitis vel habendis et omni penitus exceptioni
actioni seu defensioni et rei, que obici posset
contra predicta vel posset rescindere
aut turbarc huiusmodi contractum et
concessionem propter evidentem utili-
tatem nostrc ccclesic ordinatam. in
hu ins itaque rei testimonium et maioris
roboris tirmitatem reverendi patris ac domini
llerchtoldi episcopi liasiliensis et nostris sigillis
presens littera est munita. I>at. anno domini
ftcfcl.lll, Iionis iunii. Testes: Wilhelmus de
1 lungerstein, Wilhelmus filius suus, Ctnradus
Waldncr, Heinricus de Slierbach, Petrus et
Reim» dicti de Öngershein, Heinricus I.um-
bardus, Rudgcrus de Alswilr, Wil-
helmus de Sülze, Hugo et Wemherus
dicti Basler, Sifridus de Gundolzhein,
Heinricus de Dale, Hugo Monachus,
Johannes de Reno, etnniduz de Foru
frumenti, Iohannes filius Chraftonis, HllgO
Camcrarii, Heinricus et Rfidulfuz dicti Divitea
milites, Heinricus de Hungerstein, Cvno
de Slierbach, Bcrhtoldus de Ongers
hein, Burchjardus] de Vallc Mazonis
laici ct alii quamplure*.
265. a) omnibus uritdtrholt in /.
Urkundenbuch der Scadi Basel. 1. 25
Digitized by Google
194
2GG.
Graf Rudolf von Thierslein erneuert dem Kloster Klein-Lützel die
Urkunde seines Grossvaters, des Grafen Rudolf von Thierstein , vom
II. Februar 1207 (s. oben V 7 3) über Verkauf von Gütern zu Roggen-
burg und Kiffis. — 1233 September 5. 5
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. w 32 (A). — Abschrift von
12173 im Cartular St. Leonhard H. fol. 6 n" 20 (B). — Regest im
weissen Buch von 1500 St. Leonhard D. fol. 220, beide ebenda.
Trouillat 2, 71 n° 51 nach B. Hier ist zu lesen;
S. 71, Z. 1 Rodolfus statt Rvdolfus. 10
Z. 3 und s Rokinberc statt Rocgenberc.
Z. 4 Kuvis statt Kvuis.
Z. to Bemvilr statt Beinwilr.
Z. iS prenorainati statt prenotati.
Z. 21 Berctoldi statt Berhtoldi. 15
Z. 22 sigillis statt sigillo.
Z. 24 Henricus statt Hcinricus.
S. 72, Z. 1 und 4 Henricus statt Hcinricus und Conradus statt
Cvnradus.
Z. 2 Kindon statt Kindvn und Bcrctoldus statt Berhtoldus. 2t)
Beide Siegel fehlen.
2G7.
Bischof Berthold von Basel bekräftigt einen Schiedsspruch des Dom-
propsts Heinrich von Basel stoischen dem deutschen Orden und dem
Kloster Paradies bei Konstanz wegen des Kirchensatzes zu Jettenhausen 25
und anderer Vergabungen des Hermann Gnifting von Raderai.
Basel 1253 September 12.
Unter den Zeugen : Arnolde plebano de Blatslieim, magistro H. de Beh-
purc, fratribus Minoribus vidclicct . . . fratre C. de Hohenburc gardiano
Basilee. 30
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 23, 147 n“ 2 nach dem
Original im General-Landesarchiv zu Karlsruhe.
2(58.
Das Kloster Olsberg leiht dem Basler Bürger Kuno von Afüsbach
und seiner Frau Gisela auf die Zeit ihres Lebens das Haus zum 35
Neuen Keller in Basel. Basel 1233 Oktober —
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n" 20 (A).
An einer Schnur hängt das Sieget von St. Leonhard. S. Abbildung n’ 4S.
Universis Christi iidclibus hanc litteram inspccturis Otto prepositus et
Digitized by Google
195
conventus ecclesie sancti Eeonardi Basilce noticiam rci gestc. Ad ambi-
guitatis scrupulum precavcndum in posteruni necesse est hominibus acta
sua litteris conmcndare. Noverint igitur omncs presentes et posteri, quod
venerabilis domina Berchta abbatissa nionasterii de Olspcrk Cisterciensis
6 ordinis de voluntate unanimi conventus sui pro necessitatc monasterii sui
predicti acceptis a Chunone de Miispach rasorc et Gisela uxorc sua civibus
Basilicnsibus triginta marcis argenti coram nobis in ambitu ecclesie sancti
Lconardi et subscriptis viris domuni suam que Novum cellarium nuncupatur,
quam a nobis pro annuo censu duorum solidorum in festo sancti Ioliannis
10 baptiste persolvendorum hcreditario iure tenent, ipsis Chünoni et Gisele
de voluntate nostra concessit pacifice quoad viverent possidendam. l’ost
mortem vero amborum ad monasterium de Olspcrk libere revertetur. Et ne
super his aliqua dubitatio vcl lis postmodum possit oriri, hanc litteram
dictum contractum continentem sigillo nostro fccimus consignari. Testes
15 huius rei sunt: Erchinfridus cantor ecclesie Basiliensis, Albertus, Wernherus,
Petrus fratres nostri, Amoldus plebanus de Blatshein, Waltherus conversus
in Olspcrk, Iohanncs milcs dictus de Chindon et quidam alii. Acta sunt hec
anno domini Mccf.li'l, mensc octobri.
2l»9.
20 Bischof Berthold von Basel verspricht den geistlichen Schwestern,
welchen er die früher den Minder briidem gehörende Kirche vor dem
Spaleuthor bei Basel verliehen hat, für allen hieraus ihnen erwachsen-
den Schaden gut zu stehen. — !2$j Dezember 26.
Original int Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kalmar, Lützel n- 2 (A).
25 Von den drei an Schnüren hängenden Siegeln ist nur noch das des
Bischofs erhalten.
Universis Christi lidclibus presens scriptum inspecturis Berchtoldus
dei gratia Basiliensis episcopus noticiam subscriptorum. Cum nos domos
hortos areas et universa spectancia ad eclcsiam, que quondam Minorum
30 fratrum erat, sitam ante portam Spalon prope muros civitatis nostre, contu-
lerimus sororibus conversis de Teininchon et ipsc propter collationem istam
apud nos dampnum habuerint ad quinquaginta marchas argenti, promittimus
bona fide, quod ipsas manutenebimus ab omnium insultu et cripiemus a
dampnis, predicto et si que eis ex eo, quod dictam eclesiam cum attinenciis
85 suis collata sibi tenent et inhabitant, inferentur. Ad id nos tenore presentium
obligantes prctcrea ad idem honorabiles viros Heinricum archidiaconum et
Erkenvridum cantorcm Basilicnses de ipsorum conscnsu plena et libera
voluntate obligamus, si forte in hac parte prefatis sororibus deessemus.
Huius eciam collationis scpedictis sororibus ubi necesse habuerint exibere
40 promittimus warandiam. ln testimonium predictorum et maiorem roboris
firmitatem presens est scriptum nostri et dictorum . . archidiaconi et . .
Digitized by Google
196
cantoris sigillorum tmmiminibus roboratum. Act. anno domini Mccf, quarto,
in crastino dominicc incarnationis.
Nos Heinricus archidiaconus ct Hrkenvridus cantor Basilienses fatemur
hec esse acta secundum quod superius est expressum. Testes: Rvdolfus
notarius noster, frater Wernerus de Wettingen, fratcr Rvdolfus et frater 5
Vlricus de Capella conversi Cisterciensis ordinis Constancicnsis diocesis,
Burchardus de Vfhcin milcs ct Cvnradus Schaltenbrant civis noster.
270.
Die Äbtissin von Zürich leiht ein H aus daselbst dem Kloster Wettingen
zu Erbe. Zürich 1254 März 19. 10
Unter den Zeugen: frater Wer[nherus] conversus magister in Riehein
bei den professi des Klosters Hetlingen.
v. llyss n" ijr nach dem Original im Staatsarchiv zu Aarau.
271.
Papst hmocenz IV. beauftragt den Bischof von Basel, die Leutpriester 15
der Kirchen von St. Leonhard, St. Alban, St. Peter und St. Martin in
der Ausübung ihrer Amtshandlungen gegen die Eingriffe von Ordens-
geistlichen zu schützen. Assisi 1254 Mai 10.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" 24 (A). — Abschrift
aus item Anfang des 14. 7h. im Cartutar St. Peter 11. fot. S7" »' tt6 20
ebendort (B).
Die Butte hängt an einer Hanfschnur.
Kanzleivermerk auf der Rückseite: asperges me.
Innoccntius cpiscopus servus servorum dei venerabili fratri . . episcopo
Basiliensi salutem et apostolicam bcnedictionem. I-ccta coram nobis gravis *j 25
dilectorum tiliorum . . sancti Albani , . . sancti I .conardi, . . sancti Petri
et . . sancti Martini ecclesiarum plebanorum Basiliensium querimonia con.
tinebat, quod, licet ipsi parati sint in ecclesiis suis parrochianorum suorum
Confessiones attdire, nichilominus tarnen ipsi parrochiani irrequisitis eisdem
immo potius dampnabiliter vilipensis ad quosdam religiosos, velut apud 30
ipsos rcsinam dumtaxat salutis inveniant, sc temerc transferentes opertos
eis peccatorum nudant morbos, iniquitatis b) revelant secretum et virus
vitiorum in confcssione depromunt. Kt quamquam iidem religiosi, cum non
sint sui iudices, ipsos non possintc) solvere vel ligare, ymaginaria tarnen
quadam absolutione ipsis illudcre ac nostre peregrinationis postmodum con- 35
271- a) nobis gmvia auf Rasur, b) Ursprünglich peccatorum morbos, sodann durch Versatisungs-
ttichtn nudant vor morbos gestellt; nudant inbpiitatis auf Rasur. c) possint korrigiert
aus possunt.
Digitized by Google
197
ferrc viaticum in suarum non vercntur dispcndium animarum, ex quo illud
inconveniens evenit, quod celerem sibi parrochianus talis dampnationcm
inducit, qui non diiudicans corpus Christi ipsum a labe sic suscipit criminum
non mundatus et sacerdos illi, apud quem pro tali parrochiano egroto animam
5 suam defixit, non potcst vultum ipsius ignorans dignam de illo reddere
rationem nec ei sue eure commisso salubria parare remedia, cum egritudinem
suam ciusque circumstantias aliquatenus non agnoscat. l’orro tamquam parum
sit proprios taliter sacerdotes despicere, nisi eorum ecclesie pariter conterap-
nantur, iidem parrochiani, sicut predictorum plcbanorum habebat assertio,
tu cum in prefatis ccclcsiis tarn in ofliciis divinis quam sacre predicationis
cloquiis aure devotionis vocem sui deberent suscipere sacerdotis, ipsis ccclesiis
contra sacrorum canonum statuta contemptis ad eorumdem rcligiosorum diver-
tunt ccclesias predicta officia inibi pro sue voluntatis arbitrio audituri, propter
quod ipsis nichilominus religiosis, qui tales deberent presumptores abicere,
lö eos cum gravi aliorum iactura allicientibus etd), ut fertur, inducentibus ad pre-
missa contingit prcdictos plebanos solitis parrochianorum suorum oblationibus
aliisque obventionibus multipliciter defraudari. Ceterum adiecerunt iidem ple-
bani, quod, si parrochianorum suorum contingat in egritudinis lcctum quem-
quam decidere, statim confluunt religiosi predicti et plerumque infirmum
30 invitationc preventa sub pictatis specic visitantes ipsius testamentum com-
ponunt et ordinant magno tandem ’) ascribentes muneri, si executores merean-
tur ipsius lieri testamenti. Quid plura ? Blandis ipsorum intirmus illcctus
sermonibus, omissis avitis et paternis sepulchris apud eos eligens sepeliri ampla
ipsis, predictis vero ccclesiis nulla vel modica legata largitur, ut ex huiusmodi
35 legatis prefati plebani non possint ab eis canonicam exigere portionem, inter-
dum ipsa, ut crcditur, non sine fraudis comento ad fabricam et perpetuum
divinum cultum suarum ecclesiarum relinqui procurant. Verum cum per hec
et alias ab ipsis religiosis memoratis plebanis multipliccs irrogatas iniurias
ipsi mutilationem in suis bencficiis non modicam patiantur, fuit nobis ex
30 parte ipsorum humilitcr supplicatum, ut molestiis et iniuriis terminum digna*
remur imponere supradictis. Nos itaque, qui cunctos Christi fideles et pre-
sertim regularis ordinis professores eo providentie Studio gubemari cupimus,
ut in eis curiosus f) etiam scrutator nichil inveniat nota digtium, ipsorum
religiosorum famc, parrochianorum saluti et predictorum plcbanorum pro-
85 fectibus salubriter providere volentes fraternitati tue per apostolica scripta
mandamus, quatinus prefatos parrochianus, ne contemptis predictis eorum
ecclesiis pro divinis audiendis ofHciis et recipiendis temporibus congruis
ecclesiasticis sacramcntis ad alienas accedant ecclcsias, neenon et ipsos reli-
giosos cuiuscumque sint ordinis, ne in aliorum preiudiciura parrochianos
40 prefatos ad ofiicia huiusmodi seu sacramenta recipiant nec Confessiones
audiant eorumdem, nisi petita prius et obtenta licentia a sacerdote proprio
iuxta statuta concilii generalis, nec etiam nisi apud cos ex devotione animi
elcgcrint tumulari ipsos ad scpulturam admittant ita tarnen, quod8) tune
271. d) et :■»’/» späterer Hand noeAgc fragen. e) tandem korrigiert out tarnen. f) Das t weite
x auf Rasur, g) quod auf Rasur.
Digitized by Google
198
eedem ecclesie portione canonica non fraudentur, auctoritate nostra per te
vcl per alium attentius moneas et inducas ipsos ad id et, ut decetero ab
huiusmodi predictorum plebanorum molcstiis et iniuriis omnino abstincant,
per ccnsuram ecclesiasticam appellatione remota previa ratione compellas,
non obstante aliqua indulgentia religiosis ipsis vel aliis sub quacumque &
forraa verborum ab apostolica sede concessa, per quam non exprcssam pre-
scntibus de vcrbo ad verbum premissa impediri valeant vel differri. Dat.
Asisii, vi. idus maii, pontificatus nostri anno undecimo.
272.
Papst Innoeenz IV. gewährt den Burgern von Basel die Freiheit, 10
dass sie durch Briefe des apostolischen Stuhls oder seiner Legaten
nicht vor ein Gericht ausserhalb ihrer Stadt können geladen werden.
Assisi 1254 Mai 24.
Abschrift im Registerband 2 } fol. 97 efist. 692 im vatikanischen Archiv
zu Rom. 15
[Innoccntius episcopus servus servorum dei] communitati civitatis Ba-
siliensis [salutem et apostolicam benedictionemj. Devotionis vestre sinceritas
et fidei promptitudo meretur, ut vos favore apostolico prosequentes vobis a
gravaminibus quantum cum dco possumus cavcamus. Cum igitur, sicut
venerabilis frater . . Basiliensis episcopus nobis significare curavit, vos sibi 20
pro negocio universalis ecclesie ac imperii contra quondam Fr[idericum]
imperatorem et C[onradum] natum eins ac fautores eorum indeffesso Studio
laboranti totis viribus astiteritis et assistatis eidem huius negocium prose-
quenti, propter quod plurimorum noscimini odia incurrisse ita, quod a civitatc
vestra sine discrimine digredi longius non potestis, nos volentes vobis a 25
futuris gravaminibus prccavere, ipsius episcopi precibus inclinati auctoritate
vobis presentium indulgemus, ut extra civitatem Basiliensem communitcr
vel divisim trahi ad iudicium per apostolice sedis vel le[gatij ipsius litteras
non possitis in devotione ecclesie persistendo, nisi huius apostolice littere
spccialem et exprcssam de verbo ad verbum fecerint de hac indulgentia 30
mentionem. Nulli [ergo omnino hominum liceat, hanc paginam] nostre
concessionis [infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc
attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri
et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum]. Dat. Assisii, IX. kl. iunii,
[pontificatus nostri] anno xf. 35
. . episcopus Basiliensis datus est super hoc conservator non obstante
si aliqui ex indulto apostolico excommunicari aut interdici nequeant vel
suspendi. Dat. ut supra.
Digitized by Google
199
273.
Das Stift St. Leonhard leiht dem Werner von Bettlach Güter zu
Kappeln. — 1254 Mai —
Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. Peter n * 2; CA). — Abschrift des
5 Basilius Amerbach in den chartae Amerbachiauae C. p. 226 in der
Universitätsbibliothek zu Pasel (B).
Das ( abhängende ) Siegel fehlt.
Universis Christi hdelibus hanc litteram inspecturis Otto prcpositus
et conventus ecclesie sancti Leonardi in Basilea noticiam rei geste. Ad am-
10 biguitatis scrupulum precavendum in posterum necesse est hominibus acta
sua litteris conmendare. Noverint igitur omncs presentes et posteri, quod
nos Wcmhcro de Bethiacha et Bie uxori stie tria iugera apud villam Cha-
pellon sita, quorum duo in loco qui dicitur Cherlinges Böngarta sita sunt
et unum in dem Wombach. que Reinherus de Chapellon nobis contulit, ut
15 de ipsis in anniversario suo quod est in festo sancti Marcelli pape solidus
nobis singulis annis daretur, pro eodem censu iure concessimus hereditario
pacifice possidenda. In cuius rei memoriam et testimonium hanc litteram
sigilli nostri munimine fecimus roborari. Testes ctiam huius rei sunt: Petrus,
Wemherus et Albertus fratres nostri, lohannes de Ksilturlin, Iohannes dir
20 Chriegerc, Wemherus caupo de Stetin et alii quamplurcs*) cives Basiiienses.
Acta sunt hec anno domini fidcLini, mense ntaio.
2 74.
Die Richter, Riitc und Bürger von Mainz, Köln, Worms, Speier,
Strassburg, Basel und andern Städten, die Erzbischöfe von Mainz,
25 Köln und Trier, die Bischöfe von Worms, Strassburg, Metz, Basel,
viele Grafen und Edle beschwören eitlen Bund auf die Dauer von
zehn fahren. Mainz 1254 Juli ij.
Weizsäcker der rheinische Bund S. t$, ebendort S. 18 — 40 die Ab-
schiede der andern Tage des Bundes. — Trouillat f, 607 «• 42 ß. —
80 Monumcnta Germaniae, I.eges 2, )6S.
275.
Johann Be/lizc, Bürger von Rheinf eitlen, verkauft dem Kloster
Weltingen Reb/and in Kirchen.
Rheinfelden 1254 Äugtest und September 5.
8fi Original im Staatsarchiv zu Basel, St.Urkunde n" j) (A).
273. a) cl bis quam auf Rasur.
Digitized by Google
200
An Pergamentstreif in hängen zwei Siegel:
t. Bischof Berthold von Basel. S. Abbildung n“ tt.
2. f S . BVRGEN’SIVM . DE . RINVELDEN. S. Abbildung n- 146.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des /?. Jh. bemerkt: instru-
mentum Iohannis cognomento Bcllize civis de Rinveldcn super vineas *
in Kilchein.
Omnibus prcsens scriptum intucntibus cgo Iohannes dictus Bcllize
civis in Rinvelden noticiam geste rei. Si contractus et gesta hominum
litteris conmcndantur, tempore et loco eisdem aufertur occasio litigandi.
Noverint ergo quos nosse fuerit oportunum, quod ego de consensu et bona 10
voluntatc Anne uxoris mce tria mancwcrc vinearum in Chilcheinberc sita
propriis terminis et limitibus distincta cum omni iure, quod nobis in eisdem
conpetcbat vel conpetere videbatur, bona fide sine fraude religiosis viris . .
abbati et conventui monasterii de VV'ettingin et eorum successoribus Cister-
ciensis ordinis Constantiensis diocesis pro novem marcis legalis argcnti et 15
probati vendidi et tradidi libcre et absolute perpetuo possidcnda, me et meos
heredes seu successores predictis religiosis et eorum monasterio presentibus
obligans ad prcstandum de predictis vineis plcnam warandiam in omni loco
et tempore, ubi et quando eisdem videbitur expedire. Ad inaiorem quoque
premissorum firmitatem et evidentiam pleniorcm renuntiavi ego quidem primo ^
solus in Castro Rinuelden coram venerabili patre et domino B[ertholdo] dei
gratia Basilicnsi cpiscopo et honorabili domino H[einrico] Solodorensi pre-
posito et archidiacono Basiliensis eedesie antedicte, Vlr[ico] de Kicnberc, . .
schultcto, . . et . . fratribus dictis Mceli et fratre Wer[nhcro] converso et
magistro in Riehein omni actioni non solum in premissis verum ctiam in 25
aliis quibuscunquc tarn ccllariis agris domibus sive areis et bonis, que mihi
contra eosdem conpetebat vel conpetere videbatur, nec non in omnis iuris
subsidio canonici vel civilis, consuetudinibus, constitutionibus editis et edendis
et omnibus aliis quocunque nomine censeantur, occasione quorum premissus
contractus et actionis dictc renuntiatio per me vel meos successores aliquo 50
ingenio seu malicia sive calumpnia hominum nomine mco vel meorum retractari
posset aut aliqualitcr inpugnari. Postmodum vero aliquot dierum spacio
interiecto ego cum supradicta uxore mea AjnnaJ in strata publica sub aere
libero non concluso coram iudicio presentibus testibus subnotatis H[einrico]
Kelhalt, 0[ttone] Högadem, H[einrico] de Hollinstein, . Mceli et . . fratre eius, 35
C. de Incelingin, Ber. ministro et . . Vorbruche, fratre Diethmaro converso
monasterii memorati iuxta formam supradictam iterato renuntiavimus Omni-
bus antedictis prcsens instrumentum de nostro rogatu et consensu confectum
et conscriptum sepcdictis religiosis confcrcndo cum dicti reverendi domini
episcopi Basiliensis et conmunitatis nostre sigillis patenter et legitime con-
munitum. Acta sunt tarn in Castro quam in opido Rinvelden, ut dictum est,
anno domini ftcfcLlltl, mense augusto et non. septembris, indictione duodecima,
feliciter.
Digitized by Google
201
2715.
Papst Innocenz IV. befiehlt dem Bischof von Basel, über den Grafen
Rudolf von Habsburg und dessen Helfer, welche das Kloster St. Maria
Magdalena zu Basel beraubt und verbrannt haben, den Bann auszu-
5 sprechen. Anagni 1254 August 18.
Abschrift IVurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 57 in der
Universitätsbibliothek zu Basel (B). — Abschriften des 16. Jhs. in
Briefers Analecta Helvetico-Habsburgica fol. 15 (B') und in den chartae
Amerbachianae A. fol. 290 (Bl) ebendort. — Deutsches Hegest im Brief -
10 tafclnbuch von 1506 St. Maria Magdalena I.. fol. 8 g im Staatsarchiv
zu Basel.
Vgl im envähnten Brief tafelnbuch fol 2 in der Vorrede: Zum sechsten
so ist zu wüssen, dz der convcnt nit über alle sine zinfz und gult, der
er och in bcsitzung ist, brieff hat, und dz des schedlichen brands halb,
15 so do geschach von groff Rudolff von Habspurg der domoch Romscher
keiser ward, und geschach diser brand anno domini MCX'l.m ior. Diser
groff Rudolff lag mit den edlen des lands vor einer löblichen stat Basel
und zu der zit wz die stat nit so wit als nun zu diser zit, wan dz closter
lag vor der stat ringmuren und ward von dem selben grofen und sinen
20 gehilffen gar schcdlich verbrent und beroupt, also dz dem closter gar
nüt bleib.
Tschndi 1, 150 = Trouillat 1 , 606 n" 424 = Ca/lia christiana 15,
instrumenta 224 «' 44. — Guillimanni Habsburgiaca im Thesaurus
historiae Helveticae S. $6 zu XU kal. sept. — Herrgott genea/ogia
25 2, 412 «" 4S2. — Gerber t 4, 160 «" 116.
Botthast n" 154814. — Böhmer S. 524 n“ / 54 und S. 464. — Lichnowsky
r, XIII n“ 7p.
277.
Frau Licba und ihre Kinder verkaufen einen Teil der Liegenschaft
30 in der Ulrichsgasse , die sie vom Domstift zu Lehen tragen, au
Werner Vcseneck. — 1254 November 4.
Abschriften des 15. Jahrhunderts im Copialbuch Domstift /•'. fol 46 (B)
und fol 82 (B1) im Staatsarchiv zu Basel.
Jahreszahl und fndiction stimmen nicht zusammen ; ein Anhaltspunkt
35 für Verbesserung der Datierung ist nicht vorhanden.
Heinricus prepositus maioris ecclesie Basiliensis universis presens
scriptum inspecturis salutem salutis in auctore. Novcrint universi presentes
et posteri, quod, cum Lieba mulier nec non Iohannes sacerdos de anteriori
eripta, Hugo et Angnesa liberi eiusdem mulieris domum sitam in vico sancti
40 Vlrici prope Chüntor cum sua arca retro eam sita ac aliam domuneuiam
Urkundenbiich der Stadt Dasei. 1. 26
Digitized by Google
202
cum orto sibi contiguo ad nos iure proprietatis pertinencia pro annuo censu
octo solidorum et quatuor circulorum a nobis iure hcrcditario possedissent,
ipsi domum predictam cum area bene dimidia retro eam sita Wemlicro dicto
de Vesenche servienti nostro pro certa summa pcccunie de nostra et domini
Diethelmi dicti Golin licencia, cui predictam proprietatem nostram tytulo 5
pignoris obligavimus, vendiderunt retincntes sibi arcam prcfatam dimidiam
ortum et domunculam supradictam. Kos igitur nec non Diethelmus miles
iam dictus aream memoratam ad domum ipsorum, quam de maiori ecclesia
beate virginis*) possident, perpetuo pertinendam pro censu unius solidi, ac
aliam domunculam et ortum pro priori censu videlicet tribus solidis et duobus 10
circulis memorate Liebe et suis liberis prenominatis concessimus iure here-
ditario possidendam, et uno eorum decedente reliqui in quieta permanebunt
possessione. Item murus et paries interWeraheri domum predicti et domum
eorum prcfatam est conmunis. Item via que retro domos ipsas de altero
vico ducit in aream est conmunis. Kt scicndum, quod divisio arearum retro 15
domos prcdictas in medio rnuro incipiet et usque ad privatas dircctc pro-
tendetur. Testes huius facti : Cünradus dictus Golin prepositus sancti Petri,
Heinricus subcustos canonici, Burkardus plebanus in Bratclla scriba, Iohannes
de Porta, magistcr Otto phisicus, Heinricus dictus Scriba, Rüdolfus sacrista,
Heinricus sacrista, Heinricus preco de Spalea, Manegoldus, Heinricus de 20
Sliengcn et alii quamplurcs. Et ut in posterum omnis super premissis
tollatur cavillatio, presenti scripto sigillum nostrum duximus appendendum.
Act. anno domini ftcc quinquagesimo llli, pridie Ilonas novembris, indictione
quintadecima.
278. 25
Der edle Herr Konrad von Röteln versprich/, das Kloster Wetting en
an Besitz und Genuss eines U'aldes 6ci Maul bürg fortan ungestört
teilnehmen zu lassen. — 1254 November 13.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n“ 34 (A). — Abschrift von
i486 — 1310 im Dokumentenbuch des Klosters II et fingen von Peter 30
Numagen fot. 232 " im Staatsarchiv zu Aarau (B). — Abschrift und ■
deutsche Übersetzung des 16. Jhs. von der Hand des Basler Stadt-
schreibers Heinrich Ryhiner im Staatsarchiv zu Basel, hintere Kanzlei
AP. 8- (B<).
An rotseidenen Bändern hängen zwei Siegel: 35
1. Bischof Bert hold. S. Abbildung nö II.
2. f S . CVNRADI . DK . ROETINLKIN. S. Abbildung u- 8p.
Berchtoldus dei gratia Basilicnsis episcopus presentium lectorib[us in
per] petuum.*) Plerumque processus temporis parit calumpniam et sequitur
rerum oblivio, nisi ea que fiunt in tempore scripture testimonio fulciantur. 40
277. ») beate Marie virginis /t\
278. a) Loch im Pergament.
Digitized by Google
203
Noverint igitur tarn presentes quam posteri, quod nobilis vir Conradus
dominus de Rötinlein in presentia nostra recognovit nemus dictum Schivlberc
situm in banno Mivlberc spectare pro medictatc ad monasterium Wettingen,
publice promittendo, quod deinccps dominum abbatem et conventum ipsius
5 monasterii permittet uti secum pacilice ipso nemore fructibusque ac con-
modis universis provenientibus de eodem. In cuius rci testimonium presens
est pagina nostri et dicti nobilis sigillorum muniminibus roborata. Testes:
Bono sacerdos, Gotfridus de Stofen, Henricus Magister coquinc nostre
milites, frater Wemherus conversus monasterii supradicti, Hugo de Rennin-
10 dorf et Henricus de Holstein. Act. anno domini Mccf. quarto, in festo bcati
Brictii episcopi.
279.
Begleitschreiben des Domkapitels zu Köln an Bischof und Domkapitel
zu Basel zu einer Sendung von Reliquien.
1* — t*54 Dezember iS.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift 1 n“ q (et).
Von acht (an Pergamentstreifen hängenden) Siegeln noch vier vorhan-
den, unter diesen noch eines erkennbar :
«' 3. t S . NICOLAI . SAC DOTIS . CRISTI.
20 Trouillat /, 615 n“ 428 nach einer Abschrift in der Bibliothek zu
Pmntrut.
Reverendo in Christo patri ac domino . . dei gratia Basiliensi episcopo,
viris honorabilibus ac in Christo dilectis . . preposito, . . decano totique
eiusdem ecclesie capitulo et universis tarn clericis quam civibus Basilicnsibus
23 Goswinus dei gratia maior in Colonia decanus et archidiaconus totumque
sancte Coloniensis ecclesie capitulum cum devotis orationibtis quidquid potest
obsequii et honoris, l’aternitati vestre ac universitati notum esse volumus ct
tenore presentium protestamur, quod . . magistra ct conventus sanctorum
Machabeorum in Colonia ad instantiam prccum nostrarum capud integrum
30 cum duobus brachiis et aliis reliquiis sanctarum undeeim milium virginum
magistro Heinrico dicto de Basilea nostro concanonico contulerunt, quas
ipsc ad ecclesiam vestram et alias conventuales ecclesias vestre civitatis, ubi
cum honore et reverentia in perpetuo haberentur, promisit deportaturum. In
cuius rci testimonium presentem cedulam predictus magister Heinricus sigillo
35 capituli nostri ct conventus sanctorum Machabeorum, qui situs est in loco
passionis sanctarum undeeim milium virginum, et N(icolai) prioris ipsius,
decani sancte Marie ad gradus, prepositi Monasteriensis in Eflia nostri con-
canonici et aliorum concanonicorum nostrorum petivit sigiltari. Datum et
actum anno domini ftcfcf. quarto, feria sexta ante festum bcati Thome
40 apostoli.
Digitized by Google
204
280.
König Wilhelm verkündet die vor ihm in Gcgemoart des Erzbischofs
Gerhard von Mainz und des Bischofs Richard von Worms, vieler
Grafen Edeln und Dienstmannen des Reichs, sowie der Boten alter
von Basel abwärts zum Landfrieden verbundenen Städte ergangenen 5
Rechtssprüehe betreffend Aufhören der Grundruhr und Abschaffung
der falschen Münzen. Harms 1233 Februar 6.
Monumenta Germaniae, Leges 2, 371 — Fontes rerum Bernensium 2,
387 n • 363. — Ennen und Eckerts 2, 333 »' 333 zum 8. Mars. — Boos
Urkundenbuch der Stadt llorins /, 173 n" 23S. — Böhmer-Ficker 10
n° 321S.
281.
König Wilhelm bestätigt den von Fürsten Grafen Edeln und den
Boten der Städte von Basel abseärls in seiner Gegenwart neulich zu
Worms ad deponenda inconsueta ct iniusta thclonia super Renum be- IS
schworncn allgemeinen Frieden. Hagenau 1233 Mars 10.
Monumenta Boica 301, 321. — Monumenta Germanite, Leges 2, 372. —
Ennen und Eckerts 2, 343 nf 336. — Böhmer-Ficker n" 3233.
282.
Burchard von Äsch, Dienstmann des Grafen Rudolf von Thierstein, 20
überträgt dem J ohamuter hause in Hohenrain Güter in Ettiswil und
Gattwil. — 1233 Märs 13.
Unter den Zeugen: Rudolfus provisor hospitalis sancti Iohannis Basiliensis.
Geschichtsfreund 27, 292 n’ 9 nach dem Original.
283.
Ritter Albert von Strassburg d. ä. verkauft an Bertha, Anshelms
Witwe, Hofstätten auf dem Nade/bcrg. Base I 1253 April 24.
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jhs. im Carlu/ar St. Peter H. fot. 30
n° 98 im Staatsarchiv zu Basel (B).
Arnold S. 320 nach B.
Universis presentem litcram inspecturis Rvdolfus advocatus dictus
Diucs, Petrus magister civium dictus Scalarius, consulcs ct universitas civi-
um Basiliensium rei notitiam subnotatu. Noverint universi, quod Albertus
dictus de Argentina senior miles Basiliensis unum territorium et dimidium
Digitized by Google
205
sita in civitate nostra Basilicnsi super monte qui dicitur Nadilbcrg ad ipsum
iure proprietatis spectantia per manus et de consensu tiberorum suorura
Berthe relicte Anshclmi bonc mcmoric civis nostri Basilicnsis pro certa
pecunie summa vendidit et sibi coram nobis in iudicio contulit liberaliter
6 iustitia exigente, adhibitis Omnibus iuris observationibus huiusmodi con-
tractibus adhibendis. Ut autem super premissis in posterum nulla dubitatio
vel ctiam contentio oriatur, nos rogatu predicti militis et relicte sigillo
nostro presentem literam duximus consignandam. Testes: Hcinricus Pfaffo,
Crafto, Iohanncs tilius suus, Rvdolfus ad Renum, Burchfardus] Vicedominus,
10 Heinricus Vorgassen milites, Petrus de Rinach, Cvnradus Botscho, Vlricus
de I.vzela, Bvrch[ardus] de Gvndolzdorf, Hcinricus preco; Wcmherus Chöler,
Waltherus ad Stellam, Hvgo, Cvno, Botscho, Anizo,“) Heinricus Volker,
Heinricus Sutuus et alii quamplures. Actum Basilec, anno domini Mcctv,
VlTl kal. maii.
15 284.
Papst Alexander IV. gewährt denjenigen, welche das Predigerkloster
zu Basel an bestimmten Festtagen besuchen, Ablass.
Neapel 125$ Mai 12.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n‘ 47 (A).
20 Die Butte hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerk auf dem Bug links: B. fu.
5 Alexander | episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . priori ct
fratribus Predicatoribus Basiliensibus salutem et apostolicam bcncdictionem.
Cum ad promerenda sempitema gaudia sanctorum suffragia sint nobis plu-
25 rimum oportuna, loca sanctorum omnium pia sunt devotione fidelium venc-
randa, ut dum dei honoramus amicos ipsi nos amabiles deo reddant et illorum
nobis quodammodo vendicantes patrocinium apud ipsum, quod merita nostra
non obtinent, eorum mereamur intercessionibus obtinere. Cupientes igitur,
ut ccclesia vestra in fcstivitatibus bcatorum Dominici confessoris et Petri
80 martiris, que in ipsa ecclesia sunt precipue ac sollempnes, congruis honoribus
frequentetur, omnibus vere penitentibus et confessis, qui ecclesiam ipsam in
eisdem fcstivitatibus ct usque ad octo dies sequentes devote ac venerabiliter
visitarint, de omnipotentis dei misericordia ct bcatorum Petri et Pauli aposto-
lorum cius auctoritate confisi quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia
55 miscricorditer relaxamus. Dat. Neapoli, IIII idus maii, pontificatus nostri
anno primo.
*283. a) Anizo cdtr Amzo?
Digitized by Google
206
285.
Schultheiss Rat und Gemeinde von Murten , durch ihre Feinde bedrängt,
wählen zu ihrem Beschirmer und Herrn den Grafen Peter von
Savoyen und dessen Erben in perpetuum, donec circa Renum in Alsacia
et apud Basilcam rex vel imperator vcncrit et in partibus illis fiat potens 5
tenendo Basileam. Murten 1235 Mai —
Wurstemberger 4, ipS id 402 nach einer Abschrift im Hofarchiv zu
Turin (B). — Archiv für Kunde österreichischer Geschichtsquellen 6, 104
td jt nach B = Trouillat 2, 72 n“ 52. — geerleder 1, 437 n“ 33p nach
B. — Fontes rerutn Bernensium 2, 397 n° 374. — Böhmer S. 331 Reichs • 10
Sachen »* 32.
Fine gleichartige Bestimmung kehrt wieder in folgenden Urkunden:
a. Schultheiss Rat und Gemeinde von Bern wählen zu ihrem
Herrn und Beschirmer an Stelle des Reichs den Grafen Philipp
von Savoyen und Burgund , donec Romanorum rex vel imperator 15
venerit citra Renum in Alsaciam et effectus fucrit potens in illis partibus
tenendo Basilcam. Bern 126S September p.
Wurstemberger 4, 446 id 76p nach einer Abschrift im Hofarchiv zu
Turin ( B) = Fontes rerum Bernensium 2, 70p td 630. — Zurlauben
tableaux / (preuves) p. XL1X n" 3p. — Lüuig / 3, 4. Abteilung, 12. Ab- 20
satz, S. p. — Zeerledcr 2, 6 «' 3/3.
b. Schultheissen Räte und Gemeinden von Freiburg und Bern er-
neuern ihren Bund und vcrpßichten sich dabei : neutra civitas
dominum vel defensorem sine alterius consilio cligere vel rccipere debet;
sed Bemenscs preobtinuerunt imperium ita, si Romanus rex vel imperator 25
venerit potens circa Renum et in Basilea.
Neuenegg 127t April 16.
Walther, Beilagen S. 33 u° 3 nach dem Original im Staatsarchiv zu
Bern (A). — Zurlauben tableaux 1 (preuves) p. XVII W 23 nach A. —
Recueil diplomatique du canton de Fribourg 1, 103 n° 2p. — Zeerleder SO
2, 33 td 33S nach A. — Fontes rerum Bernensium 2, 773 td 7/7 nach A.
c. Vogt Rat und Bürger von Murten versprechen dem Grafen
Philipp von Savoyen und Burgund beholfen und gehorsam zu sein,
quousque rex aut imperator ercatus fuerit, qui terram et dominium supra
Renum teneat et possideat et specialiter Basileam. 35
— 1272 August 23.
Wurstemberger 4. 463 «" S 10 nach dem Original im Hofarchiv zu
Turin (A) = Fontes rerum Bernensium 3, 21 td 23. — Zeerleder 2, Sp
td 3S1 nach A. — Archiv für Kunde österreichischer Geschichtsquellen 6,
106 id 34 nach A = Trouillat 2, 22S td 173. 40
Digitized by Google
207
d. Graf Amadeus V. von Savoyen nimmt die Stadt Bern in
seinen Schutz, doncc circa Rcnum Romanorum rex vcl imperator venerit
in Alsaciam et effectus fuerit potens in illis partibus tenendo Basileam.
Petertingen 1291 August 9.
5 Wurstemberger 4, 499 n' SS 9 nach dem Original im Staatsarchiv zu
Bern (A). — Zeerleder 2, 372 n" 833 nach A. — Fontes rerum Ber-
nensium 3, 3 14 n“ 524 nach A. — Zurlauben tableaux 1 (freuves)
f. L «* 60 nach A.
Hiezu der fast gleichlautende und am gleichen Tage und Orte von
10 Schultheiss Rat und Gemeinde der Stadt Bern ausgestellte Gegenbrief.
In demselben heisst es nach dem Datum zum drittenmal: Volumus
tarnen, quod ad premissa non tenearaur, si Romanorum rex vel imperator
venerit citra Keitum in Alsaciam et effectus fuerit potens in illis par-
tibus tenendo ßasiliam et nobis placuerit de dominio et protectione
10 comitis predicti sine dolo quolibet exire ab eodem comitc licentiam
super predictis per mensem ante accipicndo.
Wurstemberger 4, 49S n" S8S nach einer Abschrift im Staatsarchiv zu
Bern (B) = Fontes rerum Bernensium 3, 513 »* 323. — Zeerleder 2,
3J3 n’ 834 nach B.
20 e. Graf Amadeus V. von Savoyen verspricht der Stadt Bern, welche,
cum scultetus consules et Universitas de Berno nos (den Grafen) acccpta-
verint et receperint in dominum et protectorcm suum loco imperii toto
tempore vite nostre, donec rex vel imperator venerit circa Renum in
Alsaciam et effectus fuerit potens in illis partibus tenendo Basiliam,
95 von dem ncugcwählten König Rudolf / vielfache Bcsc/nverdett zu
erdulden gehabt und deren Höhlstand sehr gelitten hatte, eine
Summe von zweitausend Lausanner Pfunden als Unterstützung zu-
kommen zu lassen. Murten 1291 August 10.
Zeerleder 2, 374 u" 833 nach einer Abschrift im Staatsarchiv zu Bern
»0 (II). — Fontes rerum Bernensium 3, 3/3 n" 323 nach B. — So/othurner
Wochenblatt rSzS, 334 n° 3.
286.
Das Kloster Unterlinden zu Kalmar verkauft dem Kloster Olsberg
Güter zu Iglingcn. Basel 1233 Juni 13.
85 Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n° 27 (A).
Zwei an Schnuren hängende Siegel:
1. f S . l’RIORIS . FRM . l’REDICATOR . I . BASILEA. S. Ab-
bildung n" 59.
2. f S SORORVM . D . SCO . IO . . . D . COLVBARIA.
Digitized by Google
208
Universis Christi fidelibus has litteras inspccturis Agnes priorissa et
conventus sororum monastcrii Columbariensis de ordine fratrura l’redicatorum
noticiam rei geste. Quoniara hominum vita est brevis, memoria labilis, ex-
pedit, ut ca, quorum recordatio perquiritur, ad posteros scripture tcsti-
monio“) transmittantur. Noverint igitur omnes presentium inspectores pre- 5
scntes et postcri, quod nos voluntate unanimi et consensu ac consilio et
voluntate prioris nostri fratris Achillis et fratrum suorum Basilec bona omnia,
que Sophia soror nostra quondam filia fratris Rüdolfi de Kinuclden dicti in
Curia nobis contulit in villa Igclingen, quibus hercditario iure successcrat, sive
in nemoribus seu campis et pratis quocumque nomine censeantur exceptis 10
vincis cum omni iure, quo dictus pater eius ea tenuit, et posscssiones quas
dederat nobis in villa Büch ncc non hortos apud Rinucldense opidum so-
lventes viginti quatuor solidos annuatim religiosis sororibus ßcrchte ab-
batisse et conventui de Olsperch Cistercicnsis ordinis Basiliensis diocesis
vendidimus pro viginti novem marcis argenti omni iuri , quod in cisdem 15
bonis habuimus, penitus renunciantcs. Testes huius rei sunt : Hugo dir
Baulere, Wilhelmus filius sororis suc, Heinricus de ßlatshein, VValtherus ad
Stellam, Heinricus de Diescinhovin, Chünradus Tauli, Arnoldus Rezagil cives
Basilienses et alii quamplures et frater VValtherus de Olsperk. Et in testi-
monium premissorum et memoriam presens scriptum dicti prioris nostri et 20
nostri sigillorum munimine fccimus roborari. Acta sunt hec Basilec, anno
domini tficcf. quinto, XV kal. iulii, indictione Xlll1"*'
287.
Propst und Kapitel vom grossen St. Bern/iardsberg bestätigen die
von ihrem Chorherrn Albert gemachte Veräusserung eines Hauses 25
vor dem Spalcnthor zu Basel an einige geistliche Schwestern.
— 12 j; Juni 24.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kolmar , Lützel n" j (A).
An einer Schnur hängendes Siegel:
SI GXLS . CAPITVLI . MONTIS . IOVIS. 30
Vgl. oben n“ 269 und Trouillat 2, 175 Note.
Ealco prepositus, capitulum eclesie sancti Bcrnardi montis louis caetc-
rique quorum interest universis Christi fidelibus ad quos presens scriptum
pervenerit noticiam subscriptorum. Alienationcm de domo quondam fratrum
Minorum in Basiiea sita ante portam que vulgariter dicitur Spalcn cum 35
Omnibus suis appcndiciis et eclesia factam quibusdam sororibus nunc ibidem
existentibus per dilectum Albertum sacerdotem dictum de Monte louis
eclesie nostre canonicum et procuratorem in Alemannie partibus, que supra-
dicta omnia idem Albertus] ad promotionem et incrementum domus Montis
286. a) testimonie A. 40
Digitized by Google
209
Iouis libcralitcr cmptionis titulo spcrans se ibidem cultum divinum et nostre
domus commodum ampliarc cotnparaverat et in eisdem possessionem tarn
spiritualem quam corporalem obtinuerat pacilicam et quietam, voluntate bona
consensu communi et deliberatione prehabita pro expensis circa incorpora-
5 tionem domui Montis Iouis de eclesia parrochiali de l’hirreto factis, debitis
quibusdam dicti A[lberti| et gravaminibus removendis gratam habemus in
omnibus et acceptam loco prcdicto cum appcndiciis suis et eclesia nec non
et omni iuri, quod nobis et eclcsie nostre ibidem competebat, absolute re-
nunciantes ipsa libere in perpetuum acquitando, ratas habentes nichilominus
10 et gratas donationem et conlirmationcm super premissis a venerabili domino
B[ertholdo| dei gratia ßasiliensi episcopo factas vel in posterum facicndas. Ne
autem per nos vel successores nostros aliquos aliqua prefatis sororibus vel
eisdem succedentibus in posterum super premissis questio moveatur, pre-
sentem cartam prenominatis sororibus in lirmum robur damus et testimonium
15 sigilli eclcsie nostre muniminc roboratam. Act anno domini ftccL quinto,
Vill kl. iulii, indictione xm*.
288.
Bischof Berthold von Basel bestätigt der Stadt Breisach ihre Freiheiten.
Breisach 1 2 S5 Juni 26.
20 Unter den Sieglern der Rat von Basel.
Regest in den Mitteilungen der badischen historischen Kommission 11,
4 n • 2.
281).
Ritter Albert von Strassburg und seine Brüder stiften eine Jahr zeit
25 für ihre Eltern bei St. Leonhard. — 12$; Juni 27.
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fol. S tt‘ jj im Staats-
archiv su Basel (B).
Trouiltat 2, «* 5; nach B. liier ist su lesen :
S. 74: i£. 1 B“' statt Bu>-
30 S [ut] in anniversario.
10 fratres ecclesie.
Regest bei Arnold S. 97.
290.
Urteil der iudices Basilienses stoischen dem Kloster Olsberg einerseits
85 und dem Ritter Ulrich von Bottenstein und Werner von Ifenthal
andererseits über Güter zu Hingen. Basel 1255 Juni 28.
Boos S. 45 ua 72 nach dem Original itn Staatsarchiv su Liestal . —
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins J, 193.
Urkundenbuch der Stadt Baad. 1. 27
Digitized by Google
210
25)1.
Dompropst Heinrich von Basel schlichtet den Streit zwischen dem
Kitter Jacob von Ratsamhausen und dem Kloster Bellelay über Güter
zu Mmitignez. Hasel 1255 Juli /.
Unter den Zeugen: Conradus sancti Petri ßasiliensis prepositus, magister 5
ßurkardus de Altkilch, ßurchardus notarius prepositi ßasiliensis canonici
sancti Petri ßasiliensis, Hugo Monachus milcs ßasiliensis.
Abschrift des tj. Jh. im Copia/buch des Klosters Hellelay im bischöf-
lichen Archiv zu Pruntrut (B).
TrouiUat /, 624 n“ 436 nach H. — Regest ebendort 5, 6S0 zu 1254 Juli 10
nach dem Original ehemals im Besitze von A. Quiquerez mit der Ab-
weichung [Lesefehler t] in der Zeugenreihe Burchard Stocard statt
ßurchardus notarius.
25(2.
Das Stift St. Leonhard leiht dem Kloster St. Maria Magdalena einen 15
Acker vor dem Spa/enthor zu Erbrecht. — 1255 Juli 24.
Abschrift im Zinsbuch von 1290 St. Leonhard A. fol. 72 im Staatsarchiv
zu Hasel.
Universis presentem litcram inspecturis Albertus prepositus et con-
ventus ecclesic sancti Leonardi ßasilcc noticiam rei geste. Innotescat tenore 20
presentium omnibus presentibus et futuris, quod nos unanimiter quendam
agrum nostrum iuxta lapidcam crucem situm ante portam Spalee, cuius
quatuor iugera esse estimantur, qui quondam fuerat Werenheri de Stiengen,
conventui sororum Pcnitcntum extra muros ßasilcc pro una vircnzella elcctc
speltc nobis in festo nativitatis beatc virginis annis singulis pcrsolvcnda, 25
cum idem ager secundum legem agrorum circumiacentium autumpnali vcl
etiam vemali fuerit seminc seminatus, sed anno requietionis pro dimidia
vircnzella spelte, etiam si tune dictus ager propter cultoris diligentiam vcl
sui bonitatem aliquo seminativo frnctu floreat, hereditario iure concessimus
possidendum, et in ipso festo dabunt nobis duos denarios annuatim. Kt in 00
premissorum memoriam hanc litcram dicto conventui contulimus sigilli nostri
munimine roboratam. Testes huius rei sunt: Kridcricus, Wcrenherus, Petrus.
Nicholaus, Keinherus, Fridericus, Iohannes fratres nostri. Acta sunt hcc anno
domini MCC quinquagesimo quinto, in vigilia sancti Iacobi apostoli.
Digitized by Google
211
m
I. Der Dompropst Heinrich von Basel errichtet a/s Kirchhcrr von
St. Theodor in Kleinbasel eine Kapelle an der Rheinbrücke daselbst
und leiht dem IVerner Siegfrieds, welcher an den Bau dieser Kapelle
6 eine Summe Geldes beigesteuert hat, einen Rebacker zu Erbrecht.
Basel U55 Juli —
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Nicolatu n“ 1 (A). — Abschrift
des iS- Jh. im Copialbuch S. Alban A. p. 11S mit dem irrigen Datum
1250 Juli (ß). — Abschrift des Basilius Amerbach in den chartie Amer-
10 bachianie C. p. 194 in der Universitätsbibliothek zu Basel (/!'). — Ab-
schrift Uürsfisens in seinem Codex diplomaticus fot. 2j IIP), irrig zu
12 SO, ebendort.
Wurstisen epitome p 282 = Trouitlat 1, 584 »" 40 J. — Spreng Bei-
lage B, S. 40, ebendort S. 10 eine deutsche Übersetzung. ■ — Beck S. 422.
15 — Alle diese Drucke geben den Text unvollständig, nur bis duximus
construendam (S. 212, Z. 17), und mit dem irrigen Datum /2jo.
Es hängen vier Siegel an wollenen Schnuren:
1. t S . EBI . . . G . . . STANT . ECCLIE . El’I.
2. Propst Heinrich von S. Alban. S, Abbildung n" j;.
20 J. Convent von S. Alban. S. Abbildung »■’ J2.
4. t S. HENRICI . BASILIEN . ITOITI. & DNl. PP . CAPHEU.
S. Abbildung n“ 20.
II. Derselbe leiht aus dem gleichen Anlässe dem Heinrich Wucherer
ebenfalls einen Rebacker zu Erbrecht. Basel 1255 Juli —
25 Original im Generallandesarchiv zu Karlsruhe, Extradenda an Basel (A).
Neugart Codex diplomaticus 2, 206 «" 932.
Es hängen dieselben vier Siegel an wollenen Schnüren.
Die Urkunden I. und //. sind von derselben Hand geschrieben.
I.
30 Univcrsis Christi tidelibus pre-
sentem literam inspecturis Heinricus
prepositus maioris ecclesie Basiliensis,
cappcllanusdomini pape, rector ecclesie
ulteriorisBasilee Constantiensis dioce-
35 sis rei noticiam subnotate. Noverint
universi presentes et posteri, quod,
cum parrochialis ecclcsia ville ulterioris
Basilcc a parrochianis et populo adco
sit remota, quod pocius alienas eccle-
40 sias frequentant quam ipsam, nossenti-
entes exinde dampnum spiritale videli-
ir.
U niversis Christi fidellbus presentem literam
inspecturis Heinricus prepositus maioris ecclesie
Basiliensis, cappellanus domini pape, rector ec-
clesie ulterioris llasilee Constantiensis diocesis, rci
noticiam subnotate. Noverint tuiiversi presentes
et posteri, quod, cum parrochialis ecclesia ville
ulterioris Basilee, CuiuS sumus rectores, a
parrochianis et populo adeo sit remota, quod
pocius alienas ecclesias frequentant quam ipsam,
nos sentientes exinde dampnum spiritale vide-
licet subditis contra suam matrem eectesiam
delinqnentibus et seculare videlicet in eo, quod
Digitized by Google
212
cet subditis contra suam matrem cccle-
siarn delinquentibus ct sccularc vidc-
licet in eo, quod cidem ccclesie in suis
proventibus scilicct oblationibus de-
pcrit evidenter, habito prudentum con-
silio cappcllam in eadcm parrochia in
loco parrochianis ct populo conpetcnti
iuxta pontem Reni Hasilce, que pre-
dicte parrochiali ecclcsieperpetuodcbet
subessc tanquam tilia stie raatri, acce-
dcnte consensu dioccsani loci videlicet
reverendi patris Kbirliardi episcopi
Constantiensis necnon rcligiosorum
virorum Heinrici prepositi etconventus
sancti Albani Basiliensis antcdicte
ecclesie patronorum duximus con-
struendara. Et quia proprie ad hoc
non suppetunt facultatcs, alia qtiedara
bona ciusdem ccclesie spc maioris
utilitatis de predictorum dioccsani et
patronorum consensu ac aliornm pru-
dentum consilio decrcvimus distra-
henda. Ex quibus taliter distrahendis
dimidium iugerum vinearum situm
inme Iteger solvens quatuor solidos
Wernhero Siffridi, recepta ab eo certa
et numerata summa pecunie in con-
structionem cappelle predictc con versc,
conccssimus pro annuo censu una
libra olei sub iure liereditario per-
petuo possidendum. Ne autem Wcrn-
herus predictus a quoquam nostro
successore vel alio aliquo super pre-
missis in posterum agravetur, presen-
tem literam eidem tradidimus supra-
dicti domini episcopi diocesani et pre-
dictorum prepositi et convcntus patro-
norum ac nostro sigillis roboratam.
Nos Ebirhardus dei gratia Constanti-
ensis episcopus et nos Heinricus pre-
positus et conventus sancti Albani
Basiliensis predictis consensimus dan-
tes sigilla nostra presentibus appen-
denda. Dat. Basilcc, anno domini
Äiccl.v, mense iulio, indictionc XIII*.
eidem ecclesie in suis proventibus scilicct obla-
tionibus deperit evidenter, habito prudentum
consilio cappcllam in eadcm parrochia in loco
parrochianis et populo conpetenti iuxta pontem
Ren» Kasiiee, que predicte parrochiali ecclesie 5
perpetuo debet subessc tanquam filia sue matri,
accedentc consensu dyocesani loci videlicet reve-
rendi patris Eberhard! episcopi Constantiensis
necnon religiosorum vironim Heinrici prepositi
et conventus sancti Albani Basiliensis antedicte 1Ü
ccclesie patronorum duximus construcndam. Et
quia proprie ad hoc non suppetunt facultatcs, alia
quedam bona ciusdem ecclesie spe maioris uli-
lilatis de predictorum dyocesani et patronorum
consensu ac aliorum prudentum consilio decre- 15
vimus distrahemla. Ex quibus taliter distrahendis
vincam sitam in dem Iteger solventem
octo solidos tantum ecclesie supra-
dicte Heinrico dicto Wvchcrcr, recept»
ab eo certa ct numerata smnmr pecunie in con- 20
structionem cappellc predicte convcrse, cunces*
simus pro annuo censu piccarii olei sub iure
hereditario perpetuo possidendam. Xe autem
1 IeinricilS predictus a quoquam nostro suc-
cessore vel alio aliquo super premissis in -5
posterum agravetur, presentem literam eidem
tradidimus supradicti domini episcopi dyocesani
ct predictorum prepositi et conventus patronorum
ac nostro sigillis roboratam, Nos Kherhardus
dei gratia Constantiensis episcopus et nos 30
llcinricus prepositus et conventus sancti Albani
Basiliensis predictis consensimus danies sigilla
nostra presentibus appendenda. Dat. Hasilce,
anno domini &&!.(', mense iulio, indictione xili*.
Digitized by Google
213
294.
Das Stift St. Peter leiht Heinrieh dem Sehmied das Haus zur Blume
zu Erbrecht. — 1255 August 12.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n° 26 (A). — Abschrift
5 aus dem Anfang des 14. Jhs. im Cartu/ar St. Peter II. fot. 54 w tag
ebendort (B).
Arnold S. 320 nach A.
Das Siege! fehlt.
Conradus prepositus totumque capitulum ecclesie sancti Petri in Basilca
10 universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis noticiam subscrip-
torum. Ut facta hominum succedente tempore oblivionis lituram effugiant,
testium et litcrarum tenaei memerie conmendantur. Innotescat igitur pre-
sentibus et futuris, quod Gerdrudis vidua domum suam dictam ze deme
Blumen Basilee in vico Crucis sitam, quam a nobis iure hereditario possi-
15 debat, super altare sancti l’etri publice rcsignavit. Xos vero ad peticionem
ipsius candem domum Hcinrico fabro, Berchte uxori*) sue nee non Chfinrado
et Vtheche liberis suis pro VII solidis annuatim ad excolendos quosdam an-
niversarios, sicut prenotata Gerdrudis petivit et ordinavit, hereditario iure
concessimus in perpetuum possidendam. Ita etiam, quod de prenotatis quatuor
20 personis, quamdiu aliquis vel aliqua prefatam domum manutenuerit, honorarium
a'ccipere non debemus. Ut autem hec hcreditas rata et inconvulsa in posterum
permanent, presentem cirografum ipsis tradidimus sigilli nostri capituli muni-
mine consignatum. Testes etiam huius rei sunt subscripti : Cünradus pre-
positus, Vlricus custos, Iohanncs scolasticus, Arnoldus plebanus de Blazhein,
25 Hcinricus plebanus de Specbach, Iohanncs et Petrus sacerdotes, Rvdolfus
notarius episcopi, Waltherus de I-apidibus canonici sancti Petri, Heinricus
de Gasson, Clitno de Fine milites, Heinricus filius militis dicti Phaffo, Lude-
wicus institor et Heinricus frater suus, Wcmerus Rufus, Hugo Sutto, Hugo
de Puntcrli, Heinricus sutor de Betwilr, Heinricus faber der Zunftmeister
30 cives ßasilienses et quidam alii. Actum anno domini Jidcf.v , pridie idus
augustL
295.
Kuno Gipser, Burger von Basel, verkauft seine Güter zu Delsberg
dem Kloster Bellelay. Base! 1233 November 7.
35 Abschrift des 13. Jh. im Cartular von Bellelay p. 261 im bischöflichen
Archiv zu Pruntrut (B).
Trouillat r, 630 «" 441 nach B.
Auszug mit dem falschen Datum 26. Oktober in Actes de la societi
Jurassiennc d bnulation 22 (1S32) p. j6.
40 294. a) uxori» tu A.
Digitized by Google
214
29(5.
Das Basler Domstift leiht der Anna, Tochter Konrads des Zöllners
zu Rheinfelden , ein bisher von diesem innegehables Haus in Basel zu
Erbrecht. — /2jj Dezember io.
Original im Bezirksarchiv des Obcr-Elsass zu Kalmar, Unterlinden n“ 14. 5
Das (an einer Schnur hängende) Siege! fehlt.
Heinricus prepositus, Heinricus decanus et capitulum ccclcsie Basiliensis
universis presentium inspectoribus noticiam subscriptorum. Quoniam omnium
recordari ct nullius oblivisci divinum potius est quam humanum, necesse est
hominibus acta sua litteris conmendare. Noverint igitur omnes presentes et 10
posteri, quod Chünradus Tlielonearius civis in Rinuelden dimidiam domum
suam Basilee sitam, que Steinchelr dicitur, spectantem ad camerain J) nostram
pro annuo censu quatuor denariorum in festo sancti Martini persolvendorum,
quam a nobis hcreditario iure tenebat, in manus Chünradi camcrarii nostri
resignavit publice sub hac forma, quod eam concederet filie sue Anne. Dictus 16
vero camerarius noster voluntati eius annuetis ipsam dimidiam domum nomine
omnium nostrum eidem Anne et loco eius Chunrado decano ecclesie sancti
Petri Basiliensis, quem pro tutore qui vulgo dicitur salman accepit, pro censu
memorato concessit hereditario iure pacifice possidendam adhibita omni
cautcla iuris et consuetudinis, que in huiusmodi contractu fieri consueverunt. 20
Et ne super hiis aliqua lis vel dubitatio postmodum possit oriri, hanc lit-
tcram sigillo capituli nostri fecimus roborari. Testes huius rci sunt: Heinricus
decanus, Chünradus camerarius supradicti, Heinricus custos, Thietricus dictus
an dem Orte canonici Basilienses, Chünradus decanus ecclesie sancti Petri,
magistcr Burchardus, Rüdolfus scriba canonici sancti Petri, Burchardus dictus 25
Chulla sacerdos, Diethelmus miles dictus Goli, Hugo Chomli, Hugo de Vurstin-
berk et alii quamplures. Acta sunt hec anno domini ftccL quinto, feria sexta
proxima post festum sancti Nicolai.
25)7.
Ritter Heinrich der Küchenmeister und seine Schwester leihen dem 30
Schullheissen Sigfried und dreien Bürgern von Kleinbasel Zieher daselbst,
welche dem Kloster St. Alban eigen sind, zu Erbrecht.
Basel /2jj Dezember 22.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. >r }j (A) und St. Urk.
n‘ j6 (A'f 35
An A sind van drei (an Schnüren hängenden) Siegeln noch zwei vor-
handen.
1. t S . HENRICI . PRIOR1S . SCI . ALBANI . BASILIENS.
S, Abbildung n“ jj.
2. Convent von St. Alban. S. Abbildung n4 32. 40
296- a) Steinchelr bis cameram vmt gltichtr Hanf auf Rasur.
Digitized by Google
215
A‘ ist Überhäuft nur mit dem Siegel des Bischofs versehen. S. Ab-
bildung >f tt.
A und A' sind von demselben Schreiber angefertigt.
Henricus prepositus totusque conventus monasterii sancti Albani apud
6 Basileam omnibus presentem paginam inspecturis noticiam rei geste. Novc-
rint universi, quod Henricus Magister coquine venerabilis dontini . . Basi-
liensis episcopi miles et Gerdrudis soror eiusdem omnes agros sive hortos
sitos in banno ulterioris Basitee extra fossata ville, quos iure a nobis here-
ditario possidebant, Sivrido sculteto, Wernero dicto Hyrzeli, Rodolfo dicto
10 Knebli et Conrado dicto Kerli de ultcriori Basitea eorumque succcssoribus
nostro acccdcntc consensu pro annuo censu octo verdencellarum et dimidie
siliginis per manum et consensum liberonim ac heredum suorum hereditario
iure concesserunt quiete ac pacifice possidendos, tali conditione mediante.
quod, si aliquem ipsorum cedere vel decedere contigerit, successor ipsius
15 nomine honorarii dimidiam verdencellam siliginis ipsis solvat contradictione
qualibet non obstante, hoc etiam adiecto, quod in pratis dicti militis et
sororis sue prescriptis . . sculteto, Wernero, Rodolfo et Conrado nichil iuris
occasione concessionis competit antcdicte. Ke autem super premissis in
posterum dubietatis scrupulus valeat suboriri, presens cedula sigillis venera-
20 bilis“) domini Berctoldi dei gratia Basiliensis episcopi suprascripti et nostris
est ad petitionem partium communita. Act.b) Basilec, anno domini MCCl.v,
in crastino beati Thome apostoli. Testes : Henricus de Dale, lacobus Mars-
calcus milites, Conradus dictus in Turri, Henricus dictus Sniz, Burchardus
Kerli, Wemerus serviens Marscalci, lohannes de Sechingen, VVernerus ser-
25 viens Sivridi sculteti memorati, Henricus dictus Knebli ct quamplures alii
fidedigni.
2U8.
Heinrich Wächter von Rheinfe/den und seine Frau Richenza geben
ihre Güter in Enniken an das Stift St. Leotdtard auf und erhalten
30 sie von ihm auf Lebenszeit geliehen. Basel 1235 Dezember jt.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n° t$ ( A).
Abschrift aus dem linde des / ;. Jh. im Zinsbuch St. Leonhard A
fol. 7p (B). — Abschrift von 1295 im Cartu/ar St. Leonhard H. fol. 10
nf 47 (Bl). — Regesten des 16. jths. im weissen Buch von 1500 St. Leon-
35 hard D. fol. tSf und in der Registratur St. Leonhard B. fol. 8'-'
ebendort.
Trouittat 2, 74 n" $4 (nach Bl). — Regest bei Boos S. 47 n“ 74.
297. a) venerabilis auf Rasur in A. b) Actum Al.
Digitized by Google
216
Bei Trouillat ist zu lesen:
S. 74 X. 24 Rinueldin statt Kinuclden.
75 X. 1 Wechtire statt VVcchtcr.
X. tj nullus statt ullus.
X. 16 ergänze zweimal Heinricus. 5
X. 17 Heinricus de Hegindorf.
X. iS Fridericus canonicus (?) statt cantor, Heinricus.
X. 19 Nicolaus cellelarius.
Es hängen an Schnüren zwei Siegel:
1. t S . HK1NRICI . ARC BASILIHN. 1(
2. Stadt RheinfeUten. S. Abbildung n ' 146.
21«».
Zinse zu Uff heim an das Deutsch-Ordenhaus zu Basel.
Item ein papieren briedin, ist ziemlich blöde und mit eines leutpricstcrs zu
Bern insiegcl gesiegelt, berichtet worab uns das kloster an der Steinen zu 15
Basel jährlich zu Ufheimb ein viertzel dinkel und ein viertel haber ritter-
mäs zu zins gibt. — I255 — —
Regest im Archivrepertorium des Deutsch-Ordeushauses Base! von 1670
im kgl. Staatsfilialarchiv zu Ludwigsburg.
300. 20
Johannes, Chorherr von St. Peter zu Basel, verzichtet auf alle An-
sprüche an das von seinem Bruder Berniter von Ep fingen, Chorherrn
der Kirche Zo fingen, dem Kloster St. Urban vermachte Erbe.
— 1*55
Boos S. 47 n° 76 nach dem Original im Staatsarchiv zu Luzern. — 25
Vgl ebendort S. 4S n‘ 77 die Urkunde Bernhers.
301.
Bischof Berthold von Basel bestätigt den Domhapliinen das Recht,
gegenüber der ganzen Bevölkerung der Stadt, mit Ausnahme der Ge-
meinden St. Leonhard, St. Peter und St. Martin, geistliche Amts- 30
handlungcn auszuüben, und widerruft die dem Kloster St. Alban er-
teilte Bewilligung des Baues einer Kirche innerhalb der Stadtmauern.
Basel 1256 Januar iS.
Abschriften des ij. Jhs. im Codex Pfister St. Alban R. fol. S5 n " 7S (B)
und im Brief buch St. Alban A. p. 127 (B‘) im Staatsarchiv zu Basel 35
Trouillat 2, 7$ n‘ 55 (nach B). Hier ist zu lesen:
S. 76 X. 13 Hcnrici prepositi.
X. 19 quandoque statt quodeunque.
Digitized by Google
217
302.
Weistum über die Rechte des Vitztums, des Brotmeisters und der
Bäcker zu Basel. Base l I2$6 Januar j o.
Abschrift in Vidimus des Bischofs Gerhard von Basel von rj2j
5 Oktober i~ im Staatsarchiv zu Basel, hintere Kanzlei CZ . G 2 (B). —
Abschrift des l'idimus von Basilius Amerbach in den chartae Amer-
bachianae B. p. i (C) und Auszug ebendort E. fol. J oo in der Universi-
tätsbibliothek zu Basel. — Deutsche Übersetzungen des Vidimus aus dem
14. Jh. im Staatsarchiv zu Basel, geh. Keg. KR. A. und im grossen
10 tveissen Buch fol. 7p.
Ochs /. ,’po = Trouillat t, »•’ 44$. — Rechtsquellen t, j «" 2 nach
B. — Auszug bei Gengier 1 , / jr. — Regest in der Zeitschrift für die
Geschichte des Ober-Rheins 4, 2 }2.
Bcrchtoldus dei gracia Basilicnsis episcopus Omnibus presentem pagi-
15 nam inspecturis imperpetuum. Quia tarn iura quam consuetudines approbate
per lapsum teniporis humane noticie subtraliuntur, dignum duximus iura,
que viccdominus, magister paniticum ipsique panifices nostre civitatis ad-
invicem habent et semper hactenus habuerunt, literali memorie conmen-
dare. Sunt autem hec : quiequid intcr paniliccs molendinarios et eorum
20 servientes ortum fuerit questionis preter violencias et maleficia, que penam
sanguinis irrogant, ipsorum magistri debet iudicio difliniri. Quod per illum
terminari non poterit, ab ipso ad vicedominum et ad nos a viccdomino
referctur. Idem magistcr tcr in ebdomada vidcat et considcrct forum panis
et, si quid ei videbitur emendandum, in domum suam deferri faciat unum
25 panem adiunctisquc sibi tribus honestis pistoribus per eorum discutiat iura-
mentum, si ad emendam panifex, qui pancin huiusmodi foro exposuit,
teneatur. Quem si reum iudicarint, ipsc duos solidos vicedomino, unum
memorato magistro, duos conmunitati paniticum nomine det einende. Quod
si facere rccusarit, magister in foro scindat per medium suos panes. Ceterum
30 si panifex idem iterum panes alios de pistura eadem foro presumat cx-
ponere, tres libras persolvat vicedomino pro emenda. Prelibatus magister a
festo Margarethe usque ad nativitatem beate virginis de foro panis non
discutiat, sed medio tempore sibi substituat tres lionestos, qui de foro pre-
cipiant panes emendabilcs deportari. Preter formam prescriptam nullus aliquem
35 paniticem vexet temere vel molestet. Sepcdictus magister in festo bcati Andree
persolvat vicedomino duos porcos viginti quatuor solidorum valorem attingen-
tes vel viginti quatuor solidos annuatim. Quilibet paniticum, qui foro panes
exponit, tredeeim denarios feria secunda post festum Andree, totidem denarios
feria secunda post festum palmarum, feria secunda post inventionem sancte
40 crucis totidem, feria secunda post Margarethe totidem persolvant, quortim duo-
decim denarii vicedomino , solus vero denarius cedet magistro superius no-
minato. Cum autem eosdem darc denarios premonentur, viccdominus ipsis
duo quartalia vini et magister unum assignet, idemque tiat terminis preno-
tatis quando denarii persolvuntur. Quilibet vero panifex extra portas Basi-
Urkundenbuch der Stadt Basel. 1« 28
Digitized by Google
218
licnsis civitatis, videlicet apud sanctum Albanum, in ulteriori Basilea sive
ante portam Crucis vel portas alias rcsidens magistro det scx denarios ct
obulum terminis suprascriptis. Item magister iamdictus vicedomino pro car-
nibus agninis in vigilia pasche duodccim solidos singulis annis solvat. Panifex
infra civitatem fumum facicns in area, in qua nullus antca fumus erat, vice- 5
domino quinque solidos ante ignis impositionem pcrsolvat, alioquin tres
eidem libras conferat pro emenda; extra civitatem constitutus magistro duos
solidos scx denarios in simili casu tradat. Si quis de servientibus pistorum
forum sibi postulat indulgeri, magister predictus panificibus adunatis de
fidelitate suisque meritis tcr requirat et, si bone fame non fuerit, reprobetur. 10
Si vero laudabile sibi perhibetur testimonium, datis ad lumen beate Vir-
ginia*) viginti solidis, conmunitati panificum decem solidis pro expensis,
quas facere solent cum pro huiusmodi ncgocio congrcgantur, item vice-
domino quinque solidis, ipsi magistro duobus solidis, pcdcllo pistorum uno
solido admittatur. Nullus panifex panem pro precio duorum denariorum vel lä
trium obulorum foro exponat sine nostra ct viccdomini licencia speciali,
alioquin nobis et vicedomino tres libras tenebitur emendare. De una pistura
Spelte que duas exigit vicrdcnccllas duo solidi, panificibus unus pro lucro,
alter pro sumptibus quos in pistando faciunt supercrescant Verum si debitum
incrementum excedere credantur, schultctus noster de iussu et mandato 2U
nostro quatuor honcstos super hoc iuratos sibi adiungat et in granario quo
voluerit octo schophimina Spelte de octo loculis granarii sumi precipiat ct
conmittens tidei iuratorum sine diminucione vel augmento moli faciat et
pistari. Quo facto si quos compertum fuerit excessisse, tales nobis tres
libras emendent; idemque fiat de siligine sumptis de quatuor loculis alieuius 25
granarii quatuor schopiminis. ln cuius etiam siliginis pistura duo solidi ac-
crescant pro sumptibus et labore. Ad hec nullus panificum domuni vel ser-
vientem altcrius pistoris conducat ipsuiu maioris exhibitione prccii pregra-
vando. Quod qui facere attemptarit, vicedomino duos solidos, magistro
unum solidum, universitati panificum duos solidos emendet ct sic cius pre- .'10
sumpcio puniatur. l’reterea quicunquc ex ipsis panificibus convictus fuerit,
quod fabas, herbam que dicitur hopho, vel aliud prohibitum pisturis panum
inmisceat, nobis tres libras emendet ct repulsus a consorcio pistorum ad id
post tantos excessus nullatcnus resumatur. Nos igitur in suo iure fovere
quoslibet cupientes predicta iura, que ex antiquis sunt temporibus instituta, 85
nee non consuetudines hactcnus obtentas approbamus et ca presentis scripti
nostro et capituli nostri sigillis roborati patrocinio conmunimus sub intcr-
minacione districti iudicii inhibentes, ne contra eadem iura vel consuetudines
quis venire vel ausu temerario infringere presumat. Quod si quis fecerit,
indignacionem omnipotentis dei, gloriose virginis Marie matris suc nostramque 40
se noverit incursurum. Datum Basilec, anno domini Mtxi.vi, tercio kalendas
februarii.
802. a) virgini //.
Digitized by Google
2111
303.
Iicatrix, des Richard Schaffner von Prunlrut Witwe, und ihr Sohn
Johann gehen an das Stift Münster im Granfeld den Hof Damphreux
auf und erhalten das Meiertum desselben auf Lebenszeit.
5 Basel 12 ff Februar /j.
Unter den Zeugen: magister Burcliardus canonicus sancti Petri Basiliensis.
Trouiltat i, 637 n“ 446 nach dem Original im bischöflichen Archiv
zu Prunlrut.
304.
10 Papst Alexander JV. ermächtigt die Prediger mul die Minderbrüder
zu Basel, die wegen ihrer Parteinahme für Friedrich II. gebannten
Personen der Stadt und Diöcese Basel zu absolvieren.
Lateran 1236 Februar 16.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger «•’ 38.
15 Die Butte hängt an Hanf schnüren.
Kanzleivermerk auf dem Bug rechts Abbam. s., rückwärts Predicatorum.
Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis . , priori Pre-
dicatorum et . . guardiano fratrum Minorum ordinum Basilienjsium salutem
et apostolicam benedictionem. Ut grata deo animarum salus provenirc valcat,
20 nos dccct adhiberc Studium, quod ad hoc fore dinoscitur oportunum. Cum
itaque nonnulli de civitate et diocesi Basiliensi , qui pro favore consilio et
auxilio impensis quondam Fr[idericoJ imperatori Komanorum et tiliis suis
vinculo tenentur interdicti et excommunicationis astricti, cupiant sicut ac-
ccpimus redirc ad ecclesie unitatem, nos de vestra circumspectione contisi
25 presentium vobis auctoritate committimus, ut interdictis et excommunicatis
huiusmodi, cum ab eis fueritis humiliter requisiti, dummodo super premissis
de stando mandatis ecclesie ac de non committendo similia in posterum
prestent cautioncm iuratoriam et aliam congrucntem, vice nostra super liiis
absolutionis bcncticium imposita sibi penitentia salutari, prout secundum
30 dcum eorum saluti expedire videritis, impendatis. Quod si non ambo hiis
exequendis potueritis intcrcsse, alter vestrum ea nichilominus exequatur. Dat.
Laterani, XlUl kl. martii, pontilicatus nostri anno secundo.
30.1
Sehultheiss und Rat zu Basel entscheiden den Streit stoischen den
35 Brüdern Konrad und Johann von Blatzheim und Ulrich von Hatstat
wegen Ehrschatzes von einem Hause zu Basel.
— 12 ff Februar 21.
Digitized by Google
220
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal u" to (A). — Deutsche
Übersetzung des 15. Jhs. im Copia/buch Klingenthal O. fol. 12 ebendort.
Arnold S. 321 nach A.
Eingehängt zwei Siege/:
1. Stadtsiegel. S. Abbildung n " / Jp. 5
2. Peter und Otto Schaler. S. Abbildung n" 105.
Universis hanc littcram inspccturis Otto scultetus Basiliensis dictus
Scalaritis, consules ct civcs Rasilicnses noticiam subscriptorum. Quoniam
omnium recordari ct nullius oblivisci divinum est potius quam humanum,
necesse est hominibus acta sua litteris conmendare. Novcrint igitur omncs 10
prescntium inspcctorcs, quod, cum discordia quedam intcr Chunradum et
Iohannem fratres dictos de Blatsliein ex partc una et Vlricum de Hadstat
concives nostros ex altera vcrteretur, quia fratres ipsi constanter asseruerunt
Vlricum eundem deberc ipsis dare honorarium, quod vulgo dicitur crschaz,
de area sua in vico Spalee intcr domum Heinrici de Bukingen et domum 15
que dicitur Schurlunhus sita, quam ab ipsis pro censu annuo quinquaginta
solidorum Basiliensis monete hereditario iure tenet, Vlricus vero mcmoratus
se vel uxorcm suam Hcdiwigim aut corum liberos Ottoncm, Vlricum et
Agnesam quamdiu vivunt aliquod deberc honorarium dare prescriptis fratri-
bus aut corum hcrcdibus contradixit et in manifesto iudicio coram nobis et 20
scabinis nostris, secundum quod est consuetudinis nostre, per sufliciens testi-
monium id probavit. Huius rei testcs sunt: Hcinricus milcs dictus 1’haiTp,
Wezilo ccllcrarius, Chiinradus Howinstein, . de Swcrzstat, lohannes preco,
scabini, Burchardus de Gundolstorf advocatus dicti Vlrici, Hcinricus Ccizzo
vicem domini cpiscopi gcrens super temeritatibus, lohannes Stelli, Küdolfus 25
Albansman, Waltherus sartor, Albertus de Hadstat, lohannes de Huningen,
Anshelmus ad l’inum, Wcmhcrus Cholere, Heinricus filius Arnoldi, lohannes
chöfman, lohannes de Diabolo, lohannes dir Wachtmeister, Rüdinus filius
Rfidolfi Nicolai, Waltherus in deme Wiele ct multi alii. In huius rei testi-
monium presens scriptum sigillo civitatis Basiliensis fecimus roborari. Acta 30
sunt hec anno domini Mocf. sexto, feria sccunda proxima ante festum sancti
Mathie apostoli.
301».
Die Abtei Zürich leiht dem Kloster Fraucnthal den Zehnten in der
Chamau. y.iirich 1256 April 23. 35
Unter den Zeugen: Berchtoldus filius lohannis de Rasilea.
Neugart Codex diplomaticus 2, 210 n* 95s — von lij'ss W tpj.
Digitized by Google
221
307.
Graf Ulrich von Pfirt tauscht Güter zu Kostlach gegen Güter des Ritters
Hugo von Zässingen zu Blumenberg, Herbsdorf, Faverois und Kuef.
— 1256 Juni 4.
5 Original im Staatsarchiv zu Hasel, St. Clara n ' 1.
Ah einer Schnur hängendes Siegel des Grafen Ulrich von Pfirt. S.
Abbildung n ' Sy.
Vlricus comes Phirretarum omnibus presencium inspectoribus noticiam
subscriptorum. Noverint universi, quod nos per manum et consensum Friderici,
10 Ludewici ct Thiebaldi liberorum nostrorum omnia bona seu possessiones
nostras, quas habuimus in agris pratis nemoribus ductibus aquarum districtu
et rebus aliis in banno Cli esslach, horainibus dumtaxat exceptis, titulo per-
mutationis pleno iure dedimus Hugoni militi de Zezingen pro omnibus bonis
et possessionibus, quas idem habuit apud BKimenberc, apud Herbistorf, apud
15 Faucrciz et apud Cvue, hominibus similiter exceptis. Sed quia nostra bona
suis prepollcbant, ipse, ut cqua foret permutatio, decem et novem marcas
argenti nobis dedit, quas rccepisse presentibus confitemur. In testimonium
premissorum sigillum nostrum huic ccdule dedimus appendendum. Act. anno
domini fioci-vt, in die sancto pentecostes. Testes: Hartmannus et Ludewicus
20 de Vroburc comites, Henricus de Eöwenberc nobilis, Conradus de Rptingen,
Amoldus de Biedertan, Hezilo de Zezingen, Hugo Schachtercl, Henricus de
Septon, Wemerus Wörant milites et quamplures alii fidedigni.
308.
Bischof Eberhard von Konstanz beauftragt den Dompropst Heinrich
25 von Basel, die Ansprüche zweier Bewerber um die Pfarre Markt zu
prüfen. Konstanz 1256 Juli p.
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Car/tilar St. Peter H. fol. 22v
n“ 24 im Staatsarchiv zu Hasel.
Die Einreihung zum Jahre /2jtf erfolgt mit Rücksicht auf die nächst-
30 folgende Urkunde n’ JOf>.
KJberhardusJ dei gratia Constantiensis episcopus dilecto in Christo . .
preposito Basiliensis ecclesie salutem in domino. Veniens ad nos dilectus
noster magister Hfeinricus] scolasticus ecclesie predicte Basiliensis nobis cum
instantia supplicavit, ut ipsum investire curaremus de ecclesia Matra, ad quam
85 presentatum asseruit a dilcctis in Christo . . preposito ct capitulo sancti l’ctri
in Basilea veris eiusdem ecclesie presentatoribus et patronis, sicut non solum
per literas patentes dictorum prepositi et capituli verum etiam per ipsum
prepositum in continenti sc obtulit probaturum. Ex adverso vero Wernherus
scolaris natus H[einrici] Rebmanni civis Basiliensis petebat se de eadem
Digitized by Google
222
ecclesia, ad quam fuit a llcinrico dicto Walch vero patrono ipsius ecclesic
ut diccbat prcsentatus, a nobis canonicc investiri. Scd de presentatione sua
nee per testes nec per literas ad presens poterat nos docere. Unde nos
utrique parti iustitiam ticri cupicntes discretioni vestre de consensu partium
conmittimus earumdem strictius iniungendo , quatenus , si vocatis partibus 5
vobis constiterit, quod Burchardus magister de Kilchcin, a quo dicti . . pre-
positus et capitulum posscssiones iltas, quibus ius patronatus ecclesie supra-
dicte dicitur annexum, se conparasse proponunt, ad ipsam ecclesiam Albertum
clericum nuperrime defunctum dyocesano loci presentaverit ac ad ipsius pre-
sentationem eandem ecclesiam sic obtentam ab eodem clerico, predictum 10
scolasticum auctoritate nostra investiatis de ecclesia memorata facicntes eun-
dem a decano et confratribus recipi in confratrcm ac subditos sibi tamquam
vero plcbano in omnibus obedire, mittendo per vos vcl per alium cum in
possessionem corporalem ecclesie sepefate questione proprietatis euilibet re-
servata. Alioquin vocatis qui fuerint evocandi causam ipsam sufficienter 15
instructam ad nostram presentiam remittatis contradictores et rebelles per
ccnsuram ecclesiasticam conpcscendo. Datum Constantie , vu idus iulii,
inditione Xllll.
309.
Heinrich , Dompropsl von Basel und Domcustos von Konstanz, berichtet 20
dem Bischof Eberhard von Konstanz, dass er den Heinrich, Dom-
scholastcr von Basel, mit der Kirche zu Markt investiert habe.
Klein-Hasel 1236 Juli tj.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n“ 27 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. 7h. int Cartu/ar St. Peter II. fat. 41 n" 72 25
(B) ebendort.
Das Siegel fehlt.
Revercndo in Christo patri ac domino . Kbcrhardo dei gratia Con-
stantiensi episcopo Heinricus prepositus Basiliensis dicte Constanticnsis ecclesie
custos paratum obsequium cum reverentia et honore. Noverit vestra in 30
Christo patemitas, quod ego vocatis auctoritate vestra Conrado preposito
totoque capitulo sancti l’etri Basiliensis et Heinrico scolastico Basiliensi pre-
sentato ab eisdem ad ecclesiam Matre vestre dyocesis et Heinrico dicto
Walch de Mercht et Wernhero dicto Kcbinan scolarc Basiliensi presentato
ab eodem Heinrico ad ecclesiam memoratam per testes fide dignos receptos 35
in forma iuris et instrumenta ex parte dictorum prepositi *) et capituli sancti
Petri sufficienter probatum inveni Albertum sacerdotem rectorcm ecclesie de
Matre nuper defunctum a Burchardo quondam ministro de Chilchein pre-
sentatum revercndo domino Conr[ado] quondam Constantiensi episcopo et
ad eius presentationem eandem obtinuisse ecclesiam, predictosque prepo- 40
309- a) preposiu A.
Digitized by Google
223
situm et capitulum esse in quasi possessione iuris presentandi ad ecclesiam
prelibatam, quia prefati ministri heredes videlicct Gotfridus plcbanus de
Chilchein et Iohanncs dictus Beiz ius patronatus ecclesie Matre cum posses-
sionibus, quibus annexum est ipsum ius patronatus, pleno iure transtulcrunt
5 in prepositum et capitulum sepefatum, ut clare et plene probatem est coram
nobis iuris ordine observato. Quare de consilio prudentum cgo auctoritate
vestra Heinricum scolasticum Basiliensem investivi ad ecclesiam Matre faciens
eum a viro discreto Heinrico de Madbach decano et confratribus in Wisental
recipi in confratrem et per eundcm decanum et viros honorabiles Krkenfridtim
1° cantorem Basiliensem Seconensem canonicum et Heinricum Camerarii ple-
banmn in Chandre mitti in possessionem ipsius ecclesie corporalem, contra-
dictores et rcbellcs cxcommunicationis vinculis innodando, questionc tarnen
proprietatis cuilibet reservata. ln cuius rei testimonium presentes litteras
sigillo meo consignavi. Acta sunt hcc presidente me anno domini i’lCCI.vl’,
iii idus iulii, indictione xnil, in cimiterio ulterioris Basilee, adiunctis mihi
assessoribus viris discretis Erkenfrido cantore, Heinrico Camerarii supra-
scriptis, magistro Heinrico canonico Solodorensi et presentibus aliis quam-
pluribus fide dignis.
310.
20 Das Kloster St. Alban leiht dem Kloster St. Blasien ein Grundstück
in Klein-Basel zum Bau eines Hauses. Hasel 1256 7uti /y.
Original bei den Bausurkunden des Bläserhofes im Besitze von Herrn
Alexander Clavel-Merian in Base t (A). — Abschrift des 16. Jh. im Basel-
amts-Copialbueh n" 673 fot. 32 im Generallandesarchiv zu Karlsruhe (B).
25 Auszug in der Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 194.
An Pergamentstreifen hangen vier Siegel:
t. Bischof Berthold. S. Abbildung n“ 11.
2. Stadt Basel. S. Abbildung «" / jy.
3. Prior Heinrich von St. Alban. S. Abbildung «" 53.
30 4- Kloster von St. Alban. S. Abbildung n" 32.
Universis Christi fidelibtis hanc paginam inspecturis Heinricus pre-
positus totusque conventus monasterii sancti Albani Clvniacensis ordinis
extra muros Basilicnsis civitatis orationes in domino cum noticia rei geste.
Ne cum tempore que geruntur in tempore dilabantur, scripturarum solent
35 indiciis perennari. Noverint igitur omnes ct singuli, quod nos aream iuxta
portam que tendit versus Istain inmediate sitam in ulteriori ßasilea mona-
sterio nostro proprietatis titulo adtinentem, sicut cam Heinricus Magister
panis antca tenebat a nobis pro annuo ccnsu videlicet sex denariis in festo
sancti Andree solvendis, qui totum ius suum quod ei conpetebat in eadem
40 arca vel conpetcre videbatur cum uxore ac liberis suis in nostris manibus
resignavit, receptis viginti libris a reverendis in Christo Afrnoldoj abbate
et convcntu monasterii sancti Blasii Nigre silve Constantiensis dyocesis in-
Digitized by Google
224
specta utilitate ct conmoditatc monasterii nostri iam dictis abbati et con-
ventui ac eorum monasterio ad constmcndam inibi domum pro annuo censu
predicto eodem festo solvendo in cmphiteosim unanimi consensu concedimus
secundum iura ct eiusdcm loci consuetudinem perpctuo possidendam, re-
nunciantes omni exceptioni defensioni auxilio iuris cuiuslibct conmunis vel 5
privati, per que possct concessio ipsa modo quolibet retractari. Et ut robur
debituni obtineat, hanc paginam exinde conscriptam sigillorum venerabilis
patris B[crtholdi] Basilicnsis episcopi, civitatis Rasilicnsis ac nostrorum muni-
mine roboramus. Actum Basilce, anno domini mccLvI, xiöl kal. augusti, indic-
tione Xllll, presentibus Hcinrico procuratore, Wiihailmo hospitalario, Burcardo 10
plebano monachis, Walfthero] canonico sancti l'etri, Reinhero plebano in
Rinwilre, Alberto plebano in Ruth clericis, Rud. de Mediolano, Heinrico de
Pomerio laicis et aliis quampluribus. In domino felicitcr amen.
311.
Bischof Berthold von Basel gemährt dem Kloster St. Blasien für das 15
Haus, melches es auf dem vom Kloster St. Alban erkauften Grund-
stück in Khin-Basel bauen toird, völlige Steuerfreiheit.
Basel 1256 Juli 26.
Original bei den Hausurkunden des Bläserhofes im Besitze des Herrn
Alexander Clavel-Merian in Basel (A). — Abschrift des ij. Jh. im 20
Staatsarchiv su Basel, L. 116 B. O. (B).
An Pergamentstreifen hangen drei Siegel:
1. Bischof Berthold. S. Abbildung u° ri.
2. Domstift. S. Abbildung n • iS.
Stadt. S. Abbildung n“ /Jp. 25
Universis Christi fidelibus hanc paginam inspecturis Bfertholdus] dei
gratia Basilicnsis ecclesie episcopus noticiam rei geste. Proclivis ad malum
vita cunctorum ac hominum memoria labilis admonent, que geruntur per-
stringi Serie littcrarum. Noverint igitur omnes et singuli , quod, dum re-
verendi in Christo A[moldus] abbas et conventus monasterii sancti Blasii 30
Nigre silve Constantiensis dyocesis arcam iuxta portam que tendit versus
Istain inmediate sitam in ulteriori Basilea, quam Magister panis Heinricus
in emphyteosim tenebat a monasterio sancti Albani Cluniaccnsis ordinis pro
annuo censu videlicet sex denariis in festo sancti Andrec solvcndis, pro
viginti libris sibi suoque monasterio ad construcndam inibi domum, sceun- 35
dum quod iuris est et loci consuetudo, emptionis titulo conquisissent, nos,
ut libcncius structuram explcant memoratam, dictis abbati conventui ac
eorum monasterio concedimus accedentc consensu capituli nostri, quod nec
ipsi ncc aliquis dictam domum inhabitans per coliectas, que vulgo stura
dicuntur, vigilias vel quascunquc exactiones a nobis qui ius advocaticium 40
ibidem habemus vel eciam a concivibus inponendas ultra summam quinque
solidorum Basilicnsis monete annuatim non possint aliquatenus coartari, nec
Digitized by Google
225
minus ipsis dcfensionem in omnibus eorum bonis quam ex eo, quod civcs
nostri sunt, cum concivibus suis procurabimus exhibere. Ut autem hec ipsis
firmiora permaneant, hanc paginam cxinde conscriptam sigillorum nostri
nostrique capituli ac civium Rasiliensis civitatis munimine roboramus. Dat.
5 Basilee, anno domini tficcf.vi, scptimo kalcndas augusti, indictione XIlll.
312.
Schiedsrichterlicher Spruch zwischen der Abtei Säckingen und dem
Meier üiethelm von Windeck durch den Basler Archidiacon Heinrich ,
den Säckinger Chorherrn Bertho/d von Gansingen und den Ritter
10 Heinrich von Ostrach. Basel 1256 August S.
Actum Basilee in curia [Erkenvridijcantoris.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 7, 304 n° 2 nach dem
Original im Generallandesarchiv su Karlsruhe — Blütner /, 43 n” 14.
— Archiv für schweizerische Geschichte 3. S ; «“ 3 nach einer Abschrift
15 des iS. Jhs.
313.
Schiedsspruch in dem Streite stoischen dem Domstift und dem Kloster
St. Alban über die Grenzen ihrer Sprengel , durch welchen das stoischen
dem rechten Birsigufer, dem La/lolhurm und der Stadtmauer gelegene
20 Gebiet ausschliesslich dem Domstift unterstellt und als Entgelt hiefür
dem Kloster die Kirche in Kembs zugewiesen wird.
Basel 1236 August t6.
Abschrift von Hürstisen » ex instrumentis summt templit in dessen
Ana/ecta p. 64 in der Universitätsbibliothek zu Basel (B). — Abschrift
25 aus dem Anfang des iS. Jh. in desselben Beschreibung des Münsters
fot. 104 in der vaterländischen Bibliothek su Basel (Cf — Abschrift
des iS. Jh. in desselben Codex diplomaticus fot. 413 in der Universitäts-
bibliothek su Basel (C'f
Trouillat 2, 77 n“ 36 nach C'. — Erwähnt in den Beiträgen zur vater-
30 ländischen Geschichte, N. F. 2, 41414.
Henricus prepositus, Henricus dccanus, Hcnricus archidiaconus, I lenri-
cus scholasticus, Henricus Camerarii canonici Basilienses, frater Conradus
quondam gardianus Minorum fratrum in Rasilea omnibus presentes litteras
inspccturis notitiam rei geste. Mota questione inter Basiliense capitulum ex
35 parte una et Henricum prepositum et conventum sancti Albani Basiliensis
ex altera super parochia infra muros civitatis Basiliensis limitata de turre
Lallonis citra Birsicum et supra ad muros civitatis dicti capitulum preposi-
tus et conventus propter bonum pacis et propter eventum litium dubium
voluntarie nostro se arbitrio submiscrunt promittentes bona t'idc se gratum
Urkundenbuch der Stadt Basel. 1. 2SI
Digitized by Google
226
et ratum habituros et corum successores sine dolo et fraude, quicquid intcr
eos super dicta parochia duceremus statuendum de iure et compositione
amicabili. Kt ad maiorem roboris firmitatem ad hoc se pars utraquc sub
poena XI. marcharum argcnti solcnniter obligavit. Nos igitur habito pru-
dcntum consilio anno domini MCCl.vi, xvil kal. septemb., presidentes in choro 5
Basiliensi presentibus partibus et instanter petentibus, ut procederemus in
ncgotio, et recognosccntibus sc eompromisissc in forma suprascripta pro-
nunciavimus et pronunciamus in hunc modum: In nomine patris et filii et
Spiritus sancti amen. Parochiam infra muros civitatis ßasilicnsis, de qua
vertitur questio inter capitulum Basilicnse, Henricum prepositum et con- 10
vcntum sancti Albani Basilicnsis adiudicamus perpetuo ccctesie Basiliensi
super cadcm preposito et convcnttii sancti Albani perpetuum silentium im-
ponentes. Et si que instnimenta scu confirmationes a quibuscunque obtente
super dicta parochia in postcrum ex parte prepositi et conventus apparucrint
quoad presentem articulum, cassa penitus sint et vana. In recompensationem 15
ctiam iuris, si quod habere videntur prefati prepositus et conventus sancti
Albani Basilicnsis, volumus, ut ccclcsiam Kcmbiz Basilicnsis diocesis persona
eiusdem cedente vel decedente monasterium sancti Albani perpetuo cum
fructibus teneat ad mensam eorum communem.
314. so
Bischof Berthold von Basel bestätigt den Schiedsspruch vom 16. August
1356, der den stoischen dem Domstift und dem Kloster St. Alban über
die Grenzen ihrer Sprengel ausgebrochenen Streit entscheidet.
Hasel 1256 August tS.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Domstift t n" 10 (A). 25
Das (hängende) Sieget fehlt.
ßerchtoldus dei gratia Basiliensis episcopus Omnibus Christi tidelibus
in perpetuum. Noverint universi, quod nos ordinationem seu compositionem
factam a viris honorabilibus Heinrico preposito, Heinrico decano, Heinrico
archidiacono, Heinrico scolastico, Heinrico Camcrarii canonicis Basiliensibus 30
et fratre Conrado quondam gardiano fratrum Minorum in Basilca clcctis
ad hoc a capitulo Basiliensi, Ilcnrico preposito et conventu sancti Albani
Basiliensis in causa, que vertebatur intcr ipsos super parrochia infra muros
civitatis Basiliensis, arbitrio interpositione tidei et pena quadraginta mar-
charum argenti*) ab utraque parte vallato, ratam et gratam habentes eam 35
presentis scripti patrocinio conlirmamus. Nulli ergo omnino hominum
liceat, hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario
contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem umni-
potentis dei nec non gloriose virginis matris suc et nostram sc noverit in-
314. a) Zwischen argenti und alt die IfW/e hlnc tnde durch Puethte setilgl. 40
Digitized by Google
227
cursurum ct a corpore ct sanguine domini nostri Iesu Christi fiat penitus
alienus. Contradictores eciam seu perturbatorcs dicte compositionis excon-
municationis vinculis innodamus. Act seu dat Basilce, anno domini MCC
quinquagcsimo sexto, XV kl. septemb., indictione Xllll*.
5 315.
Walther von Klingen schenkt dem ehemals in Häusern gewesenen
Kloster Güter im Werrathal sowie den Kirchensalz zu Wehr und
verkauft ihm den Ewald.
Klingnau 1256 September 2 und 12 jy März 2p.
10 Originale im Staatsarchiv zu Hasel, Klingenthal «" 11 (A) und n‘ //" (A ')
— Gleichzeitige Ausfertigung in Urkundenform , jedoch unhesiegelt (Con-
cept t), ebendort Klingenthal n ' ttc (B). — Abschrift von A in Vidimus
des bischöflichen Officials von Hasel vom KJ. April 1)2 J ebendort Klingen-
that n •' 426 (B'). — Deutsche Übersetzung aus dem Anfang des 14. Jhs.
15 in Urkundenform ebendort Klingenthal n“ t /\ — Deutsche Übersetzung
aus dem />. Jh. im Copia/buch ebendort Klingeuthal S. fol. 18*. —
Abschriften und deutsche Übersetzungen aus dem 16. Jh. ebendort Klingen-
that Papierurkunden > Wehr. — Abschrift von A’ aus dem 16. Jh. in
den chartit Amerbachiance C. p. 20j in der Universitätsbibliothek zu
20 Hase! (IV). — Abschrift von A' durch Wurstisen in seinem Codex diplo-
maticus fol. 22v ebendort (IV).
Schöpflin Alsatia r, 418 W yöj ( nur die Urkunde vom 2. Sept. 1256)
nach IV. — Trouillat 2, y8 w j y nach IV. — IV. Wackernagel kleinere
Schriften 2, «* / nach H‘. — Die Zeugenreihe bei Ochs /, 442. —
25 Auszug bei Xeugart episcopatus Constantiensis 2, 261. — Erwähnt in der
Revue d'A/sace tSy2, S. Jp8.
Regesten: Böhmer S. 46 — Zeitschrift für die Geschichte des Ober- Rheins
1, 4jy und i, }yS. — Lichnowsky 1, XIII So.
Die Urkunde ist in zwei von gleicher Hand herriihrenden Ausfertigungen
30 erhalten. An denselben hangen an Seidenschnüren je drei Siegel:
1. . S . EBIRHARDJ . DEI . GRA . CONSTANT . ECCLIE . EPI.
2. t S . COMIT . RVD . D . HABESB . LATGRAVII . AI.SATIE +.
3. Halter von Klingen. S. Abbildung n“ tjo.
| In nomine sancte et individtie trinitatis amen, g Que gcruntur in tem-
35 pore, ne labantur cum tempore, litterarum solent apicibus ct bonorum testi-
moniis perhennari. Noveril igitur tarn presens etas quam futura posteritas,
quod ego JWalterus*) g nobilis de Klingen1*) inspirationc divina ac religiosorum
virorum consiiio pro remedio anime mee et uxoris mec, filiorum mcorum
atque progenitorum mcorum de posscssionibus mcis iure proprietatis liberc
40 ad me in valle Werra spcctantibus priorisse et conventui sororum quondam
in Hiuserenc)Basiliensis dyocesis ordinis fratrum l’redicatorum quinque mansus
cum iure patronatus ccclesie Werra ct capeile in Castro site ad candem ec-
315. a) Walthern* A1. Valtherus B, b) Klingin D. c) Huscrin A\ llivsirn Ji.
Digitized by Google
228
clcsiam spectantis per manus Sophye uxoris mee et VIrici filii mei et quatuor
filiarum mearum Agnetis, Vercne, Herzelaude, et Kathcrine ac fratris mei
VIrici Walteri,1*) eorum unanimi accedente consilio et consensu, libere contuli
et donavi, nulium omnino michi scu successoribus meis in prefatis posses-
sionibus aut in iure patronatus ecclcsic prcnotatc ius advocatic scu alterius 5
cuiuscumque servicii retinendo. Sunt autcm hec nomina mansuum et red-
ditus predictarum posscssionum : Bolleuirst duodecim solidi, item der Kwalt
an Bolleuirst sexdecim solidi, in Rvdinsgrabin') scx solidi, item inter Rosserucgc
etVischebach quatuordccim solidi, in Bodilhart octo solidi, in superiori Werrun
quindccim *) solidi preter quatuor dcnarios, due schüpoze in Arnach, under“) 10
Leunh) due schüpoze, uffin Leun una scbupoza, in Kilchperc quatuor scliupozc,
tria feoda in Hornberc de quibus triginta tres solidi, in Metteion tria feoda
de quibus viginti quatuor solidi, in Meisunbach novale de quo sex solidi.
Insuper liberam facultatem piscandi in Omnibus aquis meis cum pascuis et
ncmoribus conmunibus eisdem contuli, ut ibidem pcrpetuo habeant quod 15
vulgo dicitur wnne unde weida secundum conmunem consuetudinem valtis
memorate. Si vero in supradictis possessionibus aliqno tempore argenti-
fodinas contigerit inveniri, medietas totius lucri cedet priorisse et conventui
iam prescriptis. Que cciam promiserunt, ut se ad vallcm predictam trans-
ferant et ibidem monastcrio constructo domino pcrpetuo famulentur. Ut '20
autem omnia hec firma et inconvulsa permaneant in futurum, presens scrip-
tum ipsis contuli sigillorum venerabilis scilicet domini episcopi Constanciensis
et domini Rüdolli comitis de Habisburc atque mei muniminc roboratum. ')
Testes qui huic donationi aderant sunt subscripti : dominus Rüdolfus comcs
de Habisburc, Vlricus frater meus de Klingen,1'] Vlfricus] et H[ugo] fratres de 25
Tiufinstein, Vlfricus] et Kbirhardus fratres de Gütinburc, Iohannes de Wessin-
berck) nobiles, item R. et Fr. de Räcinhusen, ') VI. de Howinstein“) milites,
item Ber. de Henchart, H[cinricus] de Kschince, Hartlicbus et Iofhannes] de
Tottingin,H[iltebrandus]deTcgiruelt,") C[onradus]etBer[tholdus) dicti Steinmar
et multi alii (Idedigni. Acta sunt hec in Klingenöwe;0) anno domini M (( ' quin- 50
quagesimo p) sexto.s) quarto nonas ') septembris, indictionc Xllll*.
Ad hec de consensu predicte uxoris mee atque supradictorum quorum
intercrat conscntire totam silvam scilicet Kwalt ad me iure hereditario et
proprietario pertinentem a loco qui dicitur Ilombcrcrise supra usque ad
Luchsbrvnnin*) et ab inde usque in Widunbach et sicut idem rivus defluit 55
in Werrun et sicut Werra defluit usque in iam dictum locum Hornbcrcrise
vendidi priorisse et conventui sepedictis pro viginti septem marcis argenti,
quas eciam michi conlitcor ') integralitcr persolutas, ut ipsam silvam omni iure
ac libertate perpetuo possideant quod michi in eadem antea conpetcbat, et
tarn de illa quam de aliis silvis quas eisdem dedimus nemo ab ipsis vel ab 10
315. d) VIrici Walther! r!1. e) Rßdinrgrabin d1. f) quatunrdecim Ax. g) undir Ax. h) undir
Lewin B. !} eonürtnatum A 1 kl Wesaenberc A1. 1) Kacinhuüin Ax unA B.
mj Ilowcnstein /f*. n) Tottingen Tegeruelt ol Klinginowe fi. p) quin-
qnagesimo auf Rasur A. q) ftdlvt B. r) non. .f und B. x) l.uchbrvnnin A1
t) confiteor michi Ax. , ^
Digitized by Google
221*
aliis quibus ipsi vcndidcrint exigat uilo tempore quod holzlosi nuncupatur.
Acta sunt hec eciam in Klingcnnowe,“) anno domini £rcx:f. septimo,”) sexto
kl.*) aprilis, presente Bcrtoldo sacerdote et capcllano dictarum sororum, in
cuius manus nos omnes dictam silvam resignavimus nomine carumdcm-
5 Aderant eciam fratres hospitatis sancti Iohannis Ru. et lohannes de Tot-
tingen, HJiltebrandus] de Tegeruelt, C[onradus et Walterus de Melistorf,»)
item Arnoldus nobilis de Keisirstul, et Cfonradus] de Tottingin , Cfonradus]
et Bertoldus dicti Stcinmar,’) Rft[dolfus] minister et alii tidedigni.
bk;.
10 Bischof Eberhard von Konstanz leiht Güter im Klingenthal auf Bitte
des bisher damit beliehenen Walthers von Klingen dem Kloster Klingenthal.
— 12 $6 September 2 — t2fp Februar Ip.
In Vidimus des bischöflichen O/ficials von Base! vom /f. Dezember / ?/*T,
Klingenthal «' J ip im Staatsarchiv zu Basel (B).
15 Eingehängtes Sieget der curia Basiliensis.
Die vidimierte Urkunde ist datumlos ; ihre seitliche Bestimmung ergiebt
sich aus den Daten der Schenkung des Besitzes im Werrathal durch
Walther von Klingen au Iläusern-Ktingenthal nach Urkunde W ?/>,
und des Abgangs Bischof Eberhards.
20 Ebcrhardus dei gracia Constantiensis episcopus universis presens scrip-
tum intuentibus noticiam subscriptorum. Que geruntur in tempore, ne simul
labantur cum tempore, literarum solent apicibus et sigillorum testimoniis ro-
borari. Noverint igitur universi presencium inspectores, quod nos posses-
sioncs videlicet quatuor colonias que vulgo hübe vocantur in valle Klingental
25 sitas, quas nobilis vir dominus Waltherus dictus de Klingen a nobis sub
annuo censu unius libre cerc in nativitate bcatc virginis pcrsolvendc tenuit,
ad petitionem eiusdem religiosis sororibus . . priorisse videlicet et conventui
de Klingental ordinis sancti Augustini eodem iure quo et ipse tenuit a nobis
concedimus in perpetuum possidendas. Et ne super hiis imposterum aliquis
30 dubietatis scrupulus valeat exoriri, presens scriptum sigilli nostri muniminc
ipsis concedimus roboratum.
317.
Heinrich, Leutpriester von Wehr, giebt dem Kloster Klingenthal das
Gut seiner Kirche und erhält von ihm tauschweise eine Anzahl
35 Grundstücke. Kirchberg t2$6 Oktober 22.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n° 12 (A) und n" 12"
315- u) Klingenowc Klinginowe tt. wi qutnqnagesimo septimo At, ficttvfl tt. x) klaa AK
y t Metisdorf ß. r) Steimar A ’.
Digitized by Google
230
(A '). — Abschrift in Vidimus des Bischofs Eberhard von Konstanz eben-
dort, Klingenthal n° IJ (B) und u- (B') (s. unten n"jiS). — Deutsche
Übersetzung aus dem 16. Jh. im Brief buch Klingenthal S. fot. eben-
dort. — Auszug von Wurstisen in seinem Codex diplomaticus fol. ztf*
in der Universitätsbibliothek zu Basel. 5
Vier au Seidenschniireu hängende Siegel :
1. Walther von Klingen. S. Abbildung n- yo.
2. Predigerprior von Basel. S. Abbildung tf Sy.
j. Convent Häusern. S. Abbildung n" 64.
4. f S . HKINRICI . PI.KBANI . DK . WERAH. .V. Abbildung 11-79. 10
Diese Urkunde ist in zwei von derselben Hand herrührenden Aus-
fertigungen erhalten. Auf der Rückseite beider Stücke steht von einer
Hand des i}. Jh. geschrieben: von deine wehsele des widemen ze
Werrach.
|j In nomine sancte et individue trinitatis amcn.fi Quoniam vita hominum 15
vapor est admodicum parens et ad aque modum labitur dcfUicntis, necessarium
cst, ut facta hominum, que cum hominibus transeunt, per scripture testi-
monium ad futurorum notitiam transferantur. Noverint igitur universi quos
nosse fuerit oportunum, quod ego Heinricus plebanus in Werra pro utilitate
ecclesie mee consilio bonorum virorum dedi sorori Adilhcidi priorisse et 30
conventui sororum in KUngindal*) ordinis beati Augustini totam dotem ec-
clesic mee a villa, que dicitur Obirn Werra, supra et a rivo, qui Giselersbach
nuncupatur, supra ex una parte aque, que dicitur Werra, in parte orientali
ascendendo usque in Schindilbach1’) tarn in monte quam in plano, item ex
altera parte predicte aque ex parte occidentali novum pratum,c) quod vulgo 25
dicitur Niwerbrul,"1) et agrum adiaccntem, quem coluit magistcr Wcrnherus,
cum omnibus insulis et pratis infra fluxum aque Werrun, quiequid ad dotem
ecclesie pertinebat, et dccimas que de supradictis locis omnibus perpetuo
sunt solvcndc. Omnia predicta contuli cum pleno iure proprictatis, quod
parrochyali") ecclesie competebat tarn in pratis quam in agris, lignis sive 30
aquis, sororibus supradictis et earum posteris absque omni onere censuali
in perpetuum possidenda. In horum autem plcnariam recorapcnsationem,f) ut
ecclesia parrochyalis“) indempnis omnimodis remaneret, memorata priorissa
et conventus sororum contulcrunt ecclesie mee sex schiipözzash) cum omni
iure proprictatis quod eis competebat in illis, quas et ego nomine ecclesie 35
suscepi hylariter et gratanter, haut dubium quin cum emolumento ecclesie
manifesto, sicut parrochyanorum ') meorum attesta tione k) verissima conproba-
tur. l’rima schöpöza1) est quam coluit Wernherus '") dictus Viscbach,*) se-
cunda quam coluit Iohannes dictus Schuri,°) alia quam coluit llurkardus >')
dictus Brvdir, '*) quarta quam coluit Wernherus cognomine Rosche, quinta 40
quam coluit Heinricus an dem Lewin , sexta quam coluit Chonradus') vor
317- *0 Klingenthal />’ Bx. b) Schindelbach B Bx. c) novum pratum auf Rasur A. d) Niwer-
bruel B . e) parrochiali B Bl, f) recompenssationem Ax. g) parrochialis B Bx.
h) »chöpözas i) parrochianorum B Bx. k) atteslaiione wiederholt in B. I) schöpöza
A1. m) Werherus /?*. n) Vischbach B B1. o) Schuris Ax. p) Burchardus B Bx. ^
q) Bruder B B\ r) C^nradus B Bl.
Digitized by Google
23 t
dem Tore.*) Harum quinque elegi pro recompenssatione dotis, sextam vero
pro recompensationc decimarum, que de supradicta dote parrochyali') ecclesie
essent perpetuo persolvende. Acta sunt autem hec in Kilchpcrc,') anno do-
mini fiocLvf, undecimo kal. novembris. Testes vero qui aderant sunt sub-
5 scripti: frater Achilles prior fratrum ordinis I’rcdicatorum in Basilea et frater *
Raldemarus eiusdem ordinis, dominus Andreas plcbanus de Mulberc,") item
Wemherus dictusWolf senior et tres filii sui Wernherus, Burkardus,1’) Vlricus,
item Wernherus et Heinricus filii Kggehardi, item Heinricus”) de Tegiruclt,
Heinricus*) dictus**) Cocus, Vlricuscognomine Marx, Chonradus') dictus Zöcgi,*)
10 Albertus faber de Knchindorf,») magister Wernherus Redinc, magistcr Chon-
radus*) zi der Zubin,**) magister Rvdolfusbb) der Teschclere, Albrcclit“) Väre
et Chonradus r) frater eius, magister Wemherus de Obirn Werrun et filius suus
lohannes et Heinricus filius sororis sue, item Wernherus et Heinricus fratres
de Gerisbach, der ritter von Vlvinkon, d<1) Chonradus*) Tellere, Chonradus')
15 vor dem Tore*) et frater suus Rodolfus, *•) Wemherus Viscbach,") lohannes
Schuri, Wernherus et Chonradus') fratres dicti Roschin, Wemherus dictus
Nabo et Chonradus') filius fratris sui, ,f)Chonradus ') Trumpi de l.ofinbcrc, 8e)
item de Kielern Werrun Wernherus sutor et lohannes frater eius, Dieprecht bb)
et Rodolfus *') filius suus, Heinricus der Senne, Heinricus et Burkardus^) die
20 trcchsile") et alii quamplures. Et ut hec eadem in perpetuum maius robur
obtincant firmitatis, hanc paginam conscribi fecimus et sigillorum domini
Waltheri de Klingin bk) et predicti prioris fratrum I’redicatorum Basiliensium
et conventus predictarum sororum atque mei muniminc communiri.
318.
25 Bischof Eberhard von Konstanz bestätigt den zwischen dem Leutpriester
von Wehr und dem Kloster Kling enthal abgeschlossenen Giitertausch.
— 1256 Oktober 22 — 1274 Februar 19.
Originale im Staatsarchiv zu Faset, Klingenthal n° 1 J (A) und n" 1 ?*
(A'). — Copie aus dem Ende des / ?. Jh. Klingenthal n" I ? ebendort (11).
30 Von drei (hängenden) Siegeln sind noch ztoei vorhanden:
1. f S . EBIRHARDI . DEI . GRA . CONSTANT . ECCLIE . EPI.
2. Walther von Klingen. S. Abbildung n • 90.
Die Urkunde ist in zwei von der gleichen Hand herrührenden Aus-
fertigungen erhalten. Das Datum ergiebt sich aus dem Vergleich des
35 Datums von u“ 1/7 mit der Regierungsdauer Bischof Eberhards 124S
bis 1274 Februar 19. Die Abschrift II reicht nur bis zum Datum des
vidimierten Stückes und lässt dessen Z engen re Ute weg.
| Hbcrhardusjj dei gratiaConstantiensis cpiscopus universis scriptum presens
317* *) Tor 0. t) Kilchberc -I 1 ti. u) Mvlberc ß. w) H. fl1. wwl dictus wiederholt in II.
4A x) Zßcgo ß. y) Enchendorf ß. Klnchendorf ß1. *) Cfnradu-s fl. Chfnradus ß1.
m) Zvben B. bb) Rodolfus in d cc) Albreht ß fl’, dd) VRlnchon H ft1, ee) Rf*
dolfus ft ft1. fT) korrigiert atu sue fl1 gg) l.flfenberc ß1. bh) Dietpreht ft ft1.
ii) trehselc ft ft1. kk) Klingen ft. Klingeln fl*.
Digitized by Google
232
intuentibus*) noticiam subscriptorum. Notura esse volumus omnibus quibus
nosse fuerit oportunum, quod nos auctoritate nostra contractum seu com-
mutationem quarundam possessionum et dccimarum inter plebanum de Werra
ex una parte et priorissam et conventum de Clingental ex altera factam
ratam habemus et confirmamus, cum constet ex instrumcntis super hoc con- 5
fectis ad utilitatem parrochialis ecclesie de Werra factam esse, supplentes
nichilominus eadem auctoritate nostra, si quis defectus facti vel iuris in modo
vel forma contractus intervenit, cuius forma hec est:
(Es folgt die Urkunde u" ir7 ‘krem ganzen Wortlaute nach.)
31«.
Ritter Algoz von Sulzmatt und seine Frau vergaben Reb/and daselbst
an das Kloster St. Maria Magdalena und erhalten es wieder von ihm
auf Lebenszeit geliehen. — 1256 November 19.
