Full text of "Car. Ottonis de Madai ... commentatio iuris Romani de vi publica et privata"

See other formats

Google

This is a digital copy of a bix>k llial was preserved for general ions ori library shelves before ii was carefully scanncd by Google as pari ol' a projecl

to make thc workl's books discovcrable orilinc.

îl has survived long enough Tor llie copyrighl io aspire and thc book to enter thc public domain. A public dom ai n book is onc thai was never subjecl

io copyrighl or whose legal copyrighl ierni has expired. Whelher a book is in ihc public domain niay vary country locountry. Public domain books

arc our galeways Io ihe pasl. represenling a weallh ol'hislory. cullurc and knowledge ihafs olien dillicull Io discover.

Marks. noialions and other marginalia presenl in ihc original volume will appcar in this Iile - a reminder of this book's long journey from thc

publishcr Io a library and linally Io you.

Usage guidelines

Google is proud Io parlncr wilh libraries Io digili/e public domain malerials and make ihem widcly acccssiblc. Public domain books bclong to thc
public and wc arc mcrcly iheir cuslodians. Neverlheless. ihis work is expensive. so in order io kcep providing lins rcsourcc. wc have lakcn slcps io
preveni abuse by commercial pailics. iiicliiJiiig placmg leclinical rcslriclions on aulomatcd querying.
We alsoask that you:

+ Make non -commercial ii.se of the file s Wc designed Google Book Search for usc by individuals. and wc reuuesl ihat you usc thesc filcs for
personal, non -commercial purposes.

+ Refrain from automatei! f/uerying Do noi send aulomalcd (.|ueries of any sori Io Google's syslcm: If you arc conducling rescarch on machine
translation. oplical characler recognilion or olhcr arcaş where access Io a large amounl of lexl is helpful. picase coniac! us. We encourage thc
usc of public domain malerials for thesc purposes and may bc able to help.

+ Maintain attribution The Google "walermark" you sec on each Iile is essenlial for informing people aboul this projecl and helping them lind
additional malerials llirough Google Book Search. Picase do noi remove it.

+ Keep it legal Whatever your usc. remember that you are responsible for ensuring ihat whal you are doing is legal. Do noi assume that just
becausc we believe a btx)k is in ihc public domain for uscrs in thc United Siatcs. ihat ihc work is also in thc public domain for users in other

counlries. Whelher a book is slill in copyrighl varies from counlry Io counlry. and we can'l offer guidanee on whelher any specific usc of
any specific book is allowed. Picase do noi assume ihal a book's appearanee in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyriglil infringemenl liabilily can be quite severe.

Alunii Google Book Search

Google 's mission is to organize the world's information and to make it universali} aeeessible and useful. Google Book Search helps readers
diseover llie world's books wlule liclping aulliors aud publisliers reaeli new audienees. You caii search llirougli li ic Iii II lexl of lliis book on li ic web
al |_\'. -. --■ : //::;-;..-;.,.<. s.qooqle.com/|

mmmm^^^

■9 RPPffRPm

^^^m^mfmmtmm

60001 U482L

51.

s 3

CÂR. OTTONIS de mjdai

IURIS UTR1USŞUE DOCTORIS

COMMENTATIO IURIS ROMANI

VI PUBLICA ET PRIVATA

ILLUSTRl

ICTORUM BEROLENTENSIUM ORDINE

PHAEMIO REGIO ORNATĂ.

H ALI S

IN LIBRĂRIA ORPHANOTROPHEI.

MDCCCXXXII.

SOS*

t ■>"

4
'■A

VIRO
PERILLUSTRI DOCTISSIMO

LUDOVICO PERNICI

TORIS UTRIUSQUE FT PHU.OSOPHIAR DOCTORI
ANTECESSORI HALKNSI

PRAECEPTORI

DILECTISSIMO ET AD CINERES
SUMME COLENDO

HUNC LIBELLUM

PIO GRATOQUE ANIMO

! P. D. D.

AUCTOR.

PROLEGOMENA.

«. 1.

ţţ.uanms doctissimi quique aetatîs nostrae viri
întelligant, historicam iuris perscrutandi ratio-
nem solam esse idoneam ad altiorem eius cogni-
tionem sibi comparandam , eam tamen metho-
dum in ilire criminali ab omni fere parte esse
derelictam, tanto magia est mirandum, quanto
feliciores fructus studia illa historica in iure
civili tolerant, Accedit, ut legum, quae anti-
quioris iuris criminalîs quasi fundamenta sunt
existimanda perscrutaţio facilior esse videatur,
quam in iure civili, quod eandem fere quam
legibus etiam moribus &t consuetudinibus, quas
alias aliis temporibus fuisse «constat , tribuat
auctoritatem. Sed duae mihi praecipue exstare
videntur causae, ex quibus antiquitatis studia,
in iure criminali negtacta explicări possint, qua-

rum utraque in ipsa iuris criminalîs natura ver-
satur. Nam id, quo nos utiraur, ius crimina-
le, lege Germana maxime nititur, eaque a Ca-
rolo Y« edita, indeque factum est, ut eorum
quae de criroinibus Romani statuerunt, cogni-
tione supersederi posse videretur. At longe
alia erat rerum conditio in iure civili, quod ex
Romanorum imperio in ipsam Germaniam trans-
latum, historica studia ultro evocavit, quippe
quae ad ipsam iuris Romani scientiam essent
necessaria. Cum praeterea antiquiua ius crimi-
nale , id quod iam antea monuimus , legibus ma-
xime contineretur , earum legum, quae novis-
simae essent, cognitio sufficere, earnmque, quae
antea vigufesent, perscrutatio supervacua exi-
stimari potuit. Acced Jt, ut antiquiores leges
de crlminibus quondam promulgatae, vel, uH
tecenttotes Hs substitutae sunt, peţierint, ret
propter vetustatem Ita sint incertae et obscu-
rae, ut saepc nec quomodo exortae BÎnt, nee
quomodo inter se cohaereant, certo explicări
possit.

Has equidem causas existîmaveriiti histo-

• * *

ricoruta studiorum, in iure criminaM maxitham
partem neglectorom, quae ne in iure quoque ci-
vili prorsus relinquerentur, ipsa iuris civilis na-
tura effecît. Namque in iure civili, ctaius tan-
quam fons non leges tantum a magistratitms

. promulg&tae , venim etiam consuetudines 9 quae
apud populum valent, existimandae «unt, ita
omilia inter se cobaerent, ut, quae postea vigue-
rint intelligere nequeat, nisi qui ea quoqae,
quae praegressa sint, perspexerit: qua re ultro
quaestiones illae historicae excitantur, qtias
praeterea in iure civili aliqua ex parte faciliores
esse, qnam in iure criminali, non negaverinu
Romae enim doctissimi ac nobilissimi quique viri
ad iuris civilis cognitionem şese converterunt,
quorum libellis institotionom stadia historica
maxime adiuvantur ac sustentantur. De iure
criminali, quippe quod priore tempore perpaucis
tantum legibus, actionibusque popularibus con-
tinere tur, exiguoa tantum liabemus libros, eotf-
que ita conscriptos, ut quae illo, quo compositi
sunt, tempore viguerint, commemorentur, nus-
quam tamen aut perraro priorum temporum ra-
tio habeatur* Quo factum est, nt de antiqnissimo
Romanorum iure criminali panca tantum memo-
riae tradita sint, id qtaod plerosque viros doetos
deterruisse videtur , quominus operam , utpote
difficilem et exiguos tantum fructus promitten-
tqm, historicis de iure criminali perscrutationi-
bus navarent, Quae cum ita sint, sperare posse
mihi yideor, fore, ut, cum nulii fere exstent
libri, quorum ad exempla commentationem hanc-
ce componere potuerim , venia mihi detur beni-

1 *

gnior, ut qni nora paene via eaque difficillima
ingrediar.

§.2.

Priuşquam vero ad rem ipsam, de qua seri-
bendum est, transgrediar, nonnulla in univer-
sum disputare mihi liceat, quae quo melius ea,
quae sequuntur, intelligi possint, praemittenda
videntur.

Legiplationem civilem antiqiiîorem esse ubi-
que criminali, omnium peraeque populorum hi-
storia demonstratur. Neqne vero bec mirandum.
.Civilis enim est legislationis, ea, quae in ipsa
•bominum vita forensi, eorumque quotidiana in-
ter se consuetudine, litigosa et incerta habean-
tur. ad certas quasdam leges revocare r indeque
iit, ut, cnmunus quisque quotidie fere, leges
necessarias esse sentiat, magis magisque iam
ex civitatum primordiis , leges civiles in dies ex-
colantur et augeantur. Legislatio tero crimi-
nalis et simplicior esse solet, cum omnia fere
crimina maxime in civitatum initiis , paucis ian-
turn legibus coerceri soleant ( — - nam cum maiore
animi cultura nova quasi crimina exoriuntiu*,
cumquod afitea contra mores quidem copimissum,
non vero crimen babitum sit, postea saepe tan-
quam crimen pnniatur — ): et tempore plenun-
que est posterior, quia ibi demuin de criminibus

« *

îeruntur leges, ubi vel legibus civilibus iam
condita est respublica, Tel scelere quodam,.
omnium fere animi quasi laesi sunt. Sic fa-,
ctum est, ut.Romae quoque leges civiles iam
perfectas inveniamus, quo tempore leges cri-
minales 'adhuc rarae atque imperfectae exsti-
terant» .

§.3.

ITnumquodque crimen contra aliquem ex
civibus commissum, non illum solum, sed to-
tam simul civitatem laedit, cnius interest omnium
civium sala tem, eoramque iară integra servari.
Ât ubi legislatio criminalis adhuc inculta est . —
id quod maxime evenire solet, ubi nondum rex
totius civitatis quasi vindex est, qui, una cum
civitate sceleribus commissis laesus, summa
cura ulcisci ea studeat, — plerumque is, qui
crimine quodam violatus est, ut damnum, quod
ex maleficio cepit, sibi restituatur, potius cură-
ţit, qnam ut facinorosus iile publicae saluţi*
contemptor, tanquam totius civitatis reus, in ius
voce tur, atque poenas publicas luat. Idque
praecipue in crimine vis apparet, quod maxima
ex parte ad bona aliena a reo affectata spectat,
quorum ut sibi pretium solvatur, qui laesus
est, magis efflagitare solet, quam ut scelus vii
commissae iusta poena animadvertatur. Quo
fac turn, est ut Romae Praetor de vi prius in-

6 •

terdiceret, qu.im leges, quibus vis tanquam
orimen puniretur, ferrentur. Cum vero in-
crescente Imperio Romano, maiestas quaedâm
populi Romani exoriretur, et • Romani civia
nomen quasi sacrosanctum exis timare tor, vis
contra civem adbibita non solum propter bono-
rum laesionem, sed propter nomen Romannm
spretiim punienda videbatur et ita crimen vis
cum perduellione confundebatur, cuius in locum
cum sub finem liberae Reipublioae Romanae
singulare» leges, de maiestate diminuta latae,
succederent, peculiares etiam leges de ii com-
missa datae sunt.

§. 4.

Cum libera Reipublicae forma sublata Im-
peratorum maiestas magia magisque enitpret, qui
vi eommissa universam civitatem laesisse vide-
batur, Imperatorum «imul maiestatem spreris-
se credebatur, quia Imperatoris atque civitatis
una erat eademque persona ac maiestas, et ita
factum est, ut quaeque vis eommissa simul ex-
istimaretur crimen laesae maiestatis. Sic in-
numerabilia fere maiestatis, sed singula tan-
tum vis commissae iudicia commemorata inve-
nimus apud Taciturn, qui disertis verbis cri-
men maiestatis omnium accusationem contple-

nenlum vocat ')♦ Ex quibus facile appartt,
qui faotum sit, ut seriore tempore qaae ia
Digestia de vi et de maiestate censtituta feppe-
rimus, inter se qaani maxime cenfiisa sint* ut
saepe quid vis, quid raaiestatis crimiai trfbuefe*'
dum eit » vix discerni queat* Cum vere vis ,. id
quod iam antea tetigimus* una et iura privata
et publica violet, in iudicio autem de crimine
vis, maiestas vel civitatis vel Irttperrttdm epre-
ta puniatur, facile intelligi potest, cur permis-
sum fuerit, una cum iudicio publico actioncm
civilem de damno restituendo cumulare 2 ), et hac
ratione Praetoris interdicta de vi in codiccm re-
cepta explicanda sunt. Seriore autem tempore
vim publicam et privatam sub uno violentiae
nomine in Codice comprehensam 3 ) invenimus,
quod; utraque Imperatoris maiestatem aeque vio-

lari Romani crediderunt. Illud autem nomen iam

•

Tiberio regnante obtinuisse, ex Taciţi annali-
bus apparet, qui Cyzicenis incuriam caerimo-
nkrum D. Augusti, additia violentiae crimi-

1) Tacitus Annal. IIÎ, c. S8 . . . addito maiestatis cri-

mm tfaod iutn omnium accusationtfm coihpleitffto-
tum erat

2) L. 1. C. quando civilis adio criminali praeiudiccl

(IX, 31.) ,

8) L. 3. G. unde vi (VIII, 4.) L. 6. C. ad leg. Iul. de vi
publica et privata (IX, J2.)

nibus adversum cives Romanos obiectam esse
tradit *).

Haee in universum de crimine vis dispu~
fanda mihi Tisa sunt. Iam ad singulas , quae de
Hlo criţpine promulgatae sunt, leges enumeran-
das me convertam , ita , ut in tres eas dispertiar
periodos, quarum prima antiquissima tem-
pera, atque leges duodeeim tabularum , altera
liberae ReipubKcae tempora x t e r t i a denique
Imperatorum constitutiones amplectatur.

CAPUT PRIMUM.

De iis, quae antiquissimis temporibus
ab lege duodeeim tabularum de crimine

vis constituia sinU

§.5.

Antiquissimis iam Romahae Reipublicae
temporibus vim saepissime esse commissam , ex
ipsa rerun, natura conikere licet, praesertim
si ea , quae de Romanorum origine Livius 2 ) tra-
didit , vera esse concedimus, Quos enira homi-
nes asylus coegerat, eos legibus magis, quam

1) Tacit. , An nai. IV, c. 86. med.

2) Liyius I. c. 6 sqq.

îiribns suiş 11000 esse, baud est verisimile,
Quaracunque vero Romae originem fuisse sta-
tuinras, id certe credendum est, si ne nostris
quidem temporibtfs leges de vi latae superva-
caneae existimantur, civitatum iniţia violentiae
criminibus non caruisse* Tanto magis igitur
roirandum est, quod antiquissimis illis tem-
poribus non solum miUam legeni de vi latam,
sed ne quaestionem quidem exercitam inve-
niamus: cuius rei causam Sigonius ! ) eam
exstitisse putat, quod, quae postea crimen
vis complexum sit, ea antea legibus de maie-
state et de sicariis comprehensa fuerint. Quam
in sententiam equidem non posse discedere
mihi videor. Nam si statuimus , omnia A illa sce-
lera, quae postea crimini vis adnumerabantur,
antea legibus de maiestate et de sicariis pro-**
mulgatis, fuisse ascripta, non appâret, cur
novae illae leges de yi latae sint: ac praeterea
tenendum est , crimina vis haud dubie prius iam
occurrisse, quam leges de maiestate et de sica-
riis, quas sub finem demum Reipublicae Roma-
nae latas esse constat, exstitissent. Quaeritur
iam, qui faetum sit, ut de vi antiquis illis tem-
poribus nihil fere sancitum inveniamus ?

1) Si goni as de iudiciii lib. II, Ut. 33.

Unamquamtţue vim commissam et singalo*
cţyeş et universalii una civitatem laedere , iam
Gfeero 1 ) ipse in oratione pro Milone habita,
cftmmemorat. Quodcunqu* {igitur crimen vis,
fuippc* quod et iu» publicum et ius privatum
violfet, et publicam et priv&tam ultienem, id est
poenam et criminalem et civilem sustineat, ne-
cesse est : idque in Romano quoque Imperio ab
antitţuissimis iam temporibus factura esse facile
demonstrări potest.

Si veteres inspicîmus Romanorum leges,
nUttm tantum invenimus crimen , cui certa poena
eonstituta erat, et quidem perduellionem , quo
fino crimine scelera vel maxime diversa conţine-
bfttttnr* Sic Horatius *) qui victor cum spoliis
Curiatiorum Romam ingressâs» eororem unius ex
Ctirfatiis sibi desponsati caedem deplorantem,
gladie percussit, a rege duumviris „qui Ho-

l^tio perduellionem iudicent" committitur. Sie
Mettî Fuffetii 3 ) Albanorum ducis , qui ancipi-
tem in proelio cum Fidenatibus prodiderat meu-
tem, tanquam perduellis corpus equis distra*

1) Cicero pro Milone c. 5. Nulla vis est in libera

civilate suscepta inter cives non contra rempublicani.

2) Livius I, c. 26.

3) Lixius I, c.28.

fcendum datum est. Si* Bruţi filtt l ) una ctfat
Hobîlissimis adoleacentibus perduelles socluri £**
riuntur. Sic Spurio Cassio 2 ) , qui reţmud
affectasse eredebatur, perdueUionis dieiri dictam*
eumque pttpuli iudicio damnatuta esse cotiatatt
Sic ManUum 3 ) eadent rcgnî cupiditate flagraa*
tem/ perduellienis daronatum, et de *axo Tar-
peio deiectum case, memeriae traditur* Sie-
praeterea Semproniud Blaesus *) Cn» Fain»
propter exercitam in A puii a aniiainn perduet*
lionis diem dixit. Sie porro Rutilius 6 ) CL
Claudiutn, quod «oncioneft a se avocasaet, et
Censores, qui ultro tributa locassent,'perduel*
Ies iudicafit. PerdueUionis reum deniqae ha-
bitam esse emu, qui aliuip necasset, seditio*
ne f acta 9 Cicero 6 ) testatur, defendens Rabi-*
râm perduellionis accusatum , quod Saturninum
interfecerat.

Quae cum ita sint, recte mihi videtur
dixisse Heineccius 7 ) perduellione quaecunque

1) Li viu s II, c. 5,

2) Livius II, c. 41. extr.
8) Livius VI, c 20. med.

4) Livius XXVI, c 3. extr.

5) Livius XLIII, c. 26. extr.

6) Cicero pro Rabirio c 5.

7) Hei ne ce ii antiquitates Roznaţiae lib.IV, tit. 18, $.47.

elimina contra civium libertatem, et publicam
securitatem commissa, contineri, idemque con-
firmat Petiscus *) contendens : quicunque contra
ins libertatis, civum Romanum quasi peregri-
nam tractarerat, reus perduellionis ad popolum
fiebat. At quis non videt, quae postea legibus
de vi vetita fnerint, ea omnia iam perduellio-
nis crimen amplexiu* esse? Cum vero incre-
scente iam R^manorum Imperio , sub liber ae
Reipublicae finem , crimen perduellionis commu-
taretur in crimen maiestatis , de iis quoque sce-
leribus , quae antea tanquam partea veteris per-
duellionis existimabantur , maiestatem vero di-
minuere non videbantur, eamque ob.causam ad
leges de maiestate diminuta promulga tas, non
pertinebantj singulares latae sunt leges, itaque
leges de vi exortas esse crediderim, quas eodem
demum tempore invenimus, quo, perduellione
vetere obsoleta, primae de maiestate leges sunt
rogatae.

