== n I'-'
H rai
H
mm
WBiïiïm
HoBBaS
HO
HP
ni
g
mmm rail
T
■F
H
m
■HH§11
■ ■ m I
■
m m mBBË
Bill H
■HH1
, 1BB UHH1
fil H H IHi
HHH Mi Mil
■■■■■Y
WiMâjfâ
nmoffll
\mmmam
nn
îV
COLLECTION
DES
GARTULAIRES DE FRANCE
TOME VIII
CARTULAIRE DE LABBAYE DE SAINT-VICTOR
DE MARSEILLE
PUBLIE
PAR M. GUÉRARD
MEMBRE DE L'INSTITUT DE FRANCE
AVEC LA COLLABORATION DE MM. MARION ET DELISLE
TOME I
►3-O-î-
PARIS
TYPOGRAPHIE DE CH. LAHURE
IMPRIMEUR DU SÉNAT ET DE LA COUR DE CASSATION
BUE DE VAUGIRABD . 9
M DCCC LVII
: I
3GRIPTI0NE MANGIPIORUM ECCLESLE MASSILIENSÎ'
I A /» ^ o V
26.
tt S\
C. c.
o/t. £
^ v /. A r £■ >
a „ /
* *4* ^ / ^ rit. rr^t! T ^
fi rry -m f>-y . ^ ■T
AVERTISSEMENT.
La copie du Cartulaire de Saint -Victor de Marseille était
depuis longtemps préparée, et l'impression en était déjà fort
avancée, lorsque, vers la fin du mois de février 1854 , M. Gué-
rard fut atteint de la maladie grave qui devait, en peu de jours,
le conduire au tombeau. Chargé par lui de l'exécution de ses
dernières volontés , j'ai cru qu'il était aussi de mon devoir de
lui donner une autre preuve de dévouement , en acceptant la
tâche de surveiller l'achèvement de cette publication posthume.
Si le Comité de la langue, de l'histoire et des arts de la France
me fit alors l'honneur de me désigner au choix de M. le Ministre
de l'instruction publique, c'est parce qu'il se croyait sûr de
mon zèle et de mon respect pour la mémoire du savant illustre
dont il déplore la perte. J'ai fait ce qui dépendait de moi pour
répondre à ce témoignage de confiance, et cependant les retards
qu'a subis ce travail pourraient faire croire que je n'y ai pas ap-
porté toute l'activité dont j'étais capable. J'ai donc besoin de mon-
trer en peu de mots que des circonstances tout à fait imprévues
m'ont empêché de satisfaire plus tôt la juste impatience du public.
L'édition du Cartulaire de Saint-Victor de Marseille a été
deux fois ajournée par la découverte de documents originaux
qu'il a fallu successivement ajouter au texte primitif, parce que
M. Guérard n'aurait certainement point hésité à leur donner
place dans son recueil. Il en est résulté des travaux de tran-
scription et de collation, de nombreuses additions dans la table
alphabétique, et par conséquent aussi des retards dans l'im-
pression. En soumettant à l'approbation du Comité les mesures
ii AVERTISSEMENT.
que motivait cette double découverte , je me suis empressé de
lui apprendre, et je me plais à répéter ici qu'il en est redevable
au zèle éclairé de M. Mortreuil, juge de paix à Marseille. Il a
mis à la disposition du Comité , non-seulement ses lumières et
le fruit de ses propres découvertes, mais le zèle et les efforts du
correspondant le plus actif et le plus dévoué. Ce titre de corres-
pondant, qu'il n'avait pas alors , lui a été accordé depuis, en
témoignage de tous les services qu'il avait rendus ; mais c'est
toujours un devoir pour moi de lui exprimer ici personnelle-
ment combien je m'estime heureux du concours qu'il m'a prêté
avec autant de bienveillance que de désintéressement.
La première addition a été fournie par une collection impor-
tante de chartes originales, qui est déposée aux archives du
département des Bouches-du-Rhône dans le fonds de l'abbaye
de Saint- Victor. En signalant l'existence de ces documents ,
M. Mortreuil eut soin d'avertir que les uns n'étaient pas com-
pris dans le Cartulaire, que d'autres n'y étaient pas exactement
reproduits. Il se chargea ensuite de faire le choix des actes qu'il
serait utile de collationner ou de transcrire à Paris, et M. le
préfet des Bouches-du-Rhône s'empressa de les mettre à la dis-
position de M. le Ministre de l'instruction publique. Tout le
inonde comprendra qu'il était indispensable de mettre à profit
de tels matériaux, et d'ajouter au corps même du Cartulaire des
leçons ou des textes consignés dans des actes originaux parfai-
tement analogues à ceux qui s'y trouvent compris. On y a joint
quelques extraits d'un registre intitulé Liber pensiomim , qui a
fourni d'utiles renseignements sur les prieurés dépendant de
l'abbaye de Saint-Victor.
La seconde addition, qui n'est pas moins importante, aurait
été acceptée avec plus d'empressement encore par M. Guérard :
elle consiste dans un pouillé ou polyptyque de l'église de Mar-
seille, rédigé au ix e siècle. Pourquoi faut-il que 31. Mortreuil
n'ait pas fait cette découverte quelques années plus tôt? Pour-
AVERTISSEMENT. m
quoi ses offres , dictées par la modestie, n'ont-elles pu s'adresser
à l'illustre éditeur des Polyptyques d'Irniinon et de Saint-Remi
de Reims? C'était à M. Guérard qu'il appartenait de publier et
d'éclaircir ce texte difficile; il eût retrouvé toute l'ardeur de sa
jeunesse pour ajouter de nouvelles pages à ces travaux qui lui
ont coûté tant de veilles , mais qui seront à jamais l'honneur de
l'érudition française. Mon devoir était du moins de solliciter
l'impression de ce document auquel il aurait attaché le plus
grand prix, et qui d'ailleurs se lie étroitement à l'histoire de
l'abbaye de Saint- Victor.
Je suis donc convaincu que je me suis conformé scrupuleu-
sement à ses intentions réelles en ajoutant au texte qu'il avait
préparé un double supplément qui le complète et l'enrichit sans
en altérer l'unité. Quant aux savantes introductions qui ont
donné tant de valeur à cette collection des Cartulaires de France,
j'ai pensé que la meilleure manière d'y suppléer c'était de laisser
à ses deux élèves le soin de présenter eux-mêmes au public le
fruit de cette longue et honorable collaboration avec un maître
qui était aussi leur ami, qui avait pu en toute liberté, je le dis
à l'honneur de tous les Ministres de l'instruction publique, les
choisir et les appeler à lui comme des disciples d'élite, vrai-
ment dignes par leur talent et leur caractère de participer à ses
travaux et de vivre dans son intimité ' . En parlant ainsi , j'exé-
cute encore les dernières volontés de M. Guérard; ce n'est pas
moi, c'est lui qui rend à M. Marion et à M. Delisle ces témoi-
gnages d'estime et d'affection auxquels je m'associe pleinement,
mais dont je suis avant tout le fidèle interprète.
C'est aussi pour satisfaire aux intentions de M. Guérard que
1 La préface suivante est l'œuvre de terres et des personnes ou ù l'état de l'in-
MM. Delisle et Marion. Le premier s'est dustrie. Le second a entrepris de coor-
chargé de donner la description des ma- donner et d'exposer les notions éparses et
miseras, de traiter les questions de diplo- confuses que fournit le Cartulaire de Saint-
matique et de chronologie, de discuter les Victor de Marseille sur le système des rlivi-
textes qui se rattachent à la condition des sions territoriales.
iv AVERTISSEMENT.
je dois exposer ici quelques faits qu'il s'était réservé sans doute
de signaler dans sa publication. Il se serait fait un plaisir d'ap-
prendre au public qu'un de ses anciens élèves, M. de Mas La-
trie , avait le premier appelé son attention sur l'importance his-
torique du Cartulaire de Saint-Victor de Marseille. Il n'aurait
pas manqué non plus de rappeler que ce précieux manuscrit
avait été sauvé de la destruction et recueilli au commencement
de la Révolution par M. Jean-Jacques Esmieu, qui s'en dessaisit
en 1819 en faveur des archives du département des Bouches-
du-Rhône. Le préfet éclairé qui administrait alors ce départe-
ment, M. le comte de Villeneuve, écrivait à M. Esmieu le 14 juin
de la même année : « Veuillez bien être persuadé que je con-
tribuerai, autant qu'il dépendra de moi, pour que le conseil
général , avec l'approbation de Son Excellence le Ministre de
l'intérieur, vous accorde une gratification proportionnée à la
valeur des objets ' et à votre honorable conduite, en les sauvaut
des flammes en 1793. » M. Guérard savait aussi la part hono-
rable qu'avait prise à cette négociation heureusement terminée
M. Edouard de La Plane, correspondant de l'Académie des
inscriptions et belles-lettres à Sisteron (Basses-Alpes). Ceux
qui connaissent les goûts éclairés et les excellents travaux de
M. de La Plane ne s'étonneront pas qu'il ait usé de toute son
influence pour servir en cette occasion la cause de la science
historique.
Après avoir parlé au nom de M. Guérard, qu'il me soit per-
mis , comme membre et comme interprète d'un comité où sa
mort a excité de si profonds regrets , de payer un juste hom-
mage à sa mémoire dans cet ouvrage , le dernier qui doive por-
ter son nom. Pourrait-il se faire qu'un éloge digne de lui ne
fût pas inscrit dans cette collection des Cartulaires de France ,
1 M. Esmieu avait adressé au préfet, avec le Cartulaire, trois autres uianuscrits et
plus de deux cents chartes.
AVERTISSEMENT. v
inaugurée par lui en 1840 et continuée jusqu'à sa mort avec
tant de persévérance et d'éclat? Pour acquitter cette dette, il ne
suffirait point de laisser parler ici les regrets de l'amitié ou l'ad-
miration d'un élève; il faut prononcer un jugement qui ait
en soi son autorité. J'emprunterai donc la voix de l'Académie
des inscriptions, et je répéterai les paroles qu'elle a dictées
pour être gravées sur la tombe de notre illustre confrère :
AUSSI ESTIMABLE
PAR LINTÉGRITÉ DE SON CARACTÈRE
QUE PAR LA SINCÉRITÉ SCRUPULEUSE DE SON ÉRUDITION
DIGNE CONTINUATEUR DES BÉNÉDICTINS
il trouva dans les polyptyques et les cartula1res
une source nouvelle de documents historiques
d'où il sut tirer des tableaux achevés
de l'état des personnes et des choses
au moyen age.
N. de WAILLY.
PREFACE.
Dans cette préface, après avoir passé en revue les manuscrits
qui ont servi de base à notre publication , nous résumerons les
données que les chartes de Saint- Victor fournissent sur divers
points de diplomatique , d'histoire et de géographie. Nous n'a-
borderons pas plusieurs matières qui ont été traitées dans les
autres préfaces de cette collection : les détails que nous aurions
pu réunir formeraient double emploi avec les articles corres-
pondants de Y Index rerum, placé à la fin de notre second volume.
I. GRAND CARTULAIRE DE SAINT-vrCTOR.
Le grand Cartulaire de Saint-Victor de Marseille, qui, dès le
commencement du xv e siècle, était connu sous le nom de Liber
magnus cartarum 1 , forme un volume de 187 feuillets a de par-
chemin , format in-folio. Il paraît avoir été écrit à la fin du
xi e et au commencement du xn e siècle. Les premiers rédacteurs
avaient laissé en blanc des feuillets ou des portions de feuillet,
qu'on a remplis dans le cours du xn e et du xm e siècle. Ordinai-
rement le titre des chartes est écrit sur les marges en lettres
capitales. Le texte est assez souvent incorrect ; mais la plupart
des fautes doivent être imputées aux rédacteurs des chartes, et
non pas aux copistes du Cartulaire. Les pièces sont générale-
ment classées suivant l'ordre topographique.
1 Note écrite vers l'année 1 400 au feuil- — Deux petits feuillets ont été intercalés,
let 146 du petit Cartul. de Saint-Victor. savoir : le premier entre les feuillets 88
9 Entre les feuillets aujourd'hui cotés et 89, le second entre les feuillets 140
124 et 125, il manque un double feuillet, et 141.
vin PREFACE.
Le grand Cartulaire est conservé aux archives du département
des Bouches-du-Rhône.
II. PETIT CARTULAIRE DE SAINT-VICTOR.
Le petit Cartulaire de Saint-Victor se compose de 189 feuil-
lets de parchemin, petit in-folio. Il manque au moins un cahier
à la fin du volume. L'écriture est du milieu du xm e siècle. Un des
copistes nous a fait connaître son nom par cette note , qu'on lit
au feuillet 34 v° : « Hic incepit M. Girardus scribere. » Quelques
pièces ont été ajoutées après coup, mais avant la fin du xm e siè-
cle ; ce sont celles qui occupent les feuillets 94-100, 102-113,
184-189. Au bas du feuillet 113 est un inventaire de pièces que
nous n'avons pas reproduit, et qui est intitulé : « Hic sunt princi-
pia quarumdam literarum et instrumentorum curie domini régis
Sicilie exibitarum (sic) super facto Massilie. » L'écriture de cet
inventaire peut être de la fin du xm e siècle. Les titres des chartes
ont été écrits en marge par les scribes qui ont copié le volume.
Nous les avons conservés dans notice édition ; mais nous n'avons
pas tenu compte d'autres titres et de diverses observations qui
ont été ajoutées au xv e siècle et dans les temps modernes. La
transcription du petit Cartulaire a été faite avec peu de soin ;
le teste est rempli d'incorrections- Les actes renfermés dans ce
recueil sont principalement relatifs aux droits de l'abbaye de
Saint- Victor sur les monastères qui lui étaient soumis, à la dis-
cipline monastique et aux propriétés que l'abbaye possédait à
Marseille ou dans les environs de cette ville. On y trouve une
nombreuse collection de bulles et de lettres pontificales.
Suivant une note inscrite en tête du volume , le petit Cartu-
laire, déposé à la maison commune de Marseille, le '21 mai 1791,
n'entra qu'en 1822 aux archives du département des Bouches-
du-Rhône.
PREFACE. îx
III. TITRES ORIGINAUX.
Outre les deux manuscrits qui viennent d'être décrits, nous
avons employé un certain nombre d'actes originaux conservés
aux archives des Bouches-du-Rhône. C'est d'après ces actes que
nous avons publié ( une centaine de pièces qui manquaient
dans les deux Gartulaires. Nous nous sommes aussi servis des
titres originaux pour rectifier quelques leçons des Cartu-
I a ires.
IV. RECUEIL DE THOMAS LE FOURNIER. LE TALMUD
OU LIVRE DES PENSIONS.
Au siècle dernier , un religieux de Saint-Victor , Thomas Le
Fournier 2 , se fit remarquer par ses connaissances en histoire
et en diplomatique. Aussi désintéressé que laborieux , il entre-
tenait des correspondances 'suivies avec les plus célèbres
membres de la congrégation de Saint-Maur 3 , et se plaisait à leur
communiquer les plus précieux titres de son abbaye. De cette
manière , il a largement contribué au perfectionnement de plu-
sieurs des grandes collections bénédictines. De plus , il a laissé
des recueils manuscrits dont l'utilité est d'autant plus grande
que beaucoup des anciens originaux ont péri depuis une
soixantaine d'années.
Un des recueils de Thomas Le Fournier nous a été envoyé
des archives des Bouches-du-Rhône. C'est un volume sur papier,
petit in-folio, coté Saint-Victor, n° 23. Il contient des fragments
1 Tome II, p. 303-605 et 627-631. ' On trouve des lettres de Le Fournier
8 Né à Dieppe en 1675, Thomas Le Four- dans les volumes suivants de la Bibl. imp.:
nier est mort le 18 décembre 1743. Voy. Blancs-Manteaux, 77 B, f. 105; Résidu
le mémoire de M . Mortreuil sur \' Ancienne Saint-Germain, 1252, I. 126; Résidu
bibliothèque Je l'abbaye Saint-Victor, p. k. Saint-Germain, 1322, f. 151.
i b
x PRÉFACE.
du grand et du petit Cartulaire , du Bullaire et du Talmud ou
Livre des Pensions.
Ce dernier document, dont l'original ne paraît plus exister,
remonte à l'année 1337 et se rattache à une mesure générale
qui mérite d'être rappelée en quelques mots. Le 20 juin 1336,
le pape Benoit XII promulgua des statuts qui avaient pour
objet la réforme des monastères de l'ordre de Saint- Benoit '.
Le souverain pontife ordonna que, tous les trois ans, dans chaque
province ecclésiastique, les abbés et les prieurs de l'ordre de
Saint-Benoît se réuniraient en chapitre pour veiller au maintien
de la discipline , et pour faire exactement constater les revenus
et les charges de toutes leurs maisons. C'est en vertu de l'ordon-
nance de Benoît XII, que le Livre des Pensions de Saint-Victor
fut rédigé. Comme il fait bien connaître l'état de l'abbaye dans
la première moitié du xiv e siècle , et qu'il fournit une nomen-
clature assez complète des dépendances du monastère, nous
avons cru devoir publier les principaux fragments de cette pièce
que Thomas Le Fournier nous a conservés.
V. POLYPTYQUE DE l'ÉGLISE DE MARSEILLE.
Il a existé d'aueiens polyptyques de l'abbaye de Saint-Victor
de Marseille. L'un d'eux remontait au vm e siècle et avait été ré-
digé par le vidame Ansemundus ; il est appelé poleticum dans
un acte de l'année 780 2 . Le rédacteur du grand Cartulaire a
lait quelques emprunts à des polyptyques plus récents 3 ; mais
il n'en a conservé que des fragments peu étendus. Heureuse-
ment, M. Mortreuil J a découvert aux archives des Bouches-du-
' Ces statuts ont été publiés plusieurs s N. 31, p. 45.
fois. LaBibl. irap. (fonds latin, n. 4167A) 3 N. 96, 291,397, 450, 542, 543.
en possède une copie authentique de l'an- * Voyez Les possessions de /'église de Mar-
née 1338, provenue de l'abbaye de Clas- seille au commencement du ix e siècle, par
tonbury. .1 . A. B. Mortreuil. Marseille, 1855, in-8°.
PRÉFACE. xi
Rhône, dans le fonds de la cathédrale, un document qui nous
dédommage de la perte des anciens polyptyques de Saint- Victor
et qui ne formera pas le morceau le moins intéressant de notre
publication '. C'est un rouleau de parchemin, large de 25 cen-
timètres, long de 2 mètres 16 centimètres.
Ce rouleau contient un polyptyque dressé sous l'épiscopat de
Vuadaldus, indiction septième, ce qui répond à l'année 814
de notre ère. C'est donc un monument contemporain du cé-
lèbre polyptyque d'Irminon 2 , et antérieur au polyptyque de
Saint-Rémi de Reims.
Toutefois, la dernière partie de notre proposition ne serait
pas exacte si l'on adoptait l'opinion récemment émise par
M. Anatole de Barthélémy 3 . Ce savant a soutenu qu'il fallait
rapporter la composition du polyptyque de Saint-Rémi aux
douze premières années du ix e siècle. Mais l'hypothèse mise en
avant par cet érudit ne saurait , à notre avis , balancer les mo-
tifs qui ont déterminé M. Guérard % après Baluze et dom Tas-
sin, à voir dans le polyptyque de Saint-Rémi un document ré-
digé au commencement de l'épiscopat d'Hincmar, c'est-à-dire
vers le milieu du ix e siècle. Réduit à sa plus simple expression ,
voici le raisonnement de M. Anatole de Barthélémy :
« On trouve dans le polyptyque de Saint-Rémi la mention de
plusieurs domaines qui étaient certainement compris dans les
limites du Dormois. Or ce dernier pays n'est point cité dans le
polyptyque. Par conséqueut le polyptyque est antérieur à la
constitution du Dormois. Mais le Dormois existait en 812. Le
polyptyque est donc antérieur à l'année 812. » Ce raisonne-
ment serait concluant s'il était prouvé qu'au milieu du ix" siècle
1 Tome II, p. 633-656. " Mémoire sur le Dormois (Pagus Dulco-
8 Le Polyptyque d'Irminon paraît avoir mensis), publié en 1856, dans la Biblinthè-
élé rédigé sur la fin du règne de Charle- que de l'École des chartes, 4" série, II, 354.
magne, après l'année 806. Voy. Guérard, ' Polyptyque de Saint- Rémi de Reims,
Polyptyque d'Irminon, I, 27. p. vin.
xn PRÉFACE.
le même territoire ne pouvait pas être considéré comme appar-
tenant à la fois à un grand pays et à un petit pays , démembre-
ment ou subdivision du premier. C'est là une proposition que
M. de Barthélémy n'a pas entrepris de démontrer.
Mais nous devons revenir au polyptyque découvert par
M. Mortreuil. Ce document paraît se rapporter à la fois aux
propriétés de la cathédrale de Marseille et aux propriétés du
monastère de Saint-Victor. Il n'y a pas d'ailleurs à s'étonner
d'une pareille confusion : au ix e siècle les biens de Saint-Victor
furent presque toujours administrés par les évêques de Mar-
seille ', et des traces de cette confusion subsistaient encore au
commencement du xi e siècle 2 .
Le plan du polyptyque de Marseille est fort simple. Dans
l'état où il nous est parvenu, il renferme, en treize chapitres, la
description des domaines que la cathédrale ou l'abbaye possé-
dait dans treize villages différents. Chacun de ces domaines se
composait d'un certain nombre de tenements , appelés le plus
souvent colonica , quelquefois vergeria , jamais mansus : ce qui,
pour le dire en passant , constitue une différence radicale entre
le polyptyque de Marseille et les polyptyques publiés par
M. Guérard. On indique d'abord la situation du tenement , puis
le nom et la condition du tenancier [colonus , mancipium , rare-
ment accola). Viennent ensuite le nom de la femme et des en-
fants du tenancier. L'âge des enfants est rigoureusement énoncé
quand il ne dépasse pas quatorze ou quinze ans. Les enfants
plus âgés sont qualifiés de baccalarius ou bacealaria. On dis-
tingue les jeunes gens qui suivent les écoles ou qui sont en-
gagés dans les ordres sacrés. Les maris ou les femmes des en-
fants sont aussi quelquefois nommés, et on a soin de marquer
si ces maris ou ces femmes sont des étrangers (tnarito extraneo,
1 N. 11, 12, 26, 31, 70, 72, 83, H>3 , 174, 290, 1040.
1 N. 27.
PRÉFACE. xrn
uxore, extraneà). — Les redevances dues pour chaque tellement
ne sont pas toujours mentionnées avec une grande précision. —
Plusieurs articles sont suivis des mots ad requi rend uni, c'est-à-
dire « à rechercher. » — Le nom de certains tenements est sim-
plement accompagné de l'épithète apsus, soit que ces tenements
fussent incultes ou imparfaitement cultivés, soit qu'ils man-
quassent de tenanciers réguliers ' .
La planche jointe au second volume donnera l'idée de l'écri-
ture du polyptyque. Nous n'en analyserons pas ici les carac-
tères ; mais il est utile de présenter le tableau des abréviations
principales du rouleau et de placer en regard les leçons que
nous avons adoptées.
An. Annorum.
Ace. Accola.
Apst. Apsta.
Bac ou bacc. Baccalarius, baccalaria.
Cls. Clericus.
Cl, col, cols. Colonica, colonie*, colonus. Le mot colo-
nica est écrit une fois en toutes lettres.
Ds Debilis.
D, den. Denarium, denarios.
Fi. Filius, filia.
Lac, lact. Lactantes.
M. Mancipium.
Prb, prsb, prsbt, psbt. Presbyter.
Pull. Pullos.
Ub. liber.
Ux. Ijxor.
' er ' ) - Verbecem, verbecarius.
Toutes ces lectures sont à peu près incontestables. C'est avec
un peu moins d'assurance que nous avons rendu par minimum,
ou nummos, un signe dont on peut voir la forme à la ligne 7
du fac-similé. Nous avons pris ce signe pour une note tiro-
menne 2 . Des notes de cette espèce se retrouvent dans plusieurs
autres mots du polyptyque.
' Voy. le Polyptyque flrminon, I, 590. mot Nummus dans le nfc. latin 8779 de la
s Voy. la note tironienne qui répond au Bibl. imp , f. 10 v", col. 3.
xiv PREFACE.
VI. OBSERVATIONS SUR QUELQUES POINTS DE CHRONOLOGIE.
Nous appellerons l'attention de nos lecteurs sur trois points
de chronologie : sur les différents commencements de l'année
dans les chartes de Saint-Victor , sur une dénomination irrégu-
lière des calendes, et sur la manière de compter les années du
règne de Carloman II.
Commencement de l'année.
Laissant de côté les actes émanés de la chancellerie romaine,
nous trouvons dans nos chartes !a trace de plusieurs manières de
commencer l'année.
On sait que, dans le système pisan, l'année commence au
25 mars , neuf mois et sept jours avant l'époque à laquelle nous
plaçons le premier jour de l'an. Ce système a été certainement
suivi : — dans une charte rédigée à Saint-Gilles, par ordre de
l'abbé de Rodez, en 1061 ' ; — dans un accord entre l'évêque
de Toulon et l'abbé de Saint- Victor , en 1 143 2 ; — dans un acte
fait à Aix, en 1164 3 ; — et dans une charte de Raimond, ar-
chevêque d'Arles, en 1 165 \
Les dates des deux chartes suivantes : accord entre les cha-
noines de Mai^seille et les moines de Saint-Victor , en 1 1 1 9 5 ,
— charte d'Ildefonse , roi d'Aragon, en 1178% s'expliquent soit
1 Cette charte (n. 827) est datée : « Anno novembris , luna 27 , epacta 6 ; » ce qui
incarnationis dominice 1062,indictionel4, répond au 17 octobre 1164.
pridie idus junii , 3 feria , epacta 26, ' Cette charte (n. 959) est datée:
luna 19 ;» ce qui répond au 12 juin 1061. <■ Anno 1160, in mense julio, feria 3,
8 Cet accord (n. 971 ) est daté : a Anno luna 1 ; » ce qui répond au 13 juillet HOîi.
ab incainatione Domini 1144,indictione G, 5 Cet accord Cn. 923) est ainsi daté:
concurrente 4, pridie idus decembris , u AnnoabincamationeDominilllO, mense
luna 3; «ce qui répond au 12 décem- januario, concui rente 1, epacta 7, luna 24,
bre 1143. S idus januarii ; » ce qui répond au 9 jan-
J Cet acte ( n. 1106) est daté : « Anno vier 1119.
ab incarnatione Domini 1 103,16 kalendas 6 Cette charte (n. 903) est ainsi datée :
PREFACE. xv
par le calcul pisan , soit par l'usage de commencer l'année à
Noël ou à la Circoncision.
Pour la charte d'Adalbert, évêque de Senez , en 1 122 ' , nous
n'avons à choisir qu'entre le système pisan et l'usage de compter
l'année à partir de Noël.
Des lettres de l'évêque de Riez et de l'évêque d'Antibes 2 , du
1-6 avril 1229, suivant notre manière de compter, sont datées
de l'an 1229, et, comme en 1229, Pâques n'arriva que le
15 avril, ces dates supposent l'année commencée à Noël, à la
Circoncision ou à l'Annonciation, suivant le système florentin
(trois mois moins sept jours après le commencement de notre
année).
lia fête de l'Annonciation , suivant le style florentin , ou bien
la fête de Pâques, a été prise pour le premier jour de l'an par
les rédacteurs des huit chai'tes suivantes : charte de TVirbcrtus
de Turreves, en 1111 3 ; — acte de vente du 20 février 1 1 13 ' ;
— charte du bailli du comte de Provence , en 1 1 76 5 ; — charte
de Ronselin, vicomte de Marseille, en 1209 c ; — charte de Ponce
de LambiscOy en 1210 7 ; — charte de Ugo Férus , en 1213 8 ;
— charte de Raimond-Bérenger, comte et marquis de Provence,
a Anno 1 178 , luna 5, feria 6, mense ja- ab incarnatione 1112, in merise fehroario,
nuarii ; » ce qui répond au 27 janvier 10 kal. marcii , feria 5; » ce qui répond
H 78. au 20 février 1113.
1 Cette charte (n. 770 et 972) est ainsi B Cette charte (n. 968) est datée : « Anno
datée : « Anno incarnationis Doiuini 1123, incarnationisl 175., mense februarii, luna 5,
indiclione 1, mense decembrio, 5 kal en- feria 4 ; » ce qui répond au 18 février
das januarii , feria 5, luna 27, anno 2 1176.
decemnovennalis cicli, concurrente 6, ep- 6 Cette charte (n. 9 43) datée du 6 mars
acta 22; » ce qui répond au 28 décein- 1208, appartient au mars 1209. Elle est
bre 1122. en effet datée de la 11 e indiction, qui, à
* if. 925. Marseille, commença en septembre 1208.
'Cette charte fn. 1098) est datée: 7 D'après cette charte (n. 954) le 3 fé-
" \nno incarnationis 1110, die dominico, vrierqiii suivit le mois de septembre 1209.
notais februarii, indictione 4, concur- appartenait encore à l'année 1209.
rente 5, epacta 9, luna 23; » ce qui ré- 8 D'après cette charte (n. 1005 le 22
pond au 5 février 1111. février qui suivit un acte du 10 décein-
1 Cet acte (n. 1099) est daté : ., Anno bre 1212, était encWe de Tannée 1212
xvi PRÉFACE.
en 1219 ' ; — transaction entre la commune de Marseille et l'ab-
baye de Saint- Victor, en 1224 2 .
Les faits que nous venons d'énoncer ne sont ni assez nom-
breux ni assez uniformes pour nous permettre de poser une
règle générale. Toutefois, ils nous autorisent à conjecturer que
les Provençaux suivirent souvent le système pisan dans le cours
du xi e et du xn e siècle, tandis qu'à partir de la fin du xn e ils ont
ordinairement compté l'année à partir de Pâques , ou, plus pro-
bablement encore, à partir du 25 mars, selon le calcul florentin.
Irrégularité dans la manière de compter les calendes.
On a déjà remarqué que les auteurs et lés notaires du moyen
âge se sont parfois mépris sur la manière de compter les calen-
des 3 . L'erreur consistait à indiquer comme appartenant aux ca-
lendes du mois courant la seconde partie de ce mois. Pour en citer
un exemple , le 1 4 janvier aurait été appelé le 1 9 des calendes
de janvier, et non pas le 19 des calendes de février. Le Cartu-
laire de Saint-Victor fournit un nouvel exemple de ce singulier
calcul. C'est une charte 4 datée de l'an 1048, indiction pre-
mière, le 15 des calendes de juillet, un lundi. Or, en 1048
(année qui correspond bien à l'indiction première), le 15 des
calendes de juillet, c'est-à-dire le 17 juin, tomba un vendredi ;
mais le 15 des calendes d'août, c'est-à-dire le 18 juillet, tomba
un lundi. C'est donc le 18 juillet que le rédacteur de la charte
a désigné par les mots quinto decimo kalendas juli. C'est pro-
bablement par inadvertance, et non de propos délibéré qu'une
telle façon de s'exprimer a été usitée.
'Cette charte (n. 911 ) postérieure au tii , » est certainement du mois de fé-
30 novembre et au 1 er décembre 1218, vrier 1224.
est datée : « Anno Domini 1218, mense 3 Voy. la notice sur Orderic Vital, jointe
januario, 10 kalendas februarii, » à l'édition de cet auteur publiée par M. Le
s Cette charte (n. 924) datée : « Anno Prévost, pages lxii et i.xm.
1223, indictione 11, 16 kalendas mar- 'N. 384.
PREFACE. xvn
Manière de compter les années de Carloman II.
La comparaison des diplômes de Carloman H conduit à penser
que les années du règne de ce prince ont été comptées de la
manière suivante :
I e année : du 10 avril au 31 décembre 879.
2 e année : du 1" janvier au 31 décembre 880.
3 e année : du 1" janvier au 31 décembre 881 .
4 e année : du 1" janvier au 31 décembre 882.
5 e année : du I" janvier au 31 décembre 883.
6 e année : du 1 er janvier au 12 décembre 884.
L'une des plus sérieuses objections qu'on pût faire à ce
système se tirait d'un diplôme dont la date est ainsi exprimée
dans le grand Gartulaire de Saint- Victor et dans les éditions
dérivées de ce manuscrit : Data un nonas februarias , anno vn u
régnante Carlomanno 2 . L'examen du diplôme original nous a
permis de lever la difficulté. En effet, nous y avons lu en toutes
lettres anno sexto régnante Karlomanno , et cette variante con-
firme le système que nous venons d'indiquer.
VII. OBSERVATIONS SUR QUELQUES POINTS DE DIPLOMATIQUE
ET DE PALÉOGRAPHIE.
Usage des sceaux.
Dans le midi de la France , l'usage des sceaux paraît avoir
été beaucoup moins général que dans le nord. Cela tenait sans
doute au climat qui s'opposait à la conservation des empreintes
en cire. Ce fut probablement par le même motif que les actes
de Provence furent souvent revêtus de bulles en plomb 3 . Au
reste l'apposition du sceau était moins nécessaire dans des pays
1 Voy. la collection que les Bénédiclins ! Voy. la charte 9 du Cartulaire.
en ont donnée dans le t. IX du Recueil des 3 Voy. la table du Cartulaire au mot
Historiens. Bu lia.
XVI „ PRÉFACE.
où le notariat avait reçu dès la fin du xn* siècle une organisa-
tion régulière '. Le peu d'importance que les Provençaux atta-
chaient à l'apposition du sceau ressort des termes mêmes d'un
accord conclu vers 1190 entre les représentants de deux églises.
On y dit formellement qu'une charte-partie présente plus de
garantie qn'une charte scellée a .
Souscriptions en grec et en arabe.
Deux de nos chartes 3 se terminent par des souscriptions en
lettres grecques. On en trouve de semblables dans les archives
d'un certain nombre d'églises , et nous avons été d'autant moins
étonnés d'en rencontrer à Marseille que les ports de la Provence
devaient être en rapports continuels avec l'empire d'Orient , et
qu'en 1044 une colonie de moines grecs s'établit dans une
église dépendant de Saint- Victor '.
En 1101 , Pierre Sanche, roi d'Aragon, souscrivit en carac-
tères arabes une charte de Ponce , évêque de Barbastro s .
Emploi de la cédille.
Le petit Cartulaire de Saint- Victor , écrit vers le milieu du
xm e siècle, contient un certain nombre d'e cédilles 6 , pour
représenter la diphthongue se. L'emploi de Ve cédille tombait
alors en désuétude , et à partir de cette époque la cédille ne fut
plus guère employée que pour distinguer les c doux des c durs.
C'est ainsi qu'on voit dans le petit Cartulaire Cabaea , Soriçi-
num et Çacharie 1 . Mais cet usage de la cédille remontait à
une époque plus ancienne : sur l'original d'une charte du
1 Voy. la table, au mot Notarius. 3 N. 762 et n. 832. — Voy. aussi la
* " Ut major £des huic scripturae quam cbarte 776, dans laquelle le mot apud est
si sigillata fuisse! liaberetur , placuit ut , tiguré en lettres grecques.
anni , mensis , lunae, testium et omni alia 4 N. 61.
sollempnitate pnetermissa , suam cartam 5 N. 445.
propriam per alfabetum divisam utraque 6 Voy. notamment le fol. 169 v°.
Iiaberet ecclesia. » Charte 973. 7 Fol 24 et 28.
PRÉFACE. *!X
xi e siècle ' le mot cœtibus est écrit avec, une cédille. 11 faut peut-
être attribuer une valeur analogue à un petit trait qui , dans le
polyptyque de l'année 814, surmonte les c dans les mots Sceeme-
rus, Scetildis, Scsehertus , Scildis , Scefredus , Scoaldus, Scx-
berta et Scolo 2 .
Des accents et des points.
Dans le petit Cartulaire, les accents ne sont pas seulement
marqués au-dessus des i redoublés (m). On les y trouve aussi
sur les lettres aa, ee, oo, ce et rr dans les mots Seizaac, vinee,
coopertoria,pro ce solidis, guerra 3 , etc.
Le notaire qui a écrit une charte de 1046 ' a distingué par des
points très-caractérisés les i redoublés des mots transitoriis,
sociis etpatrimonii. Le mot Mitrii, tracé au dos de la pièce en
caractères du xi e siècle, présente la même particularité. On
connaissait déjà quelques exemples d7 pointés remontant au
xu e siècle 5 .
Il n'est pas besoin d'avertir nos lecteurs qu'en signalant ces
anomalies nous n'entendons porter aucune atteinte aux règles
générales posées par les bénédictins.
De l'esprit rude.
Parfois, pour remplacer Yh et pour indiquer une aspiration,
on figurait au-dessus de la voyelle aspirée un esprit rude, tel
qu'on en voit dans les manuscrits grecs. C'est ainsi que sur deux
pièces des archives de Saint-Victor % on remarque ce signe au-
dessus des mots odie, roca et o/w, pour hodie, roclta et hoc. Du
'Pièce 476 du fonds de Saint-Victor. Nous 6 Voy. Nouveau traité de diplomati-
es avons donné le texte sous le n. 1082. que, III, 496, note, et Bibliothèque de
* H 2 , 23 , 42 , S5 , 58 et 71 ; I 2 ; L 9. l'Ecole des chartes , 3 e série, III, 563.
5 Fol. 36 v", 166,65, 125 v», 96 v°,etc. 6 Pièces n. 349 et n. 58 du fonds deSaint-
* Pièce 125 du fonds de Saint - Victor, Victor. Elles sont publiées plus loin,
publiée plus loin sous len. 1068. n. 1044-1052 et n. 1092.
xx PRÉFACE.
reste, cette particularité se rencontre assez souvent dans les
manuscrits et les chartes du x e et du xi e siècle.
VIN. STYLE DES CHARTES.
Le Cartulaire de Saint-Victor contient un certain nombre
d'actes solennels qui ont été rédigés avec un véritable appareil
de rhétorique. Telles sont suitout les chartes de Raimbaud,
archevêque d'Arles, qui aimait à se servir d'une prose rimée et
cadencée 1 . C'est là une singularité dont les exemples sont assez
rares, surtout dans le nord delà France. Mais la plupart de nos
chartes du xi e siècle sont écrites dans un latin très-barbare,
qui ne soutient pas la comparaison avec les chartes du nord,
composées à la même époque. Non-seulement les règles élé-
mentaires de la syntaxe y sont violées à chaque instant, mais
il arrive souvent que l'écrivain se voit dans la nécessité d'em-
prunter à la langue vulgaire des mots ou des bouts de phrase
auxquels il n'essaye même pas de donner une apparence de lati-
nité. Il serait trop long de citer toutes les chartes qui présentent
cette particularité 2 . Nous réunirons seulement quelques exem-
ples propres à montrer quelle était la langue parlée en Provence,
dans le cours du xi e siècle. Nous lisons dans un acte de la pre-
mière moitié de ce siècle 3 : « Gandalmarus, et sa moleris Gau-
« cina,.... et filius Guandalmarus, totus quid a et que aura, etc.
« Et dona Dodonus et suus filius de terra in Laurias à la Font
« dal Cercervis dissum seri usque in altribus messi, con lit terra
« terminada fui scil drig que Dodonus es a sancto Victori. »
Un texte, dont la date est comprise entre les années 1048 et
1061 4 , nous fournit ce passage :.... « Si non o forfan; et si o
'Voy. les n. 27,57, 151,293, 295, 266,302,311,328,385,390,391,400,
405, 406, 407,414, 553, 604, 613.Raim- 403, 450, 474, 598, 633, 724, 725, 742,
baud, élu en 1031, mourut en 1067. 773,813,1078,1091.
2 Voy. les n. 21 , 50, 87, 89, 93,94, 105, 3 N. 626.
130, 135, 146, 166, 167,198, 228, 238, ' N. 423.
PRÉFACE. xxi
« forfan,emendent o mercennaliter aut juste; et si o fan, etc. »
La phrase : « et que parta i a en lo befaeto de Saneti Victori, »
se trouve dans une pièce de l'année 1056 '. L'emploi du roman
était assez ordinaire dans les formules de serment. On tenait à
être compris des témoins qui assistaient à la cérémonie. Parmi
les formules de ce genre, nous en citerons une de l'année 1061 ou
environ 2 : « Ego Poncius non tolrai ne l'en to[l]rai supradicto
« Durando abbati, neque abbatibus qui futuri sunt post eum , . . . .
c supradictum castrum Auriol, neque forcias que ibi sunt ne
« non los en dezembrai, ne non las lur en tolrai, ne non lur en
« tolrai, ne non las lur vedarai.etc. Ego Poncius, cum illobomine
a vel cum illis hominibus, cum illa femina aut feminis que lur
« tolran ipsum castrum..., finem neque societatem nonaurai. »
Transcrivons encore un fragment d'une cbarte de la fin du xi e siè-
cle, dont l'original nous est parvenu 3 . « Donamus mansiones de
«■ Raianbert et de Robert Crisbi et de Martinus porqerius, el lur
« orto domenge, ab uno cassai ; la medietate de lo prado de
« Petro Teubalt; la medietate de rivo friguo et pescar in sas
« aigas et in suos devensos; lo decimo de la fibla del port; lo
« decimo de nuirimento que faciunt monachi et clerici, los
« decimis de las plantadas que sunt et que seran del devensio;
« lu decimo de la vinea de la Figuera et de las vineas de los
« alos delhz omines que aun in la sua terra, cultis et incultis,
« per qualque guisa ho pogues abbere.... Et ab lur consilio ho
« acabte Rodulfus. »
On peut observer les traces de la langue vulgaire même dans
le Polyptyque de l'année 814. Les adjectifs Me, il/a, ipse, ipsa, *
y sont plusieurs fois employés comme équivalant à notre article
le, la.
Sur la fin du xn c siècle, une importante révolution s'accom-
1 N. 164. »N. 1086.
'N. 758. Conf. les n. 1048 et 1053. » E 11 ; F 25, 27, 29, etc.
xmi PREFACE.
plit dans le style des actes du midi. Elle fut principalement
l'œuvre des notaires qui firent adopter des formules emprun-
tées au droit romain. Alors, à côté d'actes franchement écrits en
roman, nous rencontrons des chartes rédigées dans un latin
correct, mais dont la monotonie fait parfois regretter l'irrégu-
larité barbare des temps antérieurs.
IX. CATALOGUE DES ABBÉS DE SAINT- VICTOB.
Dans le Gallia christ iana , le catalogue des abbés de Saint-
Victor est souvent fautif. Nos chartes nous ont permis de le rec-
tifier sur bien des points. Mais à partir du milieu du xm e siècle,
les moyens de contrôle nous ont souvent manqué. Voici toute-
fois une liste nouvelle, dans laquelle nous citons nos autorités
quand nous nous écartons du catalogue dressé par les bénédictins.
1 . Une tradition fort ancienne permet de donner à saint
Jean Cassien , qui vivait au commencement du v e siècle , le
titre de fondateur et de premier abbé du monastère de Saint-
Victor.
2. Suivant Grégoire de Tours ' , un abbé nommé Anastase
était à la tête de l'insurrection qui éclata en 581 contre Théo-
dore, évêque de Marseille. On a conjecturé qu' Anastase était le
chef du monastère fondé par saint Jean Cassien.
3. Magnus gouverna cette abbaye , antérieurement à l'an-
née 780 2 .
Depuis la fin du vm e siècle, jusqu'à la fin du x e , l'abbaye fut
souvent administrée par les évêques de Marseille. C'est à peine
si nous pouvons indiquer pour cette période six personna-
ges auxquels les documents contemporains accordent le titre
d'abbé.
1 Hist. Franc, VI, 11. «H. 31 , p. 44.
PREFACE. xxiii
4. Hugne est nommé en 884 dans un diplôme de Carlo-
man ' .
5. Louis l'Aveugle, roi de Provence, fit, en 904, une do-
nation à l'abbé Magnus ~.
6. Alard, ou Adalard, est connu par deux chartes 3 , dont la
dernière appartient à l'année 978 ou 984.
7. Ponce fut le successeur d' Alard \
8. C'est sans doute ici qu'il faut placer un Hugue, second du
nom. Il reçut une donation qui fut confirmée en 1035 par les
fils du donateur, Guillaume et Fouque, vicomtes de Marseille \
9. L'abbé Garnier est nommé dans un acte du 15 octo-
bre 1004 6 .
10. Guifred fut élu en 1005 7 . Les dernières chartes datées
dans lesquelles il figure sont de l'année 1019 \ Il contribua
puissamment à la restauration de l'abbaye 9 , et mourut en 1021,
suivant la chronique de Saint-Victor 1 ", le 13 décembre, suivant
l'obituaire de la cathédrale de Marseille " .
1 1 . Le bienheureux Isarn est l'un des plus illustres abbés du
monastère de Saint-Victor. Un ancien auteur nous a tracé le
tableau de ses vertus dans un opuscule que Mabillon ! a et les
Bollandistes' 3 ont publié et dont la Bibliothèque impériale' 4 pos-
1 N. 9. le milieu du xi e siècle. Cette chronique a
' N. 10. été publiée par le P. Labbe {Bibl. mss., I,
3 N. 77 et 654. 339-344) d'après une copie de Peiresc. La
'N. 77. Bibl.imp.(Résidu,1047,f.l32-138)enpos-
1 N. 56. sède une copie faite avec soin qui permet
e N. 71. Cf. n. 1054. de corriger quelques fautes de l'imprime.
7 N. 1054. L'auteur de cette copie lait remarquer que
* N. 649 et 1055. les articles relatifs aux abbés de Saint-Vic-
* N. 14, p. 16. tor du xi e et du xn* siècle sont des inter-
10 Labbe , Bibl. , I, 339. La chronique polations laites après coup.
de Saint-Victor de Marseille, rédigée par " Bibl. imp., Résidu S.Germ., n. \uh~ .
différents auteurs , s'étend de l'année 539 f. 139 v°.
à l'année 1544. Elle présente une lacune ia Acta , saec. VI, î, 609-026
pour les années 1265 à 1334. La plus an- ,3 Sept., VI, 737-749.
tienne partie semble avoir été rédigée vers " Ms. latin 5672.
xxiv PREFACE.
sède un exemplaire remontant au xu c siècle. Ce n'est pas ici le
lieu de raconter la vie du saint abbé. Nous devons simplement
déterminer la durée de son administration. Il ne peut y avoir
aucun doute sur le jour de sa mort. L'opuscule que nous avons
cité ' , une vieille épitaphe 2 et l'obituaire de la cathédrale de
Marseille 3 s'accordent pour le fixer au 24 septembre , et nous
ignorons sur quelle autorité s'appuyaient les auteurs du Gallia
christiana, quand ils ont rapporté ce fait au 2 septembre. L'an-
née 1048 est ordinairement indiquée comme la date de la mort
du bienheureux Isarn. Mais il est certain qu'Isarn n'était plus
en vie plusieurs mois avant le 24 septembre 1048. On lit, en
effet, dans un acte du 18 juillet 1048 4 : « Quidam frater,...
<f jussu bonre mémorise venerabilis abbatis Isarni condam mo-
« nasterii Massiliensis animatus... ; » une autre pièce, du mois
d'avril 1048 5 , mentionne expressément la mort d'Isarn. Nous
croyons donc qu'Isarn mourut au plus tard le 24 septem-
bre 1047.
12. La date que nous assignons à la mort d'Isarn se trouve
confirmée par l'histoire de Pierre , son successeur. En effet ,
le procès-verbal de l'élection de celui-ci 6 est daté de 1047, et
il n'y a pas lieu de suspecter la sincérité de cette date, puisque
Pierre a déjà le titre d'abbé dans une charte de cette même an-
née 1047 7 . Il figure pour la dernière fois dans notre Cartulaire 8 ,
en 1060. Il mourut la même année 9 .
13. Durand fut élu en 1060 lu . Il exerçait encore les fonctions
d'abbé le 16 mars 1064 ".
' Bolland., sept., VI, 749. 7 N. 788.
*Ibid., 736. »N. 730.
3 Bibl. imp., Résidu S. Gcrni., n. 1047 , 9 C/iron. S. Victoris. Bibl. imp. , Résidu
f. 139. — L'anniversaire d'Isarn est mar- S. Germ., n. 1047 , f. 133 v°. Dans l'édi-
qué au 23 septembre dans l'obituaire de tion du P.Labbe, l'article de la chronique
S. Victor, lbid, f. 172 v°. relatif à la mort de Pierre est classé à
'N. 384. l'année 1061.
"N. 441. '«N. 1133.
6 Gallia christ., I, 083 D. " N. 703.
PRÉFACE. xxv
14. Quelques jours plus tard, le 29 du même mois, il était
déjà remplacé par Bernard ' , oncle de Richard , comte de
Rodez 2 . Le dernier acte de l'administration de Bernard que
nous ayons à signaler, est la confirmation générale des biens
de l'abbaye qu'il obtint de Grégoire VII, le 4 juillet 1079 3 . Il
mourut fort peu de temps après.
15. Richard, son frère et son successeur, avait déjà le titre
de cardinal, quand le pape Grégoire VII, à la demande des
moines de Saint- Victor , lui confia le gouvernement de l'abbaye
le 2 novembre 1079 7 '. Il figure dans notre Cartulaire avec le
titre d'abbé jusqu'en 1103 5 . Le 5 novembre 1106, il monta
sur le siège archiépiscopal de Narbonne et mourut probable-
ment en 1121 6 .
16. Eude ne paraît que dans des actes de l'année 1 112 7 et de
l'année 1113 8 .
17. Raoul est cité dans plusieurs circonstances : la première
fois , le 9 janvier 1 1 19 9 , la dernière , le 28 décembre 1 122 10 .
18. Bernard, en 1127 ". Selon toute probabilité c'est encore
lui qui paraît dans un acte de l'année 1129 1S sous le nom de
Berna/dus.
19. Ce n'est pas sans hésitation que nous insérons sur notre
liste le nom de Ganselin, que les auteurs du Gallia christiana' 3
indiquent pour l'année 1 129.
20. Pierre II, en 1134 " et pendant les années suivantes jus-
qu'en 1145' 5 .
21. Guillaume, surnommé Pierre 16 . Le 30 avril 1149, le
1 N. 120. 9 N. 923.
s N. 831. «• N. 777.
' N. 843. " N. 785 et 890.
» Voy. Jaffé, Regesta, n. 3872 et 3873. " N. 830.
1 N. 802 et 918. I3 I, 687.
6 Gallia christ,, VI, 44-47. '» N. 822.
'■ N. 831 et 1007. '» N. 932.
3 N. 848, 1099, 1100. 16 N. 978, p. 428.
xxvi PRÉFACE.
pape Eugène III ne lui donne encore que le titre de élu de Mar-
seille ' . Mais il le qualifie d'abbé dans une bulle expédiée le
5 juin 1350 2 . Guillaume exerçait encore ses fonctions au mois
de mars 1159 3 .
22. Frédole , en 1 163 ', 1164 5 et 1 165 6 .
23. Pierre, surnommé de Nogaret 7 . A la demande de cet
abbé, le pape Alexandre III confirma les biens du monastère
de Saint-Victor le 6 avril 1169 8 . Le 27 janvier 11 78, Pierre se
fit accorder des privilèges par le roi d'Aragon 9 .
24.Dieudonné de Séverac 111 , en avril 1 179" et en juillet 1 180 12 .
25. Austorge, depuis 1 182 13 jusqu'en 1190 ,i .
26. Roscelin, mort en 1193, selon les auteurs du (rallie
christiana.
27. R[aimond] d'Aureille était qualifié d'élu du monastère
de Marseille, en 1193 15 et en 1 194 ,6 .
28. Hugue, en 1195 17 .
29. Mainier, en 1 197 1S , 1 198 l9 et 1202 20 .
30. Guillaume de La Pierre, en 1204 21 et 1209 22 .
31. Guillaume d'Alein, en 1212 23 , 1213 2i et 1214 2s .
32. L'administration de Bonfils dura dix-neuf ans 26 . Ce que
nous savons de son pi^édécesseur et de son successeur permet
de supposer qu'il gouverna l'abbaye depuis 1215 jusqu'en 1234.
En effet , il est nommé dans beaucoup d'actes dont les plus an-
14 N. 970 et 982.
15 N. 992.
16 N. 1112.
17 N. 856.
19 N. 1023.
19 N. 898.
* N. 977.
21 N. 1002.
- 1 N. 954.
53 N. 907 et 1004.
24 N. 1005.
55 N. 998 et 999.
H Tome II, p. 351.
1 N.
885.
2 N.
849.
3 N.
952.
4 N.
1009.
8 N.
1107.
c N.
959 et 965.
1 N.
978, p.
428.
8 N.
847.
9 N.
903.
io N
. 978, p
428
« N
. 1025.
12 N
. 934.
13 N
. 223.
PRÉFACE. xxvn
cienssont de 1216 ' et les plus récents de 1233 2 . — Nous croyons
donc qu'une erreur s'est glissée dans l'acte % sur la foi duquel
les auteurs du Gallia vltristiaiia ont indiqué un abbé Guil-
laume, quatrième du nom , pour l'année 1232.
33. Pierre, surnommé Guillaume 4 , depuis 1234% jusqu'en
1243 e .
34. Guillaume, en 1245 7 et 1240 s .
35. Roscelin, en 1250 9 .
36. Etienne, depuis 1254 jusqu'en 1265 et peut-être plus
tard ,0 . — Nous avons dû rejeter le nom de Durand II que les
bénédictins ont inséré entre les noms de Pioscelin et d'Etienne ,
à la date de 1256.
37. Les mêmes savants disent que le successeur d'Etienne est
désigné dans plusieurs titres par les lettres GG., ce qui leur a
paru pouvoir signifier Guillaume Graise ou de Gretzé. L'abré-
viation GG. s'interprète ordinairement par Grcgorius. Mais
nous devons reconnaître que , sauf une erreur de copiste, l'abbé
de Saint- Victor, en 1270, s'appelait Guillaume".
38. Jean I de Commis , en 1177. Il fut depuis abbé de Saint-
Germain des Prés.
39. Raimond Lordet , en 1287 , 1288 et 1291 .
C'est ici que M. l'abbé Faillon 12 voudrait intercaler le nom de
Hugue de Voisins. Mais ce savant auteur nous paraît s'être mé-
pris sur le sens du passage qu'il invoque à l'appui de son opi-
nion. Le 20 octobre 1319 , Robert, roi de Jérusalem et de Si-
1 N. 886 et 993. 3 N. 4016, 1017 et 1035.
2 N. 894. 9 N. 1129.
3 Cet acte est copié dans un des recueils 10 Voy. Bibl. imp., Résidu S. Gerni.,
de dom Estiennot , Bibl. imp., S. Germ. n. 1047, f. 178 v°, 179, 207 et 208.
lat., n. 571 , p. 45. " Bibl. imp. Résidu S. Germ., n. 1047,
• N. 892. f. 179.
5 N. 922 et 945. ,2 Monuments inédits sur l'Apostolat de
N. 897. sainte Marie Madeleine en Province, II,
7 N. 896. 889, note a.
xxvm PKÉFACE.
cile , rappelle à l'abbé de Saint- Victor un fait qui s'est accompli
en 1 295 , in preesentia vestra sive prsedecessoris vestri , t une
senescalli Provincise et plurium aliorum bonorum virorum.
M. Faillon, qui savait que Hugue de Voisins était sénéchal de
Provence en 1295 ', a ainsi compris ce passage : « En présence
de votre pi'édécesseur [Hugue de Voisins] , alors sénéchal. »
Mais nous pensons qu'il eût fallu traduire : « En présence de
votre prédécesseur du sénéchal d'alors et de plusieurs autres
témoins. » Nous n'avons donc pas inscrit le nom de Hugue de
Voisins sur la liste des abbés de Saint-Victor.
40. Guillaume de Sabran prit le gouvernement de l'abbaye
en 1294 et mourut en 1324 ou 1325, après avoir été nommé
évêque de Digne à une époque qu'on ne peut fixer 2 . Vers 1329,
les habitants de Marseille demandèrent à l'évèque et au chapitre
de Digne la permission de rapporter à Saint- Victor le corps de
Guillaume de Sabran.
41. Guillaume de Cardailhac, en 1323 et 1324. Les bénédic-
tins 3 ont pensé que Guillaume a été quelque temps évêque de
Saint-Paul-Trois-Châteaux. Mais ils ont été induits en erreur
par la faute de copistes qui ont confondu l'évêché de Saint-Pa-
poul (Sancti Papuli) avec celui de Saint-Paul {Sancti Pauli).
En voici la preuve : au commencement du xvui e siècle, on com-
muniqua à dom Mabillon ou à dom Michel Germain un ancien
missel, en tête duquel était inscrite la note suivante :
« Hoc missale prsesens, oblatum et datum conventui nioiia-
« sterii Sancti Victoris in Massilia, ex legato bonœ mémorise do-
« mini Guillelmi de Carrariaco 4 , episcopi Sancti Papuli, olim
« praedicti monasterii Massiliensis abbatis, facto, assignatum est
« per fratremDeodatum, priorem claustralem et totum conven-
1 Cf. Monuments inédits, II, 835. comme étant d'une lecture douteuse. Au-
' Gnllia christ., III, 1123. dessus des dernières syllabes, Mabillon ou
' Gallia christ., I, 692 et 719. Michel Germain a écrit : Uricu. Il faut sans
* Ce mot est souligné dans la copie aucun doute lire : Cardalliaco.
PRÉFACE. xxix
a tum ad usum missarum conventualiuni dumtaxat, neminedis-
« crêpante, per omnia secula seculôrum. Actum et scriptum in
« capitulo predicti monasterii et présente dicto eonventu et me
« Petro de Rabanis, auctoritate imperiali notario, anno Do-
« mini 1353'. »
De cette note, il résulte que notre abbé de Saint-Victor est le
Guillaume de Gardailhac qui fut élu évêque de Saint-Papoul le
23 février 1329 (n. s.), et qui mourut en 1347 2 . Il faut donc
rayer de la liste des évêques de Saint-Paul le nom de Guillaume
de Cardailhac. On n'avait pu d'ailleurs l'y introduire sans faire
violence aux renseignements qu'on possède sur l'épiscopat de
Hugue Aimeri.
42. Ratier de Lenac, en 1330 3 et 1333.
43. Gilbert de Cantobre, ou peut-être de Cantobon, en 1336,
1337 * et 1338. Il fut pourvu de l'évêché de Rodez le 27 jan-
vier 1339 s . L'obituaire de Saint-Victor lui a consacré cet ar-
ticle : « Obiit felicis recordationis d. Guibertus de Cantabrio,
« decretorum doctor, abbas hujus cœnobii, deinde episcopus
« Rutenensis, de quo fiât anniversarium, prout ipse constituit,
« pro se et benefactoribus. Anno Domini m ccc° l° 6 . »
44. Amalvin de Roquelaure, en 1340 et 1344. Il mourut en
1347 et fut enterré dans l'ancienne église, dans la chapelle Saint-
Martin \
45. Etienne de Clapiers, en 1348 et 1353.
46. Guillaume Grimoard de Grisac, en 1354. Il fut promu
à la dignité de souverain pontife au mois de septembre 1362.
Il prit alors le nom d'Urbain V. Son élévation ne lui fit pas ou-
blier le monastère où il avait été initié à la vie religieuse. Une
1 Résidu S. Germain, n. 1047, f. 171. Rodés (Bibl. imp., ms. franc. 8316, 7.7;
5 Gallia christ., XIII , 303. provenu de Colbert) , p. 671 et suiv.
'Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 179 v\ «Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 172.
4 N. 1131. ' Chron. S. Victoris , dans Labbe, Bi-
* Voy. Ant. tonal , Bist. des év. de bl., I, 343.
xxx PRÉFACE.
bulle dn mois de janvier 1363 montre avec quelle sollicitude le
pape Urbain V veillait « sur le port dans lequel il croyait na-
guère pouvoir abriter le reste de ses jours contre les tempêtes
du monde '. » Ses dépouilles mortelles furent rapportées à Saint-
Victor.
47. Raimond, du temps d'Innocent VI (1352-1362).
48. Etienne, en 1361 2 .
49. Ponce, de l'Orme, 1379-1382.
50. Savari Chrétien, nommé en 1373.
51. Jean Bonvin, 1375-1405.
52. Pierre Flaminchi, nommé par Benoît XIII le 1" juin 1405',
assista au concile de Pise, en 1409, et mourut le 17 janvier 1424 *.
53. Guillaume du Lac prit possession de l'abbaye le 17 no-
vembre 1424 b et l'administra pendant 17 ans.
54. Pierre du Lac, frère du précédent, 1442-1475. A sa mort,
Sixte V conféra l'abbaye à Philippe de Lévis, archevêque d'Ar
les, qui n'en prit pas possession.
55. Oger d'Anglure, 1475-1505.
56. Robert de Calach, évêque de Rennes et ensuite de Nan-
tes, prit possession le 24 mai 1506.
57. Claude d'Aussonville, ou de Carsonville, élu par le cha-
pitre le 30 novembre 1516. Mais Frédéric, diacre-cardinal du
titre de Saint-Ange, est nommé par le roi le 7 août suivant. De
son côté, le cardinal Jules de Médicis prend possession de l'ab-
baye le 26 du même mois.
58. Augustin Trivulce, en 1526.
59. Philippe Trivulce, en 1540.
60. Le cardinal Jules Feltri de La Rovère.
61 . Philipppe Rodulphi. Les bénédictins ont parlé deux fois
Gallia christ., I, inst., 417. * Chron. S. ï'ictoris , dans Labbe , Bi-
Martène, Thésaurus, II, 890. blioth.,\, 343.
Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 183. 5 lbid.
PRÉFACE. xxxi
de ce personnage. Dans le catalogue des évêques d'Albi ' , ils
l'appellent Philippus de Rod&lphis, et disent que Charles IX
lui permit, en 1565, de posséder l'abbaye de Saint-Victor, béné-
fice qu'il permuta, en 1567 , avec son oncle Laurent Strozzi ,
alors pourvu de l'évêché d'Albi. Dans le catalogue des abbés de
Saint-Victor 2 , ils l'appellent Petrus Rodulpliifeu de Rodulfis,
et rapportent la permutation à Tannée 1555. L'erreur doit être
dans la dernière liste. Il est certain que le véritable nom du
prélat était Philippe: la Bibliothèque impériale possède en ori-
ginal 3 un acte du 14 décembre 1568, dans lequel « Philippe
Rodolphe , évesque et seigneur temporel d'Alby , commandant
pour le service du roy au pays et gouvernement d'Albigeois,
en absence de Monsieur le visconte de Joyeuse, » énumère les
places de l'Albigeois occupées par les protestants ; sur le sceau
appendu'à l'acte, on lit: PHILIPPVS. RODVLPHVS. EPI-
SCOPVS. ALBIENSIS.
62. Laurent Strozzi, mentionné dans l'article précédent.
63. Julien de Médicis, archevêque d'Aix, obtient l'abbaye de
Saint-Victor, en 1570. Il y est enterré en 1588.
64. Robert Frangipani , ï 588-1622.
65 . Antoine de Bourbon, comte de Moret, bâtard de Henri IV,
mort en 1632.
66. Louis de Nogaret, cardinal de La Valette, archevêque de
Toulouse, mort en 1639.
67. Alfonse-Louis du Plessis de Richelieu, cardinal et arche-
vêque de Lyon, prend possession en 1640.
68. Jules, cardinal de Mazarin, en 1655.
69. Philippe de Bourbon de Vendôme, grand prieur de
France, prend possession le 25 juillet 1662, meurt à Paris, le
24 janvier 1727.
1 Gallia christ., I, 39. 3 Cette pièce est reliée dans le vo-
2 Jbid., 694 et 693. lume 150 de la collection Gaignières.
xxxii PRÉFACE.
70. Jacques Gouyon de Matignon , désigné abbé de Saint-
Victor, au mois d'août 1703, mort à Paris, le 15 mars 1727.
71. François-Honoré de Beauvillier de Saint-Aignan , ancien
évêque de Beauvais, fut nommé par le roi abbé de Saint-Victor,
au mois de février 1728.
La sécularisation de l'abbaye de Saint-Victor, projetée depuis
longtemps 1 , fut décrétée par Clément XII, le 17 décembre 1739.
X. POSITION GÉOGRAPHIQUE DES DOMAINES DE SAINT-VICTOR.
NOTES SDR LES BIENS SITUÉS EN ESPAGNE.
A partir du milieu du xi e siècle , l'abbaye de Saint- Victor
acquit au près et au loin une telle réputation, que de tous les
points du midi on s'adressait aux abbés de cette église pour
restaurer des monastères tombés en décadence. Aussi, le savant
qui lira nos Cartulaires, ne s'étonnera pas d'y voir figurer non-
seulement des domaines situés dans les provinces ecclésiastiques
d'Arles, d'Aix, d'Avignon et d'Embrun, mais encore des églises
et des châteaux disséminés dans les diocèses d'Albi, de Castres,
de Mende , de Rodez , de Vabres , de Toulouse , de Narbonne ,
de Béziers, de Nîmes, d'Uzès, d'Agde, de Maguelone, et jusque
dans celui de Nevers.
L'abbaye de Saint- Victor eut même un moment des domaines
en Syrie 2 . A la vérité, elle en jouit bien peu de temps, si tant
est qu'elle en ait jamais été mise en possession. Mais elle entre-
tint de longues relations avec les princes d'Espagne et de Sar-
daigne 3 , qui lui laissèrent d'éclatants témoignages de leur
générosité.
Pour ne parler que de l'Espagne , signalons les chartes rela-
tives à Saint-Sernand de Tolède 4 . Elles renferment plusieurs
1 Bibl. imp., coll. Fontette, 32 A, f. 180. Victor possédait en Sardaigne, voy. les
* N. 802. n. 784, 880, 1006 à 1011.
* Sur les biens que l'abbaye de Saint- » N. 828 à 830.
PRÉFACE. xxxm
expressions arabes que notre célèbre orientaliste , M. Reinâud ,
s'est chargé d'expliquer. On nous saura gré de reproduire ici
les notes qu'il a bien voulu nous communiquer.
Almunia répond au mot arabe àuUi, qui est ordinairement
pris dans le sens de l'objet désiré. Dans le Cartulaire de Saint-
Victor, il signifie un jardin, un lieu de plaisance. Ce mot était
d'un usage fréquent en Espagne. 1
Ahenia ou plutôt assenia, doit désigner une roue hydraulique
mise en mouvement par un chameau, en arabe aajUJî. Divers
textes latins donnent les formes Acenia, Azenia, Hazcnia 2 .
Al-Canthara, en arabe s^LàXII signifie le pont. En Espagne,
ce mot entre dans la composition d'un grand nombre de noms
de lieu.
Zaf-al-Medina. Ce mot se retrouve dans le Glossaire de Du
Cange , sous les formes Zahalmedina , Zavalmedina , Zalme-
dina, Cahalmedina , Salmcdina , C hefalmedina , Calmedina,
et Cabetmedina. Il y est rendu par Prœtor urbis. C'est proba-
blement la dénomination arabe ïUj<xW ^a-Lo (Saheb-al-Me- -
dina), c'est-à-dire : Maître de la ville, ou bien encore *.Xjù il k^U,
(Dhabit-al-Medina) , c'est-à-dire: chargé de la police de la ville.
Al-Cadi est la dénomination arabe ^..oUJ!. Par Cadi , les
orientaux entendent une espèce de juge de paix.
Al-Vazir, mot qui en arabe est écrit j>j^\, et rendu chez nous
par vizir.
Al-Fakym, paraît être le mot ^£±1 (al-hakyrri), qui se dit d'un
docteur et spécialement d'un médecin.
Albaro haniz al chaii) désigne un personnage considérable
qui était parent du Cid, et qui prit une grande part aux exploits
de ce héros. Haniz est rendu dans les romances espagnoles par
Fanez; dans la charte de Saint- Victor, la prononciation des
1 Voy. Reinhart-Dozy, Scriptorum ara- 2 Voy. les exemples cités dans le Glos-
bum loci de Abbadidis (Leyde, 1840), saiie de Du Cange. Le mot acena est
1 , 31. resté dans la langue espagnole,
i e
xxxr v PRÉFACE.
Arabes, qui écrivent u-iU, a prévalu. — Albaro répond kAlvar,
cjue les Arabes écrivent^!. — Quant à Al-Chaid, c'est le mot
arabe «XjUJi, le cbef; il est encore aujourd'hui employé dans ce
sens par les indigènes de l'Algérie.
Un peu plus au nord de l'Espagne, l'abbaye de Saint- Victor
possédait le prieuré de Saint-Michel, dont les titres présentent
un assez vif intérêt. A la date du premier octobre 1044, on y re-
marque une lettre de Gilbert, évêque de Barcelone, qui recon-
naît avoir reçu en prêt une somme d'or pour construire les
murailles de sa cathédrale 1 . Il est déjà question des travaux en-
trepris à cette église dans un acte du 16 août 1041 \ C'est le
testament de Combattus Bisorensis. Ce personnage était un
des plus puissants seigneurs du comté de Barcelone. Avant
d'aller combattre les Maures, ou, pour employer ses propres
expressions, avant de partir pour l'Espagne, il régla l'emploi
que ses héritiers ou exécuteurs testamentaires devaient faire,
après sa mort, de toute sa fortune mobilière et immobilière.
Parmi les établissements nommés dans ce curieux document,
nous signalerons l'abbaye de la Grasse, la cathédrale de Notre-
Dame du Pui, Saint-Pierre de Borne et Saint- Victor de Marseille.
Une somme de cinq onces d'or était léguée à chacune de ces
cinq églises.
XI. ÉTAT DES PERSONNES ET DES TERRES EN PROVENCE,
PRINCIPALEMENT AU XIII e SIÈCLE.
Si on n'avait à sa disposition que les Cartulaires de Saint-
\ ictor, il serait assez difficile de se représenter quelle fut, en
Provence, la condition des personnes et des terres au moyen
âge. Mais les données fournies par nos Cartulaires peuvent être
complétées à l'aide d'un document sur lequel nous demandons
4 N. 1047. 2 N. 1048.
PRÉFACE. nxxv
la permission de nous arrêter quelques instants. C'est un état
des droits qui appartenaient au comte de Provence, vers le mi-
lieu du xm e siècle. La Bibliothèque impériale en possède un
exemplaire, classé sous le n° 9889 du fonds français; il provient
du cardinal Mazarin et a sans doute appartenu à Peiresc, dont
nous avons cru reconnaître l'écriture sur les marges d'un grand
nombre de feuillets ' .
La transcription de ce volume n'est sans doute pas antérieure
au commencement du xiV siècle 2 ; mais la rédaction est certai-
nement plus ancienne. Un chapitre est daté du 25 décem-
bre 1245 3 : un autre, du 7 juin 1250 J ; un troisième, du 10 oc-
tobre 1251 5 . Dans plusieurs endroits, il est question d'un
personnage appelé Romeus 6 ; c'est incontestablement le mi-
nistre de Raimond-Bérenger, Romée de Villeneuve, dont le
nom a été immortalisé par Dante, et dont le testament est daté
de l'année 1250 7 . Ailleurs, on voit mentionner l'avènement du
comte Charles s , puis la captivité du comte 9 ; ces passages s'ap-
pliquent certainement à Charles I er , frère de saint Louis, comte
de Provence depuis 1246 jusqu'en 1285 ; on sait que ce prince
fut fait prisonnier par les infidèles dans la fatale campagne
d'Egypte, en 1250. Telles sont les principales raisons qui nous
ont déterminés à placer vers le milieu du xni c siècle la rédaction
du registre dont nous nous occupons, et que nous appellerons
Registre de Charles Y% comte de Provence.
1 A l'appui de cette conjecture, nous tée au bas du dernier feuillet par le copiste
Ferons observer que le cardinal Mazarin ou par un des premiers propriétaires du ms.
avait acheté une partie des mss. de Peiresc. ' F. 32 v°.
Aux archives delà Bibliothèque impériale, * F. 2 v".
on conserve un registre des dépenses faites b F. 80 v".
par Gabriel Naudé pour la bibliothèque 6 F. 7, 7 v", 18, 19 V, 20, 21 V, 22.
de Mazarin, depuis le 13 août 1043 ; nous ' Voy. l'Art de vérifier les dates, article
y avons remarque cet article : « Pour les de Raimond-Bérenger IV, comte de Pro-
manuscrits de M. de Pevresc, 1000 li- vence.
vres. » s F. 51 v", 52.
' Voy. une note de l'année 1327, ajou- 8 Y. 40, 67 v.
xxxvi PRÉFACE.
Ce registre présente une certaine analogie avec le terrier du
comtat Venaissin, connu sous le nom de Polyptyque d'Alphonse,
comte de Poitiers, dont la publication vient d'être confiée à
M. Charles Giraud. Il a été rédigé, à la suite d'enquêtes, par un
ou par plusieurs commissaires, qui ont consulté d'anciens re-
gistres et se sont fait représenter les titres des personnes ou des
communautés privilégiées.
Chaque diocèse est l'objet d'un chaj)itre spécial, ordinaire-
ment divisé en deux sections. La première section est relative
aux châteaux dont le comte était seigneur en tout ou en partie ;
on y décrit, d'une part, les terres domaniales et le genre d'ex-
ploitation auquel ces domaines étaient soumis; d'autre part,
les redevances et les services auxquels étaient assujettis les te-
nanciers. La seconde section du chapitre est consacrée aux châ-
teaux qui appartenaient à des seigneurs particuliers et dans le
territoire desquels le comte n'exerçait que des droits de suze-
raineté.
Nous avons indiqué l'objet et le plan du registre de Charles I er .
Essayons maintenant de résumer les notions qu'il fournit sur
l'état des terres et des personnes.
Lafssant de côté la noblesse et la population des villes, nous
croyons qu'il faut distinguer dans les campagnes de la Provence
deux classes de personnes : — des tenanciers libres et privilé-
giés ; — des serfs ou des tenanciers dont la condition se rappro-
chait du servage.
Les tenanciers de la classe supérieure sont appelés caslatti
dans le Registre de Charles I er1 et dans les statuts de Provence,
promulgués au mois d'octobre 1235 2 . Es n'étaient pas soumis
aux obligations les plus pénibles qui pesaient sur les autres
paysans.
Nous ne connaissons pas de terme générique pour désigner
'F. 5,5v°, 18v°, 54,r)4v", 56v, 60 V. 2 Bibl. imp-, ms. lat. 4767, f. 5.
PRÉFACE. xxx.vn
la seconde classe des tenanciers. Nous y rangerons les hommes
que le Registre de Charles I er mentionne sous le titre de homines
de quista ' , de homines de quista denariorum ad voluntatem 2 ,
et de censati 3 . Il faut probablement y comprendre tes fiscales*
et les stantes ad mercedem*. Tantôt les charges imposées à ces
hommes étaient définies dune manière invariable, tantôt elles
n'avaient point d'autres limites que la volonté du seigneur.
La plupart des tenanciers jouissaient de certaines libertés;
mais il ne semble pas douteux, que le servage subsistât encore
au xin siècle sur beaucoup de points de la Provence.
Au milieu de la population indigène, se trouvaient mêlés
quelques esclaves sarrasins ''.
La plupart des paysans devaient acquitter :
1° Des redevances d'argent, dont le montant était fixé d'une
manière invariable ;
2° Des redevances de grain, dont la quantité était également
déterminée. Dans quelques seigneuries, chaque feu payait une
mesure d'avoine pour le droit de cœvallage' 1 ', ou de chevage,
comme on disait dans le nord de la France 8 . Un droit à peu
près semblable est désigné parle mot gacerna % que je n'essayerai
pas d'expliquer;
3° Des redevances de diverses denrées : poules, poulets,
œufs, pains ou fouasses, perdrix, mesures de miel'", charges
de foin ", etc.
La taille (quista) était une imposition dont le seigneur fixait
1 F. 70. ' F. 6, 40 v°, 61, (ï-2.
8 F. 3 et 56. r Voy. Du Cange, au mot Capitale.
3 F. S et 6. 9 « Donat pro gacerna quilibet foccus
* F. 6 v°. I ceslarium annone. » F. 40 v".
' F. 34 v" et 36. 10 « Cornutum plénum de melo. » F.
fi Voy. le Tarif des péages du comte de 34 v".
Provence, I, 7; IV, 13; VII, 5. Ce docu- " « Fais de feno. » F. 4 v°, 57. « Fais-
ment sera publié à la fin de notre préface, sum feni. >< F. 4 v°.
xxxvin PRÉFACE.
le montant comme il l'entendait; elle se levait tous les ans sur
les hommes de la plus basse condition 1 .
Des tenanciers devaient rendre au seigneur une quantité de
blé proportionnée au produit de la terre. Ce droit, que dans le
Nord on appelait ordinairement champart, est désigné en Pro-
vence sous le nom de tâche, tasca ~. La terre qui était assujettie
à ce droit était dite terra tascalis 3 , ou taxalis* , ou tasquira *.
Le rapport de la tâche au produit de la terre n'était point uni-
forme. Dans des seigneuries, la tâche équivalait au treizième de
la récolte % ailleurs elle ne dépassait pas le vingtième 7 . On ne
remarque pas moins de variété dans les principes qui réglaient
la perception du champart.
La tâche se levait non -seulement dans les terres arables,
mais encore dans les vignes % et dans les plants de figuiers \
Les corvées qu'on exigeait des tenanciers consistaient à :
1° Labourer et ensemencer la terre : cprroada de arar* , de
arada ", de bobus' 2 , in seminibus l3 , in semensis tA ;
2° Epandre le fumier, sternir iS ;
3° Travailler dans les vignes, corroada in vineis' 6 , de podar n 7
ad podar ' s ;
4° Récolter et transporter le foin, corroada in pratis ", de
fenairar 20 , et par corruption de fornairar n , de foire 21 , de
1 F. 5, 6, 52, 52 V°, 56, 70. "'F. 34, 35 v°, 47.
! Voy. la table des matières, au mot "F. 82.
Tasca. " F. 4 v° , 30 v" , 47 v° , 50, 50 V,
3 Registre de Charles I", fol. 09 v" et 90 v°.
70 v» 13 F. 9 v, 50 v°, 90 v°.
4 F. 70 v" » F. 50 v".
» F. 69 v» '"' F. 90 v".
" i Donant de omnibus terris suis las- 16 F. 34, 35 v", 50, 50 v.
cam, scilicet xm am partem. .. F. 9 v" 17 F. 36 v">, 47, 50, 82, 90 \'.
7 « Donant tascam, scilicet \x partem. » ,s F. 47 v.
F. 65 v" '9 F. 35 v".
"F. 13. 5I1 F. 36 v", 50, 50 V.
' « Tascam de ligairetis. » F. 13. — S1 F. 50 v".
« Tascam de ficulms. » F. 26 V 2i F. 37 v", 47 v
PRÉFACE. xxxix
portar fenum '; faciunt corroadas in feno congregando eum
asino si asiniim habent et si non. habent de persona 2 . Les
expressions corroada de segar 3 et eorroata seccandi * doi-
vent aussi se rapporter à la fenaison , puisqu'en Provence ,
pour indiquer la contenance des prés , on employait le mot
sechoirata 5 ;
5° Moissonner les blés, eorroada metendi 6 , in messibus 7 , de
garbis*, de merre 9 , de meire' , de moire" ;
6° Faire les vendanges, vindemiar ' 2 ;
7° Apporter du bois à la fête de Noël ' 3 ;
8° Préparer des cercles pour lier l'es tonneaux, corroada de
cireulis ", de eelelar ' 5 ;
9° Préparer ou transporteries échalas. C'est ainsi, du moins,
que nous proposons d'interpréter le mot brocaje * 6 .
Dans le Registre de Charles I er , le nombre des corvées est tou-
jours fixé. Les hommes qui les exécutaient [eorroatores) étaient
probablement nourris aux frais du seigneur lT . Les easlani ne
paraissent pas avoir été soumis aux corvées.
A partir de la fin du xn e siècle, ou environ, les terres qui
appartenaient en propre au seigneur furent souvent exploitées
par des fermiers dont le bail ne durait qu'un petit nombre d'an-
nées. Suivant que le seigneur recevait la moitié, le tiers, le
quart, le cinquième, etc., des produits de son domaine, on don-
naitàla terre les qualifications de média'", megera 19 , mégira-" ou
1 F. 82. » F. 47 v".
; ' F. 40 V. « F 35 V, 30 v°, 50, 50 v", 90 V.
F. 54, 70. "F. 70, 82.
* F. 70 v". '■ F. 35 v°, 36.
s F. 27 v»,46,47. '« F. 37 v".
1 F. 70 v°. « F. 47 v".
7 F. 35 v», 50 v*. >' F. 40 v".
" F. 30 v". '"F. 36.
' F. 50. i» F. 70.
"'F.4y\34,46vo,47 .47 v, 50,70, 70v. M F. 69 V et 76.
xl PRÉFACE.
me/crin 1 , tercia 1 , terciana 3 , terciaria * , terceria 5 , tercira";
quart eria r , carter ia % quart ira 9 , quart ineria l0 ', quart alis ",
quartana l2 , ad quartonum 13 , quinteria'*, quintalis 1 * , octa-
veria 1 *, ad octavam partent. l7 .
La terre dont le seigneur retirait une certaine quantité
d'avoine s'appelait terra civatals ' 8 ou sivata,h i0 .
Des vignes étaient tenues à moitié 20 , d'autres au cin-
quième 2 ', mais un plus grand nombre au quart 22 . Cette
redevance du quart du produit s'appelait sique 23 . D'autres
vignes avaient à supporter des charges moins pesantes. Il y
en avait dont le tenancier ne devait qu'une coupe de viu ,
à la saison des vendanges 2 \ Dans beaucoup de vignobles,
le seigneur percevait , pour droit de garde , une certaine
quantité de raisins : tantôt c'était une charge d'homme
(Jais ou banasta 2S ), tantôt une charge de bête de somme
{saumata 2C ).
Les bestiaux possédés par les paysans donnaient lieu au paye-
ment de diverses redevances. Nous trouvons mentionné assez
souvent le droit des seigneurs sur les langues de bœufs ou de
1 F. 69 v\ « F. 49 v",
2 F. 36. L'expression ffrf/ert/<z/n se trouve ' 8 F. 30 et 69.
au f. 49 v°. » F. 36.
3 F. 72. ** « Vineas habebant ad meiariam. »
4 F. 72. F. 70. — « Vinee de Prato que donant me-
5 F. 70 v". dietatem.» F. 89.
6 F. 69 v°, 70 et 76. £1 F. 26 v».
7 F. 16 et 69 v». « F. 13, 50, 62. Voy. la table du Car-
8 F. 69 v°. tulaire, au mot Quarto.
9 F. 69 et 76. a «Vinee de Noutorira que donant sique,
10 F. 69 v°. id est quaitam parteni. » — F. 13. A la
11 F. 71. même page du Registre on trouve la forme
« suique.
'*F. 71 v.
18 F. 49 v°. ** i. Quilibet habens vineas donat in vin-
" F. 16. demiis I cupam vini. •• F. 69 v°.
15 F. 70 V «F. 46, 50, 60, 89.
16 F 16. « F. 50.
PRÉFACE. xli
vaches ' . Le bouvage bovagium 2 , bovariacium 3 , boaria ' , boaje s ,
et l'ànage asinaricium % asinaria 1 , asenaria s , étaient des rentes
de grain ou d'argent qu'on devait acquitter pour les animaux
employés au labour. Dans une seigneurie, pour une paire de
bœufs, qu'on appelait demi-cliarrue, on devait quatre mines de
blé, moitié froment, moitié orge, plus quatre deniers et obole;
pour une charrue complète, c'est-à-dire quatre bœufs, on devait
trois mines de froment, trois d'orge, et neuf deniers; pour un
bœuf, un âne et un homme, une mine de froment ; pour un
homme seul, une mine d'orge et trois oboles J . — Les paysans
qui possédaient , à la fête de Pâques , une certaine quantité de
brebis ou de chèvres , donnaient au seigneur une de ces der-
nières bêtes : c'était la chèvre de Pâques, capra pascal l0 . — Les
redevances de moutons et de porcs sont assez communes, sur-
tout dans nos plus anciens textes, et l'on doit remarquer que le
nombre des pourceaux devait être fort considérable, puisqu'il
est à chaque instant question des droits dont ces animaux étaient
frappés. Dans certaines paroisses, le seigneur prenait un pour-
ceau sur chaque portée des truies ' ' . Ailleurs , il recevait un
morceau des porcs qu'on tuait, parexemple, le pied '% la jambe
[caniba ia ), l'épaule (spalla 1 *, spatula ", spatla l6 ) et les parties
désignées par les mots /urubus ' 7 , anca ' 8 (sans doute la hanche) ,
1 Charte 995, p. 450 et 451. Registre xx supra, scilicet postquain quis habebat
de Charles I", f. 23, 27 v«, 77. xx capras, dabat unam tantum, quotcum-
* Charte 945. Registre de Charles /", que haberet in pascha. » F. 6.
f. 52, 82. » « De qualibel porcellaria iiniim por-
Charte 1092. cum. » F. 6. — « Et porquetuni uuuiii
* Charte 605. quando habebat porquetos. » F. 4 v".
5 Charte 944. '* F. 23, 27 v°.
6 Charte 1092. " F. 9 v°.
7 Chartes 1018, 1020. ' F. 30.
8 Charte 605. «s charte 450.
9 Registre de Charles 1", f. 82. '« Chartes 397 et 813.
10 « Caprani pascal si habet oves vel ca- M Charte 995, p. 450 et 451 .
pras. » F. 4 v°. — « Capram un im a 1S Registre, f. 32 V.
i
f
xlii PRÉFACE.
descoblada* (probablement synonyme de anca), et asta* ou
astus 3 (sans doute la côte).
La fabrication des fromages avait pris un certain développe-
ment. Les petits établissements dans lesquels on se livrait à cette
industrie s'appelaient cellse caseorum ou cellse. Chaque ce/la
livrait au seigneur soit un nombre fixe de fromages, soit le pro-
duit d'une journée '.
Souvent le seigneur possédait de vastes pâturages dans les-
quels il admettait les animaux de ses hommes, ou même des
étrangers, moyennant une rétribution appelée pasquerium, dont
le montant était calculé sur la composition des troupeaux 8 .
Les droits dont nous avons parlé jusqu'à présent s'exerçaient
au profit des seigneurs. Ils ne doivent pas être confondus avec
des droits d'un ordre plus élevé qui appartenaient, à peu près
sans exception, au comte de Provence, dans toute l'étendue de
ses États. C'étaient les gîtes, les chevauchées et les grandes tail-
les, dont l'ensemble formait ce qu'on appelait comtalia 6 .
Le gîte (alberga, procurât io , receptus 7 ) consistait primitive-
1 Chartes 975, p. 421 et 423. Registre, quod vadit ad pasquerium, quod non est
f. 5, 30, 32 v° et 09 v°. » de comitatu, donat a lx trentaneriis supra,
2 Charte 481. quotcumque fuerint, xx solidos , etc. »
5 Charte 223. F. 56. — et Pasquerium in hominibus suis,
4 et Qualibet septimana unum caseum a scilicet a xv bestiis usque ad xl datur
qualibet meieria de suis bestiis usque ad i annajes {petit agneau?), et a xl usque ad
festum sancti Johannis, et post de qualibet lxx bestias iovis, etc. » F. 58. — « Infra hos
cella a festo sancti Johannis ultra unum confines percipitur pasquerium de qualibet
caseum. » Registre , f. 6. — « Omnes ca- baillia aurum {pour averum?)seu scabont
seos unius diei in exitu mensis augusti. <• yemanti in dicto territorium (sic) i multo-
F. 61. — « In qualibet cella caseorum nem novellar et i agnum. De stivanti {pour
omnes caseos unius gire. » F. 65. — Voy. estivanti) i multonum novellar De om-
aussi f. 56, 58 et 70. nibus morantibus in crau percipitur pas-
6 •' Pasqueria, scilicet de averi extraneo querium de quolibet scabont seu baulia
de l bestiis v solidos et sic de singulis m anage , m agni. » F. 89 v°.
quinquagenariis. Item de cerge i mullo- 6 Voy. la table du Cartulaire à ce mot.
nem usque ad numerum x quinquagena- 7 Voy. ces mots à la table. — Nous n'a-
riorum , et ultra n mutones quantumeum- vons pas trouvé dans nos textes un seul
que averis fuerit. » F. 7 v". — «< Avère exemple du mot gistum. — Le mot Cale-
PRÉFACE. xliii
ment dans l'obligation de recevoir et de défrayer, en tout ou
en partie , le comte ou ses gens clans le cours de leurs voyages.
Des conventions particulières réglaient l'exercice de ce droit
dans un grand nombre de fiefs. Il finit par être généralement
converti en une rente d'argent dont le taux le plus ordinaire
était de douze deniers par feu ' . — Quelques seigneurs avaient
aussi droit de gîte dans leurs fiefs \
Chez les méridionaux , le mot chevauchée fut de bonne heure
détourné de son acception primitive : il s'appliquait aux gens de
pied aussi bien qu'aux gens de cheval. Suivant les statuts promul-
gués au mois d'octobre 1235, la chevauchée était un service
militaire de quarante jours que le comte de Provence exigeait
tous les ans de ses vassaux 3 . Certaines communautés d'habi-
tants se rendaient en masse à l'armée 4 . Mais la plupart n'étaient
tenues qu'à entretenir pendant l'expédition un ou deux cheva-
liers, ou bien un certain nombre de gens de pied (sewientes ,
clientes 5 ) : les chevaliers étaient montés sur des chevaux d'ar-
mes {equus armatus), ou sur des chevaux ordinaires {equus
non armatus) 6 . Les statuts du mois d'octobre 1235 évaluaient à
vingt livres de raimondins le service d'un chevalier monté sur
un cheval d'armes , et à moitié le service d'un chevalier monté
sur un cheval ordinaire 7 . Le Registre de Charles I er renferme
un grand nombre d'évaluations différentes : mais ordinairement
le service d'un chevalier sur un cheval d'armes y est compté
pour dix livres ; celui d'un chevalier sur un cheval ordinaire
managium, calamannaje etra/amaje, qu'on Vov. aussi, dans le ms. lat. 4659, f. 43 v",
rencontre dans le Registre de Charles I" la transaction conclue, en 1251, entre les
(f. 54, 54 v° et 73 v°) , paraît désigner bourgeois d'Avignon et les frères de saint
linéique droit de gîte Louis Alphonse, comte de Poitiers, et
1 F. 4, 44 v°, 09, 73. Charles, comte de Provence.
■ F. 4 V* et 5. 6 Registre, f. 16 v°, 19 v».
• Ms. lat. 4767, f. 2 v". 6 Voy .le Registre de Charles 1", passim,
* Voy. dans le Registre de Charles 1" , et les statuts du mois d'octobre 1235, dan^
f. 16 v°, la manière dont les habitants de le ms. lat. 4767, f. 5 v".
Nice faisaient le service de chevauchée. 7 Ms. lat. 4767, f. 5 v.
xliv PRÉFACE
pour cinq livres ; celui d'un fantassin pour une livre. D'après
ce même document , il paraît que les tenanciers de beaucoup
de fiefs, pour être dispensés d'envoyer leur contingent à l'ar-
mée , payaient au comte la somme qui représentait la solde de
ce contingent. Dans quelques seigneuries , une imposition de
douze deniers par feu tenait lieu du service de chevauchée ' —
Outre le service de chevauchée , les habitants de certains vil-
lages devaient travailler aux fortifications du château sur le
territoire duquel ils étaient établis 2 , et venir y faire le guet 3 .
Les grandes tailles (quistse générales % quistse majores*) se
levaient dans les circonstances suivantes : quand le comte de
Provence allait pour la première fois, sans armes, à la cour
impériale ; — quand il était mandé en armes par l'empereur ;
— quand le comte ou son fils aîné était ordonné chevalier ; —
quand il mariait ses filles ; — quand il partait pour une expédi-
tion d'outre-mer. A ces cinq cas énoncés dans les statuts de l'an-
née 1235 e , il faut sans doute ajouter la captivité du comte,
pour retrouver les six tailles dont il est question dans le Re-
gistre de Charles I er ' . Pour chacune de ces grandes tailles le
comte pouvait prendre six sous de réaulx par feu 8 .
XII. INDUSTRIE ET COMMERCE DE LA PROVENCE,
PRINCIPALEMENT AU XIII e SIECLE.
Les données que les Cartulaires de Saint-Victor fournissent
sur l'histoire de l'industrie et du commerce, ne sont, par elles-
mêmes , ni bien nombreuses ni bien importantes , mais elles
1 F. 4 et 73. 6 Ms. lat. 4767, f. 4 v«.
I Charte 978, p. 428; chartes 993, 7 F. 43 v°, 44 V. — Au f. 52 , on
4018 et 1020. trouve une mention formelle de la quitta
3 Charte 978, p. 428 ; chartes 1018 et captionis,
1020. 8 Tel est le chiffre fixé par les statuts
* Registre, f. 5. du mois d'octobre 1235, dans le ms.
II F.°44 v. 4767, f. 5.
PRÉFACE. xlv
acquièrent une notable valeur quand on les combine avec plu-
sieurs chapitres du Registre de Charles I er . On trouve en effet
dans ce registre le tarif des droits que les navires , les marins ,
les voyageurs , les marchands et les marchandises devaient ac-
quitter dans plusieurs villes ou châteaux du comté de Provence,
à Nice , à Seranon ' , à Brignoles 2 , aux Pennes 3 , à Aix , à
Digne, à Valensolle ' , à Saint-Gabriel', à Tarascon , à \\ i-
gnon , à Orgon \ à Saint-Andiol ' et à Arles. L'ensemble de ces
tarifs forme l'un des plus précieux documents que nous possé-
dions sur l'histoire de notre ancien commerce. Comme ils ne
paraissent pas encore avoir été employés par les savants et qu'ils
renferment nombre d'articles dont l'explication est incertaine ,
nous n'avons pas cru pouvoir nous dispenser d'en donner le
texte à la fin de cette préface. De cette manière , le lecteur
pourra compléter et rectifier les observations que nous allons
présenter.
Fruits, épiceries et produits divers des pays étrangers.
Les fruits mentionnés dans les chartes de Saint- Victor se ré-
duisent à un petit nombre d'espèces : les raisins , le verjus, les
châtaignes, les amandes, les noix, les noisettes et les figues*.
Les mêmes espèces se retrouvent dans le tarif des péages , avec
des particularités qu'il n'est pas indifférent de relever. On v
distingue deux sortes d'amandes : celles qui sont dans leur en-
veloppe extérieure " et celles qui en sont dépouillées 10 . La même
1 Var, air. de Grasse, cant. deSt-Auban. * Voy. la table du Cartulaire, aux mots
s Var. Race/ni, Uvx, Aigrx , Castanix , Amenda-
3 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Aix, rium, Amendolarium, Amigdalum, Nuces
canton de Gardanne. Avrllanx, Ficus.
4 Basses-Alpes, arrond. de Digne. '■' « Amigdali cum crouellio. » XII, 15.
1 Commune de Tarascon. ,0 « Amidali f'racti. » IX, 1 . — «. Amen-
8 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Arles. dali f'racti. » XII, 3. „ Amigdali ap-
7 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Arles, tati. » XI, I. — „ Amigdali Iracti et ab-
canton d'Orgon. taii. » XII, 15.
xlv! PRÉFACE.
distinction est observée pour les châtaignes ' . Dans un passage
on parle des ligues sèches ! , et dans trois autres des figues de
Malte 3 . Pour compléter cette nomenclature, citons, toujours
d'après le tarif : les pommes *, les poires 5 , les coings s , les
pêches 7 , les sorbes 8 , les nèfles % les cerises 10 , les aigriottes ou
cerises aigres 11 , les grenades (milgranx) li et les dattes' 3 .
Nous ne dirons rien du miel , de la cire, de l'huile , du suif,
du sain et de la graisse '* .
Les Cartulaires ne citent guère que deux substances suscep-
tibles d'être rattachées au commerce de l'épicerie : le poivre et
l'encens ,s . Le tarif des péages nous en fait connaître un grand
nombre : le ris 16 , le sucre en pain 17 ou en poudre' 8 , la réglisse' 9 ,
le safran 20 , l'anis 2 ', lecomin 22 , la canelle 23 , le cubèbe 24 , le gin-
gembre 2 % le sitoal 20 et le clou de girofle 27 .
A côté de ces épices, on peut ranger différents produits em-
ployés par les teinturiers. Dans le polyptyque de l'année 814 28 ,
on remarque une redevance de rubium , et, en 1073, les reli-
gieux obtiennent l'autorisation d'établir un marché pour la vente
1 « De castages pelatis. » IX, 7. — "Voy. la table aux mois Incensum et
« Castage cuiii scorcha. » IX, 14 Piper.
» VII, 2. "IX, 7; XII, 7 et 27.
3 IV, 4 et 8 ; V, 2. " IV, 1 et 5 ; V, 1 . Le sucre pur (XII, 1)
' IX, 14 ; XII, 18. doit être assimilé au sucre en pain.
8 IX, 14; XII, 18. 18 IV, 1 et 5; V, 2 ;XII, 7.
r 'IX, 14; XII, 18. 19 IV, 3; VII, 3; IX, 4; XII, 7 et 27.
7 IX, 14. Ï0 IV, 1 ; VI, 1 ; VII, 5; VIII, 1 ; XI,
«IX, 14; XII, 18. 1 ; XII, 26.
9 IX, 14; XII, 18. — Les meUanx(\\, S) S1 XII,27.
sont peut-être aussi des nèfles. 4S VII , 3 et 5 ; VIII , 2 ; IX, 7.
10 IX, 14; XII, 18. "V, 1 ; VIII, 1 ; IX, 7 et 17; XII,
"IX, 14. 4 et 26.
13 XII, 44. " V, 1 .
"IV, 4 et 8; IX, 7; XII, 8 et 27. iB IV, 1 ; V, 1; VIII, 1 ; IX, S et 17; XI,
" Voy. la table aux mots Met, Cera, 1 ; XII, 1 et 26.
Oleurtu Olivarix. Le suif (cepum), le sain s6 V, 1.
(sagimen)et]aigrakse(gresa,greza)sontp\ii- " IV, 1 ; V, 1 ; VI, 1 ; VIII, 1; IX,
sieurs fois cites dans le tarif des péages. 1 7 ; XI , 1 ; XII , 1 et 26.
Voy.IX,7et8;XI,4; XII, 5, 8, 23 et 30. s8 IN 5.
PRÉFACE. XLV „
du vermillon 1 . Six autres espèces de teintures sont portées sur le
tarif des péages : Yarchica ou arzisca 2 , le brésil 3 , la graine*,
l'indigo % le roux 6 et le verdetum 7 .
Viennent ensuite plusieurs substances employées dans l'éco-
nomie domestique et dans les arts industriels : l'alun 8 , l'ami-
don 9 , le soufre'", le vif-argent", la laque 12 , la poix 13 et lesavon '*.
Les Cartulaires gardent le silence sur toutes ces substances.
Toutefois, ils parlent des bois de pins '% dont le principal pro-
duit devait être la poix, comme on l'apprend d'un fragment de
polyptyque du xi c siècle , récemment publié par M. Giraud "*.
Étoffes, cuirs et fourrures.
Nous commençons par les tissus de laine, les seuls sur les-
quels nos Cartulaires fournissent des détails intéressants. Un
statut de l'année 1218 ,7 permet aux moines de Saint- Victor
l'usage d'étoffes communes et grossières, telles que les draps du
pays, c'est-à-dire de la Provence, ceux de Saint-Ponce ou de
JNarbonne, les étamines de Beaucaire et celles de Bagnols ; il
leur interdit l'usage des draps de France ou d'autres pays éloi-
gnés. De son côté, le tarif des péages mentionne souvent les
étamines 1S , mais sans jamais en indiquer la provenance. Pour
1 Charte 159. » ix, S; XII, 1 , 5 et 17.
* XII, 26 et 3S. a TV, 1 et S ; V, 1 ; XII , 20.
3 IV, 1 et5;V, 1; VI, 1 ; VII, 3; VIII, » 1 , 3 ; VII, 2 ; VIII , 2 ; IX, 7; XI, 1:
2 ; IX, 17 et 20 ; XI, I ; XII, 1 et 20. XII, 2 et 14.
4 IV, 1 et 5 ; V, I ; XI , 1 ■ XII , 1 et 26. » XII, 28.
" V, 1 ; VI, I ; VIII, 1 ; IX, 5 et 17; ,5 Vov. la table aux mots Pinetum et
XI, 1; XII, 1 et 26. Pi nus. '
c VII, 3 ; IX, 8 ; X, 3 ; XII, 8 et 33. le « Est ibi |>inetum quod solvit pice
V, 1 ; IX, 4 et S; XII, 1, 5 et 14. pensas quindecini. » Cartul. de Romans,
s IV, 1 ; V, 2 et 3 ; VI, 1 ; VII, 3 ; IX, p. 87.
9; XI, 3; XII, 3, 4, 26 et 27. "T. II, p. 27S.
9 IV, Set 8; V, 2. « V, 2; VIII, 1 ; IX, 8 et 17 ; XI, 1 ;
10 XII, 26 et 35. XII, 1.
xLviu PRÉFACE.
la draperie il distingue les fabriques de Lombardie 1 , de France *,
de Narbonne 3 , de Provence 4 et d'Avignon 5 .
Les tissus de lin ou de chanvre ne donnent lieu qu'à une
observation : c'est que les toiles de France, sans doute cel-
les de Reims, s'exportaient en Provence dès le milieu du
xm e siècle 6 .
La soie est un des articles qui reviennent le plus souvent dans
le tarif des péages. Elle y est appelée soda 1 , céda 8 , cenda 9 et
cendate l0 .
Le coton est cité à peu près aussi souvent que la soie ". Par-
fois on met dans deux catégories différentes le coton filé ,2 et le
coton non filé l3 . Le mot filatum employé substantivement l * dé-
signe sans doute du coton filé , et le mot borra ,s du coton non
filé. Les futaines '% et probablement les borrascise ,7 , étaient des
tissus de coton.
Les fourrures précieuses venaient des pays du nord : aussi
n'en rencontrons-nous pas de mention dans nos documents. On
y voit seulement figurer les fourrures de mouton , d'agneau , de
bouc, de chèvre, de chevreau et de lapin lS .
Plusieurs allusions sont faites aux préparations que subissaient
les cuirs l9 . Le cordouan est ordinairement placé dans une classe
à part "".
Dans la marchandise désignée par les mots coria eamelorunt Jl ,
1 VIII, 1 ; XII, 26. 1S IV, 2 et 5 ; V, 2.
' IV, 1 ; V, 1 ; VIII, 1 ; IX, et 17. u VI, 1 ; XII, 30 ;
; ' IV, 1 ; V, 3 ; IX, 9 et 17. 15 XII, 7 et 24. Le mot hnrra pourrait
' VIII, 5. aussi désigner de la bourre de soie ou bien
5 V, 3 ; VII, S; IX, M et 17. des étoupes. Voyez le Glossaire de Du
6 IV, 1. Cange au mot Borra.
7 IV , 5. «• I, 3 ; V, 2 ; VIII, 2 ; IX , 7, 17 et
s IV, 1 ; VIII, 1 ; IX, k et 17; XI, 1. 20; XII, 26.
S V, 1;XII,1. "XII, 9; conf. IX, 7.
10 XII, 26. 18 VIII, 1 ; XII, 26, etc.
"V, 1 ; VII, 3 et b; VIII, 2; IX, 7, 19 V, 2 ; XI , 2 ; XII, 4,26 et 28.
17 et 20 ; XII , 7 et 26. M VIII, 1 , etc.
a IV, 1 , 5 et 12 ; V, 1 . ?1 XII , 5 ; eonf. XI, k.
PREFACE. xLix
il faut sans doute voir un tissu fait avec des poils de chameau ,
et auquel le feutre ' doit peut-être se rattacher.
Meubles et ustensiles divers.
Nous ne remarquons dans les Cartulaires qu'une espèce d'ob-
jets en métal : ce sont deux bassins de laiton que les moines
donnent à un de leurs bienfaiteurs dans le cours du xi e siècle a .
— Le fer, l'acier, l'étain, le plomb, le cuivre et l'airain sont
fréquemment indiqués dans le tarif des péages 3 . — Le pairo-
lerius , dont parle ce document * , est sans doute un chau-
dronnier.
Beaucoup des ustensiles énumérés dans le tarif devaient être
en bois. Tels étaient des cuillers 5 , des coupes 6 , des écuelles 7 ,
et différents plats appelés lancca s , parapsis ', talliador* et
grasalctus M . Joignons-y les vases ou vaisseaux connus sous le
nom de broc 42 , barrai ' 3 , tine '*, qu'il faut soigneusement distin-
guer des vaisseaux en pierre, sortes d'auges placées dans les
champs 15 . — L'objet désigné par le mot pinché 1 *, ou pinge ",
est probablement un peigne 18 .
La poterie est représentée dans notre tarif par des marmites l0
et par des écuelles en terre 20 .
' V, 3. Conf. les chartes 160, 26C et
515 du Cartulaire.
s Charte 53.
8 IV, 7; V, 2; VII, 3; VIII, 2 et 3 ;
IX, 7; XI, 2; XII, 15, 30, etc.
* II, 3.
"IX, 14 et!8; XII, 17.
• « Scipli {jmttr ciphi) de fusto. » IX,
"TOI, 3; IX, 14 et 18; XII, 12, 17
et 33.
12 II, 3; VIII, 3; IX, 18.
"IX, 9 et 18; XII, 12 et 18.
,4 VIII, 3; IX, 18. Conf. la charte 429
du Cartulaire.
15 Voy. la talile aux mots Conca , Vas ,
Vascuhtm , Vasum , Vasus , faxellum ,
14. Peut-être aussi faut-il voir une sorte Vexellum.
de coupe en buis dans le texte (XII, 12)
où il est question « de cossis buiseis. »
7 VIII, 3; IX, 14 et 18; XII, 12.
8 IX, 18; VU, 7; IX, 14 et 18.
8 II, 3; XI, 2; XII, 17 et 33.
10 VIII, 3; IX, 14 et 18; XII, 17
et 33.
16 VIII, 3.
17 IX, 14etl8;XII, 17.
18 Voy. la note ajoutée à l'article 1 7 du
chapitre XII du tarif.
19 III, 3; VIII, 4; IX, 16 et 18; XII,
24 et 36.
! " XII , 36.
g
l PRÉFACE.
Les vases en verre sont cités dans le Cartulaire ' et dans pres-
que tous les chapitres du tarit 2 . Les malgranatse 3 doivent
être des coupes dont la matière avait peut-être quelque analogie
avec le madré.
Pêche.
Il est souvent question de la pêche dans nos Cartulaires' . On
y remarque un texte de l'année 1230 , relatif aux droits de l'ab-
baye sur les dauphins ou autres gros poissons qu'on prenait
dans le port de Marseille 5 . Le comte de Provence percevait le
tiers des dauphins qui se capturaient sur les côtes de Nice c . —
On salait plusieurs espèces de poisson pour le vendre ensuite
dans l'intérieur des terres 7 . — Nous connaissons très-exacte-
ment les conditions auxquelles étaient exploitées les pêcheries
d'Arles 8 . On les louait à un fermier. Le comte touchait les deux
tiers du produit et contribuait pour les deux tiers à l'établisse-
ment et à la restauration des pêcheries , à la fourniture du vin des
ouvriers, à l'entretien des filets et des barques, au transport du
1 Charte 435. « si plus haberi non potest. » Registre de
1 III , 3 ; Vn, 3 et S ; VIII , 4 ; IX , 1 6 Charles I", fol. 83 v°. Nous copierons ici
et 1 8 ; XI , 2 et 8 ; XII , 17 et 33. l'article relatif à d'autres pêcheries voisines
3 VII, 5. de celles dont il vient d'être question.
4 . Voy. la table aux mots Piscariso, Pis- « Piscationes de Vacaires sic tieri con-
catio , etc. « sueverunt : piscatorpercipit medietatem,
B T. II , p. 329 et 332. « dominus cornes aliam. Expensas sic fa-
e Registre de Charles I e ', fol. 16 v°. « ciunt : piscator débet habere in stangno
'Tarif, IX, 7; XII, 27 et 36. << navigium, recia , piscatores, et pisces
8 « Piscationes dantur ad presens sub « deportare usque Rodanum suis propriis
<• forma infra scripta , videlicet quod do- « expensis. In Rodano vero dominus
« minus cornes percipit intrateduas partes. « cornes et piscator habent navigium, et
« In expensis vero dominus cornes provi- « pisces deportantur usque ad domum ubi
« det in aptatione et refectione piscatio- « venduntur. Et dicta domus et venditores
« num et vino operariorum et in retis et « et scriptor conducuntur. Fiunt de coni-
« navigio et portatione piscium et logerio « muni et commune fiunt per dominum
« domus et venditorum et scriptoruni in « comitem et diclum piscatorem. Et com-
« duabus partibus. Facherius vero débet « pletis omnibus residuum dividitur inter
« facere tertiam partem et omnes alias « dominum comitem et piscatorem. » Jbid.,
« expensas in toto. Et hec forma servatur, fol. 83 v°.
PREFACE.
Ll
poisson, au loyer de la poissonnerie et au salaire des crieurs et
des greffiers ; le fermier se chargeait de toutes les autres dé-
penses et recevait un tiers du produit.
Sous le nom de robina , et peut-être aussi sous celui de colps\
on désignait des pêcheries spécialement destinées à prendre des
anguilles : c'étaient des canaux dans lesquels on introduisait
l'eau du Rhône. A Arles, les fermiers de ces pêcheries se con-
tentaient d'un sixième du produit 2 .
Fabrication du sel.
Dès le xi e siècle, la fabrication et le commerce du sel avaient
pris une grande extension dans la Provence 3 . Lesbâtr'ments qui
remontaient le Rhône en transportaient des quantités consi-
dérables' 1 . Dans quelques salines, le seigneur se réservait la
moitié du produit 5 ; dans d'autres, il n'en prenait que le cin-
quième 6 .
1 Registre de Charles I", fol. 31.
5 « Vocatur robina locus in quo immitti-
« tur aqiia Roclani pro angillis capiendis ,
a ubi fit resclansa (ms. : fit rosolansa)
« expensis doniini comitis. Que robina seu
« piscaria dari potest ad sextam partem ,
« scilicet quod dominus cornes percipiat
» quinque partes ; piscator cum suo na-
u vigi[o] et retibus seu filatis sextam par-
« tem. Si vero alique alie expense fièrent ,
« deberent fieri pro rata portionnm. »
Ibid. , fol. 83 V. — Conf. la table du Car-
tulaire aux mots Rebina, Robina, Rubina ;
il est probable que ces mots désignent non
pas toujours des pècberies , mais quelque-
fois des ravins.
5 Voy. la table aux mots Sa/, Salinse,
Salinaria , etc .
* Voy. le Tarif, IX, 10.
5 « Item in salinis Guillelmi Bande ha-
« bet dominus cornes quartam partem se-
c niorie, cujus sal sic dividitur ; facharii
i percipiunt medietatem pro labore ; do-
c mini aliam liberam , in qua dominus
« cornes habet quartam partem. » Registre
de Charles I" , fol. 43 v°.
« Saline vero dantur ad quintam par-
ie tem , scilicet quod dominus percipit li-
« bere quintam partem , et facherius qua-
« tuor partes, tamen dividuntur in faco ,
« seu baco (ces deux derniers mots sont en
« interligne), et dominus semper eligit
« quintum molonum , et eo electo fache-
« rius suis expensis omnes partes domini
« comitis extrahit et congregat in terra et
« tune dominus percipit suam ]>artem. Et
i hec forma servatur si plus haberi non
« potest. » Ibid., fol. 83 v°.
lu PREFACE.
Navigation.
On ne trouvera dans nos Cartulaires qu'un petit nombre de
textes se rattachant à l'histoire de la marine ' . Le tarif est beau-
coup plus riche en renseignements de cette nature. On y peut
étudier les noms que portaient les différentes espèces de bâti-
ments 2 , la composition des équipages 3 et la nomenclature des
pièces de bois employées par les constructeurs 4 . Les articles
consacrés à ces matières sont remplis de mots qui manquent
dans le Glossaire de Du Cange et dans Y Archéologie navale de
M. Jal. Nous n'entreprendrons pas de les expliquer. Cette tâche
ne saurait être accomplie que par des hommes familiarisés avec
la langue qui se parle dans les ports de la Méditerranée.
Passage des pèlerins.
Ce n'étaient pas seulement les affaires commerciales qui atti-
raient les étrangers en Provence. Ce pays se trouvait sur la route
d'un grand nombre de pèlerins. Le tarif des péages contient des
articles applicables à ces pieux voyageurs.
Les Italiens qui se rendaient à Saint-Jacques acquittaient à
Tarascon un droit de huit deniers s'ils étaient à cheval et de trois
oboles s'ils étaient à pied. Les habitants des autres pays étaient
sujets à la même redevance ; mais les Provençaux en étaient af-
franchis. L'Espagnol, l'Anglais, ou l'Allemand qui allait à Rome
payait cinq deniers. Il régnait quelque incertitude sur les droits
à exiger des pèlerins qui descendaient le Rhône pour visiter
Saint-Gilles ou Saint-Jacques 8 . A Arles, les croisés eux-mêmes
n'étaient pas tout à fait exempts du payement des droits de
passage 6 .
1 Voy. la table aux mots Navigatio, Na- * VI , 3 ; IX , 1-3 et! 5; XI , 7 ; XII ,
vis , Portus , Haies. 10-12,19-21 et 24 .
s XII, 37. MX, 13.
I, 5 et s.; XII, 39. « XII , 21 ,
PRÉFACE. lui
Ces notes sont bien incomplètes. Peut-être cependant ne se-
ront-elles pas inutiles aux savants qui essayeront de tracer un
tableau du commerce de la Provence au moyen âge.
X1I1. MESURES ET MONNAIES.
La qtiestion des mesures et des monnaies est une de celles
pour lesquelles nous nous bornons à renvoyer à la table des
matières 1 . Toutefois nous ne piiverons pas nos lecteurs des
intéressants détails que M. Reinaud a bien voulu nous commu-
niquer sur le mot Masmodina employé dans la charte 1002 de
notre Cartulaire. Ce mot, dont on ne trouve pas d'exemple avant
l'année 1 1 30 2 , désigne les monnaies des princes de la dynastie
des Almohades , qui étendaient leur domination sur le nord-
ouest de l'Afrique et sur la plus grande partie de l'Espagne.
Cette dynastie surgit clans l'empire actuel de Maroc, vers l'an
524 de l'hégire (1129 de J. C), à l'instigation d'un sectaire
nommé Mohammed , fils de Toumert , qui appartenait à une
tribu berbère du nom de Masmouda. Voilà pourquoi la dy-
nastie des Almohades et les institutions qui s'y rattachaient re-
çurent le nom de masmoudite. La monnaie des Almohades, que
les écrivains latins du moyen âge appelaient masmodina , rem-
plaça la monnaie des princes Almoravides, désignée dans les
textes latins par les mots marabotinus , morabetinus , maura-
botinus, maravedus , etc.
XIV. DIVISIONS TERRITORIALES.
Les chartes de l'abbaye de Saint- Victor sont pour la plus
1 Aux mots Mt-nsura et Moneta. quelle ce texte est emprunté , ne remonte
* On a quelquefois cité un texte de l'an- qu'à l'année d20(t. On la trouve à la
née 1097 mentionnant des massemutinx. page 24 d'une dissertation de Baronius, à
Mais la charte de Pierre d'Aragon, à la- la fin du t. XI des Annales, édit. d'Anvers.
liv PRÉFACE.
grande partie des actes de vente, de donation ou d'échange. Les
pièces, très-peu nombreuses, qui n'appartiennent pas à l'une de
ces trois espèces de contrats, sont ou des revendications de pro-
priétés faites par les moines sur des détenteurs illégitimes, ou
des partages de terres et de droits seigneuriaux entre l'abbaye
et ses copropriétaires. Quant à la nature des actes qu'il contient,
le Cartulaire de Saint-Victor n'offre donc pas la même variété
que beaucoup d'autres, que le Cartulaire de Notre-Dame de
Paris, par exemple. Toutefois, sous cette uniformité, quelquefois
fatigante pour le lecteur, se cachent de précieux renseignements,
au nombre desquels il faut placer les renseignements géogra-
phiques, qui sont ici d'une rare abondance. Presque toujours,
en effet , la position exacte des terres données ou vendues , le
pagus ou le comté auquel elles appartiennent, leurs tenants et
leurs aboutissants, sont indiqués avec une netteté digne des
notaires d'aujourd'hui. 11 nous a semblé qu'en rapprochant les
uns des autres ces renseignements éparpillés dans près de douze
cents pièces, qu'enles coordonnant et les comparant avec soin, on
pourrait en tirer quelques lumières sur la géographie politique
du midi de la France, ou tout au moins de la Provence, aux
x e et xi e siècles; et ce travail nous avons essayé de le faire. La
certitude que nous serions incomplet , la crainte même de com-
mettre quelques erreurs inévitables ne nous ont pas arrêté.
Dans une matière si délicate et si neuve , une simple ébauche
peut avoir quelque utilité, et, n'eussions-nous fait qu'indi-
quer la voie à de plus habiles, notre peine serait largement
payée '.
Les divisions territoriales mentionnées dans le Cartulaire de
Saint-Victor sont les suivantes : Pagus, comitatus, episcopatus
1 Nous laisserons de côté dans le travail géographique , faute de renseignements suf-
fisants , tout ce qui concerne l'Espagne et la Sardaigne , où l'abbaye de Saint-Victor
avait de nombreuses possessions.
PRÉFACE. lv
ou diœcesis, ager , castrutn, castéllum, burgus, villa, villula,
villare, colonia ou colonica, trifoncium, mansus, curtis , appen-
i tarin, condamina, braceria, casale, casaliaum.
Pagus, comitatus, episcopatus.
Le pays, pagus, correspond presque toujours dans notre Car-
tulaire à tout le territoire d'un diocèse ou d'une cité à laquelle
il emprunte habituellement son nom. Aussi, voyons-nous nos
chartes remplacer très-fréquemment dans la désignation d'un
lieu le mot pagus par le mot episcopatus , auquel elles attribuent
le même sens. C'est ainsi que Cordes, Vaucluse, Sorgues sont
indiqués comme situés tantôt in pago , tantôt in episcopatu
Ca vellicensi (pays de Cavaillon) ; que Six-Fours , Olioules , la
Garde figurent ici in pago et là in episcopatu Telonensi(pnys ou
diocèse de Toulon) , etc.
Toutefois, à côté de ces grands pagi, embrassant tout le ter-
ritoire d'un diocèse et que nous appellerons pagi de premier
ordre , figurent quelques pagi de dimension plus petite, qui
durent correspondre plus tard à quelque subdivision diocé-
saine, telle que l'archidiaconé , l'archiprêtré ou le doyenné. De
ces pagi de second ordre , un seul est situé en France : c'est le
pays de Bannassac situé en Gévaudan, au diocèse de Mende
(pagus Bannecensis , in territorio Gaballitano seu in episco-
patu Mimatensi). Les autres pagi de cette espèce sont tous
situés en Catalogne et en Roussillon, dans les diocèses de Bar-
celone et de Vich (in episcopatu Barchinûnensi et Ausonensi).
Ce sont les pays d'Ampurias (pagus Impuritanensis) , de Valls
( pagus T allensis), de Cerdagne (pagus Ccrdaniensis) , de
Confient (pagus Confluens) et de Bésalù (pagus Bisuldu-
nensis).
Quant aux pagi de premier ordre nommés dans notre Car-
tulaire, ils sont au nombre de dix , savoir :
lvf PRÉFACE.
Les pays de Marseille {pagus Massiliensis).
— d'Aix {pagus Aquensis).
— d'Arles {pagus Arelatensis).
— d'Embrun {pagus Ebredunensis).
— de Digne {pagus Dignensis).
— d'Albi {pagus Albiensis).
— de Rodez {pagus Rutenicus).
— de Cavaillon {pagus Cavellicensis).
— de Toulon (jjagus Telonensis).
— de Gévaudan correspondant au diocèse de Mende ,
{pagus Gaballitanus).
Le mot pagus est quelquefois pris dans cette acception vague
et indéterminée que nous donnons aujourd'hui au mot de pays :
c'est ainsi que nous le trouvons quatre fois appliqué à la Pro-
vence {in pago Provincise) en 1005, 1018 et 1019 '. Une seule
fois, enfin, il a la signification fort singulière de village ou de
bourg : in pago que nuncupant Brusa, dans le pays qu'on ap-
pelle Brue 2 . N'est-ce pas ainsi que nos paysans appellent encore
leur village le pays ?
Employée d'une manière exclusive jusqu'à l'an 1000 ou en-
viron, la dénomination de pagus fut généralement remplacée, à
partir de la première moitié du xi e siècle, du moins dans l'ac-
ception étendue de territoire dépendant dune cité, par la déno-
mination féodale de comté, comitatus, mieux appropriée à la
nouvelle condition politique de la France 3 . Non pas que, même
dans cette acception particulière, Y expression pagus fût absolu-
ment tombée en désuétude : ainsi, dans une charte de 1060
1 N. 15, 75 , 76 et 630. naire, la règle générale. Mais il est incon-
8 N. 275. testable que cette règle admettait quel-
3 Nous n'entendons pas dire que les ques exceptions , et nous aurons plus bas
limites du comté, pas plus que celles du à signaler deux ou trois exemples, dans
grand pagus, correspondissent toujours lesquels la circonscription civile et la cir-
et exactement aux limites du diocèse, conscription ecclésiastique n'étaient pas
Cela était sans doute le cas le plus ordi- les mêmes.
PRÉFACE. r.vn
environ (n° 343), nous trouvons encore le comté d'Aix désigné
par les mots de pagus Aquensis ; seulement l'usage, en ce sens,
en devint extrêmement rare.
Les comtés qui figurent dans le Cartulaire de Saint- Victor
sont au nombre de vingt-cinq, savoir : les comtés de Marseille,
d'Aix, d'Arles, de Toulon, de Fréjus, d'Avignon, Venaissin
{Vendaxinus) ' , d'Apt, de Cavaillon, de Riez, de Senez, d'Em-
brun, de Gap, de Digne, de Vence, de Glandève, d'Antibes, de
Nice ou Cimiez, de Sisteron, de Nîmes, d'Uzès, de Rodez, de
Bigorre, de Barcelone ou de Vich, d'Ausone et de Bésalù. Re-
marquons, en passant, que, si l'on excepte les comtés de Bigorre
(compris dans la circonscription du diocèse de Tarbes) et Ve-
naissin, ainsi que le petit comté catalan de Bésalù, tous les
autres qui figurent dans cette liste portent le nom de la cité
épiscopale qui leur sert de capitale. Nous examinerons plus bas
la composition de ces comtés, et nous essayerons, au moins pour
quelques-uns d'entre eux, d'en déterminer les limites.
Quelquefois nos cbartes emploient, au lieu des mots pagus ou
comitatus, et dans le même sens, l'expression beaucoup plus
vague de tcrritorium. C'est ainsi que nous trouvons territorium
Gaballitanum, territorium Ncmauscnse, au lieu de pagus ou
comitatus Gaballitanus , pagus ou comitatus Nemausensis
(832-834); mais cette substitution est peu fréquente.
Ager.
Après le pagus et le comitatus arrive, dans l'échelle des di-
visions territoriales, Yager, auquel nous pourrions peut-être
donnerlenom français de canton. Au moins cette dénomination
est-elle celle qui nous paraît rendre le moins inexactement le
sens un peu vague du mot latin. Cinq agri seulement sontmen-
1 Ces deux derniers comtés, comme nous le verrons plus bas, étaient distincts l'un
de l'autre, au moins aux xi* et xu* siècles.
i k
lviii PRÉFACE.
bonnes dans le Cartulàire de Saint- Victor, savoir : dans le comté
d'Arles, ager Tripontius; ou canton du Trébon, et ager Argen-
tea, ou canton d'Argence, — celui-ci, situé sur la rive droite
du Rhône; dans le comté d'Avignon, ager Rupianus ou canton
de Roubian, et ager Lona, ou canton de la Lone; enfin, ager
Massilic/isis, lequel, d'après les lieux qui en font partie, devait
embrasser le territoire de la banlieue de Marseille.
Castruin , castellum, burgus, villa, colonica.
Dans les textes du moyen âge, castruin a habituellement le
sens de bourg fermé de murs et fortifié, et castellum celui de
château fort ou de forteresse. Dans le Cartulàire de Saint- Victor,
ces deux mots ont exactement la même signification et sont mis
indifféremment l'un pour l'autre, chacun d'eux ayant le double
sens de bourg fermé de murs et de château fort. Il n'est, pour
ainsi dire, pas une de nos chartes qui ne fournisse la preuve de
cette synonymie, et pas un des nombreux bourgs fortifiés que
nomme le Cartulàire qui ne soit qualifié, à vingt reprises, dans la
même pièce et souvent dans la même phrase, de castruin ou de
castellum, suivant le caprice du rédacteur '. Castrum n'a pas
moins souvent le sens restreint de forteresse. Voici, entre mille,
quelques phrases qui ne peuvent laisser aucun doute à cet égard.
« In supradicto Castro de Baido et aliud castrum, videlicet Gan-
« dalbert, totum et in omnibus rébus ad ipsos castellos aperti-
« nentibus (n° 1 20) . » « De Castro Auriol et de omnibus appendi-
« ciis ejusdem castelli (n° 62). » Dans la charte 158, le château
d'Arles est désigné par les mots de castrum Arelatis. Voici enfin
une phrase fort remarquable de la charte 759, dans laquelle
castrum a successivement les deux sens de château et de bourg
fortifié. « Querebat castrum de Podio Pini, quod predictus
1 Voyez entre autres les n° s 32, 58, 02, synonymie des deux expressions est le plus
120, 158, 759, etc., dans lesquels la nettement établie.
PREFACE. Ltx
« P. editicaverat in territorio castri de Solobio. » Le double
sens est ici nettement mis en relief.
La dénomination de burgus est très-rarement employée dans
nos chartes. Nous ne l'y rencontrons que pour désigner les
quatre lieux qui suivent : burgus Massiliensis , le faubourg de
31arseille (pas avant la fin du xu» siècle); burgus Sancti jEgidîi,
Saint-Gilles en Languedoc; burgus Sancti Dalmacii, Saint-
Daumas, près Roquebrune ; burgus Sancti Promasii, Saint-
Promasse , près Forcalquier.
Dans notre Cartulaire , comme partout ailleurs, le mot villa
signifie une agglomération d'habitations rurales, un village ou
petit bourg non fortifié. Très-souvent les textes mentionnent, à
propos du même lieu, comme deux choses distinctes, castrum
et villa, castrum s' appliquant au château et à ses dépendances,
ou à la ville haute fermée de murs, et villa désignant le village
ouvert ou faubourg bâti en dehors et au pied des murailles.
« De castro Auriol et de ipsa villa de Castro et villa Porcils
« castrum et villa quod nominant... , etc. » De là suit que beau-
coup de lieux sont indifféremment qualifiés, tantôt de castrum,
tantôt de villa. Tels sont : Aubagne, Auriol, Belcodène, Oliè-
res , Pourcieux, etc., etc.
La colonie ( colonica ) est une petite ferme ou habitation ru-
rale , accompagnée d'une portion de terre suffisante pour l'en-
tretien du colon et de sa famille. Cette espèce de tenure avait
cela de particulier que, dans l'origine au moins, elle ne pou-
vait être possédée que par l'homme de condition servile, auquel
le droit du moyen âge donnait le nom de colon. Nos textes se
rapportent à cet état originaire , où la condition de la personne
correspondait encore rigoureusement à la condition de la terre
qu'elle exploitait, et il n'y a pas de doute que les colonies men-
tionnées dans notre Cartulaire sont toutes exclusivement habi-
tées et exploitées par des familles de colons. 11 est question à
deux reprises d'établissements de ce genre dans le Cartulaire de
i.x PRÉFACE.
Saint- Victor ; d'abord dans la charte "291 qui mentionne les co-
lonies nouvellement créées par les moines (x e siècle) entre la
Lèze et la Durance ; puis dans l'appendice , texte le plus ancien
de ceux que nous publions et tout rempli par l'énumération de
nombreuses colonies , situées en différents lieux.
Mansus, curtis, condamina, braceria, etc.
Nous avons noté l'absence du mot mansus dans le Polyptyque.
Mais dans nos chartes provençales, de même que dans les chartes
du nord de la France , le type essentiel de la propriété rurale
est le manse, mansus , dont on retrouve la mention toutes les
fois qu'il s'agit de vente ou de donation de terres , c'est-à-dire
à chaque page de notre Cartulaire. Ici comme là, le manse com-
prend une étendue de terres plus ou moins grande avec les bâ-
timents d'exploitation et la maison d'habitation , ce que nous
appellerions aujourd'hui une ferme. On sait que quelquefois le
mot mansus désigne seulement les bâtiments d'habitation et
d'exploitation pris à part : il ne paraît pas dans notre Cartulaire
avoir jamais ce sens restreint , et on doit toujours l'entendre
comme désignant à la fois la maison et les terres. Le manse,
différant en cela de la colonie qui ne pouvait être détenue et
exploitée que par une espèce particulière de serf, par le colon ,
le manse , pris dans son acception générale et tel qu'il apparaît
constamment dans nos chartes, n'impliquait nullement dans la
condition sociale de celui qui le possédait un caractère particu-
lier. Il est à remarquer en effet que dans notre Cartulaire on
ne trouve ni manse ingénuile ni manse servile : les seules dési-
gnations spéciales et encore assez rares qui s'y montrent sont
celles de mansus dominicus, mansus caba lis, manse seigneurial,
manse capital ou chef-manse. Du reste, le manse est simplement
appelé de son nom générique , qu'il soit dans les mains d'un
homme libre ou dans celles d'un homme de condition servile.