Übersetzung von 1441 im Briefbuch St. Maria Magdalena Ji. fol. 1 2 }"
im Staatsarchiv zu Basel. 15
Aber ist ein latinischcr brief, der wist, wie her Heinrich brobst, her
Heinrich dcchant und das capitell der stifft ze Basel thün kunt aller menglichcm,
das Algoz der ritter von Sulczmatte und lunta sin eliche wirtin gegeben und
verlihen haben für sich und alle ir erben durch heil willen irer und irer kinder
seien dem convent und den frowen ze sant Marie Magdalenen ze Basel zehen 20
schacz reben, der do sechs gehörten für eygenschaft der vorgenanten lunta, die
da gelegen sint uf dem bühel gegen Stettinberg über, und die andern vier
schacz wurden gekouft von den obgenanten gabem umb her Rudolf Hebstrit,
gelegen an der Luz. Und also wurden die vorgeschriben reben hinwider ver-
liehen durch hem Vlrich prior und frowen Berchte priorin des vorgenanten 25
closter den vorgenanten Algoz und lunthe also, die weil sy leben, so sollent
sy den vorgenanten frowen des vorgemeinten clostcrs alle iar geben von
den vorgeschriben reben einen omen wisses wins zu sant Martins tag. Und
wenn ir eines abgat von todes wegen, so sol das ander die wil und es lebt
solich obgeschriben reben ouch haben umb ein solchen zins ze geben den 30
obgedachten frowen als obgeschriben stat. Wenn sy aber beyde abgan von
todes wegen, so wollen die vorgenanten gaber, das solch obgeschriben reben
gevallen soltcn den obgedachten frowen on alle Widerrede und intrag, und
verbunden hiezu alle ir erben. Hie by warent : Henricus Camerer tuinher
ze Basel, meistcr Heinrich tümher zc Solodorn, her I.udwig Sinnigo ritter 35
des vorgenanten Algoz briider, und ander luten genug. Dis geschach nach
Crist gebürt in dem iar do man zalt zwelifhundert und sechs und funfezig
iar, in dem XIII kalend. dccembris dezz monodes.
318- a) presens scriptum intuentibus
Digitized by Google
233
320.
Der Predigerprior Achilles von Basel übergiebt im Namen des Bischofs
von Konstanz dem Kloster Klingenthal den Kirchensatz zu Wehr.
— 1257 Januar 29.
6 Original im Staatsarchiv zu Hasel, Klingenthal «" 14.
Ä« an Pergamentstrei/en hangende Sieget:
1. Leutpriester Heinrich von II ehr. S. Abbildung «" 7y.
2. Predigerprior von Base/. S. Abbildung tc' j <4.
Universis Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenerit frater
10 Achilles prior fratrum ordinis l’rcdicatorum in llasilea salutem in auctore
salutis domino Iesu Christo. Tcnore presentium omnibus innotescat, quod,
cum venerabilis pater ac dominus Kbirhardus divina misericordia Constan-
tiensis episcopus ius patronatus ccclcsic in Werra, quod nobilis dominus
Waltlierus de Klmgin in manus ipsius publice resignavit, sicut in suis lit-
15 teris continctur, per manus nostras priorisse et conventui sororum in Klingintal
transmisisset eodem iure, quo et ipsc dominus de Klingin antea tenuerat,
perpetuo possidendum, ego veniens ad locum predictum memoratum ius
patronatus in presentia totius convcntus ad manus sororis Adilheidis priorisse
dictc de Vtinhcim publice assignavi testibus adhibitis subnotatis. In huius
20 etiam facti memoriam conservandam presentes littcras conscripsimus sigil-
lorum nostri videlicet ac domini Heinrici plebani ecclesie supradicte signa-
culis consignantcs. Acta sunt autem hec anno domini MCC quinquagesimo
septimo, 1111 kal. februarii, presentibus fratre Heinrico de Alswilre ordinis
l’redicatorum et predicto plebano et Bertoldo sacerdote capellano sororum
25 jpsarum ac Wernhero tilio Kggehardi et Burkardo lilio Wernheri I.upi et
Wernhero filio Livtoldi sutoris ac Iohannc fratre ipsius et Heinrico qui dici-
tur Senno ac' Heinrico dicto de Dorf.
321.
Ritter Heinrich Mönch verzichtet auf alle Rechte an Gütern zu
30 Egishtim zu Gunsten des Klosters Häusern.
Basel /2j7 Mars />.
Original im Staatsarchiv zu Basel , Klingenthal n ’ rj. — Deutsches
Regest in der Registratur von 1546, Klingenthal D. fot. 764.
Eingehängtes Siegel des Domstifts. S. Abbildung n" iS.
35 Auf der Rückseite steht von einer Hand des ij. Jh. bemerkt: sororis
Hedcwigis de Valkenstein.
Iudiccs Basilienses omnibus presentium inspectoribus noticiam rei
geste. Noverint universi, quod, cum . . priorissa et conventus de Husern
coram nobis nomine monasterii sui dominant de Wangen uxorera Hcnrici
Urkandenbuch der Sudt Basel. 1* 30
Digitized by Google
234
militis Basiliensis dicti Monachi traxissent in causam super bonis inferius
annotatis, idem milcs procurator uxoris eius existens in iure proposuit et
dixit, quod nee ipse nec uxor sua nee aliquis nomine ipsorum dicta bona
possideret, quod eciam nulli de ipsis prestare vellent aliquam warandiam.
Sunt autem hcc bona: due partes curtis*) site Eginshein iuxta superiorem 5
portam, dimidium iugerum agri siti bi Tumbengazen, unum iugerum prati siti
ze Forcnzenmattun iuxta bona dominorum de Marpacb, item unum pratum
zc Wazervalien, duo scadi et dimidius vincarum ze Talhaldcn, tres scadi zc
Tal aber iuxta vineas domini de Mcginhein, item zem Talaker duo scadi iuxta
vineas I.utoldi, item duo scadi iuxta bona Conradi de Wibelisbach, item duo 10
scadi bi Morswiler wege, item unus scadus zc Herde, item unus scadus ze
Guntramcs muren, item dimidius scadus iuxta fontem dictum Heiligbrunne.
Horum omnium mediam partem dicte . . priorissa et conventus petiverunt,
sicut in earum libello parti adverse porrccto plenius continetur. Xe autem
super premissis in posterum dubitetur, presentem cartam sigillo capituli
Basiliensis, quo in iudiciis utimur, fccimus conmuniri. Act scu dat. Basilce,
anno domini ftcci.vn, feria quinta ante dominicam letarc Iherusalem.
322.
Bischof Berthold von Basel leiht Konrad dem Zöllner Güter vor dem
Spa/cnthor. — 1257 März 2$. 20
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" zS ' (A) und z$l (A'J-
Die Urkunde liegt in zwei von verschiedenen Händen herriihrenden
Ausfertigungen vor.
An A hängen an Schnüren nur noch die zwei Siegel des Bischofs
(s. Abbildung if tt) und des Domstifts (s. Abbildung n" iS) ; dieselben 23
hängen auch an A', doch hat dieses keine Öffnung für ein drittes
Siegel wie A.
Berchtoldus dei gratia Basiliensis episcopus presentium inspectoribus
noticiam subscriptorum. l’lerumquc proccssus temporis parit calumpniam et
sequitur rerum oblivio, nisi ca que fiunt in tempore scripture testimonio 30
fulciantur. Xoverint igitur tarn presentes quam posteri, quod Keinherus et
Iohannes prccones nostri omnes agros ad officia sua spcctantes, que a nobis
habent, sitos iuxta crucem lapideam ante portam Spalon, ofliciorum suorum
conmodis inhiantes, quia fere inculti crant, in manus nostras resignaverunt,
petentes eos iure hereditario conccdi“) sub annuo censu unius libre monete 35
nostre currentis pro tempore Conrado qui dicitur dir Zolncre et heredibus
eius, ut ad culturam et profcctum possent redigi meliorem. Nos autem
dictorum preconum petitionibus annuentes, quia fructuosum novimus officiis
prelibatis, prefatos agros dictis Conrado et heredibus eius sccundum form am
321. a) über curtis von einer Hund des tb. yh. iibergesehrieben : eins hofs. 4^)
322. a) hereditario sub annuo censu unius libre monete nostre currentis pro tempore concedi Ax.
Digitized by Google
235
prescriptam concessinius perpetuo possidendos. Kt sciendum, quod nec Con-
radus nec hercdcs eins ncc alii '’) quilibct ad quos iidem agri donationis
venditionis vcl altcrius cuiuscumque contractus titulo devolventur, ullumc)
censum honorarium vulgariter dictum crschaz'*) reddcre tenebuntur. Decime
5 quoque rcmancbunt eisdcm agris, sicut ct antea remanserunt. Ut autcm
ista concessio concessionisque forma perpetue robur obtincat rirmitatis ncc
possit a nobis vcl a nostris successoribus immutari, prcscns est scriptum per
appensionem sigillorum nostri, capittili nostri, et nostre civitatis civium')
roboratum. Testes: Hcnricus archidiaconus, Krchinvridus1) cantor, Henricus
10 Magister paniticuni, Henricus Vullere, “) Truto frater supradicti Conradi,h)
Henricus Grauo, Wernherus Cholbz-ingere ct alii quamplurcs. Sciendum ctiam,
quod prcdictus census ') divisim in ieiuniis quatuor temporum, qualibet k)
quinque solidi, est reddendus. Act. seu dat. anno domini ftoci.vft, in
annuntiationc beate Marie virginis.
15
323.
Papst Alexander IV. bestätigt die Schenkung des Kirchensalzes zu
Wehr durch Walther von Klingen an das Kloster Klingenthal.
Lateran 1257 März 2p.
Original im Staatsarchiv zu Hasel, Klingenthal n“ 16 (A ). — Abschrift
20 II iirstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 2g" in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (B).
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerke : auf dem Bug rechts d, auf der Schriftseite oben
ad preces (?) fratris Alberti, auf der Rückseite predicator.
•25 Trouillat 2, So n° jS nach B. I/ier ist zu lesen:
■ S. So Z. 20 monialium statt munalium.
Z. 22 I’redicatonim statt praedicatorum.
Z. 27 cquitatis statt aequitatis.
St Z. 1 Klingin statt Klingen.
3u Z. 7 auctoritate statt autlioritate.
Z. p nostre statt nostrae.
Z. 11 presumpscrit statt praesumpserit
Z. 12 Dat. statt Datum.
Z. 11 Kl. statt Kal.
35 324.
Papst Alexander IV. bestätigt dem Kloster Klingenthal die Gültigkeit
seiner Privilegien an dem neuen Orte seiner Niederlassung.
Ixxteran 1257 März 2p.
32*2* b) quod ncc hercdcs scpcdicti Cunradi nec alii Ax. c) korrigitrt aus nullutn in A1 d) vul-
Kanter dictum ersehn* ftkU in Al. e) sigillorum nostri et nostri capituli roboratum A1.
f) Erchinuridu« Ax. gf Vtvllere AK h) Cunradi supradicti Al. i) censu« predictus AK
k) quoübet AK
Digitized by Google
236
Original im Staatsarchiv zu Hasel, Klingenthal n" iS (A). — Hegest
aus dem / }. Jh. auf dem Pergamenthlatt Klingenthal nö 2809 ebendort.
Die l lulle hängt an roten und gelben Seidenfädeu.
Kanzleivermerke: auf dem J lug rechts d, auf der Rückseite oben
predicator. 5
IV. Wackernagel kleinere Schriften 2, »" 2 nach A.
i Alexander jj episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . .
priorisse et convcntui monialium incltisarum monastcrii de Klingcntal ordinis
sancti Augustini Constantiensis diocesis secundum instituta ordinis fratnim
Predicatorum viventibus salutem et apostolicam benedictionem. Solet annuere 10
sedes apostolica piis votis et honestis petentiura precibus favorem benivolura
impertiri. Kxhibita siquideni nobis vestra petitio contincbat, quod vos mo*
nastcrium vestrum et ipsius nomen de quodara loco, in quo hactcnus fucrat,
propter plures eius ineptias ad illum, in quo ad presens degitis, religioni
vestre aptum et congruum de consensu diocesani vestri dcliberatione pro- 15
vida transtulistis. Quia vero diversas libertates et immunitates a Romanis
pontificibus prcdecessoribus nostris ac libertates et exemptiones secularium
exactionum a nonnullis regibus et principibus ac aliis Christi lidclibus vobis
concessas sub nomine prioris loci vos rationabiliter et pacitice asseritis ob-
tinere, nos vestris supplicationibus inclinati, ut libertates immunitates et 20
exemptiones huiusmodi quoad locum in quo nunc degitis in suo roborc
perseverent, vobis auctoritatc presentiuin indulgcmus. Nulli ergo omnino
hominum liceat, hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu
temerario conträirc. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem
omnipotentis dei et bcatorum l’etri et Pauli apostolorum eius se noverit 25
incursurum. Dat. Latcrani , 1111 kl. aprilis, pontilicatus nostri anno tertio.
325.
Bischof Bertho/d von Basel giebl dem PretügerklosUr einen Acker
und empfängt dafür tauschweise von dem Johanniter haus einen (larlcn,
welch letztem er an Ste/te des erstem dem Ritter Mathias von Eptingen 30
zu Lehen giebl. Hase! 1257 April $■
Original im Staatsarchiv zu Hasel, Prediger n“ 57 (A).
An Pergamentstreifen hängen die Siegel des Bischofs Bertho/d und des
Domstiftes. S. Abbildungen n“ 1 / und n" 18.
Bcrhtoldus dei gratia Basiliensis episcopus universis fidelibus ad quos 35
presens scriptum pervenerit salutem in omnium salvatore. Ne in oblivionem
venire valeat quod publice actum est, tenorc presentiuin omnibus dcclara-
mus, quod nos de consilio bonorum virorum ob devotionem dilcetorum in
Christo fratrum l’redicatorum in Basilca agrum quendam ipsorum arec con-
tiguum iure proprietatis ad nostram ccclcsiam pertinentem, quem Mathias 40
Digitized by Google
237
miles dictus de Kptingin posscderat ab ecclcsia nostra titulo feodali, eodem
railite ipsum agrum in manus nostras voluntarie resignante, predictis fratribus
Predicatoribus contulimus iure proprietario perpetuo possidendum. In ipsius
autem agri perrautationera ortum quendam recepiraus a fratribus hospitalis
6 sancti Iohannis, cuius proprietatem dilectus in Giristo frater Rvdolfus sacerdos
provisor dicte domus in Basilca de mandato fratris Heinrici de Tochinburc
provisoris hospitalis sancti Iohannis Ierosolimitani in superiori Alamannia
etiain ccclesie nostre tradidit et in manus nostras publice resignavit, quem
ortum predicto militi Mathie titulo concessimus feodali. In huius igitur rei
10 testimonium litteram presentem conscribi fccimus et tarn nostri quam chori
sigillorum iussimus munimine consignari. Acta autem sunt hec anno domi-
nicc incarnationis MOCl.vii, in choro Basiliensi, nonis aprilis, in cena domini,
presentibus Heinrico preposito maioris ecclesie, domino Hfeinrico] archy-
prespitero de Niwinburc, Heinrico decano de Rinacho, Iirkinfrido cantore
15 Basiliensi et aliis canonicis et clericis multis, item fratrc Achillc priore fra-
trum ordinis l’redicatorura in Basilca et fratre Remboldo“) Treuirensi, item
fratre Rvdolfo procuratore domus hospitalis sancti Iohannis in Basilca, item
domino Mathia de Kptingin et domino Cvnrado an dem Komemargite militi-
bus et multis aliis clericis et laicis fide dignis.
20 32(i.
Das Kloster Olsberg leiht dem Metzger Heinrich Säehingcr und seiner
Frau die Hälfte eines Kellers beim Hause zum neuen Keller in Fasel.
— iijj Mai .?/.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg u° ?/ (A).
25 Das Siegel hängt an einer Schnur.
t SIGILLVM . ABBATISSK . DE . OI.Sl'KRCH.
Univcrsis Christi fidelibus presentium inspectoribus Berchta abbatissa
et conventus monasterii de Olsperk Cisterciensis ordinis noticiam subscrip-
tonim. Tenore presentium notum ‘ facimus omnibus presentibus et futuris,
30 quod nos unanimi consensu dimidiam partem cuiusdam cellarioli ad domura
nostram, que Novum cellarium dicitur, pertinentis Heinrico carnitici Basiliensi
qui Seconiensis dicitur et Adilheidi uxori sue pro annuo censu duorum soli-
dorum in festo sancti Martini solvendorum et pro duobus circulis simile
hereditario iure concessimus paeihee possidendam. Kt sciendum, quod, si
35 nos aliquando continget dictum Novum cellarium vendere vcl in meliores
usus convertcre vcl modo quolibet alienare, dicti Hcinricus et Adleidis vel
heredes sui, qui pro tempore habuerint dictum celiariolum, non debent pri-
vari vel gravari aliquatenus iure suo. Ne autem super his dubictas aliqua vel
discordia in postcrum oriatur, hoc scriptum sigilli nostri fecimus munimine
40 325- ») *Jcr Reinbuldo.
Digitized by Google
238
roborari. Testes huius rei sunt: Arnoldus plebanus de Blatshein, Waltherus
conversus in Olsperk, Wemherus civis Basiliensis dictus Rufus et quidam
alii. Acta sunt hec anno domini SiCcLvn, II kaL iunii.
327.
Heinrich von Eschenz und seine Angehörigen schenken (iüier, welche 5
zum Teil von Walther von Klingen zu Lehen gehen, zum Teil Eigengut
sind, durch die Hand Walthers von Klingen dem Kloster K/ingcnthal.
KlingeHthal 1257 Juni 12.
Original im Staatsarchiv sh Basel, Klingenthal «" 17 (A).
Vas Siegel Walthers von Klingen hängt an Seidenfäden. S, Abbildung 10
n“ <70.
Universis Christi fidelibus ad quos presentes littcre pervenerint Waltherus
nobilis de Klingin notitiam subscriptorum. Omnibus igitur innotescat, quod
Hcinricus dilectus noster dictus de Kschinze possessioncs suas, quarum pro-
prietas ad nos spectabat, ipsc vero a nobis possederat tytulo feodali, in IS
manus nostras libere rcsignavit petens humiliter et devote, quatinus easdem
priorisse ac conventui sororum in Klingintal divine retributionis intuitu largi-
remur. Sunt autem iste: vinea et pratum a latere ipsius vinee in loco qui
dicitur Sewischin matte, item territorium“) et cellarium in Klinginowc, domus
in suburbio castri Werra, territorium in Kilchperc, et in Rickinbach dimidium 20
molendinum, quod ctiam tali iure fundatum noscitur ab antiquo, ut nullum
tale in toto predio nostro super Werreberc umquam debeat collocari. Ad hec
uxor eiusdem Heinrici Richinzc nomine bona sua in Mulberc, scilicet rnolcn*
dinum et prata adiaccntia cum tribus schüpözis in ipsa villa et unum pratum
in Wittewunowe et quartam partem montis inter Ringoltstal et Elbisbach, 25
insuper mediam partem montis inter Ringoltstal et Rotinbach , que omnia
proprietatis tytulo possederat, accedente consensu predicti mariti sui tradidit
in manus nostras rogans hec omnia supradicto conventui donari omni iure,
quo ipsa possederat, perpetuo possidenda. Gratum igitur adhibentes assensum
petitionibus utriusque fecimus quod rogabant et omnia prenominata bona 30
contulimus sororibus antcdictis cum omni iure plenaquc libertate sicut
habuimus in eisdem. l’ostea vero iamdicta uxor Heinrici prefatas posses-
siones, quas proprietatis tytulo prius possederat, pro annuo censu rccepit a
priorissa scilicet pro una libra cere et insuper dimidium molendinum in
Rickinbach similiter pro una libra cere tali adiecta conditione, ut videlicet 35
ipsa bona usque ad fincm vite rctincat ncc ad aliquem heredum ipsius
ullatcnus dcvolvantur, nisi tantum ad prolcm si genucrit uterinam; si vero
decesserit sine illa, statim ad monasterium prcdictum hec omnia revertantur.
Mater etiam supradictc femine Berta nomine vidua rclicta Alberonis militis
327- a) Cher territorium steht VOM gttichtr ttanJ geschrieben hofstat. 40
Digitized by Google
239
de Tottingin et hcc eadem filia et Iohannes filius eiusdcm vidue ac Mcch-
thildis uxor illius predia sua, scilicet in Mulberc duas schöpozas, de quibus
dcccm et novem Solidi annuatim solvuntur, et in Wilc unde due somc rubei
vini dantur, et in Gerisbach tinde duo solidi singulis annis dantur, item in
5 Metteion et in Birdorf et domum suam in Klinginowe et dimidium molen-
dinum in Kickinbach, quod cisdcm pro aliis quibusdam bonis contulimus,
per manus nostras monastcrio in Klingintal dedernnt proprietatis tytulo
possidenda. In honim omninm testimonium hanc paginam conscribi et
sigilli nostri signaculo fecimus contirmari. Acta sunt hec anno ab incarna-
10 tione domini MCC'f.vn , pridie idus iunii, aput Klingintal, et qui presentes
aderant sunt subscripti : frater Achilles prior fratrum ordinis l’redicatorum
in Basilea et frater Albertus de Bolle et Heinricus plebanus in Werra et
Wemhcrus sacerdos vicarius eiusdem et Dietricus viccplcbanus in Rickin-
bach, item Wernherus senior dictus Lupus et Vlricus Banwart, Chonradus
15 dictus Livbere, Bertoldus et Wernherus von dien Glashutton, Iohannes de
Obim Werre, Bertoldus dictus Henli, Heinricus et Burkardus fratres de
Berngeringin et alii multi.
328.
Kotirad de Tullinchon und seine beiden Seineestern erklären sich mit
20 dem Schadensersatz zufrieden, welchen ihnen Eckard de Curia und
seine Söhne Rudolf und Eckard, Ritter, geleistet haben.
Basel 1237 Juli 26.
Acta sunt hec anno domini MOcLvtl, septimo kl. augusti, in curia fratrum
Predicatorum Basiticnsium, presentibus domino Keinboldo milite de Eptingin,
25 Iohanne uillico, Nicolao theloneario, Chvnrado Shaltinbrant, Berctodo filio
Marquardi, Dietrico monctario, Ileinrico Rcbmanno, Burchardo de Gundol-
storf civibus Basiliensibus . . .
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kalmar, Unterlinden
11 if.
30 An einem Pergamentstreifen hängt das Siegel der Bürger von Basel.
321).
Ritter Heinrich Pfaff verkauft dem Predigerkloster ein Grundstück
in Basel. Base! 1257 Juli ?o.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger «" S9-
35 Von den drei (an Pergamentstreif en hängenden) Siegeln sind noch zwei
vorhanden :
1. t S . PETRI & OTONIS . SHALARIOR . DE . BASILEA.
S. Abbildung n“ 105.
2. f S1GILI.VM . CIVIVM . BASIUENSIVM. S. Abbildung n- 1)9.
Digitized by Google
2-10
Hvgo advocatus dictus Monachus, Otto scultetus dictus Scalarius et
consules civitatis Basiliensis Omnibus presentem paginam inspecturis rei geste
noticiam. Quoniam ea que aguntur in tempore simul cum tempore dilabuntur,
dignum cst, ut ea que perpetuitate indigent et vigore scripture testimoniis
roborentur. Noverint igitur tarn presentes quam futuri, quod Heinricus 5
miles senior dictus der Hhaphe civis Basiliensis partem agri sui capicntem
in latitudine viginti pedes fratrum ordinis i’redicatorum arcam contingentem,
quam libere a suis progenitoribus sc asseruit possedisse nec alicui umquam
alienasse tytulo generis cuiuscumquc, eisdem fratribus pro quadam summ»
pccunic vendidit sentencialitcr coram nobis et in manus fratris Achillis 10
prioris eorumdem fratrum nomine ipsorum cum omni iure quod sibi in eadem
area conpetebat publice resignavit plenam eis super hac venditione warandiam
repromittens. Ne igitur contractus predictus oblivionis umbraculo in posterum
diluatur, presentem litteram in testimonium rci geste sigillorum nostrorura
munimine fecimus roborari. Acta sunt hec anno domini mcc quinquagesimo 15
vil, tercio kal. augusti, in domo conmunitatis, presentibus militibus et civibus
subnotatis, videlicct: domino Gerhardo nobili dcGozkon, KeinboldodeEptingen,
Heinrico Monacho, Heinrico vor Gazzen, Cvnrado de Hofstetin militibus,
item Heinrico theloneario, Iolianne dicto Maser, Ottone dicto Schecce,
Wernhero de Bladesheim, Heinrico dicto Rebeman, Iohannc dicto Stellin, '20
Wernhero filio molendinarii, Heinrico de Svercestat, Egellolfo under Salz-
kasten, COnrado Lowclino, Wernhero de Rotenulu consulibus, item aliis
civibus Nicolao filio thelonearii, Cvnrado dicto Schaltenbrant, Lvdewieo
dicto lnstitore, Wernhero Rufo, Heinrico dicto Tanz, Cvnrado dicto Taulin
et aliis multis. Ad hec interfucrunt cum priore prenominato fratres Iohannes 25
supprior dictus de Herenkcim, frater Albertus lector, frater Meinfridus fratres
ordinis I’redicatorum.
330.
Der Konvent des Klosters St. Alban timt dun Papst Alexander IV.
kund, dass er zu seinem Vertreter und Sachwalter in dem Streit mit 30
dem Domstift über die (kreuzen der Sprengel seinen Prior Heinrich
ernannt habe. Base / 1257 Dezember 15.
Abschrift in Transsumpt der Schiedsrichter vom 15. Mai 1259 (B).
Sanctissimo patri in Christo ac domino suo karissimo domino Alexandro
sacrosanctc Romane ecclesie summo et universali pontifici devoti eius filii 35
convcntus tnonasterii sancti Albani Basiliensis devota pedum oscula beatorum.
Noverit sanctitas vestra, quod nos in causis que vertuntur vel verti sperantur
intcr nos ex parte una et prepositum et capitulum ecclesie Basiliensis ex
altera et in Omnibus “) aliis causis motis et movendis a nobis contra quos-
330. a) omnibus auf Rasur.
40
Digitized by Google
241
libet vel a quibuslibct contra nos religiosum virum fratrem Hcinricum priorcm
nostrum procuratorem nostrum constituimus sindicutn vcl actorem dantes
cidem plenam et liberam potestatem impetrandi pro nobis et monasterio
nostro tarn simplices litteras quam legcndas, contrahendi, conveniendi, iudices
5 cligendi in vestre curia sanctitatis nec non agcndi, defcndcndi, excipiendi,
replicandi, componendi, transigendi, iurandi de calumpnia seu de veritate
dicenda in animas nostras et prestandi cuiuslibct altcrius generis iuramen-
tum, et specialiter pctcndi beneticium restitutionis in integrum scmcl vel
pluries cum sibi viderit expedirc, unum vcl plures procuratores coniunctim
10 vel divisim codera tempore vel diversis temporibus constituendi loco nostri
vel substituendi loco sui in predictis omnibus et singulis, quandocunque et
quoticnscunque sibi visum fuerit oportunum, ita quod non sit conditio melior
occupantis, ac cos revocandi et iterum alios constituendi in predictis et
quolibct predictorum, quicquid per ipsum, [constitutum] seu constitutos, sub-
15 stitutum aut substitutos ab ipso factum fuerit in predictis et singulis pre-
dictorum et circa predicta aut atiquod predictorum ratum et firmum habituri
promittentes sub ypotheca bonorum monastcrii nostri ecclcsiasticorum ac
ctiam mundanorum presentium et futurorum, si ncccssc fuerit solverc iudi-
catum. Et hec vestre sanctitati seu auditoribus a vobis super hoc deputatis
20 et partibus adversis presentibus litteris intimamus. In cuius rei testimonium
presentes litteras sigilli nostri munimine communimus. Act et dat sabbato
post festum beate Lucie virginis, anno domini MCCI.vft, apud Rasileam.
331.
Das Domstift leiht das vom Kloster St. Bernhard bei Basel auf-
25 gegebene Haus zum Lamm dem Heinrich Tanz, Bürger von Basel.
Basel 1257 Dezember 22.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Clara n" 2 (A).
An seidenem Bande hängt das Siegel:
t SIGILLVM . SANCTE E . BASILIENSIS . ECCLESIE.
3U -V. Abbildung «*' 18.
Heinricus prepositus, Hcinricus decanus totumquecapitulumBasilien[se]
omnibus Christi lidelibus imperpetuum. Noverint universi presentes et posteri,
quod Ita magistra et conventus sororum de sancto Bernardo extra civitatem
Basilicnsem dimidiam domutn sitam vor Brücke dictam zem I.ambe, quam
85 ex donatione filie Conradi Lovbarii quondam civis Basiliensis ordinem earum
intrantis a nobis sub iure hcreditario pro annuo ccnsu unius ame rubei vini
possidebant, de consensu . . abbatis de Luzela patris et confessoris sui in
manus Conradi prepositi sancti Petri ecclesic nostre camerarii libere resig-
narunt, qui suis precibus acquiescens domum dimidiam prclibatam Heinrico
40 dicto Tanz civi Basilicnsi conccssit sub iure et censu premissis possidcndam.
In cuius rei mcmoriam sigillo nostro presentem literam duximus consignan-
Urkunden buch der Stadl Basel. I. 31
Digitized by Google
242
dam. Testes: Iohannes de Ratolstorf, Lütoldus canonici, Heinricus Diues,
Heinricus Steinli, Iohannes Crafto, Wernherus de Eptingen milites, Iofhannes]
de sancto Martino, Io[hannes] Maser, Conradus frater suus, Petrus Shönkint,
Rvdi Rufus, Waltherus dormcntarius et alii quamplurcs. Act Basilcc, anno
domini SlCCLvft, sabbato ante vigiliam nativitatis domini nostri Iesu Oiristi. 5
332.
Herr Konrad von Rotenberg verkauft seine Guter zu Ef ringen an
das Kloster St. Blasien. Schopfheim 1258 Januar 7.
Unter den Sieglern ist die communitas ßasiliensis.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 197. 10
333.
Papst Alexander IW beauftragt den Abt von Lac de Joux. das
Basler Domstift wegen seines Streites mit dem Kloster St. Alban über
die Grenzen ihrer Sprengel vor den päpstlichen Stuhl zu ei/icren.
Viterbo t2jS Februar j. 15
Original im Staatsarchiv zu Raset, Domstift n * — Abschrift des
lg. Jh. im Codex Pfister St. Alban R.fot. r j n" 15 ebendort.
Die Rulle fehlt.
Alexander episcopus servus servorum dei dilceto filio abbati monas-
terii de Lacu de Carnens ordinis l’remonstratensis I,ausanensis diocesis 20
salutem et apostolicam benedictionem. Kxhibita nobis dilcctorum iiliorum
. . prioris et conventus monastcrii Isancti]*) Albani ßasiliensis Cluniacensis
ordinis petitio continebat, quod, cum prepositus et capitulum ecclesie ßasiliensis
asserentes, quod dudum inter ipsos ex parte una et eosdem . . priorem et
convcntum super iure parrochiali ecclesie ac monasterii eorundem ac rebus 25
aliis ex altera matcria questionis exorta fuerat, super hoc in . . prepositum
et decamim et archidiaconum ßasilienses corumquc collegas tamquam in
arbitros concorditer compromissum et quod ipsi cquum tulcrant arbitrium inter
partes quodque iidem . . prior et conventus arbitrium ipsum quod accep-
taverant observare indebite denegabant, super hoc contra eos in consueta 30
forma litteras apostolicas ad . . prepositum et . . thezaurarium Turiccnsis ecclesie
Constantiensis diocesis impetrassent ac postmodum ipsos coram . . abbatc de
Wcttingcn, [cui]b) iam dicti delegati commiserunt super hoc totaliter vices
suas, traxissent in causam, tandem iidem prior et conventus ab eodem abbate
ex suflicienti gravamine ad sedem apostolicam appellantes ad prosequendam 35
appellationem huiusmodi apud sedem apostolicam certum sibi terminum pre-
333. a) sancti fehlt in A. b) radierte Stelle in A.
Digitized by Google
243
fixerunt, quorum appellationi dictus abbas deferens reverenter huiusmodi
causam ad nostrum remisit exarncn. Et licet idem prior pro se suoque con-
vcntu in tcrmino ipso personaliter propter hoc ad predictam sedem acccsserit
nosque sibi dilectum tilium nostrum 0[ttobonum] sancti Adriani diaconum
5 cardinalcm super cadem causa dcderimus auditorem, quia tarnen pars altera
per se vel idoneum responsalem coram cardinali eodem in termino ipso et
postmodam expectata diutius ac in audientia publica scpc citata comparere
neglexit, in causa ipsa dcbitus non potuit haberi processus. I’orro iidem
prepositus et capitulum huiusmodi negotio appellationis pendente corpora
10 quorundam defunctorum parrochianorum prefati monasterii in cimiterio ipsius
ecclesie Basiliensis, quamquam ibidem sepulturam minime elegissent, sepelire
temere presumpserunt in dictorum prioris et conventus preiudicium et eius-
dem monasterii non modicum dctrimcntum- Quarc pro partc ipsorum prioris
et conventus humilitcr petebatur a nobis, ut providere super hoc patema
15 diligentia curaremus. Nolentcs itaquc ipsis in suo iure deesse qui sumus
Omnibus in iustitia debitores, discretioni tue per apostolica scripta mandamus,
quatinus dictos prepositum et capitulum peremptorie auctoritate nostra per
te vel per alium citarc procurcs, ut infra duos menses et dimidium post
citationcm tuam per procuratorem idoneum sufliticnter instructum cum omni-
20 bus actis rationibus et munimentis suis causam huiusmodi contigentibus com-
parcant coram nobis facturi et recepturi super premissis, quod ordo dictaverit
rationis. Diem vero citationis et formam nobis per tuas litteras harum
seriem contincntcs cxponcre fidclitcr non ommittas. Dat. Viterbii, non.
februar., pontilicatus nostri anno quarto.
25 m
Abt Yvo von Cluny ermächtigt den Bruder Heinrich, Prior des Priorats
zu Basel, zu dessen Vertretung in dem Streite mit dem Basler Dom-
stift über die Grenzen der Sprengel. Viterbo 1258 Sprit 29.
Abschrift in Transsumpt der Schiedsrichter vom 15. Mai 1259 (B).
30 Universis*) presentes litteras inspecturis frater Yuo miscrationc divina
humilis abbas Cluniacensis salutem in omnium salvatore. Noverit Univer-
sitas vestra, quod in causa, que vertitur vel verti speratur inter dilectum
fratrem nostrum fratrem Hcinricum priorem prioratus Basiliensis Cluniacensis
ordinis et conventum loci eiusdem ex parte una et dccanum et capitulum
35 ecclesie Basiliensis et quoslibet alios super parrochia sita infra muros Basi-
lienses et rebus aliis ex altera, eidem priori causam huiusmodi prosequendi
auctoritate presentium plenam et liberam concedimus facultatem dantes pre-
dicto . . priori ordinandi vel pacificandi seu amicabiliter componendi super
dicta ecclesia plcnariam potestatem. In cuius rei testimonium presentes lit-
40 teras sigillo nostro fecimus communiri. Actum et dat. Viterbii, lil kl. maii,
anno domini JlCCLVllI, pontilicatus domini Alexandri pape 1111“ anno quarto.
334. ») U /Mt in B.
Digitized by Google
244
335.
Albert von Dellmensingen , Domherr von Strassburg, spricht als sub-
delegierter Richter im Streite des Klosters St. Alban mit dem Domstift
in Basel über die Grenzen ihrer Sprengel ein Zwischenurteil , durch
welches seine Kompetenz anerkannt und das Kloster St. Alban zur Be- 5
streitung der über die Kompetenzeinrede erlaufenen Kosten verfällt wird.
— 12 $8 Mai 7.
Abschrift in Transsumpt des Kardinals Ottobonus vom 20. Scptbr. 12 58 ( ii).
Albertus de Talmessingen canonicus Argentinensis iudex subdclcgatus
a . . preposito et . . thesaurario TliuricenfsibusJ iudicibus a sede apostolica 10
delegatis in causa, quam vencrabiles viri , . prepositus, . . dccanus ct capitulum
ecclesie Basiiiensis coram nobis habent contra . . prepositum ct conventum
sancti Albani Basiiiensis, dudum preclusa via cxccptiones dilatorias propo-
nendi preter unam, videlicet quod iudices iurisditionem nobis committentcs
fuerint rccusati priusquam nobis negotium dclegarent, quam, si dicti pre- 15
positus et conventus probassent, decrcvimus admittendam, tandem, cum ex
confessione procuratoris eorum cognoverimus per litteras nobis iurisdictioncm
tribuentes prefatos prepositum et conventum nunquam fuissc citatos prius-
quam nobis causa fuerit totaliter delegata, intcrloquendo pronuntiamus non
obstante prefata vcl qualibet alia exccptionc dilatoria in causa proccdcre 20
nos debere, dictum procuratorcm nomine prepositi et conventus eorundera
in expensis factis occasione exccptionis prehabite procuratori dictorum pre-
positi, decani et capituli condcmpnantcs. Actum ct pronuntiatum anno
domini SiccL octavo, nonas maii, inditionis prirne.
336. 25
Das Stift St. Peter leiht dem Heinrich Kenneier ein Haus unter
den Bulgen. Basel 12$S Mai 7.
Abschrift aus dem Anfang des 14. fhs. im Cartular St. Peter H.
fol. f /'' n“ 46 im Staatsarchiv zu Basel (B).
Arnold S. J2J nach B. 30
Cvnradus prepositus, Cvnradus dccanus totumque capitulum ecclesie
sancti l'etri Basilicnsis universis Christi fidclibus presentem paginam in-
specturis subscriptorum notitiam cum salutc. Noverint universi presentes et
postcri, quod Cvnradus fiüus Heinrici qui dicitur Scriptor quondam con-
canonici nostri nunc civis Basiiiensis domum sitam in vico dicto under den 35
Bulgen, in qua Otto dictus Isncre aliquando morabatur, conccssam sibi a
nobis ad resignationem et petitionem dicti patris sui [iure] hereditario sub
annuo censu quinquaginta duorum solidorum nobis in festo beati Iohannis
baptistc pro dimidia parte ct in festo beati Martini pro dimidia ac ctiam
Digitized by Google
245
quatuor solidorum in anniversario Heinrici fratris prefati Hcinrici Scriptoris
annis singulis persolvendorum in manus nostras adhibitis omnibus obser-
vationibus iuris liberaliter resignavit scpcdicto Heinrico Scriptore et liberis
eius presentibus consentientibus ct renuntiantibus iuri, quod sibi et eis
6 retinucrat in eadcm domo, videlicet quod deberet ad ipsum et liberos suos
redire, si Cvnradus sine liberis legittimis per ipsum de uxore legittima pro-
genitis decederet ab hac vita. Nos igitur ad ipsius Cvnradi et patris sui
pctitionem domum predictam Heinrico dicto Kennelere concessimus sub iure
et pro ccnsu prenominatis pcrpetuo pacifice possidendani. Et scicndum,
10 quod de sepedicta domo quandocunque manus possidentis eam mutabitur,
quinque solidi tantum nomine census honorarii, qui vulgariter erschatz
dicitur, tenetur dari. Ut autcm super premissis nulla dubietas sive contcntio
postmodum oriatur, ego Cvnradus prepositus men nosque capitulum nostro
sigillo presentem paginam duximus consignare. Act. Basilee in cimiterio
15 ecclesie nostre, anno domini ftcCLVltl, in crastino beati lohannis ante portam
Latinam. Testes: Wemlierus Rvfus, Lvdwicus institor, Hugo Svtto, Bure-
hardus de Tvrego, Cvnradus de Leimen, Iohannes Tvba, Vlricus thclonearius,
. dictus Stiebcrc et alii quamplures fide digni.
337.
20 Kuno von Mwsbaeh und seine Krau Gisela übertragen ihr Haus zur
Platte in Basel dem Kloster Olsberg. Basel 1258 Mai 24.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg «* 32 (A). — Abschrift
Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. 152 in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (B). — Abschrift des 16. Jh. in den chartae Amer-
25 bachianae C. p. 231 (Bl) ebendort.
Ochs 1, 336 nach B = Trouil/at /, 652 >t° 43p.
An Schnuren hängen zwei Siegel:
t. Hugo Mönch. S. Abbildung »' 100.
2. Burger von Basel. S. Abbildung «" 139.
30 Universis Christi fidelibus presentium inspectoribus Hugo advocatus
dictus Monachus, Heinricus magister civium dictus Steinli milites Basilienses
noticiam rei geste. Ad ambiguitatis scrupulum precavendum in posterum
neccssc est hominibus acta sua littcris conmendarc. Novcrint igitur omnes
quos nosse fuerit oportunum, quod nobis iudicio presidentibus in domo, que
85 zim Sluche dicitur, Basilee Chiino concivis noster dictus de Mfispach et Gisela
eius uxor per sententiam, sicut in huiusmodi contractibus consuevit iieri,
domum suam in loco qui dicitur zir Blattun sitam et aream retroiacentem
pro animarum suarum remedio monasterio de Olsperk Cistercicnsis ordinis
Basiliensis dyocesis multis presentibus libere contulerunt in manus domine
40 Berchte abbatisse ibidem publice resignando et ab cisdem domo et area
omnes lieredcs suos penitus excluserunt. Et in huius rei testimonium pro-
sens scriptum munimine sigilli civitatis Basiliensis et mei videlicet advocati
Digitized by Google
246
fecimus roborari. Testes Imins rei sunt: soror Gisela*) dictaVulina et frater
Waltherus de Olsperk, Burchardus de Vfhein nobilis, Heinricus dir Phaffo,
Heinricus vor Gazzun, Johannes der Chindon, lacobus Marscalcus, Hugo
Camerarii milites, Ludewicus institor. Nicolaus filius Nicolai thelonearii,
Iohannes magister monete, Iohannes Masir, Otto Scheko, Rüdolfus magister 5
monete, . . dictus Vuli institor cives Basilienscs et alii quaraplures. Actum
et dat. in domo zim Sluche, anno domini MCcf.VIII, villl kalcnd. iunii.
338.
Das Kloster Olsberg leiht sein Haus zur Platte in Basel dem Martin
zur Platte und dessen Frau zu Erbrecht. 10
Hasel /2jS Mai 24.
Original im Staatsarchh • zu Aarau, Olsberg n" 33 (A).
An einer Schnur hangt das Siegel der Abtissin von Olsberg.
Universis Christi fidelibus presentium inspectoribus Berchta abbatissa
et conventus monasterii de Olsperk Cisterciensis ordinis Basiliensis dyocesis 15
noticiam subscriptorum. Tenore presentium notum facimus omnibus presen-
tibus et futuris, quod nos unanimiter domuni nostram Basilee in loco qui
dicitur zir Blatun sitam et aream retro ipsam domum, quam nobis Chuno
civis Basiliensis qui dicitur de Müspach et uxor eius Gisela rcsignantes eam
in manus nostras multis presentibus contulerunt, Martino filio bone memorie 20
Vlrici zir Blattun et uxori eius Mechtildi filie Petri dicti Vardci pro annuo
censu quinquaginta quatuor solidorum divisim in quatuor temporum ieiuniis
solvendorum nobis iure concessimus hcreditario pacifice possidendam. Et in
premissorum testimonium et memoriam hanc eis contulimus littcram sigilli
nostri muniminc roboratam. Testes huius rei sunt : frater Waltherus noster, 25
Chflno de Müspach prescriptus, Chunradus Vardel, Wernherus pectinarius,
Chiinradus de Kmmiracha, Heinricus Azo, Heinricus Sueuus camifex, Reyn-
hcrus Vuli, Wernherus gladiator cim S werte, Chunradus Manvirtrib, . .
novator de sancto Albano dictus Episcopus, Wernherus Wigrich, l’etrus
Vardel et alii quamplurcs cives Basilienses. Acta sunt hcc Basilee in 30
stupa sepedicti Chünonis de Müspach, anno domini ftccL octavo, vmt
kalend, iunii.
3m
Das Stift St. Leonhard leiht der Gertrud, Witwe Rudolfs von
Hagenthal, ein Grundstück vor dem Schur/unhause. 35
Hasel 123S Mai —
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n‘ 16 (A). — Regesten
337. a) Gisela auf Rasur in .4.
Digitized by Google
247
im weis sen Buch von i)oo S. Leonhard D. fol. 16) und in der Regi-
stratur des 16. Jh. St. Leonhard B. fol. S6V ebendort.
Regest bei Arnold S. 162.
Das (abhangende) Siege I fehlt.
6 Universis Christi ridelibus presentium inspectoribus Albertus prepositus
et conventus ecclesie sancti I.eonardi Basilee noticiam rei geste. Quoniam
omnium recordari et nullius oblivisci divinum est [potius]*) quam humanum,
expedit hominibus acta sua litteris conmendare. Notum sit igitur omnibus
presentibus et futuris, quod 110s aream sitam Basilee ante domum, que vulgo
10 dicitur Schurlunhus, solventem nobis in nativitate domini quinque solidos
annuatim et maiori ecclesie Basiliensi quinque solidos annis singulis in penthe-
coste Gerdrudi uxori Rüdolfi filii bone memoric Ottonis de Hagindal carni-
ficis, cum cadem area hcreditario iure ex patre suo Gerhardo Romano et
matre sua Gerdrude ad eam devoluta sit, sicut cius littcre quas eis pie rccorda-
15 tionis Otto prepositus noster contulerat protestantur, et dicto RSdolfo pro
censu prescripto iure concessimus hereditario pacifice possidendam. Et ne
super hoc aliqua lis vel dubietas in posterum possit oriri , haue ipsis con-
tulimus litteram sigilli nostri munimine roboratam. Testes huius rei sunt :
Chunradus decanus ecclesie sancti l’etri Basilee, Fridericus, Wernherus, Petrus,
20 Wernherus, Nicolaus, Fridericus, Iohannes, Waltherus et Burchardus fratres
nostri, Wezilo cellerarius, Iohannes de Esilturli, Burchardus Hostein, Heinricus
de Sechingen, Gerungus I.oripes et quidam alii cives Basilienses. Acta sunt
hec in ambitu claustri sancti Econardi Basiljiensis], anno domini ftccL octavo,
in mense maio.
25 »40.
Bischof Bert ho Id von Basel leiht dem Kloster Wettingen die von den
Eigenleuten der Kirche Basel 211 Brombach an das Kloster ver-
gab ten Güter. — 12)8 Juni )o.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. n° )S (A). — Abschrift
30 von i486 — i)to im Dokumentenbuch des Peter Xumagen fol. 2)0 im
Staatsarchiv zu Aarau (B).
An einer Hanfschnur hängt das Sieget des Bischofs :
t S . BERHTOLDI . DEI . GRA . IA . EP1 . BASIUENSIS.
5. Abbildung n° 11.
35 Berchtoldus dei gratia Basiliensis episcopus presentium inspectoribus
geste rei noticiam cum salute. Notum esse volumus universis presentibus et
futuris, quod homincs conmorantes in vitla ßranbach ex proprietate ad
nostram ecclesiam pertinentes uni versa bona sua sita in banno eiusdem villc,
que iure proprietatis habebant, de nostra voluntate et consensu monasterio
40 339. a) potius fehlt in A.
Digitized by Google
248
de Wettingen Constantiensis diocesis Cistertiensis ordinis contulcrunt ct re-
ceperant eadem de ipso monasterio sub annuo censu sibi suisque hcredibus
iure hcrcditatis in perpetuum possidenda. Ut autem dicta collatio tarn a
nobis quam a nostris successoribus non possit postmodum revocari et eorum-
dem bonorum dominium ad nos et nostros successores congnoscatur per- 5
tinere, ipsa bona prefato monasterio iure hereditario concessimus pro annuo
censu unius libre cere nobis et nostris successoribus in festo beati Martini
annis singulis persolvende ac presentes litteras dedimus sigilli nostri karaktcre
roboratas. Dat anno domini Su i ‘ . v 11 1 , pridic kl. iulii, indictionis prime.
341. io
Mangold Nager und seine Frau vergaben auf die Zeit ihres Todes
dem Stift St. Leonhard das Haus, toelehes sie von ihm zu Erbrecht
inne haben. Basel 125S Juli j.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n* 17 (A).
An Band hängt das Siege! des Hugo Mönch. S. Abbildung n ' 100. 15
Universis Christi lidelibus presentium inspectoribus Hugo miles ad-
vocatus Basiliensis qui dicitur Monachus noticiam rei gcste. Tenorc presen-
tium innotescat omnibus presentibus et futuris, quod Manegoldus ystrio qui
dicitur Nagere et uxor eius Gerdruth pro animarum suarum remedio domum
suam Basilee in obposito domus Petri Hunbellini sitam, quam ab ecclesia 20
sancti Leonard! Basiliensis pro annuo censu unius solidi in festo sancti
Leonardi eidem ecclesie persolvendi hereditario iure tenent, de cuius domus
area etiam datur unus denarius annuatim in festo sancti Martini domino
episcopo Basiliensi, memorate ecclesie sancti Leonardi libere in nostra pre-
sentia contulerunt, ut post mortem amborum sepedicta ecclesia sancti Leonardi 25
eam pacitice possidcat et quietc, omnes heredes eorum ab eadem domo penitus
exeludentes. Testes huius rei sunt: Fridericus, Wemhcrus, Petrus, Wernherus,
Nicolaus, lohannes et Waltherus canonici ecclesie memorate, Burchardus et
Petrus subdiacones ct quidam alii. Acta sunt hcc in cenaculo claustri sancti
Leonardi, anno domini JiccL octavo, feria sexta proxima post fcstum aposto- 30
lorum Petri et Pauli. Et in premissorum testimonium et memoriam presens
scriptum sigilli nostri fecimus munimine, quia ipsi collationi interfuimus et
eam vidimus, roborari.
342.
Walther von Klingen befreit den Hof des Klosters St. Blasien in der 35
untern Stadt Kliugnau und dessen Bewohner für alle Zeiten von
Steuern, Wachten, Frohnen und Beschwerden. .
Schloss Wehr t2$S Juli 14..
Unter den Zeugen: Bruder A[chil/es], Prior des Predigerordenshauses
zu Basel. 40
biegest bei Huber S. 10.
Digitized by Google
249
»43.
Adelheid Schaltenbrand giebt dcnt Stift St. Peter Gitter in Imlingen
für ein Haus in Basel , welches sie vom Stift zu Erbrecht hatte
und das sie jetzt an Johann den Apotheker verkauft.
6 Basel 1258 Juli 2p.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n- 2p (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter II. fol. jo n“ 42 (B).
Basel im 14. Jh. S. jöp nach B. — Besprochen bei Arnold S. pp.
Es hängen an Schnuren vier Siegel:
10 1. Bischof Bert hold. S. Abbildung if 11.
2. Kapitel St. Peter. S. Abbildung n° 40.
;. Hugo Mönch. S. Abbildung n" 100.
4. Bürger von Basel. S. Abbildung n" fjp.
Universis Christi fidelibus presentem litteram inspecturis Conradus
15 prepositus, Conradus decanus et capitulum ecclesic sancti Petri in Basilea
noticiam subscriptorum. Noverint universi presentes et posteri, quod Sibilia
quondam relicta Petri dicti Scheshart et Adelhedis filia sua nunc uxor Heinrici
dicti Schaltcnbrant domum quandam sitam in civitatc Basilicnsi in vico Fori
in latere domus dicteWinartinhfis ex opposito domus domini Heinrici Vorgazvn
20 iure proprietatis ad ipsas spcctantcm adhibita omni cautela que fuerat ad-
hibenda olim ecclesie nostre liberalitcr contulcrunt, ita tarnen, quod eandem
pro annuo censu duorum solidorum nobis in anniversario Petri predicti per-
solvendorum sub iure hereditario concessimus mulieribus antedictis sub ea
conditione, quod, si filia antcdicta sine liberis obicrit, domus predicta libere
25 ecclesie nostre cedat. Nos vero in remedium animarum earundem mulicrum
dare tenebimur claustro Pcnitentum in Lapidibus sito viginti rnarcas argenti
pro allodio conparando. Nunc autem Adelhedis predicta, ad quam ex morte
matris sue prelibate domus eadem fuerat devoluta, et maritus suus prenomi-
natus alia bona in banno de Incelingen sita iure proprietatis ad ipsos per-
80 tinencia, que ab abbate et conventu deWetingen conparamnt, ecclesic nostre
loco et nomine domus premisse nobis consencientibus et approbantibus, quia
ecclesie nostre profectum vidimus et non dampnum, adhibita omni cautela
que ex jure sive ex loci consuetudine adhibenda fuerat contulcrunt et illa
bona a nobis pro annuo censu unius solidi sub iure hereditario receperunt
85 habenda et possidenda sub condicionibus prehabitis, quibus domus eadem
subiacebat. Domum vero sepcdictam ab huiusmodi excondicionibus *) sic
exclusam Iohanni apotecario civi Basiliensi et uxori sue Mehtildi vendiderunt
et coram multis absolute et libere contulerunt, resignantes ipsam in manus
nostras uni cum liberis suis absolute. Nos igitur ad ipsorum peticionem
sepefatam domum liberam et a premissis condicionibus sic exclusam ante-
dicto civi et uxori sue pro censu superius nominato videlicct duobus solidis
344- a) so in A.
Urkundenbuch der Stadt Bald. I. 32
Digitized by Google
250
in prelibato anniversario et quatuor denariis in festo beati Martini nobis
annis singulis persolvendis, quos dcnarios idem civis addidit et de novo dari
constituit, concessimus sub iure hereditario possidendam tali pacto adhibito,
ut altero eorum defuncto alter superstes eandem possideat sub iure et censu
superius antcdictis liberaroquc habeat potestatem de domo prcmissa salvo 5
iure nostro quod placuerit ordinandi. Ut autem premissa memoriam et robur
obtineant perpetue firmitatis, presens littcra venerabilis patris Berbtoldi epis-
copi, nostro, Hugonis Monachi advocati et civitatis Basiliensis sigillis est
munita. Testes : prepositus, dccanus, Wlricus custos, Gotfridus de Kilchein,
Iohannes scolasticus, Iohannes sacerdos dictus Rossebarbo, Wemherus sacer- 10
dos, Burchardus notarius clerici , Wernherus de Wartenuels, Iacobus Mars-
catcus, Heinricus dictus Phaffo , Iohannes I’uerorum, item Hugo advocatus
predictus, Otto scultetus, Heinricus magister civiuni dictus Diues, Conradus
Monachus, Heinricus dictus Steinlin, Hugo Camerarii, Heinricus Magister
coquine milites tune in consilio existentes, Conradus Schal tenbrant , Hugo 15
de Gundolstorf, Burchardus frater suus, Hugo Scl.eshart, Keinherus preco,
item Ludewicus institor, Wernherus Kufus, Nicolaus de Titenshein, Heinricus
de Solodro, Conradus Botscho, Heinricus de Blatshein, Heinricus ad l'ortam,
, . dictus Howensteim1'), Chono de Muspach, Conradus de Haltingen, Wem-
herus de sancto Brandano, Waltherus Winardi, Burchardus de Honwalt, Con- 20
radus Snvrli, . , dictus Hosteimb), Petrus ccmentarius, Conzo faber cives tune
in consilio existentes et alii quamplures. Actum Basilec, anno domini
MCCf-Viil, iv kl. augusti.
344.
/. Kardinal Ottobonus, päpstlicher Auditor in der Streitsache zwischen 25
dem Kloster St. Alban und dem Domstift zu Basel über das Parochie-
recht , verfügt, dass das Kloster St. Alban in den Besitz dieses
Rechtes einzuf ühren sei. Viterbo /zjS September 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n° /p (A). — Abschrift
des i j. Jh. im Codex Pfister St. Atban R. fol 20" n“ 27 ebendort (B). *0
Das Sieget hängt an einem roten Seidenband :
S . OTOBONI . SCI . ADRIANI . DIACO . CARDINAL
II. Kardinal Ottobonus, päpstlicher Auditor in der Streitsache zwischen
dem Kloster St. Alban und dem Domstift zu Basel über das Parochie-
recht, hebt den Spruch auf, welchen der Strassburger Domherr Albert *5
von Dellmensingen als subdelegirler Richter in dieser Sache am
7. Mai 1258 erlassen hat. Viterbo, 1258 September 20.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n" 20 (A). — Abschrift
344. b) so in A.
Digitized by Google
251
m Iranssumpt des Papstes Alexander IV. vom 27. September 1258,
unten 0*345 (H). — Abschrift des 15. Jh. im Codex Pfister St. Alban R.
fol. /p n" 3 j ebendort (II').
Das Siegel hangt an einem roten Seidenband:
5 S . OTOBONl . SCI . ADRIAN! . DIACO . CARDINAL.
Die Urkunden I und II sind von derselben Hand geschrieben.
Ottobonus miseratione divina sancti Adriani diaconus cardinalis rei
geste memoriam. Dudum rcligiosi viri . . prior et conventus monasterii
sancti Albani Basiliensis Ciuniacensis ordinis domino nostro summo ponti-
10 fici sua petitione monstrarunt, quod, cum . . prepositus et capitulum ec-
clesie Basiliensis asserentes, quod dudum*) inter ipsos ex parte una et eosdem
priorem et conventum super iure parrochiali ecclesie et monasterii eorundem
ac rebus aliis ex altera materia questionis exorta fuerat, b) super hoc in . .
prepositum, . . dccanum et . . archidiaconum BasilienFses] eorumque collegas
15 tanquam in arbitros concorditer corapromissum et quod ipsi equum tulcrant
arbitrium inter partes quodque iidem prior et conventus arbitrium ipsum,
quod acceptaverant, observare indebite denegabant, super hoc contra cos in
consueta forma litteras apostolicas ad . . prepositum et . . thesaurarium
Turicensis ecclesie Constantiensis diocesis impetrassent ac postmodum ipsos
20 coram . . abbate de Wettingen Cistertiensis ordinis,*) cui iamdicti delegati
commiscrant super hoc totaliter vices suas, traxissent in causam, tandem
iidem prior et conventus ab eodem abbate ex suffitienti gravamine ad sedem
apostolicam appellantes ad prosequendam appellationem huiusmodi apud se-
dem apostolicam<1) ccrtum sibi terminum pretixerunt, quorum appellationi
25 dictus abbas deferens reverenter causam huiusmodi ad sedis apostolice re-
misit examen. Et licet idem prior pro se suoque conventu in termino ipso
personaliter propter hoc ad predictam sedem acccsserit nosque super eadem
causa ab eodem domino spetialem sibi dari obtinucrit auditorem, quia tarnen
pars altera per se vel idoneum responsalem coram nobis in termino ipso et
30 postmodum expectata diutius ac ') in audientia publica scpecitata comparere
neglexit, in causa ipsa debitus non potuit haben processus. l’orro iidem
prepositus et capitulum huiusmodi negotio appellationis pendente Corpora
quonindam defunctorum parrochianorum prefati monasterii in cimiterio ipsius
ecclesie Basiliensis, quamquam ibidem sepulturam minime elegissent, ut idem
85 prior asserebat/) sepelire temere presumpserunt in ipsorum*) prioris et con-
ventus preiuditium et eiusdem monasterii non modicum detrimentum.
I. II.
Quare pro parte dictorum prioris Quare idem dominus ad supplicationem
et conventus fuit eidem domino hu- dictorum prioris et conventus religioso viro . .
40 militer supplicaturn, ut providere super abbatl monasterii de !.acu de Carnens ordinis
343. ai dudum fehlt in II. b) orta materia questionis fuerat in II. c) Cistertiensis ordinis
fehlt in II. d) apud sedem apostolicam fehlt in II. e) et in II. f) ut idem prior
asserebat fehlt in II. gj dictorum in II.
Digitized by Google
252
hoc paterna diligentia procuraret No-
lens itaque predictus dominus ipsis in
suo iure deesse qui cst omnibus de-
bitor in iustitia exhibenda, religioso
viro . . abbati monastcrii de Lacu de
Carnens ordinis Premonstratensis Lau-
sanensis diocesis suis dedit litteris in
mandatis, ut dictos prepositum et ca-
pitulum perhemptorie auctoritate sua
per se vel per alium citarc curaret, ut
infra duos menses et dimidium post
citationem suam perprocuratorem ido-
neum suffitienterinstructuin cum Omni-
bus actis rationibus et munimentis suis
causam huiusmodi contingentibus co-
ram eo comparerent facturi et recepturi
super premissis, quod rationis ordo
dictaret. Abbas vero predictus pre-
pediente notoria valitudine corporali
non valcns mandatum apostolicum per-
sonaliter exequi religioso viro fratri
Vrbano subpriori suo super hoc com-
misit totaliter vices suas, qui predictos
prepositum et capitulum perhemptorie
hixta formam mandati aposfolici citare
curavit. Et licet eodem priorc pro sc
suoque conventu et magistro Petro de
Assisio procuratore dictorum prepositi
et capituli constituto in appellationis
causa presentibus declaraverimus per
citationem factam huiusmodi littera-
rum apostolicarum auctoritate tarn ne-
gotium principale quam appellationis
causam esse ad sedem apostolicam de-
voluta, dicti tarnen prepositus ct capi-
tulum post predicte citationis terminum
diutius expcctati et citati in audientia
pluries, ut est moris, in predicto ne-
gotio procuratorem suffitientem mit-
tere contumaciter contempserunt. Nos
igitur attendentes, quod obedientia pa-
rum prodesset humilibus, si contemptus
contumacibus non obesset, predictos
prepositum et capitulum reputavimus
contumaccs et de prudentum virorum
Premonstratensis I.ausanensis diocesis suis dedit
litteris in mandatis, ut dictos prepositum et
capitulum perhemptorie auctoritate sua per se
vel per alium citare curaret, ut infra duos menses et
dimidium post citationem suam per procuratorem 5
idoncum suffttienter instructum cum omnibus
actis rationibus ct munimentis suis causam huius-
modi contingentibus coram eo comparerent
facturi ct recepturi super premissis, quod rationis
ordo dictaret. Predictus autcm abbas religioso 10
viro fratri Vrbano subpriori suo super hoc com*
misit totaliter vices suas, qui SUbpnOf eo.sdcm
prepositum et capitulum peremptorie iuxta
formam mandati apostolici citarc curavit. Post-
modum memoratus dominus nobis 15
prcdictam causam audiendam deter-
minandamque commisit. Propterquod
eodem priore suo et convcntus su» pro-
curatorio nomine et magistro Petro de
Assisio procuratore dictorum prepositi et capituli ^0
in nostra presentia constitutis et lite
coram nobis super appellationis causa
legitime contcstata et declarato a nobis
tarn principale negotium quam appellationis
causam per citationem factam auctoritate apo- 25
Stolica esse ad sedem apostolicam devoluu,
idem prior suo ct convcntus sui no-
mine proponens, eosdem prepositum
et capitulum post appcllationcm inter-
positam a predicto abbate de Wettingen 30
et delationcm et remissionem eiusdem
abbatis ipsos priorem et conventum
coram discreto viro Alberto de Tal-
messingen canonico Argentinensi sub-
delegato a predictis preposito et tlie- 35
sau rar io Turicen(sibusJ iudicibus asede
apostolica delcgatis super eodem
negotio convenisse et ipsum sub-
delegatum contra ipsos priorem et
conventum ac ipsorum ecclcsiam etiam <0
post predictam citationem factam auc-
toritate apostolica processisse, omnes
processus habitos per dictum canoni-
cum contra eos post appellationem
delationcm remissionem ct citationem 45
Digitized by Google
253
consitio dclibcratione prehabita dili-
genti factaque super hoc domino pape
relatione fideli de ipsius spirituali man-
dato intellccta prius pctitionc prcdic-
5 torum prioris et conventus, quam contra
prcpositum et capitulum antedictos su-
per iure parrochiali prcdicto agendo
petitorio proponere intendebant, et ab
ipso priore iuramento recepto, quod
10 crcdebat sc et conventum prcfatos
bonam causam super eodem iure mo-
vere, decernimus eosdem priorem et
conventum in possessionem iuris vol
quasi ipsius causa custodic inducendos
15 etpreposito etcapitulo antedictis inter-
loquendo precipimus, ut priorem et
conventum iamdictos ad possessionem
vel quasi iuris eiusdcm admittant. In
cuius rei testimonium et memorie fu-
30 ture cautelam has litteras scribi et
publicari fecimus per Gifredinum de
Vezano notarium nostrum ac nostro
sigillo muniri. Actum Viterbii in domo
ecclesie sancti Fortunati, coram me
36 Gifredino notario supradicto, domino
Iohanne de Camezano domini pape
capellano et ipsius contradictarum au-
ditorc, fratre Rubaldo priore de Taro,
Placentine diocesis, domino Alberto
30 Aczarii de Parma advocato curie, do-
mino Iohanne Leccacorvo canonico
Placentino et domino Ardicionc de
Comite preposito sancti Laurentii Me-
diolanensis testibus ad premissa roga-
35 tis, anno domini Siccf. octavo, die v!
intrantis mensis septcmbris, pontitica-
tus domini Alexandri pape quarti anno
quarto. Ego Gifrcdinus prcdictus im-
periali auctoritate notarius prolationi
40 decreti et precepti supradictorum inter-
fui et de mandato prcfati domini car-
dinalis scripsi et publicavi omnia supra-
dicta [NS.].
predictas cassari et rcvocari per no-
strum offitium postuiavit. Nos igitur
auditis et intellectis omnibus, que re-
quirebat natura negotii, diligenter et
que partes voluerunt allegare et pro-
ponere coram tiobis, ct cum multis
prudentibus habita super hoc dolibe-
ratione multiplici, quia nobis liquido
constitit predictum canonicum Argen-
tinensem post supradictam citationem
factam per dictum subpriorem auctori-
tatc littcrarum apostolicarum contra
dictos priorem ct conventum tulisse
sententiain in hunc modum (es folgt
die Urkunde n“ jjj) , predictam sen-
tentiam et quiequid cx ea ct ob cam
secutum est ac etiam quiequid per ipsum
canonicum Argentinensem occasione
huiusmodi contra predictos priorem
sive prepositum et conventum sancti
Albani et singulos de convcntu et
eorum ccclcsiam post prefatam cita-
tionem auctoritate apostolica factam
attemptatum extitit revocamus. In
cuius rei testimonium hac litteras scribi et pnbli>
cari fecimus per Uifredinum de Vezano notarium
nostrum ac nostro sigillo muniri. Actum Viterbii
in domo ecclesie sancti Fortunati, prescntibllS
domino Alberto Aczarii, magistro Roberto
de Argentio, magistro comite de Casate
canonico Mcdiolanensi, magistro Fer-
nando canonico Compostellano, magistro
Ardicione de Comite preposito sancti Laurentii
Mediolancnsis et «dÜS pluribltS testibus ad
premissa VOCatlS, anno domini millesimo du-
centesimo quinquagesimo octavo, illditiotlC
secunda, duodccimo kl. octubr., pooti-
ficatus domini Alexandri pape quarti anno quarto.
Ego Gifrcdinus de Vezano imperiali auctoritate
notarius predicte revocationi interfui et
de mandato prelati domini cardinalis scripsi et
publicavi omnia supradicta. [NS.]
Digitized by Google
254
34ö.
Papst Alexander IV. bestätigt den unter n" 344 II milgeteilten Spruch
des Kardinals Ottobonus in der Streitsache stoischen dem Kloster
St. Alban und dem Domstift su Basel über das Parochicrccht.
Viterbo 1258 September 27. 5
Original im Staatsarchiv su Basel , St. Alban n‘ 21 (A). — Abschrift
des 13. Jh. im codex Pfister St. Alban R. fol. 6 n ’ p ebendort (B).
Trouittat 2, 8/ n’ 37 nach B.
Die Bulle ist abgefallen.
Als Vorlagen bei der Herstellung des Textes haben gedient die Ur • 10
künden nf 344 I und dl.
jj Alexander jj episcopus servus servorum dei dilectis filiis . . priori et
conventui mona.sterii sancti Albani Basiliensis ordinis Cluniacensis salutem
et apostolicam bencdictionem. Cum a nobis petitur quod iustuin est et
honestum, tarn vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per sollicitu- 15
dinem oflicii nostri ad debitum perducatur effectum. Sane petitio vestra
nobis exllibita con tinebat , quod, cum., prepositus et capitulum Ilaailieum ecclcsic aase-
rentes, quod dudum inter eos ex parle una et VOS ex altera super iure parrochiali ipsius
ecclesie ac monasterii VCStn matcria questionis exorta fuerat , super hoc in . . prepositum, . .
dccanum et . . archidiaconum Basiliense* eorutnque collegas tamquam in arbitros concorditer com- 20
promissum et quod iiücni arbitri equum tulcrant arbitrium inter partes quodque VOS ipsuni.
quod acceptaveratis, denegnbath indebite observare, super observatione ipsilis arbitfii ad . .
prepositum et . . thesaurarium ecclcsic Turicensis in consucta forma littcras apostolicas impetrassent,
VOS ab . . abbatc de Wetingen Cisterciensis ordinis , cui dicti illdices commiserant super hoc
totaliter vices suas, cx sufficicnti gravaniine ad sedem apostolicam appcllantes ad prosequendum 25
appellalionem VCStraill apud sedem Caildcni Vobis certum terminum prefixisli* dictusquc
abbas appellationi VCStre deferen« reverenter causam huiusmodi ad ipsiUS sedis remisit examen.
Nos autem tibi fili prior pro tc ac pro Vobis filii conventus propter hoc in codcm
termino ad dictam sedem personaliter accedenti dilcCtum filium nostriim 0[ttoboniim]
sancti Adriani diaconum cardinalem dedimus »upcr hoc auditorem. Verum quia 30
pars altera per se vel idoneum procuratorem in huiusmodi termino non COmparuit
coram nobis, quamquam idem cardinalis ipsam in audientia publica pluries
citari fecerit et diutius post eundem terminum expectarit, in causa ipsa debitus non potuit
haberi processus. Porro iidem prepositus et capitulum huiusmodi appellationi« causa pendente
corpora quorundam parruchianorum eiusdem monasterii defunctorum in cimiterio ipsius ecclcsic, 35
quamquam apud eam non elcgerint sepulturam, sepelire temere presumpserunt in VCStrum
preiudicium et gravamen. Sicque vobis propter hoc ad nostram providentiam
reCUrrentibllS . . abbati monasterii de Lacu de Carnens*) nOStris dedimus litteris in mandatis,
ut predictos prepositum et capitulum per se vel per alium peremptorie citare curaret, ut infra
CCrtum terminum post citationem suam comparerent per procuratorem idoneum coram nobis 40
345. ») Caruens in A.
Digitized by Google
255
facturi et recepturi super hoc, quod ordo exigcret rationis. QltO t .in dem suhpriori SUO
committeme super hoc totaliter vices suas idem subprior iuxta litterarum ipsarum tenorem
peremptorie duvit eosdem, ut infra certum terminum nostro se cotispcctui pre-
sentarent. Ceterum dictus cardinalis, cui, postquam declaravit tam principale
5 negotium quam appellationis causam per citationem huiusmodi fore ad sedem candem legitime
devoluta, et postquam in appellationis causa lis fuit contestata, legitime coram
ipso liquido comtitit, quod Albertus de Talmessingen canonictis Argentinensis,
cui prepositus et thesaurarius Turicenses predicti, ad quos prefati prepositus
et capitulum Basilien[ses] contra vos in forma communi quasdam alias ab
10 eadem sede litteras impetrarant, commiserant super hoc totaliter vices suas,
post predictam citationem quandam sententiam contra VOS tulerat in prcdicta causa que
ad dictam sedem fuerat devoluta, predictam sententiam et quiequid ex ca Vel ob
tpsam secutum extltlt ac etiam quiequid per ipsum canonicum occasione huiusmodi contra
vos et singuios vestrum et dictum monasterium post prefatam citationem attemp-
15 tatum extitit, revocavit, prout in instrumento publico inde confecto sigillato sigillo
ipsius cardinalis plenius continetur. Nos itaque vestris suppiieationibus
inclinati, quod super hoc ab eodem cardinali factum est ratum et tirmum
habentes id auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio
communimus tenorem ipsius instrumenti de verbo ad verbum presentibus
90 inseri facientes, qui talis est:
(Es folgt die Urkunde n° Id ihrem ganzen Wortlaute nach J
Nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam nostre confirmationis
infringere vel ei austi temerario contrairc. Si quis autem hoc attemptare
presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli
25 apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Vitcrbii, v kl. octobr., ponti-
ficatus nostri anno quarto.
Papst Alexander IV. beauftragt den Domcantor von Lausanne, den
von Albert von Dcllmcnsiugen in dem Streite des Domstifts und des
30 Klosters St. Alban zu Basel über das Parochicrecht gefällten Spruch
als nichtig zu erklären und den Albert von Dellmensingen an weiterm
Vorgehen in dieser Sache zu hindern. Viterbo 1238 September 27.
Abschrift des 15. 7h. im Codex Pfister St. Alban R. fol. 12 n- 12 im
Staatsarchiv zu Basel (B).
35 Als Vorlage bei der Herstellung des Textes hat gedient die Urkunde
345-
Alexander episcopus servus servorum dei dilecto filio cantori ecclesie
Lausanensis salutem et apostolicam benedictionem. Peticio dilectorum filiorum
prioris et conventus monasterii sancti Albani Basiliensis Cluniacensis ordinis
40 nobis exhibita contincbat, quod, cum prepositus et capitulum Ilasilieofaes] asserentes,
quod dudum inter cos ex parte una et eosdem priorem et Conventum ex ulteru super
iure parrochiali ecclesie ac monasterii prcdictorum materia questlonis exorta fuerat, super hoc
Digitized by Google
256
in prepositum, decanum et archidyaconum Basilienses eommque collegas tamquam in arbitros con-
corditer compromis-ium et quod iidem arbitri equum tulerant arbitrium inter partes quodque ipsi
pnor Ct convcntus ipsum, quod acccptaverant, dcnegabant indebite observare, super obscr-
vacione ipsius arbitrii ad prcpositum et thexaurarium ecclesie Turieensis in consueta forma literas
apostolica« impctrassent , iidem prior et ConventUS ab abbate de Wettingen Cisterciensis 5
ordinis, cui dicti iudices commiserant super hoc totaliter viees suis, ex sufficienti gnivamine ad
sedem aposlolicam appellantes ad prosequendum appellalionem SU am apud sedetn eandem sibi
certuin terminum prefixerunt dictusque abhas appellationi ipsorum deferens reverenter causam
huiusmodi ad ipsius sedis remisit examen, Nos autem cidem priori pro Se ac ipsis con-
ventu propter hoc in eodetn termino ad dictam sedem personaliter accedcnti diicctum filium nostrum 10
O[ttol>onum] sancti Adriani dyaconum cardinalem dedimus super hoc auditorem. Verum quia pars
altera per se vel ydoneum procuratorem in huiusmodi termino non comparuit coram nobis, quam-
quam idem cardinalis ipsam in audiencia publica pluries citari fecerit et diucius post eundem
terminum expectarit, in causa ipsa debitus non potuit haberi processus. Porro iidem prepositus
ct capitulum huiusmodi appellacionis causa pendente Corpora quorundam parrochianorum eiusdem 15
monasterii defunctorum in cimiterio ipsius ecclesie, quamquam apud cam non elegerint sepulturam,
sepelire temere presumpserunt in ipsorum priOHS et COnvcntuS preiudicium et gravamen.
Sicque Ipsis propter hoc ad noslram providenciam recurrenlibus abbati monasterii de Lacu de
Carnens*) nostris dedimus litteris in mandatis, ut predietos prepositum et capitulum per se vel per
alium pcremptoric citare curarct, ut infra ccrtum terminum post citacionem suam comparerent per 20
procuratorem ydoneum coram nobis facturi et recepluri super hoc, quod ordo exigeret rationis.
Quo tandem subpriori suo committente super hoc totaliter viees suas idem subprior iuxta litterarum
ipsarum tenorem peremptorie citavit eosdem, ut infra ccrtum terminum nostro se conspectui pre-
sentarent. Ceterum dictus cardinalis, cui, postquam declaravit tarn principale negocium quam
appellationi« causam per citacionem huiusmodi fore ad sedem eandem legittime devoluta, et post- 25
quam in appellationi« causa Hs fuit contestata, legittime coram ipso liquido constitit, quod Albertus
de Talmessingen canonicus Argcnlinensis, cui prepositus et thesaurarius Turicenses prcdicti, ad
quos prefati prepositus et capitulum BasiHen[ses] contra ipsos prioreni et COnveiltum in
forma communi quasdam alias ab eadem sede iitteras impetraverant, commiserant super hoc totaliter
viees suas, post predictam citationem quandam sententiam contra eosdem prioreni Ct COH- 30
ventlim tulcrat in predicta causa que ad dictam sedem fuerat devoluta, predictam sententiam et
quidquid ex ea vel ob ipsam secutum extitit ac eciam quidquid per ipsum canonicum oeeaxione
huiusmodi contra dictOS priorem et Conventuni et singulo* eorum et dictum monasterium
post prefatam citacionem attemptatum extitit, revocavit, prout in instrumento pubiico inde confecto
sigillato sigillo ipsius cardinalis plenius continetur. CllHl auteni nos ipsorum prioris et 35
ConventUS supplicacionibus inclinati quod super hoc ab eodem cardinali factum est ratum et
firmuni habentes id auctoritate apostolica duxerimus confirmandum, discrotioni tue per
apostolica scripta mandamus, quatenus sententiam ct processum huiusmodi
per eundem Albertum in causa eadem habitos per te vel per alium dcnuncians
irritos ct inanes dicto Alberto ex parte nostra inhibcas, nc in causa presumat 40
procedere supradicta, eumb) quod ab huiusmodi presumptione desistat moni-
cione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compel-
lendo. Datum Vitcrbii, $ kl. octobr., pontificatus nostri anno quarto.
346- a) Caruens in B. b) cum in B.
Digitized by Google
257
347.
Bischof Bcrthold von Basel übergicbt Gottfried dem Marschalk von
Staufen die Höfe Bischofingen und Kirchhofen auf zweiundzwanzig
Jahre. — 1258 November 11.
5 Unter den Bürgen des Bischofs: Henricus magister paniticum civitatis
nostre.
Abschrift Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fol. IJI in der
Universitätsbibliothek zu Basel.
Trouillat l, 654 «* 46t. — Neugart Codex diplomaticus 2, 227 n" 969.
10 348.
Abt Yvo von Cluny thut dem Papst Alexander IV. kund, dass er
als Generalanwalt und Vertreter des Klosters und ganzen Cluniacenser-
ordens den Prior Peter von Ambierle bestellt habe.
Cluny 1258 November 16.
15 Abschrift in Transsumpt der Schiedsrichter vom 15. Mai 1259 (B).
Sanctissimo patri ac domino A[lexandro] dei gratis summo pontifici
fratcr Yuo miseratione divina Cluniacensis ecclesie minister humilis totusque
eiusdem loci conventus eius devoti filii pedum oscula beatorum. Sanctitati
vestre notum facimus, quod nos in causis nostris, monastcrii ct totius ordinis
30 nostri et personarum eiusdem motis et movendis ac negociis venerabilem et
karissimum fratrem nostrum Petrum de Relloforti priorem de Amberta latorem
presentium procuratorem nostrum constituimus generalem sindicum et acto-
rem ad impetrandum litteras simplices et legendas privilegia et gratiam con-
tinentes, dantes eidem potestatem et speciale mandatum in omnibus supra-
35 dictis agendi, defendendi, excipiendi, rcplicandi, expensas petendi ct solutionem
recipiendi, paciscendi et transigendi , in animas nostras omne genus sacra-
menti prestandi, et exigendi in integrum restitutionem , petendi alium vel
alios procuratorem vel procuratorcs in omnibus causis vel singulis seu earun-
dem certis articulis, nostro monasterio totius ordinis et personarum eiusdem
30 nomine instituendi vel suo nomine substituendi et omnia faciendi, que per
generalem procuratorem vel etiam specialem expedierit fieri et in iudicium
deduci possunt, ratum et firmum habituri quiequid per ipsum vel ab eo
nostri monasterii,*) totius ordinis et personarum eiusdem nomine institutum
vel institutos aut suo nomine substitutum vel substitutos actum fuerit seu
35 etiam procuratum, mutui contrahcndi nisi super hoc litteras nostras patentes
exhibuerit potestate subtracta, promittentes sub ypotheca rerum nostrarum
et ad monasterium ordinemque nostrum pertinentium iudicatum solvi si ne-
cessc fuerit. DaL Cluniaci, xv! kl. dccembr., anno domini ftccLvitl.
348. a) nostro muaasterio in B.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 33
Digitized by Google
268
849.
Das Basler Dom stift leiht Johann dem Apotheker ein bisher von Anna,
Konrad Melters von Rheinfelden Tochter, innegehabtes halbes Haus
in Basel zu Erbrecht. — re 58 Dezember 1.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu Kolmar, Unterlinden 5
n- 14. (A).
Auf der Rückseite steht von einer gleichseitigen Hand geschrieben-,
quod ipsi emcrunt den Steinchelr.
Das (an gelben und roten Seidenfäden hängende) Siegel ist abgefallen.
Heinricus prepositus, Heinricus decanus et capitulum Basilien[ses] omni- 10
bus Christi fidelibus imperpetuum. Noverint universi presentes et posteri, quod
Anna filia Conradi dicti Metter de Rinuelden de consensu et per manus
patris sui iamdicti, Ioliannis mariti sui, Christine sororis sue et mariti eius-
dem Reinheri preconis Basiliensis dimidiam domum suam Basilee sitam dic-
tam Steinchelr, quam a nobis sub iure hereditario pro annuo censu quatuor 16
denariorum ad cameram nostram in festo beati Martini persolvendorum libere
possidebat, in manus Conradi prepositi sancti I’ctri ecclesie nostre camerarii
absolute et überaliter resignavit Igitur idem camerarius ad ipsius peticionem
domum dimidiam antedictam Iohanni apotekario civi Basiliensi et uxori sue
Mechtildi concessit sub iure predicto pro censu annuo sex denariorum ad- SO
ditis ab eisdem recipientibus priori censui duobus denariis*) perpetuo pos-
sidendam ea conditione, ut uno defuncto alter superstes sub ipso iure pos-
sideat dimidiam domum ipsam. In cuius facti mcmoriam presentem literam k)
sigillo nostro duximus roborandam. Testes : Heinricus scolasticus, Iohannes
de Ratolstorf, Heinricus de Hegendorf canonici, Conradus decanus sancti S5
Petri, Rodolfus Craftonis derici, Heinricus Pfaffo, Iohannes Puerorum milites,
Waltherus Winardus, Simzo, Vlricus de Lvcela, Hugo lanista, Vlricus dictus
zem Steinchelre laici, et alii quamplures. Acta sunt hec anno domini
MCCLVlfl, kl. decembr.
350. 30
Peter und Otto Schaler leihen dem Volmar Ozelin von Basel ihr
Haus vor dem Spalenthor zu Erbrecht. Base! 1258 Dezember 2.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard »' 18 (A). — Regest
in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B. fol. 8p” ebendort.
An einem Bande hängendes Siegel von Peter und Otto Schaler. S. 35
Abbildung n" 105.
Otto scultetus Basiliensis dictus Scalarius universis presentem paginam
inspecturis noticiam rei geste. Notum esse volumus omnibus presentibus et
349. a) duobus den vcn gltithtr Hand auf Kasur. b) presentem literam witderholt.
Digitized by Google
269
futuris, quod nobis iudicio presidentibus in domo iudicii manifeste et multis
astantibus Petrus et Otto fratres qui dicuntur Scalarii iuvenes domum iure
proprietatis ad cos spectantem sitam ante portam civitatis ßasiliensis dictam
Spalon Volmaro civi Basiliensi, qui dicitur Ozelin, et uxori sue Agnese ac
6 liberis eorumdcm pro censu annuo duodecim solidorum iure concesserunt
hereditario pacifice possidendam. Census vero prefatus duobus terminis vide-
licet in nativitate domini et in fcsto nativitatis sancti lohannis baptiste a
Volmaro et ab hiis, qui domum ipsam pro tempore tenuerint, dari dcbet
antedictis militibus et heredibus eorumdcm. In cuius rei testimonium presens
10 scriptum sigilli nostri fecimus munimine roborari. Testes etiam huius rei
sunt: Hugo Monachus advocatus, Otto Scalarius, Heinricus uor Gazun milites,
Heinricus preco, Heinricus Ozelin, VVernherus pistor, Petrus de Rlazhein,
Heinricus de Emmeracha et alii quamplures. Dat. anno domini ficcL octavo,
1111 non. decembris.
15 351.
Das Kloster Olsberg leiht ein Haus unter den Krämern zu Basel
dem Burckard Breller und seiner Gattin Ita zu Erbrecht.
Basel 1259 Januar 16.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n" 34 (A).
SO An einer Schnur hängendes Siegel von Olsberg.
Universis Christi fidelibus prescntium inspcctoribus Berchta abbatissa
et conventus monasterii de Olsperk Cisterciensis ordinis noticiam rei gcste.
Notum sit omnibus presentibus et futuris, quod nos de consilio ac voluntate
vencrabilis domini . . abbatis de Lucila domum nostram sitam inter Institores
25 inferioris civitatis Basiliensis, in qua morabatur bone memorie Vlricus Winter,
Burchardo civi Basiliensi qui dicitur Breitere et uxori eius Ite pro annuo
censu viginti sex solidorum qui nobis dari debent in duobis festis sancti
lohannis baptiste et sancti Andree et una libra piperis et quatuor circulis
simile annuatim iure conccssimus hereditario possidendam. Et scicndum,
30 quod altero eorum viam universe camis ingTesso alter superstes manens
nullum intraium quod vulgo dicitur erschaz dabit. Omnes autem eorum
heredes intraium dare debebunt. Sciendum est etiam, quod, si domus eadem
per ignem devastabitur, abbatissa et conventus de Olsperk trabes ad ftindum
domus necessarias dare tenebuntur, reliqua vero Burchardus dabit vel hii
85 qui pro tempore tenuerint ipsam domum. Et in testimonium et memoriam
huius rei hoc scriptum sigilli nostri munimine fecimus roborari. Testes etiam
huius rei sunt: Hugo advocatus Basiliensis dictus Monachus, Heinricus dictus
Phaffo milites, Reinherus clericus dictus Vuli et fratcr suus Heinricus, frater
Waltherus de Olsperk, Hugo Schessart, I.udewicus institor, Heinricus fron
40 Engelun, Chünradus tector et multi alii cives Basilicnses. Acta sunt hec in
porticu maioris ccclesie Basiliensis, anno domini Med nono, feria quinta
proxima post fcstum sancti Hilarii.
Digitized by Google
260
352.
Konrad von Röteln und Dietrich und Konrad die Brüder von Roten
berg vergaben Güter zu Riehen an das Kloster JVelä'ngen.
Schloss Röteln und Wiese bei Rotenberg 1259 Februar io.
Abschrift von i486 — rjro im Dokumentenbuch des Klosters Wettingen 5
von Peter Numagen fol. 221 im Staatsarchiv zu Aarau (B).
Regest bei Linder S. 21.
Universis Christi hdelibus presentem paginam intuentibus Conradus
de Rotiniein, Dietricus et Conradus fratres de Rotinberg salutem cum noticia
subscriptorum. Cautum est res gestas, ne tangantur oblivionis scrupulo, lit- 10
terarum apicibus conmendare. Noverint igitur presentes et posteri, quod
nos predia nostra sita in villa Riehein culta sive inculta, que Heinricus
milcs dictus Dapifer de Rinfelden habebat de nobis in feodum et Conradus
dictus de Eschichon civis quondam Rinfeldensis ab itlo, que nunc sciuntur
vel postmodum scicntur, ad resignationem dictorum Heinrici militis et 16
Conradi liberaliter contulimus monasterio de Wettingen Constanticnsis dyo-
cesis Cisterciensis ordinis conferentes cadem in manus honorabilis in Christo
. . abbatis ipsius monasterii iure proprietatis quiete et pacifice in perpetuum
possidenda. Et hec collatio sive donacio facta est per me Conradum do-
minum de Rotinlein et me Conradum de Rotinberg in Castro Rotinlein pre- 20
scntibus Hilteboldo monacho cellerario et fratre Wcrnero converso monas-
terii memorati , Rudolfo notario domini Basiliensis episcopi canonico sancti
Petri in Basilea , Alberto vicario de Brambach , Heinrico Di vite , Ottone de
Rotenlin , Waltere de Wisa militibus , Waltere filio mei videlicet Conradi
domini de Rotiniein, Alberto de Gundchusen, Reinhero precone de Basilea- 25
Sed per me Dietricum de Rotinberg facta est dicta collacio seu donacio in
prato iuxta pedem montis inferioris de Rotinberg presentibus sepefatis
Hilteboldo monacho cellerario et fratre Wernhero converso, Rudolfo notario,
Heinrico Divite, Ulrico de Wisa militibus, Iohannc de Riehein et Conrado
dicto dir Bart, anno domini ficcLlS, quarto idus febr. In testimonium vero 30
huius collationis et maiorcm roboris firmitatem presens scriptum exinde
confectum sigillorum nostrorum munimine fecimus roborari.
353.
Das Domstift von Basel erlaubt dem Müller Ulrich zu Brüglingen
den Bau eines zweiten Werkes. — 1259 Februar 2 J. 35
Abschriften des 15. ‘Jh. im Copiatbuch Domstift F. fol. 5 6 (B) — eben-
dort fol. pp” ( C) im Staatsarchiv zu Basel.
Erwähnt bei Bruckner Merkwürdigkeiten S. pjg. Die Bemerkung, dass
die Mühle vor 1259 einem Messerschmied Urslinus gehört habe, ist un-
richtig und beruht auf der a. a. O. fol 5 6 stehenden Notiz modo tenet 40
magister Reslinus faber cultellomm, die jedoch ins lg. Jh. zu setzen ist.
Digitized by Google
261
Universis presentem litteram inspecturis Heinricus prepositus Basiliensis
domini pape cappellanus noticiam rei subnotate. Noverint universi, quod,
cum nos de consilio prudentum et consensu venerabilium decani et capituli
nostri Basiliensis molendinum de Briigelingen cum attinenciis suis ad preposi-
5 turam nostram pertinens *) Vlrico molendinario et uxori sue Hedewigi pro
annuo censu videlicet sex verincellis tritici et uno porco concesserimus sub
iure hcreditario possidendum, prout in instrumento super hoc confecto con-
tinetur, ad eiusdem molendinarii peticionem accedente consensu predictorum
Heinrici decani et capituli indulsimus et indulgemus eidem, ut in territorio
10 sive super attinenciis eiusdem molendini adhuc unam molam vel aliud quid-
quid voluerit et expedire viderit, edificet et illud in co iure quo et ipsum
molendinum possideat et habeat ipse et heredes sui in perpetuum , nec tarnen
ad solvendum vel serviendum aliquid nisi censum statutum et prcnominatum
nobis vel successori nostro modo aliquo teneatur. Super quo cum nostram
IS et prepositurc nostre utilitatcm cognoverimus evidenter, quia propter insta-
bilem cursum aque dicti molendini destructionem sepius et periculum time-
bamus, presentem litteram eidem molendinario, ut confidenter eundem locum
edificet et cmendct, contulimus nostro et nostri capituli sigillis munitam.
Actum anno domini MCCl.vnil, VII kl. marcii, indictionc secunda.
20 354.
Abtissin, Konvetti und Kapitel von Zürich verkaufen Zinse an das
Kloster Ötenbach. Zürich 1259 Februar 25.
Unter den Zeugen: Iohannes de Basilea civis Turicensis.
v. Wyss n" 16 1 nach dem Original im Staatsarchiv zu Zürich,
2& 355.
Papst Alexander IV. giebt dem Kloster Klingenthal die Befugnis t
alles Gut der Klosterfrauen mit Ausnahme von Lehen zu erwerben und
zu behalten. Anagni /2J9 März t2.
Original im Staatsarchiv su Basel, Klingenthal n‘ 21 (A). — liegest aus
30 dem IJ. Jh. auf detn Pergamentblatt Klingenthal n ' 2809. — Deutsche
Übersetzung aus dem 16. fh. im Briefbuch Klingenthal S. fol. Jf -
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanzleivermerke: auf dem Bug rechts Rob. se., auf der Schriftseite oben
rechts Cop., auf der Rückseite Th. (?) episcopus Vironensis.
86 1 Alexander jj episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus
. . priorisse et conventui monasterii in Clingendal ordinis sancti Augustini
secundum instituta fratrum Predicatorum viventibus Constanticnsis diocesis
353. a) pertinenciis in B und C.
Digitized by Google
262
salutem et apostolicam bencdictionem. Devotionis vestre precibus inclinati
auctoritate vobis presentium indulgemus, ut possessiones et alia bona mobilia
et immobilia exceptis feudalibus, que personas liberas sororum ad monasterium
vestrum e seculo fugentium et professioncm facientium in eodem si reman-
sissent in seculo ratione successionis vel quocumque alio iusto titulo conti- 5
gissent, et cedem persone potuissent liberc confcrre aliis, petcre percipere
ac retinere licite valeatis. Nulli ergo omnino hominum liceat, hanc paginam
nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare prcsumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum
Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Anagnie, llll 10
idus martii, pontificatus nostri anno quinto.
356.
Papst Alexander IV. gleit dem Kloster Klingenthal die Befugnis,
Vergabungen von unrechtmässig erworbenem Gut, wenn der eigentliche
Besitzer nicht mehr ermittelt werden kann, sowie Vergabungen aus 15
unbestimmt abgefassten Testamenten im Einverständnis mit den Testa-
mentsvollstreckern bis zum Betrag von hundert Mark Silbers entgegen-
zunehmen. Anagni 1259 März 12.
Original tm Staatsarchiv su Basel, Klingenthal n‘ 22 (A). — Abschrift
von Wurstisen in seinem Codex diplomaticus fol. 22 in der Vniversi- 20
tätsbibliothek su Basel (B) mit der Randbemerkung gestolen und ge-
raubet gilt ist alles gut.
Schöpflin Alsatia 1, 42p >f 578 nach B. — Trouillat 2, 86 W 60 nach B.
Hier ist su lesen:
S. 86 Z. 17 Clingendal. 25
87 Z. 2 debeat und possint statt debet und possunt.
Z. 7 recipere auctoritate statt excipere authoritate.
Z. 9 consecute statt consequentes.
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kansleivermerke : auf dem Buge rechts Rob. se., auj der Rückseite Th. (f ) 50
episcopus Vironensis.
357.
Dompropst, Domdekan und Domkapitel von Basel bevollmächtigen ihre
Mitdomherrn Heinrich Kämmerer und Heinrich von Hägendorf, im
Streite des Domstifts mit dem Kloster St. Alban über das Parochie- 35
recht einen gütlichen Vergleich abzuschliessen.
Basel 1259 Mars 27.
Abschrift in Transsumpt der Schiedsrichter vom 1$. Mai 1259 (B).
Heinricus prepositus, Heinricus decanus et totum capitulum Basiliensis
Digitized by Google
263
ecclesie dilectis concanonicis suis in ecclesia Basilicnsi domino Hcinrico Ca-
merarii et domino Heinrico de Hexendorf salutem et sincere dilectionis affec-
tum. Super litibus causis et controversiis , que inter nos ex parte una et
priorem et conventum monasterii sancti Albani extra muros civitatis Basi-
5 liensis ex altera super parrochia sive iure parrochiali infra muros eiusdem
civitatis et quibusdam appcllationibus dampnis et expensis ac aliis diversis
articulis et quibuscunque questionibus principalibus et incidentibus occasione
predictorum in curia domini pape vel alibi verti noscuntur, cupientes cum
parte adversa ad compositionem amicabilem pervenire vos Basilienses canoni-
10 cos et utrumque vestrum super predictis et quolibet predictorum in solidum
facimus et constituimus nostros et ecclesie Basiliensis procuratores, dantes
et concedentes cuilibct vestrum in solidum et spccialc mandatum licentiam
et potestatem amicabiliter componendi cum parte adversa, paciscendi, transi-
gendi, pacta et conventiones faciendi ac arbitrum vel arbitros sive amicabiles
15 compositores eligendi et in eos compromittendi, cum pena et sine pena, cum
iuramento a vobis vel altero vestrum in animabus nostris prestando et sine
iuramento, ac arbitrium arbitramentum et amicabilem compositionem*) ac ctiam
sententias audiendi et omologandi et approbandi, [cum iuramento] b) et sine
iuramento nos et ecclesiam nostram super hiis obligandi, ratum habituri et
30 gratum quiequid super hiis per vos vel altcrum vestrum in predictis et quolibet
istorum fuerit actum et procuratum. In cuius rei testimonium presentes litteras
anno vobis tradendas volumus tieri ac nostro sigillo muniri. Dat. Basilee,
domini MiXLVlöl, vf kl. aprilis.
358.
85 Die Dompriester von Basel geben den Domherren Heinrich Kämmerer
und Heinrich von Hägendorf Vollmacht , sie in ihrem Streite mit dem
Kloster St. Alban über das Parochierecht zu vertreten.
Basel 1259 März 27.
Abschrift in Transsumft der Schiedsrichter vom 13. Mai 125p (B).
80 Universis presentes litteras iuspecturis Iohannes de sancta cruce, Otto
Loibarius ccterique sacerdotcs ecclesie Basiliensis salutem in domino. Notum
Omnibus fieri volumus, quod nos facimus et ordinamus et quilibet nostrum
facit et ordinat de voluntate et consensu prepositi, dccani et capituli Basi-
liensis ecclesie, quorum subditi sumus, nostros procuratores discretos viros
86 dominos Heinricum Camerarii et Heinricum de Hexendorf canonicos Basi-
lienses et utrumque eorum in solidum, ita quod non sit melior condicio oc-
cupantis in causa et causis, questione et questionibus, quas nos habemus vel
aliquis nostrum habet vel habere et movere intendit contra priorem et conven-
tum monasterii sancti Albani Basiliensis aut predicti prior et conventus contra
40 357. 1) compoaitorem in B. b) cum iuramento ftklt in B.
Digitized by Google
264
nos et qucmlibct nostrum habet vel habere et movere intendit*) super qui-
busdam actionibus questionibus principalibus vel incidentibus et quibuslibet
articulis et specialiter super parrochia sive iure parrochiali infra muros civi-
tatis Basilicnsis et quibusdam inhibitionibus que dicuntur in nos facte et ex-
communicationibus que dicuntur in nos late ad instantiam prioris et conventus 5
ne celebraremus in eadem pairochia, et super quibusdam appellationibus
dampnis et expensis in curia domini papc vel alibi coram quocunque iudice
vel auditore, et ipsis procuratoribus et utrique eorum tradimus et concedimus
et quilibet nostrum tradit et concedit mandatum licentiam et potestatem
agendi et dcfendendi in prcmissis et quolibet predictorum, litem contestandi, 10
sententiam audiendi, appellandi, appellationem prosequendi, iurandi de veritate
dicenda et de calumpnia, et subcundi quodlibet aliud iuramentum in animas
ipsorum et cuiuslibet eorum, et paciscendi, transigcndi, amicabilem compo-
sitionem faciendi, pacta et conventiones ordinandi, et compromittendi in
arbitrum vel arbitros et amicabiles compositores et obligandi in compromisso 16
arbitrio ipsos et quemlibct ipsorum et bona eorum cum iuramcnto et sine
iuramento, cum pena et sine pena, et acccptandi sententiam et approbandi
arbitrium que super hiis profcrantur, ac alium procuratorcm substituendi.
I’romittimus etiam et quilibet nostrum promittit habere firmum et ratum,
quicquid per predictos procuratores vel alterum eorum aut substitutum ab 20
eis fuerit factum et procuratum in omnibus et singulis supradictis. In cuius
rei tcstimonium presentem cedulam eis tradimus sigillo capituli Basiliensis
roboratam, qui propria non habemus. Dat Basilee, anno domini ftcCLVIÄI,
vi kl. aprilis.
359. 25
Wetzet der Kellner kauft drei Vierteile einer Liegenschaft am Birsig
gelegen , das vierte Viertel erhält er von Konrad Kämmerer zu Erb-
lehen.
Basel 1259 April 6, 1260 April 22 und 1260 Februar 10.
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Uri. n * jp (.4). 30
An Bändern hängen vier Siegel:
1. Bischof Berthold. S. Abbildung n" 12.
2. f SI . . VM . HVGONIS . MONACH1 . BASILIEN. 5. Abbildung
n * too.
3. t S . OTTONIS . SCVLTETl . BASILIEN . DCI . SCH AL AR II. 35
4. Burger von Basel. S. Abbildung w 1 jp.
Berchtoldus dei gratia Basiliensis episcopus universis presentem literam
inspecturis salutem et noticiam rei geste. Quoniam hominum est memoria
fragilis, vita brevis, expedit res gestas scripture testimonio commcndari.
Noverint igitur presentes et posteri, quod officialis noster VVecelo celerarius 40
35g. a) f/inter intendit irrtümlich nochmals contra priorem et conventum monasterii sancti
Alban i in B.
Digitized by Google
265
quartam partcm turris et arce site in civitate nostra Basiliensi iuxta pontera
Birsici fluvii prope domum iudicii, in qua area nunc domum muream con-
struxit dictam et nominatam zem Risen, a Petro cementario et Chononc
gipsario civibus Basiliensibus, ad quos iure proprietatis spectabat, pro certa
5 summa pccunic videlicet octo marcis argenti et dimidia, item duas partes
seu medietatem supradicte turris et arec ab Vlrico et Rodolfo filiis Wernheri
militis bonc memorie dicti Macerel pro certa pccunic quantitatc videlicet
decem et septem marcis argenti et dimidia comparavit Predicti quoquc
Petrus et Chono, Vlricus et Rodolfus mcmoratam pecuniam se recepisse et
10 sibi totaliter numcratam esse publice profitcntes coram advocato Hugone
Monacho et sculteto Ottone Shalario pro tribunali sedentibus et aliis viris
honcstis subscriptis in forma iudicii omnium approbante sententia supra-
dictum ius suum, quod habebant in turrc et area mcmorata, in cundcm
Wecelonem pleno iure transtulerunt confercntes sibi predictas partes suas de
15 manibus suis in manus suas, sicut iuris est et consuetudinis civitatis. Item
reliquam quartam partem turris et aree prclibate Conradus Camerarii milcs,
ad quem iure proprietatis pertinebat et quam ab ipso Hcinricus rasor dictus
de Rinuelden et Berchtoldus pictor pro annuo censu viginti quinque solidis
denariorum Basilicnsis monetc divisim in iciuniis quatuor temporum persol-
20 vendis et quatuor circulis et una quarta pipperis nomine revisorii, quod
vulgo dicitur wisunge, sub iure emphitcotico sive hcreditario possidebant,
resignantibus cisdem concessit Weceloni sepedicto sub iure et censu preno-
minatis perpetuo possidendam. Facta est autem vendicio et collatio a supra-
dictis Petro ct Conone ante domum iudicii, anno domini ftoCLVlftl, Vlll idus
25 aprilis, presentibus Ludewico institorc, Wemhero Rufo, Johanne monetario,
Iohanne Maser, Conrado filio Ludewici institoris, Reinhero et Iohanne pre-
conibus et aliis quampluribus. Facta est autem vendicio et collatio a pro*
dictis Vlrico et Rodolfo in atrio sub tilea magna prope monasterium bcate
virginis, anno domini ÖCClS, x kl. maii, presentibus Heinrico Diuite, Iacobo
30 Marscalco, Chonone de Ramstein, Conrado Monacho, Conrado de Vrike,
Willelmo Camerarii militibus, Iohanne Rovbere, Ludewico institorc, Conrado
Shaltembrando, Hugone de Gundolstorf et aliis. Facta est autem concessio
a supradicto Conrado Camerarii ante domum iudicii, anno domini MCCI.>1,
IUI idus februar., presentibus Heinrico Stcinlino, Willelmo Camerarii militibus,
35 Ludewico institorc, Wemhero Rufo, Ottone fratre Wecelonis et aliis quam-
pluribus. In premissorum itaque testimonium presens scriptum nostro, ad-
vocati et sculteti predictorum ac civitatis sigillis est munitum. Nos Hugo
advocatus dictus Monachus, Otto scultetus dictus Shalarius ct cives ßasili-
enses sigilla nostra appendimus. Nos Conradus Camerarii miles, Vlricus et
40 Rodolfus fratres tilii Macerels neenon Petrus et Chono supradicti sic fecimus,
ut prescriptum est, contenti sigillis supradictis.
Urknndenbucb der Stadt Ua»el. 1. 34
Digitized by Google
Die 1 er freier des Klosters St. Alban und des Domstifts zu Basel
kompromittieren für Beilegung des Streites derselben über die Grenze
ihrer Parochicn auf Rudolf, Erzbischof von Tarenlaise, und Magister
Bartho/omeus von Reggio, Kaplan des Bisehofs Stephan von Pa/estrina. 5
— 1259 Mai 7.
Abschrift in Transsumpt der Schiedsrichter vom 15. Mai 12 $9 (B).
5 In nomine 5 domini amen. Anno ciusdcm Acci.viAl, indictione II*,
mense maii, die vft, pontificatus domini Alexandri pape IIII'' anno quinto,
in presentia mei notarii ct testium subscriptorum ad hoc specialiter voca- 10
torum et rogatorum fratcr Hcinricus prior monastcrii sancti Albani extra
muros civitatis Basiliensis Cluniaccnsis ordinis pro sc ct convcntu suo,
cuius procurator existit, ex parte nna et Hcinricus Camerarius ac Heinricus
de Hagcndorpf canonici Basilicnses pro preposito decano ct toto capitulo et
sacerdotibus Basiliensis ecclesie, quorum procuratores existunt et a quibus 15
super infrascriptis faciendis sufficiens et speciale mandatum habent, sicut in
infrascriptis procuratoriis continctur, personaliter constituti in presentia re-
verendi patris domini Hjugonis] tituli sancte Sabine presbyteri cardinalis sua-
dentis eisdem, ut de controversiis que inter ipsos vertuntur debeant ad paccm
et concordiam pervenire, ac ipsi prior et procuratores eligentes a strepitu iu- 20
diciorum recedere ct eiusdem cardinalis suasionem et Consilium super contro-
versiis illis amplccti compromiscrunt presente fratre Petro de Belloforti priore
de Amberta Lugdunensis diocesis procuratore . . abbatis ct conventus monas-
terii et totius [ordinis]*) Cluniaccnsis volente ac consentiente pure et libere
ac spontanen voluntate in reverendum patrem dominum archiepiscopum 25
Tarcntasienseni et in magistrum Bartholomeum de Regio cappcllanum re-
verendi patris domini Stfcpliani] cpiscopi Pcnestrini tanquam in arbitros et
arbitratores sive amicabilcs compositorcs super causis et litibus, questioni-
bus et controversiis, que super parrochia sita infra muros civitatis Basiliensis
limitata de turre Lalonis citra Birsicum1) ct supra usque ad muros civitatis 30
sive iure parrochiali, quod dictus prior ad dictum prioratum ac predictum
capitulum ct saccrdotes ad ecclcsiam Basiliensem asserunt pertinere, et super
parrochianis eiusdem parrochic ac super quibusdam appellationibus dampnis
et expensis et quibusdam aliis que dicebantur attemptata per dictum capitulum
et quibuscunquc questionibus principalibus ct incidentibus inter cos motis 35
vcl movendis occasione premissorum vertuntur coram reverendo patre do-
mino Ojttobono] sancti Adriani diacono cardinali sive coram magistro Gre-
gorio de Neapoli domini pape cappellano auditorc ab eodem cardinali de-
putato seu quocunque alio iudice vel auditore in Romana curia et extra
curiam et dederunt eisdem liccntiam et liberam potestatem arbitrandi et 40
amicabiiitcr componendi, pronuntiandi, ordinandi et diftiniendi super predictis
300. a) i'erufiuAte Steile in fi. b) Birsicam in /■’.
Digitized by Google
2fi7
omnibus et singulis de consilio predicti domini H[ugonis] cardinalis, promittentes
dictus prior quod ipse et eius convcntus et predicti procuratores qpod pre-
nominati prepositus decanus et capitulum ac sacerdotes Basilienses stabunt
obedient et parebunt arbitrio, amicabili compositioni, pronuntiationi ordina-
5 tioni ac diffinitioni, que per cosdem archiepiscopum et magistrum B[artho-
lomeum] fient super omnibus predictis et singulis de consilio ipsius domini
cardinalis. Voluerunt etiam et concorditcr consenserunt, quod predicti archi-
episcopus et magister B[artholomeus] valeant arbitrari, amicabiliter componere,
pronuntiare ordinäre et diffinire de consilio eiusdem domini cardinalis scmel
10 et plurics in scriptis et sine scriptis, diebus feriatis et non feriatis, partibus
presentibus vcl una presente et altera absente, dummodo fucrit requisita
semel et pluries, iuris ordine servato vel omisso, cum strepitu iudiciorum
vel sine eo, et ad hec omnia singula observanda obligaverunt prefatus prior
se et eius convcntum et dictum monasterium sancti Albani et ipsius bona
15 et predicti procuratores prenominatos prepositum dccanum ac capitulum
et saccrdotcs Basilicnsis ecclcsic et ipsam ccclesiam ac bona ipsius et huius-
modi Obligationen! fecerunt sollempni stipulatione interveniente adinvicem
inter cos sub pena ducentarum marcharum, que pena in predictis et in quo-
libct predictorum committatur et committi cum effectu intelligatur a parte
20 que contra venerit ac a parte observante arbitrium exigi possit, quotiens
contra prcdicta vel aliquid predictorum ventum fuerit vel paritum non erit
eisdem, et dicta pena hoc modo commissa et exacta semel et pluries nichi-
lominus huiusmodi compromissum et arbitrium quod ferctur in sua perma-
ncant firmitate, ita quod propter commissionem vel prestationem pene huius-
25 modi nullo modo ab eis intelligatur recessum; insuper ad maiorem firmitatem
et ut premissa melius observentur, idem prior et dicti procuratores tactis
corporaliter sacrosanctis ewangeliis iuraverunt, quod bona fide et sine fraude
attendent et observabunt omnia predicta et singula et ipse prior curabit et
fatiet quod conventus ipsius monasterii sancti Albani ct abbas Cluniacensis
80 et eius conventus, et ipsi procuratores curabunt et fatient quod . . epis-
copus Basilicnsis et predictum capitulum ac sacerdotes Basilicnsis ecclesie
acceptabunt et rata habebunt omnia et singula predicta. Voluerunt etiam
dicte partes, quod infra octavas instantis festi pcnthecostes arbitrium huius-
modi proferatur, alioquin dictum compromissum penitus extunc careat robore
35 firmitatis; et huic compromisso consensum prebuit predictus frater Petrus et
ipsum acccptavit et expresse ratum habuit Hec omnia acta sunt Anagnie
in camcra dicti domini cardinalis, anno die et indictione predictis, dictis do-
mino cardinali et archiepiscopo Tarentasiensi et magistro Bartholomeo ac
infrascriptis testibus presentibus, scilicet magistro Iohanne archidiacono in
40 ecclesia Tullensi, magistro Roberto de Argentia advocato in Romana curia,
magistro Gerardo de Silva maiori canonico Claromontensi, magistro Guillelmo
procuratore domini archiepiscopi Bituricensis, fratribus Hugone de Bisuntio
et lohanneto de Parisius ordinis fratrum I’redicatorum et mc Michaele de
Lcodio publico notario ac pluribus aliis.
Digitized by Google
2G8
3(51.
Die Witwe Ita von Butenheim und die Ritter Johann und Heinrich
von Butenheim erklären , dass das Kloster St. Urban ihnen in nichts
verpflichtet sei. Basel 125g Mai 8.
Original im Staatsarchiv zu Luzern , St. Urban, Literae antiquatae 5
«' 3 (A).
Sotothurner Wochenblatt 1S41, t jo n" 4 irrig zu 1254.
Das eingehängte Siegel fehlt.
Universis presentem litcram inspccturis Ilfeinricus] dccanus maioris
ccclesie Basiliensis eorum noticiam que secuntur. Novcrint universi, qnod 10
Ita relicta de Bvtenheim mater domini Heinrici et domini Iohlannis] militum
de Bvtenheim in nostra et aliorum honcstorum presentia, quinta feria post
festum beati lohannis ante portam Latinam, anno domini ftcCLVIIH, protestata
fuit publice et professa, quod . . abbas et conventus sancti Vrbani in nullo
sibi tenebantur et nichil de stio habebant, immo ncc pecuniara ncc res aliqtias 15
habebat depositas apud ipsos. In cuius rei memoriam rogatu predictorum
. . abbatis et conventus sigillum nostrum duximus appendendum. Act Basilee,
anno et die predictis, presentibus Iohanne celerario Basiliensi dicto de Ratol-
storf, fratre Heinrico de sancto Gallo monacho sancti Vrbani, Hcinrico pre-
dicto milite de Bvtenheim, Iohanne de l’orta et aliis. 20
3(52.
Erzbischof Rudolf von Tarcntaise und Meister Bartholomäus von Reggio,
Kaplan des Bischofs Stephan von Palestrina , welche von dem Kloster
St. Alban und dem Domstift zu Basel zu Schiedsrichtern des zwischen
ihnen über die Parochie innerhalb der Stadtmauern bestehenden Streites 25
angerufen worden sind, sprechen diese Parochie dem Kloster St. Alban
zu und verfügen, dass dafür der Kirchensatz von St. Theodor in
Kleinbasel durch das Kloster an das Domstift abgetreten werde.
Auagni, 1259 hfai 1$.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban >e iS (A). — Abschrift in 30
Vidimus des bischöflichen Offcia/s vom ?/, August 1474 St. Alban »' 22
ebendort (B). — Abschrift des 15. Jh. im Codex Pfister St. Alban R.
fol. g n " 11 ebendort (!>'). — Abschrift des Ij. 7h. in einem Vidimus
vom 29. Mai 1296 im Codex Pfister St. Alban R. fol. 21 «" 28 ebendort
(C). — Deutsche Übersetzung des /j. Jh. mit Auslassung der inserierten 35
Stücke im Cofiiatbuch St. Alban A. p. jg ebendort.
Trouillat 2, 87 n" 61 nach C mit Weglassung der inserierten Stücke.
Von den drei Siegeln hängen noch zwei an Seidenbändern.
jj In nomine 5 domini amen. Rfudolfus] dei gratia Tarentasiensis archi-
Digitized by Coogle
261*
episcopus et magister Bartholomeus de Regio cappellanus reverendi patris
S[tcphani] eadem gratia cpiscopi l’encstrini ad perpetuam rei memoriam.
Presidente rationis imperio in animo iudicantis sedet in cxaminc veritatis
pro tribunali iusticia et, quasi rex in solio, iudicii rectitudo, cuius dissipatur
5 intuitu proprie voluntatis arbitrium et acceptio personarum, ex quo fit, ut
parvi et magni, pauperes et divites, potentes et debiles, absentes etiam et
presentes equo libramine iudicentur. Sane dudum inter religiosos viros
fratrera Heinricura priorem et conventum monasterii sancti Albani extra muros
civitatis Basiliensis Cluniacensis ordinis ex partc una et discretos viros . .
10 prepositum decanum et capitulum et sacerdotes Basiliensis ecclesie ex altera
super *) parrochia sita infra muros civitatis ipsius limitata de turre Lalonis
citra Birsicum’’) et supra usque ad muros eiusdem civitatis et super iure parro-
chiali loci eiusdem, que dicti prior et conventus ad idem monasterium et . .
prepositus decanus capitulum et sacerdotes predicti ad ecclesiam ipsam
15 pertinere dicebant, ac super parrochianis dicte parrochie, quibusdam appel-
lationibus dampnis iniuriis et expensis et quibusdam aliis, que dicti prior et
conventus asserebant prepositum dccanum et capitulum ac sacerdotes pre-
dictos in eorum preiuditium attemptasse, questionibus diversis exortis, tandem
idem prior pro se ac codem conventu, cuius procurator existit, et Hcinricus
20 Camerarii ac Heinricus de Hagendorf canonici predicte ecclesie pro preposito
decano et capitulo et sacerdotibus predictis, quorum procuratores erant et
a quibus liabebant ad compromittcndum speciale mandatum, super questi-
onibus huiusmodi, in quibus legitime ad apostolicam sedem delatis reverendus
pater dominus OJttobonus] sancti Adriani diaconus cardinalis a sanctissimo
25 patre ac domino Alexandro papa quarto fuerat datus auditor, in nos tanquam
in arbitros arbitratores seu amicabiles compositores sub certa pena et iura-
mento prestito compromittcre curaverunt, ita quod deberemus et possemus
pronuntiare ordinäre dilfinire arbitrari et amicabiliter componere de consilio
et mandato reverendi patris domini H[ugonisJ tituli sancte Sabine presbyteri
30 cardinalis, prout in instrumento publico inde per manum Michaelis de Leodio
publici notarii confecto plenius continetur, cuius tenor talis est:
(Es folgt die Urkunde n‘ 360 vom 7. Mai 123p.)
Tenores autem procuratoriorum partium predictarum tales sunt:
(Es folgen :
gj /. die Urkunde n‘ 334 vom 29. April 1258.
2. die Urkunde n° 330 vom 13. Dezember 1257.
3. die Urkunde n‘ 348 vom 16. November 1238.
4. die Urkunde n • 357 vom 27. Mürz 1239.
3. die Urkunde n* 33S vom 27. Mars 123p.)
Et ego predictus Michael de Leodio sacrosancte Romane ecclesie
scriniarius hiis omnibus interfui scripsi et in publicam formam redegi ac
meo signo signavi rogatus.
$62- •) tx altera auper auf Rasur . b) Birsicam in R.