Haec de criminali vis commissae poena,
quam eandem perduellionis fuisse existima-
verim.

1) Petisci Lexicon anliquilalum Romatnarum s. y.
perduellio.

§. 6.
Cum vero crîmen vis , qiiippe qnod simul
et inra privata singulorum, x et totius civita-
tis iura laedat, civilem quoque poenam requi-
rat, ea qualis antiquissimis Reipublicae Roma-
nae teriiporibus ftierit, videamns, Quam equi-
dem ea sola in re positam este existimem,
qnod iam lege XII tabularum rerum vi posses-
sarum usucapio sit prohibita, idTţuod postea
eomprobandum ihihi erit, cum ante me nemo,
qnantum scio, hani eoniecturam fecerit, sed
omnes adhuc viri. docţi peraeque opinaţi sinţ
lege demnm Plautla rerum vi possessarum ubu-
capionem esse impeditam. At si fingamus, leges
iam XII tabularum inhibuisse eiusmodi rerum
usucapionem , de vi nihil amplius constituendum
erat: nam ubi rei, quam vi sibi esse ereptam
dominus comprobare poterat, nulla procedebat
usucapio, res ipsâ nunqnam domini esse desiit,
cui eam ubieunque inventam vindicare licebat,
Iam probaturus sum non lege demum Plautia 9
sed iam lege XII tabularum rerum vi pos-
sessarum usucapionem fuisse vetitanu Cuius
quidem sententiae et generalia quaedam argu-
menta, ex ipsa rerum conditione hausta, et sin-
gulariâ, 'ex locis quibusdam Pigesţorum sum-
pta , * afferri posse videntur. Et generalia qui-
dem haec fere sunt.

Si legem demum Plautiam - remm vi pos-
eesa^ram usucapionem inMbubse fingamus , ante
eam legeni usucupionera eiusmodi licitam fuisse,
manifestam est* Cum yero lege XII tabularum
rerum furtivarum usucapionem prohibitam esse
con^tet 1 ): cur jnelior fuerit furiş, quam eius,
qui vi eripuit, cornii tio, nulla exstat iusta causa.
Possis qnidem dicere, rerum vi possessarum
usucapionemif şon ita facile potuisse procedere,
cum reş furiSrae clam fuerint surreptae, vi pos-
sessae autem palam sint ex tor tae, ideoque illud
vitiura usucapionis omnibus satis notum fuerit:
at, etiamsi vis adhibita omnibus satis cognita
fuerit , id ipsum re vera nou fuit vitium usuca-
pionîs , quippe cum tis legibus non fuerit vetita.
Iniquum igitur erat bonae fidei possesseri, qui
rem a fure emerat, nullam competere usucapio-
nem, quae ei, qui a latrone emit, licita erat.
Quae cum ita sint, verisimilius mihi videtur*
lege XII tabularum earum rerum, quae clam
et quae vi ereptae essent, vetitam fuisse usucă-
pionem* Quam .quidem coniecturam praeterea
locus quidam, exVenuleii stipulationum libro

1) §. % I. de us ucapîonibus(II, 6) . . • Nam fur-
tivarum rerum leţ XII tabularum et lex Atinia inhi-

t.~_A ...iiiiiinÎAnAm

bent usucapionem

XVII. «upptM, mirifice iu?«t et confirmat. îs
didt;

L. uit. IX de vi bonorum raptorum
(XLV li, 8.) Quod vi possessum raptumve
sit, anttqnam in patestatem domini baere-
disre ţiu* parvenit, usucapi hex rotat.

Hoc quidem loco, doctissimi qniqne viii
verbum lex ad legem Plautiam rcppioere exi-
stimamnt, quod equidem ad legem XII tabu-
Iaram potins referendum crediderim. Primum
enim verbum lex, ubi nihil aliud adiectum est^
plerumque legem XII tabularum signiicare, sa-
tis notum est, id quod ideo admonui, non ut iant
recipiendam meam esse conieeturam , tali arguj-
mento comprobarem, sed eam certe admltten-
dam demonstrarenu Deinde vero cum hoo loco
nostro alhim conferamus, quo de lege Plautia
agitur, Dicit enim Iulianus libro Digestorum
suorum XLIX*

L. 33. §• 2. Dig. de tisurpationibuţ
(XLI, 3.). Si dominus fundi homînes ar-
matos venientes exisţimaverit, atque ita
profugerit, qtiamvîs nemo eorum fundum
ingressus fuerit, Ti deiectus videtur* Sed
nibilo minus id praedium, etiam antequam
in potestatem domini redeat, a bonae fidei
possessore nsucapitur, quia lex Plautia et

fulia ea demnm vetuit longa possessîone
capi, qnae vi possessa fuissent: non
etiam ex quibus vi quis deiectus
, fuisset.

Hic locus quantum a priore illo disţet,
tjuis est, quin videat? Illo enim priore loco,
res raptas usucapi vetitum est, proinde turn
quoque, cum a bonae fidei emto/e possideantur.
Ex hoc vero novissimo' nostro loco usucapio ei
tantum non procedit, qui vi ipse possidet;
non vero ef , qui bona fide fundum tenet , ex
quo vi quis deiectus est. înde patet in lege
vlU Dig. de vi bonor. raptor. verbum lex ad
legem Plautiam spectare non poese. Cum vero
alia quaedam lex, ante legeni Plautiam de re-
rum vi possessarum usucapione lata, a nullo
auctore memoriae tradita sit, necesse est, il-
}ud verbum lex ad legem XII tabularum refe-
ramus.

Quam quidem sententiam praeterea ana-
logia quaedam videtur comprobare.

Lege enim XII tabularum in liniversum

rerum furtivarum psueapionem esse vetitam,

Gaius *) nobis auctor est. Idemque confirmat

Iustinianus , dicens:

In-

1) Caii Institulkmes II. $. 45. Nam furii vam rem
lei XII tabularum usucapi prohibet.

Instit. §• 2* de usucapionibus (II,
6.) . • . nam furtivarum re rum lex XII
tabularum et lex Atinia inhibent usu-
capionem.

Cum vero legem Atiniam anno demum
quingentesimo quinqnagesimo septimo latdm esse
constet, coniicere licet, leges XII tabularum
lege illa Atinia aliqua ex parte esse commu-
tatas, idqiie patet ex Pauli librd LIV. ad
Edictum.

L. 4. §• 6* Dig. de usurpationibus
(XLI. 3.). Quod autem dixit lex Atinia :
ut res furtiva non usucapiatur , nisi in pote-
statem eius, cui surrepta est, revertatur:
sic acceptam est, ut in domini potestatem
debeat rever ti: non in eius utique, cui
surreptum est. Igitur creditori surrepta,
et ei, cui commodata est, in potestatem
domini redire debet.

Ad hanc igitur legem Atiniam referenda
sunt verba Iustiniani, quae in Institutionum
titulo de Usucapionibus inveniuntur:

Instit. §• 8. de usucapionibus (II,
6.)* Aliquando etiam furtiya vel vi pos~
sessa res usucapi po test; veluti si in do-
mini potestatem reversa fuerit. Tune enim
vitio rei purgato , procedit eius usucă pi o.

Cum igitur lex Atinia ita legem XQ
tabularum , quae in universum res furtivas
lisucapi vetuerat, angustioribus tantam cir-
cumscripseriţ finibus, vel ex ipsis yerbis:
aliquando etiam furtiva vel vi possessa res usu~
capi paf est: coniicere licet, de vetita rerHm
vi raptanun usucapione in ipsis legibus XII ta-
bularum mentionem fuisse factam 1 ), cum legeni
Plautiam, quae prima eiusmodi rerum usuca-
pionem probibuisse plerumque iraditur, anno
demum DCLXTV. multo igitiir post legem
Atiniam, latam esse constet.

Quemadmodum tero lex Atinia, illam
XII tabularum legem, ne omnino res furtiva»
usueapere liceret, coercuit: sic legem quoque
Plautiam , ea quae de rebus vi ereptis in legi-
bus XH tabularum constitiita erant, restrin-
*isse tantum , credibile est : Ita ut lege quldem
XII tabularum in universum res raptas usu-
capi vetitum fuerit, ltfx vero Plautia ei tan-
tum, quLipsevi, nonqui bona fide renv raptam
possideret, usucapirniem rademerit 2 ).

Ex oranibu* hisce omnub vfc dubitari posse
mibi videtur* quin iam l$ge XII tabularum usu-

1) Caii Inst. IL §. 49.

2) Cf. L. SS. £ £. D. de usurpationibns (XLI, $.) de qua

supra pag. 19. extr. expositum est.

capio ierom ti raptarum rmpedita fuerit. Quod-
canque igitur cripien vis prioribus illis tempori-
boş y qued atttnet ad ius criminale , poena per-
duellion» , qued *ero ad ius civile speetat* usu-
-capione rawn vi raptarum vetita eeercebatur.

Haec sola sunt , quae prima illa , quam
statuimus, periodo certa de crimine vis tradi
possint. Plura iam aducere non conabor, ne
nraltorum veterum scriptorum , qui de iis , quae
ante mnndum procreatum facta sint* immen-
sa librorum volumina conscripserunt, stultitiam
imitata* , in iustas virorum doctoram reprehen-
siones incurram, vanas atque inutiles faciens
coniecturas, quas de rebus ita incertis atque
obscurîs innumerabiles quisque facile proferre
potest, quippe quae certis argumentis neque
comprobari, neque refutări qiieant.

CAPUT SECUNDUM.

fif legibus, quae libera Republiea Ro^
mana ie crimine vis latae sunt*

§. 7.

Fenio iam ad alteram huius commentatio-
«is par tem, quae liberae Reipublicae tempora a
lege inde XII tabularum , usqiie ad Augustum

Imperatorem, cuius dominatione libertas concidit
eversa, complectitur.

Cum priori igitur tempofee crimen vis,
perduellionis nomine comprehensum fuisse, su-
pra comprobare stuauerim , iam quid perduel-
lione pedetentim obsoleta de vi constitutum
sit, videamus. •

Cum increscente Imperio Romano, ipsius
Romani nominis splendor atque dignitas auge-
retur, ut taaiestas quaedam ipsi ntfmini inesse
credere tur, factum est, ut civis Romanus sa-
crosanctus ipse haberetur, indeque Sempronius
Gracchus A. U. DCXXXI. legem de civium
libertate pertulit, quo cautum est, ut servos tan-
tum flagellis caedere liceret. Qqa re retuş illa
perduellio , quae flagellari et ad supplicium dedi
reos requirebat *), ipso temporis cursu in usu
esse desiit, cuius in locum crimen maiestatis ali-
qua ex parte successisse, lex Apuleia maiestatis,
et lex Varia maiestatis, quae parvo temporis
spatio interposito, altera alteram sequebantur,
Apuleiam enim anno DCLU. Yariam anno
DC^XIV. latam esse constat 2 ), demonstrant.

1) Lîtîus I, c. 26. Cicero pro Rabirio c. 4.

2) Sigoniiîs «le iudicîis lib. II. c. $9. Bacbii

Uistoria iuris lib. II. c. 2. sect. 1. §. 63. et $• 68.
Hei ne cei i Antiquitates Romanae lib. IV. tit» 18.
$. 47. seqq. x

Eodem fere tempore, quo perduellionem
ex usu decessisse verisimile est, primas inve-
iţimus leges de crimine vis promulgatas , easque
leges Plautiam et Lutatiam, ut vel inde pă-
ţea t, crimen vis quippe de quo ante illud tem-
pus nulla lex exstiterit , priore tempore annume-
ratum esse crimini perduellionis, Duae igitur
priraae illae leges^, de crimine vis latae, lex
Plautia yel Plotia fuere atque lex Lutatia , qua-
rum utra ' tempore prior sit existimanda , inter
viros doctos magna est disşensio.

Ernestius enim in Clavi sua Cţceronia-
na s. v. Lex Plotia merito vituperat Sigonium,
quippe qui in libro de iudiciis secundo c. 33. le-
gis Plotiae mentione facta, confundat eam cum
lege Lutatia , et utramque e'andem esse censeat.
Legeţn vero Lutatiam Erpestius 1. 1, anno DCL
latam esse contendit, Plautiam vel Plotiam anno
DCLXIV. Nihilo minus tamen vir doctis-
sinvas Ernestius mirifice ipse sibi repugnat,
quippe qui Lutatiam legem priorem fuisse Plau-
tia disertis verbis dicens 1 ) , legem tamen Lu-
tatiam eum in finem latam esse trădat, ut etiam
festis diebus de vi quaeri posset, ex lege Plautia,

1) Ernestii clavis Ciceroniana s. v. JL. Lutatia et s. y.
L. Piolia.

quam post legem demum Lutatiam esse datam,
antea confirmaverat.

Contra ea Bacbras *)' legem Lutatiam A.
U. DCLIL, legem vero Plautîam annoDCLXV.
rogatam esse docet, quam sententiam rectiorem
quidem Ernestiana, non tamen omni ex parte
probandam existimayerim.

Heineccius 2 ) denique, .Sigonii 3 ) aucto-
ritatem secutus, Lutatiam legem cum Plautia
confundit, quam anno DCLXXV. latam esse
refert.

Iam ipsi bis de legibus quid statuendum
sit videamus. Legem Lutatiam, Lutatio Catulo
et C. Mărio Coss. latam esse et Bacbius et Erne-
stius contendit. Uterque vero Lutatium Catulum
patrem cum Lutatio filio confundit, Nam cum
Cicero in oratione pro Coelio c. 29*: De vi quae-
ritis? quam legem Q* Catulu8 armata dissensione
civium, reipublicae paene extremi* temporibus
tulit dicat, non Lutatius Catulus pater, quem
anno DCLL una cum Mărio Consulem fuisse
Teutonesque cum Mărio ad Aquas Sextias fudisse
oonstat, sed Lutatius Catulus filius intelligendus

1) Ba eh ii historia iuris lib.III. c. 1. sect. 2. §. 9. et 10.

2) Heineccii aotiţuitaSes Romatiae IV. 18. $. 47.
S) Sigonius de îudiciia II. SS.

est, qui cum M. A emilio Lepido Consul fuit
aano DCLXXV, quo anno. dissensio inter
Catulum et Aemilium Lepidum, qui Sullae
acta rescindere tentavit, exorta bella civilia
procrea vit, qualia Lutatîo Catulo patre Con-
sult nulla exstitisse oognitum habelnug. Luta-
tiam igitur de vi legem anno demum DCLXXV.
latam. esse , rectius statuitur. Contra ea vero
lex Piautia Ernestio, itemque Bachio auotore
a BL Plautio Silvano , Tribuno plebis , Strabone
ot Catoue Coss. rogata est i quos cum A. U.
DCLXIV. Consules fuisse sciamus, rectior vi-
detur sententia Erpestii, legem Plautiam anno
DCL&IV. datam esse referentis, quam Bachii,
qui anno DCLXV. factum id esse contendit.

Quae cum ita sint, lex Piautia prior est
habenda lege Lutatia , id quod vel inde apparet, .
quod lege Lutatia. sancitum sit, ut etiam diebus
fes tis , ludisque publicis, quibus iudicia alia
nulla erant 1 ), de vi quaeri posset, unde eonii-
cere licet, iam an tea aliam quandam de crimi-

1) Cic. pro Coelio c. 1. Si quîs, iudices, - forte
nune adsit, îgnarus legum iudiciorum, consuetudi-
nis nostrae, xniretur profecto, quae sit tanta atroci-
las huius causae, quod, diebus fes tis, ludis-
que» public is, omnibus forensibus nego-
tiis înlermissis, ununa hoc iudtciurh (se. de vi)
eiercealur.

ne vis exstitisse legeni, cuius exercendae venîa
etiam ad dies festos lege Lutatia prolata est»
Errat igitur vir doctissimus Bachius, qni le-
gem Lutatiam priorem existimat lege Plautia,
errat Vir doctrinae singularis Ernestius, quem
parum his de legibus sibi constare, supra iam
exposui, errat deniqne Dieckius *), qui idem
legem Lutatiam, eodem, quo legem Apuleiam
de maiestate, anno DCLIL latam esse coniicit,
eaque coniectura nisns fieri potuisse negat, ut
crimen vis in veteris illius perduellionis locum
aliqua ex parte succederet.

§. 8.

Iam singulas quasque leges de vi promul-
gatas accuratius paullo inspiciamus , earumque
primam legem Plautiam , cuius ferendae ea vide-
tur fuisse ratio.

Strabone et Catone Consulibus M. Plautius
SilvanuSv tribunus plebis, anno DCLXTV". tres
tulit leges , alteram iudiciariam , alteram de vi,
tertiam denique de civitate Italiae incolis, qui
sexaginta inde a lege lata dies nomina apud Prae-
torem profi teren tur, tribuenda 2 ). Cuius quidem

1) Oieck Historische Versuche uber da* Criminali echt

der Romer. Abh. 1. $. 28. extr.

2) Cicero pro Archia c. 4.

primae legis iudiciariae id erat argumentam, ut
iadicia , quae ex lege Sempronia *) a senatoribus
ad equites erant translata , inter equites , et se-
natores communicarentur. Hic ordo iadiciorum
publicorum ita mutatus, novas fortasse leges
requirere visus est, namque ex illo tempore per-
multas leges novas , de criminibus latas yidemus,
Accedit, ut eo, quod tertia illa lege Plautia
civitas plerisque daretur Italiae incolis, Tetus
perduellio , quae flagella et supplicium, cuius Tel
mentionem cire Romano atque bomine libero in-
dignam Cicero 2 ) vocat, magis magisque obsoles-
ceret , et ita fortasse singulares de- singulis cri-
minibus leges constitui necessarium existimare-
tur. Sic anno DC LII. lex Apuleia de maie-
state 3 ), anno DCLXFV*. lex Yaria maiestatis 4 ),
anno DCLXXIII. lex Cornelia de veneficiis et
sicariis 5 ), et innumerabiles aliae leges rogatae

1) Ernestii Index Legum Romanarum s. v. Sempro-

niae leges.

2) Cicero pro Rabirio. c 5*

S) Ernestii Index legum Romanarum. s. v. ApuleSa.
Ba eh ii bistoria iuris Romani Iib. II. c 2. sectio 1.
§. 63. Dieck 1. 1. $. 24. et §. 31.

4) Heineccii antiquitates Romanae IV. 18. $.47. Si-
gonius de iudiciis II. 29. Dicck 1. I. §. 24. et
$. 33.

5) Sigonius de iudiciis. II. 31*

sunt* de eiusmodi criminîbus , quorum antea ne
Bomina qnidem exstiterunt. Sic idem Plautlus,
qaera legts iudieiariae et civitatis Italis donandae
auetorem memoravimus , primam de vi armatis
bominibus commissa, legem tulit cuius haec
erat conditio.