PREFACE. lxi
Quant aux mots curtis, condamina, appennarîa, braceria ,
casale, casalicium, nous n'avons rien autre chose à faire qu'à
renvoyer, pour leur explication, le lecteur au Glossaire de
Du Gange. Nous signalerons seulement, à propos du mot casale
ou casalis, une charte de la fin du xi e siècle, relative au bourg
de Saint-Gilles, dans laquelle casalis a le double sens de mai-
son (casalis seu dormis) et de terrain à bâtir (easales ad hedifi-
caridas domos). (N° 149.)
Ces renseignements généraux donnés, nous allons maintenant
nous occuper de la géographie des différents comtés dont nous
avons fait plus haut rénumération, dii'e comment ils étaient
composés, et essayer, à l'aide des renseignements fournis par
nos chartes, d'en déterminer, le plus exactement possible, les
délimitations territoriales.
Composition et circonscription des comtés.
1° Comté de Marseille.
Les lieux qui, d'après le Cartulaire de Saint-Victor, faisaient
partie du comté de Marseille, sont les suivants : Au bagne cas-
trum, Cuges castrum, Gemenos castrum, Romagnac ou Bonne-
veine, Saint-Marcel castrum, Saint-Michel -du-Plan, Saint-Mitre,
Caravaillan, Campagnes près Cabri es, Septèmes, les Pennes;
Arcoulens, Centron ou Saint-Tronc, Plombières, Sarturanwn ,
Saint-Geniez (ces cinq dernières localités appartenant nommé-
ment à Yager Massiliensïs) ; Saint -Savournin, Saint-Julien,
Auriol castrum 1 , Céreste, la Cadière, Almee castrum, Cabriès,
Mazaugues castrum 2 , Mérigue, Mauriès, Meaulne, Riboux, l'Al-
' Dans une pièce de 1045, Auriol et après, nous le trouvons constamment men-
Saint-Savournin sont placés dans le comté tionne comme faisant partie du comté de
d'Aix. Partout ailleurs , ils appartiennent Marseille. Ajoutons que Mazaugues appar-
at! comté de Marseille. tenait à l'ancien diocèse de Marseille , ce
' Mazaugues figure, à la fin du xi e siècle, qui nous paraît un argument décisif pour
parmi les villas du comté d'Aix. Avant et le comté auquel nous l'attribuons.
lxii PRÉFACE.
lauzière, Signes, Saint-Cannat castrum, le Rouet, Croçh cas-
trum, les Pennes castrum, le Castelet castrum, Gardanne l ca-
strum, Castrum Villani, Roquevaire castrum, Lasa , villa
détruite auprès de Roquevaire, Nans castrum % Sillans 3 , Seil-
lon castrum 4 , le val de Trets, comprenant Pourcieux, Peynier,
Puyloubier castrum, Belcodène, Favary et le bourg de Trets 5 ;
enfin un domaine appelé cwtis Tresia, que la charte 1041 dé-
signe de la manière suivante : « Que est pertinens ex comitatu
« Massiliensi et jacet in comitatu Aquensi. » La curtis Tresia
était donc évidemment une enclave du comté de Marseille dans
le comté d'Aix.
Maintenant, si, à l'aide des renseignements fournis par la
liste précédente, nous cherchons à retrouver sur la carte quelles
devaient être les limites géographiques du comté de Marseille,
nous arriverons à les tracer à peu près ainsi : En partant de
la mer, au nord-ouest de Marseille, et en allant de l'ouest à
l'est, la frontière devait passer par les Pennes, Cabriès, Gar-
danne 6 , descendre brusquement au midi sur Saint-Savournin en
laissant . Mimet en dehors, passer à Auriol 7 , à Nans, à Mazau-
gues, à Cuges, descendre au Castelet et à la Cadière et l'ejoin-
dre la mer sur ce dernier territoire, limitrophe du comté de
1 C'est au xm e siècle seulement que seille , au xm e siècle seulement. Avant
Gardanne est attribuée au comté de Mar- cela, Seillon dépendait du comté d'Aix.
seille. Avant cette époque, Gardanne ap- 6 Une seule de nos chartes place dans
partient constamment au comté d'Aix. le comté de Marseille le val de Trets, qui
1 En 781, Nans appartenait au comté forma, du x e au xin" siècle, une viguerie
d'Aix. A partir du x e siècle, Nans figure particulière comprenant 21 villages. Peut-
parmi les localités du comté de Mar- être y a-t-il là une erreur de copiste : car
seille. partout ailleurs et constamment le val de
'Sillans, compté parmi les villas du Trets fait partie du comté d'Aix.
comté de Marseille dans une charte du 6 Avant le xm" siècle , Gardanne est
ix e siècle, peut-être par erreur du copiste, hors de la frontière,
est partout ailleurs attribué au comté de 7 Nous laissons dans le comté d'Aix le
Fréjus, auquel sa position géographique val de Trets, une seule charte ne nous au-
le rattache naturellement. torisant pas à le placer, malgré toutes les
'Seillon appartient au comté de Mar- autres, dans le comté de Marseille.
PRÉFACE. Lxm
Toulon, entre la Cadière et Olioules. Le comté de Marseille
possédait de plus, comme enclaves, le castrum de Saint-Cannat ■ ,
dans le comté d'Aix ; le castrum de Seillon, dans le même
comté, mais à partir du xn e siècle seulement; enfin, pendant le
ix e siècle peut-être, le castrum de Sillans, dans le comté de
Fréjus.
Les limites que nous venons d'indiquer concordent très-bien
avec celles de l'ancien diocèse de Marseille, tel qu'il subsista
jusqu'en 1790, autant au moins qu'il est permis d'en juger
d'après les cartes fort imparfaites que nous possédons des dio-
cèses de la Provence. Cette concordance entre les divisions
civiles anciennes et les divisions ecclésiastiques est d'ailleurs un
fait que tous les renseignements historiques portent à accueillir
sans difficulté.
2" Comté d'Aix.
Voici quelles étaient les localités appartenant au comté d'Aix :
Eguilles castrum, Gardanne castrum 2 , Gréasque, Mimet, Bouc
castrum, aujourd'hui Albertas; le val de Trets, comprenant
Pourcieux, Peynier, Puyloubier castrum, Belcodène, Favary,
Trets castrum, Ollières castrum, Saint-Maximin ou Bodani cas-
trum 3 , Brignolles castrum, Tourves castrum, Rougiers castrum,
Nans ca.y£ram 4 ,Mazaugues s ,laGayolë, Félines, Saint-Pancrace,
1 Par une particularité cligne de remar- « est ipse alodis in comitatu Aquensi, in
que, le bourg de Saint-Cannat et son terri- « territorio ville Sancti Maxiraini , subtus
toire sont restés jusqu'au moment de la « castrum qui vocatur Rodenas. »(N° 295.)
Révolution française une enclave du dio- Vers la fin du xt e siècle , Rodani est à
cèse de Marseille dans le diocèse d'Aix. peu près tombé en désuétude : Sanctus
i Au xm e siècle, Gardanne est compté Maximinus reste la seule désignation
comme appartenant au comté de Mar- usitée,
seille. * Dans une charte de 781 seulement,
s Rodani, nom primitif de la localité, Nans appartient plus tard et constamment
resta le nom du château fort, du castrum au comté de Marseille,
proprement dit. Sanctus Maximinus était 8 A la fin du xi" siècle seulement. Avant
la villa bâtie en dehors des murailles, au- et après, Mazaugues appartient au comté
tour du monastère de Saint-Maximin. •• Et de Marseille.
lxiv PREFACE.
Auriol et Saint-Savournin ', Collongue castrum, aujourd'hui
Simiane, Rians castrum, la Cayrane, Artigues castrum, Espar-
ron-de-Palières castrum, Brue castrum, Seill on castrum 2 , Au-
riac castrum, Bras castrum, Barjols castrum, Saint-Estève-
d'Auriac, Gareoult, Saint-Médard, Venelles castrum, Mallemort
castrum, Baudueu castrum, Lambesc castrum, Velaux, Vauve-
nargues, Moulx 3 castrum, Saint-Marc-de-Jaumegarde, Goutard
castrum' ; enfin, au delà de la Durance, Cadenet castrum,
Gucuron castrum, Montjustin, Montfuron, Reillanne castrum,
et Joucas. Essayons maintenant de déterminer les frontières du
comté.
En partant de la Durance, au nord-ouest d'Aix et sur la limite
du comté d'Arles, la frontière commençait au territoire de Mal-
lemort , descendait à Lambesc et de là droit au sud à Velaux ,
inclinait au sud-est pour gagner Bouc , aujourd'hui Albertas, et
Gardanne, descendait à Gréasque et à Mimet ; puis, laissant de
côté Saint-Savournin et Auriol (qui dans une charte de 1045
seulement sont attribués au comté d'Aix), s'étendait au sud-est
jusqu'à Rougiers et Gareoult 5 , remontait droit au nord à Bri-
gnolles, puis gagnait Bras, Saint-Estève-d'Ainiac, Brue, Barjols ;
inclinait à l'ouest en passant par Espar ron-de-Palières, Artigues,
Rians; traversait la Durance au nord-ouest de ce bourg, montait
par Montfuron et Montjustin jusqu'à Reillanne, limite extrême
du comté au nord, redescendait droit à Gucuron et à Cadenet,
et rejoignait la Durance en face de Mallemort, d'où nous
sommes partis. Enfin le comté d'Aix avait une enclave, le ca-
1 Dans une pièce de 1045 seule- sur les bords de la Durance, était en
ment. Partout ailleurs Auriol et Saint- ruine et ad eremum rédaction. (N° 243.)
Savournin appartiennent au comté de C'est aujourd'hui une ferme.
Marseille. 6 Nans et Mazaugues, situés au sud de
1 A partir du xm e siècle, Seillon appar- Rougiers et dans les limites du comté de
tient au comté de Marseille. Marseille , sont attribués , le premier en
3 Lieu détruit. 781 , le second au milieu du xi e siècle, au
4 En 1037 , le château de Gontard, situé comté d'Aix.
PRÉFACE. lxv
strwn de Baudtien, dans le comté de Riez, et une autre, la villa
de Joucas, dans le comté de Cavaillon.
Les limites que nous venons de décrire sont précisément
celles du diocèse d'Aix, tel qu'il subsista jusqu'en 1790.
3° Comté (TArlfi.
I ies localités suivantes sont attribuées au comté d'Arles : Maus-
sane, le Trébon, Vioula, la Chus, Aurignan, Saint-Genest ,
Debognarise, Saint-Jean-de-Grès , Cadarosc, aujourd'hui Berre,
Brouillany , Laurade ' , Lansac , Vitrolles castrum , Marignane
castrum 3 , Ligagnau, Maillant', Mouriès castrum , et sur la rive
droite du Rhône le canton d'Argence (ager Argehted) , dans
lequel est située une villa nommée Adavum.
Les renseignements qui précèdent sont malheureusement
insuffisants pour déterminer avec quelque certitude les limites
du comté d'Arles, d'autant mieux que la plupart des localités
que nous avons mentionnées sont situées dans la campagne
d'Arles, et fort près de la ville. Tout ce qu'il nous est permis
d'affirmer , c'est que le comté d'Arles possédait toute la rive
orientale de l'étang de Berre et qu'il descendait jusqu'à Mari-
gnane, où il joignait les comtés de Marseille et d'Aix; qu'au
nord il touchait au territoire de Tarascon , qui le séparait du
comté d'Avignon; qu'enfin, de même que l'ancien diocèse d'Ar-
les, il 's'étendait sur la rive droite du Rhône et comprenait sans
doute tout le delta de la Camargue.
1 Une seule charte de l'an 1017 (n° 177) Marignane elle-même, située sur les fron-
place Laurade dans le comté d'Arles. Par- tières des comtés d'Aix et de Marseille, est
tout ailleurs et constamment Laurade ap- quelquefois attribuée au comté d'Aix. Ma-
pariiënt au comté d'Avignon. rignane appartenait jadis au diocèse d'Ar-
8 Sur le territoire de Marignane était les: mais les trois diocèses d'Arles, d'Aix
situe un château appelé Papia , que la et de Marseille se rencontraient sur son
charte S40 place dans l'archevêché d'Aix. territoire.
lxvi PREFACE.
-4° Comte de Toulo,
Au comté de Toulon appartiennent les localités suivantes :
Six-Fours castrum, Olioules castrum, Solliès castrum, Belgen-
cier ,, la Garde castrum , la Salmette , Cuers castrum., Pierrefen
castrum, Néoulles castrum, Gareoult 1 , Forcalqueiret castrum,
Carnoules 2 , Collobrière castrum, le Puget-près-Cuers castrum.
Hyères castrum.
La frontière du comté de Toulon passait donc, en partant de
la presqu'île de Six-Fours, sise au sud-ouest de la rade de Tou-
lon, à Olioules; montait droit au nord à Néoulles, à Gareoult,
à Forcalqueiret ; de là , inclinait au sud - est vers Carnoules ;
gagnait à l'est le Puget, Collobrière, et redescendait à la mer, à
l'est du territoire d'Hyères.
La frontière que nous venons d'esquisser correspond parfai-
tement aux limites de l'ancien diocèse de Toulon.
5° Comté de Fréjus.
Le comté de Fréjus possédait, d'après notre Cartulaire, les
nombreuses localités qui suivent: La Garde-Freinet castrum, la
Moure, Grimaud castrum, Seignier, Grudigno castrum, Aqua
Friglda , Barbe, Sillans castrum, Seillans castrum, le Luc,
Cabasse, les Arcs castrum , Callas castrum, Salernes castrum.,
Saint -Jean près Salernes, Château-Double, Ampus castrum,
Bargemont castrum, la Motte castrum, Saint-Donis, Levedon,
Entrecasteaux castrum, ^.o(\uehY\n\e castrum, la Vallette, Paley-
son , Saint-Tropez castrum, les Sallettes, Marsens castrum.
Chamas castrum, Lorgues, Boque-Esclapon castrum, Tourret-
tes-lez-Fayence castrum , Pennafort castrum, Saint-Julien près
1 Gareoult et sa vallée , placés en 1036 - Carnoules , situé à l'extrême frontière
dans le comté de Toulon (n" 382),appar- des comtés de Fréjus et de Toulon, est
tiennent partout ailleurs au comté d'Aix, attribué tantôt à l'un, tantôt à l'autre de
où nous les avons fait figurer. ces comtés.
PRÉFACE. lxvii
la Celle-lez-Brignolles, Milamas castrum, Vidauban cqstrum,
Gonfaron castrum, Sala Gontranni , Cogolin castrum, Rama-
tuelle castrum, Bassian castrum, la vallée de laNapoule, la vallée
de Carcès, Pontevès castrum, Almac castrum, Pignans, Car-
noules ' , Ferrières castrum .
En suivant les indications fournies par notre liste, nous arri-
verons à tracer ainsi la frontière du comté de Fréjus: en com-
mençant par l'ouest et en partant de la mer, on trouvait d'abord
les territoires de Ramatuelle , de Cogolin et de Grimaud , limi-
trophes du comté de Toulon ; puis, la frontière se dirigeait droit
à l'ouest par la Garde-Freinet, Gonfaron, Pignans, Carnoules;
de là montait droit au nord à Cabasse, à Carcès, à Pontevès,
limitrophes du comté d'Àix ; inclinait au nord-est et passait à
Sillans, Salernes, Arnpus, Château-Double, Callas, Bargemont,
Seillans, Roque-Esclapon, Fayence, Tourrettes-lez-Fayence; se
dirigeait au sud-est , atteignait la vallée de la Napoule et rejoi-
gnait la mer au bourg de la Napoule, limitrophe du comté d'An-
tibes. Saint-Julien près la Celle-lez-Brignolles était une enclave
du comté de Fréjus, dans le comté d'Aix.
Ces limites correspondent à celles de l'ancien diocèse de Fréjus.
6° Comté d? Avignon.
Localités du comté d'Avignon , mentionnées dans le Cartu-
laire de Saint-Victor : le Roubian {açer) , la Lone , Tarascon
castrum, Laurade 2 , Aubignan, Augiers , Cabannes; enfin, le
territoire de Ligneux, lequel situé près de Cadenet, sur la rive
droite de la Durance , était une enclave du comté d'Avignon
dans le comté d'Aix : in comitatu Avinionensi , in episcopatit
Aquensi. Comme on le voit, notre Cartulaire ne mentionne
aucun lieu au nord d'Avignon.
1 Carnoules est attribué tantôt au comté de Toulon, tantôt au comté de Fréjus , ce
qui s'explique par sa position sur la frontière des deux comtés.
5 Une charte de 1017 attribue Laurade au comté d'Arles.
lxviii PREFACE.
7° Comté Venaissin.
Localités attribuées au comté Venaissin: Monteux, Sault,
Saint-Roch, Saint-Lambert près Lioux , Saint-Martin, Roque-
Martine.
Si nous cherchons sur la carte les localités trop peu nom-
breuses que nous venons de mentionner pour les deux comtés
d'Avignon et Venaissin, nous arriverons à cette conclusion que
le premier s'étendait connue une bande étroite le long du Rhône,
depuis Avignon au nord jusqu'à Tarascon au sud, tandis que le
comté Venaissin (comitatus Vcndaxinus) , situé à l'est de celui-
là et comprenant une partie de l'arrondissement actuel de Car-
pentras, s'étendait précisément à l'entour de l'ancienne ville de
Vénasque {Venasca, Fendasca) d'où l'on prétend, non sans
raison, qu'il tirait son nom.
Roque-Martine était une enclave du comté Venaissin, dans le
comté d'Arles.
8° Comté d'Apt.
Localités du comté d'Apt : Bonnieux castrwn , Lauzière , Sai-
gnon castrwn , Urbane , Castillon castrwn , Peyrolles , le Bois-
set-de-Saint-Martin-de-Castillon, Murs; enfin, une partie du
territoire de Goult.
9° Comté de Cavaillon.
Du comté de Cavaillon dépendent : Goult ' castrant , Gordes
castrum , la vallée du Limergues , Vaucluse castrwn , et Sor-
gues.
10" Comté de Riez.
Le comté de Riez comprend les lieux qui suivent : Aiguines
1 Le castrum de Goult appartenait au dan.s le comté limitrophe d'Apt. ^ Voyez la
comté de Cavaillon : mais une grande charte 428 qui le dit formellement.)
partie de son territoire était comprise
PRÉFACE lxix
castrum, les Salles ou Sallettes, Moustiers castrr/m, Roumou-
les castrum, Châteauneuf-lez-Moustiers , Regengna, Trigance 1
castrum et la vallée de Saint-Julien, Tavernes, Rougon, Cha-
ragousse ou Saragousse castrum, Font-Saut, Vérignon, Bazar,
Saint-Julien-le-Montagnier, Brunet, les Mées, le Vernet,la Souve,
Entrages.
Les indications qui précèdent peuvent nous servir à tracer
ainsi les frontières du comté : au nord , le cours de la Bléonne
près de son embouchure dans la Durance et plus à l'est le
territoire d'Entrages formaient la séparation d'avec les comtés
v de Gap à l'ouest, et de Digne à l'est; d'Entrages, la frontière,
bordant le comté de Senez, descendait droit au sud à Mous-
tiers, puis s'étendait au sud-est à Châteauneuf, à Rougon, à
Trigance ; inclinait au sud-ouest et passait par Vérignon et Ta-
vernes; de là remontait au nord-ouest à Saint-Julien-le-Monta-
gnier; puis, atteignait tout près de là la Durance, qui servait de
limite au comté à l'ouest, depuis le territoire de Gréoux jusqu'à
l'embouchure de la Bléonne sur le terrritoire des Mées.
Ces limites paraissent être les mêmes que celles de l'ancien
diocèse de Riez.
1 1" Comté de Senez,
Les lieux appartenant au comté de Senez sont : Castellane
castrum, Blieux, Robion , Eoulx , Pej roule, Moriès castrum ,
Thorame 2 castrum, Roca Ru/a, Allons, Bagarrio castrum, la
Mure, le Roubaud.
12° Comté il'Emirun.
Localités du comté d'Embrun : Chorges castrum , Turriers
castrum, Gigors , Faucon-du-Caire castrum, la Bréolle.
1 Quelques chartes placent Trigance, par 'Thorame est attribué par quelques
< 1 reur sans doute, dans le comté de Vence, chartes au comté limitrophe de Glande ive.
qui est séparé du comté de Riez par le C'est là un fait fréquent pour les localités
ci mté de Senez. situées sur les frontières de deux comtés.
lxx PREFACE.
13° Comté de Gap,
Au comté de Gap appartiennent : Volone, Dromon-Saint-
Geniès castrum, l'Escale ' castrum, Beaudun castrum, Ma-
gnane, Vilhosc, Baudument castrum, Châteaufort, Chardavon,
Valerne , Trescloux castrum, Mévcmillon castrum, Maizian
castrum, Cornillon.
i-\" Comte de Digne.
Les seules localités du comté de Digne que notre Cartulaire
mentionne sont : Chaudol , SaintJurson et la montagne du
Cousson.
15° Comté de Vend
Les lieux du comté de Vence sont : Gattières, Tourrettes-
lez-Vence, Gréolières castrum, Mas castrum, Crotton, la vallée
de Touranne, Saleta Saramanni,, Cagnes castrum, et Tri-
gance 2 .
16° Comté de Glandève.
Au comté de Glandève appartiennent : Amirat castrum , Bon-
Villar, la vallée de Saint-Pierre, la Penne castrum et Thorame s
castrum.
17" Comté de Sisteron.
Le comté de Sisteron comprend : Cruis castrum , Màrsons ,
Fontienne, Saint-Maisme , Niozelles, Manosque, Châteauvezon
castrum , FuziVs , Forcalquier castrum , le bourg de Saint-Pro-
masse, Fagaine, l'Amauriès, Sigonce, la vallée de l'Auzon ,
Ongles castrum, Autonaves, Saint-Vincent castrum, Consonaves
ou Mallefo usasse castrum.
1 « Redditus Scale , tam de burgueto par erreur sans doute, au comté de Vence.
« quani de cas/m. » (870.) 3 Thorame est le plus souvent attribué
2 Trigance appartient au comté de Riez, au comté limithrophe de Senez.
Quelques chartes seulement l'attribuent ,
PRÉFACE. lx.vi
Nous tracerons ainsi la frontière du comté : la Durance lui
servait de limite constante à lest , depuis Sisteron au nord jus-
qu'à Manosque au sud, le séparant, depuis Sisteron jusqu'à l'em-
bouchure de la Bléonne, du comté de Gap, et, depuis l'embou-
chure de la Bléonne jusqu'à son extrémité sud, du comté de
Riez ; de Manosque, la frontière remontait au nord-ouest, à
Saint-Maisme, à Forcalquier, à Ongles, puis revenait joindre
Sisteron et la Durance par Saint- Vincent et Autonaves.
Cette délimitation assez bizarre nous est fournie par celle de
l'ancien diocèse de Sisteron, avec laquelle les indications de
notre Cartulaire, tout incomplètes qu'elles soient, sont parfaite-
ment d'accord.
18° Comté d'Antihes.
Les seules localités attribuées à ce comté sont : Moueïns et
Clauzonne.
19° Comté de Nice.
A ce comté appartiennent : Lau castrum, Saint-Martin ca-
stnan et Orbazacum.
20° Comté tlf Aïnie*.
Les localités du comté de Nîmes sont : le bourg de Saint-
Gilles et Meyrueis castrum.
21° Comté tfUzès.
Le Cartulaire de Saint-Victor mentionne dans le comté d'Uzès:
Garrigues et la vallée Milcicuie?isis ou Miliacensis, dans laquelle
sont situés Criders et Bonoilum.
22° Comté (!,■ Kotle~.
\ahreest la seule localité que mentionne notre Cartulaire.
en l'attribuant nommément au comté de Rodez.
lxxu PREFACE.
23° Comté de Bigarre.
Lieux appartenant au comté de Bigorce : la vallée deLavedan,
la vallée de Puistan, et Abiciacum ou Saint-Sever de Rustan.
JNous avons essayé de faire dans les pages qui précèdent, non
sans doute la géographie de la Provence, mais ce que nous nous
permettrons d'appeler la géographie du Cartulairede Saint-Victor,
avec l'aide du Cartulaire et par le Cartulaire seul. On comprend
que, lorsque nous nous sommes hasardés à tracer les frontières
de quelques-uns de nos comtés, nous n'avons pu le faire que
d'une manière approximative, rien ne garantissant que toutes
les localités placées à la limite des comtés voisins fussent exacte-
ment mentionnées dans les textes. Mais, quand il s'est agi d'at-
tribuer les diverses localités à tel ou tel comté, nous n'avons
donné place à aucune hypothèse, même à la plus autorisée en
apparence. Nous avons tenu à ne dire et nous n'avons dit que
ce que disaient nos chartes elles-mêmes. Aller au delà et procé-
der par induction, c'eût été, en quelque sorte, affaiblir l'autorité
des textes que nous publions et sortir du cadre que le Cartulaire
nous traçait ; c'est ce que nous n'avons pas voulu.
APPENDICE A LA PRÉFACE.
TARIF DES PEAGES DU COMTE DE PROVENGE,
AU MILIEU DU XIIl" SIÈCLE*.
[1. NICIA. 2 .]
1. Item habet in dicta civitate pro alberga in quolibet focco xii den., et
solvunt pro mille v c xx focquis.
2. Item cavalcata, scilicet a Vari citra versas Niciam exit totum commune,
et a Vari ultra usque ad Siangiam c clientes, et a Siagia ultra i. clientes.
3. Istas justicias, banna omnia * vendita i,xv s.
Pondus farine.
Mensura de quartinals.
Gabellam salis, berbe et fusten et pissis' et fusteri et aliorum que continen-
tur in carta.
4. In dalfino quando capitur percipit dominus cornes terciam partem ipsius
piscis ratione majoris dominii.
5. Item ripam maris ut subsequitur, scilicet omnis marinarius et mercator
veniens Niciam per mare a parte Provincie scilicet a Vari 6 ultra donat xn den.
jen.; tamen in quolibet ligno unus est liber pro servitore.
Item mercator et marinarius de Tipia usque ad villam que appellatur Peira
donat ni den. jen.
Homo de Finar vi den.
Homo de Noli vi den.
Homo de Savona ix den.
1 Nous avons extrait ce document du re- * Dans le ms., il y a un espace blanc entre
gistre de Charles I", ms. français n. 9889 ces deux mots,
de la Bibliothèque impériale (voy. plus haut, 1 Pour pic'ts.
p. xxxv ) , pour servir de preuves à l'arti- * Le ms. porte savari. La leçon scilicet a
cle XII de notre préface. Vari, que Peiresc a notée en marge, est incon-
* Fol. 16 v. testable,
lxxiv APPENDICE
Quilibet hoino ab orieto Marquesii ultra, qui locus in ter villam de Savona
et villam de Varages, donat xxi den. jen.
6. De quolibet ligno ferente oleum donat i libram olei vel precium, et mer-
catores et marina rii nichilominus solvunt ut supra.
Item de quolibet centenario solar[iorum] vi den. vel unum solar[ium].
Item de quolibet centenario piperis i libram vel precium.
De quolibet ligno ferente bladum, si fuerit extraneum, percipitur quadrage-
sima pars.
Item si lignum extraneum vendatur, percipit dominus cornes de qualibet
libra precii xn den.
Item de quolibet sarraceno vendito , ab extraneo vendito vel si extraneo
vendatur, v sol.
Item habet pondus de rébus minimis, scilicet de quolibet quintal m ob.
[II. SARASONUM 1 .]
1 . Prime nundine scilicet mensis julii in Castro de Saranono fiunt quinta
décima die post festum sancti Johannis.
Item alie in mense octobri , scilicet quinta décima die post festum sancti Mi-
quaelis.
Prime nundine Ville Nove fiunt octavo die post Pentecosten ; tamen magis
valent in festo sancti Jobannis.
Item in mense octobri octavo die post festum sancti Michaelis.
2. Forma et modus de nundinis castri Saranoni et perceptionibus.
De qualibet bestia minuta, si venditur ibi, i ob. provincialem.
De qualibet bestia grossa, si venditur ibi, ni den. prov.
Bestia cargata, si pondus vendatur, donat vi den.
3. Tabula mersoriarum 2 n den.
Tabula sabbatiorum par commune 8 subtallarium vel precium.
Tabula de solis par solarum de mediocribus vel precium.
Tabula brocorum et capellorum i brocum vel capellum vel precium com-
mune.
Tabula fabiï i ferrum cum clavis.
Tabula pairolerii n den.
A. De masol de cera, si vendatur et est plus de libra, i den. ; si minus est,
nihil donat.
' Fol. 42. ' Ici et plus bas , ce mot est figuré par les lt t-
* Lisez : mercer.arum . très cote, surmontées d'un signe d'abréviation.
A LA PRÉFACE. iaxv
De pellibus, si vendantur ultra ix den., i ob.
Tabula de parapsidibus i parapsidem.
Tabula ciphorum i ciphum.
5. De tela lama 1 , si vendatur simul, u deu.
Tabula de serris i seram vel precium.
Dozeua easeorum, si simul vendatur, n den.
De corio bestie «rosse i ob.
o
Tabula de soualgis i soualliam.
[III. BROONIA 1 .]
1 . In villa Brinonie iiabet dominus cornes, etc.
2. Item lesdam mercati, scilicet :
De quolibet cestario 3 i cossam vel i den., scilicet de omnibus rébus mensu-
randis ad cestarium.
De bove n den. et vacca. De asino et sauma i den. De roncino, equo,
equa, mulo, iv den. De porco i ob. De capra et ove poiesam.
3. Item 4 tenentes tabulam, vendentes brunum, nigrum, blancum, stopa, de
qualibet canna poiesam.
De oleo de qualibet libra i poiesam.
De piris et ficubus recentibus, de saumata i ob.; de quolibet bouere i
poiesam.
De ollis et vitro de bonere et saumata i poiesam.
4. De xii caseis i; et si pauciores venderentur, de quolibet i poiesam post-
quani venderetur a v den. supra; infra nibil donat.
De mosol de ceira 6 i poiesa, quantumcumque sit.
De pellibus venditis a vi den. supra, de qualibet i poiesam.
De corio bovis, asini et similium i ob.
De saumata picis i ob.; de bonere poiesam.
5. Et hec percipiuntur a die mercurii, scilicet a meridie usque ad terciam
die veneris, quia in septimana nihil percipit curia ; in septimana vero de tru-
ctibus, alleis, vitrio percipit curia si primo venit.
6. In nundinibus douât quilibet tenens tabulam n den.; de omnibus aliis
percipitur ut supra.
1 Pour lanea. * l.e ms. porte : Tenenta tabulant. Item
' l Fol. 47, v u . vendentes,
* Pour testario. 3 Pour cera.
iaxvi APPENDICE
[IV. CASTRUM DE PENNIS 4 .]
1 . Item habet ibi pedagium cujus forma et modus talis est.
Carga de omnibus pannis Francie et Narbone et de telis Francie, de cor-
doano, gingibre , pipere, bresil , ense[n]s , grana, safra , garofle, coto[no]
filato, sucre in panibus , cerra 2 , lacca , de conillginis, céda et similibus, donat
pedagium integrum , scilicet x sol.
Carga de lana de capellis v sol.
Carge de toto alup , excepto alup de Bolca, donant très carge pro una
taïga, scilicet x sol.
Pulvis de sucre due carge pro i carga, scilicet x sol.
2. Due carge de cotono non filato pro i, scilicet x sol.
Due carge de comino pro i , x sol .
Très carge de coriis pilosis pro i, scilicet x sol.
Quatuor carge de stopis pro i , x sol.
Due carge de amendons pro una, x sol.
3. Très carge de racalicia pro i, x sol.
Très carge de coriis abtalis 3 pro i, scilicet x sol.
Due carge de anginis 4 pro i, scilicet x sol.
Très carge de cabrellginis pro i , scilicet x sol.
Très carge de acerio pro una, scilicet x sol.
4. Très carge de telis, scilicet canabas, pro i, scilicet x sol.
Très carge de canebe pro i, scilicet x sol.
Très carge de datils pro una, x sol. Très carge de ficubus de Melita, x sol.
5. Hec est forma pedagii castri de Pennis.
Cordoan , gingibre, pebre, bresil, ensens , grana, safran, garofle, coton
filât , sucre en pain , cera , laça , conellinas , seda e totz autres aver sotil doua
pezage intier.
Item lana de capels dona n cargas pori.
Item totz aluns, estier aluns de Bolcan, in cargas por i.
Item pois de sucre n cargas por i.
Item coton non filatz n por i.
6. Item comin n por i.
Item boquinas in por i.
Item cuers pellos m por i.
* Fol. 33. 3 Pour aplatis.
3 Pour cera. ' Pour agnims.
A LA PRÉFACE. iaxvii
Item cuers adobatz m por i.
Item agninas n por i.
7. Item cabridinas m por i.
Item assier m por i.
Item tellas m por i.
Item canebe m por i.
Item stopas mi por i.
8. Item amellos n por i.
Item datils in por i.
Item figas Melitas m por i.
Item castannas lo pes mi den.
Item mellanas lo pes mi den.
Item ferre la carga xvi den.
9. Item oli i carga ix den.
Itam mel i carga ix den.
Item fromages i carga vin den.
Item i fais de conils a m pels vin den.
Item i fais de conils las carns vi den.
10. Item i saumada de peis vi den.
Item i saumada de blat n den.
Item i saumada de fusta n den.
Item i saumada d'ous u den.
Item i saumada de gallinas e de pollasses n den.
11. Item i bacon n den.
Item i porc i den .
Item i mouto i mesala, e feda e cabra.
Item i cabrit pogesa.
Item i caval v sol.
Item t rocin mi den.
Item i aze u den.
12. Item i bou mi den.
Item i colier qui porta i quintal de pebre xv den .
Item de quintal de comin vu et meala.
Item i quintal de coton filât e de tôt aver sotil mieg pezage.
13. Item colier qui porta fusta i den.
Item copas i den.
Item home qui porti ous vel pices vel gallinas i den.
Item sarrasin vel sarraeena v sol. qui vaga por vendre.
lxxviii APPENDICE
[V. AQUiE 1 .]
1. Forma et modus pedagii grossi de Aquis.
Carga de omnibus panais Francie, cordoano aptato, gingibre, pipere, brezil,
ense[n]s , grana, cotono 5 filato, sucre in pane , ceira 8 , lacca, conelginis,
cenda 4 , cendatis, canella, garofle, cubebis, verdeto, indi, sitoal, gerengal et
similibus, donat quelibet carga, que fit de un quintals, x sol. Et hoc intelligas
quando predicta portantur a Levanto versus Ponent, scibcet a partibus Nicie
versus Rodanum, et e converso.
Si vero deportarentur de Massilia usque Cestaricum, percipiuntur de qualibet
carga supradictorum xv sol n den. Et istis perceptis 6 Aquis dictum avère débet
ire libère tam per comitatum Provincie quam Forcalquerii faciendo rectum iter
vel usque Dignam, salvo tamen domino comiti pedagio de Mesello quod nicbi-
lominus dabitur.
2. Carga de lana, capellorum seu bereratorum, de pulvere [de] sucre, de
cotono non filato, de solis, de anginis 6 , de amendons donat médium peda-
gium, scilicet due carge pro una, secundum formam camini per quod depor-
taretur.
Carga de toto alup, excepto alup de Bolcano , de garnisonibus vendendis,
de comino, de becunis pelosis et coriis bovum et aliarum bestiarum grossarum,
de cabrellginis et de multoninis, et de covre, acerio, deferro, de cannebe, de
lino, de ficubus de Malita, donat quelibet carga tercium pedagium, scilicet
très carge pro una, secundum formam camini per quod deportarentur.
Carga de telis , de fustaneis , de stamegis , donant très carge pro duabus
cargis de majori pedagio , secundum formam camini per quod deportarentur.
3. Carga de lana lavata, de solpre, de alup de Bolca, de stopis, donant mi
carge pro una, servata forma camini sui.
Saumata de lana dislavata xn den.
Pannus de Aviono 7 quilibet vm den., et fit carga de îx pannis.
Pannus quilibet de Narbona mi den., et fit carga de ix pannis.
Carga de violetis m sol. ix den., que est de mi quintals.
Carga de lectoariis et de aliis omnibus que pertinent ad ypothecariam donat
médium pedagium, servata forma camini.
1 Fol. 53 v°. * Pour céda
2 Au-dessus du mot eotono, ou a ajouté les B Le ms. porte preceptis.
lettres d.ori, peut-être pour de Oriente. f Pour agn'mis.
5 Pour ce/a. 7 Lisez : Avinione.
A LA PRÉFACE. lxxix
De douzena capellorum de feutre i den.
De colleri percipitur secundum niodum quod portât ad rationem sui ponderis.
Hane f'ormam dixit B. R., antiqus pedegerius suo juramento.
[VI. DIGNA 1 .]
1 . Forma et modus pedagii.
De quolibet trocello eordoani, piperis, plata argenti vel auri, cera, gingibre,
et omnium pannarum indifferenter, bresil, safra, garefoli, indi, conalginis et
filato, et de omnibus alupmis, excepto de Bolcano, et similibus, si deportetur
per giossam bestiam donat n sol. Asinus vero dat xn den., et bestia similis
honerata de predictis donat xn den.
De alup de Bolca, de grossa bestia xn den.; de asino vi den.
2. De saumata ferri, acerii , comini, castagis, amindolis fractis 2 , ficubus,
pes, orto, plumbum, coriis non abtantis, et lana, canebe, licio 3 et cordis,
oleo, cepo, sagimine, baconis et multouis, et covre, caseorum , de bestia
grossa xn den., de asino vero vi den.
De saumata salis ad bestiam grossam vi den., de bestia 4 scilicet asino mi
den.
Fusta, bladum et fructus sunt libéra. Avère est liberum. Moneta facta est
libéra.
3. In castre de Gavesa :... Lesda fuste descendentis per Blesonam , in
qua dominus cornes percipit terciam partem, que percipitur in modum infra
scriptum : De i douzena de fustis rotondis m ob.; de trababus 6 cairatis , sci-
licet de douzena m den.; de fusto de plato i den.; de goria deissendols n den.;
de corga de modendiuis vi den.; de qualibet mola vi den.
[\II. CASTRUM DE VALANSOLA ' .]
1 . Forma pedagii bec est :
De trocello pannorum et coriorum abtorum, de besta grossa in sol., de asino
vel simili xvm den.
De coriis non abtatis, cujuscumque sint speciei, de bestia grossa xvm den.,
de asino et simili ix den.
Saumata salis nu den.
1 Fol. G2 t°. 4 Suppléez peut-être : minuta.
* Le ms. porte fructis, * Pour trabibus.
5 Peut-être pour lino. * Fol. 68.
lxxx APPENDICE
Saumata bladi, farine et leguminis u den.
2. Saumata fuste n den.
Saumata caseorum xn den., scilicet de bestia grossa; de asino vi den.
Saumata olei et piscis 1 , xn den. de bestia grossa, de asino vi den.
De saumata ficuum siccorum vi den.
De pipere et de omnibus que pondère venduntur ni sol., et distinge ut
supra de bestiis.
3. Coto, bresil, comi, aliim* de Bolcano , reoalicia, plumpo, stanguo et
luis similia médium pedagium , distinguendo bestias.
De ferro et acerio et covre, de saumata xn den., distinguendo.
De saumata russi et de omnibus fructibus, quelibet saumata n den.
Saumata de alleis, vitreo et copis et scallugis 11 den.
4 . De qualibet bestia grossa , quecumque sit , n den .
De vivo porco i den.; de mortuo n den.
De mutone, ove et capra qualibet i ob.
De saumata cirogrillorum vu den., distingundo bestias.
5. De collaterio de pipere, safra et aliis similibus vi den. De comino , co-
tono et similibus m den. De vitrio, malgranatis, i vitreum vel unam malgra-
natam, i den. De omnibus aliis est liber collaterius.
De sarracena et sarraceno vi den.
De saumata pannorum Provincie de lana, scilicet de bruno et blanco et
nigro, xn den., distinguendo de bestias.
De saumata de virens Avinionis et similibus xvm den., distinguendo de
bestiis.
Saumata de lanceis unam lanceam.
6. Scias tamen quod [de] trocello et similibus consueverunt percipi tantum-
modo n sol.; sed a tempore exercitus de Manuasca percipiuntur in sol. occa-
sione solutionis debitorum que dominus cornes debebat probis hominibus de
Manoasca et dominis de Bello Monte.
Item scias quod de omnibus rébus que pondère venduntur vel de trocello,
si dederint pedagium in villa de Aquis, nichil donant in villa de Valansola.
Alie vero res donant hic et illic.
Item scias quod pedagium de Nave Rosseti et de Villa Dieu et de Astratal,
de Podio Moiso e de San Jurs est totum de pedagio Valansole et totum insimul
deberet colligi.
n
1 Pour picis. 'Peut-être pour alum.
A LA PRÉFACE. LX xxi
[VIII. DE SAXCTO GABRIELE 1 .]
1 . Forma et modus pedagii de Sancto Gabriele. Quod castrum tenet Ainie-
ricus de Tarascono, sed causam nescio.
Carga omnium pannorum de Francia, de Lombardia, de Avinio, de Nar-
bona, de telis, cordoano, indi, gingebre, garofle, céda, sendatum, safra,
cera, stamengia, n sol. n den. Et sit 2 carga de iin or quintals.
De saumata olei xn den.
De canebe vi den.
De canella xn den.
De anginis', cabrellginis , mutoninis, vi den.
De pellibus caprarum et buccorum pilosis xn den.
2. De comino, de castagis, de ferro, de acerio, de staio, de fustoniis, de
bresil, de ficubus, xn den.
De saumata piscis 4 vi den. Colla terius m ob.
De cotono xn den.
De saumata muli vel roncini m den.
De saumata asini n den.
De saumata de nucibus, amigdalis, n den.
De modio vini n den., et est modius xn saumatarum.
3. De baco i den.
De tina un den.
De vaissello mi den.
De archa n den.
De scutellis, talliatoris, grasaletis, broquis, n den.
De sercles, pincbes, n den.
De brocquis et similibus n den.
De saumata de alleis et cepis n den.
4. De saumata de veire i cupam et de colleterio.
De sa[u]mata ollarum terre vel sirailium n den. De colleterio i den.
De porco i den.
De ove vel multone i ob.
De bove vel vacca n den.
De [e]quo vel mulo n den.
De saumata tocius bladi et leguminis m den.
' Fol. 75 V. s Pour agninis.
1 Lisez -.fit. * Pour picis.
i k
lxxmi APPENDICE
De saumata ' n den. De colleterio i den.
De saumata panis, i den.
[IX. TARASCO*.]
1. De fusta.
De arbore navis que est vu palmorum vel plus in grosso donat lxx sol.
De anteimo navis que sit vi palmorum et dimidii vel plus xxx sol.
De timono ad navem xv sol.
De antena vi palmorum xx sol.
De antena v palmorum et dimidii xi sol.
De antena v palmorum x sol.
De [antena] mi palmorum et dimidii v sol.
De [antena] un palmorum un sol.
2. De rovre coirato v sol.
De rovre rotondo xv sol.
De uno cairato de saicel fit una travata de fusta.
De duobus cairrans de ruatis s fit una travata de fusta.
De xn perticis minutis rotondis fit i travata de fusta.
De xn jazinis minutis fit i travata de fusta.
De jazinis bastardis fit de ira vel vi una travata de fusta.
De nu caratis que trabuntur bovum i travata fuste.
Et de quolibet predictorum percipiuntnr xn den. etob.
3. De alaudis et de scodadis de quibus fiunt pragamena, de carga ix den.
Et istud percipitur a x annis citra; ante vero non percipiebatur.
De lisno facto d. * l sol. De barca v sol. De nave dubitant.
De xx taulis de sap fit i travata, xn den. et ob.
De taulis nogerii v vel vi fit travata, xn den. et ob.
De taulis de rovre magnis x fit travata, xn den. et ob.
De fusta unius molendini aure v sol.
De fusta unius molendini aque x sol.
4. Carga de céda, de sandatis, de mi quintals, n sol. m den. etob.
Carga de pennis n sol. m den. et ob.
Aurum, argentum, moneta, verdent, mercimonia, gala, recalieia, vestes
facte, pellia, sunt Ubere. Tamen vestes et pellia 6 in nundinibus de Bellicadro
1 Ici il manque sans doute un mot. * 11 ne faut probablement pas tenir compte
* Fol. 78 v". de ce d., ou bien il faut l'interpréter par dt-
! Au-dessus du mot rua/h, on a écrit btntur.
ruaus. * Peut-être pour ptlliaria. Conf. XII, 9
A LA PREFACE. lxxxiii
mensis madii donant, scilicet vestes secundum valorem pannoium; de pellia '
de honere hominis ni den., bestie vi den.
De equo vendendo n sol. vi den., si transit Rodanum, si venderetur a xn lib.
supra; si vero minus, solvit tantum un den.
5. Forma et modus percipiendi pedagium in villa Tarasconi et Rodano in
rébus diversis deportatis per Rodanum ascendendo vel dcscendendo.
Nihil dixerunt de argent vivo*, verdent.
Carga i pannorum de Avinono, que est ix pannoium, dare débet n sol.
m den. et ob.
Carga de sera ! , que est [de] un quintals, n sol. m den. et ob.
Carga piperis, que est de mi quintals, n sol. m den. et ol>.
Carga degingebre, que est de un quintals, n sol. in den. et ob.
Carga de inde similiter.
6. Carga de coriis abtamptis '' similiter in omnibus.
Carga de coriis non aptatis, que est xx coriorum, n sol. ni den. et ob.
Carga de cordoauo, que est de un quintals vel xn douzenas, in sol. m den.
et ob.
Carga de multonis et de agninis 5 et de pellibus edorum xix den., et fit
carga de mi quintals.
Carga de lana, que est de nn quintals vel de m douxenis, xtx den.
7. Carga de comino, de canella, de riso, de sucre, de ficubus, de ferro, de
ascerio, de stopis, de canebe, de datils % de melle, de oleo, de cordis, de
filo cordarum, de pes, de piscibus majus 7 , salsatis vel non salsatis, de cotono,
de fustanis, de castages pelatis, de amicdalis fractis, et fit carga de mi quin-
tals, xix den. Et de brrassis s , sagimine, cepo, caseis.
De quolibet melliario tegularum, ubicumque discargentur, ix den., dum-
modo non deponantur apud Tarasconum.
Carga de plombo de un quintals vi den.
8. Carga tocius bladi et tôt ejus 9 leguminis, que fit xv vel xn seatariorom
ad mensuram Tarasconi, ixden. etob.
Carga de greza vegetum, que est de mi quintals, ix den.
1 Dans le ras., le paragraphe finit au bas 4 Pour aptatis.
du f. 78 V avec le mot pellia. Les mots : De "Le ms. porte aguinU.
honere hominis m den. et : Bestie vi den. l'or- e Le ms. porte darils.
ment deux petits paragraphes distincts au haut 7 Peut-être pour maris ou magnis.
du f. 79. Nous n'avons pas cru pouvoir conser- "Il faut peut-être lire borrassis. Conf.
ver ces coupures. XII, 9.
* Le ms. porte vino. 9 Au lieu de tôt e/'i«, il faut sans doute lire
1 Pour cera. totius.
lxxxiv APPENDICE
Carga de stamagiis, que est de mi quintals, n sol. m den. et ob.
Modium de russo, quod fit de lxxii quintals, in quo sunt ni saquiras et
dimidia, vi sol. v den., et sola saquira xxn den. donat.
9. De vino portato inferius vel superius per Rodanum, de quolibet vaicello
parvo vel magno vi den. De barralo nibil. Et de tribus vaicellis et supra
i saumatam de vino. De duobus vero vaicellis i barrai de vino, et de i vaicello
i médium barrai.
Carga de telis et de omnibus pannis Francie et Narbone et similium et de
alupno de Pluma et de Alamp, et de sucrino 1 n sol. ni den. et ob. Et fit
carga xn pannorum de Francia, et de Narbona xxmi pannorum, et de
alupnis de mi quintals.
Carga de alupmo 2 de mi quintals ix den.
10. De sale ascendenti per Rodanum a Bellicadro superius, de modio salis
xvin den. pro pedagio, et pro usagio de quolibet modio un den. usque
ad xl, quia ultra non d[ebetur] ; et in dictis mi denariis habet dominus cornes
terciam partem, et postquam fuerint completi xn den. et ob. de dictis
mi den. dominus cornes percipit inde mi den. et ob. ; ultra tamen postquam
sunt xl modii completi percipiuntur xvi sol. vin den. pro usagio, quamvis
tantum non levarent un den. pro modio; et in dictis xvi sol. vin den. per-
cipit dominus cornes pro suo tercio et ob. vi sol. Et bec vera sunt de usagio ' si
dicti xl modii essent in uno navigio vel plus, quantumcumque esset, quod non
perciperentur nisi xvi sol. vin den. Si vero in uno navigio essent xl modii et
duceret aliud navigium cum duobus vel tribus vel pluribus modiis, daret usa-
gium ut supra, quamvis essent ejusdem bominis. Residuum mi denariorum
est militum de Tarascono.
1 1 . De bomine extraneo descarganti apud Bellicadrum salem vel ven-
dentem * ibi cuicumque, percipit dominus cornes de quoUbet modio vi den.
et ob. libère et usagium ut supra. Si vero fuerit de Tarascono vel de Belli-
cadro qui descargaverit, est liber de pedagio, tamen nsagium solvit et in 6
modum. Homo vero extraneus si discargaverit apud Tarasconum salem,
solvit solummodo usagium ni den. et non pedagium. Homines de Tarascono
sunt liberi.
12. De minimis de pedagio.
Bestia quelibet grossa Provi[ncie] de loco ubi currerunt regales donat mi den.
1 II faut peut-être lire : de Alamp et de Su- 4 Lisez : vendente.
crino, n sol. B Les lettres in sont surmontées d'une abré-
9 Ici il doit manquer un ou deux mots. viation. Il faut peut-être rétablir un mot ou»
s Le ms. porte vusagio. blie par le copiste : et in supradictum modum.
A LA PREFACE. lxxxv
tnr. Bestia vero de loco ubi currerunt raymundences communiter donat n den.
tur. Et sic de omnibus provi[neiis] ubi currerunt monete ejusdem valoris ,
scilicet regalium vel raymuudentium, et sic debent esse quitie a pontanage
tam a comité quam a rege.
Asinus, undecumque sit, excepto de Tarascono et de Bellicadro, et ex-
ceptis bestiis militum et filiorum et etiam nobilium vel illorum de projenie ,
solvit iden., quia illi sunt liberi. Clerici omnes solvunt, exceptis privilegiatis
specialiter.
13. Quilibet Lombardus equitans solvit mi den.; tamen sivadit apud Sanc-
tum Jacobum, solvit vm den.
Item quilibet et quelibet Lombardus et Lombarda, si iverint pedes apud
Sanctum Jacobum , solvit m ob.
Item quilibet alins de aliis provinciis qui iverit apud Sanctum Jacobum.
Et sunt quiti de passagio de comitatu Provincie qui sunt liberi.
Item omnis Spanus, Anglicus, Alamandus qui sit Romeus solvit v den.
Item omnes descendentes per Rodanum volentes visitare Sanctum Jacobum
vel Sanctum Gilium , ubicumque se applicuerit, dummodo non applicaret se a
parte Provincie, sunt liberi; tune solvit i den. pedes, eques vero v den., et
hec intelligantur de illis qui sunt de Lugduno vel supra. A Lugduno citra nihil
donant. Tamen Mosse judeus dixit quod omnes donant exceptis Provincia-
libus.
1 4 . Castage cum scorcha , poma , pira , fondons , percica , sorbe , nespole ,
de saumata n den.
Nuce, amicdale, avellane cum crouello, de saumata m den. et ob.; saumata
fit de vm eminis rasis.
De saumata de aigriotis et de cereiriis n den.
De lanceis, de scutellis, grasaletis, tallaidors, circulis, sciplis 1 de fusto. pin-
ges, culliers, percipiuntur de centum quatuor.
15. De bestiis minutas venientibus de partibus Provincie transeuntibus Ro-
danum, de quatuor, i den.
De navigio vendendo scilicet de qualibet poste de sola seu fondo n den.
De duabus postibus attingentibus costatos tantum n den., quia ille eompu-
tantur pro una.
Item unam remam de quolibet navigio, et illam redimunt ad arbitrium pe-
dejarii.
16. De vitrio, de uno coperio n cupas; de collerio i cupam.
' Pour sefphis.
lxxxvi APPENDICE
De rapis de saumata i ob.
De saumata carboni i den.
De rusca ad opus corriuni ' de saumata i ob.
De ollens 2 terre, potis, dorquis', de centum quatuor, vel de pretio xxv" 4 .
17. Forma et modus pedagii de portali Tarasconi qaam sacramento mani-
festavit Po[ncius] de Prato, antiqus pedejarius.
Carga omnium pannorum de Francia, de Narbona, de Avinono, de te'is et
de cordoano et de indri, de pebre, de gingebre, de cera, de garofle, de céda,
de sandatis, de stamegiis, douât n sol. n den. regales. Et fit carga de mi quin-
tals. Si minus est, donat secundum quod est. Et hoc intelligatur de illis qui
non dederunt pedagium ad Rodanum.
De omnibus aliis ut de oleo, de canebe, de canella, de anginis 5 et de pel-
libus edorum et agnorum et de multoninis, de comino, de castagis , de ferro,
de stangno , de ficubus , de piscibus salsatis , de cotono , de fustanis , de bresil
et similibus, douât li carga, a v annis citra, xvin den. ; tamen consuevit date
tantummodo xni den.
18. Item bestia cargada de sale n den.
De vaicello, de bacono, de mola, de tina, de archa cum pecollis noiis,
nu den.
De donga scilicet de xxv dogilis ' cum bugis un den.
De bestia cargada de fructibus n den
De scudellis, de culliers, de grasaletis, de talladors, de lanceis, de pinges,
de ciphis, de cilclis percipit pedegerius de centum un.
De bestia cargata de verre n copas vel de illo verre quod est ibi.
De bestia cargata de brocs, vel de cornudis, de barralis, n den.
De ollis terrœ de centum un.
19. De bestia cargada de cepis, de alleis, i rest.
De bestia cargada de blado toto et legumine et farina mi den. et m poiesas.
Et fit saumata de vni cestariis ' .
De grossa vendenda bestia i ob. ; tamen si venditur homini [de] Tarascono
nihil donat.
De bestia vendenda minuta, de mi bestias i den. tur.
Hoc tamen sciendum est quod omnia supradicta donant pedagium supra-
1 Lisez coriorum.
* Lisez : ollis.
5 Peut-être pour broquis.
* Sous-entendu pars.
Pour agninis.
' Le ms. porte iogi et au-dessus de la ligue
un / traversé d'un trait.
' La phrase Et fit saumata de vm cestariis
a été rejetée dans le ms. à la fin de l'article
suivant.
A LA PREFACE. lxxxvii
dictorum ad portale si non solverin[t] in Jernega pedagium; quia si solverint
vadunt libère sine isto pedagio de portali.
20. Forma et modus pedagii de Saneto Gabiïele, qnod percipitur sub forma
pedagii portalis de Tarascono pro majori parte, quia de omnibus infra scriptis,
oleo, canebe, canella, anginis % pellibus edorum , agnorum , multoninis ,
comino , castagis , ferro , stangno , ficubus , piscibus salsatis , cotono , fustanis ,
bresil et similibus , ex quibus datur médium pedagium secundum formam de
Tarascono et ex quibus fit carga demi quintals, donat carga xm den. tan-
tummodo. In omnibus aliis servatur modus et forma dicti pedagii portalis de
Tarascono in isto pedagio de San Gabriel.
2 1 . Forma et modus percipiendi pedagium constitutum apud Bellicadrum et
Tarasconem in ponte de novo facto anno Domini M° CC° L° I".
Bestia portans trocellum seu balam donat m ob. tur.; tamen homines sunt
quitii. Si vero fuerit sine honere seu cargo i ob.
Bestia grossa cargada de aliis, scilicet de grano, de ligumine, de blado alio,
de carbono, de ortalagiis, de fructibus, i den., ductore quitio. Et vocatur
bestia grossa mulus, mula, roncinus, equs. Si vero disgargatus, i ob.
Asinus et asina carga tus de predictis vel sine cargo i ob., ductore quitio.
Cadriga cargata vi den.; vacua vero m den.
22. Homo vero transiens Bodanum donat medietatem oboli. Si vero eodem
die incontinenti vult redire, reddit libère. Et boc intelligitur tamdehominibus
Bellicadri etTarasconi quam aliorum locorum.
Bestie brave, antequam equite[n]tur , si ducantur ultra Bodanum, dant
mi bestie i den.
Si vero pautiores quis duxerit, est quitius pro medietate oboli.
De bestiis minutis si transeunt per pontem dant nu bestie medietatem
oboli.
Omnis equitans dat i ob. qualibet vice sui transitus.
Omnes servientes domini régis et domini comitis et mona[s]terii domini
comitis sunt liberi de isto pedagio tamdiu quamdiu fuerint in ejus servitio.
Hoc juraverunt et dixeruntMosse judeusetCrescas suo sacramento, Bainal-
dus Francigena pedegerius.
[X. AVINIO 2 .]
1 . Communia civitatds Avinioni habet bos redditus in villa Avinioni et bas
proprietates et res.
' Pour agninit. * Fol. 80 y".
iaxxvui APPENDICE
Palacium in quo jus redditur.
Item doinum cesteraren ' ubi venditur bladum, et percipitur ibi de toto
blado, legumine et fructibus venditis in civitate Avinioni vel territorio trice-
sima pars de extraneis. Cives vero Avinionenses erant liberi quando vendebant
bladum suum, scilicet quod habuerant de terris propriis. Si vero dicti cives
aliquod bladum vel legumen vel fructus emebant extra civitatem Avinioni
vel aliter acquirebant et illud vendebant post in villa Avinioni vel ejus ter-
ritorio , dabant tune solum sexagesimam partem, tamen a sex annis citra ,
tempore inicii hujus modi confrasrie modo fracte, fecerunt se liberos et im-
munes.
2. Mensura vini est communis et percipitur de quolibet modio vini venditi
i den. et a modo inferius i ob.
Canna mellis et olei est communis et percipitur de qualibet canna vendita
i ob.
Corda canabaciorum, de x cannis mensuratis i den. percipitur.
Quintale est communis et percipitur de quolibet quintali cujuslibet rei i den.
inter emptorem et venditorem.
3. Itemhabet omnesjusticias, banna, bullam curie que venditur milib., in-
farum quod venditur nu lib.
Banasta russi.
Golla de cineribus.
Scandai de calce.
Pondus fili de lana, et percipitur de mi lib. i ob., et de vm [lib.] i den.,
et de c lib. xn den., et sic descendendo et ascendendo.
Pondus farine, et percipitur de qualibet saumata i den., et fit saumata de
n manganeriis et supra; inferius nibil dat.
4. Lesde et linge vaccarum et pedagia vetera de rébus minutis et blado, in
quibus omnibus, cura sunt congregata, communie percipiebant * sexagesimam
partem.
Pedagium salis ascendentis per Rodanum , de quolibet navigio completo ,
quod est de nu" modiis , percipiuntur lx sol. et xxx sest. de sale ab hominibus
Avinioni; de extraneis vero lxi sol. n den. et xxxnn sest. de sale; ubi com-
mune percipiebat vm sol. n den. et ob.; si plus est vel minus, juxta modum
predictum.
1 Peut-être pour cestarensem , la maison du * Il faut sans doute lire : commune percipie-
sétier. i a t.
A LA PREFACE. iaxxix
[XI. ORGO 1 .]
1 . Forma et modus pedagii de Orgono et Sancti Antiol per totum insimul
collectum.
Carga de pannis , telis , pebre , gingebre , garofle , safra , indi , bresil , cen-
dato, céda, cera , cordoano , grana, stamengis, pennis et similibus, ex qui-
bus fit carga de mi quint als, xvn den.
Carga de canebe vin den. et ob.
Carga de pez saumata un den.
Carga de amigdalis aptatis xvn den.
Carga de comino xvn den.
2 . Carga de acerio x den .
Carga de piscibus salsatis vi den.
Saumata vero de piscibus miuutis un den. Collaterius vero donat n den.
Saumata de parapsidibus et similibus et de tota f'usta n den.
Saumata de cirogrillis vi den.
Quatuor bestie minute i den .
De saumata ollarum de veire n den.
Collaterius donat de omnibus istis i den. seu médium pedagium excepte de
sale de quo est liber.
3. Judeus in equo donat vi den.; pedes m den. Tamen novum est.
Carga de stopis, saumata, mi den.
Carga de ficubus et castagis un den.
De plombo.
Carga de ferro un den.
Carga de toto alup xvn den.
Carga de cabrunis et coriis boum pilosis xvn den.
4. Carga de caseis x den.
Carga de sagimine et cepo vi den.
Carga de camelis xvn den.
Saumata de cepis, de alleis, n den.
Saumata de blado toto et legumine et de nucibus et farina n den., et sic de
omnibus fructibus.
5. Saumata de vino n den.
Saumata de cineribus n den.
' Fol. 82 t\
I 7
se APPENDICE
Bos, vacca, asinus, roncinus, si vendantur, n den. Equsv s. ' n s. vi den.
Porcus i den.
Saumata de sale de asino u den. Bestia grossa un den.
6. Pesagium navis de Orgono.
De omni trocello cum bestia n den.
De omnibus aliis bestia cargata i den.
Bestia diseargata i den.
Homo sine bestia i ob.
In quo pedagio percipit dominus cornes in dnodecima parte terciam parlent,
quia Po[ncius] de Orgo et domina Aiselena et domina Bertranda , cujus domi-
nus cornes partem babuit ex emptione, percipiebant de xn partibus imam par-
tem et dimidiam, et [de] istis domina Aiselena percipit tertiam partem, id est
mediam partem in parte intégra; Po[ncius] d'Orgo percipit duas partes, et do-
minus cornes terciam partem partis intègre ratione dicte emptionis. Et sic, con-
gregatis xu solidis de pesagio navis, domini de Cavalliono percipiunt vi sol.,
qui medietatem babent, et domini de Orgono alios vi sol., in quibus dominus
cornes habet un den. tantum.
7. De quolibet rat fuste percipitur una carreria tota , salvis tamen dominis
ratis costatis ratis, et levata illa carreria iterum per tota rate percipiuntur
xx den., de quibus omnibus, scilicet tam de fusta quam de denariis, percipit
dominus cornes medietatem ; alia vero medietas dividitur per médium , et unam
medietatem percipiunt P. de Cabanis et Gorda Fens ; de alia vero medietate 2
percipit R. de Orgo cum beredibus terciam partem ; aliam vero terciam partem
idem R. d'Orgo per se ratione emptionis quam fecit a R. Laugerio de Islla ;
aliam terciam partem percipit Po. de Orgo et domina Aiselena et dominus
cornes ratione emptionis domine Bertrande, sororis dicti Po[ncii], in qua parte
domina Aiselena percipit terciam partem ; in duobus vero partibus remanen-
tibus Ponsius d'Orgo percipit duas partes et dominus cornes unam ratione
dicte emptionis.
8. Hec forma debuisset superius esse posita cum domini de Orgono perci-
piant aliquam partem scilicet infra scriptam.
In pedagio de veire, de ollis , de piscibus , de averi minuto percipiunt terciam
partem integram.
In pedagio salis, scilicet de saumata dabantur u den. et ob. raym., in quo
obolo raym. predicti domini percipiunt solum terciam partem.
Item sciendum est quod. de omni re de qua dabantur mi den. raym. in uno
1 Ici il doit manquer mi mot. - Le ms. porte medietatem.
A LA PREFACE. xci
solo deiuirio predictorum un denariorum predicti domini percipiunt terciam
partent et sic dominas cornes percipiebat ni den. et très partes alterius dena-
rii. Et hoc intelligas, quantumcumque ascendat pedagium, quod dicti domini
non percipiunt nisi terciam partem unius denarii, qnia tantumdem percipiunt
de un den. quantum perciperent de xvn vel ultra.
[XII. ARELATES 1 .]
1 . Forma et modus pedagii deTeullia, quod est domini comitis.
Carga omnium pannorum, telis , piperis , safra, cordoano, de salis, de indi,
de garofle, de bresil , de stamengiis, de pennis, de argento vivo, de verderet,
de sucre puro, grana ex qua lit tigta, de anginis 2 , de cera , de cenda', de
sandatis, de gingebre, donat n sol. n den. Quod est rin quintals.
2. Carga de canebe adobato, que est mi quintals, donat xm den., vel de
octo quintals n sol. n den.
Carga de canebe non aptato, que est xn quintals, n sol. n den.
Carga de stopis, que est xn quintals, n sol, n den.
Carga de ficubus et de castangiis, que est vi saccorum, h sol. n den.
Carga de pez, que est de xn quintals, n sol. n den.
Carga de plo[m]bo, que est de l quintals, n sol. n den.
3. Carga de amendalis * fractis, que est de vin quintals, n sol. n den.
Carga de ferro de xn quintals n sol. n den.
Carga de comino de vm quintals n sol il. den.
Carga de alup de Balcano, que est xx quintals, n sol. n den.
Carga de acerio, que est trium saccorum, n sol. n den.
4. Carga de cabrunis pelasis, vin quintals, n sol. n den.
Carga coriorum bovum pilosorum, que est xl coriorum , n sol. n den.
Carga caseorum, que est vin quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Pluma, vin quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Alomp, vm quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Castillia, vm quintals, n sol. n den.
Carga de canella, vin quintals, n sol. n den.
5. Saumata piscis salsati e[m]pta extra Aralatum vi den., ascendens per Ro-
danum vel descendens.
Carga cepi et sagiminis, vm quintals, n sol. n den.
Carga de coriis camelorum , de xl, n sol. n den.
' Fol. 8t. a Pour céda.
2 Pour agninis. 1 Le ms. porte amendaloi .
xcii APPENDICE
Saumata piscis salsati exiens per terram vi den.
Carga argenti vivi de mi quintals, n sol. n den.
Carga de verdeto , ni quintals , u sol. n den.
6. Carga de annona desrendens vel ascendens per Rodanum ab Arelate
supra versus mare, que est l cestariorum, donat n sol. n den.
Carga ordei et civate et tocius bladi et de legumine, que est c cestariorum,
donat simili modo. Tamen si venderentur apud Arelatem, niliil darent.
Carga de viuo, que est trium modiorum, descendens vel ascendens, similiter
donat ii sol. n den.
Carga de baconis, que fit de vi bacouis, n sol. n den.
7. Carga de ris, vm quintals, n sol. n den.
Carga de racaliscia, xn quintals, usol. n den.
Carga olei et mellis de mi meliarolis n sol. n den. Et est bonus n bes-
tiarum.
Carga de lino , vin quintals, n sol. n den.
Carga de cotono, vm quintals, n sol. n den.
Carga de borra, vm quintals, n sol. n den.
Carga de pulvere de sucre, vm quintals, n sol. n den.
8. Carga de filo, vi quintals, n sol. n den.
Carga de cordis, vm quintals, n sol. n den.
Carga de lana, vm quintals, n sol. n den.
Carga de galis, xn quintals, n sol. n den.
Carga de gresa, xxv quintals, n sol. n den.
Carga de ros, vi modiorum hujus ville, qui sunt unus modius de Mou-
peslier, xm den.
Carga de dantils ', vi quintals, n sol. n den.
9. Carga de borrasciis, vm quintals, n sol. n den.
De mellgerio tegularum vi den.
Carga de sabba, xn quintals, n sol. n den.
Argentum, aurum, moneta, vestes faite, mercimoria, pelliaria sunt libère,
et collerius francus si iverit per terram vel Rodanum.
10. De arbore navis vu pahnorum in grosso vel plus, quantumcumque
fuerit, datur xxv sol. Tamen si minus f'uerit, usque ad mi palmos , pro quo-
libet palmo xn den.; a im vero palmis inferius donat xn den. tantum.
I cairan de ruans vi den.
Cairant de saicel xn den.
' Lise/, dalils.
A LA PREFACE. xcui
11. De donzena et dimidia de razinis bastardis, de quibus fit travata,
xn den.
De vu cairatis que ducuntur bobus, de quibus fit carga, xu den.
De timono navis v sol.
De rovre rotondo navis v sol.
De rovre cairato m sol.
De taulis, tribus donzenis, de quibus travata, xn den.
De ligno facto rote xv sol.
De nauno dubitat.
De barca n sol.
De saumata de barrallis et de scutellis, grasaletis, cossis buiseis, pincbis.
De carga de alaugis, ïiii quintals, n sol. n den.
13. Forma pedagii salis.
De sali ascendenti per llodanum, dat modius quilibet v sol.
De sali déporta to per terrain de quolibet sestario m den. Tamen cives
Arelatenses, si sibi sine fraude emunt, sunt liberi ad opus sui.
De monlazone salis, scilicet de quolibet modio mi den. et ob. , qui per
multos pariarios dividitur , et dominus cornes percipit inde xxxvi"" partem,
scilicet de ni solidis i denarium , qucm denarium percipit Tremoleta ad vitain,
ut dicitur.
14. Forma et modus pedagii de Tricatallia, quod erat domini Barralis,
descendentis per Rodanum*.
Carga de omnibus pannis lane et de omnibus telis lineis et de stamengiis
et de canebe batut et de verdent venientibus descendendo per Rodanum, que
est de mi quintals, donat x den.
Carga de canebe crudo, de nu quintals, vu den.
Carga de pez 5 , que [est] de mi quintals, mi den.
15. De quintal de stopa i den.
De quintal fili m den.
De quintal de covre, de arain , de stanio, de mental operato vel non
operato 3 , m den.
De quintal de amigdalis fractis et abtatis m den.
De c cestariis annone, ordei, avene, milii, cicerum, fabarum, de lentilgiis,
de gaicis, gairotis, de amigdolis * cum crouellio, de pe/.ols, xvm den.
' Au f. 85 du Registre, on trouve un texte a Penz : f. 85.
abrégé et cancellé de ce chapitre; il est inti- s De cramp, de métal, de stagio operato vel
tulé : Forma et modus pedagii Jrelatensis auod ami : f. 35.
percipitur. « Lisez : amigdalis.
xciv APPENDICE
16. De quolibet modio russi ' xi den. et poiezam.
De xn quintals et dimidio de plombo mi den. et poiesani.
De quintal cepi et sagiminis m den.
De quolibet bacco J ni den.
De qualibet melliairola 3 olei et mellis in den.
17. Carga argenti vivi et ferri, de mi quintals, xi den. et pozesa.
De quolibet centenaiio parapsidum, de talliadors, de grazaletis, de ci-
phis, de cocis, cloquearibus, de pinges ', donant i parapsidem et sie de sin-
gulis.
De qualibet gabia de veire, que est 6 bonus unius hominis, i copa.
48. De quolibet navigio vel ligno 6 descendenti per Rodanum cum vino et
versus mare donat v sol. et i plénum barrai de vino. Si vero discargaret a
Trulia superius , scilicet a palo superius , donat i barrai de vino tantum-
modo; si vero a palo inferius in villa Aralati, nichil donat huic pedagio.
De v sestariis de nucibus, de pomis, de nespolis, de cereriis, condonis, pins,
de sorbis et de aliis fructibus ' i den.
19. De radel si it 8 apud Tricatalliam si desfazia perciperet pedejarius tons
lo gouers quibus regitur et rema et talaguias et juga et redortas. Et liée ven-
debantur de minori radel v sol. ray.,et de majori l sol. ray.
Item de quolibet cairato de ruans et de saicel mi den. etob.
Item de duobus carratis que trauntur cum bobus mi den. et ob.
Item de una donz[en]a dejasinis un den. et ob.
Item de i donzena de perticis sive cabrions m den.
20. Item de xxv taulis de sappo 9 un den. et ob.
Item de i taula de nogerio n den.
Item de timono navis vu sol. vi den.
De rovre cairato un sol.
De aliis rovres subtilioribus de quolibet xvm den.
21. De arbore navis vu palmorum in grosso xxv sol. ; tamen si plurimorum
essent palmorum, de quolibet palmo, quantumcumque ascenderet, x sol. Et
mensuratur arbor in capite vi goior. a capite radicis.
1 De q. m. rujfi et herbe : f. 85. ' De nocibus, pomorum, nespolarum, cereria-
* Baccono:i. 8">. rum, condonorum , pirorum , sorbarum et simi-
» Mellairola : f. 85. lium ' f - 8 S v°.
4 De q. c. p. cipliorum, grazalctorum, de tal- 8 La lecture des mots si it u'est pas certaine
liadors, pixidum, pectinum, boicesorum, coso- Au f. 85 V on lit : De radel de fusta ; le reste
rum, cloqueriorum : f 85 v°. àe. l'article a été omis.
" De vitrio seu veire que sit : f. 83 v". ° Le ms. porte sap avec un signe d'abrévi;i-
* Navigio et ligno : f. 85 v". uou -
A LA PREFACE. xcv
De arbore navis a vu palmis inferius tisque ad très palmos, de quolibet
palmo \ii den.; et a mi palmis inferius tanluni ix den. de tota arbore.
De navigio honerato crucesignatis dantur due reme, que possunt valere
circa vi den. ; aliud lignum nihil daret.
22. Saumata de collares, de barrais; de boicesas, de cercles, de scapols, de
soequis ', vi den.
De mellierio 2 tegularum vi den.
De modio salis, si ascenderit apud Bellicadrum vel Tarasconum, v poiesos.
Si vero superius, ni den. et poiesam. Et hoc est usque ad un" modios. Si
vero fuerint ibi nu 51 modii completi, darentur xxim sol. vm den. et nihil
plus, quantumcumque esset.
23. Del quintal de gresa i den.
De v donzenis restarum ceparum i den.
De saumata alleorum i den.
De donzena caseorum i den.
De multone vivo, de capra , ove, i ob.
De porco vivo i den.
De bove n den.
24. De xn jazinis bastardis sex den.
De c ollis et potis de terra i olla vel potum.
Carga [de] borra et de pelo de mi quintals ix den.
25. Hec omnia sunt libéra et franca si emantur vel vendantur sine
fraude in villa Arelati de isto pedagio, excepto vino, ut supradictum est,
et sale.
26. Carga de pedagio 3 de levant, de cordoano abtato vel non, pi-
pere, grana et cera, gingebre, canella, incenso, de bresil, indi, de lança',
solpre.
De arzisca, de alup de Alamp, de alup de Castillia, de alump de Pluma *
garofle, de safra, fustanis, sandatis, cendate', cotono, pannis Lombardie', de
lana, conillginis et de angellinis, cabrellgenis * et similibus ix den. Et fit
carga de nu quintals.
1 De collares, barrais, celcles, de sclapons, de speclel pelosis et coriis bovum abtatis , piperis,
sôcquis : f. 85 V e . grane, etc.
i Pour millerio. • Laça : f. 85 V".
1 Cet article pourrait bien être corrompu. " Alup de Pluma : f. 85 v".
Au passage correspondant du texte abrégé et c De céda : f. 85 v".
cancellé on lit : Pedagium de ascendentilus per 7 I.ombavdis : f. 85 v.
Rudanutu. Carga de corduarw, de coriu ejmdem * Anginis, cabrellginis : f. 85 v".
icvi APPENDICE
27. Carga de alup de Bolca l de x quintals xi den. et poiesam.
Saccus de ficubus, de castaneis et de acerio et de ferro m den. et oh.
Carga de datils et de comino, de ris, de anis 2 , de recaliscia, que est de
mi quintals, vu den.
De qualibet saumata de melletis , de sardinis et de aliis piscibus salsatis
vi den.
28. Carga de coriis pilosis bovum, de xx coriis ix den.
Carga de gallis de nu quintals ix den.
Carga de sabono de un quintals ix den.
Carga de aulagis 3 de mi quintals vn den.
Hec omnia sunt i'ranca, ut supra dicitur, de descendentibus ' .
29. Cartularium pedagii veteris burgi de Arelate et tocius civitatis.
De eminis tocius bladi et tocius leguminis descendentis versus mare m sol.
mi den. et ob., ubicunique ematur, sive Arelate vel extra, dum modum '
faciat transitum ante Arelatem, in quibus m sol. im den. et ob. dominus
Barrallus percipit sextam partem quitiam et residue v partes ponuntur insimul
cum quibusdam aliis infra scriptis, de quibus, cum facta fuerit summa xvi sol.
ettrium ob., percipiebat xvn den. et poiesam pro dominio Bursi.
Item pro singulis trocellis pannorum et telarum et stameniarum et aliis de
quacumque ie factis, et pro singulis cargiis cujus rei, veniendo desuper per
Rodanumvel per tenam eundo ad mare, xm den., de quibus Barrallus perci-
piebat ii den. et poiesam; reliqui x den. m poiesas ponuntur in predictis
v partibus.
30. Item pro singulis quintalibus anginorum, lane lavate et cepi et sagi-
minis et filati, de coloia et cordarum et plume et stangi et metalli et cupreii
operati vel non, in den. minus poiesam, veniendo desuper, eundo ad mare
per Rodanum vel terram, et Barrallus m poiesas quitias; predicti vero un den.
minus poiesa ponuntur in jam dictis partibus.
Item pro singulis quintalibus, eundo ad mare desuper, plo[m]bi, grese,
stoparum, canebi crudi, v poiesis. Barrallus vero percipit i poiesam; relique
v poiese ponuntur in dictis v partibus.
31. Item pro singulis melliairolis, veniendo desuper ad mare, olei, mellis,
mi den. minus poiesam. Barrallus ni poiesas quitias ; reliqui nu den. minus
et poiesa ponentur in dictis v partibus.
1 De Rorcano : t. 85 \". ces mots : Hoc juraverunt Salvis judeus^Çrescat
* De riso anislo : f. 85 v°. <& Profactus, Compratus, Crescas de Les.
» De auragis : f. 8b V. 8 L'sez modo.
4 A la fin du texte abrégé et caucellé on lit ° Lisez : poiese.
À LA PREFACE. xcvn
De qualibet donzeua caseorum i den. et poiesam, in quibus v poiesis Bar-
rallus percipit sextam partem quitiam; residuuni ponitur in dictis v partibus.
32. De quolibet bacono ubicumque empto , dummodo deportetur versus
mare, i den., in quo Barrallus percipit sextam partem quitiam; residuuni
ponitur in dictis v partibus.
De quolibet multone vivo, capra, ove, i den., qui totus ponitur in dictis
v partibus.
33. De quolibet modio ruffi veniens de supra xi den. et poiesam. Barrallus
percipit n den. et poiesam quitia ; reliqui xi den. poiesam * ponuntur in dictis
v partibus.
De quolibet centenario parapsidum, grasaletorum et taliadorum et simi-
lium percipiuntnr in parapsides et sic de aliis, que ponuntur in dictis v par-
tibus.
De qualibet gabia de veire ni copas que ponuntur in dictis v partibus.
34. In quibus v partibus, cum sint xvi sol. ni ob. completi, dominus Bar-
rallus percipit xvn den. et poiesam ; Guillelmus Porcelletus, n sol. n den.
et ob. ; P. Gauf., xm den. et ob. ; domina Alasaxis Porcelleta pro se et filio
Rainaudo v sol. minus tribus obolis; abbatissa de Moleges xvn den. et
poiesam ; domina sacrestana 2 ; dominus archiepiscopus xvm den.; Hu. de
Arraga , mi den. et ob.; Bertran Rapina, un den. et ob. ; Bertran Ray-
naudus, filius domine Hugue, m den.; P. Daigira m den. ; Gibertus, i den.;
Bostangnus Gantelmus et fratres, m ob; R. Gantelme Quatrelivras, m ob.;
Motetus Bertrandus Nema, xxm den. et ob.
35. De rébus ascendentibus per Rodanum et per terram et de illis que
discargantur Arelate.
De singulis cargis tocius mercadarie, excepta arcliica et sulfure, si discar-
gantur in Arelate ita quod ibi remaneant, ni den. et poiesam, in quibus
Barrallus percipit sextam partem ; residuum ponitur in dictis v partibus ; si
vero deportarentur ab Arelate supra, solvat quelibet carga m den., et Barrallo
i den. quitium; reliqui très ponuntur in dictis v partibus. Et est sciendum
quod de duobus saccis ficuum, racemi et castanearum fit i carga, et de
mi quintalibus fit i carga.
36. De quolibet centenario ollarum et scutellarum terre m den., et ponuntur
cum v partibus.
De quolibet eanistro de sardinis et de melletis ni den. et poiesam, de
' Ce passage paraît altéré. celle de l'abbesse : car en additionnant toutes
2 Ce nom n'est suivi d'aucun chiffre. La les sommes détaillées dans ce paragraphe, un
part de la sacristaine a sans doute été réunie à trouve un total de 16 sous 3 oboles.
I m
xcvm APPENDICE
quibus Barrallus percipit sextam partem, residuum ponitur in v partibus.
Et est sciendum quod mi melliorii computantur pro canistro.
Que omnia dividuntur ut supra et inter predictos.
37. Forma et modus intrate lignorum.
De qualibet nave a Turbia ultra veniente apud Arelatem causa cargandi
lxv sol.
De qualibet galea xx sol.
De quolibet liguo a lx remis usque ad un", deeem sol.
De quolibet ligno a xl remis usque lx, dent v sol.
De quolibet ligno a xx remis usque xl, très sol.
De quolibet magno ligno cargui, xx sol.
38. Que omnia insimul congregantur. Et cum fuerint nu lib. xn sol.
ii den., Barrallus percipit xv sol. n den. et ob. ; item domini de Mercato
vi sol. vin den., in quibus vi sol. vin den. Rainaudetus quartam partem,
P. de Aigira aliam quartam, aliam infantes domine Hugue, aliam quartam
partem dividunt inter se pro tercio B. Porcelletus, Gibertus Gll., R. Gan-
telmus et domina Regina ; residuum alii domini ; tanien dominus cornes xix sol. ,
quos percipiunt Porcelleti, nescio causam.
39. Forma et modus de staque.
De quolibet marinario cujuslibet ligni usque ad xn dantur v den., excepto
nautaet servitore qui sunt liberi. Et a xn marinariis supra, quotcumque fuerint,
tantummodo douant v sol. et non plus. In qua quidem summa Barrallus per-
cipit quartam partem; reliquas très partes domini de burgo, Guillelmus Por-
celletus aliud quarto, R. Poicellus aliud quarto, abbatissa de Moleges aliud
quarto.
40. Forma et modus lesde minute, scilicet de extraneis.
De c eminis tocius bladi et tocius leguminis, undecumque extrahan-
tur, dummodo per extrameum, m sol. un den. et ob., dummodo non vadat
ad mare.
De quolibet trocello seu carga veniente de terra domini régis , si vendatur
Arelate vel inde extrahatur et deportetur in terrain domini régis, vu den. et
ob.; si vero reducatur in regno m den. et ob.
De quolibet quintal de plombo , de pice, de gresa, cepo, de stopa, canebe
crudo, venienti de terra domini régis, v poiesas.
41. De quolibet baccone venienti de regno i den., si vendatur in Are-
late.
De quolibet sacco liguum, castanearum, qui empti fuerint in Arelate et por-
tabuutur in terra régis, i den.
A LA PRÉFACE. xcix
De qualibet saumata pi[slcium salsorum qui venduntur in Arelate et porta-
buntur in terra régis vel inde deportantur, i den.
42. Et facta summa inde de xxn sol. vi den., * percipit ibi mi sol.
vin den. et poiesam, et dominns cornes per se un sol., quos percipiunt Por-
celleti, nescio causam.
43. Forma et modus lesde de rebns que portantur in ymperio.
De quolibet trocello seu carga veniente in Arelate de imperio, vel de Are-
late in ymperio, mi den. et ob., si vendatur ibi.
De quolibet quintal de plombo, pice, gresa, cepo , stopa , canebe crudo,
venienti de imperio, m poiesas.
De quolibet baccono venienti de imperio, si vendatur Arelate, i ob.
44. De qualibet saumata ceparum, alliorum et omnium frucluum, exceptis
milgranis et racemis, veniendo per terrain Arelate, i ob.
De quolibet sacco ficuum et castanearum venienti de imperio vel illuc
eunti i ob.
De qualibet saumata piscium salsarum 2 que vende[n]tur Arelate et deporta-
buntur in imperio vel inde venient, i ob.
45. Et facta summa de xm sol. vi den. dominus Barrallus percipiebat
ix den.; dominus cornes mi sol., quos percipiunt Porcelleti , nescio causam.
46. Forma et modus pedagii quod vocatur sobre sallient.
Item quilibet mercator lombardus a Turbia ultra habens ultra xx sol. ray.,
qui venerit in ligno, solvat n sol. vi den. , nisi partem babuerit in ligno ;
tune enim ipse mercator et mercaderia est immunis de tribus den. et poiesa.
Tamen solvit pro ligno in terram ut supra. Et si per Rodanum ascendit et
in reditu aportaverit mercadariam, solvit ut alius mercator. Si vero a Nicia
citra cargaverit, solvit mercator n sol. vi den.; et mercadarie sicut alterius
mercatoris.
De quibus omnibus dominus cornes per se percipit medietatem, quam do-
mini Porcelleti percipiunt, nescitur causa; aliam dominus archiepiscopus
per se.
47. Forma et modus lesde bestiarum venditarum in nundinis medie qua-
dragesime .
De qualibet bestia grossa, scilicet equo, equa, solvit venditor un den. tt
c L m]ptor m den.
Item bove, asino et simili bus, i den.
1 Ici il faut peut-tHre suppléer le mot Barrallus.
' l Lisez : salsorum.
c APPENDICE À LA PREFACE.
48. Forma de quintalibus communibus domino comiti et domino archiepi-
scopo que venderentur infra villam Arelati.
De quolibet quintal piperis et grane un den. a venditore et ab emptore
un den.
De quolibet quintal alterius cujuslibet averis seu mercadarie m den. ab emptore
et m den. a venditore, exceptis ficubus et castaneis, de quo datur i den.
Hec dividunt inter se dominus cornes et dominus archiepiscopus per médium ;
partem vero domini comitis percipiunt ' Porcelleti ; nescitur causa.
49. Pedagium tabernarum seu vini ascendentis et descendentis per Rodanum
vel si vendatur in Arelate.
De quolibet vaicello magno vel parvo extraneorum 2 vu den. etob., de
quibus i den. est de lesda et i ob. de ribage. Denarius vero dividitur ad
modum et formam pedagii rerum que veniunt de imperio; obolus vero est
militum; de vi den. remanentibus dominus arcbiepiscopus percipit ni den.;
aliosinden. dominus cornes, quos modo percipiunt Porcelleti, nescitur causa.
Et est sciendum quod si lignum aliquod discargaverit vinum a Trullia infe-
rius seu Palo, percipitur de toto honere ligni i barrai de vino, et in illo bar-
ralo vini percipit dominus Barrallus quartonum de vino ; residuum dominorum
de burgo.
50. Item ordinamus, statuimus et precipinaus ne aliqui cives seu babitatores
Arelati. 3 fraudem supradictis dicendo res aliénas suas esse. Et si possent in
culpa inveniri, teneatur ille qui babebit regimen Arelati ipsos punire singulos
in xv lib. pro singulis rébus quibus culpabiles invenirentur, quorum due partes
silit comitis et tertia accusantis.
51. Et bec omnia de pedagiis babui tam ex dictis Salvis, Crescas de Pro-
fecto, Comprati, Crescas de Les et Belli Hominis, judeorum, juratorum, quam
ex tenore cujusdam publici instrumenti confecti * Poncii de Salves, publici
notarii, super pedagiis et lesdis.
1 Le ms. porte percipiuntur .
* Le ms. porte extraner avec un signe d'abréviation.
s II faut peut-être suppléer facianl.
* Suppléez : per manum.
INDEX CHRONOLOGFCUS
CHARTARUM.
1 febr. 083. Charta qua Aredius vel Pe-
trunius , Vasionensis episcopus , Gra-
sellensi monasterio collata dona et pri-
vilégia confirmât. 1037.
Cire. 692. Fragmentum diplomatis Chlo-
dovei III, quo privilégia Grasellensi
monasterio concessa confirmât. 1038.
23 febr. 780. Placitum de villis Caladio
et Alpibus. 31 .
12 niait. 781. Charta qua Sigofredus et
uxor ejus, Heurileuba , castrum Nante
vocatum Ivoni, episcopo et abbati S. Vic-
toris, concedunt. 83.
Mart. 790. Diploma Karoli Magni , de
Massiliensis monasterii immunitate. 8.
814. Descriptio mancipiorum ecclesia;
Massiliensis. T. II, p. 633.
Cire. 814. Descriptio mancipiorum Mar-
cianèe villa; , a Nordaldo vicedoiuino ,
comitis Eldeberti misso , redacta. 291 ,
23 maii 817. Convenientia de quibusdam
terris , in pago Arelatensi , in loco dicto
Sub Monte, super Durentia , sitis , inter
Wadaldum , Massiliensem episcopum ,
et Onaldum Adalariuinque pacta. 163.
1 nov. 822. Diploma Ludovici impera-
toris de theloneio villa; Leonii. 1 1 .
24 jun. 840. Notifia de villa Carviliano
aliisque terris a Sigofredo datis. 28.
6 ieb. 841. Diploma Lotarii, imperatoris,
de immunitate S. Victoris ecclesiae. 12.
6 feb. 841. Diploma Lotharii imperatoris
de teloneo villa' Leonii. 13.
25 jul. 845. Placitum de theloneo villa;
Leguini. 26.
2 feb. 884. Diploma Carolimanni , de Ci-
liano villa , Massiliensi monasterio red-
dita. 9.
21 april. 904. Diploma Ludovici impe-
ratoris , quo fiscum Pinuni restituit
Magno, S. Victoris abbati. 10.
906. Charta in concilio Barchinonensi édi-
ta, qua Arnustus, archiepiscopus Narbo-
nensis , aliique Galliœ et Hispania; epi-
scopi ecclesias , cellas et praedia , ad
monasterium S.Joannis Baptista;,in diœ-
cesiAusonensisitum,pertinentia,petente
Emma abbatissa , confirmant. 1039.
1 3 jun. 923. Charta qua Manasses , Are-
latensis archiepiscopus , Drogoni , Mas-
siliensi episcopo , abbatiam S. Andréa?,
in insula Camaricas sitam , ad Massi-
liensis ecclesia; clericorum victum et
vestimentum assignat. 1 .
18 jun. 924. Conventio inter Drogonem ,
episcopum Massiliensem et S. Victoris
ad vocatum, atque Pontionem et uxorem
ejus , inita , de bonis, in pago Ucetico ,
in villa Ananica sitis, quœ Pontio et
uxor ejus S. Victoris abbalia; conce-
dunt. 1040.
18 aug. 950. Charta Conradi , régis Are-
latensis , cuidam Arlulfo concedentis
prœdia , in curte de Tresia , in comi-
tatu Aqucnsi, sita, et ad coniitatum Mar-
siliacensem pertinentia. 1041.
eu
INDEX CHRONOLOGICUS
Mart. 96b. Notitia de Romagnana , Ligus
Pinis et Fabiis , fundis in pago Massi-
liensi , super fluvium Welnara , sitis,
quos Boso cornes S. Victori restituit.
29.
20 aug. 967 , vel 968. Notitia placiti de
Stavello villa coram Willelmo, comité ,
Arelatishabito. 290.
Apr. 970. Charta Willelmi , Provincia?
coraitis , qua Hugoni Blavia? dat fundos
quosdam , apud Ravanerias, Marzoscum
et Fontem Janam sitos , quos dictus
Hugo S. Victori transtulit. 598.
Dec. 971. Charta qua Bonus vinea? mo-
diatam i , in Saturiano villa sitam ,
S. Victori largitur. 107.
Sept. 973 , vel 974. Charta qua Aran-
trudes vineae semodiatas ni , apud Ta-
rasconem sitas , Danieli Agilbertoque ,
presbyteris , concedit. 170.
6 mart. 977. Charta qua Poncius , Massi-
liensis episcopus , medietatem villas
Campaniarum Willelmo vicecoraiti do-
nat. 72.
31 oct., 965-977. Charta Honorati, Mas-
siliensis episcopi , de terra in gyro
ecclesia? sita , de ecclesiis S. Da-
miani , S. Eufemia?, S. Victoris de Cas-
tro Marigana , pluribusque aliis eccle-
siis et fundis S. Victori concessis. 23.
17 apr. 979. Charta Guillelmi, marchio-
nis Arelatensis , qua Hugoni concedit
condaminam unam terra? culta? et in-
cultae, in comitatu Avinionensi, in agro
Rupiano, in loco dicto Lona , sitam.
1042.
12 mai. 979. Charta qua Walcaudus ,
episcopus Cavellicensis, quosdam insti-
tuit sacerdotes in ecclesia S. Maria? et
S. Verani de Valle Clusa, et qusedam
bona eis ad victum attribuit. 1043.
9 feb. 984. Charta qua Pontius , Massi-
liensis episcopus , Willelmo vicecomki
dimittit medietatem rerum quas in Al-
mis , Cobriana , Madaligis, Mauranico ,
Amolna, Ribols et Altaiaria ecclesia
Massiliensis possidebat. 70.
2 jan. 978 , vel 984. Notitia placiti, apud
Manoascum , a Willelmo comité, cele-
brati, quo villa? Camaricarum partem
tertiam ecclesia? S. Victoris, non autem
Rodulfo, episcopo, et Imoni, attribuen-
dam esse judices decreverunt. 654.
Cire. 993. Notitia conventionum de villa
Cathedra inter Adalardum, S. Victoris
abbatem, et Willelmum , Massilia? vice-
comitem , pactarum , a Poncio abbate
conscripta. 77.
937-994. Charta qua Maria ecclesia? de
Phanabregolo dimidios campos duos ,
subtus Arelatem , in Gallignano ler-
mino , sitos, concedit. 164.
11 jun. 996. Charta Remundi, comitis et
marchionis, spela?am Gondebaldo dantis
ad construendum cœnobium in comi-
tatu Barchinonensi, in loco dicto Falio.
1044.
5 febr. 1000. Charta qua Ermengarda
vineas apud Lauratam et Ludazanum
sitas S. Victori et S. Genesio concedit.
169.
1000. Charta Arnulû et Fulcoara? , ejus
uxoris, qua ecclesiam S. Johannis de
Petra Foco, condaminam i , suamque
Silva? Cana? partem , S. Victori largiun-
tur. 475.
Mai. 1 001 . Convenientia , inter Pontio-
nem, Massiliensem episcopum, et Avam
ejusque filios composita, de una terra;
modiata in agro ïripontio, in territorio
Bongeriarum , in loco dicto Laquis ,
sita. 174.
Dec. 1001. Charta qua Pontius, Massi-
liensis pra?sul , ejusque pater Willel-
mus, vicecomes , S. Victoris inonaste-
rio medietatem villa? Aimes nuncupata?
tradunt. 69.
6 jan. 1004. Instrumentum de electione
Ponciae abbatissae. 1053.
15 oct. 1004. Charta qua Willelmus,
CIIARTARUM.
Massiliensis vicecomes , suscepto mona-
chili habitu , villas Aimes et Campa-
nias S. Victoris monasterio concedit. 71 .
1005. Charta Pontii, Massiliensis epi-
scopi , de immunitate ecclesiae S. Vic-
toris. 13.
1005. Charta Guillelmi et Fulconis, vice-
comitum Massiliensium , de terris , vi-
neisque in villa Albanea sitis. 77.
1005. De electione Wifredi abbatis. 1054.
1 oct. 1006. Charta Gonbaldi et Guillse ,
ejus uxoris, qua S. Michaelis de Falio
cœnobio donant duos alodes, unum in
Falio, alterum in Piano Auliti sitos,
atque quinque modiatas vinearum in
Boscheronis sitas. 1049.
1006. Charta Amelii ejusque uxoris Leod-
garda? , qua S. Victori dant quemdam
mansum a Pontio in villa Miliciana
excultum. 232.
Octobr. 1005 vel 1006. Charta qua Sta-
vulus terrae modiatani i , apud Roma-
gnanam sitam , S. Maria: de PetraCas-
tellana donat. 774.
1007. Charta qua Athanulfi, viri illustris-
simi, mater, uxor et filii S. Victori
confirmant , quidquid dictus Athanul-
fus , Romain petens , in S. Johannis
villari , ad ecclesiam restaurandam ,
Wifredo , abbati S. Victoris, tradi-
derat. 486.
1008. Charta Poncii , Massiliensis epi-
scopi , qua abbati» S. Victoris concedit
terras in valle Tritis , in Fraxeneto et
in Arelate sitas. 18.
1008. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus , Willelmus etFulco, viceco-
mites , Aicardi heredes , cabalem man-
sum , quein in villa Tritis excolebat
Amalbertus , S. Victori dimittunt. 113.
Januar. 1009. Charta Rostagni , qua ec-
clesiae S. Maria; In Monastevium dicta;
mansum a Ricordo Basseto apud Toia-
menam excultum concedit. 772.
1006-1009. Bulla Johannis papaj XVIII,
cm
qua monasterii S. Victoris libellâtes
possessionesque confirmât. 5.
1006-1009. Notitia de immunitate quam
Johannes papa XVIII monasterio S.
Victoris concessit. 6.
24 jul. 1010. Charta Deodati, qua mansi,
a seniore Gilïredo sibi traditi, medieta-
temS. Victori largitur. 548.
2 sept. 1010 ? Charta qua Willelmus, Wa-
rinus et Rodbaldus Leutaldo concedunt
vallis Cagnanae partem quartam ; quem
alodem ipse Leutaldus S. Victoris mona-
chis tradit. 227.
5 dec. 1010. Charta Belletrudis, quidquid
juris in S. Johannis villa obtinebat S.
Victori diirittentis. 487.
1010. Charta qua Hugo de Blavia vineae
modiatas mi, sitas inter Avinionem et
Apiarias, alodisque quem adLaunam,
in agro Rupiano, obtinebat, medietatem
Wifreto, abbati S. Victoris, offert. 186.
1010. Charta qua Bernardus Rufo quas-
dam terras et vineas, in valle Melcia-
nensi sitas, S. Victori concedit. 198.
Mart., cire. 1010. Notitia qua constat
Walpertum, presbyterum , S. Saturnino
dédisse quidquid a Willelmo comité ad
médium vestum acceperat. 133.
Jun.,circ. 1010. Charta Baldse, qua vinea;
semodiatam i, in Sarganio villa sitam,
S. Mariée de Petra Castellana concedit.
771.
13 dec, cire. 1010. Charta Billieldis de
terris in valle de Tredz , in Castro de
Oleres , in Castro Cugulli et in Castro de
Bulchodenes sitis , quas Sancto Victori
offert. 135.
1011. Charla Guigonis , qua ecclesiam S.
Perpétua» , in Avolennazo valle funda-
tam, S. Victori concedit. 334.
1011. Charta Ingelranni , Cavellicensis
episcopi, de ecclesia S. Perpétuas, in
Avolennazo valle constructa et S. Victori
data. 336.
1012. Charta qua Kldebertus ejusque uxor,
CIV
INDEX CHRONOLOGICHS
Matheldis, villa; S. Johannis quartonem i
S. Victori donant. 488.
1012. Charta Arberti ejusque uxoris, Adal-
gardae , de villa; S. Johannis quartone
S. Victori concesso. 489.
1012. Charta Fulconis , vicecomitis Mas-
siliae, et Odilae, ejus uxoris, de manso
quodam, ab Arnulfo apud Manoascam
exculto et S. Victori concesso. 651.
Cire. 1012. Charta Ingilranni, Cavelli-
censis episcopi, de hereditate quam in
Bruniola villa S. Victori largitur. 339.
Cire. 1012. Charta Geraldi, qiia suam
substanciam sive alodem inter S. Vic-
torem, S. Petrum et S. Mariae Bru-
niolensis opéra dividi praecipit. 340.
Cire. 1012. Charta qua Amelius, Ingilranni
episcopi filius, terram Fulcherii masi,in
Bruniola villa, loco Moleris dicto, sitam,
S. Victori confert. 349.
Cire. 1012. Charta Arberti et Adalgardae,
ejus uxoris, de terra; pecia quadam,
apud Salernas jacente, quam S. Victori
largiuntur. 490.
1013. Charta Isnardi, ejusque uxoris Ger-
manae vel Beatricis, villa; Sillonis par-
tem quartam donantium. 308.
1013 Charta Willelmi, Provinciae comitis,
qua ecclesiara S. Martini de Manuasca
Wifreto, S. Victoris abbati, concedit.
646.
14jun. 1014. Charta Adalardi,qua alodem
suum ecclesiae S. Hippolyti de Vennenna
donat. 261.
1014. Charta qua Willelmus II, vice-
comes Massiliensis , S. Victori quaedam
confert praedia, in valle Tritis et in
Fraxaneto sita. 110.
1014. Charta Fulconis, vicecomitis Mas-
siliensis, de hereditate qua; ipsi ob-
venerat in valle Tritis et Fraxaneto.
111.
1014. Charta Gotafredi,quemdam alodem,
in Vellenensi territorio situm, S. Victori
donantis. — Item charta Belliildis ,
campum quemdam S. Victori et S. Hip-
polyto concedentis. 263.
1014. Charta Willelmi et Fulconis, vice-
comitum Massiliae, qua mansum, a Bo-
seno quodam apud Vitem Albanum pos-
sessum, S. Victori concedunt. 585.
9 jun. 1015. Charta Patonis, Sancti Ge-
nesii Arelatensis canonici, dequibusdam
mansionibus in Arelate juxta S. Vin-
centii ecclesiam sitis. 175.
1015. Charta qua Guinimannus, cumBer-
mundo, fdio suo, ad monachatum sus-
cipiendo, quaedam praedia, in Macianico,
Arelate et Campo Lapideo sita, S. Vic-
tori offert. 199.
1015. Charta Gondranni, quasdam terras,
ad Sanctum Hippolytum sitas, eidem ec-
clesiae eroganlis. 262.
1015. Charta Willelmi II et Fulchonis, vi-
cecomitum Massiliae, ecclesiam S. Mar-
tini de Manoasca Wifreto, S. Victoris
abbati, concedentium. 647.
1 01 5. Charta qua Adelais, comitissa Provin-
ciae, partem suam ecclesiae S. Martini
de Manuasca S. Victori concedit. 648.
Cire. 1015. Charta Waldradae, qua moli-
num i , vineam de Planteris condami-
namque de Pertica ecclesiae S. Maria;
Bruniolensi, S. Petro et S. Victori con-
cedit. 399.
Cire. 1015. Charta qua Gerenus, Helde-
bertus aliique valles Lagnenas et Ova-
tinam dictas S. Victori dant vel resti-
tuunt. 613.
1010. Charta Nevolongi, de ecclesia S.
Perpétua;, in Avolennazo valle fundata
et S. Victori data. 335.
1016. Charta Nortaldi, qua vineae semo-
diatam i, in Bruniola; villae terminis si-
lam, S. Victori largitur. 360.
1 api'. 1017. Charta Josfredi, qua eccle-
siam apud Chaînes vallein B. Mariae
dicatam S. Victori largitur. 359.
1017. Charta Leotaldi qua vineae semo-
diatas ni, subtusLauradam villam et ec-
CHARTARUM.
clesiam S. Clementis sitas,S. Victori
offert. 177.
1017. ChartaLamberti et ejus uxoris man-
sum i, in castio Cucurone situm, S. Vic-
tori eoncedentium. 31 3.
28 jan. 1018. Sponsalitium ecclesias, in
honorem sanctorum Victoris, Laurentii
et Innocentium censtructae. 21 4.
1018. Charta qua Geiriberga, comitissa
Provincial, vinearuni in Cagnana valle
sitarum partera quartam S. Victori do-
nat. 226.
1018. Charta Adalacis, comitissae Provin-
ciae, et Geribergae, ejus nurus, qua
S. Victori donant quidquid in villa Sep-
tem Fontibus possident. 630.
16 nov. 1019. Charta Poncii, Aquensis
archiepiscopi , de S. Stephani ecclesia
dicata , cui ornnes ecclesias in Torre-
ves territorio constructas subjicit. Sub-
sequitur donationum eisdem ecclesiis
factarum descriptio. 325.
1019. Charta qua Fulco octavam partem
Catedra; villœ S. Victori dat. 75.
1019. Charta qua Willelmus, Massiliensis
vicecomes , octavam partem Catedra;
villaa S. Victori confert. 76.
1019. Charta Geribergae comitissae, man-
sos ii, ab Udolerio Montanario et a
Stephano <c gêner de Edral , » apud
Manoascham, excuhos , S. Victori do-
nantis. 649.
1019. Charta qua Archimbertus et ejus
uxor, Maiamburga, ecclesias S. Johan-
nis in valle Sileia et S. Maria; subtus
Chera, vallem de Sileia et mansum Du-
ranni S. Victori donant. 1055.
8 jan., 1014-1019. Charta qua Guillelmus
et Fulcho, vicecomites, ecclesiam Sanc-
torum Mitrii , Martini et Laurentii de
Albania, S. Victoris monasterio tra-
dunt. 43.
11 apr. 1020. Charta qua Guillelmus
Plautinus, dominus de Mazalgis, S. Vic-
i
cv
tori concedit ecclesiam S. Maria; quam
in castro Madalgis aedificaverat. 1056.
19 jun. 1020. Charta qua Fulco et Odila,
ejus uxor, S. Victori donant suam rerum
mobilium partem , et alodum in valle
Tritis situm. 19.
4 febr., cire. 1020. Charta qua Rado, ar-
chiepiscopus Ebrodunensis, et Ysoardus
ecclesia; S. Maria; dant dimidium man-
sum unamque cabannariam, in pago
F.brodunensi , in Castro Caturicis, sita.
1057.
April.,circ. 1020. Charta Pandulfi et Leut-
gardas, ejus uxoris, de terra quadam in
Archantiosco valle , loco Fonte Natalis
dicto, sita, et S. Victori data. 624.
Mai., cire. 1020. Charta Willelmi, et filio-
rum ejus, terne peciam Clausellos dic-
tam, et in Turrives territorio sitam,
S. Victori tradentium. 328.
Cire. 1020. Notifia de villa Carbilliano a
monacbis Sancti Victoris recuperata. 27.
Cire. 1020. Charta Gauzfredi et Scocia;,
ejus uxoris, de terra mansi Christo-
phori.apud Bruniolam , in loco Cam-
mis vocato sita , quam S. Victori do-
nant. 401.
Cire. 1020. Charta, qua Stephanus Pere-
grinus,presbyter, et Dalmatius de Mon-
teniaco terras , apud Sibilianam et
Romulas sitas, ad S. Juliani luminare
assignant. 614.
Cire. 1020. Charta Almiradi . Regensis
episcopi, altare S. Juliani de Lagninis
S. Victori concedentis. 615.
Cire. 1020. Brève de S. Mauricii ecclesia
ab Heldeberto S. Victori data. 670.
Apr. 1021 . Charta qua Bonus Filius, Par-
Ierio dictus, vineae modiatas n, in loco
dicto Laxa Jovis, apud Adavum villam,
in agro Argentea, sitas, S. Victori do-
nat. 187.
1021. Charta Arberti Adalgardaeque, ejus
uxoris, et aliorum, qua S. Victori do-
nant ecclesiam S. Marias et S. Johannis
CVI
INDEX CHRONOLOG1CUS
apud Barjolas conslructam. 602. — Al-
tei'iim ejusdem chartae exeraplar, paucis
verbis mutatis. 1059.
17 mart., cire. 1022. Charta Raimbaldi,
mansum i, apud Montent Justini situm,
Desiderio concedentis. 417.
1022. Charta qua Fulco, vicecomes Mas-
siliensis , tertiam partent mansi quent
tenebat Marinus S. Mctori largitur. 74.
1022. Charta Pontii, Arelatensis praesulis,
qua ecclesiant S. Hermetis, apud Mari-
nianam fundatam, adjecta ntedietate loci
Martis vocati , S. Victori adscribit. 208.
1022. Charta Archimberti ejusque uxoris
Maiantburgœ , qua S. Victori eoncedunt
ecclesiam S. Pétri prope Gardanam si-
tant, Durandi Prudentiae mansum, Gual-
teri possessionent , et niansuui quem
apud Mimittuni tenet Bonuspars. 258.
1023. Charta qua Stephanus vineae quar-
tairatam i, in villa Cathedra sitam,et xx
dextros S. Victori dat. 81.
1024. Charta qua Willelntus , Rodbaldi
filins , vallis Cagnanae quartam partent
S. Victori concedit. 225.
1024. Charta Jonas ejusque uxoris, Bel-
lieldis, qua loci Vallis dicti, super Ar-
gentium fluvium jacentis , partem octa-
vam S. Victori donant. 547.
1024. Charta Willelmi , Tolosani comitis,
de manso , quem apud Manoascam ex-
colit Gratianus. 652.
Dec. 1025. Charta qua Fulco, vicecomes
Massiliensis, medietatemCezeresla? vilta
S. Victori donat. 100.
1025. Charta Willelmi, qua mansum a
Lauterio, presbytero, in Forcalcherido,
excultum S. Victori concedit. 456.
1025. Charta Fulconis , viceconiitis Mas-
siliae, et Odilœ, ejus uxoris, de manso
quodam , a Lunari et Raina apud Ma-
noascham exculto et S. Victori donato.
650.
Jan. , cire. 1025. Charta Bonifacii de do-
talitio ecolesiœ in ltonorem S. Salva-
toris, S. Crucis et S. Sepulcri dicand*.
414.
18 mai., cire. 1025. Charta qua Fulco,
vicecomes Massiliensis , ejusque uxor,
Odila , Isnardo ejusque uxori , Guar-
semue, mansum de Berjamone eon-
cedunt. 1060.
Mai., cire, i 025. Charta Galdrada; et Jos
fredi, qua ecclesiam S. Christophori, in
Signola valle constructam, adjecta terna
quadam , Sparronensi monasterio eon-
cedunt. 2S1 .
Jul., cire. 1025. Charta Lautoardi , qua
ecclesise S. Pétri dat vineae semodia-
tam i, apud Bruniolam, loco Oevolono-
nazio dicto, sitam. 398.
Cire. 1025. Notitia qua constat quaecum-
que de villa Almis ordinaverat Willel-
ntus , Massiliensis, vicecomes, a Wil-
lelmo, dicti Willelmi tilio, fuisse conlir-
mata. 99.
Cire. 1025. Charta qua Emma, Durandus
et Stepltana terras et vineas in Treliis ,
Gardana et juxta Lodenam rivulum
sitas, ecclesiae S. Petro dicand;e dotent
imponunt. 259.
Cire. 1025. Notitia vinearunt, in ïurrivis
eastri territorio sitarum , Saneto Victori
datarum. Subjeeta est charta , qua Pe-
trus Poncius ejusdem territorii deci-
niam, ad suum feodum spectantem, re-
laxât. 330.
Cire. 1025. Charta qua Poncius, Rainaldi
filius, confirmât quœcumque a suo pâtre
in territorio S. Perpetuae data fuerant ;
quibus ipse ecclesiam S. Pétri de Bru-
niola addit. 338.
Cire. 1025. Charta Pontii, Nortaldi filii,
qua dimidiam condaroinam, apud Bru-
niolam, in Camis valle, sitam, S. Victori
donat. 361.
Cire. 1025. Notitia de viueis et terris, quas
apud Camas, Cavoiram , Bruniolam et
Pugitnm S. Victori dédit Poncius Ber-
mundi. 365.
CHARTARUM.
cvn
Cire. 1025. Cliarta Waldrada; , condami-
nam de Pertega, parraginem ad pon-
tem sitam, dimidium Roderii molinum,
vineasque quasdam , S. Petro Brunio-
lensi conferentis. 400.
Cire. 1025. Brève de Reliana? vilke pra-
torum décima, de quodani campo apud
Villamurs sito, et de vinea quadam
juxla S. Genesii ecclesiam plantata, a
Constantia , Bonifacio , Rainibaldo , Bo-
sone et Guisla S. Victori datis vel resti-
tutis. 418.
Cire. 1025. Concordia iuter Poncium ,
monaclium S. Victoris, et Poncium
Raimundum de Monte Justino pacta ,
super vineis quibusdam , apud S. Mau-
ricium, Rocam Widonis et Garbilionis
montem sitis. 419.
Cire. 1025. Notifia de terris, subtus S.
Crucis ecclesiam sitis , quas , acceptis a
Poncio monacbo vineis quibusdam ,
S. Victori dimiserunt Desiderius Upal-
dus et ejus frater Lambertus. 420.
Cire. 1025. Charta Raimbaldi, hortum, a
Constantino cultum, ecclesia? S. Crucis
donantis. 422.
Cire. 1025. Charta qua Auria, Silvii de
Pennafort soror , mansum a Girardo
excultum S. Victori donat. 538.
Octobr. 1020. Charta Heldeberti cabanna-
riam i, apud Toraminas sitam, ecclesiae
S. Marias dantis. Subsequuntur Rosta-
gni, Pontii, Albetrudis Galonisque do-
nationes. 762.
1026. Charta Minardi, qua S. Victori con-
cedit mansosm, in Mimato Grezascaque
villis sitos. 249.
1026. Charta Willelmi Adelaidisque, ejus
uxoris, mansum de Espezello S. Victori
donantium. 655.
1027. Cliarta Archimberti ejusque uxoris,
Maiamburgœ, qua S. Victori tradunt
alodem qui sibimetipsis in Bochi terri-
torio obvenerat. 253.
1027. Charta Hugonis, qua vinea; modia-
tam i, in Aptensi comitalu plantatam,
juxta aquam Bemis dictam, S. Victori
donat. 438.
27 nov.1028. Charta qua Amicus ejusque
uxor , Ermengarda , terrœ modiatam i
Palaionensi cellœ donant. 561.
1028. Charta qua Guadaldus S. Victori
dimittit medietatem clausi quod apud
Sanctum Saturninum ipse plantave-
rat. 41 .
1028. Charta Archimberti qua mansum a
Flavio apud Grezascam excultum S.
Victori donat. 129.
1028. Charta qua Aimedrus et ejus filii
quidquid alodis apud Splatam posside-
bant, Sancto Victori donant. 165.
1028. Charta Isnardi ejusque uxoris
Bertae, qua mansum , a Bertranno in
Bocci castri territorio excultum, S. Vic-
tori offerunt. 252.
1029. Cliarta qua Po-ntius , Arelatensis
prœsul, villse Mariniana? quartam par-
tem S. Victori adscribit. 209.
1029. Charta Ponrii, qua mansum i,a
Theutberto, apud Boxetuni castrum ,
excultum, S. Victori offert. 440.
1029. Charta qua Bainaldus, Guarnerius
cœterique Martini Blanchi heredes di-
midium alodem, Poleriam dictum , S.
Victori cedunt. 656.
2 febr. 1030. Charta Guozcelini, Foroju-
liensis episcopi, S. Martini ecclesiam, in
valle Aviniolensi constructam, S. Vic-
tori donantis. Subjuncta> sunt Guillelmi
Jauceranni aliorumque nonnullorum
chartula;. 599.
Jun. 1030. Charta Willelmi et Fulconis ,
qua basilic» S. Johannis terrae modia-
tam i offerunt, Bosonisque , Eimari ,
Pontii et Ermengarda; donationes con-
firmant. 48.
Octobr. 1030. Charta Feraldi , Wapicen-
sis episcopi, de ecclesia B. Genesii
Dromonensis , S. Victori concessa. 712.
1030. Charta Fulchonis, de sponsalitio
CVI1I
INDEX CHRONOLOGICUS
ecclesiae S. Justi, quam Poncius , Mas-
siliensis episeopus, S. Victoris monachis
concedit. 44.
1030. Cliarta qua Otrandus et ejus uxor
S. Victori donant mansum quem apud
Vitrolam excolit PontiusCarbinus. 206.
1030. Charta qua Archimbertus, ejusque
uxor , Maiamberga , quaedam praedia ,
in castri Bccci territorio sita , ad cel-
lam aedificandam juxta vallem Seiam ,
Sancto Victori concedit. 250.
1030. Charta Raimbaldi , Arelatensis ar-
cbiepiscopi , de S. Mauricii ecclesia ,
S. Victoris monachis commissa. 405.
1030. Charta Durandi, qua mansum,
apud Carnolas a Godranno quodam
excultum S. Victori donat. 459.
1030. Chaiiia Ariberti , de sponsalitio
ecclesiae quam sub Furnocalcario Cas-
tro, in honorem S. Promacii , S. Mau-
ricii et S. Romani, construxerat. 678.
1030. Charta Bertranni, Provinciae comi-
tis , de manso quodam a Rolhbaldo in
villa Ausonivis exculto , quem S. Vic-
tori donat. 681.
1030. Charta Willelmi, Provinciae comi-
tis , mansum ab Isimbardo apud Auso-
nivas excultum S. Victori concedentis.
682.
1030. Charta Isoardi et Waldemari, raan-
sos ii, in Dromone sitos, S. Victori
donantium. 713.
1030. Charta qua Petrus, Sistricensis epi-
scopus , villam de Orbatachone S. Vic-
tori concedit. 794.
April.jCirc. 1030. Charta Josfredi Scocias-
que , qua monasterio in Vancis aedifi-
cato ecclesiam S. Mauricii concedunt.
271.
17 sept., cire. 1030. Charta Annonis, de
vinea- semodiata i, apud Prolianam
sita et S. Victori data. 189.
28 dec, cire. 1030. Charta Andréa;, de
vineae quartairaita i, apud Planterios
sita. 106.
Cire. 1030. Charta qua Guillelmus, Mas
siliae vicecomes , ejusque frater Fulco
S. Victori dant molendinum juxta flu-
vium Welnam situm, ejusdein molendini
decimam concedente Poncio , Massi-
liensi episcopo. 20.
Cire. 1030. Charta Willelmi et Fulconis,
vicecomitum Massiliae , et Poncii , Mas-
siliensis episcopi, de molendino super
fluvium Welnam constructo. 21 .
Cire. 1030. Charta Pontii, Massiliensis
episcopi , de aqua Welna. 22.
Cire. 1030. Charta qua Willelmus , Mas-
siliensis vicecomes , partem qua 1 sibi in
Cugia advenerat villamque Castella-
rium S. Victori dimittit. 68.
Cire. 1030. Charta qua Bonefacius , Lam-
bertiUrsonis filius, vineae semodiatam î,
apud S. Saturninum sitam , S. Victori
donat. 91 .
Cire. 1030. Charta qua Willelmus ejusque
frater Fulco, vicecomites Massiliae , La
Chus et Vetule Tulani , villas , Tribu-
cigam insulam , et Scrivignanam villu-
lam S. Victori reddunt. 155.
Cire. 1030. Charta Garini ejusque uxoris,
Abilloniae , qua vineae modiatas h , in
Gardana Castro sitas, S. Victori donant.
260.
Cire. 1030. Charta qua Francho ecclesiae
S. Mariae , in Val de Viso fundatae, ter-
ras modiatas xvi concedit. 273.
Cire. 1030. Charta Leodgerii , et uxoris
ejus, qua S. Maria; dant terrae semo-
diatam i, sitam ad Fontem Bonam. 274.
Cire. 1030. Charta Guarnalli, qua terram
mansi Durantis Bonils , apud Brunio-
lam , loco Camis dicto , sitam , S. Vic-
tori concedit. 366.
Cire. 1030. Charta Dodonis, Pontiae Mole-
ris aliorumque nonnullorum , ecclesiam
S. Pétri monachisMassilieusibus donan-
tium. 626.
Cire. 1030. Notitia de pascuo quod in ter-
ritoriis de Dromone, Cardoane etOvessa
CHARTAKUM.
Galtemarus , Ysoardus aliique pluies
S. Victori et S. Genesio concesserunt.
714.
Mai., 1000-1030. Charta Franchonis, qua
Esparronensi (alias Vancensi) monasterio
condaminam quamdam concedit. 272.
Aug. 1031. Charta Bertrandi, Provinciœ
comitré, de mansis n, apud Petram Fo-
rum et Forum Calcherium a Rigofredo
et a Marcellino excultis, S. Victori con-
cessis. 455.
1031. Charta Gonceleni , Trigantiae villa?
partem quartam S. Victori dantis. 020.
1031. Charta qua Isnardus et Dalmacia ,
ejus uxor, ecclesiam S. Marcellini de
Nuazellis S. Victori concedunt. 684.
1031. Charta Isarni, S. Victoris abbatis,
de sponsalitio ecclesiae S. Marcellini de
Nuagellis. 685.
Cire. 1031. Charta qua Pontius, Arela-
tensis praesul , decimam piscationis cu-
jusdam pontis , apud Marianam con-
structi , adjecto gurgustrio quodam ,
Isarno , S. Victoris abbati , largitur.
219.
1032. Charta qua Gaucerannus et ejus
uxor mansum , a Bemone in castri
Auriaci territorio excultum, S. Victori
dimittunt. 309.
1032. Charta Aicardi, de manso, quem
apud Corium castrum excolit Garne-
rius, S. Victori concesso. 453.
30 nov. 1031, vel 1032. Charta qua Wil-
lelmus et ejus uxor, Adalaicis, eccle-
siam S. Michaelis, in valle Liminica
constructam, Vallis Auriae vineas, do-
minicas condaminas de Rocca Ventrosa,
dominicas Sorga? piscaturas, ecclesiasque
S. Domnini , S. Michaelis de Rosseto
Podio, et S. Mariae de Amarone Monte,
Sancto Victori conferunt. 425.
Cire. 1032? Charta Amalrici, Aquensis
archiepiscopi, de ecclesia[S. Victoris de
Edana monachis restituta. Subnotata;
sunt donationes a Richardo aliisque
CIX
Adanae territorio
eidem ecclesiae
factae. 237.
Cire. 1032. Charta Deodati, qua mansi
apud Vallès a Gisfredo seniore accepti
medietatem Sancto Victori largitur. 504.
1021-1032. Charta qua Willelmus II,
Massiliensis vicecomes, dimidiaru Cezi-
restam villam Isarno, abbati S. Vic-
toris, cedit. 98.
r, jan., 994-1032. Charta Josfredi, et
uxoris ejus, de restaurato monasterio,
in Vances valle, inter Artigam et Espar-
ronem silo , a Paganis quondam de-
structo. 269.
8 mart., 994-1032. Charta qua Signoritus
ejusque uxor, Leujarda, vineae peciam
quamdam S. Victori donant. 231 .
28 mart., 994-1032. Charta Honorati,
presbyteri , S. Victori filium Petronem
inter monachos admittendum ejusque
hereditatem tradentis ; qua; hereditas
modiatas n, in valle Tïitis sitas, con-
tinet. 1058.
Dec, 994-1032. Charta Ricardi , qua
S. Victori dat quaedam prasdia , in Vi-
trola sita. 207.
1018-1032. Charta Bertranni,comitis Pro-
vincial , qua Altemanni mansum Sancto
Promacio donat. 666.
1018-1032. Charta Rodulfi, régis Arela-
tensis, de parte comitali villas Madalga-
rum ab Odila vicecomitissa , Gaufrido ,
(iiiniii Arelatensi, data. 1061.
Jan. 1033. Charta qua Raimbaldus, Arela-
tensis prassul , quidquid alodis in loco
Restonis mincupato obtinebat, ecclesiae
S. Zachariaî et S. Johannis largitur;
ejusdem ecclesiae possessiones describit
et confirmât. 101 .
1033. Charta Gauzfredi, Hugonis, Pontii
et Otterti , de ecclesia apud Rocam in
honorem S. Maria; et S. Johannis fun-
data , et a Petro, Aquensi antistite, sa-
crata. 268.
1033. Charta Belliildis , qua mansum
ex
INDEX CHRONOLOGICUS
quem apud Auriacum excolit Habram,
S. Victori largitur. 310.
1033. Charia Rainaldi et filiorum ejus,
qua mansos n, a Loterio et Durando
apud S. Medardum excultos, partem-
que ecclesiae S. Mariae raonasterio S.
Victoris concedunt. 378.
1033. Charta Bahimberti, qua S. Victori
offert ecclesias apud Belmontem , in
territorio Inter Castellos vocato, in ho-
norera S. Mariae, S. Johannis, S. Pétri et
S. Benedicti constructas. 530.
1033. Charta Bellildis, Jonae relictae, qua
villas Tavernarum partem quartam S.
Victori concedit. 631.
7 feb. 1034. Charta démentis, Cabilio-
nensis praesulis, de S. Mariae et S. Ve-
rani nionasterio, Isarno , abbati S. Vic-
toris, commisso. 430.
12 jun. 1034. Charta Avundi ejusque
uxoris, Ingilbergae, de dotalitio cujus-
dam ecclesias a Petro, Aquensi antistite,
in honorera S. Mariae consecratae. 282.
12 aug. 1034. Charta qua Gonballus et
ejus uxor, Guflla, nionasterio S. Mi-
chaelis de Fallio donant plurimos alo-
des in comitatu Barchinonensi sitos.
1046.
16 septembr. 1034. Charta Pontii Arberti
et aliorum, qua ecclesiam S. Martini
Garnulfique mansos n S. Victori do-
nant. 629.
21 nov. 1034. Charta Lamberti ejusque
uxoris, Austrudis, terrae bracerias n Pa-
laionensi cellae donantiura. 558.
1034. Charta Rainoardi, qua Bucci.Guar-
danae et Caudae Longoe castrorum neenon
alodis quem in Argentia Cabannisque
villis obtinebat, partem tertiam Sancto
Victori erogat. 255.
1034. Charta Maiamburgae , ejusque lilii ,
Fulconis, mansum, in villa Jocar a
Guiberto excultura , S. Victori donan-
tiura. 283.
1034. Charta qua Tosfredus et Bertrannus,
Provinciœ comités, Gaisolae villae par-
tem quartam S. Victori donant. 333.
18 feb. 1035. Charta qua Richardus man-
sum unum, apud Laureatam situm, S.
Victori confert. 176.
1 mari. 1035. Charta Archimberti ejusque
uxoris Maiamburgis, de sexta parte Gre-
zaschae villa S. Victori data. 123.
1 mart. 1035. Charta Willelmi , filii
Willelmi , Massiliensis vicecomitis , de
sexta parle Grezaschae villae, quam S.
Victori donant. 124.
1 mart. 1035. Charta qua Bermundus
mansum ab Hermemberto apud Gre-
zascham excultura S. Victori concedit.
125.
1 mart. 1035. Charta qua Ugo Adalras
pluresque alii terrae modiatas vin, in
agro Rupiano sitas, S. Victori tribuunt.
183.
8 jun. 1035. Charta Lamberti ejusque.
uxoris , Astrudis , hereditatem quam-
dam, subtus Palaione castro sitam, do-
nantium. 556.
10 jun. 1035. Charta Franconis, mansum i,
Burnis situm, et a Guitardo possessum,
S. Victori concedentis. 568.
6 aug. 1035. Charta Raimbaldi, Arelatensis
archiepiscopi, qua S. Victori largitur
mansum quenulam, in Montis Justini
territorio situm et a Petro excultum. 406.
1 sept. 1035. Charta Fulconis, OdiIa>,ejus
uxoris , et Vuichiranni , de Barnerii
manso apud Sex Furnos sito, quem S.
Victori donant. 451 .
15 oct. 1035. Charta qua Bonifacius, Bo-
nifacii filius, S. Victori concedit terram
quam in Castro Auriol obtinebat, retenta
tamen legali , si quem haberet , he-
redi ejusdem terrae medietatis posses-
sione. 59.
1035. Charta qua Willelmus et Fulco,
Massilia; vicecomites, S. Michaelis obe-
dientiam , in territorio Albaniae consti-
tutam, S. Victori confirmant. 56.
CHARTARUM.
CXI
•1035. Chanta Rachimbaldi , Arelatensis
prasulis, qua suam partem castri Au-
riol S. Victori concedit. 57.
1035. Charta Humberti et fratrum ejus,
de Grezascha- vill* tertia parte , quam
S. Victori donant. 126.
1035. Charta qua Gantelmus ejusque
uxor, Arentrudis, ecclesiain in lerritorio
castri S. Amantii , sancto Leodegario
dicatam, S. Victori concedit. 234.
1035. Charta Willelmi et Fulconis, vice-
comitum Massilia-, ecclesiam apud Fra-
gnetum, S. Pontio dicatam, S. Victori
dantium. 592.
1035. Charta Alnieradi, presbyteri, et
Bernardi Diniensis Jaudalique Tholo-
nensis episcoporuin, de ecclesia inCur-
sone monte aedificata , dicata , dotata
Massiliensibusque monachis commissa.
743.
1035. Charta Willelmi et Ecilae, ejns uxo-
ris, terrae modiatas m , in Valle Justini
sitas, S. Michaeli de Monte Cursone
donantium. 747.
1035. Charta Willelmi et Hethilae, ejus
uxoris , S. Michaeli de Monte Cursone
dantium terrain quam cum Ansulfo
quodam commutaverant. 752.
24 dec, cire. 1035. Charta Willelmi ejus-
que uxoris , Adalaicis , de ecclesiis
S. Michaelis, S. Domnini, S. Michaelis
de Rosseto Podio et S. Mariae de Monte
Amarone, quas S. Victori donaverunt.
Subjunctae sunt chartulae Rostagni ,
Moreme, Willelmique, filïï Willelmi,
de alodibus in Cabilonensi Attensique
comitatibus sitis. -i28.