Digitized by Google
270
Nos itaquc recepto huiusmodi compromisso ct ab codem domino
papa per dictum dominum Hfugonemj cardinalem auctoritate et licentia ob-
tentis ordinandi diffiniendi pronuntiandi arbitrandi et amicabilitcr compo-
nendi inter easdern partes, prout idem dominus H[ugoj cardinalis vellct ac
videret dictis partibus expedire et nature negotii convenire, audivimus et s
intelleximus diligenter ea que partes ipse voluerunt proponcre coram nobis,
quibus auditis ct inspectis ac diligentius reccnsitis et fideliter predicto do-
mino Hlugoni] cardinali rclatis habitoque tractatu cum ipso ac petito eius
consilio ct obtento de voluntate et consensu ipsius pronuntiamus ordinamus
arbitramur diffiniendo ct difiinimus arbitrando et per amicabilem composi- 10
tionem dicimus ct volumus, quod predicta parrochia superius limitata, de
qua erat contentio inter partes easdem, predicto monasterio sancti Albani
remaneat in perpetuum libera et quicta et ei a predictis preposito dccano
et capitulo ac sacerdotibus libere dimittatur, et quod iidem prior et con-
vcntus parrochiam ipsam quam eis adiudicamus cum iuribus et pertinentiis 13
suis obtincant ct pacitice assequantur, ac preposito decano et capitulo ac
sacerdotibus predictis imponimus perpetuum Silentium super ea, iniuncto
ipsis, ut predictos . . priorem ct convcntum super cadem parrochia vcl ipsius
occasione de cetero non molestent, non obstante iure quod prefati prepositus
decanus et capitulum ac saccrdotes super eadem parrochia pro ipsius de- 20
tentione se ius habere diccbant. Quia vero predicti prepositus dccanus ct
capitulum ac sacerdotes ex dimissione predicte parrochie, quam dicebantur
possidere, videbantur incitrrere gravia dampna et multiplicia detrimenta, vo-
lumus ct mandamus ac per amicabilem compositionem deccrnimus arbitramur
et difiinimus, quod ipsi et ßasiliensis ecclcsia ius patronatus, quod predictum 25
monasterium sive prior et conventus predicti in ecclcsia sancti Theodori in
ulteriori Basilca habere ct obtinere noscuntur, habeant et obtineant de cctcro
in cadem, ct ad ipsos iilud ius patronatus perveniat et in cos plcnarie trans-
feratur ac cis quibus adiudicamus ius huiusmodi de cetero competat sicut
predictis priori et conventui hactenus competebat, et sine contradictione 30
illorum ius predictum ac ipsum patronatum Basiliense capitulum in prefata
sancti Theodori ccclesia assequatur, prefato monasterio proventibus decimis
censibus et quibuscunque aliis iuribus, que sibi et dictrs priori ac convcntur
in ulteriori villa Basilee et eius pertinentiis ac parrochia ipsius ecclesie sancti
Theodori compctunt vcl usque ad hec tempora competierunt, plenarie reser- 35
vatis. Et quia similiter super parrochianis dicti monastcrii, quos predicti prior
ct conventus in predicta Basiliensi ecclesia per capitulum sive canonicos ct
sacerdotes predictos ad pcrcipicndum ibidem ecclesiastica sacramenta et ad
sepulturam cum decedunt minus iuste et in preiuditium ipsius monastcrii
admitti diccbant, referebatur questio inter partes, ordinamus pronuntiamus 40
et arbitramur, quod prepositus dccanus ct capitulum ac sacerdotes predicti
parrochianis ipsis non exhibeant nec ministrent vel ministrari faciant in
ipsa Basiliensi ecclesia ecclesiastica sacramenta nec corum Corpora cum de-
cedunt ad ecclesiasticam sepulturam admittant, nisi apud sepedictam Basi-
licnscm ccclesiam clegcrint sepeliri, in quo casu salva iustitia parrochialis 45
Digitized by Google
271
ccclesic et quolibet iure salvo sibi circa hoc competenti libcre et sine con-
tradictione possint iilorum decedentium Corpora recipere et tradere ecclesiastice
sepulture. Ad hec predicto monasterio sancti Albani ac priori et conventui
ipsius super ratihabitione episcopi et capituli Basiliensis et consensu ipsorum
5 habende pro quibus instabant super predictis et super quibusdam, que di*
cuntur eis concessa ab episcopis Basiliensibus, sicut possumus providere
volentes mandamus et ordinamus, quod predicti procuratorcs ipsius capituli
bona fide et sine fraude procurent, quod cpiscopus et capitulum predicti
donationibus libertatibus confirmationibus munificentiis et quibuscunque con-
10 ccssionibus ab episcopis Basiliensibus prcdecessoribus eiusdem episcopi prefato
monasterio olim factis consentiant et habeant eas ratas et super consensu
et ratihabitione huiusmodi litteras sigillatas suis sigillis concedant et eodem
modo inducant episcopum et capitulum memoratos, ut consentiant et accep-
tent, quod prior et conventus prefati ecclesiam sive cappellam in predicta
15 parrochia construere ac edificare valcant in ca parte ipsius parrochie, in qua
parrochianis eius magis viderint expedire. De dampnis vero et expensis ac
aliis accessoriis et incidentibus, de quibus inter partes predictas controversie
movebantur, utramque partem ab impetitione altcrius et a petitis hinc inde,
sive illa in scriptis petita fuerint sive non, absolvintus et reddimus penitus
20 absolutam eis super hiis perpetuum silentium imponentes, excepto quod pro
quadam quantitatc bladi prenominati monasterii, quam prefati procuratores
confitentur ad dictum capitulum pervenisse, predictos procuratores et Basi-
liense capitulum in sexdecim libris Basiliensis monetc predictis priori et con-
ventui condempnamus, prescriptis procuratoribus iniungentes, ut prcdictum
25 capitulum usque ad festum assumptionis bcate Marie virginis de ipsis XVI
libris satisfaciat priori et conventui supradictis, nisi prior ipse inducias eis
conccsserit largiores. Hec siquidem omnia et singula et alia, de quibus in
compromisso est actum, maxime super acceptationc et ratihabitione predicti
conventus sancti Albani et . . abbatis et conventus Cluniaccnsis ac episcopi
30 prepositi et capituli Basiliensis circa ca, que in huiusmodi arbitrio sunt pro-
lata, precipimus per penam in compromisso appositam et per iuramentum
a priorc et procuratoribus predictis prestitum inviolabiliter a partibus per-
petuis temporibus observari, potestate addendi minuendi corrigendi mutandi
dedarandi et interpretandi super omnibus predictis et singulis prefato domino
35 H[ugoni] cardinali totaliter reservata. Prelibatus autem dominus H[ugo] car-
dinalis, in cuius presentia fuit facta huiusmodi pronuntiatio et prolatum dictum
arbitrium, super hiis suum prebuit assensum asserens, quod pronuntiatio et
arbitrium huiusmodi de sua voluntate consilio ac beneplacito processerunt,
[et]1) notario infrascripto mandavit una nobiscura, ut de hoc et de predicto
40 arbitrio seu pronuntiatione conficeret publica instnimenta. Ad hec predicte
partes videlicet prior et procuratores predicti incontinenti prolato predicto
arbitrio acceptaverunt et omologaverunt huiusmodi pronuntiationem ordi-
nationem arbitrium et difÜnitionem et amicabilem compositioncm et premissa
362. c) et fehlt in B.
Digitized by Google
272
omnia rata habuerunt et sibi placcrc dixerunt in prescntia ipsius domini
H[ugonis] cardinalis et nostra. Ut autem huiusmodi instrumcnto fides ptenior
adhibeatur, idem dominus Hlugo] cardinalis et nos etiam illud sigillorum
nostrorum munimine fecimus roborari. Actum Anagnic in camcra predicti
domini H[ugonisj cardinalis, anno domini ftccl.Vlül, indictione U, mense maii, 5
die xv, pontihcatus domini Alexandri pape IIU1' anno quinto, presentibus
testibus ad hoc specialiter vocatis et rogatis, scilicet magistro Adenolpho
canonico Parisiensi domini pape subdiacono et cappellano, magistro Gerardo
de Silva maiori canonico Claromontensi, magistro Roberto de Argentia ad-
vocato in curia Romana, fratre Iacobo lcctore fratrum I’rcdicatorum Nea- 10
politanorum, fratre Petro de Urbe ordinis Predicatorum, Raymundo de Cam-
paniaco canonico ecclesie de Portu Claromontensi et me scriniario infrascripto
ac pluribus aliis.
| Et ego 5 predictus Michael de I.eodio sacrosante Romane ecclesie scri-
niarius prcdictis interfui et ut supra legitur de mandato dominorum cardi- IS
nalis et archiepiscopi ac magistri Bartholomei predictorum rogatus etiam a
partibus supradictis scripsi et in publicam formam redegi ac meo signo
signavi. [NS.]
3(53.
Papst Alexander IV. ver heisst den Besuchern des Klosters Klingen- 20
thal Ablass. AnagnP /2jp Mai ,v.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n‘ 25 (A).
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden.
Kanaleivermerke ; Auf dem Bug vorn in der Milte, mit dem im Texte
hinter professoris wiederholten Verweisungszeichen versehen, nec non 25
in anniversario die dedicacionis eiusdem ecclesie, darunter Re. d. j.,
rechts Bipem.
J Alexander jj cpiscopus servus servorum dei universis Christi tidelibus
presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bcnedictioncm. Vite
perennis gloria, qua mira benignitas conditoris omnium beatam coronat 30
aciem civium supemorum, a redemptis precio sanguinis fusi de pretioso
corpore redemptoris meritorum debet acquiri virtute, inter que illud esse
pregrandc dinoscitur, quod ubique sed precipue in sanctorum ccclesiis maiestas
altissimi collaudetur. Rogamus itaque universitatem vestram et hortamur in
domino in remissionem vobis pcccaminum iniungentes gratiam, ut ad ecclesiam 35
monasterii dilcctarum in Christo filiarum . . priorisse et sororum de Glingcndal
ordinis sancti Augustini secundum instituta et etiam sub cura fratrum Pre-
dicatorum viventium Constantiensis diocesis imploraturi a domino dclictorum
veniam in humilitate Spiritus acccdatis. Nos enim, ut Christi fidcles quasi
per premia salubriter ad merita invitemus, de omnipotentis dei misericordia
et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate conlisi Omnibus vere
Digitized by Google
273
penitentibus et confessis, qui ad ecclesiam ipsam in singulis fcstivitatibus
gloriose Marie virginis, ipsius sancti Augustini et beatorum Dominici con-
fessorum ac Petri martiris eiusdem ordinis Predicatorum professoris nec non
in anniversario die dedicacionis eiusdem ecclesie*) et septem diebus immcdiate
5 sequentibus causa devotionis accesserint, annuatim centum dies de iniuncta
sibi pcnitcntia misericorditcr rclaxamus. Dat Anagnie, II. kal. iunii, pontifi-
catus nostri anno quinto.
364.
Abtissin und Konvent von Zürich bestätigen den Verkauf ihres Gutes
10 in Rat hausen an das Kloster daselbst. Zürich Juli ro.
Unter den Zeugen : Burchardus filius domini Iohannis de Basilea civis
Turicensis.
Geschichtsfreund 2, jj n" 15 = von Wyss n’ löj. ,
365.
15 Mechtild, des Ritters Johann Elbelin von Basel IVitwe, vergabt Reb-
land zu Geberse/nueicr an das Kloster Unter linden in Ko/mar.
Basel 1259 Juli ty.
Original im Besirksarchiv des Ober-Elsass zu Ko/mar, Unterlinden
n" 12 (A).
20 An roten und gelben Seidenfäden hängt das Siegel des Basler Domstifts.
Iudices Basilienses universis presentem litteram inspecturis rei geste
noticiam. Quoniam sepius alta oblivio memoriam obruit horainum, ea que
geruntur litterarum testimonio consignantur. Sciant igitur tarn presentes
quam posteri, quod Mechtildis relicta quondam Iohannis militis de Basilea
25 dicti Elbclin vincas videlicet viginti et octo scados, quas ex patema succes-
sionc iam dudum possedit, que site sunt in banno de Gebeliswilrc, ob re-
medium et remissionem peccatorum suorum tradidit*) coram nobis . . prio-
risse et conventui sororum de sancto Iohannc in Columbaria cum omni iure
et appendiciis, sicut ipsa easdem hactenus inconcusse possedit Et ut hcc
80 in posterum non possint in dubium rcvocari, petivit a nobis, ut presentem
ccdulam faceremus sigilli nostri munimine roborari. Acta sunt hec Basilee
in curia domini cantoris, anno domini ftcCLlS, sextodecimo kl. augusti. Testes
autem qui interfuerunt sunt isti : Iacobus canonicus Basiliensis, Heinricus
dictus dir Danz, Conradus Tautin, Rudolfus Reuel, Heinricus de Solodoro
85 et plures alii fide digni.
363. ») Die Worte nec Sit ecclesie nachträglich engt/ügt, t. rStn S. tja Z. JJ .
365. a) trtdit in A.
Urkundenbuch der Stadt Buch I. 35
Digitized by Google
274
366.
Des Ritters Johann Elbelin von Raset Witwe vergabt Güter zu Renken
an das Kloster Klingenthal. Basel 1259 Juli 17.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n' 19 (A ). — Deutscher
Auszug aus dem sj. Jh. im Brief buch Klingenthal A.fol. 338* ebendort. 5
Das (hängende) Siegel fehlt.
Auf der Rückseite von einer Hand des 15. Jh. : Ein gabbrief über gueter
in Benken gelegen. (Henken auf Rasur).
Iudiccs Basilicuses universis presentem littcram inspccturis rei geste
noticiam. Quoniam sepius alta oblivio memoriam obruit hominum, ea que 10
geruntur litterarum testimonio consignantur. Sciant igitur tarn presentes
quam posteri, quod . . relicta quondam lohannis miiitis de Basilea dicti
Elbelin possessiones, quas ex paterna successione iam dudum possedit, ob
remedium et remissionem peccatorum suorum tradidit coram nobis priorisse
et conventui sororum de Klingental cum omni iure et appcndiciis sicut ipsa 10
easdem possedit hactenus inconcusse. Nomina autem possessionum sunt ista:
Ita que dicitur div Köcherin de Beinkon habet trcs schopozas, cuitis duo
maniwerc sita sunt in loco qui dicitur di Kilmate et unum maniwerc prati
in loco qui dicitur an dime Blatichim et unum iucharte agri sitnm in loco
qui dicitur imme Hove et tria iugera an deme berge in loco qui dicitur 20
under deme Brunen et tria iugera in loco qui dicitur zvesschint Wegin, item
quatuor iugera uffin Egge et duo versus Wiskilich, item unum in loco qui
dicitur vor deme Mösachire et unum iugerum vor deme Holz in montc,
item doinum et aream in qua residens est mutier supradicta; item Cvnradus
de Lohn habet duo mcndagc, cuius unum iugerum situm est in loco qui 25
dicitur an den Gibettin et supra villam versus Wiskilh duo iugera, item in
loco qui dicitur zeme langen Birböme tria iugera et in loco qui dicitur zeme
Wuore tria iugera, item in deme Bodeme tria iugera, item zeme Chriehböme
unum et dimidium et supra iuxta locum qui dicitur deme Anewendere uf
zuo, item vorme Holz uf eina et in superiori Brüiele duo maniwerc prati, SO
item unam aream nebint der Kilmattin. Ut autem hec in posterum non
possint in dubium revocari, petivit a nobis relicta domini lohannis mcmorata,
ut presentem cedulam faceremus sigilli nostri munimine roborari. Acta sunt
hec Basilee in curia domini cantoris, anno domini ftoCLlS, sextodecimo kl.
augusti. Testes autem qui intcrfuerunt isti sunt: Iacobus canonicus maioris 35
ecclesic, Heinricus Tanz, . Cfnradus Taulin, Rudolfus Reuel, Henricus de
Solodoro Basilienses et plures alii fide digni.
367.
(Unecht.) Das Domslift unterwirft sich dem Schiedsspruch, welcher
zu Schlichtung des über das Parochierecht zwischen ihm und dem 40
Digitized by Google
275
Kloster St. Alban entstandenen Streites am Iß. Mai I2ßg ergangen
ist, und anerkennt alle dem Kloster durch die Basler Bischöfe ver-
liehenen Rechte und Freiheiten, — t2$9 Juli 20.
Original im Staatsarchiv su Hase/, St. Alban n" 16 (A). — Abschrift
5 in Vidimus des bischöflichen Officiats von 1474 August .?/ St. Alban
n" 22 ebendort (B).
Der Text der Urkunde ist mit einer rötlichen schon stark abgeb/assten
Tinte geschrieben. Die Schriftsiige weisen deutlich auf das 1 5. Jh. als
Jints/ehungsseit hin.
10 Von den beiden Siegeln hangt nur noch das des Domstifts (s. Abbildung
n* iS). Indem vom oberen Rande ein Stuck des Siegels weggebrochen
ist, erkennt man deutlich, dass die vordere Wachsschicht mit dem Siegel-
bild von einem echten Siege! abgelöst und auf einer andern dunklern
Wachsmasse befestigt wurde. Auch das alte Siegelband hat man bei-
]5 behalten.
Heiiiricus prepositus, Heinricus deeanus et totum capitulum ecclesie
Basiliensis ad perpetuam rei memoriam. Notum facimus universis presentes
litteras inspccturis, quod orta dudiim materia questionis et litis coram di-
versis iudicibus inter nos, nostrum capitulum ac eiusdem nostri capituli et
20 ecclesie cappellanos et sacerdotes ex una, rcligiososque viros dominos prio-
rem et conventum monastcrii sancti Albani extra moros Basilienses Clunia-
censis ordinis partibus ex altera super parrochia et iure parrochiali ac aliis
rebus ecclesie et monastcrii eiusdem extitit etc. Tandem pro extinctione
questionum litium et differentiarum huiusmodi compromissum fuit per vene-
25 rabiles viros dominos Heinricum Camerarii et lleinricum de Hagcndorff,
nostros in dicta ecclesia concanonicos ac nostros et dictorum cappellanorum
ac saccrdotum legittiinos procuratores, dictumquc priorem pro se et procu-
ratorio nomine sui conventus et monastcrii supradicti in reverendissimum
patrem et dominum R[udolfum] dei gratia Tarentasiensem archiepiscopum
30 et magistrum Bartholomcum de Regio cappcllanum reverendissimi patris
S[tephani] cadem gratia episcopi l’enestinensis *) iuxta formara in litteris
huiusmodi compromissi insertam ct contentain etc. Nos prepositus deeanus
et capitulum prefati cupientes ea omnia, que per predictos nostros ac
cappellanorum prcdictorum procuratores nec non arbitratorcs seu amicabiles
85 compositores prefatos fuere acta gesta facta compromissa ac iudicata, dccla-
rata et arbitrata, determinata et conclusa, perpetuo habere rata et grata ea-
que omnia et singula per presentes laudamus approbamus confirmamus et
ratiflicamus eisdemque consentimus pro nobis et nostris in dicta ecclesia
succcssoribus universis tarn canonicis quam cappcllanis. Kt presertim iuxta
40 continentiam dicti compromissi consentimus in fundationem donationes con-
cessiones et confirmationes libertatcsque ct munificcntias dicto monasterio
367- a) w im A.
Digitized by Google
276
atque eiusdem pcrsonis factas et concessas per bone memoric dicte Basi-
liensis ecclesie prccippuc Burckardum de Hasenburg, Heinricum, Lutoldum,
Alberonem, Ortlicbum et alios eiusdem ecclesie episcopos iuxta tenores lit-
terarum per eosdem dicto monasterio et personis concessarum, quas pre-
sentibus inseri ac de verbo ad verbum conscribi nimis prolixum et longum 5
esset, volentes easdem sic ac si de verbo ad verbum presentibus essent in-
serte, omniaque et singula premissa et in litteris prefatorum episcoporum
ac compromissi contcnta perpetuo habere rata et grata, rcnunciantcs per
presentes omni iuri et actioni, si quod nobis usque ad hec tempora in dictis
parrochia aut aliis contentis in litteris prefatorum episcoporum competiit 10
aut competit, et per que contra carundem tenorem in toto vel in parte
faccre aut venire potuissemus aut in futurum possemus per nos seu alios
quoscumquc, dircctc vel indirecte, quovis quesito ingenio vel colore, cciani
litteris premissis preiudicialibusb) a sede apostolica vel legatis eiusdem vel
aliis quibuscumque, nobis si motu proprio aut ex certa et expressa scicntia 15
iam essent concesse et indulte aut in futurum nobis vel nostris eciam suc-
ccssoribus indulgerentur seu concedcrentur, ymmo quod tune et pro nunc,
nunc et pro tune nullius efficatie roboris vel momenti esse valeant et de-
beant, ac talibus uti non possc neque debere tarn nos quam ipsi nostri suc-
cessores. Ad quorum omnium et singulorum premissonim ratihabitionem et 20
observantiam obligamus nos dictamque nostram ecclcsiam et capitulum ac
universos nostros in cisdcm successores omniaque et singula bona ecclesie
et capituli prefatorum presentia et futura sub penis in ipso compromisso
expressis et per nos aut nostros successores tociens quotiens contravenimus
premissis aut alicui premissorum solvendis. Et nos Iohannes de sancta cruce, 25
Otto Leobarius ac cetcri sacerdotes et cappellani ecclesie Basiliensis prefate
ad omnium et singulorum premissorum ratihabitionem et observantiam simi-
liter obligamus nos et universos nostros successores ac omnia et singula
cappcllaniarum nostrarum bona mobilia et immobilia presentia et futura in
forma prenarrata. Et cum proprium non habeamus sigillum, ad perpetuam 30
rei memoriam rogavimus prefatos dominos nostros prepositum decanum et
capitulum, quatinus hanc cartam et omnia in cadem contcnta tarn pro nobis
quam ipsis in forma sigillarent et sui capituli sigillo munirent etc. In quorum
omnium et singulorum premissorum evidens robur et testimonium nos pre-
positus decanus et capitulum prefati pro nobis et quibus supra sigillum dicti 35
nostri capituli presentibus fecimus appendi euiusque ad maiorem certitudinem
et cautclam ac roboris lirmitatem debita qua deeuit cum instantia suppii-
cavimus et rogavimus reverendissimum in Christo patrem et dominum
nostrum dominum Bertholdum dei gratia Basiliensis ecclesie episcopum,
quatinus ad omnia et singula premissa suum preberet assensum pariter et tu
consensum ac etiam litteras presentes ad maioris roboris lirmitatem suo
caractere et sigillo munirct etc. Nos vero Bertholdus dei gratia dicteque Basi-
liensis ecclesie cpiscopus ad peticionem prepositi dccani et aliorum canoni-
367. b) preiudiciales in A,
Digitized by Google
277
corum ac cappellaiiorum prefatorum iuxta tenorem preinsertum ea omnia et
singula quemadmodum premittuntur presentibus approbamus ratificamus et
confirmamus pro nobis et nostris in dicta ecclesia successoribus universis
etc. revocantes preterea, si quid in contrarium aliquando per nos vel alios
5 nostros predeccssores episcopos dicto capitulo et cappcllanis fuit et cxtitit
indultum. In cuius rci testimonium et premissorum consensum sigillum
nostrum alio signo prenarrato coappendi feciraus. Data et acta sunt hcc anno
ab incarnationc dominica millcsimo ducentesimo quinquagesimo nono, in-
dictione secunda, mcnsis iulii die vicesima, pontificatus domini Allcxandri
10 pape quarti anno quinto. ,
3(58.
Das Domstift leiht Wenter, dem Vetter des Heinrich Wucherer, ein
Grundstück hei Klcinbasel zu Erbrecht. Basel 1259 7uti —
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «' 40 (A).
15 Eingehängtes Siegel des Domstifts. S. Abbildung u ' iS.
Heinricus prepositus, Heinricus decanus et capitulum Basilienfses] Omni-
bus Christi fidelibus. Noverint universi, quod lohanncs ad Portam procurator
noster cuidam pauperi Heinrico dicto Wvclierer de ulteriori Basilea quendam
locum sive terram sitam iuxta almeinde ville ulterioris Basilee inter prata
20 domini dicti Geizrieben et locum dictum zen Widen ad bona et curiam
nostram de Wile pertinentem minus utilem et incultam, plenam salicibus
vepriumque frutectis, concessit iure hereditario pro annuo censu videlicet
tribus solidis possidendam. Postmodum idem Heinricus dictum locum sive
terram in manus procuratoris nostri Iohannis de Liestal resignavit et Wem-
25 hero filio patrui sui sub dictis iure et censu concedi petivit. Igitur idem
Iohannes dictum locum et terram supradicto Wernhcro concessit sub iure
et pro censu prelibatis perpetuo possidendam. In cuius facti memoriam presen-
tem literam sigillo nostro duximus roborandam. Act Basilee, anno domini
ACCLVIÖI, mense iulio. Testes nos omnes qui fuimus tune presentes de
30 capituto et quamplurcs alii fidedigni.
3(5!).
Entscheidung des Streites zwischen dem Domstift von Basel und dem
Kloster St. Blasien über das Recht auf das Windimuoz zu Weil durch
K(onrad), Propst von St. Peter in Basel.
35 Basel 1259 September 9.
Zeitschrift fiir die Geschichte des Ober-Rheins 2, 492 — Trouillat 2,
720 n- 545.
Digitized by Google
278
370.
Cvnradus dictus de Basilea, civis Noui Castri civitatis, verkauf t zwei Acker
im Banne Laufen an das Kloster St. Trudpert.
— 1259 September 22.
Zeitschrift fiir die Geschichte des Ober-Rheins JO, log n'jf nach dem 5
Original im Generallandesarchiv su Karlsruhe.
Heinrich, Donipropst von Basel, und die Brüder Hugo und Hugo
Mönch geben den Ort Michelfeld bei Hütungen den Schwestern
St. Bernhards ausserhalb der Stadtmauer, welche mit Erlaubnis Bischof 10
Berlho/ds von Basel dorthin übersiedeln , und erhallen von ihnen
tauschweise Güter bei Häsingen und Hegenheim.
Basel 1259 Oktober 4.
Abschrift des 15. Jh. im Staatsarchiv zu Basel, geh. Reg. Dt v. Li.(B),
dabei eine deutsche Übersetzung des 16. Jh. 15
Bertholdus dei gratia Basiliensis episcopus omnibus presentem paginam
inspccturis rei geste memoriam. Noverint universi, quod, cum locus dictus
Michelveit situs prope villam Hvningen citra Renum Basiliensis diocesis ad
honorandum virum Heinricum prepositum ecclcsie nostre Basiliensis prepo-
siture sue nomine pertineret et Hugo miles dictus Monachus advocatus 20
nostcr et Hugo fratcr suus ipsius loci medictatem cmphitcotico iure pro
annuo censu triginta solidorum ab eodem preposito possiderent, idem prepo-
situs utilitate sue prepositure diligenter inspecta locum ipsura libere et abso-
lute titulo permutationis transtulit in rcligiosas in Christo Itam magistram
et sorores monasterii sancti Bernhardi extra muros ßasilienses de nostro 25
tociusque capituli nostri consilio et consensu receptis ab illis possessionibus
in Villa Heginhein sitis sedeeim vierdenccllas spclte et octo vierdencellas
avene solventibus annuatim. Prelibati quoque Monachus et frater suus ius
eraphiteoticum, quod eis ut supra tactum est in memorati loci parte media
conpetebat, libere resignantes permutaverunt illud cum magistra et sororibus 50
antedictis pro redditibus seu bonis in villis Hesingen et Hcginhcin sitis, que
dtcem et septem vierdencellas spelte et novem vierdencellas avene singulis
annis solvere dinoscuntur. Sicque locus idem Michelveit cum universis
pertinentiis suis videlicet pratis agris silvis paseuis, quibus tarnen paseuis
utentur ct fruentur conmuniter cum hominibus ville de Hvningen, ad dictas 35
magistram ct sorores nomine monasterii sui iure proprictatis intcgralitcr pleno
iure ac sine quovis honere transiit ab eis et eorum successoribus in per-
petuum quiete ac pacifice possidendus. Item iam dictus Henricus prepositus
agrum dictum Bonaclier situm in ipso loco Michelvclt ad suam preposituram
libere pertinentem de nostro et capituli nostri consensu cum preliabitis 40
Digitized by Google
279
magistra et sororibus permutavit pro bonis seu possessionibus apud Hvningen
sitis, quas Vlricus Römbarius ecclesie sancti Bemhardi contulerat, et solvunt
triginta quatuor solidos annuatim. Sane nos, qui piis petentium desideriis
condescendere debemus, earundem magistre et sororum postulationibus
5 annuentes ipsis de tocius capituli nostri consensu, precipue tarnen venerabilis
viri Heinrici de Niwenburc archidiaconi nostri rectoris ecclesie sancti Martini
Basiliensis et de Hvningen, ut, si voluerint, ad locum se transferant antedictura,
concedimus et presentibus indulgemus et, ut liberius divino cultui vacare
valeant, munimus eas inibi privilegiis et libertatibus universis, quibus per
10 nos in ecclesia sancti Bemhardi munite sunt, in qua nunc dpmino famulantur.
In tcstimonium prcmissorum presentem eis cartam tradidimus nostro, pre-
scriptorum Heinrici prepositi, capituli, Heinrici archidiaconi Basilicn[sium] nec
non Hugonis Monachi et Hugonis fratris sui sigillis conmunitam. Actum
Basilec, anno domini SkxlIx, quarto non. octob. Testes: Heinricus decanus,
16 Cunradus camerarius, Krchenfridus cantor, Heinricus scolasticus, Iohannes
cellerarius, Liutoldus, Albertus de Hatstat, magister Heinricus de Hegindorf,
Heinricus Camerarii canonici Basilienses, Cunradus dictus Monachus, Hein-
ricus Diues, Heinricus Steinli, Heinricus vor Gazvn, Cunradus dictus Egso,
Heinricus de Muzzewilre,*) Rudolfus in Foro frumenti milites, Iohannes dictus
20 Robarius, Nycolaus de Titcnshein, Ludowicus institor, Wemherus Rufus,
Cunradus dictus Schaltenbrant, Iohannes de sancto Martino, Cunradus dictu»
Meierli cives Basilienses et quamplures alii fidedigni. Nos Heinricus prepo-
situs, Heinricus decanus, Heinricus archidiaconus totumque capitulum Basi-
lienjses] nec non Hugo dictus Monachus advocatus et Hugo frater suus omnia
36 prescripta confitemur sic acta fore, quemadmodum superius sunt expressa,
renuntiantes omnibus exceptionibus privilegiis statutis indulgentiis litteris
inpetratis et inpetrandis, omni auxilio iuris canonici et civilis, exceptioni non
tradite possessionis, auxilio ordinario vel extraordinario, beneficio restitutionis
in integrum et generaliter omni defensioni, per quam prescripta vel aliquid
30 prescriptorum retractari possint in futurum vel etiam infirmari. Et in eorum
memoriam sigilla nostra dedimus presentibus apponenda. Ego Hugo iunior
dictus Monachus renuntio specialiter beneficio iuris, si quod ob defectum
etatis michi conpetere dinoscitur, et, quia proprium sigillum non habeo,
sigillo Hugonis Monachi advocati fratris mei presentibus sum contcntus.
86 Actum ut supra.
372.
Die Grafen Rudolf, Rudolf, Gottfried und Eberhard von Habsburg
verkaufen dem Kloster Wettingen Güter und Rechte in Dietikon und
Schlieren. Zürich H59 Oktober ij.
40 Unter den als Zeugen genannten consules Turiccnses: Iohannes de Basilea.
Archiv des Gottshauses Wettingen S. poj n‘ 1. — Herrgott genealogia
2, jyi «" 431. — Regest bei Lichnowsky 1, XI v n‘ po,
371- a) Muhrcvriler in B.
Digitized by Google
280
373.
Vergleich zwischen dem Kloster Klingenthal und Sigmund von Matzen-
heim, Bürger von Sehlettstadt, über die von diesem dem Kloster ver-
gab ten Güter. Sehlettstadt 1259 Oktober —
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n’ 20 (A). 5
Eingehängtes Siegel:
f S . . . . FRM . SNELL. RVM . DE . SLECST.
Dictmarus et Hartmannus fratres dicti Snellcn advocati in Slecstat
Omnibus huius scripti tenorem percipientibus geste rei noticiam. Universitati
vestre presentibus significamus, quod Rvdolfus conversus monasterii in 10
Clingental et conventus eiusdem monasterii Constantiensis diocesis procurator
coram nobis et domino Wemhero Rvdeger, fratribus militibus de Burnere
et Rvdolfo iudice nostro ncc non aliis honcstis personis et Symundus de
Macenhc[in] noster concivis ac uxor sua Gerin omnibus causis, que inter
priorissam et conventum predicti monasterii ex una parte et dictum Sy[mun- 10
dum] et uxorem suam G[erin] vertebantur ex parte altera pro possessionibus
et aliis, que donate fuerunt predictis monialibus a prelibatis Sy[mundo] et
axorc sua G[erinj propter deum, exclusis omni dolo et fraude rcnunciaverunt
pure et absolute, scilicet predictus RJOdolfusj conversus et procurator sepe-
dicti monasterii loco sepedictarum sororum atque prelibatus Syfmundus] et HO
uxor sua G[erin] pro se et heredibus suis. Idcirco predicto Sy[mundo] date
sunt quatuor libre Argentinensis monete. Renuntiavit insuper utraque pars
omni beneficio iuris canonici civilis et consuetudinarii, quod pro premissis
omnibus utrique parti posset conpetere in futurum. Act. apud Slecstat
coram nobis et aliis premissis, anno domini ficcL nono, mense octobr. In 25
huius rei testimonium et veritatis nostrum huic cedule apposuimus sigillum.
374
Bericht an die judices Basi/icnses über eine Zeugenaufnahme zur Fest-
stellung der Zugehörigkeit von Gütern zu Galfingen an das Stift
St. Leonhard. Galfingen 1260 Januar 4. 30
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fol. 13' n’ 73 im
Staatsarchiv zu Basel (B).
Trouillat 2, 94. «“ 64 nach B.
Hier ist zu lesen:
S. 94 Z. 10 Tudcnhein statt Tudenhcim. 35
Z. 13 Ber. statt B.
S. 93 Z. 12 innocentum statt innocentium.
Digitized by Google
281
375.
Das Stift St. Peter leiht ein von Johann dem Miinzmeister zu Erbe
besessenes Haus auf geschehene Resignation wiederum ihm und zu-
gleich seiner Frau. — 1260 Januar 22.
5 Abschrift aus item Anfang des 14. Jhs. im Cartular St. Peter H.
fot. 27* n * j6 im Staatsarchiv zu Basel (ß).
Arnold S. 724 nach B.
Cvnradus prepositus, Cvnradus decanus totumque capitulum ccclesie
sancti Petri in Basilea universis Christi fidclibus presentem paginain inspec-
10 turis noticiam subscriptorum. Prolixitas temporis solet memoriam hominum
extinguere, unde cautum est facta hominum scripturarum tcnaci memorie
conmendare. Innotcscat igitur presentibus et futuris, quod lohannes dictus
Monetarius domum suarn que vocatur hern Hessen hus ze Rine, que a nobis
pro duodecim denariis annuatim censuandis iure hereditario possidetur, in
15 manus nostras coram altari sancti l’etri resignavit publice sub hac forma,
quod ipsam sibi et uxori suc Mehtilde insolidum concederemus, quod et
fecimus in instanti, ita vidclicct: si prolem simul aliquam gencrarent, eadem
domus post obitum amborum scilicct patris et matris dicte proli cederet
pacificc possidenda; si vero ipse lohannes prius quam uxor sua et sine prole
20 ex ipsa progenita viam universe carnis intraret, memorata uxor dictam
domum usque ad obitum suuni debet pacifice possidere, hac conditionc inter-
posita, ut ipsa defuncta sepefata domus ad heredes ipsius Iohannis salvo
iure nostro sine contraditione qualibet revertatur. In testiraonium huius rei
presentem paginam conscribi fecimus sigilli nostri capituli munimine robo-
25 ratam. Testes ctiam huius rci sunt subscripti: Vlricus custos, Arnoldus
plebanus de Blazhein, lohannes dictus Scolasticus, Kvdolfus capcllanus
sancti Andrec, Gotfridus plebanus de Kilchein, Waltherus de I.apidibus
canonici ecclesie sancti Petri, lohannes sacerdos, Cvno dyaconus sacrista,
Reinherus dictus FOli, plebanus dictus de Rinwile, Hvgo advocatus dictus
80 Monachus, Cvnradus dictus de Leimen, Lvdcwicus institor et alii quamplures.
Actum anno domini :&CCL$, in festo Vincentii.
37G.
Heinrich Guernanz und seine Frau verkaufen dem Stift St. Leonhard
Rebland in Sennheim. — 1260 März 26.
35 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n“ 22 (A). — Ab-
schriften von 1290 im Cartular St. Leonhard H. fot. 1/” «" (B) und
fot. 15 «' 71 (B') ebendort. — Regest des 16. Jh. in der Registratur
St. Leonhard B. fot. 29 ebendort.
Trouillat 2, 17 r n" 128 nach B.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 36
Digitized by Google
282
Hier ist zu lesen:
Z. / Henricus statt Heinricus.
Z. 2 et . . uxor statt et uxor.
Z. $ transmittatur statt transraittantur.
Z. 7 XXXIII statt XXIII. 5
Z. S Senncih[cin] statt Senneheim.
Z. 16 dat. statt datum.
Im Original steht das X vor III in XXXIII auf Rasur.
Das zertrümmerte Siegel des Grafen von Pfirt hängt an einem Bande.
377. 10
Der Kardinalprcsbytcr Hugo anerkennt die Gültigkeit der dem Prediger-
kloster erteilten Indulgenzcn. Anagni 1260 April 27.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n° 76 (A).
An einer Schnur hängt das Siegel:
f S . FRIS . HVG . IT . SCE . SABINE . l’BRI . CA . . . 15
Frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbyter car-
dinalis dilectis in Christo fratribtis ordinis I’redicatorum in Basilea salutem
in dei filio Iesu Christo. Religionis favor, sub qua virtutum domino deser-
vitis, et conmunis professionis vinculum, quo vobiscum unimur, nos ferventer
inducunt, ut illa vos prosequamur gratia, que vobis deum timentibus nos- 20
citur oportuna. Sane discrctioni vestre cupimus esse notura, quod venerabilis
pater episcoptis Vironensis nostri ordinis aniator prccipuus apud dominum
nostrum summum pontificem et nos cfficacitcr laboravit et frequenter institit,
ut indulgcntiarum omnium, quas pro accedcntibus ad ccclcsiam vestram in
anniversario dcdicationis et in quibusdam sanctorum festivitatibus ab aliqui- 25
bus archiepiscopis et episeopis obtinetis, confirmationcm ab codcm summo
pontifice impetraret, sed Romane curie consuetudine repungnante, que non
consuevit indulgentias huiusmodi confirmare, quod petiit obtinerc nequivit,
licet cum multa precum instantia petierit humiliter ct frequenter. Valent
tarnen huiusmodi indulgentie et iuste ac rationabiles existunt, sicut idem 30
summus pontifex vive vocis nobis respondit oraculo, et robur in se continent
firmitatis, quando de conscnsu diocesani episcopi conceduntur. In cuius rei
firmitatem presentes littcras vobis mittimus sigilli nostri munimine roboratas.
Datum Anagnie, V. kl. maii, pontificatus domini Alexandri pape 1111. anno sexto.
378. 35
Papst Alexander IV. verkündet dem Domkapitel und der Geistlich-
keit von Genf, dass er den Heinrich, Prior von St. Alban zw Basel,
zum Bischof von Genf ernannt habe. Anagni 1260 Mai 6.
Abschrift im Registerband 2$ Jol 276 epist. 77 im vatikanischen Archiv
zu Rom (B). 40
Digitized by Google
283
Mimoires et documents de la societe d'/iistoire et ilarchiologie de Genlve
2jl, i$ ; «* / nach dem Original im Staatsarchiv zu Genf. — Regest
im Regeste Genevois S. 228 n° 921,
Vgl. hiebei:
6 Hugo , Kardinalpresbyter von St. Sabina, entscheidet einen Streit
stoischen zwei englischen Geistlichen über die Kirche St. Peter sh
Northampton. Viterbo 1258 Mars 16.
Unter den Zeugen: . . piiorc sancti Albaiti Basiliensis diocesis.
In Transsumpt des Papstes Alexander IV. vom April /2j8, Abschrift
10 im Registerband 2 5 fol. 132 epist. 92 im vatikanischen Archiv zu Rom ( C).
[Alexander episcopus servus servorum dei dilectis filiis] capitulo
Gebennensi [salutem et apostolicam benedictionem]. Recte tune ecclesiarum
utilitati prospicitur et indempnitati salubriter precavetur, cum discretis et
providis earum cura committitur et viduatarum regimini pastores ydonei
15 preponuntur. Undc Romanus pontifex, cui ex apostolatus officio imminet
de universis ecclesiis sollicite cogitare , hoc maxime circa ipsas attendit et
ad id propensius invigilat, ut per bonos et dignos gubernentur rectores, per
duces perspieuos in suis gregibus dirigantur, per sacros et eruditos ministros
in spiritualibus fulgeant et per dispensatores prudentes temporalium profi-
20 ciant incremcntis. Sane Gebennensi ecclcsia per cessionem venerabilis fratris
nostri Ayraonis episcopi quondam Gcbennensis vacante 110s, qui ex iugo
apostolice servitutis universis sumus ecclesiis obligati, volentes ecclesie pre-
dicte, ne gravia dampna ex longa vacatione subirct, salubriter providere,
venerabilem fratrem nostrum Henricum episcopum Gebennensem tune prio-
25 rem prioratus sancti Albani Basiliensis Cluniacensis ordinis virum utique
religione conspicuum, litteratum, morum gravitate maturum, consilio provi-
dum et in spiritualibus et temporalibus circumspcctum predicte ecclesie in
episcopum et pastorem prefecimus de fratrum nostromm consilio et apos-
tolice plenitudine potestatis ac ei muniis consecrationis duximus impenden-
30 dum sperantes, quod sua circumspectione laudabili et prudentia circumspecta
ecclesia ipsa tarn circa spiritualia quam temporalia gratis tribuente domino
consurget augmentis. Idcoque universitati vestre [per apostolica scriptaj man-
damus, quatinus cum tamquam patrem et pastorem animaruin vestrarum de-
vote suscipientes obedientiam sibi et reverentiam debitam impendatis ipsius
35 monitis et mandatis salubribus humilitcr intendendo. Alioquin sententiam,
quam ipse rite tulerit in rebellcs, ratam habebimus et faciemus auctore do-
mino usque ad satisfactionem condignam appcllationc remota inviolabiliter
observari. Dat. Anagnie, 11 non. maii, [pontificatus nostri] anno sexto.
Ebendort ein gleichlautender Erlass clero civitatis et diocesis Gcbennensis.
Digitized by Google
284
379.
Des Ritters Heinrich, Schulthcisscn zu Wattweiler, IVitwc Agnes ver-
gabt dem Kloster K/ingenthal Güter zu Uffho/z.
Basel 1260 Mai 11.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" 21 (ei). 5
An Pergamentstreifen hangt das Sieget des Domstifts. S. Abbildung n" iS.
Auf der Rückseite steht von gleichzeitiger Hand geschrieben: pro rebus
domine Adelheidis de Watwilre.
Indices ecclesie Basiliensis universis ad quos presens scriptum per-
venerit notitiam subscriptorum. Omnibus igitur innotescat, quod Adilheidis 1°
relicta Heinrici militis quondam sculteti in VVattewilre curtem suam in
Vfholz et pratum suum, quod in cisdem terminis iure proprietatis libere
possederat, contulit monasterio sororum in Klingindal resignans in manus
fratris Rvdolfi conversi eiusdem monastcrii coram nobis, ut iam dicti mariti
sui et suus et Lodewici patris sui atque I-ivkardis matris sue, insuper et
Hugonis quondam mariti sui defunctorum aput prcdictum monastcrium an-
niversarius perpetuo celebretur. Acta sunt autem hec anno domini JkxlS,
quinto idus maii, coram ccclesia Basilicnsi, ct qui presentes aderant sunt
subscripti : Burkardus prepositus in Schontal ordinis beati Bcnedicti, frater
Chonradus sacerdos procurator hospitalis sancti Iohannis in suburbio Basi- 20
liensi ct frater Heinricus laicus eiusdem ordinis , dominus Hcinricus scolas-
ticus, magister Heinricus de Hegindorf, dominus Iacobus dictus Reizo
canonici Basilicnses, Burkardus de sancto Gallo prebendarius domini epis-
copi, Iohannes de sancta cruce, Iohannes de Liestal, Heinricus dictus
Schuthabro sacerdotes, frater Achilles et frater Iohannes dictus de Niwen- 25
burc ordinis fratrum l’redicatorum, item Chonradus miles dictus de Ludirn
et alii quamplures. In huius etiam facti testimonium presens scriptum
sigilli chori nostri signaculo fecimus consignari.
380.
Des Ritters Hugo von Rodersdorf Witwe Agnes vergabt dem Kloster 30
Klingenthal Güter zu Friesen und Knöringen.
Basel 1260 Mai 11.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal W 2 4 (A). — Deutsches
Regest in der Zinsamtsregistratur von 1546 Klingenthal B. fol. 2jS
zum falschen Datum 1255, unter der Rubrik t Knöringen t, ebendort. 35
An Pergamentstreifen hangt das zerbrochene Siegel des Domstifts. S.
Abbildung n * 18.
Gleichzeitiger Vermerk auf der Rückseite: sororis Agnetis de Ratolsdorf.
Ferner von einer Hand des tj.Jh.: über die guter uf mandagwan und
den hoffe ze Arnoltzspach. 40
Digitized by Google
285
Iudices ecclesie Basiliensis univcrsis ad quos presentes littere per-
venerint noticiam subscriptorum. Omnibus igitur innotescat, quod Angncs
relicta Hugonis militis dicti de Katolstorf, quc se et sua sicut asseruit
coram nobis deo devovens contulit monasterio sororum in Kiingental, eciam
5 in presencia nostra prcdia sua locum contulit ad eundem : in Wiesen sex
lunadia quod vulgo mentage nuncupatur, item in Arlispach prcdium suum
quod iure hereditario noscitur possedisse. Acta sunt hec anno domini
ÖOCl-jJ, ante ecclesiara beate virginis in Basilea, quinto idus maii. Testes
autem, qui huic donacioni presentes aderant, sunt subscripti : Burcardus
10 prepositus in Schoental ordinis beati Bcnedicti, frater Cunradus sacerdos
procurator hospitalis sancti Iohannis in suburbio Basiliensi et (rater Hcnri-
cus laicus eiusdem ordinis, dominus Henricus scolasticus, magister Henricus
de Heigendorf, dominus Iacobus dictus Reize canonici Basilienscs, Bur-
cardus de sancto Gallo prebendarius domini episcopi, Iohannes de sancta
15 cruce, Iohannes de Liestal, Henricus dictus Schuthabcr saccrdotes, item
Cunradus miles dictus de Luderne et frater Achilles et frater Iohannes
dictus de Nuwenburg ordinis fratrum Predicatorum et alii quamplures. Ut
autem hec maius robur obtincant firmitatis, presentem littcram conscribi
fecimus sigilli chori nostri signaculo consingnatam.
20 381.
Magister Iohannes canonicus sancti Petri Basiliensis schenkt dem Kloster
Lützel seine Besitzung in B lisch toeiler unter Vorbehalt lebenslänglicher
Nutzniessung. Raset 1260 Juni —
Actum Basilec in presentia consulum in domo iusticiaria.
25 Abschrift von 1735 im Bezirksarchiv des Ober-Etsass zu Kolmar,
Serie H. Lützel n ' 1460.
382.
Das Stift St. Leonhard leiht der Gertrud , IVituie des Ulrich Lang,
den von einem ihrer Söhne aufgegebenen Teil eines Hauses und Gartens
30 beim Esel für lein zu Erbrecht. Raset 1260 Juli 23.
Original im Staatsarchiv zu Raset, St. Leonhard W 19 (A). — Regesten
des 16. Jh. im uteissen Ruch von 1300 St. Leonhard D. fol. 131' und in
der Registratur St. Leonhard R. fol. 64 ebendort.
Arnold S. 323 nach A.
35 Das Siegel hangt zertrümmert an einer Schnur.
Universis Christi fidclibus hanc litteram inspecturis Albertus pre-
positus ecclesie sancti I-eonardi Basilee noticiam rei geste. Sciant omnes
presen tium inspectores, quod, cum Iohannes et Hugo fratres rilii bone
Digitized by Google
28ß
raemorie Vlrici Longi civis Basiliensis domtim vicinam porte que dicitur
Ksilturli a nobis pro censu annuo quatuor dcnariorum in festo sancti Mar-
tini persolvendorum ct uno messore ct liortum, de quo nobis dantur duo
sotidi annuatim in festo sancti Iohannis baptiste, iure hereditario possedis-
sent, dictus Iohannes partcm suam domus et horti matri sue domine Ger- 5
drudi contulit absolute resignans eam publice in manus nostras *) petens
ut ipsam matri sue concedercmus. Nos igitur petitioni dicti Iohannis an-
nuentes prcfatam partcm suam domus et horti dicte Gerdrudi pro censu
prcdicto iure concessimus hereditario possidendam. Et sciendum, quod de
domo eadem in anniversario Vlrici supradicti nobis dari debent duo solid! 10
annuatim. In cuius rei testimonium hoc scriptum sigilli nostri fecimus
munimine roborari. Testes etiam huius rei sunt : Petrus canonicus ecclesie
nostre, Rüdolfus de Tegirwilc vitricus dicti Iohannis et Hugo frater ciusdem
Iohannis. Acta sunt hec in ecclesia sancti I-eonardi coram altari beati
Mauricii, anno domini SlCCLS, VIII kalend. augusti, indictione UI*. 15
383.
Dompropst Heinrich erneuert dem Müller Ulrich zu Br'tiglingen die
Leihe der Mühle daselbst. Basel 1260 August //.
Abschriften des 15. Jh. im Cofia/buch Domstift F. fol. $6 (B) — eben-
dort fot. pf fO "n Staatsarchiv zu Basel. 20
Frioiihnt bei Bruckner Merkwürdigkeiten S. p ;j.
Universis presentem litteram inspecttiris Heinricus prepositus maioris
ecclesie Basiliensis noticiam rei subscripte. Noverint universi, quod, cum
vir honorabilis dominus Heinricus prepositus prcdecessor noster prepositure
diligenter inspecta utilitatc de consilio et consensu venerabilium decani et 25
capituli Basilien[sium] molendinum de Brügelingen cum suis attinenciis ad pre-
posituram pertinens, de cuius destruccione propter instabilem cursus aque
sepius timebatur, VIrico molcndinario et uxori sue Hedewigi corumquc
heredibus pro annuo censu sex verdincellis tritici divisim in iciuniis quatuor
temporum persolvendis et uno porco vel quatuordecim solidis sub iure 30
hereditario concessissct, sicut vidimus in instrumento super hoc confecto
plenius contineri, nos habito consilio et de consensu venerabilium Conradi
decani ct capituli nostri dictum molendinum cum Omnibus suis attinenciis
et omnibus iam super edificatis et editicandis supradictis VIrico et uxori
sue corumque heredibus in eo iure, quo semper fuit hactenus, videlicet 35
quod pistores nostri claustralem panem molerc tenentur ibidem ct, si casu
aliquo forsan alibi molerent, tarnen sibi tenentur solvere precium debitum
et consuetum, pretcrea quod attinencia videlicet orti pratum et agri non
dant "decimas, et in omni iure et consuetudine, quo stetit hactenus, et sub
iure et pro censu prepositis concessimus perpetuo possidendum. Est eciam 40
382. a) et üStrgtsckritbtn zwischen nostras unj petens.
Digitized by Google
28?
condictum, quod, quandocunque se locus obtulerit sive neccssitas censum
honorarium persolvendi , qui vulgo dicitur erschaz, mutata videlicet manu
concedentis vcl recipicntis, nomine dicti census quinque solidi dcbent dari.
ln huius itaque rei memoriam presentem litteram sigillis capituli et nostro
5 duximus roborandam. Testes: lohannes de Ratolstorf cellerarius, Chono
notarius noster, Heinricus de Ostra miles, Heinricus magister panificum, Con-
radus pistor et alii quamplurcs. Actum Basilec in curia nostra, anno do-
mini ftcci.5, in crastino beati Laurentii martyris.
384.
10 Dompropst und Domkapitel von Basel tauschen die Kirchensätze zu
Binningen und Wolsehweiler nebst andern Gütern.
— 1260 September 10.
Der Dompropst erhält hiebei auch Güter in UJfheim, Knöringen und
Hegenheim , que bona habet Wibesi civis Basilicnsis.
15 Boos S. jl n° Sr nach dem Original im Landesarchiv zu Liestal.
385.
Bischof Bcrthold und das Domkapitel verkaufen dem Ritter Konrad
ßöhart Güter in Niederweiler. Basel 1260 September 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Clara n’j (A).
20 Zwei an Bändern hängende Siegel :
1. Bischof Berthold. S. Abbildung «" //.
2. Domstift. S. Abbildung n" iS.
Auf der Rückseite ist von einer Hand des / ?. Jh, geschrieben :
von der von Tegervelt.
25 Berchtoldus dei gracia Basiliensis episcopus, H[einricus] prepositus,
Cfonradus] decanus totumque capitulum ciusdem loci salutem et noticiam
rei geste. Oblivioni consulitur et varietas testium veritati non derogat, cum
res gesta scriptorum apicibus perhennatur. Noverint igitur tarn presentes
quam posteri, quod nos gravi necessitate debitorum urgente ad nostri dis-
80 pendii exhonerationem possessiones nostras sitas in inferiori Wilcre Con-
stanciensis diocesis ad nos capitulum Basiliense libere et absolute spec-
tantes, videlicet Xll iugera vinearum que vulgo dicuntur zwelfmanwercli
cum pratis nemoribus viridariis et omnibus appendiciis, quocunque modo
ccnseantur, vendicionis titulo pro I.X marcis in dominum Cvnradum militem
35 Böhart transtulimus pleno iure. Quam pecuniam pro dictis possessionibus
rcceptam profitemur in exhonerationem debitorum nostrorum processisse re-
nunciantes exceptioni non numerate, non habite pecunie, doli mali et in
factum exceptioni, omni constitutioni tarn iuris civilis quam canonici, per
Digitized by Google
288
quam prcdicte vcnditionis contractus posset quoquo modo in posterum in-
tirmari, predicto Cvnrado nos de evictione iuxta legitimas sanctioncs per
stipulacionem obiigantes. In cuius rei testimonium presentem litteram
sigillis nostris duximus roborandam. Dat Basilec, anno domini ficCL$, viii
kl. octobr., indictione IIL* 5
38«.
/. Gisela, IVitzvc des Kuno von Müsdach, schenkt alte ihre Güter dem
Kloster Olsberg unter Vorbehalt des lebenslänglichen Niessbrauchcs.
Basel 1260 Oktober 2.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n‘37 (A). — Abschrift 1°
Wurstisens in dessen Codex dip/omaticus fol. 152” in der Universitäts-
bibliothek zu Basel (B).
Trouillat 2, 101 «" dp nach B. — Besprochen von Schnell in Basel im
14. Jh. S. 344 f
An Bändern hängen die Siegel des Bischofs und der Bürger. 15
II. Gisela, Witwe des Kuno von Müsbach, schenkt ein Haus in der
Sat/elgassc zu Basel dem Kloster Olsberg unter Vorbehalt des lebens-
länglichen Kiessbrauchs. Basel 1260 Oktober 2.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg u- ;6 (A).
Au einem Bande hängt das Siegel des Bischofs. 20
/. II.
Berchtoldus dei gratia Basilicnsis ßerchtoldus dei gratia Basiliensis
episcopus, Hugo advocatus et consules episcopus universis presens scriptum
eiusdem loci universis presencium in- inspecturis salutem et noticiam rei
spectoribus et auditoribus salutem et geste. Ka, que geruntur in tempore, 25
noticiam rei geste. Facta hominum ne labantur cum tempore, scripturarum
nemordacilimaoblivioniscorrodantur, testimonio fulciuntur. Noveriot igimr um
expedit ea quam plurimum scriptur- presemes qium posteri, qnod Gisela relicu
arum et testium apicibus perhennari. quondam Cononis de Mt spach civjs Basiliensis
Noverint igitur tarn presentes quam domum suam sitam in der Sattelgazzvn 30
posteri, quod Gisela relicta quondam contiguam domui Nicholai filii quon-
Cononis dicti de Mvspach civis Basi- dam Hcinrici institoris ex una parte,
liensis sine hlio vel filia, filiis vel tili- ex altera vero domum . . dicti de Muln-
abus seu asccndcntibus heredibus, husen contingentem, quam a liberis
quibus necesse haberet legitimam quondam domini Heinrici institoris pro 35
portionem sue substancie relinquerc, annuo censu triginta unius solidorum
existens omnia bona sua mobilia sive denariorum iure hcreditario possidebat,
inmobilia seu sc moventia liberalitate cum omni iure sibi in ea conpetenti
Digitized by Google
289
habita inter vivos usufructu solura
detracto insinuatione etiam secundum
iuris sollcmpnitatem adhibita titulo
mere donationis in monasterium do-
5 minarum de Olsperch Cisterciensis
ordinis Basilicnsis dioccsis omni iure,
quo ad eam spectabant, duxit trans-
ferenda constituens se pro usufructu
retento pia pactione singulis annis
10 libram cere predicto monasterio in
vigilia nativitatis domini exsoluturam,
donec usufructus modis legitimis sue
consolidctur proprietati, rcnuncians
exceptioni doli mali et in factum et
16 constitutioni iuris canonici et civilis
nec non omni cause legibus conpre-
hense, per quam dicte donationis
liberalitas posset in posterum revocari
vel quoquo modo sui roboris defrau-
20 dari firmitate. In cuius testimonium
et munimen presentem paginam sigillo
nostri . . cpiscopi et civitatis Basili-
ensis duximus roborandum, Testes:
Conradus decanus, Erkenvridus cantor,
25 Heinricus scolasticus, Heinricus Ca-
merarii, Livtoldus de Rötelnheim,
Waltherus de Raraestein canonici Ba-
silienses, Conradus decanus ecclesic
sancti Petri, Hugo advocatus, Hein-
80 ricus dictus Clericus, Johannes der
Kinden milites, Conradus Boscho,
Burch[ardus] de Gundolstorf, Iohannes
villici, Reinherus deramman, Iohannes
Criec et plures alii fide digni. Ego
85 Gisela vidua suprascripta confiteor
me donationem predictam fccissc me-
morato monasterio per manum domini
Steinlini militis advocati mci et in
signum eiusdem facti subscribo Utens
40 sigillo revcrendi patris et domini . .
episcopi supradicti quoniam proprium
non habeo in hac parte. Act. et dat.
Basilee, anno domini l&CC sexagesimo,
sabbato post festum bcati Michahclis.
mcra liberalitate inter vivoB habita titulo do-
nationis in monasterium de Olsperch Cister-
ciensis ordinis Basilicnsis diocesis duxit trans-
ferendam recipiens eam possidendam
sub annuo censu XXX trium solidorum
denariorum, quoad vixerit, a mona-
sterio memorato, renuncians exceptioni doli
mali et in factum et constitutioni iuris canonici
et civilis nec non omni cause legibus conpre-
hense, per quam dicte donationis liberalitas
posset in posterum revocari vel quoquo modo
sui roboris defraudari firmitate. In cuius testi-
monium presens scriptum sigillo nostro
duximus roborandum. Testes : Conradus decanus,
Erkenvridus cantor, Heinricas scolasticus, Hein-
ricus Camerarii, Livtoldus de Roteinheim,
Waltherus de Ramestein canonici Basilienses,
Conradus decanus sancti I*ctri, Hugo advocatus,
Heinricus dictus Clericus, Iohannes der Kinden
milites, Conradus Boscho, Burchardus de Gvn-
dolstorf, Iohannes villici, Reinherus der amman,
Iohannes Criec et plures alii. Act, et dat.
Basilee, anno domini fidc sexagesimo, sabbato
post festum beati Michahelis.
Urkundenbuch der Stadt Basel.
37
Digitized by Google
290
387.
Nikolaus und Adelheid, Heinrichs des Krämers von Basel Kinder,
leihen ein Haus in der Sattclgasse daselbst dem Kloster Olsberg zu
Erbrecht. Basel 1260 November ij.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg W j8 (A). 6
An Bändern hängen zwei Siegel:
/. Prof st von St. Leonhard. S. Abbildung n“ 48.
2. t S . ERCHENVRIDI . CATORIS . BASIUEN. S. Abbildung n" 32.
Univcrsis Christi fidclibus presens scriptum inspccturis Nicholaus
et Adelheidis liberi quondam Heinrici dicti Institoris civis Basilicnsis 10
obsequiura in Omnibus paratum. Noverint universi, quod nos domum
nostram sitam Basilee in der Satilgassen contiguam domui . . dicti de
Mulnhusen ex una parte, ex altera vero domum mei scilicet Nicliolai
contingentem , quam Gisla relicta quondam dicti C[ononis] de Mfisbach
civis Basiliensis a nobis iure hereditario pro annuo censu XXXI solido- 10
rum possidebat, venerabili in Christo B[erthe] abbatissc monasterii de
Olsberch Cisterciensis ordinis Basiliensis diocesis nomine eiusdem monas-
terii auctoritate patrui nostri Ludewici dicti Institoris Basiliensis legittimi
tutoris nostri ad resignationem predicte vidue concessimus pleno iure sub
censu et iure predictis possidendam ita, quod quelibet abbatissa que pro *0
tempore ibidem fuerit censum onerarium, qui vulgo dicitur erschaz, nobis
et posteris nostris persolvet, qui de ipsa domo persolvi actenus est con-
suetus. Ego Ludcwicus tutor predictorum liberorum fratris mei conces-
sionem predictam auctoritate mea factam confiteor et in testimonium cius
subscribo. Et ne super hiis in posterum possit suboriri calumpnia, venerabi-
lium virorum . . prepositi sancti I.eonardi et cantoris Basiliensium sigillis
utimur, quoniam sigilla propria non habemus. Testes : Cvnradus decanus
sancti Petri, Heinricus dictus der Phafle, dominus Heinricus Camerarii, do-
minus Heinricus dictus Vorgassun milites Basilienses et alii quamplures.
Act. et dat. Basilee, anno domini MCC sexagesimo, sabbato post festum 3°
beati Martini.
388.
Bischof Berthold von Basel gestattet den Schneidern die Errichtung
einer Zunft. — 1260 November 14.
Abschrift im Vidimus- und Bestätigungsbrief des Bischofs Kaspar von 55
Basel vom 14. Mai 1481 , welcher Brief erhalten ist im Vidimus von
Meister Rat und Sechsern der Schneiderzunft zu Basel ebenfalls vom
14. Mai 1481, im Staatsarchiv zu Basel, hintere Kanzlei CZ. L. 3 (50. —
Gleichzeitige Abschrift hievon ebenda St. 21. Aa. — Abschrift des Basilius
Amerbach in den chartae Amerbachianae B. f. 11 in der Universitäts- 40
bibliothek zu Basel.
Digitized by Google
291
Orks i, 330 = Trouil/at 2, 103 »' 7/. — Hegest in der Zeitschrift für
die Geschichte des Ober-Rheins 4, 232. — Auszug bei Gengier Codex
iuris municipalis 1, 132.
Bertholdus dei gracia Basiliensis episcopus universis presentem pagi-
5 nam intuentibus in perpetuum. Cum fere quodlibet genus hominum nostre
civitatis artes mcchanicas cxercencium, qui dicuntur vulgariter hanndtwerch-
lute, sartoribus exceptis tarn de nostra quam de predecessorum*) nostrorum
gracia confratrias habeant vulgariter dictas zümffte, nos ipsorum sartorum
crebris supplicacionibus inclinati de consilio et consensu Heinrici prepositi,
10 Conradi decani tociusque capituli nostri et ecclesie nostre ministerialium
conccdimus ipsis sartoribus et indulgcmus, ut intcr se confratriam habeant
et consimili gracia, qua ceteri gaudcnt , gaudeant et letcntur liccatque eis
magistrum quem voluerint accipere de anno in annum si placucrit, cuius
operentur magisterio et regantur et si quid exccsscrint castigentur. Maior
15 autem emenda, que pro excessibus dari debet, sunt tres libre cere, minor
vero solummodo ferto unus. Et sciendum, quod quicunque ex eorundcm
opere societatem prcfatc confratrie sive zumffte voluerit adipisci, dabit in
introitu suo quindecim solidos, magistro sex denarios, duobus receptoribus
et servatoribus denariorum seu aliarum rerum ad confratriam pertinenciura
20 quatuor, utrique duos, et pedello duos; iilii autem istorum seu mariti
filiarum in suo introitu tres solidos tantum dabunt et alia que superius
sunt expressa. Idem facicnt qui ipsorum operis non fucrint, si sepedicte
societati seu confratrie voluerint interesse. Nullus nisi elapso condicionis
termino servientem alterius recipiet sive domum, et in hoc statuto dolus
25 absit penitus cum sorore fraude. Emende vero et omnia que dabuntur pro
introitu, exceptis denariis magistro receptoribus et pedello dandis, in ec-
clesia nostra sunt ad honorem omnipotentis dei et gloriosissimc virginis
Marie matris cius in maioribus solcmpnitatibus in cereis expendenda. Igitur,
ut hec omnia rata permaneant et intacta, presentes littcras ipsis dedimus
30 sigilti nostri et capituli nostri muniminibus roboratas. Actum seu datum
anno domini ftdc sexagesimo, XVH1 kalendas deccmbris.
389.
Litera sub sigillo Berchtoldi cpiscopi Basiliensis data anno MCCl.S betreffend
ein Haus, welches im 13. Jh. domus zer Gloggen sita intcr domum
35 dictam Rebmans hufz, que est stuba Sutorum, et domum dictam zem Heiden,
quam possedit quondam Hemmannus de Ramstein miles, genannt wird.
— 1260
Eintrag des 13. Jhs. in der Zinsregistratur der Praesens Domstift IV.
fot. 70 im Staatsarchiv su Basel.
40 388. *) Ochs und nach ihm Trouillat haben die Lesart predecessoris. Vgi. hierüber Feehter im
Archiv für schweizerische Geschichte //, iS.
Digitized by Google
292
390.
Rudolf von Alcywiler verkauft an Burchard Sippestuhl, Bürger von
Strassburg, Weingärten bei Windeck.
Strassburg 126t Februar 13.
Original im Staatsarchiv tu Basel, Klingenthal n’ 26 (A). 5
Eingehängtes Siegel:
. S . WALTHERI . SCVI.TETI . DE . KEI ...... . S. Ab-
bildung n" 134.
Noverint universi presentis pagine inspectores, quod Rudolfus de
Minrewilre filius Baldemari et Hedewigis uxor sua legitima de consensu 10
puerorum suorum duo iugera vinearum dicta Banholz sita apud castrum
Winekkc Burcardo dicto Sippestul civi Argentinensi pro decem marcis
argenti cum omni iure proprietatis suo iuri renunciando super eisdem libere
vendiderunt. In huius igitur testimonium vendicionis -ad peticionem supra-
dictorum sigillo domini VValtheri sculteti in Keisersberc presens littera est 15
firmata. Acta sunt hec in Argentina, anno domini AccLxf , in vigilia beati
Valentini martyris.
301.
Heinrich, Leutpriester von Wehr, schenkt dem Kloster Klingenthal
ein Stück Land, welches sodann Ulrich Kucherli und dessen Frau 20
vom Kloster zu Erbe empfangen. — 1261 April 2.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" 27 (A).
Entgegen der ausdrücklichen Angabe in der Urkunde ist diese nur mit
einem an Pergamentstreifen hangenden Siegel, demjenigen Walthers von
Klingen, versehen. S. Abbildung n * po. 25
Universis Christi fidelibus ad quos presens scriptura pervenerit Hein-
ricus plebanus in Werra perpetuam in domino Iesu salutem. Noturn sit Om-
nibus, quod cgo ad laudem et revcrcntiam gloriose dei genitricis virginis
Marie ac pro salute mea ac parentum meorum predium meum. quod a nobili
viroWalthero domino meo de Klingin conparavi, scilicet unam schupozam, 30
quam Vlricus dictus Kivcherli possedcrat, contuli priorisse et conventui so-
rorum in Klingendal , ut nostri ab eisdem aput deum perpetuo memoria
habeatur. Idem autem predium postulavi concedi predicto Vlrico, quoadus-
que vixerit, et Richinze uxori sue ac successoribus eiusdem legitimis ita,
utquicumque possederint viginti solidos usualis monete annuatim persolvant 35
hoc modo : tribus diebus ante singula festa beate Marie virginis quater in
anno dabunt quinque solidos priorisse, quos pro piscibus dari ad refec-
tionem sororum statuo die festo; quod si aliquo tempore censum istum ne-
glexerint persolvere temporibus prelibatis quotiescumque supersederint tres
Digitized by Google
293
solidos tenebuntur solvere pro emenda. Tali conditione prefatus Vlricus et
uxor sua memoratum predium susceperunt et se suosque successores, quos
simul genuerint, vel heredes ipsius femine huic censui dicteque pene vo-
luntarie subiecerunt. In horum igitur testimonium et muniracn sigillo domini
5 mei prenominati atque meo presentem litteram consignavi. Testes autem
qui aderant sunt subscripti : idem dominus Waltherus de Klingin, ßertoldus
sacerdos, Waltherus, Eppo, Chonradus omnes fratres dicti conventus. Wem-
herus advocatus et Heinricus frater suus, Heinricus dictus Eschincere, Ber-
toldus Steinmar, Chonradus iunior de Tottingin, Wcmherus dictus Lupus et
10 Burkardus frater eius, Vlricus Bamvardus et alii fide digni quamplures. Acta
sunt autem hec anno domini millcsimo dci-Sf, quarto non. aprilis.
392.
Bericht über eine Zeugenaufnahme sur Feststellung der Zugehörig-
keit von Gütern zu Galfingen an das Stift St. Leonhard.
15 Galfingen 1261 April 27.
Abschrift von 129s im Cartular von St. Leonhard H. fol. if »" 74. (B)
im Staatsarchiv zu Basel.
TrouiUat 2, /// »* 78 nach B.
393.
20 Ita, des Vogls Konrad von Fridingen Witwe, schenkt dem Kloster
Klingenthal ihr Heiratsgut und ihr ganzes sonstiges Vermögen.
Konstanz 1261 Mai 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n' 2 8 (A).
IV. Wackernagel Kleinere Schriften 2, Jg8 n’ J nach A. — Auszug in
25 der Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2, 21g.
Das (eingehängte) Siegel fehlt.
Auf der Rückseite von gleichzeitiger Hand : sororis Ite de Vridingen.
Omnibus Christi fidelibus presentis scripti continentiam inspecturis
Bfertholdus] de Hohenvels*) desaurariusk) ecclesie Constanticnsis vices do-
30 mini episcopi eiusdem ecclesie gerens noticiam rei geste. Constituta coram
nobis Ita nobilis de Clingen relicta quondam C[onradi] advocati de Fridingen
verbo monita sapientis < incertus es in quo te loco mors inveniat, tu itaque
illam in omni loco cxpccta» ad honorem omnipotentis dei, laudem gloriose
sue genitricis et beati Dominici, presentia pensans et de futuris prudenter
85 inquirens sua, ad anime sue medelam et ad parentum suorum animarum re-
393. a) de Hohenvels von anderer aber gleichseitiger Hand über geschrieben. b) korrigiert aus
desaurizarius.
Digitized by Google
294
medium disponendo dotem suam cum Omnibus aliis rcbus suis mobilibus et
inmobilibus, omnes quoquc actiones, quas occasione dotis et rcrum earun-
dem ipsam subire necesse foret contra') ad vocatum de Creigen fratrem quon-
dam sui mariti , monasterio reverendarum in Christo priorisse et11) sororum
in Clingital ordinis fratrum I’redicatorum legavit liberaliter et omnino renun- 5
cians omni dominio et iuri proprietatis, que de rebus eiusdcm ad ipsam pcr-
tinere de iure noscuntur, in manus fratris H. conversi eiusdem ordinis loco
priorisse et conventus cenobii •) memorati, dando eis potestatcm planam et
plenam disponendi de rebus prenominatis secundum quod ad utilitatem pre-
fati monasterii et ibidem deo famulantium sibi Visum fuerit expedire. In 10
cuius rei testimonium presentem paginam nostri sigilli insignitam munimine
ipsi monasterio transmittimus prcsens sibi, ne alicuius protervia vel calumpnia
valeat infirmari, negocium attestantem. Testes autem qui isti donationi
affuerunt sunt hii : . dominus prepositus maioris ecclesie Constantiensis,
dominus W[altherus] prepositus sancti Stephani, canonici eiusdem ecclesie 15
videlicet . dominus de Valchcnstein, B. dominus de Annuwiler, . dominus de
Hcidelberch, . dominus Hilteboldus miles de Stegboren, dominus VI. dictus
amme Greine, C. de Tetinchon, ille de Rneitershoven , ille . sub Macello, et
alii quamplures. Dat. Constantie, anno domini MOCI.XI, indictione Illl*, pridie
no. maii , in die sancti Iohannis ewangclistc ante portam I.atinam. 20
394.
Ritter Ulrich von Kienberg schenkt seiner Frau Agathe die Nutz-
niessung von Gütern zu Rhein/ elden , Möhlin , Ober-Minseln und
Hagenbach. Rheinfetden 1261 Mai 8.
Unter den Zeugen: Henrico Magistro coquine Basiliensi milite. 25
Zeitschrift fiir die Geschichte des Ober-Rheins 28, 120 nach dem
Original im Generattandesarchiv zu Karlsruhe.
395.
Vergleich zwischen dem Kloster St. Blasien und Rudolf von Wilcr,
Bürger von Neuenburg , wonach letzterer dem Kloster Silzenkirch 30
wieder zum Besitze der ihm entfremdeten Besitzungen verhelfen soll,
exceptis possessionibus, quas Rudolfus miles dictus Sermenzere de Nuwen-
burch et Ludewicus dictus Craimir civis Basiliensis titulo emptionis detinenh
Obcr-Eggentn 1261 Mai 1 j.
Gerber t IJ2 n • 126 nach einer Abschrift im Archiv St. Blasien. 35
393- cl tra auf Rasur, d) conven vor sororum durch Unterstreichung getilgt, e) cenobi in A.
Digitized by Google
295
39(5.
Papst Urban IV. nimmt das Kloster Klingenthal in apostolischen
Schutz und bestätigt seine Privilegien.
— 1261 September 4 — 1264 Oktober 2.
6 Auszug aus dem Ende des IJ. 7h. auf einem Pergamentblatt, Klingen-
thal n“ 2809 im Staatsarchiv zu Basel.
Vrba[nus] papa in magna littera. In principio suscipit nostrum monas-
terium sub beati Petri et sua protectione.
Item statuit, ut ordo secundum beati Augustini rcgulam et institu-
10 ciones fratrum Prcdicatorum in nostro monasterio perpetuo observetur.
Item omnes possessiones seu bona que nunc habemus aut in futurum
habcbimus concessionc pontificum , largicione regum vel principum vcl a
quocunque modo iusto quecunque nobis et succedentibus nobis debcnt illi-
bata permanere. Et specialitcr cxprimit in hoc privilegio locum ipsum in
15 quo monasterium nostrum situm est cum omnibus suis pertinenciis et iuri-
bus libertatibus et immunitatibus.
Item de novalibus de nostris que propriis sumptibus colimus, de qui-
bus hactenus aliquis non pcrcepit dccimas, sive eciam de iumentis animalium
non tenemur decimas dare.
20 Item personas liberas e seculo fugientes recipere ad conversioncm et
libere retinere nobis licet
Item prohibet, ut nulli sorori post factam professionem liceat discedere
absque licencia priorisse nisi ad religionem arciorcm. Et si qua discesserit
absque literis, nullus eam audeat retinere.
*5 Item, cum generale interdictum terre fuerit, licet nobis clausis ianuis,
exelusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, dummodo non
dederimus causam interdicto, suppressa voce divina officia celebrare.
Item a dyocesano episcopo recipiemus crisma, oleum sanctum, con-
secraciones altarium scu basilicarum et benedictiones monialium, dummodo
30 sit katholicus et graciam sedis apostolice habeat et ea rite nobis voluerit
impendere.
Item prohibet, ut infra tines parrochie nostre nullus sine assensu dio-
cesani et nostro cappellam seu Oratorium de novo construere audeat, salvis
privilegiis summorum pontificum.
35 Item prohibet fieri a nobis novas et indebitas exactioncs ab archi-
episcopis cpiscopis archidiaconis seu decanis aliisque omnibus ecdcsiasticis
secularibusve personis.
Item sepulturam loci nostri liberam esse decernit, ut ibi sepeliantur
qui ibi elegerint sepeliri, nisi forte sint cxcommunicati vel interdicti aut
40 eciam publice usurarii , salva tarnen iusticia illarum ecclesiarum a quibus
mortuorum corpora assumuntur.
Item decimas et possessiones ad ius ecclesiarum nostrarum spectantes,
que a laicis detinentur, et legitime liberare de manibus eorum et ad ecclc-
sias ad quas pertinent revocare.
Digitized by Google
296
Item nulla fiat priorissa in monasterio nostro nisi quam conventus
canonice elegerit.
Item auctoritate apostolica prohibet, ut infra clausuras Iocorum nos-
trorum seu grangiarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere,
sanguinem fundere, hominem temere caperc vel interficere seu violenciam 5
audeat excrcere.
Item omnes libertates et immunitatem et privilegia et gracias a sum-
mis pontificibus regibus principibus et aliis nobis racionabiliter indulta
confirmat.
Item prohibet, ut nulli liceat nostrum monastcrium temere perturbare 10
aut nostras possessiones auferre vei ablatas retinere minuere seu quibus-
libet vexacionibus fatigare, sed omnia intcgraliter nostris usibus deserviant,
salva auctoritate summi pontificis et dyoccsani episcopi canonica iusticia.
Si qua ecclesiastica vel secularis persona temere et scienter contra hec
privilegia nos lescrit secundo et tercio commonita, nisi reatum suum congrua j5
satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui carcat dignitate.
397.
Das Stift Si. Leonhard leiht dem Kloster Olsberg die Hälfte des
Hauses zum Turm in Basel zu Erbrecht.
Basel 1261 Oktober /. 20
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n' 40 (A).
An einem Bande hängt das Siegel von St. Leonhard.
Universis Christi fidelibus hanc litcram inspecturis Albertus prepositus
et conventus de sancto Leonardo in Basilea notitiam rci geste. Sciant omnes
presentes et posteri, quod Gisela relicta bone memorie Cvnonis rasoris dicti 25
de Mfispach civis Basiliensis dimidietatem domus cuiusdam prope cimiterium
nostrum site queTurris dicitur ipsam contingcntcm, que videlicet domus in
integro nobis reddit pro censu sex denarios et messorem, pro anniversariis
vero duobus quinque solidos et sex denarios annuatim, quam a nobis pro
dimidia partc census et anniversariorum prefatorum nobis solvendorum iure SO
possederat hereditario, pro anime sue remedio contulit monasterio de Ols-
perk Cisterciensis ordinis dyocesis Basiliensis resignans candcm dimidietatem*)
publice in manus nostras, ut eam . . abbatisse ac conventui dicti monasterii
conccderemus. Nos igitur voluntati dicte Gisele annuentes sepefatam dimi-
dietatem domus vencrabili abbatisse Bcrchte nomine totius conventus de 35
Olsperk pro censu dimidio seu anniversariis adhibita omni cautela iuris et
consuetudinis que in huiusmodi solent fieri iure concessimus hereditario
possidendam. In cuius rei testimonium presens scriptum sigilli nostri muni-
minc duximusb) roborandum. Testes eciam huius rei sunt : Cvnradus deca-
397. a) Sic au/ Rasur. b duximus r an anderer Hand iiSergejcArieleu. 40
Digitized by Google
297
nus, Erkinfridus cantor, Henricus scolasticus, Henricus Camerarii, Lutholdus
et Waltherus de Ramstein canonici Basilienses, Hugo et Henricus qui dicun-
tur Monachi, Henricus dir Phaffo, Henricus Steinli, Iohannes dir Chindon
milites, Cvnradus Bozsco , Iohannes uillici, Burchardus de Gundolstorf, Ren-
5 herus preco et Iohannes Chriegre et alii quamplures cives Basilienses. Acta
sunt hcc in maiori ecclesia Basiliensi , anno domini MCCL& primo, sabbato
proximo post festum sancti Michaelis archangeli.
39a
Bündnis der Städte Basel und Strassburg.
10 — 1261 November 6.
Urkundenbuck der Stadt Strassburg /, 36 3 n“ 480 nach dem Original
im Stadtarchiv su Strassburg (A). — Wencker p. 170 n" 13 nach einer
Abschrift im Stadtarchiv zu Strassburg — Trouillat 2, 113 n° 80. —
Regest in der Sammlung der Eidgenössischen Abschiede 1, 372 n‘ 13.
15 In namen des vaters unt des sunes unt des heligen geistes. Wir der
burgermeister, der rat und du gemeinde von Basil tun kunt allen die disen
brief gcsehcnt oder gchörent, daz wir uberein sin körnen mit dem meister,
dem rate unt der geimeinde von Strazburch also, daz wir in geswom han
beholfen ze sinne wider dem bischof Walthern von Strazburch unt sinen
20 vater den von Geroltseke unt des kint unt wider meneglichen, der si oder
ir stat anegrifet. Desselben hant si uns dawider gesworn, der uns oder
unsir stat anegrifct, daz si uns ouch behulfic sulen sin. Wir hant ouch ge-
swom , daz wir dekeinen vride noch söne sulen nemen ane si unt ane iren
willen. Dazselbe hant si uns dawider gelobt ane alle geverde. Wir hant ouch
25 daz verlobt, daz disen eit unt dise sichereit nieman abetribe noch werben
sol von dem babist noch von geislichem noch von weltlichem gerichte. Daz-
selbe hant si uns dawider gelobt. Were daz wir dirre sichereit unt dirre gc-
lubde abegiengen, wir soltin sin meineide und trüwelos, unt dazselbe hant si
uns dawider gelobt. Unt sol diz sin ane allcrslachte geverde. Daz dis stete
80 belibe, darumbe han wir disen brief mit unsir stete ingesigil versigilt. Diz
dinc beshach nach unsirs herren gebürte zwelfhundert iar unt sechcich iar
unt ein iar, an santc Lienardis tage.
399.
Das Kloster St. Urban leiht dem Meister Johann zum Tor und
35 seinen Schwestern Bela und Gisela einen Teil eines Hauses beim
Aeschenthor in Basel gegen Zins. — 126t November 11.
Original im Staatsarchiv zu Luzern, St. Urban- Basel n" 2 (A).
Eingehängtes Siegel des Klosters.
. . abbas et conventus monasterii sancti Vrbani Cisterciensis ordinis
Urknndenbuch der Stadt Barel. I. 38
Digitized by Google
298
universis Christi fidclibus prcsens scriptum intuentibus noticiam subscripto-
rum. Noverint universi, quod nos partem domus, quam Gisela bone memorie
dicta ad I’ortam iure hereditario in domo Burchardi qui dicebatur ad Portam
apud Kschmcrtor possidcbat, nec non collatam nobis de consensu filiarum
suarum Mehtilde atque Güte in animarum suarum remedium magistro Iohanni 5
dicto ad Portam et suis sororibus videlicet Bele atque Giscle de bona nostra
voluntate liberaliter contulimus et absolute tali interposita pactione, quod
predicti Ifohannes] et Bfela] et Gfisela] de parte domus antedicte sex solidos
annuatim in festo beati Martini nomine census dare tenentur, donec prefati
in civitate Basiliensi vel iuxta posscssiones equipolentes nobis conpararint. 10
Testes: Burchardus ad Rosam, Heinricus et Iohannes dicti ad Portam, Hugo
ad Cervum, Vlricus dictus Stiberre, Petrus cimentarius, Chfino dictus Gipserre
cives Basilienses. ln huius rei testimonium presentem ccdulam sigillo nostro
atque domini decani Basiliensis duximus roborandam. Act. anno domini
ftoCLä!, in festo beati Martini. 15
400.
Propst, Dekan und Kapitel von St. Peter vereinigen die Kirchen zu
Kirchen, Eimeldingen und Markt mit den Ämtern des Propsts, Dekans
und Scholasters. — 1261 Dezember 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n’ ?/ ( A). — Abschrift 20
aus dem Anjang des 14. J/t. im Cartular St. Peter H. fei. l~r n° 14 (B)
ebendort.
Es hängen an Schnüren J Siegel:
J. Propst Konrad von St. Peter. S. Abbildung «' 41.
2. Dekan Konrad von St. Peter. 5. Abbildung n" 42. 35
3. Kapitel von St. Peter. S. Abbildung n‘ 40.
Universis Christi fidclibus presens scriptum intuentibus nos Chünradus
prepositus, Chönradus decanus totumque capitulum ecclesie sancti Petri Basi-
liensis notum facimus, quod ex prima ordinatione collcgii •) nostri prepositura
decanatus scolastria de modicis reditibus ecclesie nostre fundate ita tenues 30
fuerunt, quod ex pudore tante paupertatis vix poterant officia nominari nec
aliud facere potuimus, cum ultra modum prebendarum ita tenues sint et
fuerint facultates. Unde ad subsidium tarn officiorum quam prebendarum
deliberato consilio et unanimi consensu fratrum nostrorum et prudentum
virorum tarn religiosorum quam secularium sic ordinavimus et ordinamus 35
irrefragabiliter statuentes, quod ecclesie Chilchein [Kijmutigen b) Matra, quarum
ius patronatus ad nos libere spectat, quando ipsas vacare contigerit, cedant
dictis in hunc modum: ecclesia Chilchein prepositure, Eimütigcn decanatui,
Matra scolastric, et statim reditus eorundem officiorum, quos prius habebant,
ad conmunem prebendarum nostrarum c) distributionem sine contradictione et *0
400. a) collegi in A. b| Lenk im Pergament, c) s wischen prebendarum und nostrarum
steht durch /*unhte getilgt distributionem.
Digitized by Google
299
diminutione qualibet devolvantur. Ut hec autera ordinatio rata et inconvulsa
in perpetuum pcrmaneat , ipsam omncs iuramento nostro vallamus et sigil-
lorum nostrorum muniminibus stabiliendo duximus confirmandam. Acta
sunt hec anno doraini ficfcl.Ä primo, vigilia nativitatis domini.
5 • 401.
Bischof Bcrthold von Basel bestätigt den Beschluss des Kapitels von
St. Peter, dass die Kirchen zu Kirchen, Einte/dingen und Markt den
Ämtern des Propsts, Dekans und Scholaslcrs inkorporiert sein sollen.
— 1261 Dezember 24.
10 Originale im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n" jo* (A) und n' j oi (A1).
— Abschrift aus dem Anfang des 14. 7h. von A im Cartular St. Peter H.
fol. //' n° tg (B) und von A ‘ daselbst fol. jj*' «' 108 ( 11') ebendort.
Die Urkunde ist in zwei von verschiedenen Händen geschriebenen Aus-
fertigungen erhalten.
15 , An A hängt an einer Schnur, an A' an einem Bande das Siegel:
+ SIGII-LVM . BERHTOLDI .... RA . EPI . BASILIENSIS.
5. Abbildung n" 12.
Berthtoldus“)dci gratiaBasiliensis episcopus dilcctis in Christo Conradob)
preposito, Conradob) dccano et capitulo sancti Petri Basiiiensis salutem et
20 sinceram in domino karitatein. Pium credimus et honestum pluriraum ar-
bitramur, cum a nobis petitur quiddam ecclcsiis profuturum, tali peticioni
assensum prestarc benivolum, maxime cum non vergit in preiudicium alie-
num. Hinc est, quod, cum vestra nobis peticione duxeritis declarandum, cui
sicut Iiquido nobis constat veritas suffragatur, tarn prebendarum quam offi-
25 ciorum ecclesie vestre redditus ab ipsius institutione ädeo sint exiles, quod
persone ad cadcm deputate non solum cx cis ncqueunt sustentari immo
propter tenuitatem reddituum vix valent vel prebende vcl ofiicia nominari.
nos intellecto, quod ecclesias de Chilcheim') Einmvtingen et*1) Matra venera-
bili domino episcopo Constantiensi dyoccsana lege subiectas, quarum ius
SO patronatus ad vestrum capitulum sine qualibet ambiguitatc pertinet pleno
iure, in vestro capitulo decrevistis primam prepositure, sccundam dccanatui
et terciam scolastrie per eiusdem domini Constanticnsis cpiscopi provisionem
annecti, quod predictc persone hospitalitatis et alia valeant conmodius onera
supportare , redditibus qui hactenus ad eadem officia pertinebant distri-
35 buendis deinceps in conmune, ut prebende que hactenus exiles fucrant ac-
cretione fiant huiusmodi pinguiorcs, ordinationi vestre quam nusquam in-
telligimus in detrimentum cuiuspiam celcbratam assentimus et cam appro-
bamus ac presentis scTipti testimonio confirmamus. Ut autem super hac
ordinationc et nostra confirmatione nulla valcat in posterum dubitatio sub-
40 oriri, presentem cartam damus vobis sigilli nostri muniminc roboratam.
Actum *) anno domini ilCClf primo,1) in vigilia nativitatis domini.
401. *) Berhtoldus A1. b) Choarado c) Chilheim Al. d) et fehlt in A*. e) Act.
Al. 0 Ädrt primo
Digitized by Google
300
402.
Der Propst von St. Peter bestimmt die Verwendung der Dekanats-
einkünfte zu Gunsten der übrigen Pfründen. — 1261
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter »* .12 (A). — Abschrift aus
dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter H. fol. 38 n' 6t (B) 5
ebendort.
An einem Bande hängt das Siegel des Propstes von St. Peter. S. Ab-
bildung n“ ft.
Univcrsis Christi fidelibus presentem paginam inspccturis Chonradus
prepositus ecclesie sancti Petri Basiliensis noticiam subscriptorum. Ut facta 10
hominum robur firmitatis habeant. litterarum munimine fulciuntur. Innotescat
igitur presentibus et futuris, quod ego sanus et incolomis spontanca volun-
tate omnes possessiones ad decanatum sancti Petri spectantes et reditus
carundcm, quocumque nomine censeantur, ad incrementum divini ofHcii nimie
tenuitati prebendarum eiusdem capituli ipso capitulo consentiente constitui 15
perpetuo servituros, sub vallatione iuramenti astringens me prefatam consti-
tutionem sine fraude et dolo et omni recavilatione ratam firmiter habiturum.
In testimonium huius rci presentem paginam preiibato capitulo tradidi sigilli
mei robore consignatam. Actum anno domini MCCLX primo.
403. 20
Bischof Walther von Strassburg und seine Anhänger Schlüssen mit
dem Dompropst Heinrich von Basel und dessen Anhängern einen
Waffenstillstand. — 1262 Mars 17.
Unter den Bestimmungen des Waffenstillstandes findet sich folgende:
her Günther unde her Henrich die Muneche von Basele die ensulnt ouch, 25
die wile der fride wert, in den burgban ze Basele nut comen noch in
den ban ze enren Basele.
Wender p. 17 1 n‘ 14. — Scköpfiin Alsatia 1, 416 n" 603 — Trouillat
2, 120 n“ 83 (irrig cum 17. April). — Urkundenbuch der Stadt Strass-
burg /, 367 n" 486 nach dem Original im Stadtarchiv zu Strassburg. 30
404.
Ritter Johann von Schlierbach verzichtet auf Güter in Galfingen zu
Gunsten des Stifts St. Leonhard. Basel 1262 Märt 31.
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard H. fol. t6 n" 73 im
Staatsarchiv tu Basel (B). 85
Trouillat 2, 119 n" 82 nach B.
Hier ist zu lesen:
S. 120 Z. 13 in testimonium et memoriam premissorum.
Digitized by Google
301
405.
Das Kloster Marbach verkauft an Heinrich Tanz, Bürger von Basel,
Weinberge in Geberschweier und Pfaffenheim.
Basel 1262 Mai 2p.
5 Zeitschrift für die Geschichte des Ober Rheins 28, 121 nach einer Ab-
schrift aus dem rj. Jh. im Cofialbuch von Beuggen fol. 2JJ im
Gencrallandesarchiv su Karlsruhe. — Regest ebendort 28, 92 n • 34. —
Regest bei Trouillat 5, 681,
Nos Fridericus abbas Marpacensis totusque conventus eiusdem loci
10 notum facimus omnibus presentes literas inspecturis, quod nos considerata
evidenti utilitate ecclesie nostre et urgenti necessitate ex certa sciencia sponte
ac diligenti deliberacione habita inter nos vendidimus tradidimus ytnmo
vendimus tradimus et concedimus Heinrico civi Basiliensi dicto Tantz vineas
nostras in banno de Gebliswilre an dem Buhele in duobus locis Will! scados,
16 item in codem banno in Suntgasse quatuordecim et dimidium, item in Pfafien-
hein zem Rödelin sex et dimidium, nichil penitus nobis in eisdem rctinendo.
De vendicione autem omnium supradictorum inter nos et predictum civem
est conventum ac concordatum de summa quadraginta quinque marcarum
puri et legalis argenti, quod quidem argentum confitemur nobis traditum et
SO persolutum et a nobis integraliter et perfecte receptum et in utilitatem ec-
clesie nostre, cum oppressa esset grandi onere debitorum usuris apud Iudeos
currentibus, totaliter esse convcrsum, propter quod de omnibus supradictis
universis et singulis, prout superius sunt expressa, nos predictum Heinricum
in veram posscssionem predictarum vinearum mittimus volentes, quod omnia
36 supradicta sic per ipsum a nobis acquisita titulo legitime emptionis habeat
et possideat pro sua voluntate et suorum successorum modis omnibus fa-
cienda. Promittimus siquidem per iuramentum supra sancta evangelia dei
prestitum omnia supradicta nos firmiter servaturos nec contraventuros nec
contravenire volenti in aliquo conscnsuros. Promittimus cciam per stipula-
30 cionem et sub obligacione omnium bonorum nostrorum mobilium et im-
mobilium et sese moventium nos facturos et prestaturos circa predicta,
quidquid in causa evictionis debet fieri vel prestari. Renunciamus eciam ex-
ceptioni argenti non traditi, rei minoris precio vel minus dimidia iusti pre-
cii vendite subsidio, beneficio restitucionis in integrum. Renunciamus eciam
85 omni auxilio iuris canonici et civilis et autentice hoc ius porrectum et omnibus
privilegiis indulgenciis et graciis nobis concessis vel concedendis a papa vel
imperatoribus et quod nemini impetrabimus vel impetrare volenti consencie-
mus aliquid, propter quod predicta vendicio valeat irritari, confitcntes nullum
dolum vel vim aliquam , nullum metum vel fraudem in presenti contractu
40 intervenisse. Et renunciamus omnibus, que predicto emptori vel suis
successoribus obesse poterunt, nobis autem vel nostris succcssoribus pro-
desse, supplicantes vobis domine reverende preposite maioris ecclesie
Basiliensis et coadiutor venerabilis patris Berchtoldi episcopi et eiusdem
Digitized by Google
302
ecclesie Basiliensis a sede apostolica dcputate ct vobis domine decane et
capitulum eiusdem loci, ut vendicionem predictam, prout superius est ex-
pressuni, approbare dignemini et conlirmare sigilla vestra presentibus appcn-
dentes. Nos Heinricus prepositus Basiliensis nee non coadiutor domini
episcopi Basiliensis a sede apostolica deputatus, Conradus decanus et 5
capitulum eiusdem loci, cum sciamus in utilitatem monasterii Marpaccnsis
predictum argentum fore versum, predictam vendicionem approbamus et
munimine nostrorum sigillorum confirmamus. Nos abbas et conventus pre-
dicti presenti scripto sigilla nostro apposuimus in testimonium veritatis.
Testes: Heinricus scolasticus, Rfidolfus de Habspurg, Heinricus Camcrarii, 10
Petrus Dives, Heinricus de Hegendorf, Rüdolfus de Pfaffenheim, Dietricus
de Fine canonici Basilienses, Heinricus Dives, Heinricus de Terwilr, Wil-
helmus et Iohannes fratres dicti Camerarii milites ct alii quamplures fide
digni. Actum Basilcc in curia domini coadiutoris, anno domini MCXLÄn,
ml kal. iunii, indictione quinta. 15
40«.
Der Dompropsl Heinrich leiht dem Kloster St. Maria Magdalena
einen der Kirche Binningen zustehenden Acker daselbst, welcher dem
Kloster durch Hugo und dessen Gattin Mechtild von Oberwil ver-
kauft worden ist. Basel 1262 Juni 1. 20
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Maria Magdalena « ’ 2 (A). —
Deutsche Übersetzung im Briefbuch von 1441 St. Maria Magdalena
E. fol. 1.14". — Regest im Brieftafelnbuch von IC06 St. Maria Magdalena
L. fol. jlS ebendort.
Boos S. SJ n* 82 nach A. Hier ist auf X. 25 zu lesen: wolleslegir statt 25
wolleslegre.
An einem Bande hangt das Siegel des Dompropsts. S. Abbildung n‘ 21.
407.
Bischof Eberhard von Konstanz übergiebt dem Kloster Klingenthal
die Kirche Wehr. Konstanz 1262 Juni J. 30
Originale im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal nc 29 (A) und n‘ 2p“
(A'J- — Abschrift in Vidimus des bischöflichen Officia/s von Base l von
1426 Juni 2 j, ebendort Klingenthal n“ jSj (B). — Abschrift H’urstisens
in seinem Codex diplomaticus fol. 2J* in der Universitätsbliothek zu
Basel (B<). 35
Die Urkunde ist in zjoei von derselben Hand geschriebenen Aus-
fertigungen erhalten.
Es hängen an Schnüren zwei Siegel:
1. t S . KB1RHARDI . DEI . GRA . CONSTANT . ECCLIE . EPI.
2. t SCA . MARIA . CONSTANT1ENS1S . ECCLESIE . MATRONA. 40
Digitized by Google
303
Trouillat 2, 123 n’83 nach B'. Hier ist zu lesen:
S. 123 Z. 7 episcopus Constantiensis statt Constantiensis episcopus.
Z. p benivolo statt bencvolo.
Z. 10 autem nobilis vir statt autem vir.
5 Z. ii inquirens statt inquaerens.
Z. ip concedcndam.
5. 124 Z. 6 appellatione aliquatenus valitura.
Z. 8 prepedire statt propedire.
408.
10 Item ein permentin brieflin inhaltende, wie Bertha, Henrich von Liebenstein
verlaffne wytfrow, dem gotshuß zu sant Lienhart 5 sh. iärlichs und ewigs
zins von ires iarzites wegen verordnet von uff und ab allen ihren güeteren die
si hat in der dorfmarch Blotzheim, datum im iulio des iars MCCLXIL
Census annuus 5 sh. den. pro perpetuo anniversario pridie nonas iulii cele-
15 brando de possessionibus, quas habebat Bertha quondam soror cuiusdam
militis in banno ville Blaczen. — 1262 Juli —
Das deutsche Regest in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B.
fol. 3" im Staatsarchiv zu Basel, das lateinische im weissen Buch von
1300 St. Leonhard D. fol. 18 f ebendort.
20 409.
Werner und Rudolf von Tegerfelden utid der jttnge Heinrich Schenk
leihen die Walke beim Eseltürlein su Basel an Hugo und Dietrich
Brogant, Wilhelm von Magstatt und Konrad von Müsbach.
Basel 1262 Juli 28.
25 Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n“ 41 (A). — Abschriften
des 16. Jh. in H'ürsfiseus Codex dip/omaticus fol. 134 ( mit dem Datum
IT idus augusti = August 12) in der Universitätsbibliothek su Basel
(B) und in den chartae Amerbachianae C. p. 233 ebenda.
Ochs 1, 363. — Trouillat 2, 124 «•' 86, beide nach B. — Erwähnt bei
80 Arnold S. 41 und bei Neugart episcopatus Constantiensis 2, 213 zum
I. August.
An Schnüren hängen vier Siege/.
1. Zerbrochen.
2. f S . HENRICI . PINCE . . . E. 5. Abbildung n" 108.
35 3. Bürger von Basel. S. Abbildung n‘ 1 jp.
4. f S . OTTONIS . SCVLTET1 . BASl'. . . DCI . SCHALER.
Universis presentem literam inspecturis Otto scultetus Basiliensis dictus
Shalarius miies noticiam rei gestc. Novcrint universi, quod coram me in
forma iudicii Wernhcrus et Rodolfus fratres filii bone memoric Gerungi de
<0 Tegcruelt de consensu et per manum tutoris sive advocati sui Burckardi de
Tegeruelt militis, item Heinricus Pincerna adolescens Basiliensis de consilio
Digitized by Google
304
et per manura Rodolfi de Foro frumenti tutoris et sororii sui domum in qua
panni preparantur dictam vulgaritcr VValchun sitam prope civitatem extra
portam et iuxta portam que vocatur Esilturli ad predictos fratres de Tcgir-
velt pro dimidia parte et memoratum Pincernam pro dimidia iure proprictatis
libcre pertinentem cum ortis fundo et Omnibus suis appendiciis Hugoni et 5
Dietrico fratribus dictis Progant , Willhelmo de Machstat et Conrado de
Mvspach civibus Basilicnsibus concesscrunt pro annuo ccnsu sexaginta solidis
divisim in ieiuniis quatuor temporum et octo circulis nomine revisorii, quod
vulgo dicitur wisunge, persolvendis sub iure hcreditario perpetuo possidendam.
Et scicndum, quod quociens et quandocumque contigerit censum honorarium, 10
qui vulgo dicitur erschaz, debere persolvi nomine et loco dicti census una
libra denariorum de tota domo et de dimidia domo dimidia libra debet per-
solvi. In cuius rei testimonium presens litera civitatis, raeo, Burckardi de
Tegervelt et Rodolfi de Foro frumenti supradictorum sigillis est munita.
Act. Basilec, anno domini itlCCLÄfi, v kl. augusti, presentibus lacobo Mar- 15
scalco, Conrado Camerario, . . de Chciserstvl militibus, Walthero ad Stellam,
Hugone de Puntarli, Hcinrico Botminger, Heinrico ad Portam, Ansheimo
zer Tannvn, Heinrico ammanno, lohanne precone, Petro de Rinnach, Heinrico
Swebli, Heinrico de Firrcto et aliis quampluribus. Nos Gotfridus advocatus
dictus de Eptingen, Rodolfus magister civium dictus Dives et consules 20
Basilienses rogati a supradictis concedentibus et recipicntibus sigillum nostrum
dedimus appendendum. Nos Burchardus de Tegirvelt, Rodolfus de Foro
frumenti milites similiter nostra sigilla in testimonium appendimus.
410.
Das Domkapitel verkündet den zwischen der Witwe und der Tochter 25
Johanns, Sohns Peters des Maurers , gemachten Vergleich über den
Besitz eines Hauses an der Freienstrasse. Basel tz6s August ij.
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Peter n" JJ (A).
Das Siegel des Domstifts hangt an einer Schnur.
Heinricus prepositus, Conradus decanus et capitulum maioris ecclesie 80
Basiliensis omnibus Christi fidelibus imperpetuum. Noverint universi, quod
super domo sita in vico Libero ex opposito domus Hugonis Paularii, quando-
que ad fabricam ecclesie nostre sub iure hcreditario et annuo censu viginti
sex solidis pertinente, postmodum autem Iohanni filio Petri cementarii civls
Basiliensis vendita et tradita pleno iure, post eiusdem lohannis obitum inter 35
heredes vidclicct Agncsam uxorem suam ex una parte et Petrum cementarium
antedictum nomine Agnese filie puppillc prefati lohannis cuius tutor fuit,
cx altera de utriusque partis consensu mediantibus probis viris taliter ex-
stitit ordinatum: videlicet uxor prelibata sola et singulariter possidebit mediam
partem domus predicte, liberam habens potestatem vendendi obligandi le- 40
gandi et de ipsa quod placucrit ordinandi, dictus vero Petrus tanquam tutor
Digitized by Google
305
nomine filie puppille, et proles quam antedicta uxor que pregnans cst genuerit,
sive umim sive geminos, alteram partem dimidiam possidebunt, similiter
quocunquc placuerit convertendam. Et sciendum, quod cadcm domus tale
ius habet ex condicione et pacto, quod in domum collateralem, que est
5 Petri memorati, trabes possunt imponi et superedificari, quod habitatoribus
domus Visum fuerit expedire. De ipsa vero domo non debent alteri domui
collaterali quam prcdiximus consucte fencstre retro domum ct sua luminaria
obstrui nec per cdificia aliqua obscurari. Nec pretercundum, quod, si nos
vel procuratores fabrice domum ut supradictum est venditam reemerimus
10 solvendo tantumdem pecunie quanti vendita fuerat, videlicet novem marcas
argenti, utraque pars scilicct uxor suam et predictus ttitor sive puppilla vel
puppilli suam partem de argento predicto recipient, de ea quod placuerit
disponendo. Hac eciam interposita condicione, quod, si forte nomine sepedicti
Iohannis vel alicuius alterius a nobis vel ab aliquo alio super domo ipsa
15 litere alique fuerunt obtente ante conventionem et ordinationem huiusmodi,
hiis non licet uti scd casse debent et irrite reputari. Renunciatum est eciam
a partibus utrobique consuetudini ct statuto loci ct omni legum et iuris
auxilio canonici et civilis et omni actioni et rei que posset obici contra
factum huiusmodi vel ctiam instrumcntum. Hac igitur ratione Heinricus de
20 Biberach subcustos, cuius intererat et cui de prcmissa domo annis singulis
duo quartalia albi vini nomine rcvisorii, quod vulgo dicitur wisunga, persol-
vuntur, ad fabricam vero sex denarii, concessit utrique parti prelibatam
domum pcrpetuo possidendam. Testes: Heinricus scolasticus, Iohannes
celcrarius, Hugo de Mumbliswile canonici, Burkardus de sancta Maria
25 Magdalena, Iohannes de sancta cruce, Otto Lovbere, Iohannes de cripta,
Conradus Sapian, Burkardus Chvlla, Heinricus de Hgerchingen sacerdotes,
Conradus Camerarius miles, Petrus cementarius sepcdictus et quidam alii.
Act in choro Basiliensi, anno domini ftcCL&ft, feria qainta proxima post
assumptionem beate virginis.
SO 411.
König Richard verspricht seinem Kaplan Heinrich von Ncuenburg,
Propst und Coadiutor der Domkirche Basel , die Rechte und Frei-
heiten der Stadt Basel unverletzt zu erhalten.
Schlettstadt 1262 November $.
35 Abschrift des ij. J!t. im Codex diplomaticus ecdesic Basiliensis im
Staatsarchw zu Bern fot. 4g (B). — Abschrift des 14. Jh. im grossen
weissen Buch fot. yo” im Staatsarchiv zu Base! (B‘). — Abschrift des
Basilius Amerbach in den chartae Amerbachianae C. p. 5S8 in der
Universitätsbibliothek zu Basel.
40 Herrgott genealogia 2, 377 n° 456. — Schöpflin A/satia /, 441 n" 612
nach BK — Trouillat 2, 126 n‘ S8 nach B. — Erwähnt bei K'opp, Ge-
schichte der eidgenössischen Bünde 2ji, 621 und 658. — Regesten: Zeit-
schrift für die Geschichte des Ober-Rheins 4, 272. — Gengier Codex
iuris municipalis 1, rjj. — Lichnowsky /, XVI «•' 10$. — Böhmer- Ficker
45 S4t2- — Münch S. 20 n‘ 117.
Urkundenbuch der Stade Batet. I. 39
Digitized by Google
306
412.
Das Kloster Wettingen leiht der Stadt Basel dm Gipfel des Berges
Horn bei Richen zu Erbrecht. — 1262 Dezember 4.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. »" 42 (A). — Abschrift
in Vidimus des bischöflichen Officials vom iS. Dezember 1363, ebenda 5
geh. Reg. G II. K (B). — Abschrift des 14. Jh. im roten Buch p. 340
ebenda (B‘). — Abschrift des Basilius Amerbach in den chartae Amer-
bachianae A. fol. 4146 in der Universitätsbibliothek zu Basel (B‘). —
Abschriften von B aus dem 14. Jh. im grossen weissen Buch fol. 32”
im Staatsarchiv zu Basel (C) und von 14S6 — 13/0 im Dokumentenbuch 10
des Peter Numagen fol. 144 im Staatsarchiv zu Aarau (C').
Ochs 1, 362. — Regest bei Linder S. 2t. — Erwähnt bei Bruckner
Mertnvürdigkeiten S. 770.
An Bändern hängen zwei Siegel:
1. Abt von Hellingen. S. Abbildung »•’ 7/. 15
2. Bürger von Basel. S. Abbildung n" 134.
. . Abbas et conventus monasterii de Wetingcn Cistcrciensis ordinis
Constantiensis dioccsis omnibus Christi fidclibus. Noverint imiversi, quod
nos montem sive collem, qui dicitur diz Horn, videlicet acumcn tantum-
modo montis infra fossata, prope Reinim in banno de Kicheim situm ad nos 20
pertinentem viris discretis universitati Basiliensi concessimus sub iure emphi-
tcotico sive hereditario, quod vulgo dicitur crbirecht, pro censu duarum
librarum cere nobis annis singulis in fcsto bcati Martini apud Kichcim per-
solvcndarum perpetuo possidendum, hac adhibita condicione, quod nunquam
cadcm Universitas vcl aliquis suo nomine in predicto monte ediheia aliqua 25
editiccnt vel edificare permittant. Kt hoc promissum est fide data nomine
iuramenti. In cuius facti evidentiam presens instrumentum per Burkardum
eiusdem universitatis notarium conscriptum et nostro et ipsius universitatis
sigillis est munitum. Act et dat anno domini ftcci.$ii, pridie non. decembr.
Nos Gotfridus advocatus dictus de Kptingen, Rodolfus magister civium dictus 30
Diucs consules et civcs Basilienscs ut supradictum est recepimus promisimus
et in testimonium civitatis nostre sigillum appendimus, profitentes nichilominus
nos teneri ad defensionem et protectionem antedictorum . . abbatis et con-
ventus nostrorum concivium ex antiquo.
1 413. 35
Das Kloster Wettingen leiht Heinrich dem Brotmeister Güter in
Riehen zu Erbrecht und gestalte/ ihm die freie Benützung des aus
der Wiese geleiteten Gcwerbekanah in Kleinbasel.
— 1262 Dezember 3.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urk. «' 43 (A). 10
Digitized by Google
307
An einem Bande hängt das Siegel:
t S . ABBATI S . DE . MARISSTELLA. S. Abbildung n° 71.
Universis presentem literam inspecturis . . abbas de Wettingen et
conventus eiusdem monasterii salutcm in domino. Notum facimus universis.
5 quod nos quoddam novale, quod fratres dicti Chcneblin a nobis habebant
sub iure hcreditario, solvcns nobis in censu quinque solidos annuatim, quod
Heinricus dictus Magister panificum civis Basiliensis conparavit ab eisdcm,
item quoddam novale quod in pratum est redactum et ncrnus quod ad septcm
estimatur iugera, de quibus nobis redduntur annuatim viginti*) solidi, item
10 partem predicti nemoris quc similiter ad septem estimatur iugera quod vul-
gariter dicitur Ivncliolz, quam Burcardus dictus ameStalden a nobis cum
bonis aliis habuit, de qua prelibatus Magister panificum reddit annuatim
nobis VI solidos, in fine termini de Riehein sita in canpo dicto dem Hirshalme,
resignantibus eadem bona viris prenominatis sepedicto Heinrico Magistro
15 panificum civi Basilicnsi concessimus pro censu antedicto videlicet in uni-
verso triginta uno solidis nobis annuatim in festo beati Iohannis baptiste
persolvcndis sub iure hereditario perpetuo possidenda. Et sciendum, quod
prenominate possessiones ad nostmm districtum et bannum pertinent et ex
hiis debet nobis idem civis et sui hercdes obcdire in omnibus, quc iusta et
20 consweta fuerint, tarn in predictis posscssionibus quam in dccimis, sicut et
ceteri qui possessioncm in nostro banno possident et districtu. Sciendum
cciam, quod prescntibus indulgcmus, quod idem Heinricus, qui molendina
nostra in ulteriori Basilca sita conparavit, consuetum et iam factum rivum
seu ductum aque de fluvio Wise ad sua molendina currentis liberaliter et
25 absolute de nostro conscnsu et liccncia deducat et expediat, quantumeunque
tarnen potest sine dampno nostro. In cuius facti memoriam presentem literam
cidem Heinrico contulimus nostro sigillo confirmatam. Act. anno domini
ftccLSft, non. dccembr.
414.
30 Das Dotnstifl verkauft an Burchard, Chorherrn bei St. Peter, den
Schürhof. — 1262 Dezember 8.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n° 37 (A). — Abschrift
aus dem Anfang des 14. 7h. im Cartu/ar St. Peter H. fol. 51" n“ 10 }
(B) ebendort.
85 Arnold S. 326.
An Pergamentstreifen hängen zwei Siege! :
1. Domstift. S. Abbildung n“ 18.
2. t S . HENRICI . D . NOVO . CASTRO . PPOSITI . BASILIEN.
S. Abbildung «* 21.
40 Zur Jahreszahl stimmt die fndiction nach römischer Berechnung.
413* ») viginti auf Rasur von gleicher Hand.
Digitized by Google
308
Hcinricus de Nvwemburch maioris ecclesie Basiliensis prepositus et
vcnerabilis patris Berchtoldi episcopi coadiutor, Conradus decanus et capitulum
eitisdem ecclesie Omnibus Christi fidelibus. Novcrint universi, quod nos
territorium sive aream, que vulgo dicitur dir Shvrhof, in latere domus
domini Iohannis militis de Vfheim iuxta murum civitatis sitam ad nos libere 5
pertinentem consilio et deliberatione prehabita Burkardo notario canonico
ecclesie sancti Petri concessimus pro annuo ccnsu viginti solidorum Basi-
liensis monetc nobis annuatim in iciuniis quatuor temporum persolvendis") sub
iure emphiteotico sive hereditario, quod vulgo dicitur erbirecht, perpetuo
possidendam, hac condicione adiccta, quod, quandocumque contigerit censum 10
honorarium, qui vulgariter crsliaz dicitur, debere persolvi, nomine dicti
census quinque solidi dari debent l’romittimus ergo et promisimus cidem
Burkardo de premissis nos warandiam perpetuo prestituros tarn sibi quam
suis succcssoribus universis. Ut autcin premissa conccssio tarn ab ipso
circa nos et ecclcsiam nostram quam a nobis circa ipsum firma et inviolata 15
permaneat, presens instrumentum nostro videlicet domini prepositi speciali
et capituli nostri conmuni sigillis est munitum Act anno domini JlcctSfi,
VI idus dccembr., indictione quinta. Testes qui interfucrunt: ego predictus
decanus, Heinricus Camerarii, Iohanncs de Ratolstorf cclerarius, Lutoldus,
Heinricus de Hegendorf, Dietricus de Fine canonici, Iohannes de Liestal, '-10
Dietricus de Arburch clerici, Dicthelmus Golin miles et quidam alii.
Kgo Burkardus notarius ut suprascriptum est rccepi et ad ratihabitionem
premissorum me et mea obligavi, conscribens presentem litcram de licentia
et mandato predictorum dominorum meorum inmo ctiam hcc subscribens.
41 5. 25
Heinrich Reich, Bürger von Basel, verkauft dem Kloster Lützel seine
Güter in Jungholz und Hagenthal. — 1262
Original im Bezirksarchiv des Ober-Elsass zu / Colmar , Serie H, Lützel,
Ober- und Niederhagenthal (A). — Trouillaf 2, 12S «" 89 nach dem
Cartular von Lützel. Hier ist zu lesen: 30
Z. 5 Iuncholz und Hagendal.
Z. 6 Lucelensis.
Z. IJ legum ac iuris.
Z. 14 me ac meis.
Z. 16 Camerarii statt camerarius und Hegendorf statt Hogcndorff. 35
Z. 19 Athmeswilr statt Athemswilr,
Z. 20 dictus de Howenstein statt de Howenstein dictus.
Z. 2 t Amen fehlt im Original
414. a) so in A.
Digitized by Google
309
41(5.
Item ein brief inhaltende wie Cunrat Munch ritter burgcr zu Basel ein huß
an Spalenforstatt gelegen Ligkcrden Habermelberen um 6 sh. zu den vier
fronfasten geteilt und 4 ring zu erschatz verliehen hat actum 1262.
5 Regest in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard R. fol. 93' im
Staatsarchiv su liasel. — Regest im Weissbuch von 1300 St. Leon-
hard D. fol. 166 ebendort.
417.
Vergleich zwischen dem Domstift Konstanz und dem Deutschordens-
10 hause Beuggen über dm Wald zu Wehr.
Konstanz 1263 April 29.
Unter den Zeugen: Ar[noIdus] de Blazhein canonicus sancti Petri, ma-
gistcr H[einricusj dictus Kiichcli Basiliensis, nobilis vir Waltcrus de
Clingen.
15 Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2S, 122 nach dem Original
im Getierallandesarchiv su Karlsruhe.
418.
Heinrich, Erwählter von Strassburg, giebt seinen Willen zu dem Ver-
kaufe von Rebland in Geber schweier und Pfaffenheim durch das
20 Kloster Marbach an Heinrich Tanz von Basel.
Strassburg 1263 Juni 23.
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 2S, 124. nach einer Ab-
schrift des 13. Jh. im Cofialbuch von Beuggen im Generallandesarchiv
su Karlsruhe.
25 419.
Das Domstift Basel leiht seinen Zehnten zu Leuggern dem Johanniter-
hause daselbst zu Erbrecht. Basel 1263 Juni ;o.
Unter den Zeugen: frater Conradus commendator in Basilea (domus
hospitalis sancti lohannis Ierosolimitani).
30 Herrgott genea/ogia 2, jdo n° 461 = Trouillat 2, 134 «" 93. — Zeit-
schrift für die Geschichte des Ober-Rheins t2, 293 n’ 30.
420.
Gisela, Witwe des Kuno von Afüsbach, nun Er au des Hugo zum
Hirschen, bekennt, dass am Hause zur Platte ihr der Niessbrauch,
86 das Eigentumsrecht aber dem Kloster Olsberg zustehe.
Base l 1263 August 7.