Anno ab urbe c. DCLXUJL exortum est
bellum sociale , quod, quia a Marsis primum jno-
tum est, Marsicum est dictum. Cum enim M.
Livius Drusus, tribunus plebis, qui legem de
civitate Italicis sociis tribuenda r ogar erat, sed
non pertulerat , interfectus esset seditione a Ser-
vilîo Scaepione et L. Marcio Pbilippo Consuli-
bus commoţa, socii foedus inter se inierunt, de
civitate armis sibi comparanda. Turn M. Plau-
tius Silvanus, tribunus plebis, annGDCLXIV.
rogationem tulit *) , ut civitas tribueretur Italiae
incolis, qui sexaginta inde a lege lata dies no-
mina apud Praetorem professi essent. Qua cum
lege perduellionem, cuiiţ* poenam civibus Roma-
nis indignam sciebat, maxima ex parie sublatam
esse intelligeret , idem aliara praeterea legem
tulit, qua de singulari eoque valde frequenti cri-
mine, quod adbuc perduellie amplexa erat, san-
ciretur, eamque legem de vi Plautiara fuissc

1) Cicero pro Archia poeia c. 4*

constat; cuius quale fiierit argumentam , iam
perscruteraur.

Anno iam DCLII. Apuleius Saturninus»
eccasione motuum, qui cum; Cimbri supcratfe
Alpibus Q. Catuli exercitam invasissent , et
equites Romani, relictis praesidiis, Romam fu~
gissent, Romae exorti erant, legem tulerat, ut,
qui maiestatem populi Romani diminuisse vide-
rentur, certa poena afficerentur. Ea vero in
lege de vi nihil fuisse constitutum , Cicero ipse
profitetur. îs enim tfTorbani in causa defen-
fiorem eius , quamvis vim et lapidationem factam,
principem Senatus et civitatis M. Aemilium la-
pide percussum , L. Cottam et T. Di diurn tribu-
nos plebis, qui rogationi intercedere vellent, vi
pulsos, concederet, maiestatem tamenbis rebus
diminutam, et ex lege Apuleia agendum, negasse,
demonstrat *). Quaeritur iam.» qua nam ex lege
seditiones contra Rempublicam factae, diiudican-
dae fuerint. Primum autem XII tabulis cautum
esse Porcius Latro refert : NE QUIS IN. URBE.
COETUS. NOCTURNOS. AGITARET. idem-
que lege quadam Gabinia, quae quo anno lata
sit, param constat, edictum esse tradit, ut, qui

1) Cicero de Oraforo II. c, 25, c 47. eitr. c. 49. extr.

conciones ullas in urbe conflavisset, moreniaio-
rum capitali supplicio afficeretur 1 ). Qua in lege
Gabinia , cum nulla facta sit maiestatis diminu-
tae mentio, ea ad leges maiestatis vix referri
potest. Rectius certe legem de vi eam appellare
possis (quanquam de eo nomine nihil constat),
cum id, quod lege illa Gabinia sancitum erat, in
legem Plautiam de vi receptum videamus. Lege
enim Plautia de vi a L. Paullo rogatum esse Ca-
tilinam, quem insidias urbi struxisse, et noctur-
nos egisse coetus satis notam est, Sallustius ? )
testa tur, eademque lege Plautia de vi P. Clo-
dium, qui idem seditiones in urbe moverat, a
Milone reum factum esse, Cicero commcmo-
rat 3 ).

1) Haec adhuc exstant verba Port îi Latronis de-

clamat, în Catiiinam c. 16. : XII tabulis cautum
esse cognoscimus : Ne quîs în urbe coetus no-
cturn os agitaret: deînde lege Gabinia promul-
gatum , qui conciones ullas in urbe conflavisset , more
maior um, capitali supplicio multaretur: de te itaque
Catilina sciscitor, tune coetus istos commilitonum
tuorum contra praecepta XII tabularum,
contra leges nostras, contra senatus ac plebis aucto-
ritatem, noctu cogendos esse putavisti?

2) Sallustii bellum Catilinarium c 81* med. Et ipse

Catilina lege Plolia interrogatus a L. Paullo.

3) Cicero pro Milone c 13. Reus enim Milonis lege

Plotia fuit Clodius. Cf. Cicero pro Sextio c. 43.
et 44. Cicero in Vatinium c. 17.

Quae cum ita sint , verteimile vide tur , ple-
raque îUa . crimina , quae antea complexa erat
perduellio, hac deleta, nomine vis coniprehensa
esse , ita ut de iis universis lex Plautia poenam
constitiieret. Namque legem Apuleiam maiesta-
tis, prius quidem latam, singularem tantum
easum, si qui miliţia m reliquissent, tetigisse,
snpra iam cpmmemoraviimis.

His praemissis ipsam legem Plautia/n exa-
minemns, quam ita restituit Sigonius l ) :

îs, cuius quaestio haec erit, de eius capite
quaerito, qui adversus Rempublicam coniu-
xarit, insidias Senatui fecerit, magistratibus
vim attulerit, qui cum telo in publico fuerit,
aut seditionis caussa loca superiora occupa-
rit, deque iis quotidie quaerito. Itemque
de eius capite quaerito , qui possessorem e
fundo hominibus armatis deiecerit dolo malo,
aut armatis obiecţia, ut iude profugerent,
causam attulerit; prohibetoque , ne prae-
dium, unde possessor deiectus sit, usucă-
piatur; eis damna tis aquaet igni inter-
dicito.

Iam Eraestius yir doctissimus admonuit,
Sigonium confudisse leges Plautiam et Lutatiam.,

1) Sigonius de iudiciis II. 83.

/
/

euins ne mentionem quidem Sîgomhis focit: inde-
que multa eum de lege Plautia nou satis distincte
neque recte constituisse, focile intelligi potest.
Prae ceteri* vero ea in re erravit vir clarissimug
Sigonius, qnod iam ex lege Plautia quotidie
de vi quaeri licuisseputet, id qnod lege deraum
Lutatiaesse pennissum, etBachius et Ernestius
auctor est: et praeterea Tel inde potest perspici,
quod Coelius Ciceroni scripserit 1 ): Sempronium
Rufum, cuius interfuerit M. Tuccium quam
prim ura accusari post ludos demum Romanos,
reuni illum fecisse lege Plautia de vi, unde
coniicere possis, ex lege Plautia diebus fe-
stis agi nondum lfcuisse: id, quod tanquam
singulari modo a Catulo Lutatio factum, Ci"
cero in oratione, quam pro Coelio babuit, corn-
memorat 2 ).

Etiam de reliquis, quae Sigonius de lege
Plautia statuit, multa sunt incerta. Yerba
mint qai adversns Rempubiicam con-
iurarit, insidios Senatui fecerit, ma-
gisiratibus vim attulerit, saxis et
ignibus alienas aedes oecupaverit in
lege lartatia 4gae promulgata, comprobari pot-

1) Ciceronis epistolae ad Diversos lib. VIII. epist. 8.

2) Cicero pro Coelio c 1, c 29.

est *) , ia lege Plautîa iam fuisse constituta,
non potest*.

Sed m extrema quidem yerba , quae in le-
geni Plautiam Sigonius recepit, comprobanda vi-
dentur* Djckenim: prohibetoque, ne praedium,
unde deiectus possessor sit > usucapiatur. Con-
tra ea Iulianus in L, 33. $• 2* D. de usurpationi-
bus tradit, legam Plautiam et Iuliam ea praedia
Tetuisse longapessessionecapi, quae vi possessa
foissent, non etiam, ,ex quibus vi quis deiectu»
foisset 2 ).

Quae cum ita, siut, ex iis, quae Sigonius

lege Plautia constituta fesse docuit, haec fortasse

Coturn verba: qui cum telo in publico ftierit

aut seditionis caussa loca superiora occuparit

lege Plautia reus e*to, rccte stătuta, sunt exişti-

raanda , ita ut Tel inde magia sit verisimile , Le-

1) Cicero pro Qoelio c. 1. Idem, cum audiat ess&

Jegem (se Lutatiam) quae de sectitiosi» consceleratis-

que crobus» qui armaţi senatum obsederint, magi-

slratibus yim attulerint, rempublicam oppugnarint,

quottdie quaeri iubeat ele. C i ce r o de haruspicum

responsis c 8. Deinde, cum iile saxii et ignibus

et ferro vastitatem meis sedibus intulisset: decrevit

Senatus, eos, qui id fecissent, lege de Ti Lutatia,

quae est in eos , -qui universam Rempublicam oppu-

gnassent, teneri — — • — -

2) L. $3. §. 2. D. de usurpationibus (XLI. 9.) rid. quae

dizi pag. 1$,

gem Cfobiniam, de qua supra egimus *) in legem
Plautiam receptam paulloque tantum amplifica-
tam esse, ea ratione, ut poena capitalis , e lege
txabînia constituta, quippe quae moribus iam
repugnaret, lege Plautia abrogaretur, cuius in
locum aqua et igni interdictio successit.

Praeterea monendum est, banc legem Plau-
tiam a Iuliano Icto nominali legem Plautiam
et Iuliam, id quod înde explicări potest, quod
Iulius Cagsar, qui tune temporis aut Censor,
aut, ut Suetonius 2 ) refert, Tribunus militum
erat, M. Silvano Plautio auctor huius legis fe-
rendae fuisse, dicatwv

§. 9.
Accedo ad legem Lutatiam de vi, qnam

anno demum DCLXXV. , latam esse , supra 3 ),
demonstrare studii, Hoc enim anno, Sulla mor-
ţuo, dissensio inter Aemilium Lepidum et Q.
Lutatium Catulum Consules , exorta est , cum
Hepidus Sullae acta rescindere tentaret , Catulus
resisteret 4 ). Quin arma civilia in ipsa urbe
• ver-

1) Cf. quae dixi pag. 28.

2) Suetonii vita Iulii Caesaris c. 5.

8) Cf. quae dixi supra pag. 23.

, 4) Cicero in Catîlinam oratio II. c. 10. Oîssensit
M. Lepidus a clarissimo et fortissimo viro Q. Ca-
tulo.

vers aban tur, victorque Catulus, pulso ex urbe
et in Sardinia interfecto Lepido, legeni Lutatiam
tulit, quam duobus praesertim locis Cicero com-
memorat. Dieit enim in oratione pro Coelio.

c. 20. De tî qnaeritis ? Quae lex ad impe-
rium, ad maiestatem , ad statum patriae,
ad salutem omniam pertinet: quam legem
Q. Catulus armata dissensione civium, rei
publicae paene extremis temporibus tulit:
quaeque lex, sedată illa flamma consulatus
mei, fumantis reliquias coniurationis ex-
stinxit.

Idemque in eadem oratione pro Coelio ex-
clamat :

c. 1. Si quis, iudices, nune forte adsit,
ignarus legum iudiciorum, consuetudinis no-
strae: miretur profecto, quae sit tanta atro-
citas huiuâ eausae, quod diebus festis Iu-
disque publicis omnibus negotiis forensibus
intermissis , unum boc iudicium exerceatur.
Idem , cum audiat esse legem , quae de se-
dkiosis consceleratisque civibus, qui armaţi
Senatum obsederint, magistratibu* vim in-
tulerint, rempublicam oppugnarint, quotidie
quaeri iubeat: legem non improbet etc.

Ptaeterea Cicero in oratione de Haruspi-
cum responsis, refert:

©. 8. Cum iile , (se. Clodius) saxis et igni-

bus et ferro vastitatem meis sedibus intu-

lisset: decrevit Senatus, eos, qui id fecis-

sent, lege de vi, quae est in eos, qui uni-

versam rempublicam oppugnassent, teneri,

Quem novissimum lpcum de lege Lutatia

esse explicandum, verba demonstrant, „lege de

vi, quae est in eos, qui universam rempublicam

oppugnassent u qtiae ex lege Lutatia originem

duxisse patet e Ciceronis oratione pro Cae-

cina c. 1.

Quibus ex omnibus locis apparet* lege Lu-
tatia de vi internas praecipue seditiones, atque
vim contra rempublicam vel magistratus susce-
ptam , esse iudicatas , ita ut de eiusmodi scele-
ribus vel d ie bus festis quaeri liceret. Le-
ges vero de maiestate illo tempore latas a legi-
bus de crimine vis et seiungendas esse et facile
discerni posse manifestum est, quamvis eas leges
iam ab initio inter se confusas et commixtas esse,
ut vix seiungi queant, plerique sentiant. Nam
si deinceps omnes, quae illo tempore de maie-
state promulgatae sunt leges , perscrutamur , iis
, non de seditionibus internis , sed vel de singulis ,
quibusdam casibus , quibus maiestas populi Ro-
mani diminuta videretur, vel de armis sociorum,
contra Rempublicam commotis, sancitum esse,
cognoscimus. Sic anno iam DCLII, Iex Apu-

leia f ) maiestatem populi Romani diminuisse
emn existimandum esse constituit, qui praesi-
diis atqrito castris relictis, Romam profugisset*
Anno deinde DCLXIV. lege Yaria m a ies ta tis
sancitum est 2 ), ut quaestio haberetur de ii»,
quorum opera consiliove socii contra rempuhli*
cam Romanam arma sumprissent. Sic denique
lex Cornelia maies ta tis, anno DCLXXII. lata
est, quam Sigonius 3 ) ita restituit :

Praetor, qui ex hac lege quaeret, de eo
quaerito, qui intercessionem sustulerit, aut
magistratul, quominus munere suo f ungă tur,
impedimento fuerit, qui exercitum e provin-
cia eduxerit, aut sua sponte bellum gesserit*
Qui exercitum sollicitaverit, qui ducibus
hostium captis ignoverit, qui potestatem
suam in adminiştrando non defenderit* Qui
civis Roraanus apud externum regem versa-
tus fuerit*

1) Rachii liistoria Iurîs Romani lib. II. c 2. tect. 1.
S, 63. Dieck 1.1. §. 31. Lege autem Apuleia
maiestatis de vi nihil esse sancitum, apparet e Ci*
cerone de Oratore II, c. 48.

S) Ernestii Index legum Roman. s« v. Varia. Heincc-
ciî Antiquitate* Romanae IV, 18. $.47. Dieck
h I. §. 33.

5) Sigonius de iudeii* II. 27.

Nihil au tem de vi, in ipsa tirbe cotttra
rempublicam commissa, neque de seditionfbus
internis , quibus omnis respnblica oppugnare-
tur, quidquam constituit *) haec lex Cornelia.

Sic denique tantum explicări p o test, qni
f actum sit , ut uno saepe eodemque auno et de
maiestate et de vi promulgarentur leges: id
quod , si idem crimen utraque lex amplexa esset,
absurdum certe existimandum foret. Seriori
quidem tempore crimen et maiestatis diminntae
et vis commissae nno saepe maiestatis crimine
comprehensiuni esse, negări nequit, quod vero
tom demum fieri solebat, cum tyranni rempubli-
cam Romanam capesserent,

Sed redeo ad legem uostrara Lutatiam,
cuilis Mi habebantar* qni «oniurattoaes contra
rtotpublvam inirenft, ac «tditiones in ipsa urbe
eMunovwMt. Sed fctiatat de fcgatis * quos pul-
sari aut alia quadam iniuria affici tege iuMa de vi
publica 3 ) postea yetitum est, iam lege Lutatia
de vi quaedam sancita esse, apparet e Ciceroni*
eration», quam habiţit pro M. Coelio, qui lege

■ * .. ....

1) Cf. Dîeck I. I. $.34.*eqtţ. ■. ■ "

*) L* t, D. td Icţ. hri.'a« -n ţrafetioa 'ţXLVHI, *.).
JLege foii* d» vi put&oa teaetur qui . . . . hem quod
ad legatos , oratores , corni tesve attuM&t , si quis eo-
rum quem pulsasse> «t^ive-inioriam fecisse arguehir. \
Cf. L. uit. D. de legationibus (L. 7.) %

Lutatia de vi reus faptus est, quod a Clbdia,
audiere quadam libidinosa , aurum mutaum sum-
sisset, quo servo» ad caedem Dionis, legaţi
Alexandrinornei, impqUerot ! ). Quaw crebra au-
tem atque gravia iudicia de vi illo tempore exsti-
terint, permultae Uţae Ciceroni* oratienes tesţan-
lur, in quibus de vi agitur. Sic Lţgariura de-
fendit, quem de vi Tubero accusaverat» qiiod
in Africa Gaesaţianis partibus inimicii* fuis-
set, Defendit Sextinin, quem lege Lutatia de
vi Clodiani postulaverant, propter caedem, quam
aano superior*, cpm de Ciceroni» reditu agere-
tar, in foro factam dixeruntt Defendit idem
Coelium , quem lege Lutatia de vi reuni , quod
legatis irisidiatus esset, modo commemoravi.
Sic Clodius Milonem de vi ad populum accu»
savit 2 ), quod gladiatoribus rempublicara obse-
disset. Sic denique Catilinae socii , qui in urbe
jemanserant, damnaţi sunt lege Lutatia de vi,
curas rei ipse Cicero in oratione pro Coelio te-

1) Cicero pro Coelio c. 21. Duo sunt enîm crimina

auri.... Aurum sumsit Coelus, ut dichis, quod

Lucceii servis daret, per quos Alexandrinus Dio, qui

turn apud Lucceium habitabat, necaretur. Magnum

crimen, yel in leg a tis insidiandis, Tel in

servis ad hospitem domi necandum, sollicitandis.

2) Cicero nis oratio pi o Sextio c. 44. Cicero in Va*

tinium c. 17.

stis est *), quippe qui dicat: Quaeque Ife Lu-
tatia sedată illa flamma consulatus mei , fuman-
tis reliquias coniarationis exstinxit.

Hac vero in legeLutatia, tam ampla tam-
que gravi, nihil adbuo sancitum invenimus de
eo , qui civem RomanUm adversus prorocationem
(id quod baud dubie summa atque atrocissima
vis est habenda) necaverit, quamvis inde, quod
de hoc eriminis genere eodem, quo de lega tis
iniuria affectis, fragmento agatur 2 ), eoniicere
certe liceat, non lege demumlulia de vi publica
eiusmodi scelerâ esse vetita. Neque vero hi-
storiam accuratius perlustrantem effugiet, de
crimine eius, qui adversus provocationem civem
Romannm necaverit, iam ante legem de vi
publica» quaedam esse constituta. Anno enim
DCLXXXXV., L. Calpurnio Pisone Caeso-
nino, et A. Gabinio Consulibus Clodius trîbu-
nus plebis legem tulit, ut: Qui civem Roma-

1) Cicero pro Coelio c. 29. Cicero pro SuIIa c. 5.

extr.

2) L. 7. D. ad. leg. Iul. de vi publica (XLVIII, 6.). Lege

Iulia de vi publica tenetur, qui, cum imperium pote-
statemve haberet, civem Romanum adversus provoca-
tionem necaverit, verberaverit , iusseritve quid fieri,
aut quid in collum ihiecerit, ut torqueatur. Item,
quod ad legatps, oratores, comitesve pertînebit, si
quis eorum quem pulsasse, et sive iniuriam fecisse
aiguetur.

num indemnatum interemisset, ei aqua et igni
interdiceretur : qua lege Cicero, etsi non nomi-
nabatur, tamen soios petebatur. înde paiet,
lege Lutatia de vi de eiusmodi crimine nihil
adhuc faisse constitutum, qnod si ftiisset, Clo-
dîus Ciceronem lege Lntatia postulasset, neque
vero novam ea de re tulisset rogationem. Cum
vero is , qui adversus provocationem necaretur,
indemnatus quasi interfectus existimaretur, fa-
cile intelligitur, qui factum sit, ut lege Julia de
yi publica teneri e&m, qui civem Romanii m ad-
versus provocationem necasset, ac verberasset,
constitueretur *)•

§. 10.