Cire. 1035. Charta qua Poncius de Bracio
castro dimidium mansum, apud Gra-
liascam situm, S. Victori donat. 127.
Cire. 1035. Charta qua Guillelmus Chet-
berli dimidium mansum, apud Gra-
tiascam situm , S. Victori concedit.
128.
Cire. 1035. Charta Vuichiranni, de décima
quartonis apud Carnulas a se detenti
S. Victori vendita. 465.
Cire. 1035. Charta qua Gunterius presby-
ter, Ariberti lilius, mansos Rotberti et
Altemanni Sancto Victori et Sancto
Promacio concedit. 668.
Cire. 1035. Brève de vinea, apud Tome-
dam sita, quam Petrus, Heriberti (ilius,
Isnardo, S. Victoris monacho, vendidit.
669.
Cire. 1035. Charta Waldemari aliorum-
que, de rébus apud Dromonem S. Vic-
tori et S. Genesio datis. 718.
Cire. 1035. Charta qua Albetrudis ejusque
fîlii, Aldebertus et Guigo, ecclesiam
S. Pétri de Bagarrio S. Victori conce-
dunt. 760.
1036. Charta qua Raimbaldus , Arelaten-
sis archiepiscopus , mansum ab Ada-
lardo excultum S. Victori donat. 60.
1036. Charta qua Aldjerius mansos n et
cabannariam i, in villa S. Saturnini
sita , S. Victori largitur. 131.
1 nov., cire. 1036. Charta Aldjerii, de
quodam manso et quadam cabanna-
ria , apud Sanctum Saturninum sitis et
S. Victori datis. 1 32.
1036. Charta qua Belliildis quidquid apud
Gemellum possidebat Sancto Victori
concedit. 180.
1036. Charta Apollomaris , qua mansum i,
apud Carnulas a Mercorino quodam
excultum , S. Victori concedit. 461 .
1036. Charta Fulchonis, vicecomitis Mas-
siliae , de hereditate quae ex pâtre Wil-
lelmo et matre Acilena , in villa Novu-
lis nuncupata , sibi advenerat , et cujus
partem S. Victori concedit. 382.
1036. Charta Aicardi et Jolfredi, fratrum,
Cabacise villas partem tertiam S. Victori
offerentium. 549.
1036. Charta Franconis , Burni villae me-
dietatem optimumque mansum , Sa-
letae situm , Ysarno , abbali S. Victo-
ris, concedentis. 564.
CXII
INDEX CHRONOLOGICUS
Feb. 1037. Charta Raiamberti , Auri-
mundi filii , castri Gontardi partem ler-
tiam S. Victori concedentis. 243.
Dec. 1037. Charta Leodegarii, Viennen-
sisarchiepiscopi, qua monasterio S. Fer-
reoli ecclesiam S. Symphoriani resti-
tuit. 1064.
1037. Charta qua Bencelenus aliique plu-
res Durantiae portum et ripam , sita in
loco Gontardo dicto , in jus S. Victoris
transfundunt. 246.
1037. Charta qua Guillelmus ejusque uxor
Garsenna mansum a Durando Carrotio
in Turrives castri territorio excultum
S. Victori donant. 320.
1037. Charta Guisberti , Dragonis filii,
mansum i , a Bladaldo apud Furnum
Calcarium excultum , S. Victori lar-
gientis. 380.
1037. Charta Arberti et Adalgardae, ejus
uxoris, Carnolarum villae parlera quar-
tam S. Victori offerentium. 457.
1037. Charta Adalgardis , quartam par-
tem vilL-e Trigantiae S. Victori conce-
dentis. 621.
1037. Charta Amici et Lamberti, fratrum,
qua ecclesiam S. Stephani de Galeriis
Isarno , S. Victoris abbati , concedunt.
789.
Jan., 1033-1037. Charta qua Rahimbal-
dus, Arelatensis archiepiscopus , terra-
rum a Bosone, Bonifacio et aliis da-
tarum possessionem ecclesiae in honore
S. Victoris apud Auriolum consecratae
confirmât. 64.
Oct., 993-1037. Charta Adelaidis, comi-
tissae Provinciae , mansum unum , in
Manoasca situm , S. Victori conceden-
tis. 653.
Jan. 1038. Charta Poncii, et ejus uxoris,
de alode , in S. Maximini villa subtus
Rodenas castrum sito , quem S. Vic-
tori donant. 295.
5 feb. 1038. Charta Heldeberti ejusque
matris et fratrum , alodem apud Mar-
sens castrum situm, S. Victori conce-
dentium. 570.
5 mai. 1038. Charta Eldeberti , uxoris
et filiorurn ejus, qua alodem, apud
Aquinam vel Saletam situm , S. Vic-
tori concedit. 603.
16 mai. 1038. Charta Hugonis, Dignensis
praesulis, de Caladii alodis dimidia de-
cimatione S. Victori concessa. 738.
12 jun. 1038. Charta Lamberti, Gontardi
et Hugonis , fratrum , mansum i , m
Archincosci castri territorio situm, Gar-
nulfo, S. Victoris monacho , dantium.
625.
22 oct. 1038. Charta Waldrada;, Teotfredi
ejusque uxoris, Scocias , de dote eccle-
sia; apud Bruniolam in honorera S. Pé-
tri dicatae. 371 .
Nov. 1038. Charta Rahimberti, Poncii et
Archimberti , S. Victori dantium alo-
dem , quem in territorio castri Inter
Castellos nuncupati obtinebant. 526.
15 dec. 1038. Charta Pétri, archiepiscopi
Aquensis, et fratrum ejus, qua ecclesias
S. Maximini , S. Mariae, S. Johannis et
S. Mitrii , in territorio Rodanas castri
aedificatas , S. Victori concedunt. 293.
1038. Charta qua Poncius, Massiliensis
episcopus , terrae pecias n, sitas ad
Aquas Bonas, S. Victoris cœnobio et ec-
clesiae S. Justi concedit. 45.
1038. Charta qua Autrannus, Germundus
aliique plures quamdam condaminam ,
in Tribontio sitam , terramque ubi est
vas de petra, S. Victori cedunt. 154.
1038. Charta qua Lautrudis , Rostagni
vidua , mansum î, in Saleta villa situm,
S. Victori donat. 229.
1038. Charta qua Willelmus ejusque uxor,
Prodecta , condaminam i , in territorio
de Torreves sitam , cum quibusdam ter-
ris et vineis, S. Victori donant. 321.
1038. Charta qua Petrus, Godrani filius ,
dimidium Rodulfi mansum , in Saleta
villa situm, S. Victori offert. 379.
CH ART ARUM.
cxm
1038. Charta quaRainaldus ejusque filins,
Pontius , partent quam in S. Maris vel
S. Medardi villa obtinebant , S. Victori
dimittunt. 377.
1038. Charta .ïosfredi, Provincise comitis,
qua Fulconi, Massiliae vicecomiti, quid-
quid apud Sex Fnrnos et Solarium habe-
bat , Sancto Victori erogandum donat.
447.
1038. Charta Bertranni, Provincial comi-
tis, ejnsque fratris , Ganfridi , de Sex
Furnis Solarioque villis Fulconi , Mas-
siliae vicecomiti, concessis. 448.
1038. Charta Ermemberti et Ermensenna:,
ejus uxoris , de vineae clauso i , apud
Vilioscum sito , quod S. Victori concé-
dant. 719.
1038. Charta Lanfredi Monachi et Aime-
rudis , ejus uxoris, de hereditate quam
apud Claperam obtinebant S. Victori
oblata. 721.
1038. Charta Amelii, Senecensis episcopi,
mansum, a Ricardo quodam apud Pe-
tram Castellanam excultum , S. Victori
donantis. 773.
Jul., 1032-1038. Charta Poncii, filii Wil-
lelmi, qua ecclesiœ S. Maria; de Van-
ces peciam imam terne arabilis, in ter-
ritorio Sparronis sitam , donat. 1063.
1 jun. 1039. Charta Biperti , Walburga;
lilii, et Pontii , Abellonii filii, ecclesiam
S. Pétri ad Clusellas S. Victori conce-
dentium. 782.
1039. Charta qua Willelmus et Guidbertus
territorii de Turves meridionalem cos-
tameeclesiseS. Stephani conferunt. 322.
1039. Charta Willelmi, Arlulfi filii, qua
mansum , apud Garildem vallem , a
Gerunculo excultum, S. Victori con-
cedit. 381.
1039. Charta Willelmi Regensis , uxoris
et filii ejus, Willelmi , vicecomitis Mas-
siliae, uxoris et filiorum ejus, qua S. Vic-
ions monasterio villam Pignanum con-
cedunt. 1065.
1039. Charta altéra Willelmi Regensis,
uxoris et matris ejus, Massiliensi mo-
nasterio villam Pignanam conceden-
tium. 1066.
Jul., 1032-1039. Charta qua Pontius,
Willelmi filius , Esparronensi monaste-
rio terra; peciam i concedit. 277.
Aug., 1032-1039. Charta qua Umbertus
mansum Ricardi Garricae S. Victori
donat, et Alfantides Pontius castri Gon-
tardi partem sextam cedit. 240.
Oct., 1030-1039. Charta qua Willelmus
Juvenis, vicecomesMassiliae, mansos m,
in Calars , in Figa Nigra et in Mota
Lamberti sitos , contratam Crixonosam
dictain , suumque dominicum horttim ,
ecclesiae S. Auxilii concedit. 534.
16 jan. 1040. Charta Godfredi Bertranni-
que, Provincial comitum, qua terra; pe-
cias ii, in Tripontio sitas, S. Victori
offerunt. 172.
27 jan. 1040. Charta qua Abamari cog-
nomine Malas Trug et Juceph cognn-
mine Bona Fides S. Victoris monachis
vendunt, precio xx solidorum , quem-
dam alodem,in loco dicto a la Rocheta,
juxta Bodanum flumen, situm. 179.
5 apr. 1040. Charta qua Aldebertus et
Poncius, Geslini filii , fratrescam quam
apud Argenciam obtinuerant, S. Victori
conferunt. 188.
23 apr. 1040. Charta Wicheri, qua pro-
prietatis partem , quam in Sarturano
Arcolis, Centronibus et Plomberis obti-
nebat, S. Victori tradit. 52.
15oct.l040. De ecclesia S. Victoris dicata
a Benedicto papa IX. 14.
15 oct. 1040. Charta qua Guillelmus vice-
comes Massiliensis, dat quartam partem
villa? Cuja;; Fulco , ejus frater, man-
sos iv in valle Tritis; Guillelmus de
Grassa , mansum i in Muginis, terrae-
que modiatas v in Podio Sanguinento.
10.
15 oct. 1040. Charta Amelii, Senecensis
CX1V INDEX CHRONOLOGICUS
episcopi , de ecclesiis in Petra Castel-
lana, Ducelia vJ Cimiranis aedificatis.
769.
15 oct. 1040. Charta Durandi , Vinciensis
episcopi, qua ecclesias de Crotonis S. Vie -
tori donat. 795.
24 oct 1040. Notitia de ecclesia S. Ste-
phani a Silvio dotata , et a Petro ,
Aquensi antistite, sacrata. 318.
1040 Charta qua Rachimbaldus , Arela-
tensis praesul , dat S. Victoris monachis
duas partes caslri Auriol , medietatem
castelli Omonis, duas partes villas Lasse,
districtum villa: Salobii , et octavam
partem villae S. Saturnini. 58.
1040. Charta qua Guigo, Isnardus, Adal-
garda et Pontius, Rctbaldi films, terras
quasdam celte S. Michaelis de SfoUte
Cursone concedunt. 744.
30 mart., cire. 1040. Charta Isnardi Rufi,
quidquid hereditatis apud Montem Cur-
sonem obtinebat , S. Micbaeli de Monte
Cursone dimittentis. 749.
Mart., cire. 1040. Charta qua Comportus
vel Dodo, Vencentius aliique plures
terras, apud Soliam sitas , S. Victori
et S. Michaeli de Monte Cursone conce-
dunt. 751.
3 jul., cire. 1040. Charta Raimbaldi, qua
alodem quemdam , in Montis Justini
territorio situm, ecclesi* S. Mauricii
concedit. 407.
25 oct., cire. 1040. Charta qua Berenga-
rius ejusque uxor, Girberga, Saletœ
Saramanni partem quartam S. Victori
donant. 790.
Cire. 1040. Charta qua Willelmus et mater
ejus, Pietas, Sancti Caesarii Villae Nôvaa
ecclesiam et territorium , mar.sionem
quamdam Arelatis sitam , ecclesiam in
porta Dolosa constructara , et terras
vineasque apud Alcanza et Avesegum
sitas, S. Victori conferunt. 158.
Cire. 1040 Charta Guillel'iii, Benceleni
filii , de Gontardi caslri parte sexta
S. Victori data. 244.
Cire. 1040. Charta Lamberti , terrae
modiatasH, in Monte Furone villa sitas,
S. Victori donantis. 421.
Cire. 1040. Charta qua Raiambertus ,
Durandi Blanchi fdius, S. Antonini
ecclesiam , adjecto Hermentarii manso,
S. Victori confert. 529.
Cire. 1040. Brève de prato S. Martini,
quod, Petro, S. Promatii priori, Pe-
trus , Autberti fdius , et Pontius Monta-
narius assignaverunl. 671.
Cire. 1040. Charta qua Bermundus aliique
pluies terrain, subtus Inter Petras a las
Nogerias sitam, S. Victori et S. Genesio
concedunt. 723.
Cire. 1040. Charta Beraldi fundos quos-
dam, in territorio de Anti Pétris sitos,
S. Victori et S. Genesio donantis. 724.
Cire. 1040. Charta Isnardi aliorumque
nonnullorum, ecclesiam S. Genesii Mas-
siliensi monasterio guerpientium. 725.
Cire. 1040. Charta qua Isoardus et Guil-
lelmus de Castro Forti , fratres, eorum-
que filii et Stephanus Jausoleni terrain
de Collo S. Victori et S. Genesio do-
nant. 726.
Cire. 1040. Notitia conventionum mona-
chos inter et Ysnardum , Rostagnum
Willelrnumque de Castro Forti initarura,
de licentia acquirendorum in Ubagi
territorio fundorum. 727.
Cire. 1040. Charta Beraldi, qua cabanna-
riam apud Baldimentum et vineam apud
Viloscum sitas S. Victori donat. 728.
Cire. 1040. Charta qua Malharonus S. Mi-
chaeli de Monte Cursonis suae here-
ditatis medietatem concedit. Poncius
autem eidemecclesiae dat mansum quem-
dam apud Tragulas situm. 745.
Cire. 1040. Charta Pétri, qua vineam
quamdam , in loco Airamon vocato
S. Michaeli de Monte Cursonis concedit.
746.
CHARTARUM.
Cire. 1040. Cliarta Adalgardae et (iliorum
ejus,' cellae S. Michaelis de Monte
Cursone alodem, apud Soliam situm,
donantium. 756.
Cire. 1040. Notifia de ecclesia S. Pétri de
Bagarro , terrisque quibusdam , ab
Albetrude ejusque filiis, Heldeberto et
Guigone, S. Victori datis. 761.
Cire. 1040. Cliarta Poiuii clerici, quidquid
alodis infra terminos ecclesia; S. Maria;
de Mura possidebat, S. Victori dantis.
767.
Cire. 1040. Cliarta Amelii, Senecensis
episcopi, possessiones cella; S. Mari»
de Cimirano confirmantis. 770.
Cire. 1040. Cliarta qua Leugerius et Rai-
aiubaldus, fratres, terram quamdam ,
in circuitu S. Mari» de Crotonis jacen-
tem , S. Victori concedunt. 798.
Cire. 1040. Cliarta Rainibaldi, qua Saleta>
de Daraman naedietatem roansumque i
apud Cainam situm S. Victori donat.
799.
1010-1040. Cliarta qua Faraldus, Vapi-
eensis episcopus, concedit W. de Dromo
x novenas in feudo de Dromo. 981.
16 aug. 1041. Testamentum Gomballi
Bisorensis , Hispaniam proficiscentis.
1048.
1041. Charta qua Raimbaldus, Arelatensis
archiepiscopus , ecclesias S. Mari* ,
S. Genesii, S. Nazarii et S. Vicioris
apud Cataruscam institutas , S. Victori
concedit. 157.
1041. Cliarta qua Hugo caeterique Iterii
fdii feoda, quae in terminio de Arelate,
super Debonneres, apud Gresum vel
Vedranas tenuerant , S. Victori resti-
tuant. 167.
1041. Charta Amici et Hieucvarœ , ejus
uxoris, alodem, in Varronis ripa, apud
Saletam Saramanni , situm, S. Victori
donantium. 791 .
16 feb. 1042. Cliarta qua Heldebertus ,
cxv
Antibulensis episcopus , ecc1es ; as de
Clausonna S. Victori concedit. 801 .
14 apr. 1042. Charta qua Bonifacius et
Boso, Bosonis filii , quidquid in Auriolo
Castro obtinebant S. Victori dimittunt.
63.
14 apr. 1042. Cliarta qua Lambertus et
ejus uxor, Astrudis., ecclesiam S. Ma-
ria; de Crotone concedunt Ysarno ,
S. Victoris abbati. 787.
23 mai. 1042. Charta quaGuido, Truanni
filins, S. Victori dat quidquid juris in
Guarildis valle, ad S. Mariam vel
S. lUedardum, habebat. 375.
Aug. 1042. Charta qua Belihildis ejusque
lîlii, Pontius, Heldebertus et Atbanul-
fus, ecclesiam S. Maria; de Morario
S. Victori donant. 760.
15oct. 1042. Charta Gonbaldi de Bi-
saure monasterio Massiliensi conceden-
tis ecclesiam S. Michaelis de Fallio.
1051.
1042. Charta Geuafredi, Guillelrai alio-
rumque nonnullorum , qua ecclesiam,
apud Brugnolam in honorem S. Pétri
œdificatam, S. Victori concedunt. 368.
1042. Charta Guntardi et Hugonis, fra-
trum , ecclesiam S. Martini de Brunice
S. Victori concedentium. 623.
1042. Charta Pontii Silvani aliorumque
nonnullorum , ecclesiam S. Pontii de
Sigumanna, adjectis terris quibusdam,
S. Victori donantium 779.
1042. Cliarta qua Lambertus et Austrudis,
ejus uxor , braciariam Ventiam dictam
S. Victori donant. 796.
1042 Charta qua Miro et uxor ejus man-
suni i, apud Trigantium situm, S. Vic-
tori donant. 800.
Cire. 1042. Charta qua Lambertus et Aus-
trudis , ejus uxor , terram de Laxis
Massiliensi monasterio et ecclesia; S. Ma-
ria? de Crotonis donant. 797.
Febr. 1043. Charta qua Bonifacius Petro
ejusque uxori et liberis vendit terras
CXVI
INDEX CHRONOLOGICUS
quasdam, in valle Reliana, juxta eccle-
siam S. Mitrii , sitas. 1067.
29 niait. 1043. Charta Bertranni, Re-
gensis episcopi , ecclesiam S. Romani
vel S. Martini, apud Salernas construc-
tam , S. Victori donantis. 492.
25 april. 1043. Charta Raimundi Beren-
garii , comitis Barchinonensis, et Heli-
zabeth , ejus uxoris , qua Gundebaldo
Ermemiri vendunt alodium suura dic-
tum Riels vel Fallio , in comitatu Bar-
chinonensi, in Vallense, situm. 1045.
28 april. 1043. Charta Gonbaldi et Auru-
ciae, uxoris ejus , qua monasterio S. Mi-
chaelis de Fallio donant alodium apud
Riels vel Fallium , in Vallensi, situm,
quod a Raimundo Berengario , comité
Barchinonensi , nuper emerant. 1050.
April. 1043. Charta Raimondi , episcopi,
qua Venranno, presbytero, inansum i,
situm apud Monasterium castrum, con-
cedit. 607.
Jul. 1043. Charta Aicardi , de alode quem
in Kadarosco villa et Massilia civitate
possidebat. 201.
Decembr. 1043. Charta qua Aldebertus
et Ermengarda, ejus uxor, ecclesiam
S. Cassiani , subtus Amirato Castro
aedificatam , mansosque Ingilberti Pere-
grini et Ricardi Caprarii, S. Victori
concedunt. 781.
1043. Charta qua Ponlius, Rainaldi filius,
partem ecclesias S. Pétri Bruniolensis ,
quoesibi a parentibus advenerat, S. Vic-
tori dimittit. 369.
1043. Charta Pontii Faraldi , quidquid
juris in S. Symphoriani territorio habe-
bat S. Victori dimittentis. 482.
1043. Charta qua Lautildis et filius ejus,
Giraldus, Torretarum villae partem oc-
tavam S. Victori donant. 531.
1043. Charta qua Heldebertus , Hermen-
guarda, ejus uxor, Amelius, Senecen-
sis episcopus, aliique plures, ecclesiam
S. Marias de Cimira, in Senecensi co-
mitatu et Petras Castellanae territorio
aedificatam, S. Victori reddunt. 768.
Cire. 1043. Charta Heldeberti et Hernien-
guaidae , ejus uxoris , de manso , quem
apud Petram Caslellanam excolebat Du-
randus juvenis, S. Victori dato. 775.
Cire. 1043. Charta qua Clariana, Guigonis
uxor, peciae terras m, in Sago Magna
et alibi sitas, S. Victori et S. Pontio
concedit. 780.
Mart. 1044. Charta Rainaldi, qua man-
sum i, apud Carnolas a Mercorino ex-
cultum , S. Victori concedit. 458.
6 jul. 1044. Charta qua tertia pars ec-
clesiae S. Pétri de Auriol adscribitur
grascis monachis , in eadeni ecclesia
institutis. 61.
29 jul. 1044. Charta qua Gaudefridus ,
Provinciae cornes , terras confirmât qnae
ad construendam Paradisi ecclesiam
S. Victori datae fuerant. 34.
1 oct. 1044. Charta Gislabcrti, Barchino-
nensis episcopi, qua monachis S. Mi-
chaelis de Fallio et Gondeballo Bisho-
rensi ecclesiam S. Vincentii de Riels
cum omnibus alodibus et decimis ei
pertinentibus , in pignus dat, pro quin-
decim unciis auri boni de Hispania , ad
reaedificandam ecclesiam S. Crucis Bar-
chinonensis, ipsi mutuatis. 1047.
Novembr. 1044. Charta qua Johannes
ejusque filii ecclesiam S. Pétri ad Bo-
num Vilare Ysarno, S. Victoris abbati,
donant. 783.
1044. Charta Fulconis , Massiliensis vice-
comitis , de valle ïretis et de ecclesia
Sancti Pétri de Paradiso. 32.
1044. Charta qua Pondus , Massiliensis
episcopus , ecclesiam S. Genesii Isarno
abbati concedit. 73.
1044. Charta qua Rainaldus et Willelmus
alodem , in Arelati termino, super De-
bognarias,' in loco Greso vel Vedrimas
vocato , situm , Sancto Viciori resti-
tuunt. 166.
CHARTARUM.
CXVII
1044. Charta qiia Anielius, Ingilranni
episcopi filius , terrain infra S. Per-
pétua? terminos , loco Molleiras diclo ,
sitam , S. Victori confert. 370.
1044. Cliarta Willelmi ejusque uxoris,
Adalgardae , castri Motae niedietatem
S. Victori dantiuni. 552.
1044. Chai ta qua Bertrannus , Provinciœ
cornes, ecclesiam S. Proniasii de For-
calcherio restaurandam Isarno, S. Vic-
toris abbati , connnittit. 659.
Cire. 1044. Charta Bertranni , Foroju-
liensis episcopi, de obedientia S. Cas-
siani Massiliensibus monachis com-
missa. 569.
27api\, 1010-1044. Cliarta qua Rostagnus
et Coustantia , ejus uxor , ecclesia?
S. Salvatoris de Castellione concedunt
mansuin quein apud Boniletum tenuit
Almeradus , inolendinuni super Boiam
constructum, et campum Lassum, in
villa Salto situm. 433.
20 jul . , 1 021-1 044. Charta qua Poncius de
castello Bracio aliique plures ecclesiam
S. Martini , in Cesalio valle construc-
tam , S. Victori concedunt. 536.
1021-1044. Charta qua Rahimbaldus ,
archiepiscopus Arelatensis , ecclesiam
S. Geneisii Isarno, S. Victoris abbati,
connnittit. 151 .
1021-1044. Charta qua Faraldus, Ave-
nionensis canonicus , quasdam inan-
siones, Avenione constructas, S. Victori
donat. 196.
1021-1044. Conventio inter Poncium
episcopum et abbatem Isarnum inita, de
quadam mansione Arelate, juxta eccle-
siam S. Luciani, sita. 204.
1021-1044. Charta Guernonis, vineae se-
modiatam i , in Cucuronis territorio
sitam, Isarno, S. Victoris abbati, offe-
rentis. 314.
10J1-1044. Charta fratris Isnardi , Helde-
berti , Isnardi de Aquila aliorumque
nonnullorum, de ecclesia B. Maria? apud
Aiguinam vel Salam restaurata , dotata
et sacrata. 604.
19 jan. 1045. Charta qua Hugo ejusque
uxor, Ynaurs , terram , in valle Mari-
gnana sitam, cum S. Victoris monachis
commutant. 213.
20 sept. 1045. Charta qua Petrus et Fa-
raldus monachis S. Victoris dant eccle-
siam S. Pétri et S. Maria? atque eccle-
siam S. Michaelis in Aciana territorio
constructani. 317.
8 dec. 1045. Convenientia, monachos in-
ter et Iterium , Dodonis filiuin, alios-
que plures composita, de terris Archim-
berti vel Judaeorum. 194.
1045. Charta Guillelmi, Massiliensis vice-
comitis , qua S. Victori dat vineas in
valle Sancti Justi sitas. 24.
1045. Charta qua Aldegerius ecclesia;
S. Saturnini presbyteratum cum man-
sis m, braceria i , et quodam vinea?
clauso, S. Victori confert. 130.
1045. Charta Pontii, hïii Guillelmi, de
manso apud Marignanam a Mikahele
exculto, quein S. Victori donat. 210.
1045. Charta qua Francus et ejus uxor
vineas apud Marignanam sitas S. Victori
concedunt. 21 1 .
1045. Charta qua Rostagnus S. Victori
dat suani partem Gontardi portus ,
terras in Pogio Sanguinento sitas, hor-
tum i, piscationesque n. 247.
1045. Charta Adelaidis de Beliana, dimi-
diam partem villae Fuzilis S. Victori
dantis. 657.
1045. Charta Pétri, Guapincensis vice-
comitis, de ecclesiis S. Marias, S. Pétri
vel S. Johannis de Jugurnis, qua;, a
Bremetensibus monachis injuste pos-
sessae, Massiliensibus, per Dei judicium,
re citutae sunt. 691.
Cire. 1045. Charta Guillelmi, Massiliensis
vicecomitis, de consiructa ecclesia S.
Crucis , juxta ecclesiam monasterii S.
GXV1II
INDEX CHRONOLOGICUS
Victoris, et de dote in villa Ceseresta
eidem assignata. 25.
Cire. 1045. Charta Guigonis , Isnardi ,
Poncii Rotbaldi filii, Signoreti, Adaleni
et Rotbaldi , terne modiatus plures S.
Michaeli de Monte Cursone conceden-
tiutn. 748.
Cire. 1045. Charta Isnardi et Bilitrudis ,
ejus uxoris , terrae modiatas n , apud
Fontem Eedullam sitas , S. Michaeli de
Monte Cursone donantiuni. 750.
Cire. 1045. Testamentum a Guillelmo,
Adalgardaque , ejus uxore, pro S. Vic-
toris et S. Johannis ecclesiis conditum.
757.
Cire. 1045. Kotitia de terris quas in
Pelra Castellana et in circumjacentibus
villis Massilienses monachi possident.
776.
Cire. 1045. Charta Raimbaldi, quaSaletas
de Saramanno partent quartam, adjectis
niansis quibusdani , S. Victori concedit.
792.
14 dec. 1046. Charta Autranni , et ejus
uxoris, qua in territorioBuccicastri ter-
tiam partem decimœ, S. Victori pro x
denariis dimittunt. 254.
1046. Charta qua Fulco, vicecomes Massi-
liensis , uxor ejus Odila , et nepotes
eorum, Guillelmus, Aicardus etGaufre-
dus, ecclesiam S, Pontii de PodioLupe-
rio S. Victori concedunt. 115.
1046. Charta qua Bencelenus aliique plu-
res dant S. Victori terras quasdam in
Gontardo sitas. 239.
1046. Charta Agelli Dodonis , uxoris et
filiorum ejus, S. Victori donantium
terras vineasque quasdam , in castro
Ferrario , in episcopatu Forojuliensi ,
sitas. 1068.
18 febr., 1010-1046. Charta Rodulfi, ar-
chidiaconi , qua terras , in Villa? Ur-
banae territorio sitas, S. Victori donat.
437.
1047. Charta Pontii, Massiliensis episcopi,
de decimatione quam monachi habe-
bant in Ceseresta et in aliis locis. 30.
1047. Charta Benceleni, qua mansos v,
in Gontardo Castro sitos, S. Victori con-
cedit. 242.
1047. Charta qua Stephanus caeterique
Dominicae filii ecclesiam S. Marias de
Grauleriis, ecclesiam de Majone et ec-
clesiam S. Pétri de Toredena S. Victori
concedunt. 788.
1047. Charta qua Giraldus Isnardi, uxor
ejus, Leugarda, et Ponlius , clericus,
eorumque coheredes S. A r ictori donant
terram Andréa?, in territorio castri
Bucci sitam. 10G9.
Apr. 1048. Charta Poncii et Galdemari,
fratrum, de ecclesia S. Romani et S. Jo-
hannis Sancto Petro Romas urbis pri-
ninm concessa, deinde a Petro, S. Vic-
toris abbate , salvo Romanae ecclesi;e
censu, vindicata. 441.
17 jun. 1048? Notitia de ecclesia, apud
Wareld vallem, a fratre Ariberto asdili-
cata, a Deodato, Tolonensi episcopo, in
honorem S. Mari<e dicata , et ab Hu-
gone I.amberto aliisque pluribusdotata.
384.
1048. Charta qua Lambeitus quemdam
Calhedrac villa 1 quartonum, quern Isarno
abbati pro pignore commiserat, Petro
abbati post suam mortem tenendum
concedit. 78.
1048. Charta qua Hugo, Apolimaris lilius,
mansum, quern in Cathedra villa excolit
Lambeitus, S. Victori reddit. 80.
1048. Charta Gosfredi et Bertranni, fra-
trum, Provinciae comitum, Caladium
sive Caldulum villam Ysarno , S. Vic-
toris abbati, guerpientium. 737.
1021-1048. Notitia conventionum inter
abbatem S. Victoris Ysarnum et Raim-
baldum,Magnerium et Ermenricum, de
alode quern in Caldol villa tenebant ,
initarum. 741.
5 mai. , 1 033-1 048. Charia qua Raimbaldus
CH4RTARUM
terra; peciam i , apud Montera Jiistini
sitam , eeclesias S. Mauricii concedit ;
idem Raimbaldus , Bonifacius , Boni-
facii lilius , et Bonifacius, Atanulfi fi-
lius, ejusdem tenïtorii decimationes re-
laxant. 411 .
1038-1048. Charta Fulconis , Massiliensis
viceccmitis , de ecclesia in honorent S.
Pétri caeterorumque apostoloruTii aedifi-
cata. 33.
1049. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus, ecclesiam S. Johannis, qua;
est in valle Gargiana, S. Victori donat.
47.
27 apr. 1050. Charta qua Gozfredus et
alii S. VictOïi concedunt ecrlesiain S.
Pétri et S. Maria;. 114.
7 sept. 1050. Etilla Leonis papa; IX, de
S. Victoris monasterii immunitate, et
de Valentinensi S. Victoris abbatiola
ab abbate S. Teothfredi injuste deten-
ta. 7.
1050. Charta qua Massilius, uxor et fil ii
ejus, S. Victoris cœnobio et S. Johannis
ecclesia; concedunt terras quas in valle
Garjana habebant. 49.
1050. Charta Giraldi Pallioli qua conda-
minam i, ad Sanctum Minium, in terri-
torio Sancti Maximini, sitam, Petro, S.
Maximini priori, tradit. 298.
1050. Charta qua Bilieldis, Gauceranni
relicta et Athanulfi uxor, S. Victori dat
mansum i ab Alcherio, Salernis, excul-
tum. 496.
Januar., cire. 1050. Charta qua Rotbaldus
terra; quartairatas n , in loco Alodis
dicto sitas, S. Victoris abbati vendit.
Terrae sextairatam i , apud Cucuronem
sitam, vendunt Casto ejusque uxor
Pontia. 315.
Mart., cire. 1050. Charta Hysnardi, qua
vineas, apud Triphontium Aurignanam-
que sitas, dat S. Victori. 173.
Apr., cire. 1050. Charta qua Bonifacius et
CXIX
ecclesiae S. Mauricii in dotem assignant.
412.
7 nov., cire. 1050. Charta Bellieldis, Gau-
ceranni uxoris , qua S. Victori dat
Maiamfredi niansi campos ir, Salernis
sitos. 503.
Cire. 1050. Charta qua Jausfredus Carbo-
nellus, INivionis filins, qusedam prasdia,
apud Luperias et Tarasconem sita .
S. Victori confert. 181.
Cire. 1050. Brève de vineis , in Tripontio
sitis , quas Ingilbertus S. Victori dédit.
190.
Cire. 1050. Charta qua Gosfredus de Ria-
nis terras et vineas , in Lanairolis valle
et in Marignana sitas, S. Victori conce-
dit. 212.
Cire. 1 050. Charta Willelmi ejusque uxoris
Inaurs, de medietate bosci Durentiam
inter et Gontardum castrum sili, quan.
S. Victori donant. 245.
Cire. 1050. Charta qua Galterius de Vel-
lenna terrae sestairatas vu S. Victori
et S. Hippolyto donat. Subsequuntur
plures notitiae , de terris a Bernardo
monacho acquisitis. 266.
Cire. 1050. Charta Fulconis, vicecomitis
Massilia;, Odila;, ejus uxoris, ejusque
nepotum Willelmi Juvenis, Aicardi et
Jeozfredi atque aliorum, qua S. Pontii
de Podio Luperio ecclesiam et territo-
riunicircumjacens S. Victori donant. 289.
Cire. 1050. Charta qua Willelmus et Ele-
phantus, fratres, quidquid infra claustri
S. Maximini muros possidebant S. Vic-
tori vendunt. 297.
Cire. 1050. Charta qua Willelmus Aynar-
dus, uxor et liberi ejus, terra; peciam i,
in Bruniola villa, loco Vabre dicto, si-
tam, S. Victori donant. 350.
Cire. 1050. Charta Fulconis, Massiliensis
vicecomitis, qua Solarii castri medieta-
tem, a Petro Saumada injuste retentani,
S. Victori restituit. 452.
Pontius, presbyter, vineas modiatas u Cire. 1050. Chaita Gofredi, Arelatensis
cxx
JNDEX CHRONOLOGICUS
comitis, et ejus uxoris, de ecclesia S. Jo-
hannis in castri Pctrafug territorio con-
structa, quam S. Victori donant. 472.
Cire. 1050. Charta Arlulli et filiorum ejus,
qua terrae modiatas xu cartaratasque n,
in Petrae Foci territorio sitas, ad S. Ma-
ri» honorem transfundit , Willelmo
ejusque fralribus terra? seraodiatam i
adjicientibus. Item, de indulgentiis quas
Deodatus , Telonensis episcopus, conces-
sitfidelibusquibuscumque dictam eccle-
siam adeuntibus vel adjuvantibus. 477
et 478.
Cire. 1050. Charta Arberti et Pontii, t'ra-
trum, de terris quibusdam, juxta eccle-
siam S. Marias, subter Adalberti fontem
et juxta Pedunculi curtis fluvium, in
valle Salernis, jacentibus, et S. Victori
concessis. 497.
Cire. 1050. Charta Vitalis, de terra Saler-
nis sita, quain, ad S. Victorem rever-
suram, a Mathilde ad suam vitam acce-
perat. 500.
Cire. 1050. Charta Vitalis et Susannae ,
ejus uxoris , campos n , Ad Olmetam
et Campuni Longum dictos , S. Victori
donantium. 514.
Cire. 1050. Charta Hugonis Adalberti et
Bertranni, Forojuliensis episcopi , de
ecclesia in honorem S. Trinitalis apud
Calars sedificala , quam S. Victori con-
cedunt. 535.
Cire. 1050. Charta qua Andréas, sacerdos,
Sancto Victori dat quidquid alodis in
Fligtingnana et Sujuno villis obtinebat.
G75.
Cire. 1050. Notitia de terris et vineis,
apud Forcalcarium, Crucols et Curseda-
lum sitis, quas S. Victori dant Pondus
Mataronus, Franca, ejus amita, et Ber-
mundus. 672.
Cire. 1050. Charta Ermengardae, qua S. Vic-
tori donat mansiones, vineas, terrasque
ad Rocham , Ergulitum , Planterium ,
Sanction Albanum et alibi sitas. 658.
Cire. 1050. Charta Martini qua S. Victori
et S. Promacio dat honorem quem in
Fligtignana et Sujone villis obtinebat.
676.
Cire. 1050. Charta Pétri de Roseto , de
manso quem apud Turrias a seniore
suo, Misonensi vicecomite, Petro, acce-
perat, et quem S. Victori donat. 695.
Cire. 1050. Charta Stephani Russini , de
Rosseto castro, et Mariée, ejus uxoris,
quidquid alodis apud Altam Ripam
obtinebant S. Victori donantium. 696.
Feb. 1051. Charta qua Amalricus por-
tionem sui alodis in Fonte Lesula siti
monachis S. Victoris vendit. 51.
27 et 28 apr. 1051. Charta Raimundi
episcopi, qua altari sanctornm Johannis
Baptist» et Pétri , apud Aquinam vel
Saletam instituto, mansum quemdam in
Monasteiïo castro situm adscribit. 606.
23 mai. 1051. Charta Vassonis , uxoris et
filii ejus, partem quam in Rellaneta villa
obtinebant S. Victori offerentium. 319.
1051. Charta Guillelmi ejusque uxoris,
Adalaidis, qua mansum i Palaionensi
celke partim dant partim vendunt. 559.
18 nov 1052. Notitia de ecclesia in hono-
rem S. Juliani apud Motam a Willelmo
ejusque uxore , Adalgarda , ..•dilieaia
dotataque , et ab Arelatensi praesule
Raiambaldo consecrata. 553.
1052. Charta qua Petrus caeterique Nivio-
nis tilii dimidiam condaminam quam in
Rubiano habebaut , Sancto Victori tra-
dunt. 182.
1052. Brève de campo, subtus S. Mau-
ricii ecclesiam sito , quem , propter
vineam a Constantia , juxta ecclesiam
S. Geuesii, excultam, S. Victoris mona-
chis tradit Ponlius Leutricus. 424.
1052. Charta Raimondi, Ingilsendis filii,
brachiariam i, apud Calars sitam, S. Vic-
tori concedentis. 541 .
28 febr. 1053. Charta Poncii et Riperti,
fratrum , ecclesiam S. Symphoriani,
CHARTARUM.
CXXI
condaminasque n , sitas juxta locum
Casellas dictum, S. Victori offerentiuin.
439.
April. 1053. Charta qua Gozfredus, Isnar-
dus et Willelmus terrain quamdam ,
jacentem apud Fraxinedam , S. Johanni
de Aquina donant. 608
April. 1 Ti 3 . Charta qua filii Alfanti vice-
comitis et Leotgardas tradunt Girino,
fideli suo, quasdam vineas, in comitatu
Aquensi , in territorio Montis Justini ,
sitas. 1071.
1 mai. 1053. Diploma Henrici, Francorum
régis, quo confirmatur donurn a comité
Nivernensi, Guillelmo, aliisque primo-
ribus ecclesia? S. Victoris factum. 1072.
15 jun. 1053. Charta Athanulfi, Bilieldis
filii, qua Ta vernarum villae partem quar-
tam S. Victori restituit. 632.
20 jun. 1053. Charta Willelmi ejusque
fratris Elfanti , de ecclesiis S. Marias ,
S. Maximini, S. Johannis et S. Mitrii,
in castri Rodanas territorio i'undatis et
S. Victori concessis. 294.
Dec. 1053. Charta Eldeberti et Laujardae ,
ejus uxoris, de terris ecclesiœ in hono-
rem S. Johannis apud Saletam dicatae
concessis. 609.
1053. Charta quaFulco, Bonifacii filius,
quidquid in Aurio! Castro habebat, fratri
Petro et aliis S. Victoris monachrs di-
mittit. 62.
1053. Charta Arlulfi et ejus uxoris qua
partem quam in ecclesiis S. Mariae,
S. Maximini, S. Johannis et S. Mitrii,
apud Rodanas constructis , obtinebant ,
S. Victori conferunt. 296.
1053. Charta Giraldi, Isnardi Pallioli filii,
qua , in excambium mansi Arnaldi ,
mansum Guntranni S. Victori assignat.
299.
2 feb. 1054. Charta Willelmi et ejus uxo-
ris , Aimerudis , qua Palaionensi cell*
terram xl solidis comparatam tradunt.
555.
26 mart. 1054. Charta qua Girinus ejus-
que uxor, Arnica, accepto ab abbate
Petro missali optimo , vineas in Montis
Justini et Relianae territoriis plantatas
S. Victori dimittunt. 413.
1054. Charta qua Atenulfus et Raina, ejus
uxor, terram sitani apud Salernas, ad
rivulum Brescon vocatum , S. Victori
donat. 502.
1054. Charta Bsraldi et Pétri, ejus nepo-
tis, qua dimidium mansum quem in Ju-
gurnis habuit Bertalaus , vineasque ,
apud Misonem et Falconem sitas, S. Vic-
tori concedunt. 693.
1 mai. 1055. Charta Geraldi, Sistericensis
episcopi , ecclesiam S. Pétri de Fonte-
lana Massiliensibus monachis commit-
tentis. 680.
20 jun. 1055. Notifia de ecclesia S. Vic-
toris in territorio Cucuronis aedificata,
dotata et a Willelmo , Tolonensi epi-
scopo, consecrata. 312.
1 jul. 1055. Charta qua Godfredus I,
Provinci* cornes , vinearum pecias n,
in Tripontio sitas, Petro, abbati S Vic-
toris, concedit. 153.
2b oct. 1055. Notitia placiti , in quo
multas terras, a Caladii villa; alodariis
injuste occupatas , Petrus , S. Victoris
abbas, recuperavit, 739.
1055. Charta qua Petrus de Vellenna ter-
ram vineamque , in Mileciana? continio
sitas, S. Victori et S. Hippolyto confert.
264.
1055. Charta qua Gosfredus , Adalardi
filius, campos n, in Vellennw territorio
silos, S. Victori et S. Hippolyto donat.
265.
1055. Charta Athanulfi vineam quamdam,
Salernis sitam, S. Victori dantis. Quam
vineam Poncio Mairastra; , in escam-
bium condaminae cujusdam, monachi
tradunt. 511.
1055. Charta Pétri, Willelmi filii, qua
ecclesiam , in honorera S. Mariae et
CXXII
INDEX CHRONOLOGICUS
S. Johannis ad Salam Gontranni con-
structam, S. Victori donat. 591.
1055. Charta Pétri Saumadas, uxoris et
filii ejus, de ecclesia S. Torpetis, ciijus
partem sibi pertinentem S. Victori di-
minuât. 597.
1055. Charta Poncii, Massiliensis episcopi,
ejusque fratrum, de ecclesia S. Torpetis,
apud Fraxinitum juxta mare constructa,
quam S. Victori donarit. 596.
Jan. , cire. 1055. Charta Rainoardi et Be-
liildis , ejus uxoris , Poncio Mairastrae
donantium Gontardi mansum , Salerais
jacentem, quem dictus Pontius S. Vic-
tori tradit. 521 .
14 mart., cire. 1055. Charta Desiderii
ejusque uxoris , Aldeburgae , de manso
quodam, sito in Montis Justini territo-
rio , et S. Victori concesso. 416.
27 mart., cire. 1055. Charta qua Rifredus
Verdellon alodem quemdam , ad S. Ma-
riam de Belveder situm, S. Victori con-
cedit. Item, de terra, in Castro de Murs
sita, a Rostagno data. 426.
Apr., cire. 1055. Charta Isnardi et Ingil-
sennae, ejus uxoris , Gaucelino, pres-
bytero , terram quamdam , Salerais si-
tam , offerentium. Dictus Gaucelinus
eamdem terram S. Victori tradit. 522.
31 mai., cire. 1055. Charta Isnardi et
Ingilsennae, ejus uxoris, de terrae pecia
quadani, Salerais sita, Willelmo Juvi-
niano concessa , et ab eodem Willelmo
monachis translata. 523.
22 sept., cire. 1055. Charta Rostagni ejus-
que uxoris, Guislae, de alode quem in
Agoldi castri territorio obtinebant et
S. Victori douant. 427.
Dec, cire. 1055. Charta qua Hugo ejus-
que uxor, Inaurs, S. Mari» et S. Johan-
nis monasterio terrae modiatas v, in
valle Vances sitas, concedunt. 270.
Cire. 1055. Brève de molendinô quodam,
a Poncio Bermundi S. Victori et S. Per-
pétuas dato vel vendito. 363.
Cire. 1055. Charta Rostagni et Guislse,
ejus uxoris, qua S. Victori et S. Dom-
nino concedunt fundos, in Agoldi terri-
torio sitos. 432.
Cire. 1055. Charta Hugonis, qua suam
dominicain condaminam , Salerais con-
ditam, S. Victori concedit. 493.
Cire. 1055. Charta Hugonis, Isnardi filii,
terras pecias pluies, in valle Salerais
sitas, S. Victori largientis. 495.
Cire. 1055. Charta Gontardi et Marina- ,
ejus uxoris, de terrae peciis n, apud
Salernas sitis , et S. Victori concessis.
505.
Cire. 1055. Charta Gontardi et Martae ,
ejus uxoris, terrae peciam i, Salerais
si la m, S. Victori coneedentium. 506.
Cire. 1055. Charta Poncii Mairastrae ejus-
que fratris , Gauceranni , terrae peciam
quamdam , Salerais jacentem , in jus
S. Victoris transfundentium. 507.
Cire. 1055. Charta Pontii Massilii, de
manso ab Ariberto detento et S. Vic-
tori dato. 509.
Cire. 1055. Charta Hugonis et Poncii,
Isnardi filiorum , quidquid alodis in
Salerais valle ipsis obvenerat, S. Victori
vendentium. 510.
Cire. 1055. Charta Gauceranni et uxoris
ejus, terrae peciam, a Laugerio Salerais
excultam, S. Victori donantis. 512.
Cire. 1055. Charta Adalberti qua terrain
quamdam , Salerais sitam , monachis
S. Victoris largitur. 513.
Cire. 1055. Charta Jauceranni, et ejus
uxoris , Campum Laugerium Lautardo
Mairastrae donantium ; qui Lautardus
eumdem campum S. Victori tradit. 515.
Cire. 1055. Charta Poncii Mairastrae et
Gauceranni , fratrum , qua terras, juxta
Sanctas Marias Villas Crosas cellam sitas,
cum monachis ejusdem ecclesiae com-
mutant. 516.
Cire. 1055. Charta Poncii Isnardi et Hu-
gonis , fratrum , de terris quibusdani ,
CHARTARUM.
OXXIH
apud Salernas , juxta Pini Carleti rivu-
lum, sub Alberti Poio et ad Fontem
Martae, sitis, et S. Victori datis. 520.
Cire. 1055. Charta Bertranni, Forojulien-
sis episcopi , Willelmi Juvenis et Rai-
mundi Baldanae, de pertinentes ecclesiae
S. Maria; de Calars S. Victori concessis.
537.
Cire. 1055. Charta Bertranni, Forojuliensis
episcopi, de ecclesia in honorerai S. Sal-
vatoris apud Burnas constructa, et obe-
dientia; S. Maria; de Palaione adscripta.
554.
Cire. 1055. Charta JEMse et filiorum ejus,
agros ii, super S. Marias vinea et juxta
Argencii fluvium silos, Palaionensi cellae
tradentium. 500.
Cire. 1055. Brève de Burnis villa, quani
a Signofredo datam , deinde a Francone
vicecomite restitutam, Durandus, Pojeti
vicarius , liberam Marcellino , Palaio-
nensi priori, diraisit. 565.
Cire. 1055. Charta Fulconis de Archus
ejusque fratrum , ecclesiam S Pétri de
Archus S. Victori dimittentium. 581.
27 jan. 1056. Notitia de ecclesia S. Ma-
rias de Bruniola , a Pontio et Erraen-
garda constructa et dotata atque ab
episcopo Telonensi consecrata. 337.
7 jun. 1050. Charta Baronis , qua S. Vic-
tori dat quaecumque ad S. Johannis
ecclesiam augendam in Bruniola villa
ipse Baro acquisierit. 346.
26 jun. 1056. Charta qua Hugo et Alois
S. Victori concedunt niansos duos, in
Cadarosco sitos, cran domibus quibus-
dam Arelate aedificatis. 202.
18jul.vel. 12 dec. 1056. Charta Arbaldi,
ecclesias S. Maria; et S. Juliani de ïri-
gantia S. Victori concedenlis. Subse-
quuntur chartula; Pontii Trigan'ia;, Lam-
berti, Arbaldi aliorumque nonnulloriun.
622.
1056. Charta qua Pontius , Massiliensis
episcopus , et Fulco , vicecomes , eccle-
siam S. Ceciliae, in territorio de Trilis
constructam , S. Victori conferunt. 117.
1056. Notitia dedicationis et dotalitii ec-
clesia; S. Trinitatis , in valle Tritis aedi-
ficatae. 112.
1056. Notitia dedicationis et dotalitii ec-
clesiae S. Benedicti, in S. Pancracii ter-
ritorio asdificata;. 118.
1056. Charta qua Wïllelmus de Vitrola
mansum ab Ingelberto, Magnonis ûlio,
excultum , S. Victori concedit. Geusse-
rannus autem, dicti Willelmi filius, vi-
nea; semodiatas m dimittit. 205.
1056. Charta qui Gosfredus et ejus uxor
peciam terras, in Papia; territorio sitam,
S. Victori concedunt. 215.
1056. Charta Pontii Guantelmi, qua ec-
clesiam S. Martini Trivulantis donat
S. Victori; item Gadaldus de Aquila
campos très , juxta eamdem ecclesiam
sitos, dimittit. 238.
1056. Charta Gosfredi de Riannis alio-
rumque nonnullorum , quidquid in ter-
ris ecclesia; S. Johannis de Bruniola
possidebant S. Victori donantium. 342.
1056. Charta Arnulfi ejusque uxoris, Con-
stantiae, quamansosn, a Michaele et
Huberto , in Carillis valle excultos ,
S. Victori concedunt. 376.
1056. Charta Hugonis , Arberti et Adal-
gardae filii , de manso quodam ab Er-
mengaudo , Salernis, exculto, et S. Vic-
tori concesso. 494.
1056. Charta Pétri Saumadae ejusque uxo-
ris, Teucae, de vineis quibusdam apud
Ramatuellam plantatis, quas S. Victori
douant. 593.
1056. Charta Fulconis, Massiliensis vice-
comitis, ecclesiam S. Tropetis de Fraxi-
nito S. Victori donantis. 595.
1056. Charta qua Rostagnus aliique plu-
res ecclesias S. Maria;, S. Stephani et
S. Johannis, adjectis terris quibusdam
in Poio sitis, Sancto Victcri concedunt.
764.
INDEX CHROINOLOGICMS
CXXIV
1056. Charta qua Adalniois et Elesindis ,
Bonifacii de Reliana filiœ , S. Viclori
donant quidquid habebant in territorio
Massiliensi , in loco dicto Spalians et in
villa Lasa. 1073.
Cire. 1056. Notitia de Bmnarum presby-
teratns parte tertia , et de Saletae Bo-
naldique mansis , a Durando vicario
S. Victori datis. 566.
Cire. 1056. Charta Aldeberti aliorumque
nonnullorum , decimam forniaticorum
de Alpibus et piscium stagni de Levi-
doneS. Victori donantiuni. 765.
23 april. 1057. Charta qua Mire- , Siste-
ricensis vicecomes, ecclesiam S. Mar-
tini de ContenesS.Victoriconcedit.793.
1057. Charta qua Bertiannus de S. Mar-
cello vinea; quartairatas n , apud Tri-
bols et Asgos sitas, S. Victori concedit.
Subsequuntur plurimse notitiae de terris
in valle S. Juliani , in valle de Lego-
nano , in Tribols , in Alauzio et alibi
sitis , quœ cœnobio variis modis obve-
nerunt. 53.
1057. Charta Gauffredi , Provinciae co-
mitis , de condamina in B.ubiano sita,
quam, a Willelnio comité acceptam,
Hugo Blavia Sancto Victori tradiderat.
184.
1057. Charta qua Volveradus mansum ,
quem apud Kadaroscum olim excoluit
Amalbertus , S. Victori et S. Genesio
concedit. 200.
4057. Charta qua Galenus, Adaltrudis
filius, mansos n, in Cataneto et in Tur-
rivis sitos, S. Victori concedit. 323.
1057. Charta Willelmi de la Rocca et
Amalrici , Chetberti filioruni , partem
quam in' S. Juliani villa obtinebant
S. Victori concedentium. 544.
1057. Charta qua Guillelmus de Rocca
quidquid apud Sanctum Julianum pos-
sidebat S. Victori concedit. 545.
1057. Charta qua Guillelmus, Chetberti et
Arambertoc filius, de la Roca, mona-
chis S. Victoris donat partem quam in
villa Sancti Juliani , sita in territorio
Forojuliensi, habebat. 1074.
1057. Charta Willelmi Juvenis, uxoris et
filioruni ejus, villulae Burnarum par-
tem quartam S. Victori dantium. 567.
1057. Charta qua Atenolfus ejusque uxor,
Bellieldis , mansum , apud Archus a
Natali Barbarino excultum , S. Victori
douant; item Ismido condaminse cujus-
dam decimam dimittit. 582.
1057. Charta qua Fulco, filius Arberti,
aliique plures ecclesiam S. Marise de
Pontivis S. Victori donant. 635.
Cire. 1057. Brève de terra in valle S. Ju-
liani, inloco dicto Lignognano sita, quam
S. Victori vendidit Geraldus Fortis. 54.
Mart. 1058. Charta Widonis Truanni alio-
rumque nonnullorum, de ecclesia apud
Villam Al tain in S. Victoris honorem
constructa et S. Victori concessa. 578.
1058. Charta qua Fulco, Massiliensis vice-
comes , mansum a Bertranno Palatino
apud Cathedram excultum Petro, abbati
S. Victoris, restituit. 82.
1058. Notitia qua constat ecclesias S.
Maximini, S. Maria? et S.Mitrii a Pontio
Fulcherii ejusque frati ibus Petro, S. Vic-
toris abbati, quiète dimissas fuisse. 307.
1058. Charta qua Aldebertus ejusque fra-
ter, Bertrannus, episcopus, molendini i
sedem, super Indola? aquoe fluvium in-
stituendi, S. Victori donant. 571.
1058. Charta Fulconis, vicecomitis Massi-
liensis, Poncii , Massiliensis episcopi,
Guillelmi et Goffredi, fiatrum ejus, qua
terram, Fraxenetum vocatam, S. Victori
donant. 590.
1058. Charta Isoardi, Capicensis viceco-
mitis, de dimidio manso quem apud
Falconem castrum tenuit Arambertus et
quem S. Victori donavit. 694.
1058. Charta qua Fredulus de Barris ec-
clesiam Sancti Martini ad Airas Massi-
liensi cœnobio concedit. 834.
CHARTARUM.
1058. Charta qua Guilielmus Aculio ejus-
que lilius Petrus très mansos, in territo-
rio Gavallitano sitos, raonasterio Massi-
liensi concedunt. 1132.
Februar. 1059. Charta Heldeberti, Isnardi
Richelmi, Berniundi, aliorumque non-
nullorum, de sponsalitio ecclesiae S. Jo-
hannis. 610.
15 oct. 1059. Charta qua Gauzfredus et
Hugo ecclesiam S. Mariae et S. Johan-
nis, in castri Sparronis territorio aedifi-
catam, S. Victori conférant. 267.
17 oct. 1059. Charta Isnardi, de terris
quas ipse, Willelmus Girinus, Petrus,
presbytcr, et Caucenna, Rotbaldi uxor,
ecclesias S. Sepulcri concedunt. 415.
17 oct. 1059. Charta dedicationis et dota-
tionis ecclesiae S. Salvaloris et S. Maria;
vel S. Sepulcri deRelliana. 1075.
29 dec. 1059. Epistola Nicolai papa? II
ad Belinum , S. Victoris Nivernensis
monasterii abbatem , directa , qua pri-
vilégia et possessiones ejusdem monas-
terii confirniantur. 1076.
1059. Charta qua Fulco, Belliildis fîlius,
mansum , quem apud Podium Nigrum
excolit Theophanius, S. Victori donat.
108.
1059. Charta qua Willelmus ejusque
uxor, Aimirudis, vineae clausum , ad
S. Stephani cellam planlatuin, S. Victori
donant. 327.
1059. Charta qua Richaus de Malaucena
et Rostagnus, fratres, ecclesias S. Vic-
toris et S. Pétri de Grassello , necnon
S. Michaelis de Malaucena S. Victori
concedunt. 687.
1059. Charta Pétri, Raimbaldi filii, Va-
sensis episcopi, de abbatiola S. Pétri et
S. Victoris de Grasello Massiliensibus
monachis data vel restituta. 688.
1059. Charta qua Rodulfus Aculeus, de
Mirabello, et Aluis , ejus uxor , eccle-
siam S. Mariae de Mirabello, alias de
PulchroVisu, S. Victori concedunt. 689.
cxxv
1059. Charta qua Pontius de Rianis et
ejus uxor , Adalgarda , S. Victori do-
nant terram alodialeni , in territoriis
Campaniae, Bucci et Caudae Longae sitam.
1077.
Cire. 1059. Brève de ecclesia S. Mariae et
S. Victoris de Aquina , quam monachis
S. Victoris guerpivit Venerandus, pres-
byter. 612.
4 jul. 1060. Charta qua Eldebertus, Mi-
matensis episcopus, et Berengarius Ri-
cardi, vicecomes Rutenensis , ecclesiam
de Canonica Massiliensi abbatiae com-
mittunt. 832.
1060. Charta Guidonis, Fulcoarae filii, de
ecclesiis S. Mariae de Descensa, S. Si-
donii, S. Laurentii, S. Martini de Ga-
teiris et S. Johannis et S. Mariae de
Colobreria, S. Victori oblatis. 470.
1060. Charta Pontii de Vieillis, qua S. Vic-
tori concedit hereditates quasdam ,
apud S. Mariam de Descensa, S. Marti-
num de Gateria, S. Johannem de Pe-
tra Foco, Colubreirani et Melnam sitas.
471.
1060. Charta Pétri de Volona, quidquid
hereditatis in Scala et Besalduno cas-
tellis obtinebat Durando , S. Victoris
abbati, donantis. 704.
1060. Charta qua Rupertus, Percipi*
filius, Gapincensisque episcopus , alii-
que pluies, ecclesiam S. Pétri deRionia,
adjectis terris quibusdam, Petro, abbati
S. Victoris, conferunt. 730.
1060. Charta Stephani Malicrex, monachis
S. Victoris molendinum de Ponte, in
territorio villas Pellitiana' situm,proxn
denariis concedentis. 1078.
1060. Instrunientum de electione Durandi
abbatis. 1133.
Jan., cire. 1060. Charta Gualdradae, qua
vineas quasdam apud Bruniolam sitas ,
eteondaminam de Pertico ecclesiae S. Pé-
tri concedit. 343.
Mart., cire. 1060. Charta Raimbaldi , de
CXXVI
INDEX CHRONOLOGICUS
vinea quadani, sita apud Bruniolam ,
loco Elzairola dicto, et S. Victori donata.
355.
Nov. vel dec, cire. 1060. ChartaDodonis,
et uxoris ejus, qua ecclesiam S. Johan-
nis de Campaniis, adjectis fundis qui-
busdam, S. Victori confert. 429 § I.
Cire. 1060. Charta qua Odila S. Victori
confert castelli Rodgarii dimidiain par-
tem, mansum i apud Filinas, Mamu-
cianse villa; quartam octavamque partes,
et apud Matalicas mansos duos. 109.
Cire. 1060. Charta qua Giraldus Paliol et
Raimundus , ejus gêner, ecclesias et dé-
cimas S. Maria?, S. Maximini et S. Mi-
trii , Gisberto , priori , et monachis S.
Victoris, confirmant. 303.
Cire. 1060. Charta qua Geiraldus, Amelius
et Rainaldus mansum Vitalis, vineas et
terras mansi Bagavelli , terramque in
valle Camis sitam, S. Victori concedunt.
345.
Cire. 1060. Charta Pontii Coixardi et ejus
uxoris, de terra quam apud Brunio-
lam, loco S. Johannis dicto, tenuit 3a-
ronus, et quam S. Victori donant. 353.
Cire. 1060. Charta Willelmi ejusqueuxoris
Prodectae, qua S. Victori dant medieta-
tem hereditatis , quam apud Gaisolam
possidebant. 354.
Cire. 1060. Charta qua Geiraldus ejusque
uxor, Àdalais , terras quasdam in Bru-
niola villa, loco Avolenazo dicto, sitas,
S. Victori concedunt. 347.
Cire. 1000. Charta qua Carbonellus , et
ejus uxor, condaminam i , in Gaiosola
valle sitam, S. Victori donant. 362.
Cire. 1060. Charta qua Willelmus, Scociae
filius, suorum antecessorum elemosinas
confirmât. Willelmus Nortaldus et Blis-
nioda; filii décimas quasdam territorii
S. Perpétuai munachis S. Victoris re-
laxant. 367.
Cire. 1060. Charta Poncii de Braz, uxoris
et tiliorum ejus , qua S. Victori dant
ecclesiam S. Stephani de Braz , Causa-
lonis condaminam, terrain ad Caironem
dictant, planteriique semodiatam i, a la
Pereda sitam. Pontius, Christophori
filius, terras de Sala Rataldi S. Victori
concedit. 373.
Cire. 1060. Charta Nizezii , mansum Du-
randi de Braz S. Victori donantis. 374.
Cire. 1060. Charta Nicecii et Arsentis, ejus
uxoris , qua terram quamdam , in Bru-
niolae territorio , in valle Camis, sitam,
S. Victori offerunt. 402.
Cire. 1060. Brevia quatuor, de terris
quibusdam , apud S. Petrum sitis , et a
Raimundo Hugone, Carbonello Coxardo
et Guillelmo Estebleira S. Victori datis.
403.
Cire. 1060. Brevia n, de terris et vineis,
apud S. Mauricium et S. Crucem aTeu-
berto comparatis. 410.
Cire. 1060. Notitia de terris vineisque,
quas, in Valle Longa, in Valle S. Juliani
et alibi sitas , S. Victori dederunt vel
vendiderunt Geraldus Niger, Leutardus,
Symphonia, Guillelmus Bernardus plu-
resque alii. 466.
Cire. 1060. Charta Pétri, presbyteri de
Salernis, condaminam et vineas, ad
Robur et ad Firigulas sitas , S. Victori
concedentis. 501 .
Cire. 1060. Notitia de mansis et braciariis,
ab Atanulfo, Belletrude et Isnardo de
Flaiosco concessis. 519.
Cire. 1060. Charta Aldeberti et Ermen-
sennae, ejus uxoris, hereditateni , quam
apud Marsens et circa S. Cassiani ec-
clesiam obtinebant, S. Victori conce-
dentium. 574.
Cire. 1060. Charta Guidonis de Impurs,
Villae Alta; possessionem Sancto Victori
confirmantis. 579.
Cire. 1060. Charta Richeldis ejusque hlio-
rum , S. Marise et S. Martini ecclesias
S. Victori donanlium. 584.
Cire. 1060. Notitia de rébus quas apud
CHARTARUM.
Tavernas Sancto Victon absfrulit Fulco Cire. 1061
CX XVII
quidam. 633.
Cire. 1060. Charta Lamberti dimkliam
Tavernarum villae décimant S. Victon
dantis. 634.
Cire. 1060. Notitia de terra quam apud
Carronicas sitam dédit Franca ; item, de
Pontii Mataroni hereditate ; item , de
terris et vineis quas, ad S. Victorem re-
versuras, Lautardo nepoti eadeiu Franca
assignavit. 662.
Cire. 1060. Sacramentum a N., filio Er-
mengardis, et Guilia , filia Guiliœ, prae-
stitum, de conservandis et contra omnes
protegendk bonis mobilibus et iramo-
bilibus ecclesiae S. Micbaelis de Fallio.
1052.
1048-1060. Charta Fuleonis, vicecomitis
Massiliœ, Odilae , ejus uxoris, "Willelmi
Juvenis, Aicardi et Geozfredi, ejus ne-
potum, qua ecclesiam S. Pancratii et
S. Johannis , in Podii Luperii territorio
sedificatam, S. Victorismonachis douant.
288.
1048-1060. Charta Acceleni , de secena
parte quam clamabat in Fligtinana et in
Sogione. 674.
1047-1060. Charta qua Bernardus, pres-
byter , monasterio Victoiïno concedit
partem hereditatis quam habebat in co-
mitatu Uzetico, in valle Milcianensi, in
villa Bonolio. 1070.
12 jun. 1061. Charta qua Deusde, Rote-
nensis abbas , Vabrense monasterium
Durando, Massiliensi abbati, restauran-
dum committit. 827.-
1061. Charta qua Amalricus de Lambisco
ejusque Iratres ecclesiam, in S. Trini-
tatis nomine apud Lambescum dedican-
dam, Durando, S. Victoris abbati, offe-
nrat. 235.
1061. Charta qua Stephanus Constantia,
de Thorum castello , mansum i , in
Sancti Maximini territorio situm , S.
Victoris monachis tradit. 306.
Notitia sacramenti a Pontio ,
Adalgardae filio, de Castro Auriol prse-
stiti. 758.
1048-1061. Charta qua Fulco, vicecomes
Massiliensis , uxor et nepotes ejus, ec-
clesiam S. Pancratii et S. Johannis, in
territorio Podii Luperii asdificatam.cum
quibusdam terris, Petro, abbati S. Victo-
ris, donant. 116.
1048-1061. Notitia concordiae, inter Pe-
trum , abbatem S. Victoris , et Ricauni
de Forcalcherio compositae, super eccle-
siis in valle Garel constructis. 385.
1048-1061. Notitia pacti, Petrum intérêt
abbatem S. Victoris , compositi , de ré-
bus quas Petrus ille coruparaverit. et
de S. MitriietS. Sepulcricapellania.423.
1048-1001. Charta qua Hugo, Arberti
filius, terrae a Mathilde datae decimam ,
vineamque ad Marthse foutem sitam ,
Petro, abbati S. Victoris, concedit. 508.
1048-1061. Charta Bertranni , Foroju-
liensis episcopi, de ecclesia in S. Victoris
honorem dicata , quam , jubente Petro ,
S. Victoris abbate , a fratre Aimarico
constructam , Wido Truanni , aliique
plures dotaveranl. 580.
1048-1061. Notitia de ecclesiis S. Johannis
de Aquina et S. Pétri de Almis Castro,
a Venerando et Rainoardo, presbyteris,
S. Victori datis. 611 .
1049-1061. Brève de Flictignana villa,
quam ad vitam tenebit Poncius, mona-
chus de Salagone. 661.
16 mart. 1062. Charta Aldeberti, Mima-
tensis episcopi , de fundato monasterio
Cyriacensi. 833.
6 dec. 1062. Notitia de S. Mariae ecclesia ,
a Rostagno, Aquensi praesule, reconci-
liata, atque a Giraklo Palliolo, Wil-
lelmo Broceano pluribusque aliis dotata.
300.
1062. Charta qua Aldebertus Belletus
quidquid juris in Auriol habebat S. Vic-
tori concedit. 65.
CXXVIII
INDEX CHRONOLOGIC11S
1062. Charta qua Fulcho, Massiliensis vi-
ceconies, et nepotes ejus ecclcsiam S.
Victoris de Molna, Durando, abbati S.
Victoris , concedunt. 136.
1062. Charta qua Pontius de Bratio Castro,
uxor et filii ejus , S. Victori dant eccle-
sias S. Eucherii, S. Stephani et S. Ma-
riae, Causalonisque condaminam. 311.
1062? Charta qua Lambertus , Adalberti
filius , quasdam terras, Welnae conti-
guas, Durando abbati concedit. 35.
1902. Charta Willelmi , Matildae filii, ec-
clesiara S. Pétri de Rocca Bruna S. Vic-
tori concedentis. 546.
1062. Charta Aldeberti, Aicledis filii,
terra? sextairatas xn, apud Palaionem
sitas, Durando, S. Victoris abbati, con-
cedentis. 557.
1062. Charta Pétri , Ermengardis Blancae
filii, qua Castelli Kovi . apud Vallem
Longam constructi , partem octavam,
alodem quem apud Monasterium obti-
nebat, necnon Regengnae Ioci partem
octavam Durando, S. Victoris abbati ,
donat. 616.
1062. Charta Isoardi , Guapincensis vice-
comitis , et fratris ejus , Bertranni, qua
Durando, S. Victoris abbati, tradunt
dimidiam condaminam apud Castellum
Falconem sitam , mansique cujusdam
partem tertiam. 692.
Cire. 1062. Charta Giranni , Pontii Gui-
ranni aliorumque nonnullorum, qua S.
Victori dant mansos quosdam,apudCo-
lobreriam, Petramfug, Pojetum, et Va-
zins sitos. 473.
Cire. 1062. Notitia de ecclesiis, quas in
Petrafug , Poget et Colobreirœ territo-
riis sedificatas acquisivit Guido, mona-
ch us S. Victoris. — Rostagni archiepiscopi
chartula de ecclesia S. Micliaelis. — <
Item , notitiae vel chartulse de ecclesiis
S. Georgii et S. Pontii, et de fundis qui-
busdam S. Victoris datis. 474.
4 septembr. 1063. Charta Bilismae , spon-
salitium quod a Petro de Vollona, in
Scala et Besalduno castris acceperat ,
Durando, S. Victoris abbati, donanlis.
705.
16 mart. 1064. Charta Pétri de Volona,
qua ecelesias SS. Marioe et Consortiae
de Mandannio , adjectis mansis qui-
busdam , Durando, S. Victoris abbati ,
concedit. 703.
29 mart. 1064. Charta qua Gauzfredus
pluresque alii castra Baido et Gandal-
bert nuncupata S. Victori concedunt.
120.
1064. Charta Rostagni Johannis, de Rianis
castello , campum ad Pererios dictum ,
in Sparronis territorio situm, Durando,
abbati S. Victoris, concedentis. 279.
1064. Charta Gandalmi, ejnsque filiorum,
Isnardi et Isoardi, de dimidio manso a
Fulcherio quodam exculto, et S. Victori
donato. 715.
1064. Charta Rostagni, clerici, mansum
de Geuda Sancto Victori donantis. 763.
1064. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus , et Josfredus , frater ejus ,
monasterium S. Maria? ad Acuas niona-
chis S. Victoris regendum committunt.
1079.
1 jan., 1060-1064. Charta qua Aubricus
et Bilieldis , ejus uxor , decimationis
Montis Justini partem quartam Durando,
S. Victoris abbati, vendunt. 409.
1060-1064. Charta qua Jauzfredus Piletus
et Fulcho quidquid inCitharista, in Cuja,
in Novolis et Albania clamaverant ,
S. Victori dimittunt, et ecclesiamS. Cru-
cis Bernardo abbati conferunt. 137.
1060-1064. Charta Pontii de Lanbesco ,
qua mansum , ab Adalaldo detentum ,
suamque Ioci Vinealis vocati partem
dat Durando, Victorino abbati. 236.
1060-1064. Charta Beatricis, Pontii Ele-
fanti quondam uxoris, Guntardi partem
sextam Durando, S. Victoris abbati, lar-
gientis. 241.
CHARTARUM.
cxxix
1060-1064. Charta Rainaldi Rostagni, qua
S. Victori et S. Genesio territorii Très
Eminas vocati partim tertiam concedit.
285.
1060-1064. Charta qua Hugo Fulconis,
de Turri de Âquis, mansos iv, apud
Carnulas sitos, Durando, S. Victoris
abbali , donat. 460.
1060-1064. Charta Alfanti, mansos n, ab
Aurleno et Longobardo apud Cabaciam
villam excultos, Durando, S. Victoris
abbati, donantis. 550.
1060-1064. Charta Geraldi, episcopi Sis-
taricensis , de ecclesiis S. Martini de
Crois , S. Promasii de Forcalcherio ,
S. Mauricii de S. Maximo, S. Marcellini
de Nuazellis, et S. Saturnini de Rocha
Amai'tudinis, S. Victori restituendis.
660.
1060-1064. Brève de sacramentis quae
Boso, Tassilo et Willehnus , Dalmatia»
filii , de Scala et Besalduno castellis ,
Bernardo, S. Victoris abbati, prœstite-
runt. 709.
1065. Cliarta qua Geozfredus Willelmus-
que Juvenis, vicecomites Massiliae, et
alii castra Baidum et Gondalbertuni vo-
cata S. Victori dimittunt. 119.
1065. Charta qua Janfredus S. Victori con-
cedit ecclesiam S. Maris a Salto in ter-
ritorio de Porreriis constructam. 121 .
1065. Charta Dodonis et Willelmi, fra-
trum , Dodonisque, Guigonis filii, de
S. Dalmatii ecclesia dotata et S. Victori
concessa. 575.
1065. Charta Willelmi Rainulfi, qua Bru-
sam castellum et ecclesiam S. Stephani
Bernardo, S. Victoris abbati, donat. 645.
22 febr., cire. 1065. Charta qua Lamber-
tus, Guillelrrnis et Rostagnus terram ad
Aventuras, infra S. Cassiani terminos ,
sitam, S. Victori vendunt. 572.
21 jul. 1065? Charta qua Bertrandus II ,
cornes Provincia.', in capitulo S. Victoris
solemniter receptus, omnes donationes
a prnedecessoribus suis monasterio fac-
tas confirmât. 10S0.
Cire. 1065. Charta Franconis ejusque
uxoris, Ripergae, terra; modiatam i Spar-
ronensi monasterio donantium. 280.
Cire. 1065. Charta Pétri et Fulconis, qua
domus suae et quorumdam fundorum
décimas S. Victori concedunt. 583.
Cire. 1005. Notifia de terris et vineis quas
vallis Archincoschi ecclesiis dederunt
Pontius Arbertus aliique pluies. 627.
7 dec, 1048-1065. Charta qua Jheroni-
mus, Rainois filins, mansiones, quas in
Arelatensi urbe juxta S. Martini eccle-
siam possidebat, S. Victori tradit. 171.
1 jan. 1060. Charta qua Petrus, Willelmi
vicecomitis ûlius, Balmetarum villas me-
dietatern Bernardo, S. Victoris abbati,
donat. 469.
27 jun. 1066. Charta qua Willelmus et
Poncius , fratres, alodem quemdam , in
Bruniola, loco Guaisola dicto, situm,
una cum S. Benedicti ecclesia, S. Vic-
tori conferunt. 357.
Oct. 1066. Charta Pontii de Riannis, qua
alodem , in valle Mariniana situm ,
S. Victori donat. 216.
1066. C'.iarta qua Petrus, Willelmi vice-
comitis lilius, villae Belgenceig vocatae
medietatïm Bernardo, S. Victoris abbati,
donat. 468.
1066. Charta qua Guinamandus, Ebredu-
nensis archiepiscopus , Cadurcenses
S. Victoris et S. Christofori ecclesias
Bernardo, S. Victoris abbati, commit-
tit. 698.
27 mart. 1067. Charta qua Rainaldus
Rostagnus terram S. Johannis, apud
Grisium sitam, Remardo, abbati S. Vic-
toris, donat. 162.
Oct. 1067. Charta qua Autrannus etOpida,
ejus uxor, S. Victori concedunt quaedain
jura in territprio S. Larnberti et S. Mar-
tini, in comitatu Vennecensi. 1081.
1067. Charta Poncii Galdomari, quaeccle-
7
cxx\
INDEX CHRONOLOGICUS
siam S. Pétri de Rocliaka S. Victori et
S Romano adscribit. 442.
1068. Charta Rostagni , Johannis filii, de
manso Arnulli, sito in Sparronensi terri-
torio, quem S. Victori donat. 278,
9 mart. 1069. Charta qua Arbertus, Guido,
et alii medietatem Gavedas castelli Ber-
nardo, S. Victoris abbati, donant, 742.
Mart. 1069. Charta Gaufiedi, Arberti filii,
Salarnensis vallis ecclesias Bernardo ,
S. Victoris abbati, concedentis. 491.
9 apr. 1069. Charta qua Guarac et ejus
uxor, Dilecta, ecclesiam S. Donati, sub-
tus Sagnone castro institutam, S. Victori
offerunt. 429 § II.
17 apr. 1069. Charta qua Agarn terrae
modiatas n, in territorio S. Justi sitas,
Bernardo abbati vendit. 46.
5 mai. 10C9. Charta Poncii , Willelrai
vicecomitis filii, qua in excambium di-
midii Vidalbani castri, ab Aicardo mona-
chis S. Victoris concessi , diniidium
Grimaldum castrum eis assignat. S89.
1069. Charta qua Petrus Ianardi et fratres
ejus ecclesiam S. Caesaiii de Bozaringo,
cum quibusdam coiidaminis et rubi-na
Balda Curta vocata, Sancto Victori ad-
scribunt. 160.
1069. Charta Poncii, Willelmi vicecomitis
filii, qua Bernardum , abbatem S. Vic-
toris, suuin désignât heredem. Praeterea
eidem Cabaciam villam donat, et Jos-
fredi, sui fratris, elemosinas confirmât.
551.
1069. Charta Isnardi et Isoardi, Valer-
nensium, mansos n, a Pontio Ferrando
et ab Ingelberto excultos, ecclesiamque
S. Erigii , S. Victori concedentium.
717.
1030-1069. Charta Raimbaldi, qua eccle-
siam S. Crucis et S. Salvatoris, adjecta
vinea quam apud Peretum plantavit
Arnaldus, S. Victori donat. 408.
4 dec. 1070. Charta Pontii, Guazfredi filii,
qua redditum in portu Bagneris et ledda
de Leung sibi debitum ad S. Victoris
luminare assignat. 218.
28 dec. 1070. Charta Bernardi , Bisuldu-
nensis comitis, monasterium S. Maria- de
Rivopullo Bernardo, Massiliensi abbati,
concedentis. 819.
1070. Charta qua Pondus, Gauzfredi de
Rianno filius, partent quam in Papia> et
Fontis Maurosiae castris obtinebat ,
S. Victori conccdit. 217.
1070. Charta qua Pontius ejusque uxor,
Adalgarda, Cauda? Longae castri partem
quartam, tenementaque duo sita in castro
Riantio et in Mariniana, Bernardo, ab-
bati S. Victoris, largiuntur. 256.
1070. Charta qua Faraldus , Otridi filius,
ecclesias S. Mariae, S. Dominini, et
S. Johannis, Balcosaeque territorium
S. Victori concedit. 740.
1070. Epistola Bernardi, Bisuldunensis
comitis , ad Bernardum , Massiliensem
abbatem, directa, de subjectione monas-
terii S. Mariae Rivipullensis. 817.
30 mart., cire. 1070. Charta Isoardi, Er-
mengardis filii, et Pétri , Beatricis filii,
qua ecclesiam S. Pétri de Teglis Ber-
nardo, S. Victoris abbati, offerunt. 753
14 dec, cire. 1070. Charta qua Bricius
Raimundo de Mostugol , camerario ,
vendit terra? modiatam i , apud Quarts
sitam. 94.
Cire. 1070. Charta qua Berno vinea? semo-
diatam i , apud Pelram Focum sitam ,
Bernardo abbati dat ; Rainaldus vero
Bilixenna, terrae modiatam i, ante ec-
clesiam S. Johannis de Garjana sitam.
50.
Cire. 1070. Notifia de compra a Raimundo
in S. Marcelli mansione facta. 92.
Cire. 1070. Charta Martini Baptizati, qua
tertiam partem cujusdam molendini,
apud Auriolum siti, monachis S. Za-
chariae donat. 103
Cire. 1070. Charta qua Martinus Baptiza-
tus S. Victori et S. Zacharia; molendi-
CHARTARUxM.
CXXXI
nuni noviira de Petroso vendit. Subse-
quuntur plures charte notitiseque de
Tevolenii, Bernardi et Becionis Soteira?
molendinis , de Sancti Menna? décima ,
atque de nona parte castri Auriol. 105.
Cire. 1070. Convenientia monachos inter
et Isnardi Pallioli filios composita, de
acapto quodam in Sancto Maximino
facto. 305.
Cire. 1070. Notifia qua recensentur terra?
a fratre Barncrio , m nacho S. Victoris,
apud S. Stephanum, Moi-arias, Bocam
Baronem et alibi comparât*. 383
Cire. 1070. Charta Pétri Guillelmi, qua
honorera , quein in Gaiieldis valle de
feodo Guillelmi Ainardi tenebat, mo-
nachis S. Victoris donat. 389.
Cire. 1070. Notitia de honore quem in
Gaiieldis valle S. Victori dédit Arber-
tus de Brac. 390.
Cire. 1070. Charta Aldegarii et Amelii ,
terra? modiatas n , in Saleta? territorio ,
juxta Quintianum montem, sitas, S. Vic-
tori offerenlium. 467.
Cire. 1070. Charta Pétri, Aicelina? filii, de
ecclesiis S. Maria? ad Dexessa, S. Lau-
rentii , S. Sidonii , S. Johannis et
S. Martini de Petra Foco , atque S. Ma-
ria? de Colobraria, S. Victori concessis.
476.
Cire. 1070. Charta Willelmi, Damiana? lilii,
mansos n , apud Lonegos et Pinnain
Fortem sitos, S. Victori dantis. 576.
Cire. 1070. Charta Bonœ Fili», villa? Lo-
nici partent quartam , mansum i opti-
mum, condaminam i vinea-que modia-
tara i S. Victori concedentis. 577.
Cire. 1070. Epistola Bernardi, comitis
Bisuldunensis, ad Bernardum, abbatem
Massiliensem , directa, qua monasterium
Bivipollense ei et sucessoribus ejus re-
formandum et gubernandum tradit.
817.
Cire. 1070. Charta Ugonis et aliorum, qua
duo modiata' terra; arabilis, apud Lam-
biscum sitas, aliaque terrse et vinea?,
monachis S. Victoris conceduntur. 1084.
22. jan. 1071. Charta Gauzfredi , filii
Guillelmi Juvenis, vicecomitisMassilia?,
qua monachis S. Victoris medietatem
castelli Griniald concedit. 1085.
23 apr. 1071. Charta qua Aldebertus Beli-
tus medietatem ecclesia? S. Pétri juxta
Auriolum constructa? S. Victori conce-
dit. 66.
1071. Charta Uinberti et Guantelmi, fra-
trum, qua Willelmi tenementum vinea?-
que semodiatam i , ad Casais de Guisla
sitam, Bernardo, S. Victoris abbati, tri-
buunt. 228.
1071. Charta Guidonis de Fosso, conda-
minam, in Bucci et Cauda? Longa? terri-
toriis fundatam, Bernardo, abbati S. Vic-
toris, dimittentis. 257.
1072. Charta qua Pontius , Massiliensis
episcopus , ecclesiam S. Mariae , qua?
Margarita dicitur, S. Victori concedit.
86.
12 jan. 1073. Charta qua Fioterius, episco-
pus Isemausensis, et Baymundus , vice-
comes Albiensis, Castrense monasterium
subjiciunt Massiliensi monasterio. 825.
1 april. 1073. Charta Biquelmi, molinum i
et vineas quasdam Bernardo, S. Victoris
abbati, dantis. 706.
1 april. 1073. Chaita qua Isnardus ejus-
que uxor , Aizivella , terram, in cimi-
terio S. Maria? de Mandonoico sitam ,
Bernardo, S. Victoris abbati, donant.
708.
10 apr. 1073. Charta Bichai aliorumque
nonnullorum , qua locum Monasterium
vocatum , in Baijamon-is castelli terri-
torio situm, a S. Andréa? monachis de-
terioratum , Bernardo, S. Victoris ab-
bati, commendant. 532.
1 jul. 1073. Charta Uinberti etTomidia?,
ejus uxoris, molinos, apud Stratas de
Pressa sitos, Bernardo, abbati S. Vic-
toris, concedentium. 707.
CXXMI
INDEX CHRONOLOGICUS
1073. Charta qua Rostagnus, Guirannus
aliique plures terrain inîer le Vol Lon-
garet, montana de Almis et Ripas Al-
tas , in territorio de Moreriis, sitara,
Bernardo, abbati S. Victoris, conce-
dunt. 159.
1073. Charta qua Willelmus ecclesiam
S. Mariae , in vaile Alsonica conditara ,
Bernardo, S. Victoris abbati , concedit.
679.
1073. Charta Guillelmi Calciae et uxoris
ejus, qua ecclesiam S. Stephani de Valle
Ausonica Bernardo, S. Victoris abbati,
concedunt. 083.
2 dec., 1065-1073. Charta qua Gironcu-
lus terram, quam apud Quart posside-
bat, Bernardo, abbati S. Victoris, ven-
dit ; Petrus autera terram quam in Valle
Longa obtinebat dimittit. 93.
1065-1073. Charta qua Pontius, episco-
pus IMassiliensis , partem quam in Au-
riol adeptus erat Bernardo, abbati S. Vic-
toris , dimittit in excambium ecclesiae
Pennarum et obedientiae Septimi. 67.
Mai. 1074. Charta Hehleberti , de heredi-
tate quam in territorio Inter Castellos
vocato obtinebat. 527.
3 jun. 1074. Concordia inter Bemardum,
abbatem , et filios Geraldi Episcopalis
composita, de portione Bruniolae villae,
quam dictus Geraldus ipsiusque pater,
Inguilrannus , episcopus, S. Victori de-
derant. 341 .
5 jul. 1075. Charta Rostagni, Aqutnsis
archiepiscopi , ejusque fratris, Amelii ,
de salinis in Stugno Fabricato , apud
Eiias castellum, conduis , et S. Victori
concessis. 479.
21 august. 1075. Charta Riperti , Vapin-
censis epifbopi , alodem in territorio
castri Trescleus vocati situm S. Victori
donantis 731.
21 august. 1075. Charta qua Pontius
Adalbaldi, sacerdos, quidquid honoris
in territorio de Trescleus obtinebat
Bernardo , S. Victoris abbati , donat.
732.
25 oct. 1075. Concordia inter S. Andreae
et S. Victoris abbates composita , super
ecclesiis S. Mariae de Valle Vergemonis,
S. Mariae ad Veiranas , S. Mariae de Fa-
vars , S. Pétri de Reanna et S. Sepul-
cri de Forno Calcherio. 533.
Cire. 1075. Notitiae vel chartulae, de rébus
quas Dodo, S. Victoris monachus , ad
S. Antonini cellam , in territorio Iuter
Castellos vocato institutam,a Bertranno,
presbytère, ab ArchimbertoMaiolo aliis-
que pluribus acquisivit. 528.
Jul. 1076. Charta qua Pelrus Saumada ,
Willelmi vicecomitis filius , condami-
nam , in Welnas ripa sitam, Bernardo,
abbati S. Victoris, donat. 87.
Jul. 1076. Charta Pétri et Pontii, qua
ecclesram Beati Marcellini de Sa'.eta,
adjectis quibusdanri terris , piscaloriis ,
molendini localibus et vineis, S. Vic-
tori concedunt. 284.
1064-1076. Charta qua Dominicus vi-
neam , in comitatu Nemausensi , in
Sancti JEgidii termino , in loco dicto
Agals sitam , Bernardo, abbati S. Vic-
toris, vendit. 168.
April. 1077. Charta qua moniales S. Ma-
riae ad Acuas decimam clausi , ad Wel-
nam siti , quod Pétri Saumadae fuit ,
Bernardo, abbati S. Victoris, ven-
dunt. 88.
4 jul. 1079. Bulla qua Gregorius papa VII
possessiones et privilégia Massiliensis
inonasterii confirmât. 843.
21 jul. 1079. Charta qua Josfredus , Mas-
siliensis vicecomes , aquae ductum Wel-
nam vocitatum Bernardo abbati conce-
dit. 38.
1079. Charta Gozfredi , Massiliensis vice-
comitis , qua partem Sex Fui'norum ad
se spectantem in jus S. Victoris trans-
fundit. 449.
1079. Charta qua Poncius , Ruthenensis
CHARTAIUM.
CXXXIIl
praesul , abbatiam Sancti Amantii Ri-
cardo , Massiliensi abhati , confirmât.
837.
Cire. 1079. Charta Willelmi, Telonensis
episcopi, qua ecclesias castri Petrae Foci
Ricardo , S. Victoris abbati , conce-
dit. 480.
Jun., 1064-1079. Charta Isnardi, qua alo-
dem , in \ aile de Badaset situra , Ber-
nardo, S. Victoris abbati, concedit.
292.
1064-1079. Charta Guiranni, monachi
S. Victoris, de tascis quas apud Ollerias
a Willelmo Trunno coniparavit. 149.
1064-1079. Charta Willelmi Ugonis ejus-
que fratrum , de turri Amalchet i dicta ,
S. Victori partira data, partira vendita.
161.
1004-1079. Charta qua Ainieru suum cor-
pus sepelienduni , siiarum rerum raobi-
lium medietatem et Poncii Molet man-
sum Bernardo , abbati S. Victoris, do-
nat. 304.
1064-1079. Charta Gaufredi , Massiliensis
vicecomitis, de ecclesia S. Martini, quam
ipse in territorio de Curs aedilicaverat,
S. Victori data. 454.
1064-1079. Charta qua Petrus Isnardus
honorera ab avunculo Aicardo datum
Bernardo, S. Victoris abbati, restituit.
462.
1064-1079. Charla Rostagni Eldebrandi ,
qua , propter Ermengardi mansum al)
abbate Bernardo ad vitam acceptum ,
Guillelmi Juviniani mansum S. Victori
concedit. 499.
1064-1079. Charta Poncii Isnardi et Rai-
mundi , fratrum, medietatem Levenonis
villa; Bernardo , S. Victoris abbati ,
offerentiura. 525.
1064-1079. Charta Guillelmi, Regensis
principis, qua ecclesiam S. Johannis de
Monasterio Bernardo , S. Victoris ab-
bati , donat. Subjunctae sunt Raimundi,
Pétri Bichai , Guillelmi Tethbaldi, Pon-
tii, Rodulli Aster, Pétri Arnall et Ver-
dellonis chartulae. 617.
1064-1079. Charta Pétri, ministralis de
Archincosco, quidquid in obedienlia
S. Martini de Bromezes clamabat S.Vic-
tori dimittentis. 628.
1064-1079. Charta Arambertae, Heldeberti
de Murmurone filia', mansum i, a Be-
raldo, apud Margallanam , excultum.
Bernardo, S. Victoris abbati, donantis.
716.
1064-1079. Charta qua Willelmus Rai-
nulli ejusque mater, Aimerudis, S. Ma-
rias de Brusa, S. Stephani, S. Martini et
S. Farse ecclesias Bernardo , S. Victoris
abbati, concedit. Subnotat» sunt Poncii
Oculi de Regina, Emmœ, Gauceranni,
Bernardi, presbyteri de Auriacho, Teut-
baldi Isnardi et Aldeberti donationes.
690.
1064-1079. Charta Gislae alodem in villa
Medullis situm monachis S. Victoris do-
nantis. 1083.
Jun., 1065-1079. Charta qua Fulco de
Auriol S. Victori et S. Zachariae guer-
pit quidquid juris in Welnaj molendinis
et in quibusdam vineis obtinebat. 104.
1065-1079. Charta qua Amalricus de Porta
terrae modiatas u, juxta Welnam sitas,
Bernardo abbati concedit vel vendit ;
Guichirannus de Auriolo terrae semo-
diatam i commutât; Willelmus Carbo-
nellus terra; semodiatam unara donat.
39.
1065-1079. Charta qua Gauzfredus, Pon-
dus Malnerii, alterque Gau/.fredus vi-
neas, quas altari S. Pétri de Paradiso
abstulerat Petrus Nodolia, Bernardo,
abbati S. Victoris, restituunt. 84.
1065-1079. Notitia diversarum terraruin
monachis S. Zachariae venditarum ,
datarum vel cura eis excambiatarum.
102.
1065-1079. Charla Bosiagni, Avinionensis
episcûpi, de condamina quadani , juxta
CXXXIV
INDEX CHRONOLOGICUS
S. Probacii ecclesiam sita et S. Victori
data. 663.
1 apr. 1080. Charta Centulli , vicecomitis
Benarnensis et uxoris ejus, Beatricis,
qua S Savini monasterium, Tarbensis
diœcesis, Bieardo, S. Victoris abbati,
eommendant. 483.
8 aug. 1080. Charta qua Bernardus, Bi-
suldunensium cornes, Bieardo, Massi-
liensi abbati , confirmât monasterium
S. Pétri Bisuldunensis. 820.
8 aug. 1080. Charta qua Bernardus, Bi-
suldunensium cornes , Bieardo , abbati
S. Victoris , Balneolense monasterium
tradit. 821.
Cire. 1080. Charta qua Fulco Umberti
ejusque ûlii campum ad Welnam posi-
tum, duasque terrae pezzas, in S. Genesii
palude sitas, S. Victori conferunt. 148.
Cire. 1080. Charta qua Isnardus Boso et
ejus mater raonachis Victorinis donant
medietatem ecclesias S. Maria? de Avel-
lano. 1086.
Cire. 1080. Charta Iterii de Borriana, ter-
ram quae fuit Boni Filii de Baucet , quin-
que solidis melgoriensium , S. Victori
vendentis. 1087.
Cire. 1080. Charta Aicelinae, uxoris Ber-
trandi Iterii , quamdem terrae peciam ,
juxta hortum S. Genesii sitam, xvm
solidis melgoriensium , S. Victori ven-
dentis. 1088.
Cire. 1080. Beclamationes quas Willelmus,
nionachus S. Victoris Massiliensis , fecit
domno Ysoardo,comiti,et archiepiscopo
Ebredunensi , de honore S. Maria? et
S. Victoris, a militibus Cadurgencibus
ablato. 1089.
1040-1080. Charta Bostagni, Avinionensis
episcopi, de condamina quadam , apud
Fornicalcarium sita, ab avunculoMirone
S. Victori data et a Berengario, praesulis
fratre, minus juste possessa, sed ab ipso
Berengario restituta. 664.
1040-1080. Charta Bostagni, Avenionensis
episcopi, de abolendis malis consuetu-
dinibus quas in S. Promacii obedientia
accipiebat. 66S.
18 apr.1081 . Bullaqua Gregorius papa VII
possessiones et privilégia Massiliensis
monasterii confirmât. 841 .
18 apr. 1081 . Bulla qua Gregorius papa VII
confirmât privilégia Massiliensis mo-
nasterii , praecipue ecclesias quas in
Neumasensi episcopatu monachi obtine-
bant. 859.
1 8 apr. 1 08 1 .Epistola quaGregorius papaVII
monasteria S. Pétri de Monte Majore
et S. Mariae de Crassa Bieardo, Mas-
siliensi abbati, restauranda committit
342.
1081 ? Epistola Gregorii papae VII ad mo-
nachos Montis Majoris directa , quibus
mandat ut Ricardo, S. Victoris abbati,
obediant. 860.
27 mai. 1082. Charta qua Petrus, Aquen-
sis archiepiscopus, ecclesiam S. Mau-
ricii de Turreves aliasque plures Ri-
cardo, cardinali et S. Victoris abbati,
concedit. 221 .
28 mai. 1082. Charta qua Oto, Leomaniae
vicecomes , et uxor ejus Adelais , Bi-
eardo cardinali et S. Victoris monachis
honorem vulgari nomine La Bomeu
vocatum offerunt. 150.
1082. Charta qua Pontius , Butenensis
episcopus, multas ecclesias, in dicecesi
Rutenensi sitas, Bieardo, Massiliensi
abbati, vel dat vel datas confirmât. 835.
1082. Charta qua Poncius, Butenensis
praesul , monasterium Sancti Amancii
Ricardo, Massiliensi abbati, committit.
836.
19 oct. 1085. Charta Lanberti , molendi-
nos ad Aventuras constructos venden-
tis. 573.
1085. Charta Bertranni, Forojuliensis
episcopi , qua ecclesias S. Maria? de
Pignas, S. Mariae Deauratae, S. Mariae
de Auriolis, S. Maria? de Spécula, cae-
CHARTARUM.
terasque Vallis Carceris ecclesias, Ri-
cardo, abbati S. Victoris, restituit. 600.
1059-1085. Mulier quaedam , Rainoardi
de Bucco vidua , eademque Giraldi Pal-
lioli uxor, quidquid apud Graciascaiti
a monachis S. Victoris calumniabatur
guerpit. 251.
12 mai. 1087. Charta Centulli, vicecomttis
Benarnensis, et uxoris ejus, Beatricis,
qua S. Severi monasterium , diœcesis
Tarbensis, Ricardo, S. Victoris abbati,
commendant. 484.
1087. Charta qua Raimundus de Geme-
nas et ejus fratres quidquid in territo-
rio de Molna vel Ribuls possidebant
Richardo, abbati S. Victoris, concedunt.
139.
11 mart. 1088. Charta qua Adefonsus ,
Hispaniarum imperator, monasterium
Sancti Servandi S. Victori conmiittit ,
annuali tributo x nummorum aureorum
S. Petro Romae reservato. 828.
20 febr. 1089. Bulla Urbani II qua pos-
sessions et privilégia abbatiae Massi-
liensis confirmât. 839.
2b sept. 1089. Notifia testamenti quo
Willelnuis Gausfredi mansos m , apud
S. Stephanuni et Cadaraiam sitos, me-
dietatem Brus* castri , necnon Cada-
raiae castri partem sextant Ricardo , S.
Victoris abbati, donavit. 436.
1089. Charta qua Constantinus, rex Cara-
litamis, Richardo, Sancti Victoris abbati,
concedit monasterium Sancti Saturai.
1006.
C. 1089. Charta qua Constantinus, Kara-
litanus judex, Richardo, abbati Massi-
liensi , ad opus monasterii Sancti Sa-
turni, plures ecclesias confirmât. 1010.
Nov. , cire. 1090. Charta Rostagni Amal-
rici, quartam partem castri Baldoini S.
Victori donantis. 1090.
Cire. 1090. Charta qua Bertrannus Pétri,
S. Victoris ministralis, quarumdam vi-
cxxxv
nearuin gardiam et decimam dimittit.
141.
Cire. 1090. Charta qua Bermundus de
Orno et fratres ejus molnarem de Pei-
rois S. Victoris monachis vendunt. 142.
Cire. 1090. Charta qua Aimeirus S. Victori
dat vel vendit quasdam terra; partes
apud IS.dinaiii vineamque ad Arcus si-
tas. 145.
Cire. 1090. Charta Bernardi Leonis, de
quihusdam vineis , apud Balmam sitis
et S. Victori datis. 146.
Cire. 1090. Charta qua Bernardus Léo
quamdam vineam cum spelunea et
loco molendini S. Victori concedit.
147.
Cire. 1090. Nolitia placiti de Saleta- ho-
nore habiti, quem, ab Ysarno, S. Victoris
abbate, comparatum , Bernardo, ejus
successori, liberum diiniserunt Alde-
bertus de S. Georgio ejusque filii Ros-
tagnus et Helefans. 605.
Cire. 1090. Charta Willelmi , Willelmi
senioris filii, Montent S. Johannis Massi-
liensibus monachis confirmantis, eccle-
siamque ibidem constructam dolantis.
618.
1080-1090. Charta qua Petrus , Melgo-
riensis cornes, S. Victori dat potestatem
quani in Psalmodiensi S. Pétri monaste-
rio habebat. 3.
30 april. 1091. Charta qua Guillelmus,
Cyrritanus conies , Choxanense mona-
sterium Ricardo , Massiliensi abbati ,
committit. 826.
1091. Charta qua Conan de Madalgas et
fratres ejus territorii Molnae decimam
et tascam Ricardo, abbati S. Victoris,
guerpiunt. 140.
1991. Charta qua Beatrix , comitissa Bi-
gorritana, Sancto Victori confirmât mo-
nasterium S. Severi de Abiciaco. 818.
28 mart. 1092. Charta qua Raimundus et
ejus frater, Petrus Hugo, de Rosset,
quidquid juris in castro de Oleres silii
CXYXVI
INDE\ CHRONOLOGICUS
pertinebat, Ricardo, abbati S. Victoris,
concédant. 372.
21 apr. 1093. Cliarta qiia Petrus, Aquensis
archiepiscopus , confirmât Ricardo, ab-
bati S. Victoris , ecclesias Sancti Jacobi
de Sparrone et Sanctae Fidis de Artiga.
920.
K jul. 1093. Cbarta qua Petrus, Aquensis
archiepiscopus , ecclesiam S. Mauricii
de Turreves , cum pluribus ecclesiis et
capellis, S. Victori concedit. 222.
22 oct. 1093. Charta Pontiii Malnerii,
qua Ricardo, abbati S. Victoris, concedit
quidquid in ipsius Pontii honore acqui-
rere poterit. 138.
28 jul. 1094. Charta Raimundi, Provincial
comilis, et Dulcis, comitissae, aliorum-
que quorumdam, de libertate navium
abbatiae, per Durenciam et Rodanum
descendentiuna vel ascendentium. 686.
13 febr. 1095. Charta qua Adefonsus.To-
letanus rex, monasterium Sancti Ser-
vandi Toletani Massiliensi cœnobio sub-
jicit. 829.
4 apr. 1095. Bulla qua Urbanus papa II
quaedam monasteria, et ecclesias Ri-
cardo, abbati S. Victoris, confirmât.
840.
11 sept. 1095. Notitia déterra, ante por-
tas Tarasconenses sita , ad ecclesiam in
honorem S. Nicolai aedificandam , Ri-
cardo, abbati S. Victoris, concessa. Est
inserta de eadem ecclesia Urbani papa 1
bulla. 220.
15 jul. 1096. Charta qua Artaldus, cornes
de Paliars , monasterium de Geir Ri-
cardo , Massiliensi abbati, coinmitlit.
824.
24 aug. 1096. Charta qua Gaufredus et
Guigo, fratres , mansum Martini Aine,
apud Molnam et Ribulum situm, Ri-
cbardo, S. Victoris abbati, vendunt.
143.
1096. Notitia placiti in quo Gauzfredus de
Grimai monachis S. Victoris ecclesiam
medietatemque castelli Grimaldi dere-
linquit 1091.
1 jan. 1097. Charta Isnardi Barreria ,
uxoris et filiorum ejus , qua, propter
lilium suum Lambertum, monauhum S.
Victoris factum, Massiliensi abbatiœ do-
nant molendinuin, in Sorbo fluvio aedi—
ficatum, etc. 1092.
18 jun. 1097. Charta Augeri, Regensis
episcdpi, ecclesiam S. Cassiani de Ta-
vernis Richardo , S. Victoris abbati, do-
nantis. 619.
12 jul. 1097. Notifia domorum quas Odilo,
abbas S. iEgidii, Ricardo , Massiliensi
abbati, concessit. 152.
14 aug. 1097. Charta qua Willelmus Ame-
lii caeterique Pétri Somadae filii, quid-
quid Ricardus abbas in terminis Massiliae
et S. Marcelli acquisierit, abbatiae S.
Victoris confirmant. 144.
5 mart. 1098. Charta Augerii , Regensis
episcopi, quidquid juris ecclesiastici in
Regensi episcopatu Massilienses mona-
chi obtinebant confirmantis. 697.
18 jul. 1098. Charta qua Fulcho, praepo-
situs, et capitulum Aquensis ecclesia; ,
Ricardo, abbati S. Victoris, confirmant
ecclesias, quas per manus Arelatensium
archiepiscorum S. Victoris monachi
acquisierant. 224.
1099. Charta Rerengarii , Forojuliensis
episcopi, qua ecclesiam S. Mariae de
Rargolis , caeterasque ecclesias de Valle
Carceris, de Luco, de Cabaza, de Archs
et de Cillans S Victori restituit. 601.
1099. Charta qua Petrus, Aquensium ar-
chiepiscopus, S. Victoris monachis con-
cedit licentiam ecclesiarum construen-
darum in castris Malae Mortis et Podii
Sanguinolenti. 919.
10 februar., saecul xi. Charta qua Balda
S. Victori concedit vineae semodiatam i,
quam apud Laureatam villam plantave-
ranl Heliseus etPontius. 192.
Saecul. xi. Brève de mansionibus quas
CHARTARUM.
CXXXVII
Stephanus Bedotius, cum filia quam de
fonte susce|)it, Petro Aldegario dédit. 2.
Saecul. xi. Notifia de quarta parte castri
Caudae Long* a Guillclmo Stibleria ab-
batial S. Victoris data. 4.
Saecul. xi. Charta qua Esdras, Lebidoni-
ineri filius, terra? modiatas n, in Centro
sitas, S. Victori vendit. 36.
Saecul. xi. INotitia terrarum, in Ressacs si-
tarum, quas S. Victori partira dederunt
partira vendiderunt Poncius Ysnardus ,
Bernardus, Petrus, Ysnardus, Arcbera-
bertus deCrota, pluresque alii. 37.
Saecul. xi. INotitia qua terrae vineaeque ad
S. Victoris cellararium pertinentes re-
censentur. 40.
Saecul. xi. Notitia rerum quas S. Victoris
monachi acquisierunt in valle Mari-
gnana, in valle Reilana, in Fulno Chal-
cherio, in Manoasca, in Auriol, et alibi.
42.
Saecul. xi. Cbarta qua Odo ejusque uxor
Dominica Petro presbytero vendit vinea?
modiatam i , in villa S. Marcelli sitam.
55.
Saecul. xi, Charta qua Pontius Teutberti
decimam dominicatura? S. Damiani mo-
nachis S. Victoris reddit. 79.
Saecul. xi. Brève de décima quarumdam
vinearura, quam S. Petro de Paradiso
contulerunt Salvius et Ricardus , filii
Leonis de Balceto. 85.
Saecul. xi. Notitia terras, infraWelnam ri-
vura sitae , quam Willelmo, S. Victo-
ris monacho, vendidit Salicus. 89.
Saecul. xi. Charta qua Natalia Lamber-
tusque Adalbertus terram juxta S. Vic-
toris hortum sitam abbalia? donant. 90.
Saecul. xi. Notitia terra?, in valle S. Ju-
liani sitae, quam S. Victori tradunt Ber-
mundus, filius Guquiranni, et Pontius
Borrellus. 95.
Saecul. xi. Brève de alodibus in Almis
villa sitis, S. Victori datis. Brève alte-
rum, quo recensentur porci , multones
l
et denarii eadem in villa singulis annis
percipiendi. 9G.
Saecul. xi. Charta qua filii Pridami et Pri-
ma; S. Victori tradunt alodem queni in
Almis villa et in Adana valle tenebant.
97.
Saecul. xi. Charta qua Pontius Castellanus
ecclesias S. Bartholomaei et S. Pétri
S. Victori concedunt ; Guillcluius Re-
demptor altaris S. Andeoli tertiam par-
tem dimiltit. 122.
Saecul. xi. Charta qua Pontius Guadaldi
et Lambertus, frater ejus, S. Victoris
abbatiae donant decimum panis et vini,
m dorainicatura Sancti Saturnini colli-
gendum. 134.
Saecul. xi. Charta Pontii Spaliardi , S. Vic-
toris monachi, do rabinis n, Busigada
et Panperdut vocatis , abbatiae datis.
156.
Sascul. xi. Charta qua Truannus ejusque
filii mansiones , in villa Lauiata ante
S. Thomae ecclesiam sitas, S. Victori tra-
dunt. 178.
Saecul. xi. Brève de décima quam dédit
S. Victori Rostagnus Occulus de Bucco.
185.
Saecul. xi. Convenientia , inter Petrum ,
S. Victoris monachum et camerarium ,
et Petrum Nivium Hugonemque, fra-
tres , pacta, de hereditate Jauzfredï
Carbor.elli , apud Luperias sita. 191.
Saecul. xi. Charta qua Guigo quamdam
terra? peciara in comitatu Ucetico , in
valle Milcianensi, in Ioco Criders dicto
sitam, S. Victori donat. 193.
Saecul. xi. Brève de vinea, sita subtus
Boca,cujus decimam et guardiam Alde-
bertus Garazols et Elugo, Bonefilii Gai-
lard filius , in manus Pétri, monachi
S. Victoris, dimittunt. 195.
Saecul. xi. Brevedemansionibus,aTruanno
S. Victori datis, quas aedificandas Aime-
rico dominus abbas commendavit. 197.
Saecul. xi. Charta Frenulfi , qua benefi-
r
CXXXVIII
JNDEX CHRONOLOGICUS
cium, quod apud Fazinnarias obtine-
bat, S. Victori concedit. 203.
Saecul. xi. Charta Aldeberti , Rotberti de
Muxiago filii, qua mansum , quem
prope ecclesiam S. Martini excolit Rot-
baldus Peregrinus , S. Victori donat.
Alios mansos abbatiae dant Bermundus
de Mirolio , Pontius Amalricus et Gui-
chirannus, Guinigerii filins. 233.
Sascul. xi. Charta Aldeberti, qua S. Vic-
tori tradit Montem Gurion , condami-
nam i sitam juxta Durentiam , pratum i,
condaminam alteram in Ficulneola ja-
centem, villa? S. Juliani partem quar-
tani, et quidquid in territorio S. Victo-
ris et S. Justi de terris a monachis
eorumque hominibus excullis exigere
potuisset. 248.
Saecul. xi. Charta qua Emma Esparro-
nensi monasterio concedit cabanna-
rias ii , in Brusa pago sitas. 275.
Saecul. xi. Charta Aldeberti, qua S. Johanni
de Esparrone concedit terras in Ami-
rato , Rianes, Olnieda fonte, Vazanes,
Polterio , Brusco fonte et Fanabriculo
sitas. 276.
Saecul. xi. Charta Leutrudis , qua man-
sum Ingilvini , ad Très Eminas situm,
S. Victori concedit. 286.
Saecul. xi. Charta qua Wilemmus Cotaro-
nussuam villaeRegnanetae partem S. Vic-
tori dimittit. 287.
Saecul. xi. Charta Reinulfi de Brusa ,
Gihiranni braceriam, in S. Maximini ter-
ritorio sitam, S. Victori concedentis. 301.
Saecul. xi. Charta qua Fulco Agarnus ab-
batiae Victorinae , in manu Faraldi, mo-
nachi , quaecumque in ipsius Fulconis
feodo acquisierit confirmât. 302.
Saecul. xi. Brève de Sancti Projecti eccle-
sia, a Lauriensibus senioribus S. Vic-
tori data. 316.
Saecul. xi. Notitia de Crosseria aliisque
pluribus terris , a Lanberto S. Victori
datis. 324.
Saecul. xi. Charta Rostagni , de décima
vinearum , apud Turribos in S. Victoris
alode plantatarum. 329.
Saecul. xi. Charta Guiberti, qua condami-
nam i, in Turrivis sitam, partemque
ecclesiae S. Johannis de Kagnosco ,
S. Victori concedit. 331.
Saecul. xi. Charta Guitberti, et filiorum
ejus, de condamina i in Turrivis sita, de
eeclesiis S. Juliani et S. Johannis, et
de portione quam in Granoleto obti-
nebant. 332.
Sœcul. xi. Charta qua Nizezius ejusque
filius, Guillelmus , pratum quoddam ,
in Avolenazo situm , S. Victori ven-
dunt. 344.
Saecul. xi. Charta Poncii de Guarda , uxo-
ris et filiorum ejus , qua condaminam i,
in Bruniola villa, loco Paludita dicto ,
sitam, S. Victori donant. 348.
Saecul. xi. Brève de vineis in Bruniola si-
tis , quas dederunt Geiraldus , Inguil-
ranni episcopi filius , Gualdrada et Bo-
nus Filius. 351 .
Saecul. xi. Charta Poncii de Guarda, terra:
peciam i , apud Bruniolam , loco Pa-
ludita dicto, sitam, S. Victori conce-
dentis. 352.
Saecul. xi. Charta Ursonis et filii ejus ,
quamolendinum quod apud Bruniolam,
loco Pogeto dicto, aediûcaverat Volber-
tus , Ursonis pater , S. Victori conce-
dunt. 356.
Saecul. xi. Notitia de terra quam S. Vic-
tori et S. Perpétuas donant Rostagnus ,
et ejus fratres. 358.
Saecul. xi. Notitia de ecclesiae S. Juliani
parte quarta, a Bertranno Willelmo
S. Victori data , et de terris quas in
valle Gaisolaemit Hugo Willelmus. 364.
Saecul. xi. Charta Pontii Fulchonis, S. Vic-
tori dimittentis quidquid juris habebat
in eeclesiis S. Marias de Descensa ,
S. Johannis , S. Martini , S. Laurent»
et S. Mariae de Colubreira. 386.
CHARTARUM.
Saecul. xi. Charla qua Pontius Fulcho dat
S. Victori terrain , in Garildis valle si-
tam, vineaeque modiatas n. 387.
Saecul. xi. Charta Hugonis et Guisinnae ,
ejus uxoris , partem sui honoris , apud
S. Mariam de Gaireld sitam , S. Victori
offerentium. 388.
Saecul. xi. Charta Guarnerii ejusque uxo-
ris , Sulponiae , de campis n, in Gaireld
villa ad S. Stephanum sitis, quos S. Vic-
tori offerunt. 392.
Saecul. xi. Charta qua Petrus , ejusque
uxor, Maria, alodein , quem in S. Ma-
cxxxrx
Saecul. xi exeunte. Brève de porcis mul-
tonihusque apud Sex Furnos et Olivolas
annuatim percipiendis. 450.
Saecul. xi. Charta qua Bertrannus de Ra-
niads et Isnardus Willelmus quidquid
apud Carnolas minus juste diripuerant
S. Victori restituunt. Subsequitur Ai-
cardi et Pontii , fratrum , chartula ,
de Gunfani condaminae farraginumque
trium décima, S. Victori reddita. 463.
Saecul. xi. Notitia de rébus quae , dona-
tionis vendilionisve tilulo , ad S. Vic-
toris camerae honorem advenerant. 464.
riae vel S. Medardi villa possidebant, Saecul. xi. Charta Isnardi et Ingilisennae,
ejus uxoris, de mansis et cabannariis
quibusdam in valle Salernensi conditis
et S. Victori donatis. 498.
Saecul. xi. Charta Alinei, mansum Ermen-
gaudi, decimam quamilam et fraxine-
dam Salernis silani S. Victori tiadentis.
517.
Saecul. xi. Brève de fondis Richaum inter
et Franchonem dividendis. 518.
Saecul. xi. Charta Richai , Franchonis,
Poncii Willelmi et Alberti , de terris
quibusdam apud Silans et Rocam sitis ,
et S. Victori concessis. 524.
S. Victori concedunt. 393.
Saecul. xi. Charta Gozfredi de Melna, di-
midiam condaminam , in Garildis valle
sitam , S. Victori donantis. 394.
Saecul. xi. Notitia de terris quas apud
Faixam S. Victori dédit Amelius de
Roca Baronis. 395.
Saecul xi. Charta qua Almerada olivetam,
in Poget Engele villa sitam, S. Victori
donat. 396.
Saecul. xi. Brève de mansionibus in Garil-
dis valle sitis, et de Novularum divi-
sione. 397.
Saecul. xi. Posta. 1060. Chartse notitiaeque Saecul. xi. Charta qua Arbertus a Lepora
nonnullae, de terris et vineis in Bru-
niolae territorio sitis, et a quampluri-
mis benefactoribus S. Victori concessis.
404.
Saecul. xi. Charta Airaldi, et ejus uxoris,
qua S. Victori et S. Michaeii de Balma
vineae modiatam i, apud Montem Alver-
nicum sitam, concedunt. 431.
Saecul. xi. Charta Willelmi, qua vineae
quaTtairadam i , apud Gallicans sitam ,
et suam viridarii furnique cujusdam
partem S. Victori donat. 443.
Saecul. xi. Charta Ranulfî de Senatio ,
Poncii Blanci et Aldeberti, Avinionensis
episcopi, de ecclesia S. Mariae apud Ca-
taractam aedificata, et de ejusdem terri-
Punctus mansum , ab Aldeberto Caval-
litano apud Pennafort excultum, S. Vic-
tori donat. 539.
Saecul. xi. Charta Laufredi , Stephani de
Castello Duplo fratris , de mansis n,
apud Figam Neram et Baldronem sitis
et S. Victori datis. 540.
Saecul. xi. Notitia de vineis S. Auxilii.
542.
Saecul. xi. Notitia qua singuli mansideCi-
liano villa recensentur. 543.
Saecul. xi. Charta Poncii Willelmi, Aizi-
vellae, ejus uxoris, eorumque filii Ful-
conis , campum quemdam , l solidis
comparatum , Palaionensi cellae donan-
tium. 562.
torii decimis, tascis et custodiis. 444. Saecul. xi. Post ann. 1048. Charta Guil-
CIL
INDEX CHRONOLOGICUS.
lelmi Revelli, qua, accepto a Marcellino
monacho caballo uno, pratum quod-
dam, Palaione situm , S. Victori concé-
da. 563.
Saecul. xi. Charta Ricliildis, Girenni Re-
gensis principis relictœ, de vineae mo-
diatis m, in castri Contofanonis territorio
sitis, quas S Victori concedit. 586.
Saecul. xi. Nolitia de decimis a Goirando
de Gonfanono datis, et ab ejusdem filiis,
Aicardo et Poncio, S. Victori restituas.
587.
Saecul. xi. Charta Willelmi ejusque uxoris
Accelenœ, terrain incultara, quam apud
Defensum habebant , S. Victori donan-
tium. 588.
Saecul. xi. Charta Ismidonis , de manso i
vineaeque clauso quodam , apud Rania-
tuellam sitis et S. Victori concessis. 594.
Sa;cul. xi. Post a. 1030. Charta Uniae, de
terris et vineis quoe ad Flasendae man-
suni spectaverarït. G67.
Saecul. xi. Notitia de decimis orti Sancti
Promatii, datis S. Victori aPetroetBer-
mundo. 673.
Saecul. xi. Chartula qua recensentur Is-
nardi, Galteri et Poncii, fratrum, Pon-
cii Boni Pari , et Pétri Guillelnii dona-
tiones. 077.
Saecul. xi. Brève quo describuntur Scata
castelli partis tertiae tenementa. 710.
Saecul. xi. Charta Riperti et Beatricis,ejus
uxoris , ecclesiam S. Antonii de Métis
S. Victori offerentium. 711.
Saecul. xi. Charta Danielis et Rodulfi,
quaxumque S. Victori et S. Genesio
Dromonensi data fuerint concedentium.
720.
Saecul. xi. Notitia de alode, quem, ininler
Pétris situm, Aldearda ejusque filius
Rodulfus et Adalgarda filia S. Victori et
S. Genesio dederunt. 729.
Saecul. xi? Fragmentum chartulae cujus^
dam, de Belgenciaco villa. 733.
Saecul. xi. Chartula Willelmi planterium
quoddam S. Victori et S. Michaeli de
Honte Cursonis concedentis. 754.
Saecul. xi. Charta Guarini S. Michaeli de
Monte Cursonis vineae semodiatam î ,
apud Montaioagum sitam , donantis.
755.
Saecul. xi. Brève quo describuntur terrae
ab hominibus S. Vicloris, apud Berraii),
excultae , vel a monachis in dominica-
tura possessae. 815.
Sœcul. xi. Charta qua Francus de Vellau-
ris, uxor et filii ejus, S. Victori et ec-
clesiae S. Mariae et S. Verani de Valle
Clusa terram de Valarcis , in territorio
Somannae sitam, acceplis duobus solidis,
partim vendunt, partim donant. 1093.
Saecul. xi. Charta Pontii Amblardi, ejus
uxoris et filiorum, S. Victori decimum
quartonis Cabazae donantium. 1094.
Saecul. xi. Charta Tassili, uxoris, filiorum
et fratrum ejus, qua S. Victori conce-
dunt ecclesiam S. Stephani de Reginna.
4095.
Cire. 1100. Charta qua Raimundus et
fratres ejus monachis S. Victoris, lx
solidis veteris monetae Melgoriensis ,
tertiam partem deciini castelli de Piocca
Martina vendunt. — Item, Willelmus
Ripertus et Willelmus Rostagni partem
quam in eodem decimo habebant S. Vic-
tori vendunt. 1096.
25jan. 1101. Charta Poncii, Barbastrensis
episcopi, de ecclesiis, in castri Arbalat
territorio constructis et construendis ,
Ricardo , S. Victoris abbati , commis-
sis. 445.
1046-1101. Charta Fulconis, uxoris et
liberorum ejus, qua Aldeberto, abbati, et
monachis Lirinensibus ecclesias S. Pétri
de Salernis , SS. Michaelis , Andreae et
Trophimi, et Romani, censumque apud
Villam Crosam percipiendum conce-
dunt. 1082.
17 januar. 1103. Charta qua Raimundus,
Sancti jEgidii cornes, medietatem Gibel-
CHARTARUM.
CXLI
let civitatis, inter Tripolim et Berutum
sitae, Richardo, Sancti Victoris abbati,
concedit. 802.
26 dec. 1103. Charta qua Petrus Gau-
fredi, Aquensis archiepiscopus inona-
chusque Sancti Victoris, Ricardo, S.
Victoris abbati, confirmât quidquid mo-
nasterium in Aquensi diocesi obtinebat.
918.
27 august. 1080, 1086, 1097, vel 1103.
Charta Bermundi de Dromone , qua
Amalfredi tenementum, pro filio suo
Guillelnio, a Ricardo abbate ad niona-
chatum suscepto , S. Victori et S. Ge-
nesio offert. 722.
1079-1103. Charta Gauzfredi de Auriol ,
qua honores, quos de Hugone de Rianz,
Guillelnio Geiraldo aliisque pluribus
tenebat, Ricardo, S. Victoris abbati,
tradit. 326.
1079-1103. Notitia de salinis quas Ri-
cardo, S. Victoris abbati, dédit Pontius
Athanulfus. 391.
Cire. 10S0, vel cire. 1104. Charta qua
Blitgerius Aculeialiique pluies ecclesiam
S. Sulpitii de Valveranica, adjectis qui-
busdam terris, S. Victori concedunt.
230.
1080-1105. Charta Lantelmi , Ebredu-
nensis archiejiiscopi , quidquid eccle-
siastici jurisin Ebredunensi archiepisco-
patu Massilienses monachi oblinebant
confirinantis. 699.
24 januar., 1060-1 108. Notitia de censibus
in honore S. Nazarii de Medullio apud
Congenias a Bertrando Pontio solven-
dis. 813.
1110. Charta Hugonis Gaufredi , de Sex
Furnorum parte tertia S. Victori res-
tituta. 446.
Cire. 1110. Notitia judicii a judicibus quos
Raimundus , Barchinonensis cornes ,
delegaverat, prolati , de jure quod in
Nanti, Solarii, Ahni, Balgentiaci, Mol»,
Sais, Insula: , Ferleta; et S. Trinitalis
castris et honoribus vendicabant Hugo
de Podio, Willelmus Amelii et YY'illel-
mus de Solario. 804.
1080 — cire. 1110. Charta qua Imbertus,
Rostagni filius, suum gadium et corpus
Richardo, S. Victoris abbati, donat,
Balmetamque honorera confirmât. 812.
Cire. 1110. Charta qua Wibertus de Tur-
reves, uxor et filius ejus, S. Victori
donant modiatam i terras apud Rossât
sitam. 1097.
5 febr. 1111. Charta qua Wisbertus de
Torreves et Bermundus , filius ejus, S.
Victori donant honorem queni in valle
Brunenc possident. 1098.
2 mai. 1112. Charta qua Benedictus ,
Doliensis episcopus, Sancto Victori of-
fert ecclesiam Sanctae Maria; de Archo.
1007.
11 12. Charta qua Richardus, Rutenensium
cornes , monasterium Sancti Pétri et
Sancti Leontii Ottoni, Massiliensi abbati,
confirmât. 831.
1103-1112. Charta Leodegarii , Aptensis
episcopi , qua ecclesias S. Salvatoris
et S. Gervasii Ricardo , S. Vicloris
abbati, donat. 434.
20 februar. 1113. Charta qua Petrus et
Gaufredus Nicecii, fratres, Agnes, uxor
Guillelmi Nicecii, et Raimundus, filius
ejus, S. Victori terrain de Consuis ven-
dunt. 1099.
23 apr. 1113. Bulla qua Paschalis papa II
bénéficia ad Massiliense monasterium
spectantia confirmât. 848.
1113. Charta qua Gaufredus Nicecii ler-
ram suam de Sancto Genesio S. Victori
vendit. 1100.
21 mart. 1J15. Charta Leodegarii, Vapin-
censis episcopi, qua ecclesias de Tres-
clevis S. Victori concedit. 734.
Cire. 111S. Epistola Raimundi Berenga-
rii III, Barchinonensis comitis, ad YVil-
lelmum de Forssal direcla,ne monachos
propter Tavernas molestet. 806.
CXLtl
INDEX CHRONOLOG1CUS
13 jul. 1116. Notitia diffinitionis, mona-
chos inter et Willelmum Amelii , de
Solariis , Hugonem de Podio et Willel-
mum de Solariis, auctoritate Raimundi
Berengarii, Barcliinonensis comitis, or-
dinatae, de Nantis, Solariis, Almis, Bal-
gentiaco , Insula, Ferleta , S. Trinitate,
Mola et Sala caslris. 80S.
28jun. 1117. Charta qua Rostagnus, Va-
sionensium episcopus, Massiliensi mo-
nasterio confirmât ecclesias castriMalau-
cinae. 1013.
Dec. 1118. Epistola Gelasii papae, ad
Bernardum, Agathensem episcopum ,
directa, ne Massilienses monachos, oc-
casione ecclesiae S. Andreae,ab Agathen-
sibus clericis molestari sinat. 808.
1118. Donatio partis superioris terra? de
Formigis Mariae Soneriae et liberis ejus
a Petro Rothfredi , priore S. Nazarii de
Medullio, facta. 1101.
9 jan. 1119. Charta qua Atto , Arelatensis
archiepiscopus, pacem componit mona-
chos inter et canonicos Massilienses.
923.
1 april. 1119. Charta Willelmi, Karalitani
archiepiscopi , de sacrata S. Saturnini
ecclesia. 784.
Octob. 1119. Canones concilii a Calixto
papa II Remis celebrati. 814.
1119. Charta Berengarii , Forojuliensisepi-
scopi, de ecclesiis et decimis quas in Fo-
rojuliensi episcopatu possidebant Massi-
lienses monachi. 485.
17 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Toletanœ ecclesias clericos directa ,
de S. Servandi ecclesia Radulpho, Mas-
siliensi abbati, restituenda. 810.
17 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Ademarum , Rutenensem episco-
pum , directa , de pace Massiliensem
inter et Vabrensem abbates compo-
nenda. 811.
18 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Provinciae episcopos directa , ut
quaecumque a xxx annis possedit Mas-
siliense monasterium dimittant. 809.
12 mai. 1120. Bulla qua Calixtus papa II
possessiones monasterii S. Saturnini Ca-
ralitani in Sardinia confirmât. 850.
20 jun. 1120? Charta qua Ricardus, Ru-
tenensis cornes, ecclesiam Sancti Aman-
cii Rutenensis Rodulfo, Massiliensi ab-
bati, concedit. 838.
28 dec. 1122. Charta Aldeberti, Senes-
censis episcopi , de ecclesiis quas Mas-
siliense monasterium possidebat in Se-
nesiensi episcopatu. 777 et 972.
11 apr. 1123. Bulla qua Calixtus papa II
confirmât libertates monasterii Sancti
Salvatoris de Quiriaco. 851.
1 jul. 1124. Charta qua Willelruus Picta-
vensis ecclesiam S. Bartholomaei de
Mota Palaionis a Berengario, Foroju-
liensi episcopo , et Amalrico , praepo-
sito , émit atque postea S. Mariae de
Palaione et monachis S. Victoris donat.
1102.
9 apr., 1121-1124. Epistola qua Calixtus
papa II prohibet ne in Caturicis villa ,
invitis monachis Massiliensibus, aliqua
ecclesia construatur. 931.
1117 — cire. 1126. Charta quaRadulfus,
Massiliensis abbas , et Hugo de Podio
medietatem Solariorum castri et medie-
tatem castelli de Nanto inter se com-
mutant. 807.
1127. Charta qua Bernardus, Massiliensis
abbas , tradit Rigaldo , Vabrensi abbati,
ecclesias de Octobiano , Semarde et
Petra. 890.
Ante a. 1127. Charta Udalardi, vicecomi-
tis, et Erraesendis, vicecomitissae , ec-
clesias S. Johannis de Fontibus, S. Eu-
laliae Bagudani, S. Christophori de Fon-
tibus Superioribus, S. Mariae de Castel-
lario, S. Pétri Logordani, et S. Martini
de Cuilisicco Massiliensibus monachis
d( inan li uni. 701.
1127. Charta qua recitatur pax inter Ber-
CHARTARUM.