Digitized by Google
310
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg «" 43 (A). — Abschrift
Wurstisens in seinem Codex diplomaticus fei. 133” (B) u,,d e‘n Auszug
von ihm ebendort fol. 152. — Abschrift des 16. Jh. in den chartae
Amcrbachianae Cp. 2 32 (B1), beide in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Ochs 1, 384. — Trouillat 2, 133 n° 96, beide nach B. 5
An Bändern hängen die Siegel des Hugo Manch und der Bürger
von Basel.
Universis presentem litcram inspecturis Hugo advocatus dictus Mo-
nachus, Wernherus magistcr civium dictus de Argcntina et consulcs Basilienses
noticiam rei subscripte. Novcrint universi, quod mota questione super domo 10
sita in nostra civitatc Basiliensi in superioribus macellis dicta zer Blattvn
et area sibi contigua inter reverendas in Giristo . . abbatissam et conventum
de Olspcrch ex una parte et Giselam, relictam Chononis quondam de Mvs-
pach, nunc uxorem Hugonis zem Hirce concivis nostri ex altera partibus
coram nobis constitutis predicta Gisela presente et consentiente marito suo 16
prenominato confessa est et recognovit proprietatem ciusdem domus et aree
ad predictas dominas pcrtincre et ad se quoad vitam suam tantummodo
usufructum. Sic ergo diffinitum est, quod eadem Gisela domum ipsam
locabit et habebit et censum percipiet tanquam usufructuaria pro tempore
vite sue, ipsa vero defuncta usufructus proprietati consolidabitur et tarn usu- 20
fructus quam proprietas ad memoratas dominas pertinebit. In cuius facti
memoriam presentem literam nos consules et advocatus predicti rogatu par-
cium sigillis nostris duximus consignandam. Testes sunt : Conradus Monachus,
Heinricus Divcs, Hcinricus Vorgazzvn, Hcinricus Stcinlin, Heinricus Pfaffo,
Burchardus de Vfhein, Burchardus de Argentina milites, Wernherus mone- 25
tarius, Wernherus Rufus, Iohannes de sancto Martino, lohannes Maser, Hein-
ricus Tanz, Rodolfus Vulpis, Waltherus Winardi, Berctholdus Marchwardi
et alii quamplurcs. Act. Basilce in domo iudicii, anno domini M(XL:?lfl, in
die sancte Afrc martyris.
421. 30
Vergleich zwischen dem Ritter Konrad von Jungholz und dem Kloster
Lieu-Croissanl über Zehnten zu Sulz. Suis 1263 Oktober.
Einer der Schiedsrichter : Iohannes Robarius civis Basiliensis.
Trouillat 2, 136 n° 97 nach dem Original im bischöflichen Archiv.
422. 35
Bischof Eberhard von Konstanz bittet den Papst Urban IV. , dem
Kloster Klingenthal den Besitz der Kirche von Wehr zu bestätigen.
Konstanz 1263 Dezember 8,
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal «" 32 (A).
Digitized by Google
311
Das ( eingehängte ) Siegel fehlt.
Sanctissimo patri ac domino Vr[bano] dei gratia sancte Romane sedis
summo pontifici K[berhardus] divina permissione episcopus Constantiensis
devota pedum oscula beatorum. l’atemitatis vestre clementie prescntibus
5 intimamus, quod nos zelo pietatis et caritatis Studio moti ecclesiam in Werra
nostre diocesis, cuius ius patronatus dilectis in Christo . . priorisse et soro-
ribus in Clingental ordinis fratrum Predicatorum pertinere dinoscitur, ad usus
et mensam’) ipsarum capituli nostri unanimi accedente consensu duximus
concedendam vicario ibidem perpetuo instituto. Quapropter benignitatis
10 vestre providentie supplicamus, quatenus predictarum priorisse et sororum
paupcrtatem misericorditcr attendcntes, quod a nobis super hoc pro ipsarum
relevanda inopia, qua laborant, rite ac provide factum cst, ratum et gratum
habcntes dignemini conti rmare.b) Datum Constantie, VI idus dccemb., in-
dictionc VII*.
15 423.
Johann der Apotheker und seine Frau von Basel erkaufen vom Kloster
Lützel eine lebenslängliche Rente. — 126 j
Original im Bezirksarchiv des Ober-F/sass zu Kalmar, Serie H, Lutzei,
Ober- und Nieder-Hagenthal (A).
SO Die (. hängenden ) Siegel fehlen.
Ego magister Iolianncs apothecarius et ego Methildis uxor eius cives
Basilienses notum facimus Omnibus tarn prescntibus quam futuris, quod
nos conmuni consilio inter nos habito et consensu pro remedio animarum
nostrarum et parentum nostrorum de precio, quo a Henrico dicto Diuite de
25 Basilea milite viri religiosi . . abbas et conventus monastcrii Lucclensis or-
dinis Cistertiensis reemerunt possessiones sitas in Iuncholz et in banno de
Hagendal, quas olim idem monasterium dicto militi vendiderat pro quin-
quaginta et sex marcis argenti, persolvimus quadraginta et sex marcas tali
pacto inter nos et ipsos habito et expresso, quod nobis quoad vixerimus
30 tantum pure triginta*) verdencellas spelte de grangia ipsorum Athmeswilr
annis singulis pcrsolvcnt dcducentes ipsum bladum ad locum mansionis
nostre vel ad alium ubi nostre placuerit voluntati; tantum eniin id cst tri-
ginta verdencellas spelte possessiones consuevcrunt censualiter persolvere
prelibate. Quod si alter nostrum viam ingressus fucrit carnis universe,
85 eundem censum superstiti persolvent integraliter et ex toto. Si vero proprio
motu ducti ad monasterium aliquod convolavcrimus, censum persolvent illuc
in vita nostra tantummodo memoratum, nisi ipsum religiosis antedictis du-
xerimus remittendum. Nobis autem defunctis dicti census solutio penitus
422. a) mensem in A. h) confirm auf Rasur.
10 423. a) pure triginta von t,'/ eich er Hand auf Rasur.
Digitized by Google
312
conquiescet nec alicui pcrsone seu loco post mortem nostram solutioncm
census scpcdicti tenebuntur darc seu tribuerc ullo iure. Testes horum sunt:
dominus Henricus dictus de Hegendorf canonicus Basiliensis, Iohannes dictus
Kobarius eivis Basiliensis, frater Petrus maior cellerarius Lucelensis, frater
Henricus dictus Episcopus, frater Conradus dictus Prudencia presencium ex- 5
arator, monachi Lucelenses, frater Cono magister in Atmeswilr, frater Henricus
dictus de Howenstcin, conversi domus eiusdem. I11 cuius rei mcmoriam et
evidenciam pleniorem presens pagina capituli et civitatis ßasilien[sium] est
sigillorum munimine roborata. Actum et datum anno domini mcci.xhi.
424. 10
Heinrich, Erwählter von Basel, und das Domkapitel überlassen dem
Stifte St. Leonhard die Kirche Roggenburg.
— 1264 Februar 9.
Abschrift von 129$ im Cartular St. Leonhard H. fot. 6 n" 21 (B) im
Staatsarchiv zu Basel — Regest im weissen Buch von 1500 St. Leon- 15
hard D. fot. 22v ebendort.
Trouillat 2, 137 »■ pS nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut. — Regest bei Münch 2, 36 n° 20.
42,1
Albert, weiland Bischof von Regensburg, ver heisst den Besuchern und 20
IVohlthätcrn des Predigcrklosters in Basel Ablass.
Speier 1267 Februar 20.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Prediger n” 77 (Aj.
An Pergamentstreifen hängendes Siegel:
f S . FRIS . ALBT1 . ODA . EIT . RATISPON . D . ORD . PDIC. 25
S. Abbildung n“ jS.
Universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis frater Albertus
episcopus quondam Ratisponcnsis prcdicator crucis per Alamanniam et
Boemiam a sede apostolica destinatus salutem in domino. Sanctorum meritis
inelyta gaudia fideles Christi percipiunt post hanc [vitamj, qui eorum patro- 80
cinia per condignc devotionis merita promerentur illum venerantes in eis,
quorum ipse spes est et retributio meritorum. Ut autem fidelium mentes et
devotionem illectivis premiis penitentiis et remissionibus excitemus, omnibus
verc penitentibus et confessis, qui ob devotionem et eteme salutis meritorum
ad ccclesiam dilectorum nobis in Christo fratrum nostrorum ordinis videlicet 85
Predicatorum in Basilea accesserint in hiis festis, videlicet beate et gloriose
425« ») vitam fthlt in A.
Digitized by Google
313
virginis matris dei, beati Dominici, bcati Augustini, bcati Petri martiris et per
octavas cottidie eorundem, vel dictis fratribus suas elemosinas ad quameumque
necessitatem fucrint elargiti, auctoritate qua fungimur quadraginta dies de
iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. Dat. apud Spiram, X kaln.
6 marcii, anno domini iiCCLXliil.
426.
Albert, weiland Bischof von Regens barg, verkässt den Besuchern und
Wohlthätern des Klosters K/ingenthal Ablass.
Sfeier 1264. Februar 20.
10 Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingeuthal >1° jo (A).
An Pergamentstreifen hängendes Siegel Alberts. S. Abbildung »•’ j8.
Universis Christi fidclibus presentes litteras inspecturis frater Albertus
episcopus quondam Ratisponcnsis predicator crucis per Alemanniam et
Boemiara a sedc apostolica destinatus salutem in domino. Quoniam in
15 cclostibus regnis Christi fidelium habitatio preparatur, qui non defigunt
mentis*) oculos in terrenis et sanctorum patrocinia devotis operibus pro-
merentur in eis dominum venerantes, qui sc clamat etiam in suis minimis
pcrtractari, mentes ct devotionem populi Christiani excitare volumus ad
huiusmodi salutaria premiis illectivis. Nos igitur omnibus vere penitentibus ct
20 confessis, qui ob devotionem ct ctemc salutis meritum in festivitatibus beate
virginis, beati Dominici, beati Augustini, beati Petri martiris et cottidie per
octavas earum ac in festo beati Leonardi ad ecclesiam devotarum sororum
in Küngendal ordinis beati Augustjni nostrisb) fratribus commissarum ac-
cesserint vel ad opus ecclesie construende ipsis elemosinas largiuntur, qua-
25 draginta dies de iniuncta sibi penitentia auctoritate qua fungimur misericor-
ditcr relaxamus. Datum aput Spiram, X kl. martii, anno domini ftccLXlfil.
127.
Bas Kloster Istein genehmigt den Tausch einer Wiese bei Richen
zwischen dem Kloster Wcttingen und Heinrich Brotmeister.
80 — 1264 März 5.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Urb. n“ 44 (A). — Abschrift
von i486 — 1 510 im Staatsarchiv zu Aarau, Wettinger Dokumentenbuch
des Peter Nutnagen fot. 224 (B).
An einer Schnur hängt das Siegel:
85 f S . lOAN'NIS . MONACHI. S. Abbildung n‘ 7./.
Vencrabilibus et rcligiosis viris . . abbati et conventui de Wcttingen
42tj. «) mentis von gleicher Hand übergeschrieben. b) korrigiert aus nostro.
Urltundenbuch der Stadt Basel. I. 40
Digitized by Google
314
Cistertiensis ordinis Constanticnsis dioccsis fratcr Iohanncs prior totusquc
conventus monasterii de Vstein Cluniacensis ordinis eiusdem diocesis salutem
in domino et orationes devotas. Ad vestram volumus noticiam pervenire,
quod nos permutationem factam vobiscum per Henricum dictum Magistrum
panis civem Basilienscm de prato sito iuxta curtim vestram Riehein, quod 5
idem Hcnricus a nobis pro annuo censu octo solidorum iure hcreditario
possidebat, pro alio prato sito in loco qui dicitur Hirshalm ratam habemus
et gratam et prcsentibus hoc litcris sigillo nostro signatis protcstamur. Nos
conventus sigillo prioris nostri use sumus. Dat. anno domini ftcci.xilll, UI
non. mart. 10
428.
Die judiees Basilienses entscheiden einen Streit zwischen dem Kloster
Lützel und den Brüdern Volmar und Dietrich von Altensehweiler
über den Besitz eines Waldes. Basel 1264 März 13.
Original im Bezirksarchiv des Ober-Iitsass zu Kalmar, Serie II, Lützel 15
n’ 1304.
42!).
Heinrich, Erwählter von Basel, und das Domkapitel vereinigen das
Kloster Klein-Lützel mit dem Stifte St. Leonhard.
Basel 1264 März — 20
Abschrift von 1293 im Cartutar St. Leonhard 11- fot. 6V «' 22 (B) im
Staatsarchiv zu Basel. — Hegest im sveissen Buch von 1300 St. Leon-
hard D. fol. 220 " ebendort. — Abschrift Wurstiscns in seinem Codex
diplomaticus fol. tSS (B'J in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Trouillat 2, 138 n‘ 99 nach B. — Schöffin Alsatia l, 449 n“ 626 nach 25
B> = Gallia christiana 13 instrumenta 223 u" 43. — Hegest bei Münch
2, 56 «* 21.
Dieselbe Urkunde, wörtlich gleichlautend und mit demselben Datum,
aber ausgestellt durch Hcinricus dei gratia Basiliensis episcopus, steht
in Abschrift von 1293 im edierten Cartutar St. Leonhard H. fol. 6'' n" 23. 30
430.
Bischof Heinrich von Basel gestaltet den Gärtnern, Obstcrn und
Händlern die Errichtung einer Zunft.
Basel 1264 März — 1269 Dezember 24.
Original im Archiv der Gartnernzunft zu Base! (A). 35
Ochs 1, 331 = Trouillat 2, 107 «“ 73. — XXXIV. Xeujahrsblatt für
Basels Jugend 1836, S. 19 nach A. — Auszug bei Gengier Codex iuris
municipalis t, 132. — Regest in der Zeitschrift für die Geschichte des
Ober-Rheins 4, 232.
Digitized by Google
315
Die (/längenden) Siege l fehlen. Es sind Öffnungen für deren swei vor-
handen, deren Aussehen deutlich auf das frühere Vorhandensein der
Siegel schliessen lässt, wonach also die Bemerkungen Fechters im Archiv
für schweizerische Geschichte //, 24. zu berichtigen sind.
6 Die Urkunde ist nicht vollständig erhalten -, die Datumseile bricht in
der Mitte des Pergamentes ohne jedes Zeichen des Schlusses ab, und
es fehlen sum mindesten das Hört iure, höchst wahrscheinlich aber
mehrere Hörte und . . iare. Hiezu stimmt, dass im Jahre 1260 thal-
sächlich kein Heinrich Bischof von Basel war, sondern der erst am
10 10. Dezember 1262 gestorbene Bert hold. Dessen Nachfolger war Heinrich
von Neuenburg, der sich aber noch im März 1264 electus nannte (s. oben
n" 42p); im Juni desselben Jahres erscheint er als Bischof (s. unten
«" 4 ff), und es muss daher die vorliegende Urkunde, in welcher Heinrich
als Bischof auf tritt, stoischen Miirs 1264 und den Schluss der sechziger
15 Jahre fallen. Zu Zweifeln an der Echtheit der Urkunde ist bei deren
Beschaffenheit keinerlei Anlass vorhanden ; die Unvollständigkeit des
Datums sowie der weitere Umstand, dass Öffnungen nur für zwei Sieget
vorhanden sind, wahrend die Urkunde selbst von dreien spricht, sind
Mangel, welche auf bestimmten Vorgängen bei der Ausfertigung beruhen
20 müssen, zur Verdächtigung der Urkunde aber nicht hinreichen.
\ Wir | Heinrich von gottis gnaden bischof zi Bascle tun kunt allen
dien, die disen brief ansehent, das wir mit rate ünsers capitels, ünsers
gotzhus dienstmanne, ünsers rätz und ünsers gedigens gemeynliche irloben
dien gärtnern, dien obzern, und dien menkellern ein zunft unde stetegen
2ft die mit guten trüwen alsc hie nach geschriben ist. Unde sol man daz wissen,
daz wir inen unde si uns und ünsermc gotzhus gesworn hant zi helfenne zi
ünsem nöten und wir inen zim nöten gegen mcnlichem. Und irloben inen einen
meystcr zi nemende mit der meren volgc diu allewege under inen so! für sich
gan. Zii deme sülen si nemen sechsc, mit der rate der meyster ir zunft und
30 ir almüsen verrichte. Wir irloben inen öch, swer sich mit ir antwerke begat,
das si den twingen mügent mit dem antwerk in ir zunft Swer ein nüwe man
drin kunt, der sol geben ein schillink un[d] ein phunt, und ir cinez sun ein pliunt
wachzses. Ist ez abir ein burger, der diz antwerk selbe niht übit und dir zu
kumit, der git ein phunt wachzsis. Swer öch rehte ginoz ist des antwerkes un[d]
85 sich dir mitte begat, der sol zallen ernsten ir gibottes und ir banier warten ;
ob er öch ein ander zunft het, die mag er wo) verrichten, so in disiu nüt irret
Swer under in mit ungehorsami verwrehte, daz im sin zunft wrde ufgisetzit
mit der meren volge, het er öch ander zünfte, den er nüt so vaste gebun-
den ist, die sint im alle mit der ufgisetzit Wirt im sin zunft wider mit
40 der meren volge, so müz er doch geben cynlifthalben schillinc unde het
öch danne die andern zünfte wider. Swer under inen deheynen Unrechten
oder verbotten köf, cz si an krute oder an obzse oder an hiinrren, veil het
oder an andren dingen diu wandclbere sint, der sol geben drie Schillinge,
uns ein, dem rate ein und der zünfte ein, und daz verbotten dink daz er
Digitized by Google
316
veil liüt in den spittal. Swel obzser aber oder gartner oder menkeller daz
sicht, der sol ez rügen; tut er des niht, der so! geben alse vil. Un[d] swennc
ez gerügit wirt, tut ez‘) niht fürder der es veil hatte, dem sol sin zunft
ufgesetzit sin un[d) ranz si wider köfen mit eynlifthalbem Schillinge. Und
daz selbe sol sin ümbe die, die in ir zunft sint un[d] saltz veile liant, ob si 5
unrehte striche heten oder mischelten Swebschiz salz oder masirsaltz under
Kölnschiz saltz oder dehein saltz verköften für dis ander, denne ez were.
Und über diz sol ünser gerihte und ünserz rihterz bihalten sin umben velsch,
daz ez üns dar an neheyn schade si. Swer an offenrrc bewertir bozheit
schuldic ist und ime dar umbe sin zunft genomen wirt, daz gebieten wir 10
inen uffen ir eit, daz si in niemer zir gisclleschefte lazen komen. Öch ge-
loben wir inen an güten trüwcn, daz wir niemer umb in enkein bette hörin.
Swenne öch ir eine stirbet hie oder andcrzswa oder sin wib, dem volgent
si mit ir oppher undc mit ir lichte. Stirbet öch eine hie der so am ist,
daz man in mit sime güte niht bestatten mac, den sol man bestatten mit 15
dem almüsen. Öch sol man daz wissen, das si mit disem almüsen bezünden
sun zin hohgeziten in ünserme münstcr zi Hasel als öch ander zünfte. Disc
güten gesetzide an dir zünfte und an disim almüsen, swer daz iemer zir-
brichit odir zirstörit, den kündin wir in die unhulde dez almehtigen gottis,
ünserre fröwn sante Marien und alrre heylgen unde künden in zi banne mit 20
dem giwalte, so wir han von gotte unde von geyslicliem gerihte. Dar zu
daz diz stete belibe, so ist dirrc brief bcsigelt mit ünserme, dez capitcls
und der stat ingesigel. Dirre brief wart gigeben zi Basil, do von ünserz
herren gebürte waren tusent zweihundert sechzik
431. 25
Papst Urban IV. beauftragt den prepositus ecclesie sancti Leonard!
Basiliensis, die dem Lazariter- Hospital in Uri widerrechtlich entfrem-
deten Güter in dessen Besitz zurückzubringen.
Ori'ieto 1264 April jo.
Geschichtsfreund 12, tj n" / j. — Potthast 1SS64. 30
432.
Bischof Eberhard von Konstanz erteilt den Predigern in Basel die
Befugnis, den ans seiner Diöcese kommenden Besuchern der Weihe
ihrer zwei netten Kapellen Ablass zu erteilen.
Konstanz 1264 Mai 5. 35
Original im Staatsarchiv zu Pasel, Prediger n" 81 (A).
Die Einreihung zum Jahre 1264 erfolgt mit Rücksicht auf die unten
folgende Urkunde W 43J vom 1$. Juni 1264.
430. a) korrigiert aus er«.
Digitized by Google
317
Eingehängtes Siegel:
t S . EBIRHAR CL1E . EPL
E(berhardus) dei gratia episcopus Constantiensis viris religiosis . priori
et fratribus domus I’redicatorum in Basilca -Salut cm ct in domino caritatem.
5 Devotionis vestre affectum benigno favore prosequi cnpientes vobis damus
presentibus facultatem Omnibus ad dedicationem illarum duarum capellarum
vestrarum, quas in dominica proxima iubilate intenditis ad laudem et honorem
omnipotcntis dei et sanctorum eins pro salute fidelium facere dcdicari, ac
duorum altarium in eisdem de nostra diocesi venientibus quadraginta dicrum
10 indulgcntiam conferendi ratas habcntes et gratas indulgentias quascumque
venerabiles viri archiepiscopi vel episcopi prefatis huminibus nostre diocesis
illuc causa devotionis accedentibus duxerint confcrendam. Dat. Constantie,
Hl non. maii, indictione Vll*.
433.
15 Das Kloster Lützel verkauft dem Kloster Olsberg Grundstücke bei
Basel und in Riehen, sowie Zinse in Otlingen.
— 1264 Mai 6.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg «*’ (A).
An einem Pergamentstreifen hängt das Siegel des Klosters Lützel.
20 Universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis frater Cfonradus]
abbas in Luccla totusque conventus eiusdem loci ordinis Cystertiensis Basi-
liensis diocesis subscriptorum notitiam cum salute. Universis tarn presenti-
bus quam futuris notum facimus per presentes, quod nos communi con-
silio et consensu, cum oppressi fuissemus intolcrabili oncrc debitorum, pro
25 relevatione eiusdem oneris venerabilibus in Christo . . abbatisse et con-
ventui de Olspcrch eiusdem ordinis scoposam unam sitam in villa Richem,
reditus quoque viginti solidorum in Otlinchon, ncc non duas areas cum
ortis sitas ad portam que Esshemertore vocatur ad muros civitatis Basilee,
que nos possedimus libere ct quictc, cum omni oncrc ct honore tra-
30 didimus sive damus iusto titulo venditionis pro viginti tribus marcis ar-
genti ad pondus Basiliensc et contulimus sive conferimus sub iure propri-
etatis perpetuo possidenda adhibitis omnibus iuris observationibus huiusmodi
contractibus adhibendis, renunciantes exceptioni non numerate peccunie ct
cuilibet accioni seu defensioni , si que in posterum conpetere nobis pos-
85 sent, et omni legum et iuris auxilio canonici et civilis obligantes nos
ac*) monasterium nostrum de prestanda b) warandia dictis religiosis secundum
quod in iuribus est expressum, et predictam pcccuniam integre nos recepisse
ct in utilitatem nostri monasterii convertisse presentibus profitemur. Testes
horum sunt: Iohannes maior celerarius de sancto Urbano, Iohannes dictus
40 433. a) c aus d korrigiert. b) zwischen d und a ein i ausradiert .
Digitized by Google
318
Bawlarius prescntium cxarator, Chonradus dictus dcsancto Michahele monachi
Lucelenses, Chonradus plebanus dictarum religiosarum, Walthcrus plcbanus
de I’haffena sacerdotes, frater Henricus dictus de Howensten conversus Luce-
lensis, frater Albertus conversus de Olsperch, qui omnes presenti contractui
affucrunt. In huius rei testimonium sigillum nostrum prcsentibus cst ap- 5
pensum. Acta sunt hec anno domini ftcCLXIIll, indictione Vll*, u non. maii.
41«.
Heinrich Tanz , Bürger von Basel, kauft von der Brau von Sulz
und ihren Söhnen Albert, Guntram und Dietrich von Epfig eine Hof-
statt und einen Weinberg zu Gebersehweicr. — 1264 Mai jt. 10
Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins zS, tzß nach einer Ab-
schrift des /j. fh. im Copiatbuch von Beuggen fol zjf im General-
landesarchiv zu Karlsruhe. — Regest ebendort zS, p ; n * ;S.
Innotescat tarn presentibus quam futuris presentis literc tenorem in-
specturis, quod Hcinricus dictus Tantz civis Basiliensis quoddara allodium, 15
quod vuigari appcllacionc eigen nuncupatur, plantacionc vinearum elaboratum
et in banno Gebliswilre situm et curiam unam in ipsa villa situatam pro
domina dicta de Sultz et filiis suis videlicet Alberclito, Guntramno et
Diethcrico militibus de Apia pro LI marcis puri argenti iuste et racionabi-
liter proprictatis iure comparavit, quod et ipsi in manus domini Hugonis et 20
domini Wernheri militum de l’faffenhcin , qui viccs ipsius Heinrici civis in
hac parte fideli commissione gerebant, et Arnoldi famuli sui in presencia
honestorum sub predicta forma iuris liberum et vaeuum resignantes tradi-
derunt Preterea ad maiorem cautelam huiusmodi contractus et probacionem
proprictatis ipsarum posscssionum memorate persone vendicioncm facientes 25
sc prefato Heinrico civi bonorum emptori et suis heredibus veros warandos
et voluntarios ad omnes dies constituerunt obligacione presencium litterali.
Ego domina prenominata nosque antedicti fratres Al[berchtus], G[untramnus)
et D[iethericus] videlicet omnia premissa rite sic fore acta publice profitemur
litteras per presentes. Et ne supradictis Heinrico civi scilicet vel heredibus 30
suis aliqua lis in postcrum super predictarum posscssionum empcione mo.
veatur, presentem paginam ipsi Heinrico et suis heredibus tradidimus sigillo
nostro roboratam. Acta sunt hec anno domini ficCL&lfil, proximo sabbato
post asccnsionem domini, liiis presentibus: Guntramno in Cimiterio, Diet-
hcrico in Cimiterio et Dietherico dicto Behem militibus. 35
435.
Das Stift St. Peter leiht einen Garten beim Judenkirchhof dem
Vohnar Oselin zu Erbrecht. Basel 1264 Juni ?.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Peter n " (A). — Abschrift
Digitized by Google
319
aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartular St. Peter II. fol. .?/ n’ 44
(B) ebendort. — Abschrift des Basilius Amerbach in den chartae Amer-
bachianae C. />. 216 in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Arnold S. 327 nach A.
5 Das Siegel des Kapitels hängt an einem Bande. S. Abbildung n“ 40.
Universis Christi fidelibus hanc littcram inspccturis Vlricus thesaurarius
ecclesie sancti Petri Basiliensis noticiam subscriptorum. Tenore presentium
notum facimus Omnibus presentibus et futuris, quod nos hortum quendam
ad nostram custodiam spectantcm muro Iudcorum sepulturc circumdato adia-
10 centem Volmaro qui dicitur Ozclinus pro censu annuo sexdecira solidorum
et quatuor gallinarum iure concessimus hereditario possidendum, qui ccnsus
nobis sic solvetur: in festo nativitatis domini octo solidi, rcliqui octo in
festo nativitatis sancti Iohannis baptiste; in festo sancti Martini due gailine
et due in camiprivio annis singulis nobis dabuntur. Quicumque autem herc-
15 dum dicti Volmari post obitum suum hortum cundcm hereditabit, in intraio,
quod vulgo erschaz dicitur, solidos quinque dabit Kt sciendum, quod, si
necessitas evidens sepefatum Volmarum eundem hortum vendere compulerit,
prius nobis cum exhibebit ad emendum; si nolumus cum emere, alii cui
voluerit ipsum vendet. In cuius rei testimonium hoc scriptum sigilli capituli
20 nostri munimine duximus roborandum. Testes etiam liuius rei sunt: Chün-
radus decanus, Johannes scolasticus, magister Burch[ardus] de Altchilch, ma-
gister Rud[olfus] dictus Scriptor, Waltherus plebanus de Zumirshein, Hein-
ricus filius fratris decani, canonici ecclesie sancti Petri, Burch[ardus] Masach,
Thictricus faber, Chünradus de Tegirvelt, Waltherus dir Hcchilerc et alii
25 quamplures. Actum Basilec apud ecclesiam sancti Petri , anno domini
ftc&dhäl, 111 non. iunii, indictione septima.
43(5.
Papst Urban IV. bestätigt die Übertragung des Kirchensatzes zu
Wehr durch Walther von Klingen an das Kloster Klingcnthal.
30 Orvieto 1264 Juni 6.
Originale im Staatsarchiv zu Basel , Klingenthal n" ,'/ (A) und «"
(A'). — Abschrift in Vidimus des bischöflichen Officials von Basel vom
26. August 1326, Klingcnthal n" 4S14 ebendort (B).
Die Bullen hängen an roten und gelben Seidenfäden.
35 Die Urkunde ist in z-.vei von verschiedenen Händen herrührenden Aus-
fertigungen erhalten.
Kanzleivermerke:
auf A auf dem Bug links Ro.
auf der Rückseite Ruodolfus ordinis Predicatorum.
40 auf A' unter dem Bug links B. fu. (?)
auf dem Bug rechts A. d. J.
auf der Schriftseite rechts oben lv., links dn.
auf der Rückseite Ruodolfus ordinis Predicatorum.
Digitized by Google
320
An A‘ ist bei den Siegelfäden ein Pergamentsettel angeheftet mit
Schrift aus dem ij. Jh.: diz sint die brieve von dem babiste umbe die
kilchen zi Werra.
I Urbanus \ episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus..
priorisse et convcntui monasterii de Clingental ordinis sancti Augustini 5
viventibus sccundum instituta ordinis fratrum I’redicatorum Constantiensis
diocesis salutem et apostolicam bencdictionem. Cum a nobis petitur, quod
iustum est et honestum, tarn vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut
id per sollicitudincm officii nostri ad dcbitum perducatur effectum. Sane
petitio vestra nobis exhibita continebat, quod dilcctus filius nobilis vir 10
Waltherus de Clingen ius patronatus, quod in ccclesia de Werra Constan-
tiensis diocesis obtincbat, venerabilis fratris nostri.. episcopi et capituli
Constantien[sium] ad id accedente conscnsu vobis contulit intuitu pietatis.
Nos itaque vestris supplicationibus inclinati quod super hoc ab eodem no-
bili pie ac provide factum est ratum et firmum habentes id auctoritatc 15
apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli
ergo omnino liominum liceat, hanc paginam nostre contirmationis infringere
vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit,
indignationcm omnipotcntis dei et bcatorum Petri et Pauli apostolorum eius
se noverit incursurum. Dat apud Vrbem ueterem, VIII idus iunii, pontifi- 20
catus nostri anno tcrtio.
437.
Bischof Dietrich von I Viertelnd ver heisst den Besuchern der von ihm
geweihten Kapellen der J’rcdigerkirche Ablass.
Basel 1264 Juni 15. 25
Original im Staatsarchiv su Basel, Prediger n " jS (A).
An roten und gelben Seidenfäden hängendes Siegel :
.... NIT ATE . DIVINA . THEODKRICVS . EPS . WIRLA . .
Auf der Buckseite die gleichseitige Aufschrift : in dedicatione altarium
in absidibus indulgencia, annus venialium, XI. dies, una carena etc. 30
Bonitate divina Theodcricus episcopus Vironensis Cristi ridelibus
universis tarn presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis salu-
tem in dominorum domino dei filio lesu Cristo. Cum non minor quam
inter lunam et solem, umbram et lucem, noctemque ac diem inter veteris
ct novi testamenti altaria videatur esse distantia, multomagis nunc in novo 35
altaris dcdicatio debet haberi sollcmpnis, que olim in veteri celebris habe-
batur. In illo etenim mortales transsitorie et irrationabiles victime macta-
bantur, in isto vero illud unicum ct vivificum holocaustum semper offertur,
quod semel in ara crucis pro redemptione generis humani salubriter extitit
immolatum, videlicet crcator redemptor Salvator unigenitus dei filius noster 40
deus ac dominus Iesus Cristus. Idem ipsc libamen ct hostia, sacrificium et
Digitized by Google
321
sacerdos, qui ct prctiosum magnumquc ct salubrc prctium pro nostra omnium.
que salute se ipsum voluntarie dedit in cruce, ut cum clamore valido et lacri-
mis spiritum nobilissimum conimendarct in manus dei patris, sic dira morte
moriens fidelcs suos a faucibus eripuit*) dire mortis, deinde triumphator magni-
5 ficus cclos celorum potenter ascendit ct unitam sibi fragilitatis nostre sub-
stantiam in glorie suc dextera collocavit. llic ergo talis ac tantus, ut sic
creptos ad gloriam provehat sempiteniam et ut ipsos perpetuam alat ad
vitam, sc cibum salubrem vivum videlicet panem, qui de celo descendit
incflabiliter cottidie tribuit in altari, esus sibi edentes incorporans, ut per
10 hoc quod accepit ipsc de nostro et acccpimus ipsi de suo in unum corpus
caput ct menbra indissolubiliter1') uniamur. Quamvis igitur Omnibus altaribus
et templis a nobis indignis divina favente clcmentia dcdicatis plus ceteris
tencamur presidio promotionis paritcr et favoris, quia tarnen anno incar-
nationis dei ac domini nostri Iesu Cristi millesimo ducentesimo sexagesimo
15 quarto, dominica tertia post pascha, videlicet iubilatc, aput predilectos nobis
in Cristo fratres I’redicatores Rasilicnses unani capcllam in parte aquilonari
in honore beatorum lohannis baptiste, Stephani, Laurcntii ct Georgii martirum,
aliamque in crastino in parte austraii in honore sanctorum lohannis, Iacobi,
l’hilippi ct Iacobi apostolorum cooperante nobis Spiritus sancti gratia dedicavi-
20 mus condecenter, volentes ob nostri perpetuam memoriam easdem capellas
spetialibus gratiis ac indulgentiis honorare*) et alios ad faciendum idem pro
viribus inclinarc, de omnipotentis dei miscricordia ct beatorum Petri et Pauli
apostolorum eius ac ca quam nobis licet indignis deus contulit auctoritate con-
fisi omnibus vere penitentibus ct confessis, qui cum cordis contritionc et humi-
25 litate prefatum locum duxerint visitandum, quique prefatis fratribus tarn ad
consummationem fabricc quam ad alias corumdcin ncccssitates manum por-
rexerint adiutricem per primos octo dies, deinde in tribus octavis immediate sc-
• quentibus, post hcc in mensualibus memoriis per primi anni circulum, demum
vero in anniversario dedicationis carumdem, quarum una videlicet australisbeati
30 lohannis cwangeliste ct supradictorum apostolorum insignita vocabulis intrante
maio, reliqua vero aquilonaris in honore sancti lohannis baptiste et prenomi-
natorum martirum nobili patrocinio decorata semper singulis annis in in-
ventionc sancte crucis peragetur celebris et sollempnis, in omnibus sancte
crucis, gloriose semper virginis dei gcnitricis Marie sanctique Dominici con-
85 fessoris incliti ct per omnia gloriosi sollempnitatibus septemque diebus im-
mediate sequentibus annum venialium peccatorum, quadraginta dies unamque
carcnam, peccata oblita, vota fracta si ad ea redierint, offensas patrum et
matrum sine violenta iniectione manuum, iuramenta temeraria et consuetu-
dinaria que fiunt absque tactu reliquiarum seu ewangeliorum, violationesque
40 dicrum cclebrium in nomine domini misericorditcr relaxamus, venerabili
domino Henrico Basilicnse episcopo, cuius vices in spiritualibus gessimus,
tantundem omnibus illuc confluentibus similitcr relaxantc ac honorabilitim
437. al eripuit korrigiert aus criperct. b) indissolubitcr in ./. C) über ge sek riebest, dar-
unter ampliare durek /Henkte getilgt.
Urkunden buch der Stadt Basel. 1. 41
Digitized by Google
322
dominorum archiepiscoporum et episcoponim indulgentias prefato loco colla-
tas pcrpctuo confirmante. In cuius rei argumentum ad omnem dubietatis
scrupulum de singulorum cordibus pcnitusd) amovcndum sigillum nostrum
presenti pagine decrevimus apponendum. Datum Rasilee, anno supradicto,
in festo sanctissime trinitatis ac individuc unitatis, pontificatus vero nostri 5
anno decimo octavo.
•138.
Bischof Heinrich von Basel bestätigt der Stadt Breisach ihre Frei-
heiten. Basel 1264 Juni 16.
Unter den Zeugen : Hugo Mönch, der I ’ogt von Basel, Werner von Strass- 10
bürg der Bürgermeister, Werner Bot (Rufus), Konrad Schaltenbrand.
Regest in den Mitteilungen der badischen historischen Kommission 11,
4 .?•
131).
Vergleich zwischen Ita von Harnstein und dem Stift St. Leonhard über 15
Gefälle des Stiftes in Häsingen. — 1264 Juni 28.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg W 46 (A).
Eingehängtes Siegel von St. Leonhard, beschädigt.
Universis lias literas inspccturis Albertus prepositus et conventus
de sancto Leonardo in Rasilea noticiam rei geste. Sciant omnes quos scire 20
fuerit oportunum, quod domina Ita uxor domini Chononis militis de Harn-
stein pro septima partc redituum unius vierdcnccllc Spelte, quam nobis
bone memorie domina Hcilwigis Viccdomina matcr eius pro anniversario
suo constituit aput Hesingen, qua vierdencella eadern domina Ita et conparti-
cipes eius nos iam per biennium et amplius privaverunt, nobiscum pro nostra 25
composuit voluntate. In cuius facti memoriam, 11c ipsa vcl eius heredes a
nobis vcl succcssoribus nostris graventur, hoc scriptum sigilli nostri muni-
mine fecimus roborari. Dat anno domini MCCI.S quarto, 1111 kai. iulii.
440.
Das Kloster Lützel verkauft dem Stift St. Leonhard Güter in Mag- 30
statt. Basel 1264 Juli —
Abschrijt von 129 5 im Cartular St. Leonhard lt. fot. pv n‘ 44 im Staats-
archiv zu Base t (B). — Regest in der Registratur des 16. JA. St. I.eon-
hard B. fot. rp’ ebendort.
Trouil/at 2, 144 n* 104 nach B. 35
437. d) über g( sehr ttben.
Digitized by Google
323
441.
Urteilsspruch des erzpriesterlicken Officials in einem Streite zwischen
dem Stift St. Leonhard und dem Ritter Johann Macercl über einen
Zins. — 1264 August 23.
5 Abschrift von 1295 im Car tut ar St. Leonhard H. fol. 10 ’ n" 4g im
Staatsarchiv su Base! (B).
Trouillat 2, 14s «“ 103 nach B.
Hier ist auf Z. 3 su lesen: conventum ccdesie sancti.
4-42.
10 Konrad von Wädcnswcil bestätigt dem Stift Interlaken den Besitz von
Gütern , welche es von einigen seiner Lehensleule erkauft oder einge-
tauscht hat. Interlaken 1264 Dezember p.
Unter den Zeugen : Wernhcrus de Basilea sacerdos canonicus Intcrlaccnsis.
Fontes rerum Bernensium 2, 615 «" 570 nach dem Original im Staats-
15 archiv su Bern.
143.
Das Stift St. Leonhard leiht Hofstatt und Garten zu Ober-Alagslatt
dem Walther, Sohn des Wirtes Johann, zu Erbrecht.
Basel 126g Januar 27.
20 Original im Staatsarchiv su Basel, St. Leonhard n" 20 (A). — Ab-
schrift von 12p 3 im Cartular St. Leonhard H. fol. p" n‘ 42 (B) ebendort.
Trouillat 2, 151 n •' 112 nach B. Hier ist su lesen :
S. 151 Z. 24 Mahstat.
S. 152 Z. 2 Mahstat.
25 Z. 7 Reinherus, Fridericos et Iohanncs.
Z. 8 Mahstat.
An einem Bande hängt das Siegel von St. Leonhard. S. Abbildung n" 48.
444.
Bischof Heinrich von Basel entscheidet den Streit zwischen seinem
80 Koche Johannes und der Witwe des Johannes Brust über Hofstätten
und ein Haus in der Winhartsgasse. — 126; Februar 21.
Original im Staatsarchiv su Basel, Klingenthal ne 33 (A).
Arnold S. 328 nach A.
Eingehängtes Siegel des Bischofs. S. Abbildung n“ 14.
Digitized by Google
324
Heinricus dci gratia Basilicnsis episcopus omnibus prescntium inspec-
toribus. Mota questione inter lohanncm cocum nostrum et Helsinara soro-
rem suam cx parte una ct Adelheidim relictam Iohannis dicti Brust ex altera
super quatuor areis sitis in Winartsgazzen inter domurn Hcinrici de Muzwilr
militis ct doraum Wernhcri de Hatstat, itemque super alia domo sita in eodcm*) 5
vico quam inhabitat Wcmhcrus dictus Koserli, cum nobis plenc constaret
easdcm areas et domum ad ipsos lohanncm ct sororcm suam ex succcssionc
paterna libere pertinere, Gerdrudim quoque matrem ipsorum defunctam in
eis ius usufructus ct non aliud habuisse, nolcntes ipsos hcrcditatis sue funi-
culo defraudari, misimus et mittimus eos pro mcdia parte quam dicta Adel- 10
hcidis inpctebat in posscssioncm plcnam et paciticam arearum et domus
superius premissarum. In cuius rei tcstimonium sigillum nostrum dedimus
presentibus appendendum. Dat. anno domini ftcCLXV, sabbato ante domi-
nicam qua cantatur invocavit.
145. is
Vor Graf Eberhard von Habsbtirg verzichtet fuliana, die Schwester-
tochter des verstorbenen f/csso, Leutpriesters zu Blattsingen, mit ihrem
Gatten und ihren Kindern auf alle Ansprüche au f Güter zu Gonten-
schwyl und Zeswyl und den Zehnten zu Kulm, welche das Domstift
Hasel und das Stift St. Leonhard zu Basel aus Schenkung des gc- 20
nannten L/esso besitzen. Hasel 126; Mars ij.
Unter den Zeugen: Albertus prepositus, Fridericus fratres de sancto
I.eonardo, Amoldus subcustos dictus de Blazhcin, clerici, Iohannes
Rouber, Petrus de Istcin, Walterus Koplicnzwei cives Basilienscs . . .
Actum Basilcc in atrio iuxta maiorem ecclesiam. 25
Abschrift des 1 ?. Jh. im Codex diplomaticus ecctesie Basilicnsis fol. ß"
(13) im Staatsarchiv su Bern (mit Weglassung eines Teils der Zeugenreihe).
Trouillat 2, 152 n" //;, — Herrgott gencatog’a 2, ßfi n" 472 nach B.
— Böhmer S. 477. — Münch 1, ,’/ «" 1714.
44(5. 30
Die judices Basilienscs entscheiden einen Streit stoischen dem Kloster
St. Maria Magdalena mul Bürgern von Hundsbach über den Besitz
eines Ackers daselbst. Basel 1265 März iS.
Originale im Staatsarchiv su Basel, St. Maria Magdalena n‘ j (A)
und «• f (A1). — Auszug im Briefbuch von 1441 St. Maria Magdalena 35
E. fol. iS' — Brief tafelnbuch von t Job St. Maria Magdalena K. fol.
/ ;f ebendort.
444- a esdem in A.
Digitized by Google
325
Die Urkunde ist in zwei von derselben Hand geschriebenen Exemplaren
erhalten. An beiden das eingehängte Siege! der judices Basilienses.
S. Abbildung 34.
In nomine domini amen. Anno eiusdem MCCl.x quinto, XV kl. april.,
5 indictione VIII, iudices Basilienses. Cum frater Berhtoldus de domo sororum
Penitentum Basiliensium nomine domus sue cum Walthero villico de Hvnce-
bah,*) Marquardo fratre suo, Conone carpentario et I-Ienrico dicto Cessingerb)
de Huncebah in nostra presencia litigaret postulans libello porrecto predictos
a vi turbativa sive inquietativa conpesci, qui domum predictanim sororum
10 in possessione agri siti in Enungec) in banno ville de Huncebah et de Hvsgowe,
qui agerest contiguus agris I\ militis de Olton et Henrici de Horbachd), turba-
bant non permittentes easdem sorores predictum funduni pacifice possidere,
lite super hac intentione predictorum hinc inde habita contestata, testibus ab
utraque parte super possessione predicti fundi productis et postmodum publi-
15 catis invenimus ex parte predictarum sororum testes productos, ctsi sunt nuracro
pauciores, tarnen verisimiliora deponere et quod quidam ex eis melius veri-
tatem noverint, utputa cum quibus predicte sorores locandum predictum
fundum') contraxerunt et ab eis ccnsum longo tempore perceperunt, quos
etiam lionestiores et maioris meriti reputamus quam illos, quos adversarii
20 produxerunt, licet in numero prevaleant, ad quem respici non oportet. Et
ideo predictos W[altherum], M[arquardum], Hfenricum] et C[ononemJ *) a vi
turbativa sive inquietativa sentcntialiter conpescentes prohibemus, ne de
cetero predictis sororibus super eadem possessione iniuriam aliquam inferant
vel gravamen, eosdem fratri Berhtoldo*) predicto taxatione nostra prehabita
25 declaranti quantitatem expensarum proprio sacramento ad unam libram ex-
pensarum nomine et interessc, quas dicte sorores in lite fecerunt, per diffi-
nitivam sententiam condempnantes. Testes: domini Henricus de Hegendorf,
Iohannes de Ratolztorfh) canonici Basilienses, magistri Iohannes ad l’ortam,
Rodolfus domini cantoris, Robarius, dominus Richardus miles de Hvsgowe
30 et quamplures alii fide digni. Act. Basilec, anno die indictione suprascriptis.
447.
Vergleich zwischen dem Rate von Zürich und der Abtei betreffend
eine Wasserleitung aus der StA/. Zürich 1263 März —
Unter den Ratsherren : her Iohannes von Bascla.
35 von llj’ss «' 193 nach dem Original im Stadtarchiv Zürich.
446. a) Hvncebach Ax. b) Cesinger .7‘. c) Emmgen A'. d) et Henrici de Horbach
ff hl! in Ax. e) sorores locando fundum prehabitum contraxerunt .7'. f) C ononem]
et H'enricum] .7'. g) H[erbtoldo] Al. h) Ratolstorf .7'.
Digitized by Google
326
448.
Vergleich stoischen Gertrud, Gemahlin des . . genannt Bürgender
und dem Kloster Wettingen. Mellingen 1265 April 19.
Unter den Zeugen: Petrus vicarius in Riehein.
Regest bei Liebenau, Geschichte der Stadt Mellingen, in der Argovia 5
14., pp n" 14. — Linder S. 21.
449.
Bischof Heinrich von Basel übergiebt dem Propst Dekan und Kapitel
der Kirche Basel den Kirchensatz zu Laufen und empfängt dafür
von ihnen den Kirchensatz von St. Theodor in Klein-Basel. 10
Basel 126 $ April jo.
Trouillat 2, 154 «' 1 14 nach dem Original im bischöflichen Archiv zu
Pruntrut. — Regest bei Münch 2, 36 n" 22.
450.
Papst Clemens IV. bestätigt dem Kloster Klingenthal alle Rechte und 15
Freiheiten. Perugia 1265 Mai p.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal »“ 34 (A). — Regest
aus dem 1 3. Jh. auf dem Pergamentblatt Klingenthal n" 280p ebenda.
— Regest in IVurstisens Codex dip/omaticus fol. 21 ’ in der Universitäts-
bibliothek zu Basel. 20
Das letztenvähnte Regest ist abgedruckt in Trouillat 2, 66 Anm. 1.
Die Bulle hängt an roten und gelben Seidenfäden, an welche angeheftet
ein Pergamentsettel mit der Aufschrift aus dem /}. Jh.: dis ist der
brief da mit uns der bast (!) bistetgot hat alle unser brief die wir hein
von allen sinen vorvaren. 25
Auf dem Bug rechts steht als Kanzleivermerk Maths. cap., auf der
Rückseite mens sincera.
1 Clemens jj episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus..
priorisse et conventui monastcrii de Clingental sccundum instituta fratrum
Predicatorum viventibus Constantiensis diocesis salutem et apostolicam bene- 30
dictioncm. Devotionis vestre supplicationibus inclinati omnes libertates et
immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontiticibus sive per privi-
legia seu indulgentias vobis concessas neenon libertates et exemptiones se-
cularium cxactionum a regibus et principibus vcl aliis Christi fidelibus ra-
tionabiliter vobis indultas, sicut ca omnia iuste ac pacifice possidetis, vobis 35
et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et presentis
scripti patrocinio communimus. Nutli ergo omnino hominum liceat, hanc pa-
Digitized by Google
327
ginam nostre confirniationis infringere vel ei ausu temerario contraire, Si
quis autcm hoc attemptare prcsumpserit, indignationem omnipotentis dei et
beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se novcrit incursurum. Dat. Perusii,
vu idus maii, pontiticatus nostri anno primo.
5 451.
Papst Clemens IV. bestätigt dem Kloster Kling enthal den Besitz der
Kirche Hehr. Perugia 126 3 Mai 14.
Originale im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n' 33 (A) und n ‘ 33“
(A’J. — Abschrift in Vidimus des bischöflichen Officiats von 1326
10 August 26, Klingenthal n" 490 ebendort. — Regest H’urstisens in seinem
Codex diplomaticus fol. 23V in der Universitätsbibliothek zu Basel.
Die Urkunde ist in zwei Ausfertigungen von verschiedener Hand
erhalten.
Die Bullen hängen an roten und gelben Seidenfäden.
16 Kansleivermerke auf A: auf dem Bug rechts A. G., unter dem Bug
links Maths. cap., oben am Rand corr., auf der Rückseite frater Troianus.
Kansleivermerke auf A': auf dem Bug rechts b. a-, unter dem Bug
links Ioc. Alex. Maths. cap. a. c., rechts oben in der Ecke lv, links
oben dn, auf der Rückseite frater Troianus.
20 jj Clemens 5 episcopus servus servorum dei dilectis in Christo filiabus . .
priorisse et conventui monastcrii de Clingental ordinis sancti Augustini se-
cundum instituta fratrum Predicatorum viventibus Constantiensis diocesis
salutem et apostolicam benedictioncm. Iustis petentium desideriis djgnum
est nos facilcm prebere assensum“) et Vota que a rationis tramite non dis-
25 cordant cffectu prosequente complere. Sane petitio vestra nobis exhibita
contincbat, quod nobilis vir Walterus de Clingen ius patronatus ecclesie de
Werrach tune pertinens ad eundem prcdicte diocesis vobis contulit intuitu
pietatis, postmodum vero venerabilis frater noster . . Constantiensis episcopus
sui capituli ad id accedente consensu ecclesiam ipsam cum iuribus et per-
30 tinentiis suis vobis in proprios usus conccssit perpetuo vicario in ea servi-
turo de bonis ipsius ecclesie portione congrua reservata, ex qua commode
sustentari potest ac cpiscopalia et alia incumbentia sibi oncra supportarc,
prout in litteris patentibus indc confectis plcnius dicitur contineri. Nos
igitur vestris supplicationibus inclinati quod super premissis provide factum
36 est ratum habentes et firmum id auctoritatc apostolica conlirmamus et pre-
sentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat,
hanc paginam nostre conhrmationis infringere vel ei ausu temerario con-
traire. Si quis autcm hoc attemptare prcsumpserit, indignationem omni-
potentis dei et beatorum l’etri et Pauli apostolorum eius sc noverit incur-
40 surum. Dat Perusii, 11. idus maii, pontiticatus nostri anno primo.
451. ») ass auf Rantr in A.
Digitized by Google
328
452.
Ritter Kuno von Ramstein und seine Gemahlin Ita verkaufen ihre
Güter zu Häsingen und Hegenheim an das Kloster Olsberg.
— 126$ Mai jo.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n'49 (d). 5
Au Bändern hängen die Siegel des Schuttheissen und der Stadt.
Otto dictus Sc. ihm us scultetus Basiliensis universis presens scriptum
legentibus rei gestc noticiam. Scire volo universos ad quos presens scrip-
tum pervenerit, quod dominus Cöno miles dictus de Ramstein et Ita uxor
sua posscssioncs suas scilicct predia rustica et urbana tarn in agris quam 10
in pratis in Hesingen et in Hegenheim sita cum omnibus pertinenciis suis . .
abbatisse et conventui dominarum de Olsperch ordinis Cisterciensis pro
octuaginta marcis de bona voluntate et conscnsu liberoruiu suorum Bur-
cardi, Walteri et Berchte iuris scripti et conswetudinarii observatione habita
vendiderunt, eadem predia libera eisdem tradere promittentes et per manus 15
predictorum liberorum tradentes et assignantes ipsas in vacuam eorundem
prediorum induccntcs posscssionem. Rcnunciavit autem idem Cvno et uxor
sua predicta cum liberis suis exceptioni non numerate pecunie, doli mali et
in factum, omni iuris civilis et legum auxilio, per quod dicta vcndicio posset
in posterum irritari. Actum anno domini SicclS?, sabbato proximo post 20
pcntccostcn, presentibus domino Stenlino de Rlazcim, . . Magistro coquine,
Reinboldo de Eptingen et . . lilio suo, Wemhcro de Eptingcn, Hugone
Camcrarii militibus, Wcmhero Rufo, Hugone dicto zürne Hirce, Burcardo
de Gundulstorf civibus Basilicnsibus qui una inecum rogati predictis actibus
interfuerunt. In cuius rei maiorem timiitatem nos consules et universitas 25
civium Basilicnsium rogati sigillum conmunitatis nostre presentibus duximus
appendendum.
453.
Werner von Herznach verkauft dem Kloster St. Maria Magdalena
einen Acker in Hausgauen. — teöj Juti 24. 30
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Maria Magdalena n" 4 (A). —
Auszug im Briefbuch von 1441 St. Maria Magdalena E. fot. 180 " —
Regest im Brieftafelnbuch von t$o6 St. Maria Magdalena K. fot i jt"
ebendort.
Eingehängtes Siegel: 35
t SIGILLVM . TVRINGI . DK . RAMSTEIN. 5. Abbildung n- 91.
Ego Turingus de Ramstein omnibus presens scriptum intuentibus rei
geste noticiam. Xoverint universi quos nosce fuerit opportununi, quod Wem-
herus de Herzenna meus famulus quendam agrum situm in banno ville de
Huscowe, quem a me iure feodi possidebat, de meo cotisensu et bona voluntate 40
Digitized by Google
329
. . priorisse et conventui de ordine Penitentum in Basilea iure proprietario
vendidit ac alienavit, ita vidclicet quia*) prefatus Werfnherus] alia sua bona
sita in Walpach ad ipsum iure proprietatis pertinencia a mc nomine agri
prcdicti in feodum recepit, ut agrum predictum quem dominabus aliena-
5 verat posset tanquam proprium licite vendere et alienare. Testes huius
facti sunt: Ludwicus saccrdos vicarius in Löphen, . . Schachtrellus de Alt-
kilch . Wernherus de Herzenna milites, Rodolfus de Hofsteten, Petrus meus
cellerarius et quamplures alii fidedigni. Et ne super hoc facto vel forma
facti posset in postcrum dubietas exoriri, presentem cedulam sigilli mei
10 munimine rogatu predictorum tradidi consignatam. Dat. anno domini ÄcCL&tf,
nono kl. augusti.
454.
Zins für das Stift St. Leonhard »vom hauss Bappenberg genandt am
stockh beym Barfusserplatz zwischen den häuseren Weissen- und Grüneneckh
15 gelegen, I sh. und I höwer, hierüber ein brieflin.i
— I2ÖJ vor August 5.
Eintrag von tbpt in der Prediger Registratur des Direktoriums der
Schaffneien p. 206, mit dem Zusatz aus dem 18. Jh. de dato vor Oswaldi
anno 1265, im Staatsarchiv zu Basel.
20 455.
Das Kloster St. Alban leiht dem Wichmann und seiner Krau eitle
Mühle bei Lörrach zu Erbrecht und gestattet ihnen gegen die Schenkung
eines Stückes Land bei Kembs, auf der Mühle nach Belieben zu bauen.
— 126$ August s-
26 Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alban n" 24 (A). — Abschrift
aus dem //. Jh. im Copialbuch St. Alban C. fei. g8'J (B) ebendort.
Zwei eingehängte Siegel des Propstes Wilhelm und des Konvents von
St. Alban. S. Abbildungen n" 54 und 52.
. . Willelmus prepositus totusque conventus sancti Albani universis
80 Christi fidclibus subscripte rei noticiam. Que geruntur in tempore, ne de-
cursu temporis ad oblivionem, que noverca memorie dinoscitur, deducantur,
solent scriptorum et sigillorum testimoniis ad posteros transmitti. Novcrit
ergo tarn presens etas quam futura posteritas, quod nos voce concordi et
unanimi consensu et voluntatc ac de prudentum virorum consilio viro honcsto
35 Wichmanno et uxori eius Margarete et eorundem liberis Hedewigi et Gerdrudi
molendinum nostrum apud Lorache situm sub annuo censu quinque vierden-
cellarum, duarum tritici et trium segali, concessimus iure hereditario paci-
fice possidendum. Sane cum predicti Wichmannus et uxor eius Margareta
453. ») quia atif Rasur aus quod korrigiert.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I. 42
Digitized by Google
330
cum omni sollempnitate, que tali negocio solet adhiberi, unam schüpozam
suam apud villam Cheimez sitam monasterio sancti Albani libere contulcrint
et absolute, preterquam quod de uno eiusdcm schupoze agro propc eandem
villam posito a nobis debent ecdesie de Cheimez undecim denarii nomine
cuiusdam testamcnti annuatim dari in perpetuum, concessimus et per pre- 5
sens scriptum concedimus, ut eis liccat in predicti molendini territorio
qualiacunque voiuerint edificia sibi utilia sine contradictione qualibet edifi.
care. Et ne aliquis huic nostre concessioni ad honorem et utilitatem pre-
dicti monasterii facte possit vcl valcat in posterum contraire vel maliciose
obviare, in eius testimonium et cautelam raeliorem presentem cartam nostris 10
sigillis munimine fecimus conmuniri. Testes: Reinaldus claustralis prior,
Johannes de Rugesperc, Henricus de Liestal, Henricus de Brunchen, Petrus,
lohannes, monachi sancti Albani, Eberhardus villicus de Kemez, *) Iohanncs
villicus de Ramspach et alii quamplurcs. Act. anno domini mccLxC1, in
fcsto Oswaldi regis et martyris. 15
456.
Die Brüder Lütold, Otto und Walther von Röteln verkaufen dem
Heinrich Tanz und dem Burehard zum Rosett, Bürgern von Basel,
Güter in Tannenkirck. — 1265 August 11.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Clara «' 4 (A). — Deutsche 20
Übersetzung aus dem tj. Jh. St, Clara Papier- Urkunden n‘ 60. —
Deutscher Auszug im Zinsbuch des 15. Jh. Gnadenthal B. fol. 159
ebendort.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des tj. Jh.:
Uber daz gut ze Tannenkilch und kumet von denen zem Rosen. 25
Die ( hängenden ) Siegel fehlen.
Universis presentem litcram inspecturis Lvtoldus de Rötelcin canoni-
cus Basiliensis, Otto et Waltherus domini de Rötelein fratres eiusdem noti-
ciam rei geste. Noverint universi presentes et futuri, quod nos provida de-
liberatione prehabita possessiones nostras in banno et villa de Tannenchilch 30
sitas ad nos iure proprietatis pertinentes, videlicet curtes de Ettinchon et de
Gupfe cum Omnibus iuribus et pertinentiis suis, silvis pratis territoriis vineis
agris, cultis et incultis, viis et inviis, solo iure patronatus ecclesie de Tannen-
chilch duntaxat excepto, Heinrico dicto Tanz et Burchardo dicto ad Rosam
civibus Basiliensibus pro certa quantitate pecunie videlicet Septuaginta octo 35
marcis argenti iuste et legaliter vendidimus et easdem posssessiones in di-
strictu Briscaugie in ulteriori Basilea civibus prelibatis in forma iudicii
omnium approbante sentencia, sicut de iure debuimus et potuimus, presen-
tialitcr de manibus nostris in manus ipsorum contulimus et omne ius nost-
rum in ipsos transtulimus, adhibitis omnibus iuris et consuetudinis obser- 40
455. ») diese Lesung Ut nicht völlig sicher; Jas Wart könnte auch Remez heissen.
Digitized by Google
331
vationibus que solent huiusmodi contractibus adhiberi, protitentes nichilominus
dictam pccuniam nobis numcratam et ponderatam et in usus nostros con-
versam, promittcntes insuper iam dictis civibus de prcmissis possessionibus
nos prestituros impcrpetuum iustam et debitam *) warandiam. Renunciavimus
5 ctiam in premisso contractu exccptioni non numerate pecunie, doli, in factum,
bcneficio restitutionis in integrum, rci minus dimidio iusti prccii vendite, et
omni legum et iuris auxilio canonici et civilis, omnique exceptioni actioni et
rei per quam posset huiusmodi contractus imposterum infirmari. In cuius rei
testimonium et memoriam sigilla nostra presenti scripto duximus appendcnda.
10 Testes sunt: Hugo de Lorrache, Rodolfus Diues milites, Ludewicus institor,
Wemherus Rufus, Wemherus monetarius, Vlricus Merschant, lohanncs Shön-
kint, VValtherus Winart, lacobus Stamler, Hcinricus Isenli, Petrus de sancto
Brandano, Conradus de Haltingen, . . dictus Brambach, . . dictus Barnhusen
et alii quamplures. Act anno domini MCCl.il quinto, in crastino beati Lau-
15 rentii martyris, indictionc VIII*.
457.
Ulrich von Blechen verzichtet zu Gunsten des Klosters Olsberg auf
alle Ansprüche an ein Haus in Rheinfeldetl, welches Konrad Rifo,
dem Amtmann von Basel, gehört hatte.
20 — 126$ August 26.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg n“ 50 (AJ.
Regest in der Bibliothek älterer Schriftwerke der deutschen Schweiz
( Bartsch die Schweizer Minnesänger) 6, LXXXVIlt.
An Pergamentstreifen hängendes Siegel der Bürger von Rheinfelden.
25 C[onradus] scultetus de Rinuelden et consules eiusdem opidi Omnibus
presencium inspectoribus et auditoribus salutem et noticiam subscriptorum.
Ea que gcruntur in tempore, ne mordaci limä temporis corrodantur, scrip-
turarum testimonio cautum est et expediens commendare. Noverit igitur
tarn presens etas quam futura posteritas, quod, cum materia questionis seu
3o controversie suscitata inter Vlricum de Blechen cum suis pueris sive liberis
cx una*) et vcnerabilem dominam abbatissam et conventum dominarum de
Ölsperch ordinis Cisterciensis ex parte altera super quadam domo, que
quandoque fuerat in bonis Cvnradi dicti Rifo preconis sive ministri Basilicnsis,
coram nobis non in forma iuris agitaretur et conpromissemus assertionc et
85 relatione proborum dictum Vlricum parum vel nichil iuris habere contra
dominas memoratas, idem Vlricus et liberi sui intelligentes se suffragio iuris
destitutos coram nobis constituti iuri si quod habebant totaliter ct plene
super domo prefata renunciaverunt promittentes pro se suisque heredibus
456- a) hinter debitam nochmals impcrpetuum in A.
40 457. *) ex una von gleicher Hand übergeschrieben .
Digitized by Google
332
ulterius dictis dominabus questionem non moveri. ln cuius rei testimonium,
ne super hoc in posterum aliqua calumpnia suboriri valeat, rogatu parcium
fecimus hanc kartam conscribi sigilli nostri munimine roborantes eandem.
Acta sunt hec anno domini AccdW, septimo kal. sept, prescntibus B[er-
tholdo]b) Schowelino, H[enrico] in Ponte, Rfudolfo] Spisario, Kincelino'), 5
H[enrico] Chellhaldo, C. in Ponte, Iafcobo] de Seconis, B. fabro, Cjonrado]
de Schönowe, B. de Wintersingen, Herfmanno] de Bellincon.
458.
Testament des Magisters Johannes , gewesenen Scholasters von St. Peter.
— I2Öj September 7. 10
Originale im Staatsarchiv su Basel, St. Peter »' 16" (A) und n” jö* (A').
• — Abschriften aus dem Anfang des 14. Jh. von A im Cartu/ar St. Peter
II. fol. 54 n ' 110 (B) und von A‘ ebendort fot. iS' n‘ 6j (B').
Die Urkunde liegt in zwei von verschiedenen Schreibern herrührenden
Ausfertigungen vor. 15
Eingehängte Siegel:
/. Kapitel von St. Peter. S. Abbildung n‘ 40.
2. f S . SCOLASTICI . SCI . PETRI mit dem Kücksiegel IOHS.
S. Abbildungen «' 45 und 45“.
Ego magister Iohanncs quondam scolasticus ecclesie sancti Petri 20
Basiliensis, nunc vero laicus. sanus mente, infirmus autem corpore, sic ordi-
navi et ordino testamentum meum : ego contuli et confero ecclesie sancti
Petri *) possessiones meas quas habeo in banno et villa de Otlinchon cum
suis pertinentiis sub hac forma, ut custos ecclesie sancti Petri, qui pro tempore
fuerit, octo libras denariorum Basiliensis monete de eisdem percipiat annuatim 25
et sic ad pia loca et religiosis personis in remedium anime mcc distribuat in
anniversario meo: videlicet Michelvetb) V solidos, Olsperch v sol„ I’enitcnti-
bus in Lapidibus V sol„ hospitali novo v sol„ leprosis V sol., item XXX so-
lidos annuatim in festo beati Martini pauperibus pro calciis, item XXX solidos
pro cera ad tres candelas facicndas, que ardcant in choro sancti Petri super 30
pulpito in vesperis et matutinis in festivis diebus, item X solidos pro pane
ad largam pauperibus“) in meo anniversario, item XX solidos in anniversario
meo distribuendos apud sanctum Petrum clcricis chori eo ordine, quo colitur
anniversarium decani Conradid) bone memorie iniciatoris collcgii sancti Petri,
item v solidos in festo beati Iohannis ad portam Latinam et v solidos in 35
decollatione beati Iohannis baptistc canonicis sancti Petri, item v solidos
custodi distributori, item v solidos Velpach, item V solidos Kappellc imme
Riete, residuum ecclesie sancti Petri remanebit. Item contuli et confero
ecclesie mee de Wilrc I marcam reddituum et insuper unam dimidiam ')
457. b) B über ge sch rieben . c) die Letart unsicher. 40
458. *1 sancti Petri Basiliensis, das lettte Wort über geschrieben, in Al. b) Michclvet Ax.
c) hinter pauperibus pro pane wiederholt in A. d) Chonradi A e) insuper dimidiam
marcam A*.
Djgilized by Google
333
marcam ad lumen ecclesie et tantumdem ecclesie de Volkotsperch et I mar-
cam*) ecclesie de Tenninchon, et quod hos redditus percipiant de bonis meis
apud Vfhein et Waltenhein. Item contuli et confero ecclesie Zouingensi,
in qua fui canonicus, unam shflpozam de possessionibus meis apud Arnolstorf
5 et vineas meas que nominantur der Rebgarte,*) ut pius et misericors deus
ignoscere mihih) dignetur quod inmerito et indigne quandoque fructus
eorundem bcneficiorum recepi. In huius itaque ordinationis testimonium
presentem cartam per manum magistri Burchardi notarii nunc scolastici sancti
Petri feci conscribi ') et meo ac capituli sancti Petri sigillis conmuniri. Act.
10 anno domini ficCL&$, in vigilia nativitatis beate virginis, presentibus viris
subscriptis, in quorum tarnen absentia postea aliqua, licet pauca, prout
superius narratum est, addidi ct mutavi: C[onrado] decano, magistro Burc-
hardo, Vlrico subcustode, magistro Rodolfo, k) Walthero, Heinrico de Wilon
canonicis sancti Petri, Wemhero, Alberto clericis, Ludewico1) institore,
15 Wemhero Rufo, Wemhero monetario, Heinrico Rufo laicis et aliis quibus-
dam. ")
459.
Graf Ludttng von Proburg bekennt, die Schlösser Waldenburg und
Olten von der Kirche Basel zu Lehen zu tragen.
2U Basel 1265 November 3.
Unter den Schiedsrichtern: Hugo Monachus advocatus Basiliensis, miles.
Boos S. 56 n" 87 nach dem Original im Landesarchiv zu Liestal. —
Trouitlat 2, 136 »* 116. — Herrgott genealogia 2, 391 n * 473.
4(50.
25 Bischof Heinrich und das Domkapitel von Basel willigen in die Ver-
einigung der Pfarrkirche St. Leodegar mit der Abtei Münster im
St. Gregorienthai. — 1265 November 17.
Am Schluss der Urkunde: Ego Cunno canonicus ecclesie sancti Petri
Basiliensis huius carte notam nomine dominorum venerabilium prescrip-
80 torum subscripsi-
Lünig teutsches Reichsarchiv 21, 1104 «" 21. — Trouillat 2, 13S n" 117.
458* Q unam marcam et dimidiam marcam Al. g,i canonicus, unam marcam et dimidiam
marcam de mei« possessionibus apud Arnoltsiorf, ut pius etc. A*. h) michi Al. i) manum
Alberti subdiaconi feci conscribi Al. k) Ruodolfo A'. ]) Ludwico Al. m) quihusdam
35 fide dignis Al.
Digitized by Google
334
461.
Das Kloster St. Alban bestätigt einen zwischen Heinrich Brotmeister
und Heinrich Sniz abgeschlossenen Tausch zweier ihnen vom Kloster
gegen Erbzins überlassener Mühlen in Kleinbasel.
— 13Ö5 Dezember /p. 5
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Alb an »' 21 (A).
Auf der Rückseite der Urkunde der Vermerk von einer Hand des
16. Jh.: Wist die muly zu Riechenbergs muly genant. Klein stat.
Es hängen fünf Siegel, deren zwei erste an Schnüren, die andern an
Bändern: 10
1. S . HENRICI . DEI . GRA . BASILIEN . EPISCOPI. 5. Ab-
bildung n“ 14.
2. Bürger von Basel. S. Abbildung «' 140.
3. t S . CVNRADi . MIL1TIS . DICTI . GE1SR1BE. 5. Abbildung
n ’ 124. 15
4. f S . WILLI . PORIS . S . ALBAN I . BAS1L; im Siegelfeld:
SCS . ALBANVS. .?. Abbildung >t° 54.
/. Konvent von St. Alban. S. Abbildung «' >2.
Universis presentem literam inspecturis Willhelmus prepositus et con-
ventus sancti Albani Basilicnsis noticiam subscriptorum. Noverint universi 20
tarn posteri quam presentes, quod Heinricus dictus Brotmeister et Heinricus
dictus Sniz de quibusdam molcndinis suis, que ab ecclcsia nostra sub iure
hereditario tenuerunt, permutationem fecerunt in hunc modum videlicet:
idem Heinricus Sniz contulit per nos et de consensu nostro supradicto
Hcinrico Brotmeister quoddam molcndinum suum cum pertinentiis situm 25
extra portam Enrum Basil in via que ducit versus Riehein, ipsc vero Hein-
ricus Brotmeister e converso sibi contulit molcndinum cum suis pertinentiis
situm iuxta domum murcam suam et cst eidem domui inter alia molendina
vicinissimum. Nos quoque ad resignationem eiusdem Heinrici Brotmeister
et uxoris ac liberorum suorum dictum molendinum Heinrico Sniz antedicto 30
concessimus sub iure hereditario et annuo ccnsu unius solidi, quem censum
ipse constitnit perpetuo possidendum. Idem autem Heinricus Sniz iamdictum
molcndinum sic receptum et in sua possessione iam habitum prelibato Heinrico
Brotmeister concessit sub iure hereditario et pro tali ccnsu, quod annuatim
dictus Brotmeister et successores sui sex verincellas siliginis et unam verin- 35
cellam tritici persolvant eidem Heinrico Sniz et suis successoribus universis.
Ipsum etiam molendinum sepedictus Brotmeister et sui successores sine
dampno eiusdem Heinrici Sniz in reparando tegendo reedificando conservare
debent in statu bono et iure debito ita, quod in omnem eventuni dictus
Heinricus Sniz certus sit de censu memorato. Et sciendum, quod, quando- 40
cumque ex mutatione personarum census honorarius qui vulgo dicitur er-
schaz fuerit persolvendus, loco et nomine census huiusmodi quinque solidi
dari debent. In cuius facti memoriam venerabilis domini nostri Heinrici
episcopi, nostra, civium Basiliensium et Conradi sculteti de Enrum Basil
Digitized by Google
336
dicti Geizrieben sigilla presenti litere sunt appensa. Testes sunt: Hugo Vor-
gazvn, Iohannes villicus noster, Wernherus Hirceli, Conradus Biller, Hein-
ricus faber, Iohannes de Haltingen, Conradus Diethcri, Chono de Istein,
Heinricus de Lovfemberch, Berclitoldus Wucherer et alii quamplures. Act.
B anno domini ftoci.S quinto, XIIII kal. ianuarii, indictione VIIII*. Nos Heinricus
dei gratia Basiliensis episcopus, itemque nos Hugo advocatus dictus Mo-
nachus, Kodolfus magister civiurn et consulcs Basilienses, et ego Conradus
scultetus ulterioris Basilee sigilla nostra rogati dediraus in testimonium
appendenda.
io 462.
Das Kloster Klingenthal leiht dem Heinrich Ertüsch von Wehr Güter
daselbst und zu Enkendorf. Klingenthal 126$
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal re’ j<S (A). — Deutsche
Übersetzung aus dem 16. Jh. im Cofia/buch Klingenthal S. Jol. 8
15 ebendort.
Auf der Rückseite steht bemerkt von gleichzeitiger Hand Heinrici Ertvsch
mit Zusatz von späterer Hand de Werra.
Art Pergamentstreifen hängen die Siege! Walthers von Klingen und
des Klosters. S. Abbildungen n" 90 und 65.
30 In nomine patris et filii et Spiritus sancti amen. Noverint universi,
quos nosse fuerit oportunum, quod ego Heinricus dictus de Werra bona
subscripta recepi a priorissa sororum in Klingindal nomine monasterii et
conventus sui sub iure quod vulgariter erbelen nuncupatur conditionibus
hiis adiunctis : uxor mca Methildis, si me prius dcfuncto supervixerit, usquc
25 ad tempus vite sue bona eadem possidebit; quod si virum alium duxerit et
per eum prolem genuerit, subscripte possessiones ad illam prolem nullatcnus
devolventur. Filia vero mea Methildis et si quos alios liberos genuero
mihi succedent me et uxore mea predicta mortuis in eisdem. Omnes etiam
filii et filie illorum ab ipsis lcgittime procedentes in linea dcsccndenti
80 succedent in predictis bonis ita, quod nullum ius habeant desccndcntes ab
ipsis in linea transversali. Deficiente igitur prole in linea descendenti
omnia subscripta bona libere ad prefatum monasterium rcvertentur. Sunt
autem hec nomina possessionum: Hombergis matte, Vmincon matte, item
Geiginhofstat tria iugera parum minus, in Steinrudin tria iugera agrorum
35 in parte inferiori, in Schorrindir Flv quinque iugera, in Enchindorf ein hof-
stat quam possidet Wernherus dictus Haso, item duo iugera in via versus
Enchindorf. De hiis igitur bonis in festo purificationis bcatc Marie semper
virginis supradicto monasterio dimidia libra cere dabitur annuatim. Et ut
hec rata permaneant, hanc fieri litteram postulavi et sigillis domini mei
<0 nobilis Waltheri de Klingin atque conventus sororum in Klingindal pecii
confirmari. Acta sunt autem hec anno domini ftcCL&V, apud monasterium
Digitized by Google
336
sepedictum. Testes autem qui aderant sunt subscripti: dominus Heinricus
plebanus in Werra, frater Achilles et frater Heinricus de Alstvilre ordinis
fratrum Predicatorum, Bertholdus sacerdos in Klingindal, frater Wemherus
miles dictus Veizite, frater Wernherus de Ruhinswandin, frater Rodolfus de
Klingindal, Heinricus de Eschinzc. 5
4(53.
Das Kloster Klingenthal leiht dem Burchard Wolf von Wehr Güter
daselbst. Klingenthal 1265 — —
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal «' ?7 (A).
Das Siege! Walthers von Klingen hängt an Pergamentstreifen. S. Ab- 10
bildung n" 90.
Waltherus nobilis de Klingin universis ad quos presentes littcre per-
venerint noticiam subscriptorum. Noverint igitur universi, quod Bvrchardus
cognomine Lupus de Werra possessiones, quas a nobis iure feodali possederat,
in manus nostras publice et voluntarie resignavit, nos autem earundem pro- 15
prietatem pro remedio anime nostre et parentum nostrorum contulimus
monasterio sororum in Klingindal perpetuo ab eisdem possidendam. Dictus
vero Bvrchardus pro se et pro domina Adelheda uxore sua et pro omnibus
filiis et filiabus suis, quos pariter genuerint et iam habent, et pro omnibus
heredibus ipsorum ab ipsis in descendenti linea processuris rcccpit a prio- 20
rissa in Klingindal nomine conventus sororum ibidem ipsas possessiones
pro annuo censu, videlicet pro una libra cere in festo purificationis beate
Marie virginis perpetuo persolvenda, ita, ut ab ipsis dcscendentcs in linea trans-
versali nullatcnus in eisdem succedant, sed predictis heredibus et ipsis paren-
tibus deficientibus possessiones eedem libere ad monasterium revertantur. 25
Quod si predicta uxor Burchardi ipsi supervixerit et per alium virum prolem
genucrit, proles illorum nullum ius habeat in predictis. Quod si legitima
nccessitate urgente dictus ßurchardus vel uxor sua iam dicta sepe dictas
possessiones vendere conpelluntur, ipsas primitus monasterio et convcntui
exhibebunt et nullum obstaculum pacientur. Sunt autem hec possessiones: 30
dimidium territorium ubi dictus Bvrchardus habet domicilium cum omnibus
attinenciis suis, horto videlicet et pratello in Bicinvn et prato an Lette
et agro prope lacum et cum duobus iugeribus ob Reincelis eichholz, quorum
omnium medietas ad cum pertinet, item dtio horti ante suburbium castri
Werra, item prope villam Ovelinfcon in Griezenowe XIIII iugera, item in 35
Vogellins bömgartin tercia pars in duobus iugeribus. In herum testimonium
presentem paginam sigilli nostri signaculo duximus confirmandam. Acta sunt
hec anno domini ÄcfcLX^, in Klingindal, presentibus domino Heinrico ple-
bano in Werra, fratre Reinhero et fratre Achill e de ordine Predicatorum
et fratre Wemhero dicto Veizte et fratre Rodolfo conversis in Klingindal, 40
item Wernhero filio Eggehardi, item Rodolfo ministro de Klingenowe et
Conrado qui dicitur Rise et multis aliis.
Digitized by Google
337
4(54.
Das Stift St. Leonhard leiht dem Wachtmeister Konrad ein Haus
beim St. Leonhardsbrunnen. Basel 126 j
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n“ 21 (A). — Regesten
5 im weissen Buch von 150a St. Leonhard D. fol. tjo " und in der Re-
gistratur des 16. Jh. St. Leonhard ß. fol. 6 1* ebendort.
Das an einem Bande hängende Siegel ist stark beschädigt.
Auszüge in den Beiträgen zur vaterländischen Geschichte 4, jSS, Anm. /
und in Basel im 14. Jh. S. 72, Anm. 7.
10 Universis Christi hdelibus presentium inspectoribus littcrarum Albertus
prepositus et conventus de sancto Leonardo ßasilicnsi noticiam subscriptorum.
Quoniam ad ambiguitatis scrupulum precavcndum in posterum necesse est
hominibus acta sua littcris conmendarc, significamus igitur omnibus pre-
sentibus et futuris, quod cives nostri Iohannes dictus Bernwart et Iohanncs
15 dictus de Stetten procuratores leprosorum domum prope fontem sancti Leo-
nardi, quam idem infecti ab ecclesia nostra nomine census duorum solidorum
et uno messore iure hcreditario possederant, in manus nostras resignarunt,
et ab eadem domo ipsis infectis dantur dcccm solidi divisim in ieiuniis
quatuor temporum, supplicantcs nomine dictorum leprosorum, ut candem
20 domum Chvnrado magistro vigiliarum et uxori suc Hcilke possidendam con-
cederemus sub eodem iure sicut predictum est. Nos precibus eorum annu-
entes, sicut petitum a nobis fuit, fccimus quod postulaverunt. In cuius rci
testimonium scriptum presens sigilli nostri munimine duximus roborandum.
Testes qui interfuerunt : Wernhcrus custos, I’etrus, Fridericus, Nicolaus,
25 Reinhcrus, Fridericus, I’etrus, Iohannes, Iacobus, Chvnradus et Chvnradus
fratres nostri, Chvnradus dictus Hostcin, llvgo Röti, Heinricus de Honwalt,
Dietricus et Hvgo fratres dicti Brogant, Dietricus der Wiser, Iohannes et
Hvgo fratres dicti Longi ct alii quamplurcs. Actum ante sanctum Oswaldum,
anno domini ircci.&v.
30 465.
Schiedsspruch stoischen dem Stift Amsoldingen und Walther von
Eschenbach über Patronat und Vogtei der Kirche Hilter fingen.
Thun 1266 Februar tj>.
Unter den Zeugen: Wcmherus de Basilea canonicus Interlacensis.
35 Fontes rerum Bernensium 2, 6 }S n“ 594 nach dem Original ttn Staats-
archiv zu Bern.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I.
43
Digitized by Google
338
466.
Burehard Vitztum willigt darein, dass die von seinen Mündeln, den
Söhnen des Johann von Schlierbach, zu Lehen gehenden Zinse in Blotz-
heim durch Heinrich von Rixheim an das Kloster Michelfeld ver-
kauft werden, und giebt diesem Heinrich die hief'ür den Mündeln 6
übergebenen Zinse in Zimmersheim zu gleichem Rechte zu Lehen.
Basel 1266 März 27.
Original int Besirksarchiv des Ober-Elsass zu Ko/mar, Lützel n" 4 (A).
Die eingehängten Sieget fehlen.
Universis Christi fidelibus Burcardus dictus Vicedominus salutem. Scire 10
volumus universos, quod, cum dominus Hcnricus de Richensei[n] partem
feodi quod habebat in villa Blazei[n] ad reditus quinque quartalium spelte
et avene a filiis quondam domini Iohannis militis dicti de Slierbach, Hcin-
rico videlicet et fratre suo, quorum tutor sum legitimus, venerabilibus do-
minabus . . abbatisse et conventui de Michlenuelt venditionis alienaret titulo, 15
nos eidem venditioni nomine dictorum pupillorum sub hac consensimus
pactione, ut idem Henricus de bonis suis apud Zumersheim ad cum iure
proprietatis pertinentibus reditus sex quartalium tarn avene quam siliginis
eodem iure quo habebat ad ius dictorum pupillorum transferret, de quibus
reditibus nobis assignatis loco alienati feodi eum eodem iure quo primum 20
habebat feodum investimus. In cuius rei testimonium sigillo mco duxi pre-
sentem cedulam sigillandam. Dat. Basilce, anno domini ftuCL&vl, sexto kaL
apriL, presentibus H[einrico] Camerarii, C.*) cantore canonicis Basiliensibus,
magistro Henrico, magistro Rüdolfo, Martine et aliis quampluribus fidedignis.
Nos C.*) cantor et II[einricus] Camerarii canonici Basilienses predicti ad 25
maiorem certitudinem rogatu parcium sigilla nostra presentibus duximus
apponenda.
467.
Item ein brieff inhaltcndc, wie tcchan [und capitel] zu s. Peter zu Basel hem
probst und capitel zu s. Lienhart ein hui» und hofstatt uff s. Lienhartz berg 30
umb 111 Ib. ze kouffen geben haben, datum im mertzen anno 1266.
Item litera vcndicionis cuiusdam domus et aree site super monte sancti
I-eonardi vallo civitatis contiguc, quam quidam milcs vendidit dominis in
sancto Leonardo pro III lb. den., de qua domo quondam dabatur annuus
census IX den. Basil. — 1266 März — 35
Das deutsche Regest in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B.
fol. 48* im Staatsarchiv zu Basel, das lateinische Regest im weissen
Buch von 1500 St. Leonhard D. fol. 146 ebendort.
466. a) vtrsehritbtn für F.'rchenfridi/
Digitized by Google
339
4(58.
Graf Rudolf von Habsburg und einige Edle aus der Schweiz und
aus Schwaben bekennen , von Nicolaus de Pizzocottis in Bologna hundert-
undachtzig Bologneser Pfunde geliehen erhalten zu haben, und ver-
5 sprechen deren Rückzahlung innert dreier Monate.
• — 1266 April 4.
[Savioti] Anna/i Bo/oguesi 3/2, 40p n" 749 nach einem Auszug des Giaco-
bino tf Aldoirr andino im Archiv Bologna, mit der Überschrift Rodolfo
conte d’Abspurgo ed alcuni nobili d’Oltremonte ricevono denaro a mutuo
10 da Niccolö Pizzigotti. Ebendort .}//, t95 die Bemerkung: L’oro fu
mutuato dal contc e con lui da dodici nobili alunni del nostro studio
tutti o di Luccma, o di Basilea, o d'altri luoghi circonvicini nell'
Elvezia e nell’ Alemagna, che intervennero per quel che penso a cauzione.
Regesten: Böhmer S. 476. — Münch 2, 57 n“ 2J.
15 MCCLXVI, quarto intrante aprile, dfominus] Rodulfus comes de Abes-
purg, dfominus] lohannes dfomini] Anialdi de Guildee, dfominus] Chunradus
de Esquiling, dfominus] Trollericus canonicus Turicensis, dfominus] Guarmerius
Stamati de Luccma, dfominus] Bertholdus de civitate Basileensi, dfominus]
Henricus filius dfomini] Iacobi, Chunradus de Langberg, dfominus] Iacobus
20 dfomini] Rodulfi de Turogo, dfominus] Henricus dfomini] Rodulfi Marsii,
dfominus] Henricus dfomini] Rambaldi militis, dfominus] Henricus magistri
Eccelini, dfominus] Ugo dfomini] Chunradi de Turri promiserunt in solidum
dfomino] Nicholao de l’izzocottis dare et reddere centumoctuaginta libras
Bononienses hinc ad tres menses proximos ex causa mutui ex instrumento
25 scripto manu Michaelis Franzoni notarii hodie facto in cambio. l’resentibus
Medctaxio bedello dfomini] Guidonis de Suzaria, Petro dfomini] Amoldi,
dfomino] Corradino Rolandi Rubei, Antonio dfomini] Orti et Adelardo
dfomini] Betanoni testibus, qui ipsos contrahcntes cognoscere dixerunt et sic
scribi feccrunt.
30 4<>9.
Item ein brieff inhaltend, wie Cünrat von Muospach*) sin hus an der Suter-
gassen neben dem hus zu Menlin den herren zu s. Lienhart umb 60 lb. ze
koufien geben hat, und got gedachten herren ze s. Lienhart iaeriiehen 3 lb.
und 14 sh. zins und 4 ringe ze wysung. datum den 10. mai anno 1266.
85 — 1266 Mai 10.
Regest in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B. fol. 76 im
Staatsarchiv zu Basel. — Lateinisches Regest im weissen Buch von
ijoo St. Leonhard D. fol. i$jw ebendort mit der Bezeichnung domus
in der Suterstrassen iuxta viculum dictum Mcnlins Stege.
40 469. ») Murspich in der Vorlage,
Digitized by Google
340
470.
Ablassbrief des Bischofs Heinrich von Basel zu Gunsten des Klosters
St. Maria Magdalena. — 1266 August 10.
Regest im Brief tafelnbuch von 1506 St. Maria Magdalena L. fol. 16
im Staatsarchiv su Basel. 5
Hie ist ein latinscher brieff, wüst uss etlichen appios so uns geben
hat der hochwirdig fiirst und herr Heinricus byschoff re Basel, und diser
aplos wert numen II ior lang, dorum so ist der brieff nit me nutz. Doch
sol man in hie lossen ligen, ob es sich hienoch begebe, dz man ein sAlichs
oder desglichen begertte zu erwerben, dz man denn ein anzAigung funde. 10
Datum dis brieffs XI1CLXVI, quarto ydus augusti.
471.
Das Domstift und das Stift St. Leonhard in Basel verkaufen dem
Stift Beromünster ihre Besitzungen zu GotUenschwyl und Zezwyl und
übertragen ihm den Zehnten zu Kulm. 15
Basel 1266 September 15.
Original im Archiv des Stiftes Münster (A).
Sch'öpjlin Alsatia 1, jy) n" 6jS aus einem Copialbuch von Munster
mit dem Datum XIV. kal. oct
Die (an Pergamentstreifen hangenden) Siegel fehlen. 20
Conradus decanus et capitulum ccdcsic Basiliensis, Alberchtus pre-
positus et conventus sancti I-eon(hardi] Basiliensis universis presentem
literam inspecturis salutem in domino. Cum vita hominum sitbrevis, memoria
labilis, ca que fiunt in tempore, ne simul labantur cum tempore, scripturarum
solent testimoniis perhennari. Noverint igitur presentes et posteri, quod nos 25
posscssiones nostras sitas in villis Gundolzwilc, Cezwile, videlicet agros cultos
et incultos, prata domos arcas molcndinum nemora pascua, que omnia titulo
proprietatis possedimus, cum Omnibus suis iuribus, pertinentiis et appendiciis
titulo vendicionis pro quinquaginta et octo marcis argenti transtulimus in
viros honorabilcs . . prepositum et capitulum ecclesic Bcroncnsis Constanti- 30
ensis dyocesis, quas quinquaginta et octo marcas conlitemur nobis plenarie
persolutas et in usus ncccssarios ccclesiarum nostrarum conversas. l’ensata
etiam ecclcsiarum nostrarum utilitate decimam in villa Kulmbe, quam ab
hospitali Morbacensi pro censu quinque solidorum possedimus iure hcreditario,
transtulimus in predictos prepositum et capitulum Beronenfscs], promittentes 33
eisdem pro nobis et successoribus nostris de supradictis omnibus et sin-
gulis debitam warandiam, et renuctiamus*) exceptioni non numerate peccunie,
471. a) so in A.
Digitized by Google
341
beneficio restitutionis in integrum et omni iuris auxilio canonici et civilis,
per quod dicta vendicio et decime translacio posset in posterum infirmari.
Actum et datum Basilce, anno domini MCCL.'vYI, xvft kalcndas octobr. In
cuius rei testimonium nos decamis et capitulum Basilien[ses], nos prepositus
5 et convcntus sancti Leon[hardi] sigilla nostra prcsentibus dedimus appendeuda.
Testes de capitulo: Conradus dccanus, Heinricus scolasticus, Erkenfridus
cantor, Heinricus Camerarii, Heinricus de Hegendorf, lohannes de Ratolstorf,
Rudegerus de Columbaria, Dietricus de Bercholz, Dictricus de Fine, Lutoldus
de Constantia, Wernherus Scalarii, et alii quamplures fidcdigni.
10 472.
Im Streite des Dcutschordenshanses zu Freiburg i B. mit Walter Bieder-
mann über des letztem Zugehörigkeit zum Orden ist Se/tiedsmann von
Seiten des Ordenshauses magister Heinricus dictus Kdchilin Basiliensis.
Freiburg tz66 Oktober 16.
15 Schreiber Urkundenbuch der Stadt Freiburg i/B. l, 67 n" /" nach dem
Original im dortigen Stadtarchiv.
473.
Mangold Zir scher, Bürger von Basel, vergleicht sich mit dem Kloster
Michelfeld über den Besitz des ihm vordem vergabten Gutes.
20 — 1266 Oktober 27.
Original im Bezirksarchiv des Obcr-Elsass zu Kalmar, IMtzel n° 147 (A ).
Die Siegel sind abgefallen-, es hängen noch ihre Befestigungen, ein
Band und eine Schnur.
Universis Christi fidelibus hanc litteram inspecturis Albertus prepositus
25 et conventus de sancto Leonardo Basilec noticiam rei geste. Notum facimus
omnibus quos scire fucrit oportunum, quod Manegoldus civis Basiliensis
dictus Zirschcre et uxor eius Gerdrudis ad nostram et subscriptorum pre-
sentiam venientes sc ac sua pro eterno premio donaverunt monasterio de
Michelvelt ordinis Cysterciensis et coram nobis professi sunt publice hoc
30 fccisse ac domuni suam cimitcrio nostro contiguam, quam a nobis hcreditario
iure tenebant pro censu annuo sex denariorum pro duobus anniversariis et
precio unius messoris, in manus nostras publice resignarunt, ut eam . . ab-
batisse nomine convcntus dicti monasterii concedcremus, quod et fecimus
salvo ecclesie nostre iure. Obligaverunt sc etiam dicti Manegoldus et Gcrd-
85 ruth, ut quamdiu viverent darent sol[idum] ipsi monasterio annis singulis in
pcnthccoste. Elapso igitur aliquo tempore mortua est Gerdrudis, qua de-
functa volcns cum alia contrahere Manegoldus voluntarie convcnit cum soro-
ribus antedictis Ita abbatissa et convcntu, quod daret eis quatuordecim libras
vivens, et alia bona sua libere haberet et de hiis statueret quiequid vellet
Digitized by Google
342
et domus prefata post mortem Manegoldi ad ipsum monasterium devolveretur,
ncc hoc impcdirc posscnt uxor eins nee filii nec heredes aliqui nec paupertas
aliqua nec egestus nec Casus aliquis quicumquc posset' aliquatenus evenire.
Hane conventionem inter se factam partes ambe in nostra presentia confesse
sunt. Sciendum est, quod pro anniversario Gerdrudis dabitur nobis de domo 5
eadem solidus annuatim, similitcr pro anniversario Manegoldi. In cuius facti
memoriam hec littera civitatis Basiliensis et nostri sigillorum munimine est
munita. Huius ctiam rei testes sunt : frater Gerwinus ordinis fratrum Minorum,
Hercha et Agnes sorores, Chunradus de Löffinberk frater de Michelveit,
Wernherus custos, Petrus, Fridericus, Nicolaus, Fridericus, Iohannes, Clu'in- 10
radus et Burchjardus] dictus Bisere, fratres nostri, Hartmannus subdiaconus,
Waltherus ad Stellam, Iohannes de sancto Martino, Iohannes Masir cives
Basilienses et quidarn alii fidedigni. Act. anno domini MCCl.xvi, in vigilia
apostolorum Symonis et lüde.
474. 15
Bischof Heinrich von Basel bestätigt die von den Domherren ge-
troffenen Massnahmen zur Errichtung eines Brunnens auf dem
Münsterplatz. — 1266 November 6.
Original im Staatsarchiv zu Basel, bischöfliches Archiv n" 1 (A).
Das an einem Pergamentstreifen hängende Siegel des Bischofs ist stark 20
beschädigt. S. Abbildung n" 15.
Trouillat 2, 167 »* 12 nach einem Vidimus von 1768 im bischöflichen
Archiv. Hier ist zu lesen:
Z. 12 in perpetuum statt imperpetuum.
Z. 13 refortorium statt refectorium. 25
Z. 18 proximo statt proxime.
Z. rp die Worte pro nobis et nostris stehen in A auf Rasur.
Auszug in der Zeitschrift für die Geschichte des Ober-Rheins 4, 234.
475.
Die Brüder Gottfried mul Eberhard, Grafen von Habsburg, ver- 30
sichten gegen das Kloster Wettingen auf ihre Rechte an Leuten su
Dietikon und Schlieren. Basel 1266 November 8.
Actum Basilee in curia prepositi maioris ccclcsic Basiliensis.
Archiv des Gottshauses Wettingen S. po7 «* j. — Herrgott genea/ogia
2, JptS n' 482. — Böhmer S. 473. — Münch I, 22 n“ 12p. 35
Digitized by Google
343
476.
Mechtild, Tochter Rudolf Krämers in Ruf ach, schenkt dem Kloster
Klingenthal ihr sämtliches Gut. Ruf ach 1266 Dezember 4.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" jS (A).
5 Es hängt an Pergamentstreifen das Siegel:
f SIGILLUM . RUBIACE IVITATIS und im Siegelfeld
SCA . MARIA. 5. Abbildung n‘ 142.
Auf der Rückseite ist von einer Hand des tj. fh. bemerkt: sororis
Mehthildis de Rvbiaca.
10 In nomine patris et filii et Spiritus sancti amen. Noverint universi,
quos nossce fuerit oportunum, quod ego Maeht[ildis] filia Rvidolfi dicti Institoris
de Rvbiacho dcfuncto utroque parente meo desiderans domino in religione
perpetuo famulari omnem hereditatem meam tarn in inmobilibus quam etiam
in mobilibus, que successionis iure libere possederam et quietc, ad laudem
15 et gloriam domini mei Iesu Christi et gloriose matris eius virginis Marie
contuli voluntarie per manum Burchardi patrui atque tutoris mei monasterio
sororum in Clingintal pro salute mea et parentum meorum ab eisdem soro-
ribus perpetuo possidenda. Acta sunt autem hec anno domini MCCl.xvi, in
choro ecclesie Rvbiacensis, 1L non. deccmbr., presentibus honestis religiosis
20 ac secularibus viris quorum nomina sunt subscripta. Aderat frater Rvidolfus
conversus de predicto monasterio, in cuius manus vice claustri supradicta
omnia resignavi. Aderant etiam frater Achilles et frater Chvnradus dictus
de Constantia fratres ordinis l'redicatorum de domo Basiliensi, item Wcrn-
herus dictus Kraphe et Hugo de Egisheim milites, Rvidolfus dictus Hase,
25 lohannes zim Brunne dictus, Lvitoldus avus meus, Chvno et frater suus filii
Rvidolfi dicti Silbirsach et Chvnradus Moichinhein dictus et alii quamplures.
Ad maius igitur firmitatis robur petii et optinui sigillo civitatis Rubiacensis
hanc littcram sigillari.
477.
so Berthold Greslin und seine Frau vergaben dem Kloster Klingenthal
Güter in Neuenstein und empfangen sie wieder auf Lebenszeit.
— 1266
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n‘ (A).
An einem Pergamentstreifen hängendes, stark beschädigtes Siegel der
35 Stadt Ruf ach. S. Abbildung n‘ 142.
Bertholdus Griesilin et I.vgardis uxor ipsius omnibus presens scriptum
intuentibus noticiam subscriptorum. Tenore presencium omnibus innotescat,
quod nos pro remedio animc nostre monasterio sororum in Klingindal con-
tulimus 1111" schados sitos in Nvwinstein tali conditione adiecta, quod idem
Digitized by Google
344
schadi nobis a predictis sororibus concessi*) iure feodali usque ad terminum
vite nostre pro censu unius solidi annuatim persolvendi postca ad predictum
monasterium libere revertantur. Acta sunt hcc anno domini ÄCCLXvf. Testes
autcm qui aderant sunt : Bvrchardus riiius Billungi, Hugo miles de Egisheim,
Lvtholdus dictus Gesselere. 5
178.
Die Grafen Rudolf, Dompropst zu Basel, Gottfried und Eberhard
von Habsburg schenken dem fohanniter hause zu Hohenrain ihren
Zehnten zu Muhen. Basel 1267 Januar S.
Actum in Basilca in curia venerabilis domini dei gratia Basiliensis 10
episcopi.
Xeugart Codex diplomaticus 2, 2jp «' ppj. — Böhmer S. 476. — Münch
/, 27 n° 154.
479.
Papst Clemens IV. überträgt dem Predigerorden die Aufsicht über 15
Klöster von Augustinerinnen. Viterbo 1267 Februar 6.
Abschrift in Vidimus des fratcr Hermannus prior provincialis fratruin
ordinis I’redicatorum per Tbeuthoniam d. d. Basel 1287 Januar 27 im
Staatsarchiv su Basel, Klingenthal n" 124 (ß).
Martene thesaurus Hovus anecdolorum 2, 446 n° 435. — Potthast tppjj. 20
An Seidenfäden hängt das Siegel:
S . PRIOR1S . PVINC . F . . PREDIC . THEVTHONIE. S. Ab-
bildung n" $6.
480.
Das Kloster Klingenlhal Zeiht dem Otto von Sulz, Bürger von Rhein- 25
felden, und seiner Frau Güter zu Wehr auf Lebenszeit.
Klingenthal 1267 Mars 7.
Originale im Staatsarchiv su Basel, Klingenthal n“ 40 (A) und n' 40 “
(A')- — Deutsche Übersetzung aus dem 16. Jh. Klingenthal Copiatbuch
S. fei. tu ebendort. 30
Die Urkunde liegt in zivei von verschiedenen Händen geschriebenen
Ausfertigungen vor.
An Pergamentstreifen hängen die Siegel i’on Klingenthal und Walther
von Klingen. S. Abbildungen n" 6j und 90.
477 • a) in idem das i auf Rasur, ebenso hinter schadi und concessi radierte Stellen ,
35
Digitized by Google
345
Universis Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenerit . .
priorissa totusque conventus sororum monasterii de Klingintal secundum
instituta fratrum Predicatorum degencium sinceram in domino caritatem.
Noverint omnes quos nosce fuerit oportunum, quod nos Ottoni*) de Sülze
6 burgensi de Rinveldin et Anne uxori sue et liberis, quos ab eisdem procrc-
ari contigerit, duas scoposas unam sitam in superiori villa Werra et aliam
in inferiori, per quas antca a nobili viro domino Walthero de Klingin fuerat
infeodatus, sub annuo censu duorum solidorum usualis monete in fcsto bcate
Verene solvendorum quamdiu b) vixerint concedimus possidendas, hiis adiectis
10 condicionibus, quod, si predictus 0[tto] mortua nunc uxore sua aliam duxerit,
libcri ab eadem procreati in eodem iure succedent. Si autcm ipso mortuo
uxor sua alium duxerit, liberi ab ipso nati nullum ins in predictis possessio-
nibus obtincbunt Ceterum, si antedictum 0[ttonem] ius, quod in predictis
possessionibus habet, alienare vendere vel distrahere contigerit, nobis, si
15 emere voluerimus, pro minori precio prout conpetens fuerit exhibebit. Si
autem emere noluerimus, aliis vendere nullo modo ipsum inpcdiemus. Et
ne possit super premissis aliquis dubitacionis scrupulus suboriri, presentem
cartam sigillis nostro et supradicti domini Waltheri de Klingin duximus con-
signandam. Nos Waltherus de Klingin rogati per dominas conventum et
30 Ottonem supradictos concessimus sigillum nostrum presentibus appendendum.
Interfuerunt testes domini Vlricus de Gvtcnburc miles, Henricus Eschcnzcr, c)
Steimar, Bertholdus de Tegervelt, Henricus de Tetingin, d) Wernherus ad-
vocatus, filius Armanni, Bvrcardus*) Lupus, Vlricus Marc et alii fide digni.
Actum Klingindal, anno domini M<XLSvfi, non. marcii, indictione X.
25 481.
Item ein brief inhaltende, wie die herren zu s. Lienhart uff gethan resing-
natzion ein huß an der Spalen gelegen Cunraten München und Mechtel siner
frouwen umb 18 1b. verliihen haben, datum uff reminiscere anno 1267.
Litera elocacionis hereditario iure domus et aree ante portam Spalon forinsi-
30 cus site, cuius fundus ad dominum Conradum Mönch militem Basiliensem
pertinet, quam nobis mulier qucdam Christina dicta pro rcmcdio animc sue
dedit pro annuo censu XVlll den. in dicte mulieris'anniversarii die persolvendis.
— iz6j Mars 13.
Das deutsche Regest in der Registratur des 16. Jh. St. Leonhard B.
35 fol. pf im Staatsarchiv zu Basel. — Das lateinische Regest im weissen
Buch von 150a St. Leonhard D. fol. 166 ebendort.
480. a) Otthoni Ax. b) quandiu Ax, c) Heinricus Eschencere Ax. d) Heinricus de
Tetingen A1. e) Bvrchardna Al.
Urkundenbuch der Stadt Baael. I, 44
Digitized by Google
346
482.
Bischof Heinrich von Basel gestattet dem Kloster Olsberg die Ver-
pfändung von Häusern zu Basel an Rudolf Fuchs , Bürger daselbst.
Basel 1267 April 20.
Original im Staatsarchiv zu Aarau, Olsberg «' 55 CA). 5
An Bändern hängen die Siegel des Bischofs und der Stadt.
H[enricus] dei gratia Basilicnsis episcopus universis presentes litteras
inspecturis salutem in domino. Noverint universi presencium inspectores,
quod nos articulo nccessitatis iminente abbatissc et conventui dominarum
de Ölsperch ordinis Cisterciensis nostre dioccsis causa necessitatis diligcnter 10
apud nos inquisita et approbata indulsimus et presentibus indulgeoius et
conccdimus, ut domus quasdam, unam videlicct, in qua inhabitavit Henricus
quondam dictus Hower, et aliam superiorem eidem contiguam lapideas, nec
non duas ligneas retro eandem domum contiguas et horreum nec non duas
domos ligneas es opposito sitas ipsis abbatissc et conventui a prcdicto
Henrico dicto Hower cive nostro in ultima collatas voluntate pignori Ruo-
dolfo dicto Wlpi civi nostre civitatis pro quadraginta marcis possent obli-
garc, et nos utpote cognitores negocii legitime contracti prefatum Rfuodolfum]
civem nostrum promittimus in iure pignoris, quod ei in eisdem domibus
conpetit, et ipsas abbatissam et conventum manutencre et mediante iusticia 20
deffcnsare. In cuius rei tcstimonium presentem littcram sigillo nostro et
conmunitatis civitatis nostre Basiliensis duximus sigillandam. Actum et dat.
anno domini ftcCL&vft, quarta feria post pascate.
483.
Berthold der Schaffner von Pfäffingen schenkt dem Kloster Klein- 25
Lützel sein Ross und seine Waffen. — 1267 April 23.
Abschrift von 1295 im Cartular St. Leonhard 11. fol. 6" n" 24 im Staats-
archiv zu Basel (B).
Trouillat 2, 171 n" 12p nach B. Hier ist S. 172 Z. 12 statt innovio
zu lesen innovo. 30
484.
/. Schiedsspruch des Ritters Heinrich Steinlin zwischen den Rittern
Kappcler und dem Kloster Klingenthal über Güter zu Knöringen.
Basel 1267 April 24.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n‘ 41 (A). 35
Auf der Rückseite steht von einer Hand des 13. Jh. bemerkt: von den
von Cappellen Knöringen.
Eingehängtes Siegel:
f SIGILL . HEINRICI . STEI . . INI. 5. Abbildung «• 118.
Digitized by Google
347
II. Schiedsspruch des Ritters Konrad von Frick zwischen dem Kloster
Klingenthal und den Rittern Johann und Otto Kappeier über Güter
zu Knöringen. Säckingen 1267 April 2$.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Klingenthal n" 42 (A).
5 Eingehängtes Siegel :
S . W . . RICI .ET I . DE . CHI RC. S. Ab-
bildung n" ijS. ,
Die Urkunden I und II sind von verschiedenen Händen geschrieben.
II.
I.
10 Ego Heinricus Steinlinus miles
Basiliensis arbiter electus a parte . .
dictorum Kappeller militum in causa,
que vertitur inter ipsos et dominas
de Chlingental super possessionibus in
15 Amoltspach, sic pronuncio inquisita
veritate et circumstanciis ac habito
consilio proborum militum et sapient-
um, quod predicti milites dicti Kap-
peller actores primo debent docere,
SO quo iure petant, hoc cst, quod ad-
ducant ad diem warandum suum quem
invocant videlicet Turingum de Ram-
stein, a quo se dicunt istas posses-
siones iure feodali tenere. Et si hoc
25 fecerint, quod deindc predicte domine
sibi tenentur foro conpctenti et loco
et termino respondere salvis sibi ex-
ceptionibus restitutionum, si in pre-
missis possessionibus aliquid eis est
30 violenter ablatum, hoc est si sunt in
sua possessione pretcr iusticiam gra-
vate.*) Dat et pronunciatum Basilee,
anno domini MiXL^vü, vill kl. maii.
Ego Cvnradus dictus de Vriche
niilc« arbiter electus a parte dominarum de
ciingintal in causa, que vertitur inter ipsas
et dominum lohannem et Ottonem
fratrem suum milites dictos Kapellcr
super possessionibus in Arnoltspach, sic pro-
nuncio inquisita veritate et circumstanciis ac
habito consilio proborum militum et sapientum,
quod predicti milites dicti Kapeller actores
primo debent docere, quo iure petant, hoc est,
quod adducant ad diem warandum suum quem
invocant videlicet Turingum de Ramstein, a quo
se dicunt istas possessiones iure feodali tenere.
Et si hoc fecerint, quod deinde predicte domine
de Ciingintal ipsis tenentur foro conpetenti
et loco et termino respondere salvis sibi ex-
ceplionibus restitutionum, si in premissis posses-
sionibus aliquid eis est violenter ablatum, hoc est
si sunt in sua possessione pretcr iusticiam
gravate. Dat et pronunciatum Seconis,
anno domini A&L&vft ■ septimo kal. maii.
Quia proprium sigillum non habeo,
sigillo domini Vlrici de Kienberch
militis usus sum.
485.
86 Richard von Gliers verkauft Güter zu Alitlcl-Afüsbach an Hedwig ,
Gattin Alberls des Färbers zu Basel, welche dieselben von dem Stift
St. Leonhard geliehen erhält. .
— 1267 April —
484- a) gravati in A.
Digitized by Google
348
Abschrift von 129s !m Cartuiar St. Leonhard H. fol. 10" «* 4$ im
Staatsarchiv zu Basel (B). — Regest in der Registratur des 16. Jh.
St. Leonhard B. fol. 2lr ebendort.
Trouillat 2, 172 n r 130 nach B. Hier ist tu lesen :
S. 173 Z. 2 scrupulum statt scripulum. 5
Z. 12 voluntate statt volontate.
Z. 28 appropriavit statt applicavit.
Z. 38 facti statt rei.
5. 174 Z. 4 C. et C. statt C. et T.
Z. 6 C. statt T. 10
Regest bei Munch t, 27 a* 1 36.
Bischof Heinrich von Basel thut dem Orden von Citeaux kund, dass
er das Kloster Michelfeld nach B lots heim verlegt habe.
Basel 1267 Juni 18. 16
T rouillat 2, 174 n° 1 31 nach dem Cartuiar von Lützel. — Sch'cpfiin
Alsatia l, 438 n* 643 — Ga/lia christiana 13, instrumenta 229 a' 49.
— Revue <f Alsace 1860, 236.
487.
Das Domstift leiht dem Leutpriester von Schöft/and, Arnold von 20
Liebegg, den Schürhof und eine daran stossende Hofstatt zu Erbrecht.
— 1267 Juni iS.
Abschrift aus dem Anfang des 14. Jh. im Cartuiar St. Peter H. fol.
32 ’ »• 103 im Staatsarchiv zu Basel (B).
Arnold S. 328 nach B. 25
Rvdolfus prepositus, Cvnradus dccanus et capitulum ecclesie Basiliensis
Omnibus Christi fidelibus. Noverint universi, quod ego dccanus predictus,
qui 511m camerarius ad quem huiusmodi concessiones pertinent, territorium
sive aream que vulgo dicitur Schurhof in latere domus domini lohannis
militis de Vfhein iuxta murum civitatis sitam ad nostram ecclesiam perti- 30
nentem ad resignationem Burchardi notarii scolastici sancti Petri, qui eam
a nobis sub iure hereditario et annuo censu XX solidorum possedit, item
aliam arcam eidem conüguam ad nos etiam pertinentem et solventem nobis
quatuor solidos annuatim sitam in latere domus lapidee quondam magistri
lohannis de sancto Petro ad resignationem . . relicte lohannis quondam de 35
Wilon, que ipsam arcam sub censu predicto tenebat, viro honorabili domino Ar-
noldo dictode Liebegge plebano de Scheftelang sicut iuris est et consuetudinis
concessi sub eodem iure videlicet hereditario sive emphiteotico et censu pre-
nominato viginti quatuor solidorum de ambobus areis nobis annuatim sol-
vendis perpetuo possidendas. Est etiam condictum, quod de predicta area 40
Schurhof quinque solidi loco census, qui vulgo dicitur erschatz, tantummodo
Digitized by Google
349
dari debent, quando ad id obtulerit se facultas, promittentes nos eidem
doraino Ar[noldo] de premissis warandiam debitam perpetuo prestituros. In
cuius facti memoriam presentem literam sigillo nostro communi videlicet
capituli duximus roborandam. Testes sunt: Vlricus dominus de Tvmkein,
5 Iohannes cellerarius de Ratholzdorf, Cvnradus decanus sancti Petri, Rvdolfus
dictus Kesler, Burchardus scolasticus sancti Petri predictus, Diethelmus G61in,
Burchardus de Schennis, Waltherus dormentarius et alii quamplures. Dat.
anno domini ÄcCLXVn, X11II kal. iulii.
488.
10 Das Kloster Olsberg verkauft an Heinrich Meier Vechtili und seinen
Schwiegersohn Albert das Haus zum neuen Keller in Basel und leiht
es ihnen zu Erbrecht. Basel 1267 Juli 11.
Original im Staatsarchiv zu Basel, Varia n" il (A).
An einer Schnur hängt das Siegel des Abtes von Lützel. S. Abbildung
15 n‘ 6p.
Universis Christi fidelibus hanc litteram inspecturis soror Berchta et
conventus monasterii de Olsperch Cisterciensis ordinis Basiliensis diocesis
noticiam subscriptorum. Tenore presencium significamus omnibus presen-
tibus et futuris, quod nos voluntate unanimi ac consensu adque de volun-
30 täte ac licencia viri venerabilis domini Cunradi patris nostri in Christo
abbatis de Luzila domum nostram Basilee sitam que Novum cellarium dicitur
Henrico qui Meier Vechtili dicitur et genero eius Alberto pro triginta
marcis argenti vendidimus sub tali forma, quod ipsi domum eandem a nobis
pro censu annuo quinquaginta solidorum divisim in IV0' temporum ieiuniis
35 solvendorum et quatuor circulis simile in festo sancti Martini et totidem in
carniprivio et duobus solidis ecclesie sancti Leonardi, cuius fundus est eius-
dem domus, a qua nos ipsam iure hcreditario tencmus, iure hereditario re-
ceperunt et nos etiam ipsis duobus et eorum heredibus ipsam iure conces-
simus hereditario possidendam. Et scicndum, quod post mortem anborum
80 Henrici et Alberti quicunque domum sepcdictam hereditabunt, dabunt de
domo integra pro intraio, quod vulgo dicitur erschaz, decem solidos, de di-
midia V solidos, et si contingeret ipsos duos vel heredes eorum suum ius
hereditarium vendere, emptores eius non dabunt pro intraio nisi decem
solidos. Sciendum etiam est, quod domus parvula contigua domui sepefate
85 ad eam spectat et duo solidi annis singulis dantur de ipsa, de quibus dantur
ad cameram ecclesie sancte Marie annuatim decem et octo denarii, novem
in festo Verene virginis et novem in festo sancti Hilarii. In premissorum
memoriam et testimonium hec littera dicti domini abbatis nostri et nostri
sigillorum munimine est roborata. Testes: Wemherus Rufus, Rüdolfus Wlpis,
40 Vlricus Merchant, Hugo ad Lupum, Cünradus Howenste[nj, Hugo geiler suus,
Henricus Isenli, Iohannes preco, Iohannes Reli, Hugo Bauler et filius suus
Digitized by Google
360
Hugo, Burchardus Viiuiani, Wemtierus Cholere cives Basilienscs et multi
alii fide digni. Actum Basilee in domo nostra, anno domini ficCL&Vn, se-
cunda feria proxima ante festum beate virginis Margarete*). Nos etiam ad-
vocatus magister consules Basilienses sigillum civitatis Basiliensis huic littere
apposuimus rogatu parcium suprascriptarum. 5
489.
Bischof Heinrich von Basel fordert dazu auf, das durch Wassersnot
beschädigte Kloster St. Maria Magdalena mit Gaben zu unterstützen,
und verküiuict den allen Wohlthätern dieses Klosters verheissenen
Ablass. — izöj September //. 10
Auszug von i$oo im Briefbuch von 1441 St. Maria Magdalena E.
fol. J So” im Staatsarchiv zu Basel. — Auszug im Brief tafelnbuch von
1506 St. Maria Magdalena L. fol. 16 ebendort.
Hie ist ein latinscher brieff, der wüst, wie der hochwirdig lierr herr
Heinrich byschoff zu Basel geblittet allen oberkeitten sins bystüms noch dem 15
daz gotzhus sant Marien Magdalencn an den Steinen ußwendig der muren
der stat Basel gelegen so mercklich durch den Birsich gescheidiget ist und
ein stuck muren irs begriffe um geworffen hat, daz do mcngklich sin under-
thonen in der bicht mit Verordnung der testamenten und och sust offenlich
vermanen den bemelten swestren noch irem vermöigen zu liilff zu komen, 20
und ob etwaz von iren underthonen inen uberantwirt wurde der bemelten
kilchen sant Marien Magdalencn gctruwlich der selben kilchen botten ze
geben, und ob etlich underthonen einich almüsen oder stur bemeltcr kilchen
ze geben verheisen nit bezalten oder mit sumlicheit verhielten über daz zit
inen bestimpt, die selben solten durch ir lüppriester durch gewaltzame des 25
bemelten herm bysehoffs Heinrich dor zu gehalten und zu den geistlichen
emptren bis sy solichs bezalten nit zügelossen werden, und welicher daz
gebot bemelten herrn Heinrichen des bysehoffs nit ze halten vermeint der
solt uff den tag und an dem ort durch ziiigcr dis brieffs inen bestimpt vor dem
senger des stiffts Basel erschinen und sin ungehorsame verantwirtten. Der 30
bemelt herr Heinrich byschoff hat och die botten bemelter kilchen und so
solich gescheht hantlettcn in sinen sunderbaren schütz und schirm genomen
und gewelt, daz alle so die bemelten botten und geschellt furer mit Worten
oder wercken understünden ze hindren, cs were denne sach daz sy inwendig
achtagen bemelten botten gnüg detten, in den bann gefallen sin solten 35
und durch die selben botten also bennüg verkündet und uligerufft werden
so lang bis dz sy billich Widergeltung thetten, desglichen daz sy die botten
egemelter geschefftcn mit aller ersamckeit fruntlich empfochen und kein
Schätzung von inen nemmen oder Vordren solten, es were ioch welicherley
gebuw sy in iren kilchen hetten. Er hat och inen gebotten, daz sy iren 40
488. a) Zwischen virginis und Margarete steht Katerine durch s; estrich in.