Transco ad legem de vi Pompeiam , quam
sîngularem tantum Milonis causam esşe com-
plexam , doctissimi quique. viri consentiunk Cu-
ius quidem legis ferendae ratio, qualis fuerit,

' ex ipsa Ciceronis oratione pro Milone apparet.
Quo enim anno T. Annius Milo Consulatum pe-
tîit, eodem Praeturam ambii t Clodius« Qui cum

9 debilem sibi futuram Milone consule praeturam,
intelligeretj vitam Miloni eripere studuit, cum
Consulatum non posset. Itaque, cum sciret

1) Cf. L. 25. D. de appellatiombus (XLIX, 1.).

stato die iter solenne ac necessarium Miloni esse

Lanuvium, ad âaminem ibi prodendum, Roma
ipse Clodius pridie cum gladiatoribus Ariciam
profectus, insidias ibi struxit Miloni. Qui cum
postridie magno cum agmine servorum gladia-
torumque advenisset, rixa exorta, Clodius in.
terfectus est» Seditione deinde a Clodianis Ro-
mae commota, Pompeius ex Senatus Consulto ab
interrege S. Sulpicio Consul sine collega creatus,
consulatu statim inito, duas leges novas ox
SCto tulit. Alteram de vi qua nominatim cae-
dem in via Appia factam, et incendium curiae
complexus est: alteram de ambitu; forma iudi-
ciorum breviori proposita. Utraque enim lex
hanc novam iudicii formam praescripsit , ut, pri-
mo non Praetor esset, de more, Quaesitor, sed is
suffragiis populi ex Conpularibus eligeretur : de-
inde prius, quam causa ageretur, testes per tri-
duum audirentur : denique uno eodemque die $b
accusatore et a reo peroraretur, ita ut ad dicen-
dum accusator duas horasţ reus tres haberet.

Perlata ea Pompeii lege , et L. Domitio Aheno-

• • •

barbo Quaesitore, suffragio populi creato, Mi-

lonem de vi accusarunt Appius maior, 31. An-

tonius et Publius Yalerius , qui usi sunt ex lege

duabus horis. Tribus his accusatoribus respon-

dit unus Cicero tribus horis, sed Clodianorum

acclamationibus ct conviciis perterritus , non ea,

qua solebat, constantia, ut damnatus Massiliam
ia exilium abţret Milo.

Ex omnibus hisce apparet de vi lege illa
Pompeia nilul novi esse constitutum , sed for-
mam tantum iudicii exercendi, hoc in casu sin-
gulari esse commutatam, Non immerito igitur
Cicero hanc Pompeii legem, tanquam superva-
caneam, vituperat, dicens in oratione pro Milone
habita: „Hanc vero quaestionem, etsi non est
„iniqua, nunquam tamen Senatus constituendam
„putavit. Erant enim leges, erant quaestiones
„vel de caede, vel de vi, nec tantum moerorem
„ac luctum Sena tui mors P. Clodii afferebat, ut
„nova qjiaestioconstitueretur *) u .

Idemque Cicero in Philippica II. c. 9»
„Quid enim attinebat, ait, nova lege (Pompeii)
quaeri de eo, quihominem occidisset, cum esset
legibus qnaestio constituta". Haec de lege Pom-
peia de vi sufficiant, quippe quae non ipsam rem,
sed externam tantum iudicii formam tetigerit.

Venio iam ad rem difficilem, eamque valde
litigiosam, quam eo maiori cum verecundia su-
scipio, quanto maiorum doctiorumque virorum
a sententiis discedendun* mihi iudicenn

1) Cicero pro Milone c. 6.

gigonias *) etenim , et Backias 2 ) et Er-
nestius 3 ) Caesarem dictaterem, legem de vi
M maiestate tulisse, legam vero Ialiarum de vi
publica et privata Augustum Imperatorem haben-
dum esse auctorem, existimant. Quam eandem
sententiam nuper defendit L o e w i u s 4 ). Ego vero
illam Caesaris legem et legem Iuliam de vi publi-
ca et privata , cuius in Digestia mentio facta est,
imam eandemque esse credideiim. Neque vero
Ciceroniana verba, ex oratione prima in An-
tonium sumpta, quibus nisi doetissimi illi viri
singularem de vi ac maiestate a Caeşare lataiu
esse legem contendunt, opinioni meae adversan-
tur: immo adiuvare eam videntur, idquodiam
demonstrare conabor.

. Caesare enim interfecto Antonius rogatio-
nem tulit, ut et de vi et de maiestate damnatis
ad populum provocare liceret. Quam quidem
rogationem Cicero 5 ) vehementissime vituperat,

1) Sigonius de iudiciis II. 33.

2) Ba eh ii historia iuris Romani II. 2. $. 90.

8) Ernestii index legum Romanarum s. v. Iulia de vi
ac maiestate.

4) Loewii commentatio de praecepiis iuris Romani circa

crimen vis $• 9. — • Qui cum in bac quaestione diiu-

. dicanda mm nibil afferat, sed ad Heineccii Sigoniî,

Bachii et Ernestii auctoritatem provocet, cum illis

tantum viris lauda tis mibi agendum esse arbitror.

6) Ciceronis oratio Philip pica I. c. 9.

qnippe qua duae maxime salutarea leges'quae-
stionesque tollerentur. Sunt autem duae îllae
quaestiones, utipseait Cicero 1 ), legea Caesaris,
quae iubent ei, qui de Ti itemque ei, qui ma-
iestatis damnatus sit, aqua et igni interdici,
Quibus ex verbis Ciceronianis non solum non se-
quitur, singularem quandam legem de vi ac
maiestate a Caesare esse datam — , (quod
ei statuimus, mirandum eerte est, cur Cicero
dixerit : " duae maxime salutares leges , quae-
stionesque tolluntur"; porro: „his duabus
quaestionibus de vi ac de maiestate sublatis: de-
iiique" legibus Caesaris, quae iubent ei, qui
de vi, itemque ei, qui maiestatis damnatus
sit) — sed ea ipsa Ciceronis verba opinioni meae
favere videntur. Quam enim legem Caesaris de
vi boc loco Cicero commemorat, eam legem Iu-
Ham de vi publica et privata esse habendam, ex
his probări potest:

I. Magni fuisse moment! legem Caesaris de
vi latam, quam Cicero laudato illo loco com-
memorat, vel inde sequitur, quod ipse Ci-

7) Cicero eod. loco. Qurd, quod abrogatur legîbus
Caesaris, quae iubent ei, qui de vi, itemque
ei qui maiestatis damnatus sit , aqua et igni
inlerdici? Quibus cum provocatîo datur, nonne acta
Caesaris rescinduntur?

cero de ea dicat 1 ): „Quam antem ud i*ei-
publicaş pestem furor tribunicius impelli
poteri t, his duabus quaestionibus de vi et
de maiestate sublatis ? Quid est aliud igitur,
adhortari adolescente*, ut turbulenţi, ut
seditiosi* ut perniciosi cives velint esse?"
Cum vero Antonius rogationem, de Cac-
saris legibus tollendis nou pertulerit, neque
credibile sit, legem tam gravem temporîs
lapsu periisse , legem illam Caesaris iuţelii-
gendam esse de lege Iulia de vi publica et
privata, statuamus, necesseest.

II» Legem Iuliam de vi publica et privata, cu-
ius in Digestis mentio facta est, ab Au-
gusto imperatore non esse datam , pluribus
ex causis coniicere licet.

1) Ulpianus libro tXVni. ad Edictuin
ref ert :

Dig. L. 10. §. 2. ad leg. Iul. de vi
publica (XLVJU, 6) Damnato de vi pu-
blica, aqua et igni interdicitur.

Cuiacius autem inObservationibus lib.YI.
obs. 39. commemorat, Augustum imperato-
rem constitutione quadam aqua et igni inter-
dictionem sustulisse, et deporta tioneni in

1) Cîceronis oralio Philippica I. c. 9.

eius tecum substituiese *) , unde sequitur,
legem luliam de vi publica et privata a5
Auguste imperatore nou esse datam , quippe
qui nou aqua et igni interdictione, aed de-
portatkifte certe vim commissam puuendam
sanxisset. Deportatione autem vim publi-
cam plecti postea constitutum esse, patet
ex Iustiniani Institutionibus 2 ), idemque
Paulus 3 ) , in sententiis receptis tradit.
Cum igitur ex ipsa lege Iulia de vi pu-
blica damnatis aqua et igni interdîctum esse
constet 4 ) , *ab Augusto vero deportatio in-

1) Gothofrfcdus in notîs ad X. 2. $. 1. t). de poenis
(XLVHî, 19.) idem confirinat. Gtiius ţuidem depor-
tatîonis în locum aqua ei igni interdictionis substituen-
dae consilium Li vi am Augusto dedisse Dio Cassius
L. V. p. 644. edit. Henr. Stepfe. auetor est. Cf.
Scripte minora Conradi Disa» I. cap. Ii. §• SO.
edit. Perenei*, Cf. Schul ţintii in iurisprud. An-
teiustin. adnotationem ad. Cai. 1. 6. not. 8. Bris-
SQnii Selectarum ex iure civili antiqaît&tffln lib. III.

C» 3.

&) InsL $. 8.' de publicîs iudîciis (IV, 13.). Sed siqui-
detn armata *ît angnalur; deportatio ei , es lege Iulia
de vî publica irrogatur.

S) Pauli sententiae receptae V, 26» Lege de vi publi-
ca damnatui* , qui cuius pei poena humi-

fioret tapitis, bonestiores insula* Aportatome coer-
oeatpr.

4) L. 10. f, 2. D. ad legem luliam de v\ publica
(XL VIII, €.). '

. j ■ i

troducta sit, sequitur legem Iuliam de Ti
publica iam ante Augustum latara esse, id
est, a Iulîo Caesare dictatore, quem aqua
et ignî interdictione vim coercuisse, manife-
stam est , ex Ciceronis Oratione Philippica
L c 9.

2) Paulus in sententiis receptis (V. 26.) di-
cit: Legelulia de vi publica damnatur, qui
aliqua potestate praeditus, civem Roma-
num, antea ad populum, nuno 'ad
Imperatorem appellantem, neca-
rit, necarive iusserit etc. Quibus ex ver-
bis sequitur eam legem iam eo tempore
latam esse, quo adhuc ad populum provo-
care licuerit, id est eo tempore, quo li-
bera adhuc exstitit Respublica Romana,
quam Augustus primus omnino sustulit.
Legem igitur Iuliam de vi, iam ante Augu-
stum imperatorem rogatam esse, verisi-
mile est»

3) -Ante legem Iuliam de vi publica et pri-
vata, crimen vis ita in vim. publicam
et privatam divisum, nusquam invenimus*
Quam quidem distinctionem certe non va-

> nam neque inutilem, Augustus primus si
fecisset, Suetonius haud dubie inter cete-
ras Âugusti leges eam retulisset, cum

alias eius leges, certe nou maiores, enu-
merare! *)•

Quibus ex câussis cum lex Iulia de vi
publica et privata Augusto non sit tribuenda,
feam a Iulia Caesare dictatore latam esse, pro-
babile est. Quam coniecturam etiam alia quae-
dam res adiuvat. Legeni enim Iuliam maie-
statis, non ab Augusto imperatore, sed a Iulio
Caesare datam esse, recentiore tempore, vi*
doctissimus Dieckius 2 ) comprobavit. Cum igi-
tur Augusţus, quem leges Caesaris non sustu-
lisse constat, Caesaris legem maiestatis rece*
perit, eundem etiam legem Caesaris de vi, cu-*
ius eodem loco, quo Iuliae legis maiestatis,
mentionem Cicero facit 3 ) , integram servasse,
coniicere licet, praesertim cum Augusţus eam
semper secutus sit agendi rationem, ut, quae
antea constituta essent, quantum fieri posset,
salva retineret.

1) Sue tonii vita Augusti c. 34. Leges retracta vit, et

quasdam ex integro sanxit, ut sumptuariam, de adulte-
riis, et de pudicitia, de ambiţii* de inaritandis or-
dinibus.

2) Dieck 1. 1. $. 42.

* *

3) Ciceronis oralio Philippica J. c. 9. •

f. 12.

Haec de Iulio Caesare, legam laJîarum
ie ri publica et priya ta, anetere. Ciceronem
rero in oratiene îlla Philippica L e. 9L quo loco
las legea Inliaa commeinorat, eas non leges
lnliaa de ii publica et de vi privata vocasse,
iude explicandum est, quod orator in univer-
inm tantom illo loco de Caesaris legibus Iuliis
'agerit.

Iam yero accuratius panllo leges illas Iu-
Ka§ de ri publica et de Ti privata, examinemus,
qnas non unam, sed duas singulare» exstitiase
leges, inde manifestam est, quoddnobus tituMa
diversis in Digestorum libris , de âs actum est*
Idem inde apparet, quod Macer in L. 1. D.
de publici* iudiciis (XLVIII, 1.) commemo-
ret legem Iuliam de vi publica. Proinde UI-
pianus quoque in L. 1» $.2. de vi et Ti armata
(XLIII, 16.) dicit: Ne quid autem per vim
admittatur, etiam Legibus Iuliis prospi-
citur, publicorum et privat orlim. Sic*
anepius vel lex Iulia de vi privata vel lex
lulia de vi publica ut singulae leges referun-
tur. Cf. ia L. 2. f. 1. D. ri bonor. raptor. .
(XLVII, 18.); L. 42. $.4. D. de accusatio-
nibus (XVIII, 2.) ; L. 8. D. de sepnlcro vio-
lato (XLVII, 12.); L. 4. D. de testibus
(XXII, 5.). Sic deuique in L. 32. de poenis

(XLVIII,

(XLVIII, 19.) dicitiţr utriusque legis: Ia
liae de vi, Quin Theophilus ad Institu-
tionum librum IV. tit 18. disertîs verbis duas
faisse legeg Iulias de vi affirmat, tradit enim
L h Sunt ad haec et duae legea Iuliae*
una de vi publica et altera de vi pri-
vata: adversus eos, qui vim vel arma-
tam vel sine armis committunt:

Et primo quidem quaerendum est, qui e£fe-
ctam sit, ut singulae legesaCaesarede vi publica
et de vi privata latae sint , quale discrimen antea
irollam exstitisse constat» Cuius quidem rei caus-
sam in ipsa temporum illotum conditione positam
iuisse, existimem. Cum enim Caesar, dictator
creatus, rempublicam cepisset, factum est, ut to-
tius populi Rpmani, atque dictatoris una eadero-
que esse videretur maiestas. De ea igitur ita san-
citum est, ut guod contra rempublicam quis moli-
tos esset, idem maiestatem quoque Imperatoris
laedere iudicaretur. Sic demum fieri non potuit,
quin id, quod antea crimine vis comprehendere-
tur, exillo inde tempore, maiestatis crimini an-
numeraretur j ut, qui antea, seditione dolo malo
commota, lege Lutatia de vi teneretur, is iam
maiestatis reus haberetur *). Qua ratione cum

1) L. 1. D. ţA leg. JuI. maiestatis (XLVIII, 4J.
tîf *&ftoihe tenetur, cuius dolo malo consi-

, {

lex Iulia de vi iis, quae antea de vi sancita
erant, in legem Inliam inaiestatis, receptis, ea
tantumpraeceptaaraplecteretur, quae adordinem,
securitatemque publicam pertinerent, aptum vi-
sum est, in iis quoque, quae de securitate publi-
ca conservanda, stătuta essent, vetusillud dis-
crimen inter vim quotidianara et vim armatam , e
Praetoris Edicto sumptum l ) adhibere, ita ut vis
publica v oca re tur, quae armis, vis privata, quae
sine armis facta esset. Eamque veram fuisse
inter vim publicam et privatam distinguendi «*-
tionem , ipse Iustinianus pluribus affirmat locis*
Dicit enim

In st §• 6. de interdictis (IV, 15.)* Qui
autem aliquem de possessione per vim deie-
cit : tenetuf lege Iulia de vi privata , aut de
vi publica. Sed de vi privata, si sine
armis vim fecerit: sin autem cum armis
eum de ppssessione vi expulerit, de vi
publica tenetur»

Idemque Inst. §.8. de publicis iudieiis
(IV, 8.). Item lex Iulia de vi publica seu
privata, adversus eos exoritur, qui vim vel

lîum initum erit, quo coetos conventusve fiant, ho-
mineive ad seditionem convocentiir.

f. Dig. Uf. de Ti et vi armata (XLIţJ, 16.).

armat am vel sine armia couuniaerint.
Sed ai quidem armata via arguatur, de-
portatio irrogatur. Si vero sine armia»
in tertiam partem bonoram publicatio im-
ponitur.

Eandem sententiam probat vetus Glossarium
Graecum, cuina haee verba leguntur apudBrisso-
ninm a* v» via: Jiay&qu put âf^tocia zrje lâiwu-
nfc pfaţ. Bia fiev dr t pocia amv, orctv ţjLsrd
qjcXw* hrik&wv rtg aQndffg uxivtjtoy . . . 17 di lâua-
t«i} (Uahnlv, ojav x^Q^ onXwv dyiXyrut xig

Hane antem veram fuisse distribuendi inter
vim publicam et privatam rationem , ex iis etiam
apparet, quae in Digestia de lege Iulia de vi
privata ezatant: ibi enim de eiusroodi tantum
erfapinibus agitur, quae sine armia sunt corn*
■risaa: ~quin etiam adiiciuntur ea verba „sine
armia" in L. 5. D. ad leg. IuL de vi privata,
ubi Ulpianua dicit:

Si quia aliquem deiecit ex agro suo, bomi-

nibua congregatis, sine; arm is, vis pri-

vatae postulări possit.

Qui idem cum armis feceriţ, eumexlege

Iulia de vi publica accusari posse, manifestum

est ex L. 3. §• 6. D. ad leg. IuL de vi publica.

Vim vero armia adbibitis commiasam, vim

publicam esse nominatam , inde explicanduin est,

4 *

quod armia uti solius reipublicae esse crederetur.
Cf. L. unic, C. ut armorum usus (XI, 46.).

Alii vero aliud inter vim publicam et priva-
tam discrimeifcintercessisse statuunt. Sic Heff-
terus, vir doctissimus, in Observationum, quas
Caii institutionum Commentario quarto , egregie
ab ipso edito adiecit, c. 8. summam legam Iulia-
rum de vi cum iudiciariis cognationem fuisse, ea-
que sola divisioni in vim publicam et vim priva-
tam aliquantum lucis affundi, coniecit. Quam
quidem coniecturam, licet ingeniosam, eam *k
causam minus probabilem crediderim, quia legfes
Iuliae de vi priores fuisse videntur legibus iudi-
ciariis , quas a D. Augusto la tas esse , idem Tir
doctissimus demonstravit 1. h c. 8. ad §. 30.
Praeterea legura illaruin, qtiam anguratur, cogna-
tio, nominis magis quam rtorum est sitailitudo,
namque vim vel publicam vel privatam iudicii*
publicis esse ascribendam Macer refert in L. h
D. de iudiciis publicis (XLTIII, 1.) ! ). Contra
ea Cuiacius et Bachius vim publicam eam
nominatam esse, quae a magistratibus : priva-
tam, quae a privatis commissasit, arbitrantur.