CXL1II
nardum, Massiliensera abbatem, et Ri-
cardum , Vabrensem abbatem , compo-
sita, de subjeclione Vabrensis cœnobiiet
de S. Leoncii nionasterio. 78S.
6 feb. 11 29. Charta qua Adefonsus rex
monasterium Sancti Servandi Bernaldo,
Massiliensi abbati, confirmât. 830.
26 august. 1129. Charta Pétri, Vapincensis
episcopi, ecclesiam S. Pétri et S. Ro-
mani de Sub Ripis S. Victori conceden-
tis. 735.
1 dec. H 30. Epistola Innocentii papae II
ad vicecomites Massiliae directa, ne mo-
nasterium Sancti Victoris molestent.
1036.
15 febr. 1134. Charta qua Raimundus ,
Barchinonensis cornes, Ealneolense mo-
nasterium Petro, S. Victoris abbati,
confirmât. 822.
18 jun. 1135. Bulla qua Innocentius
papa II confirmât privilégia et posses-
siones Massiliensis monasterii. 844.
29 mai. 1138. Charta Aldegarii et Bosonis,
fratrum , quidquid in Sancti Saturnini
castello possidebant , Petro , abbati
S. Victoris, dimittentium. 803.
16 apr. 1139. Bulla qua Innocentius,
papa II Petro, Massiliensi abbati, eccle-
siam SS. Genesii et Honorati de Arela-
tis confirmât. 845.
1140. Charta Raimundi Guillelmi, de Cas-
tello Novo, qua monachis S. Victoris et
S. Nazarii de Medullio, in manu Guil-
lelmi , prions , derelinquit honorem
quem ipsis, pro xx solidis, obligave-
rat. 1103.
1141. Charta qua Constantinus, Karalita-
nus episcopus , Petro abbati confirmât
ecclesiam Sancti Saturnini, cura omnibus
ejus pertinentiis. 1008.
12 dec. 1143. Compositio inter Willel-
mum, Tolonensem episcopum, et P.,
Sancti Victoris abbatem, facta, de eccle-
siis quas in Tolonensi episcopatu possi-
debat Massiliense monasterium. 971.
30 mart. 1144. Epistola Lucii papa; II ad
diversos Galliae pralatos directa , ut
saeviant in malefactores qui Massiliensis
monasterii bona invadunt. 866.
9 sept. 1145. Epistola Eugenii papa? III,
ad Petrum, Sancti Victoris abbatem, di-
recta, qua confirmât pacem cura cano-
nicis Sancti Sepulcri compositam deCa-
turicenci parochia. 932.
12 decembr. 1146. Charta Berengarii,
Gerundensis episcopi, de ecclesia S. Ge-
nesii de Palatiolo , Gaufredo , priori S.
Thomae Iuipuritanensis, confirmata.816.
1146. Charta Willehni, Ebredunensis ar-
chiepiscopi , de emendatis injuriis quas
Isoardus Bastart Massiliensibus mona-
chis apud Gigorz intulerat. 990.
1130-1146. Charta qua R. de Ciguinolis,
Rivipolensis electus , Petro , Massiliensi
abbati , fidelitatem promitlit. 823.
1148. Charta Pétri Bonifacii , uxoris et
filiorum ejus, qua terrain al Obespi mo-
nachis S. Victoris donant. 1104.
30 apr. 1149. Epistola Eugenii papae III
ad Coxianensem , Bisuldunensem , Bal-
neolensem , Gerensem , Vabrensem ,
Castrensem et Sancti Savini abbates
directa, ut Guillelmo, electo abbati
Massiliensi, obediant. 885.
15 apr. 1151. Charta qua Johannes, Sor-
rensis episcopus, Guillelmo, Massiliensi
abbati, confirmât ecclesiam Sancti Sal-
valoris de Villa Vetera. 1011.
1 jun. 1150 vel 1153. Epistola Eugenii
papae III, qua confirmât concordiam
factam inter Gutllelmum, Sancti Victoris
abbatem, et Gaufridum, Avinionensem
episcopum, super ecclesia Sancti Nicolai
de Tarrascona. 941.
5 jun. 1150. Bulla qua Eugenius papa III,
possessiones libertatesque Massiliensis
monasterii confirmât. 849.
17 aug. 1150. Charta Raimundi Beren-
garii, Barchinonensis comitis, qua confir-
mât pacem inter abbattam Sancti Victoris
CXLÎV
INDEX CHRONOLOGICUS.
et Guillielmum de Signa compositam, de
valle Signa , Molna, Ribols et castro Ro-
ger. 966.
1152. Notitia de concordia inter Gaulïi-
dum de Massilia ejusque fratres, Hugo-
nen), Bertrandum et Aicardum , procu-
rante Guillelmo, S. Victoris abbate ,
composita. 786.
20 dec. 1153. Epistola Anastasii papae IV,
ad praelatos per Provinciam constitutos,
ne possessiones monasterii Massiliensis
a quocumqueauferrisinant. 865.
22 febr. 1154. Cbarta qua Petrus, Foroju-
liensis episcopus, Guillielmo, Sancti Vic-
toris abbati, tradit ecclesiam Sanctae Ma-
ria? de Cilans. 969.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Petruni , Massiliensem episcopum ,
de gravaminibus , quœ, procurationis et
sepultura; causa, dictus episcopus raona-
chis intulit. 636.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papa? IV,
ad Pontium, Aquensem archiepiscopum,
de S. Victoris abbalibus consecrandis.
637.
1 mai. 1154. Ep.'stola Anastasii papa; IV,
ad Aldebertum, Mimatensem episcopum,
ut S. Victoris monachis restituantur
Mairoilensis Kiriacensisque ecclesiae.
638.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Willelmum, Tolonensem episcopum ,
cui praecipit ne , occasione decimarum
S. Jobannis de Petrafeu, ecclesiae S. Pon-
tii de Colubreira et sepulturae, moles-
tentur Massilienses monacbi. 639.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
de obedientia a Vabrensibus monachis
Massiliensi abbati exhibenda. 640.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Agatbenses canonicos, ne, S. Andreae
monasterii occasione , Massilienses mo-
nachi molestentur. 641 .
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae rV,
ad Guillelmum Tolonenensem et Pe-
truni Massiliensem episcopos directa ,
ne injuste excommunicentur presbyteri
monasterii Massiliensis. 642.
30 mai. 1155. Compositio facta inter Alde-
bertum , Mimatensem episcopum , et
Guillelmum, Sancti Victoris abbatem ,
de possessionibus quas Massiliense mo-
nasterium in Mimatensi episcopatu obti-
nebat. 903.
1 1 55. Charta Raimundi Cabrol caeterorum-
que Willelmi Cabrol filiorum , qua Wil-
lelmo, S. Victoris abbati, quidquid juris
apud Aimas habebant dimittunt. 481.
26 sept. 1156. Inquisitio de terminis ter-
ritorii Sancti Antonini de Bailes. 950.
1156. Charta qua Gaufridus et Hugo,
filii Raimundi Gaufiïdi , acceptis ab ab-
bate Willelmo fundisquibusdam,sitis in
Oleriis , Porcilis , Castellario Rosseto
et Bulcodenis , quidquid in Sex Furnis
calumniabantur dimittunt. 702.
1156. Instrumentum quo palet Raimun-
dum Berengarii , Barchinonensem co-
mitem , accepta a G. , Sancti Victoris
abbate, villa de Maurei, remisisse con-
suetudines quas in Nancio et Sancto An-
tonio exigebat. 944.
1156. Compositio inter monachos Sancti
Victoris et Gaufridum de Signia, super
valle de Signa. 967.
10 jun. 1157. Epistola Adriani papas IV,
qua Willelmo , Massiliensi abbati , con-
firmât castrum de Sex Furnis. 873.
10 jun. 1157. Epistola Adriani papae IV,
ad Willelmum , Sancti Victoris abba-
tem , directa, de Caturicensi parochia.
933.
12 aug. 1157. Compositio inter abbatem
Sancti Victoris et Oliverium de Cellans,
in curia comitis Baimundi Berengarii
facta. 996.
30 mart., 1155-1158. Epistola Adriani
papae IV, ad episcopum Massiliensem
directa , qua ei praecipit ut, in contro-
versia inter ipsum et monachos S. Vie-
y
CHARTARUM.
CXLV
toris orta, Aquensis archiepiscopi arbi-
trio se submittat. 643.
30 mart., 1155-1158. Epistola Adriani
papae IV, qua canotiicis Agathensibus
inhibet ne monachos Massilienses mo-
lestent. 644.
Mart. 1159? Charta qua Guillielmus, Mas-
siliensis abbas, Gislaberto, Silvae Canae
abbati, concedit ecelesias Sancti Victoris
de Gontart et Sancti Stephani de Tresle-
952.
5octobr.ll59.EpistolaAlexandripapaeIII,
ad S. Dionysii abbatem directa, adver-
sus Octavianum anti-papam, qui seip-
sum in pontificatum intruserat. 736.
Cire. 11 GO. Charta Raimundi , convitis
Tolosani , monasterium S. Maria? et
S. Pétri de Vicano et mercatum villae
Vicani, sub protectione sua suscipientis.
1105.
6 jul. 1162. Bulla qua Alexander papa III
canonicis Rutenensibus ecclesiam Boa-
denensem adjudicat. 852.
19 mart. 1163. Charta qua Villanus, Pisa-
norum archiepiscopus , confirmât con-
cordiam inter Fredolum , Massilien-
sem abbatem , et Bonatum , Karalita-
nutn archiepiscopum, pactam , de mo-
nasterio Sancti Saturni. 1009.
17 cet. 1161. Compositio inter episcopum
Massiliensem et vicecomites Massiliae ,
auctoritate Raymundi , archiepiscopi
Arelatensis, facta. 1106.
1164. Charta qua Bertrannus, presbvter,
et Guiraldus, nepos ejus, procuratores
ecclesiae S. Michaelis de Brugueriis,
Petro Boerii , uxori et liberis ejus , pro
decemsolidismelgoriensium,unumstare
in ciniiterio S. Michaelis de Brugueriis
concedunt. 1107.
28 mai. 1 165. Epistola Alexandri papae III
ad provinciae Aquensis praslatos, ne in
ecelesias Massiliensis monasterii inter-
dicti sentenciam proférant. 876.
13 jul. H 63. Charta qua Raiuuindus, Are-
I
latensis archiepiscopus , pacem compo-
nit inter Fredolum , Massiliensem abba-
tem, et Arelatenses canonicos, de eecle-
siis S. Honorati , SS. Sergii et Bacchi et
S. Pétri de Fanabregolo. 959.
1165. Charta qua P., Aquensis archiepi-
scopus, pacem componit inter Aquenses
canonicos et Massiliense monasterium ,
super ecclesia de Rianz. 965.
1165. Sententia, in curia Richae impe-
ratricis lata , de lite inter Ademarum
de Rocha Bruna et Palliolum , prio-
rem Palaionis, pendente, qua utriusque
jura in fluvio Argencio et in territorio
Palaionis definiuntur. 976.
Sept. 1167. Charta Guillelmi Affuel abba-
tial S. Victoris quidquid in campo Viva-
rii possidebat donantis. 1108.
8 mart. 1169. Epistola Alexandri papas III,
qua Petro, Sancti Victoris abbati, confir-
mât exemptionem ecclesiarum vallis de
Treitis. 936.
8 mart. 1168 vel 1169. Epistola Alexandri
papa; III, qua prioràtum de Mezoilo sub
sua protectione suscipit. 940.
6 apr. 11 69. Bulla qua Alexander papa III
confirmai libertatem ecclesiarum de valle
Tretis. 847.
21 niaii, 1166- 1170. Epistola Alexandri
papae III , prohibentis ne in res Mas-
siliensis monasterii violentia infèratur.
875.
1171. Charta Bertranni Baimbaldi posses-
sionem castelli Scalae monachis S. Vic-
toris guarantientis. 1109.
5 mart. 1173. Instrumentum quo constat
Petrum , Massiliensem abbatem , a Ber-
nardo, Sancti Eusebii abbate, accepisse
ecelesias de Cadeneto, in excambium
ecclesiae de Avellone. 955.
3 jul. 1173. Compositio facta inter Ber-
nardum, priorem de Coloinnet, et G.,
capellanum de Marogol , super decimis
de Marogol. 904.
16 augusti 1173. Bulla qua Alexander
s
CXXVI
INDEX CHRONOLOGfCUS
papa III confirmât exemptionem eccle-
siarum vallis de Tretis. 846.
7 aug. 1174. Charta Guillielmi Ferakli,
de libertale hominum Sanctae Marias de
Toramina. 1018.
18 febr. 1176. Charta qua Poncius Nielli,
baiulus comitis Provincia;, inter priorem
Sancli Poncii de Podio Lupario et fratres
militiae Templi de Baides pacem compo-
nit, de deciinis territorii Paludis vocati.
968.
14 mai. 1176? Charta Ildefonsi, Arago-
nensis régis, qua inter B. de Lambisco,
priorem vallis de Auriol , et P. Ber-
mundum , de Podio Pino , pacem com-
ponit. 759.
6 jul. 1176? Epistola Alexandri papae III,
qua ecclesias Cadeneti confirmât abbatia;
Sancti Victoris. 956.
30 mart., vel 3 apr., 1160, 1161, 1173,
1174 vel 1176. Epistola Alexandri
papa; III , qua villam Chiriacensis mo-
nasterii sub sua protectione suscipit.
939.
27 jun., 1160, 1173,1174 vel 11 76. Epi-
stola Alexandri papa; III, qua indulget
ut in ecclesia Sancti Andréa? de Pisis,
tempore interdicti, divina officia cele-
brentur. 938.
8 jul., 1160, 1173, 1174 vel 1176.
Epistola Alexandri papae III, qua Massi-
liensibus monachis confirmât ecclesiam
Sancti Andréa; de Pisis. 937.
21 mai. 1177. Charta Ildefonsi, Aragoniae
régis , qua fidelibus suis , vicecomitibus
de Sparrone et aliis, praecipit ut F., prio-
rem de Sparrone, et successores ejus,
in restauranda villa Bevesto et transfe-
rendis ejusdem villse hominibns in quod-
dam defensum proximum , omni opère
et animo adjuvent. 1110.
21 mai. 1177. Diploma quo Ildefossus,
rex Aragonia?, monachis Sancti Victoris
concedit licentiam casteila construendi
et villas aedificandi. 902.
27 jan. 1178. Privilegium quo Ildefonsus,
Aragoniae rex, prohibet ne quis justitias
vel fidejussiones a monachis Massilien-
sibus exigat. 903.
1S mart., 1166, 1167 vel 1178. Epi-
stola Alexandri papa; III , ad Petrum ,
Massiliensem abbatem, directa, qua cas-
trum de Sex Furnis monachis confirmât.
874.
Apr. 1179. Charta qua Willelmus de
Dromo, monastico habitu suscepto, dé-
cimas quasdam de Sancto Genesio et
400solidos Sancto Victoriconfert. 1025.
1166-1179. Sacramentum Petro , Sancti
Victoris abbati, a Bertrando Baiam-
baldi , Isnardo de Scala et Ugone de
Sestaro, pro castello Scala, praestitum.
979.
6 jul. 1180. Epistola Alexandri papa; III,
ad Deodatum , Sancti Victoris abbatem ,
directa, de ecclesia a canonicis Sancti
Sepulcri aedificata in Caturicensi paro-
chia. 934.
1180. Charta Henrici, Aquensis archiepi-
scopi, qua pacem componit inter mona-
chos Sancti Victoris et canonicos de
Cardaun, super ecclesiis de Cornilione,
Besalduno et Scala. 870.
9 nov. 1182. Concordia inter abbatem
S. Victoris , Austorgium , et milites
S. Martini de Bromeces, super ipso
S. Martini Castro, composita. 223.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papas III,
qua monachis S. Victoris licentiam con-
cedit obligandi quasdam possessiones
abbatiae. 867.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papae III,
ad G. Bostagni et W. Anselmi, de obli-
gandis Massiliensis abbatiae possessioni-
bus. 808.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papa; III,
inhibentis ne quis in parrochiis ecclesia-
rum ad Massiliense monasterium spec-
tantium ecclesias vel oratoria construat.
869.
CHARTARUM.
CXLVII
1183. Charta P., Ebredunensis archiepi-
scopi, qua compositionem inter Gigor-
zense monasierium et Isoardum a. 114G
pactam, a W. de Turriis, filio Isoardi,
laudatam fuisse déclarât. 991.
4 apr. 1184? Epistola qua Lucius papa III
confirmât compositionem super ecclesiis
de Cornelione, Besalduno et Scala ini-
tam, inter monachos Victorinos et cano-
nicos Cardaonis. 871 .
Jun. 1185. Charta qua constat Fulconem,
episcopum Antipolitanum , summam
64 000 solidoium , quam monachi
S. Victoris Judyeis Massiliensibus debe-
bant, solvisse, et e contra omnesmona-
sterii possessiones quas iidem Judsei pro
securitate detinebant quasi pignus usque
ad integram restitutionem accepisse.
1111
Oct. 1185. Charta qua Bernardus, Narbo-
nensis archiepiscopus , priori Sancta;
Marias Narbonensis confirmât qua?cum-
que de honore Berengarii de la Roca
tenebat. 961.
1185. Compositio inter priorem de Gri-
mait et Bertrandum Gramage, de tene-
mentis Pétri Attanulfi et Raimundi Re-
bulli pacta. 974.
12nov. 1186. Epistola Urbani papas III,
qua Massiliensi abbati concedit potesta-
tem corrigendi monachos qui census
monasterio debitos retinent. 881 .
25 jun. 1188. Bulla qua Clemens papa III,
confirmât compositionem initam abba-
tem inter et monachos Massiliensis rao-
nasterii. 855.
6nov. 1188. Epistola démentis papœ III,
qua prohibet ne quis prior honores sibi
commissos alienet vel pignori obliget.
878.
12 jul. 1188. Epistola Clementis papa? III,
qua prohibet ne prior major nionasterii
Massiliensis alterum teneat prior a t uni.
877.
1188. Notifia de anniversario Guillielmi
Grossi, Massilia; vicecomitis. 901.
23febr. 1189. Epistola Clementis papœ III,
qua ratas habet sentenlias in monachos
contumaces et rebelles promulgatas.
879.
Jan. 1190. Compositio inter Fredoldum,
Forojuliensem episcopum , et Austor-
gium, Sancti Victoris abbatem, de deci-
mis ecclesise de Calais. 970.
19mart. 1190. Epistola Clementis papaelll,
qua prioratum Sancti Victoris de Catu-
ricis in suam protectionem suscipit. 935.
1190. Charta qua Raimundus de Rocca
cum Raembaldo, fratre suo, mansum
Guillielmi Disderii nonnullaque jura
dat vel reddit Austorgio, Massiliensi
abbati, ad usum prioratus Sancti Genesii
de Dromo. 982.
Cire. 1190. Compositio inter Bertrandum,
Sancti Marii priorem, et Petrum Gros-
sum, Sancti Promasii ceconomum, de
quibusdam decimis, pacta. 973.
Cire. 1190. Charta M., Senecensis episcopi,
de pace quae a. 1174 inter Guillielmum
Faraldi et Massiliense monasterium com-
posita fuerat, super ecclesia Sancta; Ma-
riœ de Toramina. 1022.
1189 vel 1190. Instrumentum quo patet
quibus legibus Astorgius, Sancti Victo-
ris abbas , pacem reformaverit inter
priorem de Mandanois et Bertrandum
Ëainbaudi de Scala. 978.
Sept. 1191. Charta Barrali, Massiliensis
vicecomitis, de libertalibus Ceserestae.
942.
1193. Instrumentum de pace composita
inter priorem de Gigornis et Raembal-
dum de Bello Joco. 992.
Aug. 1194. Compositio inter abbatem
electum S. Victoris et Bertrandum Be-
roardi ab Hugone Fero facta, de molen-
dino et viridario de Roca, ratione quo-
rum inter eos lis orta erat. 1112.
Dec. 1194. Compositio coram Guidone,
CXLV1II
INDEX CHRONOLOGICUS
Aquensi archiepiscopo , pacta , inter
monasterium Massiliense et abbatiam
Silvœ Canae. 053.
13 jul. 1195. Epistola Cœlestini papae III ,
qua confratres Sanctae Mariée de confes-
sione Massiliensis monasterii sub Ro-
mans? sedis protectione suscipit. 884.
•17 nov. 1195. Décréta Bernardi cardina-
lis de reformatione Massiliensis monas-
terii. 856.
1195. Charta qua Roncelinus, Massiliensis
vicecomes, confirmât dona quae Guil-
lielmus de Gardana Sancto Victori con-
tulerat. 1024.
27 febr. 1197. Instrumentum de pace
composita inter priorem de Sex Furnis
et infantes Gaufridi de Torreves. 1023.
Dec. 1198. Statutnm a Mainerio abbate
editum , quo cavetur ut singuli libri ,
monasterio legati , exccptis breviariis
et missalibus , armario consignentur.
898.
1198. Charta qua G., Aquensis archiepi-
scopus, pacem componit inter ecclesias
de Cadeneto et de Verunis, super juri-
bus parochialibus. 957.
7 mai. 1199. Epistola qua Innocentius
papa III confirmât constitutiones a
Bernardo, cardinale, pro monasterio
S-Victoris, éditas. 857.
Saecul. xii. Notitia de vitreis ciatis xxiv,
quos a rectore S. Symphoriani redden-
dos G., abbas S. Vicloris, decrevit. 435.
Saecul. xii. Notitia qua describuntur cen-
sus S. Victoris cellario a singulis prio-
ratibus debiti. 778.
Saecul. xii. Querela a monachis S. Victo-
ris adversus canonicos Massilienses pro-
lata, ratione possessionum et jurium
S. Victoris in castro Pennis qu<e cano-
nici usurpaverant. 1113.
Saecul. xii. Descriptio acquisitionum a
Rostagno, S. Victoris monacho, nomine
monasterii, factarum. 1114.
C. 1200. Charta qua G., Aptensis episco-
pus , ecclesiam Beatae Mariae de Bresis
prioratui de Ceseresta annexam décla-
rât. 984.
Jul. 1202. Charta qua Po. Guillielmus ,
B. Raibaldi, Bicsenz et Palliol vendunt
Mainerio, Sancti Victoris abbati, quid-
quid apud Palaionem possidebant. 977.
1202. Charta B., Cavellicensis episcopi ,
de paratoribus duobus apud Vallem
Clusam constituendis. 1014.
1196-1203. Charta qua Mainerius, Massi-
liensis abbas , Augustino concedit ter-
ram ad ecclesiam in Bello Loco con-
slruendam. 1001.
6 apr. 1204. Charta qua Willielmus Bai-
mundus de Gaianis concedit Sancto Ma-
meto de Medio Gozes quidquid juris
obtinebat in ecclesia Sancti Manieti.
960.
4 jun. 1204. Charta qua Guillielmus de
Petra , Sancti Victoris abbas , acapti
nomine, pactuum quoddam tradit hospi-
tali Sancti Sepulchri. 1002.
Mai. 1205. Charta R. de Castellana , de
jure quod ratione dominii de Sallernis
habebit in quarteriis ferarum ultra la
Figuerra Bertaunt captarum. 985.
24 oct. 1205. Charta Boncelini, viceco-
mitis Massiliœ , qua Anselmo sextam
partem portus Massiliae impignorat pro
viginti quinque millibus solidorum re-
galium. 1115.
1206. Testamentum Baimbaldi de Bello
Joco , quo ecclesias Sanctaa Mariae de
Clochario et Sancti démentis del Ver-
neto libéras ab omnibus exactionibm
déclarât. 986.
8 jan. 1209. Epistola Innocencii papae III,
qua Massiliensi abbati concedit iicenciam
census a prioribus exigendi, non ob-
stantibus appcllationibus. 880.
6 mart. 1209. Charta qua Roncelinus,
Massiliensis vicecomes, libertates Cese-
restae a Barralo concessas confirmât.
943.
CHARTARUM.
CXLIX
Sept. 1209 et 3 febr. 1210. Charta qua
Poncius de Lambisco restituit G. de
Petra, abbati Sancti Victoris, etecclesiœ
de Adana, duo molendina, iv sauraadas
bladi , et quasdani décimas et tascas
954.
14 nov. 1210. Charta Bertrand! Aycardi ,
qua Guillehuo Danieli, uxori et liberis
ejus, quasdam jura confert in territorio
S. Maximini de Senaz, in locis dictis
Gaudoreira et Romegosa. 1116.
4 aug. 1211. Epistola Innocentai papa; III,
ad Ebredunensem archiepiscopum, Uti-
censem et Regensem episcopos directa,
de forma procedendi in causa Rocelini,
qui, monastico habitu rejecto , Massiliae
dominium usurpa verat. 904.
28 mai., 14 jun. et 13 oct. 1212. Instru-
mentant de divisione vicecomitatus Mas-
siliensis inter Roncelinum, Ugonem de
Baucio et Giraudum Aimarum. 930.
22 jul. et 5 nov. 1212. Charta Ron-
celini, Massiliae vicecomitis, qua Sancto
Victori dominium quod in Massilia ob-
tinebat concedit.. 907.
27 oct. 1212. Charta Rocelini, vicecomitis
Massiliensis, qua recipit, mutui titulo,
ab Anselmo centuin et quinquaginta
libras regalium coronatorum , in ter-
mino trium annorum restituendarum ;
pro quibus lotum affaruni, quod Geral-
dus Ademarus habet in castro Albania,
pignori obligat. 1117.
5 et 11 nov. 1212. Charta Rocelini,
Massiliae vicecomitis , qua Guillelmo
abbati douât castrum Sancti Marcelli. —
Subjuncta est notitia de sacramento quod
a dicto Rocelino praestitum est. 905.
10 dec. 1212. Charta qua Guillelmus,
Sancti Victoris abbas , Ugonem Ferum
et Guiborgam, ejus uxorem, in socie-
tatem monasterii recipit. 1003.
10 dec. 1212. Charta Ugonis Feri , de
obitu ipsius a monachis Sancti Victoris
celebrando. 1 00-4 .
22 feb. 1213. Charta qua Ugo Férus sa-
cordotes m , diaconum i et clericum i
in ecclesia B. Maria; de Paradiso con-
stitua. 1005.
23 sept. 1213. Charta qua ,4y., Ebredu-
nensis archiepiscopus , pacem coniponit
inter episcopum Glandetensem et prio-
rem Pennae , super decimis Sancti Pétri
de Proprietate. 980.
Oct. 121 i. Charta qua R. de Castellana
ecclesia; Villas Crosae donat P. Malletum
de Sallernis. 985.
13 nov. 1214. Charta qua Roncelinus ,
Massiliae dominus, vendit Guillielmo de
Aligno , Sancti Victoris abbati , castrum
de Jullanis. 998.
13 nov. 1214. Charta qua Pontius de
Villa Majore Guillelmo de Aligno, Mas-
siliensi abbati, vendit castrum de Julla-
nis. P99.
1214. Charta qua W., Massiliensis abbas,
concedit magistro P. collem de Gardia,
ubi ecclesia aedilicetur. 1028.
15 apr. 1215. Charta qua Hugo de Bau-
cio et Barrala, ejus uxor, ratam habent
compositionem quae olim facta fuerat
(17 oct. 1164) inter Petrum, episcopum
Massiliensem , et vicecomites Massiliae.
1118.
20 sept. 1216. Sentencia a B., Aquensi
archiepiscopo , B. Cavellionensi et R.
Sistaricensi episcopis prolata, de juribus
ad monasterium Sancti Victoris et ad
Hospitale Sancti yEgidii apud Manuas-
cam spectantibus. 995.
1 nov. 1216 et 1 nov. 1218. Statuta a
Bono Filio, Massiliensi abbate, édita.
886.
12 jan. 1217. Statuta ad Vabrense mo-
nasterium reformandum a Bono Filio,
Massiliensi abbate, édita. 891.
feb. 1217. Charta B., Cavellicensis epis-
copi , de paxeria et molendinis apud
Vallurs construendis. 1015.
9 jan. 1218. Testamentum Willielmi Fe-
CL
INDEX CHRONOLOG1CUS
raudi , in gratiam Beatas Maria? de To-
ramina 1019.
23 jan. 1218. Charla qua Raimundus Be-
rengarius Bono Filio, Massiliensi ab-
bati , confirmât dominium Massiliae et
castrum Sancti Marcelli. 900.
jan. 1218. Charta qua Mabilia, domina
Montilis, confirmât donationem factam
Sancto Petro de Guardana a Bonifacio
et Claria, ejus uxore. 997.
17 apr. 1218. Charta qua Guillelmus Ber-
trandus, de Rocadu, tradit ad acapitum
Bernardo Merulas et aliis honorem de
Morese, apud Sanctum Petrum de Vi-
cano situm. 1000.
30 apr. 1218. Charta Guillelmi Feraudi ,
de libertate hominum Sanctas Marias de
Toramina. 1020.
16 jun. 1218. Epistola qua Honorius
j>apa III archiepiscopis Aquensi et Are-
latensi injungit ut alternis vicibus val-
lem de Trelis visitent. 854.
18jun. 1218. Bulla qua Honorius papa III
possessiones et libertates monasterii
Sancti Victoris confirmât. 853.
lSjun. 1218. Epistola Honorii papa? III,
qua in suam suscipit protectionem por-
tum , ripas et terras Massiliensi monas-
terio adjacentes. 864.
19 jun. 1218. Epistola Honorii papas III,
directa ad Regensem Antipolitanumque
episcopos et abbatem Floregie, quibus
mandat ut exequantur ea quae de abso-
lutione Rocelini Innocentius papa III
( 4 aug. 1211) agenda prasceperat. 904.
Jul. 1218. Compositio facta inter eccle-
sias de Agouto et Hospitale Sancti Johan-
nis de Rossilone, super jure parochiali.
962.
25 oct. 1218. Charta qua Petrus Ferencs
prioratui de Cesarista restituit partem
niolendini del Teron , territorium de
Boissa, et pratum de Isola. 1029.
30 nov. et 1 dec. 1218. Charta qua Hugo
Regensis et B. Antipolitanus episcopi et
W., Floregias abbas, Bonum Filium ,
Sancti Victoris abbatem , in possessio-
nem inducunt portionis patrimonii Ron-
celini monasterio assignatae. 910.
1218. Compositio iuter ecclesias de Cloque-
rio et de Ouchis pacta, super decimis
et jure sepulturas. 988.
23 , 27 et 28 jan. 1219. Charta qua Rai-
mundus Rerengarius, Provincias cornes,
ejusque mater, G. comitissa, confirmant
Bono Filio, Sancti Victoris abbati, por-
tionem patrimonii Roncelini quœ dicto
monasterio assignata fuerat. 911.
27 jan. 1219. Charta qua Petrus Ber-
mundi, dominus de Salve, Bernardi de
Andusia nepos, ecclesiae S. Pétri de Vi-
cano et ejus priori, Guidoni de Man-
dagoto , jure acapiti tradit quidquid in
territorio de Morese possidet. 1119.
28 jan. 1219. Charta qua Raimundus Be-
rengarius confirmât donationes Ronce-
lini, vicecomitis Massilias. Subjuncta est
fidejussio B., Antipolitani episcopi, et
G. de Malo Tortello. 912.
15 feb. 12 19. Epistola Honorii papas III,
de exequiis eorum qui se devoverint in
Sancti Victoris monasterio sepeliendos.
858.
22 mart. 1219. Epistola Honorii papas III,
qua ordinationem de patrimonio Ron-
celini factam confirmât. 913.
29 mart. 1219. Epistola Honorii papas III,
qua Massilienses monachos hortatur ut
in viam perfectionis progrediantur et
pro semetipso orent. 862.
Apr. 1219. Charta qua W., Forcalquerii
cornes, confirmât dona quas Petrus Fe-
rencs contulerat prioratui de Cesarista.
1030.
19 jun. 1220. Charta qua Ancelmus Ma-
jor recognoscit se in pignore ab abbate
Sancti Victoris tenere sextam partem
portus et octavam partem lesdarum
Massilias. 926.
9 oct. 1220. Instrumentum quo patet uni-
CHARTARUM.
CLI
versitatem Massiliensem Petro de Sancto
Jacoboconcessisselicentiam tenendi per
quinquennium , ex parte monasterii
Sancti Vicions , ea quas in pignore a
Roscelino acceperat. 929.
7 oct. 1221. Cliarta Pétri Arnulû , de af-
fari quod in villa Sancti Maximini, pi-
gnons nomine , accepit ab Agnete ,
relicta Guilliehni de Rians. 1032.
17 jun. 1223. Charta qna Rainaudus de
Porreriis dat mfirmariae monasterii
Sancti Victoris quidquid habebat in cas-
tris de Porreris , Sancto Maximino ,
Roca Folio et Porcils. 946.
27 jul. 1223. Epistola Honorii papœ III,
ad Forojuliensem et Senecensem epis-
copos, ut reprimant B. de Castellana,
de cujus infestationibus conquesti fue-
rant monachi JVIassilienses. 985.
1211-1223. Charta qua G. de Galberto
bomines de Sulla absolvit a sacramento
quod sibimetipsi pra?stiterant. 983.
14 jan. 1224. Charta qua Petrus Boniau-
dus, Fulco de Nercio, Johannes de Bucco
et Robertus de Vienna , cives civitatis
episcopalis IMassilia?, se et concives suos
homines episcopi et ecclesiae Massiliensis
recognoscunt et omni stabilimento con-
sulatus, omni conjurationi , confratriae
vel conspirationi cuni hominibus civi-
tatis vicecomitalis vel quibuscumque
aliis in pei'petuum cum sacramento re-
nunciant. 1120.
14feb. et 20 jul. 1224. Transactio inter
monasterium et commune Massilias , de
juribus qua 1 monasterio obvenerant ex
parte Rocelini ; subjuncta est attestatio
notarii, data 1 dec. 1228. 924.
23 mart. 1225. Instrumentum de pace
composita inter priorem Sancti Anto-
nini et commendatorem domus de Bail-
les. 947.
28 mai. 1225. Charta qua Borgundionus,
dominus Tritis et Oleriarum , Lauriguaî
concedit omnia jura quae tam in ipsa
quam in ejus bonis possidebat. Quam
concessionem Mabilia, uxor Burgon-
dioni, poslea confirmât. 1121.
30 aug. 1226. Instrumentum quo patet
Ugolinum , Massiliensem potestatem ,
juravisse se servaturum compositionem
a. 1224 monasterium inter et com-
mune Massiliense factam. 927.
1185-1226. Charta qua G., Albiensis epi-
scopus, Aldeberto, priori de Ambileto ,
confirmât ecclesiam Sancti Pétri de Con- "
domina. 1012.
8 maii 1227. Instrumentum de pace quam
J. Senecensis et B. Forojuliensis epi-
scopi reformaverunt inter B. de Castel-
lana et B., Sancti Victoris abbatem, su-
per ecclesia etdominioYilke Crosae. 985.
Jun. 1227. Charta qua R. de Bello Joco
confirmât libertatem ecclesiarum de
Cloquerio et de Verneto. 987.
5 nov. 1227. Statuta a Bono Filio, Massi-
liensi abbate, édita, prœcipue in mona-
chos proprietarios. 914.
10 jan. 1227 vel 1228. Instrumentum de
sacramento a Rotberto de Concoreze ,
Massiliensi potestate, praestito. 928.
28 mart., 1, 4, 6 et 14 apr. 1228. Depo-
sitiones testium, de jurisdictione monas-
terii Massiliensis apud Revestum , cum
attestatione notaxii, a. 1229, die 5 dec.
apposita. 899 et 900.
28 dec. 1228. Charta qua Bermundus,
dominus de Auriolo, abbati Sancti Vic-
toris licentiam concedit removendi quem-
dam parietem, ad exaltandam domum
vel turrim deCrota. 951.
14 et 15 jan. 1229. Charta qua Hugo de
Baucio, dominus et vicecomes Massilis,
Bono Filio, S. Victoris abbati, dat quid-
quid habebat infra Massiliam. 908.
6 l'ebr. 1229. Charta qua domina Barrala,
uxor Hugonis de Baucio, monachis di-
mittit quidquid juris habebat infra
Massiliam ex parte Roncelini, sui avun-
culi. 909.
CLII
INDEX CHRONOLOG1CUS
1, 3, 4, 5 et 6 apr. 1229. Charta B., An-
tipolitani episcopi , qua récitât proces-
sum in potestatem Massiliensem de
solvendis Roscelini debitis habitum .
communitatemque Massiliœ ecclesias
tico subjicit interdicto. 925.
14 jul. 1229. Instrnmentum de pace com-
posita inter R., Aquensem archiepisco-
pura, et Gancelmum , priorem Sancti
Antonini , super décima ecclesiae Sancti
Antonini. 949.
30 jan. 1230. Sententia a Benedicto, Mas-
siliensi episcopo, lata in commune Mas-
siliense. 917.
26 apr. 1231. Charta qua Gaufridus de
Sancto Maximino Massiliensi abbatia;
prioratuique de Sancto Maximino do-
nat quidquid apud Sanctum Maximinum,
Baiols, Roccam Fortem et Curam habe-
bat. 1034.
28 apr. 1231. Charta qua Gaufridus de
Sancto Maximino vendit Peregrino ,
priori Sancti Maximini , quidquid in
villa Sancti Maximini et in Castro de
Baiols possidebat. 1033.
6 apr. 1233. Sacramentum a Bernardo ,
Gerrensi abbate, praestitum. 894.
16 aug. 1233. Charta qua Johannes Maim-
fre , Johanni de Fullaquerio , S. Vic-
toris elemosinario, quamdam terrae pe-
ciam , sitam in Campo Majore, apud
Albaniam, vendit. 1122.
5 sept. 1233. Charta qua Raimundus ,
Aquensis archiepiscopus, décimas Reil-
lanetae priori de Cadeneto concedit. 958.
26 sept. 1233. Charta qua Hugo Vivau-
dusPetro Guillelmo, S. Victoris elemo-
sinario, très pecias terrae, apud Alba-
niam, in Campo Majore sitas, vendit.
1123.
14 febr. 1234. Compositio inter Duran-
dum , Sancti Tropetis priorem , et ho-
mines de Sancto Tropete pacta , de ser-
vitio a singulis focis exigendo. 975.
24 sept. 1234. Charta qua Raimundus
Berengarius , Provincial cornes , confir-
mât commutationem , inter comitem
Barchinonensem et abbatemS. Victoris,
a. 1156, factam, de villa Maurei et con-
suetudinibus Nancii Sanclique Antonini.
945.
27 oct. 123-4. Instrnmentum quo constat
Petrum, Massiliensem abbatem, P., prio-
rem de Gigortç, et W. de Tunis com-
promisisse de ipsorum discordiis in
Willelmum , Vapicensem episcopum.
922.
19 apr. 1235. Charta W., Vapicensis
episcopi , de pace inter Gigorzensem
prioratum et W. de Turriis reformata.
993.
17 sept. 1235. Charta qua Raimundus
Berengarius pacem inter priorem de
Gigorns et W. de Turriis factam confir-
mât. 994.
17 sept. 1235. Charta qua R. Berengarius,
Provincia; cornes, universas Sancti Vic-
toris possessiones , in Provincia sitas ,
confirmât. 1026.
22 dec. 1235. Instrumentum quo constat
P. de Poliano , Vabrensem abbatem ,
obedientiam professum fuisse Petro Wil-
lelmi, Massiliensi abbati. 892.
13 apr. 1236. Sacramentum praestitum a
Bernardo, Geirensi abbate. 893.
23 apr. 1236. Nota qua constat B., Ger-
rensem abbatem , rénovasse instrumen-
tum quoddam , de sacramento praestito
a. 1233 ab abbate Gerrensi. 894.
3 nov. 1236. Charta qua R. Berengarius,
Provinciae cornes, priori Beatae Maria-
de Clocherio licentiam concedit con-
struendi castrum vel villam apud Chau-
dol. 989.
10 nov. 1236. Charta qua Rostagnus de
Podio Alto , vicarius Massiliensis pro
Raimundo VII , comité Tolosano et
marchione Provincia;, nomine ejusdem
comitis et communis Massiliœ, derelin-
quit Gaufrido Garino , bajulo domus
CHARTARUM.
CLIlt
clemosinae Massiliensis , viridarium et
terram qua; dictœ doniui Guillelmus de
Monte Olivo legaverat ; cujus Guillelini,
([iiasi mascharati , bona comiti et com-
muni Iegaliter devenerant. 1124.
26 niait. 1237. Charta Gisberti de Baucio,
domini Albaniae, qua venditionein trinm
peciaium terrae , in territorio Campi
Majoris, apud Albaniam sitarum, Gau-
frido Garino, domus elemosinae Massi-
liensis bajulo, ab Aicardo del Barri fa-
ciendara , acceptis pro laudimio vel
trezeno duodecim libris regalium coro-
natorum , approbat et confirmât, 1 1 25.
26 dec. 1237. Sacramentum praestitum
a F., abbate S. Savini. 895.
7jun. 1238. Epistola Gregorii papae IX,
qua Jlassiliensi abbati concedit usum
mitrse et annuli. 801.
claustralis teneat equuin vel cameraw.
807.
16 jun. 1244. Instrumentum de pace com-
posita inler priorem Sancti Antonini et
commendatorem domus militiae de Bai-
les. 048.
22 sept. 1244. Instrumentum de pace
quand Aldebertus, prior de Tartona ,
reformavil inter Bonifacium de Castel-
lana et Bernardum , priorem de Villa
Crosa , super dominio Villa? Crosa?.
1031.
17 mart. 1245. Sacramentum a Fortana-
rio , Sancti Savini abbate, praestitum.
896.
31 mart. 1245. Epistola Innocentii
papae IV, prohibentis ne Massilienses
monacbi inviti compellantur ad provi-
dendum alicui in beneficiis. 882.
24 sept. 1238. Epistola Gregorii papa; IX, * jun. 124.">. Epistola Innocentii papae IV,
qua Massiliensi monasterio confirmât
castra de Sex Furnis, Nantis, Catedra et
Ceseresta. 872.
9 oct. 1238. Epistola Gregorii papae IX,
qua prohibel nequis in prioratibus Mas-
ad abbatem Sancti vEgidii, qua prohi-
bet ne quis episcopus , contra antiquam
consuetudinem , compellat monachos
Massilienses ad vicarios perpetuos in
ipsoruin ecclesiis instituendos. 883.
siliensi monasterio subjectis clericus aut 10 et 16 aug., 11 et 12 sept. 1246. In-
strumenta de pace ab arbitris composita
inter Piniacensem praepositum et recto-
rem Castri Regalis, de finibus castri
Bersae , territorii Carnularum et Castri
Regalis. 1035.
frater recipiatur absque abbatis licentia.
863.
Jul. 1240. Sacramentum praestitum a prio-
ribus Sancti Micliaelis de Fallio, Sancti
Sebastiani et de Pisis. 887.
27 sept. 1240. Sacramentum praestitum 31 aug. 1246. Epistola Fortanerii , Sancti
ab Henrico, priore S. Sebastiani. 888. Savini abbatis, de statutis quae ad dic-
6 oct. 1240. Charta qua R. Berengarius, tum monasterium reformandum edide-
Provinciae cornes, sub suo guidagio rat Bermundus de Mairosio. 1016.
monasterium Jlassiliense ejusque pos- 1246. Sententia Iata a Bermundo de May-
sessiones snscipit. 1027. rosio in quosdam monachos Sancti
18 maii 1241. Sacramentum praestitum a Savini. 1017.
23 aug. 1247. Charta qua frater Petrus
Ftdcone, priore Sancti Saturni. 889.
1 febr. 1242. Charta Roaidis de Bello
Joco , de 700 solidis raimundensium ,
quos in ecclesia Beatae Maria; de Tora-
mina deposuerat. 1021.
Ruphus, hospitalarius, Rocelyno, ele-
mosinario domus elemosinae Massiliensis,
terram suam , in territorio Albaniae, in
loco Lineriis, sitain, vendit. 1126.
1243. Statu tum a Petro , abbate Sancti \ 5 apr. 1248. Charta qua jura monaslerii
Victoris, editum , quo cavetur ne prior S. Ponlii et ecclesiae S. Vincentii de
i t
CLIV
INDEX CHRONOLOGICUS CHARTARDM.
Roca Vaira in territorio dicti castri ab 12 jul. 1252. Epistola Innocent» paps IV,
Audeberto de Roca Vaira et Hugone de
Auriolo, fratribus, dominis castri Roca»
Vaira*, confirmantur. 1127.
21 et 29 jan. 1250. Charta Draconeti, do-
mini Montis Albani, omnia bona prio-
qua cavetur ne cui clerico provideatur
de ecclesiis in quibus Massilienses rao-
nachi morari consueverunt. 91 G.
19 febr. 1259. Limitationes terra Gresas-
quœ et terras de Affuello. 1130.
ratus S. Pétri Acbais, excepta terra 13 jan. 1261. Epistola Alexandri papae IV,
Croso S. Romani dicta, Arnaudo priori
confirmantis. 1128.
2 mart, 1250. Charta qua Rocelinus, ab~
bas S. Victoris, componit litem inter
Hugonem Gaufridi et Caderiae incolas,
ratione cujusdam bosquae apud Caderiam
sitae, exortam. 1129.
12 jul. 1252. Epistola Innocentii papae IV,
qua prohibet ne Massilienses monachi
compellantur ad ponendos vicarios per-
petuos in ipsorum ecclesiis, vel ad illo-
rum pensiones augmentandas. 915.
qua prohibet ne ecclesia? quse a Massi-
liensibus monacbis régi consueverunt,
saecularibus clericis committantur. 921.
1 octobr. 1318. Compositio inter Ray-
imindum de Agouto et Gaufridum ,
priorem S. Maria? de Brusa de Piano,
ab arbitris ordinata, super pastura quam
suis animalibus in S. Stephani de-
fenso et palude dictus prior vindicabat.
700.
1330 et 1337. Exeerpta ex libro pensio-
num monasterii S. Victoris. 1131.
FINIS INIJ1CIS CHBONOI OCICI.
TABLE DE LA PRÉFACE.
Pages.
AVERTISSEMENT 1
Préface vu
I. Grand Cartulaire de Saint-Victor ibid.
II. Petit Cartulaire de Saint-Victor vin
III. Titres originaux ix
IV. Recueil de Thomas Le Fournier. — Le Tahnud, ou Livre des pensions, ibid.
V. Polyptyque de l'église de Marseille x
VI. Observations sur quelques points de chronologie xiv
Commencement de l'année ibid.
Irrégularité dans la manière de compter les calendes xvi
Manière de compter les années de Carloman II xvn
VIL Observations sur quelques points de diplomatique et de paléographie. . ibid.
Usage des sceaux , ibid.
Souscriptions en grec et en arabe xvm
Emploi de la cédille ibid.
Des accents et des points xix
De l'esprit rude ibid.
VIII. Style des chartes xx
IX. Catalogue des abbés de Saint-Victor xxn
X. Situation des domaines de Saint-Victor. — Notes sur les biens situés en
Espagne xxxn
XI. Etat des personnes et des terres en Provence , principalement au
xm e siècle xxxiv
XII. Industrie et commerce de la Provence, principalement au xnr* siècle. . . xliv
Fruits, épiceries el produits divers des pays étrangers xlv
Étoffes, cuirs et fourrures xlvh
clvi TABLE DE LA PREFACE.
Pages.
Meubles et ustensiles divers xlix
Pèche i-
Fabrication du sel ' m
Navigation m
Passage des pèlerins ibid.
XIII. Mesures et monnaies lui
XIV. Divisions territoriales ibid.
Pagus, comitatus, episcopatus lv
Ager lvii
Castrum, castelluni, burgus, villa, colonica lviii
Mansus, curtis, condamina, braceria, etc lx
Composition et circonscription des comtés lxi
Appendice a la Préface. — Tarif des péages du comte de Provence au milieu
du xnr* siècle lxxiii
Index chronologicus chartarum ci
CHARTULARIUM
MONASTERll SANCTI VICTORIS MASSILIENSIS
CHARTULAR1U3I MAJUS.
1.
Carta Drogonis, de Sancto Gervasio et Sancto Andréa subtus Arelate.
f I
Prevenit ' divîni* nummis clemencia, Manasses J , sancte Arela-
lensis ecclesie humilis archiepiscopus , omnibus ecclesie sue Jiliis. I3jun. 923.
Noverit industria fidelium universorum quai/ter veniens venerabilis
vir Drogo, Massiliensis episcopus, cum lacrimabili gemilu adiit pré-
sent iam nostram, singultuoso planctu canonicos sue ecclesie profiter
continuas San acenovum inipetus suis in locis manere non posse con-
(|iiestus, utque nostri sufragii fulcro sustentari videretur oportunum se,
tain nostris quam fidelium nostrorum auribus lacrimabili ingessit voci
.... Igilur apostolice memores senlencie qua dicit : « Si quid pa~
titur unum membrum, compatiuntur omnia membra k i » tacti dolore
cordis intrinsecus, fralernitalis ejus precibus favorem atque consensum
prebuimus. PrecaUw est itaque ut aliquod suplementum, quod esset
jurfs ecclesie noslre, ei concederemus, unde victum et vestimentum
tam ipse quam fîlii ecclesie sue, utriusque videlicet sexus , servi bac
liberi, habere potuissent, scilicet &bha.tiam Sancti Andrée sitam in
territorio urbis Arelatensis, in insula Camaricas , super flumen Ro-
dani, in villas ; in Castro quod vocatur Fosses, ecclesiam
in honore sancti Salvatoris, cum ecclesiis sibi adjacentibus. ltaque in-
clinati precibus incliti ac piissimi principis et avunculi nostri Mugonis,
illud consideravi/mis beati evangeliste : « Si quis habuerit substantiam el
viderit fratrem suum necesse abere, et clauserit xiscera sua ab eo,
ijuomodo caritas Dei iitanet ineo 6 ? » En igitur racione compulsi, con-
cedimus eidem Drogoni episcopo juin dicto supra nominatam abba-
tiam Sancti Andrée, cum omnibus appendiciis suis, et ecclesiam Sancti
1 Fort, corrig. , preveniente. 3 Manasses archiepiscopus, 9 H — cire. 960.
• Voces litterasque a nobis stippletas clia- 4 I. Cor. XII, 26.
racttre italico distinximus. " I. Jo. III, 17.
4 CHARTULARIUM
Salvatoris cum ecclesiis sibi adjacentibus, videlicet ecclesiis
Sancti Gervasii et Sancti ffitalisXigensis [?], cum cimeteriis, offerendis,
primiciis et decimis tam de pane quam de vino, et ceteris rébus, idest sa-
liras, piscibus, rivulis , ut teneant omnibus diebus,
en videlicet condicione ut singulis annis in festo jollenni sacratissimi
martiris Stephani census consuetus eanonicis ejusdem ecclesie Sancti
Stepliani persolvatur. Et ut istius scriplure nostre auctoritas firmiorem
vigorem optineat, manu propria subscribentes roborare decrevimus.
Facta liée donacio A relate civitate , anno incarnacionis dominice
DCCCCXXIII, die iduum juniarum 1 .
Manasses , Arelatensis archiepiscopus , firmavit. Radbertus , pre-
scripte sedis, firmavit. Friboidus, indignus levita, firmavit. Thomas
canonicus firniavit. Dominicus presbyter, Poncius presbyter, firma-
verunt. Mo presbyter, firmavit. Adalbertus presbyter,
monachus, Ivo, Amalbertus, Gisfredus, Ricbardus, Augerius , . . . .
rius , Rifardus, Frabertus et alii mulli firniaverunt.
S;ec. m. Rreve de mansiones quas dédit Stepbanus Bedotius, cum filia quam
de fonte suscepit, ad Petro Aldegario, in tali paclo vel conventione
quod, si Petrus babuisset infantem de ipsa puella , infans tenuisset
mansiones illas. Si vero Petrus infantem non babuisset de predieta
inlantula , set supervixisset ei Petrus, ille lantum in vita sua tenuisset
mansiones, ita ut post mortem ejus , sine ullo retenimento , révér-
assent mansiones ille Sancto Victori monasterii Massiliensi, et non
babuisset polestatem eas relinquere ad infantem de alia uxore, sed ad
predictum monasterium ab integio revertissent. In tali pacto habuit
Petrus de Stepbano Bedotio et de puella ipsa dcc solidos ; unde
Petrus dédit cc os de istos solidos ad Wilelmum seniorem de Monte
Pestelario , propter auclorilatem ; et boc cum consilio Bernardi
monacbi , fratris Stephani predicti.
' Pro die iduum juniarum , auctores Galliœ nem facientes, altero loco legunt nnnis ja—
christ. (I, 549 et 642), hujus charlae mentio- nuar'ù, altero calendii junii.
SANCTI VICTORIS.
(Ed. D. Vaissete, II, pr., c. 216 )
In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Ego P., Magalonensis 1080-1090.
cornes 1 , dono concedo Deo omnipotenti Deo et sancte Marie sancto-
que Victori martiri, et libi, R. 2 , abbati Massiliensi , tuisque successo-
ribus potestatem et eleclionem et dominacionem quam hue usque
habui vel alii tenuere per me, totum quale per alios teneo vel tenui
in monasterio Psalmodiensi Sancli Pétri, sine omni raalo ingenio; et
absolvo et guirpio, laudo atque confirmo totum quod adquisistis vel
adquisituri estis, tu et monachi tui, in predicto cenobio, Nemausensi
episcopo et a comité Sancti Egedii et ab aliis principibus et ab aliis
personis.
4.
Carta de Cauda Longa , Willelmi Stribleria. v°
Guillelmus Stibleria dédit circa obitum suiim, pro sainte anime sue, sar. xi.
Deo et sancto Victori, martiri, et monachis ejus, quartam partem
castri quod dicitur Cauda Longa, totam sine omni retinemento; et
omnem malam potestatem , et husum et quistam quam solitus erat
facere in onore Sancti Victoris dimisit, ita ut nullus de eredibus suis,
vel bominibus sui honoris, potestatem habeat de cetero aliquam vim
vel injusticiam facere. Testes vero sunt istius doni, uxor ejus Ermen-
sendis, Pelrus, Fulcho, llgodis, Albergadus, Rertrannus, Botericus,
Gauzfredus, Àrchimbertus et Gautfredus Anellus.
5.
'Piivilegium Johannis pape 4 .
(Edit. ap. Marini, 61.)
Johannes 5 , episcopus, servus servorum Dei, Guifredo 6 , venerabili 1006-1009
' PetruscomesMelgoriensis,circ. 1079 — 1090. * C. Min. f° 22, sub hoc titulo : Johannes
2 Ricardus cardinalis. pnppa XX.
5 Hic olim incipiebat Chartul.Majus. Supc- " Joannes pp. XVIII.
riores quinque ebartœ manu secunda, licet ° Gifredo, C. Min. — Guifredus scu Wi-
antiqaa, deacriptse sunt. fredus, abbas Victorinus, 1006 — 1021.
6 CHARTULARIUM
abbati, et omnibus fratribus de monasterio Sancti Victoris, dilectissimis
filiis nostris spiritualibus, salutera et graliam, insuper et apostolicain
benedietionem. Consuetudo fuit nostrorum antecessorum pontifîcum
siibvenire omnibus ad se propter bonum opus convenientibus; illam
<juoque bonam consuetudinem, quam in illis audiendo et videndo
cognovimus, cum omni devotionis studio conservare debemus, ut,
agnoscens nos Dominus suum velle perficere, reddat nobis vicissilu-
dinem, cum ab bac presenti vita nos subtraxerit. Volumus itaque ut
monasterium Sancti Victoris cum omnibus monacbis et reliquis Deo
servientibus ibidem permanentibus semper bonorabiliter permaneat,
ita ut omnia sua que eidem monasterio pertinent 1 , quiète et pacifice
teneat. Cellas quoque sibi subjectas, cuites 2 et villas, et reliqua loca
sibi pertinentia per apostolicam auctoritatem ei confirmamus, ammoclo
■ et usque in perpetuum; ita ut nulla magna parvaque persona audeat
unquam aliquam molestiam inferre ex omnibus que pertinent predicto
monasterio. Et qui inferre presumpserit, ex auctoritate omnipotenlis
Dei et beati Pétri apostoli et nostra sciât se esse excommunicalum et
maledictum, insuper a communione et ab ecclesia separatum, et cum
Juda et diabolo in atrocissimis pénis perpetualiter dampnatum.
6.
Johannis pape 3 .
1006-1009. Johannes', sancte katholice et apostolice ecclesie apostolicus presul,
hoc dédit privilegium, ut nullus metropolitanorum , nullus episeo-
porum, nullus cornes ac 5 nec vicecomes, nec ulla magna parvaque
persona audeat aliquid aufferre de rébus monasterii Sancti Victoris,
nec ullum judicium nec placitum audeat facere nec tenere, nec infra
monasterium nec in totam terrain Sancti Victoris, que hodie babet vel
in antea habebit; nec ullus abbas jam introeat in monasterio, nisi
quem omnis congregatio elegerit. Et qui hoc privilegium infringere
1 Pertinet, C. Maj . hic et infra. 4 Joannes pp. XVIII.
a Cortes, C. Min. " Ac deest in C. Min.
s C. Min. f°22.
SANCTI VICT0R1S. 7
temptaverit 1 non valeat, sed componat in vinculo auri option libras
centum. Insuper iram omnipotentis Dei incunat, et sit exeommuni-
eatus, ex auctoritate sancti Pétri apostoli et nostra el sanctorum tre-
eentorum patrum , et hoc privilegium firme et stabile permaneat. -f-
Bene valete.
Pelrus scriniarius scripsit.
7.
Leonis pape'.
(Edd. D. Martène, Thcs., I, 171; Mansi, XIX, 779.)
Léo', èpiscopus, servus servorum Dei, Petro 4 , abbati monasterii " sept. 1050.
sancti Victoris Massiliensis, martiris, et omnium apostolorum, tuisque
successoribus abbatibus, perpétuant in Domino salutem. Convenit
apostolico moderamini pia religione pollentibus benivola compassione
succurrere, et petentium desideriis congruum impertiri suffragium. Ex
hoc enim lucri potissimum premium a conditore omnium Deo in
sidereis arcbibus 5 promerebimur, si venerabilia loca nostris tempo-
ribus ad* meliorem fuerint, Deo juvante, cultum perducta, et a lesione i 2.
pravorum hominum protecta. Quia vero tu, dilectissime fili, cum ad
synodum nostram Vercellensem 6 venisti , tutamen nostre apostoiice
defensionis monasterio tuo, quod proprie est sancti Pétri, supplici de-
votione a nobis postulasti, inclinali precibus tuis, per bujus nostre
apostoiice preceptionis seriem , predictum monasterium sancti Vic-
toris, martiris, omniumque apostolorum, cui tu preesse meruisti, ut
libeium ab omni humana conditione et jugo consistât 7 , pro eo quod
sub jure sancti Pétri posilum libertalem meruit adipisci, nostra apos-
tolica auctoritate semper esse decernimus. Quin etiam interdicimiis
1 Voluerit, C. Min. garii et Jnnnnis Scoti errores congrcgala, ince-
1 C. Min., f° 33 v". pit prima die septembris anni 1050. Unclc
1 Léo papa IX. patet hanc lnillani in ipsa civitate Vercella da-
4 Petrus I, cire. 1018—1061. tam fuisse.
* Àrclbus, C Min. » Persistât, C. Min.
Hsce synodus, ad condemnandos Beren-
8 CHARTULARIUM
nec quicquam 1 moleslationis, quicquam violentie aut rapine, in rébus
ejusdem monasterii et etiam cellis nominatim , sacrilega manu com-
mittere audeat. Concedimus etiam ipsi vestro monasterio abbatiolam
quandam Sancti Vicloris nomine, apud Valentinam civitatem sitani ,
quam nobis, in ipsa synodo ipsius civitatis, episcopus Pontius 2 ma-
nibus nostris reddidit et per omnia refutavit , tune usque injuste
detentam ab abbale Sancti Teotbfredi , ex tempore desolationis mo-
nasterii Sancti Victoris; statuentes apostolica censura ne ulla unquam
bominum persona, cujuscunque potestatis vel conditionis, cujuscunque
sexus etaetatis, contra banc noslre apostolice auctoritatis defensionem
venire pertemptet. Quod qui ausus fuerit, nostri cuspide anatbematis
transverberatus erit usque ad dignam satisfactionem. Qui vero se ab
hac presumplione custodierit , benedictionem a Domino Deo conse-
quatur, et aeterne vite parliceps efïiciatur. -J- Bene valete.
Data 3 vu idus septembris, per manus Pétri, diachoni, bibliothe-
ebarii et cancellarii sancte apostolice sedis, anno domni Leonis noni
pape n°, inditione nu.
8.
Preceptum Caroli.
(Edd.D.Martène, Ampl. coll., I, 46, D. Bouquet, V, 752, et Migne, H. Caroli Magniopy.,1, 978.)
Mart. 790. Karolus, gratia Dei, rex Francorum et Langobardorum ac patricius
Romanorum. Maximum regni nostri in boc augere credimus muni-
mentuni, si petitionibus sacerdotum vel servorum Dei, in quo nostris
auribus fuerint prolate, liberiori animo obtemperamus, atque in Dei
nomine ad effectum perducimus. Quapropter, notum sit omnium fide-
lium noslrorum magnitudini, qualiler nos, ob amorem Domini, ad
monasterium Massiliense, quod est in honore beatissime semperque
virgiuis Marie vel sancti Victoris marliris, taie beneficium visi sumus
concessisse, ut villis vel rébus seu quibuslibet locis, que ex bo-
norum omnium largitate ibidem largite vel delegate fuerint, vel m
1 Nec quicquam deest in C. Min. 5 Datum, C. Min.
* Pontius de Valentino, episcopus Valent i-
nensis, 1037— 1080.
SANCTI VICTORIS.
anlea a Deo timentibus hominibus ibidem datum vel traditum fuerit,
quicquid ibidem juste et rationabiliter pertinere videtur, nulliis judex
publicus, ad causas audiendum, vel freda exigendum, seu mansiones
vel paratas faciendum, nec homines ipsius ecclesie distringendum atque
fidejussores tollendum, nec ullas redibutiones publicas requirendum,
ibidem quoque tempore ingredere nec exactare penitus non présumât,
sed sub einanitatis nomine deberent consistere. Propterea, banc pre-
ceplionem auctoritalis nostre eonscribere jussimus, per quam specia-
liter decernimus ordinandum , ut nullus quislibet de vobis nec de
junioribus vestris, ammodo et deincebs, in villis vel rébus prefate ec-
clesie infra régna, Cbiïsto propicio, noslra, ad causas audiendum, vel
freda exigendum, nec mansiones aut paratas faciendum, vel homines
ipsius ecclesie distringendum vel fidejussores tollendum, nec ullas re-
dibutiones publicas requirendum, ibidem, ut diximus, ullo unquam
tempore ingredere nec exactare penitus non presumatis; sed, sub
emanitatis nomine, valeat illis 1 qui nunc tempore ibidem rec tores esse
videntur, suique successores, cum omnibus fredis concessis, quieti vi-
vere et residere, et quicquid* ibidem nunc ad presens juste et raliona- v.
biliter pertinelur, vel in antea a Deo timentibus hominibus ad ipsa
sancta loca traditum vel delegatum fuerit, ex nostra karitate ibidem
pioficiant in augmentis, qualinus melius delectet ipsam congrega-
tionem pro nobis vel stabilitatem regni nostri Domini misericordiam
attentius exorare. Et, ut bec preceptio nostris et futuris temporibus
melius conservelur, manu propria roboratam decrevimus roborare, et
de anuîo nostro infra sigillare precepimus.
Signum [monogrammatis locus] Caroli, gloriosissimi régis.
Data in mense marcio, anno xx° n° et x° vu regni Caroli 2 . Actum
Qtiamarcia civitate.
9.
Cailomanni de Ciliano.
(Ed. in Gatt. Christ., I, instr., 108, et ap. D. Bouquet, IX, 432.)
!n nomine Domini Dei eterni et salvatoris nostri Jhesu Chrisli. Ca- 2 fel.r. 88i.
1 Corr., valeant itli. ad regnum in Francia , decimus septimus ad
2 Annus vigesimus secundus referendua est regnum in Italia seu Longohardia.
I. 2
1 CHARTULAIUUM
rolusraaunus, gralia Dei, rex. Regalis celsiludinis mos est fidèles suos
demis multiplicibus honorare sublimesque efficere. Qua de re, no tu m
esse volumus omnium sancle Dei ecclesie nostrorumque fidelium, pre-
sentium scilicet ac futurorum , industrie, quoniam 1 accedenles ad
mansueludinem nostram illustres fidèles nostri Ugo , venerabilis
abbas, necnou Frotarius 2 archiepiscopus, bumiliter petierunt, coram
freq uen lia procerum primatumque nostrorum, ut [ad] deprecationem
Berengarii, Massiliensis episcopi, redderemus ad çcclesiam in honore
Dei genitricis ac sancti Victoris Ciliani villam ejusdem ecclesie debi-
îam, e\ Massiliensi comilatu, in Forojuliensi sitam, atque omni tem-
pore hal)endam concederemus. Placcuit itaque nostre celsiludini eorum
salubeirimis adquiescere postulations , ac jam dicte ecclesie Massi-
liensi, in honore bealissime atque intemerate virginis Marie sanclique
Victoris, sub tuitione pastoralis cure Berengarii, ejusdem loci ponli-
îicis, prefilam villam Cilianum, ab eodem loco dudum subtractam, ex
comitalu Massiliensi, in comitatu Forojuliensi sitam, cum omni inte-
gritate reddidimus, contulimus, ac de nostro jure in jus ac domina-
tione ejus sollempni more transferimus; ea videlicet ratione ut,
quandiu presens abbas ac successores ejus advixerint, eandem villam
sub ditione sancte Marie ac sancti Victoris, sine alicujus inquieludine
aut minoratione, possideant. Statuimus etiam ac regio more delegamus
ut nullus unquam alicujus ordinis vir jara dictam villam a prefato loco
subtrabere, deteriorari, aut minuere présumât. Ut autem hoc pre-
ceptum nostre auctoritatis inviolabile in Omnipotenlis nomine firmius
habeatur, ac per futura tempora diligentius conservetur, manu propria
subter firmavimus, ac anulo nostro subsign3ri jussimus.
Signum \monogrammatis locus] Carlomanni, gloriosissimi régis.
Data un nouas fèbruarias, anno vu 03 régnante Carlomanno gloriosis-
simo sege, indicione u a . Àctum apud Compendium publicum palatium.
' Cod. qui perperam. Luclovico Balbo successisset 10 apr. a. 879,
2 Frotarius, primum Burdigalensis , postea defunctus est 6 dec. a. 884, sexto regni anno
Bituricensis archiepiscopus. nondum expleto. Indictio II annuin 88 i de-
1 Maie ut videtur. Carlomannus pnim , cum signât.
SANCTI VICTORIS. 11
10.
Carta Ludovici.
( Ed.l. D. Marténe, Thés, anecil., I, 262, et D. Bouquet, IX, 682.)
in nomiiie sancte et individue Trinitatis. Hludovicus , gratia Dei, 21 api. oui.
imperator augustus. Omnium fidelium noslrorum, presentium scilicet
et fnturorum, noverit induslria quoniam Rostagnus 1 metropolita et
Teubertus 2 cornes, nostram adennles excellentiam, ennixius postula -
venmt, quatinùs fideli nostro Magno 3 , abbati ecclesie scilicet Dei geni-
tricis Marie et gloriosi marliris Victoris, cujus corpus in Massilia urhe
requiescit, pro remedio anime nostre parentorumque nostrorum, con-
cederemus, jure perpetuo, videlicet fiscum quod nominatur Pinus,
cum salinis et piscationibus et portu navium et omnibus juste et lega-
liter ad eundem fiscum pertinentibus, conjacentem in comitalu Mas-
siliensi qui vulgo Paradisus nominatur, sicut est via que descendit a
Guardia usque in Poium Formigarium, una cum terra comitali que
ante portam castri fore videtur, usque ad carnarium, omnia omnino in
integrum ut ei concederemus per preceptum nostre auctoritatis.
Quorum precibus assensum prebentes , boc serenitatis nostre pre-
ceptum fieri decrevimus, per quod jam dictus fidelis Magnus ea omnia
que superius sunt obtinere valeat, tam ipse quam sui successores, re-
mota totius potestatis inquietudine aut deminoratione. Et ut verius
habeatur, manu propria firmavimus et anuli nostri impressione as-
signait jussimus.
Signum domni Hludovici [monogrammatis locus], serenissimi impe-
ratoris augusti. Signum, Arnulfus recognovit et subscripsit.
Data xi kalendas mai anni Domini dcccciiii , indicione vu ,
anno mi imperante domno nostro Hludovico. Aclum Arelate féli-
citer. Amen.
1 RostagnusII, arebiepiscopus Arelatensis, a Quis sit Teubertus incerium.
eirc. 870 — 913. '' Magnus II , abbas cirr. 903— 925
\2 CHARTULAR1UM
il.
Ludovici de toloneo Leonio.
(Ed. D. Bouquet, VI, 532.)
1 nov. 822. lu nomine Doniini Dei et salvaloris nostri Jhesu Christi. Hludovicus,
divina ordinante providentia, imperator augustus, omnibus fidelibus
sancte Dei ecclesie et nostris vel cunctis ministerialibus rempublieam
adminislranlibus , tam presenlibus cm a m futuris. Notum esse volumus
vestre industrie cpialiter \ir venerabilis Theodbertus, Massiliensis epi-
scopus, adiens serenilatem culminis nostri, gestansin manibus quandam
auctoritatem domni genitoris nostri, Caroli, prestantissimi imperatoris,
in qua continebatur insertum qualiter ecclesie sancti Victoris martiris,
ubi sacratissimum corpus ejus umatum est, concessisset tholoneum de
villa que dicilur Leonio, quicquid fiscus regius exinde exigebat, tam
de sale quam de aliis condicionibus, necnon el tbeloneum de navibus
ab Ytalia venientibus, que ad eandem ecclesiam arripare videntur,
ut quicquid ad publicum opus vel ad fiscum regium exinde consue-
ludo fuit exaclare, ad predictam ecclesiam sancti Victoris martiris
Massiliensis, vel ad redores ejus, concederetur. Quapropler, precibus
quibus valuit nostram exoravit clemenliam, ut, palernum morem se-
(juentes, noslram eliam auctoritatem predicta ecclesia, in quam ipse,
Deo auctore , episcopus preest , liabere mererelur. Cujus precibus
aurem accomodantes, bos noslros impériales apices fieri jussimus, per
quas precipimus atque jubemus, ut, quemadmodum domnuset genitor
noster predicte concessit ecclesie, ila et deincebs in perpetuo firmum
el stabile permaneat. Et nullus cjuilibet ex judiciaria poteslale aliquid
tbeloneum de supradictis locis exactare aut requirere, vel ullam con-
Irarietatem erga predictam ecclesiam Sancli Victoris ejusque redores
facereaut ingerere présumât; sednostrisfulurisque lemporibus inviola-
biliter conservetur. Et utbecaucloritas firmitatisnostre per futura tem-
pora inviolabilis conservetur, anuli nostri impressione signari jussimus.
Signum domni [monogram?natis locus] Ludovici, imperatoris sere-
nissimi.
SA1NCTI VICTORIS. 13
Data kalendis novembiïs, anno, propicio XPYCTO, .... imperii
domni Ludovici, piissimi augusti, iudicione prima. Aclum Isemburgo,
palatio regio.
î±
Lotarii de libertate.
(Ed. D. Bouquet, VIII, 373.)
In nomine Domni nostri Jhesu Chiïsti Dei eterni. Lotarius, divina of.bi 841.
ordinante providenlia , imperator augustus. Si sacerdotum aut ser-
vorum Dei justis petitionibus adquiescimus, hoc nobis procul dubio
ad eternam bealitudinem pertinere confidimus. Noverit iccirco om-
nium fidelium nostrorum, presentium scilicet ac futurorum, industria,
quia vir venerabilis Teulpertus, Massiliensis ecclesie episcopus, que
est in honore sancte Marie semper virginis constructa, ubi sanctus
Victor corpore requiescit , veniens ad nos detulit nobis preceptiones
regum predecessorum nostrorum, in quibus invenimus insertum qua-
liter ipsa casa Dei sub plenissima deffensione acte munitatis 1 tuitione
semper habuissent. Unde petiit idem prefalus episcopus celsitudinem
noslram, nt ei denuo similia, pro mercedis nostre augmento, circa
eundem sanctum locum concederemus. Cujus petitioni assensum pre-
buimus, ac sicut petiit confirmare studuimus. Precipientes ergo jube-
mus ut nullus judex publicus, neque quislibet ex judiciaria potestate
seu aliquis ex fidelibus sancte Dei ecclesie ac nostris, in ecclesias, aut
loca vel agios, seu aliquas possessiones, quas moderno tempore juste
ac rationabililer possidere videtur, in quibuslibet pagis ac territoriis,
vel quicquid etiam deinceps propter divinum amorem ibidem col-
latum f'ueril, ad causas audiendas, vel freda exigenda, aut mansiones
vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, aut bomines injuste
distringendos ipsius ecclesie, tam ingenuos quam et servos, ullo un-
(|uam tempore ingredi audeat, vel ea que superius memorala sunt
exactare présumât; sed liceat servis Dei ibidem consistentibus sub
nostra defîensione acte munitatis et tuitione perpeluo tempore quiète
' Sir.
14 CHARTULARIUM
residere, ac pro nobis ac conjuge proleque nostra, seu pro slabilitate
totius imperii nostri a Deo nobis concessi, ac ejus clementissima mise-
T ° ralione 1 , Domini misericordiam exorare*. Et ut hec aucloritas firmior
habeatur, vel nostris futurisque temporibus melius inconvulsa conser-
vetur, manu propiïa sabler firmavimus, ac anuli nostri impressione
signari jussimus.
Signuin [nionogrammalis focus] Hlotarii, gloriosissimi augusli.
Data vin idus februarii, anno, XPYCTO propicio, imperii domni
Lotharii, serenissimi augusti, in Francia p. I, in Ytalia..,., vin idus',
indicione xm. Actum Aquisgrani palatio regio.
Î3.
Piivilegium Lotarii, Caroli, Ludovici.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 107, et ap. D. Bouquet, VIII, 372.)
6 febr. 841. Lotharius imperator confirmât diploma Ludovici Pii, de theloneo villa; Leonii, edi-
tum superius 3 .
Data vin idus februarii, anno, XPYCTO propicio, imperii domni Hlo-
tarii, serenissimi augusti, in Francia i°, in Ytalia xn°, indicione xm.
Actum in Aquisgrani palatio régie.
14.
Privilegium Benedicti pape IX et omnium episcoporum Galliamm.
(Ed. ap. Guesnay, Zita s. Cass , 572; Antiq.de Mars., I, 384; Gall. christ., I, instr., 1 10 et 114.)
boct. 1040. Superne divinitatis polentia sicut nullo bumanitatis ingenio, etc
f. 4. Hac de causa permoti, summi antistites ecclesiarum et abbates ce-
nobiorum, diligenti cura sollicili, prevenire damna, impulsu precum
ac instantia orationum , debemus , ut quibus jure custodia comissa
debetur, Domino juvante, servelur. Denique sanecitum esse a sanctis
ecclesie rectoribus perhibetur quo statu quave institutione sancta mar-
1 Jugiter conservandi , in margine l'ecen- 2 Leg. ut in seq. cliarta : in Francia primo ,
tiori manu adjeetum. in Ytalia duodecimo.
' P. 12.
SANCTI VICTORIS. 15
liris aecclesia Vicloris permanere consuevit, que sine ruga, imniaculato
thoro, hue usque immaculata viguil, et sponsum Cluislum via imma-
culata castoque vestigio est secuta. Hec est denique illa aeterni sponsi
aula , que ita claruit apostolica benedictione atque omnium pecca-
ininum labis absolulione, ceu universalis Romana ecclesia 1 clavigeri
Pétri, et ideo secunda Roma legitur esse; quod, ne oblivioni daretur
futuris temporibus, actenus impressum anliquis continetur marmo-
rîbus. Ilac diligenlia mimiendum censuimus predicti martiris monas-
terium, apud Massiliensem urbem tempore Antonini fundatum, quod
postea a beato Cassiano abbate constructum, eodem rogante, ut f'ertur
a majoribus natu, a beatissimo Leone, Romane sedis anlistite, conse-
cratum et ejus apostolica benedictione atque auctoritate conh'rmatum
atque sublimatum; in quo majorem constituentes ecclesiam in honore
sanctorum apostolorum Pétri et Pauli et omnium apostolorum, aliam-
que in honore sancte Dei genitricis Marie sanclique Johannis Babtiste,
multorum sanctorum collatis pignoribus, consecrarunt. Quod multis
dilatalum honoribus et preceptis decoratum imperialibus, videlicel
Pipini, Caroli, Carlomanni, Ludovici et Hlotarii, regum Krancorum,
neenon passionibus sanctorum martirum Vicloris et sociorum ejus,
sed et aliorum specialiter duorum, Hermetis et Adriani, seu et sancti
Lazari, a Christo .Ihesu resuscitati, ac sanctorum Innocentum , quin
himmo innumerabilium aliorum sanctorum martirum et confessorum
••anctarumque virginum, plurimorum sacrorum voluminum testiinonia
produnt; nam et in bis occiduis partibus, ad monachorum profectum
ac îegularem tramitem, Cassianus liinc primus emicuit, ad promul-
gandam circumquaque monachorum legem ; quodque monasterium
ita in amore Christi sponsi ambiens perduravit, ut in omnem terram
ejus sonus exiret, et in fines orbis terre ejus doctrina, ut lucerna fui-
gens, luceret; cunque diulius in tanti amoris matrimonio perdurasset,
omissa proie tante nobilitatis, de vagina Wandalorum callidus s exactor
educilur, quod necare antiqui serpentis framea corrupto velle disponit;
hoc extincto sobolumque flore omisso, viduitatis lacrima, flexihilis et
' Correctum Romana ecclesia, perperam. 1 Sensus flagitare videtur : gladiut.
16 CHARTILARIUM
infelix, nimioque senio consumptum permansit. Post nempe annorum
curricula, temporibus sancte Romane sedis antistitis Johannis, claruit
sacris virtutibus Wifredus abbas, loci hujus reclor, qui se mundo cruci-
fixit et mundus sibi. Hic ergobas edes condens miris doctrinis dilatavit,
velle necne posse vicecomitum, se» egregii presulis Massiliensis. Post
eiijus vero obitum, Isarmis sumpsit ad regendum cenobium, ut ejus
merito floreret in seculum; per quod cenobiale studium nostris in par-
tibus accepit inicium. Hoc igitur a predecessoribus nostris statutuni,
ego Benedictus , sancte sedis Romane ecclesie apostolicus, et Raiam-
*ballus, Arelatensis apostolalus Tropbymi vicarius, ceterique présides
Galliariim : Pontius videlicet Massiliensis , cujus tuitione ac patri-
monio predicta consislit ecclesia , et Leodegarius arcbiepiscopus Yien-
nensis , Pontius Valentinensis, et Udulricus Tricastrensis , Franco
Carpenloracensis, et Benedictus Avenionensis, Pelrus Aquensis, et
Clemens Cavellicensis , Stepbanus Aptensis, et Pelrus Vasionensis,
Hismodo arcbiepiscopus Embredunensis , et Feraldus Guapicensis,
Petrus Sistericensis , et Ugo Dignensis, Bertrannus Regensis, et Gau-
celmus Forojuliensis, Deodatus Tholonensis , et Heldebertus An-
tipolensis, Durandus Vinciensis, et Nectardus Niciensis, Amelius
Senecensis, et Pontius Glanicensis, cum omni clero nobis comisso,
necne abbatum ac monacborum cbaterva, qui in vinea patris familie
denario béate remunerationis laboraturi intravimus , tulto 1 pondère
diei et estus, ac clericorum plurimorum, diversorum graduum, fide-
liumque christianorum utriusque sexus fere decem milium ad ejus tba-
lamum reparandum venimus, et impenetrabili municione firmamus,
et sanccitum testamur, precibus jam dicti pastoris Ysarni, nec non
vicecomitum Guillelmi et Fulconis 2 , idipsum assensum prebentibus
principibus Gauzfredo et Bertranno 3 , cum totius Provintie nobilibus,
credentes Salvatoris dictum dicentis : « Ubi duo vel très congregati (ue-
rint in nomine meo, in medio eorum sum'; » et : « Quodcunque petieritis
' Pro lato. Bertrandus I, filii Guillelmi II comitis seu
* Guillelmus II el Fulco , vicecomites Mas- marchionis Provincia; , qui, mortuo pâtre,
siliœ, filii Guillelmi I vicecomitis, fratres Pon- anno 1018, eomitatum Provinciae una eum
tii I Massiliensis episcopi. patruele, Guillelmo III, possederunt.
» Ganfredus seu Guillelmus Gaufredus I , et 4 Matth. , XVIII, 20.
SANCTI Y1CT0RIS. 17
Patrem in nomine meo, dabit vobis 1 , » Igitur in unum congregati, tri-
fida henedictione apostolico privilegio predictam ecclesiam sanctifî-
camtis, atqne in pristino absolutionis décore ponimus, quo omnis pe-
nitens, qui ad ejus limina trilis pàssibus venerit, ecclesie fores sibi
pateant et indulta facinora peccaminum, absolulus omnium eriminum
squaloribus, libère ad propria redeat letus, eo seilicel tenore, ut
transacta peccata sacerdotibus confiteatur, et de relico emendelur. De
advenientibus vero ad hoc monaslerium, ob bonorem sanctorum et
reverentiam loci, preeipimus ut quicunque quempiam advenientiuin,
vel ibi comorantium, vel ad propria remeantitim, leserit aut dampna-
verit, in corpore vel in aliqua substantia, iram et malediclionem Dei et
omnium sanctorum incurrat , silque anatbema , maranalba , nisi ad
emendalionem congruam veneiit infra xl dies. Si quis ergo impe-
rator, rex, dux, marcbio, cornes, vicecomes, arcbiepiscopus aut epis-
copus, vel cujuscunque qualitatis aut quantitatis persona, utriusque
sexus, undecunque evenerit, volens sibi vindicare aut inquietare vel
confiscare res supradicti cenobii, in ecclesiis aut in locis, vel in agris
seu reliquis possessionibus, quas moderno tempore juste et ralionabi-
liter possidere videtur, in quibuslibet pagis ac terriloriis, vel quicquid
etiam deinceps propter divinum amorem ibidem collatum fuerit, ullo
unquam tempore invadere probibemus, vetamus et excommunicamus
sive maledicimus et in omnia secula anatbemalizamus. Et qui pre-
sumpserit careat regno Dei, sitque cibus eterne combustionis, et de-
leatur de libro viventium et cum justis non scribatur! Maledictus sit
velle et posse et etiam cogitatu ! Bibat de pbyala ire Dei , et ardeat
ignivoma flamma Jude et Pilati, in secula seculorum, amen, nisi pe-
nitentia ductus emendare dampnum studuerit cum satisfactione ! Quin
potius hoc monasterium prelibatum, omni ex parte tutum, inviola-
bile perseveret, et salvum maneat per orane œvum, amen! Et ut hoc
verius credatur, multorum nomina testium subter jussimus conscribi.
Acta publiée apud Massiliam, in eodem monasterio, idibus octobris,
die ejusdem loci consecratiouis , anno millesimo xl"' dominice incar-
nationis, indicione vm, mi. fcria.
1 Joan.,XIV, 13.
I 3
18 CHARTULARIUM
Dominus Raiamballus, archiepiscopus Arelatensis, firmavit. Petrus,
archiepiscopus Aquensis, firmavit. Hismodo, archiepiscopus Embredu-
nensis, firmavit. Stephanus, Aptensis episcopus, firmavit. Pontius,
Massiliensis episcopus , firmavit. Deodatus , episcopus Tholonensis.
Desiderius notarius scripsit.
15.
Carta liberalis.
;(Edd. D. Martènc, Ampl. coll., I, 368; Mabillon , Ann. ord. S. Bened., VI, 597; Bouche,
Hist. de Prov., II, 5i; auctores Gall. christ., I, instr., 109; Antiq. de Mars., I, 364.)
f ?. Sacrorum judicium constat paginibus librorum, quod, post Domini
1005. Salvatoris adventum gloriosamque ejus ascensionem, priusquam sa-
crum illud quod erat in Yherosolimis collegium disjungeretur, ac ,
Sancto révélante Spiritu, ad predicandam sui nominis gloriam cogni-
tionemque propalandam, per diversa mundi spacia dirigeretur, multi-
tttdiuis credentium erat cor et anima una. Nec quisquam eorum que
possidebat aliquid suum esse dicebat ; sed erant illis omnia com-
munia , nec quisquam egens erat inter illos. Quotquot enim posses-
sores agrorum aut domorum erant , vendentes afferebant precia
eorum que vendebant et ponebant ante pedes apostolorum, divide-
banturque singulis, prout cuique opus erat. Nam talis extitil in Ihe-
rosolimis omnis illa credentium multitudo, quales nunc per paucos
in cenobiis invenire difficile est. Sed, cum per predicationem apo-
stolorum universarum gentium colla jugo Domini subderentur es-
setque infinitus credentium numerus, jamque sancti apostoli per
martirii gloriam e niundo ecessissent, cepil illa sancta comunio apo-
stolorumque institutio paulatim tepescere. Cémentes hec , aliqui
quorum mentes in ea que a beatis apostolis acceperant doctrina fer-
vebant , séquestrantes se ceperunt babitare simul , quos greco ser-
mone cenobitas, id est in comune viventes, ceperunt vocitare. Ex
tune monasteria exordium sumpsere. Ad horum igilur formula ceno-
biorum, extitit infra pagi nostri fines, hoc est in Provintia , célèbre
monaslerium, Massilie civitatis haud procul menia situm, precipui
SANCTI VICT0R1S. 19
martyris Victoris corpore sacratum, a glorioso imperatore Carolo pri-
vilèges ac maximis demis sublimatum, quod diii in eadem sublimitate,
sub regulari tramite, mansil stabilitum. Sed, post mullorum curricula
annorura, cnm idem piissimus princeps a seeulo decessisset, et omni-
potens Deus flagellare vellet populum chrislianum per seviciam paga-
norum , gens barbarica in regno Provincie irruens, eircum(|iiaque
diffusa, vebementer invaluit, ac munitissima queque loca optinens et
inhabitans cuncta vastavit, ecclesias ac monasteria plurima destruxit;
et loca que prius desiderabilia videbantur, in solitudine redacta
sunt, et que dudum habitatio fuerat hominum, habitatio postmodum
cepit esse ferarum. Sicque factum est ut monasterium illud, quod olini
precipuum ac famosissimum in tota Provintia fuerat, adnullalum et
pêne ad niebilum est redactuni , quousque bone memorie domnus
Guillelmus et domnus Honoratus 1 , prefate civitatis episcopus, ac frater
ejus domnus Guillelmus vicecomes, filiusque suus domnus Pontius 2
presul, qui eidem avunculo suo in episcopatum successit, ei jam pêne
lapso manu m sublevationis porrexerunt. Qui non solum ex sua ei
aliqua reddiderunt, verum etiam de propriis suis possessionibus, ob
remedium animarum suarum, multa largiti sunt, ac, monachos aggre-
gantes , abbatem ibidem ordinaverunt. Igitur ego Pontius, ordina-
tione omnipotentis Dei, Massiliensis ecclesie pontilëx , igné divini
amoris succensus, et gloriosissimi ac preciosissimi dominique mei bea
tissimi martiris Victoris amore flagrans, ut ejus monasterium, ubi
sacrum ac venerabile corpus ejus requiescit , stabilitum et incon-
vulsum, absque ulla inlerruplione vel deminutione, in seculuris seculis
maneat, et ut labor noster ac donalio et reditio vel augmentalio
nostra, seu et antecessorum nostrorum supradictorum, indissolubilis
firmaque ac stabilis in perpetuum maneat, una cum consensu domni
Rodulfi 3 , régis Alamannorum et Provincie, seu etiam cum precepto et
conibentia domni apostolici pape urbis Rome', cum voluntate etiam
1 S. Honoratus III, frater Guillelnii I Mas- 5 Rodulplius III, rex Arclatensis, 993 —
siliœ vicecomitis. 1032.
5 Pontius I, frater Guillelmi et Fulconis 4 Joannes p]>. XVIII.
vicecomituni Massilia;, qui patruo suo S. Ho-
norato in sede eplscopalï successit.
20 CHÀRTLLÀRIUM
domni Rodhbaldi comitis 1 , et domne Àdalaizis comitisse', domnique
(Tiiillelmi comitis 3 , filii ejus, consentiente etiam pariterque rogante
clero ac populo sancte ecclesie Massiliensis, facio hanc roborationis,
liberalitatis ac donationis chartam omnipotenti Domino ac sancto Vic-
tori, suo martiri, seu et abbatibus ac monachis, tam presentibus quam
futuris, ut ab bac die ipsum monasterium sub nullius bominis* manu,
nisi ad deffensionem, consistât; sed sit, sicut cetera sunt monasteria
regularia , ad honorera omnipotentis Dei ac sanctorum ejus con-
sistentia, in bis abbatibus ac monachis qui secundum regulam sancti
Benedicti ac sanctos cannones voluerint vivere. Et terram cunctamque
possessionem omniaque que in presenti tenet vel in futuro adquirere
potuerit, nullus episcoporum, nulliusque ordinis persona, tam cleri-
corum quam laicorum, ab eodem monasterio vel ab eisdem abbatibus
seu monachis aulïerre valeant, ut abbates ac monachi, tara présentes
quam secuturi, quiètes ac securi, absque ullius bominis voluntate, Deo
possint servire, et pro nobis omnibus, jam sœpius prelibatis, omnium-
que salule christianorum, vivorum scilicet ac defunctorum, orationes
ac pièces valeant incessanter offerre. Ergo, si potestas surrexerit ali-
quando iuimica, vel sancto Viclori ejusque monasterio contraria, que
hoc opus nostrum et hanc inslitutionem, quara pro remedio animarum
nostrarum inslîtuimus , vel hune privilegium , quem cum precepto
régis, de jussione domni apostolici et auctoritate omnium supra nomi-
natorum scribimus, inrumpere voluerit et irritum facere ac manus
nosti as falsare, vel a quoeunque episcopo vel abbate, seu a quoeunque
liomine aliquod donum pro ipso monasterio voluerit accipere, sit
analhema, maranalha, sitque anathema, maranatha, sitque anatema
dando et analhema recipiendo, id est tam ille qui dat quam ille qui
accipit, sicut sacri cannones statuunt. Et sint excommunicati et male-
dicti et abhorainati a Pâtre et Filio ac Spiritu Sancto, neenon et a
domno papa Romano sedis apostolice et ab omnibus ordinibus sancte
Dei ecclesie chatholice, ab episcopis, a presbyteris, a diachonibus et
1 Rotboldus cornes Proïinciœ, frater succès- " Guillelmus II , Guillelmi I et Adetaidis
soique Guillelmi I. HLius.
3 Adelais, Guillelmi I vidua.
SANCTI VICTORIS. 21
ab omnibus qui intra eam potestatem babent ligandi solvendique. Et
sint dampnali in inferno inferiori, cuni Juda traditore, cum Arrio,
ctim Sabellio, et cum omnibus hereticis et infidelibus Dei, tam qui
faciunt quam qui consentiunt facientibus. Hoc etiam inserere placcuit
micbi, Pontio episcopo, ac fratribus meis, domno Guillelmo et domno
Fulconi, ut quecunque de lieredilate patris nostri vel [matris] nostre
parentumque nostrorum buic monasterio a pâtre nostro et a paren-
tibus nostris vel a nobis collatum est vel collatum fuerit, si aliquando
surrexerit aliqua poteslas, vel episcopus, vel cujuslibet ordinis per-
sona, qui aliquid ab eodem monasterio, vel ab eisdem abbatibus vel
monacbis, auflerre vel abstrabere voluerit, hoc vindicare non valeat ;
quod si fecerit, beredes ac successores nostri libérant habeant po-
testatem resumendi ac recuperandi ea que aufferre vel abstrabere
aliquis voluerit. Super hec autem omnia licentiam habeant abbas ac
monachi ejusdem monasterii interpellare eos qui banc scripturam
nostram offuscare voluerint , in omni regali curia vel ante domnum
apostolicum Rome, et reddere coganlur in vinculo auri libras D, et
denuo scriptura ista firma stabilisque permaneat.
Scripta anno incarnationis dominice millesimo v, Rodulfus rex
Alamannorum seu Provintie , Johannes , gratia Dei papa sedis apos-
tolice.
Rodballus , gralia Dei cornes , firmavit, voluit et consensit et manu
propria roboravit. -f- Signum, Poncius episcopus manu propria fir-
mavit. Adalax, inclita comilissa, assensum prebuit et manu sua fir-
mavit. Guillelmus, cornes Provintie, filius ejus, firmavit. Guillelmus 1 ,
Tbolose urbis cornes, firmavit. Ermengardis, uxor Rodballi comitis,
manu propria firmavit. \Yarnerius, abbas Psalmodie, firmavit. Gui-
fredus 2 , licet indignus, ejusdem monasterii opilio vocatus. Archinricus,
abbas Munli Majoris , firmavit. Rado episcopus 3 firmavit. Elmera-
dus 1 episcopus firmavit. Domnus Poncius, Arelatensis archiepi-
scopus, firmavit. Pato abbas firmavit. Deodatus firmavit. Andréas
fîrmavit. Massilius firmavit. Ugo firmavit. Guillelmus vicecomes fir-
1 Guillelmus III, cognomiue Ta'dlefer. 5 Cujus sedes incerta.
* Vel Wifrcdus , abbas Victorinus, • Almeradus, episcopus Regiensis.
22 CHARTULARIUM
mavit. Fulco, frater ejus, firmavit. Lanbertus firraavit. Radaldus fir-
mavit. Amalricus, Aquensis episcopus, firmavit. Domnus Franco fir-
mavit.
16.
Dos Sancti Pétri hujus monasterii.
15 oct. 1040. Quoniam spirituali XPYCTUS ecclesiam copulo sponsam vocare di-
gnatus est, jure a sanctis patribus traditum credimus, sancte ecclesie
sponsalicium dari debere. Iccirco, huic sancte ecclesie in bonorem sanc-
torum apostolorum Pétri et Pauli et omnium apostolorum in cenobio
Massiliensi constructe , die dedicationis ejus, ego Guillelmus 1 , vice-
comes Massiliensis, pro animé mee parentumque meorum remedio, dono
supradicte ecclesie, in comitatu Massiliense , in villa que dicitur Cuja,
quartam partem de ipsa villa. Similiter et frater meus Fulco, in valle
que dicitur Tritis, uii or mansos, cum omnibus que ad ipsos mansos per-
tinent : unum mansum, in villa que dicitur Porcilis; alium mansum, in
villa que dicitur Podium Lubarium; tertium mansum, in villa que
dicitur Podio Nigro; quartum, in villa que vocatur Bolcodenas. Et
Guillelmus de Grassa dat unum mansum in comitatu Antibolense, in
villa que dicitur Muginis, cum omnibus que ad ipsum mansum per-
tinent ab integro ; et in comitatu Aquense , in Castro quod vocatur
Podium Sanguinentum, quinque modiatas de terra optima. Si quis
vero hoc dolalicium, etc.
Anno ab Incarnatione millesimo xl, indicione vin.
17.
Sponsalitium ecclesie Sancti Pétri.
1005. Divina auctoritate sancitum est ut omni tempore sancta mater ec-
clesia bonorari ex suis debeat rébus, maxime quoque in consecrationis
ejus primordiis. Iccirco, ego Guillelmus, et ego Fulco 2 , cedimus et
donamus sancte matri ecclesie, domui videlicet Dei , et sacro sanctoque
' Guillelmus II. suo, Guillelmo I Massiliensi vicecomiti, anuo
J Guillelmus II et Fulco, fratres, qui patri cire. 1004 successerum
SANCTI V1CTOR1S. 23
altari quod est in honore beatorum aposlolorum Pétri et Pauli conse-
cratum, aliquid de nostro alode, quod est in comilatu Massiliense, in
villa que vocatur Albanea, ego videlicet Guillelmus unam modiatam
de terra culta, et ego Fulco unam modiatam de vinea. Sane si
quis contra banc donationem venire voluerit, aut nos aut heredes
nostri, aut alius quislibet, vindicare non valeat , insuper reddere
cogatur libras auri V, et de relico donatio ista firma stabilisque per-
maneat.
Ego Guillelmus, et ego Fulco, fieri jussimus, et testibus firmare
rogavimus, et manibus propriis firmavimus.
Facta dônatio ista in monasterio Massiliensi Sancti Victoris, anno
incarnationis Domini millesimo v, indicione vmi.
18.
De villis quas dédit Pondus episcopus Sancto Victori.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 110; Anliq. de Mars., I, 371; Ruffî , Dissert, sur les comtes
de Provence, 91 .) »
Omnipotentis Dei opitulante suffi-agio, ejusque inspiranle clementia, loos.
qui mortem non vult peccatorum sed vitam, ego Pontius, nutu Dei,
Massiliensis ecclesie episcopus, de anime mee salute sollicitus, etc. . .
Elegi ad tempus, in monasterio beati martiris Vic-
toris, sub abitu monastice religionis, degere humiliatus, ut in eternum
vivere possim exaltatus Hec igitur et alia
plura diligenter pertractans, ut pro terrenis celestia adquirere valeam,
per luijus auctoritatem scripture, dono ea que ille michi contulit ora-
nipotenti Domino et sancto Victori martiri , ejusque monasterio
apud Massiliam civitatem fundato, aliquid de * bereditate mea , que v.
michi sorte bereditatis ac divisionis conlingit , et a progenitoribus
meis, Guillelmo ' et Bellielde, michi jure bereditario contingit, seu ab
avunculo meo' 2 , propter servicium quod ego illi in sua vita morteque
gratanter ac dévote exhibui, ab eodem michi, coram ydoneis teslibus,
data ac derelicta sunt. Et bec omnia sunt in comilatu Aqueuse, in
' Guillelmus I, vicecomes Massiliae. * S. Honoratus III, episcopus Massiliensis.
24 CHARTULARIUM
valle que nuncupatur Tritis : primo, in villa que vocatur Porcilis,
omnem meam partem, sicut dixi, a genitoribus meis vel ab avunculo
meo michi derelictara, cum omni integritate et absque ulla diminu-
tione, dono supradicto monasterio-, in villam quam vocant Puio Ne-
roni, similiter; in locura qui vocatur Sancti Andeoli, quantum ibi per-
tinet, similiter ; de villa quam vocant Ollarias, manifestum est quantum
avunculus meus dédit monasterio Montis Majoris, de cetero omnem
partem meam dono monasterio Sancli Victoris; sed et in comitatu
Forojuliense, id est in Fraxeneto, in villa quam vocant Ad Molam et
in apendiciis et in territorio ejus, omnem partem meam. In civitate
etiam Arelato, dono mansiones meas, quas ego construxi et bedifi-
cavi, que sunt juxta Sanctum Lucianum, cum omni superposito et
omni structura que ibi pertinet. Hec autem omnia supranominata et
suprascripta, propter anime mee salutem ac genitorum parentumque
meorum, dono, cedo atque trado in ditione almi martiris Victoris,
et in manus abbatum ac monachorum presentium et futurorum,
ibidem perpetim famulanlium, ut ab bac die, sine interpellatione ali-
cujus hominis, teneant et possideant, et pro peccatis meis assidui in-
tercessores existant. Sane si ego aut alius aliquis bomo, etc.
Facta est autem donatio bec , anno incarnationis dominice mille-
simo viu, inditione vi, régnante Rodulfo rege Alamannorum seu Pro-
vintie, et in prefato monasterio présidente donmo Guifredo, benignis-
simo abbate.
Ego Pontius, gratia Dei episcopus, manu propria roboravi, et
testibus firmare rogavi. Ego Fulco firmavi. Ego Lanbertus firmavi.
Ego Guillelmus, filius Guillelmi, firmavi. Ego Arnulfus firmavi. Ego
Pontius, filius Guillelmi, firmavi. Pontius, filius Attoni, firmavi. Leo-
garda firmavit.
19.
De vicis quos dédit Fulco.
(Edd. Guesnay, V\ta s. Cass., 563, et Ruffi, Hist. de Mars., I, 58.)
19 jun. 1020. Omnibus in Christo licet fidelibus, dum cannonica et aposto-
lica, etc. Igitur ego Fulco, una cum uxore mea, Odila, bec et alia consi-
SANCTI VICTORIS. 25
derans, et in manus Dei viventis pro culpis meis incidere pertimes-
cens, tactus amore illius, dono ei aliquid de his que ipse michi conce-
dere vel donare dignatus est, ejusque martiri Victori , monasterio
quod situm est atque fundatum super ripam maris, haut longe a Mas-
silia civitate, nec non abbatibus, sive monachis, presentibus sive futuris,
ibidem servientibus, pro remedio anime mee vel parentum meorum,
ut Deus omnipotens dignetur absolvere animas nostras ab omni vin-
culo delictorum et a pénis inferni liberare. Imprimis, dono totam
partem meam ab integro, de cunctis rébus mobilibus que deportare
potest homo, vel ducere vel reducere. Deinde dono alodem meum
qui ex jure patris* mei michi advenit, in comitatu Aqueuse, in valle f° ".
Tritis : id est, in villam quam vocant Porcilis, dono vi partem; et de
villa quam nommant Puio Luberio, mi 1 ™ partem ; de villa vero quam
vocitant Puio Nigro, vi partem; de villa vero quam dicunt Bulco-
dinas, nu partem. In tali igitur tenore, dono bec omnia, que supra
exarata esse videntur, altissimo Deo et sancto Victori, ut quandiu
vixero teneam et possideam, et post obitum meum, sine ulla mora vel
molestia, ad ipsa casa Dei, videlicet cenobii almi Victoris martiris
revertatur. Sane si quis, etc. , non valeat vindicare quod repetit,
sed componat in vinculo auri libras D, et in antea donatio ista firma
omni tempore stabilisque permaneat.
Fada donatio ista anno incarnationis Domini anno millesimo xx,
indicione m, in mense junio, xm kalendas Julii, lima xxm, in prima
feria , in castrum Fossis, régnante Domino nostro Jhesu Christo
ubique, et in Alamanna seu Provinlia Rodulfo rege.
Ego Fulco, qui hanc donationem dedi, firmavi et firmare rogavi.
Odila, uxor mea, firmavit. Guido firmavit. Fulco de Aquis firmavit.
Pontius Pelet firmavit. Ysmodo de Taradell firmavit. Guitardus Mala
Aura firmavit. Pontius episcopus firmavit. Guillelmus , frater ejus,
firmavit. Aicardus, frater ejus, firmavit. Jozfredus Mala Parti firmavit.
Guiquirannus cannonicus firmavit. Stephanus cannonicus firmavit.
Lanbertus cannonicus firmavit. Guillelmus firmavit. Iterius firmavit.
Lanbertus de Solario firmavit. Alius Lanbertus firmavit.
26 CHÀRTULARIUM
20.
De orto et molendino.
cire. 1030. Ego, in Dei nomine, Guillelmus , vicecoraes Massilie, siinul et
dater meus, Fulco, una cum filiis nostris et uxoribus, facimus doua-
tionem omnipotenti Deo et sancto Victori, glorioso martiri, ejusque
nionasterio, de molendino qui est situs 1 justa fluvium Vuelne, ex
eadem Vuelna ubi Gerenus fluvius cadit in bedalle de supradicto
molendino, ad guadum Vuelne per quod itur ad Carvilianum, terras
Sancti Victoris. Et donamus omnia que sunt inter ipsum bedal et ulte-
riorem ripam de supradicta V r uelna, a molendino de Petronilla usque
in Gerrenum et ad supradictum guadum, cum omni integritate.
Igitur ego Guillelmus firmavi. Fulco fnmavit. Stepbana firmavit.
Odila firmavit. Guillelmus firmavit. Pontius 2 episcopus firmavit. Ai-
cardus firmavit. Gauzfredus firmavit. Stepbanus firmavit. Bertrannus
firmavit. Petrus firmavit. Hii omnes, filii Guillelmi vicecomitis, et
multi alii similiter firmaverunt.
De decimo molendini.
Igitur ego Pontius, gratia Dei, Massiliensis episcopus, cum con-
sensu clericorum meorum, facio donationem Deo et sancto Victori
martiri, ejusque monasterio, de omni decimo supradicti molendini,
sive ortorum et pratorum vel arborum et omnium omnino rerum
que in supradicto termino monacbi Sancti Victoris bedificaverunt, ut
omni tempore monacbi teneant et possideant, absque ulla contra-
rietate , et pro nobis apud Deum intercessores existant. Si quis
vero, etc.
Amelius cannonicus firmavit. Cleophas firmavit. Pontius canuonicus
firmavit. Pontius cannonicus alius firmavit. Guicbirannus cannonicus
firmavit. Stepbanus cannonicus firmavit.
' Posteriore manu suprascriptum est : quod s Pontius II de Massilia.
est situm.
SÀNCTI VICTORIS. 27
21.
De molendino Vuelne et decirao.
Cum temporibus liqueat antiquioribus donationem cunctain sine cire 1030.
ulla titulatione valuisse, et stabilitatis rigore sui viguisse, modérais
tamen temporibus legalibus edictis constat aliter stabilitum, nullam
donationem * videlicet sine litteralibus gestis valere sanecitum. Quo- v o .
circa , ego Willelmus, et ego Fulco, donanuis aliquid gestis alli-
gatum, timoré compulsi nostri Redemptoris, monasterio Sancti Vic-
toris, hoc est de ipso molendino quem monacbi hedificaverunt cum
magno labore , et multis sumptibus construxerunt super fluvium
Vuelne, in locum quem vocant ^adum de Margarila, ipsam terciam
partem que pertinet ad potestatem, et ipsum bedal, et tota terra que
continetur infra ipsum bedal, sic 1 procedit ipse rivus de bedal de
ipsa matre 2 , et, circumacto molendino, cadit in ipsam matrem. Quic-
quid voluei int inde agere ipsi monacbi, potestatem et licentiam dona-
mus, videlicet ego Guillelmus, et ego Fulco, donatores, et filii nostri
uxoresque nostre. Si quis, etc.
Ego Pontius, ecclesie Dei Massiliensis episcopus, aliquid eidem ec-
clesie ex rébus pertinentibus monasterio excellentissimi Dei martiris
Victoris dono gestis alligatum, boc est decimum quod est in territo-
riolo jnxta rivum Vuel.na nomine dictum, si forte ibi aliquid babetur
quod eidem ecclesie Dei pertinere videtur ; ita ut nullus inquietare
amplius audeat, vel modo viventium, vel nobis in posterum succeden-
(ium. Et boc territoriolum ita est consortatum : ex meridiana parte,
ipsius rivi predicti aqua decurrente; ab oriente vero, aqua ipsius mo-
nasterii molendini ab ipsa matre dirivata; ad occasum directim de-
fluente, quoadusque ad molendinum deflectitur, et bine ad matrem
reverlitur.
Ego Pontius episcopus firmavi et lestes firmare rogavi. Ego Guil-
lelmus vicecomes firmavi, et uxor mea, Stephana, firmavit. Ai-
' Fort, corrig., s'uut. * I. e. fluvius unde aqua est bedalis derivatur.
cire. Î030.
28 CHARTULARIUM
cardus, filius Guillelmi, firmavit. Stephanus firmavit. Bertrannus fir-
mavit.
Postea vero cannonici ipsius civitatis Iibentissime et laudaverunt et
firmaverunt, scilicet Stephanus atque Pontius et ceteri. Volveradus
firmavit. Guidbertus firmavit, et frater suus, Lagetus, firmavit. Lam-
bertus firmavit. Pontius Sigfredi firmavit. Guifredus firmavit, et ceteri
milites firmaverunt.
22.
De Piscibus Vulne.
Ego Pontius Massiliensis urbis episcopus, et dommis Guillelmus,
pater meus, et domnus Fulco, avunculus meus, utrique vicecomites
Massilienses, cum uxoribus suis et filiis, pro remedio nostrarum ani-
marum, donamus Domino Deo et Sancto Victori Massiliensis monas-
terii et habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quam futuris, ab eo
loco quo influit Gerrenus in Vuelna, aquam de Vuelna, usque ad eum
locum quo ipsa Vuelna intrat in mare, ad piscandum omni tempore,
ita ut nullus présumât piscari in ea sine jussione eorum. Si quis
autem, etc.
23.
Carta Honorati, episcopi Massiliensis, et clericorum suorum, de honoi'e quam reddidit
sancto Victoris martiris , monasterii Massiliensis.
(Ed. in Gai/, christ., I, 108, et in Anûq. de Mars., I, 348.)
31 OCt - • .,..,,„....,.. „ r, •
c. 965-977. In nomme sancle et îndividue Irimtatis, simpucique Deo, Patri et
Filio Spirituique Sancto. Honorants', gratia Dei, sancte sedis Massi-
liensis episcopus. Sumi pastoris vestigia sequentes, etc.
Igitur, ego jam dictus Honoratus episcopus, cum clericis meis,
divini accensus amoris 2 atque gloriam retributionis omni affectu desi-
derans, in honore Dei omnipolentis sanctique Victoris martiris con-
gregationem monachorum secundum regulam sancti Benedicti, in
abbatia ejusdem beati Victoris constitui optamus, ut pro me, succes-
4 S. Honoratus III , cire 948 — 977. * Fort, suppl. igné.
SANCTI VICTORIS. 20
sorumque nostrorum, et pro statu ecclesie nostre, cotidie* intercédant f 8.
ad Dominum, ut Domini pietas nostrorum peccaminum nobis indul-
geat et concédât vitam eternam. Et, ut ibi utilius possint regulariter
vivere, ex terra que ad eandem abbaliam pertinere dinoscitur aliquid
eis concedimus : boc est terra culta et inculta, pratis, pascuis, garricis,
aquis, aquarum ductibus eorum vel reductibus; et est ipsa terra in
comitatu Massiliense , in giro ejusdem ecclesie beati Victoris. Con-
sortes : de duos latus , litus maris ; de alio latus , fontem et montem
quem nuncupant Guardiam, et viam juxta locum quem vocant Para-
disum. Et concedimus eis ecclesiam Sancti Damiani, cum omnibus
apendiciis suis; et est ipsa terra terminata, de uno f[r]onte, balma que
dicitur Cunilio, usque ad illam baluiam vel ad illum strictum que di-
citur Culnitio; et de illo stricto vel ipsa balma, sicut ille mons vadit
usque ad illum monlem qui est super valle que dicitur Scura, sicut ipse
mons aquam vergit usque in canalia; et, de uno latus et alio fronte,
ipsum mare que vadit in circuilu ; et, de alio vero latus, de ipsa balma
de Conilio, sicut illa strata publica descendit in Gurgo Nigro, sicut ipse
rivus Arannus discurrit usque in mare. Et, in alio loco, concedimus
eis ecclesiam Sancte Eufemie, vel quantum ad eam pertinere videtur ;
et, in alio vero loco , villa que dicitur Lainairolas, terciam partem de '
ipsa villa, et de ipsa valle, et de omnibus que eis pertinent cum ipsa
valle que dicitur Lisola; et, in terminio de Castro Marigana, ecclesiam
que est fundata in bonore sancti Victoris, cum omnibus apendiciis
suis, cum ipsa terra que dicitur Agausa; et, in alio loco, valle que no-
mmant Judaica, cum vineis et campis vel quantum ad illam vallem
pertinet; et, in alio loco, in valle Prato Longo, vineas mi or , et surit
nomina laboratores ipsorum : Aicardus, et Gonbertus, et Mercorinus,
et Grimaldus; et, in alio loco, in comitatu Aqueuse, in terminio de
castro Lambisco, ecclesiam sancti Victoris cum omnibus adjacenciis
suis; et, in ipso comitatu, in terminio de valle Vallavense, terciam
partem de quantum ad ipsa valle pertinet; et in comitatu Senescience,
in terminio de castro Petra Castellana , terram quantum pertinet ad
beatum Victorem, intègre concedimus; et in alio loco, in terminio
Aquense, villa que dicitur Filciaco, cum apendiciis suis, id est Melno,
30 CHARTULARIUM
Trobio, vel alio Trobio, quantum ad ipsas villas pertinet, concedimus
eis ; et in comitatu Forojubense , in terminio de Castro Grudignone ,
terrain quantum pertinet ad bealum Victorem ; et in comitatu Ucetico,
in villa Agnaniga, cum omnibus apenditiis suis. Igitur ego jam dictus
Honoratus episcopus, cum clericis meis, concedimus vobis licentiam
ad inquirendam terram sancti Victoris, quam nos non sumus posse-
suri; et, ubi eam inveneritis, licentiam babeatis interpellare et tenere
eam, sine ulla interpellatione de ullo episcopo. Hec omnia supra
inserta cum ecclesiam sancti Victoris , in qua ipse requiescit, teneant
et possideant monacbi qui in ea babitaverint, et in ea regulariler de-
servierint, jure perpetuo, absque ulla contrarietate, quicquid ad ipsam
ecclesiam advenerit. Sane, si quis, etc.
Acta carlula ista in Massilia civitate publiée, régnante Gonrado '
rege, feria nu, n kalendas novembris.
Signum domni Honorati, qui cartulam islam fieri jussit, et teslibus
firmare rogavit, et manu sua firmavit. Signum, Deodatus. Signum, Ni-
cecius. Signum, Autardus. Signum, Marinus. Signum, Dominicus. Si-
gnum, Folcardus. Signum, Riculfus. Signum,* domnus Guillelmus,
frater suus, vicescomes, et uxor sua, Biliildis, voluerunt et consen-
serunt, cum filiis suis, Pontio et Guillelmo. Domnus Guillelmus cornes 5
firmavit.
24.
De vinea çcclesie et custodum.
1045. In sancte et individue Trinitatis nomine et honore. Ego Guillel-
mus 3 , vicecomes Massiliensis, et uxor mea, Stepbana, et filii mei, Ste-
pbanus videlicet et Bertrannus et Petrus, donamus ecclesie sancti
Victoris sancteque Marie et sanctorum apostolorum Pétri et Pauli,
quorum altaria constant in eadem ecclesia dicata, très modiatas vi-
nearum, cum ipsis hominibus qui eas plantaverunt et hedificaverunt,
quatinus eodem vinculo eodemque usu atque conventu sint ipsibedi-
1 Conradus, filius Rodulphi II, rex Arela- mitis; qui Guillelmus jam a. 965 cornes dice-
tensis 937 — 993. batur. Vid. inf. n. 29.
9 Guillelmus, filius Bosonis Provinciœ co- l Guillelmus II.
SANCTI VICTORIS. 31
ficalores huîc supradicte ecclesie, cum suis porcionibus sortibusque,
illecti atque ligati, uti sunt nobis donatoribus, ut abhac die et dein-
eeps, non sit illis potestas, licentia vendendi suas partes, sine consilio
sacriscrinii vel custodis predicte ecclesie. Constat vero predictam do-
nationem eo ordine esse factam predicte ecclesie, precipue pro re-
medio animarum nostrarum , partim vero sumendo aliquid ecclesie
ejusdem pecunie, videlicet sexaginta solidos , ut ipsius ecclesie
sacriscrinii custodesque semper fructum usumque earundem predic-
tarum vinearum babeant, teneant possideantque ad proprium jus do-
miniumque sacrarii predicte ecclesie. Quicquid enim sancte ecclesie
tribuitur, illi proficuum creditur, cui officio deputetur a quo impen-
ditur, precipue tamen illud quod sic specialiter famulitio sanctis alta-
ribus subrogatur. Unde, ut supra dictum est, per omnia cedimus,
donamus atque transfundimus supradictas vineas (que vinee sunt in
territorio Massiliensi, in valle ecclesie sancti Justi; et ex parte australi,
junguntur vel adberent vie publiée que ad ecclesiarn sancti Justi
ducit a civitate ; ab oriente, adberent rivo Gerreno, ab aquilone, terre
ecclesie sancti Justi; a meridiana, vinee episcopi Tbolonensis laudati);
predicte ecclesie sacrario, ut in posterum perpetualiter et inconvulse
habeantur et possideantur, ut dictum est, ab eodem et a custodibus
ejus. Ego Gauzfredus', marcbio sive comes Provincie, liane dona-
tionem manu propria dono sive firmo, et testes ut firment libentissime
rogo. Si quis tamen (quod absit) contra banc donationem venerit vel
obstiterit, obtinere illud non valeat quod apetierit ; sed cogatur in vin-
culo exsolvere auri libras X optimi.
Facta donatio ista est anno incarnationis dominice millesimo xlv,
indicione xm.
Ego Guillelmus vicecomes , et uxor mea predicta, et predicti filii
nostri hanc donationem fieri voluimus, et propriis manibus firma-
vimus, et firmare rogavimus. Stepbanus, Guillelmi lilius, firmavit. Ber-
trannus et Petrus, filii ejus, firmaverunt. Wirannus firmavit. Alteman-
nus firmavit.
1 Gaufridus I, filius Guillelmi Iï, comitis Provinciic.
32 CHARTTJLARIUM
25.
Sponsalitium Sancte Crucis.
oirc. 1045. In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris nempe et Filii Spiri-
tus quoqueSancti. EgoGuillelmus 1 , vicecomes Massiliensis, pro remedio
anime mee, uxorisque mee ac fîliorum meorum, feci hedificare eccle-
siam, que est sita juxta ecclesiam sancti Pétri, Massiliensis monasterii,
ad sinistram partem ; et in honore Dei et sancte Crucis eam rogavi
consecrari, et ipsi in dotem et in sponsalicium medietatem de Cesa-
resta, quam tenebam, donavi. Et ipsam ecclesiam ipsamque medieta-
tem de Ceseresta donavi sancto Victori, Massiliensis monasterii, et ha-
bitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quam futuris, ea scilicet
ratione ut illi babeant, teneant et possideant, sine ulla inquietudine,
ut pro nobis preces ad Dominum fundant assidue. Quod si aliquis
p> 9. fueritita diabolica instigatione* agitatus, ut velit istud donum evacuare,
aut in alico decurtare, non valeat quod quesivit vendicare, et cogatur
xx auri purissimi libras supradictis babitatoribus Sancti Victoris exsol-
vere, et insuper incurrat iram Dei omnipotentis, qui dicit : « Michi
vindictam, et ego retribuam s . »
Poncius , episcopus Massiliensis, firmavit. Stephana 3 firmavit. Pon-
tius ISemausensis firmavit. Porcelletus firmavit. Atanulfus firmavit.
26.
De tolneo de Legunio.
(Ed. in Gali. christ., I, instr. 107.)
2 jni. 84b. In Christi nomine. Judicium seu et notamen donationis, qualiter vel
quibus presentibus multisque bonis bominibus, qui subter erunt scrip-
turi vel firmaturi. Ubi adveniens Alexandrius, advocatus Àlboini'
episcopi, vel de ipsa casa .Dei sancti Victoris martiris, Massiliensis,
1 Guillelmus II. * Stephana, Guillelmi II vicecomitis secunda
« Rom., XII, 19; Hebr., X, 30. uxor, Pontiï episcopi no-verca.
* Alboinus, episcopus Massiliensi».
SANCTI VICTORIS. 33
in Cadarosco villa , in mallo publico ante Rothbertum, vicarium de
viro illustri Adalherto comité, et tam scavinis, tam romanis quam sa-
licis, vel judicibus, qui cum ipsis ibidem aderant, id est Yosepb, INor-
taldo, Elephanto, Odilone, Wildemare, Bertelaico, Regenardo, Deo-
dato, Ansulfo, Fulcardo, Elfaldo, Martino, Homine Dei Victore,
Donato, Teutbberto, Teufajiio, Balsamo, Rachio, Aaron, INecleranno,
Gaudentio, Abone, Benedicto, Maccbone, Lubone, Flodoveo, Godo-
berto, vel etiam quam pluribus aliis bonis bominibus, qui cum ipsis in
mallo publico aderant. Jbique veniens Alexandrins, advocatus Albuini
episcopi, vel de ipsa casa Dei sancti Yictoris, monasterii Massiliensis,
qui se, per manum fidejussoris sui, Berlelaigi, de satis dando tbelonio 1
qualiler reclamavit'; et interpellavit aliquem bominem, nomine Gui-
nifredum, advocatum Rotliberti vicarii, dicens eo quod sui hommes,
unde Guinifredus, advocatus Rothberli vicarii, non redderet sumptus,
sicut prestantissimus Pipinus rex, velCarolusrennenis 3 , pius, augustus,
vel etiam Ludovicus, ac Lolharius, ulerque imperatores, per suis precep-
lis, singuli ad ipsam predictam casam Dei sancti Victoris, ad luminaria,
condonaverunl ipsum tbeloneum de villa Leguino, vel quicquid ibidem
ad eorum fiscum perlinere debebat concesserant, tam terrenis quam
etiam navigantibus, ipsius bominis ' Rolbberli preserunt et saziave-
runt malo ordine et contra legem 5 , unde legem subire et incurrere de-
bent. Sed ipse Guinifredus advocatus seniori suo Rotbberto in respon-
sis suis dixit, quod in bac causa non sic veritas se baberet, pro eo quod
quantum ipsi bomines Rolbberli de ipso tbeloneo preserunt, suus
antecessor, nomine Frodingus, inde vestilus fuerat. Sed ipse Alexan-
drius, advocatus sancti Victoris, preceptis supra memoralis regum vel
imperatorum ibidem manibus ad relegendum ostendil, et quomodo
supra memorati reges seu etiam imperatores, in luminaribus ecclesie
1 l'oit, suppl. : obtulii. Leguini villœ, ab imperatoribus ecclesise sancti
1 Id est vicarius , contra quem litigabat Victoris condonatum (de quo dono vid. sup.,
cpiscopus. n. Il et 13), minus juste al) liomiiiibus vi-
Fort. corrig. : serenisaimus . carii fuisse perceptum., quorum sumptus (id
* Fort, corrig. : nomine. est , pecuniam sic ab eis collectant) ipse vica-
" Nisi fallimur, hnjusce loci seusus est: rius restituere recusabat.
Advocatus episcopi conqueritur tbeloneum
I. S
34 CHARTULARIUM
sancti Victoris, vel ei servientibus, collatum habebant, et ipsi precepti
ex cunctorum anulis impressiones manifeste gestant. At tune ipse pre-
fatus vicarius ipsos pagenses per eorum sacramentum jurare fecit, ut
quicquid de hac causa, inter ipsa casa Dei sancti Victoris vel ipso ad-
vocato Rothberti vicarii, nomine Guinifredo, quicquid de ipso predicto
tbeloneo in veritate scirent, dicere vel secernere in veritate deberent.
Quod et ita fecerunt. In primis juravit Bertelaigus, Homo Dei, Manas-
ses, Raganardus, Arnulfus, Martinus, Victor, Geiraldus, Macchon,
Enserannus, alius Raganardus, Yonatba, Gislao, Yacob, Georgius,
Agilmars, Benedictus, Villemaris, Ison, Ingobertus. Post istum sacra-
mentum, facta legibus discussione , unusquisque per se interrogati vel
discussi fuerunt. Et sic unianimiter testimoniaverunt, et dixerunt per
illud sacramentum, quod ipsi juratum babebant, quod diebus vite
eorum et temporibus Leibulfi comitis, qualiter in ipsis preceptis con-
tinebatur, taliler ad ipsam casam Dei prefatam de ipso theloneo semper
viderant, qualiter vicedominus vel ejus ministerialis sancti Victoris
cum suos participes in omnibus ordinassent, absque blandimento de co-
mitibus * vel vicariis Arelatensibus. At tune ipse vicarius, nomine Roth-
bertus, vel suus advocatus, nomine Guinfredus, in omnibus ibidem
concrediti fuerunt, quod quantum de ipso theloneo vel fisco injuste
abstultum fuerat, ipsi uterque, Rotbbertus et suus advocatus, pro
eorum gadio, secundum legis ordinem, Alexandrio, advocato sancti
Victoris, vel Albuino episcopo, in omnibus suos gadios condonave-
runt. Propterea Alexandrio, advocato supradicte ecclesie, necesse vel
oportunum fuit, ut notitiam seu et indicium firmitatis sibi exiberi de-
buisset; quod ita et fecerunt. His presentibus actum fuit, quorum robo-
rationes vel signacula subter tenentur inserta.
Facta notitia bec vin kalendas Àugusti, anno v imperii domni nostri
Lotbarii inrperaloris, inditione vi.
Joseph presens fuit. Elefantus presens fuit. Wildemarus presens fuit.
Theutberlus interfuit. Odilo interfuit. Gandentius presens fuit. Arnulfus
presens fuit. Et multi alii interfuerunt.
SANCTI VICTORIS. 35
27.
Redditio de villa Carviliano.
lu nomine Domini Jbesu Ghristi, salvatoris nostri. Ad notitiam pre- Cire. 1020.
seutium, nec non etiani bominum sequentium, cupientes perveniri, et
ad Dei scieutiam volentium, villa, que Carbilliamis dicilur, et que an-
tiquitus a nobilissimo virq Sigofredo , cum Erleuba, uxore sua, cartis
et iudiciis evidentissimis, pro suarum redemptione animarum, saucti
mouasterio Yictoris oblata in belemosinam traditur, iterum, longo
post tempore, destructif monasterio, ab eodem loco saucto subtracta,
et a quibusdam hominibus injuste diu possessa, modernis temporibus,
qualiler, Deo auxiliante, et nobilissiiuis viris, Wilelmo scilicet et Ful-
cone 1 , fratre ejus, zelo Dei acceusis, id agentibus, eidem saucto loco
sit restituta, bis scriptis indere statuimus, Quadam itaque die, tempore
Quadragesime, quando boulines, qui ebristiano censentur nomine,
solet religio nominis bujus non modo suadere pravis ab actibus, quin
ymmo ab ipsis rerum terrenarum communibus temperare curis, resi-
dentibus bujusce causa religionis supradictis principibus , altero juxta
sedem Massilienser" , altero in monasterio sancti Victoris ; quidam
fralres monasterii ceperunt mutuo loqui, quod licentiam a Deo nobis
collatam loquendi apud principes neglegi mus, presertim cum reliquo
totius auui tempore non suppetat facultas. Requiranlur ergo carte que
continentur in sacrariis, et videamus si forte quid repperialur in eis de
terris sanctuariis, quod diu substractum a jure altaris possideatur ai»
bominibus vite secularis, quodque, cum adjutorio Dei omnipotentis, et
eormn 2 prudentibus consiliis, possit restitui jura altaris. Quod ita,
favente Deo, factum est. Nain quedam antiqua inventa est carta, in
qua continebatur quod supradictus vir nobilissimus, Sigofredus, et
uxorejus, Erleuba. predictam villam, pro redemptione animarum sua-
rum, dederant monasterio sancti Victoris, tempore Hlotarii impera-
toris 3 . Qua perlecta, in auribus principum et eorum karissimarum con-
1 Guillelmus II et Fulco , vicecoroiles Mas- * I. e. principum.
»iliac. »' Sigofredi chartam habes, p. 39, n» 28.
36 CHARTULARIUM
jugum ', laudaverunt virum, qui lantum monaslerio contulerat donuni.
Et promiserunt se, pro amore Dei et sancti Victoris, ipsos homines
prius justitiaturos quam inde colligerent fructus venturos. Tercio nam-
que die ante festivitatem sancti Johannis Babtisle 2 , idem homines, qui
se dicebant alodarios, ante potestates fidejussores dedenmt, ut, trans-
acla sancti apostoli festivitate Pétri 3 , redderent aut defenderent. Qui-
bus visum est quasi deliramentum , nec curaverunt illud altendere
plevimentum ; unde, illum transgredientes terminum, petierunt sibi
aliud spatium , in quo possent facere exagium. Quo peracto , Dei
judilium contra se videntes, recesserunt dolentes. Adhuc aliud presu-
mentes, quamdam mulierculam assumentes, juvare fecere, dicentes
quod illud predium justius essent illi possidentes quam advocarii
sancli Victoris î-equirentes. Sed quia illa juratio non fuerit jusla, raox
probavit manus mulieris exusta. Sed illi aliud viderunt , aliud retule-
runt, et, post sancti Victoris sollempnilatem 4 , placitum mutaverunt,
atque in ipsam terram se ituros dixerunt, ibique eam defendere aut
reddere promiserunt. Monacbi vero ut audierunt, arcbam sancti Vic-
toris illuc detulerunt, et tribus diebus totidemque noctibus illic cum ea
manserunt. Sed supradicti homines quod promiserant non attende-
runt. Domnus ergo episcopus civitatis s , audito de monachis ad rever-
tendum induratis, consilio utriusque potestatis 6 , perrexit ad eos causa
karitatis, et cum eis loquutus est blande satis : « Qnid, fratres mei, hic
statis? Mandat vobis meus pater, et domnus Fulco, ejus frater, cras,
hora prima diei, reducite arcbam martiris in domum Dei; et nobis
revertentibus fmietur causa hujus rei. » Quod ita et faclum est. Igitur,
causa tantisper dilata , et post festa sancte Marie est translata. Verum,
béate Marie mox celebrata nativitate 7 , monacbi abierunt in civitatem ,
interpellantes de hoc utramque potestatem. Qui, hominibus vocatis,
loquuli sunt ad eos dure salis : « Inimici veritatis, quousque servos
Dei fatigatis? Si vera est vestra possessio hereditatis, precipimus ut
statim defendatis. Quod si ita non esse putatis, jam reddite in manu
1 Guillelmus et Fulco, vicecomites ; Ste- * 21 jul.
phana et Odila, uxores eoruni. « Pontius II, filius Guillelmi.