Digitized by Google
361
underthonen und dem volck den applos durch disen brieff angezöigt er-
öffnen und dapfferlichen verkünden sollen. Denne der selb herr byschoff
Heinrich hat geben allen denen, so zu uffnemung der gebuw bemelter kilchen
ir almäsen geben und zusenden, XL tag uffgesetzter büß. Gregorius der
5 IX bopst, ein stiffter bemelten Prediger ordens, hat zu ewigen zitten be-
meltem orden teglich durch die osterwuchen ein ior applos geben, in der
kilchwichung C tag, in unser frowen tag der Verkündung XL tag, in dem
tag unser lieben frowen der hymelfart XL tag. Und über diese ding alle
herr Innocencius der fierd hobst hat disen applos bestettiget und dor zu
10 geben und gemeret bemeltem orden teglich XL tag. Otto der Cardinal und
legat XL tag. Brüder Hugo Cardinal und legat XL tag. Der ertzbyschoff von
Bysantz durch bcpstliche Bewilligung XL tag. Also tut die summ des teg-
lichen applos IICXL tag ußgeschlossen den applos in den ostren, och in den
monetten und kilchwichungen, och on den der in obgemelten hochziten
15 egemcltcm orden verliehen ist, welichen applos all güttetter desselben ordens
erlangen. Daz datum wyset MCCLXVU ior, uff den XI tag des monetz Sep-
tember.*)
490.
Das Stift St. Leonhard leiht Hiltwin dem Scherer ein Haus heim
20 Eselthürlein, welches ihm seine Schwiegereltern verkauft haben, zu
Erbrecht. Basel 1267 September.
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Leonhard n“ 23 (A).
Arnold S. 32g nach A.
An einem Bande hängt das Siegel von St. Leonhard. S. Abbildung n° 4S.
25 Universis Christi fidelibus hanc litteram inspecturis Albertus prepo-
situs et conventus de sancto Leonardo in Basilea noticiam rei geste. Sciant
omnes presentes et posteri, quod, cum Vlricus pistor dictus Goweli et eius
uxor Mcchtilt quandam arcam sive domum in vico Esilturli sitam pro censu
annuo solidorum duorum in festo bcati Martini solvendorum et uno mes-
st) sore iure possedissent hereditario, vendiderunt eam eorum genero Hiltwino
rasori et Güthe uxori eius pro qtiadam pecunie quantitate, et tarn ipsi quam
eorum filie Hediwigis et Bili nec non fratres dicte Mehtildis Hugo, Chün-
radus et Rüdolfus, cum nichil haberent in eadem area vel filie vel fratres
sed propter cautelam, quia numquam quid in ea rccepcrant, resignaverunt
85 eam publice in manus nostras petentes, ut ipsam Hiltwino et eius uxori
memoratis concederemus. Nos eorum petitioni annuentes aream sepedictam
sive domum prcdicto Hiltwino et eius uxori pro censu prescripto iure con-
cessimus hereditario pacifice possidendam. In cuius rei testimonium scriptum
489. ®) uff den III tag des monants September [III von gl rieh er Hand auf / ?asur ] im Auxtug
40 des Brief tafelnbuchts I..
Digitized by Google
352
presens sigilli nostri munimine duximus roborandum. Huius etiam rei tcstes
sunt: Wernherus, Petrus, Ftidericus, Nicolaus, Fridericus, Iohannes, Chun-
radus et Chunradus fratres nostri, Waltherus ad Stellam, Anshelmus ad
Pinum, Heinricus dictus Lieböga, Iohannes de Stetin, Iohannes de Oltingen
sellatores et quidam alii. Act. apud ecclesiam sancti Leonardi, anno domini 5
ÄtdcLävft, mensc septembri.
491.
Die Brüder Johann und Heinrich von B Uten heim verkaufen dem
Rudolf Fuchs , Bürger von Basel, Güter in Geispitzen und Kappeln.
Basel 12ÖJ Oktober 2j. 10
Original im Staatsarchiv zu Basel, St. Clara n’ 5 (A).
Die C hängenden ) Sieget fehlen.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des i }. Jh. bemerkt : von brüder
Rüdolfez gut dez Fuhsen.
Nos Iohannes et Heinricus de Bvtenhein fratres camales milites notum 15
facimus universis, quod nos quatuor lunadia seu shupozas, que vulgo
dicuntur mendage, sitas in banno et villa de Geizpoltshein, quas a nobis
habuit et colcbat . . Shefteli, iure proprietatis ad nos pertinentes liberas et
absolutas excepto hoc solo, quod quinque solidi nomine cuiusdam remedii
dantur ecclesie de Velpach. iuste et legaliter vendidimus Rodolfo dicto Vulpi 20
civi Basiliensi pro certa summa pccunic viginti duabus marcis argcnti. Item
ego Iohannes predictus duas shupozas seu mendage sitas in villa et banno
de Kappelle ad me iure proprietario pertinentes similiter eidem civi vendidi
pro viginti sex libris denariorum Basiliensis monete. Nos igitur ambo fratres
supradicta pccunia recepta prenominatas posscssioncs cum suis pertinentiis 25
pleno iure de consensu et per manum uxorum et liberorum nostrorum pre-
nominato civi, sicut iuris et moris erat, presentialiter contulimus de manibus
nostris in manus suas adhibitis omnibus sollempnitatibus et observationibus,
que solent huiusmodi contractibus adhiberi. Testes sunt : Burchardus de
Vfhein, Iohannes de Vfhein, Nicolaus de Titenshein milites, Conradus Lude- 30
wici, Wernherus Vulpis, . . dictus Snelovf, Burchardus Mvio et alii quam-
plurcs. In cuius facti memoriam ad peticionem tarn nostram quam eiusdem
civis presens litera civitatis Basiliensis et nostris sigillis est munita. Data
est hcc litera anno domini äcCL&vfl, VUI kl. novembr., in civitate Basiliensi.
Nos Heinricus Monachus magister civium, consules et cives Basilienses 35
rogatu supradictorum militum et concivis nostri sigillum nostrum appen-
dimus in testimonium veritatis.
Digitized by Google
353
492.
Die Brüder Berthold und Konrad von Harnstein verkaufen dem
Rudolf Fuchs, Bürger von Basel, Güter in Kappeln und Brinkhcint.
Basel I2ÖJ Oktober 25.
5 Original im Staatsarchiv zu Basel , St. Clara n" 6 (A). — Deutsche
Cbersetsung aus dem 16. 7h. St. Clara Papierurkunden n’ 31 eben-
dort. — Regest in der Registratur von 1665 St. Clara 7, 283 ebendort.
Auf der Rückseite steht von einer Hand des 13. Jh. bemerkt', von dem
gut ze Kapellen und ze Brvnken, das brüdcr Rvdolf der Fvchs kälte umb
10 die von Ramstein.
Zwei an Bändern hängende Siegel:
1. t S . B . . . HOLDI . NOBILIS . DE . RAMSTEIN. S. Ab-
bildung n“ p2.
2. Bürger von Basel. S. Abbildung «” 140.
15 Nos Berhtoldus et Cvnradus nobiles de Ramstein fratres camales
notum facimus universis, quod nos quatuor schupozas, que vulgo dicuntur
mendage, sitas in villa et banno de Kapelle et banno de Brünkon iure pro-
prictatis ad nos pertinentes iustc et lcgalitcr vendidimus Rvdolfo dicto Wlpi
civi Basiliensi pro certa summa pecunie viginti duabus marcis argenti. Ipsas
20 quoque schflpozas recepta et ponderata nobis pecunia supradicta de consensu
et per manum uxorum ") nostrarum pleno iure contulimus presentialitcr eidem
civi de manibus nostris in manus suas cum omni sollempnitatc, que de iure
et consuetudine fuerat adhibenda. Et quia dictum fuerat, quod ego Berh-
toldus uxori mee aliquam partcm dictarum posscssionum quandoquc legassem,
25 eadem uxor mea ad cautelam renunciavit coram multis et abiuravit repetere
aliquod ius suum, si quod in cisdcm possessionibus de iure vel de facto sibi
conpetere potuisset. In cuius facti mcmoriam presens littera ad nostram
et eiusdem civis pcticionem civitatis Basiliensis et nostris sigillis est munita.
Testes sunt: Bvrchardus de Vfhein, Heinricus Steinlin, Heinricus de Vfhein
30 iuvenis quidam, Heinricus Diues, Nicolaus de Titenshein, Heinricus Tanz,
Cvnradus rilius Lvdewici institoris et alii quamplurcs. Data est hec littera
Basilee, anno doroini ft<XI.Svii, VIII kl. novembris. Nos Heinricus Monachus
magister civium et consules Basilienses rogati a predictis nobilibus et con-
cive nostro sigillum nostrum apposuimus in testimonium veritatis.
sä 493.
Das Kloster Kappelen verzichtet auf die ihm testamentarisch ver-
machten Zinse zu Gunsten des Stiftes St. Peter.
— 1263 Oktober —
Abschrift aus dem Anfang des 14. 7h. im Cartular St. Peter H. fol. 44
40 n° 81 im Staatsarchiv zu Basel (Et).
492. ») uxarum in A.
Urkundenbuch der Stmdt Berel. 1. 45
Digitized by Google
354
R[udolfusj prepositus, Bertha magistra et conventus dominarum de
Cappellc in nemore dicto dem Vorstc Constantiensis dyocesis omnibus Christi
fidclibus. Noverint universi, quod nos actioni, quam habebamus contra ca-
pitulum ecclesie sancti Petri Basiliensis super redditibus quinque solidorum,
quos magister Iohannes scolasticus sancti Petri nobis in testamento dicebatur 5
legasse, renunciavimus et renunciamus absolute et nobis contra dictum
capitulum nullum ius conpetcre protestamur, sigilla nostra prcsentibus in
testimonium appendcntes. Datum anno domini MCCL^vü, mense octobri.
49*4.
Der Müller Rüdeger von Rheinfelden verkauft Zinse ab seiner Mühle 10
an Heinrich Brunnader, Bürger von Basel.
Klein-Basel 1267 Dezember 12.
Original int Staatsarchiv zu Basel. Klingenthal n’ 43 (A). — Abschrift
im Brief buch des IJ. 7h. Klingenthal A. fol. JJ7" ebendort. — Laut
Randbemerkung des Registrators Riffel aus dem 18. Jh. an letztcrm 15
Orte betrifft die Urkunde die » sogenandtc Mittel Mühlin beym dingen-
thal im Mindern Basel.*
Arnold S. 330 nach A.
Eingehängtes Siegel des Konrad Geisriebe. S. Abbildung n° 124.
Universis presentem litteram inspccturis Conradus scultetus ulterioris 20
Basilee dictus Geizriebe miles noticiam rei geste. Noverint universi, quod
Rvdegerus molendinarius dictus de Rinvelden redditus unius verincelle
tritici de suo molendino , quod habet iure hereditario a cappetlano domini
mei . . episcopi, iuste et legaliter vendidit Heinrico dicto Brvnnader civi
Basilicnsi pro octo libris denariorum Basiliensis monete et constitutus in 25
mea prcscntia in forma iudicii redditus huiusmodi de consensu et per
manum uxoris et liberorum suorum supradicto Brvnnader civi contulit et
ad annualem persolutionem huiusmodi verincelle dictum molendinum suum
et sc et succcssorcs suos molendinum ipsum possidentes legitime obligavit,
hac interposita condicione, si predictus Rvdegerus infra biennium supradictos 30
redditus reemere voluerit, idem civis sibi eas pro totidem libris denariorum
sicut et vendite sunt revendere et redonare tenetur. In cuius facti memoriam
presentem literam rogatu utriusque et vendentis et ementis sigillo meo con-
signavi. Testes sunt: Conradus Böller, Petrus Senftelin, Heinricus faber, Con-
radus Longus, Chono Helbelinch, Wernlinus filius Krmenrich et alii quamplures. 35
Act in ulteriori Basilea, anno domini ftccUH'n, in vigilia sanctc Lucie virginis.
495.
Das Kloster Wettingen verkauft seine Besitzungen zu Riehen, Höll-
stein, Inzlingen und Weil mit Ausnahme einiger bestimmter Rechte
und Güter an Dietrich Schnewlin in dem Hofe von Freiburg. 40
Basel 1267 Dezember 20.
'i
Digitized by Google
355
Original im Staatsarchiv su Basel, St. Urk. n“ 45 (A). — Abschrift aus
dem 13. Jh. im Codex diplomaticus ecc/esie Basiliensis fot. 73 im Staats-
archiv su Bern (B). — Abschrift von i486 — 1510 im H etlinger Doku-
mentenbuch des Peter Xumagen fol. 220v im Staatsarchiv zu Aarau (B').
5 Troui/lat 2, 178 n" 134 nach B. — Auszug in der Zeitschrift für die
Geschichte des Ober-Rheins 4, 234 irrig su Dezember 23. — Regesten bei
Linder S. 21 und in Bartsch Germania 2p, 34.
An roten Seidenschniiren hängen vier Siegel:
1. t S. EBIRHARDI . DEI . GRA . CONSTANT . ECCLIE . EPI.
10 2. Abt von Lützel. S. Abbildung n” 6p.
3. t SIGILL . ABBATIS . DE . SALEM.
4. Abt von Wettingen. S. Abbildung n’ 71.
Universis presentes litteras inspecturis nos frater Vlricus abbas et con-
ventus de Wcttingen Cistcrtiensis ordinis Constantiensis dyocesis salutem
15 et orationcs in domino. Cum vita hominum sit brevis, memoria labiiis, ea
que fiunt in tempore, ne simul labantur cum tempore, scripturarum solent
testimonio perhennari. N'overint igitur presentes et postcri, quod nos ab-
bas et conventus predicti propter urgens debitum nostri monasterii, cum
non essent alia mobilia vel etiam inmobilia de quibus adeo comodc debitum
20 prefatum solvi posset, provida deliberatione habita de consensu venerabilis
patris et domini nostri Eberhardi dei gratia Constantiensis episcopi nec non
reverendi in Christo patris nostri Eberhardi abbatis de Salem curiam nostram
in Richain, quam a nobilibus viris dominis de Vsenberg titulo emptionis
acquisivimus et iure proprietatis possedimus, et ornnes nostras curias et
25 possessiones in villis et bannis Richain, Hoelnstain, Inzclingcn et Wile iure
proprietatis ad nos libere pertinentes cum hominibus vineis pratis agris,
cultis et incultis, paseuis piscinis aquis aquarumve decursibus nemoribus
molendinis districtu iurisdicionc bannis honoribus, iuribus et libertatibus,
prediis, servitutibus rusticis et urbanis, redditibus et utilitatibus quibuslibet,
So quocumque nomine ccnseantur, titulo vendicionis transtuiimus in Dictricum
Snewelinum de Vriburg dictum in dem Houc pro mille marcis argenti, quas
confitemur nobis appensas esse et plenarie persolutas et ad exoneracionem
urgentis debiti nostri monasterii processisse, Dietricum eundem in prcdictarum
possessionum districtuum bannorum libertatum et aliorum iurium possessionem
SA vacuam et liberam inducentes, cxcipientes et retinentes nobis nominatim et
expresse ius patronatus ecclesie de Riehain et advocacias ecclesiarum in
Richain, Inzclingcn, Hoelnstain, Nortswaben, Creschcn et montem dictum an
dem Home, quatuor homincs scilicet Iohannem dictum Vorst, Hainricum in
der Gassun, Ruggoz de Mulberg et Bcrtholdum molendinarium de Mulberg,
40 item silvam dictam Buchhalde et pratum contiguum curie nostre, novem
pecias vinearum quod vulgo dicitur manwerk pertinentium ad allodium scu
proprictatcm de Riehain cum possessionibus, quas dicti Hohstain a nobis
possidebant, et tempore messium ius anticipandi messes et premetendi in
triginta et uno iugeribus ad dotem ecclesie de Riehain spectantibus nobis
45 specialiter retinemus, promittentes eidem Dietrico stipulanti pro nobis et
Digitized by Google
356
successoribus nostris in foro eeclesiastico tamquam persona ecclesiastica et
in foro civili taraquam privata de predictis universis et singulis dcbitara
warandiam nos exhibituros, hoc etiam nichilominus excepto, quod in homines
et possessioncs eeclesie sancti Martini de Kichain dictus Dietricus pretcr
furtum et rapinam et quod vulgo dicitur vraveli nullara sibi iurisdicionem 5
penitus vendicabit, renunciantes pro nobis et successoribus nostris exceptioni
non numerate peccunie et de argento nobis non appenso vel tradito, bene-
ficio restitutionis in integrum, privilegiis inpctratis vel inpetrandis, consuetu-
dini, statutis ordinis, auxilio iuris canonici et civilis, actioni cuilibet, Omni-
bus exceptionibus ac si nominatim et specialiter a nobis cssent cxpresse, 10
per quas quidcm predicta vendicio posset a nobis vel successoribus nostris
in posterum retractari. In cuius rei testimonium presentem kartam sepe-
dicto Dietrico sigillis venerabilis patris et domini Eberhardi dci gratia Con-
stantiensis cpiscopi, . . abbatis Lucclcnsis nccnon . , de Salem et nostro
dedimus roboratam. Testes autem qui predictis interfuerunt hii sunt: Petrus 15
arcliidyaconus et Hainricus scolasticus Basilienscs, Arnoldus subcustos dictus
de Blazhain, magister Hainricus de Solodro, Thomas de Ferrcto clerici,
Hainricus Dives Basiliensis, Hainricus de Tarwiler, Cunradus Snewelin de
Vriburg dictus in dem Hove, Iohannes dictus Snewelin, Vlricus de Lieol-
tingen, Dicthelmus Gteli de Baden milites, Iohannes Rovbcr, Hainricus de 20
Rauensburg quondam magister panis, cives Basilienses. Act. Basilee, anno
domini ÜOClJJvft, XIII kl. ianuarii, indictionc XI*. Nos Eberhardus dei gratia
Constantiensis cpiscopus rogatu dilectorum in Christo Vlrici abbatis et con-
ventus de Wetingen sigillum nostrum duximus prescntibus appendendum
vendicioni prefatc prout rationabiliter facta dinoscitur proprium consensum 25
adhibcntes. Et nos . . abbas Lucelensis prefatis annuentes sigillum nostrum
appcndimus rogatu . . abbatis et conventus de Wettingen. Et nos . . abbas
de Salem rogatu dilectorum filiorum . . abbatis et conventus de W’etingen
sigillum nostrum prescntibus appcndimus prefatam vendicionem quantum ad
nos pertinet confirmantes. 30
Digitized by Google
Verzeichnis der in diesem Bande angeführten Werke.
Abschiede. Amtliche Sammlung der Archiv für schweizerische Ge*
älteren eidgenössischen A., hrg. auf schichte hrg. auf Veranstaltung der
Anordnung der Bundesbehörden unter allgemeinen geschichtforschenden Ge-
der Direktion des eidgenössischen Seilschaft der Schweiz. Zürich, S.
Archivars J. Kaiser. Luzern, Meyer Höhr 1843 — 1875. 20 Bde.
1874 1887. 20 Bde. ! Argo via. Jahresschrift der historischen
Achery, I..d\ spicilegiumsivecollectio Gesellschaft des Kantons Aargau.
veterum aliquot scriptorum, qui in Aarau, Saucrländer 1861 — 1888.
Galliac bibliothecis delituerant Nova >9 Bde.
editio . . expurgata par 1- F. J. de Arnold, VV., Zur Geschichte des
la Barre, l’arisiis, Montalant 1 723. Eigentums in den deutschen Städten.
3 Bde. Basel 1861.
Actes de la socidtö iurassienne
d’ömulation. Porrentruy, Michel
1849—1884. 35 Hefte.
Anzeiger für Kunde der deutschen
Vorzeit s. Mone.
Anzeiger für schweizerische Ge-
schichte, hrg. von der allgemeinen
geschichtforschenden Gesellschaft der
Schweiz. N. F. 1870 — 1889. 5 Bde. ]
Archiv, Neues, der Gesellschaft
für ältere deutsche Geschichts-'
künde. Hannover, Hahn 1876 bis
1889. 14 Bde.
Archiv des historischen Vereins
des Kantons Bern. 1848 — 1886.
1 1 Bde.
Archiv des hochlobliclien gotts-,
hauses Wcttingen... aus den au-
thentischen Originalien Selbsten . . .
von den conventualen dises gotts-
hauses in Truck verfertiget anno
Christi 1694, fundationis 467.
Archiv für Kunde österreichi-
scher Gcschichtsquellen. Wien |
1848—1888. 73 Bde.
Baluze, St., miscellanea novo ordine
digesta . . . opera et Studio J. D.
Mansi. Lucae 1761 — 1764. 4 Bde.
Bartsch s. Germania.
Basel im vierzehnten Jahrhun-
dert Geschichtliche Darstellungen
zur tünften Säkularfeier des Erdbe-
bens am St. Lukastage 1356 hrg.
von der Basler historischen Gesell-
schaft. Basel, Georg 1856.
Basler Taschenbuch hrg. von W.
Streuber 1850—1858 u. A. Fechter
1862 — 1864. Basel, Schweighauser.
1 1 Bde.
Beck s. VVurstisen.
Beiträge zur vaterländischen Ge-
schichte, hrg. von der historischen
und antiquarischen Gesellschaft zu
Basel. Basel, Georg 1840 — 1875.
10 Bde. N. F. 1882—1888. 2 Bde.
Berger, Elie, Les registres d’lnno-
cent IV. Paris, Thorin 1884 — 1887.
2 Bde.
Beschreibung der Oberämter des
Königreiches Wirtcmberg [O. A. Ba-
lingen]. Stuttgart 1880.
Digitized by Google
358
Bibliotheca sacri ordinis Cluniacensis. 1
Lugduni 1680.
Bibliothek älterer Schriftwerke
der deutschen Schwei* hrg. von J.
Bmchtold und F. Vetter. — Frauen-
feld, Huber 1877 — 1886. 5 Bde.
Blätter zur Heimatkunde von Basel-
land, (M. Birmann), 1876. 6. Heft
Blumer, J. J., Urkundensammlung zur
Geschichte des Kantons Glarus, im
Jahrbuch des historischen Vereins
des Kantons Glarus. Zürich und Gla-
rus, Meyer und Zeller 1865 ff. Heft
I — 13,17. Auch separat erschienen.
Böhmer, J. F.t Regesta chronologico-
diplomatica regum atque imperato-
rum Romanorum inde a Conrado I.
usque ad Hcinricum VII. Die Ur-
kunden der römischen Könige und
Kaiser von Konrad I. bis Heinrich
VII. 91t — 1313. Frankfurt a. M. 1831.
Böhmer-Ficker, Die Regesten des
Kaiserreichs unter Philipp, Otto IV..
Friedrich II., Heinrich (VII.), Con-
rad IV., Heinrich Raspe, Wilhelm
und Richard. 1198 — 1272. Nach der
Neubearbeitung und dem Nachlasse
J. F. Böhmers neu herausgegeben
und ergänzt von J. Ficker. Innsbruck,
Wagner 1881 und 1882. 2 Teile.
Böhmer-Mühlbacher, Die Regesten
des Kaiserreichs unter den Karo-
lingern 751 — 918, nach J. F. Böhmer
neu bearbeitet von E. Mühlbacher.
Innsbruck, Wagner 1890.
Boos, H., Urkundenbuch der Land-
schaft Basel. Basel, Detloff 1881.
Boos s. Worms.
Bruckner, Versuch einer Beschreib-
ung historischer und natürlicher
Merkwürdigkeiten der Landschaft
Basel. 18 Stücke. Basel, Thumeyscn
1748—1758.
Cartulaire de Mulhouse par X.
Mossmann. Strasbourg, Heitz 1883
bis I889. 5 Bde.
Codex diplomaticus Salcmitanus.
Urkundenbuch der Cisterzienserabtei
Salem hrg. von Fr. v. Weech. Karls-
ruhe, Braun 1883 — 1886. 2 Bde.
Codex . . . Laureshamensis ab-
batiae diplomaticus. Kdidit aca-
demia . . . Theodoro-Palatina. Mann-
hemii 1768 — 1770. 3 Bde.
D ü m ge , C. G.. Regesta Badcnsia. Urkun-
den des Grossherzoglich-badischen
General-Landesarchivs von den äl-
testen Zeiten bis zum Schlüsse des
XII. Jahrhunderts. Karslruhe, Braun
1836.
Eidgenössische Abschiede s. Ab-
schiede.
Eiinen und Eckertz, Quellen zur
Geschichte der Stadt Köln. Köln,
Du Mont -Schauberg 1870 — 1879.
6 Bde.
Epitomc fastorura Lucellensium au-
thore R. D. Bernardino. Bruntruti
1667.
Ficker, J., Beiträge zur Urkundenlelirc.
Innsbruck, Wagner 1877 f. 2 Bde.
Fontes rerum Bcrnensium. Berns
Geschichtsqucllen. Bern, Dalp 1877
bis 1883. 3 Bde.
Freiburger Diöcesan- Archiv. Or-
gan des kirchlich-historischen Ver-
eins der Erzdiöcese Freiburg. Frei-
burg i. B., Herder 1865 — 1889. 20 Bde.
Fürstenbergisches Urkunden-
buch. Sammlung der Quellen zur
Geschichte des Hauses Fürstenberg
und seiner Lande in Schwaben, hrg.
von dem fürstlichen Hauptarchiv in
Donaucschingen. Tübingen, Laupp
1877—1889. 6 Bde.
Bullarium Romanum a. S. Leone Gallia christiana in provincias ecc-
usque ad prassens ed. Tomasscti. lesiasticas distributa. liditio altera,
Augusta; Taurinorum 1857 — 1872. Parisiis, Palma 1870 — 1886. Bd. 1 — 5,
23 Bde. 8, 11 — 16.
Bulletin du musde historique de Mul- Ge ngler.H.S., Codex iuris municipalis
house. Mulhouse, Bader et Cie. Germania; medii a:vi. Regesten
1876 — 1888. 13 Bde. und Urkunden zur Verfassungs- und
Digitized by Google
359
Rechtsgeschichte der deutschen Hidbcr, B., Diplomata Helvetica varia.
Städte im Mittelalter. Erlangen, Enke Vermischte schweizerische Urkunden.
Bd. i 1863. Bern, Wyss 1873.
Gerbcrt, M., Historia Nigra; Silva;. Huber, Joh., Die Regesten der ehe-
st. Blasien 1783. 3 Bde. maligen St. Blasier Propsteien Kling-
— Codex epistolaris Rudolf I. Ro- nau und Wislikofen im Aargau. Lu-
manorum regis. Sanblasii 1772. zem, Räber 1878.
Germania. Vierteljahrsschrift für
deutsche Altertumskunde. Stuttgart, \
Metzler 1856 — 1888. 33 Bde. (Neue
Reihe 1868 — 1888. 21 Bde.)
Geschichtsfreund, der. Mitteilungen
des historischen Vereins der V Orte
Luzern , Uri, Schwyz, Unterwalden
und Zug. Einsiedeln , Benzinger
1848—1888. 43 Bde.
Goldast, M. H., Rerum Alamanni-
carum scriptores aliquot vetusti.
Francofurti, Spörlin 1661.
Grandidier, Ph. Aug. , Histoire eccld-
siastique de la province d’Alsace.
Strasbourg 1787. 2 vol.
Gross, J., Urbis Basiliensis epitaphia
et incriptiones omnium templorum
curia: academia: et aliarum ;edium
publicarum latinc et germanice. Ba-
sileae, Genath 1622.
fuillard-Brö h olles, J . L. A. , Historia
diplomatica Friderici II. Paris, Pion
1852 — 1861. 6 Bde.
affi-Löwenfeld, Regesta pontili-
cum Romanorum ab condita ecclesia
ad annum post Christum natum
MCXCVHI. ed. Ph. Jaffe. Editionem
secundam correctam et anctam . . .
curaverunt S. Löwenfeld, F. Kalten-
brunner, P. Ewald. Lipsia;, Veit et
Cie. 1885 — 1888. 2 Bde.
Kaisern rku nden in Abbildungen hrg.
von H. v. Sybcl und Th. v. Sickel
Berlin, Weidmann 1880—1887. 9Lie-
ferungen mit Text.
Kölner Schreinsurkunden des
zwölften Jahrhunderts. Quellen zur
Rechts- und Wirtschaftsgeschichte der
Stadt Köln hrg. von R. Hteniger.
Bonn, Weber l. Bd. 1884 — 1888.
Grotefend, H., Über Sphragistik.
Beiträge zum Aufbau der Urkunden-
wissenschaft. Breslau, Max & Cie
1875.
Hcffner, C., Die deutschen Kaiser- und
Königs-Siegel nebst denen der Kai-
serinnen, Königinnen und Reichs-
verweser. Wiirzburg, Stahel 1875.
Heinemann, O. von, Codex diploma-
ticus Anhaltinus. Dessau, Barth
1867—1883. 6 Bde.
Herrgott, M., Genealogia diplomatica
augusbe gentis Habsburgicae. Vienna:
Austria: 1737. 3 vol.
Heusler, A., Verfassungsgeschichte
der Stadt Basel im Mittelalter. Basel,
Detloff 1860.
H idber, B. , Schweizerisches Urkunden-
register, hrg. mit Unterstützung der
Bundesbehörden von der allgemei-
nen geschieh tforschenden Gesellschaft
der Schweiz. Bern, Blom 1863 — 1877.
2 Bde.
Ladewig, G. , Regesta episcoporum
Constantiensium. Regesten zur Ge-
schichte der Bischöfe von Konstanz
von Bubulcus bis Thomas Berlowcr
517 — 1496 hrg. von der badischen
historischen Kommission. Innsbruck,
Wagner 1. und 2. Lieferung.
Lichnowsky, E. M., Geschichte des
Hauses Habsburg. Wien, 1836 — 1844.
8 Bde.
Linder, G., Geschichte der Kirch-
gemeinde Riehen-Bettingen. Basel,
Schultze 1884.
Lünig, Das teutschc Reichsarchiv.
Leipzig, Friedrich 1713 ff. 26 Bde.
Lutz, M., Neue Merkwürdigkeiten der
Landschaft Basel. Basel, Schweig-
hauser 1805. 2 Bde.
Martene, E. et Durand, U., Veterum
scriptorum et monumentorum histo-
riconim dogmaticorum moral ium
amplissina collectio. Parisiis, Monta-
lant 1725 — 1733. 9 Bde.
Digitized by Google
3i>o
Mömoires et documents publiis par
la societc d’histoire et d'archöologie
de Geneve 1841 — 1888. 20 Bde.
2. Serie 1882—1886. 2 Bde.
Mömoires et documents publtes par
la socidte d'histoire de la Suisse
Romande. Lausanne, 1838 — 1882.
36 Bde. 2. Serie 1887. t Bd.
Mitteilungen der badischen hi-
storischen Kommission. Karls-
ruhe 1883 — 1887.
Mitteilungen des Instituts für
österreichische Geschichts-
forschung. Innsbruck, Wagner
1880—1889. 10 Bde.
Moh r , Th. v.. Die Regesten der Archive
in der schweizerischen Eidgenossen-
schaft Chur, Hitz 1851 — 1854. 2 Bde.
Mone, F. I., Quellensammlung zur
badischen Landesgeschichte. Karls-
ruhe, Macklot 1849—1867 Bd. 1—3.
Bd. 4 Lieferung l.
— und v. Aufsess, H., Anzeiger für
Kunde der deutschen Vorzeit. Karls-
ruhe, Groos 1830 — 1839. 8 Bde.
Monumenta Boica edidit acadcmia
scientiarum Boica. Monachii 1763 bis
1883. 44 Bde.
Monumenta Germanise historica:
— Epistolse sa-culi XIII. e regestis
pontificum Romanorum selectx. Be-
rolini, Weidmann 1883—1887. 2 Bde.
— Leges. Hanovcras 1835— 1868. 4 Bde.
— Scriptores. Hannovers 1826 bis
1888. 23 Bde.
Münch, Arnold, Regesten der Gra-
fen von Habsburg, Laufenburgische
Linie 1 198 — 1408 nebst urkundlichen
Beilagen. Aarau, Sauerlander 1879
I. Theil [Separatabdruck aus der
Argovia Bd. 10] und 2. Teil (Nach-
trag) [ebendaher Bd. 16].
Neues Archiv s. Archiv.
■ Neu gart, Tr., Codex diplomaticus Ale-
mannia et Burgundix transiuranx.
St. Blasien 1791—1795. 2 Bde.
— Episcopatus Constantiensis. Bd. 1
1803. Bd. 2 Freiburg 1862.
Ncujahrsblatt für Basels Jugend
hrg. von der Gesellschaft zur Be-
förderung des Guten und Gemein-
nützigen 1820 — 1889. 67 Hefte.
Ochs, P. , Geschichte der Stadt und
Landschaft Basel. Berlin, Decker
1786 — 1822. 8 Bde..
Pardessus, J. M., Chartx epistolx le-
ges aliaque instrumenta ad res Gallo-
Francicas spcctantia prius collccta
a. vv. cc. de Brcquigny et de la Porte
du Theil nunc edidit J. M. P. Lutetia
Parisiorum 1843 — 1849. 2 Bde.
Ph i 1 i p p i , F., Zur Geschichteder Reichs-
kanzlei unter den letzten Staufen
Friedrich II., Heinrich (VII.) und
Konrad IV. Münster i. W„ Coppen-
rath 1885.
Potthast, A., Regesta pontificum Ro-
manorum inde ab a. post Christum
natura 1198 ad a. 1304. Berlin, De-
cker 1874 f. 2 Bde.
Quellen zur Schweizer Geschich-
te hrg. von der allgemeinen ge-
schichtforschcnden Gesellschaft der
Schweiz. Basel, Schneider 1877 bis
1887. 8 Bde.
Rechtsquellen von Basel Stadt und
Land hrg. von Joh. Schnell. Basel,
Detloff 1856 — 1865. 3 Teile.
Kecueit diplomatique du canton
de Fribourg. 1839 — 1877. 6 voL
K^geste Genevois ou röpertoire
chronoiogique et analytique des do-
cuments imprimes relatifs a l'histoire
de la ville et du diocese de Geneve
avant l'annöe 1312. Geneve 1866.
Revue d'Alsace. Strasbourg 1834 bis
1888. 39 Bde.
Rochholz, E. L., Die Hornberger
Gaugrafen des Frick- und Sissgaues.
Geschichte und Urkunden von 1041
bis 1534. Aarau, Sauerländer 1886.
[Separatabdruck aus der Argovia
Bd. .5.]
Savioli, L. V., Annali Bolognesi con
appendici di monumenti. Bassano
1784—1795. 3 tomi.
Schöpflin, J. D., Alsatia diplomatica.
Mannhcmii 1772 — 1775. 2 Bde.
Digitized by Google
361
Schöpflin, J. D., historia Zaringo-
Badensis. Carolsruhx 1763 — 1766.
7 Bdc.
Schriften des Vereins für die Ge-
schichte des Bodensces und seiner
Umgebung. Lindau 1869 — 1888.
17 Hefte.
Solothurn ischcs Wochenblatt hrg.
von Freunden der vaterländischen
Geschichte. Solothurn 1789. 1810 bis
1834. 26 Bde.
Spreng, J. J., Der mehrern Stadt Basel
Ursprungund Altertum. Basel, Ecken-
stein 1756.
— Der mindern Stadt Basel Ursprung
und Altertum bis auf ihre Vereinig-
ung mit der mehrern Stadt, ebend.
1756.
Stalin, C h r. F r., Wirtembcrgische Ge-
schichte. Stuttgart und Tübingen,
Cotta 184t — 1873. 4 Bde.
Stoffel, M. G., Dictionnaire topogra-
phique du döpartement du Haut-
Rhin. Paris 1868.
Strassburger Studien. Zeitschrift
für Geschichte, Sprache und Littera-
tur des Elsasses hrg. von E. Martin
und W. Wiegand. Strassburg, Trüb-
11er 1883 — 1888. 3 Bde.
Strassburger Urkundenbuch s.
Urkundenbuch.
Stumpf, K. F., Die Reichskanzler vor-
nehmlich des io. 11. und 12. Jahr-
hunderts. Innsbruck, Wagner 1865 bis
1883. 3 Bde.
Thesaurus historis Helvetica.
Tiguri 1735.
Tonjola, J„ Basilea scpulta . . . hoc
est monumenta sepulchralia templo-
rum omnium curia: academia* aliarum-
que adium publicarum latinse et
germanica: inscriptiones ... ad annum
1661 continuata. Basilese, König 1661.
Trouillat, J., monuments de l'histoirc
de 1’ancienövechödeBäle. Porrentruy
1852—1867. 5 Bdc.
Tsch udi, Acg., Chronicon Helveticum
hrg. von J. R. Iselin. Basel, Bischoff
1734—1736. 2 Bde.
Urkund«nbucli der Stadt ßaael. I.
Urkundenbuch der Stadt Frei-
burg i. B. hrg. von H. Schreiber.
Freiburg i. B., Herder 1828 f. 4 Bde.
Urkundenbuch der Abtei St.
Gallen bearbeitet von H. Wart-
mann. Zürich, S. Höhr 1863—1882.
3 Bde.
Urkundenbuch der Stadt Strass-
burg. Strassburg, Trübner 1879 bis
1886. 3 Bde.
Urkundenbuch der Stadt Worms
hrg. durch H. Boos. I. Bd. Berlin,
Weidmann 1 886.
Urkundenregister für den Kan-
ton Schaffhausen hrg. vom Staats-
archiv. 1. Abteilung. Schaffhausen,
Meier 1879.
Urkundio. Beiträge zur vaterländi-
schen Geschichtsforschung vornehm-
lich der nordwestlichen Schiveiz, hrg.
vom geschichtsforschenden Verein
des Kantons Solothurn. Solothurn,
Scherer 1. Bd. 1857. 2. Bd. 1. Heft
1863. 2. Heft 1875.
Vautrey, Histoire des iveques de
Bäte. Einsiedeln, Bcnziger 1884 bis
1886. 4 Bde.
Wackernagel, W., Kleinere Schriften
Leipzig, Hirzel 1872 — 1874- 3 Bde.
— Das Bischofs- und Dienstmannenrecht
von Basel in deutscher Aufzeichnung
des XIII. Jahrhunderts.Basel, Schweig-
hauscr 1852.
Walther, Gottlieb, Geschichte des
Bemischen Stadtrechts. 1. Bd. Bern,
Fischer 1794.
Wartmann, s. Urkundenbuch St.
Gallen.
Weizsäcker, J., Der rheinische Bund
von 1254. Tübingen, Laupp 1879.
Wenk er, J., Apparatus et instructus
archivorum ex usu nostri temporis
vulgo von Registratur und Rcnova-
tur. Argentorati 1713.
Wirtembcrgische Oberamtsbe-
schreibung s. Beschreibung.
Wirtembcrgisches Urkundenbuch
hrg. vom königl. Staatsarchiv in
Stuttgart. Stuttgart, Köhler 1 849 bis
1889. 5 Bdc.
4ü
Digitized by Google
36g
Wiirdtwein, St. A., Nova subsidia
diplomatica ad sclecta iuris ecclcsi-
astici Germanise et historiarum ca-
pita elucidanda. Heidelbergs, Goel-
hardt 1781 — 1789. 13 Bdc.
Wurstembcrger, L„ Peter der Zweite’
Graf von Savoyen, Markgraf in Ita-
lien, sein Hausund seine Lande. Bern
und Zürich 1856 — 1858. 4 Bde.
Wurstiscn, Chr., Bassler Chronick.
Basel, Henricpetri 1580.
— Epitome historis Basiliensis, praiter
totius Kaurica: descriptionem urbis
primordia, antiquitatcs . . . complec-
tens una cum episcoporum ßasili-
ensium catalogo. Basile.e, Henric-
petri 1577.
— Beck, Chr., Wurstisens kurzer Be-
griff der Geschichte von Basel. Über-
sehen und mit Anmerkungen ver- 1
mehret v. J. Chr. Beck. Basel, Ecken-
stein 1757.
.Wyss, Georg von, Geschichte der
Abtei Zürich. (Mitteilungen der an-
tiquarischen Gesellschaft in Zürich
Bd. 8.) Zürich, Meyer und Zeller
1851 — 1858.
Zccrleder, K, Urkunden für die
Geschichte der Stadt Bern und ihres
frühesten Gebietes bis zum Schlüsse
des XIII. Jahrhunderts. Bern, Stämpfli
1853 f. 3 Bde.
Zeitschrift für die Geschichte
des Ober-Rheins. Karlsruhe und
Freiburg 1850 — 1889. 43 Bde. (Neue
Folge 1886 — 1889. 4 Bde.)
Zurlau ben.de, Tableaux topographi-
ques, pittoresques, physiques, histo-
riques, moraux, politiques, littf raires
de la Suisse. Paris 1780 f. 2 Bde.
Digitized by Google
NAMENREGISTER.
Die bei Trouillat und bei Boos gedruckten, im Urkundenbuch unter Verweis auf jene
Druckorte (s. Vorrede S. IX) nur erwähnten Urkunden sind dennoch vollständig in das Register
aufgenommen worden; zu den in diesen Fällen gegebenen Citatcn aus Trouillat ist zu bemerken,
dass hier bei der Zählung der Zeilen jcweilcn nur der eigentliche Text gezählt wurde.
BvB — Bürger von Basel. R — Ritter. RvB — Ritter von Basel.
A.
A s. Konstanz St. Stephan Chorherr — Olsberg
Äbtissin.
Aarburg Arburcli. im Aargau s. Olten.
Dietrich von sTrlase! Domslift Kapläne.
Lütold von s. Basel Bischof.
Abespurg s. Habsburg.
Acetum s. Laubgassen.
Achilles s. Basel Prediger BrUder und Prior.
Achkarren in Baden nö. Breisach 38,29.
Akirritcr s. Hugo.
Aczarii, Albertus — de Parma advocatus curie
253,29.
Adalbero Adelbcro Adilbero s. Basel Bischof —
Froburg.
Adalbert Adelbertus Adclpert Adelprcht Adilbertus
5. Basel Bischof Schenk — Basel Domherren !
— der Priester 33,22 — Rappoltstein — Ried-
lingen.
Adelardus domini Betanoni 339,27.
Adelgot Adelgolz Adelgoz Adilgoz Algot Algoz
5,5. 6,2. 7,11. 8,13,1«. 11,22. 15,27. s. Basel
Bischof V itzt um — Kirchen — Harnstein —
Sulzmatt.
Adelheid Adelheda Adihedis Adilheidis Adilheit
Adlcidis BvB 83,15. s. Brust — Klingcntal
Priorin — Krämer — Krenkingcr — (Biers — i
Häusern Priorin — Heinrich der Schmied — !
Hugo — Meier — Säckinger — Schaltenbrand !
— Schessart — Utcnhcim — Wattweiler — Wolf. '
j Agrigin s. Kgringen.
I Aimericus s. Rom Kanzler und Kardinaldiakon.
, Aimo 1,23.
Al., mag. — der Arzt n9 441 Tr. II, 145,18.
| Alamannia s. Alemannia.
| Alb. s. Pfaffenheim.
Albano sö. Rom, Bischof Albinus 47,26. 50,10.
Petrus 129,18.
Albansmon, Rudolf 220,25.
Albert Alberchtus Albertus Albrecht s. Aczarii —
Althach — Basel Bischof Schenk — Domstift
Kaplan St. Xiklaus — Domstift Dekan — St.
Leonhard Propst — St. Leonhard Chorherren
— St. Martin canonicus — St. Peter Priester
— Prediger I.ector — St. Bernhardsberg Chor-
herren — Blotzheim — Bolle — Brombach
Vicar — Krotzingen — Dell mensingen —
Döttingen — Eberstein — Epfig — der Färber
BvB n® 485 Tr. II, 173,10. seine Frau Hedwig
n° 485 Tr. II, 173,10 f. — Freiburg — Gtlndcn-
hausen — Habsburg — Hatstat — Mierkt
Leutpriester — des Heinrich Meier VedhtUi
Schwiegersohn 349,22. — Olsberg conversl —
der Pcrgamenter 175,5 — Regensburg Bischof
— zu Rhein — Rütte Leutpriester — der
Schmied von Enkcndorf 231,10 — - der Schnei-
der von Basel HK», 2 4 f. — Strassburg — der
Subdiakon 72,22. 333,34. — der Kleriker 222,8.
333,14. — Summerau — Vare.
Albilie s. Elbelin.
Albinus s. Albano Bischof — Rom Kardinalbischof.
Adenolphus s. Paris canonicus — Rom Papst
Kaplan.
Adelsuint 2,3.
Agathe s. Kienberg.
Agendorf s. llägendorf.
Agnes Angnes s. Brotmeister — Klingen —
Kolmar l.nterlinden Priorin — Hatstat — I.ieba
— Michelfeld Schwestern — vom Neuen Keller
— Ozelin — Peter der Maurer — Ptaff — Ram-
stein — Rodersdorf — Strassburg.
1 Alcena s. Berg.
Alemannia Alamannia 2,6. 9,8. 64,10. 178,18.
182,28. 208,38. n# 411 Tr. II, 127,24. 812,28.
3 13. Kt.
— superior 237,7.
Alexander s. Rom Papst.
Algot Algoz s. Adelgot.
Allerheiligen Kloster s. SchafThausen.
Allschwil Almcswilre Almswilr in Baselland w.
Basel s. auch Orschwcier.
Digitized by Google
304
Allschwil — Anixo.
Lokalitäten.
in dem aroltztale n° 21 Boos 4,5.
zem bade n® 21 Boos 3,21.
in dem bette n° 21 Boos 3,23.
ze dem breiten birboume n® 21 Boos 3,24.
ze Käsen birboume n* 21 Boos 3,83.
bi dem boungarten n° 21 Boos 3,81.
ufen dem kilchaker n® 21 Boos 4,6.
bi Diethers rebun n® 21 Boos 4,5.
umbc diz dorf n® 21 Boos 4,2.
ze vier eegen n® 21 Boos 3,25.
bi dem eingeren n® 21 Boos 3,28.
an engelhaidun n° 21 Boos 3,32.
gebreita n° 21 Boos 3,20.
bi dem gwidme n° 21 Boos 3,81.
under Heimencile n°2l Booe 4,2.
über den herweg n® 21 Boos 3,24.
zc holdem n® 21 Boos 3,36.
an St. Hylarii akere n® 21 Boos 3,34.
an iungholze n°2l Boos 3,83.
zem hohen lewe n° 21 Boos 4,4.
hinder vier eegen lo n® 21 Boos 3,26.
niderthalp der frouwn lo n* 21 Boos 3,27.
ze gesen lohn n" 21 Boos 3,36.
hinder dem langen lo n*21 Boos 3,23.
zem langen lo n® 21 Boos 8,37.
in dem loche n® 21 Boos 4,4.
zc matebrustin n° 21 Boos 3,30.
ze der muli n® 21 Boos 3,22.
an dem mulin wege n® 21 Boos 3,88.
ze rotloube n° 21 Boos 3,27,29,31.
ze diepen rüti n* 21 Boos 3,35.
ze sigolzhaldun n° 21 Boos 3,26.
zem stalden n° 21 Boos 3,36. 4,7.
zem steinwege n° 21 Boos 3,25.
zc chrumben stoden ne 21 Boos 3,28.
ze stddilon n® 21 Boos 3,20.
vor der studun n® 21 Boos 3,34.
in den waszer landen n®21 Boos 4,3.
an dem langen wege n° 21 Boos 3,38.
bi den tlbergandem wege n# 21 Boos 3,21.
ze wegesheidun n° 21 Boos 4,6.
an den widun n* 21 Boos 3,35.
uffen, vorWillebrehtes graben n®21 Boos 4,1.
hinder dem winke! n® 21 Boos 3,22.
Leutpriester Hugo 79,20.
Meier Heinrich n°21 Tr. II, 3,31.
Burchard, W'itoi Sohn von n#2l Tr.II, 4,1.
Konrad von n* 21 Tr.II, 4,2.
Engizo von n®21 Tr. II, 4,2.
Heinrich von n® 21 Tr. II, 4, 1,2, 3.
Heinrich der Käser von n° 21 Tr.II, 4,1.
Werner im Hof von n°21 Tr.II, 8,31.
dessen Sohn Rudolf n® 21 Tr.II, 3,31.
Marquard von n°21 Tr.II, 4,2.
H. zir Mattun von n° 485 Tr.II, 174,5. vgl. aber
bei Attenschweiler.
Marquard Scierli von n® 21 Tr.II, 4,1.
Volmar von n® 21 Tr.II, 4,1,3.
Werner von n°21 Tr.II, 4,2,3.
Alodoes 1,11.
Alsacia s. Eisass.
Alsgaudia s. Eisgau.
Alswilr Alswilre s. Orschvreier.
Altbach in Württemberg sö. Esslingen, Albert von
1U8.8.
Altena in Prcussen Westfalen sö. Dortmund s. Berg,
Altingen s. Haltingen.
Altkirch Altcbilch Altchilcha Altkilch im Elsa*s
nw. Basel 88.15. Stift 54,2. Prior Kuno 39,7.
Burchard von s. Basel St. Peter Chorherren —
Schachterel.
Amadeus s. Savoten.
j St. Amarin, s. Amarinus im Elsass nw. Thann, Her.
I von n® 374 Tr.II, 24,13.
| St. Amarins, s. Thal, vallis s. Amarini 192,29,31.
Ambierle Amberta in Frankreich Dip. Loire nw.
Lyon, Prior Peter von Beaufort 257.21. 266,22.
207,35.
Amozo R 6,3.
Ampringen Amperingen Amperingin Anparingen
Anpcringin Aperingen Apparingen in Baden
sw. Freiburg zwischen Kirchhofen und Krotzingen
10,26. 14,28. 24,4. 26,6. 27,40. 38,41. -Hugo
von 59,15.
Amsold ingen in Bern sw. Thun 337,31.
Amtmann preco s. Basel Amtmann — Basel Bi*
schuf Ämter — Rheinfelden.
Anagni sö. Rom 34,19. 83,11. 87,24. n® 276 Tr.!,
607.1. 262.10. n* 356 Tr. 11.87,1 7. 267,36. 272,4.
273,6. 282,84. 283,38.
Anastasius s. Rom Papst.
Andechs Anedcs, Berthold [III] von, Markgraf
von Istrien 36,2. [sein Bruder Otto] Bischof von
Bamberg 35,43. [sein Sohn] Berthold [IV.] von
Andechs [Schwiegersohn des Dedo von Wettin,
s. diesen] 35,45.
Andreas s. Maulburg Leutpriester.
Andwit Annuwiler im Thurgau 5. Weinfelden,
B[aldebert] von, Konstanzer Domherr 294,16.
Anesorgen, C., Kaplan des Grafen Rudolf von
Thierstein n® 257 Tr. 11, 70,24.
Anewender s. Benken Lokalitäten.
Angin 2,22.
Anhalt [Söhne Albrechts des Bären :] Markgraf
Dietrich von, [Graf von Werben] 86,1. [Her-
mann I. von Orlamtinde, dessen Sohn:] Graf
Siegfried [III.] von OrlamUnde 36,1. Otto [I.]
von Orlamtinde, Markgraf [in Brandenburg]
35,46. [Siegfried] Erzbischof von Bremen 35,4 I .
Anizo 205,12.
Digitized by Google
Anna — Barra.
305
Anna s. Bellize — Konrad der Zöllner — Gliers
— Johann — Mcisterli — Metier — Säckingen
Abtissin — Sulz.
Anno 2,84. 11,24. 15,27.
Annuwiler s. Andwil.
Anparingen Anperingin Apertngen s. Ampringen.
Anselm Anshelm BvB 163,14. ßvB 2t>5,3. seine
Witwe Bertha 205,8. — s. Iustingen — Rappolt-
stein — zur Tanne.
Antonius domint Orti 339,27.
Apia s. Epfig.
Apotheker s. Johann.
Apparingen s. Ampringen.
Appenweier Apenwilare Apinwilre Appenwilare
Appenwillare Appcnwilre Appinwilere Appuquilr
im Eisass so. Kolmar 4,30. 10.27. 14,2«. 23,43.
26,1. 27,36. 38,37. 49,7. Kirche 4,32. 11,26.
23,43. 26,1. 27,3«. 31,28. 38,87. 49,7.
Ardicio s. Comes — Como Bischof.
Arenspcrh s. Arnsberg.
Argentina s. Strassburg.
Argcntia Argentio, Kobcrtus de 253,29. advocatus
in Romana curia 267,40. 272,9.
Heinrich zur Matte von n® 485 Tr.ll, 173,20.
s. aber bei Allschwil.
Kuno von s. I.ützel convcrsi.
Auggen Ochcin Ouken in Raden s. MUllheim
46,22. Kirche 5 1 ,33.
. . von — genannt BShart, R 179,7.
Heinrich von 98,2.
Jakob von — genannt Schoneman, R 189,34.
Rudolf von, Bruder Heinrichs 98,2.
s. Augustini ordo, regula 19.20. 21,15. n®ll6
Tr.ll, 45.18. n°117Tr. II, 16,24. 127,32. 128,35.
132,7. 171,12. 182,11. 229,28. 230,21. n° 823
Tr.ll, 80,21. 236,9. 261,36. n®856Tr. II, 86,17.
272,37. 295,9. n®4*24 Tr.ll, 137,15. 313,23.
»•429Tr. II, 138,24. 139,2. 320,5. 327,21.
Augustinerinnen Klöster 314,16.
Autto 1,24.
Ayino s. Genf Bischof.
Azicha s, lllrach.
Azo, Heinrich BvB 246,27.
— s. Michelbach.
B.
Argucl, Schloss in Bern w. Biel bei Sonvillier,
Heinrich von, R 111,17.
Aribertus s. Rom Kardinalpriester.
Arisdorf Aroolstorf in Baselland nö. Liestal.
27,42. 38,43. 333,4. — Peter von, Priester '
138,10. — Lokalität: der Rebgarte vgl. »Rcb-
frieden« ö. Arisdorf 333,5.
Arlesheim in Hascltand sö. Basel 129,33. — Meier
von, BvB 108,1.
Arlispach s. Knöringen.
Armannus 345,23.
Amach s. Wehrathai Lokalitäten.
Arnold Amaldus sein Sohn Heinrich 220,27. i
Basler 73,11. — s. Hiedertan — Binzen — St. |
Blasien Abt — Blotzheiin Leutpriester — Brugg
— Kaiserstuhl — der Käser von Basel 138,15. j
— Deutschland Kanzler — Eiringen — Fuchs!
— Holland — Liebcgg — Murbach Abt — !
Murbach Keller — Peter — Priester 2,36 — - I
Radolfszcll — Kezagel — Schöftland Leutpriester
— Schopfheini Leutpriester — • des Heinrich 1
Tanz Diener 318,22 — Wildegg — Wucherer.
Arnolstorf s. Arisdorf.
Arnoltzspach s. Knöringen.
Arnsberg Arensperh in Treussen Westfalen ö.
Dortmund, Graf von 36,4.
Arolztal s. Allschwil Lokalitäten.
Arzt phisicus s. Al — Kuno — Otto.
Asch in Basclland s. Basel — Burchard von, Dienst-
mann des Grafen von Thierstein 204,20.
Asenburc s. Hasenburg.
Assisi Assisium 198,8,34 — ‘Peter von 252,20,27.
Attenschweiler Atemeswilre Athmenswilr Athmes-
wilr Atinswilr im Eisass w. Basel 55,12. 311,30.
Dietrich von 814,13. sein Bruder Volmar
von 314,13.
B. Ritter von Basel 31 ,35. s. Basel Barfüsser Mönche
— Hirschen — der Schmied 332,6 — vom
Thor — Vercelll — Wilsper — Wintersingen.
Babcnbcrh s. Bamberg.
Bäcker s. Basel — Konrad — Gowelin — Werner,
Bach, de Rivulo.
Iudenta hem Bachun, hem Bachin 123,27,37.
ihre TochtCT Gertrud 123,27.
Werner 45,20.
zem Bade s. Allschwil Lokalitäten.
Baden
Markgraf Hermann fILJ 16,22.
» Hermann £ V. j 63,1. 87,7.
Konrad von 33,17.
Diethclm Göli von, R 366, 20.
Gottfried von 59,15.
Ulrich von, s. Basel Domherren.
Baiern Bawaria, Herzog Ludwig [1. der Kellheimer]
Pfalzgraf bei Rhein 62,44.
Baldehe rt Baldiprehtus s. Andwil — Konstanz
Domstift Marschall.
Baldemar s. Basel Prediger Brüder — Mcywiler.
Haldcwilc 46,25.
Haldolf s. Tannenkirch Leutpriester,
von der Balm, von dir Balma, Palma.
Heinrich R 137,2. R n®276Tr.I, 606,6.
Rudolf n® 445 Tr.ll, 153,22,30.
Bamberg Itabcnberh, Bischof [Otto II. von An-
dechs J 35,43.
Banholz s. Windeck.
Bannwart Banwardus Ulrich 239,14. 293,10.
Bamhusen . . genannt 331,13.
de Barra, Peter 114,5.
sein Sohn Konrad 114,5.
Digitized by Google
Barraban — Basel.
3öl)
Barraban, C. 104,34.
Bärschwil Bermeswile in Solothurn sw. Laufen
46,27.
Bart, Konrad der 260,29.
Bartenheim im Eisass nw. Basel 36,22.
Bartholomaus s. Reggio.
Bärwart Bernwart Berwart Johann, Basler 138,14.
BvB 337,14.
Basel Basela Baselahe Basele Basilca Basilegia
Basilia Basula.
Basalchowa 3,10.
obern Basel 16,29.
Lokalitäten.
St. Albankloster, claustrum 57,29. — porta
superior 15,3. — septa 15,3.
bei St. Alban 17,28. 118,25. 218,1.
Vorstadt St. Alban, suburhjum 15,34. 16,3.
Almend, monticulus communis totius urbis
civium, publica area n4 21 Tr. II, 2,9.
183,28.
St. Andreas Kapelle 111,15. 175,5.
atrium s. Miinsterplatz.
Bann bannus districtus 14,41. 67,10. 149,3.
Haus 1 tappenberg 329,13.
Barfüsser, dotnus Minorum fratrum 114,32.
208,34. — ccclesia 195,29. 208,34 f.
Barlüsserplatz 329, 14.
Hof des Klosters Beinwil 189,15.
Birsig ». Birsig — Brücke 265, 1 . Neue Brücke
auf dem Kommarkt 81,38.
Bischofshof, curia episcopi, domus episcopi,
palatium episcopi 41,36. 139,24. 144,27.
146,14.33. 314,10.
zer Blattun s. zur Platte.
Haus zum Blumen 123,24. 213,14.
St. Brandans Kapelle n4 263 Tr. I, 592,22.
unter den Bulgen n488 Tr. II, 37,21. 244,35.
Burgban 300,26.
castrum s. Münsteqdatz.
Chüntor 201,40.
conmunitatis domus s. Rathaus.
Kornmarkt, forum frumenti 81,37.
unter den Kramern, ander den Cremeren,
inter Institoren 120,3. 259,24.
Kreuzgasse, vicus crucis, Vorstadt zum Kreuz
91,32. 123,23. 213,14.
Kreuzthor, porta ad s. crucem, porta crucis
191,9. 218,2.
Domherrenhöfe
des Archidiacons n° 298 Tr. II, 75,21.
des Kämmerers n° 131 Boos 21,34.
des Dekan*, curia 108,35. 109,6. 113,6.
Garten, pomerium 129,37. 130,7.
des Propsts, curti* sollempnis prepositure,
curia prepositi (coadiutoris) 101,31.
102,1. 164,21. 287,7. n4 392 Tr. II, 111,6. (
302,14. 342,33.
Lok alitäten.
des Sängers, curia cantoris, curia claustralis
cantoris 142,5. 162,16. 164,20. 169,14.
225,11. 273,32. 274,34.
Eberhard! domus 96,81.
Eisengüsse Isengasse Isingazza, vicus ferreus
45,3. 51,21.28. 86,6.11. 101,13.
Eschracrlor Esshemertor 298,4. 317,28.
EselthUrlein, porta Esilturli 286,2. 304,3.
vicus Esilturli 351,28.
forum s. Markt,
forum frumenti s. Kornmarkt.
Freiestrasse, libera strata, vicus Über 107,28.
804,32.
Gerbergasse, vicus Cerdonum 137,38.
Haus zur Glocke 291,34.
Haus Gruneneck 329,14.
Gundolzbrunnen 88,8.
Haus zum Heiden 291,35.
Haus zum Hirschen (?) 164,21.
inferior civitas 259,25.
inter Institores s. unter den Krämern.
Haus St. Johanns 86,6.
Vorstadt, ruburbium (St. Johann) 284,20.
285,11.
Johanniter Spital 64, 16. — Kapelle 64,17. —
Kirchhof 64,17.
Judenkirchhof, sepultura Judeorum 319,9.
iudicit domus , iusticiaria domus s. Rathaus.
Lallos Thurm, tnrris lailonis, Lalloni» 225,36.
266,30. 269,11.
Haus zum zem Lamhe n° 263 Tr. I,
592,15. 241,34.
St. Leonhard Kirche n42l Tr. II, 3,9. 67,23*
72,1.286,14. n*404Tr.lI 120,17. 352,5.
maius altarc n* 404 Tr. II, 120,1 6.
altare 1». Mauricii 286,14.
Kirchhof, cimiterium 296,26.
cenaculum claustri 248,29.
Kreuzgang, ambitus 163,17. 195,7. 247,23.
curia claustri n° 443 Tr. II, 152,8.
St. Leonhards Berg, mons s. Leonardi, monti-
culus n* 21 Tr.II, 2,8. 338,30,32.
Brunnen, fons s. Leonardi 337,15.
libera strata s. Freiest rasse.
Haus zum Löwen, ad leonem 51,21,28.
Luscbuhcl 177,23.
Häuser des Klosters Lützel 34,18. 36,10.
48,3. 74,32. 75,3 f.
macellt s. Schol.
St. Maria Magdalena Kloster, claustrum n°406
Boos 53,27.
des dosters tor 181,11.
Markt forum 158,31.
Marktgasse, vicus fori 249,18.
St. Martins Kirche n° 289 Tr. II, 74,5.
neuer Weg zu dieser 96,30. 102,33.
Haus z3 Mcnün 339,32.
Digitized by Google
Basel.
367
Lokalititen.
viculus dictus Menlins Stege 339,39.
M&nchenhof, domus Monachorum 109,21.
Mühlen zu St. Alban s. Kloster St. Alban.
Münster, ecclcsia b. Marie virginis, ecclesia
Basiliensis, basilica b. Marie, maior
ecclesia, monasterium b. virginis, miinster
41,8.71,22.77,24.90,34. 143,9. 159,15.
n° 301 Tr. II, 76,5. 365,28. 284,1h. 286, H.
291,20. 297,0. 316,17. n*474Tr.II,167,6.
altaria 186,17. n® 301 Tr. II, 76,5.
altare s. Marie 45,15.
capelle circumposite n® 301 Tr. II, 76,5.
capella b. Marie Magdalene 45,1.
Kirchhof, cimiterium 243, 1 0. 261 ,33. 264,35.
256.10.
Chor, cborus 80,25. 176,2. n® 301 Tr. II,
76,11. 226,5. 237,12. 305,28.
l.euchter der Zünfte, corona cum candelis,
lumen zunfte 77,24. 142,31 f. 143,2 f.
159.15. 218,11. 291,28. 316,16.
ewiges Licht 41,8.
Stiftshof, claustrum 39,23. 43,12. 44,39.
Thltre, porta, porticus, valve 85,11,18,19.
259,41.
Münsterplatz, itrium sob tilea magna, atrium
iuxta maiorem ecclcsiam, castrum 164,21.
265,28. n° 445 Tr. 11, 153,14.
Brunnen darauf n* 47 4 Tr.II, 167,5 f.
Nadelberg Nadilbcrch Nadilberg 111,17.
206,1.
Haus zum Neuen Keller, domus dicta Novum
cellarium 190,27. 195,8. 237,31. 349,21.
St. Niklaus Kapelle der Johanniter innerhalb
der Stadtmauern in der Petersgemeinde
64,6.
St. Niklaus Kapelle in Kleinbasel 212,3.6.
Haus des Klosters Olsberg 350,2.
St. Oswalds Kapelle 162,39.
Haus zur Palme 86,6.
St. Peter Kirche, ecclesia s. Petri 103,18.
158.10. 319,25.
altare 90,19.
altare b. apostolorum lacobi et Iohannis
113,85.
maius altare 90,24.
altare s. Petri 102,38. 113,28. 213,15.
281.15,
Chor, chorus 332,30. latus chori 91,10.
Kirchhof, cimitcrium 131,12. 245,14.
crypta 131,14.
Garten, hortus 90,2.
Haus, domus 91,4.
Häuser 110,15. 158,10.
St. Peters Berg, mons s. Petri 90,3.
Haus zur Platte, zer Blattun 310,11.
locus zir Blattun Blatun 245,37. 246,18.
Lokalitäten.
Prediger Kirche und Kloster, area, ecclesia
et claustrum, ecclesia et alia cdificia,
curia, claustrum et ofHcine 91,34. 95,19.
99,28. 172,34. 206,29. 239,23. 240,7.
capelle 317,6. 321,16 f.
Rathaus, domus conmunitatis, domus iudicii,
domus iustteiaria 240,16. 259,1. 266,2.
24.33. 285,24. 310,28.
Rehmans husz 291,35.
Rheinbrückc, pons Keni, pons ultra Renum,
Rlibrakke 75,34. 76, t. 120,18. 212,4.8,
Rheinsprung Sprung 162,41.
Haus zum Riesen 265,3.
Satzgasse Salzgaze 187,23.
unter Salzkasten, undir Salzchaston 111,18.
Sattel gasse Satilgasse Satilgaza Sattelgazre
vicus se llarum 75,6. 81,37. 288,30.
290.12.
Haus zum Schlauch, zim Sluche 245,85. 246,7.
Haus von Schöftland, de Scheftlanch 107,28.
Schol, macelli inferiores, superiores 81,36,40.
120,37. 158,31. 310,11.
Bank, bancha dort 121,2 f.
Schnhmachemmfthaus, stuba Sutorum 291,35.
Schürhof Shürhof 808,4. 348,29,41.
Schurtunhus 140,24,30. 220,16. 247,10.
Schwibogen, vicus under Swibogcn 124,12.
Spalen, porta Spalee, Spalen, Spalon 81,35 f.
85.9. 111,16. 177,22. 195,30. 208,35.
210,22. 234,38. 259,3. 345,29.
steinerne» Kreuz davor, crux lapidca 210,22.
231.33.
vicus Spalee, an der Spalen, Spalenvorstadt
81,34,41. 220,15. 309,3. 345,27.
an dem Sprunge s. Rhcinsprung.
Stadtmauern, murus civitatis, muri civitatis,
muri Hasilee, muri liasilienscs, vallum
civitatis, ringmuren, muren der stat
9,26. 14,40. n® 73 Tr. 11, 35,1. 64,6 f.
67.9. 89,31. n® 263 Tr. 1,592,22. 195,30.
201,u». 210,24. nu 301 Tr. 11, 76,6.20.
223.33. 225,36. 226,9 f. 248,35. 263,4.
264,3. 266,12,89. 269,8,11. 275,21.
278,25. 308,5. 317,28. n® 141 Tr. II,
145.12. 338,38. 348,30. 350,16.
Stadtthore, porte $4,15. 85,17. 217,44.
an den Steinen Stienen 181,11.
Haus Steinkeller Steinchelr Steinchclre
111,15. 214,12. 258,15.
Sturcowc Sturgow 181,11.20.
forum Sutorum 100,14.
Inter Sulores 120,4.
Sutergasse Suterstrasse 339,31.89.
stuba Sutorum «. Schuhmacherzunfthaus.
Sym undesgasse 116,5.
terTitorium Basiliense 48,26.
weisser Thurm, alba turris 109,20.
Digitized by Google
Basel.
368
Lokali täten,
Haus genannt Thurm, turris 2%, 27.
Haus zer Tünnen 86,7.
St. Ulrichs Kapelle 175,29.
vicus s. l’lrici, Udalrici n°181Tr.H, 50,14.'
201,39.
Untere Stadt, inferior civitas 250,25.
vicus crucis s. Kreurgasse.
vicus ferrcus s. Eisengüsse.
vicus fori s. Marktgassc.
vicus über s. Freiestrasse.
vicus sellarum s. Sattelgasse.
vicus Spalee s. Späten.
St. Vincenz Kapelle 183,29 f.
curia claustralis und Haus 181,31.39.
184.2.
Vorbrucke 241,34.
Hau* Vorbrucke n° 263 Tr. I, 592,15.
Vorgazxen 120,8.
Wald beim St. Albanklostcr 10,16,22. 14,27.
24.2. 26,4. 27,38. 38,39. 19, lü.
Walke 301,2.
Haus Weisseneck 320,14.
Winartinlius 249,19.
Winartsgazzc 324,4.
Gemeinde.
bürgendes — cive* — cives civitatis —
civitas — communitas Basiliensis —
communitas civitatis — Universitas civium
40,11. 75,86. 76,4. 77,11. 79,38. 105,21.
110.32. 121,29. 136, »f 3«. 13?,5. 130,20.
141,25.27. 143,1«. 144,19 f. 145,2 f. ;
146,28. 147,13,32. 148,16,36. 149,22.
150.32. 151,29.30. 152,13. 153,5. 154,15. ;
155,1. n° 263 Tr.I, 502,12. 108,1«.
204.32. 220,8. 224,8,41. 225,4. 235,8.
239,30. 242,9. 245,42. 250,8. 265,38.
289,22. 207,1«. 306,2 lf. 31*2,«. 328.25.
3.34,44. 342,7. 346,22. 350,4. 852,38.
353,2«.
Bürger und Einwohner — Basilienscsburgenses 1
— cives Basilienses — natione Basiliensi
s. Adelheid — Albert der Färber —
Albert der Schneider — Anselm — Arles*
heim, Meier von — Arnold — Arnold
der Käser — Azo — Bärwart — Basel
Amtmann — Bättwil — Baulcr — Benken
— Berthold — Berthold der Krämer ■ —
Bischof — Blotzheim — Botscho —
Bottmingen — Brellerc — Brotmeister
— Brugg — Brunnader — Buckingen
— Kämmerer — Choler — Konrad —
Konrad der Decker — Kopfentzwei —
Kornmarkt — Krämer — Kreuz — Criec
— Krone — Kuchclin — Kuno der
Gipser — Delsberg — Diesten boten —
Diclhcr — Dietrich — Dietrich der Miinz-
meister — Emmerach — Emptho —
Engel — Engizo — Eseltliürlcin —
Friedrich der Wechsler — Furien — i
Fuchs — Gerung loripes — Gipser — 1
Gochli — Gundolsdorf — • Hat «tat —
Hauenstein — Hegenheim - Heinrich
• — Heinrich der Käser — Heinrich der
Schmied ■ — Herbrand — Hirschen —
Hollstein — Hostein — Hower — Hudlupa
— Hugo derakirriter — HUningen, Meier
von — Johann der Amtmann — - Johann
der Apotheker — Johann der Meier —
Johann der Münzmeistcr — Iselin —
Istein — Lang — l.aubcr — Leimen —
Ludwig der Krämer — Magstatt — Man-
virtrib — Manjuard — St. Martin —
Maser — Meier — Meierli — Meistert!
— Merschant — Miecorth — Mönch —
Musbach — Neuenhurg — Neuen Keller
— Niklaus der Zöllner — Ozelin —
Peter der Maurer — Pfalf — Pontarller
Progant — Räuber — Ravensburg —
Rebmann — Reich — Reiner — Rcli —
Rezagel — zu Rhein — Rheinbrücke — -
Rifo — Rödersdorf - Rosen — Roth —
Rudolf der Mün/meister — Sackingen —
Säckinger -- Schaler — Schalon — Schal-
tenbrand — Schccko — Schenk —
Schessart — Schreiber — Schwab —
Schwert — Sinzo — Spender — Steinen
— Stern — Stetten — Stieber Strass-
burg — Sutto — Tanz — Tauli —
Thor — Thiirnen — Tilensheim — ■
Trchcnlin — Trutkind — LThcim —
l'nnuz — Vardel — Virton — Vivian
Yolmar — Vorgassen — Vull — Walke
— Werner — Werner der Hechler —
Wetzel — Wibcsi — Wikram — Wielin
Wigrich — Wiscre — Wolf — Zirscher.
Ritter von Basel — miles Basiliensi* — miles
de Basilea s. B. — Kämmerer — Kraft
— Kuchimeister — Elbelin — Fuchs
— Geisriebe — Mönch — Pfalf — Reich
— Steinlin — Strassburg — Vitztum
— \'orgassen.
Amtmann — am man — ammannus — preco
— preco Basiliensi* — preco de Basilea
— preco sive minister Basiliensis — preco
civitatis.
Burchard 67.22. 71,41.
Konrad 107,29. s. unten Rifo.
Heinrich 205,11. n° 295 Tr.I, 631,13.
259,12. 304,18. s. unten Spalen.
Johann 67,22. 71,41. einer der scabini
220,23. 265.26. 304,18. BvB 349,41. s.
Bischof Amtleute.
Reiner Rim Rat 250,16. 258,14. 2*10,25.
265,26.289,21,33. BvB 297,4. s. Bischof
Amtleute.
Rifo, Konrad, BvB 108,27. 331,38. s. oben
Konrad.
Spalen, Heinrich von 202,20. s. oben
Heinrich.
Werner 52,5.
Wetzel 120,19.
Bäcker panifices pistores 217,17 f. — deren
conmunitas 218,12. — pedcllus 218,14.
Digitized by Google
Basel.
369
Bürgermeister magister magister civium
297,16. 850,4.
Heinrich Mönch 852,35. 363,32.
Heinrich Reich 260,13.
Rudolf Reich 304, *0. 306,30. 335,7.
Peter Schaler 204,32.
Heinrich Steinlin n° 268 Tr. I, 692,11.
246,31.
Werner von Strassburg 310,9. 322,10.
Cleriker Cuno 150,3.
Kürschner peltiftces 76,35 f.
Fassbinder vasontm operarii 142,24.
Gärtner gartner 316,24.
Gipser gipsarii 142,24.
Händler menkeller 315,24.
Maurer cementarii 142,23.
Metzger laniste 158,28.
Müller molcndinarii 217,19.
Obster obzer 315,24.
Rat Consilium constlium Hasiliense, Consilium
civitatis, consules rat 40,19f. 62,1 6f.
75,38. 152,13. 154,15. 183,30. n° 263
Tr. 1,692,1 2. 204.32. 209, SO. 220,8.
240,2. 250,15,32. 286,24. 288,28. 297,16.
304,20. 306,31. 310,9. 328,25. 335,7.
360,4. 352,36. 353,33. s. Basel Amt-
mann — Blotzheim — Botscho — St.
Brandan — Kämmerer — Conzo der
Schmied — Kuchimeister — Gundolstorf
— Hallingen — Hauenstein — Heinrich
der Zöllner — Hochwald — Hostein —
Lowelin — Ludwig der Krämer —
Marschalk — Maser — Mönch — Mus-
bach — Peter der Maurer — Pfaff —
Rebmann — Roth — Rothenfluh —
unter Salzkasten — Schaltenbrand —
Schecko — - Schessart — Schwörstadt
— Snurli — Solothurn — Steinlin —
Stellin — zum Thor — Titensheim —
Wartenfcls — Werner des Müllers Sohn
— Winart — Zcrkinden.
Rathaus s. Basel Lokalitäten.
Scabtni 220,21. s. Basel Amtmann Johann —
Hauenstein — Pfaff — Schwörstadt —
Wetzel der Keller.
Schneider sartores 291,7 f.
Schreiber notarius Basiliensis Radulf, Kirch-
herr in Wenzweiler 152,12.
scriptor Basiliensis Konrad 113,5.
Schüler scolaris Basiliensis Werner Rebman
222,34.
Schultheis« schultetus scultetus 218,20.
Hugo Fleck 52,2.
Konrad Mönch 67,19. 71,39. 80,16. 96, 39.
97,5. 98,4. 100,28. 103,12.
Otto Schaler 107,34. 109,9. 190,6. ntt263
Tr. 1,592,11. 192,37,38. n»295Tr.I,
631.10. 220,7 . 240,1. 260,13 . 268,37.
259.11. 265,11,38. 303,37. 328,7.
Urkundenbuch der Stadt Ba»*l. 1.
Gemeinde.
Peter Schaler 114,30.
Konrad Vorgassen 101,9,14.
Stadtschreiber notarius civium, notarius uni-
versitntis Burchard 306,27.
Burchurd Leutpriester von Pratteln 177,3.
Vogt advocatus, advocatus civitatis n® 21
Tr. 11,3,17. 35,29 f. 40,7 f. 105,20. 150,4.
152,1». 350,3.
Gottfried von Fptingen 304,19. 306,30.
Graf Rudolf [von Homberg] 7,4. 8,7. 11,21.
15,26.
Graf Werner von Homberg [I] 19,19. 21,13.
28,13.
Graf Werner von Homberg [II] 30,35.35,26.
39,11.
Hugo Mönch [I] 52,1.
[III] n°295Tr.1, 630,24. 240,1.
245,30. 248,16. 250,8.
259,11,37. 265,10,37.
278,20. 279,13 f. 281,29.
288,23. 289,18,29. 310,8.
322,10. 338,21. 335,6.
Peter 104,9.
Rudolf Reich 204,31.
Rudolf 114,30.
Peter Schaler 119,31. 120,14. 143,14.
159,23. 164,15. 183,3». 190,6. n°263
Tr.1, 592,11.
Albert von Stra&sburg 96,39. 97,4.
Graf Rudolf [von Thierstein] 56,32.
Wachtmeister magister vigiliarum.
Johann 220,28.
Konrad 337,20.
Wagner curruum operarii 142,24.
Zimmerleute carpentarii 142,24.
Zunftmeister Heinrich der Schmied 213,29.
Klein-Basel enren Basel, enrum Basil, inferior
Basilea, ulterior Basilea 10,12,16.14.19.
23,41. 25,4». >7,32. 30,5. 38,34. 49,6.
111,20. 186,5,34. 218,1.223,36. 224,32.
270,27 f. 330,37. 354,36.
Lokalitäten.
almeinde 277,19.
ban bunnus 215,8. 300,27.
capella bei der Rheinhrücke 212,3,6.
Kirchhof cimiterium 223,15.
in me Iteger, in dem Iteger 212,17,25.
Mauern Gräben Thorc fossata ville 215,8.
porta que tendit versus Istein 223,36.
224,31.
porta in via que ducit versus Riehein
334,26.
Mühlen 354,23.
— von St. Alban 334,22 f.
— von Wettingen 307,22.
Mühlenkanal aus der Wiese 307,23.
Ufer 185,6,34.
zen Widen 277,20.
Kirche s. Basel St. Theodor.
47
Digitized by Google
370
Basel.
Gemeinde.
Schultheis» Konrad Geisriebe 334,44. 335,7.
R 354,20.
Siegfried 215.9.
sein Diener Werner 215.24.
Konrad Kerli von 215,10.
Rudolf Knebli von 215,9.
Werner Hirzeli von 215,9.
Heinrich Wucherer von 277,18.
denarii Basilienses 55,26. 333,85.
libre Basilienses 41,8.
moneta Basiliensis 1*10,38. 191,14. 220,17.
224.42. 265,19. 271,23. 308,7. 332,25.
352,24. 351,25.
pondus Basiliense 107,83. n*415 Tr. 11,128,8.
317.31.
solidi Basilienses 113,30.
von Basel.
Konrad, Bürger von Neuenburg 278,2.
Elisabeth 30,19.
H.,Friordes Predigerkloster« in Esslingen [?]
108,11.
Heinrich, Kölner Domherr 203,31.
Johann, Chorherr zu Beromünster 97,33.
Johann, in Zürich 220,36- Bürger von
Zürich 261,23. 273,11. Ratsherr dort
279,40. 325,34.
sein Sohn Berthold 220,36.
sein Sohn Burchard 273,11.
Werner, Chorherr in Interlaken 323,13. '
337,34.
Kirche Hasel und Domstift, ecclesia Basi-
liensis, maior ecclesia, ecclesia b. Marie,
b. virginis, gotzhus, b. Maria 3,14,29.
9.25. 17,25. 22,22. 30,23. 41,34. 43.18.
.53,14. 57,13. n*93 Tr.I, 473,16. 74,1».
78,8. 83,14. 108,17. 129,33. 137,3».
139,20. 140,30,35. 185,6,14,35. 202,8.
n*301 Tr. 1 1 , 76. 2 1 . 226, 1 1 . 237,1 . 247,1 1 ,
38. 263,1 f. 266,3t £ 269,14 f. 277,32.
n# 411 Tr. II, 127.4 f. 809,86. 315,26.
n° 445 Tr.II, 152,12. 833,19. 348,30.
D lüzese 41,2«. 89,85. 125,20. 127,89. 130,19.
131,37. 132,7. 134,6,14. 138,26. 139,25.
150.14. 151,30,37. 152,10,23. 173,30.
184.14. 192,88. n*276 Tr. 1,606,9. 208,14.
n« 295' Tr. 1,631,5. 219,21. 226,17.227,41.
245,39.216,15. 278,18. 289,3,6. 290,17.
296.32. n-424Tr.il, 137,25. n* 429 Tr. II,
138.25. 317,21. a*449Tr. II, 154,6. 346.
10. n* 486 Tr. II, 174,23. 349,17. 350,15.
archidiaconus citra Utensbuel 152,23.
synodus publica 79,4.
Bischöfe 31,19. 36,29. 40,7 f. 51,34. 89,42.
92,28. 142,30. 248,24. 271,6 f.
Bischofshof s. Basel Lokalitäten.
Adalbero [von Froburg] 19,15. 21,12. n°6l
Tr.I, 424,1. 276,3.
Berthold [von NeuenburgJ n° 72 Tr. II,
33,24. n* 73 Tr. 11, 34,2».
Bischöfe.
Berthold [von Pfirt] 160,25. 164,28. 168,2-
173,28. 177,6. 178,9,33. 181,32. 182,12.
183.26. 184,13. 185,1,27. 193,25.26.
n° 266Tr. II, 71 , 8 1 . 194,2 3. 195,87 . 196,24.
198,20,36. 199,25. 21X1,21,40. n# 276 Tr.I,
606.2. 202,38. 203,28. 209,1 1,18. 215,20.
nu301 Tr.II, 75, 23. 217,14. 224,8,26.
226.27. 234,28. 236,35. 247.35. 248,24.
250,7 . 257,2. 264,37. 267,30. 276,39,42.
278.16. 287,25.288,22. 291,4,33. 299,18.
301.43. 302,4. 308,2.
Burchard [von Ilasenburg] 4,28. 5,3,38,41.
6.33. 7,4,36. 8,7,29. 9,17. 10,7. 11,16.
13.43. 14,15. 15,29,33. 16,4. 23,35.
25,37. 27,19.38,18. 49,17. 67,4. 70,21,82.
276.2.
Heinrich [von Horburg] 36,20. 37,42.
39,1,22. 40,6. 41.19,33. n-61 Tr. 1,424,1.
45.2. 276,2.
Heinrich [von Ncuenburg]
Erwählter n°424 Tr.II, 137,14. n* 429
Tr. 11,138,21.
Bischof 314,29. 815,81.821.41. 322,8.
824,1 n° 449 Tr.II, 154,1 f. 833,25.
334,43. 335,6. 840,7. a*474Tr.II,
167,4. 346,7. »«486 Tr.II, 174,10.
350,1 5 f.
Heinrich [von Thun] n®88 Tr.II, 37,18.
61,10. 62,1«. n®93 Tr. 1,478,11. 64, i.
66.33. 67,23. 70,14. 72,1. 74,12. 75,31.
76,7,32. 78,32. 80,21. 81,11. n°116
Tr. 11,45,22. n° 117 Tr.II, 46,80. 85,5.
89,23.91,31.35. 92,24. 93,31. n“ 13!
Boos 24,7. 96,25. 97,23. 98,18. 118,28.
158,6.
Hugo [von Hasenburg] 35,28.
Ludwig [von Froburg ?] 30,17. 34,2.
Lütold [von Arburg] n° 61 Tr.I, 422,15.
48.11.17. 44,1. 51,8. n°72Tr. II, 33,7.
n°78Tr. 11,34,81. 53,13,28. n°75 Tr.II,
36,9. 54,2. 56,2,8,30. 57,24. 276,2.
Lütold [von Röteln]
Erwählter 103,34.
Bischof 108,16. 109,2. 111,5. 112,3t).
113,2. 114,19. 118,28. 119,31. 120,33.
125,18. n* 181 Tr. II, 59,8. 139,1».
142,80. 144, 2Sf. 145,17. 146,34. 150,
31. 151,12,81. 152,37. 154,37. 155.2 f.
158,25.
Ortlieb [von Froburg] 20,12. 22,33.26,18.
27.17. 28,3,25. 29,2,27. 30,28. 34,3.
37.2. n°61 Tr.I, 424,1. 276,3.
Rudolf [von Homberg] 16,21. n°21 Tr.II,
2,20 f.
Coadiutor des Bischofs Berthold; Dom-
propst Heinrich 301,43. 302,4. n°41i
Tr. 11,126,2». 308,8.
Bischöfliche Ämter.
Amtleute precones.
Johann 234,32. s. Basel Amtmann.
Reiner 234,31, s. Basel Amtmann.
Digitized by Google
Basel.
371
Bischöfliche Ämter,
barones ccclcsic 35,26.
Brotmeister magister panificum 217,17 f.
Heinrich 257,5.
9. Brotmeister.
Kümmerer 40,23.
Heinrich 67,20.
Heinrich von Gurbein 97,6.
Rudolf Reich R 159,24.
Rudolf 97,5.
*. Kämmerer.
Kaplan capellanus episcopi 354,23.
Konrad 36,24.
Heinrich 79,20. 86,26.
causidicus Bert hold 39,13.
Keller cetterarius.
Heinrich von Gundohdorf 97,7. BvB 120,1 7.
Walther 57,4.
Wetzel 264,40.
s. Keller.
Koch cocus Johann 324,2.
Küchenmeister magister coquine, magister
cocorum Heinrich 32,4. 67,20. 71,39.
R 203,8. R 215,6.
s. Kuchimeister.
Ministerialen ministerialcs ecclesie, des gotz- ;
hus dienstmanne 35,26. 59,17. 75,35.
76,35. 142,23. 143,11. 158,28. 159,16.
291,10. 315,23.
Ulrich von Biel 181,32.
Bcrthuld von Schös 43,17.
Münzer monctarius 40,23.
Bert hold 57,2.
officiales episcopi 14,43. 264,40.
prebendarius episcopi Burchard Kaplan des
hl. Gallus 284,23. 286,13.
Heinrich 108,21. 111,35.
Schenk pinccma Adalbert 8,9.11,23. 15,26.
Albert 30,19,26. 39,12.
6, Schenk.
Schreiber notarius episcopi Rudolf 196,4.
Chorherr von St. Peter 213,25. 260,22.
Truchsess dapifer Lambert 8,1 o. 11,23. 15,27.
Werner 67,20. 71,39.
s. Truchsess.
vicem episcopi gerens super temeritatibus
Heinrich Ceizzo 220,24.
vices episcopi gerens in spiritualibus Bischof
Dietrich von Wierland 321,41.
Vitztum vicedominus 217,1 7 C
Adelgot 5,4. 6,3.
Burchard 52,3. 67,19. 71,33.
Konrad 28,1 4.
Hugo 39,12.
llupold 6,17,32. 8,9. 11,19. 15,24.
Ulrich 40,24. 46,10.
s. Vitztum.
Vogt s. oben.
St. Alban, b. Albanus, s. Albanus, cenobium
in honore s. salvatoris et b. Marie sancti-
que Albani institutum, ecclesiab. Alhani,
s. Albani, monasterium s. Albani, prioratu»
s. Albani, s. Albini, prioratus Basiliensis
4.29. 5,36.6,34. 7,37. 9,35. 10, 6t 11,2.
14,2,17,31. 15,33. 16,3,15. 18,1,15.
23,81 f. 25,34 f. 27, 1 8f. 31,34 f. 38,1 1 f.
n°61 Tr. I, 423,7 f. und 424,2. 48,31 f.
615,15,40. 67,8. 70,1 9 f. 71,13,80. n#125
Tr 11,47,16. 101,32. 118,6. 121,29.
224,1,83. 226,18. 242,25. 251,21 f.
254,19 f. 255,42. 266,31. 275,41 f. 330,2.
334,22.
parochialis ccclesia 23,40. 25,41. 27,33.
38,35. n° 61 Tr. 1,423,15. 49,3.
s. Basel Lokalitäten.
Kaplan Heinrich 118,20.
Convent fratres monachi 4,29. 5,36. 6,34,39.
7,37. 14,17,3«. 15,10 f. 23,27. 25,34.
31,22 f. 38,2 lf. n° 61 Tr. 1,423, 6. 44,9.
48,27 f. n° 90 Tr. 11,38,7. 66,38. 70,l8f.
n’125Tr. 11,47,11. 101,35. 102,13. 118,2.
121,1. 152,10. 212, 10f. 215,4. n°301
Tr. II, 76,19. 223.34. 226,35. 226, lOf.
240.36. 242,2 2 f. 243,3 4. 244,12. 251,8 f.
254.13 f. 255.39 f. 263,4,38. 266,12 f.
269,8 f. 275,2 lf. 329,29. 334,19.
Gemeinde parocliia parochiani n°61Tr. I,
423,17. 196,28 f. 225,36. 226,2 f. 242,45.
243,10,85. 251 ,1 2 f. 33. 254,1 8 f. 255,42 f.
256,15. 263,5. 264,3. 266,29,92.269,111
270.36. 275,221
Leutpriester n°61Tr.I, 423,19. 196,26.
Burchard 224,10. s. Mönche,
mancipia in Rheinweiler 18,15.
Meier in Kleinbasel Johann 335,2.
Mönche Heinrich von Brinkheim 330,12.
Burchard der Leutpriester 224,10.
Heinrich von Furien 102,14.
Gottfried 102,15.
Heinrich 54,5.
Johann 330,13.
Heinrich von Liestal 330,12.
Heinrich von MasmUnster 102,14. 160,48.
Heinrich von Munzingen 102,15.
Peter 330,12.
Reinald 102,16.
Johann von Rüeggisberg 330,12.
Hugo von Seiden 102,15.
Wilhelm hospitalarius 224,10.
Mühlen 10,18,24. 14,27. 24,3. 26,4. 27,39.
31,32. 38,40. 19,11. 70,28 f. 71,1 2 f.
in Kleinbasel 334,22 C
MUhle, Burchard in der 118,24.
Müller 70,18. 71,12 f.
novator von St. Alban gen annt Bischof, BvB
246.29.
Patrone von St. Martin 121,2.
von St. Theodor 212,11,16. 270,26.
Digitized by Google
372
Basel.
St. Alban.
Prior Propst 14,5 f. 27,29. 38,27. 44,12-
49,22. n° 90 Tr. II, 38,6. »'125 Tr. II,
47,10.
Dietrich n° 61 Tr. 1,423,5. 44,6. 48,25. 54,5-
Heimo 112,33.
Heinrich [I.] 33,35. 34,5.
fl*-} 65,38. 66,38. 70,18f.
pn.j 101,35.
frv.j 152,9. 212,9,14,31,40. 215,4.
n*301Tr.II, 76,19. 223,31.
225,85. 226,10 f. 241,1. 242,
22 f. 243,88. 244,12. 251 ,8 f.
358, SO. 254, 1 2 f. 255,39 f.
263,4,88. 266,11. 269,8.
275,20 f. 283,8,24.
Hesso 23,26.
Joffridus 29,5.
Johann 39,7.
Rüdeger 73,2. 77,33.
Volmar 21,40. 28,9.
Wilhelm [I.J Mönch von Cluny 17,27.
ftl.| 118,1. 121,1.
(1II.J n°404 Tr. II, 120,11. 329,29.
384,19.
prior claustralis Burchard 102,14.
Reinald 330,11.
Schaffner procurator Konrad 118,20.
Heinrich 224,10.
territorium 44.11.
Vogt 14,81 f. 26,10. 32,7. 66,39 f.
Ltltold von Hasenburg 32,6.
Craf Rudolf von Homberg 14,32.
Dietrich von Röteln 14,33.
St. Andreas 175,5. s. Basel Lokalitäten.
Kaplan Konrad 174,39.
Rudolf, Chorherr von St. Peter 281,36.
Barftisser.
fratres Minores in Basilea, fratres Mmores
domus ltasiliensi* 104,8. 139,34. 195,29.
208.35. s. Basel Lokalitäten.
Guardian 219,18.
C. von Hohenburg 194,29.
Konrad 225,32. 226,81.
Dietrich 98,28.
raagister Heinrich 104,12.
— dort us Dietrich 104,12.
Mönche B. 146,17.
Rerlewin 138,83.
Bernhard 138,34.
Gerwin 3*42,8.
rector Dietrich 66,14,30.
St. Bernhard.
ecclesia s. Bemhardi, monasterium s. Bern-
hard! extra murox,quedamsororcs, sorores
de s. Bernardo extra civitntem Basiliensem,
sorore» converse de Tcininchon 195,31.
208.36. 241,33. 278,25. 279,2.
St. Bernhard.
conventus sorores 241,3$. 278,25 f.
magistra Ita 241,33. 278,24f.
vgl. Tinikon.
St Brandan s. Basel Lokalitäten.
St Clara.
Bruder Rudolf Fuchs 352,13. 353,9.
die von Tegerfelden 287,24.
Deutschherren 216,15.
Domstift
im allgemeinen s. oben die Rubrik Kirche
Basel und Domstift.
Archidiacon s. Basel Lokalitäten Domherrn-
höfe.
Diether vom Kornmarkt 28,1 1. 39,9. 44,39.
46,8.
Heinrich von Veseneck 79,3,19. 82,15.
Graf Heinrich von Neuenburg 114,26. n°181
Tr. II, 60,7. 159,19. 175,14. 196,86.
1963. *>0,22. n* 298 Tr. 11,75,16. 225,8,
31. 226,29. 235,9. 242,27. 251,14.
254.20. 256,1. 279,6 f. s. unten archi-
presbyter.
Peter [Reich] n* 424 Tr. II, 138,15. n'429
Tr. II, 139,12. 356,15.
des Archidiacons Keller Niklaus n'298
Tr.II, 75,1 9.
des Archidiacons ofhcialis s. unten ofhcialis.
s. Basel Diözese,
archipresbyter Burchard 77,30.
Graf Heinrich von Neuenburg 143,13.
237.18.
s. oben Archidiacon.
Kämmerer *40,28. 86,16. 348,28. s. Basel
Lokalitäten Domherrnhöfe.
Konrad 52,5.
Konrad Golin 109,30. 111,31. 114,26. 116,1.
119.21. n° 181 Tr. II, 60,9. 138,7. 159,19.
175.31. 176,40. 187,10,28 f. 214,14,23.
241,88. 258,17. 279,15.
Heinrich 45,17.
Werner 101,8.
Wilhelm 61,29. 67,16. 71,36. 77,31. 79,19.
82.15. 86,24. n° 13 1 Boos 24,29,34,
96,42. 97,2. s. unten Dekan, s. Basel
St. Martin I^utpriexter.
Kapitel, capitulum, capitulum maioris eccJesie
chorus, maioris domus congregatio, fratres.
19.18. 21,18. 31,20. 53,13. 56.35. 64,2.
76.34. 81,16. 82,19. 86,9. 88,5. 89,30.
93.3 1 . n° 135 Tr. II, 52,1 4. 96.42. 101,9.
103,35. 109,17. 310,11. 115,3. 121,28.
n° 181 Tr. 11,59,16 u.60, 4. 137,84. 139,19.
142.22. 143,18. 158,27. 159,28. 175,24.
177,6. 183,36. 185,1 If. 186,36. 187,20.
203,24. 214,7,22. n° 301 Tr. II, 76.13.
224,38. 225,4,34 f. 226,10 f. 232,17.
234.15. 235,8. 240,38. 241,31. 242,23.
24 1.34 . 244, 1 1 . 251, l o f. 254,1 7 f. 255,40 f.
258,10. 261,3,9. 262,89. 263.38. 264.22.
Digitized by Google
Basel.
373
Domstift.
266,14 f. 269,10 f. 275, 16f. 277,1«.
278,26 f. 279,12. 286,26,33. 287,10,26 f.
291,10,30. 302,2 f. 304,30. 308,2,17.
312,8. nM24Tr.il, 137,14. n*429Tr.lI,
138,21. 315,22. n* 415 Tr. II, 152,1 2 f.
n° 449 Tr. II, 154,4 f. 333,25. 340,2 1 .
341,4. na474Tr. 11,167,11. nM86Tr.II,
174,24 u. 175,6. 348,2«. 349,4.
Kapläne Priester elend diacones sacerdotes
sacerdotes chori 186,2. n® 301 Tr. II,
76,4,14. 263,31. 266, 15f. 269, lOf.
275,20 f.
Dietrich von Aarburg 308,21.
Hugo Baumann 102,16. 108,22. 109,32.
111,36. 114,29.
Hurchard Chulla 214,25. 305,26.
Konrad 36,24.
Heinrich von Egerkingen 305,26.
Hugo Fuchs 101,19.
Heinrich 79,20. 86,2«.
Otto Lauber 263,80. 276,2c. 305,25. nM45
Tr. II, 153,20.
Konrad von Laufen 101,18.
Kuno von Laufen 86,26. 88,22.
Johann von Liestal 284,24. 285,15. 308,20.
n°445Tr.lI, 153,20.
Peregrinus 138.1 1. s. Kaplan des hl. Gallus.
Konrad Sapian 305,26.
Johann von Schliengen 86,26.
Heinrich Schuthaber 284,24. 285,15.
Johann zum Thor n° 441 Tr. II, 145,13.
n8 445 Tr. II, 153,21. 325,28.
Vivian 57,28.
Crypta.
Kaplan Heinrich 64,31. 88,22. 108,21.
Johann 305,25.
vordere, crypta anterior,
Kaplan Heinrich 111,35. 159,22.
Johann 201,38.
hintere, crypta posterior,
Kaplan Heinrich 111,35. 159,22.
Otto Lauber 188,3.
St. Gallus.
Kaplan Burcbard, prebendarius des Bi-
schofs 284.23. 285,13.
Konrad 64,32.
Peregrin 188,3.
hl. Kreuz.
Kaplan Johann 108,21. 111,36.114,29.
138,9. 188,3. 263,30. 276,25. 284,24.
285,14. 3U5,25.
St. Johann.
Dekan Konrad 78,12.
Hugo 64,30. 88,22. 108,20. 109,
31. 111,34.114,28.138,8.159,21.
175,39. 188,2.
Domstift
Kapläne.
St. Maria Magdalena 45,7. s. Basel Loka-
litäten Münster,
Kaplan Burchard 305,24.
Heinrich 88,22. 159,21. 175,40.
188,4.
Hugo 79,21.
St. Niklaus.
Kaplan Albert 175,40.
Konrad 78,13.
St Stephan.
Kaplan Hurchard 78,13.
Konrad 64,31.
St Ulrich s. Basel Lokalitäten.
Kaplan Johann 111,36. 159,22.
Ulrich 64,31.
Keller cellcrarius Hartmann 39,9. 45,16.
Johann von Rodersdorf 268,18. 279,15.
287,5. 305, 1 3. 308,19 . 349,5.
Ulrich von Rodersdorf 64,29. 79,20. 82,17.
88,21. 111,31. 114,25. n® 181 Tr. II, 59,1 2.
138,7. 159,19.
Custos 41,4.
Bruno 39,9.
Heinrich n® 134 Tr. II, 50, 20. 119,21. 175,39.
214.23.
Dekan 203,23. 286,25. 298,14. s. Basel
Lokalitäten Domherrnhöfc.
Albero 28,12.
Burchard 30,28.
Konrad 39,8. 41,3. 45,16. 64,1. 66,4t.
70.25. 74,22. 76,34. 77,30. 80,21.
81,15. 86,8. 89,29,33. 332.34. s. Basel
St Peter Leutpriester.
Konrad 286,32. 287,26. 289,14,24. 291,10.
296.39. 302 1,5. 304,80. 308,2,18. n*424
Tr. 11,138,12. n® 429 Tr. 11138,21. n°445
Tr. II, 152,12 und 153,16. n*449 Tr. II,
154,4 f. 340,21. 341,4,6. n°474 Tr. II,
167,10. n® 486 Tr, II, 174,24 und 175,5.
348,26.
Heinrich 88,5. n# 131 Boos 24,28. 101,8.
Heinrich von Reinach 214.7,22. n°301
Tr. II, 76,18. 225,31. 226,29. 232,17.
237.14. 241,31. 242,27. 243,34. 244,11.
251.14. 254,20. 256,1. 258,10. 261,3,9.
262.39. 263,33. 266,14. 268,9. 269,10.
275,16. 277,16. 279,14,23. 286,25.
Hugo 11,20. 15,25.
Öio 7,7. 8,70.
Wilhelm 103,34. 108,31. 109.6,30. 110,111.
111,30. 113,6. 111,23. 120,3». 121,2».
129,37. 180,7. 137,34. 142,22. 158,27.
175.24. 183,36. 185,10. 186,36 [Hl],
187,20. s. oben Kümmerer, *. Basel
St. Martin Leutpriester.
Domherren confratres canonici 39,23. 43,11.
51,34, 52.11. 74,16 75,25. 90,43t
n-181Tr.ll, 59,16. 185,42. 186,1.
Adalbert 5,3,41. 7,». 8,11. 11,20. 15,23.
Digitized by Google
374
Basel.
Domslift.
Domherren.
Ulrich von Baden 176,40.
Kuno von Uechburg 04,27. 07,15. 71,36.
magister Bergarius 30,28.
Dietrich von Bergbolz n°429Tr.II, 139,17.
341,8.
Burchard 7,10. 45,17.04,27. 74,22. s. unten
Burchard Lallo.
Heinrich Kämmerer 111,32. 116,1. 121,31.
n° 181 Tr. II, 60,9. 138,7. 175,38. 225,32.
226,30. 232,84. 263,1,35. 260,13.275,25.
279.17. 289,15,25. 297,1. 302, 10. 308,19.
n° 4 15 Tr. II, 128, 16. n°424Tr. II, 138,1 5.
n# 429 Tr. 11, 139,14. n* 445 Tr 11,1.53,18.
338.23.25. 341,7.
Graf Ulrich von Kiburg 74,23. 82,16.
l.ütold von Konstant 159,20. n* 424 Tr. II,
138.18. n“ 429 Tr. II, 139,18. 341,8. s.
unten Lütold.
Kraft 114,22,36. 115,4.
Rudolf Kraft n° 424 Tr. II, 138,19. n*429
Tr. II, 139,19.
magister Kuno 64,28. 74,22. der Arzt 77,30.
Dietber 30,28.
Dietrich 5,4.
Eberhard 8,13. 11,20. 15,25.
Werner von Ellerbach, Propst von Kolmar
n* 181 Tr. II, 60,8.
Albert von Freiburg 138,8. 159,19.
Gerhard 45,17.
KonradGolin 82,18. 80.25. 88,21. 202,17.
Heinrich von St. Gregor 04,28.
Graf Albert von Habsburg 115,6.
Graf Rudolf von Habsburg 279,37. 302,10.
Heinrich von Hägendorf n° 298 Tr. II, 75,1 7.
258.25. 263,2,85. 260,1 3. 275*25. 279,16.
284.22. 285,12. 302,11. 308,20. n°4!5
Tr. II, 128,16. 312,3. n°424Tr. 11,138,1 5.
n* 429 Tr. Ii, 139,1 5. n°445Tr. 11,153,18.
325,27. 341,7.
Hugo von Hasenburg 28,12.
Albert von Hatstat 279,16. n°424Tr. II,
138,17. n° 429Tr. 11, 139,17.
Heinrich n°2l Tr. II, 3,30.
Heinrich Leutpriester von Kricns 109,31.
Heinrich Leutpriester von Rheinfelden
n° 298 Tr. II, 75, 16.
Hermann 8,12.
Hesso n°21 Tr. 11,3,29.
Hugo 45,17. magister n°424Tr.II, 138,15.
a*429Tr. II, 139,15.
Jakob 273,33. 274,35. a. unten Reizo.
Burchard Lallo 77,31. 82,18. 80,25. s. oben
Burchard.
. . Propst von Lautenbach n°424Tr. II,
138,14. n° 429 Tr. 11, 139,13.
Krad [Thesaurar] von Lautenbach 82,17.
114.23. n*18lTr.II, 60,9.
Doms ti ft.
Domherren.
Heinrich von Lautenbach 82,16.
Siegmund von Lautenbach n* 181 Tr.II,
641,9. s. unten Siegmund.
Heinrich von Lutterbach n°266 Tr. 11,72,1.
Lütold n° 181 Tr. 11,60,10. 138,8. 175,8.
242,1. 279,16. 297,1.308,19. n° 445 Tr. II,
153,17. s. oben Lütold von Konstanz, s.
unten Lütold von Röteln.
Marquard 45,16.
Marquard 45,16.
Hugo von Mümliswil 305,24.
Graf Heinrich von Neuenburg n°131 Boos
24,29. 97,3.
Graf Otto von Neuenburg 97,3. n*181Tr.U,
60,7.
Dietrich am Ort 214,23. 302,11. 308,20.
n° 424 Tr. II, 138,17. n°429Tr. II, 139,1«.
341,8.
Rudolf von Pfaffenheim 302 1 1. n*424Tr.II,
138.16. n*429 Tr. II, 139,16. ••446 Tr. Kl,
153.17.
GrafBertholdvonPfm82,18. 144,21. 154,39.
. . vonRamstein nM24Tr.il, 138,19. n°429
Tr. II, 139, 18.
Walther von Ramstein 289,17,27. 297,2.
Konrad Reich 31,29. 45,17.
Peter Reich 302,11. nM15Tr.Il, 128,16.
Jakob Reizo 2842*. 285,13. n° 424 Tr. II,
138.19. HM29 ' Tr. II, 139,19. «.oben Jakob.
Johann zu Rhein 74,24. 82,17.
Johann von Rodersdorf n°181Tr. II, 60,10.
159.20. 176,88. 178,14. 242,1. 258,24.
nM24Tr.il, 188,16. n° 429 Tr. II, 139,15.
325,28. 341,7.
Ulrich von Rodersdorf 77,32. 175,38.
Lütold von Röteln 116,2.289,16,26. n’424
Tr.II, 138,1 8.n#429 Tr. 11,139,18.330,27.
Rüdeger Propst von Kolmar n*424Tr.II,
198,14. n*429 Tr. II, 139, 13. 341,8.
Rudolf n* 21 Tr. 11,8,80.
Werner Schaler 341,9.
Siegmund 114,26. s. oben Lautenbach.
Graf Hermann von Thierstein n* 424 Tr. II,
138.17. n° 429 Tr. 11,139,16.
Graf Werner von Thierstein 74.28. 82,16.
111,31. 114,25. n° 181 Tr. 11,60,6.
Graf Wilhelm von Toggenhurg n*424 Tr.II,
138,16. n*429Tr. II, 139,17.
. . von Türkheim n* 424 Tr. II, 138, 13. nM29
Tr.II, 139.14.
Ulrich von Türkheim f?] 349,4.
Ulrich von Ulm n* 181 Tr. 11,60,10. 138,8.
n*298Tr.lI,75,l7.
Ulrich n* 21 Tr. 11,3,38.
Heinrich vonVeseneck 64,29. 67,16. 71,36.
74,22. 77,30.
Werner 80,28.
Digitized by Google
Basel.
375
Domstift.
Dormenter dormentarius dormentir 51,22.
Kuno 80,30. 109.34.
Walter 242,4. 349,7.
fabrica ecclesie 304,83. 305,9.
Glöckner campanarius 41.9. 1841,14.
Rudolf 138,12. 176,1.
judices 1*23,4. 209,34. 233,87.273,21. 274,».
n°374Tr. 11,94,9. 284,9. 285,1. 314,12.
825,5.
officialis archidiuconi Cuno n°441 Tr. 11, 145,2.
officialis curie Heinrich der Scholaster 190,22.
Propst Propstei 44,13 f. 89.37 f. 203,23. 261,4,
15. 286,24. s. Basel Local i täten Dom-
herrnhöfe.
Diethelm 66,41. 70,25. 73,1. 74,21.76,34.
77,29. Patron von St. Peter 81.14. 84.15.
86.8. 88,5. 89,29.
Heinrich 39,8.
Heinrich [von Veseneck] 103,34. 109,16.
110.11. 111,30. 114,24. 115,34. 116.1.
1 19, 14. n* 181 Tr. II, 60,8. 1 42,3,22.
158,27. 161,9. 165,22. 166,32,38. 168,1».
17524. 176,15. 183 36. 185.10. 186,35.
187.20. 191,32. 194,24. 201,36. 203,23.
210,2. 211,31.214,7. n°301 Tr. II, 76, 13.
221.81. 222,29. 225,31. 226,29. 232,16.
237,13. 240,38. 241,31. 242,28. 244,11.
251,10 f. 254,17 f. 255,40 f. 258.10.
261,1. 262,39. 263,33. 266.14. 269, lof.
275.16. 277, 16. 278, 19. 279,1 2.22. 28<», 24.
Graf Heinrich von Neuenburg 286,22. 287. 10,
25. 291,9. 300,22. 301,42. 302,4. n®406
Boos 53,9. nMlITr.ll, 126,23 u. 127,12.
n°406 Boos 53,9. 304,30. 308,1,16.
Rudolf 7,6. 11,19. 15,24.
Rudolf 28,10.
Graf Rudolf von Habsburg n®424Tr.II,
138.12. n« !29Tr. II, 139,12. n® 445 Tr. II, !
152.12. n°119Tr. II, 154,4 f. 344,7. n°485 ;
Tr. II, 173,82. 348,26.
des Dompropsts Diener serviens
Mangold n® 406 Boos 53,24.
Werner von Veseneck 202,3.
des Dompropsts Schreiber notarius
Burchard Chorherr von St. Peter 210,6.
Chono 287,5.
Heinrich Chorherr von St. Peter 115,30.
Sänger cantor. «.Basel Lokalitäten Domherrn-
höfe.
Erchenfrid 160,25. 179,10. 183,28,37. 185,
25 f. n°266Tr.II, 71,24. 195,15,37. 196,3.
223,9. 225,11. 235,9. 2137,14. 279,15.
289.15.24. 290,26. 297,1. n®4*24Tr. II,
138.13. n® 429 Tr. 11.139,1 3. nfl445Tr.II,
153.17. 338,23,25. (C?) 341,6. 350,30.
s. Sickingen Chorherr.
Hugo 64,29. 65,36. 67,16. 71,36. 72,25.
74.24. 77,31. 79,3,19. 80,21. 82,17.
86.25. 88,20. n°13l Boos 24,1 8 f. 97,3.
101.8. 109,30. 110,17. 111,31. 114,25.
Domstift.
121,80. n® 181 Tr. 11,60.7. 138,6. 142,2.
159,18. 161,9. 164,20. 168,20 f. 175,88-
s. Basel St. Peter Propst,
magister Rudolf domini cantoris (Kaplan?
Schreiber?) 325,29.
Schaffner procurator Johann von Liestal 277,24.
Johann zum Thor 277,17.
Scholaster Heinrich 64,28. 73,1. 74,23. 77,31.
88,21. 178,13. Official 190,22. n°266
Tr.II,71,24. n®298Tr. 11,75,1 6. 221,83.
222,32. 223.7. 225,31. 226,30. 258.24.
279.15. 284,21. 285,12.289,15,25. 297,1.
302.10. 305.23. n*424Tr. 11,138,13.
n°429Tr. 11, 139.1 2. n®411 Tr. II, 1 15, 1 1 .
n®445Tr. II, 153,1 6. 341,6. 356,16.
Werner n*21Tr.U,3,30.
Schüler scolares 186,15.
Schulmeister magister scolarum 186,2,15.
Siegrist sacrista Heinrich 202,20.
Rudolf 202,19.
subcustos Heinrich von Biberach 305,19.
Arnold von Blotzheim n“441 Tr.II,145,lS.
n® 445 Tr. II, 153,19. 356,1«.
Heinrich 841,26. n° 131 Boos24,31. 101,18.
108.20. 111,35. 114,29. 121,31. 138,9.
159.21. 177,1. 202,18.
Siegfried 64,30. 77,33. 78,13.
thesaurarius Bert hold 7,8. 11,20. 15,25.
Johann iter.
hospitale s. Johannis, domus s. Johannis,
fratres hospitalis s. Johannis Jerosolimi-
tani, hospitalarii 53,12. 64,4 f. 139,34.
237,5. *. Basel Lokalitäten.
Brüder Gerualco 64,11.
Konrad 64,11.
Konrad 64,1 1.
Laienbruder Heinrich 284,21. 285,11.
commendator Konrad 309,28.
Leutpriester 61,19.
magister C. n° 441 Tr. II, 145,1 1.
procurator provisor Konrad, Priester 284,20.
285.10.
Rudolf 204,23. Priester 237,5,17.
St. Leonhard.
ecclcsia s. Bartholomei apostoli et b. Leo-
nardi, ecclcsia s. Leonard i, monasterium
s. Lconardi, ccnobium, ecclcsia ss. Bar-
tholome! apostoli et Lconardi confessoria,
ccclesia b. Bartholomei apostoli et Leo-
nardi confessoris n°21 Tr. II, 2,7. 19,16 f.
21,11 f. n°72Tr. 11,33,10 f. n*73Tr.II,
34,29. n®88Tr. 11,37,22. 65,28. 79,11.
81,16 f. n° 134. Tr. II. 50,3. 164,22.
n°289 Tr.II, 74,5,10. 2l8,20f. n°374Tr.
11,94,19 und 95,2. n*392Tr.U, 1 1 1,22 f.
n®404 Tr.II, 120,4. 803,11. n°424Tr.II,
137.23. n®429 Tr. II, 139,2,6. 329,18.
337.16. 339,32,33. 345,26. n® 485 Tr. II,
173,28. 849,26.
s. Basel Lokalitäten.
Digitized by Google
376
Basel.
St. Leonhard.
Brüder Chorherren canonici fratres.
Albert 92,1». n° 184 Tr. 11,130,19. 141,3,6.
n°257Tr. 11,70 22. 195,15. 199,1».
Burchard Hisere 3-42,1 1 .
Burchard 247,20.
Konrad 67,17. 71,37. n* 134 Tr. II, 50,1 9.
887,25. 342,10. n°485Tr. II, 174,4. 352,2.
Konrad 337,25. n*485 Tr.II, 174,4. 352,3.
Kraft 67,17. 71,37.
Friedrich n« 289 Tr. II, 74,1 8. 210,32. n*298 ]
Tr.ll.75,18p] 247,19. 248,27. n*443
Tr. II, 152,8. n“44STr.II, 153, 19. 337,24.
342,10. n" 48.’) Tr. 11, 174,4. 332,2.
Friedrich n»289Tr.II, 74, 18. 210,33.247,20.
n« 413 Tr. II. 152,7. 387,23. 342,10. 963,«. 1
Gerhard 67,17. 71,37. n»134Tr.II,50,18.
141.3.6.
Heinrich 67,17. 71,37.
Jakob 337,25.
Johann 115,11. 118,31. n°289Tr. II, 74,18.
210,33. 247,20. 248,2«. n°443Tr.II,
152,7. 837,25.342,10. nfl486Tr.lI,l73,
16,23 und 174,4. 352,2.
Werner von Mülhausen n# 257 Tr. II, 70,23.
». unten Werner.
Niklaus n°257Tr. II, 70,23. n®289 Tr.II,
74,1«. 210,33. 2*7,20. 248,2«. n°443
Tr. II, 152,7. 337,24. 342,10. n*485Tr. II,
174,4. 352,2.
Peter 92,19. n° 134 Tr. II, 50,19. 115,12.
121.32. 163,11. 195,16. 199,18. n°289
Tr.11,74,17. 210,32. 247,1». 248,27.
286,12. n«4<M Tr. II, 120,15. n*443Tr.II,
152.6. 337.24. 342,10. n°485Tr. II, 174,4.
352,2.
Peter 337,25.
Rein. n*269 Tr. 11,74,1 8.
Reinald n°257 Tr. 11,70,28.
Reiner 210,33. n°443Tr. II, 152.7. 337,24.
Rudolf 20,14. 22,85. 28,27.
Walther 247,20. 248,2«.
Werner 247,20. 248,27. s. oben Mülhausen, i
Werner 92,1». B* 134 Tr. II, 50,1 163,11.
196.15. 199,1». n#289 Tr. 11.74,17. 210,
32. 247,19. 248,27. n°448Tr. II, 152,6.
352.2. s. oben Mülhausen.
Cantor (?) Friedrich n® 298Tr. 11,75,18.
Convent conventu« capitulum canonici fratres
19,33 f. 21,6 f. n*69Tr. 11,32,6. n°89
Tr. 11,36,1 7. 82,4,20. n« 116 Tr. 11,45,1 8.
n° 1 17 Tr. II, 46,24. n°181 Boos 21,13 f. i
140.16. 162,85. 182,10. n*257 Tr. II, I
70,5. 195,1. 199,9. n°289Tr. 11,74,7,10. ;
210.19. n*298Tr 11,74,26. 247,6 n®374 j
Tr.II, 94,18. n°376Tr.II,l7l,9. »°892|
Tr. 1 1,11 l,e f. 296,24. n°4<V* Tr. 11,120,9. j
n®424 Tr.II, 137,15. n°429Tr. II, 139,4.