1) L. 1. D. de publicis iudiciis (XLVIII, 1.). Non omnîa
iadicia in quibus crimen Tertilur , publica sunt, sed
ea tantum, -quae ex legibus publicorum iudîciortfnt
veniunt: ut Iulia maiestatis, Iulia de vi privata, Iulia
de vi publica seqq.

Quam sententiam ipse Paulas J ) in sententiis
recepţia probasse videtur, quippe qui lege de vi
publica eos teneri dieat , qui potentate imperio
ye praediti, vim «ommisjerint. At vero eum,
vorbi causa, qui pitbşs cam telo in concione fue-
iit, lege Iidia de vi publica reuni fieri con-
stat, etiamsi is magistrata* nonfjuerit. Paulus
vero hac in re auctor est non satis probabilii,
cum perpauca tantum de iis, quae ad legem Iu-
liam de vi publica et privata conscripsit, exstent,
eaque maxime mutilata, ut sequenti paragrapho
cemprobabo*

§. 13.

Iam ad ipsas leges Iulias de vi publica et
privata latas transeamus perlustrandas , et pri-
mo quidem de lege Iulia de vi publica disse-
ramus.

Qua in lege , quae iam ab ipso Iulio Cae-
sare constituta eint, discernere eo est dţrficilius,
qup ea, quae de hac lege Iulia in Digestia nostris
invenimus., non ex ipsa illa lege Iulia sint de-
prompta, sed ex libris , qui de lege Iulia -de vi
publica et privata a dcţctissimis serioris demum

1) Pauli ţententiae reoepfee V. 26. j. 1. Idemque con-
teadit UÎÂot libro jV r . Etymol. c. 26. cf. Bris-
loniams. t. *i$.

aevi iureconsultis sunt eonscripti, hausta sint.
Ita enim fieri non potuit, quin viri illî docţi ea
tantnm de lege Iulia in commentarîolos suos reci-
perent, quae eo, quo ipsi vixerunt, tempore ad-
huc valerent. Accedit, ut ne eorum quidem
commentarii nobis integri servati sint, sed ea
tantnm ex libris eorum ad nos pervenerint, quae
Triboniano eiusque collegis placerent. Quin
ipsae Pauli sententiae receptae, quae priores
Romanornm leges perscrutanti baud parvum
praebere soleant auxilium : quaerenti de lege In*
lia de vi publica et privata plus perturbationfo,
quam solatii, afferunt. Paulus enim in senten-
tiis recepţia V, 26. lege Iulia de vi privata omnia
fere ea crimina comprehensa esse tradit, quae in
Digestia legi Iuliae de vi publica ascribuntur:
id quod ex tabella, quam adiiciam, facile ap-
parebit.

Pauli sentent. rec.
V. 26. §. S.

Lege Iulia de vi pri-
vata tenetur, qui quem
armatis bominibus pos-
sessione, domo, villa,
agrove deiecerit, expu-

Dig. tU. ad kg. Iui.
de vi publica.

L. S. §> 6. Lege (Iulia de
vi publica) tenetur, <jui
hominibus armatis posses-
sorem domo agrove suo aut
navi sua deiecerit, expugoa*
yerit —

Pauli senUnt. rec.
V. 26. f. 8.

Dig. iii. md leg. Iul.
de vi publica.

gnaverit, obaederit, clu-
aerit, idre ut fieret ho-
mlnes commodarerit, lo-
camerit, conduxerit Qui-
▼e coetu, concurau, tur-
ba, seditione, ineendium
focerit, fhnerari, sepe-
liriye aliquem prohibue-
rit, fumuwa eripiierit,
iurbaverit, et qui eum'
cui aqua et igni interdi-
ctul cat, imeperit, ce-
laverit, tenuerit ! ). Qui-
w cum tdo iu publico
0foerit, templum, portas,
aliudve quid publioum
anaatia obaederit, cin-
xerit, clauserit»

L. 5. pr. — qulque ho-
minem dolo malo incluserit,
obsederit —

L: 4. cod. — olive id sta-
reţ, homines commodate-
rit —

L. 5. eod. — qui coetu,
contersu, turba, seditione,
ineendium fecerit, quite fe-
cerit, quominuj sepeliatur,
quo magîs funu* diripiatur,
diitrabatur —

L. $. f. 1. qui

pubes cum telo in publico
fuerit.

1) Haec verba în Digettorum tîtulum ad leg. Iul. de ti
publica non tue recepta, inde explicări potest, quod
Triboaianus ea tantum, quae adhuc talitura essent,
in Digestia referri voluit : aqua et igni interdictionem
*ero illo îam temporc in usu esse desiitse, supra iam
monuimus.

* t.

Quae cum.ita sint, vix dubitari posse vide-
tur, quin verba in Pauli sententiis recepţia, plane
corrupta.ac seriori tempore mutilata sint, cum
Marciaţium et Ulpianum , quorum ex libris loca
illa, quae exDigestorum titulo ad legem Iuliam de
vi publica attulimus , sumpta sunt , de vi publica
utrumque errassţ, Paulluin vero unum non er-
rasse, non sitverisimile. Accedit, utlocumquen-
damquem ex Pauli sententiarum libroV. inDige-
storum titulum ad legem Iuliam de vi publica
receptum scimus, eumque:

L. 9. D. ad legem IuL de vi publica:
Hi , qui aedes alienas aut villas expilaverinţ,
efiregerint , expugnaverint seqq,

eundem a Paulo ad legem Iuliam de vi privata
relatum inveniamus , unde eoniicere eette licet,
quae Paulus de vi privata scripsisse dicatur, ea
de vi publica esse intelligenda : praeşertâiu cum *
cetera, quae in §. 4. vi privatae annnmerat:

PauL sent. rec. V. 26. §.4. Creditor
chyrographarius si sine iussu praesidis per
vim debitoris sui pignora , cum non habuerit
obligata, acceperit, in legem Iuliam de vi
privata committit :

plane respondeant iis verbis , quae invenimns in :
L* 8. D. ad leg, IuL de vi privata:
Si creditor dine auctorifate iudipis* res de-

■ *

bitorts eecupet, hac lege Iulia deyiprjvata
tenetor. r :: ;.

Ex bis apparet in Pauji spntentiig regpptis
V. 26. $• 3. pro „lege Iulia de vi privata
te ne tur" rectius certe scribendum esse „le re
Iulia de .vi publica tenetur": quam şi
staţuimus couiectuiftp esse probabileiu, Pauli
sententiae cum iifl , quae in Oigestorum tituLo a^
legem Iuliam de vi publica, referuntur, pgregia
congruunt« ■

Quae cum taata sit ipsorura fonthim ara-
biţuitas, focile apparet,,quam dtfficile, sit exfc-
stimajidum leges de vi publica et privata, quales
ab ipso Caesare latae siut, restituere, praesertim
cum ne ea quidem omnia, quae lege Iulia de vi
comprehensa foisse cpnstat, in titulos Digesto-
rum ad leg» Iuliajp de vi publica et privata aint
recepta* Sic v. c. Callistraţus in libro IV. de
eognitionibus refert : •

L. 3> M- J). de testibus (XXII, 5.).,
Lege Iulia de vi cavetur : Ne hac lege in reum
testimonium dicere liceret, qui se ab eo,
parenteve eius liberaverit : quive impuberes
erunt: quique iudidto publico damnatus erit:
qui eorum in integram restitutus non est:
quive in vinculis custodiave publica erit:
quive ad bestias ut depugnaret se loeaife-
rit: quaeve palam qyae^um faciet, fecent

turn homines violarent , criminali poena coerce-
bantur. At ne privatorum hominum commodis
male hac ratione consuluisse viderentur, quippe
cum iudicia criminalii poenam tantum publicam
spirarent, Imperatores constituerant, iit praeter
actionem criminalem una etiam civilem cuîque
instituere liccret. Sic Yalens et Gratianus san-
xerunţ:

L. un C. quando civilis actio (IX, 31.).
A plerisque Prudentium generaliter defini-
tum est: Quoties de re familiari et civilis et
criminalis competit actio, utrăque licere ex-
periri : sive prius criminalis, sive civilis, actio
moveatur: (nec si civiliter fuerit actum , cri"
minalem posse consumi) : et similiţer e con-
trarie Sic denique et per vim de posses-
sione deiectus, si de ea recuperanda inter-
dicto Unde vi fuerit usus , non prohibetur
tamen etiam lege Iulia de vi publice iudicio
institiiere accusationem.

Haec sufficiant de actione civili propter vim
instituenda, lam qualis sub Imperatoribus legi
Iiiliae de vi publica et privata sors contigerit,
videamus.

CAPUT TERTIUM.

lmperatorvm de vi publica et privata

Constitutiones.

Octavianum Augustum, quem eam omni-
bus in rebus secutum esse stimus rationem , ut,
quantum fieri posset, liberae reipublicae et for-
mas et leges integra» servaret, in ipsis legibus
Iuliis de vi pauca tantum commutasse, probabile
est: praeter quod Livia, ut Dio Cassius refert 1 ),
hdrtante, pro aqua et igni interdictionem substi-
tueret in insulam deportationem. Maiore tamen
violentia Tiberius, successor eius, regnavit, qui
maiestatis crimeri ita extendit, ut Suetonius 2 )
dicat: Omne crimen pro capitali receptum , eitam
paucorum simpliciumque verborum* Idemque con-
firmat Tacitus 3 ) qui maiestăţi» crimen omnium
accusationum cwnplementum vocat. Sic eum , qui
cum telo in publico versaretur, antea quidem
legis Iuliae de vi privata, nune iam maiestatis

1) Dio Cassins JJb. 55. c. 20.

2) Suetonii vita Tiberii c. 61.

3) Taciţi Annal. III. c. 38.

viderentur. Praeter usum venationis ştiam sa-
lutis suae causa arma secum gerere concessum
fuisse , apparet e. L. 11 9 §. 2. h. t. Valentinia-
niis demum et Valens Imperatores constitue-
runt 1 ), ne omnino arma portare liceret sine prin-
cipis permissu. Ceterum de discrimine, quod
intereedit inter arma et tela, nec non de utrius-
que verbi origine, multa disseruit Loewijis
1. L §. 17.

L. 3. (Marcian. lib. XIV. Institut) Tn
eadem causa sunt, qui turbae seditionisYe
faciendae consilium inierint, servosve aut
libero* bomines in armis habuerint»

Quin seditiones movere ipsa lege Iulia de
vi publica vetitum sit, dubitari nonpotest, cum
lege iam Lutath* de vi de illo crimine sancitum
esse, constet. Qui fac turn autem sit, ut idem
seditionis motae crimen etiam ex lege Iulia ma-
iestatis seriore tempore puniretur, supra iam
exposui §. 12. Quid sit turba quomodo ea a rira
distittguenda sit, et quae vocis turbae origo sit
babenda, fusius idem exposuit L o e w i u s L h §• 18.

i. 3. §. L Eadem lege tenetur, qui pubes
cum telo in publico fuerit.

1) L. unica. C. ut'arraorum usus (XI, 46.).

Iam lex Lutatfai annatum in publico versari
ret uit, id quod vel înde patet, quod Clodius,
quem id feoisse erastaret, ealege reus faetus sit.
Quib» etiam in publico armatis esse liceat, ex-
penit Loewius 1. 1. §• 19,

li. 3. §• 2. In eadem causa sunt, qni pes-
simo exemplo convocata seditione villas ex-
pugnaverint, et cum armia et telis bona ra-
puerint.

Id quoque lege iam Lutatia, proindeque
etiam ipsa lege Iulia de vi publica sancitum esse,
iude efficitur, quod Cicero dieat 1 ), eos, qui
aedes suăs vastassent, ex Scto lege Lutatia de
vi reog esse factos. Cf. supra §. 9. Ceterum
Praetor iam Edicto simile quoddam constitue-
rat , et iudicium in eum , qui dolo malo seditione
facta alicuius bona rapuisset, se daturum esse
promiserat. Dixit enim 2 ) : SI. CUI. DOLO.
MALO. HOMINIBUS. COACTIS. DAMNI
QUID. FACTUM. ESSE. DICETUR. SIVE
CUIUS. BONA. RAPTA. ESSE. DICENTUR.
IN. EUM. QUI. ID. FECISSE. DICETUR. IU-
DICIUM. DABO. Ulpianus libroLYL adEdi-
ctum exponit 3 ) si quis se vim eiufcmodi passura

1) Cicero de haruspicum responsîs c. 8.

2) L. 2. D. ti bonorum raptorum (XLVII, 8.).

3) L. 2. §. 1. D. cod.

turn homines violarent , criminali poena coerce-
bantim At ne privatorum hominum commodis
male hac ratione consuluisse viderentur, quippe
cum iudicia criminalii poenam tantum publicam
spirarent, Imperatores constituerunt, ut praeter
actionem crirainalem una etiam civilem cuique
instituere liccret. Sic Valens et Gratianus san-
xerunţ :

L. un C. quando civilis actio (IX, 31.),
A plerisque Prudentium generaliter defini-
turn est: Quoties de re familiari et civilis et
criminalis competit actio, utrăque licere ex-
periri : sive prim criminalis, sive civilis, actio
moveatur: (nec si civiliter fuerit actum , cri"
minalem posse consumi) : et similiţer e con*
trario. Sic denique et per vim de posses-
sione deiectus, si de ea recuperanda inter-
dicte Unde vi fuerit usus , non prohibetur
tamen etiam lege Iulia de vi publico iudicio
instituere accusationem.

Haec sufficiant de actione civili propter vim
instituenda. lam qualis sub Imperatoribus legi
Iiiliae de vi publica et privata sors contigerit, •
videamus.

RUINA. QUED. RAPUISS&, RECEPISSR.
DOLO. MALO., DAMNIVE. QUED. IN. HIS.
REBUS. DEDISSE. DICETUR: IN. QUA-
DRUPLUM. IN. ANNO., QUO. PRIMUM.DE
EA. RE. EXPERIUNDI. POTESTAS. FUE-
RIT : POST. ANNUM. IN. SDfPLUM. IUDI-
CIUM. DABO. Ab eodem Ulpiano eodem loco
qnomodo verba ex ţ'ncendio sint explicanda , do*
cemur. Dicit enim ' ) : Ex incendio quemadmo-
dum accipimus? utrum ex ipso igne, an vero ex
eo loco, ubi incendium fit? et melius sic accipie-
tur, propler incendium, hoc est, propter tumul?
tom incendii, vel trepidationem incendii, răpit.
Dubita t LoewiusLLţ. 21», quod hic locus no-
ster legi Iuliae de vi publica annumeratus sit,
cum nulla armorum mentio fiat. At vero id eam
obcausam fac tuni crediderim, quia incendia ac tu-
mnltus vix armis adhibitis carere posse creduntur.
Quaepeena sit constituenda contra eos, qui ra-
piendi eausa incendia fecerint, exposuitL o e w iu s

1.1. ML

L. 3. §• 4. Praeterea punitur huius legis

poena qui puerum vel foeminam, vel quem-

quam per vim stupraverit.

Eum, qui per vim stuprum intulit vel mari,

vel foeroinae publicam vim committere, etiam

1) L. 1. $. 2. D. eod.

Ulpianus tradit *). Quin haec vero Marciani
verba ex ipsa lege Iulia de vi publica descendent,
dubitaverim. Verba enim punitur huius legi*
poena significare videntur, nou ex ipsa lege
Iulia contra eum, qui per vim quemquam, sta-
praverit , agendum esse , sed seriore demum
aetate constitutuin esse , ut poena , ex lege Iulia
de yi publica constituta, eiusmodi flagitiesis ir-
rogaretur. înde explicandum est, quod armorum,
quae alias in vi publica adhibita requiruntnr, hoe
loco nulla mentio facta sit. Namque vi frmtae
eiusmodi scelera annumerare eam ob eausam se-
rioreslcti dubita verunt, quod poena legisluliae de
vi privata mitiorvideretur. L o e wi u s 1, 1. §. 22.
multa de lege Scatinia , qua de nefanda libidine
sancitum erat, attulit, et, qutd sitstapram, et
quando crimen perfectam dicendum sit, latius
exposuit,

■

L* 3. §. 5. Sed et, qui in incendio cum
gladio aut telo rapiendi causa fuit, vel pro-*
hibendi dominum res suas servare, eadem
poena tenetur,

Haec quoque verba, postea demum ab
Ictis , qui de lege Iulia de vi privata commenta-
rioloa conscripserunt, legi Iuliae ascripta vi-

den-

1) Li 29. §. 9. D. ad leg. Iuliam de adulterii* (XLVIU,5.).

dentar, id quod vel verba eadem poena tăie-
tor, vel discrimina constitu ta, quae a legibud
aliena esse solent, testantur. Quid de incendiis
Praetor in Edicto constituent., supra iam ad
L. 3. §• 3* commemoravi,

JEr, 3. §. 6. Eadem lege tenetur, qui bomi-
nibns armatis possessprem domo agrove suo,
aut navi sua deiecerit, expugn$verit (con-
cursă),

L. 4. (Ulpian. lib. LIX. ad Edictum) Utive
id stareţ, bomines commodaverit,

Id lege lulia de vi iam constitutum esse,
ipse Paulus affirmat *)• Ceterum boc ex loco,
quale discrimen inter vim publicam et privatam
btercesserit, apparet: eum enim, qui vi, sed
sine arini* ex agro suo aliquem deieeerit, lege
iulia de vi privata teneri, Ulpianus auetor est,
quippe qui dicat in L. 5* D. ad leg, IuL de vi
privata: Si quis aliquem deiecit ex agro suo Aonţi-
wkuş. congregaţie sine omis, vis privata* postu*

i) Pauli sentent recept. V. 26. Ş. S. îs enim etianfti oomi»
naee legi Ioliae de vi privata annumerare videi tor,
supra tamcn demonstrare studiii , pro „ lege lulia de
vi privata tenetur " legendum esse ilJo loco „ lege
lulia de vi publica; cţuam lectionem emktbet edhio
Basiliensis. Cf. ScbuJtingîi Iurisprudentia Ante
Iustinianca not. 17. ad Pauli seni. rec, V. 26. J. 3.
p. 522.

lari possit. Praeterca iam lege Plautia vi aliquem
de possessione depellere, vetitum fuisse, supra
iam exposui.