" 2I J""- e Fulconis videlicet et Guillelmi.
S 29jim. 7 8sept .
SANCTI VICTORIS. 37
abbatis. » Quidam auteni eorum, per judicium veritatis cognoscentes
se injuste eam possedisse salis, conlinuo dereliquerunt in manu ab-
batis. Sed alii, in obstinatione perdurantes, abierùnt, fidem dantes
in crastino se non defuturos defensantes. Monacbi vero , altéra die,
matutinis celebratis, inox tulerunt arcbam Victoris beati, et venerunt
ante civitalem in médium prati, duoque secum advocati, carlam ipsius
alodis defendere parati, cura ecce plurima multitudo ipsius urbis,
utriusque sexus, mixtis t urbis, venerunt ad martiris arcbam poplitibus
curvis. Tune ita domnus Wilelmus * vicecomes loquutus est ad illos r 10.
alodarios oranes : « Admoneo vos ut servos Dei ultra non fallalis, aut
vestra calliditate decipere cupiatis, ne forte iram Dei incurratis , et in
conspectu ejus cadatis. » Similiter domna Stepbana, uxor ejus , et
domna Odila, uxor fratris ejus, fidèles sancti Victoris, agebant onmi-
modis quatinus stabilis esset carta donatoris. Domnus Fulco non po-
terat adesse propter alias causas que erant fieri necesse. Sed domnus
Wilelmus, frater illius, propter se et propter illum, regebat sancti Vic-
toris vexillum. Nec mullipendebat magnum autpusillum, quia cupidi-
tas non vicerat eura, Cumque bomines furibundi vidèrent se a potes-
tatibus retundi, timei-entque virtute martiris confundi, accedentes ad
arcbam sancti Victoris tremebundi , reddiderunt ipsum alodem vere-
cundi. Sed duo adbuc obsislebant pestilentes, qui videbantur plus
agrestes. Hii itaque, contra Dei juditium nitentes conquirere sibi ad-
miniculum , quod eis magis fuit in periculum, cunctisque audientibus
ingens exstitit ridiculum. Tulerunt sibi de plateis unum parvulum,
quem resticula vincientes projecerunt in stagnulum. At, ubi eumvide-
runt aquam non receptum, cognovit se uterque deceptum. Ac mox
reddiderunt ipsum alodem retentum , quod diu tenuerant per con-
temptum.
Adbuc auteni pars maxima ipsius alodis captiva remanebat, quam
etiam vulgus sancti Victoris non episcopalem esse dicebat. Pro qua
interpellavimus domnum episcopum civitatis, et tune utique non fuit
ejus voluntatis ut redderet eam juri libertatis. Sed , post paucos dies
bujus intcrpellationis, perrexit ad monasterium, causa vigilie et ora-
tionis. llluscescente vero mane ipsius doininice ressurrectionis , post
38 CHARTULAR1UM
acceptam sportam sue peregrinationis, ob religionera pie devotionis,
venit in médium congregationis ; ibique , coram omni fraternitate , ex
canonica auctoritate, quicquid infra ipsos terminos continelur de mo-
nasterii hereditate , totum reddidit cura omni inlegritate et absque ulla
diminuiione, pro anime sue et parentum suorum redemptione , atque
banc cartam warpitoriam fieri jussit sua preceptione. De duabus au-
tem partibus est ipsa possessio terminata , ut editio tradit vulgata et
resonat in ipsa antiqua carta , id est : a parte meridiana, ipsorum mon-
tium cacuniina, et, exaltera parte, Vuelne in qua delabuntur cetero-
rutn fontium flumina ; de aliis vero duabus partibus erat dubia termi-
natio, donec eam fecit certain divina miseratio per juditium aque et
ignis manifestissimis signis : boc est , a parte orientali , ab ipsa ripa
fluviali, ubi videntur antiquitus fundati mauseoli , saxa ingentia adbuc
in quadrum jacenlia, que composuit gentilis amentia , linea recta per
loca arentia, usque in ipsius montis cacumina eminentia; ex altéra
vero parte, abipsa ripa fluminis, ubi vocant Albarela, quasi stadiouno
contra meridiem , liuea recta dein reflectitur paululum contra solis
orlum, itemque dirigitur contra meridiem, usque ad illum locum ubi
vocant Cotes et usque in ipsos montes.
Si quis igitnr ullus bomo, vel femina, recuperationem banc voluerit
dissipare, inrumpere, vel efiam inquietare, non valeat implere quod
temptavit amare; sed, cujuscumque sit gentis, servilis, libère, pauperis
aut potentis , iram incurrat Dei omnipotentis , per cuncta secula vi-
ventis et ipsius liventis conamina delentis: excommunicetur ab agmi-
nibus angelorum, bordinibus apostolorum, martirum, confessorum et
omnium sanclorum, cum Cbristo positorum, ex tune episcoporuni,
abbatum , monacorum, omnium clericorum , tune tempore vivorum
et post se futurorum. Placuit vero nobis banc facere titulationem,
projeter recuperationis ipsius commemorationem, ne lateat sequacem
generationem quantam babuerint monacbi laborationem, propter ipsius
terre delibeiationem. Domnus Pontius episcopus firmavit.
SANCTI YICTORIS. 39
28.
Beilata, Carviliano.
Facta legibus donatio instar oplinet possessions. Priscorum itaque 24 ju». 840.
decrevit auctor'.tas, ut quicquid alter allcri tradideiût, scripturis signet
dispositis et testibus roboratis, ut quicquid unusquisque perceperit,
possessa traditio , presentibus futurisque temporibus, ad possidentem
proficiat in augmentum. Igilur, cum de animarum salute communis
tractareturutilitas, placuit domno Sigofredo etuxori sue, Erleube, cogi-
tantibus de suis animabus et cupientibus régna eelorum conscendere,
in Dei omnipotentis nomine, coneedunt, id est dant, douant atque in
presenti tradunt, predictus Sigofredus et uxor sua, Erleuba, ad ipsani
casam Dei sancti Victoris atque monasterio ipsius, terras sui juris, id
est, in suburbio Massiliense, villam que dicitur Carvilianus, id est casis
astantibus ac dirutis, terris cultis et ineultis, vineis, pratis, pascuis,
silvis, montibus, garricis, ortis, pascuis, arboribus pomiferis et im-
pomiferis, aquis aquarumve decursibus, accessisque omnibus , cum
omni inlegritate absque ulla diminutione, vel cjuiccjuid ibi visi sunt
babere vel possidere. Similiter donant, in pago Àquense seu Exuense,
villam que dicitur Postemana, cum terris cultis et ineultis, vineis, etc.
Similiter donant ad ipsam casam Dei sancti Victoris, in pago Foro-
juliense, in loco ubi dicitur Aqua Frigida, seu et Siniano, quicquid
ipsi ibidem visi sunt babere vel possidere, id est, etc. Insuper donant
in pago Forojuliense, in loco ubi dicitur Borba, * quicquid ibidem visi y.
sunt babere vel possidere, id est casis astantibus ac dirutis, etc.; qua-
liter ab ipsis possessum vel dominatum fuit , taliter in omnibus ipsi
tradiderunt ad ipsam casam Dei sancti Victoris. Similiter dant do-
nantque, in presenti tradunt monasterio sancti Victoris, terras tradunt
sui juris, predictus Sigofredus et uxor sua, Erleuba, in pago Aquense
seu Exuense, villam que dicitur Bedata et super fluvium Durentie,
cum capella in honore sancti Marcellini, casis astantibus ac dirutis, etc.
ut omnique tempore , sicut ab ipsis possessum est vel dominatum , ita
monacbi teneant et possideant, qualiter ad ipsam casam Dei, sancti
40 CHARTULARIUM
videlicet Victoris, fiât in augmentum possessions, et, post eorum obi-
tum, sit eorum animabus in remissionem peccatorum. Sane si qui, nos
aut nostri parentes, boc repetere voluerint, boc quod repetunl vendi-
care non valeant, sed a liminibus sancte ecelesie alieni existant, et in
antea he perpetuo donationes firme stabilesque permaneant.
Facta donalio hec vm kalendas julii , anno i domno Hlolario im-
perante.
Signum Sigofredo, qui banc cartam donationis fieri jussit,et testibus
ad roborandum tradidit. Signum Erleuba, uxore sua, que consensit.
Signum Nordaldo , teste. Amentius rogilus firmavit. In Dei nomine,
fiabo diaconus consensit et firmavit. In nomine Domini, Constantius
subdiaconus consensit et firmavit. Elefantus rogilus firmavit. Alexan-
drius rogitus firmavit. Signo Teubtbaldo, leste. Gadaldus rogitus fir-
mavit. Signo Noratari, teste. Signo Teulboni, teste. Gauderannus
rogitus firmavit. Odilo rogatus firmavit. Rodoardus rogatus firmavit.
Signum Ingilrico, teste. Rodcarius rogitus firmavit. Pantonius rogitus
firmavit. \uideramnus rogitus firmavit.
29.
De Roniagnana, Ligus Pinis et Fabias in agio Massilise.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 108.)
Mait. 9«5. In nomine sancte et individue Trinitatis. Notum sit omnibus licet '
G
sancte Dei ecelesie fidelibus, piesenlibus, perpeluis atque futuris,
qualiter veniens Honoratus, Massiliensis aecclesie equissimus presul,
in Arelale civitate , publiée , in conspeclu Bosoni comitis s , filii Rotb-
lioldi quondam, atque in presentia omnium virorum Arelatensium ,
judicumque acprincipum, scilicet omnibus, bis nominibus: Raynoardo
judice, Lamberto judice, Pontio vicecomitis, Arlulfo , Rostagno,
Arcbimberto , Bonefacio , Bajamberto , Widberto , Ingelmare , Wicbe-
ranno, Tassilone, David, Amalrico, Pontio, YVidone, Walcbaudo,
Hildoardo, ceterorumquoque omnium botninum aspectum preveniens,
1 l'ort. ]>ro videlicet. - Boso II, cornes Piuvincise, cire. !H8 — 968.
SANCTI VICTORIS. 41
deprecatiis est supra memoralum eomilem , ut res sancte Dei genitricis
Marie sauctique Victoris, Christi martiris, quas prenominatus cornes
injuste detinebat, ei, secundum quod jus tu m esse videbatur, concedi
debuisset. Requirentes autem judices prefati apud supradictum ponti-
pliicem et omnes memorati principes, ut ea que petebat, sicut dicebat,
verum esse probaretur; interea nainque episcopus , scientes et bene
cognitores ac testes fidèles adlnbens, voluit , secundum jus Romane
aecclesie, ea que dicebat confirmare et veraciter adfirmare jurando.
Cum autem prefatus cornes boc quod episcopus querebat verum ac
justum esse cognovit , sacramenlum jurandi ei condonavit, et res
ecclesie predicte, una pro amore Dei et sancte intemerateque virginis
Marie Christique martyris , Victoris , concessit , atque perpëtualiter
possidendo tradidit. Consistunt autem supradicte res in pago Massi-
liense, super fluvium Vuelne, in locis bis nominibus designatis :
Romagnana , Ligus Pinis, Fabias. Hec omnia, que ad supradictam
ecclesiam ppr\enire videbatur, prefatus jam cornes, sicut supra inser-
tum est, reddidit atque concessit. Placuit itaque, rogante domno
Honorato, jam predicto presule, et comiti excellentissimi , banc noti-
tiam diffinitionis conscribi facere, consentiente ejus filio , Rotbboldo,
et fratre ejus, Wilelmo 1 comité, omnibusque consiliantibus Areîa-
tensium principibus, ne, fortuitu ((juod minime credimus) eventu, ullo
umquam tempore, bec notilia cessionis a nullo ausu temerario quirel
fieri irrita. Si quis autem, etc.
Anno igitur incarnationis dominice dcccclxv , inditionevu, mense
martio , régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provenciarum 2 .
1 Guillclmusi,secundusBosouisfilius,quipa- jam viverc desierat a. 968. Prseterea', Hono-
IriinconiitatuProvincia;, a. cire. 968, successif, rato episcopo jam ante a. 984, et fort, ante
* Ex his notis chronologicis baud levis nas- a. 977, successerat Pontius, ut patet ex ebar-
eitur diffîcultas Nam Rodulphus, rex Arela- tis duabus inferius editis, n. 70 et 72. Krror
teusis, cujus est mentio, patri Conrado non igitur inest sive nomini Rodulphi sive uomini
ante a. 993 successif. Unde auctores Gai/, comitis Bosonis ; sed credere malîmua scrlbam
Christ., qui cliartam nostram ediderunt , cor- errasse in nomine Kodulphi, cujus duntaxal
rigendum putavere anno 99i ; cui anno optime regnum indicatur , quam Bosonis, qui prxci-
convenit indictio septima hic annexa. Hac au- puas in charta partes agit. Anni igitur nota
leni correctione admissa, diffîcultas mutatur, non immutata , voei Roilnlfo vocem Conrado
non tollitnr. Boso enim,filius Rnthboldi, cornes substituendain iluxiinus.
Provinciœ, qui chartam subscribit cum f'.liis,
I. G
42 CHARTULARIUM
Ego igitur cornes , Boso , hanc notitiam concessionis scribi et manu
mea roborare curavi. Lambertus judex firmavit. Cornes Wilelmus
firmavit. Raynoardus firmavit. Pontius firmavit. Bonefacius firmavit.
Rostagnus firmavit. Wicherannus firmavit. Raymbertus firmavit.
Hildoardus firmavit. Arlulfus firmavit. Ingelradus firmavit. Arcbim-
bertus firmavit. Wido firmavit.
30.
De decimis quç dédit Pontius episcopus.
1047, In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, Aiceline'
*"**■ quondam filius, nunc autem Massiliensis sedis, non meis meritis, sed
Dei gratia , episcopus , videns boc seculum , quod sit tam caducum et
tam fragile, ut nulli valeat fidem servare, et quod hodie est, cras non
valeat subsistere , et qui eri superbia extentoque collo ibat erectus,
nunc miserabilis jacet sine sensu ut truncus inutilis , esca factus ver-
mibus de se scaturientibus fetidis, etc. ; dono et reddo Domino Deo et
sancto Victori , martyri ejus, monasterii Massiliensis, babitatoribusque
ejusdem loci , tam presenlibus quam etiam futuris , omnem decimatio-
nem, quam ipsi babuerunt vel babent in Ceserësta, in Cadera, in
Nantis, in Almis, in Sancto Micbaele, in Sancto Mitrio, in Carviliano,
et ortis, in vineis, que habere videnlur vel videbunlur in terrilorio
Massiliensi, et in Campaniis et in Septimo et in Pennicis; ea scilicet
ratione, ut ipsi eam babeant et sine ulla inquietudine possideant, et
quotannis v libras cere reddant sedi sancte Marie 2 , pro censu. Si quis
autem , etc. , cogatur auri libras xu predicto sancto Victori , Massi-
liensis cenobii, babitatoribusque ejus solvere. Insuper supra eum irruant
omnes maledictiones, que in veteri et in novo inveniunlur scripte
Testamento, sicut solet irruere super terram grando, ventorum vi
conglobata subito, vel nubes celum obducere, et fulgura arbores
frangere , funditus domos snbvertere petrasque comminuere ! Hanc
donationis cartam fieri rogavi , et manu mea firmavi, ego prenomi-
1 Acelina, prima uxor Guillelmi II, vice- 2 S. Maria Major, ecclesia cathedralis Mas-
comitis Massilise. siliw.
SANCTI VICTORIS. 48
natus Ponlius, episcopus Massiliensis , et alios firmare feci , et super
altare sancli Victoris posui.
Factaque est donatio haec, anno ab incarnatione Domitii millesimo
quadragesimo vn, inditione autem xv.
Signum Poncii episcopi, qui banc donationem fecit et manu pro-
pria tirmavit, et alios firmare fecit. Slepbanus cannonicus firmavit.
Guicbirannus cannonicus firmavit. Amalricus cannonicus firmavit.
Guilielmus cannonicus firmavit. GuilielmusGuadal cannonicus firmavit.
Bonus Filins cannonicus firmavit. Arambertus firmavit. àrlulfus can-
nonicus firmavit. Milo cannonicus firmavit. Amiens cannonicus fir-
mavit. Frater Serus, precipiente domno Poncio, Massilie episcopo,
scripsit.
31'.
De cartis Adaltrude.
(Edd. Le Cointo, VI, 183; auctores Gall. Christ., I, instr., 106; Guichard, Essai liistor. sur le
cominalat de Digne, II , pr.)
Tïanslalio ex antiqua carta, jam pêne funditus deleta 2 . Cuni, in Dei 23febr. 780.
Domine, inDigna civitate publiée résidèrent missi domni nostri Karoli,
régis Francorum et Langobardorum , seu et patricii Romanorum , id
est Viernarius et Arimodus , una cum rationesburgiis 3 dominicis, Mar-
cellino, Jheronimo 4 , Gedeon, Regnarico, Corbino, scabinas lites 3
scabinos ipsius civilatis, aut bonis bominibus qui cum ipsis ibidem
aderant, pro multorum bominum altercationes audiendas, et negociis
causarum dirimendis, et justis vel rectis judiciis finiendis; ibique
veniens vir venerabilis Maurontus", episcopus urbis Massiliensis , in
eorum presenlia, una cum instrumentis sancte Marie et sancti Victoris ,
que venerantissima et Deo sacratissima Adaltrudis, relicta Netnfidii
quondam 7 , in ipsa ecclesia sancte Marie et sancti Victoris Massiliensis
Extat et in Chartul. IMin. , fol. 1. amendas lites Je quibus a scabinis judicandiim
1 Quaio funditus deleta lector ipse videËit. erai.
5 I. e. rachimimrgiis. « Hfauruntus, C. Min. — O'iiisse dicitm-
4 Geronimo, C. Min. 21 octoh. 804.
5 I. e.,ut con]ichnui, scadinus civitatis ad di- ' Quandam, G. Min.
44 CHARTIÎLARIUM
delegaverat. In quibus sic babet insertum, quod villa Caladius 1 , una
cum apendiciis suis , vel omnes adjacentias suas , mancipia , tam rustica
quam urbana, libertis, accolabus 2 , inquilinis, tam ibidem consistentibus
quaiu et aliunde ibidem translatis, quod situm est in pago Dignense,
n ec non et Alpibus, quod situm est in pago Hebrediineiise, vel omnia
quicquid ad ipsas villas pertinere videntur 3 . Sed, quomodo ipsa carta
ibidem ante ipsos 4 relicta 5 fuisset, sic in postmodum alium relatum
ibidem ostendidit 6 , quod Abbo patiicius 7 , juxta legis ordinem, de
intericione cartarum, inscribere 8 in publico, vel coram bonis saeerdo-
tibus atque inlustribus personis , sicut lex est roborata, ostendidit 9 , de
ipsas cartas, quas Antener patiicius 10 , malo ordine et iniquo ingenio,
de ipsa arclia" sancli Victoris abstraxerat, et incendere ordinavit, boc
est carias quas Gotricus et jam dicta Adallrudes 12 , vel quas alie pluies
persone ibidem condonaverant ad ipsam casam Dei sancte Marie vel
gloriosissimo sancto Victore Massiliense 13 . Sed ipse abbas lune tempore 1 '
fuit nomine Magnus, quando ipsas cartas, quas de Adaltrude Mauron-
tus 13 episcopus ibidem lfi presentavit , pro bono studio et pro bono in-
genio in sua manica ipsa Adaltrudes absconsas babuit, quando ipsas
alias 17 cartas super altario ipso misit ,8 , et ibi saeramentum dédit 19 .
Et sic juravit, quod amplius exinde 20 , in tota Massilia, carie non ades-
sent de illa ratione sancti Victoris, nisi quantum super ipso altario
continebat. Et ipsas cartas, que ibidem parevoles 21 * fuerunt, Antener
1 Calladius , C. Min. dicitur , non immerito conjecit Du Cange.
s Accolabus et inquilinis, C. Min. " Caria, C. Min.
8 Omissa sunt nonnulla verba. Fort, suppl. I2 Ada/trudis, C. Min.
vel: sancto Victori concessa , vel: de ratione 13 El glor'wsissimi sancti Victoris Massilicnsis,
sancti f'ictoris fuerint. C. M .
1 Eos, C. Min. "> Temporis, C. Min
" Relecta, C. Min. 10 Marantus , C. Min.
Ostendit, C. Min. ,6 In placito.
7 Abbo patiicius, eujus testainentum a. 739, " Vox alias omissa in C. Min.
non semel typis mandatum, iterum a nobis ,0 Super altario imposait, C. Min.
edetur in Cbartul. S. Hugonis. ' 9 Dédit sic jurando quod, C. Min.
8 Scribere, C. Min. î0 C. Min. omittit exinde.
9 Ostendit , C. Min. 2I Parvule , C. Min. — Hic fartasse audien-
10 Hune Antcnerum eunidem fuisse cjui An- dum de chartis quae, super altare manifeste ex-
therius Provinciarum patiicius in alia eharta positae, omnium oculis apparebant.
SANCTI VICTORIS. 45
ipsas totas 1 in sua presentia incendio 2 concremare jussit. Et ipsas
cartas, quas Adaltrudes ibidem in ipsa ecclesia in sua manica absconsas
babuit, in arclia sancti Victoris denuo restituit. El ipse episcopus jam
suprascriptus ibidem 1 aliud judicium ostendidil', qualiter, per ordina-
tionem domni Karoli,majori dono', cauciarios 6 suos missos exinde
jussit ad ipsam casam sancti Victoris revestire; quod ita et fecit. Sed,
quomodo per ipsas rivas vel contentiones 1 , que in Provincia fuerunt,
ipsa casa Dei exinde desveslita fuit, et sicut alias res ipsas, que juste
ad domnum" regem Karolum obtingebant in alode Antener adliaberet,
per ipsam misculatiouem 9 , sic et ipsam Caladium villam visus fuit de
ipsa casa Dei abstraxisse. Sed, cuni ipsi suprascripti missi ipsas aucto-
ritates vidissent, et relegere rogassent, sic omnes illos homines inge-
nuos de ipso pago Dignense, qui fuerunt et hoc cognitum habuerunt ,
ipsosper sacramenlorum interpositionem jurare fecerunt, utomnem rei
veritatem ipsorum exinde dicere délièrent. Sic omnes sic affirmaverunt,
quod ipsam, pro beneficio, Metrano, qui fuit patricius in Provincia,
pro causa Massiliense, ipsam villam Caladium, ipsius ,0 in beneficium,
cessisset; et in postmodum Abbo, patricius condam, similiter pro
causa Massiliense sancte Marie et sancti Victoris, in beneficium con-
cessit. Et sic dixerunt quod ipsi Ansemundo, vicedomino Massiliense,
ibidem descriptionem ad partes sancti Victoris Massiliensis facere vi-
derunt. Et ipsum polelicum ipse episcopus, in ipsorum presentia,
ibidem ostendit ad relegendum. Sed cum ipsas auctoritates audissent,
sic ipsi eliam missi vel ipsi racioneburgyis" dominicis interrogaverunt,
et adjuraverunt ut veritatem exinde dicerent, sed 15 inde contra ipsum
episcopum vel contra ipsas cartas aliquis sic rebellabat", quod "'per
annositatem , aut per legem tricenariam in tempore pacis , ad ipsum
1 Totas alias, C Min. » Domum, C. Min.
8 C. Min. omittit incendio. 9 I. e. tumultus.
s I. e. in placito Dignae habito. 10 Ipsi, C. Min.
1 Ostendit, C. Min. " Rationemburgis, C. Min.
" Pro majoris domus. I2 Fort, corrig. si.
6 Id est, ut conjccit Du Cange , missos ad " Aliqni sic rebellabant, C. Min.
audiendas causas. H Aut per a., C. Min.
Et dissensioncs, C. Min,
46 CHARTULÀRIUM
beneficium sui senioris aut ad partes domni Karoli régis perportare
volebat 1 . Sed in nullis modis se instiluit 2 ad hoc faciendum. Cuni
autem nullus homo hoc contradicere nec contendere voluit, ipsi missi,
per ipsas auctoritates scripturarum que ibidem ostense vel relecte
fuerunt 3 , ipsum episcopura Maurontum revestire fecerunt, ut, omni
tempore deincebs, ad ipsam casam Dei sancti Victoris, ipsam villam
cum suis appenditiis habeat vindicatas. Testimoniaverunt Taurinus et
Sanctebertus', per interpositionem sacramenti, quod ipsa \illa Cala-
dius propria fuisset Nemfidii , patricii condam , et habuisset uxorem
Adaltrudem, ex qua habuit filios très, et quod ipse Nemfidius et
Adaltrudes et ûlii 5 ipsam villam, per cartulam cessionis, ad ipsam
casam Dei sancte Marie et sancti Victoris delegassent; et ipsi viderunt
et cognitum habuerunt quando Ansemundus vicedominus, per ordi-
nationem Abbonis 6 , patricii condam, ad partes supradicte aecclesie de-
scripsit, et ipsam villam, per consensum Abbonis patricii vel cessionem
ad partes supradicte ecclesie, habuit, et omnem' inde censum recepit.
Testimoniavit Transvarius 8 et Amatus similiter. Venantius presbyter,
et Yuillarius 9 similiter. Testimoniavit Hunoaldus 10 , et Theudolinus" simi-
liter. Testimoniavit Clnïstianus, et Theudigilius 12 . Hi sunt qui présentes
fuerunt, quorum roborationes vel signacula subter tenentur inserta.
Actum est enim 13 die mercoris, vin 14 kalendas marcias, anno xn rég-
nante domno nostro Karolo, indicione n.
Cornes Marcellinus finnavit. Gedeon firmavit. Corbinus firmavit.
Regnaricus firmavit 15 . Hagimaris firmavit. Taurinus firmavit. Magne-
bertus firmavit. Sanctebertus firmavit 16 .
1 Volebant, C. Min. " Tcodolinus, C. Min.
2 Instituerimt , C. Min. <* Teudigilius, C. Min.
5 C. Min. omittit : Que i. o vel r. fuerunt. '* C. Min. omitlit : enim.
• Scebertus, C. Min. ''' Fort, corrig., VII.
J Ch. Min. add. eorum. ' s I' 1 G. Min. quatuor nomina quae Slibse-
' Abboni,C. Mai. quuntur desunt; ad instrumenti calcem legi-
' Omne, G. Mai. tur : Jeronimus scripsit.
* Trassmrius C. Min. "' Inextricabilem satis bujus charts sensun.
9 l'illaiius, C. Min. elncidaturi , rerum inibi rtlatarum serieni ex
10 Unoaldus, C. Min. ordine paucis repetendam liaud inutile duxi-
SÂNCT1 YICÏ0R1S. 47
32'.
Carta Sancti Pétri de Paradiso.
Dei omnipotentis providentia, qua cunctarum rerum succedunl 1044.
accidentia, quaque mulantur ad versa in prospéra et prospéra in ad- f " >-•
versa, nti provisum est ab ea ante tempora profuturumque manet in
seculorum secula, aceidit michi Fidconi , Massiliensis nrbis vicecomiti,
quatinns osliliter impeterem ininiicornm nieorum castra. Ex <piibns
jactata mibi jacula inflixerunt 2 meo corpori vulnera, quibusque multo
tactns dolore, ineoruin criminimi pavore, disposni aliquid de meo
honore dare sancto Victori martiri, Massiliensis cenobii, pro Dei
omnipotentis amore. Ilaqne ego Fnlco, et uxor mea, Odila, dedimus
terciam partem de quibusdam castellis sive villis , que snnt site in
valle Tretis : videlicet de Podio'Nigro, et de Porcilis; quartam vero
partem de Podio Lupario , et de villa Bulcodenas 4 , omnipotenti Domino
et sanclo Victori , martiri glorioso , ejnsqne monasterio apnt Massiliam
lundato ; lali vero tbenore et bac conventione, ut tenerem dum vive-
rem; post mortem vero meam, concederem babenda sinml et possi-
denda. Dei vero omnipotentis miseratione , qui omnes vult salvare et
mus. — Adaltrudis, vidua Nemfidii patricii, Abbo chartam Adaltrudis rcnovandam procu-
villas Caladium et Alpes ( sire Alpibus ) sancto ravit. Tune Caladii descriptionem polypty-
Victori dederat , quas eidem sancto tradendas cho ecclesîse inseruit Ansemundus vicedo-
prœceperat Carolus Martellus. Cura autem , minus.
tempore Magni abbatis, Amener patricius, ap- In placito Dignœa. 780 babito, Maurontus
petens Caladium, rogavisset ut omnia inslru- episcopus ostendit dominicis missis : 1° char-
menta hune ad fundum spectantia concrema- tam Adaltrudis; 2° relatum de injuriis ab An-
rentur, harum nonmillis chartarum super tenero illatis; 3° instrumentum de investitnra ,
altare exposilis , creteris in Adaltrudis manica Caroli Martelli jussu, sancto Victori data;
concelatis, ipsa Adaltrudis, manu super altare 4° supradictum polyptychum. Insuper inge-
porrecta, juravit char tas, quas sanctus Victor nuos bomines, qui testimonia perhiberent de
de Caladii villa possidebat, eas omnes super Adaltrudis donatione Metranonisque et Ab-
altare nunc adesse. bonis concessione adduxit. Quibus instru-
Incensis instrumentis quœ in altari mani- mentis lectis testibusque auditis , dominia
feste exposita erant, cœtera; chartae, pia fraude missi, nemine contradicente, sanctum Victo-
servatse, in ecclesiœ arcam repositœ sunt. Pro- rem de Caladio villa revestiendum decreve-
vincia deinde seditionUms perturbata, Amener runt.
regia jura neenoa Caladium villam ut alodem ' In C. Min., fol. 2.
occupavit.Cujus suceessores.Metrano et Abbo, " Injluxerunt, G. Min.
earadem villam sancto Victori, benefieii no- ; J'oin, C. Min.
mine tenendam, concesserunt. Ideui quoque A bulchotleiias , C. Min.
48 CHARTULARIUM
neminem perire , reddita michi sanitate, ejusdem inspiratione, michi
atque uxori mee, Odile, hoc advenit in mente et firma volnntate,
quatinns hedifïcaremus ecclesiam in honore sancti Pétri, aposloloruni
principis , que olim vetustate destructa ad nihilum devenerat et fun-
ditus corruerat. Que ecclesia vel locus , multis retroactis temporibus ,
vocatus est Paradisus. Iccirco vero isdem locus, ad portam monas-
terii situs, vocatus est Paradisus, sicut et nos comperimus, quia mul-
torum corporum, videlicet sanctorum martyrum, confessorum ac vir-
ginum , eodem loco quiescentium, decoratur auxiliis, et suffragatur
meritis. Immo etiam vere vocabatur Paradisus et porta Paradisi , quia,
in diebus Cassiani , sanctissimi patris et doctoris eximii , institutoris
hujusmodi sancti Yictoris cenobii, lanta nobilitate -viguit et sanctitate
floruit apostolice et regularis discipline, ab his sanclis patribus tradite,
in qua continentur inserle sanctarum animaruin omnes delicie , ut
merito et actu et nomine vocaretur Paradisus, roris superne gratie
illustratus vjrtutibus. Quare disposuimus edificare supradictam ecele-
siam, consilio 1 atque jussu domni abbatis Isarni 8 , felicis memorie,
atque omnium fratrum in supradicto cenobio manentium volunlate.
Cujus rei causa, volenles amplificare atcpie in melius commutare donum
quod supra diximus, donamus attjue reddimus Deo ac sancto Victori,
martiri glorioso, et meritis sanctorum sibi collegatorum, suoque monas-
terio, simul et sancti Pétri apostolorum principis ecclesie in supradicto
loco constructe, omnem partem nostram , que ad nos perlinere débet
de salinis, que in porta civitatis Massilie esse videntur, ab ipsa ecclesia
sancti Pétri usque in civitatem, cum piscatione et portu navium, que
in supradicto termino arripaverint. Similiter etiam, in illis quatuor
\illis superius nominatis, singulos mansos retinentes sancto Victori,
quos nunc possident monachi ipsius monasterii, quosque volumus ut
teneant ac perpetim possideant, donamus de castello vel villa que
' C. Min. , cum consilio. ubi legimus hœc : « Bcnx mémorise venera-
2 S. Isarnus, abbas Victorinus , 2 sept, bilis abbas Isarnus condam monasterii Mas-
a. 1048 obiisse traditur ab auctoribus Gall. sil., » libenter crediderimns errorem quem-
Christ. Ex ebarta autem nostra, data a. 1044, dam de Isarni obitu in Gall. christ, irrepsisse
ubi abbas Isarnus dicitur felicis memoriœ, nec- E vivis nundum exresserat Isarnus 6 jul. 1044,
non ex alia , infra n. 384 , data junio a. 1048, ut patet ex ebarta n. 61 .
SANCTl VICTORIS. 49
dicitur Sex Furnos, et de omnibus que ad eundem castrum pertinent,
duas partes , videlicet de parrochia et decimis , in campis, vineis, ortis,
pralis, montibus, garricis et uglatis, mari, insulis, salinis, falconibus,
et omnibus accessis sive exivis, defensis, et quecumque continentur
de ejusdem territorii locis, ut abl)ates et monacbi sepedicli cenobii
atque huic ecclesie sancti Pétri monacbi servientes et cum voluntate
ac jussu abbatis ac fratrum sancti Victoris semper hic commanentes,
futuri et présentes, Domino militantes, jure hereditario babeant atque
teneant et in perpetuum possideant. Donamus etiam in castello vel
villa de Olivola medietatem de très quartones ejusdem castelli , id est
de parrocbia et de decimis, de molendinis et de omnibus 1 rébus, que
ubicumque ad territorium ejusdem ville pertinent, monasterio supra-
dicto et meritis sanctorum ibi quiescentium, et abbatibus ac monacbis
ibidem commanentibus, futuris et presentibus, tbenore quo supra
diximus. Hoc eodem tenore, Jbesu Cbristi amore, ego Fulco, et uxor
mea, Odila, predicti donatores, similiter donamus medietatem de
castello et villa que vocatur Solarium, et medietatem decimi, cum
medielate ejusdem parrocbie,et medietatem tbascbe,et medietatem
omnium omnino rerum ad territorium ejusdem ville pertinentium, que
constant montibus, silvis, campis, vineis, ortis, pratis, garricis et
uglatis, molendinis, terris cultis et incultis, aquis et earum decursibus,
pomiferis et impomiferis arboribus, exiviis accessisque omnibus, omni-
potenti eidem Domino et supradicto sancto Victori, eidem martiri
glorioso, ac supradicto monasterio et fratrum simul cetui, eo mine
commoranti et perpetim futuro Domino famulanti. Donamus insuper
medietatem de castello vel villa quam vocant Balmetas sive Belgenci-
gium , et medietatem de parrochia sive decimo atque tbascba , et de
omnibus ab integro rébus que ad territorium ejusdem ville pertinere
videntur. Hec vero omnia superius donata in comitatu Tolonensi
videntur esse sila. Donamus etiam duos mansos optimos Domino Deo
et martiri supradicto ac prelibato monasterio , in villa et castello que
vocatur Matalicas , cum omnibus similiter rébus ad eosdem mansos
pertinentibus ; quos videlicet mansos excolunt homines quorum isla
' C Min.
omnwus omnmo.
50 CHARTELARIUM
sunf, nomina : Ansius, unum, et Pontius Ru fus, alium. Castellum vero
vel villa , in cujus terrilorio ipsi mansi sunt , situm est in comitatu
Aquensi. Insuper etiam, eodem tenore quo supra taxavimus, castelJi
vel ville que nominalur Rothgerium ' medietatem et omnium queeum-
que ubique habentur rerum, ad castelli ejusdem vel ville territorium
pertinentium, cum superius jam dictis castellis atque villis, quemad-
modum bic continetur scriptum, cedimus, transfundimus et in perpe-
tuum possidenda donamus Domino Deo et sancti Victoris martiris
gloriosi monasterio et abbatibus ac monachis ejusdem monasterii,
presentibus et futuris temporibus eo advenientibus , sive buic ecclesie
in bonore sancti Pétri, apostolorum prineipis, consecrate, sicut supra
jam diximus, et monachis in hoc loco Cbristo Domino servientibus,
ut pro nobis et pro genitoribus nostris atque propinquis, tam vivis
quam et defunctis , servi Dei , quibus hec rite donantur, omnibus diebus,
apud omnipotentem Dominum orare non desinant, ut nostrorum
mereamur remissionem accipere a pio judice peccaminum , et aliqua-
tenus remunerationem cum juslis habere in regno Dei , amen. Hanc
donationis cartam scribi precepimus, et manibus nostris ego Fulco,
et mulier mea, Odila, firmavimus, et alios fîrmare rogavimus. Si qiiis
autem banc donationem annullare vel in aliquo decurtare temptaverit,
non valeat vendicare quod voluit, sed cogatur a fidelibus Dei solvere
jam dicto sancto Victori , et abbatibus ac monachis ejusdem loci xx
libras auri optimi ; insuper Dei omnipolentis incurrat iram , etc.
v*. Acta puplice, anno incarnationis* Domini nostii Jhesu Christi mil-
lesimo xliiii, indicione xn, epacta vin 2 .
Fulco vicecomes firmat. Odila, uxor ejus, firmat. Guillelmus Juvenis,
vicecomes 3 , firmat. Gauzfredus 4 , frater ejus, firmat. Stephana et filii
ejus, Stephanus et Bertrannus et Petrus, firmaverunt. Pontius, Mas-
siliensis episcopus, firmat. Raiambaldus, archiepiscopus Arelatensis,
firmat. Petrus, archiepiscopus Aquensis, firmat. Pontius, Mateldis
1 Rothegerium, C. Min. 4 Gaufredus, qui, post fratrem Guillclmum
2 Vnn, C. Min. ; sed corrig., xvni. Juvoncm , vicecomitatum Massiliensem adep-
s Guillirlmus III , dictus Juvenis , vice- tus est.
cornes Massiliae, filius Guillelmi II viceco-
mitis, fratris Fulconis donatoxis.
SANCTI VICT0R1S. 51
filius 1 , firmat. Deodatus, episcopus Tolonensis , firmat. Guichirannus-
cannonichus firmat. Steplianus canonicus firmat. Guilelmus canonicus
firmat. Guillelmus de Capitolio firmat. Umbertus' et Autrannus, fra-
tres,de Guardana, firmaverunt. Ârnulfus de Gnarda firmat. Isnardus
de Rosseto firmat. Rotbaldus de Àlbania firmat.
Audi tu, Fuleo. Nos fratres 4 , filii Accelene, episcopus Ponlius, et
Guilelmus et Aicardus 6 et Gausfredus 6 ipsam donationem, que donas
aut donaveris saucto Victori 1 monasterii Massiliensis, aut 8 sancto Petro
de Paradiso , hoc est de castro de Solariis, cura omnibus apendieiis,
quantum ibi habes, et de Sex Furnis cum omnibus appendiciis, quan-
tum liaJ>es, et bomo per le, nos non auferemus, nec homo aut femina
pro noslro consilio , nec pro nostro consentimento, et adjutores erimus
tenere ad sanctum Petrum de Paradiso et ad sanctum Victorem 9 , sine
inganno. Si 10 nos adjuvet et sancli sui.
33.
Jhesus Christus Dominus ac salvator humani generis, filius perpétue îtm— 1048.
Virginis ac amator "virginitatis qua bonitate mirabiliter condidit homi-
nem, eadem mirabilius volens redimere eum, procedendo ex sinu
patris, a quo numquam abfuit, elegit sibi sponsam non habentem ma-
cnlam neque rugam, videlicet ecclesiam, proprio suo cruore sibi ad-
quisitam, non habentem morsum serpentine malicie neque ullam du-
plicitatem cogitationis inique , verum columbinam simplicitatem ,
omniumque sibi contrariorum piam simplicitatem in qua sibi sedem
pararet, sui videlicet sermonis dileccionem, ut ipse ait in Euvangelio :
« Si quis diligit me, sermonem meuin servabit, et pater meus diliget
eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus". » Ad
quamnimirumedocendam, sibique a quatuor raundi partibus colligen-
' C. Min. omittit, _/?/(!«. • ' A sancto Victore, C. Min.
2 Gitiquiraiini/s, C. Min. a A sancto, C. Mia.
1 Uberlus, C. Min. " Ad sancto Petro de Paradiso et ad sancto
* C. Min. omittit, fratres. Victore, C Min.
* Aicardus, Anlatum vieeccmes. ,0 Deus, C. Min. Si fort, pro tic.
Hi omnes erant CLii Guillelmi II \iceco- " Jo., XIV, 23.
milis et Acelinœ , prunœ ejus uxoris , ante an-
nura 1019 defunctœ.
52 CHÀRTULARIUM
dam, post suura gloriosum triuraphum crucis , et post suam saluti-
feram resurreccionem a mortuis, sanctos suos discipulos mittere pro-
cura-vit, dicens illis : « Ite in mundum universum, et predicate omni
créature, hoc est omni homini, Euvangelium 1 . » Quicque abeuntes
omnes gentes, libéra voce predicantes Jhesum Cliristum esse Dei vivi
fîlium; decreverunt edificare matheriales domos , et lignis et lapidibus,
in quibus congregatos fidèles dominicis instanter imbuerent monitis.
Quas videlicet domos ab bine et deinceps abusive vocaverunt fidèles
ecclesias, eo quod, ibi congregati atque ex omnigenis gentibus collecti,
verbum Dei percipere auribus erant soliti , in quibus venerando domi-
nica altaria atque sanctorum corpora, disposuerunt eas ditare , atque
de suis substantiis et prediis amore Dei omnipotentis suorumque fide-
lium honorare. Ad quorum imitationem , ego Fulco, vicecomes Mas-
siliensium, et uxor mea, Odila, jussu domni Isarni abbatis, omnisque
congregationis cœnobii sancti Victoris, cepimus edificare ecclesiam in
bonore beati Pétri, apostolorum principis, ceterorumque apostolorum,
videlicet Jacobi, Jobannis, Thome et Bartolomei ; cui, in die sue
dedicationis, dedimus ei in sponsalilio duos clausos vinee, quos nos-
melipsi donatores plantare et edificare fecimus : unum, qui est situs
prope ecclesiam sancti Saturnini; et terminatur ab oriente via puplica
discurrente ad civitatem , a meridie via puplica que est subtus eccle-
siam sancti Saturnini , ab aquilone et occidente terra que vocatur
ad Lauretum ; alium clausum, qui est situs in loco qui vocatur Vallis
Focaria. Terminatur vero , ab oriente et aquilone, via puplica ; a ce-
teris autem partibus, terminatur terra sancti Victoris et monte qui
vocatur Guardia. Tercium vei*o, quem dedimus, non quidem plan-
tavimus, sed de nostro adquisivimus, qui est situs ad caput ejusdem
ecclesie sancti Pétri; et très petias de terra arabili , et ipsum ortum et
pratum, quem condidimus amore et honore predicte ecclesie ; immo
unum molendinum , quem adhuc considérant edificandum. Hecquippe
omnia supradicta dona donamus atque concedimus sancto Victori Mas-
siliensis cenobii et omnibus abbatibus et monachis qui ibi sunt et in
seculorum secula erunt, cum ipsa ecclesia sanctorum apostolorum
1 Marc, XVI, 15.
SANCTI VICTORIS. 53
Pétri et Pauli, Jacobi et Johannis , Thome et Bartolomei, cujus vide-
licet ecclesia ipsajuri et predii sancti Victoris erat, antequam a nobis
edificaretur, ut babeant et possideant predicta omnia omnes abbates et
monacbi sancti Victoris cenobii, per cuncta tempora ; et ipsa ecclesia
predicta, in bonore predictoruni apostolorum dedicata, ab ipsis abba-
tibus et monacbis venerabiliter excolatur et bonoretur, observando
sibi omnia ornamenta omniaque sibi concessa a nobis, et ad bonorem
et perfectam obedientiam atque fidissimam fidelitatem sancti Victoris
atque abbatum cuncteque congregationis ejus.
Raiambaldus, arcbiepiscopus Arelatensis , firmat. Petrus , arcbiepi-
scopus Aquensis. Deodatus, episcopus Tolonensis. Guicbirannus ca-
nonicus. Stepbanus canonicus. Guilelmus de Capitolio. Ubertus et
Autrannus, fratres, de Guardana. Arnulfus de Guarda. Isnardus de
Rosseto. Robaldus de Albania. Stepbana et filii sui : Stepbanus, Ber-
trannus, Petrus.
34.
In nomine Dei omnipotentis, summe individueque Trinitatis. Ego 29 jul. 1044.
Gaafredus ', marcbio sive cornes Provintie, de saline anime mee paren-
tumque meorum sollicitus, et cogitans que pena injustis et que gloria
debeatur justis , terrenis cupiens comparare celestia , possesionum , a
Deo mihi comissarum , hereditatis paterne quedam concedo Jbesu
Cbristo Domino et sancto Victori, martiri glorioso, ejusque monasterio
aput Massiliam fundato, simulque sancto Petro et ejus ecclesie, que
construitur* in loco cpii vocatur ad Paradisum , ad jus sive honorem f» 13.
prefatijam cenobii, adservitium servorum Dei ibidem commanentium :
hoc est, terras cultas et incultas, et quicquid in territorio comitatus
Massiliensis, in pratis, vineis, ortis, canqiis, molendinis , pascuis, gar-
ricis, arboribus pomiferis et inpomiferis , aquis aquarumve decursibus,
salinis, piscationibus, et ex omnibus omnino rébus que ad pagos terri-
torii Massiliensis, ut supra jamdiximus, perlinere videntur, quecumque
Fulcbo vicecomes atque Odila, conjux ejus, concedere voluerint ex
bis que possident, quecumque ad me pertinere videntur, omnia ab in-
1 Gaufridus I, sive Guillelmiis Gaufridus, filins Guillelmi II comitis, frater Bortrandi I.
54 CHARTILVRIUM
tegro concedo, dono, at([ue transfundo, etc. Siquis autem successorum
nostrorum, aut aliqua opposita persona, contra banc donationem ces-
sionis nostre. ire lemptaverit, non valeat vindicare quod inique cona-
tur, sed coactus solvat in vinculo auri optimi libras xv, donatione hac
firma perpetuo manente. Ipse autem qui violare voluerit , anathema
effectus cum Juda traditore, et cum Arrio atque Sabellio et cum Anli-
christo ejusque minislris, pereat in eternum dampuatus.
Facta donatio bec anno ab incarnatione Docnini millesimo xliiii , in-
dicione xii. Acta puplice aput Massiliam, mi kalendas augusti, vu feria,
régnante Heienrico res;e.
35.
1062? la F)ei nomine. Ego Lambertus Adalberti, et uxor mea, Alois, et fdii
mei, Pontius et Bertrannus, et omnes alii, pro redemptione animarum
nostrarum et pro animabus parentum nostrorum, donamus et guirpi-
mus ad proprium alodem altari quod est consecratum in honore sancte
Marie et sancli Victoris, in monasterio Massiliensi, et domno Durando,
abbatiejusdemloci, et habitatoribus ipsius monasterii, presentibus atque
futuris, videliçet totam terrain illam , quam jam dictus pater meus,
Adalberlus, et mater mea, Bona Filia , et ego dona\imus predicto
sancte Marie sanctique Victoris altari, in orto ipsorum ad Yuelnam , et
in ipso prato quod se tenet ad ortuni ipsum, et in ipsa terra que tenet
se ad pratum, infra bedales et usque in flumen ; et aliam terrain, que
tenet se ad ipsum bedalem. Ab oriente, terminatur cum terra de
ipso supradicto Lamberto ; ab occidente , terra sancti Pétri de Para-
diso ; ab aquilone, terra episcopi Tholonensis. Et bec omnia supra-
dicta partim donamus pro redemptione animarum nostrarum, partim
pro precio quem accepimus a monachis, videliçet vaccasduas optimas,
et insuper solidos octo fortiori monete. Ego supra nominatus Lam-
bertus Adalberti et mulier mea et fdii mei omnes istam donationem
fecimus, et buic cartule inscribi precepimus , et inscriptam manibus
propriis firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem, etc.
Facta autem bec descriptio sive donatio, anno incarnationis domi-
nice millesimo xlii ', indicione xn.
1 Mendosej fort, corrig. : mlxii. Anno enim 1042 Durandus supr.i mcmoiatus noudum
SANCTI VICTORIS. 55
Pontius Isnardi firmat. Pelrus Natalité finnat. Willehiius Carbonellus
(irmat. Isnardus Runcarellus firmat.
36.
Quicumque possessionem suam vult in alterius jure transfundere , s.> xi.
débet illud facere dono, aut precio, aut stipulatione, testibus eonscrip-
tis. Unde ego Esdras , filius quondam Lebidonimeri , el due sorores
raee, et aller Esdras, consobrinus meus, cum duabus sororibus suis, et
Silvester, consobrinus noster, eum duabus sororibus suis, vendimus
aliqoid de alode nostro monacbis sancte Marie et sancli Victoris, duas
videlicet modiatas de terra culta, in loco qui dicitur Centro, in comi-
tatu Massiliensi, ut babeant ipsi monacbi et teneant et absque ulla in-
quietudine possideant. Et aecipimus pro ipsa terra ab ipsis monacbis
quatuor solidos de otoninebis. Hal)et autem hec terra terminos istos :
ab oriente, beremum et solitudinem tanlum; a mendie, terrain Gaus-
fredi Maie Partide; ab accidente, salam anliquam; ab aquilone, terram
saliei. Sane si quis de beredibus noslris , vel aliqua persona, banc
noslram venditionem irrumpere voluerit , non valeat assequi quod
maie appétit ; sed cogatur jam dictis monacbis duodecim libras auri
purissimi exsolvere , et insuper , nisi légitime satisfecerit , iram Dei
incurrat, perpetiuunque supplicium sine fineluat.
Hesdras firmat. Alter Hesdras firmat. Silvester firmat.
37.
Noticia vendicionis et donationis, qualiter monacbi sancte Marie, sanctique Victoris sjec XI
Massiliensis monasterii adquisierunt terram de Reseacs, juxta ortum Rostagni
Constantii.
Ego Pontius Isnardus. et Berardus et Petrus , pro animabus patris
nostri et matris, seu pro remedio nostrarum animarum, donamus in
ipso loco qui dicitur Ressacs, xu sexlairadas de terra culta. Nos vero
Isnardus et Archimbertus de Crota donamus in jam dicto loco , pro
abbafl (iat; neque indiotio congniit : nam ab duodecima ; quœ cum a. 1062 concunit ea
a. 1060 ad a. 1064, quo tempore Durandus est décima quinta.
Victorinam tenuit sedcin, non obtint indictio
56 CHARTULARIUM
animabus nostris vel parentum nostrorum, vi sextairadas de terra culta.
Ego vero Noe, et Rostagnus et lsnardus, fratres mei, donamus simi-
liter, pro indulgentia nostrorum peccaminum, in predicto loco, m sex-
tairadas de terra. Nos quoque , Arlulfus Becuda et Flavius Argema ,
vendimus in eodem loco monacbis sancte Marie sanctique Victoris
vi sextairadas , accipientes pro ipsius terre precio ab ipsis monacbis
vin denarios. Ego itaque Nuzet, et Petrus et Pontius et Dodo, fratres
mei, donamus in premisso loco, pro remedio animarum nostrarum vel
parentum nostrorum, modiatam unam de terra culta et un sextairadas;
sed Petrus pro parte suaaccipit de ipsius monasterii 1 solidatasduas*.
Iterum ipse Petrus et Dodo, jam dicti fratres, vendunt in prenotato
loco, scilicet Ressac, sextairadas x, pro quibus a Stepbano, mo-
nacho , quinque accipiunt solidatas. Post istosnamque, Franulfus et
Pontius et Petrus , fratres , ipsis monacbis vendunt in prescripto
loco vi sextairadas, accipiuntque solidos m. Iterum Petrus Bertaldus
et Ugo, frater ejus , vendunt in supradiclo Ressac duas modiatas de
terra monacbis eisdem, decemque solidos a jam dicto Stepbano, ipsius
monasterii cellarario '. Stepbanus, filins Trunelli, pro remissione suo-
nim peccatorum suorumque parentum absolutione, dédit ipsis mona-
cbis unam sextairadam in eodem loco. Gonciolinus et Pontius et Gui-
lelmus tradunt pro commutatione, in eodem Ressac, monacbis eisdem,
quatuor sextairadas de terra culta, a quibus pro ipsa commutatione
recipiunt quartaradam unam de vinea, in loco qui Campus Martius
dicitur. Pontius lsnardus et fratres ejus, Rernardus et Petrus, dederunt
monachis descriptis, pro animabus patris et matris, seu pro remissione
suorum peccatorum, in alio loco, juxta ortum videlicet monacharum,
un sextairadas de terra cidta. Et iterum donant ipsi fratres sancte
Marie et sancto Victori, juxta euudem locum, ad Resclausam, sextai-
radas n de terra culta. Silvester, filius David , dat iterum , juxta pre-
dictum ortum monacbarum, eisdem monacbis, pro anime patris sui et
suorum absolutione peccaminum, m sextairadas de terra cidta. Due
aulem consobrine ejus , Pontia et Ingilrada, vendunt, cum consilio
ejusdem Silvestri, jam dictis monacbis , quatuor sextairadas de terra
1 Vox omissa. 9 Suppl., accipiunt.
SANCTI VICTORIS. 57
cnlta, juxta predictum ortum, pro quibus, ab ipsis accipiunt xudena-
rios. Terminatur autem tota simul bujus donationis terra de jam dicto
Ressac, et que juxta monacharuiri est ortum sita, ab oriente, via an-
tiqua; a mendie, via puplica; ab occidente, terra Aicardi Redempti, et
terra Galterii et terra Silvestri; ab aquilone, fluvium Vuelna.
Nos igitur, donatores et venditores tocius terre superius descripte,
inconcusse firmamus. Isnardus firmat. Berardus firmat. Petrus firmat.
Archimberlus firmat. Isnardus firmat. Arlulfus firmat. Flavius firmat.
Nuzetius firmat. Petrus firmat. Pondus firmat. Dodo firmat. Franulfus
firmat. Pondus firmat. Petrus, Stepbanus firmant. Gociolinus firmat.
Silvester firmat. Pontia firmat. Ingelrada firmat.
Yere si quis de eredibus nostris , etc. , eoactus predictis monacbis
x\ libras auri purissimi persolval, et insuper donum inconvulsum et
stabile permaneat, etc
38.
Carta de aqua.
(Edidd. Guesnay, l'ita S. Cass., 579; Ruffi, Hist. de Mars., I, 485; Duchesne, Hist. des card.
franc., II, 36; auct. Gall. Christ., I, instr. 9G.)
Omnipotentis Dei opitulante elemeneia, etc. Ideo ego Josfredus', 2ijul. 1079.
vicecomes eivitatis Massilie, filiique mei Aicbardus, civitatis Arela-
tensis archiepiscopus , Josfredus , Ugo , Raimundus , Poncius , Ful-
cho, Petrus ; nec non et fratres mei Wilielmus 2 , cum filiis suis
Pontio Malnerio, Josfredo ; Petrus Saumata, cum filiis suis Ugone,
Willelmo; istis Domini promissionibus incitali, simul etiam nostrorum
peccatorum immanitate territi , eidem omnipotenti Deo bac sancte
Marie sanctoque \ ictori, martiri glorioso, et preclaro fundatori cenobii
Massiliensis Cassiano , domnoque abbati Bernardo , sive etiam abba-
tibus ac monacbis, presentibus et futuris, summo Deo ibidem famu-
lantibus, donacionem facimus de aque ductu qui vocitatur Vuelna ,
cum omnibus fontibus in eadem aqua decidentibus , omnera scilicet
terram per quam itura est , ex apprebensione ipsius aque , que est ad
' Gaufridus I , cujus jam non semel mentio. - Guillelmus III Juvenis, vicecomes Mas-
silise.
I. 8
58 CHARTULARIUM
ecclesiam sancti Menne, et oranem piscationem ipsius aque, sine ullius
hominis interpellatione, usque ad descensum ejus in mare; hoc sumo-
pere armantes et statuentes, ut nulla quelibet persona, masculus aut
femina, eam deviare aut retorquere présumât, aut molendinos vel que-
libet alia artificia et instrumenta , in eadem vel de eadem aqua, ad
impediendiun vel retardandum ejus cursum, construere vel facere
présumât; sed, sicut Dominus noster Jhesus Christus ex nichilo eam
formavit et ex profundo abissi ad utilitatem hominum manare jussit, ita
recto cursu, per intercessionem et mérita sanctorum inibi quiescen-
cium, sine alicujus impedimento, ad munimen et emundacionem vel
ablucionem inibi Deo serviencium monachorum, ipso douante et opé-
rante, perveniat. Amen.
Acta bec donatio in sollempnitate sancti Victoris, in cetu omnium
hominum illic adstancium, episcoporum et presbiterorum, abbatum mo-
nachorumque ex diversis provinciis congregatorum , ante altare sancti
Pétri, principis apostolorum, in hoc ardencium et instancium, labo-
rante et insudante Raimundo ', preposito ejusdem cenobii pâtre, id
fieri adclamantibus et adsencientibus clericis et laicis , in presencia ar-
chiepiscopi sahcte ecclesie Arelatensis, ad perfectum pervenire optan-
tibus et exorantibus. Si quis vero, etc. , a regno Dei alienus existât ; sol-
vens in presenti obtimi x m libras argenti, donacione hac inconvulsa
manente, tempore hoc et omni.
Ego Josfredus , et fdii mei , banc donacionem scribere feci , hac
testes firmare rogavi.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice m°lxx° viiii , indi-
cione i, epacta xv ma , concurrente i, ciclo lune xm, régnante Domino
nostro Jhesu Christo. Gauzfredo, Fulcone.
39.
Carta de Amalrico de Porta.
1065— 1079 In nomine sancte et individue Trinitatis. Ero Amalricus de Porta, et
nepos meus Pontius Borrellus, et filii mei Rostagnus et Gisfredus, do-
1 Hic nominatur Raynaldus in Gai/, christ., I, 684.
SANCTI VICTORIS. 59
namus sancte Marie et sancto Victori Massiliensis monasterii, et mo-
nachis ibidem Deo servientibus, tam presentibus quam futuris, in pre-
sentia domni abbatis Bernarcli, pro remedio animarurn nostrarum vel
parentum nostrorum, duas modiatas de terra inter eultam et berma,
partim dantes, partimque vendentes. Habet autem bec terra, de uno
latere , terram Willehni Carbonelli ; a meridie , fluvium \ uelne ; ab
oriente , terram Lamberti Adalberti ; de alio latere , terram ipsius
Àmalriei. Et, ut firma et stabibs 'sit bec donatio vel venditio nostra,
aceipimus ab ipsis monacbis culcitram unara et coxinum i et sellara i,
et sex solidos de othonicbis. Amalricusfirmat. Pontius Borrellus firmat.
Wifredus firaiat. Rostagnus firmat.
Ego vero Guicbirannus de Auriolo commuto sub jure sancti Vie-
toris semmodiatam miam * de terra, et accipio pro ipsa commutalione f° 14.
unam semimodiatam de vinea in castello Solobio , et duos solidos de
otbonincbis.
Ego Wilelinus Carbonellus, et Petrus et Isnardus, fratres mei, ven-
dimus jam dictis monacbis semimodiatam unam de terra, pro qua unum
asinum aceipimus , precio sex solidorum. Et babet ipsa terra , ab
oriente, terram Pontii Borelli; a meridie, terram episcopi Tbolonensis;
ab occidente, terram sancti Yictoris; a septenliione, terram Pétri
Petronille. Si quis autem de beredibus nosti'is post mortem nostram
vel quelibet persona banc donationem nostram vel venditionem anul-
lari temptaverit , non valeat consequi quod requirit , sed cogalur jam
dictis monacbis xii libras auri purissimi solvere, etc
40.
Brève de cellarario.
Memoria sive notitia de divei'sis divisionibus sive partibus terrarum Saoul, xi.
vel vinearum, pertinentium ad cellararium.
Non longe igitur ab ecclesia sancti Pétri , foris portam que vocatur
Paradisi, circa viam publicam, que veuit ab ecclesia sancti Tyrsi et
vadit in portu Massiliensi , kse posite sunt vinee. Ilabetur ibidem vinea
quartairada dimidia, que fuit de Gairaldo Blanca Lancea, quam dédit
60 CHARTULARIUM
domino Deo et sancto Victori. Terminât eam, ab oriente , via de Lau-
reto ; a parte meridiana, vinea de Rieliao; a septentrione, terra sancte
Marie vel sanctimonialium, non longe a ripa porti snpradicti, in ceno-
bio qnod pater fundavit Cassianus, consistentium ; ab occidente, item
terminât via de Gardia. Inibi, vinea una quartairada, qnam Petrus
Algitinus solitus erat facere , babens lerminum , ab oriente , vineam
sancti Victoris; ab occidente, viam de Gardia; a meridie, terramsanc-
timonalium; a septentrione, idem ipsam terram. Item inibi, una
semodiata vinee , quam Bonefacius pro sorore dédit sua : ab oriente
vinea salici ; ab occidente , vinea Pétri Algitini ; a meridie , supra-
dicta terra ancillarum Dei. Continetur ibidem una quartairada
vinee, quam Pontius, presbyter sancti Tyrsi , dédit sancto Victori.
Habemus ibidem una semodiata de vinea , que fuit Amalrici de
Porta : ab oriente , vinea sanctœ Maria? ; ab occidente -, terra de Servo
Dei ; a septentrione , vinea sancti Victoris del Corno (ambas vineas
sancti Victoris una via dividit); a meridiano, terra sancte Marie, que
facil Gisfredus, fîlius Amalrici.
In costa Rostagni Constantii, babemus unam semodiatam de vinea,
que dédit soror ejus, et decimum de ipsa vinea dédit idem Rostagnus,
bâter ejus. Terminum, ab oriente, vinea Rostagni ipsius; ab occidente,
via Sancti Saturnini; a meridie, vinea supradicta; a septentrione, vinea
terminât Uzecii.
In clauso Lanberti Ursonis, ibidem una quartairada, quam Bone-
facius Rasca dédit.
In Alcipresso babemus vineas, scilicet mediam quartairatam , ab
aquilone babens unum vas. Ibidem prope, una faxa de vinea juxta
puteum; ab oriente, vinea Aicbardi monacbe. Ibidem una semo-
diata Arlulfi Dispensatoris, que est sancti Victoris, ab oriente babens
aliam semodiatam , que est de cannonicis. Ibidem una semodiata,
que Nedolia dédit sancto Victori, que tenet se clauso ab oriente,
quam Amelius dédit sancto Victori. Desuper ibidem, sub ipso
clauso , quartairada una , quam Rainaldus dédit mediam sancto
Victori. Ab oriente ibidem, alia quartairada, que comparavimus ni
solidos de ejus nepote Pontio. Subtus ipso clauso, una quartai-
SANCTl VICTORIS. 61
rada dimidia, qiiam dédit Massilius nionachus, ab aquiïone liabens
torcularios.
In ipso croso Pétri Betonis, dimidia quartairada , quam Pontius Al-
demaris dédit sanclo Victori.
Habemus, ad viam Saneti Michaelis, quartairata una; a mendie,
tenet se ad vineam Pétri Netolie. Inter istam quartairatam et viam
supradictam habetur una faxa, que est Georgii.
In Canneto habemus semodiala una ; Merletus de Penna dédit
sancto Victori : ab oriente, vinea Atidfi ; ab occidente, vinea de Canneto.
In Plumbearios semodiala de terra ; Geirunelus dédit sancto
Victori; in medio habens una sorberia; ab occidente, via de mansione
Ursonis.
Terciam partem de quartairada, ad corum Saneti Michaelis, Silvester
Pelliciarius dédit sancto Victori.
In Podio Calvo quartairada una. In loco, Judicii nomine, habemus
modicum vinee; Pontius Dagulfi dédit sancto Victori; ab occidente,
via publica que pergit ad Sanctum Justum.
In clauso Aicardi Cicute média quartairada de vinea, quam dédit
sancto Victori, ab occidente habens Geirennum fluvium. Ibidem,
una semodiata de vinea, que est de aecclesia saneti Andrée; a me-
ndie, via que pergit ad Sanctum Julianum.
In Campo Marcio habemus unam dimidiam quartairatam , quam
Massilius monachus dédit: ab oriente, habens paludem; ab occi-
dente, vineam Isnardi de Crota; ab aquiïone, vineam Gozoleni.
Ibidem, vinea Richildis, una quartairada, que dédit sancto Victori:
ab oriente, via publica, (pie vadit ad Geirrenum ; ab occidente, vinea
quam plantavit Vitalis; a mendié*, vinea Nicecii. Richardus Turig,
quartairadas m. Ibidem, una quartairada de vinea, quam dédit
sancto Victori Durandus Adaltrudis: ab oriente , vinea que est episcopi
Tulonis; ameridie, terra aerma.
In Sancto Baudilio habemus vineas, quas dédit Rostagnus, filius
Otile, in costa, a parle dexte'ra, n as quartairatas; ab oriente, vinea Ful-
conis vicecomitis. In ipsa costa, ex nostri parte, habetur una
quartairata vinee, quam dédit sancto Victori millier Albini: ab aqui-
62 CHARTULARIUM
lone, via publica Sancti Justi, a mendie, vinea Pontii Rote Vetule; ab
occidente, vinea Pontii Novelli.
In Inter Yineas eqiiidem habemus vineas, scilicet miam quartai-
ratam, quam Rostagnus dédit, filins Otile, sancto Victori: ab oriente,
vinea Odoni Rua Judaica; ab occidente, vinea Lanberti Adalberti.
Ibidem prope, imam dimidiam quartairatam , qnam plantavit Richar-
dus Ocnli. Cambiavimus eam Pileto, quidam 1 fidejussores dédit Rosta-
gnum, Constantium et Rremnndnm Massiliensem. Ab oriente terminât
eam vinea Ricbardi Occuli; ab occidente, vinea Boni Hominis de
Scola. Et nos itidem donavimus ei in prato Auquerio, subtns vinea
nostra de Vase, ab occidente babens terminum ferraginem Pétri Otaline ;
a meridie, ferraginem Pileti, que est jnxta ecclesiam sancti Romani.
Ad fontem ibidem Iterii , habemus mediam quartairatam , quam
dédit sancto Victori Lanbertus Adalberti: a meridie terminum, viam
que pergit ad ecclesiam sancti Stephani; ab occidente, via publica
que pergit ad Vuelna.
In clausô Arlulfi, ad Viam Longam, très quartairatas , quas Ste-
phanus monachus dédit sancto Victori : terminum ab oriente , viam
que pergit ad molendinum monachorum ; ab occidente , via que per-
git ad Sanctum Genesium. Juxta ibidem habemus, in clauso Pontii
Boni Hominis, dimidiam quartairatam ; Amiens dédit sancto Victori.
Ad fluvium Girreni, in clauso Grosse Femme, in uno loco, unam
semodiatam, c[uam Durandus dédit. In alio loco ibidem, habemus
quartairatam: ab oriente, terminât Girrenus; ab occidente, via pu-
blica que pergit ad molendinum.
Habemus vineas ad fevum distributas :
In Prato Longo u semodiatas, quas Stephanus cannonicus per
sanctum Victorem tenet ; ab oriente, via de Cato Mortuo.
Ad pradinalio Sancti Baudilii, una semodiata de vinea. Geirunclus
Teolidis ad fevum tenet. Ab oriente terminât eam via publica ; a
meridie, habuit molendinum.
In Morario imam semodiatam de optima vinea; Bernardus faber
ad fevum tenet; Pontius Putridus monachis dédit sancto Victori.
* Fort, corrig., qui de ea fidejussores.
SANCTI YICTOR1S. 63
Ibidem, quartairatam de vinea, que Goirannus dédit sancto Victori,
et Bernardus faber ad fevum tenet; et istas vineas supradictas per
fabrilia opéra tenet.
Ad pratum Àueherium, imam parranam , que tenet ad fevum per sanc-
tum Yictorem Mataronus ; soror Amalrici de Porta dédit saneto Victori.
Juxta muros civitalis Massilie, in ferragine Bertranni 1 , Amalrici de
Porta dédit sancto Victori. Juxta muros civitalis Massilie, in ferra-
gine Bertranni lterii , habemus unam semodiatam , (pie Bertrannus
idem ad fevum tenet per sanctum Viclorem. Juxta eamdem civi-
tatem, unam semodiatam, ad viam que pergit ad Sanctum Martinum;
Ada Regnoabel ad fevum tenet. Subtus arclios Massilie , habemus
quatuor sextairatas de terra; Bernardus faber tenet.
In Campo Marcio habemus quartairatam unam de vinea, quam
millier Pétri Betonis tenet, dum "vixerit; post obitum ejus, erit sancti
Victoris; habens, ab oriente, clausum lterii.
Unam semodiatam de vinea , quam David dédit sancto Victori ,
quam Pondus Suricis tenet ad fevum , habemus ad Teolarias : ab
oriente terminum publicam viam que vadit ad Guardiam; a meridie,
clausiun sancti Pétri de Paradiso.
41.
Carta de uno clauso in Sancto Saturnine
InDei Domine. Ego Guadaldus facio donationem omnipotenti 1028.
Domino et sancto Victori martiri, ejusque monasterio, non longe a
civitate Massilia fundato, et abbatibus ac monachis ibidem famulan-
tibus, de mediatate uno clauso, qui est in Sancto Saturnino, quem
ego plantavi; et est in comitatu Massilie, et affrontât, ex una parte,
via publica, et, ex alia parle, vinea Berengarii; ex alia parte, vinea
Bernardi de Costa; ex alia parte, orlo; fontemque in medio clauso.
Hune autem médium clausum de vinea dono supradicto monasterio ,
propter redemptionem anime mee et uxoris ac fdiorum noslrorum.
Si quis autem liane donationem nostram voluerit impedire , cogatur
' Omissœ sont voces nonnullœ, inter quas fort, soror.
64 CHARTULARIUM
emendare tantum, et aliud tantum supratiicto monasteiio, et de
cetero haec nostra donatio stabilis et inconvulsa permaneat.
Facta donatio hec anno incarnationis doniinice millesimo xx° vm°.
régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Gaudaldus et uxor mea hanc donationem proprias manus fh-
mavimus, et testibus firmare rogavimus. Bellieldis firmavit. Pontius,
filins ejus, firmavit. Rieau firmavit. Lanbertus firmavit. Guadaldus,
nepos ejus, firmavit. Lauteldis, filia sua, firmavit. AMuardus firmavit.
Galter firmavit. Carbonel firmavit.
42.
Brève de elemosina.
Sœcul. xi. Notitia et memoria de diversis rébus et de honore gloriosi martiris
Yictoris Massiliensis, in diversis terrarum partibus adquisitis, et Do-
mino Deo sancteque genitrici ejus egregioque martiri, a diversis fide-
r- 15. libus, pro animarum* remedio, in elemosina derelictis.
In primis itaque, in valle Marignana, in circuilu eontinentur et
posite surit vinee, quas tenet sive excolit monachus qui inibi habitat :
videlicet unum optimum clausum qui positus est inter fontem Mari-
gnanam et Catedram ; alias quamplures quas possidet vineas , que
fuerunt de manso Gunlrandi. De nominatis itaque is vineis est talis
usus et convenientia, inter fratrem de Marignana et eum qui tenet
ospitalem, ut, omnibus annis, pvo is vineis reddat, de suo proprio
instructu, unum de tribus modiis vasculum, plénum de optimo et puro
vino in ospitali. In ipsa valle habetur una quartairada vinee, que
fuit Bombar Manuel, et consortat cum vineis nepotis sui, Ugonis.
Habetur inibi una semodiata vinee , quam dédit mulier Ugonis
de Balzo , infra rivum qui dicitur Catedra et via publica. Habet
ibi duos mansos elemosina : unum de Guntrando, quem dédit
Ugo; et unam braciariam , quam dédit Rostagnus de Castello Novo.
In valle Reilana, in Fuzils, habet elemosina mi* mansos optimos,
quos tenet Bermundus Trenca Vias, et ex his reddere débet, omnibus
annis, quatuor modios de optima annona, in elemosina sancti Victoris.
SANCTI YICTORIS. 65
In Furno Clialcberio habetur una condamina, que comparata est
de elemosina xlii solidos, quam tenent et excolunt commandites
inibi monachi, in tali convenientia , ut ipsi monacbi, cum bubus et
cum semine et omni suo instructu, laborent, et omnibus annis reddant
inde medietatem de annona.
In Manoasea unum mansum de Espezel habet elemosina, ex quo
reddit lasea et m solidos de censo et medietatem de vino.
In Auriol unum mansum , quem comparavit elemosina centum
solidos de otonincbis ex arcbiepiscopo, quem tenet mulier Gauzfredi.
Alium mansum in Filinas, quem tenet Boso, ex quo reddit tasca et
medietatem de vino, porcum et multonem.
In Poio Lupario babet elemosina unum mansum, quem commen-
davit Geiraldus fratri Bénédicte Post cujus obitum, frater ipse non
ita egit sicul monacbus, sed sicut mamone servus, et, ex ejus decessu
usque in diem liodiernum, ex manso supradicto nibil in elemosina
reddidit, nisi sextarios decem frumenti.
In castro qui vocatur Sancti Marcelli, in ipsius territorio, conti-
nentur vinee de elemosina , una scilicet quartairada , quam dédit
Donadeus. Ibique una semodiata, que sex solidos comparata fuit,
videlicet ejus medietas , m solidos , de una femina que vocilabatur
Jauzolena; alia ejus medietas, ni solidos de otonincbis, de Gauzfredo
Goiranno. Ibique posita est una quartairada, que fuit de Durando
Jausberti, qui obiit infirmus in ospitali.
In valle Sancti Juliani continentur m modiate, quas dédit Wilel-
mus canonicus. De bis itaque vineis ista ratio est , quia eas Wilelmus
canonicus in gadio tenebat de Pazone et Guinimanno, per vin mo-
dios de annona, in tali convenientia, ut, si annonam reddidissent,
vineas recuperarent in vila ejus. Post obitum autem ejus 1 , ipsis 1
annonam non reddentibus, sed e contrario vineas interpellantes, Ber-
trannus monacbus et frater Petrus, et comparaverunt eas ex ipsis et
ex filiis eorum, et dederunt unum optimum cotum et vin alnas de
cannabaz. Filii vero Pazonis similiter receperunt avère, et libenter et
1 \ idelicet Willelmi canonici. « Pazone et Guinimanno.
I.
66 CHARTIJLARIUM
voluntarie, videntibus et firmantibus testibus, reliquerunt in manu Ber-
tranni et fratris Pétri. Qui testes et firmatoreshi sunt : videlicetPontius,
Iroaldus, Bonus Filius et Aldoardus. Inibi in Altelone una quartai-
rada, quam dédit Aurucius de Sancto Juliano. In ipsoque denomi-
nato loco alia quartairada, quam dédit Girardus et Jobanna, uxor
ejus.
Super Sanctum Tyrsum , in manso Leuprandi , posite sunt très
semodiate de vinea , quas dederunt Ugo et Mataronus , frater
ejus , nepotes Bertranni monaebi , in elemosina. Et in Sancto
Mprcello ipse Ugo dédit in elemosina unum optimum ortulum,
cum omnibus arboribus et omnibus infra positis designatum.
Supra nominatus itaque Ugo dédit in elemosina unam semodiatam,
qui consortat, ab oriente, vinea Sancti Marcelli; ab occidenle, vinea
Guiquiranni.
In civitate Massilia, in ripa fluminis Geireni, babetur de elemosina
média quartairada , quam dédit Bonus Filius.
In Inter Vineis dimidia cjuartairada, quam dédit soror Amalfredi,
quam dédit Pontius Rufus in elemosina. In terra sancti Victoris ,
juxta portam Paradisi , babetur una quartairata.
In Sancto Saturnine, in loco vocitato Petra, dimidia quartairata,
quam comparavimus duas solidatas de Atanulfo. Inibi quartairada
dimidia, quam Bombais dédit in elemosina sancti Victoris.
Ultra Vuelna, in Podio Rotundo, terra erma et colta, quam com-
paravimus v solidos de Pvostagno Constancio. Terminaturque ipsa
terra , ab oriente, via publica que intrat in monte ; ab occidente , terra
terminât de Aicardo Iterii ; a meridiano , via de monte qui nominatur
Crida; a septentrione , terminât terra quam dédit millier Bertranni
Iterii in elemosina.
In Croso Wilelmus Pellicerius dédit Domino Deo et sancto Victori,
in elemosina, unam semodiatam vinee.
Mulier que fuit Pétri Piscatoris dédit unam quartairatam , prope
cimiterium.
Terra sive vinea , que babetur infra valle, que posita est super eccle-
siam sancti Benedicti , ad radicem montis qm vocatur Gardia , suis
SANCTI VICTORIS. 67
manibus plantavit et excoluit supra nominatus Geiraldus , cum olivetis
et cunctis arboribus infra positis , ad elemosinam , in alode sancti
Victoris.
Circa monasterium , in ipsa terra, babetur una semodiata vinee,
quam dédit Àldras. Inibi média quartairada , quam dédit Marlinus
Jheremie in elemosina. * lbi, in circuitu, dédit Amalfredus, pro v.
matre sua, média quartairada.
Ad portum qui vocitatur Alguerius, una semodiata vinee, quam
reliquit Jabertus in elemosina.
43.
Carta Sancti Mitrii in Albania.
(Fragm. edit. in Gall. Christ., I, instr., 110; et ap. Ruffi, HUt. de Mars., I, 482.)
In nomine Domini. Ego Guilelmus, et Fulcbo , frater meus, Dei 8jan.,
gratia, vicecomites, et uxores nostre , Aicelena et Odila, et filii mei, iou-i<M9.
domnus videlicet Pontius , Massiliensis episcopus , Guilielmus ' et Ai-
cardus 2 , Fulcbo et Gauzfredus; nos simul audientes Seripturam di-
centem mundum transite et concupiscentiam ejus, et ad boc nos natos
in eo , ut, pro terrenis que ad tempus videmur possidere, mereamur
celestia , ut possimus babere partem in regno Dei et videre eum in
eterna gloria, qui nos creavit et redemit, utque remedium nostrarum
capiamus anintarum , donamus Deo et sancto Victori martyri , monas-
terii Massiliensis , et babitatoribus ejusdem loci , tam presentibus
quamque fuluris, aecclesiam que est dedicata in honore sancti Mitrii
martyris et sancti Martini et sancli Laurentii, in comitatu Massiliensi
et in territorio quod dicitur Albania, cum suis altaribus et cum suo
alode et suis adjacenciis et suis terminis, et cum terris cultis et incultis,
et cum vineis, cum pratis, cum arboribus et ortis, cum suis garricis et
pascuis, cum ermis et boscbis ipsis, qui ibidem sunt, cum suis egres-
sibus et regressibus. Et ipse alodis babet terminos in fluvio quem di-
' Guilielmus III Juvenis , post patrem et * Aicardus , yicocomes Arelatensis.
patruum, una cum fratre Gaufrido fuit vice-
comes Massiliensis.
68 CHARTULAR1UM
cunt Vuelna, et pergit per ipsum rametalem qui est ultra ipsam salam,
et pervenit ad ipsam ilicem, et pergit ad ipsum podium sursum, et va-
dit per ipsam serram que est supra ipsam aecclesiam, subtus Creisaco,
et descendit per ipsam petram ad ipsum glandiferum , et pergit in flu-
vium Vuelnam, subtus salam que est in campo majore. Haec omnia su-
perius dicta, cum ipsa aecclesia, sine ulla servatione vel minoratione ,
tradimus, cedimus, donamus Domino Deo et sancto Yictori, etc. Hanc
cartulam donationis ego Guilielmus , et Fulcho , frater meus , Dei
gratia, vicecomites, et uxores nostre, Aicelena et Odila, et filii mei ,
Pontius videlicet, episcopus Massiliensis, Guilielmus, Aicardus, Fulcho
et Gauzfredus, fieri fecimus et fîrmavimus, et alios firmare rogavimus.
Facta autem est carta donationis vi idus januarii , régnante Rodulfo
rege.
Deodatus firmavit. Pontius firmavit. Lambertus firmavit. Berardus
firmavit. Pontius de Albania firmavit. Pontius et Guilielmus firmaye-
runt. Aicardus firmavit. Pontius Cabilloni firmavit. Garnaldus firmavit.
Rainaldus firmavit. Guitberlus firmavit. Andréas presbyter firmavit.
Aicardus firmavit.
44.
Sponsalicium Sancti Justi.
1030. Jhesu Christi opitulante clemencia, et ejus benignissima sufifragante
gratia , ego Fulcho , et uxor mea , Odila , formidantes immanitatem
nostrorum peccaminum, ut a pio Domino consequi possimus veniam
cunctorum criminum, pro remedio animarum nostrarum et pro vite
eterne premio , donamus in sponsalicio ecclesie sancti Justi hoc quod
monachi tenent et ego olim donavi et determinatum est ; sicut dare
possum, ita dono omnipotenti Deo sanctoque Victori , ejus martyri
glorioso. Insuper dono in sponsalicio supradicte aecclesiae , in ville
Tritis ' territorio, imam modiatam terre cultae.
Ego Pontius, gratia Dei, sancte sedis Massiliensis ecclesie episcopus,
dono ipsam ecclesiam, cum idquod mei juris esse videtur, sancto Vic-
tori et abbatibus monachisque ibidem Deo famulanlibus. Vere si ali-
' De hoc vide supra, n. 16.
SANCTI VICTORIS. 69
quis nostrorum heredum aut quecumque persona , hoc sponsalicium
violare temptaverit, non valeat quod injuste appétit, sed cogatur per-
solvere auri optimilibras viginti, etc. —
Factum hoc sponsalicium anno incarnacionis dominice mille-
simo xxx°, régnante Domino Jhesu Christo.
Ego Fulcho, et uxor mea , qui hanc cartam fieri jussimus , manu
propria firmamus et testibus firmare rogamus. Domnus Pontius epi-
scopus firmavit. Amelius canonicus firmavit. Guichirannus firniavit.
Deodatus episcopus ' firniavit. Canonici omnes firmaverunt. Aicardus
firmavit. Aicardus Iso firmavit. Girunculus firmavit. Wilelmus Cotaruns
firmavit. Guarnaldus firmavit. Amelius, filiusGuidoni, firmavit. Fulcho,
filius Aguarni, firmavit.
45.
Terra Sancti Justi.
Jhesu Christi Domini nostri opitulante clementia, ejusque benigna 1038.
suffragante juvamina, ego Pontius, gratia Dei , sancte sedis Massi-
liensis aecclesiœ episcopus, de anime mee sainte sollicitus, etc., *facio f. 16.
hanc cartam elemosinariam omnipotenti Domino et sancto Yictori ,
ecclesieque sancti Justi et monachis ejusdem aecclesiae servientibus, fu-
turis et presentibus, de duabus peciis terre culte , in comitatu Massi-
liense, in loco qui vocatur Ad Aquas Bonas, ut monachi eas excolant,
teneant et absque fine possideant. Que terra hos habet terminos : ab
oriente, Petra Babonis; a meridie, fluvium Geirenum; ab occasu,
quendam rivum; ab aquilone sicut aqua vergit. Alia pecia : ab ortu,
rivus siccus ; a meridie, via publica ; ab oceano, Roca Leti ; ab aquilone,
rivum. Vere si aliquis meorum successorum vel quiscumque meorum
heredum aut quecumque aliqua persona hoc donum violare aut in-
quietare voluerit, illud non valeat, sed coactus auri librarum decem
precium persolvat, etc..
Facta haec donacio , cum Dei incarnatio recolitur in mundo anno
millesimo tricesimo vin , et cum septima habelur indicio , régnante
Christo Domino.
1 Deodatus, episcopus Telonensis , quem ante a. 1031 memoralum minime repéreront
auctores Gall. ChrUt.
70 CHARTULARIUM
Ego Pontius, nutu Dei, episcopus, banc cartam fieri jussi et manu
propria roboravi, teslibusque firmare rogavi; et insuper, decimum
suprascripte terre dedi sancto Victori totum. Signum, Vilielmus vice-
comes, cum uxore sua, Stepbana. Wilelmus, Aicardus, Josfredus, Ste-
pbanus, Bertrannus, Petrus, filii ejus, finnaverunt. Fulcho et uxor sua
Odila, firmaverunt. Girunculus firmavit. Pontius eanonicus firmavit.
Cleopbas firmavit. Stepbanus firmavit. Amalricus firmavit. Pontius
firmavit. Wilelmus firmavit. Wicbirannus firmavit. Wilelmus firmavit.
Isnardus de Alaugio firmavit. Deodatus, frater ejus, firmavit. Wilelmus,
frater ejus, firmavit. Ricbisennis priorissa firmavit. Bellisennis firma-
vit. Ema firmavit. Andréas presbyter firmavit.
46.
Carta Sancti Justi.
I6aprii.i069. lu nonline Domini. Ego Agarn, et uxor mea Jaurada, et frater meus
Atolf, cum filiis suis, Josfred et Rostang, et Constancia , uxor predicti
Atolfi , nos simul in unum , una cum consensu et voluntate Pontii ,
Massiliensis episcopi , venditores sumus Domino Deo et sancto Yictori
martyri, Massiliensis coenobii , et domno Bernardo abbati, omnique
monacborum congregationi ejusdem Massiliensis cenobii, ac cunctis
veslri in perpetuum successoribus. Per banc scripturam venditionis
nostre vendimus vobis duas modiatas de terra , partira cultas partim
incultas , que adveniunt nobis per progenitorum nostrorum di-
missionem simul et donationem , et ad uxores nostras per dona-
tionem. Afrontant bec omnia supradicta , de parte orientis , in via
publica que discurrit ante aecclesiam sancti Justi ; de meridie ,
in terra ejusdem sancti Justi et in terra de Esmerico ; ab occidente ,
in terra de Pontio Amig et Fulcbonis , fratris illius ; de septen-
trione, in terra de INoe. Quantum nostri juris he afrontationes
includunt , sic vendimus vobis bec supradicta omnia ab integro ,
cum exitibus et reditibus suis , propter precium cpiod a vobis
accepimus, scilicet cavallum unum et m solidos denariorum et molto-
nes duos. Et est manifestum, quod si nos venditores, etc.
SvNCïi VICTORIS. 7 1
Faeta scriptura venditionis nostre xv kalendasmai, anno vmi régnante
Phylipo rege.
Signum Agarn ; signumJauradani, uxor mea; signum Àtolf; signum
Conslaneia , uxor mea ; signum Josfred ; signum Rostag ; qui istam
eartam fecimus, et testes firmare rogavimus.
47.
Carta de Garjana.
Ego Pontius, Massiliensis aecclesie episcopus, et avunculus meus, 1049.
domnus Fulco, et uxor ejus Odila, audientes quoniam, sieut umbra
sequitur corpus, sic quoque mors sequitur hominem, dum sumus in
hac vita et licet nobis elemosinis peccata redimere, pro animabus nos-
tris, donamus Deo et altari quod est consecratum in honore sancte
Marie, semper \irginis, Dei genitricis, et sancti Victoris, in Massiliensi
monasterio, ecclesiam videlicet sancti Johannis , que est in valle Gar-
giana, cum ipsis vineis, quas habet in presenti et in antea habebit , et
terris cultis et incultis et ortis. Ego Wilelmus , et mulier mea Aleren-
dis, et filie mee donamus supradicto altari sancte Marie et sancti Vie-
r c c y ce
toris ipsum altare sancti Jobannis et modiatam .unam de terra culta
etunam quartairatam de vinea in Cuja. Et frater meus Pontius, mu-
lierque sua Mainsinda, et fîlii fdieque sue donant unam modiatam de
terra culta. Ego Pontius, episcopus Massiliensis, et domnus Fulco,
avunculus meus, et uxor sua Odila, et prenominali fratres Wilelmus
et Pontius, et mulieres eorum et filii fdieque eorum supradictam eccle-
siam sancti Jobannis, cum terris cultis et incultis, cum ortis, cum
vineis, pratis et garricis, et cum omnibus que modo babet et in futurum
babebit, donavimus ad proprium alodem jamdicto altari sancte Mariae
et sancti Victoris, monasterii Massiliensis, et abbati Petro et successo-
ribus ejus et monacbis ejusdem loci, tam presentibus quam futuris.
Hanc donationis eartam ego Pontius, Massiliensis episcopus, et Fulco,
avunculus meus, mulierque illius Odila, et sepe nominati duo fratres
Yilielmus et Pontius*, et filii et fdie eorum inscribi precepimus et ma- y.
nibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem, etc.
72 CHARTULARIUM
Facta est autem haec donatio sive descriptio, anno incarnationis do-
minice millesimo xl°viiii°, inditione n\
Pontius, episcopus Massiliensis', donavit et firmavit. Fulco vice-
comes, et uxor ejus Odila, donaverunt et firmaverunt. Vilielmus
et uxor ejus Àlerenda, et filie eorum donaverunt et firmaverunt.
Pontius et uxor ejus Mansenda, et filii et filie eorum donaverunt
et firmaverunt. Rotbaldus et uxor ejus, Domine Constantia, firmave-
runt. Pontius clericus firmavit. Gauserandus firmavit. Lambertus Gud
firmavit.
48.
Jun 1030 Omni homini , dum licet et in hanc vitam subsistit, de eterna retri-
butionis cogitare débet, etc. Quapropter ego Yilelmus, et frater meus
Fulco, et uxores nostras, optulimus aliquid de bereditate nostra ad basi-
licam sancti Jobannis ; pro redemptione animarum nostrarum vel pa-
rentum nostiorum, donamus de terra imam modiatam. Boso pres-
byter, pro remedio anime sue, genitoris genitricisque animarum,
donavit ipsam terram , que est in circuitu Sancto Jobanne. Et
Eimaricus, consobrinus ejus, donavit suam bereditatem, que est
in valle que nominant Garjania. Pontius levita donavit ipsum
ortum, qui est ad ipsam Spelleriam. Et Ermengarda donavit in
•bilans de vinea , quantum ad illam pertinet. Sane si quis nos aut
ullus liomo qui banc donationem irrumpere voluerit , primitus iram
Dei omnipotentis incurrat , et cum Juda traditore parlicipationem ba-
beat. Et postea coniponat de terra meliorata tantum et alium tantum.
Àcta carta ista in comitatu Massiliense, in villa que nuncupant Al-
bania , in mense junio , anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu
Cbristi millesimo xxx".
Eimaricus scripsit, manda[n]te domno Pontione episcopo 1 , vel
domno Deodato episcopo s .
4 Pontius Massiliensis episcopus. "Deodatus, episcopus Telonensis. Vid.
sup., n. Ai.
SANCTI YICTORIS. 73
49.
Ego Massilius, et uxor mea Isingarda, et filii mei Bermundus el 1050.
Ricardus , et filia mea Maria, et Andréas deSancto Tyrso , et uxor ejus
Viadera, et fiJii ejus Alduardus et Guido, et Pontius Dagulfus et uxor
ejus Dominica, et filia ejus Ahnilda, audientes per Scripturani Domi-
num dicentem,efc; donamus Deo et sanctoYietori, Massiliensis monas-
terii , et sancti Johannis aecclesiae, que est in valle que nominatur
Garjana, omnes videlicet terras quas hal)emus in supradicta valle Gar-
jana, cultas et incultas, cum vineis et pratis et garricis, et cum ingres-
sibus et regressibus. Hanc autem cartam donationis fieri rogavimus, el
manibus nostris propriis firmavimus, et firmare alios rogavimus. Si
quis autem, etc.
Acta ab incarnatione Domini anno millesimo quinquagesimo, indi-
tione tertia.
Ego Massilius, et uxor mea Singarda , et filii mei Bermundus et
Ricardus, et filia mea Maria, et Andréas, cum uxore sua et filiis suis
et fîliabus, et Pontius Dagulfus, similiter cum uxore sua et fdia, sicut
jam diximus, fieri rogavimus banc cartulam donationis, et manibus
nostris iterum iterumque firmavimus. Pontius de Castello firmavit.
Guilielmus , frater ejus , firmavit. Pontius clericus firmavit. Albericus,
frater ejus, firmavit. Ricardus firmavit. Dominicus firmavit.
50.
Carta Sancti Justi et Sancti Johannis de Garjana.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Eeo Berno , et uxor mea Cire. 1070
Inginilda, donamus Deo omnipotenti et sanctae Marie sanctoque Yic-
tori martvri , et abbati Bernardo et monacbis , presentibus sive futu-
ris, pro redemptione animarum nostrariun * vel filiorum nostrorum, ' '7.
unani semodiatam de vinea, in loco qui vocatur Petrafoco , juxta ec-
clesiam sancti Justi, in opus sacrestanie, bono animo et bona volun-
tate : donamus ego et uxor mea cunctique consanguinei nostri. Acce-
pimus autem nos, propter hanc donationem, unum optimum asinum,
I. \d
74 CHARTULARIUM
et imam troiam cum v porcellis , et unum cremail ; et gêner meus
Salvius ni solidatas de avère; et Norpertus alias très solidatas , Rosta-
gnus Geirunclus similiter unum porcum valentem solidos m. Deinde
canonici Massiliensis aecclesiae , pro bac semodiata , acceperunt vu
solidos in denarios otonencos. Quod si nos aut aliqui propinqui
nostri, etc. Ego itaque Rainaldus Bilixenna, cum uxore et fdiis meis,
donamus Deo omnipotenti et sancto Yictori imam modiatam de terra
culta, ante ecclesiam sancti Johannis de Garjaua , pro remedio anima-
rum nostrarum ; et accepimus pro hoc m solidos otonencos ; nepotes
igitur mei et sororia, unum modium de frumento , ad sextarium per-
currevol '.
51.
Carta de Amalrico, de Pennis.
Febr. 1051 . In nomine sancte et individueTrinitatis. Ego Almaricus et uxor mea,
Rainvis nomine, et fîlii nostri, Guifretus 2 manifestant et
voluntariam venditionem facimus sancto Yictori martyri , Massiliensi ,
ejusque monachis, de quadam portione nostri alodis, qui est situs et
fundatus in terminio castri quod vocatur Pennas, et in valle que vo-
catur Fonds Lesula propter
precium voluntarie inter nos omnes et monachos sancti Victoris pre-
ciatum et jure stalutum, quod ipsi monachi ex toto nobis dederunt,
nichil retinentes, videlicet solidos denariorum optimorum otonensium
(juadraginta quatuor. Est autem ipse alodis vel ipsa terra, ex qua nos
recipimus hoc precium xl solidorum et mi , noster proprius alodis ,
exceptis duabus partibus, hoc est sexta et septima, quas vendere non
possumus ; alias partes , quinque videlicet , sicut jam diximus ,. ven-
dimus et transfundimus libéras ab omni vinculo solutasque ab omni
nodo alicujus contrarietatis. Et ipsa terminatur terra , ex omni parte ,
terra sancti Victoris et sancie Mariae; et, ab oriente, rivo qui dicitur
Cornu , et in loco qui dicitur Batalia ; et , a septentrione , in loco qui
dk'ilur Mons Latronis ; a meridie vero, montibus qui sunt sancti Vic-
toris et sanctae Mariae. Igitur, quantum infra istos terminos ego Amal-
1 I. e. ad ciirrentem mensuram. 2 Lacima hic et inferius.
SÀNCTI VICÏ0R1S. 75
ricus, et uxor raea Rainvis, et predicti filii nostri Guifretus,
. . . habemus propter alodem , totum vendimus sanclo Victori et
monacbis ejus ad proprium alodem, et ex nostra potestate transfundi-
mus in eorum potestatem, propter xliiii solidos , quos illi monacbi
nobis dederunt , ut, ab bac die in secula seculoruni, babeat sanctus
Victor, ejnsque habitatores ad proprium alodem teneant et possideant
semper, et faciant quidquid voluerint. Quapropter, si ego aut uxor mea,
aut fdii nostri, aut ullus ex beredibus noslris, aut aliqua persona vene-
rit contra banc venditionem nostram ad irrumpendum , non valeat
vendicare quod injuste repetit , sed componat in vinculo auri li-
bras vi, etc.
Ego Àmalricus , et uxor mea Rainvis, et filii nostri , et frater meus
Guilielmus, et nepotes mei Pontius Rorrellus et Pontius Abonellus , et
Boso, et Bealrix mea neptis, banc cartam donationis fieri rogavimu«,
et manibus nostris firmavimus et alios firmare rogavimus. Domnus
Pontius, Massiliensis episcopus, firmavit. Fidco vicecomes firmavit, et
ejus uxor domna Odila firmavit. Oto firmavit. Iterius, frater suus,
firmavit. Carbonellus vicarius firmavit. Guirannus firmavit. Rostagnus
firmavit.
Facta est bœc carta venditionis anno ab incarnatione Domini mille-
simo l primo, indicione quinta, mense februario.
Ego Amalricus de ista venditione babui contentionem cum nepo-
tibus meis , videlicet Bosone et Poncione Borello , et cum Carbonello
propter illos. Et ego donavi feciores, in manibus Carbonelli, Ottonem,
ut de meo altero alode donem nepotibus meis Bosoni et [Poncioni
Borrello] tanlum quantum pertinet ad illos in ista terra quam vendo, et
alterum feciorem, Guirannum, ad Poncium Borellum, meum nepotem,
ut si partem débet babere in ipsa terra, similiter faciam ei; et, si ego
non fecero, istam terram non requirant unde facta est baec venditio,
sed ad feciores se convertant, quia talis est nostra convenientia 1 .
1 Scquitur in Cod. alterum excmplar hujiis venditiouis, in quo deest quod spectat ad por-
tiouem Bosonis et lioirelli.
76 CHARTULAR1UM
52.
Carta de terra quam Wicherius dédit sancto Victori, in territorio Massiliense.
23 april.1040. * In nomine sanctae et individue Trinitatis. Ego Wicherius dono
7°- omnipotenli Deo et sancto Victori martyr!, monasterii Massiliensis, et
monachis ibidem Deo famulantibus aliquid de proprietate mea, tam
presentibus qiiam et futuris, que mihi ex successione matris mee venit.
Et sunt ipse res in territorio Massiliense, in locis nominatis , id est : in
Sarlurano , in Arcolas , in Centrones , in Plomberas , quantum michi
pars obvenit vel venire débet. Et sunt in ipsa terra mihi heredes Ste-
phanus canonicus, Wifredus presbyter et ceteri alii ; et est inibi in
ipsa terra, in bis terminibus supra nominatis, quarta pars. Hanc, auxi-
liante Domino Deo, dono, pro remedio anime mee parentumque meo-
rum, ex quibus michi succedit, nec non et uxori mee et filiis ac filiabus
meis. Sane, si quis ulla opposita persona qui hanc donationem irrum-
pere temptet, non vendicet quod maie incoaverit , sed componat in
vinculo auri optimi libras très, et in antea ista donatio firma et corro-
borata permaneat.
Facta donatione ista in mense aprili , nono kalendas mai , anno in-
carnati Yerbi millesimo xl.
Signum Wicherii, qui hanc donationem scribi fecit et testibus fir-
mare rogavit ; manu propria firmat.
53.
Carta Sancti Marcelli.
t0o7. In nomine sancteet individue Trinitatis. Ego Bertrannus, frater Du-
randi et Aicardi, de Sancto Marcello, castello Massiliensi, pro remedio
anime mee et parenkun meorum, dono Domino Deo et sancto Victori,
Massiliensis monasterii, et habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus
quamque futuris, duas videlicet quartairatas de vineis : imam in Tribols,
ubi appellant Cadanera ; alteram in terra quam appellant Asgos. Et
hec, ab oriente, habet terminum vineam de Sancto Marcello, ab occi-
dente autem vineam de Guidone de Fosse. Similiter supradictus frater
SANCTI VICTORIS. 77
meus Durandus donavit prenominato saneto Victori duas semodiatas
de vineis : unani in valle Sancli Juliani , que terniinatur, ab oriente et
septentrione , vineis que fuerunt de filiis presbyteri Pétri sancti Mar-
celli ; alteram in Tribols, in duobus locis. Una quartairata ejusdem se-
modiate est in Ulmeta, et terniinatur, ab oriente, vinea sancti Victoris,
quavn ipsi donavit Guido de Fosse, pro fïlio suo, Pontio; aboccidente,
clauso de vinea , quam plantavit Massiliensis Bentoca. Rotbbaldus
autem et Puidulfus, suus frater, filii jam dicti Massiliensis, comparave-
runt de suis beredibus, boc est Martino Ingelsenna et Leula , sua filia,
et Doniinieo, suo fratre, unam modiatam de terra, in qua postmodiun
vinea plantaia est, et donaverunt saneto Victori. Sed propter très de-
narios qui fuerunt minus quatuor solidis (boc enim susceperunt pre-
cium). ipsi Martino donavimus in redemptionem 1res solidatas et duos
denarios, et duos receptus de pane et carne et vino ; et postea firmavit
ipsam venditionem, et cartulam inde fieri jussit, et manibus suis fir-
matam alios firmare rogavit. Est autem ipsa terra sive vinea in valle de
Legonano, ubi sancti Juliani ecclesia videtur esse fundata. Terminatur
autem, ab oriente, vinea de Bono Homine ; ab occidente, vinea de
Andréa; a meridie, alodio de Gisfredo de Massilia. Longe licet digres-
sus a discriptione doni fratris mei Dûràndi, tandem revertar ad semo-
diatam quam dédit in Tribols, et dicam ubi jaceat illa altéra quartai-
rata '; est enim ad Trollium Bicium; terminatur autem, ab oriente,
vinea de Bona Filia, muliere ejusdem Durandi. Giraldus vero, pater
Guikiranni, de Saneto Marcello, donavit unam modiatam de vinea
saneto Victori ad suam mortem; et ipsa vinea est nominata Sorbairosa.
Presbiter babens talenomen, Massiliensis, qui erat de Saneto Mar-
cello , donavit saneto Victori vineam unam , prope ejusdem sancti
Marcelli aecclesiam, in qua mansiones Sancti Victoris videntur esse fun-
date. Terrain autem, ubi viridiarium prope ipsas mansiones est postea
factum , cambiavimus ego Bertrannus et domnus Giraldus a Petro et
Natale et .lobanne , homiriibus Guikiranni. Et, quoniam ipse Guiki-
rannus permisit hoc fieri, donavimus illi duos bacinos de latone; ipsis
autem, id est Petro et f'ratribus ejus, donavimus pro cambio unam se-
1 Inde patet unam vineœ semodiatam duabua quartairatis cunstitis^. Cf. infra, a. 593.
78 CHARTULARIUM
modiatam de vinea, quam Guido de Fosse dédit sancto Victori, pro
fîlio suo Pontio; et est ipsa vinea in Asgo. Desiderius de Sancto
Marcello donavit sancto Victori, ad suam mortem, dimidiam quarlai-
ratam de vinea in Tribols ; habet autem consortem , ab oriente , vi-
neam de Pontio fratris Guikiranni, Dominions Texeire et uxor sua
donaverunt ad suam mortem sancto Victori imam semodiatam de vinea
in Tribols ; terniinatur autem , ab oriente , vinea de Ugone , fratre
Guikiranni, qui stat in Alauzio. Petrus Ermenardi donavit dimi-
diam quartairatam de vinea et semetipsum sancto Victori ; et est ipsa
f° is. vinea in Tribols. Terminatur autem, ab oriente, vinea* de Guidone de
Fosse ; a septentrione , vinea filioruni Gunberti. Jobannes Ruduinus
unam (jiiartairatam donavit sancto Victori in Tribols ; terminatur au-
tem, ab oriente, vinea fratris sui, Giraldi. Aribertus et Airoardus,
suus sororius, donaverunt unam quartairatam sancto Victori, in terra
quam appellant Tribols, ad Fontem Coopertum ; terminatur aulem ,
ab oriente, vinea de Adalberto de Massilia. In valle Legognano ego
Bertrannus comparavi dimidiam quartairatam de vinea a Giraldo de
Auriolo, et dedi ei unam vaccam cum suo vitulo. In eodem loco com-
paravi alteram quartairatam mediam a Fulcberio de Sancto Marcello,
et dedi ei unam vaccam cum suo vitulo ; ibi etiam alteram integram
quartairatam a Rudulfo, et dedi ei v sextairatas de terra et xnn denarios.
He autem vinee, quas comparavi a supradictis bnminibus, Giraldo vi-
delicet, Rudulfo, et Odone et Fulcberio, quamque donavit Agarnus, que
etiam sunt in uno tenemento, a meridie terminantur ' sancli Victoris ,
quam ei donavit Rolbbaldus monacbus ; ab occidente , alodio Pontii
Iroaldi, de Massilia. Petrus, presbyter de Sancto Marcello, et mo-
nacbus sancti Victoris , dédit unam quartairatam in ipso Ligognano.
Terminatur autem ipsa vinea, a septentrione, vinea filiorum ejus, Pon-
tii et Pétri ; a meridie vero , vinea de Pontio Airoald de Massilia ; ab
occidente, vinea et terra, quam comparavi ego de Pontio Rorrello, de
Sancto Tyrso, et de suo fratre, et de Adelberlo , suo consanguineo ; et
dedi pro ea unam vaccam cum suo vitulo, et x sextarios de annona.
Et haec ipsa terra vineaque terminatur similiter, a septentrione quidem,
1 Supj)l. terra sive vinea.
SANCTI VICTORIS. 79
terra de Paeione de Sancto Juliano; ab occidente, terra de Giraldo de
Auriolo et de sua muliere. Dumidia de Massilia et Pontius , suus
filius , et alter filius suus Porcellelus vendiderunt saneto Victori , in
manu mea , totuni hoc quod habebant in Valle Longa : hoc est duas
partes de una tercia, quant habebant cum filiis de Ruduino, de Sancto
Marcello ; et susceperunt inde xvn solidos denariorum ottonensium.
Adelbertus Caballarius, de Massilia, donavit sancto Victori, in eadem
valle, medietatem de alia tercia; de ipsa tercia quartam partem dona-
vit sancto Victori Berta, soror Johannis de Reliana. Ipsa auteni terra,
quam Dumidia cum filiis suis nobis, immo sancto Victori, vendidit, et
eaquam etiam Adelbertus jam dictus et Berta jam nominata donaverimt
in valle prenominata, terminatur quidem : al) oriente, terra de Bernardo
de Sancto Marcello; ab occidente, Fonte Cooperto ; a meridie, castel-
lario vetere ; a septentrione, podio quod est infra eam et vallem Joseph.
Haec omnia suprascripta ad proprium alodem fuerunt vendila et
donala sancto Victori, Massiliensis monasterii , et habitatoribus ejus-
dem loci, tam presentibus quamque fuluris, ea scilicet ratione, ut ha-
beant , teneant et in perpetuum , sine ulla contrapellatione et inquie-
tudine , possideant. Hanc donationis sive venditionis cartam fieri
rogavimus ego Bertrannus , jam dicti sancti Victoris monachus , et
Domidia cum filiis suis, et alii quam pluies, et manibus noslris firmavi-
mus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem bas donationes et ven-
ditiones annullare vel decurtare presumpserit , non valeat vendicare
quod voluerit; sed cogatur solvere prescripto sancto Victori tantum et
dimidium tantum quantum auferre temptavit ; ipsa autem omnia in-
convulsa permaneant. Pontius predictus Borrellus et Adelbertus,
suus consanguineus, et sue mulieres, et sui filii et filie, et sui fratres,
vendiderunt jam dicto sancto Victori totum suura alodem , quem ha-
bebant in ipsa valle de Sancto Juliano , excepta una quarlairata de
vinea ; et suscepit inde xxm solidatas , infra annonam et vinum et de-
narios, et capras et fêtas et vaccam et vitulum unum. Isnardus et
Pontius Bonus Homo et Adalardus , suus frater, et Adahdfus, suus
nepos, et filii Massiliensis , similiter ejus nepotes , vendiderunt sancto
Victori totamsuamhereditatem, quam habebant in ista Valle Longa, sicut
80 CHAKTULARIUM
est terminata in ista carta; et receperunt inde xv solidatas, infra de-
narios et annonam. Guilielmus presbyter Tornellus et Nicecius,
suus frater, vendiderunt similiter totam suam partem et fratrum suo-
rum, quam babebant in jam dicta Valle Longa ; et receperunt inde v
solidos de denariis ottonensibus. Stepbanus de Massilia , filius Ar-
lulfi senescalci , similiter vendidit totam suam partem et fratrum
suorum, quam babebant in jam dicta Yalle Longa; et recepit inde
quinque solidos de ottonensibus. Et Guilielmus Tbeodosiae et Nicecius,
suus consanguineus, fecerunt fidem, in tali tenore, quia, si sui fratres
de Stepbano non se tenent in isto mercato de ista terra, aut non volunt
reddere istos v solidos , ipse Guilielmus Tbeodosiae et Nicecius reddant
ipsos v solidos sancto Victori; et, si ita non fecerint, licentiam dede-
runt Bertranno monacho , ut disvadient eos infra treugam et foras
treugam, aut ipse Bertrannus monacbus, aut alicjuis bomo pro sancto
Victore. Marinus, gêner de Agarno , de Sancto Juliano , vendidit
vi sextairatas de terra in valle Sancti Juliani, que consortant cum ipso
alode de Pontio Borrello ; et recepit xvu denarios. Et ipse Àgarnus
imam sextairatam vendidit in ipso alode, et babuit inde xn denarios.
Et in ipso alode Oddo, frater * Agami, et fdii ejus vendiderunt aliam
sextairatam; et receperunt xvi denarios.
Bertrannus monacbus firmavit. Domidia et duo sui fdii Pontius et
Porcelletus firmaverunt. Pontius Bonus Homo et fdius suus Pontius
firmavit. Isnardus et sui fratres firmaverunt. Isnardus et Adalardus
firmaverunt. Wilielmus Tornellus et Nicecius, frater ejus, firmaverulit.
Adalulfus et sui filii, de Massiliense, firmaverunt. Stepbanus, filius
Arlulfi, et sui fratres Bertrannus et Isnardus firmaverunt. Pontius
Borrellus, de Sancto Tirso, et sua mater et sui fratres firmaverunt.
Adalbertus de Sancto Tirso et sua millier firmaverunt. Odo de Sancto
Marcello et sui filii firmaverunt.
Durandus de Sancto Tirso et soror sua et Aicardus , suus consan-
guineus, vendiderunt sancto Victori très sextairatas de terra , in supra-
dicla valie de Sanclo Juliano; et receperunt inde quatuor solidatas
infra denarios et annonam. Et terminatnr ipsa terra, ab oriente, terra
sancti Victoris, et, a septentrione , similiter; a mendie, terra sui con-
SANCTI VICTORFS. 81
sanguinei, filii Andrée. Durandus et soror ejus vendiderunt et firmave-
runt; Aieardus, eorum consanguineus , similiter. Pontius Zabaterius ,
Costantius pellieiarius, Bonus Filins cellararius firmaverunt.
Anno incarnationis Domini millesimo quinquagesimo vu , indi-
tione vu.
54.
Alia.
Brève de venditione que facil Geraldus Fortis et heredes sui et Lenta» Cire. 1037.
uxor ejus, de cujus hereditate fuit terra, que est in territorio de civitate
Massilia, m valle Sancti Juliani, ad sanctum Victorem et congregatio-
nem ejus, in locoquem dicunt Liguognano. Hoc estipse Geraldus, cum
filiis suis Aimarico et Petro et Vitale et Barnuino , et filiabus, hoc est
Pontia et Dominica, firmamus et donamus Domino Deo et sancto Vic-
tori et congregationi ejus ipsam terram , et transfundimus manibns
nostris et spontanea voluntate, propter precium quod aceipimus, hoc
sunt nummi denarii xuii, quos tradidit nobis frater Bertrannus cama-
rerius.
lpse Geiraldus firmat. Aimaricus, suus filius, firmat. Petrus, alins
filius, firmat. Vitalis, alius filius, firmat. Barnuinus, alius filius, firmat.
Filiae ejus Pontia et Dominica, firmant
55.
Alia.
Ante tempus legis istius, donationes queque valuerunt, si gestibus non Ssccul. XI.
fuerint colligate. Postea enim quam leges esse ceperunt , sancti Dei
institutores sancxerunt ut venditio firma et stabilis sit omni tempore.
Igitur ego Odo, et millier mea Dominica, et filii nostri et filiae ven-
dimus ad quendam hominem , vocabulo Petrum Presbiterum , et ad
filios ejus Pontiuniet Petrum, aliquid de alode nostro, videlicet mo-
diatam unani de vinea. Hanc vineam vendimus, donamus atque cedi-
mus, et de nostro jure in jus illorum transfundimus. Est ipsa vinea in
comitatuMassiliense, in villa Sancti Marcelli. Habet consortes et termina-
I- Il
82 CHARTULARIUM
tiones, de uno fronte et unclato, de Adalberto ; de alio latere, deDuranto
Pageso; de alio fronte, terram sancte Mariae, in valle que dicilur Li-
guognana. Sic venditionis istius, tibi et heredibus tais, quicquid facere
volueris, donandi, commutandi, vendendi, in omnibus integram licen-
ciam et potestatem damus. Sane si quis ego Odo, aut millier mea Do-
minica, aut aliquis ex heredibus nostris, aut ulla opposita persona, vel
iillus homo aut femina qui contra venditionem istam ire temptaverit,
aut irrumpere vel decurtare eam voluerit, non valeat vendicare quod
injuste appétit, sed componat in duplo ipsam vineam cultam ; et postea
venditio ista firma et stabilis permaneat omni tempore.
Signum Odonis et heredum suorum , qui venditionem istam scribere
fecerunt , et testibus subnixis firmare rogaverunt , et manibus suis fir-
maverunt. Rotbaldus monacbus firmavit. Rodulfus firmavit. Adalber-
tus firmavit. Folcherius firmavit. Giraldus Fortis firmavit.
Pro isto alode dédit Petrus Presbiter et filii ejus infra solidos et 80-
lidatas xm et in denarios.
56.
Carta Sancti Michaelis de Albania.
4035. Priscis temporibus cum constet omnem donationem sine ulla titula-
tione carte et atramentis valuisse etrigore sue stabilitatis viguisse, mine
vero, modernis temporibus, exardescente zelo cupiditatis, ullam dona-
tionem vix stabilitam esse vinculis sacramentalibus cernamus , ideo in
cartis et in membranulis scribere dignum ducimus quod cupimus do-
nare Christo aut alicui homini. Igitur ego Vilelmus et Fulco, vice-
comités Massilie , una cum filiis nostris et uxoribus Odilse atque Sté-
phane , opitulante clementia Jhesu Christi Domini nostri , ejusque
benigna juvamina suffragante, de animarum nostrarum sainte pertrac-
tantes, audientes quod Dominus dicit : « Date elemosinam, et ecce
omnia munda sunt vobis 1 ; » et iterum quia : « Sicut aqua extinguit
ignem, ila elemosina extinguit peccatum 2 ;» amore itaquenostri redemp-
toris, qui non vult mortem peccatoris , donamus aliquid monasterio
1 Luc. , XI , i 1 . « Ecclesi. , III , 33.
SANCTI V1CT0RIS. 83
sancti Victoris, quod contingit nobis ex parte genitoris : hoc est obe-
dienliam sancli Michaelis , quem credimus stare ante Deum in celis.
Hanc itaque obedientiam, quam olim noster pater dédit Domino Jhesu
Christ», et, post obitum ejus, nionacbi sancti Victoris tenuerunt, nobis
dantibus et consencientibus , et in melius melioraverunt, conslruendo
locum, sed timenles ne in vacuum construerent illum locum, petierunt
ut faceremus illis cartam, ne post discessum nostrum aliquis inferret
illis molestiam, dando lucrum , quod cotidie cernimus fieri, quia rara
fides est et multiplex malicia. Flacuit ergo nobis facere illis hune testa-
mentum, Ut illam obedientiam* teneant et possideant semper, cum f- 19.
campis cultis et incultis, vineis, pascuis, ortis, garricis, vel omnia que
ad eandem obedientiam pertinent. Ita donamus et corroboramus, sicut
pater dédit Ugoni ' abbati, ut ipsi monacbi sint intercessores ad Do-
minum, pro peccalis nostris parentumque nostrorum, genitorum ac fi-
liorum. Vohunus ut anidlo ignoretur quod hecobedientia in territorio
ville Albanie habetur. Sane si quispiam aliquando nostrorum succes-
sorum , aut cujusvis manus hominum iniquorum, hoc munus, quod
venil nobis ex parte nostrorum genitorum, et traditur in manibus mo-
nachorum , nisus fuerit ((juod absit) rumpere aut recuperare, vel tra-
dere in manibus alienorum, hoc quod appétit nequeat vendicare, sed
in vinculo ligatuscogatur exsolvere centum libras numorum aureorum,
et denuo stabilis permaneat hœc donatio in secula seculorum. Insuper
sustineat penas cum Juda Scarioth, et in inferno inferiori habeat socie-
tatem cum Caipha et communionem cum Baraba , et partem cum
Datan et Abiron, et solacium cum Lucifero, et (quod majus est) iram
Dei et omnium sanclorum suorum incurrat.
Facta donatio hec vel scriptura anno incarnationis dominice mille-
sinio xxxv.
Igitur nos Vilelmus et Fulco , una cum uxoribus nostris , pro redemp-
lione animarum nostrarum et genitorum ac filiorum nostrorum, hanc
donationem scribere mandavimus, et manibus propriis firmavimus, testi-
busque subter adnexis firmare rogavimus. Pondus Massiliensisfirmavit.
' Hugo Massiliensi monasterio a. cire. 990 pr'œera.
84 CHARTULARIUM
Wilelmus, fraterejus, firmavit. Aicardus, fraler ejus, firmavit. Josfre-
dus, fraterejus, firmavit. Stephanus firmavit. Bertrannus firmavit. Petrus
firmavit. Johannes Peletus firmavit. Ponlius Crassus firmavit. Arlulfus
de Geminis firmavit. Stabilis de Melna firmavit. Geirunculus firmavit.
57.
Carta de Auriol.
(Ed. in Gall. Clirist., I, instr., 95.)
103b. Omnipotentem Deum cum ineffabili providentia suo velle liqueat
créasse cuncta, extat homini datam ad possidendum terram, simulque
subsistentia in ea vel ex ea. Quo circa ego Rabimbaldus , gralia Dei,
sedis Arelatensis presulalus honore sublimatus, énorme scelus meum
considerans plurimum, necnon discussionem futuri peccatorum judicii,
territusque immanium flamarum gehennalium, queque illis est pena
qui hic nolunt comissa a se flere peccata, quo est vita perpétua, mors
omnis mortis pessima, perhennis ibi fletus, fine nullo metandus,
ignium eternalium, vermium inmortalium , atque stridoris dentium;
illic omnia mala, que nec oculis visa, auribus inaudita, corde non
comprebensa , discriminum feralium ultricium peccaminum nostrorum
multiplicium, reatus sive criminum, ac tumerent precordia tremenlia
pericula incurrere jam dicta. Domini tamen Cbristi dulcis nobis pro-
missi oportet reminisci. Is denique, pro nobis passus postmodum
cunctis , ut a nobis comissis misereretur malis , prius tamen peracta
penitenîia digna,Luce in Euvangelio, quodam inquit loco : « Gaudium
est in celis, coram angelis sanctis, sub uno peccatore in sese pénitente,
cum agnoverit parum , vel etiam admultum, quid déviasse gressum ' ; »
olitn et per propbetam, elemosinam gratam suis pro se donatam, eo
se accepturum , ut impleat promissum : « Ut ignem delet aqua , pecca-
tum elemosina 8 ; » itemque sic propbeta : « O tu, absque te, Deus,
perspexit nullus visus que sunt a te parata tuis amicis bona 3 ». Quis
omnis bonor gracior possit , fari quam promtior lingua, quam cogitare
' Luc, XV, 10. * I S .,LXIV, i.
2 Ecclesi., III, 33.
SANCTI VICTORIS. 85
cor! Igitur horum raeraor, terrorem judicis formidans, clementiam
redemptoris amplectens , terram mee potestatis meeque dicionis
omnipotenti Deo sanctique Victoris martiris raonasterio , haut longe
a menibus Massilie fundato , abbatibus ac monachis , futuris et presen-
tibus , ibidem Deo servientibus , statui donandam , et perpelim haben-
dam : videlicet de eastro quod vocatur Auriol nieani oinnino partem ,
quant ego ibi habeo, vel alius pro nie, excepto alode jam dato, in villa
et castello et omni territorio , in eultis et in ermis , in vineis et pratis ,
pascuis et silvis, garricis et oglatis, cum cunctis molendinis, ad meam
partem pertinentibus, de alode et feu, exeeptis duobus mansis quos
dedi Aldoardo et Pontio. In omnibus igitur etper omnia, de supradicto
eastro et de omnibus appendiciis ejus, que pertinent ad meam, ut ita
dixerim, fratriscam, dono sancto Victori perpetualiter bec omnia, meo-
riim timoré peccatorum , simul et eternorum amore premiorum, vene-
rabili loco , cetui fratrum sancto , trado possidenda , babenda vel
tenenda, pro anime mee genitorumque meorum remissione omnium
peccatorum. Ullus vero nostrorum parentum sive fratrum quicumque
personarum , si babuerit velle donum hoc anullare, non valeat implere,
sed componat in vinclo decem libras ex auro, iraque Dei sumi se faciat
absumi, penas perhennes pati et in infernum trudi,et deincebs hoc
donum perpetuum ac firmum permaneat in evum.
Acta est bec donatio anno ab incarnato Domino millesimo xxxv,
inditione ni.
Ego Rahimbaldus, cum heredibus meis,hanc cartam fîeri jussi et
firmare rogavi. Bonofacius, frater meus, me precante , firmavit, et
ceteri qui sequuntur : Vilelmus, vicecomes Massilie, una cum filiis
suis domno Pontio episcopo , Aicardo et Fulcone, Stephano et
Bertranno firmaverunt. Autrannus firmavit. Fulco firmavit. Pontius
de Lambisco firmavit. Guiquirannus firmavit. Fulco firmavit. *Maiolus
firmavit. Noe firmavit. Ramaldus firmavit. Atenulfus firmavit. Boni-
facius firmavit. Faraldus firmavit. Guisla firmavit. Bonifacius, filius
suus , firmavit. Pontius Milo firmavit. Pontius Autrico firmavit. Ros-
tagnus Vilamuro firmavit. Rostagnus firmavit. Bompars firmavit,
86 CHARTULARIUM
58.
Alia.
îoio. Omnipotentem Deum cum, etc.... Quocirca ego Rahimbaldus,
gratia Dei, sedis Arelalensis presulatus honore sublimatus, etc. 1 . . .
Igilur horuin menior, . . . terrain mee potestatis meeque dicionis, que
miclii obvenit ex jure parentum meorum, omnipotenti Deo sanctique
Victoris inartiris monasterio , baud longe a menibus Massiliae Fun-
dato, abbalibus ac monacbis, futuris et presenlibus, ibidem Deo ser-
vientibus, statui donandam el perpelim habehdam : videlicet duas partes
de Castro quod vocant Auriol, cum sala dominica et duabus partibus
lolius territorii ejusdem casteîli vel ville, cum terris cultis et incultis,
in vineis et pralis, pascuis et silvis, garricis et oglatis, arboribus pomi-
feris et impomiferis, molendinis et orlis et piscacionibus. Et dono
medietatem casteîli Ornonis, cum suo territorio. Et iterum dono quod
in villa Lasa babeo, et districtum et bagliam et albergariam de alodariis
de duabus partibus ejusdem ville. Similiter dono de villa Solobii dis-
trictum et bagliam et albergariam de alodariis de duabus partibus
ejusdem ville. Et rursum dono hoc quod habeo in villa Sancti Satur-
nini , hoc est octava pars ejusdem ville , et dono bagliam et districtum
et albergariam de medietate ejusdem ville. Ergo alodarii supradictarum
villarum non habeant licentiam vendere suum alodem cuiquam homini,
sine consilio vel consensu abbatis sancti Victoris. Igitur termini vel
consortes supraclicti casteîli Auriolis territorii ita habentur 2
In omnibus
itaque et per omnia, de supradicto Castro videlicet Auriolis et de ap-
pendiciis ejus, hoc est casteîli Ornonis, et ville Solobii sive Lase, et
castri vel ville Sancti Saturnini, sicut superius scriptum est, dono omni-
potenti Deo et monasterio sancti Victoris et abbatibus ac monacbis
perpelualiter hec omnia, meorum timoré peccatorum et eternorum
amore promiorum, sive pro redemptione animarum genitorum meo-
rum vel parentum. Sane si quis ego, autaliquis meorum parentum, vel
' Ut in siiperiore charta. 2 In Cod. vacuum spacium.
SANCTi VICT0R1S. 87
quecumque opposita persona , banc donationem inquietare temptaverit,
omnicreanlis Dei celestiumque omnium \irtulum ultricem iram incur-
rat, et cum Datan et Abiron , atque cum Simone Mago ac Juda Scariolb.
ignis perpetui pénis erucietur, et insuper coactus in vinculo componai
xl libras ex auro , et deincebs hoc donum perpetuum ac firmum per-
maneat in evum.
Acta est bec donacio anno ab incarnato Domino millesimo xl.
Ego Rabimbaldus, gralia Dei, sedis Arelatensis arcbiepiscopus, banc
cartam fieri jussi, et manu mea rolioravi , testibus firmare rogavi.
Bonifacius, filins Atenulfi 1 , fratris mei, firmavit. Poncius, filius Dodo-
nis, et Laudagarius, frater suus, sive Ripertus, firmaverimt. Amalricus
etWilelmus et Bonifacius, fratres, filii videlicet Helefantis, firmaverunt.
Wilelmus, vicecomes Massilie, et Fulco, frater ejus, una cum uxori-
bus suis Odila et Stepbana, firmaveruiil. Wilelmus Juvenis 2 et fratres
sui, Poncius videlicet, Massilie episcopus, et Josfredus et Stephanus,
et Bertrannus firmaverunt. Vilielmus Acio firmavit. Girinus, filius
\icardi, firmavit. Rostagnus de Villa Mûris firmavit. Pondus Umber-
tus firmavit. Aldigarius, filius Taraldi, firmavit. Petrus de Mimaisa
firmavit. Altrilus, filius Moiranni, firmavit. Guiquirannus canonicus
et fratres sui firmaverunt. Poncius et Fulco firmaverunt. Aldoardus
firmavit. Ego Rabimbaldus arcbiepiscopus boc munus superius scrip-
tum dono omnipotenti Deo et ejus martyri Victori , tali videlicet
racione, ut, si aliquis abbatum vel monacborum * (quod absit) veu- '•-'>»
diderit, aut in caucionem miserit, aut alicui homini qualicumque modo
donaverit , beredes mei 3
59.
Alia.
Quoniam sub ea creati sumus condilione, etc. Igitur ego Bonifacius 4 , i:> oct. 1035.
filius Bonifacii , pro anime mee parentumque meorum redemptione,
lacio Deo omnipotenti, sancto Victori martyri, Massiliensi, monacbis
1 Atenulfus de Rclliana , (rater Rahem- l Ultima verlia ahrasa in Cod.
bakli archiepiscopi. * Bonifacius de Relliana , frater Raimbaldi.
s Guillrluius III, postea vicecomes Massilise. archiepiscopi Arelatensis.
88 CHARTULARiUM
quoque ejus, tam presentibus quam et futuris, de aliqua mea posses-
sione elemosinariam donationem, id est in castra quod vocant Auriol.
Si defunctus fuero sine legali herede de corpore meo générale- , de ipsa
villa et de omnibus appendiciis ejus quicquid ego babeo , vel alius per
me, totum dono omnipotenti Deo, et supradicto martyri et monacbis
ejus ; si autem legalem beredem babuero , totam medietatem de supra-
dicto castro et appendiciis ejus , tali conventione , ut , dum ille filius
meus vixerit, imam medietatem teneat et possideat, post obitum vero
ejus , tota ipsa bereditas ab integro revertatur ad sanctum Victorem ,
jure perpetuo ; et in presenti tradicione accipiant monacbi unum
mansum, qualem elegerint ipsi, pro vestitione. Haec autem omnia
ego Bonifacius, et uxor mea Matildis, ideirco omnipotenti Deo et
sancto Victori monachisque ejus facimus donationem, ut Deus omni-
potens misereatur nobis hic et in futuro seculo. Sane si quis, etc.
Facta est haec donacio anno ab incarnatione Domini millesimo xxxv,
indicione v, idus octubris, iniferia, in castro quod dicitur Reliana,
in conventu publico.
Ego Bonifacius , et uxor mea Matildis , hanc cartam firmavimus , et
testes firmare rogavimus. Rabimbaldus archiepiscopus firmavit. Boni-
facius 1 , nepos ejus, firmavit. Wicbirannus firmavit. Pontius, frater ejus,
firmavit. Rostagnus firmavit. Alius Rostagnus firmavit. Aicardus fir-
mavit. Pontius Milo firmavit. Pontius Autrico firmavit. Faraldus fir-
mavit. Bompars firmavit.
60.
103(î. Charta qua Raimbaldus , Arelatensis archiepiscopus, mansum quemdam , ab Ada-
lardo excultum, monasterio sancti Vit-loris largitur.
Facta hec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvi,
régnante eodem ipso Domino nostro .Ihesu Christo in eternum.
Auctor et testis bujus donationis , Rahimbaldus, gratia Dei, Arela-
tensis archiepiscopus, qui hoc scribi jussit et manibus suis firmavit.
Signum Guicberando. Signum Alduardo. Signum Volvera. Signum
Raimundo.
* Bonifacius, Clins Atenulfi de Rdliana , superioris charlse subscriptor.