322.19. n°440Tr. II, 144,1 6. n°441 Tr.II,
145.3. n°443 Tr. II, 151,28. n’445Tr. II, !
152,1 1 f. 837,11. 333,80. 340,22. 341,5,!
25. n*483Tr, 11,172,14. 351,26. I
St. Leonhard.
Custos Werner n°257 Tr. 11,70,22. 337,94.
342.10.
Gemeinde parochia 81,1 9 f. n°ll6Tr.II,46,l.
nU17Tr.lI, 46, «9. 196,28 f. n"301Tr.lI,
76,7.
Leutpriester plebanus 196,26 f.
Propst prepositus 19.33 f. 21,22 f. 82,4.
n°429Tr. II, 139,7.
Albert n°289Tr 11,74,10,17.210,19.247,5.
n8296Tr.U, 74,25 f. n*S74Tr.II,94,13.
n°876Tr. 11,171,9. 285,86. 290,26. n*392
Tr.II, 11 1,5 f. 296,23. n° 404 Tr. II, 120,9.
n*424Tr. II, 137,15. 316,2«. 322,19.
n® 440 Tr. 1 1 , 1 44, 1 6. n* 44 1 Tr. 11 , 1 45,3.
n° 443 Tr. II, 1 51 ,2 1 . n° 445 Tr. 1 1, 153, 1 8.
337.10. 338,30. 340,21. 341,4,24. ne483
Tr. II, 172,1 3. n°485Tr. II, 173,30 und
174,4. 351,25.
Heinrich 21,4.
M. 43,19. n° 69 Tr. II, 82,5. 54,81.
Marquard 34,6.
Otto 56,4,11. n° 88 Tr. 11,38,4. n* 89 Tr.II,
36.17. 67,15. 71,35. 76,10. 77,32. 78,12,
34. n°116Tr. 11, 45,17. n° H7Tr.II, 46,
23. 8-1,16. n° 131 Boos 24,1 3 f. n°134
Tr.II, 50, 18. 97,4. 110,18. 112,33. 118,
31. 127,5. 139,4. 140,16. 155,82. 158.1.
160,8». 162.34. 182.10. n* 257 Tr. II,
70,5. 190,27. 191,39. 199,8. 247,15.
Rudolf 24,40. 29,5,30.
Schaffner procurator eiusdem loci Eppo
Priester 19,17.
Scholaster scolasticus Heinrich n°298Tr.U,
75.18.
St. Maria Magdalena.
claustrum Penitentum in lapidibus, Kloster
an der Steinen, domus sororum Peni-
tentum, ecclesia *. Marie Magdalene
sororum Penitentum extra muros, frowen
re s. Marien Magdalenen an den Steinen,
monasterium monialium Penitentum,
sororcs Pcnitentcs, sorores ordinis b.
Marie Magdalene que Penitentes dicuntur,
swestern der pcnitentr des dosters «ant
Marien Magdalenen 83.6. 87,1,20. 92,14.
94,25. 100,26. 181,21 f. n° 276 Tr. 1,606,
10. 216,15. 249,26. n° 406 Boos 53, 14, 19.
325, ef. 332,27 . 840,6. 350, l«f.
s. Basel I.okalititen.
conventu* sorores swestem 82,31. 94,25.
n° 276 Tr. 1,606, 8. 201,18. 210,24. 232,20.
329,1.
prior Ulrich 232,25.
priori«sa 82,31. «• 276 Tr. 1,606,8. 329,1.
Bertha 232,25.
Propst 94,25.
Schaffner Berthold 325,5,24.
Digitized by Google
Basel.
377
St. Martin.
ecclesia beati Martini, sancti Martini, in
territorio s. Albani fundata, parocbiaüs
ecclesia 10,14,15. 14,20. 23,40. 25,4«.
27,34. 38,35. 44,11,17. 49,8. n°125Tr.lI,
47,20. 96,35. 110,14. 120,38. 121,25.
s. Basel Lokalitäten,
canonicu» Albert 41,22.
Kirchherr rector ecclesic Graf Heinrich von
Neuenburg 279,6.
Gemeinde parochia parochiani 90,29 f. 196,
28 f. n®30lTr. 11,70,7.
Leutpriester 49,12. 90,40. 121,14. 196,27 f.
Wilhelm Domkämmerer 96,29 f. Domdekan
110,15,23. 120,39.
Patrone Propst und Convent von St. Alban
121,2.
Tocbterkirche die Kapelle in Grosshilningen
14,10.
Vicar viceplebanus Ulrich 110,31.
St. Niklaus.
Kapelle der Johanniter in der St. Peters-
gemeinde 64,6.
deren Leutpriester 64,19.
Kapelle in Kleinbasel 212,3,6.
Su Oswald.
%. Basel Lokalitäten.
Priester Otto von 111,37.
St. Peter.
ecclesia s. Petri, Collegium *. Petri 64,12.
81 .1 6 f. 89,3 1 f. 93,2«. n° 135 Tr. 11,52, 1 1 f.
100.16 f. 101.14. 102,38. 11 1,18 f. 123,26.
124,13. 177,2». 249,21. 332,22 f.
s. Basel Lokalitäten.
Chorherren canonici 88,9. 89,35. 93,29,
n°135 Tr. 11,52,18. 158,11. 161,16 f. 168.
18. 332,36.
Burchard von Altkirch 210,6. 319,21.
Arnold Leutpriester von Rlotzheim 213,24.
281,25. 309,12.
magistcr Burchard 214,25. 219,6. 333,12.
Burchard der Schreiber de» Dompropst»
210,6. der Schreiber 308,6 f. *. unten
Priester, Scholaster.
Konrad Leutpriester von St. Theodor 100,
30. 101,17. 103,9.
Cunno 333,28.
Dietrich 178,14.
Johann von Eptingen nu 300 Boos 47,37.
s. unten Johann.
Gottfried Leutpriester von Kirchen 250,9.
281,27.
Heinrich des Dekans Bruderssohn 319,22.
Heinrich Leutpriester von Spechbach 103,1 1 .
113,39. 114,28. 123,82. 124.20. 131,20.
160,30. 169,17. 175,9. 213,25.
Heinrich Meier 101,17. 103,11. 113,39.
123,32. 124,20. 131,21. 169,17.
Heinrich des Propst» prepositi 111,33.
Urkundenbuch der Stadt Basel. I.
St. Peter.
Chorherren.
Heinrich der Schreiber 111,33. 181,35.
244,34. SchreiberdesDompropsts 115,80.
Jakob 155,30,38. 158,3,8. ». unten Reizo.
magister Johann 285,21. 348,85. s. oben
Eptingen.
Ludwig 100.31. 103,10. 110,30. 111,33.
113,88. 114,28.
Peter 213,25.
magistcr Peter Scholaster von Rheintelden
110,29. 111,33. 113,22.
Peter Dekan von Steinen, Leutpriester von
Steinen, Dekan im Wiesenthal 108,10.
110,29. 111,33. 113,38. 123,32. 124,19.
131.20.
Jakob Reizo 103,1 1. 113,3«. 123,33. 124,21.
131.21. s. oben Jakob,
magistcr Rudolf 177,31. 333,13.
Rudolf Kaplan von St. Andreas 281,26.
Rudolf der Schreiber des Bischofs 213,25.
260.22. der Schreiber 214,25. genannt
Schreiber 319,22.
Rudolf Leutpriester von Wenzwciler 160,30.
Walther von Steinen 213.26. 281,27. s.
unten Walther.
Ulrich 92,19.
Walther 177,31. 224,11. 333,13. *. oben
Steinen.
Walther Leutpriester von Zimmersheim
319.22.
magister Wetzclo 169,17.
Heinrich von Wyhlen 333,13.
Cap Hel 89.41. 93,25. n#135' Tr. 11,52,9.
100,10. 102,28. 110.1 7f. 111,18. 113,16.
1 14,34 f. 115.25. 123 19. 124,9,18. 131,
9,18. 156,28. 158,2. 162,18. 168,14.
169,16. 177.20.213,9. 221,35. 222,7,3«.
223.5. 244,31.245,13. 249,15. 281,«, 24.
298,28. 299,19,31. 300,15. 333,9. 33b J9.
351,3.
Keiler ccllerarius 91,6.
custo* custodia 89,38 f. 161,16 f. 168,26.
319,9. 332,24,37.
Johann 100,30. 101.17. 103,5.9. 110.2»*
111,32. 113,38. 114,27. 123,31. 124,19.
131.19.
Ulrich 177,30. 187,5. 213,24. 250,9. 281,26.
Dekan decanatus 298,30.38. 299,31. 300,13.
Konrad 110.29. 1 11,8. 1 13,22.37. 114,27,34.
123.19. 124,9,19. 131,9. 141,4,7. 155,27.
158,2. 160,30. 161,15. 168,14. 177,20.
214,17,24. 244,«i. 247,19. 249,15. 258,
25. 281,3. 28 9,28. 290,27. 298,28. 299,19.
319.20. 333,12. 338,29. 349,5. s. St.
Theodor Leutpriester.
Gemeinde parochia parochiani 64,7,8. 81,19 f.
82.5. n°116Tr.ll,46,l. 161,29 f. 196,
28 f. n* 301 Tr. II, 76, 7.
48
Digltized by Google
378
Basel — Baulcr.
St. Peter.
Leutpriester 82,7,1 1. n° 1 l6Tr.II,46,3, 90,
21 f. n« 135 Tr. 1,52 16 T. 196,26 f.
Konrad 51,10. 64,3 f. Dumdekan 81,15.
89.33 f. 332,34.
Patron Dompropst Diethelm 81,15.
Priester saccrdotcsclerici, clerici chori 161,1 5 f.
332,33.
Albert 333,14.
Burchard der Schreiber 250,11. s. oben
Chorherren, $. unten Scholaster.
Konrad Ganselin 124,22. Subdiakon 131,23.
Hugo Leutpriester von Hölhtein 114,1.
Johann Gumpostorso 161, 1 5 f. 168.2« f.
Johann 281,28. s. unten Rossebarbo.
Ludwig von Olten 114,1.
Peter, Bruder Ludwigs des Krämers, Diacon
114,1. Priester 124*1. 131,22.
Johann Rossebarbo 250.10.
Werner 250,10. 333,14.
Werner des Truchsessen Sohn 114,1.
Burchard von Welmingen 131,22.
Propst prepositus Propstei 88,13. 89,36 f.i
91,4.93,24. n° 135 Tr. 11,52,9. 296,29,3«. i
299.31.
Konrad Golin 167,9. 191,83. 202,17. 210,5.
213,9,23. 221,35. 222,6,31. 223,5. i
241,88. 244,31. 245,13. 249,14. 258,17.
277,84. 261,8. 298,27. 299,18. 309,9.
Hugo 100,9. 102,17. 103,9. 110.1 7 f.
111,27. 113,15. 11 1,33. 115,25 f Heinrich
Schreibefehler der Urkunde!] 123,19.
124.9. 131,9. 168,20 f. s. Base! Dom-
stift Sänger.
Scholaster scolasticus Scholasterei 90,39.
298,30,39. 299,32.
Burchard der Schreiber 333,8,12. 348,31.
349,6. *. oben Chorherren, Priester,
magistcr Johann von Eptingen 92.20. 100,31.
103.10. 110.30. 111,34. 113.19. 114,27. ■
123.31. 121,20. 131.20. 169,1«. 175,9.
213 24. 250,10. 281,26. 319,21. 332,20.
354,5.
Siegrist 90,29.
Cuno diaconus 281,28.
Prediger.
Brüder Heinrich von Alsehwil 233,28. 336,2.
Baldeinar 231,6.
Albert von Bolle [?] 239,12.
Konrad von Konstanz 343,22.
Johann von Neuenburg 284,25, 285,16.
Mcinfrid 240,26.
Reiner 336,39.
Convent conventus fratres 183,1. 205,23.
208,7. 317,4.
lector Albert 240,26.
Prior 174,16. 183,1. 205,22. 219,17. 317,3.
Achilles |von Alsehwil] 98,28. 206,7.
231,5,22. 233,10. 237,15. 240,10. 246,39.
s, Brüder.
C. 66,13.
H. 146,17.
Supprior 174,16.
Johann von Hergheim 240,25.
Siechenhaus.
leprosi infecti 332,28. 337,15,18.
Schaffner procuratore* Johann Bärwart 337,14.
Johann von Stetten 337,14.
Spital hospitale novum 332,28.
St. Theodor.
ecclesia in villa que dicitur inferior Basilea,
parochiilis ecclesia ulterioris Basiiee
10.12.17. 14,19. 23.42. 25,48. 27,33.
38,34. 49,6. n*90Tr. 11,38,15. 211,35,
37 f. 212,1,3 f. 270,26 f. n11 449 Tr. 11,
151.10.17.
Kirchherr rector ecclesie Dompropst Heinrich
von Veseneck 21 1,33.
Gemeinde parochia parochiani 211,37,38.
212,3,6. 270,34.
Leutpriester Konrad Chorherr von St. Peter
100,30. 101,17. 103,9. Dekan von
St. Peter 111,8.
Patrone Propst und Convent von St. Alban
212,11,16. 270,26.
Propst Dekan und Kapitel des Domstif»
n® 449 Tr. II, 154,10.
St. Ulrich.
s. Basel Lokalitäten,
s. Basel Domstift Kapläne.
Werner diaconus 124,21. 131,23.
subcustos Ulrich 333,13.
Thesaurar Ulrich 319,6.
Prediger,
fratres ordinis Predicatorum domusBasiliensis,
de domoBasiliensi, in Basilea, Barilienses,
fratres domus Predicatorum in Basilea j
91,37. 95,18. 98,1». 99,27. 117,20.
125,22,24. 139,34. 168,2. 172,33. 173.31. ;
174,« f. 184,19- 236,39. 237,3. 2*0,7.
282,17. 812,36. 321,16. s. Basel Lokal!- ,
täten.
Brüder fratres Achilles [von Alsehwil] 284,25.
285,16. 336,2,39. 343,22. s. Prior.
St. Vincen*.
s. Basel Lokalitäten.
, Basclbcrg Hasilherc s. Kheinfelden Lokalitäten.
Basler Hugo R 193,33. Werner R 193,33.
Bättwil Betwilr Betwilrc in Solothurn sw. Basel.
Heinrich von 123,35.
Heinrich der Schuhmacher von — BvB 213,20.
Baulcr Haulere Bawlarius ßawlere Paularius.
Hugo n° 181 Tr. 11,60,18. Bvll 130,6. 188,«.
BvB 208,18. 304,12. BvB 349,41.
sein Sohn Hugo BvB 350,1.
sein Schwestersohn Wilhelm BvB 208,17.
Johann Mönch in Lützel 317,39.
Digitized by Google
Baumann — St. Bernhardsberg.
379
Haumann Bvman Hugo s. Basel Domstift Kapl&ne. ;
von Baumgarten, de Pomerio, Heinrich 224.1t;.
Basvaria s. Haiern.
Bawlarius Bawlere s. Baulcr.
Beatrix s. Pruntrut.
Beaufort Bellum forte in Frankreich w. Tours.
Peter von s. Ambierle Prior.
Becellin Johann Bürger von Rufach 112,23.
sein Bruder Kuno Bürger von Rufach 1 12,23.
Bechburg Bcliburch Behpurc IJchpurch Pehpurc
Schloss in Solothurn am SUdabhang des Jura
Uber Önsingcn.
magister II. von 194,2$.
Konrad von 10,21.
Kuno von *. Basel Domherren.
Behem Dietrich R 318,35. vgl. im Kirchhof und i
Kpfig.
Beile s. Beiz.
Beinkon s. Benkcn.
Beinwil Beinwile Bcinwür Beinuilre Benvilare
Benwilr, monasterium s. VincenÜi, ecclesia 1
omniutn sanctorum, Kloster in Solothurn sö. i
Laufen 29,2. 90,20,24. 45,42. 80,23. 189,18.
Abt Gerung 45,41.
Heinrich 56,8. 97,2.
Otto 189,11. n*2H6Tr.ll, 71,10.
Convent fratres monachi 30,20. 4t», 1. 189,11.
n* 266 Tr. II, 71,10.
Mönch Eberhard Priester 157,28.
Hof !a Basel 18Ü.I5.
Bela s. Junghole — zum Thor.
Bellelay Betlellgia Kloster in Bern w. Münster. '
33,38. 34,2. 54,8. 97,25. 113,8. 181,33. 210,3 !
Abt Konrad n°295Tr. 1,631,4.
Convent n° 295 Tr. 1,63 1,4.
Bellee Bellize Konrad 59,12.
Johann Bürger von Rhcinfelden 200,5,7.
seine Krau Anna 200,1 1.
Hellingen Bellinchon Bellincon in Baden sw.
Schliengen am Rhein.
Heinrich von 51,28.
Hermann von 332,7.
Mechtild von — Heinrichs Tochter 51 ,26 f. 52, 1 1 .
s. Fassbind.
Bellum forte s. Beaufort.
Beiz Beile Johann 111,12. 223,3.
s. Benedicti ordo regul a 46,34. 150,2. 156,14.
157,2. 192,25,26. 284,19. 235,10.
Bcni Heinrich 86,30. 123,3«.
Benken Bcnchon Beinkon in Baselland sw. Basel
274,8,17.
Lokalitäten.
deme anewendere uf zuo 274,29.
eeme Langen birbSme 274,27.
an dime blatichim 274,19.
io deme bodeme 274,28.
in tuperiori bruiele 274,30.
under deme brunen 274,21.
di kilmate killmattcn ö. Benken 274,18,31.
eeme chriehbSme 274,28.
uffin egge auf der eck sw. Henken 274,22.
an den gibettin 274,26.
vor deme hole 274,23,30.
imrac hove 274,20.
vor deme mosachire 274,23.
zvesschint «regin 274,21.
zeme wuore 274,28.
Heinrich von — BvB 78,17.
lta div Locherin von 274,17.
Benvilare Benwilr s. Beinwil.
Ber. s. St. Amarin — der Diener minister 200,36.
— Henggart.
Bcrchdoldus s. Berthold.
Berchheim s. Bergheim.
Bercholz s. Bergholz.
Berchta s. Bertha.
Berchtoldus Bcrctholdus Berctodus Berctoldus
s. Berthold.
Berg Bergen jetzt Altenberg in Preussen nö. Köln.
Graf Engelbrecht von 35,45.
dessen Bruder Graf Eberhard von Altena (im
Texte deutlich Alcena) 36,5.
Bergalingcn Berngeringin in Baden sö. Wehr,
liurchard von 239,16.
sein Bruder Heinrich 239,16.
Bcrgarius s. Basel Domherren.
Bergheim Berchheim im Eisass bei Rappoltsweiler
sw. Schlettstadt.
Templercommcndc dispensator Dietrich 65,27.
Bergholz Bercholz im Eisass sw. Rufach 55,14.
Diethelm d. j. von 55,35.
Dietrich von s. Basel Domherren.
Berhta s. Bertha.
Herhtoldus s. Berthold.
Herinhuson unbekannt im obern Eisass 3,17,33.
Herlewin s. Basel Barfiisser Mönche.
Bermcswile s. Bärschwil.
Bern Bernum Bcrnenses, Schultheiss Rat und Ge-
meinde 206,13,22,25. 207,1,10,20.
Leutpriester 216,14.
Ulrich von 132,36.
Bernau 29,22.
Berner s. Gebweiler Leutpriester.
Johann — von Nieder-Müsbach 130,20.
sein Bruder Nikluus — v.Ntedcr-Miisbach 130,20.
Berngeringin s. Bergalingcn.
Bernhard Bernardus s. Basel Barfiisser Mönche —
Marbach Propst.
St. Bemhardsberg, ecclesia s. Bemardi montis
Iovis, domus montis Iovis 208,39. 209,5.
Propst Falco 208,32.
Kapitel 208,32.
Chorherr Albert 208,37 f. 209,6 f.
Digitized by Google
380
Bernher — Bischof.
Bernher *. Epiingen.
Berno Graf 1,24.
Bernoltz Hugo der Kürschner 114,6.
Bernwart s. Blrwart.
Beromünster ccctesia Heronensis (Permonen.is ?]
Stift in Luzern nö. Sursee 54,92. ‘.>7,31.
Capitel 340,30,35.
Chorherr Johann von Basel 97,33.
Propst 340,30,35.
Werner [?) 84,16.
Bene s. Bursch.
Bia s. Bettlach.
Biberach Heinrich R 109,32. R 110,31. Heinrich
von — sul custos des Basler Domslifts 305,19.
Ribere s. Laubere.
Hicinun s. Ö Hingen Lokalitäten.
Bickensohl in Baden nö. Breisach 36,30.
Biedermann Walther 311,11.
Biederthal Biedertan Bicdiertan im Eisass an der
SchweizergTenzc 46,22.
Arnold von — R 221,21.
Biel 181,33.
Bersich s. ßirsig.
Bertarius 1,23.
Bertha Berchta Bcrhta Berta a. Anselm — Basel
St. Maria Magdalena Priorin - Kappelen —
König — Döttingen — Häusern — Heinrich
der Schmied — Liebenstein — Meisterli —
Olsberg Abtissin — Harnstein — Rufach —
Wilsper.
Berthold Berchdoldus Bcrchtoldus Bcrctholdus
Berctodus Berctoldus Berhtoldus Bertoidus
Bertolfus s. Andechs — Basler 339,18 — Basel
Bischof — Basel Bischof causidicu* — Basel
Bischof Münzer — Basel Domstift Thesaurar —
Basel St. Maria Magdalena Schaffner — Klingen-
thal Kaplan — Konrad der Maurer — der
Krämer 96,30,33. 97,13. BvJJ 100,33. 101,12.
— der Diener minister 170,13. s. Klingnnu —
Egringen — St. Gallen — Gansingen — Glas-
hütten — Gliers — Greslin — Hasenburg —
Häusern Kaplan — llelbling — Ilcnli - Hohen-
fels — Lausanne Bischof — der Maler 265,18.
— der Maurer von Lörrach 103,17. — Mar-
quard — der Müller von Maulhurg 355,39. — •
Müllhcim — Münster im Granfeld Propst —
Niero — Ongershein — Pfäffingen — Pfirt — -
Harnstein — Rczagcl — Riehen Leutpriester
— Riethcim l^utpriestcr — Schaffner des
Grafen von Thierstein 51,15,21. s. Pfäffingen
— Schüs — Schowelin — Steinmar — Teger-
felden — Wettingen — Wucherer — Zähringen.
Meier Rat und Bürger von 190,2.
Ulrich von 181,32.
Hiesheirn Hozinshein Buessiszhcin Buzcenseim
Huzcen'heim Bu'enseim Buzensen Buzenshein
Buzinsheim Ruzzensheim im Eisass n. Neu-
Breisach.
Kapelle 38,29.
Kirche 10,13. 14,22. 23,41. 25,42. 27,27.
38,10,25. n°61 Tr. 1,423,21. 49,4.
Meier O. 32,5.
Prior 14,23. 27,28. 38,26.
Gottfried 39,8.
Reiner 28,10.
Bielbur s. Betberg.
Hili s. Gowelin.
mons Biligardis s. Mömpclgard.
Billung 344,4. sein Sohn Burchard 344,4. s. Leimen.
Uincerna s. Schenk.
Binningen Riningen Binnengin ltinningin Byn-
ningen in Baselland sw. Basel 3,19,33. 10,20.25.
14,2«. 24,6. 26,8. 28,1. 38,43. 49,15. n*4%
Boos 53,12.
Kirche 287,11. n° 406 Boos 53,13.
Meier Burchard n° 406 Boos 53,22.
Vicar Konrad n°4U0 Boos 53, 16,18, 22.
Binzen Iiinceheim llinuheim Pincheim in Baden
nö. Basel.
B erwart s. Bärwart.
Bcrwilre [Gebwilre?] s. Waldner.
Hesangon Bisuntinum Bisuntium Bysantz.
Hugo von — Predigerorden* 267,42.
Erzbischof von 31,28. 351,11.
Betanoni s. Adelardus.
Betberg Betbur Bietbur in Baden s. Heitersheim. '
Dekan von 59,13.
Bethlacha s. Bettlach.
Arnold von — R 73,5. 83,14.
Ulrich von 33,16.
zc dem breiten birboume, zem basen birboume
s. Allschwil Lokalitäten,
zem langen birbSme s. Renken Lokalitäten.
Birndorf ltirdorf in Baden n. Albbruck 239,3.
Birs Birsa fliesst oberhalb Base! in den Rhein
10,18,24. 14,27. 24,3. 26,4. 27,39. 31,31.
38,40. 49,11. 70,20.40. 71,14,17.
— brilcke 14,41. 67,9 70,40,43.
Betirsha Frau des Burchard 45,19.
in dein bette s. Allschwil Lokalitäten.
' Bettingen nö. Basel 1,32.
Bettlach Bethlacha im Elsas« ü. Pfirt.
Werner von 199,12.
»eine Frau Bia 199,12.
Betwilr Betwilre s. Bättwil.
Beuggen Buchcin Deutschordenshan* in Baden
ö. Basel am Rhein 139,2. 3011,10.
M[ango!d] von n°485 Tr. II, 173,34.
Birseck ßirsegge Schloss in Baselland über Arles-
1 heim sö. Basel 126,20,21. 130,3.
Birsig Bersich Birsich Birtkas Pinien* fliesst in
Basel in den Rhein s. Basel Lokalitäten 3,20,34.
14,24. 23,40. 25,42. 27,34. 38,35. 19,4. 82,3.
225,37. 265,2. 266,30. 269.12. 350,17.
Bischof Kpiscopus, novator von St. Alban genannt
— BvB 246,28.
— Mönch von Lützel n°440Tr. II, 144,20.
Heinrich Mönch von Lützel n*415Tr.lI,128,18
312,5.
Digitized by Google
Bischofingen — Bremen.
3X1
Bischofingen Bischovingin in Baden n6. Breisach
*257,3.
Leutpriester Burchard 73,3.
Bisere Burchard s. Basel St. Leonhard Chorherren.
Bluchwen s. Blauen.
Hlac/cn Blaczheim Üladesheim Bladoldeshein
Bladolsheim Bladolzeim Bladol/cm s. Blotzheim. '
ßlansingen Blansingin in Baden gegenüber Kembs
nw. Basel.
Leutpriester Hesso n* 445 Tr. II, 152,18.
dessen Schwestertochter Juliana n° 445 Tr. II,
152,20 u. 153,2.
Burchard von 33,18.
Werner von 73,9.
Blashcin s. Blotzheim.
St. Blasien, monasterium ccclesia, s. Blasius de
Nigra Silva, Kloster im Schwarzwald nw. Walds-
hut 13,21,27,30. 17,25. 18,15. 29,14,20. 30,3.
33,25. 31,11. 41,26,28.35,23. 87,7,8. 153,17.
157,9 f. 224,2,38. 212,8. 248,35. 277,83. 294,29. |
Abt 75,82. 119,21.
Arnold [II.] 156,18. 157,1,82. 223,41.
224,1,30.
Convent 153,16. 157,2. 223,42. 224,1,30.
Mönche Heinrich Laie 157,27.
Hermann Priester 157,27.
an dime blatichim a. Henken Lnkalitätem.
zir blatun s. zur Platte.
Blauen Blachwen in Bern nö. Laufen 16,21.
Blechen Ulrich von 331,30 f.
Bohart s. Auggen.
Konrad R 287,84. 288,2.
Böhmen Bicmia 312,29. 313,14.
Boianden Kirchheim-Bolanden in der bayrischen
Rheinpfalz.
Werner [IL] von 33,6.
Boll Bolle in Baden nw. Stühlingen.
Albert von — Predigermönch zu Basel [?] 239,12.
Böller Konrad 335,2. 351,84.
Bollevirst s. Wehrathai Lokalitäten.
Bologna, libre Bononienscs 339,24.
Bonachcr s, Michclfeld.
Bonndorf Bondorf in Baden nw. StUhlingen.
Leutpriester Burchard 72,26.
Bono Priester 203,8.
Börsch Berse im Eisass sw. Molsheim.
Walther von — R 112,22.
Botscho Bosch o Botezo Bozho Bozco Butecho
205,12.
Konrad BvB 129,86. BvB 130.6. BvB 163,18.
205,10. B im Rat 250,18. 289,20,31. 1WB
297,4.
Kuno 77,41. BvB 78,16. n* 181 Tr. II, 60, 14.
Bottenstem im Aargau so. Zofinge».
Ulrich von — R 209,35.
Bottmingen Bothmingcn in Baselland s. Basel.
Heinrich von — BvB 137,41. 138,8. Botminger
804,17.
seine Frau Irmentrud 138.1,3.
Blotzheim Hlaczen Blaczheim Bladesheim Bladol-
deshein Bladolsheim Bladolzeim Bladolzcm
Blashcin Blatcshcim Blathscim Blathzheiin
Blatshcin Blatzhcm Blazein Blazhain Blazhein j
im Eisass nw. Basel 3,19,33. 24,6. 26,8. 28,1.
38,43. 49,15. 119,36. 192,34. 303,13,16. 338,12.
a* 486 Tr. II, 174,28,
Leutpriester Arnold 121,83. 138,10. 194,28.
195,16. 238,1. s. auch Hasel Domstift sub-
custos — Basel St. Peter Chorherren.
Albert von 73,11.
sein Bruder Konrad von 73,11.
Heinrichvon 73,11. BvB 208,17.
B im Rat 250,18.
Johann von — BvB 220,12.
sein Bruder Konrad von — BvB 220,12.
Ludwig von — R 73,8.
Peter von 259,12.
s. Steinlin.
Werner von — Ratsherr 240,20.
Blnmcnberg Hlftmenberc Florimont in Frankreich
ö. Delle 221,14.
Houbinowe s. Bubendorf.
bi dem boungarten s. Allschwil Lokalitäten.
Bourges Bituricum in Frankreich.
Schaffner des Erzbischofs mag. Wilhelm 267,41.
Boxberg Buchsberg in Baden w. Mergentheim.
Heinrichvon — Johannitcrmeister durch Deutsch-
land n°4UTr. II, 127,23.
Bozho s. Botscho.
BSzinshein s. Blcshelm.
ltozsco s. Botscho.
Brambach . . genannt — 331,18.
Brambach Branbach s. Brombach.
St. Brandan Peter von 331,12. Werner von — B im
Rat 250,19.
Brandenburg s. Orlamünde.
Hraswilere s. Bretzwil.
Bratela Bratella Bratelle Bratello Bratillo s.Pralteln.
Breisach Bri<achum Brisacum in Baden n°93Tr.I,
473,22. 63,17. 209,18,19. 322,8. Brisacus
mons n°4 1 1 Tr. II, 1527,2, 1 5.
Dekan 59,13.
Bobo s. Rom Kardinaldiakonen,
in deine bodeme s. Benken Lokalitäten.
Bodense Werner 141,5,9.
Bodilharl s. Wehrathai Lokalitäten.
Bodinchova 1,15.
Boccourt in Bern w. Delsbcrg, Kirche 33,34. 34,3.
Schultheiss S. 80,15.
llrcisgau Hriscaugia ßrisgowe pagus Prisicgau-
ginsis 1,82. 2,22. 16,22. 330,87.
Bretler Burchard BvB 259,26.
seine Frau Ita 259,26.
Bremen Erzbischof [Siegfried von Anhalt] 35,41.
Digltized by Google
382
Brenschin — Bürgender.
Brenschin Heinrich n9 406 Boos 53,2 3.
Bretere Heinrich 102,1,7.
seine Krau Mechtild 102,2,8.
Brctzwil Braswilere in Baselland sw. Liestal 46,24.
142.4.
Brinkheim Branchen Brunkehen Brvnken Brünkon
im Klsass nw. Basel 46,21. 353,9,17.
Heinrich von — Münch von St. Alban 330,12.
Brine Otto von 55,36.
sein Bruder Rudolf von 55,33.
Rrisachum Brisacum Brisacux mons s. Breisach.
Buchein s. Beuggen.
buchhalde s. Maulburg Lokalitäten.
Bächsberg s. Boxberg.
Buda [?J Heinrich von n94 15 Tr. II, 15.1,23.
Büderich heute P^ry in Bern n. Bief.
Peter Meier von — R 123,3.
Uuessiszhein s. Biesheim.
Buggingen Buckingen Bukingen in Baden n.
Mtlllheim.
Heinrich von — BvB 103,1. 114,5. 220,15.
an dem btihele s. Gebersehweier Lokalitäten.
Briscaugia Brisgowe s. Breisgau. Buhse vielleicht llerzogenbuchsee in Bern 40,23.
Brislach Briselacha Briselake Brisilacum in Bern Bülach Bullach in Zürich s. Eglisau.
». laufen 31,33. 4rt,i7. K.mrid von - R 157,39.
Ulrich von - R 8«, 28. unter den Bulgen s. Ba«l Lokalltllen.
Brogant *. I'rogant. Bum.» ,
Brumhach Brambach Hranbach in lladennö. Lörrach llu„hchdm vicHeicht gleich dem von Stoffel S. 11
erwähnten Öden-Burctiheim zwischen Biesheim
Vicar Albert 200,23. und KUnheim 3,16,33.
Brotelin Hugo 102,17.
Brotmeister, magister panificum, magister panis,
magister pistorum, Brothrueister Brotmeistir s.
Basel Bischof Ämter.
Heinrich 223,37. 224,32. 235,10. 287,6. BvB
307,7 f. BvB 314.4. 3:14,2 If.
s. Heinrich,
a. Ravensburg.
RUdeger 77,43. BvB 78,17. 88,25. BvB 100,33.
11)9.19 25. seine Krau Agnes 100,20,25.
Rudolf BvB 108,26.
an der Bracke, in Ponte, C. 332,6.
Heinrich 332,5.
Bruder . . genannt — n04485Tr.II, 17,3.
Brudir Burchard 230,39.
Brugg Brucca im Aargau.
Ulrich von — BvB 30,29.
sein Sohn Arnold 31,34. BvB 30,30.
Brüglingen Brügclingen in Baselland so. Basel
261,4. 286,26.
Brühl <i. Bcnken Lokalitäten,
s. Riehen I.okalitäten.
*. Wehrathai Lokalitäten.
Brunkehen Branchen Brvnken Brünkon s. Brink- j
heim.
Brunnader Heinrich BvB 354,24 f.
zum Brunnen, zim Brunne, Johann 343,25.
under deine brunnen s. Henken Lokalitäten.
Bruno s. Basel Domstift Custos.
s. Stein Dekan.
Brust Johann 324,3.
seine Witwe Adelheid 324,3.
Bu. s. Ramstein.
Bubendorf Boubinowe t?) in Baselland s. Liestal 1
IM«. 142,3.
l’lrich von 142,3.
Buch 208,12.
Baoron s. Büren.
Bur. Subdiacon Cleriker des Richard von Gliers
n°485Tr. 11,174,2. s. Sunenherc.
Burchard Burcardus Burkardus Burchardus Burck-
ardtu Purchardus 5.4. R 6,2. R 7,8. 8,10,12.
R 11,22,23. R 15,26,27. 46,7. 343,16. s. All-
schwil — Altkirch — Asch — Basel Amtmann
Basel Stadtschreiber — Basel Bischof — Hasel
Bischof Vitztum — Basel St.Alban Leutpriester
Mönche Prior — Basel Domstift archipresbyter,
Kaplan St. Gallus St. Maria Magdalena St. Stephan,
Dekan Domherren des Dompropsts Schreiber
— Basel St. Leonhard Chorherren — Basel
St. Peter Chorherren Priester Scholaster —
Bergalingen — Gatte der Betirsha 45,19 —
Billung — Binningen Meier — Bischofmgen
Leutpriester — (fixere — Blansingen — Bonn-
dorf Leutpriester — llrcller — Brudir — Kerli
— Chulla - — Kirchen Kirchherr — der Decker
131,24. — der Drechsler 231,19. — Kassbind —
Gundolsdorf — Hagenthal — Hasenburg —
vom zum Hirschen — ■ Hostein — I*allo —
Lutolstorf — Magst att — Manns fehl — Markt
— Masac — Massmünstcr — Muio — in der
Mühle von St. Alban 118,24. — der Müller
102,17. — Nefo — Nellenburg — Ozclin —
ITäfhngen - Pratleln Leutpriester — der Priester
104,14. — Ramstein — Rheinfelden Ammann
— zum Rosen — Roth — Sohn der Salmene
107,2 — Saugern — Schanis — Schonthal —
der Schreiber s. Basel Domprobst Schreiber,
St. Peter Chorherren Priester Scholaster —
Sippestuhl — am Stalden — Stein Abt — Strass*
burg — der Subdiacon 248,28. — Tegerfelden
— Therwil l.eutpriestsr — rum Thor — Uff-
heim — Usenberg — Virton — Vitztum —
Vivian — Welmingen — Wolf — Zürich.
IlUren Buoron in Solothurn sw. Liestal 46,25.
Ita von 97,31.
Bürgeln liurgelon Kloster in Baden n. Rändern
am Abhänge des Blauen 18,12. 75,20,37.
Bürgender 326,2.
seine Frau Gertrud 326,2.
Digitized by Google
Burgund — Kclhalt
383
Burgund Herzoge von — 6. Zähringen.
Graf Philipp von Savoien und 200,14,38.
Burins heule Bourrignon Btirkis in Bern nw.
Delsberg.
Ulrich von n°295Tr. 1,681,1 4.
Burner Burnere abgegangener Ort im Elsas* bei
Schlettatadt (nach Schöpflin Alsatia illustrata
2,454).
Rudeger von — R 280,15.
sein Bruder Werner von — R 280,12.
Burs Bvrs Heinrich von 188.6.
Hugo von — Mönch von Lützel 138,33.
Buschweilcr Bustwilre im Eisass w. Basel 5,35.
285.22.
Lietfrid von 5,35.
sein Sohn Hupold 5,35.
Büsscrach Buezherach in Solothurn sö. Laufen
46.22.
Kämmerer Camerarii Camerarius Camerer fllius
: Camerarii s. Basel Bischof Ämter.
I Konrad R 265,1«. R 304,16. R 305,27.
| Heinrich 71,26. 77,90. B*B 78,16. RvB 280,23.
| Heinrich s. Hasel Domherren.
s. Kandern Leutpriester.
Hugo R 198,37. R n°300 Boos 48,9. R 216,3. R
I im Rat 250,14. R 328,22.
seine Brüder Johann R 190,9. R 302,13.
Wilhelm R 190,9. R n*300 Boos
48 9. R 265,31 f. R 302,12.
Peter 77,36.
Rudolf R 190,6.
campanarius s. Glöckner.
Campaniacum in Frankreich (Campagnac, welches?
Champagnac, welches? Champagny >]
Raymund von — Chorherr von le Port 272,11.
| campsor s. Wechsler.
Butecho s. Hotscho.
Butenheim BStenhein im Eisass ö. Mülhausen
nahe dem Rhein.
Heinrich von 136,14.
seine Söhne Heinrich von 136,13,15. 137,25.
Heinrich von 136,13,15. 137,25. !
Johann von 136,13,15. 137,24.
Ita von 268,11.
ihre Söhne Heinrich von — R 268,11,19. R
352,15.
Johann von — R 268,11. R 352,15.
Otto von 136,20,31. 137,9.
Büttenberg Ulrich von — Priester n° 441 Tr. II,
145,13.
Büttikon Bültiken im Aarguu sö. Lenzburg.
Ulrich von n° 445 Tr. II, 153,24.
Buzcenseim Buzcensheim Buzenseim Huzenscn
Buzenshein Buzinsheim Buzzensheim s.Biesheim.
Bynningen s. Binningen.
Bysantz s. Besangon.
C. K.
C s. Anesorgen — Barraban — Basel Johanniter
— Basel Prediger Prior — an der Brücke — * i
Hohenburg — Hostein — Inzlingen — Mittel
Müsbach — Röteln Leutpriester — Schmied. )
Kaisersberg Kcisersbcrc im Eisass nw. Kolmar.
Schultheis* Walther 292,15.
Kaiserstuhl Keisirstul CheUcrstvl im Aargau w. j
EgÜsau am Rhein.
... von — R 304,16.
Arnold von 229,7.
Calixt s. Rom Papst.
Calmis s. Charmoille.
Kaltenbach Kalthenhah in Baden nü. Kandern.
Kandern Candro Chandra Cbandre Chandro
in Baden ni>. Basel.
Kirche 10,18. 14,19. 24,1. 26,3. 27,38. 38,39.
49,9. nM2&Tr. 11,47,20.
Leutpriester Heinrich Kämmerer 223,10,16.
Kappel Capella Kloster in Zürich n. Zug.
Abt Werner 176,38.
Conversbrüder Rudolf 196,5.
Ulrich 196,6.
Kappeln Capella Kapelle Kapellen Kappelle
Chapcllon im Elsas« sö. Landser 79,1. 199,12.
353,28. 853,9,17.
Lokalitäten: Cherlinges bongarta 199,13.
in dern Wornbach 199,14.
Reiner von 199,14.
Kappelen Fraoenkappelen, Kapelle imme Riete,
Cappellc in nemore dlcto dem Vorste [oder
Münchenkappelen wegen Nennung der Diözese
Konstanz r] in Bern w. Bern über der Aare 332,37.
Convent 354,1.
magistra Bertha 354,1.
Propst Rudolf 354,1.
Kappeier Johann R 347,13 f,
sein Bruder Otto R 347, 1 3 f.
Carnens s. Lac de Joux.
carnifex s. Metzger,
carpentarius s. Zimmermann.
Casate jetzt Casate Nuovo in Italien sw. Lecco.
Comes de — Domherr von Mailand 253,30.
Käser cheserc s. Arnold — Heinrich.
Castiglione [?] 16,16.
Katherina s. Klingen — Dittweiler.
Kaufmann s. Johann,
caupo s, Wirt.
Ketsersberc s. Kaisersberg.
Keisirstul s. Kaiscrstuhl.
Werner von 10,82.
Camezano heute Cainisano in Italien sö. Vicenza (?)
Johannes de — Kaplan des Papste* 253,26. I
Ccizzo Heinrich vicem domini episcopi gerens
super temeritatibus 220,24.
Kclhalt Chcllhaldus Heinrich 200,34. 332,6.
Digitized by Google
384
Keller — Kirchen.
Keller Cellarias Cellerarius s. Basel Bischof Ämter
— Drutelin — - Gundolsdorf — Wetzel.
Heinrich 77,43.
vom neuen — s. vom Neuen Keller.
Kembs Kembc/ Kemhiz Kerner Kemiz Cheimcz
Chemmiz Kempez Kenpcz im Klsass nw. Basel
nahe dem Rhein 7,38. 10,20. 14,21. 20,13.
23,45. 25,44. 27,35. 86,1t. 38,36. 49,5. 330, f.
Kirche 7,38. 10,19. 14,21. 23,42.25,44. 27,34.
38,36. 49,5. 226,17. 830,4.
Meier Eberhard 330,13.
cementarius s. Maurer.
Cencius Centhius Cinthius s.Rom Kardinaldiakonen
— Kardinalpresbyter — Papst Kümmerer.
Kennelcr Kennclere Chenlerc Heinrich 188,7.
2 45,8.
Kerli Burchard 215,23,
Konrad von — Kleinbasel 215,10.
ad Cervum s. zum Hirschen,
de Cervo s. vom Hirschen.
Kesler Rudolf 349,5.
Cessingcn s. Zässingen.
Cezwile s. Zerwyl.
t'halmis s. Charmoille.
Chamau in Zug nw. Zug 220,95.
Chandra Chandre Chandro s. K andern.
Chapellon s. Kappeln.
Charmoille Calmis Chalmis in Hern ö. Pruntrut
22,3 4,
Leutpriester Rudolf 97,4. 104,13. 121,32.
Chechertin Sibilia 119,35. 120,1,10, [= Sibilia
Schessart ?]
ihre Tochter ha 119,36. 120,4. deren Ehemann
Burchard von Gundolsdorf 119,35.
Ella 120,2 f.
Cheger Chegere der Chegir Hugo 74,27. 77,42.
88,25. 97,8.
sein Bruder Reiner 74,27. 77,4 2.
Cheimcz s. Kembs.
(.‘heiserst vl s. Kaiserstuhl.
Chellhaldus s. Kelhalt.
Chemmiz s. Kembs.
Chcncblin s. Kneblin.
Chenlere s. Kennelcr.
Cherlinges büingarta s. Kappeln Lokalitäten.
Chesere s. Käser.
Chesslach s. Köstlach.
Chiburg s. Kiburg.
Chichouen s. Kirchhofen.
Chicnberk s. Kienberg.
Chilcheim Chilchein Chilcheinberc s. Kirchen.
Chitderich Ildiricus s. Frankreich.
Chilheim s. Kirchen.
de Chindon dir Chindon s. Zerkindcn.
Chlingenlal s. Klingenthal.
ChXfman s, Kaufmann.
Cholhzingere t. Colhizingen.
Choler Ch5ler Cholere Werner 205,11. 220,27.
| BvB 350,1.
Chono s. Kuno.
! Chonradus s. Konrad.
I Chonzo 2,34.
I Chopfencwie s. Kopfentzwei.
, Chorcnmergite s. Kommarkt.
Chornli Hugo 214,26.
Chotzingen s. Kötzingcn.
Chraft Chraito s. Kraft.
Chrenkingere s. Krenkinger.
I zeme chriehbArae s. Henken Lokalitäten.
Chriegere s. Criec.
Chricns s. Kriens.
Christ ina 345,31. s. Mctter.
Chrozingin s. Krotzingen.
, Chmmbegazze s. Ratsamhausen.
Chuannchin s. Künhcim.
! Chulla Burchard s. Basel Domstift Kapläne.
j Chultnhc s. Kulm.
| Chuno s. Kuno.
Chonradus s. Konrad.
Chuowis s. Kiffis.
Churbelin Johann n® 263 Tr. 1,593,2.
Kiburg Kiburc Kiburch Chiburg Quiburch in
1 Zürich sü. Wintherthur.
Graf Ulrich von 62,45.
seine Söhne Graf Hartmann d. 3. 143,31.
Graf Ulrich s. Basel Domherren,
sein Grosssohn Graf Hartmann d. j. 143,32.
Kienberg Chicnberk Kienberch Kienbcrc in Solo-
thurn nö. Olten,
milites de 104,83.
Heinrich von — R n° 276 Tr. 1,606, 7.
I Jakob von 116,36. R 164.15.
1 sein Bruder Ulrich 116,35. 200,23. R 294,22.
R 847,82.
dessen Frau Agathe 294,22.
Kiffis Chuowis Kuvis Cfcuis im Eisass nahe der
Schweizergrenze nw. Klein-Lützel 46,28. n°75
Tr. 1 1 , 35, 1 2 . n° 266 Tr . II, 71 ,4.
Cigena s. Zicgcnhuin,
ufen dem kilchacker s. Allschwil Lokalitäten.
| Kilchein Kilchhein s. Kirchen.
: Kilchpcrc s. Wehrathai Lakalitäten.
I Kithchain Kilhhain Kilhhein s. Kirchen.
Kilmatte s. Henken Lokalitäten,
cimentarius s. Maurer,
in Cimiterio s. im Kirchhof.
Kind Puer Werner Bürger von Rhcinfelden 122,33.
Sehultheiss von Rheinfelden 116,37.
Cinthius s. Cencius.
Kirchen Chilcheim Chilchein Chilheim Kilchein
Kitchcheim Kilchheim Kilchhein Kilhchain
Kilhhain Kilhhein in Baden n. Basel nahe dem
Rhein 33,6. 111,10. 122,10. 200,6.
Digitized by Google
Kirchen — Cluny.
385
Lokalität Chilcheinberc 200,1 1.
Kirche 33,7. 4*2,22. 58,39. «5,12. 73,25. 111,1
10. ‘298,36,38. 299,28.
Kirchherr minister magister Burchard 58,37. 59,9. ,
Bruder des Leutpriesters Volmar «5,6. 72,22 f. i
73.27. 222,6,88.
lleinburge Heinrich 59,11.
Leutpriester Gottfried 73,4. 111,11.2*23,2. 250,9.
281.27. s. auch Basel St. Peter Chorherren, j
Volmar «5,6. dessen Bruder Burchard der
Kirchherr «5,6.
Meier Werner 59,11«
Adelgot von 33,6. 42,15. 58,40. «5,10.
Konrad von 73,10. Ulrichs Bruder.
Dietrich von 42,15.
Leopold von 33,6. 42,15.
Ulrich von 73,10. Konrads Bruder.
Kirchheim unter Teck in Württemberg sö. Ess- |
liegen 108,9.
im Kirchhof, inCimiterio Dietrich R 318,34. Gun- |
tram R 318,34. vgl. Behem und Epfig.
Kirchhofen Chichoucn in Baden sw. Freiburg
40,21. 257,8.
Cisterciensfs Cystercieoal» abbas ne 486 Tr. II, 174,0.
capitulum ordinis n°486Tr. II, 174,10. ordo j
10«, 24. 115,36. 11«, 28. 118,9. 122,14. 138,27.
143,33. 147,3. 148,15. 149,10,21. 157,5. 160,7. J
1155.24.26. 167,1,8. 169,36. 171,12,20. 178,38.
180.14.17. 185,9. 190.25. 191,10. 195,4. 19«, 6.
200.14. 208,14. n° 300 Boos 4 8,6. 237,28. 245,38
24«, 15. 248,1. 251,20. 251,24. 256,5. 259,22.
260.17. 289,2,5. 290,17. 296,32. 297,39. 306,17.
311.26. 314.1. 817,21,26. n° 440 Tr. 11, 144,10.
328,12. 331,82. 341,29. 316,10. nM86Tr.ll,
174,16. 349,17. 355,14.
Kivcherli s. KUcheli.
Klein-Lützel s. Lützel.
Clemens s. Rom Papst.
Clericellus s. Pf&ffli.
Clericus s. Pfaff.
Clermont Claromont - in Frankreich, d<p. Ari&ge.
Domherr Gerardus de Silva maiori [la Sauve
majeure] 272,3.
Cliera s. Gliers.
Klingen Clingen Klingin Altenklingen Schloss im
Thurgau nw. Weinfeldcn.
Walther von 169,32. 170, 1 5,20. 227,37. *229,25.
231.22. 238.14. n’ftSTr. 11,81,1. 238,18.248,35.
292,30. 293,6. n® 407 Tr. 11, 123.11. 309,13.
320.il. 327,2«. 835,40. 336,12. 345,7,18,19.
seine Frau Sophia 169,34. 228,1.
sein Sohn Ulrich 228,1.
seine Tochter Agnes 228,2.
Kathcrina 228,2.
Herzelauda 228,2.
Verena 228,2.
seine Brüder Ulrich 169,83. 170,16,19. 228,25.
Ulrich Walther 169,33. 170,16,19.
228,3.
Ita von — Witwe Konrads von Undingen 293,3 1 .
Ulrich von 97,16.
Urkundenbuch der Stadl Basel. 1.
; Klingenthal Chlingental Clingendal Klingendal
Clingental Klingental Clingital Klingital Klin-
gindal Clingintal Klingintal Glingendal in
Baden bei Wehr.
Thal 229,24.
Kloster n°323Tr.II,81,4. 239,7,10. 284, is.
285.4. 295,7 f. 313,22. 826,3«. 835,22,41.
336.17. 313,17,38. 345,24 . 347,13 f.
Kaplan Berthold 233,24. 293,6. 336,3.
Convent, conventus sororum, sorores 229,27.
230.21. 231,23. 232,4. 233,15. n°323Tr.II,
80,20. 236,8. 238,17. 261,86. n°356Tr.lI,
86.17. 272,26. 274,15. 280,11. 292,81.
294.4. nB 407 Tr. II, 123,12 . 311,6. 313,82.
320.5. 326,29. 327,21. 335,23,40. 336.21,
345,2.
ConversbrÜder Konrad 293,7.
Eppo 293,7.
Werner Feist R 336,4,40.
H. 294,7.
Werner von Ruchenschwand
336,4.
Rudolf 280,10. 281,1 4. 336,4.
40. 343,20.
Walther 293,7.
Gemeinde parrochia 295,32.
Priorin 229,27. 233,15. n‘328Tr.lI, 80,20.
236,8. 238,17. 261.3«. n°356Tr. 11,86,1 7.
272,36. 274,14.292,31.294,4. n°407Tr.H,
123,12. 311,6. 320,5. 326,29. 327,21.
335.22. 336,20. 345,2.
Adelheid von Utenhcim 230,20. 232,4.
233,18.
Schwestern Hedwig von Falkenstein 163,30.
Guta von Holzweg von Geber*
schweier 112,5.
Agnes von Rodersdorf 284,38.
Bertha von Rufach 124,30.
i Klingnau Klingcnnowc Klingenowc Klinginowc
im Aargau nö. Brugg an der Aare 228,30.
229,2. 238,19. 239,5. 248,3«.
Schloss 170,7.
Berthold der Diener minister 170,13.
Johanniter Johann von Döttingen 229,5.
Ru. von Döttingen 229,5.
Konrad von Mcllsdorf 229,6.
Walther von Melisdorf 229,6.
Uildchrand von Tegerfelden 229,6.
Rudolf der Diener minister 229,8. 336,41.
Rudolf der Vogt 170,13.
Cluniacensis ordo n° 125Tr.lI, 47,1 1. 1.30,18.
152,10. 223,32. 224,33. 212,22. 243.33.
251.9. 254,13. 256.39. 257, taf. 266,12,24.
269.9. 275,21. 283,25. 311,2.
Cluny Cluniacum in Frankreich 16,3. 27,32. 49,
41. 257,38.
Abt 14,6. 15,11,34. 31,21. 266,23 f. 271,29.
Hugo 16,2,14.
Peter 17,32.
Pontius 16,13.
Yvo 243,80. 257,17.
49
Digltized by Google
38«
Cluny — Konstanz.
Convent 257,1 8. 266,*» f. 271,*».
Mönche bei St. Alban in Hasel 34,11.
Mönch Wilhelm Prior von St. Alban in Hasel
17,87.
Kneblin Chencblin Knebli Brüder 307,5.
Heinrich 215,*&.
Rudolf — von Kleinbasel 215,9.
Knöringen Cnoringen im Klsass w. Basel 11,1.
287,13.
Lokalität: Arlispach Araoltspach Amoltxspach
284,40. 285,6. 347,15.
Cochelin Kochilin s. Kucheli.
Koch Cocos s. Basel Bischof Ämter.
Heinrich 231,9.
*. Johann.
Colbizingen von. Cholbzingcre. Heinrich 124,29.
Werner 235,11.
Cölestin s. Rom Papst.
Kolmar Columbaria im KUass 107,2.
Schultheis* 80,15.
[St. Martin] Chorherr Heinrich u#295Tr.I,
631,10.
Propst Heinrich 107,2.
Rüdeger *. Hasel Dom-
herren.
Werner von Ellerbach s.
Hasel Domherren.
|St. Peter] Prior Peter 28,9.
Interlindcn, sorores de *. Johanne, sorores
monasterii de ordine fratrum Predicatorum.
Convent 208,2. 273,28.
Priorin 273,27. Agnes 208,1.
Schwester Sophia Tochter Rudolfs Im Hof
von Rheinfelden 208,8.
Hercnfre von 31,27.
Köln Colonia Erzbischof (Philipp I. von Heins-
berg) 35,40. JKonrad von Hoclisuden} 199,25.
Domstift Capitel 203,26.
Decan Goswin 203,25.
Archidiacon 203,25.
Domherr Heinrich von Basel 203,31.
> . . Propst von Münstereifel 203,87.
Machahäcr Meisterin 203,28.
Convent 203,28.
Prior Niklaus 203,36.
S. Maria ad gradus Dekan 203,37.
Stadt 3,9. 1149,23.
Kölnisches Salz 816,7.
Columbaria s. Kolmar.
Comite Ardicio de — prepositus s. Laurentii
Mediolanensis 253,32.
Co«ea de Casate canonicus Mediolanensis 253,80.
Como Bischof Ardicio 26,18.
Compostella s. S. Jago.
CondoUcim s. Gundolsheim.
i König Rex Heinrich — von Suntheim 124,34.
i «eine Frau Bertha 124,35.
Cono s. Kuno.
Konrad Chonradus Ch9nradus Conradus CSnrat
Cunradus *. AlUchwil — der Häcker 287,8. —
Raden — Harra - Hart — Basler 73,11. —
Basel Amtmann — Hasel Schreiber - Basel
Bischof Kaplan Yitztum — Basel St. Alban
Schaffner — Basel St. Andreas Kaplan — Basel
HarfUsser Guardian — Basel Domstift Kämmerer,
Kapläne St. Gallus St. Johann St. Niklaus
St. Stephan, Dekan - Basel Johanniter —
I Basel St. Leonhard Chorherren — Basel St.
Peter Chorherren Dekan Leutpriester — Basel
St. Theodor Leutpriester — Mechburg — Bellelay
Abt — Beller — Binningen Vicar — HIotzheim
— Böhart — Böller — Botscho — Bulach
— - Kämmerer — Kerli — Kirchen — Klingen-
thal conversi — Konstanz Bischof — Korn-
markt — der Decker BvB 259,40. — Dettig-
hofen — Deutschland — Diethers 335,3. —
1 Döttingen Egso — Entbrach — Entbrach
Propst — Kplingen — Esslingen — Kalken-
stein — Freiburg Grafen — Frlck — Fridingen
— Fuchs — Ganselin — Geizriebe - Golin
— Gowelin — Hallingen — Hauenstein —
Heinrich der Schmied - Hergheim - Hof-
stetten — Hostein — Jungholz — Lang —
Langberg — laiuber — Laufen — » Laufenburg
— I.eimen - I.engnau — I.iubcre — I.owelin
— Ludwig - — Luttern — Lützel Abt — Lützel
Mönche — MaUprach — Manvirtrib — am
Markt — Märkt — Maser — der Maurer 131,12.
seine Frau Mechtild 131,12. seine Töchter Hed-
wig 181,18. Regciint 131,13. seine Brüder Ber-
thold 131,25. Bcrthold 131,25. — der Maurer
von Lörrach 103,17. — Ehemann der Mechtild
von Hellingen 52,12. - Meienheim — Meierli
— Mclladorf - Metter — Metz — St. Michael
— - Moichinhein — Mönch — Morschweiler —
Mullheim — Murhach Abt custos — Müsbach
— Nähr» — Neuenburg — Olsberg Leutpriester
— Ongersheim — öichgen — der Priester 29,
28 33,22. — Prudencia — Rinnstein — Rants-
weiler — Rauher — Reich — zu Rhein — Rhein-
felden Schultheiss — Rifo — Rise — Roggen-
burg — Rohr - Rosche — Röteln — Roten-
berg — Sapian — Schallenbrand — Schmiedel-
fcld — Sehnewlin — Schönau der Schreiber
102,1«. 113,5. — Schwab — der Seiler 124,22.
— der Sinner 131,24. — Snfirli — Speicr —
Steinmar — Summerau — Tauti — Tcgerfclden
— Tellere — Thann Propst — vor dem Thor
— im Thurn — Trumpf ■ — Tüllingen — Uff-
heim — Yardel — Yare — Vorgassen — der
Wachtmeister 337.20. s. Basel - • Wädensweil
— Waldner — Wetter — Weltingen Abt —
Wibelishach — Winterstetten — der Wirt caupo
116,39. — Yiart — der Zöllner theloneariu*
Bürger von Rheinfelden 214,11. 234,36. 235,1.
seine Tochter Anna 214,15. sein Bruder Truto
235,10. — ZScgi — Zubin.
Konstanz Constantia 59,24. 73,86. 95,23. 97,18.
160,23. 222,17. 294,19. n° 407 Tr. II, 12 1.U».
309,11.311,13. 817,12.
Digitized by Google
Konstanz — Kuchimcister.
387
Bischof Konrad [II. von Tegerfelden] 58,31.
59.21. «5,13. 72,18. 73,26. 87,6. 222,39.
Eberhard [II. von Waldburg] 191,34. 212,8.
12,29,39. 221,31. 222,28. 228,22. 229,20.
231,88. 888,12. n° 323 Tr. 11,81,3. n« 107
Tr. II, 128,7. 311,3. 317,3. 320,12. 327,28.
355.21. 858,18,12.
Heinrich [I. von Tann] 95,12. 97,16. 117,13.
148,28. 154,11. 160,5. 167,10,12. 171,22,23.
Hermann [I. vonArbon] 20,17. 29,20. 41,26.
Otto [II.] 42,25.
Ulrich [II.] 18,12.
vices domini episcopi gerens der Thesaurar
Berthold von Hohenfels 293.29.
Marschalk Baldebert 59,17.
Ministerialen 59,17.
Diözese «5.11. 84,17,18. 95,20. 117,14,21.
141,28. 143,83,39. 147,4. 148,15. 149,11,21.
150.2. 154,17. 160,1». 165,24,27,32. 167,1,
8,15. 171.12 f. 176,1 6. 17«, 38. 180, 14 f. 185,
8. 196.6. 200,15. n* 276 Tr. 1,606,9. 211,33,
34. n*300 Boos 48,6. 222,33. 223,48. 2*24,31.
»• 828 Tr. II, 80,2 1 u. 81,2. 236,9. 242,32.
218,1. 251,19. 260,16. 261,37. n*356Tr.ll,
86,19. 272,38. 280,11. 287, :io. 299,29. 306.18.
314.1.2. 317,11. 320,6,11. n°449Tr. II, 151,10.
326,30. 327,22,87. 340,30. 354,2 . 355,14.
Domstift 309,9.
Kapitel 97,16. 311,8. 320,12.
cus tos Heinrich [von Veseneck] Basler Dom-
propst 222,29.
Domherren:
[EgelolfJ von Falkenstein 294,16.
Ii[aldebcrtj von Andwyl 294,16.
(Rudolf] von Heidelberg 294,16.
Propst . . 294,14. Heinrich Protonotar des
kgl. Hofs 62,43.
Thesaurar Berthold von Hohenfels 293,29.
Kloster Paradies bei 194,25.
St. Stephan Propst Wfalther] 294,15. Chor-
herr A. 59,22.
Stadt n° 276 Tr. 1,606,9.
Konrad von s. Basel Prediger.
Lütold von s, Basel Domherren.
Conzo der Schmied B im Rath 250,21.
Kopfentzwei Chopfencwie Kophenzwei Jo. BvB
190,10. Walther BvB n° 445 Tr. 11,153,25.
im Kornmarkt vom Kommarkt Chorenmergite
Chorinmergite Chorntnergit Kornemargite Cor-
nemerch, de Koro frumenti, in Koro frumenti
s. Basel Lokalitäten.
Konrad 15,8.
sein Bruder Diether s. Basel Domstift Archi-
dlacon.
Konrad R 73,7. 77,38. R 86,27. R 107,38.
R 109,33. von Basel 173,16. R 193,32,36.
R 887,18.
«sein Bruder Rudolf 77,38. R 86,27. BvB 98,3,
R 107,37. R 109.33. R 141,8. von Basel
173,16. R 193,33. R 279,1 9. R 304,1,1 4,22.
RvB n® 440 Tr. 11,144,13.
Corona s. Krone.
Corradinus Rolands des Rothen Sohn 339,27.
Koserli Werner 324,6.
Köstlach Chesslach im Klsass w. Pfirt 221,1?.
Kötzingen Cizingen Chozingen im Eisass sä.
Mülhausen 32,1.
Leutpriester Heinrich 175,41.
Cuurtedoux Curteldu in Bern sw. Pruntrut.
Heinrich von n* 4-15 Tr. 11,153,28.
Courtelary Curtalri in Bern nw, Biel.
Johann von — Chorherr von St. Ursitz n*485
Tr. II, 174,1.
Courtemautruy in Bern so. Pruntrut 20,13.
Kruft Chraft Chrafto Crafto Craftonis R 107,37.
R 108,23. R 116,4. RvB 121,33. R n°!81Tr.
11,60,11. R 141,9. R 159,25. RvB 177,1 R 183,
34. R 205,9.
Johann R 193,35.37. R 205,9. R 242,2. R
n° 445 T r 11,153,23.
Rudolf Clerikcr 258,26.
s. Basel Domherren — Basel St Leonhard
Chorherren — Hirschen — Lautenbach.
Krämer craimir gremere institor s. Berthold —
Heinrich.
Heinrich genannt — BvB 290,10. Bruder Lud-
wig Krämers, sein Sohn Xiklaus 290,9. seine
Tochter Adelheid 290,10.
s. Ludwig.
Ludwig genannt — BvB 240,23. Basler 290,18,
23. BvB 294,33. Bruder Heinrich Krämers,
s. Peter.
Rudolf genannt — von Rufach 343,11. seine
Tochter Mechtild 343,11.
s. Vtüi.
unter den Krämern s. Basel Lokalitäten.
Krapf Kraphe Werner R 343,28.
Crcigen s. I lohenkrähen.
Krcnkinger Chrenkingere Heinrich 121,15 f.
seine Frau Adelheid 121,1 6 f.
Creschen ». Gresgen.
Kreuz de Crucc Dietrich BvB 104,15.
Johann 118,23.
Criec dir chriegere chriegre Johann BvB 199,20.
289,22,3:«. BvB 297,5.
Kriens Chriens in Luzern sw. Luzern.
Leutpriester Heinrich Basler Domherr 109,31.
Krone Corona R. von der — BvB 107,38.
Krotzingen Chrozingin in Baden sw. Freiburg.
Dekan Albert von 72,17. 73,29.
de Cruce s. vom Kreuz.
Kflcheli Kivcherli Cächelin Köchilin magister
Heinrich Basler 309,13. Clerikcr n® 445 Tr. II,
153,20. 341,13. Ulrich 292,31. 29*3,1. seine Frau
Richinza 292,34. 298,2.
Kuchimeister magister coquine ?. Basel Bischof
Ämter.
. . R 328,21.
Heinrich 74,27. R 108,24. 181,36. R 203,8.
R 215,6. Rim Rat 250,14. RvB 294,25.
seine Schwester Gertrud 215,7.
Digitized by Google
388
Kucf — Deutschland.
Kuef C4ue in Kern n. Pruntrut 221,15.
Cag s. Cuyk.
Kulm Chulmhe Kulmhe im Aargau so. Aarau
nM 15 Tr. II, 152,1«. 840,88.
( 'umanui episcopus s. Como,
Cundoltingin s. Gundeldingen.
Künheim Chuannehin im Elsas* ö. Kulmar 25,43.
Kunigund s. Thoscc.
('unleusotcs 1,24.
Kuno Chono Chuno Coao Cuno C4no 75,4.
seine Frau Hedwig 75,5. 205,12. s. Altkirch
Prior - der Ant 75,7. sein Sohn Johann 75,7.
— Attenschweiler — Basel Domstift Domherren
des Dompropsts Schreiber Dormenter Official
— Basel St. Peter Chorherren Siegrist — Becellin
— - Bechburg — Botscho — der Cleriker von
Basel 150,3. — Oelsberg — Eberhard — Eisen-
gasse — der Gipser BvB 265,3 f. — Heinrich!
gen. Tellisseur n°29ÖTr.I,631,14. — llelbling |
— Hofen — Horburg — Hutlupa — Istein — ,
Jung — Laufen — Lausanne Bischof — Movclier j
— Müsbach — am Ort — Harnstein — zu Rhein
— Schenk — Schlierbach — der Schreiber de*
Dompropsts Heinrich 2H7,6. — der Seiler 124,23.
• — Silbirsach — L'ffheim — der Zimmermann
von Hundsbach ‘125,7,21.
Kunos Thor ChSntor s. Basel Lokalitäten.
Cunradus s. Konrad.
de in Curla s. im vom Hof.
Kürschner s. Basel — Bemoltz — Richard.
Curtalri s. Courtelary,
Curteldu ». Courtedoux.
Cltha s. Guta.
Che s. Kuef.
Kuvis Ctuis s. Kiftis.
Cuyk Cug »n Holland s. Nimwegen.
Graf Heinrich von 36,3.
Cuzewilre s. Gutzwiler.
D.
Dale in Frankreich so. Montböliard.
Heinrich von — R 193,35. R 215,22.
Damphreux in Bern n. Pruntrut nahe der Grenze
219,8.
Danz s. Tanz.
Dapifcr s. Truchsess.
Decker tector s. Kurchard — Konrad.
Dedo s. Wettin.
Deitricus s. Dietrich.
Dellmensingen Talmessingen in Württemberg
sw. Ulm.
Albert von — Domherr von Strassburg 244,3.
252,33. 253,17. 255,7. 25«, 2« f.
DelsbcrgTalesberc Telesperc Telisherc Telisperch
Telsberc Telsperc Telsberg Thelsperg in Hern
sw. Basel 92,26. n# 295 Tr. 1,631,3.
Vogt Kuno HO, 17.
Kuno von — n*75Tr.II, 36,12. R 73,«. 74,86.
77,4«. BvB 78,15. R n° 134 Tr. II, 50,20.
sein Bruder Heinrich von 67,21. 71,40. 74,2«.
BvB 78,1«. R n°131 Boos 24,31. R 97,«.
Peter von — R n'295 Tr. 1,631,1 1.
Dethwilr *. Dietweiler.
Dctricus s. Dietrich.
Dettighofcn Tetinchon im Thurgau n. Pfyr».
Kfonrad] von 294,18.
Deutschland Germania Theutonia 184,22. s. Ale-
mannia — Johanniter — Prediger.
Kaiser und Könige 10,10. 92,27,29. 116,33.
206,5 f. 207,2 f. Imperium 116,28. rex Fran-
corutn ct Langabartorum, rex Sicilie 2,37.
61,6. «2,8. «3,6.
Karl [der Grosse] 1,34. 2,37.
Konrad [11.] 3,80.
Konrad [IV.] 198,22. n* 276 Tr. 1, 606,8.
Friedrich [I.| 25,81. 26,21,25. 28,22. 85,25.
39.1».
Friedrich [II.] 61,6. 62,7.63,5.10. n°93Tr.I.
473,10. 67,25. 72.2.97,11.139,21. 198,21.
a°276Tr. 1,606,8. 219,22.
Heinrich f II.] 3,14,30.
Heinrich [III.] 3,29.
Heinrich [IV.] 8,17. 9,21. 15,80.
Heinrich [V.J 15,31.
Heinrich [VI.] n°61 Tr. 1,424,7. n°93Tr.I,
473,12.
Heinrich [V1L] 75,2. 79,31.
Lothar 18,15. 20,1«.
Ludwig [der Deutsche! 3,9.
Otto (IV.] 55,29.
Richard n°4 11 Tr. 11,126,15.
Rudolf p.| 201,15. 207,25.
Wilhelm 144,20. 204,2,13.
Kämmerer Ulrich von Münzenberg 63,9.
Kanzlei Kanzler Arnold 26,22.
Konrad Bischof von Metz und
Speier 63,7.
Gottfried 35,44.
Erzkanzler Erzbischof Heinrich von
Mainz 26,22.
Erzbischof Siegfried von
Mainz 63,8.
Erzbischof Wernervon Mainz
n*4ll Tr. II. 127,21.
Protunotar Heinrich Dompropst von
Konstanz 62,43.
Arnold von Holland, Propst
von Wetzlar n#411Tr.D,
127,25,31.
Kaplan Heinrich von Neuenburg, Coadiutor und
Dompropst von Basel n° 41 1 Tr. II, 126,23. u.
127,12.
Marschalk Anselm von lustingen 63,2.
Ministerialen 36,7. 116,29.
Ulrich von Liebenberg 122,4.
Digitized by Google
Deutschland — Egishciin.
389
Schenk Konrad von Winterstetten 80, 12.
Truchsess Eberhard von Tann 63,8.
. . d. j. von Waldburg HO, 1,3.
Eberhard von Waldburg 80,11.
Deutscher Orden 112,31. 123,3. 192,2. 194,24.
s. Hasel — Beuggen — Freiburg i/B,
de Diabolo s. vom Teufel.
Didenheim Tudenhein im Elsas« sw. Mülhausen.
Leutpriester Hugo n°374Tr.U,94,10. n°392
Tr. II, 111,2.
Diebold Thcobaldus Thicbaldus s. Lothringen —
Murbach Abt — Pfirt.
Diegten Diekon in Haseliand s.Smach 46,33. 57, 14.
Diener minister s. Her. — Herthold — Rudolf.
Dieprecht Werners des Schusters von Niederwehr
Sohn 231,18.
Diessenhofcn Diescinhovin im Thurgau.
Heinrich von — HvB 2418,18.
Diethclm Diethelmus Dithclmus Ticthelmus s.
Hasel Dompropst — Bergholz — Golin —
Windeck.
Diether Dietheru« Thietherus Thitherus Tielherus
R n®2l Tr. 11,3,80. 88,25. HvB 129,35. BvB 130,5.
Diethcrs Bruder Hugo 80,29.
Sohn Heinrich 88,25.
s. Hasel Domstift Archidiacon — Hasel Dom-
herren — Konrad — Kornmarkt — Wielin.
bi Diethers rebun #. AUschwü Lokalitäten.
Dictikon in Zürich nw. Zürich 279,38. 342,32.
Dietmar Diethmaru* Dithemar s. Gundolsheim —
Schnell — Wettingen Convers,
Dietrich Deitricus Dctricus Diethcricus Dietricus '
Theodericus Theodricus Thiedricus Thietericus j
Thietricus Tietricus Tiodcricus 0,3. s. Aarburg
— Anhalt — Attemchweiler — Basler 73,10. I
— Basel St. Alban Prior — Basel Barfüsser |
Guardian magister rector ■ — Basel Domherren
— Basel St. Peter Chorherren — Behem — ,
Hergheim — Bergholz — Kirchen — Kirch-
hof — Kptig — Fleck — Gupf — Höllstein j
— I.andsl»erg — der Münzer monetarius 114,4. 1
BvB 239,26. — am Ort ~ Progant — Reizo
— Rheinfelden — Rickenbach — Röteln ~
Rotenberg — Säckingen — der Schmied 319,24.
Schncwlin — Schrankenfels — Trier Erz-
bischof — Walke — Wettin — Wicrland —
Wisere.
Dietweiler Dethwilr im Eisass so. Mülhausen.
Katherina von — von Basel 130,22.
Dithclmus s. Diethclm.
Dithemar s. Dietmar.
Dives s. Reich.
Dodo 1,25.
de Dorf Heinrich 233,27.
Dörnach Tornachum in Solothurn sö. Hasel,
l.eutpricster Johann 73,5.
Döttingen Tetinehon Tetingen Tetingin Tottingin
im Aargau an der Aare sw. Zurzach.
Albcro von — R 238,39.
seine Witwe Hertha 238,39.
seine Tochter Kichinza Frau des Heinrich
von Esclietu (s. d.).
sein Sohn Johann 239,1.
dessen Frau Mechtild 239,1.
Konrad von 170,12. 229,7.
Konrad d. j. von 293,9.
Hartlieb von 228,28.
Heinrich von 345,2*2.
Heinrich Franco von 170,12.
Johann von 228,28. Johanniter 229,5.
Ru. von — Johanniter 229,5.
Drechsler trehsile s. Hurchard — Heinrich.
Drutelin der Keller, Drutelinus cellerarius, Bürger
von Rufach 1 12,23.
Durenchein s. Türkhcim.
Dumum s. ThUrnen.
E.
Eberhard Kbcrardus F.birhardus Ehorartus Heber-
ardus Herardus 1,23. 33,18. 90,32. sein Sohn
Kuno 97,8. s. Hasel Domherren — - Heinwil
Mönch — Berg — Kembs Meier — Konstanz
Bischof — Fassbind — Gutenburg — Habs-
burg — Ilaus s. Basel Lokalitäten — Salem Abt
— Tann Truchsess von — Waldburg Truch-
sess von — Wasserstelz.
' Eberslein in Braunschweig nö. Holzminden.
Graf Albert von 36,5.
Ebo 1,11,22. seine Frau Odalsinda 1,11,22.
Ebtischin s. Gliers.
ze vier eegen s. Allschwil Lokalitäten.
Eccelinus 339,22. sein Sohn Heinrich 339,21.
Eckard Kchihardus Kggehardus s. im vom Hof
— Nollingen — Rheinfelden.
sein Sohn Heinrich 231,8.
Werner 231.8. 233,25. 336, 41.
Ederswiler Ederswilre in Hern n. Delsberg 46,2g-
Eflia monasterium in — s. Münstereifel.
Kfringen in Baden nw. Basel 16,22. 242,7.
Arnold von 33,19.
Egelolf 188,7. s. Falkenstein — Marbach Abt —
Salzkasten — Urslingen.
Sigcbods Sohn 7,10.
fron Egelun s. Engel.
Kgerkingen Kgerchingcn in Solothurn sw. Olten.
Heinrich von — ». Basel Domstift Kaplänc.
Egeso s. Egso.
uftin egge s. Henken Lokalitäten.
Eggehardus s. Eckard.
Ober-Eggenen in Baden s. Müllheim 294,34.
Egidius s. Rom Kardinaldiakonen.
Egino ». Freiburg.
Egisheim Eginshcin im Elsas* sw. Kolmar.
Digitized by Google
390
Egishcim — Eptingen.
Lokalitäten :
ze forenzenmattun 234,7.
zc Guntrames murcn 234,12.
heiligbrunne 234,12.
ze herde 234,11.
bi Morswiler weg« 234,11.
ze talacker 234,9.
ze talbalden 234,8.
oberes Thor, superior porta 234,.*».
bi tumbengazen 234,8.
ze wazervallen 234,8.
Hugo von — R 343,24. R 344,4.
Kg bo Kgso.
Kglingen Hegelingen im KIsass nw. Altkirch.
O. von 31,39.
fron Eglun s. Engel.
Egringen Agrigin in Baden n. Basel.
Berthold von 33,17.
Egso Egeso Egiso Konrad R 279,18.
Johann R 100,32. R 101,19. R 103,13.
Eichsei Eichissol in Baden ö. Lörrach 116,31.
Eichstetten Eistat in Baden am Kaiserstuhl sw.
Emmendingen.
R von 105,7.
Ul. von 105,7.
Eimeldingen Eimutigen Einmotingin Einm?tingcn
Einmttingin Kmmuetingin Kmuotingen in Baden
n. Basel 111,13.
Kirche 33,8. 42,23. 58,39. 65,12. 298,36,38.
299,28.
Einart 2,35.
Kinceünus *. Kn/1 in.
Kinchendorf s. Enkendorf.
bi dem eingeren s. Allschwil Lokalitäten.
Einsiedeln Einsidelc Ensidellen n* 72 Tr. 11,88,27. I
n°78Tr. 11,35,8
Eisengasse Issengasse s. Hasel Lokalitäten.
Kuno von 97,12.
Walther von 97,9.
Eistat s. Eichstetten.
Eihelin Albilie Elbilli.
Johann RI 16,4. R 120,36 f. RvB273,24. RvB I
274,12.
seine Krau Mechtild 120,36. 121,3 f. Witwe
273,24. 274,12.
seine Kinder Johann 121,5.
Margaretha 121,6.
Elbisbach s. .Maulburg Lokalitäten.
Elisabeth s. von Basel.
Ella s. Chechertin.
Ellerbach Eirebach in Bayern nw. Augsburg.
Werner von — Propst von Kolmar und Basler
Domherr n® 181 Tr. II, 60,8.
Eisass Alsacia Alsatia 3,14,31. 10,28. 112,81.
206,4,16. 207,3,13,94.
Landgraf Rudolf von Habsburg 179,13. n°392 j
Tr.II, 1 1 1,4. nÄ 404 Tr. II, 120,2.
Eisgau Alsgaudia Gau, dessen Grenze nö. in der
Nähe von Pfirt, nw. die Landesgrenze, s. jenseits
St. Unitz 92,30.
Embecho s. Leiningen.
Entbrach Emmeracha Emmiracha Ymbriacum in
Zürich nö. Zürich.
Propst Konrad 157,10,32.
Konrad von — BvB 246,27.
Heinrich von 259,13.
Emmuetingin s. Eimeldingen.
Emptho BvB 98,7.
Emuolingen s. Eimeldingen.
Enchindorf s. Enkendorf.
Engel, fron Eglun Egelun Engelun Engiun, domine
Engele.
Heinrich 123,34,39. 124,23. BvB n°263Tr.J,
592,25. BvB 259,39.
s. Lempni.
Engclbrecht s. Berg.
an engelhaidun s. Allschwil Lokalitäten.
Engizo s. Allschwil.
Enkendorf Kinchendorf Enchendorf Enchindorf
in Baden s. Wehr 335,35,37.
Albert der Schmied von 231,10.
Enniken Knninchon abgegangener Ort in Baden
bei Herthen ö. Basel n° 298 Tr. 11 ,75,2.
Enschingen Anschozingin Anscocingen Anscon-
cingen Ansconcingin Anscozzingcn im Eisass
nw. Altkirch.
Kirche 24,2. 26,3. 28,2. 38.44. 49,10.
Ensidellcn s. Einsiedeln.
Ensisheitn Ensigeshein im Elsas« n. Mülhausen.
Leutpriester Hugo 121,32.
Vogt 125,8.
Enunge s. Hundsbach Lokalitäten.
Enzlin Kinceünus [Speiser] 332,5.
Eptig Apia im Eisass n. Schlettstadt.
Albert von — R 318,18,28.
Dietrich von — R 318,19,29.
Guntram von — R 318,18,28.
diese drei Söhne der Frau von Sulz 318,18. vgl.
Hchem — Kirchhof.
Episcopus s. Bischof.
Eppo s. Basel St. Leonhard Schaffner — Klingen*
thal convcrsi — der Metzger 57,3.
Epsach in Bern nw. Aarberg 123,3.
Eptingen Eptingin Kptinwin in Baselland s.
Sissach 46,26.
Konrad R 57,18.
[seine Söhne] Gottfried von — R 107,37.
d. ä. R 1 13,20. s. auch Base]
Vogt,
magister Johannes von s. Basel
St. Peter Chorherren Scho*-
lasier.
Kernhcr von — Chorherr zu
Zofmgen n# 300 Boos 48,3.
Digitized by Google
Kptingen — Frankreich.
391
(Söhne Gottfrieds] Konrad von — R 137,3,14.
n®300 Boos 48,9,13. R'
221.20.
Reinbold von 137,14. R
n° 300 Boos 4«,». R239,
24. R 240,17. R 328,22.
sein Sohn . . von —
R 328,22.
Söhne Johanns des Scholastcrs von St. Peter:
Gfitrat 113,29.
Peter 113,29.
Mathias R 237,1,9,18.
Werlin n° 446 Tr. II, 153,24.
Werner R 242,2. R 328,22.
Erbstetten in Württemberg w. Ehingen.
Leutpriester 59,23.
Erchenbolt s. Thictpurc.
Erchcnfried Erchenfridus Erchinfridus Erchin-
vridus Erkenfridus Krkenvridus s. Basel Dom*
stift Sänger — Sack Ingen Chorherr.
Ergersheim Ergirshein im Eisass nö. Molsheim.
Johann von — R,, Burggraf von Strassburg
113,23.
Krhcanpret 2,34.
Krmenrich sein Sohn Wernlin 354,85.
Erschwil Helgiswrilre in Solothurn sü. Laufen 40,13.
Ertüsch Heinrich von Wehr 336,16,21 f.
seine Frau Mechtild 335,24.
seine Tochter Mechtild 335,27.
Escecon s. Üschgen.
Eschenbach in Luzern n. Luzern.
Walther von 337.31.
Eschenz Kschince Eschinze, Eschencere Eschenzer
Eschincere im Thurgau so. Stein a/Rh.
Heinrich von 228,28. 238,14. 293,8. 386,5.
345,21.
seine Krau Richinza geb. von Döttingen
238,28,32. 239,1.
Eschenzweiler Eschohwilre im Elsas* so. Mül-*
hausen 119,37.
Kschichon Eschincon Eschen s. Üschgen.
Eselthilrlcin Eselturli Esilturli Ksilturlin s. Basel
Lokalitäten.
Johann vom — BvB 1119,19. n°289 Tr. 11,74,18.
BvB 247,21.
Essig Acetum s. I.aubgassen.
Esslingen Esquiling in Württemberg 108,10. |
Konrad von 339,16.
Prior der Prediger [?J H. von Basel 108,11.
Ettingen Ettinclion in Baden bei Tannenkirch
w. Rändern 330,31.
Ettiswil in Luzern sw. Sursee 204,21.
Etuquilre s. Heidweiler.
Eugen s. Rom Papst.
Ewalt s. Wehrathal Lokalitäten.
Ezelin Diakon n<i21Tr.II,2,l7 1.
Kzilnfurt in Baden am Schl iengenerb ach 104,33.
Ezzwile s. Zerwil.
F.
Kaber s. Schmied.
— cultellorum s, Messerschmied.
Fafenc s. Pfaflenheim (wenn nicht Phaflfans in
Frankreich nö. Beifort ?).
Falco s. St. Bernhardsherg Propst.
Falkenstein in der bayrischen Rheinpfalz am
Donnersberg.
Philipp (I ) von nMHTr.II, 127,27.
Falkenstein Yalchenstein in Württemberg bei
Schramberg nw. Rottweil.
(Egelolf] von — Konsianzer Domherr 294,16.
Falkenstein Falchenstein Valkenstein.
Hedwig von — s, Klingenthul Schwestern —
Häusern Schwestern.
Konrad von n® 75 Tr. 11,36,1 1.
Färber verwer s. Albert.
Fassbind Uazpindo Eberhard 51,24.
seine Frau Gisela 51,25,33.
sein Sohn Hurchard 51,25 f.
dessen Frau Mechtild von Beliingcn 51,2Sf.
Faverois Fauereiz in Frankreich nö, Delle 221,15.
Fechter s. zum Schwert.
Feist Veizite Veizte Werner s. Klingenthal Convers-
bruder.
Feldbach Yelpach Yelpacum im Eisass nw. Pfirt
24,38.
Kirche 352,20.
Prior Richard von Gliers 130,18.
Felicitas s. Murbach Mönche.
Fenis FentU in Bern am Südufer des Bielersec
sö. Erlach.
Mangold von 5,5. — s. Hasenburg.
Fernand«» ». S. Jago di Compostella Chorherr.
Fcrretum s. Pfirt.
Fidantius s. Rom Kardinalpriester,
Fierretum s. Pfirt.
de Fine s. am Ort.
Fink Yinch Werner 187,1. seine Frau Gertrud
187,1.
Firretum s. Pfirt.
Fleck Fleka Flecha Phleka Phlccha.
Dietrich R 73,7. 77,39.
sein Bruder Hugo R 73,7. 71,26. 77,39. ».auch
Hasel Schultheis*.
Flienkcn Ylvinchon Yluinkon in Baden bei Wehr.
der Ritter von 21)1 ,14.
Foligno 33,26.
ze forenzenmattun s. Egisheim Lokalitäten,
in Koro s. am Markt.
de in Koro frumenti s. am vom Kornmarkt.
Forst s. Rhcinfelden I.okalitäten.
Fr. 3. Ratsamhausen.
Franco s. Döttingen.
Francoiutn rex s. Deutschland.
Frankreich Francia 74,16.
König Childerich (III.) lldiricus 1,26.
Digitized by Google
Franzoni — Gcberschweier.
.1512
Kranzuni Michael not arm* 31)0, 2 3.
Frauenthal Kloster in Zug nw. Cham 220,3-1.
Freiburg i/B. Friburc Friburg Friburk Vrihurch
105,85. 341,14.
Grafen von 1 16,28.
Egino [V. von Urach] 105,33.
Konrad [I) 180,31. n° 411 Tr. II, 127,2«.
Deutschordenshaus 341,11.
Albert von — s. Ilascl Domherren.
Konrad Schnewlin in dem Hofe von — 356,18.
Dietrich Schnewlin in dem Hofe von — 355,30 f.
356,4 f.
Freiburg i U. 206,22.
Frenkendorf in Haselland sö. Basel 164,30.
Frick Vrike Vriclie im Aargau sw, Laufenburg.
Konrad von — R 265,30. R 347,10.
Frickgau Dekan Rudolf s. Wintersingen.
Fridingen in Baden nw. Radolfzell.
Konrad Vogt von 203,31.
seine Witwe Ita von Klingen 203,31.
sein Bruder der Vogt von llohenkrähen 201,3.
Friedrich Fredericus Fridericus Fridricus s. Basel
St. Leonhard Cantor (?J — Basel St. Leonhard
Chorherren — Deutschland — Morbach Abt
Keller — Masmünsier — Müllheim — Pfirt —
der Priester 33,22. — der Wechsler 86,80. BvB
100,34. BvB 101,20. 103,17. 100,34. — Zürich-
berg Chorherr.
Frienisberg Kloster in Bern *6. Aarberg 10), 4.
Friesen Wiesen im Eisass sw. Altkirch 285,3.
Friso Johann 78,1. s. Heinrich.
Froburg Frobor Froburc Froborch Vroburc
Schluss in Solothurn nw. Olten.
Wlfradus |>J 4,30.
(Söhne VolmarsI.| 1) Graf Adalbero J II.] 4,28.
5,2. 6,1. 7,5. 11,21. 15,2«.
2) Graf Hermann (II.) 5,2.
6,1. 7,6. 8,7. 11,21. 15,26.
[Bruderssohn Volmar« I.| Graf Ludwig fl.J 7,7.
8,8. 11,22. 15,2«.
(Sohn Adalberos II. | Graf Adalbero *. Basel
Bischöfe.
(Sohn Hermanns II. J Graf Ortlieb s. Basel
Bischöfe.
(Söhne Ludwigs 11. Bruderssöhne Bischof Adal-
beros] Graf Ludwig s. Basel Bischöfe.
Hermann (III. | 31,31. 36,21.
39,10. 54,32. [70,17.]
| Söhne Hermanns 111. | Graf Ludwig (HL] 98,
30. 120,32. 130,2.
Graf Hermann (IV.]
70,17. 08,84.
(Söhne Ludwigs III.] Gral Hermann [von Neu-
Homberg] 116,35.
Graf Hartmann 129,32.
130,2. 221,19.
(Sohn Hermanns IV.] Graf Ludwig [IV.] 221,
19. 333,18.
s. (M. Birmann) Blätter zur Heimatkunde von
Baselland IV, Liestal 1876.
Fuchs Vulpes Vulpis WIpes Wlpis.
Arnold 103,16. BvB 109,27. 114,4. 124,22.
163,3. n° 263 Tr. 1,592,24. n°300Boos48,l i.
seine Tochter Mechtild Frau des Burchard
Roth 163,3 f.
Hugo s. Basel Domstift Kapläne.
Rudolf 109,34. RvB 140,20.
seine Witwe Guta 140,19,20.
deren Mutter Hedwig 140,24,30.
seine Tochter Ita 140,22,23.
Söhne Konrad 140,22.
Johann 110,21.
Rudolf 140,8*. 310,27. BvB 316,1«.
BjrB 340,39. BvB 352,14,20. BvB
353,9, 1 8.
Werner 118,24. BvB 163,14. 352,31.
Füll s. Vuli.
Furien Furlon Uurlon Weiler in Haselland s.
Lausen.
Heinrich von — Mönch von St. Alban 102,14.
Otto von nfl 131 Tr. 11,50,20.
s. Virton.
Fürstenberg Vurstinberk in Baden sö. Donau-
eschingen.
Hugo von 214,2«.
G.
Galfingen Galvingen im Elsas« sw. Mülhausen
n" 37 4 Tr. 11.94,12 f. n* 392 Tr. II. 111, 10 f. 112,4.
n« 404 Tr. 11, 120,8.
Kirche St. Gangolfs n°374Tr. 11,95, 1,1 1. n°392
Tr. II, 112,1. a* 404 Tr. II, 120,5.
Vicepleban n°374Tr.lI,95,IO.
St. Gallen S. Gallus Callo Kloster 1.12,16. 2,18. 3,2.
Bischof llagino 2,18.
Abt Ulrich 62,42.
* Abt Werdo 2,19.
Berthold von — Mönch von Wettingen 170.10.
Heinrich von — Mönch von St. Urban 268,1».
Otto von — Bürger von Säckingen n° 131 Boos
24,32.
Galthcrus s. Walther.
Ganselin Konrad 124,22. s. auch Basel St. Peter
Priester.
Gansingen im Aargau *ü. Laufenburg.
Berthold von — Chorherr von Säckingen 225,9.
Gnrnerus s. Rom Papst Kaplan.
Gärtner s. Basel.
in der Gassun Heinrich 2)55,38.
de Gasson de Gassun s. Yorgasven.
Gattwil in Luzern s. Sursee 204,22.
de Gazza de Gazzun s. Yorgassen.
Gehenncnsis s, Genf.
Gel>ersch weier Gebe! icheswi Ire Gebeliswilre
(lehiliswilrc Gebliswilre im Elsas« nw. Kufach
112,8. 278,26. 301,14. 309,1». 318,17.
Digitized by Google
Geberschweier — Gottfried.
393
Lokalitäten.
an dem bühele 301,14.
holzcwec 112,14.
in suntgassc 301,15.
Gut» von Holzweg von 112,8.
Volger von — R 112,15. s. Schrankenfels,
gebreita s. Allschwil Lokalitäten.
Gebweilcr Gebewilre im Klsass nw. Mülhausen. •
Leutpriester Berner 55,38.
Heinrich Holzapfel von 55,34.
s. Waldner.
Gcerfrid 2,35.
Geiginhofstat s. Wehrathai Lokalitäten.
Geilenvsen s. Gelnhausen.
Geispitzen Geizpoltshein im Elsas« sö. Mülhausen |
352,17.
G eissenberg Geissinbcrch Ch&vremont in Frank-
reich ö. Bclfort.
magister Johann von n° 13-1 Tr. 11,50,21.
Geizriebe 277,20. Konrad RvB 106,34. s. auch j
Kleinbasel Schultheis».
Gelnhausen Geilenvsen in preussisch Hessen 35,31. ;
Gelterkinden Gelterchinge Gellerchingen Gelter- !
chingin Geltcrkingen Gehirchingen Getterkingen j
in Baselland ö. Liestal 10,32. 14,30. 24,6.
26,8. 27,42. 38,43. 49,15.
Walther von — R 102,34.
seine Frau Gertrud 102,35.
Genf Bischof Aymo 283,21.
Heinrich 283,24.
Diüeese 283,39.
Domkapitel 283,11.
Stadt 283,39.
Gerhard Gerardus s. Basel Domherren — Basel
St. l^onhard Chorherren — Gösgen — Mainz
Erzbischof — Rom Kardinaldiakon — Rom
Kardinalpriester — Römer — Sauve majeure.
Gerin s. Matzenheim.
Germania s. Deutschland.
(ieroldseck Gcroltsckc Hohengeroldscck in Baden
ö. Lahr.
Walther von — Bischof von Strassburg 297,19. ,
dessen Vater 297,20.
Gersbach Gerisbach in Baden n. Wehr 239,4.
Heinrich von 231,31.
sein Bruder Werner 231,13.
Gertrud Gcrdruda Gerdrudis Gcrdrut Gerdruth
213,13. s. Bach — Bürgender — Kuchimeister '
— Fink — Gelterkinden — Magenta! — Johanns j
des bischöflichen Kochs Mutter 324,8. — Lang J
— Nager — Neuenburg — Pfäffingen — Römer ,
— Vorgassen — Wich mann — Winzenheim |
— Zirscher.
Gerung s. Beinwil Abt — loripes Bvll 247,22. —
Murbach spitalarius — Neuenburg — Teger- |
felden.
Gerualko s. Basel Johanniter.
Gerwin s. Basel Barfilsser Mönche.
Urkundenbuch der Stadt Bntcl. 1.
Gessler Gessclcre Lütold 344,5.
an den gibettin s. Denken Lokalitäten.
Gifredinus s. Vezano.
Gillibertus s. Rom Kardinalpriester.
Gipser s. Basel — Kuno.
Kuno Bvll nw295 Tr. 1,630,26. seine Kinder
Konrad und Mechtild ebd. 631,1. BvB 298,12.
Gisela Gisila Gisla Gisle s. Fassbind — Heinrich
der Schmied von Liestal — Hirschen — Johann
der Schüler — Lempni — Murbach — zum
Thor — Vulina.
Giselcrsbach s. Wchrathal Lokalitäten.
Gisilbert 45,19.
gladiator s. Schwertfeger.
Glashütten Glashutton in Baden n. Wehr.
Berthold von dien 239,15.
Werner von dien 239,15.
Gliers Cliers Glyers Cläres in Frankreich am
Doubs nahe der Schweizergrenze.
Richard von — Prior von Feldbach 130,18.
Richard von n°485Tr. 11,173,1 f.
seine Frau Margaretha n°485Tr. II, 173,1 f.
seine Kinder Adelheid n° 485 Tr. 11,1 73,6 f.
Anna n* 485 Tr. II, 173,6 f.
Berthold n° 485 Tr. II, 1 73,5 f.
Heinrich n°485Tr. 11, 173,5 f.
P. genannt Ebtischin n°485
Tr. 11,1 73,5 f.
Wil. n° 485 Tr.II, 173,5 f.
sein Clerikcr Bur. subdiuconus n°486Tr.II,
174,2.
sein Schaffner H. von Lützel n° 485 Tr. II,
174,1.
Glingcndal s. Klingenthal,
zur Glocke s. Basel Lokalitäten.
Glöckner campanariu» s. Basel Domstift.
Glovelier Lieoltingen in Bern sö. St. Ursitz 36,21.
Ulrich von — R 356,19.
Gnifting s. Raderai.
GSchJi GJclieli Gonchli Gouchli.
Werner 123,34,89. BvB 163,15.
Golin Goli Göll Diethelm 302,5. R 214,26. R
308,21. 349,6. von Baden R 356,20.
Konrad s. Basel Domherren Domkämmer —
Basel St. Peter Propst.
Gondolstorf s. Gundolsdorf.
Gontenschwyl Gondoltwile Gundolzwile im Aar-
gau sö. Aarau n°445Tr. II, 152,1 5. 340,26.
Gösgen Gösikon Gozkon in Solothurn nü. Olten.
Gerhard von — R n° 276 Tr. 1,606,5. R 240,17.
Goswin s. Köln Domdekan.
Gottfried Gotefridus Gotfridus Gätfridus s. Baden
— Basel St. Alban Möncbe — ■ Basel St. Peter
Chorherren — Biesheim Prior — Kirchen Leut-
priester — Deutschland Kanzler — Eptingcn
— Habsburg — Riehen — Staufen.
50
Digltized by Google
394
Gowelin — Habsburg.
Gowelin Ulrich der Bäcker 351,27.
seine Frau Mech’.ild 851,29.
deren Brüder Konrad 351,32.
Hugo 351,32.
Rudolf 351,33.
seine Töchter Bili 3.’* 1,32.
Guts 351,31. deren Mannlliltwin '
der Scherer 351,30 f.
Hedwig 331,32.
Graf Grauo Heinrich 235,11.
Grandgourd in Bern nw. Pruntrut 54,3. 37,24.
Grand mall is s. Münster im Granfeld.
Grandvillars Grande wite in Frankreich nw. Helle.
Heinrich von 136,35.
Johann von 136,35.
Granfeld s. Münster.
Gratianus s. Rom Kardinaldiakonen.
Grauo s. Graf.
Greda s. Gundolsdorf.
Greften Grefftin zwischen Hegenheim und Basel
92,1«.
Gregorius s. Neapel — Rom Papst — Rom
Kardinaldiakonen.
St. Gregor Heinrich von s. Basel Domherren.
Greize Ul. ammc 291,17.
gremere s. Krämer.
Gresgen Creschen in Baden n. Schopfheim.
Kirche 355,37.
Greslin Griesilm Berthold 313,36. seine Frau |
Lügard 343,36.
Griezenowe s. Otlingen Lokalitäten.
Grindel Grindiln in Solothurn s. Laufen 46,19. |
Grisogonus Rom Kardinalpriester.
Guarmerius s. Werner.
Guarnerus s. Rom Papst Kaplan.
Guernanz Heinrich n*376Tr.Utl71,l.
Guido s.Kom Kanzler Kardinaldiakonen — Suzaria.
Guildee s. Wildegg.
Gumpostorso Gumpostdorso Johann s. Basel St. j
Peter Priester.
Gundeldingen Cundoltingin Lei Basel 46,24«
Gündenhausen Gundehuscn in Baden zwischen
Maulburg und Schopfheim.
Albert von 260.25.
Gundolsdorf Gondolstorf Gumlolstorf Gundolzdorf
Gundulstorf heute Comol in Bern 0. Pruntrut.
lturchard von — Schwiegersohn der Sibilia j
Chechcrtin 119, .15. 120,4 f. 205.11. 220.24.
BvB 239.lt«. B im Ruh 250,1«. 2S9, 20,32.
BvB 297,4. BvB 32H.2S.
seine Frau Ita 119,36. 120,4 f.
seine Tochter Greda 119,37.
sein Bruder Heinrich von 118,21. n°l81Tr.II,
60,13. BvB 129,35. BvB 130,5.
sein Bruder Hugo von 118,21. B im Rat 250,15.
BvB n*296Tr. 1,631, 12 . 266,32.
II von — BvB 108,27.
Heinrich von — Keller des Bischofs 97,7 BvB ,
120,17.
Gundolzbrunnen s. Basel Lokalitäten.
Gundelsheim Condolseim Gundolzhein im Eisass
s. Rufach.
Dietmar von 55,35.
sein Bruder Ruder von 55,34.
Siegfried von — R. 193,34.
Gundolzwtle s. GontenschwyL
Günther s. Mönch.
Guntram Guntramnus Gunlranmus Dekan (des
Wiesenthals1] 33,21.
s. liehem — im Kirchhof — Epfig.
zc Guntrames muren s. Egisheim Lokalitäten.
Gupf Gäphum Gupfe in Baden bei Tannenkirch
W, Rändern 830,22«
Dietrich von 33,18.
Gurhelon Görbelhof im Aargau sw. Rheinfelden[5J
Heinrich von — R n° 131Boos24,31. Kämmerer
des Bischofs 97,6.
Guta Cf’tha s. Fuchs — Gowelin — - Heinrich der
Schmied von Liestal — Hiltwin — Holzweg —
Schrcihcrin — Simprecht — zum Thor — Yiart,
Gutenburg GVtenburc Gfitinburc in Baden nö.
Waldshut.
Eberhard von 228.26.
sein Bruder Ulrich von 228,26. R 345,21.
Gütrat «. Eptingen.
Gutzwiler Cuzeuuilre Cuzuuilre Guzwilre abge-
gangener t >rt im Elsas« l»ei Kötringen s. Mül-
hausen 10,28. 14,29. 24,4. 26,8. 27,41. 38,41.
49,13.
bi dem gwidme s. AlUchwil Lokalitäten.
H.
H. s. Basel Prediger Prior — Bechburg — Klin-
genthal ConversbrÜder — - Gundolsdorf —
Häusern Priorin — Hollstem — Lauber — Lutter
— Lützel — zur Matte — Mönch — Neuen-
burg Leutpriester — Ratsamhausen — Rixheim
— der Schreiber 119,22. -—Schreiber.
Habermelberin l.igkerd 309,3.
Habsburg Habchspurc Habisburc Habsburc llabs-
burch Ilabspurg im Aargau.
Grafen von 127,8.
Graf Rudolf [II. von Habsburg -Laufenburg]
105,32.
[Söhne Albrechts] :
Graf Albert Domherr zu Basel und Strass-
burg 115,7.
Graf Hartmann 137,13.
Graf Rudolf d. j. Landgraf im Elsa«* 136, 33.
137,12. 179,13. 201,15. n*276 Tr. 1,606,5.
228,23.24. 279,37. n* 392 Tr. II, 11 1,4.
n® 404 Tr. II, 120,2. n#411 Tr. II, 127,2«.
[Söhne Rudolfs II. von Hubsburg- Laufenburg |
Graf Eberhard [Kiburg] 279,37. n*445Tr.N,
152,10. 342,30.344,7. n°485 Tr. II, 173,88.
Graf Gottfried [LJ 105,32. 279,37. n°4ll
Tr. II, 127,26. 342,80. 344,7.
Graf Rudolf 339,15. s. Basel Domherren —
Basel Dompropst.
Digitized by Google
Habsheim — Hechler.
395
Hah&hcim Habchinshcin llahechensheim Haben-
kenseim Habenkensem llnhenkesen Hahiches-
heim Hahichintheim im Elsas* *ö. Mülhausen
3,19,33. 10,27. 14.28, 24,4. 26,6. 27,40.38,41.
49,13.
llacanpahc s. llagcnbach.
Hadestat lladstat s. Hatstat.
Hadwic s. Hedwig.
Hadrian s. Rom Papst.
Hagenau im Eisass n. Strassburg 204,16.
Schullheiss Werner 80,14.
Hagenbach llacanpahc in Kaden nö. Hasel ö. Inz-
lingen 2,33. 294,24.
Ilägendorf Agendorf HagendorfT 1 Ingendorp i
Hagendorpf Hagemlorph Hagendorx Hagen- I
thorf llagindorf Hagindorph Hegendorf Hegin- 1
dorf Heigendorf Hexendorf in Solothurn sw.
Olten 14,19. 31,24.
Kirche 6,37. 10,22. 11,20. 23,43. 26,1. 27,36
31,24. 32,15. 38,36. 49,0.
Heinrich von — a. Kasel Domherren.
Hagenthal Hagcndal Hagindal im Eisass sw. Hasel
n*41ö Tr. 11,128,5. an,«;.
Kurchard von — R 137,3.
Otto von — der Metzger 247,12.
sein Sohn Rudolf 247,12.
dessen Frau Gertrud Tochter Gerhards des
Römers 247,12.
Hagino a. St. Gallen Bischof.
Ilainricus a. Heinrich,
llaitirshain s. Heitersheim.
Hnltingcn Altingen Altinguen Halthinge llaltitigin
in Kaden nö. Kasel 27,41. 38,41. 40,26. 48,3.
65,22. 118,7.
Kirche (1,5.
Konrad von — K im Rat 250,19. 331,13.
Johann von 335,3.
Händler menkeller s. Kasel.
Har. s. Uffheim.
liärkingen llarichingen Ilerkingin in Solothurn
sw. Olten 10,23. 46,22.
Ilartlieb s. Döttingen.
Hartmann s. Kasel Domstift Keller — Kibnrg —
Frohurg — llahshurg — Ratsamhausen —
Schnell — der Subdiakon 842,11.
llarwig der Priester 33,22.
Harzburg llarzhurch in l’reuaaen sö. Goslar.
Graf Hermann von 63,1.
Hase Huo Rudolf 343,24.
Werner 835,36.
Hasenburg Asenburc llasenburc in Kern ni>.
St. Units,
[Söhne Heinrichs 1. 1 Kurchard [III. J 28, 1 4. 33,32.
Hugo s. Kasel Uiachof —
Kasel Domherren.
[Söhne Kurchardslll.] Heinrich J 11. j 31,40.33,32.
Lötold 32,6. 33,32. [Ber-
thold Lesefehler des
Cartulars ?]
| Hasenburg in Bern bei Fcnis am Südufer des
Rielersees.
Kurchard von s. Basel Bischof.
Häsingen Hesingen im Eisass nw. Basel. 192,37.
278,31. 322,24. 328,11.
Lokalität vronacker 192,38.
llatstat lladcstat Iladstat im Eisass n. Rufach.
Leutpriester Peter 73,4.
die von 65,37.
Albert von 220,26. s. auch Kasel Domherren,
l'lrich von — BvB 220, 1 2 f.
seine Frau Hedwig 220,18.
seine Kinder Agnes 220.19.
Otto 220,18.
L'lrich 220,18.
Werner von 324,5.
Hauenstein Howenstein llowensten Howinstein
in Kaden nö. l.aufenburg.
. . . genannt — B im Rat 250,19.
Konrad scabinus 220,23. BvB 349,40.
dessen Schwiegersohn Hugo 349,40.
Heinrich von — Convers in I.Utzel n°4l5Tr. II.
128,19. 312,6. 318,3.
L'lrich von — R 228,27.
1 lauingen I iouengen I louingen 1 I owingen 1 lovvingin
in Kaden nö. Kasel.
Kirche 10,12. 14,18. 24,1. 26,3. 28,1. 38,38.
19,9. n« 125 Tr. 11,47,21.
Häusern lliuseren lliuserin Hiusirn Unser
lluseren lluscrin Husem Husiren Hwscren im
Eisass sw. Kol mar.
Lokalität zvissen wäge» 188,36.
Kloster cenobiutnclaustrumecclesia monastcrium
s. Leonard! 112,9. 124,36. 127,29 f. 163,41.
164,2.
capitulum conventus sorores 112,9 f. 127,24.
128,10. 132,7. 131,5.12. 163,31,34. 164.9.
179,21. 188,32. 227,40. 228,37. 231,38.
234,13.
Kaplan Kerlhold 229,3.
Gemeinde 128,20.
Priorin 127,24. 128,11.32. 132,6. 134,5,12.
227,40. 228,37. 233,38. 234,13.
Adelheid 179,21. 188,3«.
H. 163,si.
Schwestern Hedwig von Falkeastein 163,30.
233,35.
Guta von Holzweg vonGeberschweier 1 12,5.
Bertha von Rufach 124,30.
Werner von R 164,5.
Hausgauen lluschowe Iluscowe Hvsgowc im
Elsas* sö. Altkirch 325,10. 328,40.
Richard von 181,36. R 325,29.
lleberardus s. Eberhard.
Hebst rit Rudolf 232,23.
Hechler hechilere pectinarius s. Walther —
Werner.
Digitized by Google
39<i Hedwig —
Hedwig II ad wie Hedcwic Hedewigis Hediwigis
s. Albert der FXrber — Konrad der Maurer —
Kuno — Kalkenstein — Fuchs — Gowelin —
Halstat — Meywiler — Schreiberin — l'lrich
der Müller — Walraf — Wich mann.
Hegelingen s. Eglingcn.
Hegendorf Hegindorf s. Hägendorf.
Hegenheim Hegenhein Hegensheyn Heginhein ,
im Eisass w. Basel n° 21 Boos 3,29. 270,27 f.
287.14. 328,11.
Peter Meliot von — R 183,37. 164,10.
Volmar von — Basler 138,13.
Heidelberg Heidelberch im Thurgau nw. Bischofzcll.
I Rudolf | von — Konstanter Domherr 2‘J4,10.
zum Heiden s. Basel Lokalitäten.
Heidweiler Heitewile Etuquilrc im Eisass n.
Altkirch.
Hu. von 31,33.
Hugo von 136,34.
lleigendorf s. Hägendorf,
heiligbrunne i. Egisheim Lokalitäten.
Heilke Konrads des Wachtmeisters Krau 337,20.
Heilwjg s. Vitztum.
Heinburge s. Kirchen.
under Heimen eile s. Allschwil Lokalitäten.
Heimersdorf im Eisass s. Altkirch n* 483 Tr. II,
173.14. 174,2.
Heimo s. Basel St. Alban Prior.
Ileinbach mag. Heinrich von — Prior der Jo-
hanniter in Alemannien 61,10,34.
Heinrich llainricus lleinricus Ilenricus 6,1. ma-
xister 338,24. s. AUschwil — Allschwil Meier
— Arnold — - Auggen — Azo — Balm —
Basel Amtmann — von Basel — Basel Bischof
— Basel Bischof Brotmeister Kämmerer Kaplan
Küchenmeister prebendarius — Basel St. Alban
Kaplan Mönche Prior Schaffner — Hasel Bar-
fusser magister — Basel Domstift Kämmerer
Kapläne, Crypta St. Maria Magdalena, Gustos
Dekan Domherren Official Propst Propsts
Schreiber Scholastcr Subcustos — Basel Jo- |
hanniter — Basel St Leonhard Chorherren
Propst — Basel St. Peter Chorherren — Bättwil |
— Baumgarten — Beinwil Abt — Bellingen — j
Beni — Henken — Bergalingen — Biberacli j
— Bischof — St. Blasien Mönche — Blotzhcim
— ßottmingen — Boxberg — Brcnschin —
Bretere — Brinkheiin — Brotmeister -- an
der Brücke — Brunnader — Buda — Buggingen I
— Burs — Butenheim — Kämmerer — der
Käser s. Allschwil — Ccizzo — Kelhalt — .
Keller — Kenneier — Kienberg — Kirchen
Heinburge — Kncblin — Koch — Colbizingen
— Kolmar Chorherr Propst — König — Konstanz
Bischof Domkustos Dotnpropst — Kötzingen
— Courtedoux — • Krämer — der Krämer 124,22.
188.5. 288,32. sein Sohn Niklaus 288,31. — '
Krenktnger — Kriens Leutpriester — Küchel i
— Kuchimeistcr — Kuno — Cuyk — Dale — j
Delsberg — Deutschland — Diessenhofen — ,
Diethcr — - Dorf — Döttingen — der Drechsler
231,19. — Eccdinus — Eckard — Egerkingen .
Helbling.
— Embrach — Engel — Ertüsch — Eschenz
— Franco — Frisos Sohn 31, 25. — Furien —
St. Gallen — in der Gassen — Genf Bischof —
Gersbach — Gliers — Graf — Grandvillars — -
SL Gregor — Guemanz — Gundolsdorf —
Gurbelon — Hägendorf — Hasenburg — Hauen*
stein — Heinbach — llerthcn — Hochwald
— Höllstein — Holzapfel — - Horbach — Hor-
burg — I lower — Hungerstein — Jakobs Sohn
331*, 19. — Johann der Schüler — Iselin — Larg
— Laufenburg — Lautenbach — Lewin —
Liebauge — Liebenstein — Licl — Liestal —
Lombard — Löwenberg — Ludwigs de* Krämer*
Bruder 103,16- 118,22. — Lutterbach — Mainz
Erzbischof — Mappach — Marbach Abt —
Marsius — Masmünster — zur Matte — der
Meier, seine Witwe Adelheid 100,3. — - Meier
— Meier Vechtili — Miecorth — Mönch — -
Münster im Gregorienthai Abt — Munzingen —
Mutzwiler — Keifen — Neuenburg Graf —
vom Neuen Keller — Nona — Olsberg Con-
vers — Orschweier — Ostein — Ostrach —
Uzelin — Pfaff — Pfäffingen — l’faftli — Pfirt
— Pfirtcr — Rambald — Rappcrswil — Ravens-
burg — Rebmann — Reich — Keinach —
Rezagel — Rheineck — Rheinfeldcn Leutpriester
Truchsess — Riehen Leutpriester — Rixheim —
Rodersdorf — Roth — Rom Papst Kaplan
— Säckingcr — Schaltenbrand — Schenk —
Schliengcn — Schlierbach — der Schmied 2 13,1 6.
seine Frau Bertha 213,16. seine Kinder Konrad
213,16- L’thecha 213,17. — der Schmied 335,2.
851,34. — der Schmied Zunftmeister BvB 213,
29. — der Schmied von Liestal 78,9. seine Frau
Adelheid 78,9. Töchter Guta 78,9. Margaretha
78.9. sein Bruder Ulrich 78,10. seine Schwester
Gisela 78,10. deren Söhne Ulrich 78,11. Volmar
78.10. — Schmiedgasse — der Schneider 141,10.
— Schnewlin — Schönau — Schreiber — der
Schuhmacher s. Bättwil — der Schüler Sohn
der Thuda 176,28. — Schürpfesack — Schut-
haber — Schwab — Schwäbü — Schwörstadt
— Senne — Sept — dir Sewcrc n*406Öoos
53,24. — Snezar — Sniz — Solothurn Chor-
herr Propst — Spalen — Spechbacl) Leut-
priester — Spender — Steinbrunn — Steinlin
— Strassburg Erwählter — Strassburg — Sutuus
— Swelman — Tanz — Tcgerfeldcn — Tegernau
Leutpriester — Tellisseur — Therwil — zum
Thor — Thüringen — Thürnen — Titensheim
— Toggenburg — - Uff heim — - St. Urban Abt
— Vcseneck — Volker — Vorgassen — Vtili
— Vullarius — Wächter — Walch — Walle re
— Wasserstelz — Wattweiler Schultheiss —
Wehr Leutpriester — Weis well — Werd. —
Werner von Ober- Wehr. — Werner der Vogt —
Wettingen Keller Mönche — Wikram — der
Wirt von Liel 189,35. — Wucherer — Zässinger
— Zeibil — Zeisweiler — der Zöllner Rats-
herr zu Basel 240,19.
Heitersheim Haitirshain Ileitirshein in Baden nö.
Müllheim 59,4.
Heitewile s. Heidweiler.
Hel. s. Winsilingen.
Helbling Helbelinch Obolus Berthold 57,15.
Kuno 354,35.
Digitized by Google
Helfranzkirch — holzcwec.
3!»7
Helfranzkirch Helfratheschirche im Elsass nw.
Hasel 11,3.
Helgiswilre s. Krschwil.
Helinger 1,31.
lielsina Schwester Johanns des bischt!. Kochs324,2.
llemma s» Mestirli.
Ilemmann s. Ramstein.
Henggart Henchart in Zürich nvr. Winterthur.
Her. von 228,23.
Menü Berthold 230,16.
llenricus s. Heinrich,
llerardus s. Eberhard.
lierbsdorf llerbistorf heute Courtclevant in Frank-
reich n. Prunlrut 221,14.
Herbrand Basier 107,5.
Herclm ». Michelfeld Schwestern.
Herde Johann Bürger von Rufach 112,24.
ze herde s. Egisheim Lokalitäten.
Here s. Hermann,
llerenfre s. Kolmar.
Hergeswile 46,22.
Hergheim Hcrenkein Herenkeim im Eisass s.
Kolmar.
Johann von — s. Basel Prediger Snpprior.
Konrad Vogl von 164,6.
Herkingin s. llärkingen.
Hermann Here Heremannus Herimannus s. Baden
Markgraf — Basel Domherren — Bellingen —
St. Blasien Mönche — Konstanz Bischof —
Froburg ■ — Harzburg — Prediger Provinzial-
prior — Raderai — Thierstein.
Hernfrid s. Markt.