L. 5. (Marcianus lib. XIV. Institut.). Qui
coetu, conversa, turba, seditione incen-
diurn fecerit : quique hominem dolo malo in-
clnseritj obsederit: quive fecerit quominus
sepeliatur, quo magisfunus diripiatur, dis-
trahatur : quive per vim sibi aliquem obliga-
verit : nam eam obligationem lex rescindit.
Cum eadem fere verba in Pauli sententiis
receptis legi Iuliae de vi publica ascripta invenia-
mus ! ), non est quod dubitemus, quin ea ex ipsa
lege Iulia de vi publica descendant. Idemque
confirmat Macer, cuius baecexstant verba inL.8.
de sepulcro viola to {XLVII, 12. ). „Sepulcri
violaţi crimen potest dici ad legem Iuliam de
vi publica pertinere, ex illa parte, qua de eo
cavetur, qui fecerit quid 3 quo minus aliquhfu-
neretur sepeliaturve : quia et qui sepulcrrim vio-
lat, facit, quo quis minus sepultus sit <c . Cete-
rum de sepulcro violato etiam civiliter agere li-
cuit 2 ). Praetor enim in Edicto constituerat:
CUIUS. DOLO. MALO. SEPULCRUM. YIO-
LATUM. ESSE. DICETUR. IN, EUM. IN.

1) Pauli sententiae receptae. V. 26. §. 3.

2) Not. Leonis 96. de sepulcro violato.

FACTUM. IUDICIUM. DABO. UT. EI. AD.
QUEM. PBRTINEAT., QUANTI. OB. EAM.
REM. AEQUUM. VIDEBITUR. CONDEM-
NETUR.

Extrema quae in lege nostra 5 pr. legan-
tur verba : a quive per rim sibi aliquem obliga ve-
rit etc, utrum ab ipsa lege Inlia derivări queant,
praedicere non atideo, lieet ex verbis: „eam ob-
ligationem lex rescindit " coniicere possis, ipsam
legeni Iuliam obligationem vi extortam inanem
pronuntiasse.

Xr. 5. §• 1. Si de vi et possessione , vel do-
minio quaeratur: ante fcognoscendum de vi,
quam de proprietate rei, D. Pius no xoira*
xco v 0e<r<rdkt)v id est , Universităţi Thessalo-
rum (Graece) rescripsit: sed et decrevit, ut
prius de vi quaeratur quam de ilire dominii,
sive possessionis.

Haee non ipsa lege Iulia de vi , sed seriori
demnm tempore esse constituta, verba „D. Piua
rescripsit tŞ xotvtf râv QsGGaXwv" satis testantur.
Eandem vero constitutionem Callistratus quoque
reîert l ) in lib. V. Cognitionum, qui tamen a D.
Hadriano eam datam esse affîrmat»
5 *

S) L. 87. D. de iudiciis (V, 1.). L» 7. C ad legem Iul.
de ri publica et privata (IX, 12.)-

JL. 5. $. 2. Qui vacantera mulierem rapuit,
vel nuptam : ultirao snpplicio punitur , et si
pater iniuriam suam precibus exoratus rerai-
serit, tamen extraneus sine quinquennii prae-
scriptione reum postulare poterit : cum ra-
ptus crimen legis Iuliae de adulterii* pote*
statem excedat.

Ipsam legem Iuliam de vi sanxiase aliquid
de raptu virginum coniicere licet e L. 3. C. ad
leg. Iul. de vi publica l ) , itemqae e L. unica C*
de raptu virginum 2 ). Verisimile enim est rapto-
res virginum , singularibus de raptu virginum le-
gibus nondum latis, vis, commissae reos esse ha-
bitos, Id tamen constat, supplicium de virginum
raptoribus non e lege Iulia esse sumenduţn , sed
ab ipso Iustiano esse sancitum 3 ). Quid sit

1) L. 3. C. ad leg. Iul. de vi publ. (IX, 1£.). SI confidis
sponsam filii raptam e**e, viei filium tuum inclusum,
instituere solenni more legis Iuliae de vi actio-
nem ap ud Praesidem provinciae non prohiberis.

S) L. un. C. de raptu virginum (IX, 13.) — omnibua legis
Iuliae capitulis, quac de raptu virgutum vei vidua-
rum posita sunt, aboliţi* , sancimus • . •

S) Cf. J. 8. I. de publicîs iudiciis (IV, 18.) tune et
raptores (virginum) , et ii qui opem flagitio dedertmt,
capile puniuntur, secundum nostrae Constitutioniş
definitionem. L. un. C. de raptu virginum (IX,
13.) Raptores virginum honestarum , sive iam despon-
salae fuerint , sive non . . , capi tis supplicio plecten-
dos , decerni mus.

virginis abductio violenta explicat Loewius
I. 1.^29. x

L. 6. (Ulpianus lib. VII. de Officio Procon-
sulis). Et euni , qui puerum ingenuum ra-
puit, puniendum D. Pius rescripsit inhaec
' yerba: Exemplum libelli daţi mihi a Do-
raitio Sil v ano, nomine Domitii Silvani pa-
timi , subiici iussi , motus querela eius i quâ
significavit filium suum ingenaum itfvenem
admodum raptum , atque conclusum, (mox)
verberibus ae tormentis usque ad summum
periculum afflictum: Gemine carissime, vc-
- ltm audias eum, et si compereris haec ita
admissa, rem severe exequaris.
Haec non verba legis Iuliae esse exişti-
manda, satis manifestura est, cum D. Piutii ea
rescripsisse , ipse Ulpianus trădat.

L. 7. (Ulpianus lib* VIII. de Officio Procon-
suli»).' Lege Iulia de vi publica tenetur,
qui cum imperium potestatemve haberet, ci-
vem Romanum adversus provocationera ne-
caverit, verberaverit, iusseritve quid fieri,
aut quid in collum iniecerit, ut torqueatur.
Item quod ad legatos, oratores, coimtesve
atti&ebit, si quis eorum (quem) pulsasse,
et sive iniuriam fecisse arguetur.
' Quin baca iam ipsa lege Iulia constituta
sinfr, \ix dubitari potest. lisdem enim fere ver-

bis, quibus Ulpianus , Paulus quoque usus est in
sententiarum receptarăm titulo, qui inscribitur,
ad legem Iuliam de vi publica et privata, Nam-
que dicit. §. 3. : Lege Iulia de vi publica damna-
turi qui aliqua potestate pracditus , civem Roma-
num antea adpopuhtm, nune ad Imperaiorem pro-
vocantem, necarit necarive iusserit, tor serii , ver-
beraverit, condemnaverit $ in publica vincutaduci
tusserit* Haec vero Pauli verb* legi Iuliae de Ti
esse ascribenda, maxime apparet ex verbis:
antea ad populum, nune ad Imperatotem provo-
cantem : quae , nisi in ipsa lege Iulia ita inve-
nisset conscripta, certe Paulus non adiecisset,
cum ex Augusti temporibus non ad populum sed
ad Imperatorem provocări soleret ! ). Ceterum
iam ante leges Iulias de vi , legibus Yaleriis , ter
sancitis, nec non lege Porciaet legibus Semproniis
constituta erat poena gravior * si quis civem Ro-
manum verberasset, necassetve adversus provo-
cationem 2 ). Sic Ciceroni grave crimen a Sallu-
s'tio obiicitur 3 ), quod cives Romanos, Catilinae
sooios , indicta causa contra legem Porciam ne-

1) Con radi scripta minora Dissert II. cap. II. $• 205.

seqq. edit. Pernicis.

2) Livius X. 9.

3) S a 1 1 u s t i i declamaţi© in Ciceronem,

casset *). Etiam eorum , qui legatos violarent,

temeritatem ipsam legem Iuliam de vi coercuisse,

înde verisimile est, quod legem iam Lutatiam

statuisse iniurias legatis illataft tanqnam vira

publicam esse ulciscendas , supra iam yidimus.

L. 8. (Marcianus lib. Y. Publicorum). Lege

Iulîa de vi publica cavetur, ne quis reum

vinciat, iiiipediatve, quo minus Romae intra

certum tempus adsit.

Haec utrura ipsa lege Iulia de vi constituta
sint ,' neque certo affirmare , neque negare audeo.
înde vero, quod Marcianus disertis verbis (ficat:
lege Iulia de vi publica cavetur, coniicere fortasse
licet, simile quoddam lege Iulia esse sancitum.
Ceterum iam ex Edicto adversus eum , qui dolo
fecit 9 quo minus quis in iudicium vocatus sistat,
in factum actio competit 2 ), quanti actoris inter-
&iit eum sisti.

JU 9. (Paulus lib. VII. ad Edictum). Ar-
matoa non utique eos intelligere debemus,
qtu tela habuerunt: sed etiam quid aliud,
quod nocere potest.

Haec verba a Paulo adiecta, neque vero e
lege Iulia hausta videntur. Legis ştenim non

1) Conraâi 1. 1. Dissert. I. cap. II. §. 19.

2) L. 1. et 3. D. de co, per quem factum erît (II> 10.)* ■■

esse soleţ, eiusraodi definitiones constituere. Sic
etiam Ulpianus lîbro LX. ad Edictum , > interdicti
de vi et vi armata mentione facta , quid sint arma
nberius exposuit ')• Idemque fecit Cicero in
oratione, quam habuit pro Caecina, quero armis
deiectum esse demonstrat *)•

L. 10. (Ulpianus lib. LXVIII, ad Edictum).
Qui dolo malo fecerit, quo minus iudicia
tuto exerceantur: aut iudices, ut oportet,
iudicent: yel is, qui potestatem, imperium-
ve habebit, quam ei ius erit, decernat, im-
peret , faciet : qui ludos , pecuniamve ab aii-
quo invito polliceri publice privatimve per
iniuriam exegerit: item qui cum telo dolo
malo in concione fuerit* aut ubi iudicium
publice exercebitur: exceptus est, qui pro-
pter venationem habeat homines, quţ cţim
bestiis pugnent , ministrosque ad ea babere,
conceditur.

Prima huius legi verba, quae iudicia iu-
dteemye turbare vetant, ex ipsa lege Iulia de yi
publica descendisse, divinare quidem magis

1) L. 3. f. 2. D. de vi et armata (XLIII, 16.). - Armjs

deiectum quomodo accipimus? Arma sunt omnia tela,
hoc est, et fustes, et lapides, non solum gladii, ha-
stae, framcae i. e. romphaeae.

2) Cicero pro Caecina c* 21.

quam aflurmare licet. Verba tamen quo minus
mdicia tuto exerceantur, liberae adhuc Reipubli~
eae tempera significare videntur. Idem fere di-
cendam est de iis, quae sequiţntur, verbis: qui
lmdo* ah (tliquo publice polliceri per iniuriamexe-
gerit. Republica etenimfrersa, ludos publicos ah
Imperatoribus , neque a privatis edi solitos esse,
crediderira. Pe eo , qui cum telo in concione ver-
şaretur, supra iam ad L. 3. §. 1* disserui, Yerba

autem exceptus est conceditur, ah ipsa lege

Iulia aliena esse existimanda , iudicaverim. Eius-
modi enim exceptiones seriore demum tempore
legibus adiici solent, ubi quatenus lex sit adhi-
benda quaeritur.

£.10. §. 1. Hac lege tenetur, et qui convo-
caţi» hominibus vim fecerit, quo quis verbe-
retur et puise tur, neque homo oceiaus sit.

Eadem haec verba leguntur in L. 2. D. ad
legem Iuliam de vi privata. Cum verp unum
idemţue crimen et vi publicae et vi privatae an-»
numeratum esse, vix credendum sit, sfatuamus
necesse est aut errore quodam hune locum a Tri*
boniano buc eşse translatum, aut verba cum armis
esse omissa , ut, prout arma vel adhibita sint, vel
non adhibita, idem crimen vis publica vel pri-
vata nominata fuerit. Profride forţasais pro con-
vocaţi* legendum est armaţi* hominibus.

§. 15.

Digcstorutn titulus ad legem Iuliavt de
vi privata (XLVIII, 7.)

L. 1. (Marcian. lib. XIV. Institut.). De
. vi privata damnaţi pars tertia bonorum cx
lege Iulia publicatur : et cautum est , . ne Se-
nator sit, ne Decurio, aut ullura honorem
căpiat , ne in eum ordinem sedeat, neve
iudex sit: et videlicet omni honore, quasi
infamis, ex Scto carebit.

Legis Iuliae de vi privata reum publicatione
tertiae bonorum partes mulctari, ab omnibus
peraeque Roman om m Ictis traditur. Paulus in
sentent. rec. V. 26. §• 3. bonestiores in insula m
praeterea relegări, bumilieres in metallum da-
mnări solitos esse, commemorat. Quae cum
poena severior seriore tempore cessareţ, infamia
tamen lege Iulia de vi privata damnatis irrogaba-
tur cf. L. 8. h. t. L. 7. D. de publicis iudiciis
(XLVIII, 1.). Verba ear Senatus consulto carebit
priora tempera, quibus honestiores proptervim
privatam damnaţi relegări solebant, significare
yidentur. Relegatos enim Aelius Gallus apud
Festum 1 ) definit: quibus ignominiae aut poenae

1) Festus s, v. relcgali.

causa rtecesse est ah urbe Rama alfove tpto loem
abesse, lege^ Settatusquesonsulto , ani edieto amh>
şistratuum*

Ii. 1. §* 1* Eadera poena afficiuntur, qui ad
poenam legis Iuliae de vi privata rediguntur :
et ai quis ex naufragio dolo malo quid ra-
puerit»
Haec Mareiani verba «legi Iuliae nen esse
tribuenda iudicaverinu Et priera quidem „că-
dem poena afjjcimttur — redigumtur" > sigaifieant
genuinam legii Iuliae de vi privata poenam,
quae, Paulo teste *), praeter bonorum tertiam
partem pubUcatam Tel relegationem vel in rae»
talia daranationem requirebat, Marciani terapore
mitigatam esse, ita ut relegatio vel in metallum
damnatio cessaret, bonorum tertiae pârtia publi-
catio et infamia maneret. Utrum de iis , qui ex
naufragio qnid rapuiaaent, in ipaa lege Iulia
sancttnm aii, dubito. Praetor iam in Edieto
contra eiusmodi raptores constituerat actio-
nem 2 )„ Dîms Antoninns eos, qui diripuisse
aKquid ex naufragio probarentur," liberoa quidem»
si praeda atqut vis adhibita maior esaet, fustibw
caesos in triennium relegandos, sordidieiea bt

1) Pauli seni sec. V. 26- §. S. Cf. quae dud ad L. 1.

h. t.

2) L. 1. pr. Etileiiifadio, ruina,, naufragio (XLVU.9.)-

•pas publicam eiusdem iemporis damnandos esse,
«instituit l ) : unde coniicere licet lege Iulia de
ti publica nihil ea de re cautum fuisse. Quod
seriores vero leii eum , qni ex naufragio quid ra-
puisset, etiam lege Iulia de vi conveniri posse,
crediderint, nou mirandum est, cum cuiuscua*
que generis rapinam, vim etiam continere exişti-
marent. Proinde Ulpianus dicit 2 ) lih. LVI. ad
Edictum: răpi autem s*n* vi no» potest. Cur
vero rapina ex incendio vis v publfca , rapina ex
naufragio facta, vis privata' haiuta sit, nescio,
nigi si dixeris 6x incendio seditiones Reipnblicae
periculosas magis metuendas esse, quam ex nau-
fragio,

L. 1. §• 2. Sed et ex Constitutionibus Prin-
cipum extra ordinem qui de naufragiis aii-
quid diripuerint, puniuntur: nametDivus
Pius reseripsit, nullam vim nautis fieri de-
bere : et si quis fecerit, ut severissime pu-
niatur.

Haec legi Iuliae nou posse ascribi, nemo
est, quin videat. De Principum, quasMarcia-
ui boc loco commemorat, Constitutionibus, iam
tixposui ad L, 1. $• 1,

1) L. 4. D. cod. cf. L. 8. $. 8. cod. ubi Seta Claudianit
temporibns facla, eaque «imilis aiţumenti, comme-
morantur.

S) L. 8. $. 5. D. de incendio (XI*H, 9.)

CAPUT TERTIUM.

lmperatorvm de vi publica ct privata

Constitutiones*

§. 18.

Octavianum Augustum, quem eam omni-
bus in rebus secutum esse sfcimus rationem , ut,
quantum fieri posset, liberae rcipublicae et for-
mas et leges integras servaret, in ipsis legibus
Iuliis de vipauca tantum commutasse, probabile
est: praeter quod Livia, ut Dio Cassius refert 1 ),
hortante, pro aqua et igni interdictionem substi-
tueret in insulam deportationem. Maiore tamen
violentia Tiberius , successor eins, regnavit, qui
maiestatis crimeri ita extendit, ut Suetonius 2 )
dicat: Omne crimen pro capitali receptum , etiam
paucorum simpliciutnque vcrborunu Idemque con-
firmat Tacitus 3 ) qui maiestăţi» crimen omnium
accusationum complementum vocat. Sic eum , qui
cum telo in publico versaretur, antea quidem
legis Iuliae de vi privata, mine iam maiestatis

1) Dio Câssins I^ib. 55. c. 20.

2) Suetonii vita Tiberii c. 61.
\) Taciţi Annal. IIL c 38.

quae hoc loco refert Maeer, ea Ictorum magi»
leges Iulias intcrpretantium , quam ipsius legis
verba esse crediderim : praeter quod ipsa for-
tasse lege Iulia constitutum sit, etiam eos, qui
convocaţi sint vim priratam eomntisisse dicendos
esse , cum persaepe seditionum anetores detegi n
nequeant.

Z. 4. (Paiilus lib. LV. ad Edictum). Le-
gis Iuliae de vi privata crîmen eommitti-
tur, cnm coetnm aliqrtis et concursnm fe-
cisse dicitur, quo minus quis in ins pro-
duceretitr §. 1. Et si quis qiiaestionem de
alterius serro habuisset, et ideo modera-
tîus Edicto Praetoris de iniuriis utendum
esse, Labeo art.

Cum ipse Paulus eum , qui concursum fe-
cerit, quo minus quis in ius produceretur, con-
tra legem Iuliam de Ti privata peccare , disertis
verbis dicat, non est, quod nos ea de re dubite-
mus. Magis certe ambigendum est, utrunr ex-
trema Pauli verba, quae in paragrapho prima
leguntur , ipsi legi Iuliae tribui queant» Et
ego quidem seriore demum tempore praeva-
luisse existimaverim sententiam hiunauiorem , ut
etiam is , qui de sen o quaest ionera habuisset,
vis privatae retfs deferri posset. Anteâ, qni
eiusmodi quid fecerant, vel ex Edicto Praeto-

ris

rîs '), vel actione lcgis Aqniliae 2 ) tenebantur.

Quae a Labeone commemorantur Edicti verba,

leguntiir in L. 15* §. 34» D. de iniuriis (XLVII,

10.).

Ii. 5. (Ulpinnus lib. XLIX. ad Edictum).
Si quis aliquem deiecit ex agro suo homini-
bus congregaţia sine armis , vis privatae po-
stulări possit.