SANCTI V1CTOR1S. 89
61.
Alia.
(Ed. D. Martene, Ampl. coll., I, 408. — Fragm. in Aatlq. de régi, de Marseille. I, 392.)
In nomine Domini nostri Jliesu Christi. Memoria et notifia vel do- 8jul. ion.
natio de tercia parte aecelesie sancti Pétri, que est constructa in lerri-
torio castelli vel ville que vocatur Auriol , in comitatu Massiliensi , ad
monaehos greebos, quos in eadeni aecelesia ponunt episcopus Pontius
et Isarnus , abbas monasterii sancti Victoris Massiliensis. Igitur ego
Pontius, gratia Dei, sancte sedis Massiliensis episcopus, una cum vo-
luptate ' et consensu clericorum aecclesiae a Deo michi commisse, facio
donationem de altare sancti Pétri aecclesiae superius nominate et de
omni tercia parte omnium rerum, videlicet alodis, camporum, vinea-
rum, ortorum, pratorum, vel quarumeumque possessionum , que ad
eandem ecclesiam nunc pertinent et in fuluro , qualicumque modo,
ullo umquam tempore , pertinere videbunlur , servis Dei grecis et suc-
cessoribus eorum, in eadem aecelesia Domino servientibus, sub cura et
regimine abbatis sancti Victoris, ut, quamdiu ad eundem altare ser-
vierint, teneant et possideant, ita tamen ut omni tempore , pro me et
successoribus meiset pro clero sedis Massiliensis, intercessores existant.
Si autem evenerit (quod absit!) ut * in eadem aecelesia Deo servientes v.
non maneant, eadem tercia pars revertatur ad clericos sedis Massilien-
sis. Itaque ego Pontius episcopus rogo et commoneo et, ex auctori-
tate omnipotentis Dei ac sancte ejus genitrieis et mea, interdico ut
nullus successorum meorum episeoporum, vel clericorum sancte Dei
genitrieis sedis noslre, banc elemosinariam donationem inquietare, ir-
rumpere vel anullare audeat. Quod qui fecerit, sciât se a liminibns
sancte aecelesie et a societate Cbristi prorsus extraneum , qui tantum
opus misericordie conatus est evertere.
Facta donatio baec anno ab incarnatione Domini millesimo xlhii,
inditione xm, régnante Heienrico rege.
Teodatus, canonicus, episcopus Tolonensis, firmavit. Wichirannus
* Pro volunlaie.
L 12
90 CHARTULARIUM
firmavit. Pontius firmavit. Stepkanus firmavit. Cleophas firmavit. Wilel-
mus firmavit. Amalricus firmavit. Boso firmavit. Wilelmus firmavit.
Item alius Wilelmus firmavit. Milo firmavit. Theodatus firmavit. Ar-
nulfus firmavit. Omnes isti canonici similiter et alii onines firma-
verunt.
Acta publiée apud Massiliam, in conventu clericorum, u nonas jufii,
feria vi.
62.
Alia.
1053. Quoniam sub ea creati sumus conditione, etc. Igitur ego Fulco 1 ,
filius Bonifacii , pro redemptione anime mee paren tunique meoium ,
facio elemosinariam donationem omnipotenli Deo et monasterio sancli
Victoris martyris, Massiliensis, monachis quoque ejus ibidem Deo ser-
vientibus, tam presentibus quam et futuris, de aliqua mea possessione,
jure perpetuo, id est de Castro Auriol et de ipsa villa et de omnibus
appendiciis ejus 2 , quantum ego habeo vel habere debeo , aut alius per
me, totum ab integro dono, trado atque transfundo, ita ut, ab bac die,
babeat sanctus Victor et monacbi ejus, tam présentes quam futuri, et
libéra potestate possideant, et quicquid facere voluerint faciant. Ego
vero frater Petrus , et monacbi sancti Victoris donamus tibi , Fulco ,
nostram fraternitatem et societatem , deprecantes Deum omnipo-
tentem ut det tibi partent omnium bonorum factorum nostrorum ,
quatinus, si quid boni agimus vel beneplacitum sibi, tu partembabeas
hic et in celesti paradiso, prout voluerit ejus bona voluntas. Immo
constituimus et constituendo precipimus his qui tuum obitum visuri
sunt, quatinus, omni tempore, vertente anno, célèbrent tuum anniver-
sarium diem , ut unius abbatis , secundum quod homini competit tuo
ordini, videlicet offerendo pro te panem et vinum, in celebratione ge-
neralis misse, pro remedio anime ttiae. Sane si quis etc.
Facta est donatio baec anno ab incarnatione Domini millesimo un,
indicione vi, régnante Heienrico rege.
1 Fulco dé Relliana, filius Bonifacii de Rel- a Vid. sup., n. 57 et 58.
liana, fraterquc- Raimbaldi , arcliiepiscopi Are-
latensls
SANCTI V1CT0R1S. Ôi
SignumFulco, qui liane cartam scribere jussit, et testibus firmareroga-
vit. Pontius, episcopus Massiliensis, firmavit. Pontius , arcbiepiscopus
Aquensis, firmavit. Fuleo vicecomes firmavit. Odila, uxor sua, firma-
vit. Gauzfredus firmavit. Uxor sua firmavit. Berlrannus firmavit. Petrus,
frater suus, firmavit. Autraimus de Gardana firmavit. Steplianus cano-
nicus firmavit. Rostagnus de Villa Maris firmavit. Bertrannus Iterius
firmavit. Guiquiraïuuis de Aquis firmavil. Guiquirannus canonicus
firmavit. Fulco firmavit.
63.
Charta qua Bonifacius et Boso, filii defuncti Bosonis, assensum prcebentibus uxoribus U april 1042
et filiis suis, ecclesia- sancti Victoris largiuntur qnidquid in castro Aiiriolo et ejus ter-
ritorio possident.
Facta est hœc donatio xvm kalendas mai, anno ab incarnatione Do-
mini millesimo xlii, indicione xm.
* Signum Bonifaeii. Signum Odile, uxoris ipsius. Signum Bosonis. f. 2t.
Signum Ermengarde. Nos qui istam cartam elemosinariam fieri jussimus,
manibuspropriisfirmavimus, et testes firmare rogavimus. Signum Fulco
de \ ilamurs. Signum Raimundi. Signum l niberti. Signum Galterlando.
Berengarius firmavit. Petrus Bompar firmavit. Guilelmus firmavil.
Rahimbaldus Raimundi firmavit. Guilelmus Galter firmavit. Umberlus
Jobannes firmavit.
64.
Alia.
Jan.,
Jubet lex romana et aecclesiastica istoria, ut, si quilibet suam rem j a
velit transfundere in quolibet dono, per scriptionis ligamen , nodis 1033 — t037.
firmissimis apicum , eam connodet , quatenus , dum vanus presuptor
conatur arripere rem non ad se pertinentem, frustratus vacuusque,
non sibi vendicet boc quod conligatum in alius potestatis litterarum filis
conspicit. Quapropter ego Rabimbaldus , gratia Dei , Arelatensis ar-
cbiepiscopus , pro amore Dei et Domini nostri Jhesu Cbristi , ut dimit-
tat nobis malum quod se gessimus , et pro redemptione animariun
parentum nostrorum, donamus et litteris cedendo stringimus aliquid de
1062.
92 CHARTULARIUM
alode qui legibus ex eisdem parentibus nobis obvenit, aecclesiae in
honore saneti Victoris eonsecrate, que est in territorio caslri Auriolis;
Boso et Bonefacius, Fulco et alius Bonefacius, modiatas n de terra
culta; Poncius, episcopus Massiliensis, et Wilelmus Juvenis, modiatam
unam déterra culta, ut ipse Dominus faciat nobis misericordiam super
peccatis nostris. Sane si ego, etc.
Facta scriptione hac apud ipsam aecclesiam , in mense januario ,
régnante Odone 1 , rege Alamannorum sive Provinciae.
Wadaldus firmavit. Gotcerannus firmavit. Adalbertus de Massilia
finnavit. Rainulfus firmavit. Martisis firmavit. Guicbirannus firmavit.
Abrachar firmavit.
65.
Alia.
In sanctae et individue Trinitatis nomine. Ego Aldebertus, cogno-
mento Belletus, pro anime mee remedio, altari in sanctae Marie semper
virginis Deique Domini nostri genitricis et saneti Victoris, Christi mar-
tyris , honore consecrato , in Massiliensi monasterio, ejusdemque loci
monachis dono , post mortem meam , ad proprium alodem , totam
meam partem quam babere videor, vel aliquis per me, in caslello et
villa quod nominant Auriol, in omnibusque appendiciis ejus, videlicet
predictorum terciam partem locorum, et si quid amplius in jam dictis
potero acquirere locis, in edifieiis constructis et construendis, destruc -
tis destruendisque, campis et vineis, paseuis et silvis, pratis et garricis,
arboribus pomiferis et impomiferis, ortalibus et ortis , aquis aquarum-
que decursibus , molendinis et defensis , terris cultis et incultis , cum
1 Odo II , cornes Caropanise et Blesensis ,
filius Bertba; , sororis majoris natu Rodulfi III,
régis Burgundix et Provincia;, regnum avun-
culi vindicavit adversus Chouradum Salicum ,
Germania; regem , Gerbergee alterius sororis
Rodulfi filium , quem avunculus heredem
regni unicum elegerat. Defuncto Rodulfo
(6 sept. 1032), Odo Burgundiam anno 1034
invasit ; qua usque ad montem Juram sub-
acta, Viennx proclamatus est rex Burgundiae
et Provinciae. Hoc non conltntus , Lolha-
ringia; régis titulum usurpavit, et, anno 1037,
mense octobri, Lotbaringiam ingressus, ti-
gilia festi Omnium sanctorum , ante Tulluin
civitatem castra posuit. Ei autem provinciam
vastanti obviam venit Gotbelo, dux Lotha-
ringiœ, cum sociis comité Namurcensi, epi-
scopis Mettensi Leodiensique , neenon aliis.
Duo exercitus prope Barrum Ducis , die 15
aut 23 novembris congressi, praelium inierunt,
in quo Odo devictus coronas simul et vitam
amisit.
SANCTI VICTORIS. 93
suis ingressibus et regressibus , si tamen sine legali herede defunctus
fuero, excepto sponsalicio in eisdem locis uxori mee concesso, quod,
sicut a me sibi attribuUim est, ab ea quandiu vixerit possideatur ; qua
decedente, in prefatam redintegrelur reducaturque donatiunem. Quod
si babens legalem beredem superstitem de bac vita decessero, idem
meus hères supradicta omnia teneat et possideat ; hoc autem ipsum
fihus ejus, hoc nepos, hoc pronepos, si fuerint légales, faciant, et qui-
cumque per legitimam ex ipsis nati fuerint successionem. Ubi autem,
ullo unquam tempore, aliquem illorum, paterna déficiente linea, con-
tigerit sine sui corporis legali herede obire , ibi slatim haec donatio ex
omni parte convalescens, aliqua sine controversia, contrapellatione et
inquietudine meorum sive ipsorum propinquoriun propinquarumque
sive aliorum quorumlibet utriusque sexus bominum, in proprium jus
hereditatemque perpetuam prescripti altaris sancte Marie semper virgi-
nis sanctique Victoris , monasterii Massiliensis , et ejusdem loci tune
temporis monachorum et per omnia futurorum , debeat transire. Ex-
horlans itaque precipio omnibus meis heredibus, quos forlassis ex mea
carne contigerit nasci legalibus, ut , si cunctas hujus donationis supra-
dictas res, lege qua prescriptum est , per tempora succedentia alterna
vicissitudine cupierint possidere , eas magis augmentare et ampliare
quam minorare , vel aliquo modo alienare studeant , quatenus , dum
sepe uominati monasterii sancti Victoris monacbi post eorum decessum,
in eisdeni rébus ipsorum successores, sicut est constitutum, esse debue-
rint, habeant unde etiam pro illis, sicut pro me, apud Domini clemen-
tiam debeant intercedere omni tempore. Ego superius nominatus Al-
debertus, cognomento Belletus, sicut presignatum est, hanc donationem
totiens dicto altari sancte Mariae et sancti Victoris monachisque ejus-
dem loci , tenore supra nominato , feci et scribi precepi. Si quis
igitur, etc.
Acta est autem hujus donationis descriptio anno incarnationis domi-
nice millesimo lui, iudicione xim.
94 CHARTULARIUM
66.
23april. 1071. Charta qua Aldebertus Belitus , confnruantibus Fulcone de Auriolo filiisque ejus,
largitur Bernardo abbati et monasterio sancti Victoris dimidiain partem ecclesiae saricti
Pétri, juxta castrura Auriolum constructai, cum terris ad eamdem ecclesiam pertinen-
tibus.
t". Scripla est haec carta in monasterio Massiliensi, vnn kalendas
madii, anno ah incarnatione Domini millesimo lxxi, inditione vim.
Aldebertus et uxor ejus, et Ugo, fdius ejus, firmaverunt. Fulco , et
Arnulfus et Aicardus, fdii ejus, firmaverunt. Lanbertus Gadaldi, et
Pondus , filius ejus, firmaverunt. Petrus Amelii firmavit ; et alii plurimi ,
vicini eorum, firmaverunt.
67.
Carta de Permis et de Auriolo.
10Gb— 1073. In nomine sanctae et individue Trinitatis. Incipit notitia commuta-
tionis sive cambiationis , que faeta est inter aecclesiam sancte Marie et
sancti Cannati sedis Massiliensis , et monasterium sancte Marie sancti-
que Victoris, de quadam parte de Castro Auriol , et de obedientia que
vocatur Sanctus Petrus , et de aecclesia sancte Marie parrocbiali de
castro qui dicitur Pennas, et de obedientia que vocatur Septimus. Ego
igitur Pondus episcopus et omnes clerici nostre sedis, videlicet Mas-
siliensis, dono et concambio, et guirpio et transfundo omnem partem
illam quam habemus in castro de Auriol, que michi et 1 parentibus
meis et ex donatione Rabimbaldi, arebiepiscopi Àrelatensis, et aliorum
parentumejus obvenit, tolum ab integro quantum ibi habemus, ego et
clerici sedis nostre, vel aliquis per nos, in castello prescripto et in villa
et in aecclesiis su pradictis , videlicet sancte Marie parrocbiali que ibi
est , et sancti Pétri, cum omnibus que ad ipsas aecclesias pertinent , et
quantum habemus , vel aliquis per nos, in toto territorio jam dicli
castelli, videlicet in terris cultis et incultis, pratis, pascuis , silvis, viri-
dariis, arboribus fructiferis et infructuosis , vineis, molendinis, aquis
aquarumque decursibus, exiis et regressiis , montibus et collibus , ru-
1 Fort, corriiî. ex.
SANCTI VICTORIS. 95-
pibus et vallibus, et omnibus omnino rébus ad idem castrum pertinen-
tibus, totum, absque ullo retinemento, excepto decimo quod ibi de
jure episcopali recipimus , tradimus omnes concorditer Deo et sancte
Mariae sanctoque Victori martiri , et abbati Bernardo et successoribus
ejus, et monacbis in eodem sancti Victoris monasterio Deo servienti-
bus, presentibus et futuris, ut babeant et absque idlius inquietudine
teneant et possideant, etc. Similiter et nos, ego Bernardus, indignus
monasterii hujus abbas , cum omni congregatione nostra , similem
donationem et guirpitionem, et cambiationem et transfusionem per
omnia facimus de aecclesia parrocbiali de Illas Pennas, que est in bo-
nore sancti Victoris, et de obedientia que vocatur Seplimus, cum omni
suo pertinemento quod de lllas Pennas habuit, prêter unicum, si ibi
invenitur. Hec omnia fideliter episcopus et clerici nobis, ita per omnia
et nos illis simul omnes concorditer confïrmamus , salvo nobis honore
alio quod in castello de Illas Pennas habemus. Addimus insuper duas
modialas de vinea ad Sanctum Juslum, et centum solidos denariorum
ottonincorum. Convenimus autem nobis, ex utrisque partibus, ut, si
contrapellatio illis aut nobis inde aliunde surrexerit, illi nobis fideliter
sua, et nos illis defendamus in judicio nostra.
Ego Pontius episcopus firmo. Amelius canonicus firmat. Arlulfus
canonicus firmat. Boso canonicus firmat. Amelius cannonicus firmat.
Bonofilius canonicus firmat. Wilelmus Leogarda canonicus firmat.
Amicus dictus canonicus firmat. Warcinus firmat. Martinus canonicus
firmat.
68.
Carta de Cugia et Castellario.
Donat domnus Wilelmus ', vicecomes Massiliae, de suabereditate que
illi obvenit ex pâtre suo , donat ipsam partem quam babet in Cugia
integram ad sanctum Victorem et ad advocarios de ipso monasterio.
Et in alio loco donat ipsam villam quam niincupant Castellarium : me-
dietatem de ipsa villa, ex parte que in illa villa babeo, do ad lumina-
riam sancti Pétri et sancti Victoris , et aliain medietatem in sponsali-
1 Guillelnms II.
Cire. 1030.
96 CHARTULÂRIUM
cium sancto Stephano. Hoc donc- pro redemptione anime mee, ut
Dominus misertus sit michi in dieni judicii, et, si ullus surrexerit ad
irrumpendum, anathemate Maranata feriatur.
69.
De villa Almis.
(Edit. in Gall. christ , I, instr., 109; Antiq. de Marseille, 361 ; Rufû, Hisl. de Marseille, I, 481.)
Dec. looi. Dci omnipotent is inspirante clemenlia, et ejus benignissima semper-
queexpetenda opilulante suffragia, Ponlius, presul civitatis Massiliensis,
ejusque genitor Wilelmus , ejusdem civitatis vicecomes. Nos fidèles
f 22 Cliristi, quod diu optavimus impleri * cémentes, videlicet ut quando-
que in beau' patronis nostri, martyris Cliristi, Victoris monasterio , qui
nostre adjacet civitati, servos Dei adgregatos videremus , qui eidem
marlyri ac sociis ejus aliisqtie quam plurimis sanctis, qui in eodemloco
lumulati esse noscuntur, deservirent, seuetiampronoslra nostrorumve
salute omnipotenlem Dominum et eosdem martyres implorarent; et
non fraudavit nos Deus a desiderio nostro , sed misit servos suos , qui
prefatum locum, diu in tenebris commoranlem, sua babitalione illus-
traient et predictis mai tyribus , ut diximus , obsecundarent , sicuti et
faciunt. Ideo ergo nobiscum sollicite Iractantes, et eundem locum ita
ampliare cupientes, qualitcr servi Dei , et présentes et subséquentes ,
inibi conversari possint, propter remediumnon solum animarum nos-
trarum, sed etiam parentum nostrorum, et ut merces noslra , interce-
deiîte beato patrone noslro Victore martyre , in conspectu semper
Dei maneat; nropterea facimus banc cartam guarpitoriam ego jam
dictus Pontius episcopus, et omnes canonici sedis beale Dei genitricis
Mariae, a Deo mini conlate, nec non et ego Wilelmus vicecomes, et
uxor mea Ermengarda, seu et filii vel filie mei vel uxoris mee, quos
babemus vel habuerimus. Facimus simililer, per banc scripturam, fir-
mam et stabilem donalionem de ipsa mea medielate , quam babeo in
villa quam vocant Aimes, propter vestitionis causa. Per banc ergo
scripturam, nos omnes supradicti facimus guarpitionem vel donationeui
de jam dicta villa Aimes, cum omnes adjacenlias vel terminationessuas,
SANCTI VICTORIS. 97
ad predictum beatum Victorem martyrem, sotiisque ejus, nec non et
adipsud monasterium, vel ad abbatem seu ad monacbos qui in eodeni
loco Cbristo deserviunt vel servituri fuerint , ut ab bac die liceat eis
tenere et possidere, sine ulla hiquietudine vel molestia ullius bominis.
Est ipsa villa in comitatu Massiliense, et babet terminationes, de una
parte, id est de contra Mairanicas, terminum Fonte Frigida usque in
Figaredo; et, de alia parte, id est de contra caslruin Gemmas, termi-
num fontis que est ad caput Montis Britanici ; et, de lercia parte, id est
de contra castrum Auriolum, terminum Roacanicum ; et, de alia parte,
id est contra castro Nantis, usque in terram ipsius sancti Victoris, id
eslSegalarias. Sane si nos vel ullusbomo, etc.; sed componatin vinculo
auri libras ce et insuper iram Dei omnipotentis incurrat , et sancti
Victoris et sociorum ejus; et in antea guarpitio vel donatio ista firma
stabilis permaneat omnique tempore cum stipulatione interposita pro
omni firmitate subnexa.
Facta guarpitio vel donatio ista in mense decembrio, anno ab incar-
natione Domini millesimo i, régnante Rodidfo, rege Alamannorum
sive Provinciae.
Signum domnus Pontius presul, et genitor suusWilelmus, qui banc
cartam fieri jusserunt, et testes firmare rogaverunt; manus illorum
fumas. Signum Ermengarda, uxor ejus. Domnus Pontius episcopus
fieri jussit et manu sua firmavit. Domnus Wilelmus vicecomes fieri
jussit et manu sua firmavit. Wilelmus, filius suus, firmavit. Fulco fir-
mavit. Arlulfus firmavit. Ermengarda suprascripta fieri jussit et manu
sua firmavit. Astrude, filia sua, firmavit.
70. .
De Almis.
(FMid. D. Martene, Ampliss. coll.,\, 332.)
Anno dominice incamationis dcccc™ Lxxx mo im°, indicione xn\ Ante 9 febr. 081.
tempus legi istius donationis, etiam sine gestorum testificatione, valebat 1 .
1 I. e. : Ante tempu* istius logis, donationes, etiam sine gestorum testificatione, valebant.
Cf. infr.n. 176.
I. 13
98 CHARTULARIUM
Nunc vero post liane legem, nec nuptialis nec quelibet donatio va-
lere potest, si gestions non fnerit alligata. Hic est carta conventionis
que convenit inter domno Pontio, episcopo sancte sedis Massiliensis
aecclcsiae, et clero ipsius civitali, nec non et domno Wilelmo 1 viceco-
mile, et uxore sua Belielde , qualiter convenit inter eos de villas que
sunl in comilatu Massiliensium, id est castro Almis , cum villa Co-
briana, cum omnibus appendiciis suis, que ad ipsnm castrum vel ad
ipsam villam pertinere videntur ; et, in alio loco, villa que nominant
Madaligas, cum omnibus appendiciis suis ; in alio vero loco, villa que
nominant Mauranicus , cum ipsas villas, id est Amolna et Fubols vel
Altaiaria, cum quantum ad ipsas villas pertinere videntur. Et babent
ipsas villas consortes vel interminationes : Aimes, usque in terminio de
villa Auriolo vel de Geminas ; et Madaligas, usque in terminio de Tor-
rives; et Mauranicus, usque in terminio de Signa. Ego domnus Pontius
episcopus , cum clericis ipsius civitatis , cedimns vel donamus vobis,
quantum infra ipsos terminos babenius, de terra sancte Mariae vel sancti
Victoris una medielate, propter médium revestendum ad proprium
alodem, sive de castris vel de viliis, vel de vineis, vel de campis cultis et
incultis, ortis, oglatis, pratis, pascuis, silvis, garricis , arboribus pomi-
leris et impomiferis , aquis aquarum vel dedictibus earum. De ista
omnia suprascripla donamus vobis unam medietatem, sine interpel-
latione de ullo episcopo, et facialis de ipsa medietate quidquid facere
volueritis, id est habendi, vendendi, cedendi vel commutandi, vestiis-
que beredibus derelinquendi, in Dei nomine, habeatis integram liceu-
tiam et potestatem. Saue si quis , ego Pontius episcopus , aut ullus
episcopus de successoribus meis, vel ullus bomo aut ulla apposita vel
amissa persona qui contra cartulam istam ire, agere vel inquietare vo-
luerit, non boc valeat vendicare quod repetit, sed componat in vinculo
de auro optimo libras xn, etc.
*Facta cessione vel donatione ista, in Massilia civitati, publice, v idus
februarii, anno xEïiiï régnante Conrado, rege Alamannorum sive Pro-
vincie.
1 Guillelmus I, vieccomes Massilisr , pater Pontii ejmeopj.
SANCTI VICT0R1S. 99
Signum domnus Pontius episcopus ', qui banc cartulam fieri jus-
sit et testions firmare rogavit, manu sua firma. Signum Deodato.
Signum ISicecio. Signum Aiitardo. Signum Marino. Signum Folcardo.
Signum Dominico. Signum Riculfo.
71.
De villa Campanias.
(Mit. in Gall. christ., I, instr., 113. Hujusce chartse fragmenta non nulla prodierunt ; vid.
Table des Diplômes, I , 511.)
Inspirante omnipotentis Dei misericordia et ejus pia aunuente cle- 1j on. 1004.
mentia, qui non vult mortem peccatoiùs, sed magis ut convertattir et
vivat, ego Wilelmus 2 , vicecomes Massiliensis , dum jacerem in lectulo
meo, in infirmitate quam michi idem Dominus dederat, eircumstete-
runt me fratres monasterii beati \ ictoris, Wifredus scilieet, preposilus
ipsius monasterii a domno abbate Guarnerio constitutus, ac reliqui
fratres, et, sicut mos est servorum Dei, ceperunt mibi suggerere qua-
tenus secularem militiam relinquerem et Deo militarem , mulla de
sanctis scripturis nunciantes. Ego autem, sermonibus eorum compunc-
tus, gratia Dei, comam capitis deposui , et secundum regulam sancti
Benedieti babitum monacbilem suseepi. Et super eaque in sanilatemea
jam olim eidem monasterio beati Victoris martyris dederam , id est
villam Almis 3 , cum omnibus adjacentiis ac terminis suis, nunc etiam,
pleno sensu ac plena memoria, propter remedium anime mee, facio
hanc donationem omnipotenti Deo el sancto Victori, et abbatibus ac
monacbis in eodem loco servientibus, de ipsa villa quam vocant Cam-
panias, de ipsa scilieet medietate mea, quam ego , propter vestitionis
causa 4 , ibi babeo vel babere debeo, cum omni integritate et absque
ulla diminutione, cum terminis et adjacentiis suis; sicut ego in vita
mea tenui ac possedi, sic omnia dono, cedo atque trado, sicut jam
' Cum Pontius : jam a. 981 sederet, inde 9 Guillelmus I.
eolligimus sanctum Honoratum, cjus prœde- 5 Vid. sup. n. 69.
ressorem, non ad a. usque 994, ut in Gall. * A. 977, Willelmus, vicecomes, dimidiam
christ, scriptûtn est, ecclcsiœ Massilicnsi prœ- terrain de Campaniis vestiendam mansionati-
fuisse. damque acceperat, Vid. inf., n° 72.
100 CHARTULAR1UM
dixi, omnipotenti Deo et domno meo sancto Victori, qui me semper
in omnibus necessitatibus juvit, et mine me, per intercessionem suam,
ad sacram militiam venire fecit. Sunt namque consortes de ipsa villa
supradicta Campanias , de uno fronte, terra de Buco ; de alio fronte ,
terra de Pino ; de alio latus, usque in Quarto ; de alio vero latus, con-
sortes usque ad stantes que sunt contra Marignana. Sane si quis, etc.; et
insuper componat in \inculo auri libras ce, et in antea donatio ista
firma et stabilis permaneat omiii tempore.
Facta carta donatione ista in Massilia civitate, anno incarnationis
dominice millesimo mi°, idus octobris, régnante Rodulfo rege.
Ego Wilelmus, qui liane donationem istam fieri jussi, et manu mea
roboravi. Domnus Pontius ' episcopus firmavit. Guilelmus 2 , fratersuus,
firmavit. Fulco firmavit. Aicardus firmavit. Ermengarda, millier domni
Wilelmi, firmavit. Lambertus firmavit. Ademars, filius Guilelmi, firma-
vit. Leogarda, filia sua, firmavit. Austrus firmavit. Acelena firmavit.
Wilelmus et Pontius, filii sui, firmaverunt. Rostagnus firmavit. Isnardus
firmavit. Leotardus firmavit. Rodberlus firmavit. Wilelmus, filius Ri-
eardi, firmavit. Wilelmus de Trance firmavit.
72.
De Campanias.
Mart. 977. In Dei nomitie. Haec est carta conventionis vel donationis, qualiter
actum vel factum fuit inter domnum Pontiimi, episcopum sancte sedis
Massiliensis aecclesiae, nec non et Wilelmum vicecomitem, et uxorem
suam Belieldem , vel filios suos et beredes eorum , qualiter convenit
inter eo's de terra que est in comitatu Massiliensium, in loco qui dieitur
Campanias, cum omnibus appenditiis suis, que pertinet aecclesiae sancte
Marie Massiliensis aeccîesie seu et sancti Victoris martyris. Habet con-
sortes, de uno fronte, terra de Buco ; de alio fronte, terra de Pino ; de
alio latus, usque in Quarto ; de alio vero latus consortes usque ad stantes
que sunt contra Marignana. In ea videlicet ratione, ego Pontius epi-
1 Pontius I , filius donatoris. ' GuilltlmusII, qui, cumfratre suo i'ulcone,
palri ipsorum Guillelmo vicecouiiti successit.
SANCTI V1CÏ0RIS. 101
scopus dono vobis ipsam terrain, Wilelmo, et uxori vestre Belieldi , et
fdiis vestris, ut faeiatis eam vestiri et mansionari. Propterea cedimus
vobis domnus Pontius episcopus , cum elericis meis, ipsam terram pre-
dictam ', que ad ipsam aeeclesiam perlinel sancle Marie vel saucti Vic-
toris, id est casis adstantibus ac disruptis 2 , canipis, vineis, monlibus,
villis, pratis, pascuis, garricis , aquis, aquarum vel reductibus earum,
niolendinis cum eaput aquis astantibus, cum exiis et regressibus earum ,
omnia et in omnibus quicquid ad ipsam aeeclesiam pertinere videntur.
Facimus Wilelmo vicecomili, vel uxori sue et beredibus eorum, dona-
tionem de ipsa terra unam medietatem, ad alodem proprium, cum
omni integritate, sine ulla interpellatione de ullo episcopo aut de ullo
homine; et faeiatis quicquid volueritis, id est babendi, vendendi, cr-
dendi, dandi vestrisque beredibus derelinquendi, in Dei nomine, habea-
tisintegram licentiam et potestatem. Sane si quis ego aut ullus de suc-
cessoribus meis aut ulla apposita persona qui contra vos vel beredibus
vestris ulloque tempore ire, agere vel inquietare voluerit, non valent
vindicare quod repetit, sed componat in vinculo auri optimi libras xu ;
et in antea cessio vel donatio ista firma et stabilis permaneat om-
nique tempore, cum stipulatione interposita pro omni firmitate sub-
nexa.
Fada cessio vel donatio ista in Massilia civitate, publiée, u nouas * f. 23.
martias , anno xl régnante Conrado, rege Alamannorum sive Provinciae.
Domnus Pontius episcopus fieri jussit, et testibus firmare roga-
vit , manu sua firmavit. Deodatus firmavit. Marinus firmavit. Do-
minicus firmavit. Teoderieus firmavit. Nicecius firmavit. Autardus
firmavit.
73.
Carta Sancti Genesii in agro Massiliensi '..
(EJ. in Gall. chr'ut., I , inslr , 111.)
Ego Pontius *, gratia Dei , sancle sedis Massiliensis episcopus , eu- 1044.
1 liane terrain GuîUelmus I monasterio ' I. c. casœ slantcs et dirutœ.
wncti Victoris a. 1001 restituit. Vid. sup. 5 Extat et in CJiartul. Min., f. 165 \'.
B. 71. * Poncius II.
102 CHÀRTULÀRIUM
piens restaurari loca servitio Dei apta, ecclesiam sancti Genesii, que.
est sita in comitatu Massiliense , juxla niontem qui dicitur Guardia ,
que nunc est destructa, cum consensu canonicorum aecclesiae nostre,
dono omnipotenti Deo ipsiusque monasterio, in honore sancti Victoris
apud Massiliam fundato, et abbati Isarno, et monacbis, presenlibus et
futuris , eodem monasterio commaneutibus, ut bedificantes predictam
aecelesiam, scilicet sancti Genesii , perpeluo teneant et possideant, et
pro me ac successoribus meis atque clero aecclesie nostre intercessores
existant apud Deum. Si quid vero, concedente Deo, fidelium largitione,
eidem aecclesiae sancti Genesii allatum fuerit, cujuscumque substancie
aut possessionis sint, juris cujus et eadem supradicta donavimus. Igitur
ego Pontius episcopus venerabiles successores meos per Dei nomen
deprecor et obtestor, ut hoc mee devotionis munusculum predicto
monasterio , pro restauratione ejusdem aecclesie, amore Cbristi colla-
tum, eadem dilectione firmiter stabiliant, et teneant ac corroborent in-
convulsum. Si quis vero, etc. Ego Pontius episcopus fîrmavi, et cle-
ricos meos ut firmarenl rogavi.
Facta donatio haec anno incarnationis dominice millesimo xliiii, in-
ditione xn a .
74.
1022. Charta qua Fulco, vicecomes Massili», Odilaque, ejus uxor, monasterio sancti
Victoris tertiam partem unius mansi , quem tenuit homo quidam , Marinus noroinc ,
largiuntur.
. . . Facta donatio haec anno ab incarnatione Domini millesimo xxii,
inditione v, régnante Rodulfo rege.
75.
De octava parte Quatedre quani dédit Fulco sancto Victori.
(Edd. Ruffi, Hist. de Marseille, 58, et Guesnay, Vita S. Cassiani, 564.)
1019. In Dei omnipotentis nomine. Sanctissime ejus disposilionis ordina-
tione, ego Fulco, pro redemptione anime mee uxorisque mee, etc..
oflfero atque dono omnipoteuti Deo, qui michi dédit omnia que habeo,
SANCT1 VICTORIS. 103
de ipsius donis aliquit in elemosinam, oelavam partent de villa que
vocatur Caledra, que sita est in pago Provineie, in comitatu Massiliense,
juxta mare. Terminatnr autein eadem villa bis terniinationibus : a
parte orientali, terminatnr usque Gurgile Nigro; a parte occidentali,
usque monte Avalserio; aparté australi, usque mare; a parte sep-
tentriouali, usque vie publiée de Conilio. Onmia que infra istis termi-
nationibus continentur, quantum ad me pertinet, sancto Yiclori ex
integro dono. Sane si aliquis, quod evenire minime credo, contra banc
donalionem venire vel obsistere voluerit, oplinere istud nonvaleat,
sed cogatur in vinculo exsolvere auri optimi libras v.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo vjiii de-
cimo , indicione prima.
Ego Fulco, una cum uxore mea Odila, partem prefate ville cuin
omni integritate predicto monasterio donamus, manibusque nostris
firmamus. Pontius, fdius Amelii, firmavit. Volveradus, filius Deodo-
nali, firmavit. Itberius firmavit. Wilelmus, fdius Arlulfi, firmavit.
Fulco, filius Boni Filii, firmavit. Nivius, filius l gonis de Blavia, fir-
mavit. Cleopbas canonicus, filius Honorati, firmavit.
76.
Alia.
(Edit. in Gall. clirist., I, instr., 110; Guesnay, y'ita S. Cassiani, 585; P.uffi ,
iKrt. Je Mars., I, 482. )
Omnipotentis Dei opitulante clementia, ego Wilelmus 1 , vicecomes 1019
Massiliensis, et filii mei Poutius episcopus, sive Wilelmus 2 , necnon
Aicardus 3 et Fulco, sive Joffredus 4 , facimus donationem, pro remedio
anime uxoris mee Accelene, maire supra nominatorum filiorum, de
ea que gratuita sua miseratione Deus nobis contulit, eidem cmnipo-
tenti Domino ac sancto \ ictori, martyri gloriosissimo, ejusque monas-
terio, baud procul a civitate Massilia fundato, et abbatibus* ac mona- v.
1 Guillelmus II. * Jofi'redus, vicecomes Mas9ilise, unn cuin
* Guilleimus Juvenis. cjus fratre Guillelmo Juvcni.
* Aicardus, vicecomes Arelatum.
104 CHARTULARIUM
chis, presentibus et futuris, Christo Domino inibi militantibus , de
octava parte quedam ville que vocatur Catedra, que sita est in pago
Provincie, in comitatu Massiliense, pone mare. Terminalur autem
eadem villa bis terminationibus : a parte orienlali terminatur usque
Gurgite Nigro ; a parte occidentali, usque monte Avalserio; a parte
australi , usque mare; a parte septentrional!, usque vie publiée de
Conilio. Omnia que infra istis terminationibus continentur, quantum
ad me pertinet, ex integro dono sancto Yictori, exceptis pinis. Sane
si quis contra banc donationem obsistere voluerit , obtinere istud non
valeal, sedcogatur in vinculo exsolvere auri optimi libras n, et postea
donatio ista firma et stabilis permaneat.
Facta donatio haec anno incarnationis dominice millesimo xvini,
indicione i a , régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provincie. ■
Ego Wilelmus, una cum filiis meis, prefatam villam, cum omni
inlegritate, predicto monasterio dedimus, manibusque nostris firma-
vimus. Stepliana, uxor ejus, firmavit. Pontius episcopus firmavit.
Wilelmus, Aichardus, Fulco , Josfredus, alius Wilelmus, fratres ejus,
lirmaverunt. Restoinus, filius Radaldi, firmavit. Pontius, filius Udul-
berti, firmavit. Amelius canonicus firmavit. Pontius, presbyter de
Tritis, firmavit.
77.
Brève de Catedra.
(Edid. D. Martene, Ampl. coll., I, 349.)
cire 993. Notifia conventionum ville Cathedre inler Adalardum , abbatem
sancti Victoris, et Wilelmum', vicecomitem Massilie, quam ego Pon-
tius abba, successor predicti, volo scribere, precipiente et cogente
mihi pâtre meo , Inguilberto , quatinus présentes et futur) cognoscant
quid credere debeant, vel quid refutare. lgitur cum gens pagana
fuisset e finibus suis, videlicet de Fraxeneto, expulsa, et terra Tolo-
nensis cepisset vestiri et a cultoribus coli, unusquisque secundum
propriam virtutem rapiebat terram, transgrediens terminos, ad suam
possessionem. Quapropter, illi qui potentiores videbantur esse, alter-
1 Guillelmus I.
SANCTI VICTORIS. 105
catione facta , inpingebant se ad invicem , rapientes terrain ad posse,
videlicet Wilelmus vicecomes et Pontius de Fossis. Qui Pondus
pergens ad comitem 1 , dixil ei : <( Domine cornes, ecce terra, soluta a
vinculo pagane gentis, tradita est in manu tua, donatione régis. Ideo
rogamus ut pergas illuc, et miltas terminos inter oppida et castra et
terrain sancluariam , nain tue potestatis est eam terminale, et unicui-
que distribuere quantum libi placitum fuerit. » Quod ille ut audivit,
concessit, et continuo ascendens in suis equis perrexit. Cumque fuisset
infra fines Catedre ville, cepit inquirere nomina montium et concava
vallium et aquarum et foneiuni. Que cum audissel, misit terminos in
terra sanctuaria, qui sunt in carta que est in cartulario sancti Vic-
toris, ita dicendo : « Quantum ego babeo infra istos terminos dona-
tione régis, hoc est fiscum regalem , dono sancto Victori et monachis
ibidem excubantibus. » Haec donatio facta est coram AVilelmo vice-
comile , et fratre suo episcopo 2 , et Theoderico atque Noe, fratribus,
sive Gisfredo, necnon abbate, et Pumganardo monacbo. Is ita gestis,
venerunt ïheodericus et Noe, fratres, ad Adalardum abbatem, ro-
gantes eum,\erbis blandis, ut concederel eis Catedram vestire ad
médium vestem. Quod et factum est. Abbas vero, missis bobus, cepit
lerram, que est ante aecclesiam sancti Damiani, ambienter excolere,
et hue illuc rumpere terrain, ad faciendas condaminas. Noe vero et
Theodericus dixerunt ad alterutrum : « Jsti monachi semper habebunt
totam terrain ruptam; et nos, qui dicimur vestitores, quandoque eri-
mus illusi, nichil habentes ! » El, invidia ducti, ejecerunt boves aran-
tes, flagellantes bubulcum ; insuper, quandam concam marmoream, que
satis videbatur apta officiis monasterialibus, confregerunt ante aeccle-
siam supradicti sancti. Abbas vero et monachi, haec audientes, nimium
irati, peigentes ad Wilehnum , viceeomitem Massilie, complanxerunt
se, ita dicentes : « Domine, terrain, quain cornes terminavit et in tua
defensione misit, nescimus quid opus habeat monachis, nisi justitia-
veris nobis Theodericum et Noe, qui nostros boves expulerunt, et
bubulcum ciciderunt; insuper quoddam vas nobis utile confregerunt.
1 Gaillelmus I, romes Provincia, cire. 067 * S. Honoratus, episcopus Massiliensis.
— 992.
i. a
106 CHARTULARIUM
Qui audiens, dixil : « Ite, et tali die sitis ibi, quia ego ero, et babea-
mus placitum cum illis. » Interea, eu m pergerent ad placitum, et
abbas cum suis monachis multum complangerel se ad vicecomitem de
supradictis fratribus, ait ille : « Domine abba, eolligite me in medie-
fatem terre et vestite me , in tali convencione , ut,quandiu vixero ,
teneam etpossideam, et, post diseessummeum,reverta[tu]radsanctum
Vietorem; et ego expellam omnes inimicos foras, non solum istos qui
talia vobis fecerunt, sed et de omnibus defendam vos, et dilatabo ler-
minos illos. » Milites vero cuneli, causa adolationis, ita laudaverunt,
ut abbas vesliret euin. Adolardus vero, vicarius Massilie, fraudulenter
dixit abbati : « Domine abba, isti vestri vestitores exibuerunl vobis
iinquam mel aut ceram? » Respondentibus monacbis : « Nunquam.
— Juro per Deum omnipotentem, ait, quia, aiio die, obviavi Salomo-
nera judeum, ducentem quattuor asinos onustos nielle. Quem cum
percontalus essem unde venisset, et, responilente illo : de veslro Sancto
Damiano, — Etquis tibivendidit, aio, tantummel ? — Audivi ilico:Tbeo-
dericus et Noe. » Cumque multi mulla dicerent , abbas, nimium cre-
dulus promissionibus vicecomitis et suorum, apprebendens virgarn
suam, dixit : « In tali convencione ut loquuti estis , audiente me,
vestio vos. » Et ila vestivit eum, présente episcopo fralre suo, et
Deodato canonico , Adalardo, et Gisfredo, et Rauganardo munacbo.
Nunc intentis anribus audiatur et mente fîgatur, ideirco scripsisse me
hanc noticiam, instiganle paire meo, quoniam terram sancli Victoris
videbamus membratini carpere et ceu a beluis parliculatim dilaniare,
ab Arnulfo scilicet Sebenco, qui fraudulenter adquisivit sibi quartonein
Cathedre ab antecessore meo Bernai do 1 , neenon et a Wilelmo \ice-
(' 2J comité, qui nuper professus est se esse terre sanctuarie defensorem. *
Mortua uxore sua , dotavit Catbedram uxori sue Ëimengarde, quam
postea duxit, et bec omnia consiliante Arlulfo, filio suo.
1 Brmardus I, abbas circa 9Cb.
SANCTI VICTORIS. 107
78.
Carta de Cathedra , uno manso.
(Edid. D. Martene, Ampl. coll., I, 416 )
Ego Lambertus, et ûxor mea Austrudis, decrevimus pecuniam ,018 -
nmtuare et pro pignore quartonum de Cathedra feneratori committere.
Itaque, quia ipse quartonus, sicut très alie partes, sancti Vicions,
Massiliensis urbis monasterii, erat, secundum antiquitatem etsecundum
vetustissimani cartam inde factam , mutuo suscepimus a domno Isarno,
tune temporis predictiloci abbate, ejusque monachis, centum octoginta
solidos denariorum , et pro pignore ipsum quartonum de Cathedra eis
dedimus. Nunc autem, mortuo ipso domuo Isarno abbate, immo de
mortali bac vita, ut credimus, ad eternam sublato, et ejus vice in pre-
fato monasterio domno Petro jam pastore ordinato v retinemus ipsam
pecuniam, et, partim pro ipsa pecunia, partimque pro remedio anima-
rum nostrarum et aniniarum filiorum nostrorum et filiarum nostrarum,
ego Lambertus, et uxor mea Austrudis, douamus et reddimus in
nostra vita saneto Victori, et domno Petro abbati ejusque congrega-
tioni iinum mansum in ipso quartono in vestitionem. Post mortem
vero nostri araborum, donamus et reddimus jam dicto saneto Victori
et congregationi ejus totum ipsum quartonum; et possideaut .ea ra-
tione,ut, statim quando venerint, postquam mortui fuerimus nos
ambo, ipsi monachi accipiant totum ipsum quartonum sine ulla con-
trapellatione aliquorum nostrorum heredum, masculorum et femi-
narum, consanguineorum vel aliquorum hominum; et hommes qui in
ipso sunt reducant ad alios homines in tribus quas habent partibus
commorantes; et sic postmodum fiât una villa, coadunalo ipso quar-
tone et suis hominibiis eum illis tribus partibus hominibusque earum.
Ego Lambertus, et uxor mea Austrudis, filiis et filiabus nostris con-
sentientibus , hanc donationem, immo guirpitionem, fecimus saneto
Y ictori , Massiliensis monasterii , et abbati Petro , atque congregationi
ejusdem loci, tam presenti quamque future, eo modo ut supra scriptum
est , scilicet ut in vita nostra mansum unum habeant in ipso quartone,
108 CHARTULARIUM
sine querela et inquietudine alicujus hominis ; post mortem autem
nostram, ipsum quartonum de Cathedra totum, cum hominibus et cum
omnibus que ibi sunt sibi pertinenlibus, habeant et possideant, ettotos
bomines et totas feminas cum omnibus rébus suis, quas videbuntur
tune habere, sine aliqua eontrapellatione et sine aliqua prohibitione,
reducant ad bomines suos qui sunt in illis tribus partibus quas habent,
et sic redintegretur et redintegrata permaneat inconcusse ipsa villa, que
nominalur Cathedra. Si quis autem cornes, vicecomes, aut qualiscum-
que alia persona cujuscumque ordinis et sexus, hocdonum templaverit
anullare, aut in aliquo minuere, nisi resipuerint prius digna satisfactione,
omnes maledictiones que in veteri et in novo Testamento sunt scripte,
veniant super eum vel eam , insuper dampnelur cum Juda traditore in
inferno inferiore, Hanc donationis cartam scribi precepimus et mani-
bus nostris firmavimus ego Lambertus, et u\or mea Austrudis, et
filii et filie niée, et alios firmare rogavimus, et firmatam posuimus
super altare sancli Victorisjam dicli monasterii.
Acta autem an no ab incarnatione Domini millesimo xlviii, indicione
prima.
Ponlius, episcopus Massiliensis, firmavit. Guikirannus de Sancto
Marcello firmavit. Gerunchis firmavit. Austrudis firmavit. Ugo de
Caliano firmavit. Pondus kelberti Arelatensis firmavit. Isuardus de
Baldrone firmavit. Fulco vicecomes, et Odila, uxor sua, firma-
verunt.
79'.
Sœr. Xi. Kgo Pontius Teutberti, et uxor mea Lautrudis, reddimus et dona-
musDeo et sancto Victori martyri, Massiliensis monasterii, et monachis
ejusdem loci, presentibus et futuris, omnem decimum quem habenms
in dominicatura vel condamina Sancli Damiani ad proprium alodem ,
ex integro, de terra culla et inculta , ut supradicti monacbi sancti
Victoris habeant sine ulla interpellatione , in dominicatura quam habent
et possident. Si quis autem contra hanc donationem aliquid agere
voluerit, non prevaleat, sed iram omnipotenlis Dei et maledictionem
' Haec charta in maigine Coclicis exarala est .
SANCTI VICTORIS. 109
incurrat, et insuper reddat auri optimi libras quinque. Ita ego Pontius
Teutbert, et uxor mea Lautrudis, hanc donationem manibus nostris
firmamus, ut stabilis perenniter maneat.
80.
De manso quein dédit vel vendidit filius Fulconis.
Ego Ugo, Apolimaris 1 quondam filius, remitto et finio domno Petro, km.
monasterii sancti Aicloris Massiliensis abhati , ejusque monachis omnein
contrapellalionem, quam usque hodie adversus eos 2 , pro hàbere quod
eis requirebain, ipsis rnicbi dantibus unum cabalium et unain mulani.
Insuper, partim pro ipso caballo et ipsa mula, partira vero pro remedio
anime mee et pro remedio animarum palris mei et matris mee et pa-
rentum meorum, cum eodera pâtre meo, Fulcone nomine, douo et
reddo Domino Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii jam dicti,
et abbati habitatorib usque ejusdem loci, tam presentibus quamque
futùris, in nostra vita et post mortem noslram, ipsum mansuni ex
integro qui est in villa que nominatur Cathedra, quem tenet et laborat
Adelbertus, quem etiam ego et pater meus comparavimus a domino
Lamberto et ab ejus uxore Austrude, et filiis, etc.* Si quis autem cornes,
vicecomes , vel alia aliqua persona , eujuscumque ordinis et cujus-
libel sexus, banc donationem annullare vel temerare presumpserit ,
cogatur predictis viris xn libras auri purissimi solvere, et nisi légitime
satisfecerit , omnes maledictiones que in veteri et novo Testamento
sunt scripte irruant super eura.
Âcta anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu Christi millesimo
xlviii, indicione prima.
Austrus firmavit. Guilielmus Revel firmavit. Pontius, Massiliensis
episcopus, firmavit. Pontius Ketberti de Arelato firmavit. Isnardus de
Baldrone firmavit. Fulco, vicecomes Massiliensis, et ejus uxor domna
Odila firmavit. Guilielmus Oldebrannus firmavit.
1 Apolimaris videtur esse nomeu maliii, * Fort, soppl. : faciebam.
cum pater infra nominetur Fulco. l V'id. sup., n. 78.
110 CHARTULARIUM
81
1023. in Dei -nomme. Ego Stephanus facio donationem omnipotenti Do-
mino et sancto Victori, suo martyri, ejusque monasterio , non longe
a civitate Massilia fundato , et abbatibus ac monachis ibidem famulan-
tibus, de quartairata de vinea, pro redemptione anime mee, uxorisque
mee, et filii mei qui defunctus est. Est namque ipsa vinea in comitatu
Massiliense, in villa Cathedre. Dono monachis x dextros, qui sunt in loco
qui dicitur Costa : habent, de una parte, defensum; de altéra, vineam
de Gislamaro; de tercia, vineam de Guasato ; de quarto, vineam de
Oculo Lupo. Dono alios x dextros cum vaxello, reservato michi usum
fructum quamdiu vixero. Sunt namque in Palude : habent, de una
parte, vineam de Amblardo; de altéra, vineam Johannis presbyteri;
de tercia, Paludem; de quarta, vineam jam prefati Amblardi. Si quis
autem banc meam donationem voluerit impedire, cogatur emendare
auri optimi libram unam , et postpa donatio ista firma stabilisque per-
maneat.
Facta donatio baec anno incarnationis dominice millesimo xxur,
régnante Rodulfo, rege Àlamannorum seu Provineie.
Ego Stephanus banc donationem fieri jussi , et testibus firmare
rogavi.
82.
Carta de Cathedra.
I0o8. In sancle et individue Trinitatis nomine. Ego Fulco, Massiliensis
vicecomes, pro anime mee remedio, reddo sancto Victori, Massilien-
sis monasterii, et habitatoribus ejusdem loci, unum mansum quem
excolit homo Berlrannus Palatinus, ipsum videlicet mansum, quem
solum domnus abbas Vifretus 1 jam dicti sancti Victoris monasterii
michi donavit ad fevum, in villa quam nominant Cathedram. Ipsum
mansum, quem tantummodo videbar babere in eadem villa, post de-
cessum prefati domni Vifreti, et pinelum cum eo reddo, et guirpicio-
' Wifredus, abbas 1006—1021 .
SANCTI VICTORIS. 111
nem ex bis omnibus facio. Ego jam dictus Fulco reddidi prefato
sancto Victori et abbati Petro, monachisque, tam presentibus quam-
que futuris, ejusdem monaslerii, predictum mansuin et pinetum quod
babebani in sepe dicta villa Catbedra, ea scilicet ratione, ut illi pre-
dicta omnia et de illis exeuntia babeant, et in perpetuum sine ulla
inquietudine possideant. Si quis auteni banc donationem atque guirpi-
cionem annullare vel decurtare temptaverit, non valeat vendicare quod
voluit, sed cogatur jani dictis monachis solvere libras auri purissimi
xx , etc
Acta est autem anno incarnationis Domini nostri Jbesu Christi
millesimo lviii , indicione décima.
Ego Fulco, et uxor mea Odila, reddidimus et iinnavimus. Stepba-
nus canonicus fîrmavit. Ponlius lsnardus firinavit. Pontius Borrellus
firmavit.
83.
Caria de caslro Nantis.
Domino sacrosancte aecclesie sancti Victoris martyris et sociorum 12 Mari. 781
ejus, qui ipso templo Dei requiescere esse videntur, qui est constructus
super portum maris Massilie, una cum clero, actoribus aut servienti-
busque suis, ubi preest vir venerabilis ho 1 , gratia Dei, episcopus,
rector et gubcrnator ipsius aecclesiae, ego , in Dei nomine, Sigofredus,
et uxor mea Eurileuba. Licet in universis strumentis solempnes mu-
nitiones antiquitus veneranda constituunl, ut undecumque contractus
instituta firmilate muniatur; in cessionibus vero, seu et professionibus,
sola volunlate jusserunl principes manere auctoritate , ut quicunique
aliquid alteri cesseril, profiteatur, sed tamen rem cessissel 2 , id est aut
sciïpturis, aut gestis, aut testibus , et sola volunta[li]s professio pro
omni firniitate illius sufFiciat in augmentum. Propterea ego prediclus
Sigofredus, et uxor mea Heurileuba, pro amore circa ipso loco sancto,
\el pro remedio anime nostre, cedimus , tradimus, atque transfundi-
1 Ivo , abbas Victorinus. Cujus ecclesiœ * Cod. assisse, compeadii nota supui' ■ ad
episcopus, incertain. dits.
M 2 CHARTULÂRIUM
mus perpetualiter, in Dei nomine , ad ipsam casam Dei sancti Victoris,
vel ad ipsam congregationem sanctam, hoc est castrum juris mei, qui
est in comitatu àquense , in loco ubi vocabulum est Nante, cum om-
nibus ibidem adperlinentibus vel adjacenciis suis, hoc sunt villas, casis
adstantibus bac disruplis, una cum stillicidiis et liminaribus earum ,
curtis, oglatis, exiis, vineis, campis, pratis, pascuis, montibus, garri-
cis, arboribus pomiferis et infructiferis , ortiferis, aquis aquarum vel
decursibus earum, qui mibi de alode parentorum meorum obvenit.
Et est inter consortes ambosque lateres terra sancti Victoris martiris:
de uno fronte , me ipso donatore ; de alio fronte , Adalaldo cum bere-
des suos. Donamus ibidem ad ipsam casam Dei jam supradictam
aecclesiam sancti Leoncii cum omnibus que ad eam pertinent, bac, si
quis alii sunt inter consortes, cessionem a me facta, juxta legum et
juris ordinem, vindicabitis. In cessionibus vero penam non esse ne-
cesse ; sed tamen penam adnecti inserere placuit : quod si ego aul
ullus beredes mei aut ullus de propinquis parentibus meis, vel cujus-
libet opposita persona, contra banc cessionem meam, quam ego pro
anime remedio mee scribendam publiée rogavi, venire aut agere cona-
verit, sil culpabilis et impleturus in vinculo auri libras nu ; et in anlea
vero presens cessio mea firma et inviolata permaneat.
Facta cessione sub die mi idus martii, anno xin régnante gloiùosis-
simo domno nostro Karolo, rege Francorum et Langobardoriun , seu
patricio Romanorum , ind'.cione nona 1 .
Ego Sigofredus, et uxor mea Herileuba, qui banc cartam vel do-
nationem istam scribere et firmare rogavimus, manus nostras firmas.
Unanceldus diaconus rogatus scripsit. Signum Adrianus. Signum
Venerando rogato. * Signum Baseno rogato. Signum Rainaldo rogato.
Signum Proznalus rogatus. Signum Landaldus presbyter rogalus. Ste-
pbanus presbyter rogatus. Signum Constantius rogatus.
1 Indictio quarta , non nona , cum anno decimo tertio regni Caroli Magni in Francia (78! )
rongruit.
SANCTI VICTORIS. 113
84.
Carta de Paradiso.
In nomme Domini nostri Jhesu Christi. Ego Gauzfredus ', filius 1065 — 1079.
Gauzfredi, vicecomitis Massilie civitatis, reddo et guirpicionem facio
de vineis quas Petrus Nodolia tollebat altario sancti Pétri de Paradiso .
quicquit in ipsis vineis abeo derelinqno abbati Bernardo et monacbis
sancti Victoris, monasterii Massiliensis , presentibus sive futuris. Igitur
ego Pontins Malnerii, et frater mens Gauzfredus 2 , consobrinius supra-
dicti Gauzfredi, denominatas vineas, que site sunt inter ortum sancti
Victoris et ripam Jerreni fluminis, reddimus, vendimus eidem domno
abbati Bernardo et babitatoribus cognominati cenobii , pro precio quem
ab ipsis accepimus, xv scilicet solidorum otonensium, monete obtime,
quos de manu Berengarii monacbi recepimus. Hanc itaque véndi-
cionem sine ullo enganno et absque ullo retinemento facimus , et in
presentia fidelium monacborum et religiosorum laicorum bec agimus,
et testibus firmare rogamus. Si quis itaque, masculus vel femina , aut
quelibet persona, diaboli instigatus, etc. . . .
Ego Pontius Malnerii et Gauzfredus banc cartam fieri precepimus,
et manibus nostris firmavimus. Fulco de Bainols firmavit. Jabaldus
de Grimaldo firmavit. Faraldus firmavit. Baimundus monacbus fir-
mavit. Ugo monacbus firmavit. Marcellinus monacbus firmavit. Rigal-
dus firmavit. Benedictus firmavit. Poncius monacbus firmavit.
85.
Alia.
Brevem quod jusserunt facere filiiLeonis quondam de Balceto, Salvius Sa;c. xi.
et Bicardus, de decimo de vineis, quod dederunt de rhanso qui fuit de
Calfona, ad sanctum Petrum cognomento de Paradyso, pro mercede
sua et mulierum , filiorum , filiarum , et patrem et matrem , et fratr :
' Gaufredus, filius Guillelmi II vicecomitis, 2 Pontius et Gaufridus. filii Guillelmi III
fraterque Guillelmi III Juvenis, cum quo vice- vicecomitis.
eomitatum Massiliœ possedit.
I- 15
114 CHARTULAR1UM
etsororum, et omnium suarum parentum animarum, ut omnipotens
Deus, cum sancto Pelro et sancto Victore, et cum omnibus sanctis,
det eis requiem et indulgenciam sempiternam. Bonofacius , filius Lam-
berti, firmavil. Poncius faber firmavit. Fulco, filius Pandulfi, fir-
mavit. Julianus firmavit. Vitalis Marta firmavit. Pontius, filius Vitali ,
firmavit. Petrus firmavit. Ego Salvius et Ricardus hune bievem
fecimus facere et testibus firmare.
86.
Carta de Margarita.
1072. Carta donationis quam fecit Pontius, episcopus Massiliensis, cum
cannonicis suis, monasterio sancli Victoris, de ecclesie sancte Marie
que dicitur Margarita.
In nomine Dei nostri omnipotenlis. Ego Pontius, sancte matris e,c-
clesie Massiliensis dictus episcopus, cum clericis meis, Amico , ac
reliquis cannonicis, ele dedimusin augmentum monasterio Massi-
liensi, quod est constructum in bonore sancte Dei genitricis Marie, ac
beatorum apostolorum Pétri et Pauli sanctorumque martyrum Victoris
et sociorum ejus, ac relicorum plurimorum sanctorum, ecclesiam sci-
licet sancte Marie que dicitur Margarita, cum omnibus apendiciis suis,
in terris cullis et incultis, cum fonte et ortis que ibi fieri possunl, ut
habeant et possideant jure bereditario, sine ulla interpellatione bomi-
num,abbates et monachi supradicto monasterio degentes, usque in
finem seculi. Quam nostram donationem ratam et firmam ac per-
manentem fieri volumus , ita ut quicumque bominum eam infirmare
vel contradicere voluerit , non liceat ei , sed componat in vinculo pro
hoc bis tantum quod valet ipsa donatio, e/c Fecit autem
similiter et firmavit banc donationem Petrus Nailalia cum fratribus
suis, qui ipsam ecclesiam et terram in fevo videbantur habere. Est
vero sita eadem ecclesia in territorio quod jacet inter Cavallianum et
flumen qui dicitur Vuelna.
Facta est igitur bec carta in predicto monasterio et firmala apud
Massiliam civitatem , anno ab incarnacione Domini millesimo i/xxii°,
SANCTI VICTORIS. 115
indicione x , imperante eodem Domino nostro .ïhesu Cbristo cum Pâtre
et Spiritu Sancto, per omnia secula seculorum. Amen.
Ego Pontius episcopus hanc cartam firmavi. Àmicus firmavit.
Bonus Filins firmavit. Amelius «iuntardus firmavit. Alius Amelius fir-
mavit.
87.
Carta Pétri Saumada de condamina de Vuelna.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Petrus, Saumada lui. 1076.
cognominatus, Wilelmi 1 vicecomiti filius, peceatis meis faeientibus,
istius seculi laqueis ivretitus, compulsus necessitatem , domno abbate
Durando 2 présente suisque monacbis, uii or libras denariorurn otonen-
sium ab eis accepi, et quendam meum campum in gaudium misi, in
tali racione, ut, si ipsum in perpetuum dare non potuissem, inibi
darem eis scambium tantumdem valentem ad ipsorum voluntatem. Ita-
que modo accipiens mulam obtimam x solidorum a domno abbate Ber-
nardo 3 , facio guirpicionem et vendicionem donacionemque Deo omni-
potenti , et sanete Marie semper virgini *sanctoque Yictori xnartiri, in
monasterio Massiliensi , et domno Bernardo, ejusdem monasterii abbati,
et successoribus ejus et monacbis ibidem Deo famulantibus , presentibus
atque futuris, de condamina ipsa, que de manso David fuit, et que
jacet ante ortum sancti Victoris, in ripa Vuelne fluminis, terminatur-
(jue ipsa terra, ab oriente, ortum sive pomarium sancti dictons; ab
occidente , condaminam sancti Pétri de Paradiso; a meridie , aquam
fluminis Vuelne. Ego igitur Petrus , Siepbane' vicecomitisse quondam
filius , in presentia vicinorum nostrorum filiique mei, vendimus,
tradimus atque relinquimus denominatam condaminam cum omnibus
ad eam pertinentibus, ad proprium alodem, altari consecrato in bo-
nore sanete Marie et sancti Victoris, in monasterio Massiliensi, et
ce ' '
abbati presenti et successoribus ejus et monacbis ejusdem loci, pre-
sentibus et per omnia tempora ibidem futuris; et oc sine contrapella-
1 Guillelmus II, vicecomes Massilitc. * Stephana, secunda uxor Guillclmi II , yi-
1 Durandus, abbas 1060 — 1064. creomitis, Guillclmi Illnoverca.
5 Bernardusdc Ruthcnis, successor Durandi.
116 CHA.RTULAPJUM
cione alicujus honiinis et absque inganno facimus , et hanc vendicio-
nem firmamus; et quale drictum ego babeo in la questa', dono et
guirpisco sancto Victori. Si qiiis, etc.
Facta carta ista in mense julio, anno ab incarnalione Domini mlxxvi,
epacta xn.
Boso firniavit. Petrus Carbonellus firmavit.
88.
Carta de decimo.
(Edit. in Jnliq. Je tégl. de Marseille, I, 421,}
Aprii. 1077. Nos sanctimoniales in monasterio sancte Marie ad Acuas consi-
stentes, in civitate Massilia, vendimus Bernardo abbati, et omnibus
monachis in monasterio sancti Victoris martiris, Massiliensis , Deo mili-
tantibus, tam presentibus quam futuris, decimo de campo que fuit de
Petro Saumada 2 , qui est juxta ortiun sancti Victoris, ad Vuelna, totuni
ab integro, sine ullo retinemento vel interpellacione ullius hominis,
vel femme , et de nostra potestate in jus illorum transfundimus ,
propter precium x solidorum ex denariis ottonenchis, quos ipsi mo-
nachi nobis douant, ut habeant ipsum et possideant et jure perpetuo
ad suuin dominium retineant. Idcirco ban[c] cartulam fieri precepimus,
et manibus propriis firmamus, et aliis firmare precepimus. Guarsenda
abbatissa , soror Gauzfredi 3 , firmavit. Sane si quis, etc.
Facta autem est bec vendicio atque descriptio in mense apreli , anno
ab incarnacione Domini nostri Jhesu Cbristi millesimo septuagesimo vu,
indicione xv, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo, cujus regni non
erit finis.
Ermengarda comitissa firmavit. Domica firmavit. Ema firmavit.
Ermesenda firmavit. Faletrudis firmavit, et tota congi-egatio firmave-
runt. Adalaisa, filia Gauzfredi, firmafvit].
' In collecta. 5 Gaufredus, viceconies Massiliensis, filins
2 Vid. sup. n. 87. Guillelmi II fraterqne Guillelmi III.
XI.
SANCTI VICTORIS. HT
89.
Carta de orto.
In nomiue Domini. lncipit carta de Salico , de terra que vendidit a
Domino Deo et sancto Victori et ad monaclmm, de orto a Vuilelmo
Petro , terra que est super ortum , infra rivum Vuelne et sancta Maria
Margarita. Et affrontât ad terra de Pontio Nadalia, daus oriente; dans
occidente , ad terram de Rieau et de Lanberto Adalberto ; de parte
meridie, terra de Iterio. Et donat Vuilelmus monachus in precio
solidos vini et denarium i de denariis otonenchis, a Salico et muliere
sua, et filiis et filias.
Vuilelmus vicecomes testis. Pondus episcopus firmat. Pontius de
Sancto Ferreolo testis. Bonus Filius Mazacans testis. Bonofacius fir-
mavit ,
90.
Carta de îNatalia.
In nomine Jhesu Cliristi Domini. Ego Natalia , cum filiis et filiabus Sl1 XI
meis, et ego siinul Lanbertus Adalbertus , et uxor mea,etfilii nostri
et filie, nos omnes suprascripti , pro remedio animarum nostrarum
simul et parentum nostrorum, et ut proprium Dominum possimus
habere propicium, donamus aliquid de nostro ad serviciuni Dei omni-
potentis, sine ullo retinemento et sine ullo censu, ad sanctum Victo-
rem, martirem gloriosum, et ad monachos qui Deo in ejus monasterio
militant, ut in perpetuum teneant et possideant, sine ullo rancore et
sine ulla apellatione. Est autem ipsa donatio quadam terram , que est
sita juxta ortum ipsius mouaslerii; alia ex parte , descensum aque
molendini, et ex altéra parte, pratum monasterii. Quicumque autem
istam donationem, vir sive femina, nobilis sive ignobilis, etc.
Natalia firmat. Nicecius firmat. Petrus firmat. Doilonis firmat.
Lanbertus Adalbertus firmat, et uxor ejus firmat. Pondus Beto firmat.
Rostagnus firmat.
1 1 8 CHARTULARIUM
91.
Carta Bonefacii de civitate Massillia.
Cire. 1030. Ego in Deinomine, Bonefacius, filins Lanberti Ursonis, facio dona-
cionem Deo et sancto Victori, glorioso ejus martiri , de quadam serao-
diata vinee, apud SanctumSaturninum, inclauso seniorum nostrorum,
f- 26. vicecomitum Vuillelmi* et Fulchonis, que ita consortatur : e\ un<>
fronte , terra Pontii Boni Hominis; de alio, terra de Rostagno Con-
stantio; de alio, vinea supradictorum vicecomitum. Dono etiam apud
ecclesiam sancte Marie a Margarita, in illo campo qui supra ecclesiam
est et qui terminatur duarum viarum termino , via scilicet qua pergitur
de ecclesia supradicta in montem , et via que de Carviliano similiter
vadit in montem, et qui adlmc supra terram Durandi Adaltrudis, mei
consobrini, est, omnem meam partem hermi et colti. Hec omnia pre-
dicta , pro remissione peccatorum meorum , nunc sancto Victori perpe-
tualiter dono. Insuper dono eidem sancto Victori et habitatoribus
ejus, si sine legali berede mortuus fuero, omnem partem mee pos-
sessions, ubicumque eam babuero.
92.
Carta de Sancto Marcello.
Cire. 1070. In nomine Domini. Incipit caria de compra que fecit Raimundus, in
mansione Sancti Marcelli. Lanbertus Addbertus et millier sua, cum
fîliis suis, vendiderunt semodiata i de vinea, solidosvi. Ipse Lanbertus
vendidit de vinea peca i , et de terra colta alia , subtus mansione ,
denarios xvmi. Guigo de Sancto Tirso , semodiata i; babet asinem i,
denarios xvihi. Ugo Bernardus, de Sancto Marcello, semodiata i, so-
lidos v. Aldoardus de Sancto Tirso, pro anima sua, dédit cartairata i
de vinea; mulier sua, cum filiis suis , vendidit alia cartairata ; dédit
Raimundus camerarius ad illa vaca i. Venrandus de Sancto Juliano
vendidit de vinea peca i; abet denarios vi. Marinus, cartairata i, soli-
dos il, denarios m. Arcbimbertus de Sancto Juliano dédit peca i de
SANCTI VICT0R1S. 119
lerra, ad Puteum, que Dominant Valle Sancti Juliani; et abet de\inum
topa i et unum multonem. Bermundus Laugerius vendidit lerra, in
quo est puteus, solidos ni. Fulco deGardana, nepus Vuilelmo abbato,
et mater sua, de vinea peca i, denarios xx. Pontius Borrellus, de Al-
bania, vendidit de vinea peea i, denarios xvi. Lanbertus pellicerius ,
de Albania, vendidit cartairata de vinea, ab ipsa terra que tenet ad
illa, solidos mi, denarios vi. Pontius Catbertus, de Foss, vendidit terra
que se tenet ad mansionem sancti Victoria ; collaresos xi abet de vinu
que doua Raimundus in berra. Guiraldus Nigro, et filiis suis, et Yui-
lelmus, nepus suus, et Petrus Odo, et mulier sua vendiderunt alodem,
que abent in Valle Longa a saneto Victore ; Guiraldus Nigro abel
sauma i, et de annona sestarios vi; Petrus Odo abet fedas u 1 et capra i;
Vuilelnius, solidos u. Fulco de Auriol et mulier sua, cura filiis suis,
Esemphonia de Saneto Marcello, cura filiis suis, donant Domino Deo et
saneto Victore gardia de vineas que sunt in terrilorio Sancti Marcelli et
Sancti Juliani, de ipsa cambra. Terra que est juxtafluvium, quenominant
Vuelna, et tenet usque in rivum , que nominant Pavelo, vendiderunt
Jeirunclus, Jaulendis et Pontius presbUer, frater suus , et Alanulfus.
et Petrus Vuilelnius, et mater sua, et soror, et frater suus, a Domino
Deo et saneto Victore, cura consilio Pontio episcopo; et donat Rai-
mundus camerarius solidos xvi.
93.
In nomine Doraini. Ego Gironculus, et uxor mea,et filiimei, et 2decembr.,
Atanulfus, frater meus, et filii ejus, et Pontius, frater meus, et filii îous — 1073.
ejus et nepotes mei Petrus et Amiens, et mater eorum et soror,
nos siniul omnes vinditores suinus ac donatores Deo et saneto Victori ,
monasterio Massiliensi, et abbati Bernardo et omnibus monacliis, et
omnibus suceessoribus eorum, et Raimundo camarario, cura consilio
et voluntate domni Pontii, episcopi ecclesie Massiliensi, donamus et
vendimus terrain nostram, quant babemus in locum quem vocani
Quart, que est in ribera du Vella. Et afrontat, de una parte, in terra
1 I. e. fêtas.
1 20 CHARTULARIUM
de Gonzole et de Pontio, fratre ejus, et de Guilelmo; et, de alia parte,
in strata publica; de tercia, in rivo de Paveit; de quarta, in jam dicto
flumine de Vuelna. Quantum infra istas quattuor afrontaciones inclu-
dunt, sic donamus et vendimus, nos omnes simul jam dicti, sine ulla
inquietudine omnium bominum et sine ullo engan, jam dicto monas-
terio et predicto Raimundo kamerario, propter precium solidorum xvi.
Et , ut hec carta donacionis seu vindicionis nostre firma et inconvulsa
permaneat omni tempore, manibus nostris roboramus et testes firmare
rogamus. Si autem ullus bomo aut ulla femina venerit contra banc
cartam nostre vendicionis, ut inrumpat aut infringat, nos jam dicti
vinditores erimus adjutores et assertores et placitatores contra cunctos
homines.
Facta carta nu nonas decembris.
Signum Jeroncle. Signurn Rona Filia, uxor sua. Signum Gironde,
filis meus, et omnes filii mei. Signum Atanol, et uxor mea, et filii
mei. Signum Pontius et filii mei. Signum Petrus.
Et ego Petrus Otto, et uxor mea, et filia donamus terrain nostram,
quam babemus in Valle Longua, Deo et sancto Victori et Raimundo
camerario, propter remedium animarum nostrarum.
94.
Carta Briccioni.
udecembr., In nomine Domini. Ego Rricius, et uxor mea, et duo filii mei,
cire. 1070. et ego Geraldus Gonberti, et uxor mea, et filii mei * vinditores
v ». suraus sancto Victori et Raimundo de Mostugol, camarario, unam
modiatam de nostra terra, in illo loco que vocant Quarts, et aliam
terrain que est subtus domum sancti Yictoris , infra ipsa conda-
mina, quam tenet ipse jam dictus camerarius Raimundus, propter
precium de xx fedas bonas et electas. Et nos quantum habemus in
ipsas terras jam dictas, vel babere debemus, totum vendimus sancto
Victori et suprascripto Raimundo, sine ullo engan et sine aliqua
interpellacione de ullo homine vel femina, propter supradictum pre-
cium.
SANCTI VICTORIS. 121
Facta carta vendicionis xvmi kalendas januarii , régnante Jhesn
Christo Domino.
Si<mum Briclii, et uxoris tnee, ac duorum filiorum meorum.
Signum Geraldi Gonberti , et uxoris mee,et filiorum meorum.
95.
Brève de Hermundo Bona.
In nomine Domini. Hic est brevis de terra que est in valle Sancti Sœc xr
Juliaui, quam dédit Bermundus , filins Guiquiranni , sancto Viclori et
monachis ejusdem loci. Et dederunt ei Siclierius et Ungbertus vm
solidos de ot 1 , et duas fedas, et unum midtonem; et Pontius Borrellus
donavit similiter totum quantum habebat in illa terra , et firmavit
istam cartam. Et, si homo esset qui istam terram anpararet, Pontius
Bon-ellus mittit in guadio totum quantum [habet] in valle Sancti
Juliaui, sancto Victori et monachis ejus, usque quod retderet eis illam
terram liberam.
96.
De alodariis de Almis.
In Oei omnipotentis nomine, sanclique Victoris honore. Brève me- Sœc xi.
moratorium de alodariis qui habuerunt alodem in villa ([ue nommant
Almis, quomodo dederunt Deo et sancto Victori omnia quecumque ibi
habuerunt. Inprimis, Johannes de Beliana et filii ejus; Lanbertus,
uxor 2 et filii ejus, et Poncius, frater ejus, et filii ipsius; Massilius Bene
Toca et filii ejus; Noe de Gardana et filii ejus; Georgius et filii ejus;
Lanbertus canonicus, et soror ejus Durabilis, similiter.
Hic est brevis sensualis de villa Almis : Aldegerius Calvus, niedio
porco et medio multone. Mateldes, femina, mater de Aremberto,
similiter. Ingilardo, similiter. Frobertus, unum porcum et unum mul-
tone. Areia , femina , médium porcum et médium multone. Maiam-
fredus, similiter. Galterius, i porcum, i multonem. Andréas, dena-
rios vm per porcum, et per multone v. Leulerius, médium porcum et
1 l'oit |>ro otouencliii. a Cod. urjo.
I- 16
1 22 CHARTULABIUM
médium multone. Martinus Baroardus, denarios ira, inter porcum et
multo. Aicardus Petitum , similiter. Bonetrus, similiter, femina. Gai-
rardus porcarius, similiter. Pontius Trenca Sacos, similiter. Mar-
tinus, filins Sanctoaldi, similiter. Frodbertus pedegarius, denarios vm,
inter porcum et multone. Usenna, femina, similiter. Ingilbertus eum
suos fratres , similiter. Martinus Occulo de Lupo , similiter. Baiam-
baldus, similiter. Sanetoaldus , similiter. Constanlius, similiter. Alde-
gerius Palterus, denarios vi, inter porco et multone. Martinus de
Bammada, denarios vi. Disderius, denarios vin, inter porco et mul-
tone. Salvatus, denarios vm, inter porcum et multone.
97.
Guerpitio de Almis et Adana.
Ssec. XI. In Dei nomme. JNos fratres, Noe, Pontius, Leutoardus, Pontius,
filii Pridami et Prime, facimus donationem vel guirpicionem omnipo-
tenti Deo et sancto Victori, martiri gloriosi, ejusque monasterio, de
alode rjuem habeinus in villa Almis , quantum ad nos pertinet, tantum
videlicet quantum Adalbertus vel Dominicus conlrapellant; et, in valle
que dicitur Adana, similiter facimus donationem de omni alode quem
ibi habemus , et de uno molendino , similiter, pro animabus nostris vel
parentum noslrorum , ut remissionem accipere mereamur peccatorum
et partem ac societatem in sorte electorum.
98.
Caria de Cezeresta.
1021 — 1032. In Domine summe et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritu[sJ
Sancti, et in honore sancte Dei genitricis Marie, semper virginis , sanc-
torumque Pétri, principis apostolorum , sive sancti Johannis Babtiste
atque sancti Victoris, vel ceterorum sanctorum omnium. Ego Vuilel-
mus 1 , civitatis Massiliensis vicecomes, et uxor mea, Stephana videlicet,
necnon et heredes mei, scilicet filii, pro redemptione nostrarum
1 Guillelmus II.
SAJNCTI V1CTORIS. 123
animarum et pro absolutione nostrorum peccatorum vel etiam genito-
rum,quibus, volente Deo, contigit nos esse possessores castrorum ,
villarum, territoriique multarum, donamus, imo cedimus supradictis
sancti Victoris martiris monasterio Massiliensi, medietatem cujusdam
ville, Cezireste quippe vocate, quam pater meus tenuit et possedit et
heredibus suis possidendam deseruit. Est igitur ipsa villa in comilalu
Massiliense ; tennini vero ejusdem ville sunt ita : a plaga orientali ,
consortat balma de Conilio ; a plaga nieridiana, ab ipsa supradieta
balma , sicut discurrit torrens que vocant Lavaneras, usque in illum
montem quem dieunt Avalsarium, et de illo monte usque in mare; ab
occidente vero, ipsum mare ; ab aquilone vero, id est ab ipsa supradieta
balma de Conilio usque ad illam balmam vel illum strictum quod di-
citur Colonicium , et de illo stricto vel ipsa balma usque in montem
quem dieunt Nigrum, et sicut ille raons discurrit , usque in vallem
Scuram et usque ad montem qui vulgo Marro dicitur , sicut aqua
vergit in canalia. Donamus, sicut supra diximus, atque cedimus mo-
nasterio jam dicto , in presentia domni Isarni, ejusdem quoque mo-
nasterii abbatis. Hanc itaque rem, quam dedimus, servi Dei sibi fideliter
eodem in monasterio famulantes teneant et possideant, successoribus
*suis, sine ulla inquietudine vel contradicione, derelinquant. Sciïpta f°27.
sunt bec in eodem comilatu atque monasterio, etiam ipsius claustro,
régnante Rodulfo, rege Alamandorum sive Provincie. Verum si quis-
libet, etc.,..; in vinclo solvat obtimi auri libras rai, et postea boc idem
firmum et stabile permaneat omni tempore eu m stipulacione inter-
posita sub omni infîrmitate
Signum Vuilelmi et Stepbane, sue uxoris, qui boc donum scribere
jusserunt ; manus illorum firmat. Signum Vuilelmi vicecomitis. Sig-
num Stepbane. Signum Folconis'. Signum Odile 2 , Signum Pontii'
episcopi. Signum Vuilelmi*, fratris ejus. Signum Aicardi 5 . Signum
Fulconis. Signum Gosfredi. Signum Guiberti More. Teslis Jobannes
Pelé tus.
' Fulco, vicecomes Massiliensis , una cum 4 Guillelnius III Juvenis.
fralre Guillelmo II. " Aicardtis , vicecomes Arelatensis , frater
5 OHila , uxor Fulconis vicecomitis. Gnillelmi III et Pontii episcopi.
s Pcuitius II, episcopus Massiliensis.
124 CHARTUL4R1UM
99.
Carta de Almis.
Cire. 1025. Vicecomes Massilie, Vuilelmus 1 nomine, dédit, pro remedio anime
sue, medietatem de villa que vocatur Almis 2 , monasterio sancti Vic-
toris martiris. Fuerunt aliqui hommes qui liabuerunt alodem infra
terminos ipsius ville, Johannes videlicet , films Adalberti, cum suis
beredibus; Sisfredus, filins Cena Dei, cum suis beredibus; Martinus,
filius Boni, cum suis beredibus; babuitque cum eis jam prefatus Vui-
lelmus convenientiam , ut ipsi alodarii baberent medietatem de tasca
de ipso alode, et ipse aliam, qui locum vestivit. Post sedecim namque
annis, voluerunt aprebendere terrain hommes jam prefati. Quod au-
dientes monachi ierunt ad domnum Vilelmum 3 , vicecomitem Massilie ,
filium supradicti Vilelmi, quem genuit ei Bellieldes, et ei causam in-
dicaverunt. Quibus auditis, probibuit fieri, et, sicut pater suus con-
stituerai , firmavit cum ipsis hominibus, "videlicet ut homines mona-
chorum laborarent terrain, et alodarii baberent medietatem de tasca,
et monachi aliam.
100.
Caria de Cezeresta.
Dec. 102b. Principio, Deus tocius alque inextricabilis majeslatis , ne possessor
solus existeret sue tanteque benignitatis, condidit angelos mire condi-
cione serenitatis, quorum imus, superbia perflatus , sequacibus cum
suis, fertur precipitalus. Eorum locus ne vacuus remansisset, cuncti-
potenti libuit alius condicionis creaturam ut condidisset, videlicet
hominem effigiavit, quem in paradisi amoenitate, hoc est orto delicia-
rum, collocavit. Qui preceptum creatoris non recte secutus, ab eodem
precipitato diabolo per nimium est seductus. Sed benignissimus con-
ditor, banc, ne periret iunditus, miserai us est, dictu mirabilius! in
terris incaniatus, et verus Deus, verus homo, de virgine benignissima
nalus. Humana qui post etate nutritus, celestia mirabiliter t[er]restribus
1 Guillclmusl. 5 Guillelmus II.
2 Vid. sup. n. 69, 70 et 71.
SANCTI VICTORIS. 125
est largitus ; post spatium sex lustrorum baptizatus , inennarabilia sicut
Deus operatus, scilicet cecos 1 inluminavit, leprosos mundavil, mortuos
suscilavit, et alia perpetravit, quibus discipulos suos donavit, qui, post
funditus repuisa sinagoga, cohstruendas ad ecclesias elegerunt loea.
Quibus ministros elegerunt , et alios episcopos , alios presbiteros , sub-
sequenti ordine , constituerunt , quorum sequaces alii fuerunt qui ha-
bituai mulaverunt, quos generaliter monachos vocaverunt, et monas-
teria sparsim,in Dei nomine, fundamentaverunt ; quorum unum in
honore beatissimi Victoris et ejus sociorum , martirum Salvatoris,
antiquitus est stabilitum, et juxta Massiliam, supra mare, convenienti
loco , situm. Quod, fervente fide Christianorum , redundare cepit di-
viciis omnium bonorum , et, sicut fertur, habitacio quinque milia mo-
nachorum. Sed, rursus fide Christianorum frigescenle, perfidia paga-
norum passim ingruente, totum est dissipatum, et quod habebal ad
aliud reddactum. Item, divinitus saucti homines eeperunt pullulare, et
idipsum monasterium rehedificare, necnon etiam ex rébus sibi perditis
recuperare. Quibus animadversis predictis in meo pectore grandi
compunctione fixis, ego Fulcho 2 , mea cum uxore, cepi cogitare quid
sibi potuissemus dare. Quapropter, redemptione nostrarum et paren-
tum animarum, quin etiam spe remunerationum futurarum, medieta-
tem unius ville, nomine Cezeresta, damus, hoc est quod aclenus illic
habuimus et habeamus, scilicet cum campis etvineis sibi adjacentibus,
et etiam ceteris omnibus cultis et incultis pertinentibus, qua solita est
liabere nobis eam possidentibus. Et habet ipsa villa terminos, ab
oriente , balma de Cunilio ; a meridie , ab ipsa balma usque in montem
quem dicunt Àvalsarium, et usque in mare ; ab occidente, ipsum mare;
ab aquilone, a supradicla balma usque ad balmam vel strictum Colo-
nicum, et usque in montem Nigrum, et usque in vallem Scuram, et
usque in montem qui dicitur Marro, sicut aqua vergit usque in canaiia.
Si quis igilur, etc.
Facta donatio in mense decimbri, indicione vin, ab incarnatione
Domini nostri Jhesu Christi anno millesimo xx^v 10 , in eodem monas-
terio , tempore Rodulfi , régis Burgundionum.
Cod. cecus. * Fulco, vicecomes Massiliensis.
126 CHARTULARIUM
Signum, Pontius episcopus firmavit. Signum, Vuilelmus 1 vicecomes
firmavit. Stepbana, uxor sua, firmavit. Signum Gerunclo firmavit.
Signum, Fulcone firmavit. Odila, uxor sua, firmavit. Signum, Guar-
nalkis firmavit.
101.
Carta sancti Zacharise.
(Edid. D. Martene, Ampl. col! , I, 400.)
Jaiuiar. 1033. Cum quadam die domnus Pontius, Massilie civitatis episcopus,
t°. gratia oracionis, sancti Victoris, Christi Jhesu Domini martiris, adisset
monasterium, et, premissa oratione, ante regiam ecclesie diverso
génère hominum, monachorum scilicet, canonicorum et laicorum
confabulantium fultus sederet, assisteretque ei quidam Bernardus no-
mine , tune solum presbyter, postea autem monachus, supplex et non
mediocriter rogans, ut sancti Zakarie et sancti Jobannis Babtiste eccle-
siam, quam, suo sumptu, quamvis grandi penuria, dudum nescio aut
vetustate consumptam aut a Mauris dirutam, cum paucis fratribus,
duobus videlicet vel tribus, fideli quodam modo, qua poterat devo-
cione , restaurasse! , ipse domnus pontifex pro mercede sua , in bonore
sanctorum supradictorum , consecraret ; ego quoque, qui bec kalamum
tenendo manu scribo , audivi eundem presulem talia dédisse responsa :
« Ego quidem , conscius \ estre bone volunlati , premisi legationem , ut
quantocius preparassetis vos ad consecracionem. » Nunc autem, Deo
gratias , quia gavisi sumus de consecracione , debemus scribere qua-
liter domnus arebiepiscopus banc ecclesiam dotât sponsalicio sue do-
nationis.
Ego Raimbaldus, sancte sedis Arelatensis, gratia Dei, arebiepi-
scopus, pro eo quod Dominus noster promittit bominibus : « Date
belemosinam , et ecce omnia munda sunt vobis 2 ; » et: « Sicut aqua
extinguit ignem , ita elemosina extinguit peccatum 3 ; » et fratres mei et
heredes Boso et Bonefacius atque Fulco 4 , et alius Bonefacius , filius
Atanulfi, donamus aliquid de alode nostro, qui nobis jure bereditario
1 Guillelmus II. * Omncs isti filii erant Bonifacii, doraini de
2 Luc, XI, 41. ReUiana.
s Ecclesi.,111, 33.
SANCTI VICTOR1S. 127
parentum nostrorum obvenit, ecclesie in honore sancti Zakarie et
sancti Johannis constructe. Et est ipse alodis in comitatu Massiliensi ,
in terrilorio castri nomine Auriolis 1 , ubi est ipsa ecclesia, in loco qui
vocatur Restonis. Termini vero istius donationis sunt liujusmodi dis-
posicionis : a parte orientali atque meridiana, fons sive rivus qui vo-
catur Vuelna ; a parte aquilonis , sieut ipse mons qui est supra eccle-
siatn ipsam vergit contra meridiem , a supradicto fonte usque in rivum
quem nuncupamus Savardum ; a parte occidentali, sicut rivus iste,
quem jani diximus, discurrit in ipsam Vuelnara. Quicquid igitur infra
istos terminos babere videmur, totum omnipotenti Deo et ecclesie jam
dicte donamus atque cedimus. In castello Ornione habet ipsa ecclesia
très braciarias : unam dédit Boso, aliam Isnaruus , aliam Lanbertus.
Alimburga dédit ipsi ecclesie de vinea unam quartariatam in Graule-
rias : de uno latere, consorte ipsa donatrice; ex alia est heremus; ex
una ironie, Cbristoforus presbyter. De vinea babet ipsa ecclesia in
Guarda Famés semodiatam unam , de Stepbano Bene Corna ; ad Poiolio
Gauceranni, aliam semodialam, de Àscarico ; in Causalone, unam
modiatam de terra culta et modialam de vinea, que fuit Stepbano
Bene Corna, pro uno caballo. Habet adbuc mansionem in castro jam
dicto cum vinee semodiata, de Pontio clerico , filio Fermini. Habet
insuper ipsa ecclesia unius molendini partem lerciam Guicbiranni,
(juam bab eo comparaverunt clerici ejusdem ecclesie, uno caballo,
cum campo juxta rivum Savardum , que fuit de Durante vicario ;
aliam namque terciam 2 ipsius molendini dédit, cum omnibus here-
dibus suis, eidem ecclesie. Ipse Guiquirannus et Fulco, frater ej us,
vendiderunt sancto Victori et sancto Zacbarie totam condaminam ,
que fuit de Bonefacio , in palude de ultra Vuelna, pro uno caballo et
uno bove et uno verre et uno maiale ; et domnus Vuilelmus 3 , filins alii
Vuilelmi, frater domni Pontii episcopi, quantum infra istos terminos
habet jam dictos, similiter donavit. Sane si quis, nos videlicet donato-
res,id est Raimbaldus, arcbiepiscopus Arelatçnsis, et Pontius, epis-
1 Vid. sup. n. 68, 69 et 72. viceiomitis Massiliœ , f'raterque Pontii II epis-
2 Subaud. partem. copi.
5 Guillclmus Juvenis, Clins duillelmi II,
128 CHARTULARIUM
eopusMassiliensis, et Boso, et Bonefacius , et Fulco, etalius Bonefacius,
et Vuilelmus Juvenis, et Isnardus, et Lanbertus, aut hères noster aul
«lia oposita persona, que contra hanc donationem sponsalieii et dota-
licii lmjus ecclesie sancti Zacharie et sancte Helisabet et sancti .Tohan-
nis, quam mittimus in manu Isarni, abbalis sancti Vicloris monasterii,
et in manu canonicorum illic Deo servientium, quisquis sit, qui contra
lioc, ut diximus, ire, inquietare, aut irrumpere vel violare voluerit,
non valeat vendicare quod repetit , sed iram et maledictionem Dei in-
curral, et cum Juda traditore in inferno damnetur, et cum Datan et
Abiron penas luat , et cum Symone mago participelur.
Facta caria donacionis istius, mense janorio, in comitatu Massiliense,
régnante Odone 1 , rege Alamannorum sive Provincie, anno ab incarna-
cione Domini millesimo xxxni.
Signu'm Raimbaldi et Pontii, episcoporum, et aliorum suprascrip-
torum, qui hanc donacionem fecerunt, et manus eorum firmaverunt,
et alios firmare rogaverunt. Leofredus firmavit. Aldegarius firmavit.
Bermundus firmavit. Guichirannus firmavit. Fulco et Pontius, fralres
Guichiranni, firmaverunt. Akloardus firmavit. Gadaldus firmavit.
Ego Isnardus Valrinus , et uxor mea , nomine Leuteria , filiique
mei Lambertus et Maiols , donamus aliquid de hereditate nostra eccle-
siis supradiclis , xm sextariatas de ten*a culta , quarum sex sunt ante
ipsas eeclesias, a parte orientis; in valle vero Godomir sunt alie vu,
f« 28. *et lus, ab «no latere, est terra de Teudino ; de alio lalere, fossatum.
Ego Aldebertus, et Ugo, frater meus, vendimus sancto Victori et
sanclo Zakarie omnes terras , quas habemus infra ipsos terminos ejus-
dem nominatos , et illam terram que fuit de Antibulu , ultra Vuelnam ;
et proinde accepimus in precio unum caballum et imam equam et
umim asinum, et firmavimus supra nominata dona et istud nostrum
donum, et alios firmare rogavimus. Fulco firmavit. Pontius Gadaldus
firmavit. Ahnericus firmavit. Aldebertus firmavit. Pontius Feimeu fir-
mavit. Aller Pontius .Sicheri firmavit. Lanbertus Valrinus firmavit.
Antibolus firmavit. Ricardus, suus gêner, firmavit.
1 Odo II, cornus Campaniœ et Blesensis, qui latuni , tune vindicabat. De quo \id. sup.
hereditateni avuneuli Rodulplii III, régis Are- p. 92, not.
SANCTI VICTORIS. 129
Ego Raiambaldus et Ronifacis et Roso, fratres mei, donamus
Deo et sancto Victori sanctique Zacharie, et ad monachos qui ibidem
sunt vel futuri erunt, devesutn in aqua qui vocatur Vuelna, de ipsa
fuz usque ic ubi cadet Petrois in Veina. Hoc damus Deo et sancti
Zakarie ego Raiambaldus et Ronifacis et Roso, fratres mei. Et ego
Isnardus Belletus dono similiter. Guicbirannus similiter. Fulco simi-
liter.
102.
Carta sancti Zacharie.
Ego Abilonia, cum filiis meis Petro, Poncio, Wilemmo, Gaudaldo , 1065 - <0?9.
facimus scambiacionem cum monacbis sancti Zacharie, de hereditate
nostra, de terra que est super ecclesiam sancti Zacharie , et ipse fuit
terra que est de manso que nommant Vengalibenis , pro vineisillorum,
que sunt site in Castro qui vocatur Auriol. Et ego Abilonia, cum filiis
meis, facio islam scambiationem Deo et sancti Victoris, ex consensu
domui Bernardi abbatis, cum monacbis ejusdem loci. Et ego Abilo-
nia , cum filiis meis , facio islam scambiationem Raimundo , priore
ejusdem loci, cum monacbis suis Isnardo, Rainaldo, Ugoni, Cotaroni,
Petro. Et ipsas vineas débit in excambiacione, que Dominant de Jo-
hanne de Ripa , quartairatas ni ; de Jaudado, quartairada i , a croso
de Gaurinon ; a croso de Symeon , Pontius Gaudaldus quartairata i ;
alia quartairata, que nommant de Pontio Aida; alia quartairata, que
nommant de Martino fabro, de Amendolario; alia quartairata, que
fuit de muliere Aimarico, que nominant Quairone.
Ego Aldebertus Relletus dono Domino Deo et sancti Victoris
sanctique Zacharie de terra de manso de Guarnerio. Et sunt consortes
ipsius terre: de uno latus, de Pozaleir; de alio latus, de Antibol; de
alio latus , terra de Stepbano Sirvent. Hoc dono sancti Victoris et ad
monachos sancti Zacharie ad alode ego Aldebertus, et recipio in pre-
cium propter ipsa terra bove i. Ego Aldebertus firmavi. Et pr opter
ipsam terram Lanbertus Gadaldus abuit unarn equam cum pullo suo ,
et Pontius, frater ejus, vaccam i cum fétu suo.
Ego Lanbertus Gaudaldus facio excambiacionem de terra que est
I. 17
130 CHARTULARIUM
a molendino Barnardo, que est usque ad camino; et Raimundus (ledit
una vinea que est ad Bonas, ad benefacta, et a filiis suis dédit dena-
rios vin.
Ego Ugo Lauterius, et Aigulfus et Guido , consobrini mei, vendinius
terrain de manso de Martes monachis saucti Victoris sanctique Zacha-
rie : et sunt consortes terre que vendimus, de uno lattis, terra de
Gandalbert ; de alio latus, de Pozaleir ; de alio latus, Vellna. Hoc quod
aecepimus in precium, de terra quam supradiximus , sunt ni solidatas
et i equa. Et nos qui façimus banc donationera firmamus Deo et mo-
nacliis sancti Victoris sanctique Zacbarie , ut si villa contradictio in ac
terra, de eredibus nostris aut de qualicumque omine, supervenerit , ut
nos de alia terra nostra aut de substantia faciamus scambiationein ipsis
eredibus nostris aut ipsis contrapellantibus.
Brève de vinea que fuit Dagoberti et uxore sua Laurentia , que ipsa
Laurentia , post mortem suam , dédit Domino Deo et sanclo Victori et
sancta Maria et sancti Zacbaria; et, post mortem Laurentia, Pontius
Sabbato fecit appellationem de ipsa vinea a Raimundo et ad mona-
cbos sancti Zacbarie, et Raimundus dédit aliul tantum de alia vinea
ad Pontio Sabbato, ut teneal quantum vixerit, post mortem suam re-
verlatur ad ipsum locum sancti Zacbarie. Et ego ipse supradictus
Aldeberlus Belletus dono alia terra de manso de Guarnerio , unum
campum qui est juxla ecclesiam sancti Victoris de Savard.
Ego Martinus Baptizatus et filius meus Lambertus , facimus ven-
dilionem de molendino, que nominant Barnardo, ad sanctum Victo-
rem et sancti Zacbarie, et altarios qui ibidem sunt f'undati, vide-
licet partem nostram , que a nos pertinet. Et prebendimus solidatas
novem in precium ; et per istud precium relinquimus istum molendi-
nura ad sanctos supradictos. Et Poutius, frater Martini, dédit suam
partem de ipso molendino, pro anima sua. Ego Martinus Baptizatus
et filius meus Lanberlus et frater meus Pontius firmavimus cartulam
istam, et testibus firmare rogavimus. Pontius Bermundus firmavit.
Vilalis firmavit. Mannasses firmavit. Martinus judex firmavit. Nunc
itaque qui ista venditione contrariare vel minuare voluerit, sive
nos sive nostri, seu qualiscuinque persona, cum Juda traditore,
SÀNCTI VICTORIS. 131
eterna maledictione apud inferos oblineat. Fiat, fiât, fiât. Amen,
amen, amen.
103.
Carta sancti Zacharie.
In nomine saucte et individue Trinilatis. Ego Martinus Baptizatus Circ - 1070>
et uxor mea , nomine Theucia , et filins mens Lanbertns , pro redenip-
tione animarum nostrarum Hliorumque nostrorum, donamus nunc in
presenti Domino Deo et sanctœ Marie, vel sancti Joliannis atque
sancti Zacharie et beatornm martyrum Victoris et sociorum ejus, ali-
quid de alode nostro, hoc est terciam* partem de quodam molendlno, *"•
qui est in comitatu Massilie, in territorio videlicet castelli Auriolis; et
est in loco ubi nascitnr fontis que dicitur Veina. Et insuper, tolam
nostram partem de alode nostro et omnibus bonis nostris, quecumque
visi fuerimus habere ad obitum mortis, donamus Deo et sanctis supra-
dictis, videlicet tali ratione, ut in vita nostra teneamus, et post dis-
cessum nostrum Deo et sanctis ejus supradiclis relinquamus. Et frater
meus Aldoardus dédit suam partem de molendino. Ego Martinus
Baptizatus et uxor mea Teucia et filins meus Lanbertus donamus, et
testibus firmare rogamus. Johannes presbyter firmavit. Guiquirannus
firmavit. Jaudatus finnavit. Ricardus, frater suus, firmavit. Aichinus
firmavit. Fulco firmavit. Aldoardus firmavit. Pontius firmavit. Lan-
bertus firmavit. Aimaricus firmavit. Teutbertus firmavit. Bertrandus
firmavit, et uxor sua et filii sui firniaverunt. Aldebertus, Poncius et
Petrus etHonoratus et Gontardus firniaverunt. Et ego Pontius, frater
Martini Baptizato , et uxor mea Constantina, donamus eredilatem nos-
tram de molendino Tevolenio , juxta ecclesiam sancti Zacharie ; et de
alio molino, que nominant Barnardo, et de omni alode que habemus et
abere potuerimus, donamus Domino Deo sanctoque Victoris et sancti
Zacharie. Pontius et uxor sua firniaverunt. Deodatus firmavit. Man-
nasses firmavit.
132 CHARTULARIUM
104.
Carta sancti Zacharie.
Jim., Ego Fulco de Auriol et uxor mea Frodoaria, et filii nostri Pon-
1065— 1079. tins et Chichiran et Arnolf et Aicardus et Fulco et Guido et Elde-
bert et Petrus, donamus et gnirpimus Domino Deo et sancto Victori,
in potestate domni Bernardi abbatis et omnium monaeborum , et
saneto Zakarie et Rainmndo monacbo, et fratribus babitantibus
inibi , presentibus et futuris , totum quantum babemus et apellamus
in molendinis qui sunt in Vuelna, in uno Tevolenio et alio Paillenio
et alio Beciono, et décimas et gardias, quantum babemus et appella-
mus in vinea de Ugo Lauter et in vinea Gandalbert et in illa de
Crebaeor. Ita donamus et gnirpimus supradictos molendinos et aqua-
meritum 1 et vineas, sine ullo retinemento, sicut Bernardus, prior de
sancto Zacarie , tenebat ; et accipimus pro boc , de substantia sancti
Victoris, xx solidatas. Donamus etiam ipsum decimum de ipsas causas,
qui sunt juxta ecclesiam sancti Yictoris, que vocant Savard, scilicet
totum decimum quem nos ibi babere debemus , infra ipsas causas , id
est de carne et de lana et de lino et de omni re que inde exire débet.
Fulco firmavit, Frodoara firmavit. Pontius Fulconi firmavit. Ceteri
fralres firmaverunt.
Facta carta in mense jimii, in monasterio Massiliensi.
105.
Cire 1070. E g° Martinus Babtizatus et filins meus Lanbertus facimus ven-
dicionem de molendino novo de Petroso ad sanclum Victorem et
sanctum Zacariam, et ad altaria que ibi sunt fundata; et accepimus
unum bovem in precio, per quem solvimus et relinquimus ipsum mo-
lendinum novum de Petroso ad supradictos sanctos ; et testibus firmare
rogamus. Bertrannus firmavit. Filins suus firmavit. Norbertus firmavil.
Brève de guerpicione quam fecit Bertrannus monacbis sancti Victo-
ris , de parte quam babebal in molendino Tevolenio ; et monacbi de-
1 Fort. corr. aquamentum.
SANCTI VICT0R1S. 133
denint ei très solidatas. Factum est hoc in presentia bominum de
Nantis, Guidoni scilicet monachi, Jordani Pétri presbyteri, et aliorum
qui ibi fuerunt. Set Bertrannus et uxor sua Sofizia et filii ejus firma-
verunt. Pontius, Honoratus, Martinus firraaverunt.
Brevem de guirpicione quam fecit Lanbertus Babtizatus , de parte
quani babebat in molendino Tevolenio et in molendino Bernardi ,
sancto Victm-i et monacbis ejus, in presentia Iterii de Massilia et
Guauzfredi Raida et Vuilelmi Gauzfredi et Pétri Carbonelli ; et banc
guirpicionera promisit facturos filios suos.
El ego Lanbertus facio guirpicionem de terra que vocalur Ad Fonlis
Vuelna ; et propter hoc accepi a monacbis sancti Yictoris solidatas m.
Ego Abel Deo omnipotenti sanctoque Victori et monacbis, pre-
sentibus et futuris, ibidem consistentibus , dono sive reddo in emenda
omne decimum, quod est ad ecclesiam sancti Menne, super fonte
Jaudati , pro decimo scilicet sancti Zacbarie ; euin dono et semodium
unum de vino, ut habeant et possideant, sine contrapellatione, omni
videlicet tempore. Episcopus Pontius firmavit. Petrus Aicardi firmavit.
Norbertus firmavit.
Brève de donatione de illo molendino que nominant Beciono Soteira,
que fecit Adalaiz , cum filiis suis , Domino Deo et sancta Maria sancti-
que Victori et sancti Zacbarie, in presentia Raimundi de Cornuz et
Nicecio monachos, quantum ibi abent et habere debent, ut monachi
sancti Zacbarie, presenti et futuri, habeant et possideant, omnique
tempore. Ego Adalait et filii mei , pro remissione animarum nostrarum
parentumque nostrorum, supradicta donatione donamus et firmamus;
et Raimundus de Cornuz dédit pro bac dono unum bovem obtimum ,
in tali racione, ut, si ùllus horao auz femina, modo aut in antea,
appellationem fecerit, supradicti filii Adalaiz faciant tazent 1 . De hoc
Petrus Isnardus fecit fidem per lx solidos , et Petrus Amelius similiter.
Ego Pontius Gadaldus et frater meus Lanbertus terram que ha-
bebamus ad molendinum quod vocant Bernardum, usque ad al i uni
molendinum Cautivennum , vendimus sancti Zacbarie , unusque
ex nobis excambiat ibidem, in eodem loco. Et ego Benefacta et
1 Id est, ut conjicinius. sUentium imponant.
134 CHARTULARIUM
filii mei aprehendinms propter istam terram vin denarios, ut bec ven-
ditio firma et stabilis permaneret omue per evum.
Brève de placito quod habuerunt monachi sancti Victoris cum
Aldeberto Belleto , de nona parte de Castro de Auriol, quani contra-
f° 29. pellabat eis. Hanc émit Bouefacius* tantum quantum non potest Alde-
bertus monacbis reddere ; de qua douavit Aldebertus et guerpivit
sancto Victori unum mansum meliorem et alterum de mediis et unam
braciariam ; et monachi absolvunt illi omnem illum donum quod dédit
ibi Bonifacius, et oiiinem malum quod fecerat illis. Et ipse Aldebertus
iterum guerpivit et uxor ejns et filii ejus omnia que babent monachi
in Auriol et Salam, per nomen, et totum quod contrapellabant in
obedientia de sancto Zacharias, excepto hoc quod ibi est de illa nona
parte, si non ibi fuit datum cum consilio Aldeberti sive patris ejus
vel avunculi. Quod si magis voluerint monachi retinere , scilicet hoc
de illa nona parte quod non fuit acaptatum cum consilio Aldeberti vel
paren tum ejus, laxabunt monachi braciaria, et tenebunt qualem magis
voluerint, et habebunt bonam pacem, et erit Aldebertus sancti Victo-
ris amicus.
106.
Carta sancti Zacharie.
28 dec , Cum olim una supernorum pars civium superbia de caelo cecidisset
ihc. 1030. et in inferno degecta esset, plaçait Domino ut recuperaret hanc partem.
Loco illius edidit hominem , ut frueretur dignitate quam pesundata illa
supradicta pars perdidit. Igitur, ipso videlicet formato homine, cepe-
runt pullulare opéra Deitatis, ut humanum genus habere ' para-
disum, loco hereditatis. Quam ego Andréas intuitus rationem, re-
medio anime meae, dono huna média quartairaita de vinea culta
sancto Johanne et sancto Zacharie et sancta Helisabeth vel aliis sanctis
qui ibidem sunt; alia medietate de ipsa vinea dono ad nepotes meos
de sorore mea , ad Andréa et ad Petro, in tali quippe racione teneant
ad vitas suas nec donunt nec vendant; et, post illorum obitum, re-
vertat ad ecclesias supradictas. Et est ipsa vinea in comitatu Massi-
1 Fort, corrisr. Iiaieret.
SANCTI VICTORIS. 135
lieuse, ira Castro Auriol, in loco que vocant Planterios, super ecclesiain
sancti Pétri : consorles , de uno lalus , seniore nostro Isuardo ; de alias
partes, Yuadaldo et Agarno. Sane si quis, etc.
Facla capta ista in mense decimbri, v kalendas januarii, tempore
Rodulfo régis.
Signum Andréas , qui caria ista scribere mandavit , propria manu
firmavit, eeteros firmare rogavit.
107.
Cum reelor totius orbis mirabilis in omnibus suis permanead operi- Dec, 97 1.
bus, mirificum bominibus coneesit donum, quatinus de terrenis rébus
celeslia possint adquirere dona. Hujus quoque régi negotium exercere
cupiens , ego Bonus , faeinoris pregravatus pondère , pro anime meae
remedio, cedo aliquit mee proprietatis ecclesie sancti Victoris, boc
est de vinea modiata i , que sita est in pago Massiliense , in villa que
vocant Sarturiano. Consortat, huno lalere, terra comitale , et, de aliis
latus, beredes meos. Eo vero tenoi'e cedimus supradictam vineani
prefate ecclesie, ut, quamdiu illic cénobite steterint, funditus eam te-
neant ; et , si venerit ullus episcopus ad ipsius servientes ecclesie ,
subtrabere voluerit, non ita sit, sed ad proprios nostros revertal. Sane
si quis , etc.
Facta cartula vel donatio ista in Massilia civitate, in mense decimbri,
in nu feria, régnante domno Conrado rege, anno xxxim.
Signum Bonus, qui banc cartulam vel donationem istam fecit scri-
bere et firmare rogavit ; manu sua firma.
108.
Carta de Puio Nerone.
In sancte et individue Trinilatis uomine. Ego Fulco 1 , Belliildis quon- 1059.
dam films, videns bunc mundum ad occasum curvari, omnia in pejus
ruere, me quoque ad fïuem bujus vite adproximare, in quo fine unus-
quisque vel ad perbenne ascendil gloriam vitamque sempilernam,
1 Fulco, viceconics Mussilit-nsis, lilius. Guillelmi I fraterque Guilielmi II.
136 CHARTULARIILM
vel ad perpetuam traitur poenam , et volens pro temporalibus mercan
requiem et vitam sine fine mansuram, pro anima mea et pro anima-
bus parentum meorum , tam vivorum quam mortuorum , dono Domino
Deo et altari quod est consecratum in honore sancte Marie et sancti Vic-
1 CL
toris, in monasterio Massiliensi , et monachis ejusdem loci presenlibus
et futuris , ad proprium alodem, illum videlicet mansum totum et ex
integro , quem tenuit et excolit Tbeopbanius , in Podio Nigro , et quem
ego faciebam excoli in meo dominio. Ego jam dictus Fulco preno-
minatum mansum totum, sicut ego faciebam eum in meo dominio,
cum omnibus rébus ad eum pertinentibus, donavi pi'escripto altari
sancte Marie, semper virginis, sanctique Victoris, Massiliensis monas-
terii, et monachis tam presentibus quam futuris, ad proprium alodem;
ea videlicet ralione , ut ipsi eundem mansum totum ex integro , cum
terris cultis et incultis , vineis et pratis , garricis et arboribus pomiferis
et imporniferis, ingressibus et regressibus, et cum omnibus rébus ad
ipsum pertinentibus, sicut donatus est per me illis, teneant, possideant
et sine aliqua inquietudine in perpetuum ex ipso manso suam volunta-
tem faciant. Hanc donationem , ut stabilis permaneat , huic inscribi
precipi pergameno, propriaque manu firmavi et alios firmare rogavi.
Si quis autem, etc.
Acla est autem anno incarnationis Domini millesimo lviiii, in-
dicione 1 .
109.
Caria de villis quas dédit Odila sancto Victori.
Auctoritate divine Scripture, etc His igitur aliisque testimoniis
Cire 1060. ego, Odila 'nomine, plurimum animata, presumens de misericordia
redernptoris nostri , aliqaid de alode meo , qui mihi jure hereditatis
paterne pax obvenit , pro redemptione anime mee et anime senioris
mei Fulconis et omnium parentum meorum , dono sancto Victori
martyri et monachis ei servientibus , tam presentibus quam et futuris,
hoc est, in caslello Rodgario, quarlam partem in omnibus et ex omni-
bus rébus que ad ipsam villam pertinent , quantum ego videor habere
1 Numeru9 deest. * Odila, uxor Fulconis, vicecomilis Massiliensis.
v°
iOU.
SANCTI VICTOR1S. 137
et alias per me, in tali conventu ut, quamdiu ego vixero, teneam et
possideam, excepto uno raanso quem in vesticionem dono sancto Victori
in presenti ; post obitnm vero meum, revertatur ad sanctum Vietorem.
Aliam vero quartam parteni leueat senior meus Fulco atque possideat,
(jiiamdiu vixerit; post obitum vero ejus , remaneat sancto Victori.
Est autem ipse alodis in comilatu Aquensi. Et in alio loco , in supra-
dicto comitatu , de villa quam nominant Gaitolam totam octavam
partem, eodem tenore quo supra. Et, in alio loco , in eodem comi-
tatu , unum mansum in villa quam vocant Filmas, meliorem quem ibi
babeo, in supradicto tenore. Et, in comitatu Arelatense, de villa îiu-
mine Mamuciana , totam quartam partem et dimidiam alterius quarte
partis, quantum ego babeo aut al ter per me. Et, in alio loco, in villa
quam dicunt Matalicas , duos mansos obtimos ex integro , quicquid ad
ipsos pertinet mansos; et est ipsa villa in comitatu Aquense. Hec omnia
supradicta dono ego Odila omnipotenti Deo et monasterio sancti
Victoris martyris , monachis quoque ibidem Deo servientibus , tam
presentibus quam et futuris, ut orent pro salute mea et senioris mei
Fulconis, et ut Deus omnipotens deleat omnia peccata nostra, et hic
et in futuro seculo. Amen. Sane si quis , etc.
Fulco et uxor ejus firmaverunt , et lestes firmare rogaverunt. Pon-
dus de Garda et Esdras, frater ejus, fîrmaverunt. Warnaldus de Monte
Celeg et Aicardus, frater, firmaverunt. Bermundus de Galligo fîrmavit.
Pontius de Casa Nova fîrmavit. Aicardus Iso fîrmavit. Wilelmus Guerno.
Lanbertus, frater Odila, fîrmavit. Pontius de Monte Furone fîrmavit.
Petrus Grenuns firmavit.
110
Caria de Poio Neiro et de Porcilis et de Olerias et de Sancto Andeole.
(Edit. iii Cad. christ., I, instr., t!0; Ruffi, Uisl. ,1e Mars., I. iSI ; Antiq. de Mars. ,1, 173;
Guesnay, / ha s. Cass , 564.)
Dei onmipotentis opitulante clementia, ejusque benignissima inspi- «OU.
rante misericordia , qui niortem non vult peccatoris sed vitam, dum
per propbetam suum misericorditer polliceatur, dicens : « Vivo e^o
dicit Dominus Deus nolo moi tem peccatoris , sed ut convertaUir et
188 CHÀRTULÀRIUM
vivat 1 ; » ego Wilelmus 2 , de sainte anime raee sollicitas, et immauilatem
scelerum meorum perlimescens , ut a pio Domino veniam peccaminum
et absolutionem possim consequi criminum, et ut pro terrenis celestia
adquirere valeam, per hujus auctoritatem scriplure, dono , de ea que
ille mihi contulit , omnipotenti Domino et sancto Victori martyri ,
ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit , apud Massiliam
civitatem fundato, aliquid de hereditate mea, que mihi sorte divisionis
contingit, et a progenitoribus meis Vuilelmo 3 et Bellielde, mihi jure
hereditario provenit. Et bec omnia sunt in comitalu Aquense, in valle
que vocatur Tritis. Primo, in villa que vocatur Porcilis', de ipsa tercia
parte quam tenebat frater meus domnus Pontius episcopus, que nobis
advenit ex parte genitoris nos tri, manifestum est quia ipsam terciam
divisimus inter nos, frater meus Fulco 5 et ego, el venit de illa tercia
medietas illi, et medietas mihi. Ipsam ergo medietatem que mihi ad-
venit, sicut superius resonat, dono omnipotenti Domino sanctoque
Victori et abbatibus ac mouachis ibidem servientibus. In villa ergo
(juam vocant Puio Néron i , similiter. In villa que vocatur Ollaria,
similiter. In locum qui vocatur Sancli Andeoli, similiter. Sed in co-
mitatu Forojuliense, id est in Fraxaneto , in villa quam vocant Ad
Molam, et in apendichs et in territorio ejus, similiter. Hec autem
omnia supra nominata, propter anime mee salutem ac genitorum pa-
rentumque meorum, dono , cedo atque trado, in dicione almi martyris
Victoris, et in manus abbatum ac monachorum, presenlium et futu-
rorum, ibidem perpetim famulantium , ut, ab bac die, sine interpel-
latione alicujus hominis, teneant et possideant, et pro peccalis meis
assidui intercessores existant. Sane si aliquis homo, elc
Facta est autem donatio bec anno incarnationis dominice millesimo
xim , indicione xn% régnante Rodulfo , rege Alamannorum seu Pro-
fo3o. vintie, et in prefato monasterio Vifrelo , *indigno abbate, présidente.
E^o Vuilelmus banc donationem manu mea roboravi , et testibus
firmare rogavi. Accelena, uxor ejus, firmavit. Wilelmus 6 , filius Vui-
' Ezech., XXXIII, 11. " Vid. sup. a. 16, 18 et 19.
* GuilIflmusII, vicecomes Massiliensis. s Fulco, vieccomes Massiliensis.
s Guillelmu^ I. G Guillelmus III Juvenis.
SANCTI V1CT0RIS. 139
lelmi, firmavit. Domnus Pondus 1 episcopus, filins ejus, firmavit.
Aicardus 5 , filius ejus, firmavit. Fulco, filius ejus, firmavit. Deodatus
presbyter firmavit. Amelius firmavit. Fulco, fraler meus, firmavit.
Pontius firmavit. Gauzfredus firmavit. Rainaldus Bail. Rase. 3 firma-
vit. Bencelenus firmavit. Pontius Inflat Folcos firmavit. Vuidbertus,
filius ejus, firmavit. Vuidbertus Mora firmavit. Guarnallus firma-
vit. Anno firmavit. Domnus Pontius 4 arebiepiscopus firmavit. Ste-
pbanus" episcopus. Pontius 6 episcopus firmavit.
111.
Charta Fulconis , vicecomitis Massiliensis, qua monasterio sancti Victoris lacgitur
parteni quani obtinebat in villis vocatis Porcilis, Piiio Neronis, Ollaria, Sancti An-
deoli et Ad Molam.
Facta est autem donatio bec anno incarnacionis dominice m xiiii , î014.
indicione xu", régnante Rodulfo, rege Alamannorum s.eu Provintie, et
in prefato monasterio Vifreto, indigno abbate, présidente.
Ego Fulco banc donationem manu mea roboravi, et testibus fir-
mare rogavi. Odila, uxor ejus, firmavit. Ego Wilelmus, rogante fralre
meo Fulcone, firmavi. Accelena, uxor ejus, firmavit. Vuilelmus,
filius eorum, firmavit. Pontius episcopus firmavit. Aicanlus firmavit.
Pontius Inflat Folcos, et Guidbertus, filius ejus, firmaverunt. (Vuidber-
tus Mora firmavit. Fulco firmavit. Domnus Pontius episcopus firmavit.
Domnus Pontius arebiepiscopus firmavit. Domnus Slepbanus episco-
pus firmavit. Deodatus presbyter firmavil. Amelius presbyter firmavit.
Gauzfredus firmavit. Rainaldus firmavit. Bencelenus firmavit. Anno
firmavit 1 .
• Pontius II, episcopus Massiliensis. * Pontius de Mariniana, arcliiepiscopus Are-
* Aicardus, vicecomes Arelatum, lilius Guil- lateusis.
It'lmi II, vicecomitis Massiliensis. " Fort. Stephanus II, episcopus Aptcnsis.
s In Cod. compendii nota; super // et c ad- 6 Cujussedes inceita.
jectœ sunt. ' "Vid. superiorem chartam.
140 CHARTULA-RIUM
112.
Carta de Tritis.
(Kdid. D. Martenne, Jmpl. coll., I, i42.)
10S6. Postquam divina dispensatione sunt gesta que a propheticis oraculis
de Christi incarnatione multo ante surit édita, omnipotens Deus per
apostolos suos mundo contulit leges, quibus catheclismati homines, suo
famulantes auctori, Christi etficerentur heredes. Inter quas etiam vide-
licet leges, precipue ab apostolis est decretum Domino liedificare eccle-
sias,intra quarum septa custodiantur dominici grèges, et exorando
percipiant, quod ibidem juste poposcerint Deo. Quia, juxta cujusdam
sapientis vocem, sicut considerandum est quid offeras et cui offeras,
ita considerandum est ubi offeras , quia locus sacrificii npn est extra
catholicam eeclesiam; dicente eliam Domino : « Hedificate mibi do-
raura , ut ibi invocetur nomen meum ' ; » et iterum : « Domus mea
domus orationis vocabitur 2 . » Cujus rei seriem quidam fidèles Dei re-
miniscenles, bedificaverunt eeclesiam Deo, in comitatu Provintie,
in valle que vulgo dicitur Tritis , quam , juxta conditionem ecclesiarum,
Domino dedicare deposcunt , in bonorem sancte Trinitatis. Quorum
precibus domnus Raimbaldus , Arelatensis arebiepiscopus , cum cano-
nicis suis monitus, banc studuit dedicare eeclesiam; quam juxta dé-
créta sanctorum patrum dotibus exornandam promonuit. Unde dom-
nus Fulco atque domnus Vuilelmus et domnus Geozfredus 3 , atque
domnus Petrus 4 , ut Christi sponsa banc dotantes eeclesiam, cum con-
sensu fidelium hominum, videlicet Umberto, Pontio, Inguilranno,
v°. Bermundo, Wilelmo, Bermundo*, Godafredo, Aldeberto, Unguberto,
Wilelmo, vel aliorum hominum qui in circuitu hujus ecclesie aliquam
habent possessionem , douant ei in dotem terram de manso de Vuilelmo
Budello,in loco que dicitur Badises; domnus Fulco, modiatas nu";
' A»". 1,8. 1 Petrus, dictas Saumada, Guillclmi II vi-
4 Is., LVI, 7. cecomitis Stephanœquc, secunda; ejus uxoris,
3 Fulco , vicecomes Massilia; , uepotesque filius, frater consanguincus Guillelrai II et Gau-
ejus Guillelraus Juvenis et Gaufredus , filii fredi.
Guillelmi II.
SANCTI V1CTORIS. 141
domnus Vuilelmus, modiatas duas; domnus Gauzfredus, modialas n ,
de manso que Dominant Stavulo; domnus Petrus, modiatas n; Andréas
et Gairaldus, semodiata una, de terra erma. Si autem homo aut femina
dotaverint hanc ecclesiam de suis possessionibus, ita ut alodem facianl,
si confessus fuerit episcopo vel sacerdoti peccata sua , sint illi diniissa ,
ex parle Dei et dornni Raimbaldi arcliiepiscopi , atque donmi Austin-
gui 1 arcliiepiscopi, et donmo Wilelmo, ïolonensis episcopi, et donmi
Pétri , abbatis sancti Victoris. Si vero homo aut femina ter in anno
ad vigilias venerit, aut très dies hic laboraverit , in ipsa absolutione
permaneat. Si quis autem deviaverit illos qui ad servitium hujus
ecclesie venerint, aut euntes aut reddeuntes, sit excommunicatus vel
maledictus, e\ parte Dei omnipotentis et omnibus sanctis et supradictis
episcopis, nisi ad emendalionem venerint. ,
Facto hoc dotalicio ab incarnatione Domini nostri Jbesu Cbristi
anno millesimo quinquagesimo sexto, jubente domnoFulcone, et domno
Wilelmo, et fratres ejus.
113.
Caria de Tritis.
Priscorum patrum religiosa et imitanda traditio est , quemque ea
que possidere ac frui non aeternaliter sed pro lempore poterat, felici
coinutatione, perituram et amissuram, dum illi donat a quo accepit,
faciat mercede sequente eternam , secundum illud : « Opéra enim
illorum secuntur illos 2 ; » equumque est ut, de his que boni parentes
posteris in presentis vita adquisierunt, ab eis in futura aliquem remu-
nerationis accipiant. Ideo igitur ego Pontius 3 episcopus, et ego Vui-
lelmus, et ego Fulco*, nos omnes qui sumus heredes ac successores
cujusdam illustris viri, Aicardi nomine, pro anime ejus ereptione, do-
namus Deo omnipotenti et sancto Victori, martyri suo, ejusque monas-
terio, apud Massiliam civitatem fundato , abbati scilicet ac monacbis,
presentibus et ruturis, de his que ab eodem nobis jure hereditario di-
' Fort. Rostagnus I do Areis, aichiepiscopus * Pontius I, episcopus Massiliensis.
Aquensis. « (".uillelinus II et Fulco, vicecomites.
« Apoc, XIV, 13.
100S.
142 CHARTULARIUM
inissa snnt, unum mansum cabalera in villa Tritis; quem mansum
excolit borno, Domine Amalbertus. Omnia itaque, quecumque ad
ipsum mansum pertinent , per banc scripturam Deo donamus et supra-
dieto martyri famulantibus, ut tain pro illo quam pro nobis omnique
populo ebristiano apud Deuni assidui intereessores existant. Certe si
aliquis, etc.
Facta carta ista anno incarnationis Do mini millesimo vin, indicione
vu, régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provintie.
Domnus Pontius episcopus ore simid ac manu roboravit. Domnus
Vuilelmus, frater ejus, firmavit. Domnus Fulco, fraler ejus, firmavit.
Arnulfus firmavit. Lanbertus firmavit. Rainaldus firmavit. Radaldus
firmavit. Pontius, filius Attoni, et Vuibertus, filius ejus, firmaverunt.
Pontius Grennonus firmavit. Bonus Filius firmavit. Mora firmavit.
Vuibertus, filius suus, firmavit. Bermunnus firmavit. Frauulfus fir-
mavit. Atanulfus firmavit. Pontius et Asterius, frater ejus, firma-
verunt.
114.
Carta de Savarico.
2" apr. 4030. Jn uomine et amore sanele et individue Trinitatis fideique catbolice
reetiludine. Nos omnes pariter eoheredes , videlicet Geozfredus et uxor
ejus Ricbisindis, et filii ejus Geozfredus, Aicardus et Ugo, Pelrus et
Stephana, mater ejus; et Teucia, cum filiis suis Pontius, Lanbertus, et
Acio Gisfredus; Fulco Agarnz et millier ejus Jaurada, cum filiis suis;
fîermundus de Mirold et millier ejus Gauldrada; Petrus de Alavio et
Agarnus de Massilia, Bermundus, Isnardus et Pontius Ailuldus ; Ber-
imindus, Lambertus et Carboneldus, cogitantes magnitudinem atque
peccatorum noslrorum enormitatem, divinique judicii austeritatem ,
quatenus omnipotens et misericors Deus peccatorum nostrorum solvat,
et solutos ad paradisi gaudia nos una introducat , concedimus et do-
namus, voluntari animo parique consensu, Domino Deo nostro et
sanclo Victori , martyri ejus , Massiliensis cenobii patrono, et monacbis
ejus, tam presentibus quamque futuris , perenniter, ad proprium alo-
dem , ecclesiam videlicet sancti Pétri et sancte Marie cum omnibus
7 c ce
SÀNCTI V1CTORIS. 143
apendieiis suis et donis et adquisitionibus quas adquisierint vel ad-
quisitura est, et cum omnibus suis tenninis terrarnm, quas melius et
amplius adquisivit a nobis omnibus supradictis donaloribus vel ab
aliis , et cum terris videlicet et vineis , silvis et garricibus , aquis aqua-
rumque decursibus, arboribus pomiferis et impomiferis, pratis, ogla-
tis omnibusque onoribus et utilitatibus : ab oriente, rivo de Burgo
Novo ; et de meridie, via publica; de ab oceidente, rivo de Vorzo; et
a septentrione, aqua que nominant Arum. Igitur nos omnes supradicti
donatores, Wilelmus et Fulco, frater ejus, et Stepbanus et Berlrannus,
cum ceteris tîardana donatoribus, pro remedio animarum nostrarum
parenlumque nostrorum, sicut supradictum est, Domino Deo sancto-
que Victori, martyri ejus, et monacbis, tara presentibus quamque
futuris, ejusdem monasterii Massiliensis, ad proprium sempiternunsque
*alodem, itautab bac die et deinceps abeant, teneant et possideant, et f" 31.
liberi possessores, sine ulla in([uieludine, in perpeluum existant. Si qua
vero persona, vel nostrorum vel aliorum, banc legitimam donationem
disrumpere \el inquietare temptaverit, non valeat vendicare quod
maie apetierit ; insuper componat predicto monasterio sancti Victoris
martyris et monacbis ejus auri obtimi libras mille ; et sit excommuni-
catus et analbematizatLis a Deo omnipotente et omnibus sanctis; et,
nisi penilus fuerit, cum Juda traditore et cum Àrrio eretico , alque
cum omni celu hnpiorum in inferno inferiori dampnalus.