Herthen Herten in Baden i>. Basel.
Heinrich von 116,36.
sein Bruder 116,36.
Hertingen Hertinchein Hirtinhain in Baden s.
Schliengen Leutpriester Ulrich 59,18.
über den herweg s. Allschwil Lokalitäten.
Herzelauda s. Klingen.
Herznaeh Herzcnna ilerzinach im Aargau s.
Laufenburg.
Werner von — R n® 131 Boos 24,32. des Thüring
von Ramstein Diener R 328,39. 329,2,7.
Hesingen s. Häsingen.
Hesso Heco seine Töchter 57,4. s. Basel Sk Alban
Prior — Basel Domherren — Blansingen Leut-
priester — zu Rhein — Usenberg.
Hetta s. Pfäffingen.
Hetzel Hezelo s. Zässingen.
Hevelingin s. Otlingen.
Hexendorf s. Hägendorf.
Heymenriet s. Himmelried.
Hezo s. Hesso.
Hildebrand lliltebrandus s. Tegerfelden.
Hiltalingen Hilteningen abgegangener Ort in
Baden n. Basel zwischen Kleinhüningen und
Haltingen.
Rudolf von 61,15.
Hiltcbold s. Steckborn.
Hilterfingen in Bern so. Thun am See.
Kirche 337,32.
Hiltwin der Scherer 351,30 f. seine Frau G&tha
351,81. s. Gowelin.
Himmelricd Heymenriet in Solothurn ö. Laufen
s. Grellingen 54,22.
Ilimmo 11,33.
St. Hippolyte in Frankreich nw. Ntmes 16,8.
vom zum Hirschen, de Cervo ad Cervum, zem
Hirce zürne Hirce.
Haus — s. Basel Lokalitäten.
Burchard BvB 107,38. BvB 113,25.
seine Söhne Kraft 114,4.
Hugo 114,4. n*80Ö Boos 48,1 1.
BvB 298.1 1. BvB 310,14. B> B
828,23.
seine Frau Gisela Witwe des
Kuno von Müsbach 310,lSf.
hirshalm s. Riehen Lokalitäten.
Hirtinhain s. Hertingen.
Hirzeli llirccli Ilyrzeli Werner — von Kleinbasel
215,9. 335,2.
lliuseren Iliuserin Hiusern ». Häusern.
Hochwald Honwall in Solothurn sö. Basel.
Burchard von — B im Rat 250,20.
Heinrich von 337,26.
im vom Hof, in Curia, de Curia, in Curti.
Eckard — von Rheinfelden 52,5.
Eckard 239,20.
seine Sohne Eckard R 239,21.
Rudolf R 239,21.
Rudolf — von Rheinfelden 200,8.
seine Tochter Sophia Nonne zu Unterlinden
208.8.
s. Sch ne wl in.
Werner — s, Allschwil.
Hofen llouen im Eisass nw. Gebweiler.
Kuno von — Dekan von Lautenbach 189,33.
Hofstetten Hofsteten Hofstetin Huhostetten in
Solothum sw. Basel 46,26.
Konrad von — R 240,18.
Rudolf von 329,7.
Högadem Otto 200,35.
llohenherc s. Homberg.
llohenburc C. von — Barfüsserguardian zu Basel
194,29.
I lohenkrähen Crcigen in Baden nw. Radolfzell.
Vogt von 294,3. s. Fridingen.
Hohenfels Hohenvels in Preussen nw. Überlingen.
Berthold von — Thesaurar des Konstanzer Dom-
stlftes 293,29.
Hohenrain in Luzern n. Luzern.
Johanniter 204,21. 344,8.
Hohstain 355,42.
holzcwec s. Geberschweier Lokalitäten — Hol/weg.
Digitized by Google
ze holdem — Klein-) liiningen.
.'S'.is
/i* holdem ». AlDchwil Lokalitäten.
Holland Arnold von — imperialis aulc proio-
notarius und Propst von Wetzlar n*411Tr.lI,
127,24,8t.
Hhllstein Holinstcin Ilollinstein Hadnstain Hol-
stein in Paden w. Schopfheim.
Kirche 104,32. 157,9 f. 355,37.
I.eutprieater Hugo 114.1. 122,32.
Dietrich von — BvB 78,18.
H. von 116,18.
Heinrich von — Bürger von Khcinfclden 106,35*
200,35. 203,10.
Höllstein Holstein Holstein Halsten Holusteim
Hulestein Hülsten in Bxselland so. Liestal 10,31,
32. 14,30. 21,6. 26,8. 28,1. 38,43. 49,15.
Holsperc *. Olsberg,
vor deine holz ». Benken Lokalitäten,
llolzapiel Holzaphil Holzappliel Rudolf R 179,24.
Heinrich — von Gebweiler 55,34.
Holzweg Hole weg llolzcwec Guta von — von
Geberschweier 1 12,5 f. s. Klingenthal Schwestern
- Häusern Schwestern.
Homberg Hohenberc llonberc Honberg im Aargau
über Wittnau im Frickthal,
Graf Rudolf s. Basel Bischöfe.
Graf Rudolf s. Basel Vogt.
(dessen Söhne) Graf Rudolf s. Basel St. Alban
Vogt.
Graf Werner (I.) *. Basel Vogt
[Werners I. Sohn) Graf Werner [II. J ».Basel
Vogt.
(Werners 11. Sohnj Graf Werner (III.) 66,37
l. Bitmann im Basler Jahrbuch 1879, 133.
Höngen Huuingen in Solothurn nur. Balsthal 46,23
Hongerseim s. Ongershcim.
Uonorius s. Rom Papst.
Honwalt s. Hochwald,
llorhach Heinrich von 325,11.
Horburg Horepurc im Elsas» ö. Kolrnar.
Kuno von 10,30.
Heinrich von — s. Basel Bischöfe.
Horn Berg genannt — s. Riehen Lokalitäten.
Homberg Hornbercme Hombergis matte s. Wehra
thal Lokalitäten.
Hortus dei s. Olsberg.
Hostcin . . genannt — B im Rat 250,21.
Burchard n° 289 Tr. II, 74,20. BvB 247,21.
C. n“289 Tr. 11,74,19.
Konrad 337,26.
llothiugcn Ilotingin ». Jettingen.
imme hove s. Benken Ix>kalitäten.
Honen s. Hofen.
Houengen Höningen s. Hauingen.
II owenstein s. Haucnstcin.
Hower Heinrich BvB 316,12,16.
Howingen Howingin s. Hauingen.
Howinstein s. Hauenstein.
| HSzo 8,13. s. Özo.
Hu. s. Heidweiler.
Huhaldus s. Rom Kardinalpriester.
Hudlupa Hutluppe Kuno BvB 108,1. BvB 163,13.
Hufehen ». l’ffheim.
Uufol &. Uffbolz.
Hugo Ugo 8,12. 205,12. 284,16. seine Witwe
Adelheid ». Wattweiler.
Hugo der akirriter von Basel 138,12. s. Allschwil
Leutpriester — Ampringen — Basel Bischof
— Basel Bischof Vitztum — Basel Domstift
KapÜne St. Johann St. Maria Magdalena Dekan
1 I>omherren Sänger — Basel St. Peter Propst —
, Basler — Bauler — Baute ann — Bcrnoltz —
I Brotelin — Burs — Kämmerer — (.‘heger —
Chornli — Cluny Abt — Konrad» des Vitztum»
Bruder 28,15. — Didenheim Leutpriester —
Diethers Bruder 86,29. — Kgisheim — Ensls-
| heim Leutpriester — Fleck — Fuchs — Fiirsten-
berg — Gowclin — Gundolsdorf — Hasen-
burg — Haucnslein — Heidweiler — Hirschen
— Höllstein Leutpriester — lllzach — Lang
— l.ieba - Lörrach — Lützel Sänger —
Menchant — der Metzger 258,27. — Mönch
— MUmliswil — Murbach Abt — Oberwil —
Pfaffenheim — Pontarlier — Progant — Rat-
samhausen — Rennendorf — zu Rhein —
Rodersdorf — Rom Kardinalpriester Legaten —
Rüti — Schachterel — Schessart — Schliengen
— Seildon — Spender — Sutto — im Thum
, —Tiefenstein t'nnuz — SbUrsiU Chorherr
j — Veseneck — Vurgassen — Walke — Wen/-
Weiler — Wielin — Winzeln — Wolf — Zäs-
singen — Zürich.
Huhostetten s. Hofstetten.
Hulestein Hülsten s. Höllstein.
I Humilimont in Freiburg □. Bulle.
I Abt (Burchard II ( 180,12.
| llundcchilkc s. Umkirch.
! liundsbach Hunccbach Ilunccbah im Elsas» so.
1 Altkirch 325.10.
j Lokalität: in enunge enungen 325,10.
Meier Walther 325,6,21.
sein Bruder Mar^uard 325,7,21.
Kuno der Zimmermann von 325,7,21.
Heinrich Zässinger von 325,7,21.
Hungerstein im Elsas» bei Gebweiler.
Heinrich von 193,39.
Wilhelm von — R 193,28.
dessen Sohn Wilhelm von — R 193,29.
Gross- Httningen llunegin Hunigin Huningen
Huningin im Elsas« n. Basel am Rhein 10,16.
14,21. (18,27.) 24,3. 26,6. 27,40. 38,41. 46,27.
49,12. 186,38. 278, 1 8 f. 279,1 f.
Kapelle 44,10,19.
Kirchherr Heinrich von Neuenburg 279,6.
Leutpriester 44,l& f. 49,12.
. . Meier von — BvB 120,17.
Johann von 220,26.
I Klein -H Uningen Huninga in Baselstadt n. Basel
! am Rhein 3,4. 16,23.
Digltized by Google
Hunthestorf — Jordantis.
399
Jo. *. Kopfentzwei.
Jo Arid tu s. Hasel St. Alban Prior.
Hunthestorf in Duden (' | unbekannt wo 10,33. |
Huoingen s. Höngen.
Hupold Hupaldus Hupoldus s. Basel Bischof
Vitztum — Busch weiler.
Hurwile 46,24.
Huschowe lluscowe s. Hausgauen.
Huser Huseren Huserin Husern s. Häusern.
Husgowe s. Hausgauen.
Hüsingcn Hvsinchon in Baden nö. Lörrach 116,31.
Husiren s. Häusern.
Hutingen Hutingen s. lettingen.
Hutluppe s. Hudlupa.
an s. Hvlarii akere *. AlUchwil Lokalitäten.
Hylla s. 111.
Hwseren s. Häusern.
Hyrceli s. Hirzeli.
i. j.
Jacintus s. Rom Kardinaldiakonen.
Jacob s. Auggen — Basel Domherren — Basel
St. Leonhard Chorherren' — Basel St. Peter
Chorherren — Kienberg — Heinrich — Mar-
schalk — Neapel — Ratsamhausen — Rcizo
— Säckingen — Stander — Swelman — Zürich,
S. Jago di Compostella.
Chorherr Fernandus 256,31.
Jettenhausen heute Ittenhausen in Württemberg
nö. Sigmaringen 192,2. 194,25.
Jettingen HSthingei. HStingin Hutingen Hutingen
ötingen Utingcn im Eisass sö. Altkirch 24,6.
26.9. 49,16.
Kirche 27,37. 32,15. 88,44.
Ifenthal in Solothurn nw. Olten.
Werner von 209,35. n*445Tr. II, 153,24.
Iglingen Igelingen im Aargau sö. Rheinfelden
208.9.
Ildiricus s. Childerich.
Hl Hylla Fluss im Eisass 3,18,83.
Hlzach llzeche Azicha im Eisass n. M Ulhausen 3.31.
Hugo von — R 136,84. 137,3,14.
Imarus s. Rom Kardinalbischöfc — Tusculum
Bischof.
Incelingen s. Inzlingen.
in Curia in Curti s. im Hof.
Infemarins (von Höllstein?) Xiklaus 132,86.
Ingelheim am Rhein w. Mainz 3,34.
Innocentius s. Roin Papst,
institor s. Krämer.
Interamna s. Temi.
Interlaken in Bern 323,12.
Stift Kirche 76,7. 323,10.
Chorherr Werner von Basel 323,13. 337,84.
Propst 171,3,10.
Inzlingen Incelingen Incelingin Inzelingen in
Baden nö. Basel 104,32. 176,20. 249,29. 355,25.
Kirche 104.32. 157,8 f. 355,87.
Kirchherr 141,23.
C. von 200,36.
Johann 258,13. seine Frau Anna 258,12. der
Apotheker 175,2. BvB 249,37. BvB 258,19.
BvB 311,21. seine Frau Mechtild 175,2. 249,37.
258,20. 311,21. s. Bärwart — Basel Amtmann —
Basel Bischof Amtmann Koch — Basel St. Alban
Prior . — Basel Domstift Kaplan hl. Kreuz
Krypta St. Ulrich — Basel St. Leonhard Chor-
herren — Basel St. Peter Chorherren Custos
Priester ■ — llauler — Bccellin — Belle/ — Beiz
-- Berner — Blotzheim — Johannes bonos
83,29. — zum Brunnen — Brust — Butenheim
— Camezano — Kämmerer — der Kaufmann
chSfman 220,27. — Kappeier — Churhelin — •
Courtelary — Kraft — vom Kreuz — Criec —
Kuno der Arzt — Kuno der Diakon 175,32.
MUnsterkaplan 201,38. seine Mutter I.ieba 175,35.
201,3«. seine Geschwister Agnes 175,33.901,89.
Hugo 175,35. 201,39. — Dörnach — Döttingen
— Egso — Elbelin — Eptingcn — Ergcrs-
heim — EsclthUrlein — Friso — Fuchs —
Geisscnberg — Grand villars — Gumpostorso —
Haltingen — Herde — Hergheim — Gross»
HUningen — Istein Prior — Lang ■— Lecca-
corvus — Lempni — Liestal — Lörrach —
l.ütold — Macerd — St. Martin — Maser —
der Meier von St. Alban in Kleinbasel 335,2. der
Meier in Ranspach 330,13. der Meier BvB 239.
25. — Meier — Metter — Mömpclgard —
Mümliswil — der Münzer Münzmeister BvB 216,5.
265,25. — Murbach Mönche — Neuenburg —
Oltingcn — Palestrina Bischof Peter der
Maurer — Pfirter — der Priester 104,14. —
Pruntrut — Ransbach Meier — Räuber — Reli
— zu Rhein - an der Rheinbrllcke — Roders-
dorf — Rom Kardinalbischöfe Kardinaldiakonen
Kardinalpricster — Römer — Rossebarbo — •
Rüeggisberg — Schaler — Schliengen — Schlier-
bach — Schnewlin — Schünkind — der Schreiber
77,34. — der Schüler scolaris 86,10. sein Bru-
der Heinrich 86,11. ihre Mutter Gisela 86,17.
deren Bruder WTalther 86,12. dessen Tochter
Margaretha 86,13. — Schuri — Stell! — Stetten
— Stetten Leutpriester — Teufel — vom Thor
— Thosce — Toal Archidiacon — Truchsess
— Tuba — Uxheim — St. Urban Grosskeller
— Yitztum — Vorst — der Wachtmeister
220,28. — Walke — Ober-Wehr — Werners
von Ober- Wehr Sohn 231,1 3. — Werners des
Schusters von Nieder- Wehr Bruder 231,18. —
Wessenberg — Wildegg — Wettingcn Mönche
— der Wirt n° 443 Tr. 1 1, 151,24. sein Sohn
Walther n° 443 Tr. II, 152,3. — Zerkinden —
Zolingen Chorherr.
Johannetus s. Paris.
Johanniter 97,17. magistcr per Alemanniam
Heinrich von Boxberg n°411 Tr. II, 127,23. prior
Alemannia; Heinrich von Heinbach 64,10,34.
provisor in superiori Alamannia Heinrich von
Toggenburg 237,6. s. Basel — Klingnau —
Hohenrain — Leuggem.
Joigny Jovigniacum in Frankreich Dcp. Vonne
s. Sens.
Walther von 134,28,26.
Jordanus s. Rom Kardinalpriester.
Digitized by Google
mons Jovis — Lausanne.
400
mons Jovis s. St« Bemhardsberg.
Irmentrud Irmendrudis s. Bottmingen.
lsclin IscnÜ Heinrich 331,12. BvB 3-19,41.
Isenburg Vsenborch Ysenburc Schloss im Eisass
n. Kufach.
Werner von — R 112,22. Ritter von Rufach
125,7.
Isengasse Issengassc Isingazza s. Eisengasse.
Isnere Otto 241,36.
Mein Main Ystein in Baden nw. Basel am Rhein
115.#. 223,36. 224,32.
Convent 814,2.
Prior Johann 314,1.
Kuno von 385,3.
Peter von — BvB n° 445 Tr. II, 153,2 5.
Istrien ». Andechs.
lta *. Basel St. Bernhard Meisterin — Breller —
Büren — Butenheim — Klingen — Fuchs —
Gundolsdorf — LÄcherin — Michelfeld Abtissin
— Pfäffingen — Harnstein — Reiner — j
Schreiberin — Vitztum — Zeisweiler,
iteger s. Kleinbasel Lokalitäten,
hingen in Baselland w. Sissach 209,36.
Juden Judei 74,1#. 301,21. Judenkirchhof s. Basel j
Lokalitäten,
Judenta g. Bach — Meisterli — Snezar — Strass*
bürg.
Juliana s. Hiansingen Leutpriester.
Julius s. Rom Kardinalpriester.
Jung Juvenis Kuno R BUrger von M Ulhausen 106, 32.
juncholz jungbolz s. Allschwil Lokalitäten —
Rieben Lokalitäten.
Jungholz Juncholz im Elsa** w. Sulz n*4l5Tr.U,
128,3. 311,26.
Konrad von 173,15. R 310,31.
seine Schwestern Bela 173,16.
Junta von Basel 173,15. '
Junta s. Jungholz — Sulzmatt.
Justingen in Würtemberg w. Ulm.
Anselm von — Reichsmarschall 63,2.
Juvenis s. Jung.
K. siehe C.
L.
L. s. Senescalcus.
Lacus de Garnen* s. Lac de Joux.
Lac de Joux, Lacu* de Carnens, heute 1 ’Abbajre
im Wadtland am Lac de Joux nw. Morges.
Abt | Wilhelm] 212,19. 251,40. 258,3 f. 251,36.
256,18.
Subprior Urbanus 252,11,22 . 255,1. 256,22. '
Lage len s. Logeinheim.
Laidolvinchova s. Leidikofen.
Lallo Burchard 67,18. 71,38. s, auch Basel Dom-
herren.
Lallo* Thurm s. Basel Lokalitäten.
Lamartstlum Lamersfluh oberhalb Erschwil in
Solothurn *16,20.
Lambert I-ampertus Lantper.us s. Basel Bischof
Truchsess.
Lnmlingen in Bern sw. Biel 181,33.
Landarius Priester 1,10,25.
Iamdsberg Landcsperh in Treussen 6. Halle.
Graf Dietrich von — ». Wettin.
I.andser l.andHera im Klsass so. Mülhausen 136,1 1 f.
Lang der Lange l.ongus Konrad 354,34.
Ulrich BvB 163,14. BvB 286,1,10.
seine Witwe Gertrud 286,5,8.
seine Söhne Hugo 285,38. 286,13. 337,28.
Johann 285,38. 286,5. 337,27.
Werner 177,2.
Langahartarum rex Carlus 2,37.
Lungbcrg Konrad von 339,19.
lanista s. Metzger.
Lantpert s. I-ambert.
de l.apidc s. vom Stein,
de I^kpidibus s. von Steinen.
Larg Larga Oberlarg im Elsas* sw. Pfirt.
Heinrich von 33,16.
l-ateran s. Rom.
Lauber Leo bari tu Lobariu* Lotbari us Lovbariu*
Lovbere.
H. der ältere BvB 120,19.
sein Sohn Konrad IlvB 120,19. BvB 241,35.
Otto s. Bxtel Domstift Kapläne.
Laubgassen L&begazzen Loubegaccen Schloss
Laubegg im Eisass nw. Rufach.
Rudolf von — genannt Acetum R 164,4.
Werner d. ä. Ritter von Kufach 125,6.
Laufen I^Sfen Lohn LÄphen I.oufen in Bern
«w. Basel.
Kirche n°449Tr.1 1,154,6,1 4.
Vikar Ludwig 329,6.
Konrad von 274,24. s. auch Basel Domstift
Kapläne.
Kuno von — s. Basel Domstift Kapläne.
Laufen in Baden w. Sulzburg 278,3.
Laufcnhurg LÄfenberc L&ffmberk LSlinberc Lovfem-
berch im Aargau am Rhein.
Konrad von — Bruder des Klosters Michelfeld
312,9.
Konrad Trumpi von 231,17.
Heinrich von 335,4.
I.aupcrsdorf Luopthurf in Solothurn w. Baisthal
46,23.
Laurishamense monasterium s. Lorsch.
Lausanne Bischof Berthold [tron Neuenbürg] 62,41.
Kuno [von Hasenburg) 7,5. 11,
18. 15,24.
Diözese 171,1 1. 180,14. 242,20.252,1,6.
Domkantor 255,37.
Pfund 207,27.
Digitized by Google
I-autenbach — Lörrach.
401
Lautenhach Lutenbach Lutenbacum ecclesia Luten*
bacensis im Eisass nw. Gcbweilcr.
Dekan Kuno von Ilofcn 189,83.
Propst .. Basler Domherr n° 424 Tr. U, 138,1 4.
n*429 Tr. 11, 139,18.
Thesaurar Kraft Basler Domherr 82,17. 111,
18. 114,23. n° 181 Tr. II ,60,9.
Heinrich von — Basler Domherr 82,16.
Siegmund von — Basler Domherr n® 181 Tr. II,
60,9.
Lauwil Luiwilre in üaselland sw. Liestal 46,25.
I.azariter 316,27.
Leccacorvus Johannes canonicus Placentinus 253,3 1 •
Leibersheim I-eiucrathcsheim abgegangener Ott
im Elsas» bei Rixheim b. Mülhausen 11,10.
I.eidikofcn Laidolvincliova I.echdenchouen I.ech-
dcncouen Leidinchouen Letchdcncouen abge-
gangener Ort in Baden zwischen Weil und
Haltingen 1,15. 24,4. 26,6. 27,40. 38,41. 49,13.
Leimen Leimin Leimun Leymen Leymin im
Eisass sw. Basel.
Billung von n*404 Tr. II, 120,1 6.
Konrad von 123,35,40. 137,40. Basler 138,12.
245,17. 281,30.
Leiningen Liningen in der bayrischen Rheinpfalz
sw. Worms.
Graf Embecbo [Emich IV.] von 36,1.
Leiuerathesheim s. Leibersheim.
Lentpni Engel 102,40.
Gisela 102,40,
Johann 102,40.
Philipp 102,40.
I.engnau I.enginnanc im Aargau so. Zurzach.
Konnid von 170,12.
Lcnzhurg l.enzeburch im Aargau o. Aarau.
Graf Ulrich von 26,20.
Leobari us s. Lauber.
Leopold Liupoldus Lupoldus s. Kirchen.
Lesti Werner Kleriker 138,11. 187,10.
Lctchdencouen s. Lcidikofen.
an lette s. Öflingen Lokalitäten.
Leuggern im Aargau s. Waldshut 97,18. 309,26.
Johaniterhaus dort 309,26.
uffm under leun s. Wehrathai Lokalititcn.
Lcwin Heinrich an dem 230,41.
Leymen leymin s. Leimen.
I.ieba 175,96. 201,38.
ihre Kinder Agnes 175,36. 201,39.
Hugo 175,36. 201,39-
Johannes diaconus 175,32. Münster-
kaplan 201,38.
Liebauge LiebÄga Heinrich der Sattler 352,4.
Liebegg Liebegge im Aargan sö. Aarau.
Arnold von — Leutpriester in Schottland 348,
3«. 349,2.
Liebenberg Liebinberc in Zürich nw. Rapperswil.
Ulrich von — R. Reichsdienstmann 122,4.
Geschwister.
Liehensiein Heinrich von 303,10.
seine Witwe Bertha 303,10.
Liedertswil Liedirwilre in Baselland w. Walden-
burg 46,25.
Liel Liela in Baden nw. Kandem am Kusse des
Blauen 46,17.
Wirt Heinrich 189,35.
Lienheim Liehain Lienhein in Baden ö. Zurzach
15 1,10,17.
Licoltingen s. Glovelier.
Liestal in Baselland sö. Basel.
Heinrich von — Mönch von St. Alban 330,12.
s. Heinrich der Schmied.
Johann von — s. Basel Domstift Kapläne
.Schaffner.
Lietfrid I.iutfridus Luitfridus Lutfridus 11,23.
55,33. s. Buschweilcr — Pfirt.
Lieu-croissant, Locus crescen* Kloster bei Ile
s/Doubs in Frankreich sw. MontbUiard 41,19.
173,11. 310,32.
Ligkerd s. HaUcrmclherin.
Limburg Limpurh Herzog [Heinrich III. J von
35,44.
Liningen s. Lciningcn.
Liubere Konrad 239,14.
Liukardis s. Ludwig.
Liupoldus s. Leopold.
liutenloch s. Rhcinfelden Lokalitäten.
I.iutfridus s. Lietfrid.
Liutoldus s. Lütold.
hinder vier eegen lo
niderthalp der frouw-n lo
hinder dem rem langen lo
Lobarius s. Lauber.
Lobcguzzcn s. Laubgassen.
in dem loche s. A lisch wil Lokalitäten.
LJcherin Ita von ltcnken 274,17.
Lodewicus Lodowicus Lodwicus s. Ludwig.
I.Sfcn Lohn s. Laufen.
L$fenberc Lottinherk I.ofinberc s. Laufenburg.
Logeinheim l.agclen im Eisass w. Neu-Breisach.
Kirche 32,16. Leutpriester Ul. 31,27.
Loibarius s. Lauber,
ze gesen löli s. Allschwil Lokalitäten.
Lombard Lumbardus Heinrich R 193,31.
Lombardei Lombard ia 74,16.
I.ongns s. Lang.
Loos jetzt Borchlocn in Belgien nw. Lilttich.
comcs de Lono 36,4.
LSphen s. Laufen.
Lörrach Lorach Loracha l.orache I.oraha Lörrach
Lorrache Lorracho LSrrachum in Baden nö.
Basel 10,9. 14,17. 23,44. 26,2. 27,36. 38,37.
49,8, n*125Tr. II, 17,23. 329,3t5.
Kirche 10,9. 14,17. 23.44. 26,2. 27,36. 38,37
49,8. n°'J0Tr.lI, 38,16.
Ritter von 104,34.
s. Allschwil
Lokalitäten.
Urkundentmch der Stadt Hasel.
51
Digltized by Google
402
Lönrach — Lützel.
Albert von — R 30,2.
lterthold der Maurer von 103,17 ) n ,
konrad der Maurer von 103,17 j
Hujjo von — R 331,10.
Johann von 30,2.
Menlin von 30,2.
Lorsch, monas'eriumLaurishamenseLaurissamensi
s. Nazarius in Hessen ö. Worms 1,81,34. 2,6, i
Losi der Meier 119,22.
Luphenstein s. Lupstein. [?]
Lupoldu* s. Leopold.
Lupsingen Luhesingin Luhsingen in Baselland
sw. Liestal 40,25.
Rudolf von n° 406 Boos 53,2 5.
Lupstein I.uphcnstein [?] im EUass ö. Zahern.
Nimelung von — R n#266Tr.II, 72,2.
Lupus s. Wolf.
lusebuhel s, Basel Lokalitäten.
Lothar Lotarius s. Deutschland — Rom Kardinal-
diakonen.
Lothewicus s. Ludwig.
Lothringen I.otharingia Herzog Diebold [Lj von
62,43.
Loubarius s. Lauber.
Loubegaccen s. Laubgassen.
Louberc s. Lauber.
Loufemherch s. Laufenburg.
Loufen s. laufen.
Lowelin Konrad Ratsherr 240,22.
Löwenberg Lowembcrch Lowenberc l.5winberc
in Bern nw. Delsberg nahe der Grenze.
Heinrich von 106,31. 137,13. R 193,32. 221,2».
Lubesingin Luhsingen s. I.upsingen.
Lucas s. Rom Kardinalpricster.
Lucela s. Lützel.
luchsbrunnin s. Wchrathal Lokalitäten.
Lucila s. Lützel.
Lucius s. Rom Papst.
Luderae Ludirn s. Luttern.
Ludwig Hludowicus Lodewicus L&dcwicu* Lodo-
wicus Lodwicus Lothcwricus Ludewicus Lud- 1
wicus 284,15. seine Krau Ltukardi* 284,15.
deren Tochter Adelheid s, Watt weiter — Bayern '
— Basel Bischof — Basel St. Peter Chorherren !
— Blotzheim — der Krämer 103,16. 114,2.
118,21. 131,22. BvB 163,12. BvB 175,1. n°2t>3 j
Tr. 1,592,24. BvB 213,27. BvB n* 295 Tr. 1,631,
11. BvB 245,16. BvB 246,4. B im Rat 250,17.
BvB 259,39. 265,26. BvB 279,20. 281,30. 331,10. j
333,14. seine Brüder Heinrich 103,16. 118,22.
BvB 163,18. BvB 213,28. Peter diaconu* 114,1.
Priester 131,22. s. Basel St. Peter Priester, sein
Sohn Konrad Conradus Ludewici 265,26. 352,3».
353,31. — Krämer — Deutschland — Froburg
— Laufen Vikar — Olten — Pfirt — der Priester
103,10. s. Basel St. Peter Chorherren — Sinnig». J
Lügardis s. GresÜn.
Lugdunum s. Lyon.
Luitfridus s. Lictfrid.
Luiwilre s. Lauwil.
Lumbardus s. Lombard.
Lulwile s. Z tillwill.
I.ümschweiler I.umswilr im Eisass nö. Altkirch.
Meier Riidegcr n*392Tr. II, 111,3 f. 112,3.
Luodoldistorf Lutolstorf.
Lutenbacum s. l.autcnhach.
Luterbach &. Luiterbach.
Lutfridus s. I.ictlrid.
Lütold Livtoldus Luitoldus I.Stoldus Lültoldus
88,1t. 234.10. 313.25. s. Aarburg — Basel
Bischof — Basel Domherren — Konstanz —
Gessler — llasenhurg — Röteln — der Schuster
seine Söhne Johann 233,26. Werner 233,26.
— Steinen.
Lutolstorf Luodoldistorf heute Courroux in Bern
ö. Delsberg 46,21.
ßurchard von n°406 Boos 53,25.
Lutter l.uthera Lutrum im Klsass so. Pfirt.
H. von n°289Tr.l 1,74,1 9.
Rüther von n° 75 Tr. II, 36. 13.
Lutterbach Luterhach im Elsas* w. Mülhausen.
Heinrich von — s. Basel Domherren.
Luttern I.udernc l.udirn im Eisass w. Dammcrkirch.
Konrad von — R 281,26. R 285,16.
Lüttich Leodium Lutheche Bischof [Rudolf] 35,42.
Michael von — Notar 267,43. scriniarius der
römischen Kirche 269,30,40. 272,14.
Liltzel Lucela Lucila Luzela Luzila Luzzela,
Lucelense cenobium, domus Lucelensfc im Elsas«
sw. Pfirt und in Bern nö. St. Ursitz auf der
Schweizergrenze 20,12. 22,38. 28,25. 34,17. 36,9.
11.33. 48,2. 74,31. 75,2. 160,27. 191,9 f. 285,21.
311,27. 31 1,12.
Abt Konrad 39,6.
Konrad [von Rodersdorf] 54,31. 66,41.
70,24.
[Thiemo von Ramslcinj 157,31.
[Werner] 241,37. 259,24. n°415Tr.II,
128,6. 311,25.
Konrad 317,20. n° 440Tr. 11, 144,10. 349,
20. 356,14.26.
Keller Ulrich 106,29.
Convent fratres 55,16 f. n*415Tr. II, 128,6.
311,25. 317,21. n# 440Tr.lI.144.il.
convcrsi Kuno von — magister in Atten-
aehwefler n* 415 Tr. 11,128, 19. nMiOTr.II.
144,21. 312,6.
Heinrich von Hauenstein n 8 41 5 Tr. II, 128,19.
312,6. 318,3.
Werner Rebmann n°440Tr. II, 144,21.
Grosskeller Mar«(uard n°440Tr. II, 144,20.
Peter n°415Tr. 11, 128,17. 312,4.
Lttopthurf s. Laupcrsdorf. Mönche Johann Bauler 317,39.
Luozela s. Klein-Lützel. . . Bischof n* 440 Tr.ll, 144,20.
Digitized by Google
Lützel — Marquard.
403
Mönche Heinrich Bischof n°41ÖTr. II, 128,18. I
312,5.
Hugo Priester von Bur» 138,33.
Konrad von St. Michael 318,1.
Konrad Prudencia n* 4 15 Tr. II, 128,18.
312,5.
Walther Laie 138,33.
Sänger cantor Hugo n® 440 Tr. II, 144,20.
II. von — Schaffner des Richard von Gliers
n° 485Tr.il, 174,1.
Ulrich von 205,10. 258,27.
Walther von 07,21. 71,40.
Häuser in Basel 34,18.30,10. 48,3. 74,32. 75,1 f.
in Mülhausen 74,32.
Klein-Lützel Lvoiela minor Luzila, ecclesia b.
Marie in minori Lucela, kilche s, Marien zfi
kleinen Lützel, das Dorf in Solothurn w. Laufen, '
das »Klösterlein« im Eisass sö. Pfirt an der !
Grenze 40,26. n#75Tr. 11,35.25. 54,18. n°200
Tr. II, 71, 6. n° 429 Tr. II, 138,24. n®483Tr.II, |
172,9,14.
Chorherren n° 429 Tr. II, 139,4.
prelatus n® 429 Tr. II, 139,7.
an der luz s. Sulzmatt.
Luzern Werner Stanner Starnati von 339,17.
Lyon Lugdunum 129,28. 132,21. 135,29,41. 139,
39. 141,38. 141,3. 145,7,41. 147,1,22. 148,5,25. |
149,8,27. 150,18,37. 151,16,39. 152,26. 153,15.
154,22. 155,13. 100,7,9. 167,33,43. 172,10,15.
173,8. 178,22. 180,38.
Diözese 200,23.
M.
M. s. Basel St. Leonhard Propst — Neuenburg
Schultheis*.
Macelio . . *ub 291,18.
Macenhcin s. Matzenheim,
Macerel Johann R n*441Tr.II,l45,4.
Werner R 205.6.
dessen Söhne Rudolf 205,6 f.
Ulrich 205,6 f.
Machstat s. Magstatt.
Madhach s. Mappach.
Magdeburg Erzbischof [WichmannJ .'15,40.
Magister cocorum coquinc s. Kuchimeister.
Magister panis pistorum s. Brotmeister.
Magstatt Machstat Magstal Muhstat im Elsas» sö. |
Mülhausen 24,6. 20,8. 28,2. 49,18. 05,29.
n°440Tr. 11,144,15.
Iturchard von — BvB 120,18. n® 443 Tr. II, 152,2.
dessen Tochter Margaretha n*443Tr.U, 152,2.
Walther von — BvB n°443Tr. II, 152,7.
Werner von — Basler 138,12. BvB 163,15.
Wilhelm von — BvB 301,6.
Ober-Magstatt superius Mahstat, superior villa
11,6. n°443Tr.II, 151,24.
Nicdcr-Magstatt inferius Mahstat 11,8.
Mailand Mediolannm.
Domherr Comcs de Casate 253,30.
St. Lorenzo Propst Ardicio de Comite 253,32.
Rudolf von 224,12.
Mainz 3,20. 199,23,27.
Erzbischof Gerhard [I. WildgrafJ Erzkanzler
199.24. 20-4,2.
Heinrich [I.] Krzkanzler 26,22.
Siegfried [II. von Eppstein] Erz-
kanzler 63,8.
Werner [von Eppstein] Erzkanzler
n®4 11 Tr.li, 127,21.
Maisprach Meisprache in Baselland sö.Rheinfelden.
Konrad von n°75Tr. 11,36,12.
Maler pictor s. Berthold.
Mangold Manegoldus Manigoldus Manewgaldus
R 6,2. 202,20. s. Basel Dompropst Diener —
Beuggen — Penis — Nager — Neuenburg —
Römer — Zi rischer.
Mansfeld Mannesveit GrafBurchard [VI. Burggraf
von Magdeburg! 63,1.
Manvirtrib Konrad BvB 240,28.
Mappacb Malihuch in Baden sw. Kandern.
Heinrich von — Dekan im Wiescnthal 223,8.
Marbach Marpach Marpachc im Eisass n. Rufach
05,36. 234,7. 30LH, 309,20.
Abt Friedrich 301,9. Heinrich 104,3.
Keller Friedrich 104,3.
Convent 301,9.
Propst Bernhard 39,6.
Marc s. Marx.
Marcalcus s. Marschalk.
Marchwardus Marcohardus Marcquardus Marcuardus
». Marquard.
Margaretha s. Etbelin — Gliers — Heinrich der
Schmied von Liestal — Johann der Schüler —
Magstatt — Neuenburg — Wichmann.
Marinus *. Rom Vicekanzler.
am Markt in Foro Konrad 1 10,36.
Märkt Matcra Matir Matra Matrc Matro Mcrcht
Merget in Baden n. Basel 111,12.
Kirche 33, 8. 42,23. 58,39. 05,12. 72,24 f. 73,
•29. 111,14. 221,84. 222,1 f. 223, 3f. 298,36,
39. 299,28.
Kirchherr Leutpriester Albert 138,10. 222,8,37.
parrochiani Iturchard 72,21.
Konrad 72,21.
Hcrnfrid 72,20,33. 73,29.
Rudolf 72,70.
Heinrich Walch von 222,33.
Werner 72,21.
Wolpert 72,20.
Patron der Kirche Heinrich Walch 222,1.
Marpach s. Marbach.
Marquard Marchwardus Marcohardus Marcquardus
Marcuardus Margwardu* sein Sohn Berthold
BvB 239,25. 810,27. s. Allschwil — Basel Dom-
herren — Basel St. Leonhard Propst — Lützel
Grosskeller — der Schmied 57,16. — Scierli
— Walther« de« Meiers von Hundsbach Bruder
325,7. — Wolhusen.
Digitized by Google
404
Marschalk — Metzger.
Marxchalk M areal cus Marscalcus Marschallus s.
Basel Bischof Ämter.
G. 105,7.
Jakob R 215,22. R 246,8. Ritter im Rat 250,1 1.
R 265,29. R 304,15.
sein Diener Werner 215,24.
Peter 77,35. R 108,24.
s. Staufen.
Manitu Rudolf 339,20. sein Sohn Heinrich 339,20.
Martin 338,24. diaconus n° 298 Tr. 11,75,1 9.
St. Martin s. zur Platte.
Johann von 242,2. BvB 279,21. 310,26. BvB
342,12.
Marx Marc Ulrich 231,9.345,23.
Ma*ac Masach Burchard 187,10. 319,23.
Maser Masir Johann Ratsherr in Basel 240,19.
242,3. BvB 246,6. 205,26. 310,26. BvB 312,12.
sein Bruder Konrad 242,3.
MasmUnster Masemunster Masmunsterc vallis
Masonis, vallis Mazonis im Elsas* w. Mülhausen.
; vallis Mazonis s. Masmünster.
I Mechtild Mjchtildis Mechtildis Mehtildis Mehlilt
| s. Bellingen — Bretcre — Konrad — Konrad
der Maurer — Krämer — Döttingen — Elbelin
— Ertüsch — Fassbind — Fuchs — Gowelin
— Johann der Apotheker — Mönch — Münz*
meister — Neuenburg — Oberwil — zur Platte
— Roth — zum Thor — Vardel.
Medetaxius 339,26.
Mediolanum s. Mailand.
Mcicnlicim Meginhcin Meigcnheim Meyhenheim
im Elsas* n. Ensisheim.
. . von 234.9.
Konrad von — R 112,22.
Rudolf von 164,6.
Meier vülicus villici, ftlius villiei Heinrich s. Basel
St. Peter Chorherren — Heinrich — Haningcn
— Johann BvB 108,26. BvB 120,16. n° 181
Tr. 11, 60, 12. BvB 137,4. BvB 140,25. 289,21,8«.
BvB 297,4. — Losi — Vechtili Heinrich 349,22.
sein Schwiegersohn Albert 319,22. — Walther.
Meierli Konrad BvB 279,21.
Kloster Abtissin 109,2.
Meinfrid s. Basel Prediger Brüder.
Vogt 109,3.
Burchard von 193,41.
Friedrich von 55,36.
Heinrich von — Mönch zu St. Alban 102,14.
160.28.
ze matebrustin s. Allschwil Lokalitäten.
Matera s. Märkt.
Mathias s. Eptingen — Kufach.
Matir Malra Matre Matro *. Märkt.
zur Matte zer Mattun zir Mattun.
11. — von Allschwil n* 485 Tr. 11, 174.5.
sein Sohn H. n° 485 Tr. II, 174,6.
Heinrich — von Attenscliweiler n°485Tr.H,
173,2«.
Matzenheim Macenhein im Eisass sö. Strassburg. I
Siegmund von — Bürger von Schlettstadl 280,13 f. |
seine Frau Gerin 280,14 f.
Maulburg Miulberc Mulberc in Baden nö. Lörrach
169,35. 203,3. 238,23. 239,2.
Lokalitäten.
buchhalde Bergabhang südlich der Wiese
zwischen Höllstein und Maulhurg 355,40.
elbishach Alsbach fliesst gegenüber Maul-
burg vom Scheinberg in die Wiese 238,25.
ringolstal vgl. Rindeistein Schlucht des j
Scheinbergs gegen Langenau und Maul-
burg 238,25.
rotinbach Rothenbach Abhang des Schein*
bergs gegen Enkenstein n. Maulburg 238,26.
schivlberg Scheinberg n. Maulburg 203,2.
Kirche 169,35.
Leutpriester Andreas 122,32. 231,6.
Berthold der Müller von 355,39.
Ruggoz von 355,39.
Maurer cementarius murarius s. Basel — Berthold
— Konrad — Peter.
Meisprache s. Maisprach.
Meisterli Meslirli Rudolf BvB 100,34. 187,1.
seine Frau Bertha 187,4. seine Kinder Anna
187,5. Hemma 187,5. Judenta 187,5. Werner
187,5.
mcisunbach s. Wehrathai Lokalitäten.
Melior s. Rom Knrdinalpricster.
Meliot Peter — von Hegenheim R 163,37. 164,10.
Mellingen im Aargau sü. Brugg 127,4. 326,3.
MeHsdorf Melistorf im Aargau sw. Kaiserstuhl.
Konrad von — Johanniter 229,6.
Walther von — Johanniter 229,6.
Menün s. Basel Lokalitäten — Lörrach.
Mercht Merget s. Märkt.
Merschant Merchant Hugo 86,31. 118,23.
Ulrich 331,11. BvB 349.40.
Merten in der niederländischen Provinz Limburg
nw. Aachen 3,8.
Messerschmied faber cultcllorum s. Reslin.
Meslirli *. Meisterli. *
Mett Meten Metin Metten Metto in Bern b. Biel
10,33. 14,30. 24,6. 26,8. 28,1. 38,43. 49,15.
mettelon s. Webrathai Lokalitäten.
Mettenberg Bergrücken in Bern n. Dclsberg 54,16.
Mettcr Konrad — von Rheinfelden 258,12.
dessen Töchter Anna 258,12. Frau de« Johann
258.13.
Christina 258,13. Frau Rciners
des Amtmanns von Basel
258.14.
Metz Bischof Konrad fl. von Scharfenberg’ Kanzler
63,7. s. auch Speier.
[Jakob von Lothringen] 199,25.
Metzerlen Mezherlon in Solothurn sw. Basel am
nördl. Abhang des Blauen 46,21. 57,25.
Metzger s. Basel — Eppo — Hagenthal — Hugo
— Säckingcn.
Digitized by Google
Meyhenheim — Müllhcim.
405
Meyhenheim s. Meienheim.
Meywilcr Minrewilre abgegangener Ort im Klsass
bei Ammerschweier nw. Kolmar.
Rudolf von — Sohn Haldemars 292,9.
seine Frau Hedwig 292,10.
Michael s. Franzoni — Lüttich.
St. Michael Konrad von — Mönch in Lützel 318,1.
Michelbach Michelcnbah Michilcnkach Michilen-
bahe Michilinbach Michilnbach Michilnbah im
Klsass, w. Hasel 10,31,36. 14,29. 24,5. 26,7.
27,42. 38,42.49,15.
Chorherr Azo 10,39.
Kloster 118,29.
Leutkirche 118,29.
Michelfeld Michelveld Michelveit Michlenuelt
im Eisass nw. Hasel 278, 1 8 f. 332,27.
Acker daselbst bonachcr 278,39.
Kloster 341,28.
Äbtissin 338.15. n°486 Tr. 11,174,15. Ita 341,
32,38.
Bruder Konrad von Laufenburg 342,9.
Convent 338, 15.341 ,33, 38. n° 486 Tr. 11,174, 16.
Schwestern Agnes 342,9.
Hercha 342.9.
Miecorth in Bern ö. Pruntrut.
Heinrich von — Bürger von Mülhausen 97,23.
Wilhelm von — BvB 97,27.
Minrewilre s. Meywiler.
Ober-Minscln in Baden ü. Lörrach 294,23.
Minzenberch s. Münzenberg.
Mivlberc s. Maulburg.
Mivlnhusen s. Mülhausen.
Moderswile Moderswrilre s. Movelier.
Mccli Brüder 200,24,35.
Miehlin im Aargau ö. Rhcinfclden 294,23.
Moicliinhein Konrad 343.26.
molendinarius molitor s. Müller.
Mömpclgard mons Biligardis in Frankreich sw.
Beifort.
Johann von — Diakon 175,41.
[Hugos II. Söhne] Konrad [II. von St. Martin]
R im Rat 250,13. R266.
30. R 279,17. RBvB
309,2. R310,23. R345,
27,30.
seineFrau Mechtild 345,27.
Hugo [II1.J 114,3. R 143,
15. R 159,24. R 297,2.
s. auch Basel Vogt.
Hugo [1V.J 278,21. 279,
13,24. junior 31.
Mönchenstein Munchenstein in Basclland sö. Basel
Gipsgrube 71,15.
monetarius s. Münzmeistcr.
Montignez in Bern n. Pruntrut 113,2. 210,4.
Morbachum Morbacum s. Murbach.
Morsbach wohl Möschbach Häusergruppe bei
Heinwil 46.21.
Ober-Morschweier Morswiler im Klsass sw. Kolmar
234,11.
Ober- oder Nieder-Morschweier Monwilre im
Klsass sw. oder nw. Kolmar oder Ober- oder
N ieder-Morsch weiler nö. Altkirch oder w. Mül-
hausen 2l,s. 26,7. 27,41. 38,42. 49,14.
Morschweiler Morswiir wahrscheinlich Nieder-
Morechweller im Klsass w. Mülhausen [oder
Ober-Morschweiler nö. Altkirch?]
Dekan Konrad n°374Tr.II,94,9. n#392Tr.lI,
111,2.
Nieder-Morschweiler im Klsass w. M ülhausen 160,2 6.
vor deme mösachire s. Benken Lokalitäten.
Mospach s. Müsbach.
Motesilo Nicolaus de .181,35.
Movelier Moderswile Modert wilre in Hern nw.
DeUberg n°75 Tr. XI, 35,88» n° 266 Tr. 11,71,5.
Kuno von n°75Tr. 11,36,14.
Muhen im Aargau s. Aarau 34-1,9.
Mfiio Burchard 352,31.
Mulberc s. Maulburg.
Mönch Monachus Münch Munech.
Hof in Hasel 109,81,14»
. ■ — von Hasel 97,19.
Hugo fl.J 40.24, s. auch Basel Vogt.
[seine Söhne] Konrad [I.] 77,36. R 88,23.
Basler 92,32. s. auch Basel
Schultheiss.
Hugo [II.] 67,20. 71,39. 77,37.
RvB 87,9. 98,4. R 103,12.
R 108,23. RI 10,1 9. R 11 1,38.
R 114.2,31. R 116,2. 123,23.
R 143,14. R 159,24. R 183,34.
R 193,85. RvB 210,7.
[Konrads I. Söhne] Günther [von Stettenberg]
300,25.
Heinrich (I. von Lands-
kron] RvB 233,39. R
240,18. R 297,2. 300,
25. s. auch Basel ,
Bürgermeister,
seine Gemahlin [Weren- !
trud] von Wangen !
3233,99.
Mülhauten Mivlnhusen Mulerhusen Mulnhusen
im Klsass nw. Basel 74,32. 1045,38. 136,39.
Schultheiss Konrad Schwab Suevus 106,81.
Vogt S. 80,16.
Bürger 136,9f. 137,5.
. . von 288,33. 290,13.
Werner von — s. Basel St. Leonhard Chorherren,
s. Junge — Miecorth — Pinguis — Regishein
— Scpt — Schncwlin — Walhcim - — Watt-
weiler.
ze der muli s. Allschwil Lokalitäten,
an dem mulin wege s. Allschwil Lokalitäten.
Müller molitor molendinarius mulnere s. Basel
St. Alban — Berthold — Burchard — Rhein-
felden — Ulrich — Werner.
Müllhcim Mulhein Mulnheim Mulnhein in Baden
sw. Kreiburg 46,19. 189,13.
Konrad von 189,13.
dessen Bruder Berthold 169,35.
Friedrich von — R 59,16. R 73,9.
Digitized by Google
40(i
Mümliswil — vom Neuen Keller.
Mümliswil Mumbliswite Mumeliawile Mumeliswilere
in Solothurn w. Olten 46.21.
magilter Johann von 110,19.
Hugo von — s, Basel Domherren.
Münch Munech s. Moncli.
Munchenstein s. Mönchenstcin.
Münster im Granfeld, S. Gerwuuu, Grandisvallis
in Bern nw. Solothurn 51,9. 210,3.
Propst Berthold (von PfirtJ 141,21. 145,31.
150,14,19,33. 154,39.
Siginand 28,11.
Chorherr Rudolf »17,16. 71,87.
Münster im Gregorienthai, vallis monasterii s.
Cregorii im Eisass sw. Kolmar n°411Tr.lI,
127,2,15. 333,26.
Abt Heinrich 39,6.
Ortlieb 28,9.
Münstereifel monasterium in Eflia in Preussen sw.
Bonn.
Propst 1 . Kölner Domher 203,37.
Münzenberg Minzenbcrch in Hessen n. Friedberg.
Ulrich (I.J von — Rcichskämmercr 63,3.
Munzingen Munzingin in Baden sw. Freiburg.
Heinrich von — Mönch von St, Alban 102,15.
Mtinzmeister monetarius magister moncte s. Diet-
rich — Johann — Johann 281, 12f. seine Frau
Mechtild 281,16. — Rudolf - Werner.
Muothereshcim wahrscheinlich Mietersheim ahge-
gangener Ort im Eisass ü. Etuisheim 3,17,33.
Murbach Morbachum Morhacum Mflrbacum im
Eisass nw. Gebweiler 53,29. 192,29.31.
Abt Arnold 53,28. 55,10.
Konrad 39,5.
Diebold 192,24.
Egelolf 28,8.
Hugo 62,42. 65,35.
Capitel Convent 55,17. 192,24,25.
Keller Arnold 55,80.
Custos Konrad 55,30.
hospitale 340,34. n°445Tr.IT,152,16.
Leutpriester Ulrich 55,32.
ministeriales 56,14 f.
Mönche Konrad von Ongersheim 55,31.
Johann Felicitas 55,32.
Ulrich Schwab 55,32.
Werner 55,32.
spitalarius Gerung 55,31.
Muri im Aargau Kloster 115.H.
Leutkirche 115,9.
Murten in Bern w. Bern 206,2,6,32.
Müshach MÄspah Muospach Müsbach Müspach
im Eisass w. Basel 10,28. 130,23.
Konrad von — BvB 304,6. 2139,31.
Kuno von — der Scherer BvB 195,6. BvB 245,
35. 240,18.26,81. Bim Rat 250,19. BvB 288,
32. BvB 290,14. BvB 296,25. 310,13.
seine Frau Gisela 195,6. 245,35. 246,19.
Witwe 288,28,31. 289,35. 290,14. 296,25.
310,13. s. Hugo zum Hirschen.
Werner Priester 175,10.
Mittel-Müsbach n# 4 85 Tr. II, 1 73,7.
C. von n°485Tr.H, 174,6.
Nicder-MtUhach inferius Mfapach Johann und
Niklaus Berner von 130,20.
Mutzwiler Muzwilr Muzzewilre heute Montsevelier
in Bern ö. Delsberg.
Heinrich von -- R 279,19. R 324,4.
N.
Nabo Werner 231,16. sein Hrudemohn Konrad
231,17.
Nadelberg s. Basel Lokalitäten.
Nager Mangold — der Spielmann 248,18.
seine Frau Gertrud 248,19.
Neapel 205,35.
Gregorius von — s. Rom Papst Kaplan.
Prediger lector Jakob 272,10.
Nefo Burchard der 124,12.
e
seine Frau Uticha 124,14.
Neifen Nifle in Württemberg nü. Reutlingen.
Heinrich von 63,2.
Nellenburg in Baden w. Stockach.
Graf Burchard von 4,5.
Neuenburg Niuwinburc Ntlwcmburch Nuwenburch
Nüwenburch Nuwenburg Nuwimburch in Baden
n. Basel am Rhein 189.30.
Bürger s. von Basel — Weiler.
Leutpriester H. 59,13.
Schultheis* M. 80,15.
Rüdeger R 189,33.
Gerung von 187,31.
Johann von s, Basel Prediger.
Mangold von 86,29. BvB 187,22.
seine Witwe Margaretha 187,22.
deren Schwestern Gertrud 187,24. Frau Kon-
rads 187,28.
Mechtild 187,2 4. Schwieger-
mutter des Gerung von
Ncuenburg s. oben und des
Heinrich von Solothurn
187,30.
Neuenhurg Niuwinburc Niwenburc Niwenburch
Niwinburc Novum Castrum Nüwemburch Nuwen-
burc Nuwenburg Wälsch-Neuenburg am See.
Graf Berthold s. Basel Bischof.
Graf Ulrich [HI. von NidauJ 62,45.
(seine Söhne] Heinrich s. Basel Bischof Coa-
diutor — Basel Domstift
Archidiakon archipresbytcr
Domherren Dompropst —
Basel St. Martin Kirchherr —
Deutschland Kaplan des
Königs — Gross-Hüningen
Kirchherr — Solothurn
PropsL
Otto s. Basel Domherren —
Solothurn Propst.
vom Neuen Keller de novo cellario s. Basel
Lokalitäten.
Heinrich BvB 98,6. BvB UH, 14. BvB 118,5,
11,14. BvB 120,16. BvB 129,35. BvB 130,5.
seine Frau Agnes 118,11.
Digitized by Google
Neuenstein — Oltingen.
407
Neuenstein Xuwinstein (bei Rufach?] 343,39.
Nibelung Niuelungus R von Rufach 125,1. s.
Nimelung.
Ni k laus Nicholaus Nicolaus sein Sohn Rudolf
220,29. dessen Sohn Rudin 220,28. s. Basel
Domstift Archidiakon Keller — Basel St. Leon-
hard Chorherren — Berner — Köln Machabiier
Prior — Krämer Heinrich — Heinrich der
Krämer — Infernarius — Pizzocottis — Rom
Kardinaldiakonen — Titensheim — der Zöllner
BvB 239.25. — des Zöllner* Sohn 188,8. BvB
240,23. BvB 246,*.
Niederweiler Wilerc inferius in Baden ö. Müll-
heim 287,30.
Niero Berthold 188,7. n° 263 Tr. 1,593,2.
Nietatem . a* 406 Boos 53,28. sein Stiefsohn Hein-
rich Brenschin n® 406 Boos 53,23.
Niffe s. Neifen.
Nigra Silva s. Schwarz wald.
Nimburg Nuwenhurc in Baden nw. Freiburg 104,41.
Nimelung s. I.upstein.
Niuelungus s. Nibelung.
Niuwinburc Niwenburc Niwenburch Niwinburc
a. Ncuenburg.
Nokerus 46,7.
Nollingen Nollingin Nolingen in Baden ö. Basel 3,2.
Kirche 164,14.
Leutpriester Peter von Rheinfelden 72,16,18.
Werner 137,37.
Eckard von 52,6. 116,38. 132,36. Bürger von
Rheinfelden 164,12. B. v. Rheinf. 179,1.
Nona Heinrich 131,24.
Nordschwaben Nortswaben in Baden nö. Basel s.
Schopfheim.
Kirche 355,37.
Korthamplon Kirche St. Peter 283,6.
notarius s. Schreiber.
novator s. Basel St. Alban — Bischof.
Novum Castrum s. Neuenburg,
de novo cellario s. vom Neuen Keller.
Nuglar Nugerol in Solothurn sw. Liestal 29,3.
46,17.
Nünningen Nunnengen in Solothurn sb. Laufen
46,28.
Nurekon 46,27.
Nüwcmburch Nuwenburc Nüwenburch Nuwenburg
Nuwimburch s. Neuenburg.
Nuwenburc s. Nimburg.
Nuwinstein s. Neuenstein.
o.
O. s. Biesheim Meier — Eglingen.
Oberdorf Ouerentorf im Eisass sö. Altkirch 11,16.
Oberwil Obelwilre Oberwilre Obirwilr Obirwilre
in Baselland s. Basel 10,31. 14,30. 24,5. 26,8.
27,42. 38,43. 49,15.
Hugo von n°406 Boos 53,11.
seine Frau Mechtild n° 406 Boos 53,1 1,
Obster s. Basel.
Obolus s. Ilclbling.
Ochein s. Auggen.
Octavianus ». Ostia Bischof — Rom Kardinal-
bischöfe Kardinaldiakonen — Velletri Bischof.
Odaccar s. Ottokar.
Odalpret 2,35.
Odalsinda s. Ebo.
Oddo s. Otto.
Ödelardus s. Udelhard.
Odelricua Odelrih s. Ulrich.
Otlingen Hevelingin Ovelincon in Baden s. Wehr.
Lokalitäten :
in bicinun vgl. Häzeleboden nö. Otlingen?
336.32.
in griezenowe 336,35.
an lette letten w. Otlingen 336,32.
Reincelis eichholz vgl. Reinsberg nö. Otlingen?
336.33.
am See Säckinger See sö. Otlingen (oder
Weiherfeld zwischen Wehr und Otlingen?)
336,88.
Vogellins bÄmgartin vgl. Vogelacker w. Öf-
lingen? 336,36.
Otto von — R 109,33.
Ölenberg Olembcrg Olinbcrc Olinberk im Eisass
w. Mülhausen n°374Tr. 11,95,3 f. n*392Tr.lI,
111,25.
Propst 155,33. 158,2. Propst Otto n°392Tr.Il,
111,1.
Olsberg Holsperc llortus dei Olisberc Olsberch
OLsperch Olsperch Olsperk Olsperg Ortus dei
im Aargau s. Rheinfelden.
Dorf 98,3.
Kloster 98,3. 101,32,34. 118,9. 191,10 f. 195,
5,12. 209,84. 245,88. 289,2,5. 296,31. 332,27.
Abtissin 104,1. 190,2 5 f.
A. 138,25.
Bertha [Mönch] 195,4. 208,13. 237,
27 . 245,40. 246,14 . 259,21. 290,
16. 296.33,35. 310,12. 317,25.
328,12. 331,31. 346,9. 349,16.
Convent 104,1. 138,25. 190,25 f. 195,5. 208,
14 . 287,18. 246,18. 259,19. 296,89. 310,
12. 317,26. 328,12. 331,31. 346,9. 349,17.
conversi Albert 318,4.
Heinrich 138,36.
Walther 118,24. 138,36. 195,16.
208,19. 238,1. 246,2,25. 259,39.
Haus in Basel 350,2.
Leutpriester Konrad 318,2.
Schwester Gisela Yulina 2-16,1.
Olten Olton in Solothurn sw. Aarau.
Ludwig von — s. Basel St. Peter Priester.
P. von — R 325,11.
Oltingen in Baselland sö. Liestal und im Eisass
ö. Pfirt nahe der Schweizergrenze.
Johann von — der Sattler 352,4.
Digitized by Google
408
Ongersheim — Peter.
Ongersheim Hongerseim Oengershein im Eisass nw.
Knsisheim.
Berthold von 193,40.
Konrad von — Mönch in Murbach 55,31.
Peter von — - R 193,30.
Peter von — R 193,30,31.
Ürlamtinde Orlage münde Orlemunde in Sachsen-
Altenburg sflL Jena s. Anhalt.
Orschweicr Alswilr Alswilrc im Eisass n. Geb-
weder [oder Alschwiller abgegangener Ort bei
Sulz im Elsas*’]
Heinrich von — Predigermbnch in Basel 233,
23. 333,2. vgl. Basel Prediger Prior Achilles.
Rüdeger von — R 193,82.
Rudolf von — R 137,4.
am Ort an dem Orte de Orto [?] de Fine in Fine.
Kuno R 11)0,32. R 101,20. R 103,14. R 131,23.
R 213,27.
Dietrich s. Basel Domherren.
Key [?] 32,3.
Ulrich R 100,33. R 103,14.
Orti s. Antonius.
Ortlieb Orthelibus Ortoliabus s. Basel Bischof —
Froburg — Münster Im Gregorienthal Abt.
Orto» dei f. Olsberg.
Orvieto Urbs vetus 313,29. 320,20.
Oschgen Escecon Eschichon Eschincon Eschon
tm Aargau sü. Säckingcn,
Konrad von - Bürger von Rheinfelden n°131
Boos 24,1 4 f. 118,38. 132,27,29. Bürger von
Rheinfelden 200,14.
Osenbcrch s. Usenbcrg.
Osnabrück Osenbruche Bischof [Arnold von
Altena] 35,42.
Ostein Osteheim abgegangener Ort im Elsass bei
Iscnhcim so. Gebweilcr.
Heinrich von — R 104,5.
Ostia Hostia Bischof Octavianus 47,27. 50,11.
Ostrach Ostra in Preussen sö. Sigmaringen.
Heinrich von — R 225,10. R 287,6.
Ötenbach Kloster bei Zürich 261,22.
Ottenshühe! Otensbuel Hügel Uber Hatstatt sw.
Kolmar 152,23.
Otlingen Otlinchon Otlinkon Otlinkon in Baden
nö. Basel 113,21. 118,7. 317,27. 332,23.
Ottmarsheim Oihmareshcim im Elsass nö. Mül-
hausen nahe dem Rhein 11,13.
Otto Oddo s. Anhalt — - der Arzt 202,19. —
Basel St. 1-conhard Propst — Basel St. Os-
wald — Beinwil Abt — Brine — Butenheim
— Kappeier — Konstanz Bischof — Furien
— St. Gallen — Hagenlhal — llatstatt —
I lögadem — Isnere — Lauber — Neuenburg Graf
— Öflingen — Ölenberg Propst — Porto Bischof
— Rom Kard in albi schüfe Kardinaldiakonen
Legaten — Röteln — Schaler — Schecko —
Solothurn Propst — Staufen — Sulz — Theko
— Vorgassen — Wetzcl — Wittclsbach.
l Htobonus s. Rom Kardinaldiakoncn.
Ottokar Odaccar s. Steiermark.
Oudalricus s. Ulrich.
Oudelardus s. Udclhard.
Ovelinkon s. Öflingen.
Ouerentorf s. Oberdorf.
Ouken s. Auggen.
Ozelin n° 289 Tr. II ,74,1 9.
Burchard 177,22.
Heinrich 259,12.
Volmar BvB 259,4. 319,10 f.
seine Frau Agnes 259,4.
Özo s. Basel Domdekan — H5zo.
F.
P. s. Glicrs — Olten.
Paganus n® 485 Tr. II, 174,3. •
Palatinos Rheni s. Pfalzgraf.
Palestrina l’reneste so. Rom.
Bischof Johann 47,23.
Bischof Stephan 266,27. 269,2. 275,31.
sein Kaplan Bartholomeu* von Reggio 266,
26. 269,1. 275,30.
Palma s. Balm.
Pandulfus s. Rom Kardinalpriester.
Paradies Kloster s. Konstanz.
Paris canonicus Adenolphus Kaplan des Papstes
272,7. Johannetus von — Predigerordens 267,43.
Parma Albertus Aczarii de — advocatus curie
253,29.
Paschalis s. Rom Papst.
Passau Pattaviensis Bischof Ulrich [ll.J 62,41.
Paularius s. Bauler.
pectinariu* s. Hechler.
Pehpurc s. Bechburg.
pellifex *. Kürschner.
Peregrin 165,12,19. s. auch Basel Domstift Kaplänc.
Pcrgamenter s. Albert.
Pcrmoncnse monasterium s. Beromünster.
Pertcardis 3,2.
Perugia 93,40. 95,3. 327,3,40.
Peter Petrus s. Albano Bischof — Artsdorf —
Arnolds Sohn 339,26. — Assisi — Harra —
Hasel Vogt — Basel St. Alban Mönche — -
Basel Domstift Archidiakon — Basel St. Leon-
hard Chorherren — Basel St. Peter Chorherren
Priester — Beaufort — Blot/heim — St. Brandan
— Büderich — Kämmerer — Cluny Abt —
Kolmar Prior — der Krämer 57,15. — dia-
conus Bruder Ludwigs des Krämers 114,1. s.
Basel St. Peter Priester — Delsberg — Eptingen
— Hatstat Leutpriester — - Istein — der
Maurer B im Rat 250,21. BvB 265,3 f. BvB
298,12. BvB 804,34 f. 305,5 f. sein Sohn Johann
304,34 L dessen Frau Agnes 304,36. dessen
Tochter Agnes 304,37. — Meliot — Söllingen
Leutpriester — Ongersheim — Pfäffingen —
des Thttring von Harnstein Keller 329,7. —
Reich — Reinach — Rheinfelden Scbolaster
zetfby
Peter — preco.
409
— Riehen Vikar — Rom — Rom Kardinal- j
bischöfe Kardinaldiakonen Kardinalpriester — !
Runbellin — Savoien — Schaler — Schessart I
— Schönkind — Senftelin — Scpt — Steinen
Dekan Leutpriester — Subdiakon 248,29. —
im Thurn — Vardel — Vorgassen — Walke
— Walheim — Wiesenthal Dekan — Wildegg.
St. Peter Kloster in Baden ö. Freibarg 116,31. i
I’fafT Clericus Pfaffe PfafTo P hoffe Phaffo Phaphe ;
Phapho.
Heinrich [zweie?] 77,38. R 88,24. RvB 92,12. j
BvB 98,5. R 100,32. R 101,19. R 103,13. !
R 109,32. R 110,31. R 114,3. R 120,1s.1
R 163,12. R 205,8. R 220,22. d. ä. R BvB
240.4. R 846, J. Rim Rat 250,12. R 258,**. '
R 259, *7. R 289,19,29. Rvlt 290,28. R 297,3. '
R 310,2,.
«ein Sohn Heinrich 213,27.
sein Schwiegersohn Burchord von Uffheim. .
Rudolf R 188,5. R 190,8. R n°263Tr. 1,592,14. ;
seine Frau Agnes n®263Tr. 1,592,17.
seine Tochter .Agnes n®2G3Tr.I,592,16.
PfafTenheim PhatTena [?| Fafene (?) im Eisass n. i
Rufach 301,15. 309,19.
Lokalität zem rodelin 301,16.
Leutpriester Walther 318,2.
Alb. von 32,2.
Hugo von — - R 318,20.
Rudolf von — s. Basel Domherren.
Werner von — R 318,21.
Pfäffingen Pheffingcn Phefingen in Baselland ».
Basel n° 134 Tr. 11,50,5. n* 483 Tr. II, 172,20.
Burchard Schaffner von — n° 134 Tr. II, 50,8 f.
n® 257 Tr. 11, 70,4.
seine Frau Ita n®257 Tr. 11,70,11.
sein Sohn Peter n0 257 Tr. 11,70,8 f.
Herthold Schaffner von — n°266Tr. 11,72,3.
n*483 Tr. U, 172,1,18.
seine Frau Hetta n'4$8Tr. II, 172,4.
seine Kinder Bcrthold j
Gertrud n® 483 Tr. II, 172,5.
Heinrich )
POfRi Clericellu* Pheffili Phefli.
Heinrich R 116,3. R 118,20. 123,23.
Pfalzgraf bei Rhein palatinus Rcni s. Raiern.
Pfirt Ferretum Fierretum Firretum Phirrete I’hirre-
thum Phirretum Phirritum im Eisass sw. Basel.
Kirche 209,5.
Graf Friedrich [I.] 24,38. 28,13.
dessen Sohn Graf Ludwig [I.] 39,10.
dessenSohn GrafFriedrich[IL)85,5. 173,12.
dessen Söhne Graf Berthold s. Basel
Bischof — Basel Dom-
herren — MUnster im
Granfeld Pröpste.
Graf Ludwig (II.derGrim- |
rael] 80,10. 92,24.
Graf Ulrich pLJ 92,24.
173,11. 221,8. n°376
Tr. II, 171,6,15.
dessen Söhne :
Diebold 221,10.
Friedrich 221,9.
Ludwig [III.] 221,10.
Heinrich von 304,19.
Lietfrid von 57,24.
dessen Sohn Rudolf R 57,24.
Thomas von — Geistlicher 356,17.
Pfirter Phirretarius Heinrich n°266 Tr, 11,72,4.
Johann R n* 266 Tr. II, 72,8.
Phaffe Phaffo Phaphe Phapho s. PfafT.
PhafTena s. Pfaffenheim (wenn nicht Phaffans in
Frankreich nö. Beifort?)
Pheffili Phefli s. PfSiffli.
Pheffingen Phefingen s. Pfäffingen.
Philipp Filippus s. Bnrgund — Falkcnstein —
Lempni — Savoien.
Phirretarius s. Pfirter.
Phirrete Phirrethum Phirretum Phirritum s. Pfirt,
phisicus s. Arzt.
Piacenza Placentia Placentinus Diözese 253,29.
Domherr Johannes Leccacorvus 253,31.
pictor s. Maler.
Pincerna s. Schenk.
Pincheim s. Binzen.
Pinguis Werner Bürger von Mülhausen 106,33.
ad Pinum s. zur Tanne.
Pirsicus s. Birsig.
pistor s. Bäcker.
Pizzocottis Nicolaus de 339,23.
Placentinus s. Piacenza.
zur Platte zir Rlattun.
s. Basel Lokalitäten.
Ulrich 246,21.
sein Sohn Martin 246,20.
dessen Frau Mechtild Peter Vardels Tochter
246,21.
de Pomcrio s. vom Baumgarten.
Pontarlier Puntarli Puntcrli in Frankreich nahe der
Schweizergrenzc sw. Neuenburg.
Hugo von — BvB 213,28. 304,17.
in Ponte s. an der Brücke.
Pontius *. Cluny Abt.
lc Port Portos in Frankreich D4p. Ariige.
Chorherr Raymundus de Campaniaco 272,11.
ad Portam s. zum Thor,
de Porta a. vom Thor.
Porto und S. Rufina sw. Rom.
Bischof . . 79,1.
Otto 129,17. 351,10.
Peter 47,29. 50,12.
s. auch S. Rufina.
Pratteln Bratela Bratella Bratelle Bratello Hratillo
in Baselland sö. Basel 10,31. 14,30. 24.6. 26,8.
27,42. 38,43. 49,15.
Leutpriester Burchard der Schreiber 202,18.
der Stadtschreiber von
Basel 177,3.
preco c. Amtmann.
Urkundenbuch der Stadt Basel.
52
Digitized by Google
410
Predigerorden — Razenhusen.
*
Predigerorden fratres Predicatores, ordo fratrum
Predicatorum 84,23 f. 227,41. n* 328 Tr. II, 80, M.
2345,10. 261,37. n*366Tr.lI, 86,18. 272,37.
273.3. 294,5. 295,10. n*407Tr. II, 123,13. 311,
7. 318,23. 319,39,43. 320,6. 326,30. $27,22.
344,15. 345,3. 351,5. magister 134,8 f. prior
provincialis Theutonie, per Theutoniam 134,4 f.
Hermann 344,17. s. Basel — Besangon —
Neapel — Pari* — Rom Petrus von — Rudolf
— Trier.
Fremonstratensis ordo 180,13. n#295Tr. 1,631,5.
242,20. 252,1,6.
Prisicgauginsis pagus s. Breisgau.
Progant Brogant Dietrich BvB 304,6. 337,27.
sein Bruder Hugo BvB 304,5. 337,27.
Frudencia Konrad Mönch von Lützel n*415Tr.II,
128,18. 312,5.
Prunicho 2,19,34.
Pruntrut in Bern sw, Basel.
Richard der Schaffner von 219,2.
seine Witwe Beatrix 219,2.
sein Sohn Johann 219,3.
Puer s. Kind.
Pueromm s. Zerkinden.
Puntarli Punlerli s. Pontarlier.
Q-
Quiburch s. Kiburg.
Kuno von 77,34. R 88,23. 191,20.
seine Krau Bertha 191,21.
sein Sohn Ulrich von — R 191,6.
dessen Frau Agnes 191,21.
Kuno von — R 265,30. R 322,21. R 328,9,17.
seine Frau Ita 322,21. 328,9,17.
seine Kinder Bertha von 328,14.
Burchard von 328,13.
Walther von 328,14. s. Basel
Domherren.
Hemmann von — R 291,36.
Thtiring von 328.27. 347,21 f.
sein Keller Peter 329,7.
sein Diener famulus Werner von Herznach
R 328,38. 329,2,7.
Ranspach Ramespach Ramispach Ramispah
Rammespahc Ramspach im Eisass nw. Basel
10,30. 14,29. 24,5. 26,7. 27,42. 38,42. 49,14.
Meier Johann 330,13.
Rantsweiler Raotheswilre im El»ass s. Landser.
Konrad von 10,27.
Rapperswil in St. Gallen am Zürcher See.
Graf Heinrich von — genannt Wandilber Mönch
von Wettingen 105,5. 122,29.
Rappoltstcin Rapoldestcin im Eisass nw. Kolmar
über Rappoltsweiler.
Adalbert von 29,3.
Anselm von 80,11.
rasor s. Scherer.
R.
R. s. Krone — Kichstetten — Ratsamhausen
Reich — Rom Legaten — Wasserstel*
Wurant.
Rasp s. Thüringen.
Rätersehen Raeitershoven in Zürich ö. Winterthur,
ille de — 294,18.
Kathausen in Luzern n. Luzern an derReuss 273,10.
Racinhusin s. Ratsamhausen.
Raderai Raderach in Baden ö. Meersburg.
Hermann Gnifting von — R 192,1. 194,26.
Ridersdorf Redirstorf im Eisass sö. Pfirt 92,31.
Radolfzell Ratoluiscdle in Baden am Untersec.
Arnold Priester von 157,28.
Radulf s. Wenzweiler Kirchherr.
Racitershofen s. Räterschen.
Rainaldus s. Reinald.
Rambald R 339,21. sein Sohn Heinrich 339,21.
Ramespach Ramispach Ramispah t, Ranspach.
Ramiswil Ramolwire in Solothurn w. Olten 46,2 1 .
Rammespahc s. Ranspach.
Ramminc 2,35.
Ramspach s. Ranspach.
Rainstein Ramestein Ramesten Ramistein Schloss
in Basclland sw. Liestal über BreUwil.
. . von — • s. Basel Domherren.
Adelgut von 73,9.
Berthold von — nobilis 353,10,15,23.
sein Bruder Konrad von — nobilis 353,10,15.
Hu. von 31,33.
sein Bruder Thüring von 31,33.
Ratispona i. Regensburg.
Ratolsdorf Ratolstorf Ratoltstorf Ratolztorf s.
1 Rodersdorf.
Ratoluiscellc s. Radolfzell.
Ratsamhausen Racinhusen Racinhusin Razenhusen
im Eisass, Dorf ö, Schlettstadt Schloss w.Ober-
| Khnheim.
j Fr. von — R 228,27.
Hfartmann] von — Schultheiss von Schlettstadt
| 80,14.
Hugo von — genannt von Chrumbegazze 113,2.
Jakob von — R 210,3.
R. von — R 228,27.
1 Räuber Robarius Roberc Rovber Rovbere.
. . 325,29.
| Konrad R 73,8. 77,40.
Johann 265,31. BvB 279,19. BvB 310,33. BvB
312,3. BvB n° 445 Tr. II, 153,25. BvB 356,20.
j Raudinleim s. Röteln.
' Rauzelingin 46,24.
I Ravensburg in Württemberg nö. Friedrichshafen.
Heinrich von — vordem Brotmeister BvB 356,20.
Raymundus s. Campaniaeum.
Razenhusen s. Ratsamhausen.
Digitized by Google
Reate — Rheinfelden.
411
Reatc s. Rieti.
rebgarte s. Arisdorf Lokalitäten.
Rebmann Heinrich BvB n°295Tr.I, 631,12. BvB
221,39. BvB 2119,26. Ratsherr 240,20.
sein Sohn Werner der Schüler 221,39. 222,34.
Convers von Lützel n"440Tr. 11,144,21.
Rebmanns llaus s. Basel Lokalitäten.
Recheswendin 40,23.
Kechtenherg Rectidinberch Hol in Solothurn sw.
Liestal zwischen Bretzwil und Seewen 40,26.
Redinc Werner 231 ,10.
Redirstorf s. Rüdersdorf.
Regelint s. Konrad der Maurer.
Regensburg Ratispona Kegenespurch.
Bischof [Konrad II.] 35,43.
Albert 312,27. 313,13.
Reggio Regium nw. Modena. Bartholom.xusvon —
Kaplan des Bischofs Stephan von Palestrina
266,26 f. 269,1. 275,30.
Regisheim Rcginshein im Eisass n. Ensisheim.
Siegfried von — Bürger von Mülhausen 106,34.
Reheim s. Riehen.
Prediger Brüder — Biesheim Prior — Kappeln
— Chegcr — Rheinweiler Leutpriester — Sorger
— Vuli — Zerkinden.
Reizo Reise Reiso Dietrich R 103,14. R 116,3.
Jakob s. Basel Domherren — Kasel St. Peter
Chorhenen.
Reli Johann BvB 349,41.
Rembold s. Reinbold.
Renerus Kenherus s. Reiner.
Rennendorf Rennindorf heute Courrendlin in Bern
sö. Delsberg.
Hugo von 203,9.
ad Renum de Keno s. zu Rhein.
Reslin der Messerschmied 260,41.
Reucl Rudolf 183,7. 273,34. Basler 274,36.
Rex s. König.
Key s. am Ort.
Reynherus s. Reiner.
Rczagel Rczagil Arnold BvB 208,18.
Berthold Sohn Heinrichs n° 263 Tr. 1,593,1.
Heinrich BvB 163,16. n° 263 Tr. 1,593,1.
Rezo marca 1,32.
Reich Divcs Divitis.
Konrad s. Basel Domherren.
Heinrich [d.ä.] Basler 106,36. BvB n°416Tr.II,
128,1. 353,80.
Heinrich R 143,15. R 159,24. R 190,7. R 193,
34,38. R 242.1. R 260,23,29. R 265,29. R
279,17. R 302,12. R 310,24. RvB 311,24.
R n° 485 Tr. 11, 174,5. RvB 356,18. s. auch
Basel Bürgermeister.
Feter Sohn Heinrichs fd. 5.] s. Basel Domherren .
— Basel Archidiacon.
R. 31,30. Basler 53,31.
Rudolf 77,42.
Rudolf Bruder Heinrichs R 143,15. R 159,24.
R 190,6. R 198,84,88. R 331,10. s. auch |
Basel Bürgermeister — Basel Vogt — Basel
Bischof Kämmerer.
Reichenau in Baden im Intersee.
Propst Ulrich 59,21.
Reigoldswil Rigolswilre in Baselland s. Liestal
46,25.
Rcimhold s. Reinbold.
Keinach Kinach Rinachum Rinake Rinnach in
Baselland s. Basel 30,28. 46,27.
Peter von n* 263 Tr. 1,592,2 5. 205,10. 304,18.
Keinach Rinachum im Aargau so. Aarau.
Heinrich von — s. Basel Domdekan.
Reinald Rainaldus 127,22. s. Basel St. Alban
Mönche — Basel St. Alban Prior — Basel St.
Leonhard Chorherren.
Reinbold Reimbold Rembold s. Eptingen — Trier.
Reincelis eichholz s. Otlingen Lokalitäten.
Reiner Reinhcrus Renerus Renherus Reynherus
11,24. 15,27. R 75,6. dessen Frau Ita 75,6.
s. Basel Amtmann — Basel Bischof Amtmann
— Basel St. Leonhard Chorherren — Basel
Rhein Rhenus Renus 3,15,20,31 f. 4,7. 14,33.
15,34. 64,16. 70,41,43. 162,41. 204,15. 206,4,
16,26,35. 207,2,13,23. 278,18. :W6, 20. n°486
Tr. II, 174,17. s. Basel Lokalitäten.
Rhein Pfalzgraf bei s. Baiem.
zu Rhein ad Renum de Reno de Rheno ze Rin.
Hugo [L] 30,26. 39,12. 45,10,18.
[seine Söhne] Werner 52,4. 53,18.
Kuno n°75Tr.lI,36,U. 77,40.
[Kunos Söhne] Hugo [11.] RvB 55,1 1 f.
Konrad [LJ 55,19.
[Hugos II. Söhne] Konrad [II.] 192,39.
Rudolf 192,39. R 205,9.
Hugo der Kleriker 193,1.
[Rudolfs Sohn] Johann [L] R 193,1,36.
(Johanns I. Sohn] Johann [TL.] 193,1 f.
Albert 86,29.
Kuno BvB 30,29. n®75Tr.lI, 36,12.
Hesso 281,13.
Johann s. Basel Domherren.
Werner 52,4.
vgl. Bulletin historique du musle historique de
Mulhouse 12,58 f.
an der Khcinbrücke an der Rinbrukke.
Johann BvB 120,18.
Rheineck Rlnecka Heinrich von 175,11.
Rheinfelden Rinvclden Rinveldin im Aargau ö.
Basel 2011,41 . 208,12. 294,23,24.
Lokalitäten: Baselberg ßasilberc 132,31.
livtcnloch vor dem forste 116,40.
Schloss castram 200,21,41.
Gemeinde burgenses cives conmunitas Universitas
116,18,30. 117,2. 132,34. 200,3,40. n°298
Tr. II, 7 1.24.
Ammann Burchard 132,36.
Digitized by Google
412
Rhein fei den — Rodersdorf.
Bürger s. Bellez — Kind — Konrad der Zöllner
— Höllstein — Nollingen — Oschgen —
Sulz — Wächter — Walter,
ltarggraf 116,29.
Leutpriester Heinrich n*131 Boos 24, 19 f. s. Basel
Domherren.
Rat consules n°298Tr.lI, 74,24. 331,25.
Schultheis* 116,17,21. 132,35. 200,24. n#298
Tr. II, 74.23.
Konrad 331,25.
Werner Kind 116,37.
Stift Scholaster magister Peter s. Basel St. Peter
Chorherren — unten magister Peter von Rhein-
fei den.
Dietrich von 52,5.
Eckard von — im Hof 52,5.
Heinrich von — der Scherer 265,17.
Konrad M etter von 258,12.
magister Peter von — Leutpriester in Noll Ingen
72,16,18. s. oben Stift Scholaster.
Küdeger von — der Müller 354,22.
Rudolf von — im Hof 208,8.
Truchsess von — dapifer de —
Heinrich RI 16,3. R 175,11. R 177,1.
R 260, 1 2 f.
Rheinwciler Riiwillere Rinwilar Kinwile Rinwilere
Rinwilre in Baden w. Kandern am Rhein 6,35.
10,26. 14,28. 18,14. 24,4. 26,6. 27,40. 88,41.
49,13. n° 125 Tr. II, 47,2 3.
Leutpriester 281,29. Reiner 224,11.
Richard der Kürschner n°289Tr. II, 74,20. s.
Deutschland — Feldbach — Cliers — Haus-
gauen — Pruntrut — Worms Bischof.
Richeim Heinrich n® 263 Tr. 1,592,2 5.
Richensein Richenshein s. Rixheim.
Richen/a Richinza s. Kücheli — Döttingen —
Eschenz — Wächter.
Rickenbach Rickinbach in Baden ö. Wehr 238,20,
35. 239,6.
Vicepleban Dietrich 239,13.
Riede 46,23. vgl. Wilere.
Riedern Riedin Frauenkloster in Baden nö. Walds-
Kirche 29,15,21. 33,26. 34,12. 41,27. 104,32.
119,1b. 143,3«. 156,16. 157,3 f. 160,15. 165,
82. 166,22. 167,14,15. 170,30. 171,4,25,26.
176,18. 180,19,21. 355,36 f. 356,4.
(Gemeinde parochiani 119,17.
Leutpriester Berthold 59,25. 67,19. 71,38. 73,3.
Heinrich fron Veseneck] Dompropst von
Basel 119,14. 176,15.
magister Werner Convers von Wettingcn 196,
11. 200,24.
( Patrone der Kirche Abt und Convent von
Wettingen 176,26.
| Vikar 143,40. Peter 326,4. Walther 176,17 f.
Gottfried von 36,33.
j Johann von 260,29.
Heinrich in Schmiedgassen von 138,37.
I Riet s. Kappelen.
I Rietheim Riethein in Baden s. Villingen.
Leutpriester Berthold 59,29.
Ricti Reste nö. Rom n° 117 Tr. II, 47,8. 85,3.
Rifo Riphi Konrad BvB 120,20. s. auch Basel
Amtmann.
Kigolswilre s. Reigoldswil.
Riiwillere s. Rhcinweiler.
ze Rin s. zu Rhein.
Rinach Rinachum Rinake s. Reinach.
j an der Rinbrukke s. an der Rheinbriicke.
Rlnecku s, Rheineck.
ringolstal s. Maulburg Lokalitäten.
Rinnach s. Reinach.
Rinvelden Rinveldin s. Rheinfelden.
Rinwilar Kinwile Rinwilere Rinwilre s. Rheinwciler.
Riphi s. Rifo.
Rise Konrad 336,42.
zem risen s. Basel Lokalitäten.
de Rivulo s. Bach.
Rixheim Richenscin Richenshein im Elsas* Ö.
Mülhausen.
H. von n°374Tr. II, 94,14.
Heinrich von 338,11.
Rudolf von — Clerikcr n® 445 Tr. II, 153,21.
Roadlant 2,35.
hut 139,2. [vgl. Meyer, thurg. U.-B. 2,107 Anm.7.]
Riedlingen Kvdelicon in Baden w. Kandern.
Adalbert von 38,19.
Riegel Ricggol Riegol in Baden am Kaiserstuhl
nw. Freihurg 104,41. 105,30.
Riehen Reheim Richein Richem Riechen Riehaeim
Riehaim Riehain Rieheim Riehein Richem
in Baselstadl nö. Basel 16,29. 65,24. 104,31.
106,23. 106,20. 116,19,28. 119,16. 178,39. 260,
12. 306,20,23. 307,13. 314,5. 317,26. 334,26.
355,23 f.
Lokalitäten.
bannus terminus 306,20. 307.13.
bruel 105,28.
Kirchhof 176,18.
hirshalm 307,13. 314,7.
mons qul dicitur diz hum 306,19. 355,38.
j Robarius Rohere s. Rauher.
Robeac- s. Rufach.
Robertus s. Argentia.
Rocgenberc s. Roggenburg,
zem rodelin s. PfafTcnheim Lokalitäten.
Rodersdorf Ratolsdorf Ratolstorf Ratoltstorf
Ratolztorf in Solothurn nahe der Elsässer Grenze
Ö. Pfirt.
Heinrich von — Basler 138,13.
Hugo von n° 181 Tr. 11,59,20. R285.S.
»eine Witwe Agnes 285,2. s. Klingenthal
Schwestern.
sein Bruder Ulrich s. Basel Domherren —
Basel Domstift Keller.
Hugo d. j. von — R n® 181 Tr. II, 60,1 1.
Johann von s. Basel Domherren — Basel Dom-
stift Keller.
Ulrich von — R 179,11.
jvncholz 307,11.
Werner von n°75Tr. II, 86,13.
Digitized by Google
Rodolfshuzen — Rom.
413
Rodolfshuzen s. Rufshusen.
Rodolfus Rodulfus s. Rudolf.
Roßgenburg Rocgcnberc Rokinberc in Bern n.
Delsberg nahe der Elslsser Grenze n0 75 Tr. II,
85,22 f. n°26«Tr. II, 71,8,5. n° 424 Tr.II, 137,24.
Kirchherr rector Konrad n°424 Tr. II, 187,28.
Leutpriester Ulrich n®75Tr.II,36,14.
Rohr Rore Kirche in Solothurn so. Laufen oder
Welschenrohr w. Baisthal?
Dekan Konrad von n* 266 Tr.II, 72*1.
Roland der Rothe Rolandu* rubcus 839,27.
sein Sohn Corradinus 839,27.
Rom Lateran 18,8. 22,18,85. 29,15.32,86. 34,12.
42,82. 47.41. 50,82. n° 69 Tr. II, 32, 18. 74,33.
n*116Tr.U, 46.17. n# 125 Tr. II, 48.7. 219,32.
»•328Tr.II, 81,13. 236,20.
St. Peter 48,4. n*89Tr. 11,37,1 6. n*90Tr. 11,39,5.
curia pape. curia Romana 203,8. 264,7. 266,39.
282,87.
advocatus enrie Albertus Aczarii de Parma
253,29.
Robertux de Argenlia 267,
40. 272,9.
Kanzler Aimericus Kardinaldiakon 22,19.
Guido Kardinaldiakon 24.34.
scriniarius Michael von Lüttich 269,40. 272,14.
Vicekanzler Marinus 129,28.
Kardinalhischüfe von
Albano Albinus 47,26. 50,10.
Petrus 129,18.
Ostia und Veüetri Octavianus 47,27. 50,11.
Paleslrina Johannes 47,28.
Porto und St. Rutina.
. . Legat 79,1.
Otto 129,17. 351,10.
Petrus 47,89. 60,18.
St. Rufina Thcodewinus 22,13.
Sabina Wilhelmus 129,19.
Tusculum Imarus 24,23.
Kardinaldiakonen
Aimericus Kanzler 22,18.
s. Adriani Gerardus 50,25.
Ottobonus 243,4. 251,7. 254,29.
256,11. 266,87. 269,24. sein
notarius Gifredinns de Vezano
253,21 f.
s. Angel! Gregorius 21,31.
ss. Cosme et Damiani Egidius 129,23.
Gratianus 50,24.
Guido 22,17. 24,34.
s. Eustachii Willelmus 129,27.
s. Georgii ad velum aureum
Gregorius 47,38. 50,28.
Oddo 24,29.
Petrus 129,25.
s. Lude in Orthea Cencius 47,40. 50,32.
s. Marie in Aquiro Gregorius 47,87. 50,27.
s. Marie in CosmldinCosmydyn lacintus 24,33.
Nicolaus 50,30.
s. Marie in porticu Gregorius 47.36. 50,26.
Wido 24,32.
s. Marie in via lata Octavianus 129,24.
s. Nicolai in carcere Tulliano Egidius 47,41.
Johannes 129.26.
Octavianus 24,30.
ss. Sergii et Bachi I.otarius 50,29.
s. Theodori Bobo 47,39. 50,31.
Kardinalpricster
tltuli s. Anastasie Aribertus 24,26.
basilice XII apostolorum
Pandulfus 47,30. 50,18.
Willelmus 129,21.
tituli s. Cecilic Petrus 17,81.
titult s. Clemcntis Vitcrbicnsis et Tuscanensis
episcopus Johannes 50,17.
tituli s. crucis in Jerusalem Gerardus 22,14.
tituli ss. Johannis et Pauli Hubaldus 24,24.
Lucas 22,15.
ss. Johannis et Pauli tituli Pamachii Melior
50,14.
tituli s. Laurentii in Lucina Centius Cinthius
47,84. 50,20.
in Lucina Hugo 24,27.
tituli s. Marcelli Fidantius 50,22.
Julius 24,28.
Petrus 129,20.
tituli s. Marci Gillibertus 24,25.
s. Martini tituli Equitii Hugo 50,19.
s. Pudentiane tituli Pastoris Jordanus 50,16.
tituli s. Praxedis Grisogonus 22,16.
Soffredus 50,21.
tituli s. Prisee Johannes 47,35. 50,23.
tituli s. Sabine Hugo 129,22. 182,9,29. 184,
21. 266, 18f. 267,1. 269,29 f. 282,16. 283,5.
351,11.
tituli s. Stephani in Celio monte Johanne*
47,92.
legati apostolice aedis 198,28.
Bischof von Porto und S. Rufina 79,1.
Hugo 182,9,29. 351,11. per Theutoniam
164,81.
Otto 351,10.
R. 31,29.
Papst Alexander IIL 31,19. 34,11,17. 36,9.
Alexander IV. 205,22. 219,17. n°323
Tr. II, 80,1 9. 236,7. 240,
34. 242,iö. 243,41. 253,
37,38. 254,18. 255,37.
257,16. 261,35. n«356
Tr. II. 86,16. 266,9. 269.
85.272,6,26. 277,9. 282,
84. 283,9,11.
Anastasius IV'. 28,7.23.
Calixt Dl. 33,25.
Clemens III. 42,15.
Digitized by Google
414
Rom — Rudi.
Papst Clemens IV. 32$, SS. 327, SO. 344, IS.
Cölestin m. n*61 Tr. 1,424.6. 48,11. 45,
41 47,25,43. 43,2,25. 50,9,84. n°09
Tr. 11,32,5, n»I31 Boos 24,23.
Eugen III. 23,26. 24,32,36. n'SITr.I,
423,9. 4$, 9.
Gregor VII. 17,34.
Gregor IX. 82,26,30. n° 11$ Tr. 11,45,17.
n» 117 Tr. 11,4$, IS. 84,13. 88,39. 87,17.
n"125Tr.lI,47,IO. 98, «4. n'!31Boo.
24,16. 94,14. n« 135 Tr. 11,62,1. 97,11.
99,19. 128,9,14. 351,4.
Hadrian IV. 28,35. 29,14.
llonorius II. 17,32.
Ilonorius III. n^BBTr. II, 38,17. n°90Tr.
11,38,6. 05,5. 74,31.
Innocenr II. 21,4. 22,20,22.
Innocen* III. 140,14.
Innocenz IV. 120.11,16. 127,23. 129,16,
30. 131,36. 134,2. 139,17. 141,21.
143,26. 144,17. 145,17. 148,14,26.
147,13,32. 148.14,30. 149,20. 150.1,29.
151,9,27. 152.9,37. 154,11,35. 157,11.
105,21. 160,37. 171,9, 172,2;,. 178,9.
180,11. 182.19. 183,13. 196,24. 198,16.
n«270Tr.l,000,l. 351,9.
I.ucius 111. 39,4,19,29.
Paschalis IE 10,2,13. 17,34.
l'rban 11. 17,34.
I rban IV. 295,7. 311,2. 310,26. 320,4.
Papst Kämmerer Centius Kardinaldiakon 50,32.
Kaplan B. de Wercellis 84,19.
Heinrich [von Veseneck] Dom-
propst von Basel 191,32. 211,
31. 281,1.
Johannes de Camezano 253,26.
Garnerus Guamerus Subdiakon
133,13,28,80. 179,39. 180,9.
Gregor von Neapel 286, 37.
Adenolphus canonicus Parisiensis
272,7.
Peter von — Petrus de L'rbe Predigerordens
272,11.
Riimer Romanus Gerhard 140,32,37.247,13.
seine Frau Gertrud 140,37. 247,14.
sein Sohn Johann 140,38. 141,1.
seine Tochter Gertrud Frau des Rudolf von
Hagenthal 140,38. 141,1. 247,12.
Mangold 77,41.
Vivian 77,41.
Rämbarius Ulrich 279,2.
Rore s. Rohr.
Rosche Werner 230,40. 231, IG. sein Bruder Kon -
rad 231,16.
zem Rosen ad Rosam die zem Kosen 330,25.
Burchard BvB 298,11. BvB 330,84.
Rossebarbo Johann s. Basel St. Peter Priester,
rosseruege s. Wehrathai Lokalitäten.
Röteln Raudinleim Rotelein Rotellein Rätelnheim
Rotenleim Rotenlin Rotillein Rotinlaim Rotrn-
leim Rotinlein Schloss in Baden nö. Basel 1,1».
200,20.
Kirche 2,27.
Leutpriester Konrad 85,22. 72,20,38.
Konrad von 184,12. 203,1. 280,8 f.
seine Söhne Walther von 280,24. 3230,28.
Otto von 330,28.
LUtold von s. Basel Domherren.
Dietrich [1.] von s. Basel St. Alban Vogl.
LUtold von — s. Basel Bischof.
Otto von — R 280,23.
Rotenberg Rotinberg Schloss in Baden n. Schopf-
heim zwischen Wiesleth und Gresgen.
mons inferior 260,27.
Konrad von 242,7. 280,9,20.
sein Bruder Dietrich 280,9,26.
Roth Ruheus Rufus Rot.
Burchard Bruder Werners 103,15. BvB 162,38.
seine Frau Mechtild Tochter von Arnold
Fuchs 163,3.
Heinrich 333,15,
s. Roland.
Rudi 242,4.
Werner Bruder Burchards BvB 100,34. BvB
101,20. 103,15. BvB 113,25. 118,22. 123,33.
BvB 163,13. BvB 164.32. 177,31. n°263
Tr. 1,693,2. BvB 213,28. BvB 238,2. BvB
240,24. 245T 16. Bim Rat 250,17. 265,25 f.
BvB 279,20. 310,2«. 322,11. BvB 328,23.
331,11. 333,15. BvB 349,39.
RothenÜuh Kotenuhl in Baselland ö. Liestal.
Werner von — Ratsherr 240,22.
RSti Hugo 337,26.
Rotillein s. Röteln.
rotinbach s. Maulburg Lokalitäten.
! Rotinberg s. Rotenberg.
Rotinlaim Rotinleim Rotinlein s. Röteln,
ze rotioube s. Allschwit Lokalitäten.
Rouber Rouhere s. Räuber.
Koudmunt jetzt Russemaison Rottmund in Bern
s. Delsberg 46,23.
Rukaldus a. Taro.
Kubeac- Rubiaca s. Ru fach.
Ruchenschwand Ruhinswandin in Baden sw.
St. Blasien.
Werner von — Conversbrudcr von Klingenthal
336,4.
Rüdeger Rudegerus Rudgerus RSdigerus s. Basel
St. Alban Prior — Basel Domherren — Brot-
meister — Burner — Kolmar Propst — Liira-
schweiler Meier — Neuenburg Schuhheiss —
( Irschweier Rheinfelden — UfTholz — Watt-
weiler.
Rudelicon s. Riedlingen.
Ruder s. Gundelsheim.
Rudi s. Roth.
Digitized by Google
Rudin — Sattelgasse.
415
Rudin s. Niklaus.
i Rufus s. Roth.
Rudinisheim — Riedisheim im Eisass 5. Mül-
hausen (?) 3)18,33.
rudinsgraben s. Wehrathai Lokalitäten.
Rudolf Rodolfus Kidolfus Rodulfus RSdulfus
Ködolff Rudolphuä Rödulfus Ruidolfus 33,18.
45.4.8. 107,8. magister 338,24. *. Albansinan
— Balm — Basel Vogt — Basel Bischof Käm-
merer Schreiber — Base! St. Andreas Kaplan j
— Basel Domstift Domherren Glöckner l'ropst i
Sänger Siegrist — Basel Johanniter — Basel |
St, Leonhard Chorherren Propst — - Basel St. I
Peter Chorherren — Brinc — Brotmeister —
Kämmerer — Kappel Convers — Kappclen Propst '
— Kesler — Charmoille Leutpriester — Klingen- |
thul Convers — Kneblin — Kommarkt — ,
Kraft — Krämer — Deutschland — der Diener
229.8. vgl. Klingnau — Fuchs — Gowclin —
Habsburg — llagcnthal — Hase — Hebstrit
— Hiltalingen — vom Hof — Hofstetten —
Holzapfel — Homberg — Laubgassen — Lup-
singen — Macercl — Mailand — Markt —
Marsius — Meienheim — Meisterli — Meywiler
— Münster im Granfeld Chorherr — der MUnz-
meister BvB 246,5. — Niklaus — Orschweier |
— Pfaff — Pfaffenheim — Pfirt — Prediger-
ordens 31 9,3 9, 4 3. — der Priestern“ 75 Tr. 11,36,15. •
— Reich — Reuel — zu Rhein - Rheinfelden ■
— Rixheim — Rümlang — Schleltstadt Richter
— Schlierbach Dekan — der Schreiber s. Basel
St. Peter Chorherren — Schreiber — Schwaben
Herzog — Sermenzer •— Silhirsach — Snezar
— Speiser — Stetten Leutpriester — Strass
Meier — Tägcrweilen — Tarentaise Erzbischof
— Tegcrfeldcn — Tcschelcre — Thierstein — |
vor dem Thor — Usenberg — der Vogt 170,18.
vgl. Klingnau — Wädenswell — Weiler —
Wenrweiler Leutpriester — Werners des Schusters
von Nieder-Wehr Sohn 231,19. — Wetting eo
Mönche — Wintersingen — Wittlingen — der i
Wollschläger wolleslegir n° 406 Boos 53.25. —
Ziegenhain — Zürich.
Rüeggisberg Rugespcrc in Bern s. Bern.
Johann von — Mönch zu St. Alban 330,12.
Rufach Robeac-Rubeac-Rvbiaca Rvbiachum Ruuach
im Elsas* sw. Kolmar.
Kirche 112,17,25.
Bürger s. Bcccllin — Drutelin — Herde,
civitas Universitas civium 112,7. 343,27,
Dekan 112,27.
Leutpriester 112,27.
Rat consulcs Universitas consilii 112,7. 124,82.
Ritter s, Isenburg — Laubgassen — Nibelung.
Schultheis» 124,32.
Heinrich von Schönau 125,6.
Bertha von — s. Klingenthal Schwestern — ;
Hausern Schwestern.
Mathias von 123,85.
Rudolf Krämer von 343,11.
Rugesperc s. Rüeggisberg.
Ruggoz s. Maulburg.
Kuhinswandin s. Ruchenschwand.
Ruhunlewa gleich dem bei Stoffel S. 159 ge-
nannten Ruhenlehe Grenzstein hei Widensolen
im Eisass ö. Kolmar 3,16,38.
Ruidolfos s. Rudolf.
Rümlang Rumilanc in Zürich n. Zürich.
magister Rudolf von 115,10.
Runbellin Peter 248,20.
Rünenbcrg Runachperh in Baselland so. Sissach
10,25.
Ruth s. Rütte.
Rüther s. Lutter.
ze diepen rüti s. Allschwil Ixrkaliliten.
Rötlieb 161,6.
Rütte Ruth in Buden no. Säckingen.
Leutpriester Albert 224,12.
s.
S. s. Breisach Schultheiss — Mülhausen Vogt.
Saarbrücken Sarebruche in Preussen.
Graf Simon [L] 35,45.
Sabina Landschaft nö. Rom.
Bischof Wilhelm 129,19.
Säckingen Sechingen Seconensis Seconiensis
Seconis 347,29. n* 485 Tr. II, 173,22,32.
Abtei 225,7.
Äbtissin Anna n°485Tr.lI, 173,32.
Chorherr Berthold von Gansingen 225,9.
Erchcnfrid Domsänger von Basel 223,9.
Bürger s. St. Gallen.
Dietrich von 116,37. 132,35.
Heinrich von — der Metzger von Basel 237,31.
BvB 247.21.
seine Frau Adelheid 237,32.
Jakob von 332,6.
Johann von 215,24.
Säckinger See [?] 336,38.
Safnem in Bern ö. Biel 161,33.
Salem in Baden ö. Überlingen 69,23.
Abt Eberhard [U.J 157,31. 355,22. 356, 14, 27.
Saligaudia Gau dessen Grenzen n. bei Delsberg,
w. die Grenze des Eisgau, sw. im St. Immerthal,
ö. die Grenze zwischen Bern und Solothurn
92,30.
Salmene 107,3.
Salzburg Salccburch Erzbischof [Konrud III. von
Wittelsbach] 35,41.
Salzgasse unter Salzkasten s. Basel Lokalitäten.
Salzkasten Egelolf unter — Ratsherr 240,21.
Sapian Konrud s. Basel Domstift Kapläne.
S. Rufina Kathedralkirche in Porto.
Sarebruche s. Saarbjückcn.
Bischof Theodewinus 22,13. s. Porto.
sartor s. Schneider.
Rufshusen Rodolfshuzen in Bern sw. Olten 10,22. Sattelgasse vicus «ellarum s. Basel Lokalitäten.
Digitized by Google
416
Sattler — Schöftland.
Sattler s. Liebauge — Oltingen — Stern —
Stetten — Tanne.
Saugern Sogeron Sougere in Bern nö. Delsberg
Bnrchard von n#75Tr.II,36,13.
Graf Ulrich von 7,32,35.
Schennis s. Schanis.
i Scherer ra&or s. Hiltwin — Müsbach Kuno von
, — Rheinfelden Heinrich von.
Schessart Scazhardus Scheshart Hugo B im Rat
250,1«. BvB 250,39.
»eine Sohne [?] Ulrich 8,8. 46,7.
Udelhard 8,9. 46.7.
Sausenherg Berg in Baden nö. Rändern 87,8.
Sauve maieurc Silva maior in Frankreich döp.
Gironde.
Gerhard von — Domherr von Clermont 272,8.
Peter 100,13. 249,17 f.
seine Witwe Sibilia 100,13. 249,16 [=Sibilia
Chechertin ? ]
seine Tochter Adelheid 100,13. Frau des
Heinrich Schaltenbrand 249,17 f.
schindilbach s. Wehrathai Lokalitäten.
Savoien Graf Amadeus V. 207,1,20.
Peter [IL] 206,8.
Philipp 206,14,33.
Sc. «. Sch.
Scazhardus s. Schcssart.
Schachterel s»chachtrellus 136,35.
. . von Altkirch R 329,6.
Hugo K 221,21.
Schaffhausen 4,3.
Kloster Allerheiligen 4,6.
Schaler Scalarius Schalarius Shalarius Shaler.
Brüder. Johann R 113,14. R 159,23. R 175,10.
R 183,34.
Otto R 108,22. R 111,37. R 114,30. 1
R n° 181 Tr. 11,60,1 1 . 136,34. 137,14.
159,23. s. auch Basel Schultheis». J
Peter BvB 98,5. R 108.22. R 1 1 1,37. R
n9 181 Tr. 11,60,1 1. 136,34. 137,3,14.
■». auch Basel Bürgermeister — Base)
Schultheis« — Basel Vogt.
[Söhne Peters] Otto 259,2.
Peter 259,2.
Werner 77,35. 80,17.
— *. Basel Domherren.
Schalon Werner von — BvB 30,30.
Schaltenbrand Scahenbrant Schaltenbrant Shaltem*
hrandus Shaltinbrant.
Konrad BvB 120,17. BvB 196,7. BvB 239,25. ;
BvB 240,23. Bim Rat 250,13. 265,31. BvB;
279,21. 322,11.
Heinrich 249,17.
seine Frau Adelheid Tochter des Peter Schessart
249,17.
Schänis Schennis in St. Gallen nw. Wesen.
Burchard von 349,7.
Scheftelang r. Schöftland.
Schcfteii Shcfteli 352,18.
Scheinberg »chivlberc Wald n. Maulbarg im
badischen Wiesen thal 203,2.
Scheko Schecce Otto BvB 163,14. Ratsherr 240.
19. Bvlt 246,5.
Schenk Bincerna Bincerne Pincema s. Basel
Bischof Ämter.
Kuno Bruder Heinrichs R 73.6. 74,25. 77,39.
BvB 107,38.
*. Deutschland.
Heinrich Bruder Kunos 74,25.77,3$. R 108,24.
Heinrich adolesccns 303,41. 304,4.
Werner 123,35.
*. Winterstetten.
schivlberc s. Scheinberg.
Schlettstadt Schietstat Slecstat Sletstat im Eisass
280,24. n’411 Tr. 11,127,98.
Bürger Siegmund von Matzenheim 280, 1 3 f.
Richter Rudolf 280,13.
Vogt Hfartmann] von Katsamhausen 80,14.
Dietmar Schnell 280,8.
dessen Bruder Hartmann Schnei! 280,8.
Schlicngen Sliegin Sliengen Sliengin in Baden
». Ncuenburg 46,28.
Heinrich von 202,20.
Hugo von — Cleriker 138,11.
Johann von s. Basel Domstift Kapläne.
Walther von 116,38. 132,35.
Werner von 52,4. 210,23.
Schlierbach Slierbach im Elsa»* *ö. Mülhausen.
Kuno von 193,40.
Heinrich von 67,21. 71,40. K 193,30,31.
Johann von — R n°392Tr. II, 111,4 f. Rn9 404
Tr. II, 119,22. R 338,18.
dessen Söhne Heinrich 338,13. und . . 338.14.
Rudolf Dekan in n°404 Tr. 11,120,12.
Schlieren in Zürich nw. Zürich 127,2. 279,39.
342,32.
Schmied faber s. Albert — B. — C. der Cleriker
n° 441 Tr.ll, 145,14. — Conzo — Dietrich —
Enkendorf — - Heinrich — Marquard.
Schmicdelfeld Smidevelde in Württemberg sö.
Gaildorf.
Konrad von 80,13.
Schmiedgassen Smidegassen.
Heinrich in — von Riehen 138,37.
Schncelauf Snelouf 352,31.
Schneider sartor s. Albert — Heinrich — Walther.
Schnell Snell Dietmar Vogt in Schlettstadt 280,8.
sein Bruder Hartmann Vogt in Schlettstadt 280,8.
Schnewlin Snewelin Snewilin.
Konrad — in dem Hofe von Freibarg R 356,18.
Dietrich — in dem Hofe von Freiburg 355,
30 f. 356,4 f.
Heinrich Bürger von Mülhausen 106,3 4.
Johann R 356,19.
Schöftland Scheftlanch Scheftelang im Aargan
s. Aarau.
Leutpriester Arnold von Liebegg 348,36. 349,2.
Haus Schöftland in Basel s. Basel Lokalitäten.
Digitized by Google
Schönau — Sigefridus.
417
Schönau Sconenowe im Eisass ö. Schlettstadt am
Khein.
Heinrich von — H Schultheiss von Rufach 125,6.
Schönau Sch^nowe im badischen Wiesenthal ö.
MUllheim.
Konrad von 832,6.
Schonemau s. Auggen.
Schönenwerth Werthein Solothurn sw. Aarau 10,26.
Schönkind ShSnkint Johann 331,1 1. I,eter242,3.
Schönthal Kloster in Basel land w. Olten.
Propst Burchard 281,19. 285,9.
Schopfheim Scophein im bad. Wiesenthal nö.
Basel 122,35. 242,8.
Leutpriester Arnold 122,32.
in schorrindir flu s. Wehrathai I^okalitäten.
Schös Schot* in Lusern w, Sursee.
Berthold von 43,17.
Schoweliri Berthold 332,4.
Schrankenfels Scrankenvcls Schloss im Elsass
nw. Rufach.
Dietrich von — R 112,11.16.
sein Bruder Volger von Geberschweier 112,15.
Schreiber notariusscriba scriptor s. Basel Gemeinde
— Basel Bischof — Basel Dompropst — Basel
St. Peter Chorherren — Burchard — Konrad
— Kuno — Franzoni — H. — Heinrich 202,19.
Chorherr za St. Peter (s. diese) dann BvB244,
34. 245,3 f. sein Bruder Heinrich 245,1. sein
Sohn Konrad 244,34. 245,6 f. — Johann —
Lüttich — Pratteln — Rudolf s. Basel St. Peter
Chorherren — Rudolf ■— Vezano — Wenzweiler
Kirchherr.
Schreiberin scriptrix Hedwig 175,28.
ihre Töchter Guta 175,38.
Ita 175,28.
Schüler scolaris s, Heinrich — Johann — Rebmann
— Werner.
Schur! Johann 230,39. 231,15.
Schurlunhaus s. Basel Häuser.
Schürpfesack Scurpesac Heinrich R 164,5.
Schuster sutor s. Bällwil — Liltold — Thümen
— Nieder- Wehr — ■ Werner.
unter den Schustern inter sutores s. Basel Lo-
kalitäten.
Schuf haber Schuthabro Heinrich s. Basel I)om-
stifl Kapläne.
Schwab Sncvus Konrad Schultheiss in MUllhauscn
106.31.
Heinrich der Metzger BvB 246,27.
Ulrich Mönch von Murbach 55,32.
Schwaben Herzog Rudolf (Graf von Rheinfelden]
9,20.
Schwäbisches Salz 316,6.
Schwäbli Swebli Heinrich 304,18.
Schwarzenberg Swarzinberc in Baden nö. Freiburg.
Walther genannt Vogt von 122,9.
Schwarzwald Nigra Silva 156,19. 157,2. 223,42.
224.31.
Urkundenbuch der Stadt Basel. 1.
zum Schwert cim Swerte Werner der Schwert-
feger BvB 246,28.
Schwertfeger gladiator s. zum Schwert.
Schwörstadt Svercestat Swertstat in Baden ö.
Basel sw. Wehr am Rhein.
. . von — scabinus 220,23.
Heinrich von — Ratsherr 240,21.
Scierli Marquard von Allschwil n°21Tr.II, 4,1.
Sc. s. Sch.
scolaris s. Schüler.
Sconenowe s. Schönau,
scriba scriptor s. Schreiber,
scriptrix s. Schreiberin.
Sechingcn Seconcnsis Seconiensis Seconis s.
Säck mgen.
Seewen Sewen Sewin in Solothurn sw. Liestal
30,19,31. 46,18.
Seildon Hugo von s. Basel St. Alban Mönche.
Seiler seilerre *. Konrad — Kuno,
vicus scllarum s. Saltelgasse.
sellator s. Sattler.
Scltisbcrg Selboldisberch in Baselland sw. Liestal
46.28.
Selz Selca im Elsass nö. Strassburg.
Abt 80,9.
Sencscalcus Werner R 190,8.
sein Bruder L. R 190,8.
Senftelin Peter 354,34.
Senne Scnno Heinrich 231,19. 233,26.
Sennheim Scnncihfein] im Elsass nw. MUlhausen
n°376 Tr. U, 171,8.
Sept Scpte Septon im Elsass nw. Pfirt.
Heinrich von — R 221,21.
Peter von — Bürger von Mülhausen 106,83.
Sermcnzer Sermenzere Rudolfvon Neuenburg a/Rh.
R 294,32.
Sewen Sewin s. Seewen.
Sewcre s. Heinrich,
sewischin matte 238,19.
Sh. s. Sch.
Sihilia s. Chechertin — Scheswart.
Sicilia s. Sizilien.
Siegbert Sygebertus s. Werd.
Siegfried Siffridus Sifridus Sigefridus Sigfridus
Sivridus s. Anhalt Klein-Basel Schultheiss
— Basel Domstift suheustos — Gundelsheim —
l Regisheim — Werner Siegfrieds 212,26.
Siegmund Symundus s. Basel Domherren —
Lautenbach — Matzenheim — Symundes gasse
g. Basel Lokalitäten.
Sierenz Sierenzein Sierinze Sierinzo Sirence
Sircnze Sirrinzum im Elsass sö. MUlhausen
10.28. 14,29. 24,4. 26,6. 27,41. 38,41. 49,14.
nM26Tr.II, 47, 84.
SifTridus Sifridus s. Siegfried.
Sigebodus R 7,9. sein Sohn Egelolf 7,10.
Sigefridus Sigfridus s. Siegfried.
53
Digitized by Google
418
Siginand — Stcinmar.
Siginand Siguinundus s. Münster im Granfeld
Propst.
ze «igolzhaldun s. Altschwil Lokalitäten.
Sigriswil in Hem »6. Thun 76,8.
Sihl 325,33.
SUbirsach Rudolf 343,86.
seine Söhne . . 843,85. Kuno 848,85.
Silva maior s. Sauve majeure.
Simon Symon s. Saarbrücken — Thierstein.
Simprecht 75,3. seine Frau Guta 75,3.
Simzo s. Sinzo.
Sinner s. Konrad.
Sinnig«» Ludwig R 232,35.
sein Bruder Algoz von Sulzmatt R 232,18.36.
Sintram Sintranmus 04.16.
Sinzo Simzo 858,87. Sinzos Sohn Ulrich BvB 30,89.
Sippestuhl Sippestß! Burchard, Bürger von Strass-
bürg 292,18.
Sirence Sirenze s. Sierenz.
Simau 108,9.
Sirrinzum s. Sierenz.
Sitzenkirch in Baden so. Milliheim 294,30.
Sivridus s. Siegfried.
Sizilien Sicilia Sycilia König Friedrich 01,6. 62,3,8*
63,0 f.
Sl. ». Schl.
Sm. a. Schm.
Sn. 3. Schn.
Snezar Rudolf 88,7,10.
«eine Witwe Judenta 88,7.
sein Sohn Heinrich 88,11.
Speiser Spisarius s. Enzlin.
Rudolf 332,5.
Spender Spendere Spendir.
Heinrich R 86,28.
Hugo 07,21. 71,40. 74,27. 77,40. BvB 78,1«.
R 97,7.
Spichwertera zwei Schwäger sororii des Xiklaus
von Titensheim R n° 485 Tr. II, 173,34.
Spielmann ystrio s. Nager.
Spira *. Speier.
Spisarius s. Speiser,
Spoleto 87,3.
an dem Sprunge *. Basel Lokalitäten.
Stalden Burchard am 307,11.
zem stahlen s. AlUchwil Lokalitäten.
Ständer Jakob 331,12.
Stanner Starnati Werner — von Luzern 339, 1 7.
: Starholf 33,19.
Staufen Stufen in Baden nö. Neuenburg.
■ Gottfried von 137,13. R 203,8.
Gottfried d. j. von 179,7.