Id iam ex lege Iulia de vi privata vetitnm
fiiisse, etiam Paulus 3 ) affirmat. Idemque se-
quitur ex his Ulpiani verbis 4 ) : ne qutd autem
per vim adnuttatur y etiam legibus Iuliis prospiciiur
publicorum et privatorum. Prout igitur arma vel
adhibita vel non adhibita sunt, ex agro deiectus
ex lege Iulia de vi vel publica vel privata agere
poterit, Quid denique lex Plantia et lex Lutatia
ea de re constituerint, supra iam commemora-
viraus 5 ),

L. 6. (Modestinus lib. VIII. Regularum).
Ex Scto Volusiano, qui improbe coeunt in
alienam li tem, ut, quidquid ex condamna-

ta L. 15. $. 34. D. de iniuriis (XLVII, 10.). L. 8. C. de
îmuriis (IX, 35.)*

2) L. 15. J. 46. D. de iniuriis (XLVII, 10.)-

3) Pauli seniori, rec. V. 26. $.3.

4) L. 1. $. 1. D. de vi et vi armata (XLIII, 16).

5) Cf. supra §. & ct $. 9.

tione in rem ipÂiits redactam fnerit, inter
eos commrnifcarettir : lege Iulia de vi pri-
vata tenentur.

Ex ipsis Modestini verbis seqnitur Scto
Vobisiano eonstitutum esse , ut qui improbe coi-
renţ in alienam litem, lege ftiHa de vi privata
i*ei haberentur, nnde patet, ipsam legem Iuliam
nihil ea de re statuisse» De Scti Yolusiani
îrtictore cf. Heineccii iurisprndentiam Romanam
et Atticam. Tom. II, p* 1242.

L. 7. (Callistratus Kb. V. de Cogmtfombus).
CredWores, si adversns suos debitarea agant,
per iudicem id quod deberi sibrputaiit, re-
poseere debent* Alioqut* si in rem debita-
rea sui intraverint, id nnllo concedente: Di-
vns Marcus deerevit , ius erţditi eos nou ha-
bere. Yerba decreti haec sunt: Optimum
est, ut si quas putas te habere petiliones,
nctiombus experiaris: interim iile in poescs-
sionedcbet morari: tu peţitor ee: et cumMar-
/ eianus diceret, vim nulktm feci: Caesar
dixit , Tu vim putas esse solum, u homtnes
vulnerentur? vis est et tune , quottes quis id,
quod deberi sibi putat, nou per iudicem
reposcil: non puto autem nec verecundiae,
nec dignitati tuae convenire, ţuidquam non
iure facere. Quis^uis igitur probatus mihi
fucrit rem ui fam dobitoris non ab ipso sibi

traditam sine nllo iudicio temere possidere,
eumque sibi ins in eam rem dixisse , ins ere"
diti non habebit.

Haec a Diva Marco esse rescripta ipse
Callistratus fatetur, cuius eadem verba praeterea
teguntur in L. 13. D. quod metus causa (IV, 2.).
Tribcmianus vero hoc Decretam titulo Digesto-
rum ad legem Inliam de vi privata inşerendura
censuit, qiiia simile quoddam ipsa lex Iulia
constituit, id quod apparet ex.

L. & (Modestinus lib. II. de Poenis). Si
creditor sine auctoritate iudicis res debito-
ris occupet, Jiac lege te ne tur,, et tertia
parte bonornm mul ta tur, et infamia fit

Paulus in âententiis receptis V. 26* §• 4.
ita scripsit: „ Creditor chirographarius si sine
iussu Praesidis per vim debitoris sui pignora,
cum non habuerit obligata 9 acceperit , in legem
Iuliam de vi privata committit;" Idemque alio
loco *) dixit : „ Si quis pignora creditoris citra
auctoritatem iudicantis abduxerit , violentiae cri*-
men admiftit. u Hoc de creditore chirograpbario
esse intelligendum, nemo non videi, nam credi-

■ "" ea

1) P^uli, sţţtenţ,' rec. U, 14» & 5. quem locuin ess$
erraneum docet S c h u 1 1 i n.g iu s in Iurispriidentia
Ante - Iujtinianea , nota 16 ad Pâulî sent. rec. II , 14.
§ . &

tor pigneratitius , quippe qui pignus teneat, id
abducere nequit. Ex omnibus his credibile est
legem Iuliam statuisse emu, qui creditor chiro-
grapharius rem sibi obligatam vi abduceret, vis
privatae teneri. Quae Modestino in lege nostra
8. h. t. ascribuntur verba, a Triboniano muti-
lata videntur, cum verbum vi omissum sit, id
quod inde factum esse crediderim , quod Divua
Marcus cjmstituerit unumquemque creditorem,
qui licet non vi , sed sine iudicis auctoritate rem.
debitoris occuparet, vim commisisse. De vulgari
legis Iuliae de vi privata poena , supra iam ex-
posui ad L. 1. h. t. de qua cf. praeterea Loe-
wium h h 56. et 57.

§. 16.

Eţ omnibus his quaestionibus satis appa-
ret, non ea omnia quae in Digestorum titulis
ad leges Iulias de vi publica et de vi privata re-
ferantur, ipsis illis legibus ascribenda esse.
Haec fere sunt, quae sola legibus Iuliis consti- .
tuta esse videantur.

h Lege Iulia de vi publica tenetur ; qui arma .
in domo suacoegerit: item qui turbae, sedi-
tionisve consilium inierit, servosve aut libe-
ros bomines in armis habuerit: item qui
pubes cum telo in publico fuerit: item qui
seditione villas expugnaverit, et cum telis

et armis • rapuerit : item qui ex incen-

dio rapuerit : item qui puerum vel foemi-

nain per vim stupraverit : item qui komi-

nibus armatis possessorem domo agrove

suo deiecerit, expugnaverit, utive id stareţ,

homines commodaverit : item qui coetu,

conversu turba seditione incendium fecerit,

hominem dolo malo incluserit, obsederit:

quive fecerit, quo minus quis sepeliatur,

quo magis funus diripiatur: (item qui per

vim sibi aliquem obligaverit :) item qui aii-

qua potestate praeditus civem Romaniim, ad

populum provocantem , necaverit, necarive

iusserit, torserit, verberaverit , condemna-

verit, in publica vincula duci iusserit: item

qui legatos pulsaverit, iniuriave affecerit:

item qui reum vinxerit, quo minus Rbmae

certo die adsit : item qui dolo malo fecerit,

quo minus iudicia tuto exerceantur, aut iu-

dices, ut oportet, iudicent, vel is quipote-

statem imperiumve habet, aliter atque ei ius

est, decernat, imperet, faciat: item qui

ludos pecuniamve ab aliquo invito polliceri,

publice privatimve per iuiuriam exegerit:

item qui armatis hominibus vim fecerit, quo

quis verberetur, et puise tur, neque homo

occisus sitt

Damnat o de vi publica , aqua et igiii in-
terdicitur.

II. Lege Iulia de vi privata tenetur : qui con-
vocatis hominibus vim fecerit, quo quis ver-
beretur, pulsetur, neque homo occisus erit:
item qui convocaţi sunt: itera qui concursum
fecisse dicitnr, quo minus quis in iudiciura
produceretur : item si quis aliquem deiecit
agro suo, convocatis hominibus, sed sine
armis: item qui creditor (chirographarius)
sine auctoritate iudicis , reş debitoris per
vim acceperit.

De vi privata* damnatis, si honestiores
sint, tertia pars bonorum eripitur, et in
insula m relegantur: humiliores inmetallum
damnântur.

Neque vero hoc argumentam legum Iulia-
Tiim de vi publica et de vi privata ab omni parte
integrum habendum est. Multa enim quae Icti
aliis locis legibus Iuliis tribuunt, a Triboniano
In Digestorum titulos ad legem luliam de vi pu-
blica et de vi privata non recepta sunt. Sic quae
'Paulus in sententiis receptis l ) refert, eum qui
'hominem, cui aqua et igni interdictum esset,
receperit, celaverit, tenuerit, lege lulia de vi

•++.

1) Cf. v. c. L. 42. §. 4. D. de accusâtionibiu (XLVIII, 2.).

privata teneri : in Digestorutn 'titulis illuc perti-
nentibus, nou eomniemorantur: quamvis ipsam
legeni Iuliam id sanxisse verisimile sit. Praetqr
alios ţero, quos enumerare possem locos, unum
«ifferre liceat, quem prae ceteris alicuius jnomen~
ti creiliderim , eumque ex Collatione legum Ro-
manarum et Mosaicaram haustum :

Collatio legum Romanarum et Mosaica-
rum tit. IX. (Ulp. lib, IX. de. officio Pro-
consulis ad leg. Iul. de vi publica et pri-
vata). Eadem lege quibusdam testimo-
nium omnino, quibusdam interdicitur in-
vitis, capite octogesimo septimo et capite
octogesimo octavo in haec verba, bis ver-
bis: Hominibus hac lege in reuni testi-
monium dicere ne liceto , qui se ab eo
parenteve eius, libertove cuius eorum li-
libertus libertaverit, quive impubes erit 9
quive eorum in integrum rqstitutus non
est, quive in vinoulis «ustodiaque publica
erit, quive depugnandi causa auotoratus
erit, quive bestias depugnare locavit, loo&-
verit, praeterquam qui iaculandi causa ad
Urbem missus est, erit, palamve corpore
quaestum faciet, fecerit: quive eb testimo*
niuni dicendum pecuniam accepisse iudica~
tus erit: neve qtiis eorum hac lege in
reum testimonium liicat. Capite octogesimo

septimo Iiis : Homines inviţi in reum , te-
stimonium ne dicant, qni sobrlnus est ei
reo, proprioreve cognatione coniunctus, qui-
ve socer, gener, vitricus, privignusque eius
crit. Et reliqua.
Hic unus, quantum scio, exstat Jocus , qno le-
ges Iulias de vi publica et privata in singula
capita divisa fuisse, docemur. Verba enimUl-
piani „cădem lege" legem Iuliam de. vi signifi-
care , apparet e L. 3. D. de testibus (XXII, 5.)
ubi Callistratus eadem haec verba legi Iuliae
de vi ascribit, Quot autem luerint capita , certo
affirmari nequit: neque id utriim capita illa ab
Ulpiano memorata legi Iuliae de vi publica an
de vi privata tribuenda sint, probări posse vide-
tur, Praeterea in his Ulpiani verbis manifestam
est leges Iulias de vi publica et privata a ve-
teribus Ictis saepius vocatas esse leges Iulias
iudiciorum • publicorum et privatorum. Nam
quod Ulpianus h. 1. capite octogesimo septimo
legis Iuliae de vi sancitum esse dicit, id Pau-
lus *) lege Iulia iudiciorum publicorum cautum
esse tradit. Neque tamen mirandum est .taro
rara, tamque ambigua in Digestis inveniri legis
Iuliae de vi publica et de vi privata fragmenta*

1) L. 4. D. de testibus (XXII, 5.)- L. 32. D. de pocnii
(XLVIII, 19.).

Cum enim Republica eversa unus ei praeesset
Imperator, et insidiae, quas reipublicae quis
struxerat, ipsum etiam Imperatorem petere ere-
derentur, fieri non potuit, quin, quod antea vis
tantum haberetur, ex illo tempore tanquam cri-
men maiestatis puniretur, ita, ut unum maie-
stăţi» crimen reliqua fere omnia in se reciperet.
Merito igitur maiestatis crimen Tacitus *) omni-
um (tccusationum complementum vocat. Sic magis
magisque leges luliae de vi publica et de vi pri-
vata obsoleverunt , quarum ea tantum capita se-
rjores Icti nobis tradiderunt, quae noa ad crimen
maiestatis, sed ad ordinem securitatemque publi-
cam laesam pertinerent. Eiusmodi enim omnia
fere ea sunt babenda scelera, quae ex legibus
Iiiliis de vi , quales in Digestis inveniantur,
coercenda sunt.

Quae cum tanta sit in ipsis nostris fontibus
confusio ac fides dubia, sperare posse mihi vi-
deor, benigniores mihi non defore iudices, qui,
quae âe ipsis legibus Iuliis disserere conatus suni,
maiori indulgentia accipiant.

§. 17.

Priusquam vero ad ea, quae, cum Impera-
torcs orbem Romanum tenerent, de vi publica

1) Taciţi Annales UI, 88.

et private constituta sint, me converto, perpauca
de iis, quae Praetor de vi interdixerat, admo*
nere liceat.

Civiles enim ieges, quippe quae foren-
■sem qrtotidianamqtie hominum vitam ad certas
quasdam regulas revocent, praecurrere leges
criminales, supra iam exposui. Sic factura est,
ut Romae qnoque de vi Praetor prius interdi-
ceret, quam leges de vi criminales latae suni»
Duo autem Praetoris exstant Interdicta de vi,
eaque Interdictum de vi quotidiana et armate
(Dig. XLIII, 16.) et Interdictum de vi bonoram
raptwum 1 ) (Dig. XLVII, 8.): quorum altero
is petebatur, qui vi aliquem vel armata vel non
armata de possessione deiecisset : alteram in ees
constitotum erat, qui doi© malo hotninibus oo-
actis damni quid fecisse, vel bona aKcuius diri-
puisse dteerentur, Legibus vero Iuliis de vi
publica et privata latis, unicuique vim per-
pesso, vel civiliter Interdicto Praetoris , vel

ex legibus Iuliis agere licuit. Id

1) De Inierdiclo vi bonorum raptorum cf. Crameri
adnotationem ad Ciceronis Orationem pro Tullio,
*edit. Heinrichii et Crameri pag. 66. seqq. Savîgnii
.Commenlationem in: Zeilschrift f. gesch. Rechtsw.
Tom. V, p. 128 — 130. Hus chicii Analecte Litfe-
raria. Excurs. I. ad M. Tullii Ciceronis Orationem
pro Tullio p. 183 — 208. . . •

enim significant verba Ulpiani, lib. IV, ad

Edietum dicentis:

L. 15. D. de accusationibus (XLVIII, 2L),
In eum , cuius dolo malo hominibus coactis
damni quid datum esse dicatur, noii debet
cogi actor 3 omissa actione civili, crimen in-
tendere,

Namque verba „omissa actione civili" de
Interdicte vi bonorumraptorum esse intelligenda,
Ipsa Interdicti verba testantnr, quae ita fuisse
conscripta: SL CUI J30LO. MALO. HOMI-
NIBUS. COACTIS. , DAMNL QUID. DA-
TUM. ESSE. DICETUR. etc, idem Ulpianus
alio loeo refert 1 ). Ceterum etiam sub Impe-
ratoribus duplicem , vel civilem vel criminalera
actionem de vi datam esse, apparet ex, •

Ir. 4. C. unde vi (VIU, 4.). Si de posses-
sione vi deieetus es, eum et lege Iulia vis
privatae Teum postulare, et ad ins tar inter-
dicti Unde vi convenire potes * . . .

Seriore autem tempore, Imperatoribus ma-
xime tyrannicis, qui vel levissima peceata tan-
quam scelera gravissima., contra ipsam impera*
toriam maiestatem commissa, ulcisci consueve-
runt, omida crimina , vel ea , quae privatos tan-

1) L.2. D. tî bonorum raplorum (XLVII, 8.}*

turn homines violarent , criminali poena coerce-
bantur. At ne privatorum hominum commodis
inale hac ratione consuluisse viderentur, quippe
cum iudicia criminalia poenam tantum publicam
spirarent, lmperatores constituerant, ut praeter
actionem criminalem una etiam civilcm cuique
instituere liccrct. Sic Valens et Gratianus sau-
xerunţ :

L. un C. quando civilis actio (IX, 31.).
A plerisque Prudentium generaliter defini-
tum est: Quoties de re familiari et civilis et
criminaJis competit actio, utraque licere or-
periri : sive prius criminalis, sive civilis, actio
moveatur: (nec si civilitcr fuerit actum , cri»
minalem posse consumi) : et sirailiter e con-
trario. Sic denique et per vim de posses-
sione deiectus , si de ea recuperanda inter-
dicto Unde vi fuerit usus, non prohibetur
tamen etiam lege Iulia de vi publico iudicio
instituere accusationem,

Haec sufficiant de actione civili propter vim
insf ituenda, Iam qualis sub Iraperatoribus legi
Iiiliae de vi publica et privata sors contigerit,
videamus.

CAPUT TERTIUM.

Imperatorum de vi publica ct privata

Constitutionesm

§• 18.

Octavianum Augustum, quem eam omni-
bus in rebus secutum esse sfcimus rationem , ut,
quantum fieri posset, liberae rcipublicae et for-
mas et leges integras servaret, in ipsis lcgibus
Iuliis de vipauca tantumcommutasse, probabile
est: praeter quod Livia, ut Dio Cassius refert 1 ),
hortante , pro aqua et igni interdictionem substi-
ttieret in insulam deportationem. Maiore tamen
violentia Tiberius , successor eins, regnavit, qui
maiestatis crimeh ita extendit, ut Suetonius 2 )
dicat: Omne crimen pro capitali receptum , etiam
paucorum simpliciutnque verborum, Idemque con*
firmat Tacitus 3 ) qui maiestatis crimen otnnhtm
accusationum complementum vocat. Sic eum , qui
cum telo in publico versaretur, antea quidem
legis Iuliae de vi privata, nune iam maiestatis

1) Dio Cassins Lib. 55. c. 20.

2) Suetonii vita Tiberii c. 61.

3) Taciţi Annal. III. c 38.

de vi constitiiisse Marcianus libro XTV". Institu-
tionum coiîimemorat :

£.5. D. ad legeni Iuliam de vi publica.
(XLVIII, 7*). Si de vi et possessione, vel
de dominio quaeratur: ante cognoscendum -
de vi quam de proprietate rei, Dirus Pius
xŞ v.oiv(5 twv 0€(r<rdXa)v, id est, Universităţi
Thessalorum, (Graece) re'scripsit.

Quam eandem Constitutionem Callistratus
libro V. Cognitionem Divo Hadriano tribuit 1 ).
Eundem praeterea Divnm Piura, eum, qui pue-
ram ingenuu m rapuisset, lege Iulia de vi publica -
puniendum esse, statnisse, Ulpianus libro VII.
de officio Proconsulis , auctor est 2 ).

Neque vero vis privatae seriore tempore
nullam factam esse mentionem, dici potest. Nam
Diocletianus et Maximinianus , quos intra annos
CCLXXXVI. et CCCIV. p. Chr. una regnasse
scimus, constituerunt :

L. 5. C. ad legem Iuliam de vi publica et
privata (IX, 12.), Qui licet creditor, per
vim fundum debitoris ingressus est: lege
Iulia de vi privata teneri potest,
._ §• 20.

1) L. 37. D. de iudiciis (V, 1.).

2) L. 6. D. ad legem Iuliam de vi publica (XLVIII, 7.).

Ci. quae din supra p. 67.

.§. sw.