Facta est autem bec carta v kalendas maii , anno incarnationis do-
minice millesimo quinquagesimo.
Jauzfredus firmavit. Dalmatius firmavit.
115.
Carta sancti Pontii.
Ego Fulco et uxor mea Odila, et Wilelmus Juvenis et Àicardus îo-io.
et Geozfredus 1 , nepotes mei, cum uxoribus suis et fdiis et filiabus suis;
et Rotbaldus de Albania et uxor sua et filii sui, et aller Botbaldus
.luvenis et uxor sua et filii sui, et Bremundus, frater ejus, et uxor
1 GuilU-lmus, Aicardus et GuuiVedus , fllii (Juillelini II, viceconiiiis MassilitB, i'ratris Fukonis.
144 CHARTULARIUM
sua, et Pontius Amalricus et uxor sua; hi omnes mecum audientes
Dominurndicenteni,ete....; donamus Deo et sancto Victori, Massiliensis
monasterii, aecclesiam sancti Pontii de Podio Luperio, cutn totis eam-
pis et vineis et terris cultis et iucultis, quas habemus circum ipsam
œcclesiam, sicut vadit via vêtus ad Porrcrias, a meridie, et sicut stat
rokitta de Bono ; et de alio lalere est rivus de Guatiarella ; ab alio
latere , boc est ab occidente , est terra de Sancto Pancratio , sicut vadit
terra de Ainaldo et ferit in rebinam, et sicut vadit seda de Canta Per-
dice, et ferit in riale, usque in viam que venit de Podio Luperio et
vadit ad Porrerias ; totum terratorium , quod est infra istos terminos
quos modo diximus, donamus Domino Deo et sancto Yicto ri. Hanc
nostram donationem videntes, Rostagnus, Wilelmus Forlis, Ainaldus,
Fulco et omnes bomines de Podio Luperio, cupientesque suscipere
mercedem a Domino nobiscum, non tantum omnia que babebanl infra
istos terminos jam dictos , sed etiam extra ipsos terminos , donaverunt
jam dicto sancto Victori, campos et vineas et terras cultas et incultas,
et donabunt adbuc. Ego Fulco, vicecomes Massiliensis, et uxor mea
Odila, et Wilelmus Juvenis et Aicardus et Geozfredus, nepotes mei,
et uxores eorum, et filii et filie eorum , et Rotbaldus de Albania, et
alter Rotbaldus et Bremundus, frater ejus, et Pontius Amalricus, et
uxores et filii eorum , cum supradiclis omnibus hominibus de Podio
Luperio, fecimus banc donationem Deo et sancto Victori, et monacbis,
presentibus et futuris; et, ut firmior permaneat, in bac carta scribi jus-
simus et manibus nostris firmavimus et alios firmare rogavimus. Si
quis , etc.
Acta anno ab incarnatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo
xl vi, indicione xm.
Fulco vicecomes et uxor ejus firmaverunt. Wilelmus Juvenis, Aicar-
dus, Gosfredus, cum uxoribus et filiis suis, firmaverunt. Rotbaldus de
Albania et alius Rotbaldus, et Bremundus et Pontius Amalricus, et
uxores eorum et filii eorum firmaverunt. Rostagnius et Guilielmus
et Ainaldus et Fulco, et alii multi de Podio Luperio firmaverunt.
Pontius Abel , de Sellone , donavit décimas et firmavit. Cbristophorus ,
de Sancto Cannalo, donavit terram et firmavit.
SA^TI VICTORIS. 145
116.
Carta sancti Pancralii.
Ego Fulco, et uxor mea Odila, et Guilielmus Juvenis et Aicardus 1048 — 1061.
et Geozfredus, nepotes mei, cura uxoribus suis et filiis et filiàbus suis;
et Rotbaldus de Albania, et uxor sua, et filii sui ; et Rotbaldus Juvenis,
et uxor sua, et filii sui, et Bermundus frater ejus, et uxor sua; et
Pontius Amalricus, et uxor sua ; lu omnes mecum reputantes, etc
damus et jure bereditario tradimus in monasterio Massiliensi , quod est
*constructum in onore béate Dei genitricis semperque virginis Marie v °-
sanctique Victoris martyris, et aliorum plurimorum sanctorum, et
domno Petro abbati, et monacbis, presentibus et futuris, ut abeant et
possideant, sine ulla interpellalione ominum, aecclesiam sancti Pan-
cratii et sancti Jobannis , que est aedificata in ten itorio de Podio Lu-
perio,cum omnibus apendiciis suis, id est cura decimis et primiciis,
cum totis campis et vineis, et terris cultis et incultis, que pertinent ad
ipsam ecclesiam vel deincebs pertinebunt. Ego Fulco vicecomes, el
Odila , uxor mea , damus supradicto monasterio medietatem de manso
de Audimon. Rotbaldus Juvenis dédit simili ter ad ipsam ecclesiam
décimas de omnibus rébus suis. Pontius Almaricus et uxor sua dede-
runt eodem modo campum unum ad Crucem. In eadem Fulco Lu-
naris conventione dédit campum qui Trans Torum dicitur. Super ec
autem omnia, ut firma et stabilis permaneat ista donatio, Rolbaldus
Juvenis, pro testimonio, xn solidos ab ipsis monacbis; Rolbaldus
etiam de Albania, pro eodem teslimonio, abuit inde bovem unum.
Nos vero, id est Fulco et omnes suprascripti, banc cartam hujus dona-
tionis facere precepimus, et propriis manibus firma vimus, et alios qui
subscripti sunt firmatores ut firmarent rogavimus. Si quis autem banc
donationis cartam annullare aut decurtare temptaverit, non valeat,
sed cogatur exsolvere supradicto monasterio in vinculo auri libras
centum, etc
Rotbaldus de Albauia et alius Rotbaldus Juvenis firmaverunt. Ber-
mon et Agarn et Ainaldus et Rostagnus et Guilelmus Foitis firma-
verunt.
146 CHARTULAR1UM
117.
Carta sancte Cecilie.
1056. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, Massiliensis
episcopus, Aicelene quondam filius, et domnus Fulco vicecomes,
avunculus meus, necnon et Guilelmus 1 et Gozfredus, fratres mei, el
filii ejusdem Guilelmi Fulco et Gosfredus, audientes, etc ; donamus
Domino Deo et saneto Victori Massiliensis monasterii, monachisque
ejusdem loci, lam presentibus quamque futuris, videlicet ecclesiam
sancte Cecilie, in territorio de Tritis silam, cura suo altari et cum
omnibus que babet babituraque est, in vineis et campis, in ortis et pas-
cuis, in garricis terrisque cultis et incultis, simulque suis cum exitibus
et cum omnibus aliis rébus quas videtur vel videbitur babere , ea sci-
licet ratione, ut illi eandem cum supradictis omnibus ecclesiam teneant
et, sine ulla contrapellatione , in perpeluum possideant. Hanccartulam
donationis fieri precepimus , manibusque nostris lirmavimus , et alios
firmare rogavimus. Si quis autem bujusmodi donationis annullare
temptaverit vel decurtaverit , non valeat vendicare quod voluit, sed a
fidelibus Dei cogatur supra nominatis monacbis x libras optimi auri
exolvere , de
Facla est autem bec caria donationis sive firmata anno ab incarna-
lione Domini millesimo l° vi°, régnante Heinrico , rege Alamannorum.
Domnus Fulco dédit et firmavit. Bertrannus Iterius firmavit. Aicar-
dus firmavit. Gosfredus, nepos domni Fulconis, firmavit, et uxor sua,
et filii sui ; et ipse donavit atque firmavit ; et dedimus eis l solidos.
Bermundus Isnardus et uxor sua, et filii sui , et A\ ilelmus, nepos suus,
donaverunt et firmaverunt ; Fulco Agarnus similiter; et inter omnes
acceperunt xi solidos et vi fêlas cum agniculis.
118.
Carta sancti Pancratii.
10SG Postquam divina dispensatione 2 , etc.... Cujus rei seriem quidam
1 Guillelniiis III Juvenis. 4 Ul supra, n. 112.
SANCTI Y1CT0RIS. 147
fidèles Dei reminiscentes, edificaverunt ecclesiam Deo, in comilatu
Aqueuse, in territorio Sancti Pancratii. Quam,juxta conditionem
ecclesiarum, Domino dedicare deposcunt in honorem sancti Bene-
dicti. Quorum precibus domnus Wilelmus, Tolonensis episcopus, cuni
canonieissuis, monitus, banc studuit dedicare ecclesiam; quam, juxta
décréta sanctorum patrum, dotibus exornandam promonuit. Lnde
domnus Gosfredus et domna *Riquisindis douant modiata una de lerra '° 32.
erma, cpie fuit de manso de .latbert Basia; et una semodiata de vinea
donat Fulcbo, in clauso de Dominica femina.
Facto dolalicio hoc ab incarnatione Domini anno millesimo quin-
quagesimo sexto.
119.
Carta île Baido.
(Edidd. Ruffi, Hist. de Mars., I, AS'J; Guesnay, V'ua s. Cass., 577.)
Ego Geozfredus et frater meus Wilelmus Juvenis 1 , et uxores nos-
tre, cum filiis nostris omnibus, et neple nostre, filie Aicardi 2 , fratris
nostri; et Constantia et filii sui Petrus , Pontius Caballarius, Gosfredus
et Bligerius et Bernardus, et Senioretus de Albarno et uxor mea et
filii mei atque filie , et Pontius Alpbantus , et aller Pontius qui vocatur
Constantinus, cum uxoribus et filiis etfiliabus, et Guitbertus de Mi-
meto et frater meus Bonus Filius, et Gantelmus et uxor mea, \oca-
bulo Comitissima ; nos omnes supradicti audientes, etc. ..., donamus Deo
et sancto Victori, monasterii Massiliensis , et sancte Marie sanctique
Cassiani, et abbatibus atque monachis presentibus et futuris, castrum
que nominant Baidum, et alium vocabulo Gandalbertum , ab integro,
cum omnibus ad se pertinentibus , terris cultis et incultis, pratis,
vineis, silvis, garricis, et paludibus et pascuis, et arboribus pomiferis
et inpomifcris , aquis aquarumve decursibus. Igitur nos, supradicti
donatores, ex parte dedimus, et ex parte vendidimus. Ego ilaque
Gausfredus, pro adjutorio et pro dono, accepi unum equum et equam
unam et xx" mi or solidos, propter adjutorium quod fecit et facere débet.
1 Gaufredus et Guiflelinus III Jirvenis, vice- ! Aicanlus, vicecomes Arelàlum.
comit •i MassilisE.
10(Ju
148 CHARTULARIUM
Ego itaque Constantia et filii mei dedimus, et accepimus in precio
xx u solidos et desuper multum. Senioretus quoque, gêner meus, pro
medietate unius quartonis , accepit in precio solidatas vi. Igitur Blige-
rius et frater suas Bernardus vendiderunt ad Aicardum, vicecomitem
Massilie 1 , quartonem suum, lx solidos; etpostea,pro pace, mona-
clii dederunt xxv solidos similiter; et soror nostra Jaucenna, per unum
mansum, accepit in precio solidos x, cum omnibus filiis suis. Landul-
f'us quoque ministralis omnia que habebat in Castro Baido, per mi-
nistraliam et per castellaniam, dédit et vendidit, cum filiis suis, et
accepit solidatas xn a monacbis. Item ipse Landulfus et filii sui ven-
diderunt ad Rotbaldum Juvenem medietatem unius quartonis, et, post
mortem Rotbaldi, uxor ejus et filii sui vendiderunt et donaverunt, et
duos caballos acceperunt in precio. Per castrum vero Gandalberto,
dedimus ad Pontionem Alpbantum duas equas et imam vacam ; simi-
liter ad Poncium Constantinum , fratrem ejus, xi solidos et duas equas.
Gantelmo et uxori ejus dedimus imam equam et vi solidos; Autrannus
Abbatus, solidatas vi. Fulco Agarnus et uxor ejus et filii filieque ejus
dederunt et vendiderunt medietatem decimi que babebant in ambobus
castris, et acceperuut xx solidatas. Nos igitur, supradicti donatores et
venditores, banc cartulam manibus nostris firmavimus et alios firmare
rogavimus. Sane si quis banc donalionis cartam annullare aut decur-
tare temptaverit , non valeat vendicare quod desideraverat , sed cogatur
supradicto sancto Victori exsolvere nonaginta auri libras , et insuper
excommunicatus et dampnatus erit cum Datan et Abiron et Pontio
Pylato , et cum Juda traditore in inferno inferiore cruciandus, nisi digna
satisfactione emendaverit .
Acta carta bec anno ab iucarnatione Domini nostri Jbesu Cbrisli
millesimo lx° v°, indicionc prima , epacta xi , concurrente vi°, lima u ,
feria i.
Gosfredus et uxor sua firmaverunt. Gaufredus, filius ejus, firmavit.
Aicardus firmavit. Ugo firmavit. Wilelmus firmavit. Wilelmus Juvenis
firmavit. Fulco, filius ejus, firmavit. Aicardus firmavit. Geraldus Pal-
liolus et uxor ejus firmavit. Fulco Agarnus et filii ejus firmaverunt.
1 Aicardus vicecomcs erat Arelatnm, non Massiliœ.
SANCTI VICTORIS. 149
Constantia et filii sui firraaverunt. Landulfus et filii sui firmaverunt.
Ugofirmavit. Agarnus de Roset firmavit. Azo firmavit.
120.
Carta de lîaido.
In nomine Domini. Ego Gauzfredus et uxor mea Ricsendis et filii 29 MarUOM.
mei , et ego Constantia et filii mei et Blidgerius et Bernardus , et
ego Senioretus de Albarn et uxor mea et filii mei, et nos filie de
Aicardo, qui fuit de Massilia, et ego Pontius et Antonia, soror mea,
et vir ejus Pontius Constantinus et filii ejus, et ego Comitissa et
Galtelmus, vir meus, et Otrannus, et nos Pontius et Robaldus et
Fulco, fratres, qui sumus de Tollon , et ego Fulco Agarn, et ego Bal-
maida et filii mei; audientes Dominum dicentem in Evangelio, etc.*..; v.
donamus Deo et sancte Marie et sancto Yictori et sancto Cassiano
monasterioque Massiliensi, et abbati Bernardo 1 et monacbis, presenti-
bus et futuris, castrum quod nominant Baido, et aliud eastrum quod
nominantGandalbert, cum omnibus apertinentiis suis, in terris cultis et
incultis, insilvisetpaludibus, inaquisaquarumquedecursibus, inpratis,
in vineiset aiboribus diversi generis, in rupibus et omnibusomninorebus.
In supradicto kastro de Baido donamus très partes, et aliud castrum, vide-
licet Candalbert, totum, et in omnibus rébus, ad ipsos castellos apertinen-
tibus, septem partes. Ego vero Gauzfredus de Massilia accepi propter
hoc, ex bonis sancti Victoris, equurn unumet xn solidos. Et ego Con-
stantia et filii mei accepimus xxv solidos, et ego Pontius Alpbant
xx solidos , et ego Antonia et Pontius xxx solidos , et ego Comitissa
xx solidos; et nos Guitbertus et Boni Filius de Mimet accepimus xxx
solidos, qui donamus similiter, sicut supra scriptum est. Et ego Ge-
raldus Paliol dono similiter, et accepi inde v solidos, et ego Rotbal-
dus vi solidos. Et ego Ugo, filius Fulconi, accepi xv solidos, et dono
similiter, sicut supra scriptum est , et ego Fulco Agarn xim solidos ,
Auctores Gall. christ, tradunt instrumen- pcram editumest), 14 cal. junii, luna 7. Ex
tum factura fuisse de clectione Bernardi a. D. hac vero cliarta Bernardus abbatia sancti Vic-
lOGo, nul. 3, opacta 11 (non autem 2, ut per- toris jam prœerat a. 1064 m. martio.
1 50 CHAR TULARIUM
et nos filii Dalmaide iinum equum. Et ego Landolfo et filii mei,
per ministralia et per tasca et per ecclesiam sancti Antonini, et quod
pertinet ad ipsam ecclesiam, quia donamus sancto Victori, accepimus
bovem i et x solidatas. Et ego Otrans accepi solidatas vi. Nos omnes
supradicti donamus et concedimus supradicta omnia Domino Deo et
sancto Victori et servientibus sibi, ut babeant et possideant omni
tempore; et, ut firmior permaneat, banc cartam scribi jussimus, et
manibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis vero
banc donationis cartam anullare aut decurtare temptaverit, non va-
leat vendicare quod desideraverat, sed cogatur exsolvere supradicto
sancto Victori l auri libras , etc. . . .
Acta anno ab incarnatione Domini nostri Jhesu Cbristi millesimo
lx° nu , im° kalendas aprilis , régnante Domino nostro Jhesu Christo.
121.
Carta Sancta Maria de Salto.
(Edidd. Ruffi, Bisl. de Mars., 1 , 483 ; Guesnay, J'ita s. Cass., 577.)
10G3. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Jaufredus, Accele
quondam fdius , cum uxore mea Ricbisenna, et fdiis meis, et ego
Iterius, cum nepote meo Gauzfredo, audientes Dominum in Evangelio
dicentem, etc. . . . ; donamus Domino Deo et sancto Victori, Massi-
liensis monasterii, monacbisque ejusdem loci, tam presentibus quam-
que futuris, videbcet ecclesiam sancte Marie a Salto, in territorio de
Porrerias, cum sua altaria et cum omnibus que babet babituraque est,
in vineis et campis , in ortis et pascuis , in garricis terrisque cultis et
incultis, simulquesuis cum exitibus et reditibus, et cum omnibus aliis
rébus, quas videtur et videbitur babere -, ea scilicet ratione , ut illi
eandem cum supradictis omnibus ecclesiam leneant, et sine ulla inter-
pellatione in perpetuum possideant. Hanc cartulam donationis fieri
precepimus , mauibusque nostris firmavimus , et alios firmare rogavi-
mus. Si quis autem bujusmodi donationem anullare temptaverit vel
decurtaverit, non valeat vendicare quod voluit, sed a fidelibus Dei
cogatur supra nominatis monacbis decern libras auri exsolvere, etc —
SANCTI VICTORIS. 151
Facta est autem bec carta donationis sive fîrmata anno ab incarna-
lione Domini millesimo lx° v°, indicione 1 , aepacta xi a , régnante Hen-
rico rege.
Domnus Gauzfredus et Rixendis, uxor sua, filiorumque eorum do-
naverunt et firraaverunt , aliosque firmare mandaverunt.
122.
Caria saucti Bartholomei et sancli Pelri.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Pontius , cognomento Sac. XI
Casteilanus, cum uxore mea Aimerus, et filiis meis Guilelmo et Pon-
tio, audientes Dominum dicentem, etc. ... ; donamus Domino Deo et
sancto Victori, Massiliensis monasterii, monacbisque ejusdem loci,
tam presentibus quam et fuluris , ecclesiam sancti Bartbolomei simul-
que et ecclesiam sancti Pétri cum parrocliia, et unum ortum, et dua-
bus parranis ad ecclesiam inferiorem; ea scilicet ratione, ut illi easdem,
cum supradictis omnibus ecclesiis, teneant et sine ulla conlrapellatione
possideant. Et accipimus pio bac donatione, de monacbis ejusdem
cenobii , xn solidos. Et ego Guilelmus Redemptor et uxor sua, cum
filiis et filiabus* earum, donant Deo et sancto Yiclori terciam partem f* 33.
que babent in altare sancti Andeolo , in vineis , in terris cultis et in-
cultis , et parranem que babet in Rocafolio. In villam Tiïtis vendide-
runt unam parranem, et babet consultes, de uno latus , via pu-
blica; de altero latus, parrane sancti Victoris ; de alio fronte, pra-
tus. Hanc cartulam donationis fîeri precepimus, manibusque iiostris
firmavimus , et alios firmare rogavimus. Barnaras firmavil. Rar-
nerius firmavit. Willelmus Iterius et mater ejus firmaverunt. Si cpiis
autem , etc.
Facta est autem bec carta donationis sive fîrmata in manu Lgoni
monachi.
' Numcrus deest.
1 52 CHARTULARIUM
123.
Carta de Grezascha.
i Mart. 1035. lu nomine Dei omnipotentis et virlute sancti Victoris. Donatio sive
descriptio de omni lerritorio vel villa que vocatur Grezascha. Omni-
potenlem Deum cum ineffabili providentia suo nutu liqueat créasse
cuncta, constat homini dédisse ad possidendam terram, simulque
subsistentia in ea vel ex ea ; quique etiam Deus , hominibus misertus ,
postquam cecidit primus causa sui reatus, suumque in se genus, pro
nobis incavnatus , dicere est dignatus : « Facite vobis amicos de mamona
iniquitatis, ut, cum defeceritis, recipiant vos in eterna tabernacula 1 . »
Ait item per prophetam : « Date belemosinam, et ecce omnia munda
sunt vobis 2 . » Igitur hec aliaque testimonia vel potius adhortamenta
considérantes scripturarum , nostrorum etiam immanitalem scelerum ,
ego, in Dei nomine, Archimbertus et uxor mea, nomine Maiamburgis,
ac fdius meus, nomine Rainoardus, facimus donationem , pro anima-
bus nostris ac genitorum parentumque nostrorum, de quadam bere-
ditate nostra , sextam videlicet partem que dicitur Grezascha , in campis,
vineis, arboribus, montibus, silvis, garricis, uglatis,et in omnibus ab
integro rébus ad eandem villam perlinentibus. Donamus etiam pres-
biteratum ipsius ville cum omni integritate, ecclesiam videlicet sancti
Pétri, vel si quandocunque alie fuerint ibi constructe, omnipotent!
Deo sanctoque Victori, gloriosissimo martyry, ipsiusque monasteiio,
non lon<*e ab urbe Massilia fundato, ac monachis presentibus omni-
que tempore futuris. Donamus etiam omnibus nostris heredibus licen-
tiam et consensum , ut quicquid in ipsa habent villa , videlicet Grezas-
cha, omnia donentDeo acpredicto monasteiio sancteque congregationi
ibidem commanenti, omniaque ad eandem villam pertinentia, ut habeant
et teneant, omnique tempore possideant; nam et ipsi douant ab inte-
gro quicquid habent de suo. Ego Archimbertus et uxor mea ac fdius
banc donationem facimus , et scribere rogavimus , testibusque firmare
rogantes, propriis manibus firmavimus. Si quis ergo hoc donum vo-
• Luc, XVI, 9. J Luc, XI, il.
SANCTI VICTORIS. 153
luerit convellere, nunquam queat implere, sed conviclus in vinculo
componat istud duplo, et insuper Dei omnipotentis et Filii et Spiritus
Sancti, et sancte Marie et sancti Victoris omniumque sanctorura ma-
ledictionem haccipiat, et abhoininalionem et excommunicationem , ac
poenara infernalem perpetuo inanenlem. De cetero autem servi Dei
in perpétuant habeant et possideant dictam hereditatem.
Acla donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxv, indi-
cione ni, kalendis marcii , régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
Amen.
Signum Arcbimbertus. Signum Maimburgis. Signum Rainoardus.
124.
Carta de Grezasca.
(Edd. Ruffi, ll'ist. de Mars., I, 485; Guesnay, T'ita s. Cass., 573.)
In Dei nomine omnipotentis, sublimis individuequeTrinitatis, Patiïs t Mart. 103S
et Filii ac Spiritus Sancti. Ego Wilelmus 1 , filius Guilelmi, vicecomitis
Massilie, uxorque mea, nomine Adalgarda , ac filii mei Wilelmus atque
Fulco , cogitantes de remedio animarum nostrarum , etc. . . ; donamus
aliquid de beredilale nostra Deo omnipotenti, sanctoque martyri Vic-
tori suoque monasterio, apud Massiliam fundato, omnibusque mona-
cbis ibi manentibus, futuris ac presentibus, videlicet sextam partem
de villa que vocatur Grezascha, in campis, vineis, arboribus, monti-
bus, garricis accessisque omnibus; que villa sita est in comitatu
Aquense. Igitur ego Guilelmus et uxor mea filiique mei, pro remedio
animarum nostrarum genitorumque nostrorum, facimus banc dona-
tionem predicto monasterio , sextam partem de supradicta villa , cum
omnibus ad eandem villam pertinentibus; quam comparavi de meo,
a quodam homine, Isnardo nomine. Et, excepta sexta parte quam
diximus, dono alium médium mansum, quem excolit quidam bonio,
nomine Gifredus. Si quis vero banc donationem inrumpere voluerit,
implere non valeat, sed coaclus x auri libras pro hoc conatu solvat,
et deincebs bec donatio firma stabilisque permaneat.
1 Guillelmus Juvcnis, filius Guillelmi II.
I 20
1 54 CHARTULARIUM
Facfa donatio bec anno dominice incarnationis millesimo xxx° v°,
indicione m, kalendis mardi, régnante Domino nostro Jhesu
Christo.
Ego Giiilelmus et uxor mea ac filii manu propria firmavimus , et
firmare rogavimus.
Ego Wilelmus et Ugo et Ponlius et Gauzfredus et Rostagnus,
fratres mei, omnes quondam Altranni et Gala filii, reddimus et dona-
mus et guirpimus sancto Victori et monasterio ejus et monachis ejus-
dem loci, presentibus et futuris, omnia que supra scripta sunt, et que
Guilelmus Juvenis in Grezascba donavit supra scripto sancti Victori , et
que per illum tenebamus in ipsa villa et in ejus territorio. Wilelmus
firmavit. Ugo firmavit. Pontius firmavit. Gosfredus firmavil. Rostag-
nus firmavit. Umbertus firmavit. Infla Fulco firmavit. Bertrannus
firmavit. Girannus firmavit. Wilelmus firmavit. Mulier de Cotorone et
sui filii de Cotorone omnes donamus et guirpimus et firmamus.
125.
Carta de Grezasca.
1 Mart. 103b. In Dei nomine omnipotentis atque bonore sancti Victoris. Ego
Bermundus et uxor mea, de animarum nostrarum solliciti salute,
facimus donalionem eidem Domino ac sancti Victoris , martyris Massi-
liensis, monasterio, de quodam nostri juris manso, quem comparavi-
mus de nostro a quodam viro nobili, nomine Arcbimberto; qui situs
est in comilatu Aqueuse, in villa que dicitur Grezascba; quem excoluit
bomo nomine Hermembertus. Donamus ipsum mansum predicto mo-
nasterio, absque ulla diminutione, perpetualiter, ab integro. Si quis
vero hoc donum infringere voluerit , non valeat implere quod conatus
fuerit, sed pro boc auri optimi libram persolvat, donatione perpetuo
manente, ipsoque in inferno penaliter gemenle. Ego Bermundus et
uxor mea banc cartam scribere rogavimus , et manibus nostris firma-
vimus, firmarique rogavimus.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxv,
indicione m, kalendis marcii, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
SÀNCTI VICTORIS. 155
126.
Charta qua Humberlus, fratresque ejus, Heldebertus , Aiitranniis , Fulco et Germun- 1035.
dus, cum ipsorum uxoribus, abbatiae Victorinse dant tertiam partem villse, no-
mine Grezascbae, territoriique ad eamdem pertinents.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo x\xv, i° 3t.
indicione m, régnante Domino nostro Jhesu Christo.
Umbertus firmavit; uxor ejus Urraca firmavit. Heldebertus firmavit;
uxor ipsius Argemma firmavit. Autrannus firmavit; uxor ejus Alois
firmavit. Germundus firmavit. Fulco firmavit.
127.
Carta de Grezasca.
Ego Pontius de castro quod vocalur Bracio, et millier mea et mei Cire. 1Q35.
filii, pro animabus nostris, donamus altari quod est cousecralum in
honore sanctye Marie semper virginis sanctique Victoris martyris, in
monasterio Massiliensi, dimidium mansuin , in villa que vocatur Gra-
liasca, quod tenuit et exeoluit Ingelberlus, ea scilicet ralione, ut mo-
nachi prefati monasterii , tam présentes quamque futuri, habeanl et
in perpetuum possideant. Pontius donavit, et millier sua Balda, et
filii sui. Laulaldus firtnavit y et mulier sua firmavit. Wylelmus finnavit.
Arbertus firmavit. Ugo firmavit. Fulco firmavit. Pontius mestralus
fiimavit. Albariius Rabia firmavit. Mulier sua Maiansenna firmavit.
Poncius Folquerius firmavit. Pontius Gordonus firmavit. Teutbertus
Mataronus firmavit. Teutbertus Torrizo firmavit. Bermonnus firma-
vit. Et Bernardus monachus donavit decem solidos a Poncio de Bracii,
et a mulierem suam et filiis suis, et ad Albarigo solidos v.
128.
Guillelraus Chetberti, filins defunctae Roccaî, uxorque ejus, olim Archimberti filin , Cire. 103S.
abbatias sancti Victoris dant , in proprio alode possidendam , dimidiam parlera
unius niansi, in villa Gratiasca siti, et ab Ingelberlo quodam olim exculti.
(fiiilielmus donavit et firmavit; mulior sua donavit et firma-
156 CHARTULARIUM
vil, ipsa que nominata est Galburga. Goffredus, filius ejus, firmavit.
Guilielmus, filius ejus, firmaveruDt. Amalricus presby ter firmavit. Et
Bernardus Rufus donavit duos modios de optimo vino, propter octos
solidos, ad Guilielmum et mulierera suam, propter ipsum mansum.
129.
1028 Aicbimbertus ejusque uxnr, Maiamburga, abbatise sancti Victoris, pro salute Alde-
y "- beiti et Rainoardi, dant mansum ununi , in villa Grezasca situm, et a quodam
Flavio uxoreque ejus Faigentia excultum.
Facta donatio bœc anno incarnationis dorainice millesimoxxvm,
régnante Rodulfo, rege Allemannorum seu Provintie.
Ego Arehimbertus et uxor mea Maiamburga banc donationis
cartulam scribi precepimus, et manu propria firmavimus, et alios fir-
mare rogavimus. Rainoardus, filius noster, firmavit. Isnardus Malbec-
cus firmavit. Guisbertus Truger firmavit. Rostagnus de Pino firmavit.
Pontius, filius Isnarni, firmavit. Xaubertus clericus firmavit. Ainar-
dus firmavit. Bermtindus firmavit. Pontius presbiter firmavit. Gui-
lielmus, filius Matelde, firmavit. Autrannus firmavit. Umbertus, frater
ejus, firmavit. Et ego Rarnardus Senioretus et uxor mea Guilirus,
pro animabus nostris et parentum nostrorum, omnes donationes quas
Archimbertu, et uxor sua Maiamburga fecerunt sancto Victori et
monacbis ejus monasterii, nos firmamus, et quod babemus in Gra-
zasca, et bomines per nos, et unde usque nunc fecimus contrapella-
tionem, et bomines per nos, totum ab integro donamus et guirpicio-
nem facimus jam dicto sancto Victori, et monacbis ejus monasterii
presentibus atque futuris. Et boc ipsum firmamus et alios firmare ro-
gamus. Amelius firmavit. Guikirannus firmavit.
130.
Carta sancti Saturnini.
1045. Dei omnipotentis opitulante clementia, etc.... Ego Aldegerius et
uxor mea, nomiue Alois, de animarum nostrarum filiorumque vel
SANCTI V1CTORIS. 157
parentum nostrorum sainte solliciti, et immanilatem scelerum nostro-
rum pertimescentes, ut a pio Domino veniam peccaminum et ablutio-
nem possimus consequi criminum , et pro terrenis celestia adquirere
valeamus, donamus eidem omnipotent! Deo et sancto martyri Viclori,
ejusque monasterio, apud Massiliam fundato, et abbatibus ac monacbis
ibidem Deo famulantibus, futuris ac presentibus, in comitatu Aquense,
in villa Sancti Saturnini, que est sita in territorio castri quod dicunt
Aureol, presbiteratum ecclesie sancti Saturnini, ab integro. Insuper,
donamus omnipotenti Deo et sancto Victori, in eadem villa, très
mans , quos excokmt homines bis nominibus : Micbabel de Lasa,
Raiambertus et Lambertus; et unam braceriam * quam tenet Gari-
berga, et unura clusum de vineis, quem Wadaldus edifîcavit et
sancto Victori dédit. Ego similiter Aldegerius et uxor mea Aluis
donamus et firmamus. Hec onmia , etc Donat quoque Pontius
Wadaldus medietatem de parrochia supradicti sancti Saturnini, que
ad ipsum pertinet, ad sanctum Victorem , boc est lerciç partis mediam
partem. Si vero aliquis liomo beredum nostrorum aut qualiscumque
persone que contra banc donationem nostram venire lemptaverit, et
irritant eam facere voluerit, iram omnipotentis Dei ac sanctorum ejus
incurrat , et auri obtimi libras c persolvat , et insuper stabilis et firma
permaneat.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo quadra-
gesimo quinto, inditione xn, régnante Heinrico rege.
Auctores et testes bujus donationis, Aldegerius et uxor sua Aluis,
qui boc scribi fecerunt, et manibus suis firmaverunt. Pontius Wadaldus
donavit et firmavit; uxor ejus Benefacta et fdii et filie ejus et frater
suus Lambertus firmaverunt; et uxor Lamberti et filii ejus firma-
verunt.
131.
Carta sancti Saturni[ni].
Dei omnipotentis opitulante clemenlia, etc Ego Aldjerius et uxor
mea, nomine Alois, filii etiam mei, etc donamus eidem omni-
potenti Deo et sancto martyri Victori ejusque monasterio, apud Massi-
103G.
1 58 CHARTULARIUM
liam fundato, et abbatibus ac monachis ibidem Deo famulantibus ,
futuris ac presentibus , duos mansos et unam cabannariam , in comi-
tatu Aqnense, in villa Sancti Saturnini, que est sita in territorio castri
quod dicunt Auriol. l'num maiisum excoluit homo, nomine Theo-
doricus; alium excoluit bomo , nomine Raiambertus ; cabannariam
vero excolit dune Jobannes, cum sua matre. Hec omnia obvenit nobis
ex projenie parentum uxoris mee prescripte, et oflerimus Deo ab in-
tegro , cum terris , etc.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvi,
régnante eodem ipso Domino nostro Jbesu Cbristo in eternum.
Auctor et leslis bujus donationis Aldjerius et uxor sua Aluis, qui
hoc scribi jusserunt et manibus suis firmaverunt. Raiambaldus 1 archi-
episcopus firmavit. Volvoradus de Arelato firmavit. Guiquirannus
Sancti Marcelli firmavit. lterius firmavit. Aicardus Iso firmavit. Noi-
rannus firmavit. Pontius Puto firmavit.
132.
1 novembr., Aldjerius ejusque uxor Alois abbatiae sancti Victoris dant mansum et cabanua-
circ. 103G. l'iam, in villa sancti Saturnini sita, et a Raimberto Johanneque exculta.
»*. * Acta bec donatio kalendis novembris, régnante Domino
nostro .Thesu Christo in eternum et in seculum omnium seculorum,
Amen.
Auctor et testis bujus donationis Aldjerius, et uxor sua Aluis , qui
hoc scribi jusserunt, manibus suis firmaverunt.
133.
Carta Udalberti presbiteri , de sancti Saturnini.
Mart., In nomine Domini. Incipit donatio quam facil Walpertus presbiter
cire, loin ad sanctum Saturninum , pro timoré Domini nostri Jbesu Cbristi et pro
redemptione anime sue vel pro redemptione anime comili Wilelmo 2
1 Raiambaldus, arcliiepiscopus Arelatensis. * Guillelmus I , cornes Provinciœ.
SANCTI VICTORIS. 159
et uxore sua Adalais 1 , quam dederunt ei ad médium vestum, et pro
redemptione filium suum domno Wilelmo 2 comité, et uxore sua Wir-
berga 3 . Et est ipsa donatio appenaria, quam Duranqus Faisnator
tenuit, quantum homo invenire potuerit, lolum donat Deo et ad
sanctum Saturninum, pro redemptione anime sue vel animas eorum
que superius scripta sunt. Et ista donatione quam Walpertus presby-
ter habet facta ad sanctum Saturninum, ipse presbyter quem decan-
tabit sanctum Saturninum, ipse teneat vel possideat omnique tempore,
sine ullo dono de nullum bominem, nisi pro redemtione anime
Walperli et animas eorum que superius scripta sunt. Et si ullus homo
est qui ista donatione ire, agere, inquietare vel inrumpere voluerit,
sit excommunicatus et abominatus, ex Deo Patri omnipolenti et
Filii et Spiritus Sancti, et bic et in perpetuum et in futurum se-
culum.
Facta carta ista sub die mercoris, in mense martio, régnante Ro-
dulfo, rege Alamannorum vel Provincie.
VVilelmus firmat. Stepbanus iirmat. Albaricus firmat. Ricbelmus fu-
mât. Pontius firmat.
134.
Carta Wadaldi, de decimo in villa Sancti Saturnini.
Ego Pontius Guadaldi et Eambertus, frater meus, donamus altari s.-cc. XI.
quod est consecratum in honore saucte Marie semper virginis et sancti
Vicloris martvris, in monasterio Massiliensi , et monachis ejusdem
tnonasterii sancti Vicloris, presentibus atque futuris, tertiam partem
de decimo de pane et vino, que exit de dominicatura quam monachi
ipsi sancti Victoris faciunt in villa Sancti Saturnini vel faeluri sunt.
Arbertus autem de Mimito et pia mulier et filii ejus guirpiunt istud
decimum et contrapellationem quam faciebant in mansione de Gra-
ziasca; et,propter istud guirpimentum quod fecit , Barnardus Rufus
dédit ei quattuor solidatas de avère saucti Victoris.
1 Adula/s, filia Gaufredi dicti Grisegonelle , » Guillelmus II, cornes Provincial.
comitis Andegayensis , aecundaque Guillcluii * Wïrberga seu Gerberga, filia Othonis Guil-
uxor. klmi, coniiiis Bi!r™undi;e.
160 CHARTULARUJM
135.
Carta Billiellis.
i3d<-cemf>r., In nomine Domini. Ego Billiellis femina, filia qui fui condam
cire. 1010. Guillelmi , vicecomitis Massiliensis 1 , donator sum Domino Deo et sancte
Marie sanctoque Victori martyri, monasterii Massiliensis, et omnibus
monacliis ibi Deo servientibus, tam presentibus quam futuris, alodem
meum proprium quem abeo in valle de Tredz , boc est ipsam terciam
partem , quem babeo in Castro de Porcils , et in villa et in terris cultis
vel incultis, vel in totum honorera ad ipsum eastrum pertinentem.
Dono etiam Domino Deo et jam dicto monasterio quartam partem in
Castro de Oleres, in villa et in vineis et in terris cultis vel incultis, et
in totum alium honorem ad ipsum castrum pertinentem. In isto jam
dicto castro tenet Gaufredus, nepos meus, de Sinna, per sanctum Vic-
torem et per abbatem, ipsam castellaniam et ministraliam et eccle-
siam et furnum et tascham et duas modiatas de vineas et mansum
de Adalard et alium de ministralia. Dono etiam jam dicto monasterio
medietatem in castro Cugulli , et in villa et in terris et in vineis
cultis et incultis ; et in aliam honorem dono quartam partem. Dono
etiam in castro de Bulchodenes totum quod ibi habere debeo.
Dono etiam meum corpus et animam, et totum jam dictum honorem
meum et omne aver mobile quod habeo vel habere debeo Domino
Deo et sancto Victori et omnibus monachis, propter remedium anime
mee vel progenitorum meorum. Et adveniunt mihi hec omnia per
donacionem parentum meorum seu per qualicumque voce, et ita
totum ab integro dono jam dicto monasterio, sine blandimento et ulla
interpellacione de ullo homine et sine ullo engan. Si autem ullus
homo vel femina contra hanc cartam donacionis venerit ad inrum-
pendum, non hoc valeat vaendicare, sed componat in duplo duas
libras auri , et insuper ista carta donacionis firma et inconvulsa per-
maneat omni tempore.
' Guillelmus I.
SANCTI VICTORIS. 1G1
*Facta caria donacionis idibus decembiis, in obedientia sancti Vie- f s«-
loris de Solers, anno incarnacionis Domini nostri'.
Signum Billiellis femina, qui banc cartam donacionis scribere feci,
et teslibus fîtmare rogavi. Signum Ricard de Rocbafog. Signum Ugo
Ricard, de Poreils. Signum Bernard Boso, de Canned*.
136.
Carta donationis Moine.
Ego Fulcho, Massiliensis vicecomes, el nepotes mei Poncius épis- ,002 -
copus, Willelmus Juvenis et Fulco, ejus filius, et Gosfredus, neenon
et Petrus 3 , nosomnes, pro nostrarum redemptione animarum, proque
animabus parentum nostrorum, tam vivorum quam eciam morluorum,
donamus, ad proprium alodem, altari quod est in honore sancte Mariae,
Dei genitricis , et sancti Victoris consecratum in monasteiïo Mrssiliensi,
abbatique Durando qui ibi videtur esse, et qui post ipsum fuluri sunt
abbatibus, simulque eciam monacliis ejusdem loci, tam presentibus
quam futuris, ecclesiam videlicet sancti Victoris deMolna, et totum
quod habemus vel aliquis habet el tenel per nos in loto terrilorio
ipsius Moine, in terris cultis et incultis, et in arboribus potniferis et
impomiferis, in omnibus rébus que ibi sunt vel que ibi erunt. Ego
jam dictus Fulco etprescripli nepotes mei banc donationem, sicut hic
scrjptum habetur, fecimus jam nominato altari sancte Marie et sancti
Victoris, quod in monasterio Massiiiensi videtur esse, habitatoiibusque
ejusdem loci, tam presentibus atque futuris; ea scilicet racione, ut
prenominatam sancti Victoris ecclesiam, in lerritorio de Molna sitam,
et omnia que in loto ipsius Moine termino vel ambitu hue usque habui-
mus, et aliquis habuit per nos, qualicumque modo, ipsi ab hodierno
monacbi habeant et in perpetuum sine ulla contrapellalione contra-
rietateque possideant. Si quis autem, etc.
Acla est autem anno incarnationis dominice m lxii, indicione xnu
epacta xxvi.
' Numerus deest. » Petrus dictus Saumada.
1 Hanc donationem confer cuin cliartis ,
n. <6, 18 et 19.
I. 21
162 CHARTULARIUM
Ego sepe nominatus Fulcbo, et in principio hujus scripture pre-
notatus , donavi et firmavi , et , pro meo rogatu , Kiquirannus canoni-
cus et Marinus presbyter firmaverunt. Poncius episcopus donavit
et firmavit, et, eo rogante, Guillelmus de Albagna, canonicus Massi-
liensis, firmavit. Guillelmus Juvenis et Fulco, ejus filius, cui lotam
suam parlem de Molna donaverat, donaverunt et firmaverunt ; et,
rogatu ipsius Fuleonis, Poncius de Confanone, Ailulfus de Guarda,
Guillelmus de Trisminas firmaverunt. Gosfredus Mala Partida et
mulier sua et Gosfredus, filius ejus, donaverunt et firmaverunt; et,
ejus rogatu, Cotoronus de Guarda firmavit. Petrus Somada donavit et
firmavit. Et ego Poncius de Vicins dono sexlam partem de Molna.
137.
Item carta.
10GO— 1061. In Dei omnipotentis et sancte Marie sanctique Victoris nomine. Nos
fratres germani, Jauzfredus, cognomento Pilelus, et Fulcho , pro
redemptione animarum nostrarum, et ut partem et societatem babere
possimus in bonis operibus monacborum Deo servientium, in cenobio
Massiliensi consistenlium,contrapellationes quas in terra sancti Victoris
faciebamus vel fecimus, boc est in Cilbarista venationes de insula,
et quod requirebamus in pice, tasca, et quicquid in oiuni territorio
appellabamus, excepto unam appendariade Ponlio Striculfo; in Cujas,
in territorio sancti Victoris, fraxinnas et oblias ; in JNovolas , quod
requirebamus in quartone; in Castro Albanie, decimum de vineis de
dominicalura sancti Victoris; pro bis itaque interpellationibus et occa-
sionibtis, quas seppe eis intulimus, et servicium quod promisimus
vel fecimus, adomno abbate Durando , summe bumilitalis et pacientie
viro, mulam valde optimam, que cc" s solidis postea vendidimus, acce-
pimus ; et deinceps nos servituros et in omnibus ubique locis fideliler
profitemur valituros. Ergo quicquit requirebamus, nos et botnines
per nos, in manu ejus, sine aliqua deceptione, dimisimus, solvimus.
1064 — 1079. Post bec igitur, domno abbate Bernardo 1 succedente, cum infesti
' Bemardus de Ruthcnis, 106-4 — 1079.
SAiMCTI VICTORIS. 1G3
monasterio essemus, et cum a decedentibus et succedentibus preposilis
vel cellarariis, modo minando, interdum blandiendo et promitlendo,
eorum avère substraxissemus, sepins ab eo ammonili ut ab injustis
interpellationibus et sacrilegis rapinis desisteremus ; convenientes* ipsi
et nos in supra ecclesiam sancte Crucis, in cimiterio ejusdem cenobii,
pro occasione cujusdam debiti, itidem a supradictô pâtre aliain mulain
rc torum solidoruin accepimus. Nos itaque Fulcbo et Jauzfredus , pre-
sentibus civit'atis Massilie tnilitibus, in presentia Dei omnipotentis
omniumque sanctorum, in manu domni abbatis, contrapeilationes
supradictorum locorum, sine ullo retenemento vel deceptione, et
absque inganno, rectum et tortuosum, justum vel injustum, dimitti-
mus, solvimus ipsi et monacbis Deo servientibus, presentibus sive
Êuturis, in perpetuum relaxamus.
Acla sunl bec presentibus sive audientibus et firmantibus testibus,
monacbis et laicis : Eldeberlo , Mimatensi episcopo , et fratre ejus
Austorgio; Guidone et Sicberio, Bernardo Amelio, Petro Alcberio et
fratre ejus Raimundo. De laicis présentes fuerunt : Pontius Siorrellus,
Galterius de Lasa , Pontius Cuculatus.
Si cpiis aulem de omni projenie noslra quelibet persona, masculus
vel femina,boc repetere,vel monastei'iinn inquielare presumpseril,
sit ei tenebrarum locus domus et flamma indeficiens, ardor sempi-
ternus.
138.
Carta Pontii Malnerii.
Sacrarum legum promulgat auctorilas, ut omnis inter peisonas con- 22 oct. 1093.
ventio sub scripture testimonio obtineat firmitatein. Idcirco, in Dei
nomine, ego Pontius Malnerius et uxor mea Salome, simulque filii
noslri Guilelmus et Fnlco, ob emendationem malorum nostrorum,
et ob remedium peccatorum et salutem animarum nostrarum, per
banc scripture paginam guirpimus atque donamus et delil^eramus
Domino Deo et sancte ejus genitricis Marie , necnon sanclo Viclori
martyri, et dompno Ricardo 1 , abbali monasterii Massiliensis, atque
1 Richardus cardinalis, alilias 1079 — 1 107.
164 CHARTULARIUM
successoribus ejus et monachis ibidem Deo servientibus, tam presen-
libus quam fiituris, quicquid, in omne honore nostro et dicione pre-
dicti cenobii abbates et monachi, quoquo modo, a quibuscumque
personis , nbique , adquisierunt vel in (iiturum similiter adquirere po-
lerunt, prêter sola capita castrorum nostrorum ; sed et castra Olerias
el Buccodenas 1 , cum omnibus eis ex integro pertinentibus, libère ac
quiele dimiuimns, et si aliquid nobis, tam in bis quam in aliis, jure
competebat, nichil nobis retinentes omnino, Deo et jam dicto monas-
lerio condonamus. Sicut vero prescriptum est aut melius dici potest,
omnia, sine omni enganno et fraude, présente scripto confiriiiamus,
et, ne nos aut filii nostri, aut quislibet de nostro génère, istud inquie-
tare aut repetere valeal, mulam imam obtimam ac centum solidos
mulgorienses de avère monasterii, tradente Ugone INicetii et Petro
cellarario, accipimus. Quod si nos aut filii nostri, sive ex. nostro sive
ex alieno génère utriusque sexus bomo , hanc noslram guiipitionem
ac donationem inquielare, reppetere vel infringere temptaverit, non
hoc valeat vendicare, sed, quadruplicato avère quod accipimus, iu-
super decem libras auri obrizi componat, etc....
Actum est hoc xi™ kalendas novembris, anno ab incarnatione Do-
mini millesimo lxxxx" 10 ni", indicione i.
Signum Pontii Malnerii, et uxori sue Salome, qui hanc guiipitionem
sive donationem fecerunt, firniaverimt,et teslibus firmare rogaverunt —
Signum filiorum Pontii , Wilelmi et Fulconis, qui laudant et confir-
mant. Signum Raimundi, episcopi Massiliensis. Signum Fulconis
Peleti.
Si Pontius banc convenientiam bene tenuerit , nos ei mala que nobis
fecit ex parte Dei parcimus, et peccatorum que de nobis habel plenam
veniam indulgemus,
139.
Carte de Molna et Ribuli.
10 87. In Dei onmipotenlis nomine. Ego Raimundus de Gemenas, ei fratres
f . 37. mei Baltugat et Wilelmus Formica el Aicliardus, et mater nostra
1 Vid. sup. n. 135.
SANCTI VICTOMS. 105
Maisenda , donamus Deo et sancle Marie et sanclo Victori, el abbati
Richardu etmonachis, presentibus et futuris, in monasterio Massiliensi
commanentibus, quicquid in territorio habemus de Molna vel Ribuls,
vel alii homines per nos : videlicet duos mansos, unum de Durant et
aliuni de Martino Aino, et nostrarn partem de tascba, id est octo parles,
etsedecim de decimis, cum ministralia Iota quam ibi habemus vel ha-
bere possunius, in terris cultis et incultis, pascuis, pratis, arboribus
pomiferis et impomiferis , aquis aquarumve decursibus , cum exuis et
regressibus. Hec omnia supradicta donamus, etc.. . . ; et accipimus pro
hoc caballum xl solidorum ab Arnaldo monacho, et Bernardo pres-
bytero. Sane si aliquis, ex nobis vel pârentum nostrorum, hoc donum
irrumpere aut inquietare voluerit, non possit vendicare, sed componat
in vinculo ami optimi libras un, et insuper sit dampnatus cum Dalban
et Abiron in inferno, nisi emendaveril.
Facta carta hujus donationis anno ab iucarnacione Domini mlxxxvii,
indicione x.
Rainnmdus de Gemenas fîrmavil. Baltugat firmavit. Wiielmus For-
mica firmavit. Aichardus firmavit. Maisenda, mater eoruin, firmavit.
Gauzfredus Pelet firmavit. Wiielmus Crasset firmavit. Dalmacius fir-
mavit. Ugolenus, frater ejus , firmavit.
Et ego Maisenda , mater eoruin , post hoc donum factum et fiimalum,
accepi de Arnaldo monacho , i porcum per v solidos , et i niulto-
nem per xn denarios, in presencia .laufredi, marili mei, et Ugonis,
fralris sui , et Bermundi , consobrini sui ; et confirmavi et roboravi
donum quod ego feceram , et filii mei.
140.
Alia.
In nomme Domini. Ego Conam de Madalgas, et fratres mei Wilel- <091
mus et Ugo , cum uxoribus nostris et filiis, donamus Domino Deo et
sancte Marie et sancto Victori mari yri , et abbati Richardo et monachis,
presentibus et futuris, in monasterio Massiliensi degentibus, totum
decimum et tolam tascham quam habemus in tolo territorio de Molna,
166 CHARTULARIUM
videlicet niedietatem de tascha et terciam parlera de decimo in pane
et vino et carne , et in omnibus rébus omnino que de ipso territorio
exeunt. Ego Conani et fratres mei, cum uxoribus nostris et filiis,
donamus et guerpiraus totum et ab integro, sineullo retineraento, liée
omnia supradicla, et sine ullo engan, pro remedio animarum nostra-
rurn et parentum nostrorum, et pro precio xxx solidorum, quos acce-
phnus ab Arnaldo nionacbo , de Abnis , qui ipsam obedientiam tenet.
Quod si quis ex nobis aut ex nostris beredibus autnullusbomo aut ulla
feraina qui banc donationem vel belemosinani nostram minuare aut
irrumpere voluerit, componat in \inculo auri purissimi libras v; et, si
lacère noluerit, sit anatbema maranatba, et iram omnipotentis Dei in-
currat usque ad emeudaeionem et satisfactionem , et insuper bec do-
natio fuma et stabilis maneat in perpetuum.
Ego Conam de Madalgas et fratres mei Wilelmus et Ugo, cum
uxoribus et filiis nostris, firmamus et alios firmare rogamus. Bernardus
Aurela lestis. Petrus Amelii testis. Bonus Filius testis. Aldebertus Ca-
ballarius testis. Aicbardus Peregrinus testis. Pontius Aprimadus testis.
Fulcbo Sebencus testis. Pontius Signarius testis. Pontius Andréas testis.
Arnulfus de Almis testis.
Facta carta bujus donacionis anno ab incarnacione Domini mxci,
indicione nu.
141.
Alia.
Cire. 1090. Ego Bertrannus Pétri , ministralis sancti VicLoris, dono Deo et sancto
Victori, et Arnaldo nionacbo et omnibus monachis Massiliensibus,
parlem meam de guardia de vineis, quas monachi faciebant et in
antea facient , in dominio suo , et in tercia parte de decimo partem
meam quam accipiebam ; et aceipio in precio caballum optimum de
eodem nionacbo Arnaldo et Ugone, fratre suo, in presencia Bosonis,
consobrini mei; et banc donacionem firmavi sancto Victori.
SANCTI VICTORIS. 167
142.
Alia.
Ego Bermundus de Orno et Pontius et Arnulfus, fratres mei, do- Cire. 1090.
namus et vendimus ilkuii molnarern de Peirois, in terra et in aqua
et in omnibus que opus habet molendinum , sanctç Marie et sancto
Victori, et Arnaldo mouacbo et monacbis Massiliensibns presentibus
et futuris; et accipinius in precium, de ipso Arnaldo, xv solidalas de
aver, ad ipsam nosiram voluntatem et filii noslri. Hoc donum finna-
mus, sine onini enganno, sancto Victori, in presencia Bertranni 1 ,
eellararii Massiliensis, et Ugonis , fratris Arnaldi monaebi, et Poutii
Andrée et Bicbardi Damiana. Ego Pontius Lanberti boc donum laudo
et firmo.
143.
Caria Gaufred et Guigo, fratres. %
Cum possessionis vel cujuslibet predii jus in alterius jure transfun- 2t aug. îoou.
dilur, opère precium est , quo de 2 pactis scriptis , idonea legitimorum
testium astipulatione, postabito totius controversie astu, fideliter et
probabiliter fiât, preciptie in bis, queDei sunt et pro Deo excipiuntur,
fidelibus negociis et actibus. Unde ego Gaufredus , et frater mens
Guigo, Jberosolimam petentes, tum peregrinacionis gratia, tum ad
exlinguendam , Deo prolectore , paganorum sceleratam effusanique ra-
biem, per innumeras christianoruin gentes, quasijam f'urore barbarico
oppressit, captivavit, occisit, douamus, inimo vendimus tradimusque,
cum consàlio Agnetis, inalris nostre, et fratrum nostrorum Wilelmi,
Fulclionis et Aicbardi, in potestate, dominio et alode sancte Marie
semper virginis sanctique Victoris, Massiliensis martyris, et abbatis
Ricbardi, monachorum, preseucium et post futuroruni, Massiliensis
cenobii, absque omni malo ingenio et sine omni usu et explicta et
quista et reliuemento, et sic sine omni fraude, prout scire possumus,
qucmadmodum necessarium est in tam sancta via, opère et labore,
1 Is jam ixat cellararius a. 107 1 .V. inf. n. 2o7. 2 Fort, corrig. ,jiw,l id pactis.
1G8 CHARTULARIUM
quem nos, ciun Dei adjutorio, sascipimus et incipimus, pro peecato-
rum nostrorum remissione et animarum nostrarum uostrorumque pa-
rentum sainte, videlicet mansum Martini Ame, qui est in territono
qiiod dicitur Molna et Ribulus, cum omnibus oninino rébus, que nos,
vel aliquis per nos, ibi, in illo toto territorio, tenemus vel bue usque
possedimus, tam in terris cullis quam incultis, et omni generis herbis
et pascuis, montibus et vallibus, sicut est eonterminium , a rivuloqui
dicitur Lataxius usque ad terminum montis qui dicitur Cucbar, cum
arboribus, berbis, nemoribus et silvis, cum omnibus adjacentiis ejus.
Et, nt ratum et inconcussum perpetuo consistât, boc donum vel
scriptum , per quod nobis Massilienses monacbi conférant vel donant
cxx solidos denariorum melgoirensium, nos predicti fratres Gaufredus,
Wilelmus , Guigo, Fulcbo , Aicliardus, super sacrosanctum altare sancti
Pétri de Signia, ut superius prenotatum est, lenendumet observandum
Deo et monacbis sancti Victoris, ex nostra parle et per nos, absque
omni malo ingenio , et sine deceptione monacborum, fideliter juramus,
et obsidfs, sicut Bernard us Peletus nobiscum placitando concordat,
super bec omnia damus. Si quis vero hoc donum vel vendilionem
auferre, vel ex toto vel ex parte, monacbis voluerit, adjutores nos et
defensores Deo et monacbis juramus.
Facta est autem bec carta ab incarnato Dei Verbo anno millesimo
xevi, indicione nu, vim kalendas septembris, feria i, lima i.
Fulcbo diaconus scripsit. Bernardus Peletus et Beniardus de Ca-
doenna et Wilelmus de Sancto Marcello neenon et Pelrus Siguinus,
monacbi sancti Victoris , placitum islud fecerunl , et banc carlam scri-
bere fecerunl. Thomas, presbiter de Signia, teslis. Gaufredus Aldeber-
tus miles, teslis. Pontius Andréas, de Almis, testis. Nobis autem,
supradictis monacbis, placitum istud fecerunt et fidejussores nobis
dederunt Arberlum de Melna et Aichardum de Madelgas, fide sua nobis
promittentes , ut, si quis hune placitum violaverit , isti jam dicli milites
in castello de Signia, in potestate nostra, veniant, atque inde non re-
cédant, donec eos abbas Massiliensis seu prior sive cellararius major
eos absolvat.
SANCTI VICTOMS. 160
144.
Carta Gaufied Irad et fratiibus suis.
(Edidd. Ruffi, Hist. de Mars., I, 485; Gnesnav, lita s. Cass., 583.)
in nomine Domini. Notum esse volumus cunctis hominibus, lam Uangust.,
presentibus quam futnris, qudd nos Wuilelmus Amelii et Ugo de 1097.
Poclio atque Gaufredus Iraz, fratres, filii Pétri Somada 1 , audientes
et recognoscentes quod avus noster* dédit monachis Massiliensibus de
monasterio sancli Victoris martyris, ad alodium, quicquid in omni
honore suo adquirere possent, alj bis etiam qui ad fevum, per maniun
illius, suam terrain tenebant , quam donationem nos infringere nolu-
nms, damus quoque Domino Deo et beale ejus genitrici Marie, neenon
sancto Victori martyri, atque venerabili Ricardo, ejusdem monasterii
abbali, simulque monachis ejus, et presentibus et futnris, quicquid in
honore nostro,in terminis videlicet Massilie et in tenninis castri de
Sancto Marcello, adquisierunt jam, vel in fulurum, Deo auxiliante, ad-
quirere poterint, a cunctis fevum nostrum tenentibus, lit in proprium
alodium habeant, et sine omni perturbatione possideant , ecxcepto lioc
quod nostram deinceps dominicaturam, sine nostra licentia, non ad-
quirant. Accipimus autem ab eis in precium centum solides melgu-
riensis monete. Si vero fratres nostri Fulco et Bertrannus redierint,
sub fidei altestalione pollicemur, ut islam eos donationem laudàre et
firmare faciamus; quod si facere nequiverimus , sub fide simijiler con-
venientiam facimus, ut parlem illorum de jam diclo pretio centum
solidorum, vel ipsis vel cui abbas aut prior jusserit, postquam unus
eorum nos monuerit, sine* omni occasione, reddamus. Sed de hoc f 38.
quoque convenientiam eis facimus, ul , si nostrum inler nos honorem
parliri contigerit, nullum pro bis cambium alibi accipiamus. Si
autem , etc.
Facta est bec carta xvnu kalendas septembris, anno Domini mille-
simo xevu.
' Petrus Saumada, filins Guillelmi II, vire- ' Guillelmus II.
romiiis Massiliœ, et Stéphanie.
I. 22
170 CHARTULARK1M
Ego Wilelmus Amelii, et uxor mea Sarracina, donamus et firma-
mus. Ego Ugo de Podio, et uxor mea Garcina, et filii mei Petrus
et Gaufredus et Fulco, donamus et firmamus. Ego Gaufredus Iraz
firmo ; et uxor mea Aiglina et filii mei Guilelmus ' donant
et fumant. Ego Arnulfus de Garcino et ego Aicardus de Garcin
et frater meus Geraldus, firmamus.
145.
Carta de vineis ad ponte de Opéra.
Cire. 1090. In nomine Domini. Ego Àimeirus vendo unam partem terre, que
est in loco qui dicitur Balma , quam solitus est laborare Bernardus
Léo : et habet ista terra, ab oriente, terram Poncii Lamberti; et, a
meridie, terram Salici. Hanc terrain jam dictam vendo ego predicta
Aimeirus, et filii mei , videlicet Guilelmus et Aicardus, sancte Marie
sancloque Viclori martiri , et monacbis ejus ; et dédit milii filiisque
meis, pro jjrecio, Guillelmus de Beders iiu or solidos denariorum. Et iD
alio loco , in eodem territorio , dono , sine precio , predictis sanctis et
monacbis aliam partem terre : et abet ista terra, a meridie, terram
Bertranni Otonis ; et, ab occidente, terram Iterii Mancipi. Et ego jam
dicta Aimeirus dono Deo et supradictis sanctis et monacbis , pro filio
meo Iterio monacbo , vineam, que est in loco qui dicitur ad Arcus :
et tenet se bec vinea, ab oriente, cum vinea Iterii Mancipi; et, a meri-
die, cura vinea Jobannis Fumerii. Ilem dedi, pro eodem filio meo,
predictis sanctis et monacbis, aliam vineam in eodem territorio : el
babet ista vinea, ab oriente, terram supradictam quam monacbis ven-
didi ; et, ab occidente, domum que dicitur ad Balma. Et sciendum
quia in bis vineis dono solummodo beneficium. Si quis aulem aut
lieres meus aut alter aliquis hanc donacionem sive vendicionem fran-
gere aut mutare voluerit , componat x libras optimi auri , et , nisi
emendaverit, sit anatbema maranata.
Ego Aimerus firmo. Guilelmus, filius meus, et Aicardus firmant.
Bonefacius firmat. Arnulfus firmat.
1 I.acuna in Cod. *
SANCTI VICTORIS. 171
146.
Carta Gérai Linguosia.
Ego Bernardus Léo et uxor mea et filii mei ae filie, donamus Cire, i 090.
vineas et balma et totum quantum ibi habemus in vinea Girald Lin-
gosia, quam reliquid sancto Yictori, in audiencia Rieavo et Pontii
Isnardi : consortes, claus de Bonifacii et clans de Sancto Petro; in
vinea quam dédit mulier Iterii et filii sui : consortes , Arcus et me-
dietatem de planterio de Giral Gaucelmi ; vinea quam dédit Bicbelmus
et Poncius Rusel ; vinea quam dédit Gilisenda sancto Victori. De
omnibus istis vineis donat Bonifacius suani partem de decimo; vineas
quas tenebat Pontius Bompar de ipso Bonifaciô, et escambiavit eas ad
Iterium , cum consilio ipsius Bonifacii ; vinea , quam dédit ipse Boni-
facius soroiï sue , et Iterius eam de ipso Bonifaciô ; vinea quam coin-
paravit Iterius de Andréa Gâta, cum consilio Bonifacii; vineas quas
escambiavit Poncius Arlulfus et Wilelmus , frater suus, et terram quam
comparavit Iterius de ipsis , xx solidis, cum consilio episcopi Massilie ;
terram quam comparavit Iterius monacbis de Iterio Mancipo et de
matre sua, m" sollidos, in audiencia Bonifacii et Bernardo Léo; terram
quam comparavit de Petro Isnardo m 68 sollidos de Berard et Pontio
Isnardo; teiTam quam comparavit de Salico et uxore sua et filiis suis;
vinea quam escambiavit a Fulcar de Sancto Saturnino ; vinea de sancto
Victore; vinea quam dédit Garlindis, et filii sui, sancto Victori, ad
Iterium.
147.
Carta de Bernardo Leone.
Ego Bernardus Léo Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori, Cire. 1090.
glorioso martyri, et domno IV. abbati, et monacbis in cenobio Mas-
silie consistenlibus, presentibus pariter et futuris, donacionem facio,
pro remedio anime mee , et patris et matris et uxoris et filiorum
meorum, de quadam vinea mea, accipiens ab eis in mutuo aliam
' Kichardns cardioalis.
172 CHÂRTULARUM
vineam in vita mea; ut, post obitum noslrum, ambe vinee sancto
t*. Victori remaneant, sine al icuj us* hominis interpellacionem. Insuper,
de alode meo proprio, dono eis spellunca, justa eandem vineam sita,
et locum molendini, cum terris circa positis,et introilum et exitum
ejusdem spelunce vel molendini. Hanc donacionem facio, sine aliquo
inganno vel retinemento. Si quis, etc
148.
Cire. 1080. Ego Fulco Umberti dono memedipsum, corpus scilicet et animam
meam, omnipotenli Deo et sancte Marie sanctoque Victori, pro mo-
nacho. Ipse eliam ego predictus Fulco , et filins meus Umbertus, et
frater ejus Gautfredus, et nepos meus Fulco, et Wilelmus Sornon-
dus, gêner meus, et Iterius , filins Aicelene, donamus Deo et sancte
Marie sanctoque Victori, et monacbis, tam presenlibus quam futuris,
monasterii Massilicnsis, campum illum cpii est ante bortuni ipsorum ,
ad Vuelnam : et est terminus, ab ortu solis, Jarret; a meridie, terra
Guillelmi Nicecii; ab occidente, terra monachorum , que fuit Poncii
Rainaldi ; a semtentrionali plaga, terra Amelii Candizi. Similiter eliam
donamus predictis sanctis et monacbis duas pezzas de terra, que sunt
in palude Sancti Genesii. Donamus etiam totum illud quod habebamus
in vinea, quam plantavit Wilelmus Cornavins, ipsis monacbis, sine
retinemento et sine aliquo enguanno, totum quot abebamus vel vide-
bamur babere , pro redemptione animarum nostrarum vel parenlorum
nostrorum.
Ego etiam Umbertus, filins predicti Fulconis, et frater meus
Guaufredus, onmes querimonias omnium rerum, sive de bonore sive
de malefactis, de quibuscumque causis, juste aul injuste, contra mo-
nacbos Massilienses et hommes eorum, quas bue usque faciebamus
vel impie agebamus , sine fraude relinquimus et persolvimus. Hoc
donum et banc convenienliam facimus in manu Wilelmi prioris et
Bernardi Pileli et Ysnardi Aldeberti et W. cellerario et Jobannis Bur-
gundie. Iterius etiam firmat.
SANCTI VICTORIS. 173
149.
Tempore Bernardi ', Massiliensis abbatis, ego Guirannus, mona- lOGi-iOTO.
clms et operarius, feei acaptum apud Ollerias, de Wilelmo Trunno,
tascani videlicet totam quam babebat super homines sancti Victoris ,
prêter dorainieaturam suani , et duos casales , qui sunt supra ecclesiam,
per quos, qui babent suos exitus, Wilelmus Elena et frater ejus, sin-
gulis annis, unum agnum reddant de servicio. Pro liis omnibus, pre-
dictus miles, acceptis xl solidis, simul cura uxore, relinquit, perpetuo
jure, laudat et firniat que dixinuis Domino Deo et sancto Victori, et
Massiliensibus monacbis, tam presentibus quam futuris, sub testibus :
Wilelmus de Ollerias et Petrus Gaufredi, Fulco de OUeriis et Petrus.
150*.
Caria de la Romieu.
(Ed. D. Martene, Ampl. coll., I, 514.)
In nomme sancte et individue Trinitatis. Ego Oto 3 vicecomes Léo- 28 maii 1082
manie 4 , et uxor mea Àdalaidis" commitissa, donatores sumus Domino
Deo et sancle Marie, genitricis Dei, sanctoque Yiclori martiri, Massi-
liensis monasterii, et venerabili Ricardo kardinali, abbati ejusdem
monasterii, et domno Girberto 6 priori , et omnibus monacbis Massi-
liensibus, tam presentibus quam futuris, ibidem Deo servientibus ,
aliquid de nostro'bonore, pro remedio ammarum nostrarum et paren-
tum nostrorum, ut idem omnipotens Deus, bac 8 oblatione seu ceteris
operibus bonis plaçât us, meritis et intercessionibus béate Marie, sem-
per virginis, genitricis Dei, et sanclicimi martiris Victoris, aliorumque
sanctoruni inibi quiessencium , oralionibusque omnium monacborum
omni tempore Deo 9 famulancium, et defunctis parentil)us nostris con-
1 BernardusdeRutbenis,abbasl064 — 1079. * Adolaidis, ibid.
* Charlul. Min. lui. 6; Majus liane cliartam c Giierto, ibid.
recentiore manu descriptam habet. 7 Weo, ibid.
5 Odo, filius Arnaldi. " C Min. addit parvissima.
* /.aumanie, C. Min ' Cl. Min. addit ibidem.
174 CHARTULARIUM
ferat requiem sempiternam, et nobis in presenti seculo de inimicis
victoriam 1 , in futuro cum sanctis omnibus perpetuam tribnat glo-
riam. Est autem supradictus bonor infra terminos Leomanie, in terri-
torio deP Feumarco , in quodam salin, in loco scilicet quem vocatif La
Romeu 3 ; quem locum nos jam dederamus cuidam Dei servo, nomine
Alberto 4 , perregrino, qui, dominice jussioni obediens, et patriam 11
propter ejus amorern relinquens, ad nos ex Alematmie" partibus venit',
et, sicut a divina voce sibi imperatum ftterat, a nobis 8 predictum
locum expeciit-, ibique, separatus a cunctis mortalibus, libère Deo
servire dispositif . Sed, Dei ordinante misericordia , infra biennium,
ob merilum bominis Dei , ad tantam populacionem idem locus devenit,
nt jam fere centum mansiones continere videbatur 9 . Quod cernens
Dei servus 10 , divino tactus consilio et nostro persuasus imperio, pro-
videns" in fiitiirum ut sibi et nobis melius" posset esse consultum,
obtnlit semetipsum Deo et sancto Victori , ejusque monasterio Massi-
liensi, in potestate Ricardi kardinalis, abbatis predicti, et 13 Girberti 14 ,
prions ejitsdem monasterii 18 ; et dédit totum jam dictum honorent, quem 18
nos dederamus et tradideramus ei, cum illis omnibus que ab Ainardo
et a Gasialez et ab aliis bominibus impetraverat , et insuper mobile
et immobile et quicquid ipse, aut aliquis per eum, adquisierat ibi.
Quem videlicet bonorem nos jam dicti donatores", cum sua voluntate,
ad proprium alodem, Deo et sancto Victori, et jam dicto monasterio
et monacbis simul donamns, concedintus, laudamus et confirmamus,
et de nostra et nostrorum , tara natorum qnam nascendorum 18 , potes-
' In presenti seculo pacem el victoriam, C. n Melïus deest in C. Min.
Min. I5 In C. Min. oinissie sunt voces : Ricardi k.
* De , ibid. a. p. et.
6 l'ocant Romeu, ibid. " Giberti, C. Min.
* Alberto, ibid. I3 Ejusdem monasterii deest in C. Min.
8 Patriam parentestjue pro ejus amore, ihià. ,e Quem non tradideramus sibi , scilicet cum
6 ji lamine ibid. acapte quem Enardus et Garsiahez et alii homines
' Vcniens ibid. dederanl il/i , v cl quicquid in mobile vcl in aliquo
' In C. Min. deest : et sied a. d. v. s. i.f, a honore ipse aut aliquis per eum adquisierat ibi.
nobis. C. Min.
• J Videatur, ibid. " C. Min. addiltt&ïu.
10 Famulus, ibid. ,s Voces Et nostrorum t. n. q. nascendorum
" Preridcns, ibid. abstint a C. Min.
SANCTI V1CT0RIS. 175
tate, in eorum dicione transfundimus , ut in perpeluum ibi 1 liabeant
monachi liberam potestatem edificandi' et faciendi quodcumque vo-
luerint, ad Dei servicium. Insuper etiam donamus eis partem de silva
nostra, in qua idem locus fundatus est, sicut vadit via, de uno latere,
contra castrum de Mazola 3 ; et terminât, contra occidentein, i in silva
de Asiu 5 , et de Gasia 6 de Gotbes 7 , et de Aimili 8 de Paulac 9 ; et, dé
alio latere, contra meridiem, venit 10 , per la peirieram discurrens, usque
ad vitem plantatam; et, de alio latere, contra septentrionem, divertit
in ipsam villam de La Romeu", etdiscurrit usque ad jam diclam viam,
ad castrum scilicel de Mazola 12 , ad orientem. Donamus eliam eisdem
monacbis et monasterio sepedicto mercatum tolum, simul et teloneum,
et mineganciam lotam et justiciam tolam, ab integro, sine aliquo
nostro retinimento vel alicujus bominis vel nmlieris. Volumus pre-
terea et laudamus, simulque donamus salvitatem seu salvacionem huic
ville que vocatur La Romeus 13 , omnibus ibi manenlibus et ex quacum-
que parte advenientibus, necnon et ab eadem villa dicedenlibus, ut
omnes salvi sint, et quidquid ibi babuerint vel adduxerint. Hec autem
omnia supradicta nos jam nominati , "Arbertus seilicet et Oto, vice-
commes de Leomannia , et Azalasdis commitissa , et omnes alii dona-
tores, sic totum supradictum donamus bonorem al) integro, quantum
ibi babemus vel babere debemus, Deo et jam dicto monasterio et
monacbis Massiliensibus, tam presentibus quam l'uturis, sine alico reti-
nemento vel malo ingenio. Quod si quos donatores vel aliqua magna
parvaque persona contra banc cartam donacionis nostre venerint vel
eam infringere voluerint, non boc valeat vendicare , sed comportât
in duplum cum omni sua melioratione et insuper x c m libras auri
1 Amodo et deinceps, C. Min., omissis verbis ,0 f'enit usque ad peircnna, et lenel usque od
in perp. ibi. vitem et de a., ibid.
* C. Min. addit monasterii. (l Ipsa villa de Romeu, ibid.
1 Marcola , ibid. ,! Marcola, ibid.
4 C. Min. addit de alio latere. ,5 Huic loeo quem vocant Romeu, ibid.
' Arsio,C Min. '* Jam nom. donatores, seillicet Alberlus ,
Carsio, ibid. Otto et AdaUiiJis , sic donamus supra scriptnm
' Godbes, ibid. honorent totum ab int. q. i. h, vel adquisivimus ,
' Eimeli, ibid. Deo, ibid.
* Panollag. ibid.
P 10 v.
176 CHARTULAR1UM
probatissimi , hac donacione manente Hrmiler, modo et omni tem-
pore.
Facta carta hujus donacionis v kalendas junii, anno m'l'xxxji 01 in-
carnationis Domini.
Signùm Alberti peregrini*. Signum Odonis de [Lejomannia, illustris
vicecomitis'; * Signum Adazaladis 4 commitisse, conjugis ejus, qui car-
tam hujus donacionis scribi fecimus et firmavimus ac testes firmave ro-
gavimus. Signum Ugonis de la Isla 5 . Signum Arnalt Juvez'. Signum
Rotberti elerici. Signum Geraldi. Signum Maurini 7 , fratris ejus.
Signum P. Gros, Signum Arnaldi 8 . Signum Bernardi de Gotbes *.
Signum W. de Lésez 10 . Signum Bernardi de Casteneda. Signum Serval
de Ligardas. Signum Baudoi de Gotbes. Signum Assui.
151.
Carta sancti Genesii de Arelate.
(Ed. in Coll. christ., I, 95, emendatiusfjue , 1 , 204 ex Llbro Aureo Arelat.)
1031-1 Oi i. Omnipotentis quippe Dei incomprehensibili disposicione, non nostri
ullius, ut reor, meriti, vel cujuspiam digni effeclus exsecutione, adeptus
hujus sancte sedis Arelatensis pontificali culmine", mulla sub inde
mecum de eodem regimine cepi in animo evolvere, quod id abs-
<jue ingenti mee valerem anime nullatenus exsequi discrimine, eoquod
ejusdem urbis publicata 12 et privata hostilis essent cuncla inseclationis
mucrone turbata, et prisce animus bonum " sue deliberalionis nequiret
captare. Tandem, clementissima a Divinitatis propiciacione, adepla
diu desiderate tranquillissime pacis obtione", quod diuturna evolverat
animus deliberacione , opilulante divine miseracionis subvenlione, id
1 C. Maj. M'LW, perperam. '"S. Cuil. de Lezes. Bernurch filius Galard
' Alberti Romei, C. Min. firmat. Signum Aimere de Pctragor. Signum
' S. Oltonis vicec. Laumanie , ibid. Ademari pueri de Pelragor. Signum A mal de
* Adlaidis, ibid. Castancda. Signum Ferbad de Ligardes. Signum
" De Isla, ibid. Ilaltui de Godbes. Signum Arsis. Ibid.
c S. Arnalli Juvenci, ibid. " Fort, corrig. pontificalia culmina.
* S. Geral/i Maurini, ibid. ■■ Edit. publiea.
■ C. Min. addit oui banc donationem feci et ■* Edit. tlironum.
firmavi, ** Edit. obventione.
" S. Hem. Gui/lclmi de Globes, C. Min.
SANCTI VICTORIS. 17?
exsequi cepit absque ulla dilacione , videlicet de sanctorum venerabi-
lium locorum restitucione. Unde,quadam die, de quodam religioso
loco in honore sancti Genesii vel sancti Honorati constructo , foras
muros nostre civitalis posîto, multa volvens mecum in animo, qnomodo
de tam spiritali prisci temporis monachornm ofïicio versus in posses-
sionis esset seculari servicio , et dixi in corde meo : « Si, per meuni
fortassis inicium , in Dei posset reverti servicium , non exinde grave
sustinerem judicium, et de peccatis meis Deum haberem propicium. »
Et ita , Deo favente , qui magna solus facit mirabilia , mecum tractavi
talia consilia , ut illum locum darem monasterio sancti Victoris de
Massilia, in quo construeret 1 Isarnus, abbas ejusdem monasterii, mo-
naehos in Christi servilia 2 . Igitur ego Rabimbaldus, gratiaDei, pre-
sulatus honore sublimatus, superiorum causa dictorum, ipsatn eccle-
siam sancti Geneisii,cum omnibus sibi subjectis ecclesiis, et cetera
omnia que in presenti videtur tenere, et quicquid in futuro potuerit
adquirere de ipsis rébus quas jam tenuit, vel undecumque aliunde
adquisierit, exceptis illis laicalibus feudis et cpiicquid illi laici ex ipsis
suis feudis abbati et congregationi cesserint, cum meo consilio vel
eeter[or]um episcoporum , meorum successorum, totum , per harum
auctoritatis nostre paginam litterarum, in manus Isarni supradicti ,
abbatis monasterii sancti Victoris Massiliensis , et suorum monaeho-
111 m , lam presentium quam fuliirorum, tradimus, donamus, cedi-
mus jure perpetuo, solasciantihus nobis in hoc ipso, vel consentienti-
bus totius Provintie principibus seu comitibus Josfredo atque Ber-
tranno 3 , fet nostre sedis canonicis Anseberlo, Durando, Arelas 4 , En-
goaldo, Pacio, Rostagno, Odilo,Bernardo 5 , Damiano, Pelito", Martino;
laudantibus etiam et firmantibus domno Poncio, episcopo Massilicnsi,
cum fratribus suis, qui ipsatn ecclesiam vel ipsum locum sanctum,
cum omnibus ad se pertinentibus, tenere videntur; tali vero racione,
ut ab ipsis monachis vel ah ipso abbate census per singulos annos
• Edil. consthucrel. « Edit. AteUu.
1 Edit. serviùo. • m c j n e di t . addiluui alterius Rostogni no-
* Gaufredus I et Bertraodus I, comités Pro- men.
vinciae, iJlii C'.iiilklmi I[. e j-rdit . Pelious.
l - 23
178 CHARTULARIUM
reddatur altario sanoti Stephani vel sancti Trophimi 1 , id est libra i in-
censi, in festa 2 sancti Trophimi. Id ipsum enim quod nos, inspirante
Deo, agimus, et sacrornm statuta canonum et legalis jubet auctoritas,
videlicet ut de rébus episcopii construalur locus monasterii. Nos vero
hoc non agimus, sed id quod a nostris antiquitus decessoribus con-
stitutum est et modo destitutum reformari cupimus in priorem
statum, ita ut, si quis aliquando, quod absit , nostrorum nisus fuerit
successorum quippiam contra sacrorum agere canonum sanctionem,
et quod a nobis sancte et laudabiliter videtur instituere s , ille contra
ausus fuerit deslituere, eterna se noverit ultione cum Anania et Saffira
multandum, qui aliquid de apostolica communia putaverunt esse frau-
dandum.
Àuctor et teslis hujus donacionis Rahiambaldus , qui illam fecit el
sua manu firmavit. Gauzfredus comcs firmavit. Bertrannus , frater
ejus, firmavit. Pontius, episcopus Massilie, firmavit, et omnes fratres
ejus, videlicet Wilelmus ', Aicardus 5 , Gauzfredus 6 , Bertrannus, Pe-
trus 7 firmaverunt. Volveradus firmavit.
152.
Carta de mansionibus sancti Egidii.
f° u. Quoniam, auctore Deo, sue ecclesie membra sibi invicem per kari-
12 ji,]. 1097. tatis concordiam succurrere debent, justum et honestum est ut sua
alter habundantia alterius debeat inopiam relevale. lccirco, in nomine
Domini , notum fieri volumus cunctis hominibus , tam presentibus
quam fuluris, quod vencrabilis abbas Ricardus monasterii Massiiiensis
venit ante reverendum abbatem Odilonem sancti Egidii , petens ab
eo, ut in suo burgo domos sive casales deberet concedere, ubi sihi
' Ecclesia melropolitana Arelatcnsis. Stephani nomcn , in nostro Cliartulario pmis-
2 Edit. feslo. sura.
1 Fort, corrig. instilui vel institutum. 1 Potrus dictus Saumada, frater cojisaugui-
'' Guillelmus III Juvcnis, vicecomes Massi- neus supradictorum. In edit., oinisso T'olvera-
liœ. dus firmavit , hic legitur : Willelmus, v'isecomes
" Aicardus, vicecomes Arelatum. Massiliœ t et frater ejus firmaverunt. Pondus
* Gaufredus, una cum fratre Guillehno vi- sëpescallus firmavit. Canonici sancti Stephani ["'•
recomrs Massiliae. — In edil. subsequitur maverunt.
SANCTI V1CT0RIS. 179
suisque monachis hospicium posset honestum habere. Cujus peticio-
nibus prelibatus abbas Odilo, consilio et precibus fratrum suorum ,
adquiescens, dédit jam dicto abbati Ricardo, in prefato burgo, casales
ad bedificandas domos, que sunt, ab oriente, subtus viam publicam
que dueit ad Rodanum , juxta ecclesiam sancti Nicolai; et, ab oeci-
dente, terminatur usque ad ortum monacborum ; et, a meridie, usque
ad domum Geraldi Aculiarii; et, a septentrione, usque in viam que
est juxta porticum predicle ecclesie saneti Nicolai. Hune locum sive
casalem , sicut terminatum est a Rostagno, priore sancti Egidii, et
Garnerio sacrista et Rostagno camarario, ego abbas Odilo, laudante
et annuente capitulo monasterii nostri, reverendo abbati Ricardo ad
fidelitatem nostram nostrorumque successorum, sine omni circum-
ventione, tribuimus, ut ipse et successores ejus, abbates et monacbi ,
ab bac die et deinceps, libère et inconcusse et bonorifice babeant et
possideant. Moriente vero Massiliensis abbate monasterii , succesor
ejus ante abbatem sancti Egidii veniat, et predicîum beneficium per
manus ejus accipiat ; abbas autem abbati dare non renuat , salva fide-
litate monasterii sancti Egidii. Hanc nostram donationem, sicut scrip-
tum est, futuris temporibus firmam et inconcussam, sine omni refra-
gatione, volumus permanere; cui si quis refragare templaverit , non
valeat vendicare.
Actum est autem hoc apud Sanctum Egidium , un idus julii, anno
Domini m°xcvii, in presentia tocius capituli.
Testes liujus donalionis sunt: Petrus Ebrardi, Rernardus Pétri vica-
rius, Rostagnus, Fulco de Castlar, Fulco, frater ejus, Geraldus Cazaporcs.
Abbas vero Massiliensis dimisit in manus abbatis sancti Egidii dona-
tionem quam acceperat de domibus Poncii Ricardi, dum istud donuni
accepit.
153.
Carta comitale de vineas Tiipontio.
(Edid. Gucsnav, Vita s. Cass., 457.)
Agitur nunc, more legis romane, ut, si quis quippiam vult transfim- \ j„i. 100S
dere donando, per paginam literarum boc corroboraret ; antiquitus
180 CHARTUL\RIUM
enim sine lilerarum corroboratione vigebat. Nos autem, secuti po-
tiorem usum, donamus vel cedimus, liis literis roboratum, aliquid de
nostro jure. Ego quippe Godfredus 1 , cornes Provincie, et uxor mea,
nomine Stepliania, et filius meus Bertrannus 2 , propter Deum et reme-
dium animarum parentumque nostrarum , donamus Domino Deo ,
sanctique Victoris et sociis ejus, abbatis vel monacbis ibidem Deo
servientibus, tam presentibus quam futuris, alode nostro, duas pecias
de terris in Triponlio. Et major pecia babet consortes, a parte orientis,
via puplica; a meridie, terram sancti Cesarii; a parte occidentis, flu-
vium Rodani; a parte aquilonis, ecclesiam sancti Juliani. Et in petiam
minorem in medio babet unum vasum ; et babet consortes , a parte
orientis et a jjarte aquilone, vineas de fevo comunale ; a meridie,
terram arcbiepiscopalem ; ad occidente, via puplica. Quapropter do-
nationem istam, donat abbas sancti Victoris et monacbi ejusdem loci
mulam obtimam , valente centum solidos , et de denarios melgoiresos
solidos centum obtimos. Hec légitima donatio supradicte terre facta
est in manu abbatis domni Pétri, * consiliante et présente Raimbaldo'
archiepiscopo , volentibus et presentibus episcopis Alfanto Aptensi, et
Riperto Gapincensi, nec non Rostagno Avinionensi, in kalendis julii,
anno ab incarnacione Domini nostri Jbesu Cbristi millesimo quinqua-
gesimo quinto, indi *
Si autem evenerit, etc cum Juda Iraditore in ba-
ratro peimaneat, atque duas libras auri componat, etc
Hec vinee sunt in comitatu Arelatensi, in terminio Triponlio , subtus
ecclesiam sancti Juliani, et in loco que nominant Ad Vasum. Ego
Gauzfredus , cornes Provincie , et uxor mea Stepliania , et fdius meus
Bertrannus , donamus et firmamus , et alios firmare jussimus.
Signum, Rainaldus Aldjerius testis. Signum, Aicardus Iso testis.
Signum, Isnardus Cbristoforus testis. Signum, Pontius Aldebran-
nus testis. Signum, Wilelmus, frater suus, testis. Signum, Pontius
Guido testis. Signum, Lauloardus Vuilelmo testis. Signum, Signo-
ritus Rataldus testis. Galafredus testis.
' Gaufredus I, filius Guilîelmi II. 5 Raimbaldus, archiepiscopus Arelatensis.
* BeTtrandusII,quipatrisuccessitcirc.lOB3. 4 Locus \ucuus iix Gid.
S\NCTI VICTORIS. 181
154.
Carta de Trijiontio vineis.
In Dei omnipotentis nomine, inspirante ejus dulcissimi gratia, nos 103S
fralres, Umbertus scilicet atqne Autrannus et Germundus sive Pon-
tius, Aldebertns quoque necnon Vuilelmus, providentes futuri judicii
discnssionem , etc Pro remediis animarnm nostrarum et
pro redemptione anime fratris nostri Fnlconis defuncti , donamus
atque cedimus aliquid de alode nostro Domino Deo et sancto Victori,
et monachis presentibus et futuris, hoc est, quandam condaminam,
que est in comitatu Arelatense, in loco qui vocatur Tribontius, ante
ecclesiam sancti Juliani. Cujus consortes ita habentur : ab oriente,
caminum publicum; ameridie, terrain sancti Cesarii; ab occidente,
fluvium Rodani; a septentrione, ecclesiam sancti Juliani sûpradicti.
Hanc condaminam ex integro donamus, cedimus atque tradimus
Domino Deo omnipotenti, et supradicto ejus martiri, nos sûpradicti
donatores. Et in alio loco donamus terrain, ubi est vasus de petra; et
ipsa terra jacet juxta lerram sancti Stephani martiris. Sane si aliquis
ex nobis donatoribus aut alia aliqua persona contra banc donatio-
nem aliquid agere voluerit, vel eam inrumpere temptaverit, imprimis
maledictus atque excommunicatus sit, deinde hoc vindicare non va-
Jeat, set coactus vinculo reddat auri obtimi libras. Nos fratres sû-
pradicti cartam hanc scribere fecimus, et manibus nostris firma-
vimus.
Facta donatio bec elernosinaria anno ab incarnatione Domini mille-
simo xxxvm ; régnante Cona 1 imperatore.
155.
De terris in Arelate, quas vocant Subtus Monte et Veila.
Dum Dei omnipotentis ordinatissima provisio sanctoruiu kanonum cire. 1030.
atque legum instiluto sancciverit, quatinus res ecclesiastice, a cujus-
1 Couradus II Salicus
182 CHARTULARILM
libel ordinis persona, modo quocumque, adquisite , annosa quamvis
possesse vetustate, etiam si edificiis ac possessionibus fuerint augmen-
tate mox ab beredibus aecclesie ad quanti jure pertinent fuerint requi-
site, absque ulla reddi debere contrarietate, nolentes vero reddere a
sancte Dei ecclesie segregari debere societate; idcirco ego Vuilelmus
et frater meus Fulco. 1 , unâ eum uxoribus nostris, Stepbana scilicet
atque Odila, ac fïliis meis domno Pontio, Massiliensi episcopo, et
i'ratribus ejus Vilelmo 2 , Aicardo 3 , Josfredo 4 , Stepbanus quoque, atque
Bertranno, sive Petro 5 , longo peracto tempore , destructo a Vandalis
Massiliensi monasterio , uec minus possessionibus ejus dispersis, carlis
quoque perditis vel incensis, tandem, moderno tempore, aparentibus
nostris ibidem servos Dei constituenlibus et ab eisdem servis Dei ,
possessiones ejusdem monasterii dudum perditas requirentibus, terras
quas possidebamus, que ab eodem monasterio, anno domni Ludovici
imperatoris 6 , quarto, possidebantur , pro redemptione animarum nos-
trarum , donamus atque reddimus Deo omnipotenti et monasterio sancti
Victoris marliris, Massiliensis, volentibus atque consencientibus sive
donantibus comitibus nostris, domno scilicet Josfredo atque domno
Bertranno 7 , quicquid infra istam donationem ad eorum fiscum per-
tinet. Sunt vero bec terre in comitatu Arelatense, villa que vocatur
ce ' 1 t
Là Chus, cum omnibus suis apendiciis, et alia villa que vocatur Vé-
tille Tula sive Sub Montis, in ca consislere videtur ecclesia sancti
Victoris, cum omnibus suis adjacentibus, et insula que est infra pa-
lude, que apellatur Tribuciga, et alia villula que vocatur Scrivignana,
cum suis apendiciis. Termini vero arum villarum bi sunt : de superiore
fronte, montera Sancti Gabribelis , justa fluvium Durencie, usque in
palude, et, sicut paludis revolvitur, usque in territorio Felaurie. Ergo
nos supradicti donatores bas comemoratas villas donamus, red-
dimus predicto Massiliensi monasterio, cum campis, vineis, pratis,
1 Guillelmus II <t Fulco, vicecomites Mas- * Petriis Sauniada.
siliœ. • Vid. inf., n. 163.
* Guillelmus III Juvenis. ' ' Gaufretlus I et Bertrandus I, comités Pro-
* Aicardus, vicecomes Arelatensis. vincia;, filii Guillelmi II.
* Gaufredus, postea vie cornes Massiliœ. ' Pro qua.
(>IS
SANCTI VICT0R1S. 183
pascuis, garricis, siivis accesisque omnibus, cura introitu vel exitu ,
vel quidquid eisdem villis pertinere videtur, ut servi Dei apud judicem
Deum , pronoslrorum ablucione peccaminum, ac genitorum filiorum-
que nostroi'um , perpetuo sint intercessores. Vere si nos, etc.
* Pontius clericus, filins Matildis, firmavit. Vilelmus Barbeta fir-
mavit. Pontius de Lambisco firmavit. Aldeguerius de Aligno firma-
vit. Ricaudus Gonbertus firmavit.
156.
Caria de Arelato, de rubinis.
Ego Pontius Spaliardus, monacbus sancti Victoris, pro anime mee Sxc. XI.
remedio et pro animabus parentum meorum, donavi ad proprium
alodem altari quod est consecratum in bonore sancle Marie , semper
Virginis, et sancti Victoris, in monasterio Massiliensi, et monacbis
ejusdem loci, tara presentibus quani futuris, videlicet duas rabinas,
quas micbi donavit avia mea : una earum nominatur Busigada, altéra
Panperdut; hoc est octavam partem earum, et cadrait in rabinam
malam. Ego autem posui eas in pignora ad Martinura Bodardum; et
monacbi sancti Victoris Ricaus de Sancto Genesio et Petrus canie-
rarius, redemerunt eas. Si quis autem, etc. ... In isto placilo, quod
fuit factura de redemptione ipsarum rabinarum, fuerunt Vulveradus
de Arelato et Porcelletus, filiussuus, et frater ejus Amelius, et Vui-
lielmus Dadonadus, Pontius Barnardus, et Pontius Anastasia, et Pon-
tius Rev'elatus; et Marlinus Rodardus , victus per duellum, fecit guirpi-
cionem ipsarum rabinarum , in manu Ricbai , Pétri canierarii et Ful-
conis, monachorum, et in presentia supradiclorum virorum.
157.
De ecclesiis de Cadarosca.
In Dei nomme. Ego Raimbaldus , gratia Dei, sancte inalris ecclesie ion
Arelatensis arcbiepiscopus, cura consensu nostre ecclesie filiis, facio
donationem omnipotenti Deo ejusque monasterio, apud Massiliam fun-
«84 CHARTUIARIUM
dato, in honore Domini nostri Jhesu Christi ejusque genitricis, seu
sancti Victoris martiris, et sanctorum apostoloriim omnium, aeccle-
sias que sunt in pago Arelatense, in villa que dicitur Calarusca; eccle-
siam sancte Marie et ecclesiam sancti Genesii seu et ecclesiam sancti
c c
Nazarii ecclesiamque sancti Victoris martiris, cura omnibus omnino
rébus sive possessionibus ad easdem ecclesias pertinentibus ; tali vide-
licet tenore, ut servi Dei, in prediclo consistentes cenobio, pro me
et pro successoribus meis ac pro nostrœ ecclesiœ filiis intercessores
deinceps existant. Igilur ego Raimbaldus venerabiles successores meos
per Dei nomen deprecor et obtestor, ut hoc devotionis mee munus,
prediclo monasterio amore Christi collatum, eadem dilectione firmiter
stabiliant, omnique tempore teneant ac corroborent inconvulsum. Si
quis vero, quod nullatenus fieri volumus, violare voluerithoc donum,
sciât se a iiminibus sancte ecclesie extraneum Deique maledictione
perpctualiter dampnandum.
Facta donatio hec anno incarnacionis Domini mxli.
158.
Caria <le Arelate.
Gi\-. îoio Munificencia Domini nostri Jhesu Christi largitoris et gratia, neniis
incolatus hujusce sui magnificum immaginarium opus oblectari intuens
pro patria, plurima resumende vestigia salutis ei indidit, quibus ver-
sipellis astulias devitaret lenonis, celebriusque fieret sui paris con-
ditori. Est itaque , condam eodem Domino docente , medele animarum
remedium, quil^usdam ex asse mundum relinquere, aliis iucentiva vi-
ciorum atterrere, nonnullis etiam subditis queque salubria propinare ,
et elemosinarum quibusdam indigentes impendiis confovere, viduis et
orphanis subvenire, communicato labore, odoriferoque celibatus his
potissimum redolere nectare , deifico sermone fidelium auribus into-
nante : « Sine mundicia diligentiaque castimoniae , non est gaudere et
vivere. » Neque constat posterions certitudo beatitudinis, ex copiis
affluentibus cenobitarum , communicari necessitate , sicut per evange-
lium nobis Dominus dicens innotuil : « Facite vobis amicos de ma-
SÂNCTl VICTORIS. 185
mona, ab eis transferendi in eterna tabernacula 1 . » Pluribus enim
instruimur oraculis dominicisque aminiculis bujusmodi, licet extërius
pretendatur ab bostibns scatebre viciorum, quibus dum quispiam fide-
liter inheserit, victor sibi qui vicerat, immundissimum veleraloreni
pessumdabit. Sed quia non omnis omnia possumus, quisque, ex. ibi in-
depto privilegio, palmiferis gratiarum letabitur fructibus. His ergo ce-
terisque quam pluribus adhortacionibus nos Yuilelmus et mater na
Pietas", nec non fratres mei Pontius et Ugo , sicut virorum didicimus
relacione orthodoxorum , animati , unanimiter impedimus 3 bealo Vic-
tori sibique famulantibus cœnobitis, ut nos animarum salulem pre-
cessoresque nostri et successores mereamur assequi , assenciente
dompno Raimbaldo 1 arcbiepiscopo sui[s]que clerieis , ecclesiam sàncti
Cesarii de Villa Nova terretoriique nostram partem, quod ex una
parte adheret eidem ecclesie, usque ad bracbiolum quod est contra
ilantem circium ; eatenus ut , si villa vel quodlibet aliut edificium
inibi increverit, monacborura , sine inquietudine , deserviat utilitati.
Vineas etiam que fuerunt procuratoris * nostri Ermengau, sibi con-
tu[li]mus, et, juxta decursum Rodani, porcionem nostram de Secun-
dal. Preterea donamus mansionem ad bospitalitatem fratrum con-
slitutam infra civitatem Ârelatis , et territorium a publico itinere usque
in Rodanum et usque ad muros castri, cuni ecclesia que est in ipsa
porta Dolosa, cum omnibus suis decimis, post exituni Lgonis (ùii-
mardi; et, in trifoncio Alancaz, sernodiatam vinee ; et, in Avesego ,
quattuor modiatas terre frumentarie cum tascia et décima, que ter-
minatur, ex una parte, in terra Rainardi de Sancto Emeterio, et, ex
aliis partibus, in confmiis ejusdem terre, que est nobis donatoribus.
Retrodecimam vero de omnibus que ego Vuilelmus Ugo et fratres mei
relinemus in terram Avesica , prefato sancto \ ictori et monacbis ejns
in perpetuum possidendam.
SignumVuilelmus Igo firmavit. Signum Pontius Ugo firmavit. Signum
Ugo firmavit.
Luc, XVI, 9. s Fort, pro impendïtnus.
* Pr.i domina Pietas. ' Raimbaklus, arcliicpiscopus Arelateusis.
2i
107
18G CHARTULARIUM
159.
Carta de Arelate.
In nomine cunctipotentis et individue Trinitatis. Ego Rostagnus
et frater meus Guirannus', et uxores nostre Mateldis , Fides, et
filii nostri Guirannus, Vuilelmus, Bertrannus, Raimbaldus, Rosta-
gnus; et ego Aldebertus de Avinione et uxor mea, et filii mei Vui-
lelmus et Umberlus Rostagnus; et ego Aldebertus Gailenus, et filii
mei Vilelmus et Guirannus, donamus sive vendimus, pro sainte
animarum nostrarum et nostrarum parentuni, Dco et sancte Marie,
semper virgini, sanctoque Victori, precioso martiri, in presenlia Ber-
nardi abbatis, et Vuilelmi, prions monasterii sancti Genesii, qui boc
fieri peliit, aliquit de alode uostro, in civitate Arelatensi, in territorio
de Moreriis , totam terrain inter Le Vol Longaret , usque montana de
;\lmis et usque ad Ripas Altas, eu m montibus, sicut aquavergit, et
oranes valles, quas inter ipsos montes monachi sancti Victoris, tam
j>er se quam per alios, laborare potuerint, usque ad Cravem, et
omiiem terram que modo est sicca vel siccabitur de palude usque in
médium paludis , cum rivis et fontibus , pratis , rupibus et vallibus ,
aquis aquarumque decursibus, arboribus pomiferis et infructuosis, et
pascuis. Donamus etiam aquam , postquam exit de molendino Rigo-
fredi, ut faciant inde molendina vel aliut quod placuerit , ubicumque
voluerint, sive in palude, sive bubi melius visum fuerit. Damus ergo
bue monachis, et in stagno et in palude, ad unum navigium, quicquid
piscare potuerint, et ubicumque infra istos lerminos, villam vel eccle-
siam sive mercatum, sive de pane seu de vermilio vel de qualibet re
hedificare aliquit voluerint, et quicquid venare infra istos terminos ,
tam ipsi quam illi qui pro ipsis babitaverint , sine omni usu et servicio,
faciant, excepto quod bomines qui non iuerint de eorum dominio et
potestate, si pro illorum securitate oves suas pascentes conservaverint,
debitum usiim nobis de paseberio reddant. Volumus autem, nos do-
natores vel venditores, post futuris et presentibus heredibus nostris, ut
locum illum, sine omni usu et servicio, dimitant. Si autem inquietare
SANCTI VICTORIS. 187
pro aliqua occasione presumpserint , quicumque fuerit persona , non
valeat assequi quod maie appétit, set xxx auri libras pro hac apeti-
cione persolvat, et, nisi satisfecerit , perpetuo excommunieaeionis
gladio subjaceat. Accepimus ergo nos, ego Guirannns et ego Ros-
tagnus , pro hoc, equum unum et mulnm; Aldebertus de Avinione,
solidos vin ; Vuilelmus Gucliiranmis, solidos v; Guichirannus de
Cabillione, solidos ira; lsnardus Christofori, et Petrns et Ugo fra-
tres , solidos ira. Nos igitur donatores prescripti cartam istam fir-
mamus.
Facta est anteni hec carta anno ab incarnato Domino mlxxiii,
indicione x.
Bartolomeus , Ugo Costarosa , Ugo Bartolomeus, Petrus, Garanto ,
Pontius presbiter, Petrus Caladria, Signuin Vuilelmus, Ugo, firmant.
160.
Carta de Bozaringo.
In Dei nomine. Ego Petrus Isnardi, et fratres mei Wilelmus et 1069.
lsnardus, et avunculus noster Rainoardus, et filius ejus Poncius
Rainoardus, et consobrini mei Gonciolinus et Ugolinus, damus ec-
clesiam sancti Cesaiïi de Bozarin°o Deo et sancte Marie et sancto Vie-
t O ce
tori , Massiliensi martiri , cum eonsilio Raimbaldi , Arelatensis arebi-
episcopi, et Vuilelmi Ugonis et fratrum ejus Ugonis et Pontii, et
Rostagni de Poscherias. Et, quia ad eremum est redacta, tam ecclesia
illa quam locus carens omnino cultoribus, pro reparacione ejusdem
ecclesie, donamus monacbis prefati martiris condaminam super flu-
vium Rodani, illam que adjaeet ecclesie, in perpetuum possidendam,
et decimum. Sed de eadem condamina terciam partem retineamus,
bac convenientia, ut monacbi excolant illam usque ad jacienda se-
mina: tune vero convenimus ibi congregare nos boves, et carruatam
facere, et de nostro semine, cum nostris sumplibus et omnibus, ter-
ciam seminare partem. Post istum vero donum , quia quidam Ge-
nesius, Bonomarde cognomine, monacbis eam inquietabat, dederunt
188 CHARTULARIUM
ei monachi xlv solidos et très multones et très agnos et coxjnuni
f" 13 bunum et feltrum * et cotum. Nos autem, sine aliqua dominacione et
censu , adjungimus huic dono aliut donum , id est totum cimiterium et
terram illam que est juxta ecclesiam, quam duo fossata désignant,
usque ad furcones Andrée aurificis. Et quia ipsi monachi cum nimio
labore condaminas duas jam in eodem loco rumperunt, illam scilieet
que est juxta ecclesiam, subtus viam, et alteram sublus Canneto, que
cum terra aurificis Andrée distinguitur , solummodo decimum et
tascam ex illis et de omnibus terris, quas deinceps in partibus illis
cum consilio minislrorum ruperint vel adquisierint , retinemus. Est
prelerea rubina, que dicitur Balda Curta, quam monacbis bac conve-
nienlia damus, ut ipsam illam préparent et nobis médium fructum
reddant. Quicumque autem, per se vel per alium, bomo aut femina,
donum islud inquietare presumserit, nisi satisfaciens resipuerint, per-
petui anatbematis jaculo feriatur.
Agitur ergo hujus cedule donum anno ab incarnato Verbo mlxviih.
Omnes nos prescripti donatores vel consiliarii firmalores bujus
similis doni. Signum Vuilelmus. Ugo firmat. Pontius firmat. Ugo
firmat.
161.
Carta de cambia quem dédit Wilemmus Ugo et fratres sui.
1064 1079. Legitimum constat et oportunum fore dinoscitur, ut qui posses-
sionem propriam sub alterius jure transfundit, testibus annotare quod
commutât non pigeât. Unde ego Vuilelmus Ugo, et fratres mei Pon-
tius, Ugo, notum fieri volumus quoniam aliquid de bonore nostro
sancto Victori et monacbis ejus donamus , et vendimus omnem vini-
cambiam et vendicionem de turri que dicitur Amalcberi usque ad Alba-
ronem, ita ut soli monacbi, sine alicujus bominis interpellacione , boc
per totam Rodani ripam facianl. Pro hoc vero dono , accipio ego Vi-
lelmus equum l solidorum precii et denariorum solidos xxx. Ego
vero Vuilelmus 1 , qualecumque prior ecclesie sancti Genesii, cujus
' Willelmus prioratui sancti Genesii a. 1057 et 1073 praeerat. V. n. 159 et 162.
S\NCTI VICTORIS. 189
consilio et actu ista fit vendicio, çum consilio domni Bernardi ab-
batis, licenciant Bernardi Gauduino dedi, assupradicta turri usque ad
Cannetum, nt jiariter monachi et Bernardus vinum liabeant, et quod
ex eo comntaverint per médium di vidant. Unde ut totiun post nos
futuri aperiant , l solidos hoc pacto accepi , ut si aliquis , quod
absit, hoc Deo et sancto Yictori inquielaverit, hoc nullo modo Ber-
nardus et filii ejus fieri permittant , set fideliter sancto Victori ho-
norem suum custodiant , et ultra Cannetum nihil requirere audeant ;
monachi vero cetera usque Ubaroni soli possidendo obtineant. Vui-
lelmus Ugo firmat. Fratres ejus fumant.
162.
Caria Rainaldi Rostagni de Gresio.
Dum fragilitas humain generis pertimescit ultimum vite tempus, su- 27Mart. too:
bitanea transpositione venturum , oportet ut non eveniat unum-
quemque imparatum, ne sine aliquo boni operis respeclu migret de
seculo; sed , dum in suo jure et potestate consistit, preparet sibi viam
salutis, per quam ad eternam beatitudinem valeat pervenire. Ego, in
Dei nomine , Bainaldus Bostagnus et uxor mea , nomine Narbona ,
donatores sumus omnipotenti Deo et monasterio sancti Victoris de
Massilia, et abbate Bernardo et fratribus ibidem Deo servientibus , ex
aliquo alodis nostre; hoc est donamus illi quendam locum et terram
cultam et incultam, ubi vocant Sancti Johannis in ipso Grisio, totum
et integrum quod ibidem habemus et habere solemus , excepto tasca;
et, in dominio nostro, terras ad duo paria bovum, in vita noslra ; et,
post excessu nostro , remaneat ad supradictum monasterium. Et est
ipsa terra in territo[rio] Arelatensi, in ipso jam diclo Grisio. Et habet
ipsa terra consortes , ex parte oriente , terra sancti Stephani et terra
filiis Àdalradi et terram sancti Pétri Montis Majoris; ex parte vero me-
ridie, terrain Umberto Costarosa et terra sancti Pétri, et pergit per
inediam ipsam fossam que dicitur Claveiia; et, ex parte occidente,
via publica que pergit ad pontem Sancti Gabrihel et ad sancti Pétri
Montis Majore; et adfronlat in terra Bostagno et fratri suo Gui-
190 CHARTLLARIUM
dranno, de Morarios, et ipsos pogios, sicut aqua mergit et decurrit.
Ea vero racione donamus hoc donum monasterium supradictum , una
pro remedium anime noslre et animas genitoribus nostris et paren-
tibus , ut Delis omnipotens dimitat nobis omnia peccata nostra et col-
locet nos in sede ubi epulantur justi. Et ipse jam dietus abbas et sui
monachi,per manus fratri Vuillelmi , prions sancti Genesii , donave-
runt nos, per ista honore et terra, solidos l denariis melgoriensis.
Sane si quislibet eredum parentumque nostrorum qui contra banc do-
nacionem ull umquam tempore ire agere aut fiangere voluerit, vel in-
quietare presumpserit, non valeat adquirere quod injuste repetit, sed
inprimis incurrat omnipotentis Dei et sanctornm omnium irae et sit
v maranata et anathema, quod est excomunicatus* vel maledictusaDeo,
et cum .Tuda proditore et Simone mago et Arrio et Sabellio et Aman
et Oloferno demergatur in inferno deinceps et ab hodierno, et postea
componat in vinculo optimi libras auri , quantum possunt fulciri in
dextro cornu tauri, et hoc cartula donationis omni tempore perma-
neat fuma et incolumis.
Acta est hec cartula civitate Arelate , sub signo ariete , qui mense
marcii oritur, feria ni, lima vnr, anno dominice incarnationis mlxvii,
régnante Christo Domino , qui celi sedet solio, infinito imperio.
Signum Rainaldus Rostagnus et uxor sua, nomine ÎNarbona, qui
liane cartam scribere jusserunt et testes firmare rogaverunt , manibus
propriis firmaverunt. Signum Piaimbaldus archipresul 1 firmavit. Raim-
baldus prepositus firmavit. Bertrannus s?ecretarius firmavit. Costabilis
cabiscolis firmavit. Asterius et Ansaldus, presbiteri, firmaverunt. Dodo
levita firmavit. Eldebertus Geilinus firmavit. Vuilelmus Aicardi fir-
mavit. Cosme de Morarios firmavit. Nor etenim taldus 2 sacer relegit
composuitque.
163.
Carta sancù Victoiis de vineis Sub Monte.
(Ed. in Gall. christ., I, 106, et in Antiq. de Mars.-, I, 310.)
23 mai 817. In Dei nomine. Conveniencias qualiter convenit inter Wadaldo,
1 Raimhaldus . archiepiscopus Arelatensis. - Pro Tforlaldus 'etenim .
SANCTI VICTORIS. |<j|
gratia Dei episcopo Massiliense , necnon et alios homines Onaldo et
uxore sua Rodolena, et Âdalario et uxore sua , nomme Boneldœ, de
terras proprias saucti Victoris, martiris Massiliensis , vel pontifex
ipsius ecclesie, Wadaldo episcopo, vel clero ipsius civitatis. Piacuit
alque convenil de ipsas terras , qui suai sitas in pago Arelalensi, loco
cognominato Sub Monte, super fluvio Durenlie, ut ipsi jam dieti ibidem
plantare et advinare et insertare debeant, ad inedielatem. Qui babet
ipsam terrain, in uno fronte, dexlros xxxm, et in fronte, dextros xvi;
inter consultes, de duos lateres, terras sancli Victoris, martiris Mas-
siliensis; et, de duos frontes, vias publicas, bac si quis alii sunt • ut
infra istos quinque annis qui advenerint, sic ipsas plantas et adviniatas
babere debeant, et, quando quidem ad legitimos fructos pervenerint ,
ipsas inter se equaliter dividere debeant, una medielate ipsa casa lîei
sancti Victoris, Massiliensis, vel actuarique ejus babere debeant; et
illa alia medielate Onaldus et uxor sua Rodolena, et Àdalarius et
uxor sua Boneldis, vel infantes et nepotes eoruin , usum et frucluni
de ipsa terra babere debeant, et, post obitiun illorum, ad ipsa casa
Dei sancti Victoris, sub onme integritate, revertere debeant. Si quis
vero, quod si ullus pontifex vel successores ipsius ecclesie, aut ac-
luarii, qiù contra bac convenientias nostras venire aut agere vel in-
rumpere volueiit, sint parlibus vestris culpabelis, et impleatur pêne
numéro argento libras duas. Et, si Onaldus vel uxor sua, et Adala-
rius vel uxor sua, aut infantes vel nepotes eorum, neglegens exinde
fuerint, similiter parentibus Wadaldo episcopo, vel pontifex qui ejus'
vel clero ipsius civilate solvere debeant , et in anlea in ipsas conve-
niencias estare debeant. Et, si per ipsas convenientias de ipsa una
medielate, quem Onaldus aut uxor sua, et Adalarius vel uxor sua,
aut infantes aut nepotes eorum, uU'iunquam lenipore , ipsa planta
vendere voluerint, ad Vuedaldo episcopo vel successoresque ejus
vel clero ipsius ecclesie offerre debeant, quomodo ad bonis honii-
nibus adprecialam est; et, si ipsi ejus precium donare noluerint,
quomodo adpreciatum est, cura vos jam dicti qualiter per ipsa con-
* Suppl. Incirri enehit.
1 92 CHARTULAR1ÏJM
veiiientia superius iscriptum est , cuicumque ipsa planta vendere vo-
luerint in eorum permaneant potestatem.
Facta conveniencia sub die x kalendas junias, anno quarto imperii
domni nostri Lodowico, indicione xi.
In Dei nomine, Vuadaldus episcopus hic convenientias fecit. Signum
Irgobaldus presbiter consensit. Signum Teotbertus archidiaconus.
Signum Dominicus diacouus confirmavit. Signum Stepbamis presbiter
consensit. Signum Ermenfredus diaconus consensit.
164.
Karta de duabus condaminiis in Gallignano, ad ecclesiam sancte Mario.
037 (ii Omnibus in Christo licet fidelibus , dum catholica auctoritate persi-
stimus, non activa sed contemplativa scrutare debemus, dicente Do-
mino : « Dum in hoc seculo vivimus , bonorum operum operando ces-
sare non debemus, et ita perficiamus in hoc presenti, ut in futuro
cum electis mereamur portionem habere. » Quapropter ego, in Dei
nomine , Maria cogito casu humane fragilitatis anime mee , tam
pro anima patris mei quam matris mee, ut Deus omnipotens, per in-
tercessionem ahni clavigeris Pétri, ecclesiam quam nuncupant Pha-
nabregoli, necnon et ceteri sancti quorum 1 in ipsa continentur ec-
clesia, velaliarum, scilicet Genesii, Honorati , llarii, Sergi et Bacci,
quarûm conjuncta est, ut animam meam ad jhcrusalem celestem per-
venire faciat , patrem meura vel matrem meam atque animas paren-
torum meorum. Propterea dono ad supradictam ecclesiam, que sita esse
foris muros Arelatis videtur, vel ibidem Christo militantibus , presen-
tibus atque futuris, duas medietates de campis, in terra subtus Are-
latem, in terminio quem nominant Gallignano, ad ecclesiam sanctç
r 44. Marie. Est una *medietas de uno campo, in quo cadunt m" modia de
tritico. Consortes, de uno latere, terra fiscalis ; ex alio, slagno Bonizo;
et ex alio, prato Aquali; et ex alio, Rainaldo. Quapropter et me-
dietatem de alio campo, qui est subtus Clara de Maurana, in quo
1 tort, suppl. reliqiiuv .
SANCTI VICT0R1S. 19;{
cadunt vu modia annone. Consorles : ex uno latere, terra sancti Ste-
pbani; et ex alio , Garriga; atque ex alio, fiscalis; vel etiam alio
latere , palude. Dono etiam ad supradictam ecclesiam quantum ibi
michi pax obvenit vel obvenire débet ibi, Deo servientibus futuris et
presentibus , ut faciant ex eis quicquid necessàrium fuerit sancte bujus
ecclesie , vel aliarum quarum conjuncla esse videtur. Sane si quis ego
aul beredes mei , vel ullus bomo aut emissa persona, qui banc dona-
tionem elemosinariam contradicere vel inquietare voluerit, non valeat
vindicare quod repetit, sed iram Dei omnipotentis et omnium sanc-
torum incurrat, atque cum Juda traditore societatem babeat, et com-
ponat in vinculo tantum et alium tantum quantum predicta terra me-
liorata valere potuerit, ac postea donatio ista firma et stabilis permarieat ,
cum stipulatio subnixa.
Facta donatio ista vel elemosina in Arelate civitate, publiée, vi'° ka-
lendas, régnante Conrado rege.
Signum Maria femina , que banc cartulam scribere et firmare roga-
vit. Signum Martinus. Signum Jobannes. Aimericus presbiter, notarius
rogatus , scripsit.
1G5.
Carta Vuiveratis.
In Dei omnipotentis, omnipotentissima moderatione cuncta dis- 10-13
ponentis, nomine, et in sanctorum martirum Vicloris ac sociorum ejus
honore. Ego Aimedrus ac lilii mei Volueras et Amelius atque Ros-
tagnus, illius misericordis Domini piissime vocis, qua peccatoribus
veniam largiri dignatus est , dicens : « Date elemosinam, et ecce omnia
mimda sunt vobis 1 » ; et : n Sicut aqua extinguit ignem , ita elemosina
extinguit peccatum 2 , » ceterorumque promissionum ejus clementium
memores, et pro animarum noslrarum, proque genitorum fratrumque
nostrorum ac filiorum nostrorum remedio , facinuis donationem eidem
omnipotenti Deo ac supradictorimi martirum monasterio, haut longe
a Massiliensi urbe fundato , de alode noslro, qui pro fratrum nostrorum
rnortibus jure bereditario nobis est adtributus; quem constat situin
' Luc, XI, il. 2 Ecclesi., lit, 33.
I. *:,
194 CHARTUJARIUM
esse in commitatu Arelatense, ultra paludem Sancti Cesarii , in loco qui
dicitnr Splata : campum scilicet unum , habentem consultes , ex uno
latere, paludem; ex alio, podium quem cornes construere voluit, et
insuper, ab ipsis arcubus de Splata usque ad arcus Sancti Genesii, ubi
pons est, onmia ex integro donamus Deo et martyri supradicto, ejus-
que monasterio , ac monacbis ibidem manentibus , tam presentibus
quam futuris, nichil omnino reservantes nobis; et sunt vinee, campi ,
garrice, terre culte et inculte. Atque ut a monachis supradicti cenobii
perpetim possideatur ab integro, a filiis ac nostris fidelibus banc dona-
tionem firmarirogavimus, et nos manibus nostris firmavimus, quatinus
sanctorum martvrum intercessionibus , servorum etiam Dei presen-
tium ac futurorum intercessionibus, a judice pio Jhesu Cbristo abho-
litionem nostrorum peccaminum , eorum quoque mereamur adipisci
consortium , in die illa borrendi examinis , quibus Dominus est dic-
turus : « Yenite benedicti patris mei possidere preparatum vobis regnum
a constitutione mundi 1 . » Si quis igitur beredum vel parentorum nos-
trorum ullave potens quanwis persona contra banc donationem ire
temptaverit, omnipotentis Dei sanctorumque omnium iram incurrat,
et cum Juda Scbariobt ignis perpetui penas luat, insuper et auri optimi
libras xx pro hoc conatu persolvat, ac deincebs donatio hec incon-
vulsa perhenniter stabilisque permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvm ,
c
inditione xi", régnante Rodulfo , rege Alamannorum seu Provincie.
Pontius juvenis firmavit. TJgo firmavit. Joffres firmavit. Belledrus
firmavit. Aimedrus firmavit. Volveras firmavit. Amelius firmavit. Ros-
tagnus firmavit. Alius Rostagnus firmavit. Patio firmavit. Boso firmavit.
Lambertus firmavit. Stepbanus firmavit. Wilelmus 2 vicecomes firmavit.
Aicardus 3 , filius Wilelmi, firmavit. Pontius Udulbertus firmavit. Adal-
ras firmavit. Bonuspar firmavit. Stephana firmavit. Raimbaldus , filius
Bonefacii , firmavit. Iterius firmavit.
1 Matt., XXV, 3-i. » Aicardus, filius Guillelmi II, postpa vice-
* Guilklmus II, vicecomes Massilise. cornes Arelatum.
SàNCTl VICTORIS. 195
166.
Carta sancti Victoris de alotle in Debugnerias.
In Dei noniine. Ego Rainaldus et frater meus Willeluius tlonamus 1044.
atque reddimus feus, quos tenuerunt parentes nostri et nos usque
nunc, ad monasterium sancti Victoris, seu monachis qui ibidem deser-
viunt, présentions atque futuris, quoniam olim tenuerunt parentes
nostri et nos, per clomnos atque potestates qui tenuerunt Massiliam.
Nam et ego Willelmus Cotaronus atque Vasso, consobrini supradicti
Raiualdi et fratris ejus Willelmi, per quem istam cartam modo est
facta , si militer reddimus istos feus, nostram partem quam ibidem
babuimus , quoniam una terminante. Manifestum est enim quia placuit
animis nostris et placet, ut supradicto sancto Victori atque sociis ejus
istum alodem donare atque reddere et roborare fecissemus , sicuti et
facimus , propter Deum et remedium animarum nostrarum paren-
tumque nostrorum, quoniam a priscis temporibus fuit istum alodem
proprium de sancto Victori. Propter boc donamus atque reddimus,
per precium quod recipimus a monacbis sancti Victoris, ego Rainaldus
et frater meus Vuilelmus, qui depredavit caballum Arduini, prioris
sancti Genesii, obedientieque sancti Victoris, qui fuimus filii condam
Rostagni , fratris Iterii ; ob banc causam , propter querelam quam
habebat frater meus Willelmus contra Arduinum monachum , de
isto alode, fuit restaurata ista carta et meliorata atque corroborata
a nobis. Ego videlicet Rainaldus accepi ab Arduino xx" v solidos, et
nunc frater meus xv solidos vianesos, in tali videlicet racione utrum
ut umquam nullam interpellationem amj)lius faciaraus, coram senio-
ribus* istius civitatis , videlicet Volverado et Pontio de Aqueria et v.
Vilemmo Cotarono, qui but fidejussor inter monacbos et me et fratrem
meum, ut, si nos aut ullus liorao per nos interpellaverit , non boc
valeat vindicare , sed in duplo componat istum alodem , et post bec
firma et stabilis permaneat ista redditio atque donatio omni tempore.
Et nos vero Wilemmus Cotaronus et Vasso, ea videntes, propter
Deum et remedium animarum parentumque nostrorum , seu propter
i 96 CHARTULARIUM
precium quod convenit inter nos et monaclios , reddimus atque do-
uaraus ipsam partem quam liabuimus , ab integro , sine ulla difficultate.
Nam istum alodem est in terminio Arelati , super Debognarias , in loco
illo quem vocant Greso vel Vedrimas; et babet consultes, ex una
parte, terra sancti Genesii; ex alia, via pupblica que vadit ad rao-
nasterium Montis Majoris, usque in Fossam Clareram ; ex alia parte,
terra sancti Stepbani , usque in montem quo aqua decurrit. Quantum
infra istos tenninos concludunt, omnia sancto Victori, martyris
Massilieusi, donamus atque reddimus, sine ulla fraude, jure lotum
ab integro perhenniter babendi el possidendi , etc
Intérim ego Wilemmus Cotaronus suscepi per fidem nieani atque
per fidemjussionem , ut, si repeticio fuerit facta ab ullo nostro suc-
cessori , tantum alodem in Debognarias sive in Massilia componam,
et postea bec donatio permaneat omnique tempore.
Facta donatio atcpie redditio anno ab incarnatione Domini mille-
simo xL mo nu, régnante Anricbo ' imperalore.
Signuin Rainaldi atque Wilemmi, qui banc cartam scribere fecerunt
et firmare rogaverunt. Signum Volveradi. Signum Pontii de Aqueria.
Signuin Ottoni, filius Iterii. Signum Vilemmi Cotaroni. Signum Ful-
choni. Signum Pontii Asterii. Jberonimus firmavit. Boso firmavit.
Rainaldus Rausola firmavit. Pontius Daidonadus et Autardus firmave-
l'Ullt.
167.
Carta sancti Victoris de fevo de Greso.
!0il. In Dei Domine. Ego Ugo, filius Iterii, et fratres mei Otto, Ber-
trannus, Iterius, donamus atque reddimus feus, quos tenuerunt
patres nostri et nos usque ad presens , per seniores et potestates Mas-
silie, sancti Victoris monasterio vel ibi servientibus futuris et pre-
sentibus, quoniam alodem fuit ejusdem a priscis temporibus. Manifes-
tum quod placuit animis nostris , ut jam supradicto sancto et ejus
monachis istum alodem donare atque reddere facimus , sicuti et robo-
rando agimus, atque propter Deum et animarum parentumque nos-
1 Henj-icus III dictas Niger.
SANCTI VICTORIS. 197
trorum remedium. Nam iste alodus est in terminio de Arèlate, super
Debonneres, in loco quem vocant in illo Greso vel Vedranas. Con-
sortes enim sunt , ex un a parte, sancti Genisii terra, atque, ex alia,
via publica que ducit ad Montis Majoris monasterium. usque in Fossam
Clareràm; iteruni, ex parte alia, sancti Stephani terrain usque in
montem , sicut discurrit aqua. Quantum in istis afrontacionibus in-
cludunt, donamus vobis omnia, jure tota ab intégra, babendi, ven-
dendi, donandi, commutandi, faciendi exinde queeumque volûeritis
libérant potestatem, in Dei nomine, habeatis. Quapropter, etc
Facla donatio atque redditio anno ab inearnatione Domini nostri
Jhesu Christi milleximo xli , régnante rege Provintie nullo seu Ber-
gundie.
Signum Ugonis, filii condam Iterii, qui banc cartain vel reddi-
tionera scribere fecit et firmare jusit. Signum Ottonis, ejusdem fratris.
Signum Bertranni. Signum Iterii. Signum Amelii Porcelleti. Signum
Willelmi Deidonati. Signum Carbonelli. Signum Rostagni Pagani.
Signum Aicardi Artaldi. Signum Bosoni Jberolimi. Signum Abbonis.
Signum Arcbimberti de Massilia. Signum Umberti, filii Cennelli.
•
168.
Caria de vinea de Agals. '
In Cbristi nomine. Ego Dominicus et uxor mea , nomine 111., et io64— 1076.
filii mei, videlicet Gonzaldus, Wilemmus, Petrus, vendilores sumus
domni Bernardi, abbalis sancti Victoris, et monachis ejus, aliquid de
alode nostro, id est vineam, que est in comitatu Neniausensi , in ter-
minio de villa Sancti Egidii, in loco qui vocatur Agals, una cuni
consensu domni Beraldi 1 abbatis, et cura consensu domni Raymundi 2
comitis, in presentia Gonzaldi procuratoris et Guarini et Bernardi
Teudini; qui mibi advenit et filiis meis per nostram complantationem
vel per quacumque voce. Et terminatur, a meridie , juxta vineam Gir-
1 Bcialdus, abbas sancti /Egidii, cire. 1060 minor Pontii, comiris Tolosani fraterque Guil-
— cire. I0TG. iclmi IV, cui in comitatu Tolosano , anno
* Raimundus, cornes de Sancto JEsiâio, filins !088, successit.
198 CHÂRTULÀRIUM
f ' *$■ berto Ventre Lato; * et de occidente, vinea Pontii Bermundi de
Someire ; et de alio fronte , vinea Andrée aurifici. Quantum istas
afirontationes includunt, omnia hoc tibi, supradicto abbati , totum ab
integrum vendimus , excepto ipso fisco quod pertinet ad sanctum
Egidium ; et est precium nn or libras denarios mergulinos , que tibi ,
supradiclus Dominicus , liberavit Wilemntus , prepositus sancti Ge-
nesii Arelatensis 1 . Quem vero predicta vinea, que tibi vendimus, de
nostro jure in tuo tradimus dominio potestatem , ut quicquid exinde
faeere vel judieare volueris, libéra in Dei nomine habeas potestatem,
cum exios vel regressios suos , ad proprio. Et qui ista venditione in-
rumpere temptaverit , non hoc valeat vindicare , sed conponat, aut
conponam tibi ista vinea que tibi vindo in duplo , cum omnem suam
immelioratione. Et hac venditio firmis permaneat omnique tempore.
169.