Gottfried der Marschalk von 257,2.
' Otto von 137,13.
, Steckbom Stegboren im Thurgau am Untersee.
I lliltebold von — U 294,17.
| Stege Volkmar von 57,2.
Steiermark Stira Markgraf Ottokar [V.] 26,19.
Stein in Schaffhausen ö. Schaffhausen.
I Kloster eodesia 33,3.
Abt Burchard 33,4. 42,23.
Vogt Herzog Bcrthold [V.J von Zähringen 33,4.
Sniz Heinrich 215,23. 334,21 f.
Snurli Konrad B im Rat 250,20.
Söder Werner R n* 181 Tr.II, 60,1*.
Soflredus s. Rom Kardinatpriester.
Sogeron s. Saugern.
Solothurn Solodorn Solodorum Solodrum.
Probst Heinrich (von Neuenburg] Archidiacon
von Basel 200,88.
Otto (von Neuenburg] Domherr von
Basel n® 181 Tr. 11,60,7.
Chorherr tfimher Heinrich 223,17. 232,35.
Heinrich von 187,30. B im Rat 250,17. 273,34.
Basler 274,37.
magister Heinrich von — Cleriker 356,17.
Sophia s. Klingen — im Hof.
Sorgere Reiner 77,43.
Sougere s. Saugern.
Spalen s. Basel Lokalitäten.
Heinrich von s. Basel Amtmann.
Spechhach Specbach Spechpach Spehpach im
Eisass nw. Altkirch.
Leutpriester Heinrich s. Basel St. Peter Chor-
herren.
Speier Spira 199,23. 313,4,26.
Bischof Konrad (III. von Scharfenberg] Kanzler
63,7. a. auch Metz.
vom Stein de I.apide Wetzel R 164,4.
Steina s. Steinen.
Steinhrunn Steinbrunne Steinebronne im Elsas*
s. Mülhausen 11,14.
Heinrich von n® 75 Tr. II, 36,11.
Steinkeiler Steinchelr s. Basel Lokalitäten.
Ulrich zum 258,27.
Steinen Steina Steine im badischen Wicsenthal
zwischen Brombach und Maulburg.
Dekan Bruno 73,2.
Dekan Leutpriester I’etcr s. Basel St. Peter
Chorherren — Wiesenthal.
Lütold von 170,11.
von den an den Steinen, an den Stenen, de
Lapidibus s. Basel Lokalitäten.
Walther BvB 120,18.
Walther Chorherr zu St. Peter 213,26. 281,17.
Steinlin Steinli Stcnlinus . . R 289,38. von Blotz-
heim R 328,21.
Heinrich — von Hlotzhcim 55,37. 77,37. lt 86,27.
R 143.15. K 159,25. R 164,15. R 183,34.
R 192,98. R 242,9. Ria Rat 250,14. R 265,
34. R 279,1». K 297, S. R 310,24. RvB 347,
10. 353,29. s. auch Basel Bürgermeister.
Steinmar Stcimar . . 345,22.
Berthold 228,29. 229,8. 293,8.
Konrad 228,89. 229,7.
Digitized by Google
steinrudirt — ze talaker.
419
steinrudin s. Wehrathai Lokalitäten,
rem steinwege s. Allschwil Lokalitäten,
de Stella ad Stellam s. vom zum Stern.
Stell! Stillin Johann 220,25. Ratsherr 210, «0.
Stenlinus s. Steinlin.
Stephan s. Palestrina Bischof.
vom zum Stern de Stella ad Stellam.
Walther 187,11. ßvll 190,9. 205,12. BvB 208,17. ,
BvB n*295Tr. 1,631,1*. 301,16. BvB 312,12.
der Sattler 352,8.
Stetten Stetin im Eisass sö. Müllhauscn nu69Tr.II,
32,11. n°72Tr.II,:J3,2". n° 73 Tr. 11,35,5.
Kirche 79,5.
Leutpriester Johann 121,32.
Rudolf 78,35 f.
Johann von — BvB 337,14. der Sattler 352,4.
Werner von ~ der Wirt BvB 199,20.
stettinberg s. Sulzmatt Lokalitäten.
Stieber Stieberre 245,18. Ulrich BvB 298,12.
Stira s. Steiermark.
StXfen s. Staufen.
Strass Straze Weiler in Baden im Blasiwald nö.
St Blasien.
Meier Rudolf 59,17.
Strassburg Argentina Strastburg Strasburg 3,10.
182,18. 183,12. 292,16. 309.21.
Stadt Rat Gemeinde 199,24. 297,17,18.
Bischof [Heinrich von Stahleck | 139,18. 141,21.
144.17. 145,25. 146,1 5,33 f. 150,29.
151,9,27. 153.11. 154,14,35. 199,25.
Heinrich |von Geroldseck] Erwählter
309.18,
Walther [von Hohen-Geroldsec k] 297,19
300,21.
Bürger s. Sippestuhl.
Burggraf Johann von Ergirsliein R 113,23.
Domherren Albert von Dellmensingen 241,9.
252,38. 253,17. 255,7. 256,2 6 f.
Graf Albert von Habsburg 115,6.
Münze monela Argcntincnsis 280,22.
Strasshurg de Argentina Argcntincnsis de Stra- J
burc de Strasburg.
Albert von 77,37. 80,18. BvB 98,6. R 100,82. |
R 108,13. R 108.23. R 111,38. R 120,14.
164,29. d. ä. 204,34. n* 289 Tr. 11,74,4,8. s. i
auch Basel Vogt.
seine Krau Judentha n°289Tr.II,74,9.
seine Sohne Albert 164,28. R 188,5. R 190,7.
R n°289Tr. 11,74,1,1 5.
dessen Frau Agnes 164,29. |
Burchard n° 289 Tr. 11,74,1. R
310,25.
Heinrich n° 289 Tr. II, 74,1.
Werner n°289Tr.II, 74,1. s.auch
Basel Bürgermeister.
Heinrich von 45,11. 52,3.
sein Bruder Werner von 45,10.
Straze s. Strass.
ze chnimben studen i
ze stddilon > s. Allschwil Lokalitäten.
vor der studun )
sturcowe sturgSw s. Basel Lokalitäten.
Suevus s, Schwab.
Sulz Sulu Sülze im Eisass sw. Kol mar 163,35.
310,32.
Frau von 318,18. ihre Söhne s. Kptig.
Wilhelm von — R 193,32.
Sulz Sülze im Aargau so. Laufenburg.
Otto von — Bürger von Rheinfclden 345,4 f.
seine Frau Anna 345,5.
Sulzburg in Baden nö. Neuenburg 29,28.
Sulzmatt Sulczmatte im Eisass w. Rufach.
Lokalitäten an der luz 232,24.
gegen stettinberg über 232,22.
Algoz von — R 232,18,86.
seine Frau Junta 232,18,21.
sein Bruder Ludwig Sinnigo R 232,35.
Summerau Sumerowe in Württemberg n. Lindau
an der Argen.
Albert von 80,12.
sein Bruder Konrad von 80,12.
Sunenberc Bur. von 31,40.
suntgasse s. Gcberschweicr Lokalitäten.
Suntheim Sunthein im Elsas» abgegangener Ort
bei Rufach.
Heinrich König von 124,34.
sutor s. Schuster.
Sutto Sute Suto Sutuus.
Heinrich 205,13.
Hugo 88,26. BvB 100,34. BvB 101,20. 103.16.
BvB 101,15. 109,34. 114,6. 118,23. 123,34.
131,24. BvB 163,13. n° 263 Tr. 1,593,1. 205,
13. BvB 218,28. 245,16.
Suuingen in Baden [?] unbekannt wo 10,34.
Suzaria Guido von 339,26.
Svercestat s. Schwörstadt.
Sw. s. Sch.
Swelman Heinrich 118,22.
sein Sohn Jakob 118,23.
under swibogen s. Basel Lokalitäten.
Sycilia s. Sizilien.
Sygebertus s. Sicgbert.
Sym. 133,27.
! Symon s. Simon,
j Symundus s. Siegmund.
T.
Tägerweilen Tegirwile im Thurgau w. Konstanz.
Rudolf von 286,13.
Talcsberc a. Oelsberg.
Talmessingen s. Dellmensingen.
ze talaker ze talhalden s. Egisheim Lokalitäten.
Digitized by Google
420
Tänikon — vom zum Thor.
Tänikon Teininchon Frauenkloster Cistereienser
Ordens im Thurgau s. Frauenfeld,
sorores conversc 195,91.
vgl. Hasel St. Bernhard.
Tann Tanna in Württemberg nö. Weingarten.
Eberhard Truchsess von 63,3.
zur Tanne zer Tannun ad Pinum Anselm 220,27.
304.17. der Sattler 352,3.
Tannenkirch Tannenchilch Tannenchilcha Tannen-
kilch Tannenkilcha in Baden w. Rändern
330,23,80.
Kirche 330,33.
Leutpriester Baldolf 73,3.
Tan* Danz Tantz Heinrich Bvll «"263 Tr. 1,692,
18. BvB 210,24. BvB 241,33. 273,38. Basler
274,36. BvB 301,18. Basler 309.20. 310,26.
BvB 318,1 4 f. BvB 330,34. 353,30.
sein Diener Arnold 318,22.
Tarentaise in Savoicn an der Isire.
Erzbischof Rudolf 266,23 f. 268,39. 275,29.
Taro sw. Parma (?J
Rubaldus prior de 253,28.
Tartaren 108,9.
Tauli Taulin Konrad n° 263 Tr. 1,592,23. BvB
208.18. BvB 240,2*. 273,34. Basler 274,36.
tector s. Decker.
Tcgerfelden Tegeruelt Tcgiruelt im Aargau so.
Klingnau.
die von 287,24.
Berthold von 345,22.
Burchard von 303,40. 304,13,22.
Konrad von 319,24.
Gerung von — R 178,37. R 179.6. R n°276
Tr. 1,606,7. 340,39.
seine Söhne Rudolf 303,39. 301,3.
Werner 303,39. 304,3.
Heinrich von 231,8.
Hildebrand von — R 179,10. 228,29. Johanniter
229,6.
Tegernau Tegirnowe in Baden nur. Schopf heim.
Kämmerer und Leutpriester Heinrich 59,14.
Tegirwile s. Tägerweilen.
Teininchon ». Tänikon.
Tclesperc Telisbcrc Telisperch s. Delsberg.
Tellere Konrad 231,14.
Tellisseur Heinrich Kuno genannt n°295Tr.I,
631,14.
Telsberc Telsberg Tclsperc s. Delsberg.
Templer *. Bergheim.
Tenniken Tenninchon in Basselland sö. Liestal.
Kirche 333,2.
Terni Interamna nö. Rom. 99,38.
Teschelere Rudolf der 231,11.
Tetinchon s. Dettighofen — Döttingen.
Tetingen Tetingin s. Döttingen.
Teubaldus 1,23.
vom Teufel de Diabolo Johann 220,28.
j Teutmarus 1,24.
Thann Than im Elsas» nw. Mülhausen.
Propst Konrad 80,10.
Theko Otto 188,6.
! thelonearius s. Zöllner.
' Thelsperg s. Delsberg.
Theobaldus s. Diebold.
Theodericu* s. Dietrich.
Theodewinus s. Rom Kardinalbischöfe — S. Rufina.
Theodricua s. Dietrich.
Therwil Tarwiler Tcrwilr Terwilre in Haselland
s. Hasel.
Heinrich von — R 302,12. R 356,18.
Leutpriester Burchard 73,3.
Theto s. Dedo.
Theutonia s. Deutschland.
Thidensheim s. Titensheim.
Thiebaldus s. Diebold.
Thicdricus s. Dietrich.
Thierstein Tierstein Tirstein in Solothurn aö.
Laufen.
[Söhne Rudolfs von Hombcrg-Thierstein]
Graf Rudolf [L] 39,11. n°75 Tr. 11,35,19.
54,13. 56,9,32. 57,25. 80,22. n® 266
Tr. II, 71,2.
sein Schaffner Berthold d. ä. 54,15.
Graf Simon 54,20.
[Söhne Rudolfs I.] Graf Ulrich 54,20.
Graf Werner s. Basel Dom-
herren.
[Grosssöhne Rudolfs 1]
Graf Rudolf [III.] n« 184 Tr. II, 50.1. n°257
Tr.11,70,1. n° 266 Tr. II, 71,1. 204,20.
■•483Tr.ll, 172,7,17.
sein Kaplan C. Anesorgen n°257Tr.ll,
70,24.
sein Dienstmann Burchard von Aesch
204, SO.
sein Schaffner Berthold von Pfäffingen
n*483Tr. II. 171.17. u. 172,18.
dessen Brüder n* 483 Tr. 11, 172,7,17.
dessen Söhne n* 483 Tr. II, 172,8.17.
Graf Hermann s. Basel Domherren.
Werner von — • R n*134Tr.II,5Q,4.
Thietpurc 10,36. deren Söhne Erchenbolt 10,37.
Ulrich 10,37.
Thietherus s. l>iether.
Thietericus Thietricus s. Dietrich.
Thithcrus s. Diether.
Thomas s. Pfin.
vom zum Thor de Porta ad Portam.
B. BvB 190,9.
Burchard 298,3.
Gisela 298,2.
deren Töchter Guta 298,5.
Mechtild 298,5.
Heinrich B im Rat 250,1*. BvB 298,1 1. 304,17.
Johann 187.11. 202,18. 268,20. BvB 298,11.
magister Johann 298,5. s. auch Basel Domstift
Kapläne — Basel Domstift Schaffner,
dessen Schwestern Bela 298,6.
Gisela 298,6.
Digitized by Google
vor dem Thor — Ul.
421
vor dem Thor Konrad 230,41. 231,14.
sein Bruder Rudolf 231,15.
Thos.ce Tözzin Johann R 188,85.
seine Witwe Kunigund 188,31,34.
Th&da 176,28.
ihr Sohn Heinrich der Schüler 176,28.
Thun 337,33.
Graf Heinrich von — s. Basel Bischöfe.
Thüring Turingus s. Harnstein.
Thüringen Heinrich Rasp Graf (von Hessen, Sohn
Ludwigs des Eisernen von — und der Claritia
Halbschwester des Kaisers Friedrichs I.] 36,8.
im vom Thurn in Turri de Tum.
Konmd 215,23.339,22. sein Sohn Hugo 339,2 2.
Peter R 108,25. R 120,14. R n° 181 Tr. 11,60,1 1.
Thttrnen Durno Durnum Durnun Turnon in
Baselland sö. Liestal 10,32. 14,30. 24,6. 26,8.
27,42. 38,43. 49,15.
Heinrich von — der Schuster 114,6. Basler
138,14.
Tiefenstein Tiufinstein in Baden s. 8t. Blasien an
der All».
Hugo von 228,25.
sein Bruder Ulrich 228,25.
Tierstein s. Thierstein.
Tiethelmus s. Diethelm.
Tietherus s. Diether.
Tietricus Tiodericus s. Dietrich.
Troianus 327,16,19.
Trollericus s. Zürich Propstei Chorherr.
Truchsess Dapifer hlius Dapiferi s. Basel Bischof
1 Ämter — Deutschland.
Johann frater Dapiferi R 73,8.
s. Kheinfelden — Tann — Waldburg.
Werner 77,86. R 108,24. R 190,7.
— Kleriker 114,1.
St. Trudpert im badischen Münsterthal ö. Heiters-
heim 278,3.
Trump i Konrad — von Laufenburg 231,17.
Trutkind Truthchindus BvB 163,14.
Truto s. Konrad der Zöllner.
Tuba Johann 215,17.
Tudenhein s. Didenheim.
Tüllingen Tullinchon in Baden nö. Basel 30,4.
Konrad von 239,19.
i Tullum s. Toul.
bi tumhengazen s. Egisheim Lokalitäten.
Turegum Turicensis s. Zürich,
mons Turicensis ». ZUrichberg.
Turingus s. Thüring.
Türkheim Durenchcin Türnkein im Eisass w.
Kolmar.
Ulrich von — [Basler Domherr?] 349,4.
. . von — s. Basel Domherren.
Titensheim Thidensheim Titenshen Titinshein
Tyethenshein [Dicdclsheim in Baden »ö. Bruch-
sal?].
Heinrich von 52,4. 57,15.
Niklaus von 103,15. 108,25. BvB 120,15. n#18l
Tr. 11,00,13. B im Rat 250,17. BvB 279,20.
R n°485Tr. II. 173,83. R 898,80. 868,80.
seine zwei Schwäger sororii genannt Spich-
werten R n°486Tr. II, 173,84.
Titterten Titeritun in Baselland nw, Waldenburg
46,24.
Tiufinstein s. Tiefenstein.
Tiuto 2,35.
Toggenburg Tochinburc Tokenburg Tokinburk
im Thurgau sö. Fiscbingcn.
Graf Heinrich von — Provisor der Johanniter in
Ober-Deutschland 237,6.
Graf Wilhelm von — s. Basel Domherren.
Tornachum s. Dörnach.
Toscanella Tuscania sw. Orvieto.
Bischof Johann 50,17.
Tottingin s. Döttingen.
Toul Tullum in Frankreich.
Archidiacon Johann 267,39.
Tözzin s. Thosce.
Trehenlin Wer. BvB 120,20.
Irehsile s. Drechsler.
Trier Treueris Treriri Treviris 3,9. 24,34.
Erzbischof [Arnold I.] 35,41.
(Arnold II. von Isenburg] 199,25.
Dietrich [II. von Wied] 62,18.
Reinbold von — Predigerprior 237,16.
Turogum s. Zürich.
de in Turri s. im vom Thurn.
Tuscania Tuscanensis s. Toscanella.
Tusculum sö. Rom 36,11.
Bischof Imarus 24,23.
Tyethenshcin s. Titensheim.
u.
Uazpindn s. Fassbind.
Udelhard Ödelardus s. Saugern.
Uestalda s. Westhalten.
Uesunecga s. Veseneck.
Uffheim Hufehen Vfeheim Vfen Vf heim Ufheimb
Yfhein im Eisass sö. Mülhausen 10,80. 14,29.
24,5. 26,7. 27,42. 38,42. 46,21. 49,14. 216,16.
287,13. 333,3.
Burchard von — R 73,6. 77,34. Schwiegersohn
des [Heinrich] Pfaff 114,3. R 196,7. 246,2.
R 310,25. R 352,29. 353,29.
Konrad von — BvB 78,15.
sein Bruder Kuno von — BvB 78,15.
Har. von 31,40.
Heinrich von 353,29.
Johann von 105,25. 137,15. R n* 404 Tr. II,
120,14. R 308,5. R 348,29. R 352,30.
UfTholi Hufol Vfholz im Eisass ö. Thann n. Senn-
heim 284,18.
Rtldegcr von 55,33.
Ugo s. Hugo.
Ul. s. Eichstetten — Greize — Logeinheim.
Digitized by Google
Ulm — Vironensis.
422
Ulm Lima 2«, 21. 61,17. 63,13. n*93Tr.1, 474,1.
Ulrich von s. Basel Domherren.
TT ®
Ulrich Odelricus Odclrih Oudalricu« Wlricus
s. Raden - — Bannwart — Hasel Bischof Vitztum
— Basel Domslift Kaplänc s* Ulrich — Base!
Domherren — Base! St. Maria Magdalena Prior
— Basel St, Martin Vikar — Basel St. Peter
Chorherren Gustos Subcustos Thesaurar —
Bern — Biel — Binzen — Blechen — Botten-
stein — ltrislach — Brugg — Babendorf —
Burins — Biittenherg — Büttikon — Kappel
conversi — Kiburg — Kienberg — Kirchen
— Klingen — Konstanz Bischof — Kücheli
— - St. Gallen Abt — Glovelier — Gowelin
— Gutenburg — Hatstatt — llanenstein —
Heinrich der Schmied von l.iestal — Hertingen
Leutpriester — Lang — Lenzburg — Lieben*
berg — Lützel — Maccrel — Marx — Mer-
schant — der Müller 261,5. 286,28,34. seine
Frau Hedwig 261,5. 286.28,34. — Mtinzenbcrg
— Murbach Leutpriester — Neuenburg Graf
— am Ort — - Passau Bischof — Pfirt Graf
— zur Platte — Harnstein — Reichenau Propst
— Rodersdorf — Roggenburg Leutpriester —
R&mbarius — Saugern — Schwab — Sin/o
— Steinkeller — Stieber — Thierstein Graf
— Thielpurc — Tiefenstein — Türkheim —
Ulm — Vorgassen — Wettingen Abt — Wies
— Winter — Wlfingin — Wolf — Wyhlen ■ —
der Zöllner 245,17. — Zürich.
Ulrich Walther s. Klingen.
vmincon matte s, Wehrathai Lokalitäten.
Umkirch llvndechilke in Baden nw. Freiburg 40,20.
Unnuz Hugo BvB 053,15.
Unterlinden s. Kolmar.
Urban s. l.ac de Joux subprior — Rom Papst.
St. Urban domus s. Urban i in Luzern sw. Zohngcn
n°B00Boos 48,6.
Abt Heinrich (l.j 107,24.
(Ulrich II. von Singenberg] 268,14. 297,39.
Capitel Convent 107,26. 268,14. 297,39.
Grosskcller maior cellerartus Johann 317,39.
Haus Schottland in Basel 107,28.
Mönch Heinrich von St. Gallen 268,19.
Urbs s. Rom.
Urbs vetus s. Orvieto.
Uri Lazariter (Seedorf) 316,27.
St. Ursitz villa s. Hursicini s. Ursicini in Bern
w. Delsberg 36,23. 51,9. 56,3. n° 485 Tr. II,
173,20.35.
Stift Kirche 36,20. 51,8. 56,3.
Chorherr Hugo 104,13.
Jo. von Courtelary n° 485 Tr. II, 174,1.
Urslingen Urselingen jetzt Irslingen in Württem-
berg n. Rottweil. Egclolf von 36,6.
Uscnbcrg Osenherch Osinberch Osenberg Vsinberc
Vsinberc abgegangene Burg in Baden bei
Breisach.
Hesso von [?] R 5,8. R 6,2. 8,11. 11,22. 15,27.
Hesso von 28,14.
[sein Sohn] Burchard von 39,12.
[dessen Grosssöhne] Burchard von 104,26.
105,20. 178,40. 355,23
Rudolfvon 104,27. 105,
20. 178.40. 355,23.
vgl. Schöpflin historia Zaringo — Hadensis 1,463
und Freiburger Diöcesanarchiv 10,83.
Utenachir s. l'ttnach.
Utenhelm Vtinheäm im Klsass n. Benfeld.
Adelheid von — s. Klingenthal Priorin.
Uthecha s. Heinrich der Schmied.
Uticha s. Nefo.
Utingen s. lettingen.
Utrecht 3,10.
Uttnach Utenachir in Baden sw. Kandern.
Volmar von 33,18*
Uurlon s. Furien.
V. siehe auch F.
Vahcinchova Vahcinhova s. Wenken.
vallis Masonis s. Mas mimst er.
Vardel Konrad BvB 246,26*
Peter BvB 216,21,29.
seine Tochter Mechtild Frau des Martin zur
Platte 246,21.
Vare Albrecht 231,11.
sein Bruder Konrad 231,12.
Vechtiü s. Meier.
Veizite Veizte s. Feist.
Velletri Bischof Uctavianus 47,27. 50,11*
| Velpach Vdpacum s. Feldbach,
i Veltheim in Braunschweig so. Braunschweig.
Graf von 36,4.
Vercelii Wercelli sw. Mailand.
B. von — päpstlicher Kaplan 84,19.
Verden Verdene Bischof 35,43.
Verena s. Klingen.
Vernerus Vernheras s. Werner.
Verona 39,24.
verwer a. Färber.
I Veseneck Uesunecga Vesenche Vesenecca Vescn-
egge Vesencka Vesuncca Vesunecca Vesvneccha
Fesseneck abgegangencr Ort im Eisass bei
Münster.
Heinrich von a. Basel Archidiacon — Basel
Domherren — Basel Dompropst — Basel
St. Theodor Kirchherr — Konstanz Dom*
custos — Riehen Leutpriester — Rom Papst
Kaplan.
Hugo von 45,19.
Werner von 177,2. Diener des Dompropsts 202,3.
Vezano Gifredinus de — Notar 253,21 f.
Vicedomina Vicedominus Vicedomnus s. Vitztum.
de Vico s. Vorgassen.
Vicques Wikesowe in Bern so. Delsberg 46,27.
j villicus s. Meier.
Vinch s. Fink.
■ Vironensis s. Wie rl and.
Digitized by Google
Virton — Walther.
423
Virton [verschrieben für Vurlon?]
Hurchard von — BvB 98,7.
Viscbach Vischbach Werner 22)0,38. 231,15.
vischebach 's. Wehrathai Lokalitäten.
Viterbo nw. Rom 65,20. n° 12)5 Tr. 11,53,9. 213,
23,40. 253,23,27.255,25. 256,43. 288,7. 344,1«.
Bischof Johann 50,17.
domus ecclesie s. Fortunati 253,24,28.
Vitztum Vicedominus Viccdomina Viccdomnus
s. Basel Bischof Ämter.
Burchard 74,25. 77,85. R 88,24. RvB 181,16.
R 205,9. 338,10.
Heilwig 322,23.
deren Tochter Tta Krau des Kuno von Rani-
stein 322,21.
Johann n° 88 Tr. 11,37,20. 77,35.
Viullere s. Vullarius.
Vivian Viviani n° 181 Tr. II, 60,1 3. 188,6. BvB 190,10.
s. Basel Domstift Kapläne.
Burchard BvB 350,1.
s. Römer.
VlSinchon Vluincon s. Flicnken.
Vogellins bÖmgartin s. Otlingen Lokalitäten.
Vogt s. Schwarzenberg.
Volkensberg Volkotsperch im Eisass w, Basel.
Kirche 333,1.
VolfTarus 1,22.
Volger s. Gebcrschweier — Schrankenfcls.
Volker Heinrich 205,12. n°289 Tr. II, 74,19.
Volkmar s. Stege.
Volmar Wolmarus s. Allschwil — Atlensch weiter
— Basel St. Alban Prior — Kirchen Leut-
priester — - Hegenheim — Heinrich der Schmied
von Liestal — Ozeltn — Uttnach.
Vorbrucke Vorbruche . . 200,36.
s. Basel Lokalitäten.
Vorgassen Vorgassun Vorgazen Vorgazvn Vor«
gazzen Vorgazsun Vorgazzvn de Gasson de
Gassiin de Gazun de Gazza de Vico s. Basel
Lokalitäten.
Konrad 77,38. R 86,27. R 88,24. R 97,7. R 107,
37. R 108,23. R 110,32. R 120,15. s. auch
Basel Schultheis«.
Konrad BvB 98,5. 104,16.
Heinrich 30,26.
Heinrich 77,38. 103,40.
seine Witwe Gertrud 103,39.
seine Söhne Heinrich 103,39. 10*1,15. R177,
31. R 188,5. R n*268Tr.I,
592.23. R 2*35,10. R 213,26.
R n° 300 Boos 48, 1 0. R 240, 1 8 .
R 246,3. 249,19. R 259,11. R
279,18. RvB 290,29. R 310,24.
Peter 103,40.
Hugo 335,1.
Otto 104,15.
Ulrich R 97,7.
Vorst s. Kappelen.
Vorst Johann 355,88.
Vriche s. Frick.
vronacker s. Häsingen Lokalitäten.
Vuli Füll Reiner RvB 216,28. 281,29.
— Kleriker 259,38.
dessen Bruder Heinrich 259,38.
der Krämer BvB 246,6.
Vulina Gisela Nonne in Olsberg 246,1.
Vullarius Viullere Vullere Heinrich 57,3. 77,43.
181,36. 235.10.
Vulpes Vulpls s. Fuchs.
Vurlon s. Furien.
w.
Wächter Wechtire Heinrich — von Rheinfelden
n°298Tr. 11,75,1.
seine Frau Kichenza ibid. 75,6.
Wädenswcil Wediswiller in Zürich am See.
Konrad von 323,10.
Rudolf von — R n° 276 Tr. 1,606,6.
Wagner ». Basel.
Wahcincova Wahinkofleu s. Wenken.
Wahlbach Walpach im Eisass ö. Altkirch 329,3.
Wahlen Waltenen f?] in Bern sö. Laufen 31,33.
Walch Heinrich 222.1.
Heinrich — von Märkt 222,33.
Walcho s. Waldeck.
Walke s. Basel Lokalitäten.
von der zur Walke von zir Walchun Walkon.
Dietrich zur — Basler 138,14.
Hugo von 45,19.
Johann von 77,41.
Peter von — BvB 78,17.
Waldburg Waltpurg in Württemberg ö. Ravensburg.
Eberhard Truchsess von 80,11.
. . d. j. Truchsess von 80,13.
Waldeck Walcho von 16,27.
Waldenburg in Baselland w. Olten 333,18.
Waldkirch Walkirche in Baden nö. Freiburg.
Abtissin 150,1.
Convent 150,2.
Waldner Waldenere Waldiner Konrad von Ber-
wilre [Gebw'ilrc ?] genannt — R 179,26.
Konrad R 193,29,31.
Walheim Walon im Eisass nö. Altkirch.
Peter von — Bürger von Mülhausen 137,4.
Wallerc Heinrich 188,7.
Walpach s. Wahlbach.
Walraf Walrave 163,95.
seine Witwe Hedwig 163,35.
Waltenen s. Wahlen
Waltenheiin Waltenheln im Elsas* sö. Mülhausen
333,8.
Walther Galtherus Walterus s. Basel Bischof Keller
— Hasel Domstift Dormenter — Basel St Leon-
hard Chorherren — Basel St. Peter Chorhcn-cn
— Biedermann — Bursch — - Kaisersberg Schult-
Digitized by Google
424
Walther — Weissenburg.
lieh* — Klingen — Klingenthal conversi —
Konstanz St. Stephan Propst — Kopfentzwei
— Eisengusse — Eschenbach — Gelterkinden
— Geroldseck — der Hechler 319.24. — llunds-
bach Meier — Johann der Schüler — Johann
der Wirt — Joigny — Liltzel — Magstatt — der
Meier 73,10. — Mellsdorf — Olsberg Conven
— Pfaffenheim Leutpriester — Harnstein —
Bürger von Rheinfelden n° 131 Boos 24,88. —
Riehen Vikar — Röteln — Schliengen — der
Schneider 220,26. — Schwarzenberg — an den
Steinen — vom zum Stern — St rassburg Bischof
— in dem Wiele — Wies — Winhart — Zim-
Nieder-Wehr inferior villa, nidern Werra 231,16«
345,7.
Werner der Schuster von 231,18.
Ober- Wehr Obir -Werra superior villa soperior
Werra 228,9. 230,22. 345,6.
Johann von 239,15.
niagister Werner von 231,12.
sein Sohn Johann 231,13.
sein Schwestersohn Heinrich 231,13.
Wehra Werra Fluss ergiesst sich 6. Basel bei
Brennet in den Rhein 228,36. 230,23,27.
Wehrathai vallis Werra 227,40.
mersheim Leutpriester.
Waltpurg s. Waldburg.
Wrandilt>er s. Rapperswü — Wettingen.
Wangen , . von — Frau des Heinrich Mönch
233,89.
Wan in cu* 1,23.
Warnerius s. Werner.
Wartcnfcls W'artenuels Schloss in Solothurn nö.
Ulten. Werner von — R im Rat 250,11.
in den waszer landen s. Allschwil Lokalitäten.
W'asscrstclz Wazzirstelz Schloss im Eisass bei
Sulzmatt w. Rufach.
Eberhard von 103,20,23.
seine Sühne Heinrich von 106,17.
R. von 100,22.
Wattweiler Watiwilre Wattewllre Watwilre im 1
Eisass nw. Müllhausen.
Rüdeger von — Bürger von Mülhausen 106,83.
Schultheis» Heinrich R 284.11.
seine Witwe Adelheid 284,6,10.
ze wazervallen s. Egisheim Lokalitäten.
Wazzirstelz s. Wasserstelz.
NVecelo s. Wctzel.
Wechsler campsor s. Friedrich.
Wechtire s. Wächter.
Wecil s. Wctzel,
Wectingen s. Wettingen.
Wediswiller s. WidenswefL
an dem langen wege .
bl den übergandem wegej «. Allschwil Lokalitäten,
ze wegeslieidun
zvesschint wegin zvissen wägen a. Henken Lo-
kalitäten — Häusern Lokalitäten.
Wehr Werra Werrach Werrah in Baden nö. Basel
an der Wehra.
Kirche 227,46. 230,2 1 f. 232,6. 233,13. n°323
Tr. II, 81,2. n®407 Tr. II, 123,1 4. 311,5. 320.
3,11. 327,26.
Schloss 227,42. 238,20. 248,38. 336,34.
Wald 309,10.
Leutpriester Heinrich 230,19. 232,3. 233,21.
239,12. 292,26. 336,1,3$.
dessen Vikar Werner 239,13.
Heinrich Ertüsch von 335,16,21.
Werner von 170,13.
Burchard Wolf von 336,14.
Lokalitäten,
amach 228,10.
bodilhart 228,9.
bolleuirst Wolfrist Berg nü. Wehr auf dem
rechten Ufer der Wehra? 228,7,6.
niwer bnil 230,26.
kilchperc 228,11. 231,3. 238,20.
ewalt Ehwald Berghalde von Hornberg zur
Wehra 228,7,33.
geiginhofstat 335,34.
Giselershach 230,22.
hornberc Homberg nö. Wehr 228,12.
hornhercrise 228,34,36.
hombergis matte 335,33.
affin leun 228,11.
under leun 228,10.
luchsbrunnia vgl. l.uchshaldc und Brunnmatt
am Abhang s. Homberg 228,35.
meisunhach 228,13.
mettelon Metteln zwischen Wehr und Gers-
bach 228,12. 239,6.
rosseruege Rossrücken Berghohe zwischen
Wehr und Hurnberg 228.8.
rudinsgrabin 228,8.
in schorrindir flu 335,85.
steinrudin vgl. Steinegg und Rütli nö. Wehr
335,64.
vischebach FischgTaben zwischen Wehr und
Homberg 228,9.
vmincon matte 335,33.
werreberc 238,22.
widunbach Wiedcnbach Zufluss der Wehra
nö. Hornberg 228,35.
schindilbach vgl. Schindelgraben Zufluss der
Wehra oberhalb Wehr 230,24.
Weil Wile in Baden n. Basel 138,21,27. 239,3 (?)
277,21,33. 855,66.
Weiler Wile Wiler (Niederweiler? Oberweiler?)
in Baden.
Rudolf von 189,34. Bürger von Neuenburg 294,29.
Weiler Wilre im Elsass sö. Altkirch.
Kirche 332,39.
Weinchon s. Wenken.
Weiskirch Wlsktlh Wiskillch im Elsass an der
Schweizergrenzc w. Benken 274,22,26.
Weissenburg Wissenburg im Elsass so. Speier.
Abt 80,9.
Digitized by Google
Weisweil — Wettingen.
425
Weisweil Wiswile in Raden ö. Waldshut nahe der
Schaflfhausergrenze [oder das w. Kenzingen ge-
legene ?]
Heinrich von 122,33*
Weiten tu Wittewunowe in Baden nö, Lörrach
288,36.
Welf Welpho [VI.J Hersog [von Spoleto Oheim
K. Friedrichs I.J 26,19.
Welin s. Wielin.
Welmingen Burchard von — s. Basel St. Peter
Priester.
Wenken Vahcinchova Vahcinhova Wahcincova
WahinkofTen Weinchon Hof in Baselstadt nö.
Basel 1,14,21. 2,26. 16,29.
Meier von 119,22.
Wenrweiler Wcndeswiler Wendeswilre Wendis-
wilre Wendswir Wenswilre im Elsas* w. Basel
64,12. 90,2.
Kirchherr Radulf der Schreiber von Basel 152,12-
Leutpriester Rudolf Chorherr von St. Peter au
Basel 160,30.
Hugo von — R n° 263 Tr. 1,592,2 4.
Wer. s. Trehenlin.
Wercelli s. Vercelli.
Werd Werda im Klsass zwischen Benfeld und
Erstein.
Graf Heinrich von KO, 10.
Graf Siegbert von — n*lll Tr. II, 127,27.
Werdo s. St. Gallen Abt.
Werinus 2,28.
Werl in s. Eptingen.
Werner Garnerius Guarmerius Guarnerus Vemerus
Vernherus Warne rius Wcrenhere Werenherus
Werhcrus Wemerus Wernherus 8,11. 11,24.
15,27. 38,17. magister 230,26. s. Allschwil —
der Bäcker 259,12. — Bach — Basel Amtmann
— Basel Bischof Truchsess — Basel Domstift
Kämmerer Domherren Scholaster — Basel St.
Leonhard Chorherren Custos — Basel St. Peter
Priester Siegrist — von Basel — Basler — Bero-
münster Propst — Bettlach — Blansingen —
Blotzheim — Bodensc — Bolandcn — St.
Brandan — Burner — Kaltenbach — Kappel
Abt — Choler — Kind — Kirchen Meier
— Colbizingen — KoserH — Krapf — Dic-
precht — Eckard — Ellerbach — Eptingen
— Feist — Fink — Fuchs — Gcrsbach —
Glashütten — G&chli — Hagenau — Hase —
Hatstal — Häusern — der Hechler pectinarius
BvB 246,26- — Herznach — Hirzell — im
Hof — Homberg — Ifenthal — Isenburg —
Lang — Laubgassen — Lcsti — Lütold —
Macerel — Magstatt — Mainz Erzbischof —
Markt — Jakob Marscbalks Diener 215,24. —
Meisterli — Mülhausen — des Müllers Sohn
Ratsherr 2-40,21. — der Münzer 310,25. 331,1 1.
333,15. — Murbach Mönch — Müsbach ■ —
Nabo — Nollingen Leutpriester — Pfafleahelm
— Pinguis — der Priester 33,22. 138,36. —
Rebmann — Rcdinc — zu Rhein — Rodersdorf
— Rosche — Roth — Rothenfluh — Ruchen-
schwand — Schaler — Schalon — Schenk —
Schliengen — der Schiller 221,38. — der
Urkuadenbuch der Stadt Baiel. 1.
Schuster von Nieder-Wehr 231,18. seine Söhne
Dicprecht 231,18. Rudolf 231,19. »ein Bruder
Johann 231,18. — zum Schwert — Senescalcus
— Siegfried, — Siegfrieds des Schulthcissen
von Kleinbasel Diener 215,24. — Soder —
Stanner — Stetten — Strassburg — Teger-
felden — Thierstein — Truchsess — Veseneck
— VI schach — der Vogt 293,7. 345,22. sein
Bruder Heinrich 293,7. — Wartcnfels — Wehr
— Nieder-Wehr — Ober-Wehr — Wettingen
Conversbrüder Mönche Schaffner — Wigrich —
Wittenheim — Wolf — Wo Ubach — Wucherer
— Wannt — Zofingen Chorherr.
Wernlin s. Ermenrich.
Werra Werrach Werrah s. Wehr — Wehra.
Wcrthe s. Schöncnwcrth.
Wessenberg Wcssinberc Schloss im Aargau nw.
Brugg.
Johann von 228,26.
Westhalten Uestalda Wcstahlda Westalda West-
halda Westhaulda Westihalda im Eisass w. Rufach
10,29. 14,2«. 24,5. 26,7. 27,41. 38,42. 19,14.
Wetter Konrad 122,34.
Wettin Dedo von [Graf von Groitsch] 35,44.
sein Bruder Dietrich Graf [von Landsberg] 35,46.
[seine Tochter Agnes von Rochlitz Frau des
Berthold IV. von Andechs s. diesen].
Wettingen Wectingen Wctigen Wetingen Weling-
hen Wettinghein Wettinghen Wettingin im Aar-
gau so. Brugg 10-1,37. 105,4,23. 106,24. 116,23.
119,18. 132,30. 138,27. 143.38. 156,17. 157,5 f.
169,36. 196,9. 203,3. 248,1. 260,16. 279,88.
326,3. 342,81. 355,18.
Lokalität Capitelsaal capitulum 157,26.
Abt 200,14. 203,4. 242,88. 249,30. 251,20.
252,30. 254,24. 256,5. 260,1». 306,17,33.
307,8. 313,86.
Abt Konrad [I.] 105,26. 115,35. 119,15. 122,
13 f. 143,8«. 147,3. 148,14.
149,10,20. 154,16. 157,6. 160,
6. 165,22,25. 166,38. 167,12,
169,39. 171,10. 176,26. 178,
37. 180,12,16. 185,8,37.
Ulrich [L] 355,13. 356,23 f.
Keller Berthold 106,29.
Heinrich 176,39.
Hiltebold 260,21,28.
Convent Capitel 105,26. 115,85. 119,15. 122,
13 f. 143,36. 154,16. 157,6. 160,6. 165,28,25.
166,39. 167,13. 171,11. 176,27.178,38. 180,
13. 186,8,3«. 200,14 . 208,4. 249,30. 306,17,
33. 307,4. 313,36. 355,13. 856,23 f.
Conversbrüder Dietmar 200,36.
Rudolf 138,35.
Werner 105,6.
Werner 105,6. 1045,30. 122,31.
160,2. 167,7,10. 171,19,21.
196,5. magister in Riehen 196,
11. 200,24. 203,9. 260,21,28.
fundator Heinrich Wandilber 122,29.
54
Digitized by Google
4 26
Wettingen — Wittelsbach.
Mönche Berthold 105,6. 176,39. von St. Gallen
170,10.
Heinrich 105,6. 106,30.
Johann 138,35.
Richen 119/23.
Rudolf 176,39.
Heinrich Waadilber 105,5. 122,29.
Werner 119,23. 122,30.
Mühlen in Klein-Hasel 307,22.
Schaffner Werner 119,23.
Wetxel Wecelo Wecil Wezelo Wezilo s. Basel
Amtmann — Basel Bischof Keller — Basel
St. Peter Chorherren — der Keller scabinus
220,23. BvB 247,21. officialis des Bischofs
264,40. 265,14. sein Bruder Otto 265,35. —
vom Stein — Winzenheim.
Wetzlar in Preussen nö. Koblenz.
Propst Arnold von Holland kaiserl. Protonotar
n°411 Tr. II. 197,25,31.
Wibclisbach Konrad von 234,10.
Wibesi BvB 287,14.
Wichmann 329,35,89.
seine Frau Margaretha 329,35,39.
seine Töchter Gertrud 329,35.
Hedwig 329,85.
Wikesowe s. Vicques.
Wikram Heinrich BvB 163,16.
Wido s. Rom Kardinaldiakonen,
an den widun s. Allschwil Lokalitäten,
widunbach s. Wehrathai Lokalitäten.
Wiele Walther in dem 220,29.
Wielln Vvelin Diether der — BvB 108,27. 110,20.
sein Bruder Hugo der — BvB 108,27.
Wierland Vironensis in Esthland.
Bischof Dietrich 261,34. 282,22. n° 424 Tr. 11,
188,11. 320,31. 321,41.
Wies Wisa in Baden nö. K andern.
Ulrich von — R 260,29.
Walther von — R 260,24.
Wiese Wise Fluss des Wiesenthals 307,24. Kanal
zu den Klein-Basler Mühlen 307,23.
Wiesenthal Wisetal Wisental in Baden nü. Basel
122,35. 169,35.
Dekan Peter Chorherr von St. Peter in Basel
113,36. s. Steinen,
s. Guntram.
Heinrich von Mappach 223,8.
confratres 223,8.
Wigrich Werner BvB 246,29.
Wil. S. Gliers.
Wildegg Guildcc Wildeka im Aargau nö. Aarau.
Arnold von 339,16.
sein Sohn Johann 339,16.
Jo. von n° 185 Tr. II, 173,84.
sein Bruder Peter n°485 Tr. II, 173,35.
Wile s. Weil — Weiler.
Wilen s. Wyhlen.
Wiler io Bern ö. Aarberg 123,3. s. Weiler.
Wilere 46,23. Riede wilere vielleicht Kiedwil in
in Bern s. Herzogenbuchsee.
Wilere inferius s. Niederweiler.
Wilhelm Guillelmu» Wilhailmu* Wilhelmus Wille-
helmus Willelmu» Willhelmus s. Basel St. Alban
Mönche Prior — Basel Domstift Kämmerer
l>ekan — Basel St. Martin Leutpriester —
Bauler — Bourget Erzbischof Schaffner —
Kämmerer — Deutschland — Hungerslein —
Magstatt — Miecorth — Rom Kardinalbischöie
Kardinaldiakonen Kardinalpriester — Sabina —
Sulz — 'Poggenburg.
vor Willebrehtes graben s. Allschwil Lokalitäten.
Wflon s. Wyhlen.
Wilre s. Weiler.
Wils per B. von — seine Frau Bertha 31,41.
Winardus s. Winhart.
hinder dem winkel s. Allschwil Lokalitäten.
Wincenhcin s. Winzenheim.
Windeck Winekke Schloss im Eisass bei Katzen-
thal aw, Kotaar 299,1t.
Lokalität banholc 292,11.
Windcck in Glarus w. Weesen.
Meier Diethclm von 225,8.
Winhart Winart Winardu* Walther B im Rat 250.
20. 258,27. 310,27. 331,12.
Winartinhus Winartsgasse s. Basel Lokalitäten.
Winsilingen [von Stoffel S. 201 kaum zutreffend
erklärt als Y6*elois, deutsch Wieswald in Frank-
reich so. BelfortJ 32,2.
Hel. von 32,1 .
Winter Ulrich 103,17. 259,25.
Wintersingen Wintirsingin in Baselland ö. Liestal
Kirche n*69Tr.lI,32,l 1. n* 131 Boos 24,1 5.
B. von 332,7.
Dekan Rudolf von 72,15,17. (Dekan im Frickgau)
73,80.
Winterstetten Wintersteten in Württemberg b.
Biberach.
Konrad von 63,4. Schenk 80,12.
Winzeln Winzelun abgegangener Ort in Württem-
berg, Gemeinde Hausen am Tann, ö. Rottweil
(vgl. die Obcramt«.heschreibungen Rottweil 427
und Balingen 502/5).
Hugo von — R 170,11.
Winzenheim Wincenheim im Eisass w. Kolmar.
Gertrud von 112,30.
Wetzel von 55,36.
Wirt s. Konrad — Heinrich — Johann — Stetten.
Wisa s. Wies.
Wiae s. Wiese.
WiseT Wisere Dietrich der — Basler 138,13. BvB
163,1 5. n°289Tr. II, 74,20. 337,27.
Wisetal s. Wiesenthal.
Wiskilh Wiskilich s. Wetskirch.
Wissenburg ». Weissenburg.
Wiswilc s. Weisweil.
Wittelsbach Witilitelispach Pfalzgraf Otto d. ä.
von — [später Herzog von Baiern] 36,2.
Digitized by Google
Wittenheim — Zwingen.
421
Wittenheim Withenheim im Elsa»« n* Müllhausen.
Werner von 161,7.
Wittewunowe s. Weitcnau.
Wittlingen Wiülinkon in Baden dl Lörrach.
Rudolf von 59. 1 6.
Wlfingin Ulrich von — R 74.24.
Wlfradus (von Fruburg?] 4,30.
Wlpe» ». Fuchs.
Wlricus s. Ulrich.
Wolf Lupus.
Werner d. ä. 231.7. 233,25.
seine Sohne Burchard 231,7. 233.25, 233,10.
von Wehr 33*3,1 4 f. 345,23.
seine Frau Adelheid 336, 1 8 f.
Ulrich 231.7.
Werner 231.7. 21)3,9.
Wolhusen Marquard von n*44&Tr.IJ>168,13f.
Wollbach Wolpach in Baden n. Lörrach.
Leutpriester Werner 51). 15. 73,4.
wolleslegir s. Rudolf.
Wolmarus *. Volmar.
Wolpert s. Markt.
Wolschweiler im Elsas* sö. Pfirt nahe der
Schweizergrenze. Kirche 237. 1 1 .
Worant s. Wurant.
Worms 199,23. 204.7,15.
Bischof [Konrad II. von Sternberg] 35,42.
[Richard von l)aun| 191). 2 5.
Richard [von Daun] 204,3.
in dern wornbach s. Kappeln Lokalitäten.
Wucherer Vvcherere Wucherer.
Arnold 36,30.
Berthold 335.~4.
Heinrich 212.19. von Klein-Basel 277,18.
sein Vetter Werner 277.24.
zeme wuore s. Denken Lokalitäten.
Wurant Worant R. 31.36.
Werner R 221.22.
Wyhlen Wilcn Wilon in Baden ö. Basel.
Heinrich von — s. Basel St. Peter Chorherren.
Witwe des Johann von 348,35.
Ulrich von 57.3.
Y. siehe auch L
Yiart Konrad 41,2. seine Frau Gnta 41,2.
Vmhriacensis s. Embrach.
ystrio s. Spielmann.
Yvo a. Cluny Abt.
z.
Zäh ringen Zaringen Schloss in Baden nö. Freiburg.
Herzog Berthold [IV.] rcctor von Burgund 26,19.
28,12. 31,22. 33,3. 39,9.
Zässingen Cessingen Zezingen im Eisass s. Mül-
hausen.
lletzel von 136,35. R 221,21.
Hugo von — R n° 300 Boos 48, 10. R 221,21.
Zässinger Cessingcr Heinrich — von Hundsbach
Zeibil Heinrich 77,42.
Zeisweiler Zeiswilre abgegangener Ort im Eisass
bei Brinkheim.
Heinrich von n°374Tr. 11,94,17.
seine Frau Ita n8374Tr 11. 94.18.
Zerkinden, de Chindon, dir Chindon, der dir
Kinden Kindon, Puerorum.
Johann R 90.34. R 100,14. R 108.25, R 111.38.
R 114,31. K 159.25. R 195,17. R 246,3. R im
Rat 250,12, R 253.26. R 289,19,30. R 297.3,
Reiner R n* 206 Tr. 11,72,2.
Zezingen s. Zässingen.
Zezwvl Cezwile Exzwlle im Aargau so. Aarau
n°445Tr, II, 152,16. 340.26.
Ziegenhain Cigena in Preussen nö. Marburg.
Rudolf von 36.5.
Zimmerleute s. Hasel.
Zimmermann s. Kuno.
Zimmersheim Zumersheim Znmirshein im Eisass
sö. Mülhausen 338.17.
Leutpriester Walther Chorherr von St. Peter in
Basel 319,22.
Zinwigen s. Zwingen,
Zirscher Mangold BvB 311,26 f.
seine Frau Gertrud 341,27 f.
ZJcgi Zöcgo Konrad 231,9.
Zohngcn im Aargau sw. Aarau Stift ecclesia
Zouingensis 164.28. 333.8.
Chorherren Reraher von Eptingen n° 300 Boos
43.3.
Johann 34,18 f.
Johann von Eptingen 333,4.
Werner 84,1 SC
Zöllner thelonearius zolnere fl. Konrad — - Heinrich
— Xiklaus — Ulrich.
Zuben Zubin Konrad zi der 231.10.
Zttllwil l.ulwile in Solothurn sö. Laufen 46,23.
Zumersheim Zumirshein 9. Zimmersheim.
Zürich TuregumTuricensisTurogum Zürich 117,28.
196,9,10. 220,35. 261 .22. 273.10. 279,39. 325,33.
Rat 325,32.
Ratsherr Johann von Basel 279,40. 325,34.
Bürger Johann von Basel 261*23. 273,11.
Abtei 196,9. 220,84. 261.21. 273,9. 325.32.
St. Peter 127,3.
Propstei Tropst 242.31. 244,10. 251,1 Bf. 252,
HÄ. 254 .23 f, 256,4 f.
Chorherr Trollericus [Ulrich?] 339,17.
Thesaurar 242,31. 244.10. 251,1 8 f.
252.35. 254,2 3 f. 266,4 f.
Burchard von 215,16.
Hugo von 83, tu.
Rudolf von 67,18. 71,38. 339.20.
sein Sohn Jakob 339,19.
Ulrich von 78,7,20.
Zürichberg mons Taricensis nö. Zürich.
Chorherr Friedrich n® 257 Tr. II, 70*24.
Zwingen Zinwigen in Bern nö. Laufen 46,27.
Digitized by Google
GLOSSAR BEZW. WÖRTERVERZEICHNIS.
Die deutschen Wörter sind durch gesperrte Schrift hervorgehoben. Ausdrücke namentlich
juristischer und verfassungsgeschichtlicher Natur, deren Tragweite noch nicht sicher feststeht und
nicht einzig und allein aus dieser Urkundensammlung erschlossen werden kann, sind im Ein*
Verständnis mit der Redaktion von mir nicht erklärt, sondern nur nach ihren »ämmtlichen Beleg-
«etlei. aufgeführt worden. ADOLF SOCIN.
abeant = babeant 2.28.
abiat =• habeat 1,17.
absis Altarnische 320,30.
acquitare 209,9.
actenus = hactenus 290.22.
actio 105,2. 122.19,26. 200,25,30. 249,2. 264.2.
276.0. vgl. exactio. — actor 3 17.19».
advocatus Vogt 7*4. 8J. 11,21. 14,31. 19.18,3m.
21.13,39. 96.10. 30,19,27. 33.4. 35.26. 39.1 1.
40.7—31. 32,1. 88,9. 96,30. 97.1,3. 100.15. 105,
20. 109,5. 112,1 lTTO.20. 114,30. 119.31. 127>X
140.27t~l 43.U. IfV», ~l^LliL 1^23. 164/.:
170,13. 183.33, 220,24. 240,1. 245,30. 948,16.
250.8.1 2. 259,11,37. 266,10. 278.20, 279.24.
280,6. 981.29. 988,2 3. 289,29,38. 293,8,31.
294,3. 303.40, 301,19. 306.30. 310.6.22. 335,6.
343,22. 350,4. — - advocatus curie, advocatus in
Romana curia 253,30. 267,40. — maior advo- ,
catus 35,29.84. — subadvocatus 14,34. 26,10.
— advocatus temporali« 192.32. — advocacia,
advueatia 35,29.32. 56.32. 146.34. 355,36. — I
ius advocatie, advocationis ius, ins advocaticium
14,38. 224,40. 228,5.
akir-riter Ackerritter 138,12.
aller-slachte allerart 297,29.
allodium proprietas, eigen 30,19,23,31 32. 1 . 56.35.
100,27. 112,13. 249.2 7.~iTÜÜi:>. 355,41.
almeinde Allmend 277,19.
ama Ohmen, mensura vini 51,30. 88,8. 137,39.
241.36. — einen omen 232,28.
ambilus Kreutgang 163,17. 195,7. 247.23.
amman 120.20. 289.33. 304,16, anman 132,37.
ane, an ahne, ausser 181,12,13. 297,23.
anniversarius, annivcr&arium /) Jahrestag 282.25.
j) s/ee. der Jahrestag, an welchem das .An-
denken eines Gestorbenen durch eine Messe ge-
feiert wird 56.36. 89,10. 90,5. 100,16, 101,5,
140.26. 186,3,11, u. ö.
antiquitatis tenore 33,8.
anewendere Anwänder d. h. am lotsender Acker
274,29.
an t werk //anihuerk 315,30.
apothecarius, apotecarius, apotekarius Apotheker
d. h. Grosskaufmann, der ein Lager von Spezerei-
waren hält 175,2. 249.37. 258.19. 311.21.
appendicium, appenditium Zubehör Je 192,36*.
area Liegenschaft, territorium, domus 111.16, 140.
22.36. 163,40. 175,3. 183,29. 185.5,33.37. 195.
ü 201.40. 202.8.8.18. 218,5. 220.15. 223.35,
221.31. 236,39. 240.TT2. 215,37. 246,18. 247.9.
265,1.2. 271.24.31, 308.4. 312.12.16. 317.27.
324,4,7 J 1 . 340,27. 345,29. 348,29,33,86,30.
351.28.
argentum non traditum s. exceptio,
arn arm 316.1 4.
atrium Vorhof einer Kirche oder eines Klosters
4M. 265.28. 324,25.
attinencia Zubehörde I92,34b.
aureus Goldstück 47,8.
hancha Verkaufsbank, insbesondere die oß entliehe
Fleischbank 121.2—21.
hanier fern. Banner 315,35.
bannus Bann 4.32. 4,38. 5,38, 7,40. 14.41. 67,10.
113.24. 118,7. 122.9. 203,3. 215,6. 221,12.
217.38. 249.29. 273.26. 301.14, 307,18. 311,26.
325.10. 353,17. 355,25,28. — den ban 300,27.
baro 35,26. 62,13,24.
basilica Kirche 19.41. 85,11, 295,29,
began (sich) einen Beruf ausüben 315,35.
beneficium I) geistliche Pfründe 90,29. 91. G.
150.8. 1527» 7. 178,15,21. j) Bitterlehen 40.17,
bette Bitte 316.12.
bevestnen bekräftigen, »igillo communire 54,27.
bi halten beobachten 316.8 (an dieser Stelle sub-
stantivisch = das Achtgeben).
bizantius byzantinische ( Gold) Münze 47,8.
Madum Getreide 271,21. 311,31.
Digitized by Google
boscus — dolus.
429
boscus Busch'. cum pascuis in bosco ct plano mit
den Weiden im Walde (Witweiden) und auf
freiem Felde 128,4.
bretere Br et Schneider 102,2.
bravium Kampfpreis 145,41.
brot-meistcr 77,48, s. raagister panis, magister
panibcum.
burg-ban 300,26. vgl. bannus.
buigenses 30,29. 40,11. 100,38. 101.21. 190,10.
burger-meister s. magister civium.
burgravius 113,23. 116,29.
cambium Tausch, Wechsel 339,28. 8. concambium.
camera, kamera Kammer d. h. Wohnung 272,4.
Schatz 26,16. 71,84. 175,31. 214.12. 258.16.
349,36. — camerarius Kümmerer, Schatzmeister
40.23. 45,17. 52.4, 59.14. 67,16.20. 79,19. 86*
L&. 97,3,8,6. 101,9. 109,30. 111.32, 119.22.
159.19,24. 175.31. 187,10.28. 241.30. 258.17.
279.18,
campana Glocke 49,39. 128,15. 182,16. 295,26.
— campanarius Glöckner, Türmer -11, tT 138,
IÄ. 176,1. 186.14.
campsor Geldwechsler 86,30. 100,34. 101,20. 103.
LL 109,34.
capitaneu* 144,24. 145,2. 150,31. 153,6. 155,1,3.
s. defensor.
carena die vierzigtägige Fastenzeit 321,37.
camifcx Metzger 57,3, 237,31. 246,27. 247,12,
carnisprivium, carniprivium Aschermittwoch 102,6.
186,34.
carpentarius Zimmermann 142,24,35, 325.7.
casa Baucrmoohnung 1,13. — casale was zur
casa gehört, Hofstatt 1,13. 32,2. — casali Leute,
die in einem Hause der Herrschaft wohnen,
Hörige 1.13.
caupo Schenkwirt 116,39. 189,15. 199,20.
causidicus 39.13.
ccdula Zeddel, Urkunde 124,18. 125,4. 131,17.
215.19. 329,9. scedula 164,9.
cella Zelle, kleines Kloster 18.3.
cellarium Keller 41,4. 106,26. 176,18. 200,26.
238,18. 260,28. — cellariolum 237,80. — celle-
rarius, celcrarius Keller d. h. der den Einzug
der Naturalabgaben besorgende Beamte 39.9.
45,16. 55.31. 57,4. 79,19. 91,6. 97.». lll.Hi.
iuii.19. 247.giTa79.ia. 929.».
349,5. — maior celcrarius 317,39.
cementarius, cimentarius Maurer 103,18. 142.23-
250,2 1 . 265.3. 296,12. 304,34,36. 305,27.
cerdo Gerber 137,38.
chesere Käser 136,15.
ch<jf-man Kaufmann 220,28.
chorus Chor der Kirche 305,28. 342,1 9. *) Chor-
geistlichkeit, Kapitel 31,20. 237,10. 285719.
chrieh-bim Zwergpßaumen-Boum 274,28.
circulus King d. h. Brotring, Bretzel 121,19. 175,4.
202,2,1 1. 265.20. — circulus simile, circulus
simuleus von Semmelmehl 131,14. 237,33. 259,
28. 349.25. s. ring,
cirographum 313,22.
coiovi = coniuge 1.22.
collegiata ecclesia Kirche , mit der ein Collegium
canonicorum verbunden ist 151.36.
colonia Pachtkof, Hufe 4,31. 10,4. 14,13. 229,24.
commendator Comthur 309,28.
compascuum. cum compascuo et florido mit Wunn
und Weide 7,40. vgl. wnnne.
compoxicio, compositio ( oder con-) 30,24. 40, 1 4,
1JL 136.12,19. 226,2,28, 261,13.
concambium Tatsseh 30,21. 116,30. 119,15.
confraternia, confraternitas, confratria Bruder-
schaft, Zunft 142,81,34. 159,3,6. 291,8. s. zunft.
conservator 147,3. 198,36.
Consilium 62,16,27,32. 75.33. 124.32. 250,15.
297.16.
consules 146,34. 152,13. 154,15. 183,30, 204,32
220.8. 240.2. 265.2 4. 286.23, 310,9,22. 328.25.
331,35. 335.7. 350.4. 352.35.
con versus Laienbruder 105,7. 122,31. 138,35.
171.21. 195,16,31. 196,6.11. 200,24,36. 203*9,
258,21,28, 280,10,19, 264,14. 294.7. 312,7.
318.4. 343,21.
cripta 64.31. 201,39.
curale = casale Hofstatt 31,35,
curia 10.34. 40,10. 41.36. 112,13. 113.6. 142,5.
162.16. 184,2. 189,15, 225,11. 264,7. 255^9?
272,10. 273,32. 277,20. 318,17. 342,33. 314,10.
355.22.
curruum operanus Wagner 142,24.
curüs Hof 1,31. 10,29. 14,19,29,31. 24,3. 26,7.
31.23. 36,42. 40.20,26. 49,14. 52,3. 92,31. 102,1.
111,13. 192,33*». 193,7^7^4,5. 284,11. STiX
330,3 1 .
dapifer Truchsess 8,10. 11,24. 15,27. 63,3. 67.20.
decima Zehnten 10.15. 1 4,20. 18,14. 24,3. 20,3.
38.19,40. 46,30. 78.35. 79,8. 128,7,28. 193,8».
230.28. 232,3. 235,4. 270^2. 295.19. 307.20.
340.33. 341.2. — decimatio Recht des Zehnten-
betuges 46.20.
defensor immer in Verbindung mit capitaneus, s. d.
dcncant = tencant 2,28.
desaurarius s. thesaurarius.
dienst- man 315,23 s. ministcrialis.
diflinitio endgiltige Entscheidung. — diffinitive
endgiltig 156,7.
dinch placitum, öffentliche Gericht sver Sammlung
55,14.
districtus 149,13. 221.11. 307,18, 355,28. vgl.
bannus.
cimentarius s.‘ cementarius.
I dolus s exceptio.
Digitized by Google
42Q
dormentarius — höwer.
dormentarius ursprünglich pnefectus donnitorii,
später blosser Titel 51,22. 86,30. 212,4. 349,7.
— dormentir 108,35,
do* 64.14. 230,81,37. 294,1,2.
ducatus: aque ducatus Kanal 104,2.
ebdomada Woche 217,23.
eigen allodium 318,15. — ey gen schaft Eigen-
tum 232,21.
elemosina Almosen 32,3. 99,32. 120,5. 132,13.
172,3«. 184,25. 191.10.
emenda 159,12. 217,26. 291.15. 293,1. — einen-
datio 77,23, — emendare 218,25. — einen-
dabilis 217,34.
emphiteosis 224.3, — emphiteoticum ins 190,29.
205.2 1 . 278,81,8«. 306,21. 308,9. 346,38. vgl,
hereditarium ius.
enkein kein 316,12.
equitatura Reise pferd sammt Ausrüstung 189,22.
erbe- len Erblehen 335,23. vgl. emphiteosis.
erbi- recht Erbrecht 306,22. 308,9. s. etnphi-
teoticum, hereditarium ius.
er-schatz, er. schar ccnsus honorarius, //and-
änderungsgebühr 121.8, 177,27,29. 213,20. 213,
Ul. 220,14,19. 233.4. 243.11. 259,31. 287.2.
290.21. 304,10. 308,11 319,16 334,41. 318,4 1.
349,31. — «crshcarc Verschreibung für ershear
189,2«. vgl. intraium.
erschinung evidentia 54,27.
cvictio 103,2«. 288,2. 301,32. vgl. warandia.
exactio 40,8. 33.25. 128,22,42. 165,41. 224,40.
236.18. 326.34, vgL actio,
exceptio argenti non tradiü 301,38. pecunie non
numerate 193,15». 287,37, 301,33. 317.33, 328,
L1L 331,5. 340,37. 336,7. — doli mali et in
factum 287,37. 289,14». 328,18. 331,5.
exhoneratio = exoneratio 287,30.
extimatio *= xstimatio Abschattung 32,19.
faber Schmied 231,10. 250,21, 319,24. 332,6.
335,3. 354,34. — faber cultellorum Messer-
sehmied 260,4 1 .
fabrica 197,26. 304,33. 305,9,22. 321,26.
feodum, feudum 32,8. 79,40. 80,2. 104,34. 116
22,25,32. 122,22. 228,12. 26(037328,40. 329,4.
338,12,20. — feodalis, feudal is 122.17. 179.1.
237,1. 238,15. 262,3. 336,14. 344,2. 347,24».
feria Wochentag 214,27. — feriatus dies Feiertag
267,10.
ferto Pierling (Münte) 291,16.
hdeiubere 136,33. 137,12. — hdeiussio 137,1 5.
— fideiussor 31,39. 137,20. vgl. obstagium.
fiscus 2,31. 4,39. 7,1. 15,21. 28,20.
floridum s. compascuum.
fl8 Fluh, dat. fl 5 336,85.
fluxor F'lösser 71,21.
foresta Forst 122,12.
frie-zende Freitehnten 78,36. 79,10,16.
frilichen adv. frei 54,20.
fron abgekürzter Genetiv für frowun »Frauen»,
unmittelbar vor dem Kamen : fron Eglun 123.34.
fron Engel un 259,39.
fundationis ius 33,7. 42,22. 44,22. 58,40. vgl.
patronatus.
fürder fort 316,9.
furcr fürderhin 350,33.
ged igen 315,23.
gemeinde 297,16. s. Universitas,
gend (sie) geben 181,1 1.
gerechtigkeit Gerechtsame 164,23.
gesetzide Sa/ tun g 316,18.
geturstikeit Wagnis 94,40,
gevallen tu/ allen 232.33.
ge wertig (eines Dienstes) wartend, ihn ver-
sehend 94,31.
gibette Reit (Flurname) 271,26.
gyps 71,15. — gipsarius 142,24,35. 265,4.
gipserre 298,12.
giselschaft Geiselschaft 136,37. %. obstagium.
git giebt 315,34,
gladiator Sehwertfeger 2 16.38,
grangia Scheune 128,38. 296,4. 3 1 1 ,30.
gremere Krämer 96,30. ». institor.
h anndtwerch-lute 291,6.
harne-schar Strafe des Hunde- oder Sattel-
tragens 85,8.
hechilere Htehelmaeher 319,24.
hein-burge 59,1 1.
hereditarium ius 45,8. 86,16. 100,18. 102,4,35*
103.3. 106,20. 107,29. 109.22. 113.30. 121.3.9*
123.2». 124.14.~TW4. 131,15 138,3. 140,31*
163,1,36. 1 75, 3 ,30. 176,22,28. 177,24. i 85,9 . 1 2 .
187,25,31. 188,1. 189.14, 193,13, 195,10. 199.
UL 202,2,11. 208.9. 210.29. 212.22.30. 213.14.
lfi. 214,14. 215,8,12. 220,22. 228,33. 234,35.
237.34. 241,36. 214,37. 246.2 3.1?47j3. 246,3,
6,22. 249,23,34. 250,3. 258,15. 259,5,29. 261,7.
265,21. 2 <7,22. 281,1 4. 285,7. 286,4,9,30. 1ÜÜL
üi. 250,15. 296,30,37. 298,3. 304», 9. 306.22,
307,6,17. 308.9. 314.673TW: SäTV*?. 334,23.
31.34. 335,23. 337,17. 340,34. 341,30. 345,291
348,32. 349,27,33. 351,30,38. 354,23. vgl,
emphiteoticum ius.
hert-boden Erdboden 83,4. 94,84.
hof-s tat 335,35. s. area.
hoh-gezite, hohzit hohes Fest 316,17. 351,14.
holz-losi Holilöse d. h. Abgabe für Waldnutvung
229,1.
honere = onere 160,28. 161,41. 278,37.
honeribus = oneribus 160,22.
honorarius census, honorarium s, erschatz.
honus = onus 161,10.
hopho Hopfen 218,32,
hospitale 64,4,11,16,17. 237,4. 285.11. 332,28. —
hospitalarius 224,107 s. spitalarius.
höwer Heuer 329,1 5. s. messor.
Digitized by Google
huba — observatio.
m
huba, hfiba Hufe, Stück Land von bestimmter
Grösse 1,33. 2.6. 55,1g. 64,11. 78,36. 79,8.
90.2. 229,24. vgl. colonia.
icagimus 1,1 & nach Mitteilung Dr. Wartmanns
wahrscheinlich Verschreibung für habuimus.
infeodare 118,24. 122,10. 345,8.
inme = in deme 212,23».
institor Krämer 57,13. 100,33. 101,12. 103,16.
114.2. 118.22. 122,22. 175.1. 188,6. 240,2 1.
218,4,6. 250,17. 259,24, 265,26. 288,32,35. 290,
UL 331,10. vgl. apothecarius u. s. gremcrc.
iotraium ,quod vulgo dicitur erschau« 259,3 1 .
319.15. 349.31.
irrcgularis 174,21.
iucharte masc, 274,10.
iudices (Basilienses) 233,37. 273,21. 325,3.
iusticia Gerechtsame, Recht 59,2.
kamen s. camera.
k5f Kram 316,42.
lanista Mctigcr 158,28,33. 258,27.
laotgravius 179,13.
larga Spende 332,32.
leclor 240,26. 272,10.
leprosi 332,28. 337,15.
letania Litanei, Gebet für die Toten 90,37.
letzen ver leiten 94,40.
über Gemeinfreier 33,6. 36.7. 49,10. 68,38. 83,14.
85,8. 295,20.
lip'gedinge I.eibgeding 187,24.
luminare Tagloch 305,7.
lunadium Achcrmass von bestimmter Grösse 285,6.
352.16. vgl. mendag, schopoza.
lunatio desgl. 10.2 4b. 11,6,8,15.
macellus Fleischbank , Schale 158,31. 159,10, —
inferiores macclli 120,37. superiores macelli
81,36. 310,11.
magistcr 77.7. 200,25. 221,33. 333,8. — magister
civium 245,31. 335,7. burgermei stcr 297,16.
— magister coquine 67,20. 181,36. 203,8. 215,6.
— magister monete 246,5. — magister panis,
magister panificuin 217,17 -—218.29. 235,10.
267,5. 287,6. 307,7. 356,2 1 . — magister scola-
rum 186,2,15,19. — magister vigil iarum 337,20.
— magistra 2 11,33. 354,1.
tnaoa d Monat 92,21.
maneipium 1,18,33. 2,7. 18,14. 46,18. vgl. servus.
roan-daf'wan Arbeit sur Bestellung eines lun.v
dium 284,39.
mane-werc, maniwerc, manwerch, man-
werk Manmverk, iugerum: /J Rebstück, tu
dessen Bearbeitung ein Mann hinreicht 132,31.
200,11. 287,32. 356,41. a) Wiestand 274,18,30.
man>len 192,36»».
mansionarius 105,8.
mansus, mansum 1,32. 2,23. 10,22 *,26*,20b,33»».37b.
11,2,4. 14,28. 227,41. vgl. curtis, huba.
marca, marcha Feldmark, Gemarkung 1,32. 2,24.
marchio 35,46. 62,45.
marescalcus, marschalcus 59,17. 63,2.
martere r Märtyrer 54,29.
masir>saltz 316,6.
matte Wiese 335,38,
mcdicus 75.7. 77,30.
medietas Ifälfte 10.20». 79,8. a} Pachthof von
bestimmter Grösse , predium 7,38. 10,10».
inen-dag, mentag, Achcrmass von bestimmter
Grösse, eigentlich soviel ein Mann in einem
Monat bearbeiten kann 274,25. 285,6. 352,17.
353,17. vgl. lunadium, sebopoza.
messor Schnittpfennig d. h, das Geld , welches
die Dienstpflichtigen statt der persönlichen Dienst-
leistung bei der Ernte an den Herrn zahlten,
286.3. 296,28. 337,17. 341,32, 351,29. s. höwer.
m e n k e 1 1 e r Händler mit J.ebensmitteln, Für häuf er
315.24. 316,1.
miles 6,2. 7,8. u. ö.
minister 58,38, 72,23,30. 73,27. 222,3h. 331,33.
ministerialis 35.26. 36,7. 55,14,32. 59,17. 76,35.
76,35. 77,17. 81,20. 85, h. 116,29. 122,4. 142,
2IL 143,11. 158.28. 159,1 6.~29iTo-
mit*gehellen eimoilligen 82,36. — raithellen
94,30.
mit'&big mitthätig 82,36.
mola Mühlstein, Mahlwerk 261,10.
raolendinum Mühle 7,39. 10,18,28. 12,25. 14,27.
24.3. 26,4,5. 27,39~731~,32. 38,4 0. 70,23. 71.12.
113^47125.4. 185.6.33. 238.21.23.34. 239.8,
261.4. 286.26.33, 307.22. 329.36. 330,6. 331,22,
27,28.30.83. 340,27. 354,23. 355,29. — molen-
dinarius Müller 217,10. 240,21. 261,5. 2811,28.
354.22. 355,39. — molitor Müllerei*. 71,12.
monetarius Munter 10,23. 57,2. 114,4, 339.86*
265.25. 281.13. 31025. 3301. 333,15.
monialis Könne 128,17. 185,15». 280,1 7. 295,20,
mul ne re Müller 102,17.
murarius Maurer 131,12. 142,35. vgl. cementarius.
neheyn kein 316,9.
nobili* 30,23. 61,13,24. 122,8,29. 136,3«. 169,32.
203,1. 221,20. 309,137327^6: 335,40. 353,15.
355.23.
noiariu« 152,12. 250,11. 260,28, 266,10. 267,44.
308,6,22. 333,8. 348,31 . — notarius civium,
civitatis 177.3. 306,28. — notarius episcopi
196.5. 213,26. — notarius prepositi 210,G,
287.6.
novator Reuter d, h . der sieh mit dem Ausroden
von Gestrüpp sur Anlage von Keubruehland
(novale) beschäftigt 246,29.
oblatio 10t30>,4i. 11,5.
observatio Bürgschaft 113,26.
Digitized by Google
432
obstagium — schopoza.
ohntagium, ostagium Gtisehchaft , Ein lag er 32, fl.
136,37,41. 137,15.16.
obzer Obsthändler 315, '24.
octava dtr achte Tag nach einem Fette, aber auch
der ca me darwischen liegende Zeitraum 98,23.
313.2. 321.27.
officialis 14,43. 264,10.
omen 5. ama.
omologare iß entlieh bestätigen, ratifizieren 263.1 8.
onerarius = honorarius 290,21.
ortus — hortus 119.16. 177,22.
pacus — pagus 2,22.
panifex Brotbäcker 217,17 — 218.31. »gl. pistor.
parrochia, parochia Pfarrei, Kirchsprengel 64,7.
81,21. 82,2. 128,20. 212,3,6. 225,86. 226,2,9,
14.33. 213,35. 263,5. 261,3,6. 266,29,33. 269,
II. 270,1 1,15,18,20,34. 275,2 2. 276,10. 295,32.
— parrochiale beneheium Pf arr Pfründe 158,8.
— parrochialis (parrochya]is,barrochialis)ecclesia
Kirche des einte Inen Sprengel s im Gegensatz zur
cathedrali* ecclesia 23.HL 27,33. 38,35. 173,29.
209.3. 211,37. 212,9,. 2;lU.3o.:tH. 231,2. —
parrochiale iu* 242,23. 251,12. 253.7*. 254,1 6.
263.3. 266,31. 269,12. 275,22. — parrochianus,
parrocianus Gemeindean^ehoriger 64,19. 72,21.
82,3,7. 96,29,34.37. 119.17. 161.29, 162,5.10.
190,28. 197 2. 2 1 1 .36.. 212.7*. 230.97. 251.33.
251.35. 256,15. 270,36,42. — parrochiana 64. h,
266.33. 269,16.
patronu-t Kirehherr 81,15. 176,27. 212,11,14,16,
21. 222 1. 270,31. — patronatus (jus) Kirchen •
satt 58,39.41. 59,1,8. 65,11. 72.J3.30. 73.29.
III. 1U- ItlJI. 14, 1 h. l.'iti/JQ. HJO.III. 165,33.
lij'.U.V 171,21. 222,7. 221.1,3,4, 227,«*. SK».».
27U.2.'.2B. 2!>5._a7. 2W.3U. :lll.ii. 32tl.ll. 327,
2fi. 330,33- 3.'k),36. vgl. lundatiunis iu,.
pccia frt. pifece, Stück Land von bcitimmterGrvui,
Mannwerk 355,4 1 .
pectinarius Kammmaeher 246,2 6.
pccunia non numerata s. exceptio,
pedelius, bcdcllus Buttel 218,14. 291,29, 339,26.
pellifex Kurse hner 76,35. 77,4. 114,6.
pergamentarius Pergamenter 175,5,
personatus Pf arr stelle 1 78,17.
pertinentia Zubehörde 22.24.
phisicus Artt 202,19.
piccarius Becher 212.22b.
piclor Maler 263,18.
pincerna Schenk 8*9. 11,23. 12,14. 15,27. 30,20.
39,12.
pistor Pfister d. h. Bäcker 21 7,25 --218,3 3. 259,
LI, 286,86. 287,7. 351,27. — pislare backen
218,19. — pistoria domus Backhaus 109,21. —
pistura das je auf einmal gebackene Brot, mund-
artig Bachede 217,30. 218.17.26.
piUncia Zukost 188,38. 189,1.
piacitum G er ichtsver Sammlung 55,14. s. dinch.
pomerium Baumgarten 11,6. 129,37. 130,7.
poplici = publice 2,33.
porticus 85,18. 259,4 1 ,
prebenda Pfründe 4,37. 84,22,24,34. 89,40. 90*
HL 153.31. 158.H7~nri,42. 162,3. 169,11. 29.8,
1LL 299.24. 300,1 3. — prebendarius Pfründer
111,35. 283,14.
prcco ^ 67,22. 107.29, 202.20. 205,11. 2/0,23.
231.32.38. 250,16. 258,14. 269,12. 260,25. 265,
UL 3<>l,l 8,181.33. 349.41.
prescriptio (annalis) Ersitsung oder Verjährung
148,1.
presul, prarsul » Vortäntert d.h. Bischof 5,38. 9,17.
19,23.
procurator 19,18. 118.20. 119,23. 237,17. 241.2.
2i'2.5k.l2.,20b,S8*,tt9^ 74,31. 256.17.21. 267,
1L 241.U.1 H.2U. 266.I3,1&,20.13. 240,11,19.
261,20. 305,9.
prothonotarius 62,43.
provisor 204,23. 237,6.
quarta Quart ( Hohlmass ) 263.20.
quartale Hertel [Hohlmass)-. if für Getreide 179.
UL 338,12,18, vgl. schophiminum, verdencella.
£ J für IVein 217,43. 303.21.
quesluariuü Einxüger 132,20.
rasor Scherer 195.6. 265.17. 296,25. 351,31.
rat 297.16. s. Consilium.
rector 1^ rector Burgundie 33,3. 2i rector ecclesie
152.12.13,14.16. 21 1,3 3». 222.37.
religio geistlicher Stand, Orden 1 19,38. 295.33.
313.12.
repiticio Wiederforderung , Entschädigung 2.31.
residentia 155.29. 158,4,9.
restitutio in integrum 211,8. 301,34. 331,6. 341,1.
356,8.
revisorium 102,2,5. 175,4. 305.21. vgl. wisunga.
riis = regis 1,26.
ring Brotring, Brettel 164,22. 309.4. 339,34.
s. circulus.
ruwiclich adv. ruhig 83.5.
sacrista Siegrist 90,29. 124,22. 202,19,20. 281.28.
sal-man lutor 214,18. vgl. conservator.
sartor Schneider 141,10. 190,24. 220,26. 271,7.
sauma, s&ma Saum (Weinmass) 189,1 6. 239.3.
scabinus Schöppe 220,21,24.
scadus, schadus Schaft d. h. fünfter Teil eines
Mannwerk ( Rtbmass) 112,12,13,15. 188,35- 234,
8—12. 301,14, 343,39. 344TL
scedula s. cedula.
schacz scadus 232,21,23.
schophiminum, schopiminum Scheffel ( 'Getreide -
mass ) 21H.2J.2G. vgl. quartale, verdencella.
schopoza, scoposa, schfipoza, sch&pöza, schüpüzza,
sch&poza, sh&poza Schupose , Aekermass von
bestimmter Grösse 176.19. 186,38. 228,10—12.
230.34.38. 2:19.2. 274.17. 317,26. 33<T.
1,3. 3,33,4. 345,6. 352,16,22. 353,16. vgl. luna-
dium, mendag.
Digitized by Google
schultctus — vraveli.
scfcnltetus, scultetus, scuHbetus Schulfheiss 52.2. |
♦»7,19. 97,3, 103,12. 104,9. 100,32, 109.5. 114.
aiL 110,17,21,37. 124,32. 125,6. 132.35. 189.1
aiL 192,39». 200,24. 207,21. 215,9,17,25. 218,
‘20 220,7. 240,1. 2&8,37. 205,1 1. 26TTT~. 292,
LL 5Ö3tä~7. 328,7. 331,25. 334,44. 335,9. 351,20. :
scolaris 86,11. 90,39. 176,28,31.83. 221,39. 222,34.
scolasticus 64,28. 73.1. 74.23, 90,39, 100,31, 103,
UL llO.a». 111.34, ll.'Un, 12.4,31, 131,20,
1*19,16, 175.9. 213.24. 221.83.~5gQ'. 225.32. .
279,15. 285,12. 305,23. 319,21. 333,8. 341,6.
349.«. 354,6. 356. 1 6. j
scolastria Wurde eines scolasticus 298,30,
scriba 77,31, 1 19.22. 214,25.
Kcriniarius 269,41. 272,14.
xcriptor 1 13.5, 1 15,30. 181,35. 319,22. — scrip- i
Irix 175,28.
scculum weltlicher Stand 262,5.
segalum F eggen 329.37.
seilerre Seiler 124,23.
sellator Sattler 352,5,
seo = scu 2,20.
septimana Woche 1*18,35,38,
septimus der siebente Tag nach dem Tode, womit
die Totenmessen endigten 169,1.
serviens 6,41. 215,24. 217,20, 291,24.
servitium, scrvitus Frohndt 11,3. 355,29.
servus 7,39. vgl. mancipium.
sextarius Sester (Hohlmass) 130,26,
simila Semmelmehl 237,33. 259,29. — Adf. simu-
leas 131.14.
sindicus 211,2. 257,22,
sinncrrc Fasssinntr, Aiehmeister 131.24.
soma s. sauma.
spelta Spelt, Dinkel 130,21. 210,25,28. 218,18,
22. 278,27. 322,22, 338,12.
spitalarius 55,31 . s. hospitalarius.
statt Stätte 82,37. 83,3.
stipalatio 288,3 u. iL — stipulatione subnixa 1,
äi.aa, 2,7,3«.
st rata Strasse 81,35. 200,33.
strich Aiehiciehtn 316,6.
stuba, stupa 246,31. 291.35.
stura Steuer- 224,39.
subadvocatus s. advocatus.
subesus (aquarum) das Unter/ressen durch das
Wasser 38,30.
suburbium 15,34. 16,4, 284,20. 285,11. 336,34.
suffraganeus, subfraganeus 31,25. 32,16.
s und er besonders , insbesondere 54.24,
sutor Schuhmacher 1 14,6. 231,18. 233,26, 291,35,
theloneum, thelonium 61,12,1 5, 74,1 4, 204,15.
— thcluncarius, thclonarius 188,8. 214,1 1. 239|
2JL 240,19,23, 245,17, 246,4.
Urkundenbuch der Sudt Barel. L
thcsaurarius Schatzmeister 7,8. 11,20, 15,25, 111,
UL 1 14,23, 211,18. 319,6. — desaurarius 293,29.
tilea Linde (unter der Gericht gehalten wurde)
265,28.
torcular Trotte , Kelter 41,13.
trechsil Drechsler 23 1 ,20.
tricesimus die dreissigtägige Totenmesse 143,6.
169,1.
trossellus Bündel 74,14.
. tuplus -= duplus 2,3 1 .
tutor 30,26. 303,40. 304,1,37, 338,14. vgl. salman.
uffen au/: uffen ir eit auf ihren Eid 316,1 1,
uf- setzen: dar Im sin zunft wurde ufgesetzit
mit der meren volge dass ihm die Zunft durch
Mehrheit aberkannt würde 316,37,
un-gelt 61,12,15,
Universitas 150,6, 152,13. 201,32. 207,21, 328,25.
us - bescheiden ausgeschiedtn 161,12.
usuagium Xultungsrcckt 128,3.
usufructus, usufructuarium Xutsniessung 6,38. 310,
UL 324,9,
usura W$te her tins 74.19. 301,21, — usurarius
Wucherer 128 27. 295,40.
vasor Fassbinder 142.24,
velseh Fälschung 316,8.
verdencella, vierdencella, verincella, verinzella,
virenzella, vernzall, viermal, vierzel
Vierul (Getreidemass) d. h. Scheffel, Mutt
(modius) 54,22. 92,15. 130,21,29. 210,24,28.
215,11,15. 216,16. 218,18. 278.27.3~286.29,
311,30. 322,2-,-’ 4, 329,36. 331,35. 354,.»-. vgl.
Quartale, schophiminum.
vicarius 81,23. 167,19». 171,30». 311,0. 327,30.
329.6.
vicedominus Vititum 5.4. 6,3. 8,9. 11,19. 15,25.
39,13. 45,10. 67,19. 217,17—218,29,
vicns Gasse 45,3. 1 12,13.
vigilia i) Waektdienst 224,40. il la veille. Tag
vor einem Feste 123,27.
villa Dorf 1,10. 2,6.
villicus Meier 32,5. 57,2. 108,1. 119,22. 120,17.
239,25. 289,33, 325,6, 330.13, 335.2.
vinea 1.13. 11. li. 1 1.13.18, 24.5, 26,2,7, 27.20.
37,41. 38,19,38,42. 48,3. 104,36. 106,25. 111.
21L 112.12. 113,21. TTK«. 122,12. 126,3. 103,
1*L 170.1. 176,20. 188^37. 20t), 3,10,18. m
LL 212^4, ~5il4>. 236,18. 273,23. 287,32'. 292,
LL 301.13, 318,16. 330,32. 333,5, 355,2g.
viridarium Grasgarten 287,33.
vitricus Stiefvater 266,13.
vor-zende Vor sehnten 76,26. s. friezendc.
vota commutare 174,21.
vraveli Frevel 336,5.
äh
Digitized by Google
434
Wachtmeister — zvesschint.
wacht-mcistcr 220,28.
svandelbere wandelbar <i. h. fehlerhaft, straf-
fällig 315,43. II. dictus Wandilber 122,30.
warandia Garantie 105.29. 106,26. 132,32. 138,31.
157,22. 195,40. 200,18. 234,4. 308,13. 317,36.
331,4. 340,37. 349,2. vgl, eviclio. — warandus
Garant, Gneährsmann 318,26. 347,2 1%
w ic- b o r c Festungsturm, Blockhaus u. dgt. (zu
wie Kampf) 35,37.
wideme dos ecclesie 230,13.
wider-geltnis Entschädigung 54,21.
wisunga. wisunge, wysung — revisorium
102,3. 164,22. 265,21. 304,9. 305,21. 339,84.
' wunne unde weida Wie stand und Weidland
\ 228,16.
ypothcca 241,17. 257,36.
ystrio Spielmann 248,18.
7 allen — ze allen tu allen 315,35.
zewen = zw#n , dat. von zw£ne zsoei 181,13.
I zizania Unkraut 117,24.
‘ zunft, zunfta: confraternie eon:m quod in vulgari
dicitur zhunft 77,12. I 42,3 1. 159,4. c«nfratrias
vulgariter dictas ziimffte 291,8,17. 315,24. —
zunft-meDter 213,29.
I zvesschint zwischen 274 21.
NACHTRÄGE ZUM NAMENREGISTER.
S. 363 sehalte ein Albero *. Basel Domstift Dekan — Döttingen.
unter Albert streicht Basel Domstift Dekan — Döttingen und schalte ein Lörrach.
S. 365 sehalte ein Anschozingin Anscocingen Ansconcingcn Ansconcingin Anscozzingen s. Knschingen.
bei Heinrich von Auggen füge an 105,7.
S. 868 unter Basel Bürger streiche Reiner und schalte ein Reue!.
unter Basel Ritter schalte ein Kornmarkt und zu Rhein.
S. 370 unter von Basel schalte ein Junta 173,15.
S. 381) unter Berthold schalte ein Neuenburg.
S. 382 unter Bruno setze Steinen statt Stein.
unter Burchard schalte ein Hochwald.
S. 383 schalte ein Karl Carlus Karulus s. Deutschland.
S. 384 schalte ein der Kindon s. Zerkinden.
S, 388 unter Kuno schalte ein Lützel conversi.
schalte ein in Curti s. im Hof.
S. 390 unter Johann von Eptingen schalte ein Zofingen Chorherren.
S. 392 unter Friedrich setze Marbach statt Murbach und schalte ein Sizilien.
schalte ein G. 9. Marschalk.
S. 393 unter Gisela setze Müsbach statt Murbach.
S. 396 unter Heinrich schalte ein Richeim und Wyhlen.
S. 397 unter Hiltebold schalte ein Wettingen Keller.
S. 398 schalte ein Hostia s. Ostia.
S. 399 unter Johann schalte ein M Linzmeister Säckingen Toscanella Viterbo Wyhlen.
S. 404 sette Martin s. zur Platte und St. Martin Johann von.
S. 408 unter Peter sehalte ein Porto Bischof.
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
ABBILDUNGEN OBERRHEINISCHER SIEGEL.
ERSTE REIHE. — TAFEL I— XIV.
Die nachfolgende Sammlung von Abbildungen oberrheinischer Siegel
erscheint zugleich mit dem Urkundenbuche der Stadt Basel; sie enthält in
erster Linie Siegel baslerischer Herkunft, in zweiter Linie solche der Nach-
barschaft, vorab des Elsasses. Im Urkundenbuche ist jeweilen auf diese
Abbildungen verwiesen; doch wird letztem, mit Rücksicht darauf, dass sie
auch selbständig und vom Urkundenbuche unabhängig ausgegeben werden,
ein besonderes Verzeichnis vorangestellt ; dasselbe nennt auch den Fundort
der Vorbilder sämtlicher Abbildungen, und zwar, soweit solche an Urkunden
sich befinden , welche im Urkundenbuche gedruckt sind , unter Verweisung
auf dessen ersten Band, soweit dies aber noch nicht der Fall ist, unter
Angabe des betreffenden Archivs; wo das Siegel mehrfach nachzuweisen ist,
wird die Stelle des zur Abbildung verwendeten Exemplars durch Unter-
streichung bezeichnet. Es ist Vorsorge getroffen, dass in der Folge beim
Erscheinen weiterer Bände des Urkundenbuches und fernerer Reihen von
Siegeltafeln letztem jeweilen ein von Anfang an nachgefiihrtes und ergänztes
Verzeichnis wird beigegeben werden.
Digitized by Google
1. Bischof Burchard von Hasenburg.
t BVRCHARDVS . BASSILIENSIS . EPISCOPVS.
UB. I. n“ is. 1102/1 103.
2. Bischof Adalbero von Froburg.
f ADELBERO . DEI LIENSIS . EPS.
UB. I. «" 26. 1135-
3. Bischof Heinrich I. von Horburg.
t HEINRICVS . DE! . GRACIA .... LIENSIS . ECLESIE .
EPISCOPVS.
UB. I. n’ SS- 1185 — 1190.
4. Bischof Lütold I. von Aarburg.
t LVTOLDVS .DEI IENSIS . EPS.
UB. I. n“ 64. 73. 1191 — 1213. 1206.
5. Bischof Lütold I. von Aar bürg.
LVTOLDVS . DEI . GRATIA . BASIL . EPISCOPVS.
UB. I. n“ 7£. 83. 1203. 12 12/121 3.
6. Bischof Heinrich II. von Thun.
f HENRICVS . DEI . GRA . BASILIENSIS . EPS.
UB. I. «' 94. 99. 103. HO. 1219. 1220/1221. 1223. 1227. 1230.
113. 126. 12.1}.
7. Bischof Heinrich II. von Thun.
ENRICVS . DEI . GRA . BASILIENSIS . EPS.
UB. I. n" 13t. 141. 1234. 1236.
8. Bischof Lütold II. von Röteln (Erwählter).
t S . LIVTOLDI . ELECT5 . BASILIE IE
UB. I. »” 148. 1238.
9. Bischof Lütold II. von Röteln.
t S . LIVTOL PI . B IS . ECCLIE .
UB. /. n“ 10S. 160. 1S0. 221. 1226. 1241. 1244. 124S.
Digitized by Google
s
10. Bischof Berthold II. von Pfirt.
t S . BERHTOLDI . DEI . GKA . BASILIEN . EPI.
UB. I. n' 2 37. 124g.
11. Bischof Berthold II. von Pfirt.
f S . BERHTOLDI . DEI . GRA . 1A . EPI . BASILIENSIS.
UB. I. «' 244. 252. 253. 26$. 12 so. 12 sc. 1231. I2S3- *254. *254.
273. 278. 310. 311. 323. 1236. 1236. 1237. 1258. 1258. 1260.
34Q- 34.3 38s-
12. Bischof Berthold II. von Pfirt.
t SIGILLVM . BERHTOLDI ... RA . EPI . BASILIENSIS.
UB. I. n’ 339. 401. 1237/1260. 1261.
1 3. Bischof Heinrich III. von Neuenburg (Erwählter).
. S . HENRIC SILIEN . ELECTI.
UB. 1. n" IOO. 1220/1221.
14. Bischof Heinrich III. von Neuenburg.
. S . HENRICI . DEI . GRA . BASILIEN . EPISCOPL
UB. I. n" 444. 461. 1263. 1263.
15. Bischof Heinrich III. von Neuenburg.
t S . HENRICI . DEI . GRACIA . BASILIENSIS . EPI.
UB. /. n“ 474. 1266.
16. Bischof Heinrich IV. von Isny.
. S . FRIS . HEINRICI . DEI . GRA . EPI . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv
zu Basel, St. Maria Mag-
dalena ne 11“. 1277.
1 7. Dotnsliff.
t SIGILLVM . SANCTE . MAR . E . BASILIENSIS . ECCLESIE.
UB. 1. n° 74. 108. 11 3. 120. 1217. 1226. 1230. 1232. 1233. 1237.
126. 144. 148. 137. 160. 1238. 1241. 1241.
18. Domstift.
+ SIGILLVM . SANCTE E . BASILIENSIS . ECCLESIE.
UB. I. n’ 163. 167. 172. 221. 1242. 1242/43. 1246. 1248.1232. 1236.
255- 3*i • 32i. 325 ■ 33f * 257 ■ *257- * 237 • ‘239- * 259 ■ * 260
367. 368. 377.380. 385.414. 1260. 1260. 1262.
19. Dompropst Heinrich von Veseneck.
t S . HENRICI . BASILIEN . PREPOSITI.
UB. I. n“ 167. 172. 240. 1242/43. 1243/44. 1250.
Digitized by Google
4
20. Dompropst Heinrich von Veseneck.
t S . HENRICI . BASILIEN . PPOITI . & DNI . PP . CAPELLI.
UB. I. n‘ 293. 1255.
21. Dompropsl Heinrich von Neuenburg.
t S . HENRICI . D . NOVO . CASTRO . PPOSITI . BASILIEN.
UB. T. n“ 406. 414. 1262. 1262.
22. Dompropst Rudolf von Habs bürg.
. . RODOLFI . DE . HABSPVRCH . PPOSITI . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter >t‘ 30. t^73-
23. Domdekan Konrad.
. . CONRAD! . DEC AM . ECCLESIE . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter n‘ 33. t*74.
24. Archidiakon Heinrich von Veseneck.
t S . H . DE . VESVNECA . ARCHID . BASIL.
UB. 1. n" 110. 1227.
25. Archidiakon Dietrich am Ort.
. . . EO SI . . . N . ARCHID . I . LEIMTAL.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara n‘ 14. 1274.
26. Archidiakon Peter.
t S . PETRI . ARCHIDIACONI . BASILIENSIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n • 37. 1274.
27. Archidiakon Lütold von Röteln.
S . LVTHOLDI . D F.IM . ARCHI . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n“ 86. 1281.
28. Archidiakon Albert von Ha Isla f.
. . LBERTI . ARCHIDI VI.RA . OTENSBVOL.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter »* 43. 1271.
29. Domscholaster Heinrich.
+ S . HEINRICI . SCOLASTICI . BASILIEN.
UB. I. nf 261. 1232.
Digitized by Google
6
30. Domscholaster Heinrich.
t S . HEINRICI . SCOLASTICI . BASILIENSIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara n’ 14. 1274.
31. Domsänger Hugo.
f S . HVGONIS . C . . TO . BASIL.
UB. I. n” 110. 1227.
32. Dotnsängcr Erdunfrid.
t S . ERCHEN VRIDI . CATORIS . BASIL1EN. im Siegelfelde AVE
MARIA.
UB. I. n" 387. 1260.
33. Suhcuslos Johannes.
t S . SVBCVSTODIS . MAIOR . ECCE . BASILIENS.
Original im Staatsarchiv zu
Aarau, Olsberg tf 164. 1293.
34. Judiccs Basilienses.
t S . IVDICVM . BASIL
UB. I. »" 446. 1263.
35. Bisclioflicher Offizial.
t S . CVRIE . BASIL1EN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Maria Magda-
lena n° so'. 1274.
36. Bischöflicher Official.
t S . CVRIE . BASILIENSIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban «* 33. 127 S.
37. Bischöflicher Official.
t S . CVRIE . BASILIENSIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger n° 90. 1283.
38. Erzpriester Heiter Official.
S . OFFIC . . . CHID . BASIL.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard x” 48. 1281.
Digitized by Google
39- Erzpriesterlieher Offirial.
+ S . O . . IC . ARCHID . BASIL.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara n“ 33. 128$.
40. Kapitel von St. Peter.
f SIGILI. . CAPITVLI . SCI . PETRI . BASILIE.
UB. I. n‘ 147. 167. irr 178 ■ 1237. 1242/1243. 1244/43. 2244/43.
187. 217. 242. 343. 400. 1243. 1248. 1250. 1238. 1261. 1264.
435- 438. 1265.
4ua. Kapitel von St. Peter.
+ S . CAPITVLI . SAN CT TRI . BASILIENSIS.
UB. /. »' 13p. 1241.
41. Propst Konrad von St. Peter.
t S . C VN RADI . PPOITI . S . . . PETRI . IN . BASILEA.
UB. I. n" 400. 402. Original
im Staatsarchiv zu Basel,
St. Peter u" 33. 1261. 1261. 1273.
42. Dekan Konrad von St. Peter.
t S . C . DECANI . SCI . PETRI . I . BASILEA
UB. I. n‘ 217. 400. Original
im Staatsarchiv zu Basel,
St. Peter n" 34-. 124S. 1261. 1274.
43. Dekan Rudolf von St. Peter.
. . R . DECA ECC ETRI . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter n ' 63. 1284.
44. Cuslos Peter von St. Peter.
t S . P . CVSTOD . S . PETRI . BASILIEN S.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter n“ 30. 2273.
45. Scholaster Johann von St. Peter (von Eptingen).
t S . SCOLASTICI . SCI . PETRI.
UB. I. ne 438. 1263.
45 a. Rücksiege/ des Scholasters Johannes.
IOHS?
UB. I. »* 438. 1263.
Digitized by Google
46. Chorherr Rudolf von St. Peter.
t S . RODOLFI . CAN . SCI . PETRI . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Peter n" 41. 1270.
47. St. Leonhard.
t SIGIL . SCI . LEONARDI . BASILEE. im Siegelfelde I’POSIT.
UB. I. 1? 123. 1230.
48. St. Leonhard.
t SIGIL . SCI . LEONARDI . BASILEE. im Siegelfelde PPOSIT.
UB. I. n° 131. 196. 217. 268.
387. 743. 490. Original im
Staatsarchiv zu Basel, 1234. 1 247 ■ 1248. 1233. 1260. 1263.
St. Peter »' 71. 1267. 1287.
49. St. Leotthard.
S . ECCE. SCI . LEON . RDI . BASILIENSIS. im Siegelfelde PPOSIT.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard n" 40. 1279.
50. Abt Yvo von Cluny.
S . FRIS . YVONIS . DEI . GRA . ABBATIS . CLVNIACEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban n“ 41“. 1280.
51. St. Alban.
t SIGILLVM . S . ALBANI . BASILEE.
UB. I. n° 170. 2243.
52. St. Alban.
f SIGILL . SCI . ALBANI . BASILEE.
UB. I. «' 293. 297. 3/0. 455.
46t. Original im Staats -
archiv zu Basel, St. Maria
Magdalena «" 8. 2253. 2233. 1236. 1263. 2263. 1268.
53. Prior Heinrich von St. Alban.
t S . HENRICI . PRIOR IS . SCI . ALBANI . BASILIENS.
UB. I. n" 293. 297. 310. 1255. 1233. 2236.
54. Prior Wilhelm von St. Alban.
f S . WILLI . PORIS . S . ALBANI . BASIL, im Siegelfelde SCS .
ALB AN VS.
UB. I. «* 433. 462. 2265. 1263.
Digitized by Google
8
55- Prior Stephan von St. Alban.
. . FRIS . STEPHANI . PRI . . . S . SCI . ALBAN I . BASILI . .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Uri. »' 49. 127 3.
56. Prediger , Provincialprior durch Deutschland.
t S . PRI0R1S . PVINC . F . . PREDIC . THEVTHONIE.
UB. I. n" 47 9. 1267.
57. Prediger, Bruder Hermann Vicar am Rhein.
. VDI . FILI . MI . DISCIPLINA . PATS . TVI . ET . NE . DIMITTAS .
LEGE . MATS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger n“ 103“ . 1278.
58. Prediger, Albert weiland Bischof von Regensburg.
t S . FRIS . AI.BTI . ODA . El’I . RAT1SPON . D . ORD . PDIC.
UB. 1. n° 423. 426. 1264. 1264.
59. Predigerprior von Basel.
t S . PRIORIS . FRM . PREDICATOR . I . BASILEA.
UB. I. n‘ 2S6. 317. 320. 1233. 1236. 1237.
60. Predigerprior von Basel.
S . PRIORIS . FRM DICA BASILIE . . .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger n‘ 103". 1278.
61. Predigerprior von Bern.
S . PORIS . FRM . PDICAT . . . D . BNE .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger «* 84. 1270.
62. Barfiisscr, Minister in Alemannien.
f S . MINISTRI . MIN .... M . ALEMANIE; im Siegelfelde MI .
PR . N . MEA . VOL . S . T . FIAT . und APLI . DORMIENTES.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Domstift n" 8. 1283.
63. Barfüsser in Basel.
j S . FRM . MINOR . DE . BASILEA.
UB. I. n“ 148. 1238.
64. Häusern.
t S . CONVF.NTO . SOROR . IN . HIVSEREN.
UB. I. «' 223. 238. 317. 1248. 1232. 1236.
Digitized by Google
9
65- Klingenthal.
S . DVENTVS . SCE . MARIE . I . CHLIN GENT AL. im Siegelfelde
AVE . GRA . I'LIi.
UB. I. n“ 462. 480. Original
im Staatsarchiv zu Basel,
St. Peter n’ 5 8 . 126 5. 1267. 1280.
66. Sl. Clara in Basel.
t S . SORORV . SCE . CI .ARE . BASI . N .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger »" 8j“. 1 274 .
67. St. Clara in Basel.
f S . ABBE . & . OVET . ORDIS . SCE . CLÄRE . I . BAS1L.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara n" 27. 1282.
68. St. Maria Magdalena in Basel.
f SIGILLVM . PEN1TENTVM . I . BASII.EA.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Maria Magda-
lena n • n*. I277-
69. Abt von Lützel.
. S . ABBATIS . DE . I.VZCELA.
UB. I. n" 219. 488. Original
im Staatsarchiv zu Basel,
Gnadenthal n° 1. 1248. 1267. 1284.
70. Abt Arnold von St. Blasien.
. . ARNOLD! . ABBIS . SCI . BLASII.
UB. I. n' 218. 219. 1248. 1248.
71. Abt von Wetting en.
t S . ABBATIS . DE . MARISSTELLA.
UB. I. «' 219. 240. 412.
413. 1248. 12$0. 1262. 1262.
72. Abt von Sl Urban.
t SIGILLVM . ABB . . . E . SCO . VRBANO.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Maria Magda-
lena n' / j*. 12S1.
Digitized by Google
10
73- Kapitel von St. Martin in Rheinfelden.
f S . CAPITVLI . ECCLESIE . RINVELDENSIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthat n‘ 8$. 1280.
74. Ist ein.
t S . JOANNIS . MONACHL
UB. I. «" 427. 1264.
75. R. Dekan in Riehen.
f S I . DEC AN I . IN . RIEHEN.
Original im Staatsarchiv zu
Aarau, Viellingen n‘ 274. 1293.
76. Albert Leutpriester in Krotzingen.
t ALBERO . PLEBANVS . DE . CHROCING.
UB. /. H’ IOl. 122 J.
77. R. Leutpriester in Winter singen, Dekan im Friekgau.
f R . DE DE FRICCOVVEI.
UB. I. tot. t22J.
78. P. Leutpriester in Nallingen.
f S . P . PLKBANl . IN . NOLLINGI.
UB. I. n‘ tot. !22j.
79. Heinrich Leutpriester in Wehr.
t S . HEINRIC1 . PLEBANI . DE . WERAH.
UB. I. n * ji?. 320. 1236. 1237.
80. Arnold Kirchherr in Blolzheim.
t S . ARNOLDI . RECTORIS . ECCE . I . BLATZHEM.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Urk. n" 34. 1280.
81. Peter Reich, Dompropst von Mainz.
f S . PETRI . PR . . . S1TI . MAGVNTINI . im Siegelfelde SCS
MARTIN.
Original im Staatsarchiv zu
Aarau, Olsberg n’ 94. 1276.
8a. Heinrich von Heimbach, Prior der Johanniter in Deutschland.
+ SIGIL . MAG . HENRICI.
UB. I. «" 94. 1219.
Digitized by Google
11
83. Berengar, Vicepräceptor der Johanniter in Dcutse/i/and.
f S ITAL . IERLITANI . P . AL AM AN IA.
Original im Staatsarchiv su
Aarau, Olsberg n" 63. 1270.
84. Berengar von Laufen, Prior der Johanniter in Deutschland.
. . . FRIS . BERENG . . I . DE LOVFFA.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Peter n‘ 5 }. 1274.
85. Johanniter, Haus Basel.
t S . DOM . HOSPITAL1S . SCI . I . BASILEA . IOHI .
Original im Staatsarchiv su
Basel, Prediger n’ 87. 1280.
85 a. Deutschorden, Comm endator in Eisass und Burgund.
f S . COME DE . ALSACIA . & D . BVRGVNDLA.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Maria Magda-
lena n‘ 8. 1268.
86. Graf Rudolf von Thierstein.
f SI . RVDOLFI . COMITIS . DE . TIERSTEIN.
Original im Staatsarchiv su
Basel, Klingenthal n“ 76. 1277.
87. Graf Ulrich von Pfirt.
t S . HV . ICI . . OM1T . . . ERRETARVM.
UB. I. «' 307. 1256.
87 a. Rücksiegel zu 87.
f SIGILLVM . VERITATIS.
88. Graf Diebolt von Pfirt.
S . THEOBALDI . COMITIS . FERRETARVM.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Peter n“ 63 *. 1283.
88 a. Rück sieget zu 88.
+ SIGILLVM . VERITATIS.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Peter «* 63“. 1283.
89. Konrad von Röteln.
t S . CVNRADt . DE . ROETINLEIN.
UB. I. n‘ 278. 1254.
Digitized by Google
12
90. Walther von Klingen.
t S . WALTHER! . DE . CLINGEN.
UB. I. »' 233. 315. 317. 318. 1249. 1236157. 1256. 1236/74. 1257
327. 391. 462. 463. 480. 1261. 1265. 1267. 1267.
91. Thiiring von Ramslein.
t SIGILLVM . TVRINGI . DE . RAMSTEIN.
UB. I. n" 453. 1265.
92. Berthold von Harnstein.
t S . B . . . HOLD! . NOBIL1S . DE . RAMSTEIN.
UB. I. »' 492. 1267.
93. Kuno von Harnstein.
t S . CHVNON . . RAMSTEIN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel , St. Alban n* 31. 1277.
94. Werner von Harnstein.
. . WERNHERI . . . LITIS . DE . RAMS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n‘ 82. 1280.
95. Gottfried von Eptingen.
. . GILLV . GOTEFRIDI .DE
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban nf 37. 1278.
96. Johannes von Eptingen.
t S . IOHANNIS . DE . EPTINGEN.
Original im Staatsarchiv zu
Aarau, Olsberg n“ 121. 1281.
97. Konrad von Eptingen.
t S . CHVNRADI . MIL . . IS . DE . EPTINGEN
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Maria Magda-
lena »' 16. 1282.
98. Matthias von Eptingen.
f S HIE . DE . EPTI . . . N.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger n“ 89. 2283.
Digitized by Google
13
99- Konrad Mönch.
S ADI . MONACHI.
UB. I. n" 144. / 237.
100. Hugo Mönch.
t SI . . VM . HVGONIS . MONACHI . BASILIEN.
UB. I. n‘ 337. 341. 343.
339. 1258. 1258. 1258. 1259160.
101. Konrad Mönch.
t S . . NRADI . MONACHI . BA.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard n" 27. 1270.
102. Heinrich Mönch.
t S . HENR . DICTI . MONACHI . BA N.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n' 66. 1276.
103. Hugo Mönch.
f VGONIS ITIS .MO
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Spital n ' 7. 1285.
104. Hugo Mönch.
+ S . HVGONIS . . ON . CH RIS.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Spital n’ 7. 1285.
105. Peter und Otto Schaler.
t S . PETRI & OTON1S . SHALARIOR . DE . BASILEA.
UB. P. n‘ 148. 305. 329.
350. 1238. 1256. 1257. 1258.
106. Peter Schaler.
f S . PETRI . SCALARII . DE . BASILEA.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard n' 34. 2273.
107. Werner Schaler, Domherr von Basel.
t S . WE RI . SCALARII . CAN . BASILIEN.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n‘ 60. 1275.
Digitized by Google
14
108. Heinrich Schenk.
f S . HENRICI . PINCE . . . E .
UB. I. n’ 409. t2Ö2.
109. ßurcharci Vitztum.
f S M . BVRCHARDI . W1ZTVMS.
Original im Betirksarchiv
des Ober - Eisass , Unter •
linden n" 12“. 1269.
1 10. Thüring Marschalk.
t S . THVRINGI . MARSC BASII.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Leonhard n' 4p. 1282.
in. Ulrich Kuchimeister.
+ S . \frLRlCI KVCHIMEISTEN . MILITIS . BASIL.
Original im Staatsarchiv su
Basel, Klingenthal n" jy. 1273.
ii 2. Heinrich Brotnieisler.
S . H . MAGiSST IN . BASILEA.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Clara «' 20*. 12S0.
1 1 3. Heinrich Zcrkindcn.
t S . HERICI . MILITIS . PVERORV . D . BASILEA.
Original im Staatsarchiv su
Basel, Prediger n" 83. 1273.
1 1 4. Werner Zerkinden.
t S . WERNHERVS . DER . CHINDON . DE . BASILEA.
Original im Besirksarchiv des
Ober-Elsass, Lützel »' 13. 1275.
115. Heinrich Kraft.
+ S . HENRICI . DIC . . CRAFT . DE . B . . . EA.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Clara «' 13. 127 3.
1 1 6. Heinrich Pf aff.
t S . HENR . DCI . PHAFFE . MILITIS . BASIL.
Original im Staatsarchiv su
Basel, Klingenthal n’ 61. 2275.
Digitized by Google
15
1 1 7- Burchard von Slrassburg.
t S . BVRCHARDI . DE . STRAZ . . RC .
Original int Bezirksarchiv des
Ober-Etsass, Lützel *' 76. 1277.
1 1 8. Heinrich Steinlin.
t L . HEINRICI . ST AI . . NI.
UB. I. n" 484. 1267.
1 1 9. Niklaus von Titensheim.
. . . COLAI . DE . TITINSHE . . .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Prediger n‘ 88. 1282.
120. Peter im Thurn.
. S . . . TER . . . N . TVRNE.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban »" 2p“ . / 277 .
121. Konrad Vorgassen.
NRADI . DE . VICO . MLTIS.
UB. I. n‘ 148. 1238.
122. Ulrich voti Fr ick.
t S ICI . MILTIS . DE . VRI . HE .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban «' 2p* . 1277.
123. Konrad von Ufheitn.
. . . RIC E . VFH
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Alban «* 3p. 227p.
124. Konrad Geisriebe.
t S . C VN RADI . MILITIS . DICTI . GEISR1BE.
UB. I. n“ 461. 4P4. 1263. 1267.
125. Ulrich Geisriebe . Schultheiss von Klein-Basel.
t S . . . RICI . SCVLTETI . DICTI . GEISR . . EN .
Original im Staatsarchiz’ zu
Basel, Klingenthal n" 63. 1276.
Digitized by Google
16
1 2 6. Ulrich des Brotmeisters, Schultheiss von Klein-Basel.
t S . VLRICI . SCVL . . . MINORIS . . . LEE .
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Clara n * ip. 1280.
127. Thomas Zebel.
t S . THOME . DICTI . ZEBEL.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal »' 5,;. 727 ?.
128. Konrad von Heidweiler.
t S . CVNRADI . DICTI . DE . HOITEWILRE.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara tf 16. 1276.
1 29. Heinrich von Illzach.
t S . HEINRICI . D . . ILCECHE .
Original im Staatsarchiv zu
Basel, Klingenthal n° 66. 1276.
130. Johann von Butenheim.
t S . IOHANNIS . DE . BVTIX . EN.
Original im Staatsarchiv su
Basel, St. Clara n" 17. 1278.
131. Peter Me/iot von Hegettheim.
+ SIGILLVM . PETRI . MELIAT.
UB. I. n“ 22$. 1248.
132. Konrad Waldner von Gefrtucilcr.
S . CONR . WALDE ... DE . GEBEWILRE.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard >f ;/. 127t.
133. Konrad Schultheiss von Gebweiler.
+ S . CVNRADI . EIL . C . SCVLT . DE . GE ... RE .
Original im Staatsarchiv su
Basel, Klingenthal »" 97. 128$.
134. Walther Schultheiss von Kaisersberg.
S . VVALTHERI . SCVL . . TI . DE . KEI
UB. I. «' jpo. 1261.
Digitized by Google
17
1 35- Johann Schnewlin.
t S . IOHANNIS . SNEWELINL
Original im Staatsarchiv zu
Aarau, Olsberg n * 76. 1272.
136. Heinrich von Wasserstelz.
t SIGILLVM . HENRtCI . DE . WASSERSTEI.CE.
UB. I. n ' 152. 2259.
137. Ulrich von Licbcnberg.
f S . ’i'LRICI . MILITIS . DE . LIEBINBERC.
UB. I. n" 17s- t244-
138. Ulrich und . . von Kienberg.
S . W . . R1CI .ET I . DE . CHI RC.
UB. I. n" 484. 1267.
139. Bürger von Basel.
t SIGILLVM . CIVIVM . BASILIENS1VM.
UB. I. W jto. ;//. 529. 1256. 1256. 1256. 1257. 225S. 225S.
837- 343- 359- 4°9- l12- 2259/60. 1262. 1262.
140. Bürger von Basel.
t SIGILLVM . CIVIVM . BASIL . . . SIVM.
UB. I. «' 461. 492. Original
im Staatsarchiv zu Basel,
St. Urk. n" 50. 1265. 1267. 1277.
14 1. Bürger von Klein-Basel.
+ S . CIUIVM . M1NORIS . BASILEE.
Nach dem im Besitze des Bür-
gerrates von Basel befind-
lichen Originalstempel.
142. Stadt Ruf ach.
+ SIGILLVM . RVBIACE IVITATIS und im Siegelfelde
SCA . MARIA.
UB. I. n" 161. 179. 476. 477. 1241. 1244. 1266. 1266.
143. Stadt Sulz.
t S . CIVI . AT1S . DE . SVLZE.
Original im Staatsarchiv zu
Basel, St. Leonhard n" gj. 1272.
Digitized by Google
144- Bürger von Neuenburg.
t S . CIVIUM . DE . NVWEXBVRC.
Original itn Staatsarchiv zu
Basel, St. Clara n" p. 1271.
145. Bürger von Rhcinfelden.
+ NORVM . DE . RIN VELDIX.
CB. I. 11' 16S. 1242.
146. Bürger von Rheinfclden.
t S . BVRGENSIVM . DE . RINVEI.DEN.
CB. I. «" 275. 298. 1254. izss-
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
■ Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
I
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
Digitized by Google
COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES
This book i s due on the date indicated below, or at the
expiratlon of a definite perlod aftcr the date of borrowlng. as
providcd by the llbrary rules or by special arrangement with
the Librarian in Charge.
mm
H
eMBtfJB»g>»TY UMM..
1043200591
BWßimi
Wmi
Wm>L
öK4«<J»l<
Digitized by Google