Qui benigniores hosce exeeperant Impera-
tores , a Commodo usque ad Âlexandrum Seve*
rum, oiflnes, praeter nnum Perţinacem, saevi-
tia, libidine ţetulantiaque reliquos* qui antea
regnaruiţt, superasse, unîversi eiusdem tempo-
ris scriptores 1 ) referunt, Iidem maiestatis cri-
raen ab illis Imperatoribns immenstim iterum in
mod'um amplificatum esse tradunt, ita ut innu-
merabiles viri nobilesque mulieres , quibus leve
quiddam, et quod contemni a mitiore principe
potuisset, obiiceretur, ad extremum usque sup-
plicinm verberarentur ac vexarentur. Ah eius-
modi Imperatoribus de yî nihil esse constitutum,
non mirandum est: namque tyrannus* nullos
criminum gradus statuens , eadem immaniţate ac
ferocitate contra summnm, vel minimum ţ>ecca-
tum saevit, Perpauca igitur sunt, quâe ilîo
tfempore de vi publica et privata sancjta invenia-
mus, Id tantum scimus , a Severo et Antonino
rescriptum esse :

L. 1. C. ad leg. Iul. de vi publica et pri-
vata (IX, 12.). Ob debitum viri , vel civile

l^Lampridiî vita Commodi c. 3. Spartiăni, vita
Severi c. 11 — 14., vita Caracallae c. 4. ; Capito-
liiii vila Opilii Macrini c. 11 — ÎS. Lanipridii
vita Eliogabali c 18.

"i ■

mumia rea uxoria qui pignori capiunt , vim
centrahere videntur ;

Praeterea Antonius edixit, ut, ai tutori»
lţge Iulia de privata damnaţi, tertia para bono-
rum a fiaco vindicaretur, pupillo tutelae actionem
contra fiaoum instituere liceret *)•

Alexandrum quidera Severum crimina ma-
iestate iterum ad arctiores finea revocaaae, patet
e L 2, C. de rebua creditis (IV, 1.): aed de vi
idem aut pauca modo aanxit, aut, quae aanxit,
ad noa non pervenerunt. . Namque una tantum
eius exatat conatitutio, in qua, Paulo referen-
te 2 ), appellantibua vel appellationia cauaa Ro-
jpam proficiscentibua vim fieri vetat. Id tamen
lege iam Iulia de vi publica statutum esse, supra
tnomoravimus.

Post Alexandrum Severum , cum tam cele-
fiter alius alium exciperet Imperatorem , ut vix
Irâennium unus ex illia regnaret: maiestatis cri-
raen ultra priorea finea iterum adauctum esse 3 ),

1) L. 2. C. ad legem Iuliam de ti publica et privata

(IX, 12.).

2) L. 25. D. de appellationibus (XLIX, 1.). — Imperator

Alexander communî eorum, qui ia Bituynia sunt,
Graecorum • . . iniuria et vi uti adversus eos , qui
appellant, et (ut simpliciter dicam) obttruere illis
cam ad nos viam , interdicimus.

$) Capitol în î vita Maximinii c. 8., vita Gordianorum
c 29 - 81.

non est, quod miremur. Nam cum vi sola, ne-
que ex populi 4 vbluntate ac consensu illius tem-
poris Caesares imperium tenerent, sununa qufr-
que saevitia et atrocitate regnum incţrtiup aţquţ
dubium imunire et defendere studebat.

Diocletianus, qui primi» tom per ^um eţ
viginti annos regnavit, legibus imperiuj# firţnar$
voluisţe videţur, Permultas enîm edidit S^fr
tutiones , quarum tres de vi conscripţie ad tâmp
aetatem Aostram pervenere. Et prima ţj^tpiggjp
de sponsa filii rapta itemque filio incluso^ ex
lege Iulia de vi agi posse, sanxit : altera 2 ) efta#i
*ervos, quos antea legis Iuliae de vi privata
reos non fuisse constat 3 ), hac lege teneri iubef :
tertia*) denique eos, qui quamvis creţjitores,
per vîm debitoris fundum ingrefesi essent, contra
legem Iuliam de vi privata peccasse , edixţţ*

Ad haec igitur usque tempora de vi vei
publica vel privata perpauca admoduţn commu-

', 7*

1) L. S. C. ad legem Iuliam de vi publica et privata

ax, 12.).

2) L. 4. C. eod.

3) L. 12. $. 4. D. de accusationibus (XLVIII, 2.).

4) L. 5. C. ad legem Iuliam de vi publica et privat*

tata esso cognbvinms. Crndeliores etenim Im-
peratoreâ omnia fere crimina ex legibus maiestă-
ţi* , quîppe quae ceterîs legibus severiores es-
stenti dttudicanda atque punienda existimabant:
mitiores vero benîgnioresque Caesares priorem
tantum rerum atque legam ordinem restituere

stţidebant. Cum legibns enlm veteribus una re-

vocârt posse credebantnr ipsa tempera praete-

Hta> quae omne mortaKum genug pîîs plerum-

cfae votis redire iubeţ. Poenas iam legftns

lulHs de ri publica et privata constitutas, eas-

dtm fere adhuc integras inveninras, praeter

quod in aqua et igni intetdictionis locum, suc-

cessetit deportatio , ac praeterea constifotum sit,

ut etiam servos lege Iulia de vi privata' reos

facere liceret. Quod cur factum sit, facile

appdret. Nam cum eius , qui lege Iulia de vi

privata damnatus esset, tertia para boAornm

publicaretur, id est, fisco vindicaretur, Imperato-

ribus etiam mitioribus, aerarium, Imperatorum

luxuria exhaustum plerumque ac aiccatum, bac

ratione reficiendi occasio peropportuna data esse

videbatur. Cum igitur seriore tempore, quo

domini a vilissimis quibusque servis , quippe qui

obedientes essent libidinum miniştri, regi sole-

rent , ipsi etiam servi divitiis nonnunquam essent

ernati , iam hi quoque legi Iuliae dţe vi privata

satisfacere posse existimabantur , ideoque con-*

101

«ti tutum est, ut îpsi lege fulia de vi privaţii
tenerentur. i

Constatttinus autem primus de eo, qui viii
commisisset , supplicium sumendum esstj feta~>
tuit 1 ). Cuius quidem rei duas praecipue afferri
posse causas crediderinn Constantinii*- enint
primus Imperator Christiaham confessus est reli-
gionem , quo factum est, ut alii iam, quam
priore tempore, mores valerent, et qued an tea
minus seelestum videretur, id iam maxime- nefa-
rium haberetur. Sie antea leşes tantum vim
fieri vetuerant , quam eum Christiana etiam rei
ligie ^ quae ne vim quidem vi • repeUere permit*
teret* maxime improbaret , ffePi non potuit, qvâk
severier iam vis commissae poena constâtueretîn%
cum qui Christianus vim faceret, non selum eouv
tra legas* vernm etiam contm religionem peo*
easse viderefonr.

Altera vero atrocioris poenae constituendae
causa, şedea* regia erat Roma Consta ntindpolra
translata: nani «a queque re factum est $ ut alii
iam, quam qui antea viguerant, mores existe-
rent. Roma relicta , vel extrema prioris Roma-
nae libertatis , quam ipsa lirbs ra hominum men-
tes "revocare credebatur, vestigia deleta sunt.

i) lu 1. C Theod. ad legem Iuliam de \i publica ef pri«
vata (IX, 10.).

192

Roma simulque Romanorum Mstoria desiit* et
novum quasi regnum exortum est. Romana
RespubUca. ab bominum recordatione iam aeque
erftt pliena, ao* lăudata illa Atbeniensium liber-
fapt et Romanus , Roma relieta , aui ipsius nomi-
ni* fere iam immţmojvvidebatur. Orientalium,
quos a primis iade temporibus ad tyraqnidem
pronos cognovimii*» ţriores magis niagisque inva-
luerunt, etTibeţii, Claudii, Nerones, quiRo-
moe crudelîssimi tyranni: Constqntinopoli legi-
ţitid domini exi&timabantur. Quo magis autem
iiaminum animi: servilţs.j eo atrociore* poenae
ţdse solent: durius etenira in seryos, quam in
ţtberos eniniadvqţthur, quia cum servitute per-
fidia et ingenium *A omne scelus prentfm , bomi-
num animos occupat, . Proinde nOn mirandom
eat ? atrociorem poenam vis coramiseae Constan- t
tinum magnum constituisse. îs enim rescripsit
turno p. Cbr. CCCXVH:

L.l. C Theod. ad legeni Iuliam de vi pu-
blica et privata (IX, 10. ). . Qui in iudicio
manifestam detegitur comiuisisse vielentiam,
non iam relegatione aut deportatione ittsulae
plectatur, sed supplicium capitale suscipiat:
. nec interposita provocatione senteatiam,
quae in-eum fuerit dicta, suspendat: quo-
niam multa facinora sub uno violentiae no-
mine continentul* , cum aliis vini inferre ten*

103

tantibus, aliiB cum indignatione repugnau-
tibus, verbera caedesque crebro deteguntur
admissae. Unde placuit, ut si forte quis
Tel ex possidentis parte , vel ex eius , qui
possessionem temerare tentaverit, interem-
ptus sit* in eum supplkium exeri *), qui
vim facere tentaverit, et alterutri parti
causam malorum praebuit.

Bandem constitutionem iisdem quidem ver-
bîs, sed verborum ordine paullum mutato, ab Iu-
stiniano in Codicem receptam invenimus *)• Con-
stantina enim in exordio l*gis generalem quan*
dam proponit regulam, quam turn quequeadht
bendam statuit, si quis rîm possidenti intulerit
atque homo occisus sit : Iustinianus vero in L. 6i
C. 1. L e casu illo singulari initiura sumit, cui
sententiam generaliorem subiungit, unde appa-
ret, eum boc tantum in casu singulari supplicium
adbiberi voluisse , neque yero ubi quis alia qua-
dam ratione vim commiserit.

Eodem deinde anno idem Constantinus sup-
plicium etiam turn exerceri iussit, si quis per vim

1) In L. 6. C ad legeni IulSam de ti publica et pritala

(IX, 12.) pro exeri legitur exerceri.

2) L. 6. C. ad legem Iuliam de u publica et pritala

(IX, 12.).

104

alienum fundum invasisset, licet homo non inter-
fectus esset. Rescripsit enim Basso 1 ):

L. 2. C. Theod. ad legem Iuliara de vi (IX,
10.). Si quis per violentiam alienum fun-
dum invaserit, capite puniatur* Et sive
quis ex eius parte, qui violentiam inferre
tenta verit, sive ex eius, qui iniuriam re-
pulsaverit, fiierit occisus, eum poena
astringat , qui vi deiicere possidentem vo-
lucrit.
Quam eum eonstitutionem Iustinianus non
receperit, vel inde patet, eum generalem illam
Constantini legem, »vim infercntem mpplicio
esse puniendum" non comprobasse, sed illum de
eo tantum, qui ita ut homo occisus esset, vim
fecisset, supplicium sumiposse, sanxisse.

Quin ipse Constantinus anno iam sequenti
ea, quae atrocius antea consţituerat, aliqua ex
parte sustulit. Rescripsit enim eidem Basso: .
L. 3. C. Theod. ad legem Iuliam de vi (IX,
10. ). Si quis ad se fundum, vel quodcungue
aliud asserit pertinere, ac restitutionem sibi
competere possessionis putat, civîliter 2 )

1) Eadem haec constitutio commemoratur in libro, qui

Papiani Responsorum nomine cireumfertur»
iit. VIÎL

2) Cf. L. 4. G. unde vi (IV, 8.)* Si de possessione \i ,

deiectus es, eum et lege Iulia vis privatae reum po- '

105

super possidendo agat : aut impieta solenni-
ta te iuris, crimcii violentiae opponat, non
ignarii s eam se sententiam subiturum si cri-
men obiectiim non potuerit comprobare,
quam reus- debet excipere. Quod si omissa
interpellatione vim possidenti intulerit, ante
omnia violentiae causam examinări praecipi-
mus et in ea requiri : Quia ad qtietn venerit
possidentem: eademque protinus restituta,
violentus poenae non immerito destinatul,
in totius litis terminum differatur, ut agitato
negotio principali, si contra eum fueritiu-
dicatum, in insulam deportetur, bonis omni-
bus * aţrogatis. Quodsi pro eo , quem cla-
ruerit esse violentam , sententia profere tur,
omnium rerum, de quibus litigatum est,
media pars penes eum resideat, cetera fisei
Viribus vindicentur ').

Hac igitur lege ut vel civiliter vel crimina-
liter agere liceret, stătu turn est: itatamen, ut
is, qui criminaliter agendum putaret, neque
criinta comprobaret , eandem, qiiam reus crimine

s Udare,' et ad instar interdicli unde vi convenire
poles, quo reum causam omnem praestare oportet.

1) Eadem fere huius constîtutîonis verba referuntur in
Papîani Responsoruin tit. VIII» qui inscribitur „de
violenţii*."

106

probato suscepisset, poenam sustineret. Cete-
rum hanc quoque constitutionem in Codicem Iu-
stinianeum receptam invenimua: qua cam veto*
illa deportationis poena restituta sit, neque re-
centior quaedam lex reperiatur , qnae snpplicium
de eo, qui vim fecisset, suini iubeat: recentiore
tempore supplicium propter crimen via admitti
posse, negandum est.

Ula veroj.quam modo commemoravimus,
Constantini lex ad liberos tantum honines per-
tinuisse , eosque supplicio exemisse videtur, ne-
que vero servos. Namque Yalentinianus, Theo-
dosius et Arcadius voluerunt* ut, qui servi
proprio ifiotti vim fecissent , eapitis : qui iussu
domini, in metalla damnarentur. Scripserunt
enim.

L. 4. C Theod. ad legem Iuliam de vi (IX,
10.). Servos , qui fecisse violentiam confes-
sionibus testium, aut propriis docebuntur,
si id inscio domino commiserint, postremo
supplicio deditos, luere perpetrata cense-
mus. Quod si illi metu atque cxhoHatione
dominorum violentiam admiserint, palam est,
secundnm legem Iuliam dominum infamem
pronunciatum , loci aut origini* propriae
dignitate non uti. Servos vero, quos ftirori-
bus talium paruisse constiterit, metallia per
sententiam > dedî. Viles autem. infiuuesque

107

personae, et hi, qui bis aut saepius violen-
tiam perpetrasse convincentur, constiiutio-*
num drvalîum poena teneantur. Iudicenfe
vero nosse oportet, quod gravi infamia sit
notandus , si violentiae crimen apud se pro-
batorii distulerit, omiserit, vel impunitate
donaverit, aut molliore, quam praestitui-
mus, poena perculerit.
Quam quidem sententiam Iustinianus quo-
que comprobasse videtur, qnippe qui hanc logem
in Codicem recipiendam curaret. '

§. 22.

Ex Gonstantini denique temporibus dir.cri-
men illud , quod antea ex lege Iulia inter vim
publicam et privatam observatum scimuâ, magia
magisque obsolevisse videtur. Id etiim vel inde
patet, quod in Codice et Theodosiano et Iusti-
nianeo de utraque lege Iulia uno eodemque tilulo
agatur (idem enim iam Paulum in sententiis re-
cep tis (V. 26.) fecisse satis notum est) : vel ex eo
colligi potest, quod plerumque Constantin us,
ceterique, qui eum exceperunt, Imperatores, ge-
neraliori violentiae verbo usi sint '). Neque vero

1) L. 6. C ad legem Iulîam de vi publica et privata
(IX, 12.) — quoniam multa faci nora sub uno vio-
lentiae nomine continentur ctc.

108

• i

post Gonstantinum eiusque succes&ores proximos
de vi nova qnqedam constituta sunt. Nam qnae
Leo tmperator anno CCCCLXVHI. de Buccel-
lariis, Isauris armatisque servis sanxit J ), ea cum
iis, quae de hominibus armatis iam lege Iulia de
vi publica vetita esse constat, arctissinie co-
haerent.

Haec igitur de vi sancita erant, cum Iu-
etinianus regnum adiret. Qui cum totam civita-
tera legibus ordinandam cura ret, omnia quae de
ilire civili et de iure criminali adhuc stătuta
erant, in unum colligi et ad certum ordinem re-
digi iussit. Quod cum facile (ieri posset de iure
civili, quippe de quo innumerabiles feţe ICtorum
libri exstarent cqnscripti, difficilins certe erat
de iure criminali, cui minorem iam ab initio,
Romanorum ICtos operam dedisse, supra iam
exposui. Tribonianus igitur cum sociis , qiîibus
id negotium datum esse scimus, historicam iuris
criminalis explicandi methodum sequutus, sedulo
collegit ea , quae de vi publica et privata in re-
tere iure criminali constituta erant: etiamsiiam
Constantini Magni temporibus tale discrimen fere
obsoleverit. Sic fieri non potuit, quin finesvis
publicae et privatae nonnunquam non satis inte-

1) L. 10. G. ad legem luliam de n publici et privata
(IX, U).

109

gri eervarentur, praesertim cum eo, qnod una
ceterae quoque leges Iuliae colligerentur , appa-
reret, ea crimina, de quibus antea ex legibus
Ialiis de vi publica et privata agi soleret, iam
etiam ex legibus maiestatis , oliisve legibus di-
indicări posse. Nihilominus tamen vetus illucl
vis publicae ac privatae discrimen integrum ser-
vâri, Iustiniano placuit: id, quod videre licet
ex eius Institutionibus *); eamque ob causarn
quae de vi publica et privata sancita adhuc ex*
starent, duobus titulis separaţia in Digestorum
libros recepit.

$.23.

Secundam ea vero, quae in Iuetiniani libris
de vi publica et privata reperiantur, inter utram
que ita fere distinguendum videtur.

I. Yim publicam commisisse is putandus est :

1) Qui vel contra homines vel contra res
armia usus sit, qujbus gecuritas publica
turbetur atque evertatur.

2) Qui in incendio aliisve eiusmodi calami-
tatibus rapinandi causa turbam seditio-
nemque moverit»

1) J. 8. I. 4e publici* iudiciis (IV, 18.).

110

3) Qui iudicem aliamve magistratum , quo-
minus officia sua obeat, impedierit.

4) Qui vi, ut sibi aliquid praestetur , effe-
cerit : v. c. qui nova vectigalia exercuerit,
vel vi sibi aliquem obligaverit.

5) Qui contra ius publicura violenter, quid
fecisse deprehensus sit: v. c. qui legatos
violaverit, sepulcra et exequias disturba-
verit, vel provocandi facultate aliquem
privaverit.

II. Vis privatae reus habendus est:

1) Qui violentiam erga liberos homines ad-
hibuerit, sed eam sine armis: v. c. qui
creditor sine iudicis auctoritate res debi-
toris occupaverit.

2) Qui violenter alienam possessionem te-
merare ausus sit.

3) Qui improbam cum aliis inierit societa-
tem, qua aliorum lites sollicitehtur.

Supplicium, quod Constantinus de eo, qui vim
fecisset* sumendum sanxerat, Iustinianum non
recepisse (praeterquam si Tel servils vis commis-
sae reus, vel homo occisus esset) stipra iam
commemoravi: id, quod vel inde pa tet, quod
etiam in Institutionibus vis publicae reum, de-
portări: vis privatae reo, tertiam partem bo-

norum eripiendam eique infamiam irrogandam,
iusserit.

§. 24.

Hacc sunt , quae ordine historico de Roma-
norum praeceptis circa crimen vis publicae et
vis privatae conscribenda apud me constitui.
Utrum ea vero , quam in hac commcntatione sc-
quutus sum, ius criminalis Romanorum expli-
candi methodus conunoda existimari possit, viri
docţi, penes quos iustum ea de re est arbitrinm,
iudicent.

HALAE, TTPIS ORPHANOTKOPHEl.

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Car. Ottonis de Madai ... commentatio iuris Romani de vi publica et privata"

See other formats