Carta sancti Genesii.
sfebr. 1000. Omnibus in Christo licet fidelibus , dum canonica et catholica
auctoritate persistimus , non hactiva , set contemplativa vita perscrutare
debemus, ut, dum in hoc seculo vivimus, unusquisque homo de
aeterna retributione qualiter recipiat cogitare débet ; et ita perficiamus
in hoc seculo , ut in futuro cum sanctis mereamur porcionem habere.
Quapropter ego , in Dei nomine , Ermengarda peccatricis , audiens
promissa Domini, dono ad opus Dei, et ad ecclesiam almi martiris
Genesii ceterorumque sanctorum, et ad monacos ibidem servientes,
vel ofïitiorum ritu Domino famulantibus. Propterea cedo vel dono ,
pro anima genitori meo Pontione et matre mea Bellidrude , vel pro
anima mea Ermengarda, indigna peccatrice, et pro anima filio meo
Flavio , ut Deus omnipotens dimittat omnia peccata nostra et paren-
tibus nostris, et a pénis inferni sive de potestate diaboli liberare
dignetur; propterea dono aliquid de hereditate mea, qui mihi per
donatione de pâtre meo domno Pontione legibus obvenit , hoc est
de vineas cultas modiatas vi, infra dua loca. Est ipsa hereditas in
Idem qui dicitur prior in nonnullis chartis. Vid. sup. n. 161.
SANCTI VICTORIS. 199
comitatu Avenionense, in agro Rupiano , in lerminio de Villa Laurala,
in loco que dicunt Basellano, niodiatas mi, simul tenentes; suni
inter consortes, de totasque partes, me ipsa donatrice. In alio loco
qui dicunt Ludazano, modiatas n , simul tenentes; consortes de
lolas parles me ipsa donatrice, hac si quis alii sunt c[ons]ortes. Et
faciant ipsi monachi de ipsas vineas quiquid benefacere vel ministrare
voluerint, id est abendi , tenendi, comutandi bene, eorumque suc-
cessoribus monacbis ibdem servientibus derelinquendi, in Dei no-
mine, babeant integram licentiam et polestatem. Sane si quis, ego
aut heredes mei vel ulhis bomo, qui contra donatione ista ire,
agere vel inquielare volueril , prius iram Dei omnipolentis et omnium
sanclorum incurral , et induatur malediclionem sicul vestimentum,
et intret sicut aqua in viscera ejus et sicut oleum in ossibus ejus,
et absorbeat eum terra vivum, sicut Dalan et Abiron fecit, et sub-
focbent eum oranes maledicliones que in veteri et in novo Testamento
scripla sunt; et non liceat ei venundare quod repetit, sed componat
auri oplimi libras ni; et post ista omnia, donalio ista firma sta-
bilisque permaneat, eum stipulatione interposita, pro omni firmitale
subnixa.
Facta donatione ista in Are[lale] civitate, publiée, nouas febroarii,
anno millésime, régnante Rodulfo rege.
Signum Ermengarda, qui banc donationem per bonam voluntatem
scribere et firmare rogavit, manu sua firmat. Poncius Juvenis et filius
suus Jozfredus firmat. Poncius', episcopus Massiliensi aecclesie, fir-
mat. Archinrichus ' abbas firmat. Amelius firmat. Vuillemus firmat.
Auriolus firmat. Teutbaldus, filius Ermengarda, corroboravit et voluit
hac firmavit. Balda, soror sua, voluit et firmavit.
170
Carta de Rupiano.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, ut qui-
1 Punlins I. « Archiniiius, alibas Momis Majoris.
973 vel 974.
200 CHARTULARIUM
cumque rem suam in alicumque transfundere voluerit potestatem, per
paginem teslamenti eam infundat, ut prolix[is] lemporibus secura et
quietat permaneat. Igitur ergo Arantrudes cesatrix adque donatrix ad
Daniel et ad Agilberto, presbytères, una pro Dei amore et pro re-
medium avium nieum et avia et mater mea et meipsa pecatrice , is
nominibus , Rodberto et Arantrude et Ermentrude , ut Deus omni-
potens dimittat omnia peecata nostra , propterea cedo vel dono aliquid
de proprietatem mea , qui miebi ex projenie parentorum meorum
legibus obvenit. Est in comitatu Avinionense, in agio Rupiano,in
terminio de villa" Tarascone, in loquo qui dicilur Villas; ibique dono
ad ipsos presbyteros de vinea culta semodiatas m, consorles de [n]no
lalus et uno fronte Bonfilio levita, de alio latus Bonutio, de alio
vero fronte terra saneti Cessarii ac si quis alii sunt eonsortes ; eo
actenus tenore, quandiu Daniels et Agilbertus presbyleiï* vixerin! ,
teneant et possideant, post obitum vero [ad] opus Dei et saneti Pétri
revertant , ubi ego Arantrudes requiescit. Sane si quis, ego aut be-
redes mei vel ullus bomo, contra donatione et elemosina ista ire, agere
vel inquietare voluerit, non valeat vendicare quod repetit, primus
ira Dei omnipotentis et omnium sanctoruin incurrat, et induantur
maledictionem sicut vestinientum , el intravit sicut aqua in interiora
ejus et sicut oleum in ossibus ejus, et taies maledictio quas venit super
filios Israël sicut Datan et Abiron, et non valeat vindicare quod repetit,
se[d] componat de auro libra i, et in antea elemosina isla firma stabilis
permaneat omnique tempore.
Facta donatio ista in Arelate civitate, publiée, in mense setimbri,
anno xxxvn régnante Conrado rege.
Signum Arantrudes, qui bac cartulam scribere et firmare rogavit ,
manu sua firma. Signum Ermentrudes , mater mea , et soror mea Vuit-
burgus, voluerunt eteonsenserunt, manus illorum firmaverunt. Signum
Autrigus, virus suus, voluit et consensit et firma vit, et filia sua Pontia
firmavit. Signum Lanbertus major firmavit. Signum Bonfilius viearius
firmavit. Signum Ricbelus firmavit. Signum Vuadaldus firmavit. Si-
gnum Daidonatus firmavit. Signum Aicardus firmavit. Signum alius
Aicardus firmavit. Signum Ermenfredus firmavit.
SANCTI V1CT0R1S. 201
171.
Carta de cambra de mansionibus Hieronimi in Arelate.
(Fragm. in Gall. christ., I, 55b.)
Ego Jheronimus, Rainois quondam filins, et Mirmanda, uxor mea, 7dec.
audientes Dominum , etc Domino Deo sanctoque Yictori, Jhesu loi — 106
Cbristi gloriosissimo martyri , Massilicnsis monasterii , et monachis
Deo ibidem servientibns et servituris, in presentia domni Raimbaldi ,
Arelatensis urbis arcbiepiscopi , clericorumque et nobilium laicorum
ejusdem civitatis , et eodem arcbipresule hoc ipsum laudante, donamus
promp[to]que animo et voluntario transfuudimus mansiones, quas in
urbe supradicta habere videmur, juxla ecclesiam sancti Martini'
superque Rodani fluminis ripam. Terminantur autem mansiones ille
territoriumque earum , ab oriente , mansionibus Aicardi Yso ; a me-
ridie, mansionibus Vulveradi et Amelii , ejus fratris; ab aquilone,
Rodani fluvio; ab occidente vero, masionibus Heloys. Ego jam
dictus .Iheronimus et Mirmanda , uxor mea, donavimus Domino Deo
et predicto sancto Victori Massiliensi, et monacbis, tam presentibus
quam futuris, ejusdem loci, suprascriptas mansiones, cum terra in qua
fundate sunt et cum suis exitibus et reditibus ; ea videlicet ratione , ut
ij)si easdem babeant, teneant et possideant, et suam voluntatem de
eis ut faciant setnper. Si quis, etc
Facta est autem mense decembri, feria nu, vu idus decimber,
luna xxvmi, féliciter 2 .
Ego Jheronimus sepe nominatus et uxor mea et frater meus
Boso, banc donalionem firmavimus et testes firmare jussimus et roga-
vimus, in manu Richai, monachi et prioris sancti Genesii. Donmus
' Edit. ecclesiam sancti Genesii. annum cujus dominici dies littera Ii signati
* Ex nomine Richai prioris iniïa scripto sunt, ca non nisi ad annos 10-18, 1051 et,
liane ehartam liquet datam fuisse et post a. 1005 est adscribefiaa. Quod ad lunaî diem 29
10ii, (juo mentio Arduini prioris novissima pertinet , is cura die 9 novembris minime qua-
occurrit (Vid. supra, n. 100), et ante drat. Auctores Gall. christ., omissis notis quas
a. 1007, quo Willelmus prioratu potieba- habet codex, chartam ad a. 1067 rejecezput.
tur (Vid. supra, n. 102). Cura autem nota Qua vero ratione? dicere non possumus.
cbronologicœ nostram chartam referont ad
I. 26
202 CHARTULARIUM
archiepiscopus Raimbaldus firmavit. Ugo de Baie firmavit. Vulveradus
et Amelius, frater ejus, firmaverunt. Otto firmavit. Eldebertus Do-
donis firmavit. Aicardus Yso firmavit. Isnardus, filius Christofori, fir-
mavit. Pontius Teuberti firmavit. Fulco, frater arebiepiscopi , firmavit.
Atenulfus decanus firmavit. Vuillemus Cotaroni firmavit. Rostagnus
Dodonis firmavit. Rostagnus Damiani firmavit. Rostagnus Aldierii fir-
mavil. Poncins Cancelli canoniens firmavit. Cerunculus de Massilia
firmavit. Aimaricus firmavit. Bremundus clericus firmavit. Poncius
Guidonis firmavit. Amelius Bastonus firmavit.
172.
f. 40
Carta commitalis de Tripontio.
16 jun. !Oio. Agitur nunc more legis romane , ut , si quis quippiam vult transfun-
dere donando, per paginam litterarum hoc corroboret; antiquitus
enim sine litterarum corroboratione vigebat. Nos autem, secuti
potiorem usum , donamus vel cedimus , bis litteris roboratum , aliquid
de nostro jure. Ego quippe Godfredus et frater meus Bertrannus 1 ,
comités Proventie , * propter Deum et remedium animarum nostrarum
parentumque, donamus sancto Victori et sotiis ejus, abbatibus vel
monachis ibidem Deo degentibus, tam presentibus quam futuris,
alode nostro comitale, duas petias de terris, in Tripontio. Et habent
consortes, a parte orientis, via puplica; a meridie, terram sancti
Cesarii ; a parte occidenlis , fluvium Rodani ; a parte aquilonis , eccle-
siam sancti Juliani. Quantum infra istas quatuor affrontationes est,
tolum damus integrum, sine ulla difficidtate ; et sunt in comitatu
Arelatense , in terminio Tripontio ; et in peciam minorera in medio
babet unum vasum. Si autem, etc
Facta est haec donatio in monasterio sancti Genesii , in mense
januario, xvn kalendas februarii, in festa sancti Honorati, anuo ab
incamatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo xl , indi-
tione vin.
1 Gàufredus I et Bertrandus I, Clii Guillclmi II.
SÀ1NCTI VICTORIS. 203
Signum Godfredi et Bertranni comités , qui bec donatio fecerunt et
firmare rogaverunt. Signum Yuillemi de Cucuro. Signum Arberti, filius
Matil[dis]. Signum Pétri de Gosser. Signum Porcelleti , filius Volvera.
Signum Petro Odgeri. Pontius clericus firmat. Vuillemus Baltugado
firmat. Vuido de Lorada firmat. Rainulfus Ascher firmat. Isnardus
Morcello firmat. Christoforus firmat. Aicardus Yso firmat.
Roborata bec carta octabis sancti Laurentii 1 , in manu arebiepiscopi
domni Raimbaldi*, et Arduini, prions sancti Genesii. Si quis deinde
inquietare voluerit, analhema sit. Franco de Marinnana firmavit.
Allierius de Aligno firmavit. Petrus Orela firmavit. Quapropter robo-
rationem ejus , dedimus lx solidos viennensos probate monete ; ea
videlicet ratione est confirmata , ut amplius non sit a nullo inquisila
neque corrupta , et qui temptaverit anatema sit. Amen '.
173.
Carta Adalrado de Triginta Modia.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, ut, qui- Mart.,
cumque rem suam in qualicumque parte transfundere voluerit, pev cire. io:>o.
paginem testamenti eam infundat, ut prolixis temporibus secura et
quieta permaneat. Quapropter ego, in Dei nomine, Hysnardus et
conjux mea Vuidburga donamus ad limina sancti Victoris Massi-
liensis aliquid de alode nostro, pro remedium animas nostras et pro
anima de filio nostro, nomine Adalrado, ut Deus omuipotens dimiltet
omnia peccata nostra et anima de filio nostro , et collocet eas inter
agmina sanctorum , ubi epulantur justi. Qui est in comitatu Arela-
tense , in agro Triphontio , in cluso quod vocant Triginta Modia : hoc
est de vineas modiatas ni, simul tenentes ; et in commitatu Adve-
nionense , in terminio de villa que dicunt Aurignana , modiatas m de
vineas, et uno maso, cum terris cultis et incultis, et cum quantum
nobis pax obvenit vel obvenire debuit; et nicliil nobis non reser-
vamus : in ea vero ratione , ut nullus bomo , nec ulla opposita vel
' <" aiigusti. » Conftr cum cîiarta n. 153.
* RaimbaMus, archiepiscopus Arclatensis.
204 CHARTULARIUM
arnissa persona, qui contra douatione vel helemosina isla, ull'umquam
tempore, ire, agere vel inquietare aut inrumpere voluerit, primis
ira Dei omnipotentis et omnium sanctorum incurrat, et cum Anna et
Caypha et socius ejus Barrabba, et cum Oloferno et cum Juda tra-
ditoi'e, in baratro perditionis dimergant; et non sit illi Deus adjutor;
ne sit qui misereatur pupillis ejus, et fiant filii sui orpbani, et uxor sua
vidua, et postea fiât excommuniatus; et in antea donatio vel belemosina
ista firma permaneat, omnique tempore, cum stipulatione interposita,
pro omni firmitate subnixa.
Facta donatio ista in Arelate civitate, publiée, in mense martii, anno
incarnati Verbi , régnante Domino nostro.
Ego Hysnardus et uxor mea Vuidburga et proies nostri , mas-
culi et femine , qui donatione vel belemosina ista scribere fecerunt ,
manibus illorum firmaverunt, et aliis rogerunt ut firment. Signum
Petrus et Vuilelmus et Eleix, fratres , voluerunt et firmaverunt. Signum
Bermundus clericus firmavit. Signum Vuilelmus firmavit. Signum Rai-
noardus firmavit. Signum Bernardus Senioretus firmavit.
174.
Carta de niodiata rasa que est in Laquis, in Tiipontio.
Mai. 1001. In Dei nomine. Conventia sent promissionis , qualiter convenit inter
domno Pontione, episcopo sancte sedis Massiliensis ecclesie, nec non
et fidèles nostros Ava , et filiis suis Cotaronus et Iterius et Aicardo
et Rostagno , cujus beneficius 1 est, apnt alicos bominem, nomine
v . Mircurino , et uxore sua * Madavede ; noscitur quomodo convenissel
inter illos , de terra arabile sancte Victoris. Est in comitalu Arela-
tense, in agio Tripontio , in terminio de villa Debongerias, bubi
dicunt Laquis, boc est de terra modiata rasa. Est inter consories, do-
duos latus, ex ipsa fronte, ipsa terra; de alio l'ronte, via publica,
bac si quis et alii sunt consortes. In taie vero conventnni ipsi labo-
ratores ipsas vineas cum bono studio plantare, vitis fodere et proba-
1 Cod. btnefilius.
SANCTI V1CT0RIS. 205
gare et fecundare sluduerint; cum bene avineatas fuerint, ipsi labo-
ratores de ipsas vineas imam medietatem recipiant a proprium alodein.
Et si nécessitas eis eveneritet venundarecupiunt, non liceant aliénait*,
nisi episcopo saneti Victoris, aut cujus" beneficius erit, per taie vero
precium, sicut boni hommes pretiaverunt; et si emere non voluerit,
vendant cui volu-rit. Sane siquis, nos aut episcopus vel cujus bene-
ficius erit, contra covenentia ista ire, agere vel inquietare voluerint,
non valeat vindicare quod repetit, set componat in vinculum auri
liobtimi untias duas , et in antea covenentia ista fuma , stabilis per-
maneant homnique tempore.
Facla convenientia ista in Arelate civitate, publiée, in mense madii,
anno millesimo primo , régnante Rodulfo rege.
Signum domnus Pontius episcopus et Ava et filiis suis, qui anc
convenientia scribere fecerunt; manus illorum firmaverunt. Pet rus
firmavit. Dido finnavit. Vinzanus firmavit. Agubranus firmavit. Rai-
iialdus firmavit.
175.
De masionibus Patoni.
In sancte et individuse Trinitatis, unius verus Dei nomine , simulque 9 jun. nus.
pro remedio anime meae fratrisque mei Heldeberti, qui in hoc
michi opère adjutor existit, aliorumque fratrum meorum, et pro ani-
mabus gehitoris ac genitricis nostre , omniumque parentum meorum ,
lam vivorum quam et defunctorum , ego Pato , canonicus saneti
Genesii Arelatensis martyris, aliquid de bis que possideo omnipotenti
Deo sanctoque ejus martyri Yictori, monasterium Massiliense cujus
sacralissima continct membra , et abbate présent i, domno scilicet
Vifreto, monacbisque ibidem Christo Domino servienlibus, tam pre-
senlibus quam futuris , ut exorent omnes pro sainte mea omniumque
supradictorum parentum meorum, dono alque perpeiualiter trado, id
est oiansiones optimas in Arelate , non longe ab ecclesia beati ^ in-
centii martyris, quas ex duabus partibus, id esta solis ortu et sep-
tentrione, vie terminant publiée ; ex aliis vero duabus, illustrissimorum
nobiliuaique virorum mansionibus circumeluduntur, id est, ab occasu,
206 CHARTULARIUM
domni Fulconis ; a meridie , domni Landeberti. Sane si quis contra
hanc donationem insurgere voluerit, aut irritam eam facere tempta-
verit, hoc vindicare non valeat , sed reus exinde auri optimi libras mi
in vinculis reddere cogatur, et insuper donatio hec firma stabilisque
permaneat. Scribere maledictionem non est super h ">c necessarium ,
cum omnes qui sancluariam sibi vindicare possesMonem voluerint
maledictioni subjaceant , testante propheta : «Omnes, inquid, prin-
cipes eorutn qui dixerunt : Hereditatem possideamus sanctuarium Dei,
Deus meus, pone illos ut rotam, et sicut slipulam ante faciem venti.
Sicut ignis qui comburit silvam, sicut flamma comburens montes, ita
persequeris illos in tempore tuo , et in ira tua turbabis eos'. » Ecce
qualiter bis et aliis pluribus subjacebunt maledictionibus qui sanc-
tuarium sibi causam in hereditatem possidere voluerint.
Facta donatio hec anno ab incarnatione Domini millesimo xv, in-
ditione xiu, luna xvm, mensis junii die vim, sub Fratrum signo,
rogante me donatore , nomine Patone , cum fratribus meis , scriptoris
calamo , Isarni vocabulo, abbate suo jubente, salisfaciente; Radulfo
régnante , Alamannorum rege. Ego Pato hanc kartam fieri rogavi et
manu propria firmavi, ac testes subnixos firmare rogavi. Domnus
Vuilelmus vicecomes firmavit. Frater ejus donus Fulco 2 firmavit. Et
abuit Ysnardus , frater Patone , precium de ipsas mansiones , per sua
portione , solidos xxx. Ysnardus et Heldebertus , fratres , voluerunt et
firmaverunt. Deidonatus firmavit. Bernardus, frater ejus, firmavit.
Isnardus firmavit. Volveradus firmavit. Bermundus firmavit.
176.
De manso de Laurata.
18 iiiii 1033. Ante tempus legi istius donationis etiam sine gestorum testifica-
tione valebant ; nunc vero , post hanc legem , nec nuptiali nec qua-
libet inter quascumque donatio valere potest , si gestibus non fuisset
alligata. Quapropter ego, in Dei nomine, Richardus, *auctoritate
secutus, dono [ad] opus Dei et sancli Pétri necnon et sancti Victoris,
' !>s. LXXXII, 14. * Guitlelmus II et Fulco, vicecomilcs Massili.r.
(•47
SANCTl VICTORIS. 207
monasterii Massiliensis, pro remedium animas nostras et de genitore
nostro vel génitrice vel omnium parentum nostrorum , ut anime
nostre in inferno non sint deducte , sed ad paradisi gaudia mereamur
pervenire; propterea dono aliquid de alode meo, qui est in commitatu
Advenionense , infra villa que vocant Laureata , hoc est maso uno ,
ipso maso suprascripto , que Aycardus tenet approprium alode , cûna
curte et exago, et quantum ad ipso maso pertinet. Et super ipsa villa
donamus de terra arabile ' Habet consortes , ex una parte , terra
sancti Martini, et ex alia parte via publica, et de duobus partibus
nos ipsos beredes , vel alii sunt consortes. Eo aclenus tenore , ut ego
nec beredes mei vel ullus liorao a[ut] ulla opposita vel amissa persona
qui contra donatione vel belmosina ista ull'umquam tempore ire, agere
vel inquietare aut inrumpere voluerit , primis ira Dei omnipotentis et
omnium sanctorum incurrat, et cura Anna et Caypha et sociis ejus,
Barrabba, et sit maranatba, et Holoferno et Juda traditore in baratro
perditionis ; non sit illi Deus atjutor; ne sit qui misereantur pupillis
ejus ; fiant filii sui orpbani, et uxor sua vidua; et postea sit excom-
municatus ex parte Dei et omnibus sanctis; et postea componat in
vinculum a poteslate auri optimi libras v. Et in antea donatio ista
firma permaneat omnique tempore, cum stipulatione interposila pro
omni firmitate subnixa.
Facta donatio ista in ,Arela civitatè, publiée, xn kalendas martii,
anno primo quod Odo rex s cepit regnare.
Signum Ricbardus, qui donatione vel belemosina ista scribere fecit,
manus illius firmat, et alius rogant ut (irment.
177.
Carta de tribus modiatis vinearuni que sunt subtus Laurata.
In Dei nomine. Ego Leotaldus , pro remedio anime mee et filioruni ton
meorum , Isnardi scilicet et Rohtlandi , aliquid de alode meo omni-
potenti Deo et sancto Victori, ejus marlyri , monasterii Massiliensis,
Lacuna in Cod. clamatus Vienna; , anno 1034, rex Bursundiœ
2 Odo , cornes Campaniœ et Bltsensis , pro- et Provinciœ.
208 CHARTULARIUM
offero, trado veldouo, id est très semodiatas de vinea; in tali scilicet
conventione, ut, dum vixero, unam modiatam teneam et possideam;
post obilum meum , remaneat supradicto martyri et abbatibus et
monacbis, ibidem Deo servientibus. Et est ipse alodis in comitatu
Arelatense , subtus villam quam nominant Lauradam , subtus ecclesiam
sancti Clementis. Ipsa vero semodiata , quam in presenti offero, hos
babet terminos : de una parte , habet consortem Rainnaldam ; de alia,
Belet; detertia vero, Martinum presbiterum; de quarta, Guarmundum.
Illa vero modiata, quam ad usum meum dum vivo retineo, hos babet
terminos : de una parte, Belet; de alia , Martinum; de tercia, Mercu-
rinum; de carta, planum quem vocant Rubianum. Sane si aliquis
contra banc donationem meam venire vel obsistere voluerit , obtinere
non valeat, se[d] cogalur in vinculis exsolvere auri obtimi libras m.
Facta bec donatio anno incarnationis Domini ' septimo decimo ,
inditione vi.
Ego supradictus donator Leotaldus manu mea firmavi , et filii mei
firmaverunl Isnardus et Rohtlandus, et testes firmare rogavimus.
178.
De Laurata.
\i. In Dei omnipotentis nomine. Ego Truannus, et filii mei Guido et
Eldebertus et Ugo , pro remedio animarum nostrarum parentumque
nostrorum , et propter premium eterne vite, propterque metum
géhenne , donamus eidem omnipotenti Deo et cenobio sancti Victoris,
martyris gloriosi, non longe a Massiliœ moenibus fundato, et abba-
tibus ac monacbis ibidem Deo servientibus, futuris ac presentibus,
mansiones in villa Laurata, que jacent ante ecclesiam sancti Thome.
Et, de ipso fronte sancti Thome, habet in lo[n]gum dextros xiiii cim ;
et de occidente , dextros quinque ; ab aquilone , terra sancti Pétri ;
ab oriente, dextros octo. Vere si aliquis heredum meorum aut aliqua
quecumque persona hanc donationem inrumpere vel violare tempta-
1 Suppl., milles imo.
SANCTI VICTORIS. 209
verit , non valeat vindicare quod injuste appetierit , sed coactus com-
ponat in vinculo auri obtimi libras v, etc.
Ego Truannus et filii mei, qui hanc cartam fieri jussimus, manibus
propviis firinamus ac testibus firmare rogamus. Ricardus firmat. Fulco,
frater ejus, firmat. Cbristoforus firmat. Rostagnus firmat. Bemardus
presbvter firmat. Petrus firmat. Rainaldus firmat. Primingus, filius Ros-
tagni, firmat. Oto firmat.
179.
Carta judaica de terra Archimbei't.
Àgitur nunc, more legis romane, ut, si quis quippiam vult trans- 27 Jan. 1040.
fundere donando vel comutando, per paginam letterarum boc corro-
boret; antiquitus enim sine literarum corroboratione vigebat. Nos
autem , secuti potiorem usum , vendimus vel eedimus , bis litterulis
roboratum, aliquid de nostro alode. Nos itacpie Abamari, cognomenlo
Malas Trug, et Jucepb, cognomento Bona Fides, vindimus ad mo-
nacbos seu abbates présentes atque futuros sancti Victoris et sotio-
rum ejus nostro alode, in loco que nuncupant a la Rocbeta, super
fluvium Rodani, propter precium solidorum xx : et est in comitatu
Arelatensi ; in tali videlicet , ut teneant et possideant ratione, sine ulla
contrapellalionem ullius persone. Sane si quis, etc.
Facta carta vinditio anno millesimo ab inearnatione Domini noslri
.Jhesu Cliristi quadragesimo vi, kalendas februarii.
Ego Josfredus ' cornes et uxor mea donamus et firinamus dona-
tionem terrarnm judayearum, que infra ista carta scripte sunt, Domino
Deo et sancto Victori, et abbati et monacbis, tam preseutibus quam-
que fiituris, propter precium quam inter nos et ipsos convenit. Firma-
•vimus et firmare jussimus. Signum Volveradus firmavit. Porcelletus,
filius ipsius, firmavit. Aldegerius firmavit. Rigualdus firmavit. Raimun-
dus firmavit. Galafredus firmavit. Signum Ebrardus. Signum Bemar-
dus Senioretus. Signum Rainallus Allier. Signum Aldebertus Dodo.
Signum Guibertus. Signum Drogo. Signum Poncius Arveus. Signum Bo-
sonus. Signum Bermundi Lanbesci. Signum Lambertus. Signum Aimo.
1 C.ofTredus I, Pro>incia; comis, filius Guillelmi II.
I. 27
210 CHARTULARIUM
180.
Carta de Gimello.
1036 In Dei nomine omnipotentis , Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego
Belliildis, una cum filiis meis Carbonello, Berengario atque Amico, pro
remedio anime mee parentumque meorum ac filiorum, facio donacio-
nem summo Deo sanctoque Victori , martyri glorioso , ejusque monas-
terio , non longe a Massilia fundato , de quadam mea hereditate, sita in
coniitatu Arelatense, in loco qui dicitur Gimellus, quantum micbi
pertinet , vel quantumcumque in ipso loco videor babere, in campis,
in vineis, in terris cultis et incultis. Omnia omnino omnipotenti Deo
ac martyri supradicto in perpetuum possidendam a monacbis tradens,
dono ab integro, ut monacbi supradicti, consistentes monasterio, pro
nostrorum remissione pecaminum ablutioneque reatum intercessores
existant apud Dominum ; et boc facimus etiam pro anima Heldeberti
episcopi 1 . Si quis ex nos aut aliqua persona alicujus ordinis hanc
donationem conatus fuerit facere irritam , implere nequeat , sed male-
dictio Dei omnipotentis sanctorumque omnium super eum descendat,
ac solvens très uncias auri optimi, etc.
Facta donalio bec anno incarnationis Domini millesimo xxx vi ,
indicione un", régnante Domino nostro Jhesu Cbristo.
Et Belliildis, qui bac donatione fecit, firmavit, et alii ita, ut j assit,
firmaverunt. Berengarius firmavit. Amicus firmavit. Rainaldus firmavit.
Rostagnus firmavit. Girunculus firmavit. Heminus firmavit. Atenul-
pbus firmavit.
181.
Carta de Rubiano ad Lona.
Cire. 1050. In nomine sancte et individueTrinitatis. Ego Jausfredus Carbonellus,
filius condam Nivionis , cogitans salutem anime mee , simulque consi-
derans casum et infirmitatem corporis mei, et amore tactus eterni Dei,
dono Domino Deo et sancto Victori et abbati vel monachis , tam pre-
1 HUdebtrtus Avenionensis episcopus , circa a. 103o defunctus.
SANCTI VICTORIS. 211
sentibus quamque futuris, in villa Luperias, totam partem hereditalis
mee de uno virgerio, simul cura mansuario. Simul dono in ipsam
villam, in clauso de Sabado, de duabus modiatis vinee totam terciam
partem; ad Mol, ad portum de Luperias, xvm sextariatas de terra ; vinea
Aguilena , infra duas pecias, totam partem suam; ad Campum Cam-
pulonie, supra viam de Laurata, totam terciam partem que ei contin-
git; ad clausum Fuxanum et ad Rados et ad Melarem, totam terciam
partem de terra culta et inculla que ei contingit. Donat sancto Victori,
simul et in ipso clauso, très quartariatas de vineis, quas redemit soli-
dos vi melgurenses , suas proprias donat sancto Victori ; et in omni
loco, uBicumque mihi pars obvenit, dono sancto Victori totam partem
meam; et in villa Tarasco, de duabus vaxellis terciam partem.
Petrus et Ugo, fratres istius donatoris, firmaverunt. Bernardus
Semorellus et filius ejus Raimundus firmaverunt. Rermundus Adalras
et nepos ejus Vuilelmus firmaverunt. Wuiguirannus Bastonus firmavit.
Senioretus firmavit.
182.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine sanctissimeque ejus dispositionis ordi- 1052.
natione. Ego Petrus, et .lausfredus et Ugo, fratres mei, Nivionis con-
dam filii, pro redemptione animarum nostrarum, etc donamus et
reddimus omnipotenti Deo sanctoque Victori,* ejus martyri, et abbati f* *3.
presenti domno Petro , omnibusque monacbis , tam presentibus quam
et futuris, qui secundum regulam sancti Benedicti vivere ibi studuerint,
medielatem scilicet de nostra condamina , quam babemus in comitatu
Avionense, in Rubiano, in loco qui dicitur ad Lonam. Et babet ipsa
eondamina, ad ambobus lateribus, per longum dextros ccxlviiii, et
in una quaque fronte, dextros cxxx; eteonsortes, ex uno latere , lonam
aquarum; de alio latere, fronte, terrain vicinabilem; de alia vero
fronte, terrain sancti Pétri et Wuilelmi , ac si quidam ' sunt consortes.
Hanc donationem seu pocius wuirpitionem , sicut superius dictum est
facimus Domino Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii, et
1 ('od, quittent.
T
212 CHARTULARIlJM
donmo Petro abbati et monacbis presentibus atque futur is; ea vide-
licet ratione,ut habeant, teneant et in perpetuum , sine ulla contra-
pellatione et inquietudine , possideant, et quicquid voluerint inde
faciant. Sed si aliquis (quod evenire minime credimus) contra banc
donationem et nostram guirpicionem, quain fecimus, sicut jam sepe
dixinius, Deo et sancto Yictori , Massiliensis monasterii, et donmo
Petro abbati, et monacbis loci ejusdem, a quibus propter eam l"
solidatas accepimus, quis venire vel obviare volueril, anullando vel
decurtaudo vel in aliquo eam minuendo, non valeat quod voluerit
obtinere, sed cogatur auri libras x oplimi in vinculo exsolvere.
Facta donatio atque guirpitio bec anno inkarnationis dominice mil-
lesimo l°ii°, indicione m a .
Ego Petrus, et Jausfredus et Ugo, fratres mei, banc donationem et
wuirpitionem scribere rogavimus, et manus nostras roboratas firmavi-
mus. Bernardus Senioretus firmàvit. Raimundus, filius ejus, finnavit.
Rainaldus Rostagnus finnavit. Rigualdus finnavit. Petrus Bastunu»
finnavit. Bermundus firmàvit. Petrus Adalras finnavit.
183.
i Mart. I03o. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, elc
Hanc ego Ugo Adalras et uxor mea, et Pelitus diaconus et domna
Bellidrus et Rigualdus, auctoritate secuti, donamus, [ad] opus Dei et
sancti Yictoris monasterio Massiliensis, pro remedium animas nostras,
utDeus omnipotens dimittat nobis omniapeccata nostra, et de genito-
ribus nostris vel génitrices atque omnium parentum nostrorum, ali-
quid ex alode nostro, que est in comitatu Advenionense, in agio
Rupiano, super villa que nuncupant Laurata, in cluso que vocant
Petra Monica, modiatas vin de terra arabiles, que fueruul vineas. Sunl
inter consorles, de uno latus, via puplica; et de alio latere , stantem
Petra Monica; et inclusunt super Sancto Clémente modiatas n°\ Si
quis, etc.
Facta donatione ista in Arela civitate, puplice, Ualendis martii,
anno primo quod Odo rex regnare cepit.
SANCT1 VICTORIS. 213
Signum Adalras et uxor mea Dumidia et domna Bellidrus et Pe-
lilus diaconus et Rigualdus, qui donatione ista scribere fecerunt et
nianus pi oprias firmaverunt. Signum Hvsnardus Adalras teslis. Signum
Bernardus Senioretus firmavil. Signum Bermundus clericus firmavil.
Signum Teudebertus de Romanino firmavit. Signum l'go, filius ejus,
firmavit. Signum Raiualdo testis. Signum Sancia firmavit.
184.
Carta de vineis de Rubiano.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gausfredus 1 , mai- 1057.
chyo sive cornes Provincie, et uxor mea Stefania, et filius meus Ber-
trannus*, donamus et reddimus domino Deo et sancte Marie et sancto
7 te
Victori, marlyri Massiliensi, et monacbis ejus, tam presentibus quam-
que futuris, terram que est in Rubiano, unam condaminam videlicet,
quam dédit avus meus Wuilelmus 3 , marchio sive cornes Provincie, et
avia mea Adalax 4 , comitissa, cuidam homini, Ugoni videlicet Blavie;
et ipse Ugo, sicut adquisivit eam ad proprium alodem de supradicto
avo meo et avia mea, ita dédit eam sancto Victori ad proprium
alodem 5 . Quapropter ego supradictus Gausfredus cornes et uxor
mea et filius meus, timentes judicium Dei terribile, quod maie inva-
dimus nunc bene libenli animo reddimus, pro remedium animarum
nostrarum et parentum nostrorum, supradicto martyri , beato Victori,
et monacbis ejus, ut sit firma ipsa redditio in secula seculorum, amen.
Ipsa vero terra plantata est in loco qui vocatur Rubiano ; de una vero
parte, in front at in via puplica. que vadit de Tarascone ad Laurata; de
alia parte, lona de Rubiano; de duas partes, infrontat in terra que
fuit de Primingo el Truamio. Hanc vero supradiclam terram, que
jacet infra istos terminos, ego Gausfredus cornes et uxor mea et filius
meus Bertrannus , sicut supradictum est , sic reddimus Domino Deo
el béate Marie et supradicto marhri Victori, el abbalo et monacbis
' Gaufridus I. ' Adelaïs, comitis Guillelmi I secunda uxor,
* Bertrannus II , qui patri sutccisil , anno inatercjue Guillelmi II.
1063 vel circiter. « Vid. infra, n. 186.
» Guillelmus II.
214 CHARTULARIUM
qui manent neque futuri sunt, ut babeant ad proprium alodem , sine
v. ullo contraditore , usque* in secula seculorum, amen. Ego vero Gaus-
fredus etuxor mea et filius meus liane donationem fecimus, et propriis
manibus firmavimus , et testibus subscriplis firmare rogavimus. Si
quis vero, etc.
Domnus arebiepiscopus Raiamballus 1 firmavit. Rostagnus 1 , archi-
episcopus Aquensis, firmavit. Alfantus, episcopus Atensis, firmavit.
Rodulfus, episcopus Cabillonensis , firmavit. Poncius, episcopus Gla-
necensis, firmavit. Gausfredus de Rians firmavit. Wuilelmus Baltu-
catus et Leodegarius firmaverunt. Leodegarius de Medillone firmavit.
Wido de Fos firmavit. Fulcho, filius Wilelmi Juvenis, firmavit. Guido de
Laurata firmavit. Volveradus et filius ejus Rostagnus Porcelletus firma-
verunt. Petrus Albaricus et Dodo, frater ejus, firmaverunt. Raimundus
Primingus firmavit. Petrus Aurela et Basilius, frater ejus, firmaverunt.
Facta bec carta anno dominice incarnationis mlvii, indicione x,
régnante Enrico, rege Romano.
185.
Brève de decimo de Rostagno de Tripontio.
Sœc. xi. Brève de donatione de decimo, quod donavit Rostagnus Oculus de
Bucco, et mulier sua et filii sui, sancto Victori, de ipsis vineis sancti
Victoris, que sunt subtus ecclesiam sancti Juliani, in Trebontio , sci-
licet medielatem de toto decimo de ipsis vineis sancti Victoris, in
presentia domni Ugonis de Balcio et sue mulieris lnauris, et Giranni
et mulieris sue, et Imberti. Si quis temptaverit, etc.
186.
Carta Ugoni de Blavie.
îoio. In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus dispositionis ordina-
' Raiambaldus, archiepiscopus Arelatensis. firmatam, si Pontius, ejus prœdecessor, affuit
* Necesse est a Rostagno, qui, a. 1057. ti- a. 10o8 basilicae sancti Stephani consecrand.e,
tulo archiepiscopi hic insignitur, nostram char- ut monent autores Gall. christ.
tam fuisse aliejuanto postquam scripta est con-
SANCTI VICTORIS. 215
tione. Ego Ugo, qaem vocant de Blavia, pro redeinptione mee anime,
uxorisque mee karissime, ac fili mei Nivionis, etc offero atque
dono omuipotenti Deo, qui mihi dédit omnia que babeo, de ipsis suis
donis aliquid in elemosina, ad proprium alodem, sanctoque Victori, ejus
martyri , et abbati présenta Wuifreto, etc Est autem predicta donatio
in comitatu Avinionense , id est inter Avinionem et Apiarias , modia-
tas mi" de vineis. Et in eodem comitatu, in Rubiano, in loco qui
dicitur ad Launam, medietatem de alode meo. Sane,si quis (quod
evenire minime credo) contra banc donationem nostram venire vel
obsistere voluerit, obtinere non valeat, sed cogatur in vinculo exsol-
vere auri obtimi libras v.
Facta bec donatione anno incarnationis Domini m" x°.
c
Ego Ugo banc donationem scribere rogavi , et manu mea roborata
firmavi. Signum Wuillelmus 1 vicecomes firmavit. Fulcbo, frater ejus,
firmavit. Bernardus Senioretus firmavit. Isnardus Adalras firmavit.
Adalras, filins Rainaldi , firmavit. Bermundus clericus firmavit. Geili-
nus firmavit. Guidinillis, uxor Nivionis, firmavit. Filii ejus Petrus
atque Josfredus sive Ugo firmaverunt.
187.
Carta de Bono Filio que vocatur Parleiïo.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, etc April. 1021.
Quapropter ego Bonus Filius, que nunccupant Parlerio, etc cedo
vel dono aliquid de proprietatem meam , qui michi per comparationem
legibus obvenit , in primis ad domum Dei sancti Victori Massiliensi , et
ad domnum abbati et monachis ejusdem loci servientibus. Est in
comitatu Arelatense, in agro Argentea, in territorio de villa \davo, in
loco ubi dicunt Laxa Jovis, boc est de vinea culta modiatas n as , simul
tenentes : sunt ipsas duas modiatas de ipsas m modiatas, quem adqui-
sivit vel émit de Bono Nomine hebreo, filio Salvaturuci ebreo. Cou-
sortes : de uno latus, Durante ebreo, Remma Gilarda; de alio latus,
Vitalis ebreo , Quento Minatum Longum ; de uno fronte , Adalradus ,
1 Guillelmus II, vicecomes Massiliensis.
t
t
216 CHARTCLARIUM
qui fiùl condam; de alio vero fronte, de me donatore, et infantes mei.
Sic trado saneto Victori ipsas jam dictas terras et ad snpradicto abbati
et monachis, tam presentibus quam futuris, ut faciatis quidquid facere
volueritis, etc. ... Si ego aut beredes mei , vel ulhis bomo de propinquis
parentibus meis, vel quislibet ulla opposita vel amissa persona, qui
contra donatione vel elemosina ista uirumquam temporeire, agere vel
inquietare aut inrumpere voluerit , non valeat vindicare quod repetit,
sed in primis iram Dei omnipotenlis et omnium sanctorum incurrat ,
et cura Pylato et Juda traditore et Symone mago in profundum in-
ferni participationem babeant ; non sit illis Deus adjutor, nec sit qui
misereatur pupullis ejus ; fiât babitatio eorum déserta, et in taberna-
fM9. culis eorum* non sit qui inbabitet; fiant filii ejus orphani, et uxor
ejus vidua; veniant super illos omnis maledictio qui sunt scripta in
vêtus et in novo Testamento , et postea componat in vinculum a po-
testate auri obtimi libras xn. Et bec presens donatio ista firma et
stabilis permaneat, omnique tempore.
Facta donatione ista in Arelate civitate , puplice , in mense aprilis ,
anno xx° vin régnante Rodulpho ' , rege Alamannorum vel Provin-
ciarum.
Signum Bonus Filius, qui donatione ista scribere fecit, et manus
suas firmavit, et firmare rogavit. Signum Rocius et Bernardus, fratres,
voluerunt et manus illorum firmaverunt. Signum Tedbertus firmavit.
Signum Donnarellus firmavit. Signum Guinimannus firmavit. Signum
Patto firmavit. Signum Wuichirannus firmavit.
188.
Carta de lionorem Ar^encie.
'apr.? 1040. In Dei omnipotentis nomine et in Jbesu Christi , filii ejus, cuni
Saneto Spiritu in unitate. Nos simul Aldebertus et meus (rater Poncius,
filii Geslini, filius condam Tedmani, qui fuit noster avus, donamus
atque concedimus, propter Deum et remedium animarum paren-
tumque nostrorum , ut misericors sit nobis omnipotens Deus et deleat
1 Rodnlphus III.
ici
SANCTI VICÏORIS. 217
cuncta facinora nostra, pro multa pietate sua, ad monasterium sancti
Victoris Massiliensis , vel ad monachis ibi servientes, presentibus atque
futuris, alodem nostrum quem babemus in Argencia, nostra fratresca,
quem alii nostri beredes , consubrini nostri , similiter douant vel dede-
runt ; et nos firmamus et roboramus eorum donationem, de consobri-
nis de Dodono et fratre Poncio atque de Atanulpho, quoniam ipsi sunt
nostri beredes, ut teneant et possideant, sine ulla interpellatione ,
dando, vendendo vel per qualemcumque causam necessitatis monas-
terii faciendi, plenam licentiam habeant monachis sancti Victoris,
sicut supra diximus, cum exio et regressio suo. Est enim ultra aquani
Rodanum, in comitatu Arelatense, istum alodem. Sane, etc.
Facta ista karta donationis in monasterio sancti Genesii, obedientia
sancti Victoris Massiliensis, anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu
Cbristi m xl°, inditione vin , ciclus ejusdem anni xn°, kalendas marcias,
in vigilia Pascbe 1 , régnante nullo rege Provintie atque Burgundie.
Signum Aldebertus atque Poncius, qui banc cartam fecerunt scri-
bere et firmare rogaverunt. Signum Poncius Theubertus. Signum
Atanulfus decanus firmavit. Signum Gosfredus, filius Wuillelmi 2 , vice-
comitis Massiliensis. Volveradus firmavit. Albertus firmavit. Guiber-
tus firmavit. Poncius Rocioni firmavit.
189.
Carta de Pruliana.
Duni unusquisque bomo vivit in boc seculo, de eterna retributione i" septemb.
cogitare débet, djcente Apostolo : « Qui parce seminat, parce et cire. 1030.
melet 3 . » Quapropter ego Anno cogitavi casu et fragilitate anime
mee; dono aliquid ex proprietate mea, pro remedium anime mee, Deo
et sancto Victoris, martyris Massiliensis, cenobio et monacbis ibidem
Deo famulantibus, hoc est de vinea culta semodiata i, in ipsa terra
sancti Victoris, in comitatu Arelatense, in loco nominato Proliana;
1 Mt-iidum irrepsif in notas clironologicas; 2 Guilklmus II.
nunquani enim potest vigilia paschatis cum 3 Cor., IX, 6.
die t mardi concurrêre. A. 1040 feslum pas-
cliale in dieu) G apriln incidit.
I. 28
218 CHÀRTULARIIM
in ea vero ratione, ut , quamdiu uxor mea vixerit, teneat propter
sponsalicium, et, post ejus obitum, sine ulla mora, revertalur ad supra-
dictum monasterium. Et est inler consortes, de una parte, Lauterio;
de alia parte, Dalrico; de alia, via pupliea; de alia vero, lacus palu-
dium. Ipsi monoehi convenerunt, ut Dalricus et uxor sua et fil ii sui,
post obitum ipsius femine, opèrent ipsam vineam, in locum medietatis,
secundum eonsuetudinem que inter nos est. Sane si quis, etc.
Facta donatione ista in Arelate civitate, in mense septembrio, xvn
ipsius mensis. Poncius Rotius firmavit. Lanberlus firmavit. Balbus
firmavit. Eldebertus firmavit. Girardus firmavit. Dadricuset uxor ejus
Wuidinillis et filii ejus Petrus et Paulus firmaverunt et consensenmt.
Eldebertus Wuaranciolus firmavit. Wamaldus presbyter firmavit.
190.
Carta de Tripontio.
Cire. 1050. Brève memoratorium quem fecit Ingilbertus facere et sua uxor, de
vineis que sunt in terra sancti Victoris, subtus Sancti Juliani, in Tri-
pontio : de uno latus , terra vinearum sancti Cesarii ; de alio latus ,
fluvius Rodani; de alio latus, via pupliea; quicquid ibi edificaverunt
aut plantaverunt totuni ab integro, post mortem suam, donant Deo et
sancto Victori, in ea videlicet ratione, ut, quandiu vixerint, reddant
ad monacbos sancti Victoris vi saumatas, et, post mortem suam, ad
monacbos redeat eorum possessio. Facta est ista donatio in manibus
Ricbavi monachi et Pétri et Pontii et Fulchoni et Poncii.
191.
Carta Gausfredi Carbonello.
Cire 1060. Brève comemoratorio de convenientia quam babuit frater Petrus,
monachus sive camerarius, cum Petro Nivio et Ugone, fratre suo, de
hereditate Jauzfredo Carbonello, fratre illorum, quem concessit sancto
Victori ad obitum suum : id est, in Luperias,de uno virgario, cum
uno manso et mansuario terciam partem ; et in ipsa villa , in cluso de
SANCTI VICTORIS. 219
Sabato, ex duabus modiatis vineis, terciam partem; ad Mol, ad por-
tum de Luperias , xvni sexlaratas de terra; vinea de Aguilena, infra
u" 9 pecias , totam partem suam ; ad campum Campulonie, supra viam
de Laurata, terciam partem; ad elausum Fuxanum et ad Pratos el
ad Molar, terciam partem de terra culta et inculta; et in ipso clauso,
m quartariatas de vineis, quas redemit solidos vi de dinariis melgu-
renses suis propriis ; et in villa Tarasco , de duos vaxellos terciam
partem. Hec omnia suprascripta-, quam Gauzfredus Carbonellus dona-
vit sancto Victori monasterio Massiliensis 1 , excepto terciam partem
condamina de Rubiano, que sibi retenuerunt monacbi in suo dominio*, v*.
aliis vero causis supranominatis, ea videlicet ratione et convenientia
concessit frater Petrus monaclms, jam superius scriptus,ad Petro et
Ugone, frater suo, ut in diebus vite illorum teneant et possideant ; el
Petrus et Ugo convenientia fecerunt cum Petro monocbo, vil, simortui
fuerint sine legali berede de corpore illorum , eorum bereditas sancto
Victori remaneat; et, si legali beredem babuerint, unusquisque una
modiata de vinea. Hec omnia suprascripta nos firmamus et conveni-
mus , et testibus firmare rogavimus.
Signum Bernardo Senioreto. Raimundus filius firmavit. Bermundus
Àdalras firmavit. Guiquinannus Basions firmavit. Wuilelmus firmavit.
Senioretus firmavit.
192.
Karta de Balda.
Homo dvim constat in boc seculo Qua propter ego , in Sœcul. XI.
Dei Domine, Balda et filii mei Raynoardus et Bermundus, .... doua- 10 februar.
mus aliquid de nostro proprio jure ad monasterium sancti Vicloris et
fratribus ibidem Deo famulantibus, ut, per illorum intercessionibus,
dignetur nobis Dominus nostris parcere delictis , et sua gratuila exbi-
bere clementia, et in futuro participationem cum bis qui in synu
Abraba? requiescunt : boc est, de vinea semodiala 1, quam plan ta ve-
runt Heliseus et fraler ejus Poncius, cognomento l'iulricus. Et est ipsa
vinea in comitatu Avenionense, in terminio de villa Laureata, in loco
' Vid.sup. n. 181.
220 CHARTLL/VR1UM
nominato Grazans. Consortat, de uno latus, ab occidente, terra ipsius
sancli Victoris ; de alio latus , via puplica ; de uno fronte , ipsos dona-
tores. Sane, etc.
Signum Baldo et filii sui Raynoardus et Bermundus , qui banc do-
nationem scribere fecerunt et firmare rogaverunt, et propriis manibus
firmaverunt.
Facta fuit bec donatio in mense februario, quarto idus ipsius
mensis.
193.
Karta de val de Miliacense.
Sscui. XI. Auctoritas sancte ecclesie jubet ut quicunque rem suam Deo donare
voluerit propriam babeat potestatem. Igitur ego Guigo et filius meus
Rostagnus, cogitantes de salute animarum nostrarum, ut Deus omni-
potens nobis dimittat delicta nostra, donamus omnipotenti Deo et
sancto Victori , ejus martyri , unam peciarn de terra , que est in comi-
tatu Ucetico, in val de Milcianense, in loco qui dicitur Criders. Termini
vero ejus sunt, de uno fronte, via puplica; de aliis vero , ipsos dona-
tores. Habet vero ipsa terra, de uno latus, dextros xliiii; de alio vero,
xxin ; de alio namque, xvim; de alio, xli.
Signum Guigo et filius ejus Rostagnus, qui hanc kartam scribere
fecerunt, et manus eorum firmaverunt, et testibus firmare fecerunt.
Signum Bernardo teste. Gilio teste. Armanno teste. Alio Gilio teste.
Giraldo teste.
194.
Karta de convenientia Archimberti.
8 dec. 1045, Brève de convenientia terrarum Arcbimberti seu Judeorum, quam
monacbi sancti Victoris , scilicet Arduinus, Bonus Filius, Dodo seu
tocius cuncte congregationis ejus faciunt cum Iterio , filio Pontionis
Grinone sive cum Pontio, filio Rostagni Grinone, atque cum Geslino
sive cum Atanulfo, ejus fratres,et nepus eorum Josfredus, filius Beri,
ut, quandiu vixerint ipsi, istam terram medietatem et possideant, et,
post mortem eorum, partem quam unusquisque habet relinquat ad
SANCTI V1CTORIS. 221
sanctum Vicloreni, sine ulla inlcrpellatione. Ob hoc damus xii solitlos
vienensos, propter karitatem vel amorem parentum illorum atque
amiciliam antiquam, seu propter hoc, ut uuusquisque de omnibus
heredibus relinquat suam partem de ista terra ad sanctum Victorem,
post mortem ejus. Si quis, etc.
Facta ista convenientia atque equamentum vi idus decembris, anrio
millesimo ab incarnatione Domini xl°v°, Gosfredus' cornes Provincie.
Scitote quoniam bec terra fuit Archimberti, et ipse dédit eam ad
sanctum Victorem, ubi monachus est.
Signum Volveradi. Signum Christofori. Signum Pontii Roci. Signum
Pontionis Arvei. Signum Aicardi Ysoni. Signum Wuillelmi, fratris
Clirislofori , qui f uer un t auditores atque laudatores.
Karta de wuirpicione judeorum.
Brève de convenientia, que Arduinus et Geiraldus, monachi sancli
Victoris , faciunt cum judeis Abamari Bonastrug et Jucepf Bona
Fide de terris in ripa Rodani, que fuerunt Archimberti, nostri mo-
nachi; et faciunt isti interpellationem. Et propter hoc damus eis
xx solidos,ideo ut faciant guirpitionem de se et de suis et de omni
persona , sin autem, sine ulla difficultate, si aliquis interpellaverit
(quod absit), faciant cum suis directis guarpire. Vitalis firmavit. Samuel
firmavit : hoc sunt .Tudei 2 .
195.
Karta de deciino quem donavit Aldebertus.
Brève memoralorium de decimo et guardia de vinea sancti Victoris, Sœc. Xf.
quem dédit Aldebertus Garazols, subtus Roca. Donat Ugo, filins Boue
Filii Gailard, et uxor sua decimum et gardiam de vinea supra scripta ad
sanctum Victorem, in manu Pétri, monachi et kamararii, et per pre-
cium quam accepit xvm denarios, ut omni tempore monachi sancti
Victoris teneant et possideant. Et qui banc donationem tollere temp-
laverit, anathema sit cum Datan et Abyron et cum Juda Iraditore.
1 Gaufredus I. in qua Abamar Ronas r™»cognominatur Matas
' Conter isla duo irepla cum cliarla n. 170, Trust.
222 CHARÏULARICM
196.
Karta de Avenione.
1021 — 1044. Ego, in Dei nomine , Faraldus, canonicus sancte ecclesie Avenio-
nensis, cogitans de sainte anime raee, et facio donationem Deo omni-
potenti sanetoque Victori, gloriosissimi martyri, ejusque monasterio,
apud Massiliam fundato , de mansionibus videlicet meis , que michi
obvenerunt ex hereditate patris mei et matris mee , quantum ex eorum
parte michi advenit, totum ex integrum donc-, sine ulla diminutione.
Que mansiones sunt constructe in civitate vel villa Avenione. Igi-
tur, etc.
f* 50. Warnerius firmavit. Poncius firmavit. Adalaldusfirmavit. Melioritus
firmavit, et hoc in presentia domni abbati Isarni.
197.
Karta de mansionibus Truano.
Secul. XI. Brève memoratorio de mansionibus quas dédit Truannus et filii ejus
sancto Victori , et de convenientia que fecit domnus abba cum
Aimerico. Commendat ipsas mansiones domnus abba ad Aimericum,
in tali convenientia, ut edificet ipsas mansiones ad opus sancti Victoris,
ut melius potuerit, et teneat eas in vita sua; in tali convenimento, ut,
post obitum suum, cum omni constructione et deliberalione revertan-
tur ad sanctum Victorem. Ipse vero Aimericus, pro redemptione
anime sue , et propter fraternitatem suam , donat unam semodiatam de
vineam, in loco qui vocatur Triboncius. Consortes : de uno latus,
ipso donatore ; de alio latus , via puplica. Et ista donatio firma fiât '.
198.
Carra Bernardo Rufo de Melcianense.
1010 In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus dispositionis ordina-
1 Cf. cuin charta, n. 178.
SANCTI VICT0R1S. 223
tione. Ego Bernardus , quem vocant Rufo , pro redeniptione anime
mee, dono omnipotenti Deo et sancta Maria sanctoque Victori mar-
tyris , monasterii Massiliensis , aliquid de alode meo , que abeo in
comitatu Uzelico, in valle Melcianense , in terminio que nominant Ad
Ipsos Alodes. Abet una pecia de terra eulta; et abet, de uno latus,
dextros l et viiii, et de alio latus, simili ter 5 de uno fronle, dextros xv,
et de alio fronte, similiter. Consortes : de uno latus, terra sancti Ge-
nesii ; et de alio latus, Stepbano Golano; et de uno fronle, via puplica.
Et in alio loco, alia pecia de terra eulta : et abet, de uno latus, dex-
tros Lxvini ; et de alio latus, similiter; et de alio fronte, dextros xu;
et de alio fronte, dextros viiii. Consortes : de uno latus, terra sancti
Genesii; et de alio latus, Stepbano Golano; et de uno fronte, via pu-
plica ; et de ipsa terra que super scripta est , abet una versana antre
duas vias puplicas. Et in alio loco, in ejus terminio abet una vinea,
qui abet, de uno latus, dextros lxxv; et de alio latus, similiter; et de
alio fronte, dextros xvn; et de alio fronte, dextros xvim : de uno
latus, terra sancti Genesii; et de alio fronte, Stepbano Golano; et de
alio fronte, Iterio. Et in ipso loco vel in ejus terminio, abel alia petia
de terra eulta, qui abet, de uno latus, dextros lxxx et m; et de alio
latus, similiter; de uno fronte, dextros xm; et de alio, similiter. Con-
sortes : de uno latus, Wilemmo; et de alio latus, Stepbano Golano. Et
in ipso loco, in ipsos terminios, una pecia de vinea cidta, qui abet, de
uno latus, dextros lxxx; et de alio latus, similiter; de uno fronte,
dextros xvi; et de alio fronte, dextros xu e passo. Consortes : de uno
latus, terra sancti Genesii; et de alio latus, Stepbano Golano; et de
alio, Rainaldo Coco. Sane si quis (quod evenire minime credo) contra
hanc donationem meam venire vel obsistere voluerit, obtinere non
valeat, sed cogatur in vinculo exsolvere auri obtimi libras x; et postea
firma et stabilis permaneat ista donatio omnique tempore.
Facta bec donatio ista anno incarnationis dominice mx , régnante
Conrado rege.
Signum Bernardo Rufo, qui banc donationem scribere rogavi et
manu mea roborata firmavi, et alios firmare rogavi.
224 CHARTULARIUM
199.
Carta de vineis quas dédit Guinimannus sancto Victori.
1013. Inspirante rerum omnium opifice et moderatore Deo, qui non vult
mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, Ego Guinimannus
et uxor mea, Maria nomine, discutionem futuri judicii pertimescentes,
et immanitatem nostrorum scelerum formidantes, hoc nobis remedii
fore credidimus, si de fdiis nostris in ejusdem Omnipolentis milicia
in perpetuo mancipandum traderemus; quod et fecimus. Exemplum
itaque religiosorum plurimorum veteris ac novi Testamenti sequentes,
unum ex fdiis nostris, Bermundum nomine, in monasterio beati mar-
tyris Yictoris, sub norma scilicet beati patris Benedicti, instituendiun
et usque ad mortem inibi militandum, jam olim tradidimus. Nunc
igitur de rébus nostris, quas nobis Deus contulit, volumus, tam pro
animabus nostris quam etiam pro filio nostro , donationem facere
omnipotenti Domino et sancto Victori, suo martyri, ejusque monasterio,
haud procul a civitate Massilia fundato , et abbatibus ac monachis ibi-
dem perpetim famulantibus. Est igitur ipsa hereditas vel donatio in
comitatu Arelatense, non longe a fluvio Rodani, in villa que olim
vocata est Rusticella, et in loco Macianicus , et super villam Debo-
v gnerias*, et in Lancaicus : sunt igitur modiate inmeliorate '. Et in
civitate Arelate, dono mansiones meas optimas, cura omni superpo-
sito, que sunt non longe a porta Sancti Stephani site, id est foris civi-
tatem, juxta murum. Sed et omnia quicquid abeo de Campo Lapideo
usque in fluvium Rodani vel fluvium Durentie, cum omni integritate
dono supradicto monasterio, eo scilicet tenore, ut abbates vel monacbi,
présentes et secuturi, teneant et possideant, et pro me et uxore ac filiis
meis assidui intercessores existant, et, cum ab bac vita discesserimus,
corpora nostra in eodem monasterio tumulentur. Quod si alicujus
ordinis homo hanc nostram donationem ab ipso monasterio vel ab
ipsa comunia vel usus fratrum abstrabere vel alienare temptaverit ,
filii vel heredes nostri liberam resumendi et recuperandi habeant po-
1 Fôrl. leg. modialœ 111 melioratat.
SANCTI VICTORIS. 225
testatem. Sane si aliquando fuerit aliquis, aut ex extraneis aut ex
nostris, qui contra hanc donationem nostram venire velit, sit abho-
minatus, etc.
Facta est scriptura bec vel donatio anno incarnationis dominice
millésime- quinto decimo , indicione xm , in comitatu Aquense , in
castrum qui vocatur Riannum, régnante Rodulfo, rege Alamannorum
seu Provintie.
Ego Guinimannus una cura uxore mea, Maria nomine, pro re-
demptione animarum nostrarum filiorumque nostrorum , hanc dona-
tionem scribere rogavimus et manibus propriis firmavimus, testibusque
subter adnexis firmare rogavimus. Folcaldus firmavit. Melioretus firma-
vit. Petrus firmavit. Christoforus firmavit. Isnardus firmavit. Senioretus
firmavit. Scotia firmavit.
200.
Carta de Cadarosco.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Volveradus et uxor 1057.
mea Bellitrudis, atque filius meus Rostagnus Porcelletus, et mulier
sua, nomine Bona, neenon et filii, eorum Bertrannus sacriscrinius,
Wilemmusciue , Petrus, nostrorum immanitate scelerum territi,
aliquid nostri juris donamus domino Deo et sancto Victori, monasterii
Mansiliensis , ejusque loci habitatoribus , tam presentibus quamque
fuluris, et sancto Honorato sanctoque Genesio, videlicet unum mau-
sumintegrum, cura vineis terrisque, garricis, pratis, silvis, pascuis,
uglatis, cultis et incultis terris, arboribus, ortis, cura exiis et regressi-
bus suis, quem quidam homo, nomine Amalbertus, priscis tempo-
ribus, et n une filii ejus, excoluit. Est autem mansus ipse in comitatu
Arelatense, in castro Kadarosco, quod altero nomine vocatur Berra;
situmque est prope stagnum Marticum
Ego Volveradus et uxor mea Bellitrudis, atque filius meus Rostagnus
Porcelletus, et sua uxor, nomine Bona , et filii ejus Bertrannus, Wilel-
mus, Petrus, banc donationis cartam fieri jussimus, et manibus nostris
propriis firmavimus, aliosque firmare rogavimus. Ego Volveradus
facio bujusmodi donationem in tali convenientia, ut, si quippiam, aut
I- 29
226 CHARTULARIUM
abbas aut monacbi, dederint bujusmodi donum aut \endiderint aut
'■■81. commutaverint*, vel quicuraque homo, cujuscuinque ordinis vel di-
gnitatis, suprascriptum donum suprascriptis locis vel sanctis tulerint,
qualicumque occasione, mei propinqui qui tune erint ponant dena-
riorum quinque solidos super altare sancti Victoris, et récupèrent ipsam
possessionem. Si vero (quod absit) monasterium sancti Victoris perdi-
derit cellam sancti Jenesii vel sancti Honorati, ipsum quod dedi sanctis
supradictis, sancti Victoris monasterium sibi habeat totum ipsum
donum in perpetuum. Si quis, etc.
Acta est carta auno millesimo lvu trabeationis dominice, indi-
cione x.
Ego Volveradus et uxor mea et filius meus Rostagnus, et filii
ejus Bertrandus et Wilelmus firmavimus. Ugo, nepos ejus, firmavit.
Daidonadus firmavit. Rostagnus firmavit.
201.
Carta Aicardi.
I4jui. 1043 In nomine Domini. Ego Aicardus et conjux mea Emma donamus
ad monasterium sancti Pétri bac sancti Victoris de Massilia , totum ille
alode, quod abemus in villa Kadarosco et in civitate Massilia, in vineis
et campis cultis et incultis, in mansionibus et salinariis et ortis et
oglatis et pratis, cum pascuis et cunctis adjacentiis, totum et ab inte-
grum donamus sancto Victori supradicto, ad faciendum, ad opus
Dei, voluntatem suam ; eo actenus tenore , ut , quandiu uxor mea
Emma vixerit, teneat et possideat, sine totos appellos, et, post obitum
suum , revertatur ipse alodis ad suprascriptum monasterium , sine ulla
mora et expectatione judicis.
Acta est bec donatio mediante julio mense, anno millesimo xliii
jam incarnato Domino, indicione x, régnante Henrico imperatore,
feria v.
Signum domno Aicardo et conjux ejus Emma hoc donum fecerunt
et suis manibus firmaverunt.
SANCTI VIC10R1S. 227
202.
Caria de Kadarosco.
In sancle et individue Trinitatis nomine. Constat quidem antiquitus 20 jun. I05fi.
sub legali lege sanctitum , ut , si quispiam vohierit suani possessionem
dare, vendere vel commutare, per discriptionis tabulam studeat id
agere, qua tenus ipse res vendite vel donate inconvulse valeant per-
henniter permanere. Qiiapropter ego Aluis femina et domnus Ugo,
virmeus, et filii nostri ' donamus Domino Deo et
altario sancle Marie et sancti Victoris martyris Massiliensis et monachis
ejus, tam presentibus quamque futuris, pro remedio animarum nos-
trarum parentumque nostrorum, partimque pro precio unius oblime
mule valentis centum solidos , videlicet mansum unum ; nunc boc est
in pi'esenti quem excolit horao nomine Ricardus Egua Russa. Et post
obitum meum, ego donatrix Aluis, cum viro meo Ugone et predietis
filiis meis , dono alium mansum quem excolit homo nomine " Et
suntipsi mansi in comitatu Arelatensi, in villa que vocatur Cadarosco
sive Berra,cum terris et vineis et salinis et cum omnibus pertinentibus
ad ipsos mansos, et cum egressibus et regressibus eorum, boc est
cum suis exitibus. Insuper donamus ego Aluis et vir meus Ugo et filii
nostri predicti mansiones in Arelato civitate, que mibi Aluis obvene-
runt ex hereditate patris mei Rostagni , sicut et alii predicti duo mansi.
Terminantur vero ipse mansiones ab oriente in mansionibus que fue-
runt Jeronimi; ab occidente, in mansionibus que fuerunt Carbonelli ;
a meridie, in mansionibus Volveradi , avunculi mei; a septentrione, in
fluvio Rodani. As vero mansiones predictas sicque terminatas dono
in presenti, boc est in vita mea, et post mortem meam in perpetuum.
Hec quidem omnia supradicta, eo tenore quo prediximus, donamus
libenti animo ac legali jure Domino Deo et sancte Marie , sancto
quoque Victori martyri Massiliensi et monachis ejus, tain presentibus
quamque futuris, ad proprium alodem , quatenus sine ulla inquietu-
dine ab bodierno die et deincebs babeant, teneant et possideant et
1 Lochs - racuns in Cad. * Lacnna in Cod.
228 CHARTULARIUM
quicquid facere voluerint faciant, in Dei quippe omnipotentis nomine,
sit illis potestas firmissima, in secula seculorum. Si qua vero persona,
aut nostra aut nostrorum heredum, surrexerit ad interpellandum vel ir-
rumpendum, hec nullo modo valeat perficere , sed componat in vinculo
auri optimi libras x. Ipse vero malus interpellator feriatur mucrone di-
vino, cum Arrio et Sabellio et Juda traditore, nisi penitens fuerit et emen-
daverit. Et insuper liée nostra donatio omni tempore firma permaneat.
Facta donatio ista anno dominice incarnationis millesimo lvi, in-
v. dicione vm, régnante * Henrico rege, vi kalendas jalii.
Signum Ugonis et Aluis, uxoris ejus, et filiorum eorum, qui hanc
donationem fecerunt propriisque manibus firmaverunt , et testibus
firmari rogaverunt. Domnus Raiambaldus, arebiepiscopus Arelatensis,
firmavit. Volveradus firmavit. Rostagnus Porcelletus firmavit. Ber-
trannus et Wilelmus, filii sui Porcelleti, firmaverunt. Amelius Porcel-
letus firmavit. Ugo, filius ejus, firmavit. Deodonatus firmavit. Rai-
naldus Rostagnus firmavit. Fulco firmavit. Raino firmavit. Pontius
Anastasia firmavit. ïeutbertus Aldemars firmavit. Deodatus Carbonellus
firmavit.
203.
Carta de Conforte.
(.XI, In nomine sancte et individue Trinitalis, Patris videlicet et Filii et
Spiritus Sancti. Ego Frenulfus et uxor mea et filii filieque mee, de ani-
marum nostrarum salule solliciti, quin etiam considérantes in bac
exilii eecitate, qua primus parens noster, invidente pestifero angue,
dejectus est, nos positos esse, ut a pio Domino veniam nostrorum
scelerum consequi mereamnr, donamus omnipotenti Domino,
ejusque martyri sancto Yictori, Massiliensis cenobii, totum scilicet
nostrum beneficium , quod nos babemus tenemusque in tota tercia
parte, de illa terra que nominatur Fazinnarias, et tôlière et dare;
domno Almarico et ejus fratribus Ogerio et Bremundo et Poncio boc
ipsum mihi ut facerem libentissime consentientibus, et ipsum fundum
ipsius terre predicto sancto Victori donantibus. Hanc donationem ego
Frenulfus, cum uxore mea et filiis et filiabus, et predicti viri, seniores
SANCTI VICTORIS. 229
scilicet mei, Amalricus, Ogerius, Bremundus, Pontius, donamus jam
dicto sancto Victori ejusque allari servientibus, etc.
204.
Carta de mansionibus in Arelate.
Brève memoratorium conventionis, que fit inter dominum episco- 1021 — 1044.
puni Poncium 1 Massiliensem , et domnum abbatem Isarnum mona-
cosque saneti Victoris, ejusdem civitatis monasterii, de quadain man-
sione que est Arelati juxta ecclesiam saneti Luciani sita, quam alius
domnus episcopus equivocus, sive avunculus ejus id est episcopi
Pontii, Pontius 2 videlicel, de suis nempe rébus comparavit, saneti niar-
tyris Christi Victoris monasterio jam dicti alodem donavit. Hanc ergo
nepos illius, quoniam ea multo, modernis sive futuris temporibus,
sibi videbalur necessaria, quippe quod convenienti inerat loco exeundi
ad omnia , valde super illa deprêcans crebris rogationibus poblitibusque
fere flexis , tali tenore extorsit , ut ad usum sue vite habeat et possideat ;
fratres quoque monasterii illuc venientes, sine contradictione diver-
tentes, bospitalitatem in ea libère peragant. Ipse namque domnus
episcopus illam ipsam domum melioratam sive ampliatam, neenon
etiam episcopalibus rébus farcitam, tabulis vero omnibusve domi ba-
bitis suppellectilibus episcopalibus que forte invente fuerint , ad supra
jam dictum monasterium, post suum obitum, laxet. Adjuncti testes
firment.
205.
Carta de Vitrola.
In nomine sancte et individue Trinilatis. Ego Wilelmus de Vitrola, inse.
Ricbardi quondam filins, pro remedio anime mee et pro animabus
patris mei matrisque et filiorum meorum, dono Deo sanctoque Victori,
Massiliensis monasterii 'j et habitatbribus ejusdem loci, tain presentibus
quamque futuris, unum videlicet mansum in territorio prenominati
castri Vitrola;, queni tenere videtur Ingelbertus, Magnonis filius, cum
' Pontius II. a Pontius I.
230 CHARTULARIUM
mansionibus et vineis, terrisque cultis et incultis, pratis et garricis,
arboribus pomiferis et infrucluosis , ad eiuxlem mansum pertinentibus.
Filius quoque meus Geusserannus fecit guirpitionem de eodem manso
jam dicto sancto Victori, cura ire Jberusolimam disponeret. Donavit
etiam idem Geusserannus predicto sancto Victori très semodiatas de
vinea, in clauso ipso quod ipse et Runingus, miles ejus, plantaverunt,
ad opus ejusdem sancti Victoris. ïerminatur autem ipsa vinea, ab una
parte, Ingelberti Botani vinea; a duabus partibus , vinea Axlalardi; ab
f. 52. alio latere, vinea Udulberti. Ego * Guilielmus jam dictus et Geusseran-
nus , filius meus , donavimus sepe nominato sancto Victori et mona-
chis ejusdem monasterii, tam presentibus quamque futuris, ego quidero
prescriptum mansum , ille vero jam dictas très semodiatas de vineas ,
ea scilicet ratione, ut prefati monacbi, présentes absentesque, teneant
et in perpetuum sine ulla inquietudine possideant. Hanc autem do-
nationis cartulam fieri rogavimus , et nepo ibus meis fratreque meo ,
ceteris quoque parentibus meis et amicis , firmari optavimus. Si quis
autem banc donationem annullare presumpserit , vel minuare ausu
temerario in aliquo nisus fuerit , non valeat vendicare quod voluerit ,
sed cogatur supra nominato sancto Victori ejusque servitoribus libras
auri xx dare; ipsa autem donatio firma et inconcussa permaneat.
Facta est autem bec descriptio anno ab incarnatione Domini mille-
simo lvi, indicione vi, epacta prima.
Tumidia, millier Geusseranni, firmavit. Barnuinus presbyter firma-
vit. Bruningus de Vitrola firmavit. Pontius Trobadel firmavit. Guiliel-
mus et Geusserannus, ambo filii Geuseranni et Tumidie, firmaverunt.
Logis de Podio Sancte Reparate firmavit. Susanna et Rainois, Geusse-
ranni filie, firmaverunt. Smido de Vitrola firmavit.
Ego quoque jam dicta Tumidia , similiter pro anime mee remedio ,
et pro filiorum salvatione meorum , dono prenominato sancto Victori
et babitanlibus in eodem monasterio, presentibus atque futuris, ad
proprium alodem, unam quartairatam de vinea. Est autem ipsa vinea
in ipso clauso quod donavisse eidem sancto Victori predicta testantur
verba maritum meum, cum guirpitionem fecisset de jam dicto manso.
Postquam enim idem maritus meus plantavit predictum clausum ,
SANCT1 YICiORIS. 231
j)lantavi etiara ego eandem vineam cum Udelbeapto., et babuit ille suam
partem, et ego meam. Donavi ilaque, sicut dixi, eam sancto Yictori
ad proprium alodem; et ipsaiu donationem in hac carta seribi precepi
et manu propria firmavi, et alios firmare rogavi. Lanberlus , filius
Gosseranni, firmavit. Guilielmus Dadinad firmavit. Pontius Troba-
dellus firmavit.
20G.
Charta qua Otrandus et Blidgaida, ejus uxor, filiis ipso:uni a;sensum praebentibus , 1030.
abbatiae sancti Victoris donant niansum unum, in comitatu Arelatensi, in Castro
Vitrola situm, et a Pontio Curbino excultum.
Esmido, filius meus, et Resmu, filia mea, consenserunt et
firmaverunt alque scribere rogavcrunt.
Faeta donatio liée anno incarnalionis dominice millesimo xxx , reg-
nante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provintie.
Udalbertus firmavit. Guilielmus firmavit. Susanna firmavit. Guiliel-
mus filius firmavit. Jauceraimus firmavit.
207.
Carta de Vitrola.
In Dei nomine. Ego Ricardus facio banc donationem omnipotenti Decembr.,
Domino sanctique Victoris martyris monasterio Massiliensi, abbatibus 994 — 1032.
et monacbis, presentibus et futuris, de alode meo quod est in valle
Marignana , aj)ud castrum quod vocatur Vitrola , id est medietatem de
viridario, quem edificavit bomo nomine Guilabertus , et, in capud
istius viridarii , duas vites antiquas obtimas. De una parte babet con-
sortem me ipsum donatorem, de alia parte Winigerius, de lercio
fronte terra de Arnaldo, de quarto fronte prato de meipso donatore;
et de ipsum mansum, quod excolit bomo, nomine Ingilbertus, et de
omne tneum alodem , ubicumque ille edificavit vel edificaverit , omnem
tascam ab integro et medietatem de vineis, quas edificavit vel edifica-
verit, sicut et de terra. Dono iterum *medielatem de ipsa terra, que T'-
est infra ca>tellarum, ad proprium alodem. Dono insuper unam mo-
232 CHARTULAR1UM
diatam de vinea, [quam] ego edifîcavi. Terminatur, de una parte, vinea
nostra ; ex alia parte , vinea sancla Maria ; ex altéra parte , vinea de
me ipso donatore; et de alia parte, vinea de Gudranno. Dono etiani
unam tabulam salis et imum vasum , in loco que vocant Ug ; et dono
ipsas ferraginas, que sunt ante hostium Pontii. Hec omnia, etc.
Facta donatio ista mense decimbrio, régnante Rodulfo,rege Ala-
mannorum sive Provintie.
c
Ego Ricardus manu mea firmavit. Aramburga firmavit. Autrannus
firmavit. Melioritus firmavit. Wilelmus firmavit. Susanna firmavit.
Jaucerannus firmavit.
208.
Carta Sancti Ermetis.
1022. Dei omnipotentis opitulante clementia ejusque beniguissima inspi-
rante misericordia, qui mortem non vult peccatoris, sed vitam , dum
per propbetam suum misericorditer polliceatur, dicens : « Vivo ego
dicit Dominus; nolo mortem peceatoris, sed ut convertatur et vivat 1 . »
EgoPontius, gratia Dei, Are[la]tensis arcbiepiscopus, de anime mee
sainte sollicitus, et immanitatem scelerum meorum pertimescens , ut a
pio Domino veniam peccaminum et ablutionem possim consequi cri-
minum, et vit pro terrenis celestia adquirere valeam, dono eidem
omnipotenli Domino et sancto martyri Victori ejusque monasterio,
apud Massiliam fundato, ecclesiam scilicet in honore sancti Hermetis
fundatam, que est in comitatu Arelatensi, in territorio Mariniane. Est
namque ecclesia, cum terra que ad se pertinet, sancti Pétri, apostolo-
rum principis, de Roma, civitate Ralie. Possidebant namque eam ho-
mines laici,et displicuit mihi. Cernens vero tucius fore ut servi Dei
terram sanctuariam possidei'ent quam laici , tradidi eam in potestate
monacborum arcisterii almi Victoris , cum campis cultis et incultis,
vineis, ortis, pratis, molendinis, garricis, pascuis vel omnibus ad
eandem ecclesiam pertinentibus, eo ritu ut, per singulos annos,sin-
gulas cere libras ad domum sancti Pétri deferri faciant. Habet con-
sortes, a parte orientali, rivum; a meridie, eumdem rivum qui reflec-
' Ezech., XXXIII, 11.
SANCTI VICT0R1S. 233
titur; ab aquilone, sicut aqua decurrit de monte Arbodano; ab
occidente, terrain Mariniane et Vitrole. Et insuper dono, de meo pro-
prio alode, medietatem de loco qui vocatur Martis, qui mibi jure
meorum obvenit parentum , cum omnia que ad eandem terrain perti-
nent. Habet consorfes, de uno latus, terrain sancti Herimetis; de alio,
sicut aqua versât de monte Arbodano; de tercio, eastrum qui vocatur
Pinnas, sicut clivum procedens de Castro descendit usque ad terrain
Mariniane, contra terminum sancti Herimetis. Hec autem omnia pro
B » Cl
anime mee salute, etc.
C C C '
Facta donatio bec anno iucarnationis dominice millesimo xxu,
indicione v, régnante Rodulfo rege.
Ego Pontius arcbiepiscopus banc donationem manibus meis robo-
ravi, et testibus firmare rogavi. Petrus, nepos ejus, firmavit, et fraler
ejus Barnardus firmavit. Abel firmavit. Udalbertus firmavit. Sisfredus
firmavit.
209.
Carta de Marignana.
Omnipotens factor cunclorum Deus mortalibus largiri dignatus est 1029.
gratanter quod eidem, pro sui suorumque salute, debeal impertiri
Hbenter. Igitur ego Pontius, gratia Dei, presul Arelatensis urbis,
meorum térritus immanitate scelerum, premiorum eliam tactus amore
eternorum, dono aliquid mee liereditatis, que mihi obvenit liereditario
jure matris, monasterio martyris sanctissimi Victoris, baut longe fun-
dalo a mûris Massiliensis civitatis, ibidemque Christo famulantibus mo-
nacbis, quartam scilicet partem ville Mariniane, in comitatu Arelatensi
site; ea denique ratione, ut quicquid mei videtur esse juris, etc. * r. 53,
in omnibus quartam partem trado predicto jam coenobio , ut servi
Dei, eodem commorantes, apud judicem Deum , pro meorum aboli-
tionc peccaminum genitorumque meorum, perpetuo sintintercessores,
exceptis mansis, quos tenent caballarii bis nominibus nuncupati :
Eiarnardus, Guicberius, Bonus filius, Boslagnus, Constantius, Guini-
mannus, Raiambaldus; sic tamen excipiantur isti mansi, ut medietas
eoruin decimi sit sancti Victoris, cum ejusdem parrocbie quarta in
I. C 30
234 CrURTULARIUM
tolum parte. Termini autem prefate ville liabentur hi : ab ortu solis 1 .
Sane si quis, ego aut aliquis meorum parentum, vel quecumque ol -
positupersona, banc donationera inquietare temptaverit , omnicreantis
Dei celestiumque omnium virtutum et beatorum agminum ultricem
iram incurrat , et cum Datan et Abiron atque cum Symone mago ac
Juda Scarioth, ignis perpetui pénis crucietur, et a liminibus sancte
matris ecclesie et ab omni katbolieo populo alienus excommunicatus
et anatbema procul abiciatur. Ego Pontius, auctor bujus donationis,
banc inscriptionem fieri jussi, et manu mea roboratam testibus firmare
rogavi.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvmi ,
indicione xn, civitate Arelato, in ini" feria, régnante Rodulfo, rege
Alamannorum sive Provinlie.
c
Franco, frater domno arcbiepiscopo , firmavit. Solpoma soror fir-
mavit. Amalricus firmavit. Petrus nepos firmavit. Bernardus firmavit.
Volveradus firmavit. Guilelmus Anguilla firmavit. Guilelmus, nepos
ejus, firmavit. Raiambaldus firmavit. Bernardus firmavit.
210.
1045. Charta qua Pontius, filiusGuillelmi, fratris Josfredi et Hugonis , abbatiae sancti Victoris
largitur mansum unum, in comitatu Arelatensi, in villa Marignana situm, et a Mi-
kabele fratre de Cortes detentum.
.... Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xlv.
c
Gaucerannus de Vitrola firmavit. Folcaldus, filins Teutberti Cambas
Longas, firmavit. Domnus episcopus Pontius Massiliensis firmavit.
Iterius Arlulfus firmavit. Aicardus firmavit. Arlulfus Laugardam fir-
mavit. Dodonus firmavit.
211.
' Carta Franconis de Marignana.
1045 Omnipotens factor cunctorum Deus mortalibus largiri dignatus est
gratanter quod eidem, pro sui suorumque salute, debeat inpertiri
1 Lacuna in Cod^
SANCTI VICTORIS. 235
libenter. Igitur ego Francus et uxor mea Constantia, Guilelmus,
Bertrannus, Aimerudis, filiorumque nostrorum territi immanitatem
scelerum, premiorum etiam tacti amore eternorum, donamus aliquid
nostri juris , id est vinee quas cotnparavimus de Francone qui fuit
filius alio Francone. Et sunt ipse vinee in comitatu Arelatense, in
Castro vel villa que nuncupant Marignana. Et habenl consortes, a parte
orientali, de qua oritur, fons Marignana; et a parte australi, rivulus
qui dicitur Cathedra; et ab aquilone, aqua de ipsa fonte jana supra-
dicta vel nominata Marignana; et ab occidente vinee, ecclesiam sancti
Victoris. Hec vinee suprascripte vel consortate donamus Domino Deo
et sancto Honorato vel sancti Victoris martyris monasterio Massi-
liensis, et ad monacbis ejus, tam presentibus quant et futuris, ut ipsi
sint intercessores pro nobis ad Doniinum, etc.* v».
Facta est hec donatio incarnationis dominice anno millesimo xlv,
indicione su.
Pontius, nepos ejus, firmavit. Rostagnus, nepos ejus, firmavit.
Wilehnus Becione firmavit. Guilelmus Manuhel firmavit. Petrus Gua-
rinus firmavit. Ugo de Baltio firmavit. Petrus de Sancta Cecilia fir-
mavit. Sisfredus de Castello Novo firmavit. Rodulfus Balbo firmavit.
Pontius Seguerius presbyter firmavit.
212.
Carta de Marignana.
Ego Gosfredus de Rianis, et mulier mea Scocia, et filii mei Gui- Cire. 1050.
lielmus et Pontius, et uxor prenominati filii mei Guilielmi Guarsennis,
donamus et vendimus sancto Victori, Massiliensis monasterii, et habi-
tatoribus ejusdemloci, videlicet imam partem de nostra terra; et est
ipse alodis in valle que dicitur Lanairolas. Terminatur ipsa terra
termino de Pennis sancti Victoris jam dicti; ab occidente, terra de
Gignago; a septentrione , via publica, monte Castelli Samubelis. Fuit
au'em ipsa terra de manso Guiniberti, de Marignana. Et suscepimus
pro ipsa terra sexaginta solidatas in caballo de Barba de Auro. Dona-
mus etiam, pro animabus nostris, helemosine jam sepe nominati sancti
236 CHARTULARIUM
Victoris, vineas in ipsa terra, que fuit de manso unius hominis, qui
habuit nomen Auriol, et quantum ad nos perlinet in ea. Est autem
ipsa terra, in qua predicte vinee sunt plantate, in territorio de Mari-
gnana supra nominata, inter duas aquas, quarum una vocatur Cadera,
altéra fons Marignanœ. Hanc cartulam donationis fieri precepimus et
manu propria Firmavimus , et alios firmare rogavimus. Si quis , etc.
Berlrannus Ugonis firmavit. Pontius Guilielmi firmavit. Ugo de Fa-
brica firmavit. Gosfredus Radulfi firmavit. Isarnus firmavit.
213.
Carta de Marignana.
19 jau. 1045. Domnus Ugo et uxor sua Inaurs scambiamus aliquid de bereditate
nostra, ad sancto Victori et ad monacos qui ibidem serviunt, id est
Bernardus et Petrus de Sancto Marcello ; et est ipsa terra in comitatu
Arelatense , in valle Marignana , in locum que nominant Aquosa. Et
est ipsa terra de ipsum mansum que fuit de Jobanne Cascanela ; et ista
scambiacio fecit facere Pontius Turbatus, rogando et libenter faciendo.
Si quis sunt consortes, nobis dicendum est: de parte orientis, fontis
que nominant Gutta; de médium diem, monte Egresto; et de occi-
dente, terra sancli Victoris; de parte vero cercii, aqua currenle que
nominant Cadera; quantum infra islos terminos qualtuor vel affion-
tationes includunt. Et in alio loco, in Aquosa, una pecia de terra
cum suis consortes. Quantum vobis scambiamus, et nos donamus ipsa
condamina, que nominant A Vinea Monzil, per ipsa terra supra scripta.
Aut si quis bomo vel femina ista scambiatio inrumpere voluerit, non
valeat vindicare quod repetit, sed in duplo componat; et in antea ista
scambiatio firma et stabilis permaneat omnique tempore.
Facta est autem ista scambiacio mi x kalendas februarii, anno ab
incarnacione Domini millesimo xlv.
Domnus Ugo et uxor sua Inaurs, qui banc scambiationem fieri
jussimus, manus noslras firtnamus, et testes firmare rogavimus. Dom-
nus Ugo firmat. Inaurs, uxor sua, firmat. Signerais firmat. Brunitus
fiimat. Ponlius Turbatus firmat. Pontius Gallzinus firmat. Pontius
SANCTI VICTORIS. 237
Pbilippus firmat. Ugo Manuhel firmat. Àrnulfus firmat. Geozfredus fir-
mat. Ricardus firmat.
214.
Sponsalkium ecclesiç sancti Victoris de Marignana.
In nomine Dei Patris omnipotentis, et in honore ejus sanctissimorum 28 Jan. lois.
martvrum Victoris, Laurentii, Innocentum. Sponsalicio ecclesie, su-
pradictorum martyrum in nomine constructe. Hi sunt donatores :
Barnardus, quarlairatam i de vinea ; Constantius quoque minus, alia
quartairada ; Sisfredus quippe , sestairatam i ; Pontius autem clericus,
alia sestairada ; Rotbertus vero , sextairatam i ; porro Ricartlius , mo-
diatam i; Spirantheus ergo, sextairada i. Sane si quis de supradictis
donationibus aliquid voluerit inrumpere , hoc non valeat; insuper a
cunctis episcopis excommunicatus sit , et a cunctis hominibus abho-
minatus, et inter infidèles sit deputatus, nisi satisfactîone emendaverit.
Confirmatum est hoc a supradictis donatoribus. *Consona voce dixe- fo 54
runt : sic fiai.
Acla sunt bec v kalendas februarii , anno ab incarnatione Domini
M xvm , indicione 1.
215.
farta de Papia.
Ego Gosfredus, et uxor mea Scocia, et filii mei Guilelmus et Pon- 1056.
tins, donamus Domino Deo et sancto Victori, monasterii Massiliensis,
et abbati et monachis ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris,
pro remedio animarum nostrarum et parentum nostrorum, scilicet
unani peciam de terra, inter cultam et incultam, que est in comitatw
Arelatensi, in lerritorio de Castro quod nominatur Papia; et fuit de
manso de Marcellino, in loco qui nominatur ad Femadas. Et termi-
natur ipsa terra, al) oriente et occidente, terra ejusdem sancti Victoris;
a mendie, monte; a seplenlrione, aqua quam nominant Cadiram.
Hanc autem donationis cartam ego Gosfredus, cum muliere mea et
filiis meis, fieri jussimus et manihus nostris firmavimus , et alios firmare
rogavimus. Si quis vero hanc donationem irrumpere aut inquietare
238 CHARTULARIUM.
vel decurtare seu molestare temptaverit , non valeat vendicare quod
voluit , sed cogatur supra nominato sancto Victori et ejus servitoribus
xii libras auri purissimi exsolvere , ipsa donatione nihilominus incon-
cussa permanente ; insuper dampnetur in inferno inferiore cum Juda
traditore, nisi digna satisfactione emendaverit.
Acta est autem hec carta anno ab incarnatione Domini millesimoLvi,
indicione vi, epacta 1 , féliciter, régnante autem Heinrico, Alemanno-
rum rege.
Aldebertus firmavit. Ugo firmavit.. Bernardus Foresterius firmavit.
216.
Octobr. 1066. Charta qua Pontius de Riannis abbatiae sancti Victoris largitur terrara quamdam alo-
dialem , in valle Mariniana , in loco dicto Aquosa sitam , et prœdiisque sancti Victoris
circumcinctam.
.... Acta est autem donatio in mense octobris , anno ab incarna-
tione Domini millesimo lxvi , indicione v, régnante Rodulfo rege.
Signum Pontii, qui donatione ista scribere fecit et propria manu
sua firmavit.
217.
Carta de Papia.
1070. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, filius condam
Gauzfredi de notissimo Castro Rianno , pro peccatis meis multimodis
valde territus, et de subilaneae mortis impetu sollicitus, dono aliquid
sive reddo de possessione mea , que mihi jure hereditario provenit,
Domino Deo et sancte Marie, perpétue virgini, sanctoque Victori,
preciosi martyri , Massiliensis monasterii, in presentia abbatis Bernardi,
ut pro me interveniant Domino ibi servientes monachi , présentes et
futuri , partent meam dico quam liabeo in castro quod Papia dicitur,
quod est in territorio Arelatensi , in valle Marignana , medietatem scili-
cet in eodem castro, et in terris cultis et incultis, garricis, pascuis, pratis,
aquis aquarumque decursibus , in salinis, in vectigalibus vel leciis, pisca-
toriis, stagnis, portibus, et in omnibus omnino rébus castro illi pertinen-
1 Numerus abest.
SANCT1 VICTORIS. 239
tibus. Sed, dumvivo, permanumabbatiset jussionemsimulquemona-
cborumejus, usum et fruclum niibi retineo ; post mortem vero meam,
omnes beredes meos, si superfueriiit , iode excludo. Intérim ei in
prenotato casti'o reddo ei militem Gontardum, cura universis que
pertinent ad illius mansum ; et si plus laborare ipse vel monacbi vo-
luerint, concedo illis terras, quantum dua paria bovum excolere po-
tuerint, et semodiatatn unam de vinea exculta; et in salinis, et in lecia
Leogni, et in fisco alterius stagni quod Bolisinum dicitur, et in portu
de Balneolis , medietate niée partis; et omneni bonorem meum, si sine
filiis vel filiabus legitimis mortuus fuero, sancto \ ictori trado. Si vero
filios vel filias beredes post mortem meam babuero , partem mee sub-
stance omnem ubiquemonacbisrelinquo, excepto quod in caslro Papie
babuero. lllud vero quod de * substantia mea inibi inventum fuerit, v«.
totum et ab integro,cum medietalem ipsius eastri , monacbis dere-
linco. Preterea, in Castro Fontis Maurosie, medietatem in Castro et
in omnibus adjacenciis, simibter sancto Victori, sicut Papiam, trado.
Si quis vero de parentibus meis boc donum inrumpere temptaverit ,
nisi légitime satisfecerit, cura Datan et Abiran, quos terra vivos absor-
buit , pesas sine fine luat.
Ego Isarnus, filius Rodullî , juxta mansum jam dicti Gontardi, cam-
pum, id est ferraginem meam, pio salutem anime mee, dono sancto
Victori, excepto quod, dum vixero, cum jussione domni abbatis et
monacborum ejus, tantum illum retineo.
Acta est autem bec donationis descriptio anno incarnationis domi-
nice millesimo lxx, indicione vm, epacta vi.
Ego Pontius Jausfredi , qui cartam istam scribere feci, et testibus
firmare rogavi. Isarnus firmavit. Gundardus firmavit. Guiquirannus
firmavit. Petrus Manases firmavit.
218.
Alia.
In Domine Patris et Filii et Spiritus Sancli. Ego Pontius, filius 4 d«c. 1070
quondam Guazfredi , pro remedio et remissione peccatoruni ejusdem
240 CHÀRTULARRiM.
palris mei Gauzfredi et matris mee Scocie et peccatorum meoruni.
atque uxoris mee Stéphane, et filioriim ac filiarum mearum, dono
pro luminariis , in monasterio Massiliensi , ut semper ardeant duo
luminaria , unum ante altare sancte Dei genitr[ic]is et virginis Marie c!
sanctorum martyrum Victoris et sociorum ejus, aliud ante altare
sancti Pétri et omnium apostolorum, colaresum unum eu m sextario
legarii de oeto medualiis de oleo olive. Et hoc dahitur semper in
vigilia nativitatis Domini, si inveniri potest; quod si oleum illud dare
non potest, dabit pro ipso oleo, in vigilia natalis Domini, Isarnus de
Papia quinque solidos de ottoneta moneta; et in vigilia Pentecosten,
Bernardus Goiran , alios quinque solidos de eadem moneta. Et, ut hoc
semper fiât et nunquam remaneat, dono pro istis luminariis portum
de Bagneras et ledda de Leung, quantum ad raeam partem pertinet,
ut inde accipiatur vel oleum supradictum vel numos quos diximus. El
hoc in vita mea fiât ; post obitum vero meum , predictum portum et
leddam, in monasterio dono et trado, jure hereditario, ut quicquid
inde exierit tolum ab integro ad jam dictam luminariam perveniat. Et,
ut pro hoc Dominus omnipotens mihi et omnibus parentibus meis
veram remissionem omnium peccatorum nostrorum faciat, dederunt
nobis omnes fratres in capitulo duas lampadas , que ardeant omni
nocte pro ista mercede, sicut supra scriptum est, in omni tempore,
quandiu istud seculum duraverit , ante jam dicta altaria.
Signum Pontii Gauzfredi , qui banc cartam donationis scribere feci ,
in monasterio Massiliensi, u nonas decembris , anno incarnacionis
dominice millesimo lxx, indicione vm.
219.
Car ta de ponte.
cire 1031. In nomine sancte et individue Trinitatis, unius veri Dei, Patris
videlicet et Filii et Spiritus Sancti. Ego Pondus 1 , gratiaDei, Arelatensis
archiepiscopus , omnibus nostre providentie subjectis notum fieri volo,
' Pontius de Mariniana , qui a. 1029 aut 1030 vitam monachaltm sub Isarno ab'bate ani-
plexus est.
SANCTI V1CT0RIS. 241
quod , quadam die , abbas monasterii sancti Victoris , Isarnus nomine ,
cimi suis monacbis, in villa que vocatur Mariniana, adiit serenitateni
culminis nostri, deposcens gratiam nostre sublimitatis , ut in cibos
servorum Dei, suorum scilicet monacborum , eoncedere sibi debe-
renius aliquam partem in captura piscium, que pertinet ad nostrani
diocesim , de ipso ponte qui est situs inter sta'gnum et mare. Quod nos
ut audivimus, peticioni ejus libenter annuimus, ut eoruin Orationibus
participemus aliquatenus. Itaque concedimus eis , in supradicti pontis
piscationibus , oimiem decimum cunctorum piscium. Quin etiani
adhuc hujus nostre donationis largitati adicere unum gurgustriuni
placuit, quod lingua rustica bordiculum vocant, quem Durantius,
presbyterde Fosso , exercet, ut habeant servi Dei unde omnipotentein
Deum magis ac magis, tam pro nobis quam pro successoribus nnstris,
orare sine intermissione debeant; quin potius, pro sainte omnium
genitorum ac genitricium cnnctorumque parentum nostrorum, tam
vivorum quam et defunctorum omnium, Creatoris piissimam boni-
tatem, die ac nocte, interpellare non desiuant. Porro autem bujus
noticie scripture inserere placuit, ut altario sancti Tropbimi, cujus
boc donum est , census duarum cere librarum a servis Dei per singulos
persolvatur annos, quatinus tam présentes quam et futuri apertius
recognoscant ad cujus boc donum pertineat diocesim; similiter et
servi Dei, tam présentes quam et futuri, diligentius animadvertant,
quorum sint debitores apud Deum intercessione precum suaruin,
videlicet tam presulis presentis quam cuncte ejus congregationis. Sane
si boc quod a nobis bene ac religiose gestum est, pro sainte ser-
vientium altario sancte sedis Arelatensis, tam presentium quam et
futurorum, ullus successorum nostrorum, pro cujuspiam terreni
precii cupiditate, ad suum libitum, malo ordine, couvellere aut
destruere nisus fuerit, sciât se* non solum in presenti orationibus
omnium servorum Dei privari, verum etiam a cunctorum spirituuni
beatorum consortio in futuro separari , nisi , quantotius suum agno-
scens reatum, congruam gesserit poenilentiam. Quando quidem,
secundum canonum auctoritatem , liceret nobis de rébus episcopii
construere monasterium; sed, quia necdum bac poteslate voîùiraus
l. :?)
242 CHARTULARIUM
uti, hoc intérim tantumodo, pro elemosina nosti'i episcopii , in cibos
contulimus servorum Dei , quibus prohibitum est carnibus vesci. Ego
Pontins , Areîatensis archiepiscopus , banc donationem manibus meis
roboravi , et testibus , canonicis videlicet sedis mee seu laicis , firmare
jussi.
Petrns , nepos archiepiscopi, firmavit. Àrelas fïrmavit. Araelius fir-
mavit. Durandus fïrmavit. Odilo firmavit. Ansebertus fïrmavit. Mar-
cellinus firmavit. Ingilradus firmavit. Durandus firmavit. Odbertus
firmavit. Udalberlus firmavit. Dodolenus firmavit. Pato firmavit. In-
goaldus firmavit. Pondus firmavit. Gonfredus firmavit. Pato firmavit.
Raiambaldus 1 archiepiscopus donavit et firmavit. Ugo firmavit. Uxor
sua firmavit. Pontius de Rianz , filius Wilelmi, firmavit. Franco de
Alvernico firmavit. Pontius de Genacervias firmavit. Guilielmus, con-
sobrinus ejus, firmavit. Atanulfus de Alamannon firmavit. Nevolongus
de Piliciana firmavit. Amelius de Balcio firmavit. Mataronus firmavit.
Rodulfus de Malana firmavit. Josfredus et filii ejus firmaverunt. Franco 1 ,
pater Pontii archiepiscopi , et dédit et firmavit.
220.
Caria de Tarascone.
(Ed. ap. Martene, Jmpl. coll., I, 556, et in Recueil des Uist., XIV, 103.)
)09j. Gibilinus, Areîatensis archiepiscopus, dum regeret episcopatum
Avinionensem , dédit ad construendam ecclesiam campum apud
Tarasconensem castrum , ubi sepeliebantur pauperes pei egrini , mo-
nasterio Massiliensi sancti Victoris martyris , in manu Gaufredi , mo-
nachi de sancto Cannato, cum consilio Colaroni preposili , id est,
Porti et Rainoardi, canonicorum, et Poncii Fulconis presbvteri, et
Pétri Isnardi mililis. Postea papa Urbanus 3 , transsiens per predictum
campum, rogante Stepbania comitissa , et donante pro anima fiJii
' Raiambaldus, qui in Arelatensem sedem, * Stepbana, cognomine Dulcis, Gauliidi 1
antecessore Pontio adbuc superstite, a. 1031 vidua, Bertrannique II mater, qua;, mortuo
mense augosto accitus fuisse videtur. ipsius filio, Proviuciam inferioiem gufaerna-
a Fi'auco miles , dominus de Mariuiana. vit.
1 Urbanus II.
SANCTI V1CT0RIS. 243
sui Bertranni comitis, cum principibus suis, dédit predictus papa
et confinnavit locum sancti Victori, precipiens ibi, aucloritate beati
Pétri, ecclesiam fieri in honore sancti Nicolai, et manu sua propria
benedicens locum et absolvens benefactores et adjutores , coroborans
omnia aqua consecrata , signum dominice crucis, présente populo et
abbale Ricardo, solenniter in eodem loco affigens erecsit.
Urbanus, episcopus, servus servorum Dei, universis per Golhiam
et Provintiam tidelibus, salutem et apostolicam benedictionem. Dilec-
lionem vestram nosse volumus, Stephaniam comitissam, cum nobi-
libus sue terre, pro animarum suarum remedio, prediolum quendam
Massiliensi monasterio beati Vicloris martyris, aput Tarascbonem ,
per manum nostram concessisse , ad construendam beati Nicholai
confessons ecclesiam. Vos igitur, karissimi fdii, lilteris presentibus
admonemus, ut ad ejusdem ecclesie constructionem et fratrum illic
Deo servienliiun sustentationem opem vestram et auxilium inpen-
datis. Quicunque vero locum illum elemosinis suis , de suarum rerum
jure, amplificare, quicumque monachos ibi Deo servientes ope sua et
consilio adjuvare curaveiit, atque cimiterium, qui juxta predictam
ecclesiam constitutum est , liberum illibatumque servaverit , suorum
indulgentiam peccatorum a domino consequatur , ipsiusque Dei gratia
et apostolorum Pétri et Pauli benedictione donetur.
Ecclesiastica traditio et venerabilium legum sancxit autoritas, ut H sept. 1095.
quod ad religionis augmentum in sancta ecclesia salubriter disponitur,
per scripture munimentum, ad futurorum memoriam sagaciter trans-
mittalur. Quapropter cunctis fidelibus, et presentibus et futuris ,
notum fieri volumus quod venerabilis papa Urbanus II, anno incar-
nationis dominice millesimo xcvi 1 , sui autem pontificatus vm, indic-
cione m a , m" idns septembris , per caslrum Tarasconem * transsilum
habuit, ibique prediolum quod ante portas ejusdem castri Slephania,
cognomento Dulcis, comitissa, pro anima filii sui Bertraui comitis,
et proceres atque incole jam dicti castri , pro salute quisque anime sue ,
beato Victori martyri, Massiliensis mouasterii , necnon vcnerabili
Ricardo abbati , et successoribus ejus, ad construendam ecclesiam el
' Bisanorum st\lu.
244 CHARTULARIUM
cymiterium , in perpetuum jus possidendum contiilerant, sue aucto-
ritatis largitione confirmavit , ibique esse monasterium atque cymi-
terium in honore beali Kicolai fieri precepit , et quibuscumque mo-
nasterio illi 7 sive de substantia sive de honore, modo et in futurum
bonifacienlibus , in suarum oracionum parlem suscipiens , indulgen-
tiam peceatorum et gratiam beati Pétri et suam donavit. Altéra vero
die, per locum ilhvm transiens, precibus comitisse et militum eastri,
terrain in opus fabricande ecclesie et cymiterii manu propria bene-
dixit. Locus autem isle , a memoratis personis concessum et ab apos-
tolico confirmatus, ante portas ïarasconenses ab oriente est situm,
prope litus Rodani, juxta uhnum; ubi , quicumque bonafecerint et ad
fabricandam ecclesiam locumque eonstruendum adjuverint , sciant se
procul dubio bénéficia* recepturos, atque, per beali Nicholai preces
et mérita, Dei gratiam et peceatorum suorum indulgentiam adepturos.
Hec largitio et apostolice autoritatis confirmatio facta est apud
Tarasconem , prelibato venerabili Ricardo , abbati Massiliensi , et mo-
nachis suis, successoribusque eorum in perpetuum, presenlibus epis-
copis Daigberto Pisano, Joanhne Portuensi , Briinone Signensi ;
cardinalibus Teutione et Alberto , in presentia Wilelmi , abbalis
Montis Majoris, et quorundam suorum monachorum, predicte comi-
iisse, Laugerii de Rulbone , Pétri Albarici, Pétri Isnardi , et aliorum
imiltorum diversi generis et elatis, die et an no quo supra.
221'.
Confirmatio Aquensis archîepiscopi.
1082. Equum et rationabile dignumque probatur, ut, quemadmodum
nosfra voîumus, ita et antecessorum noslrorum statuta servare de-
beamus. Unde, quia hoc certissimum firmumque tenetur, eapropter
noticie presencium futurorumque mandare curamus, quod ego
Pettrus 2 , divina ordinatione, Aquensis ecclesie archiepiscopus , ad
noticiam presencium nec non etiam hominum sequencium cupientes
1 Secunda manu exarata. — Initium hujus * In Gall. christ., leginius Petrum non ante
charte extat in CSiartul. Min., fui. 189 v°. a.l085Aquensemsedeintenuisse,ejusqueante-
SANCil VICTORIS. 245
perveniri , et ad Dei scientiam volencium , ecclesiam sancti Mauricii
cùm suis capellis sancti Johannis, sancti Probacii, sancti Michaelis,
sancti Sulpicii, sancte Marie de Guaisola, sancti Juliani, necnon et
ecclesiam sancti Pétri , cme antiquitns a nobilissimo viro domno
Poncio , Aquensi archiepiscopo, concedentibus omnibus hujus terre
înajoralibus, carlis et indiciis evidentissimis sancti monasterio Victoris
oblate in belemosinam traduntur. Iterum post longuo tempore ecclesia
sancti Pelri que ab eodem sancto loco per simoniam subtracta et a
quibusdam clericis injuste possessa, modernis temporibus qualiter,
Deo auxiliante , et nobilissimis viris Lamberlo et Ugone et Wilelmo et
Guigone et Guiberto et Dodone et Amelio et Guidone et Petro Gui-
berti et Dodone et Yilelmo Boeli et multis aliis, zelo Dei accensis,
id agenlibus , eidem sancto loco sit restituta , bis scriplis indere sta-
tuimus 1 . Et ut omnis deinceps cpiestio omnisque controversia penilus
aboleatur , ipsa die placitacionis , pro amore Dei omnipolentis et pro
sainte animarum nostrarum, domno Beneclicto, Aquensi preposito,
cum suis canouicis, attestante atque laudante , omnique coirventu
majoralium totius istius terre ipsis consentientibus, laudantibus atque
afïîrmantibus, supradictas ecclesias Domino omnipotenti Deo et béate
Marie, semper virgini, sanctoque Victori martiri, et domno Rieardo
abbati, Romane ecclesie cardinali, et abbatibus suis sequacibus, et
monacbis Massiliensibus presentibus alque futuris , donamus , lau-
damus atque roboramus, et, sicut décréta sanctorum patrum sanxerunt,
previlegia olim indulta monasteriis , scripto presentis pagine , conces-
simus , statuentes ut a modo et semper firmiter permaneat sanctum et
liberum , absque omni inquietudine et exactione. Eas vero ecclesias,
que ab antecessoribus nostris monacbis Massiliensibus sunt collate,
eodem tenore quo date sunt, nostra concessione atque auctoritate
ipsius Benedicti preposili , attestantibus omnibus canonicis, tradinms,
concedimus supradictis monacbis, cum consensu et confirmatione
clericorum nostrorum. Quarum ecclesiarum bec sunt noniina : ecclesia
cessorem Rostagnum , eodem a. 108o, chartœ quet Petruin jam a. 1082, superstite Rostagno,
Guidonis cujusdam jiro Avenionensi ecclesia episcopum Aquensera fuisse appellatum.
subscripsisse. F.x nostro autem instrumento li- ' (.'od. stiluimus.
246 CHARTULARIUM
sancti Mauritii , sancti Pétri , sancli Johannis , sancti Probatii , sancti
Micahelis, sancti Sulpitii , sancte Marie de Guaisola, sancti Juliani,
cum omnibus que ad ipsas ecclesias pertinent, cum primiciis, otTe-
rendis, decimis et cartis sive cimiteriis. Iterum ecclesias que a par-
rochiali ecclesia sancti Mauritii dirivate sunt : ecclesia videlicet que in
honore sancti Salvatoris construilur, in castello Caude Longue, et
ecclesia sancte Marie de Saxone , et ecclesia de Gaile ; et sicut ab in-
tegro monacbi Massilienses parrocbiam sancti Mauritii coadunatani
habebant , eodem tenoi-e , nostra douatione atque auctoritate domni
Benedicti prepositi , concedeutibus omnibus canonicis, Ymperto vide-
licet et Pontio et Ugone et Amalrico et Wilelmo et Petro et aliis
canonicis , supradicti monacbi parrocbias per partes discretas , cum
supradictis appendiciis , habeanl. Similiter décimas donamus , que a
quibusdam militibus maie possesse sunt, si possessores, aut vi excom-
municationis aut amore Dei coacti, monachis Massiliensibus dimi-
serint, ab analbematis vinculo sint absoluti, ut eterne hereditatis
bravium accipere valeant, et sine aliqua combustione ulciscendas
flamas evadere queant. Si quis vero banc donationem noslram irrum-
pere voluerit, anathematis gladio feriatur , et sicut Judas traditor in
inferni penas dampnetur.
Factum est et hoc donum et scripta bec carta anuo ab incar-
natione Domini noslri .Ibesu Christi m lxxxii , vi° kalendas junii ,
luna xxi 1 .
Signum Pétri , arcbiepiscopi Aquensis. Ego Petrus , Aquensis archi-
episcopus, hoc donum scribere feci, et propriis meis manibus firmavi;
donatores ac laudatores firmare roga\i. Benediclus prepositus firmat.
Ympertus firmat. Pontius firmat. Ugo firmat. Amalricus firmat. Vi-
lelmus firmat. Petrus firmat. Lambertus firmat. Ugo firmal. Wilelmus
firmat. Guigo firmat. Umbertus firmat. Dodonus firmat. Amelius
firmat. Guido firmat. Petrus Guiberti firmat. Dodonus firmat. Wilelmus
Boveti firmat.
1 Coït, luna xxv .
SANCTI V1CTOR1S. 247
■
222 * . '' ■*•
Idem de codera.
In noiuine Do mini omiiipotentis. Ego Petrus, gratia Dei , licet in- 5 jui. tooî.
dignus, Aquensis ecclesie arcliiepiscopus, cupiens erga servorum Dei
pelitionem justi tenax semper existere, et ipsorum oralionibus tam
presentem quam futuram proinereri salutem , ex liis que ad eorumdeni
servorum Dei utilitatem proficere possint aliquid ipsorum usibus de-
serviendum tradere, prout possibilitas mee pauperlatis sinit, deerevi
videlicet ecclesiam sancti Mauritii, in territorio caslelli quod dicitur
Turreves , ciun capellis que ad eaudem ecclesiam pertinent , videlicet
sancti Salvatoris de Cauda Longua, et sancti Pétri, quam clerici
adhuc injuste detinent, et aliam in Saxu, et aliam in Gaile , simulque
ecclesiam sancti Stephani ; has igitur ecclesias supradictas , cum ec-
clesiis et decimis ad easdem pertinentibus, sicut domnus papa Gre-
gorius sua auctoritate donaverat et firmaverat, sancto Victori, Massi-
liensis monasterii, firmo, laudo, trado, ut babeant abbates et monachi
sancti Vicloris et possideanl semper. Simili modo etiam ecclesias, que
in valle cognomento Brusa sunt constitute, id est sancte Marie el
sancti Stepbani et sancti Pétri de Sellone -, et ecclesiam parrocbialem
de Cof'ort, et sancti Rafabel 3 et sancti Martini et sancti Symeonis
laudo et firmo ; item ecclesiam sancti Maximini , cum allaribus sancti
Micabelis et sancti Sedonii, et ecclesias sancte Marie et sancti Jo-
hamiis, cum altaribus sanctorum Pétri et Martini et cum omnibus
eisdem ecclesiis pertinentibus, videlicet cum decimis, primiciis, obla-
tionibus et omnibus redditibus, el cum ecclesia sancti Mitri ; que
omnes ecclesie sunt in territorio- castri Rodanis , in loco cjui vocalur
Vallis Sancti Maximini. Set et in villa que dicitur Gardana, ecclesias
sancte Marie et sanctorum Micabelis, Pétri, Valentini, Baudilii,
simili tenore , laudo et firmo. Hec omnia supradicta cum aliis omnibus ,
que in Aquensi arcbiepiscopatu prelatuin monasterium sancti Victoris
1 HiCc chartu iuChartul. Maj. suinula manu a Ch. Min., Sillon t.
exarata est. Extat et in Chartu! . Min., fol. 99. "- Ch. Min., Rafaelis.
248 CHARTULARIUM
et habitatores ejus adquisierunt. et adquisierint , tam in ecclesiis quam
in aliis honoribus, que modo habent vel in antea babuerint 1 , nostra
auctoritate laudamus, firmainus et omni tempore habenda, tam pre-
sentibus quam futuris prelibati monasterii abbatibus et monachis, et
possidenda et disponenda concedimus. Si quis autem episcoporum ,
clericorum seu etiam secularium , sive cujuscumque sit sexus, ge-
neris, ordinis, dignitatis, banc nostre auctoritatis carlam inquietare,
infringere vel anullare temptaverit, nullatenus boc valeat perricere;
set, quousque resipuerit, a consortio fidelium Dei alienns existât; in-
super centum libras auri mulctam persolvat; et bec perpeluo caria
firma et stabilis permaneat.
Actum est hoc m nonas julii , anno ab incarnatione Do-
mini m lxxxxiii 8 .
Petrus arcbiepiscopus manu sua propria firmavit. Fulco scripsi.'
et firmavit. Ugo Nicetius firmavit. Petrus de Masello firmavit. Mai-
nerius firmavit. Rainerius firmavit.
223 3 .
Carta de Bromeces.
i isi Transactio seu concordia, que per Bertrandum de Sancto Maximiuo e!
Dactilum inter Austorgium , abbatem Massiliensem , et milites de Sancto
Martino de Bromeces, Rostagnum scilicet de Bromeces et Bertrandum
de Bromeces et Guillelmum de Sancto Martino et Raimundum de
Sancto Martino, facta fuit, talis est : Predicti milites, propter castrum
de Sancto Martino quod habent et possident nomine monasterii Mas-
siliensis, fecerunt fidelitatem et hominium predicto abbati, et jura-
verunt ei vitam et membra sua, scilicet sicut feudotarii milites jurant
dominis suis. De castro debent juvare et valere abbati et priori ma-
jori et mandato eorum, priori de Esparrone, si guerram vel placitum
habuerint, expensis tamen monasterii; et si habeant gerram vel
placitum contra talem dominum suum, de quo milites non auderent
1 Ch. Min. adclit, sicut domnus papa Grcgo- * Cli. Min., mill. XXXXHI.
rius sua , iia et nos. l Hœc cliarta manu recentiore scripta est.
SANCTI VICTORIS. 240
vel non possent jn\are monachos, clebenl eis reddere castrum. Finila
guerra vel plaeito , abbas el alii predicti priores debent reddere castrum
mililibus, sine omni dampno et diminutione rerum suarum. Hoc quo-
que pretermittendum non est , quod abbas promissit se manulenere
milites supradictos de Castro et de terra Sancti Martini et de omni
negotio, de quo dominus bona fide débet milites suos defendere ; el
irisuper landavit dominus abbas et Bertrandus de Sancto Maximino
et Daclilus quicquid eis super boc remanet, suo recto judicio eis lau-
datur et confirmatur. Debent insuper facere fîrmantiam et ostagium
abbati et priori majori, cum eis opus fuérit; et debent facere, in
unoquoque anno , duo albergia abbati vel priori majori , non diffmito
numéro sociorum ; et debent eis reddere castrum , quando voluerit
abbas vel prior, pro recognitione sui dominii. Fornagiam debent ba-
bere raonachi in omnibus bominibus de Sancto Marti no , exceplis
predictis iui or militibus , qui sine omni usatico debent quoquere in
clibano monacborum. Et quicumque babuerit porcum , débet dare
duos astos, id est duo crura, de porco quem nutrivit, et unum astum
vel unum crus habebunt milites, et monacbi habebunt aliud. Si nio-
nacbi vel clerici eojrum colerent terras proprio aratro , omnes rustici
de Sancto Martino debent eis facere coroatam , per unum diem in
anno, qui babuerit boves. De ubliis debent habere dimidiam partem
monacbi , et dimidiam partem milites , tain de bominibus qui nunc in
castro sunt, quam de aliis qui forte venturi sunt. De quartonibus
vinearum , que sunt in territorio Sancti Martini , debent babere milites
unam dimidiam partem , et monacbi aliam , etiam si vinee facte essent
in dominicatura monacborum vel militum. Paratorium proprium est
monacborum; sed molendinus communis est; et in toto ripatico, nec
in territorio Sancti Martini nec in alio, milites non possunt nec
debent lacère molendinum sine consilio monacborum. Convenit etiam
quod milites facerent domum monacborum altitudinis uu or cannarum ,
et latitudinis mûri nif palmarum , ad arbitrium prioris de Esparrone.
Hanc concordiam amicabiliter factam juraverunt milites se observaturos
et successores suos in perpetuum. El, ex parte abbatis , juravit boc
Jobannes de Cabrerer , prior de Esparrone , et quidam alii monacbi
I. 32
250 CHARTULAR1UM
cum eo ; et fecerunt , ex utraque parte , sponsionem m solidorum , si
contra conventîonem istam facerent et infra xl dies hoc non enten-
daient , poslquam altéra pars super hoc conquesta esset.
Factum est hoc anno ab incarnatione Domini m°c lxxx ii°, duobus
diebusante festura sancti Martini , in ecclesia sancti Juliani Montanerii.
Testes sunt : Spata Curta, Bertrandus de Esparrone, Guillelmus
Bonifacii, Ugo Raibaudi, Isnardus de Alamania, Isnardus de Romulis,
G. Ruperti , de Sancto Martino, Rostagnus Malros, et Michael, frater
ejus, priorde VilaCrosa, Guiraudus Solatius, Ugo de Aurella, Ugo de
Manuasca , et multi alii monachi et laici , qui présentes fuerunt huic
placito. Et ut major fides haberetur huic carte , sigillo abbatis sigillata
et per alfabetum divisa fuit ; et una pars monachis , alia militibus re-
mansit. Et ut omnes suprascripte pactiones perpétua slabilitate in-
violabiliter conserventur , prandium quod superius omissum est debent
milites facere abbati vel priori majori in crastinum post nocturnam
receptionem.
224.
Confirmalio ecclesiarum monasterii Massiliensis que sunt in dyocese Aquensi.
ifijui ioim. jEcclesiastice consuetudinis et sacrarum legum promulgavit aucto-
ritas, ut omnis donatio seu venditio sive etiam confirmatio sub
scripture testimonio roboretur. Quapropter notum fieri volumus
cunctis hominibus, tam presenlibus quam futuris, quod Ricardus, ve-
nerabilis abbas monasterii Massiliensis , ventus capitulum Aquensis
ecclesie ante Fulchonem prepositum et canonicos ejusdem ecclesie,
presentibus aliis quibusdam clericis et laicis , et petierit sibi et monas-
terio suo in perpetuum confirmari ecclesias et honores ecclesiasticos ,
quos Aquenses archiepiscopi vel sibi vel antecessoribus suis in archi-
episcopatu Aquensi ante contulerant. Ego vero Fulcho , una cum ca-
nonicis prefate ecclesie , cognoscentes quod justis peticionibus negare
assensum nec possumus nec debemus , pari voto communique con-
sensu , laudamus et confirmamus Domino Deo et béate Marie sanctoque
Victori martyri , atque prescripto abbati Ricardo et monachis ejus
successoribusque eorum in perpetuum, omnes ecclesias, cum prediis
SANCTI VICÏORIS. 251
et pertinenliis suis, quas per manum archiepiscoporum Aquensium,
vel abbates vel monachi Massilienses actenus adquisierunt. Sunt autem
ecclesie, vel antiquo jure habite vel ante nos possesse vel sub nostro
tempore adquisite : ecclesia sancte Marie in castro quod dicitur Bru-
niola, et ecclesia parrocbialis sancti Mauricii in territorio castelli
quod dicitur Turreves , cura capellis que ad eandem ecclesiam per-
tinenl, scilicet sancti Salvatoris de Quauda Longa et sancti Pétri et
alia in Saison et alia in Valle; ecclesie quoque in valle que dicitur
Brusa , id est sancte Marie et sancti Martini et sancti Micahelis et
sancti Symeonis et sancti Pétri de Auriac et sancti Stepbani et sancti
Pétri de Sellione; item ecclesia sancti Maximini, cum ecclesia sancte
Marie et sancti Mitri , que sunt in territorio castri Rodanis, in valle
Maximini; item ecclesie parrocbialis sancti Jacobi de Esparro et sancte
Fidis de Artigua et sancte Marie de Conforz et sancti Rafahelis ;
ecclesie etiam parrocbialis sancte Marie de Oleires et sancti Victoris
de Porcils, cum capellis suis, et sancti Barlbolomei de Rocbafolio , et
eeelesia sancti Trophimi de Poreires , cum aliis sancti Pétri et sancti
Jacobi et sancti Stepbani ; ecclesia sancte Marie de Rosset et ecclesia
sancte Marie de Sosqueriis; ecclesie iterum parrocbiales de Podio Lu-
pario et de Podio INigro, cum aliis sancti Victoris et sancti Pétri; ec-
clesia parrocbialis de Afliiel, cum ecclesia sancti Micbaelis ; et ecclesie
parrocbiales de Venel et de Miroil ; ecclesie item de Gardana , sancte
Marie parrocbialis, sancti Valentini, cum capellis sanctorum Micbaelis,
Pétri, Valentini, Baudilii; ecclesie parrocbialis de Caudo Longa, ec-
clesie parrocbialis de Bucco et de Caprario, ecclesie parrocbialis de
Berbento; ecclesie sancti Pétri de Aquis. Has igitur ecclesias prelibatas
prefato monasterio, cum omnibus eisdem ecclesiis pertinentibus, x ide-
licet cymileriis, decimis, primiciis, oblationibus, prediis, reditibus,
que modo habent vel in futurum babebunt , cum aliis omnibus que in
Aquensi archiepiscopatu supradictum monasterium sancti Victoris et
habilatores ejus adquisierint , tam in ecclesiis quam in aliis honoribus,
que modo babet , vel in antea donatione vel permissione archi-
episcoporum preteritorum babuerint, salva obedientia et revereutia
et jure sancte sedis Aquénsis ecclesie, aucloritate nostra corroborâmus,
252 CHARTULARIUM
laudamus atque firmamus , et omni tempore habenda , tam presen-
tibus quam futuris predicti monasterii abbatibus et monacbis, possi-
denda et disponenda concedimus. Si quis sane , cujuscuraque sit sexus,
conditionis et ordinis , banc nostre auctoritatis cartam inquietare , in-
fringere \el annullare temptaverit, nullatenus valeat vindicari; sed
quoucusque resipiscat, a consortio fidelium Dei alienus existât, in-
super c libras auri persolvat, et jjost bec perpetuo carta firma et
stabilis permaneat.
Actum est boc apud Aquis, anno Domini millesimo xcvm , xv ka-
lendas augusti , présente Reimondo , Massiliensi episcopo ; laudantibus
atque firmantibus Fulcbone, Aquensis sedis preposito, canonicis vero
Hugone , Bermondo, Norperto , Willehno, Petro de Acu, Pontio
Rainoardo, Petro Alfanti, Giraldo , Guidone, Gaufredo; laicis quoque
Fredone, Pontio Pelagal , Geraldo de Solario et Geraldo Rancuel,
Petro et aliis pluribus. Fulcbo scripsit 1 .
225.
Carta de Aquis.
1024. Jbesu Cbristi Domini nostri opitulante clemencia ejusque benigna
suf'fraganle juvaniina. Ego Vuilelmus 2 , filius Rodbaldi, de anime mee
salute sollicite mecum pertractans , audivi quia plus Dominus, ad
mala vitanda et fugienda, peccatoribus misericoi-diler consilium pre-
rogaverit dicens : « Date elemosinam, et ecce omnia munda sunt
vobis 3 ; » illud etiam memorans quia: « Sicut aqua extinguit ignem , ita
belemosina estinguit peccatum'. » Ideo , propter remedium anime
meae facio donationem omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus mai-
tiri, 'ejusque monasterio , ubi sacrum corpus ejus requiescit 7 et abba-
tibus ac monacbis ibidem servientibus , in comitatu Aquense, in valle
quam nommant Cagnanam, de quarta parte in vineis, in campis , in
garricis, in pascuis, in pratis : de duabus partibus, viae publice; de
uno fronte, flumen quod nominalur Ar; de altero, terra saucte Marie.
1 Confer cum chanis, n. 211 et 212. » Luc , XI, 41.
2 Guillelmus, cornes Vindascinus. ' Ecctesi.j III, 33.
SVNCïl VICÏORIS. 253
Sane si quis de succes'soribus meis vel ulla oposita persona qui contra
donacionem istam agere voluerit, non valeat vindicare quod repetit,
set componat auri optimi libras v, et postea donacio ista firnia et
stabilis permaneat.
Facta donatio bec anno ab inearnacione Domini millesimo xxim,
indicione vu , régnante Rodulfo rege.
Signum ego Wilelmus , qui liane donacionem fieri jussi et testibus
firmare rogo. Adalaiz 1 coniitissa firmavit. Vuilelmus 2 comes, filins
Rodbaldi, firmavit. Isnardus Palliolus , Wuilelmus Brocianus , Elde-
bertus, frater eorum, firmaverunt. Carbolenus , Berengarius, Àmicus,
Isnardus filius Pallioli , Rodulfus , Bernardus Aculeus, Guitbertus de
Turribus, Matfredus, Ebrardus de Margarita , Rainaldus, Vuilelmus de
Trancis, Lautaldus, Acio , Gandalgaus , Eldebrannus, Guiniguerius,
Isnardus Malbecus, Isdrels, Mairans , Vrebimbertus, Petrus filius
Ricardi, Poncius, Isnardus de Mairaniguas, Fulco , Pontius Alfanlis ,
Dadil , Vuilelmus Calcia , Unbertus , Aulrannus, Bencelenus , Vilelmus ;
isti firmaverunt.
226.
Carta de Cagnana.
In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus disposicionis ordina- 1018.
lione. Ego Geiriberga 3 comitissima et filii mei Vuilelmus et Fulco
sive Josfredus *, pro nostrarum animarum redemptione, facimus dona-
cionem omnipotenti Deo ac sancto Victori , martiri gloriosissimo ,
ejusque monasterio, non longe a civitate Massilia fundato , et abba-
tibus ac monachis presentibus et futuris, Cbristo Domino inibi mili-
tantibus , de vineis que sunt in comitatu Aqueuse , in valle que Domi-
nant Cagnana, quarlam partent in vineis, in campis , in garricis, in
pascuis, in pratis : de duabus partibus, via; publiée; de alio fronte,
1 Adelais de Andegavis, secunda uxor Guil- J Gerberga , filia Ottonis Guillelmi, comitis
lelmi T , comitis Provincia: , materque Guillel- Burgundiie, et uxor Guillelmi II , comitis Pro-
mi II. vincise, anno ipso 1018 defuncti.
a Guillelrans III, filius Rotboldi, comitis Pro- * Gaufridus I, qui, cum fratre Bertrando I
vincise; qui Guillelmus, una cum patruelifiûs patrueleqne Gnillelmo m, comitatum Provin-
Ganfrido I et liertrando I, comitatum Pro\iu- ciœ éosseilit.
<i:e, post patrem mortuum, possedit.
254 CHARTUEAR1UM
flumen que nominant Ar ; et de quarto fronte', terra sancte Marie.
Sane si quis contra hanc donacionem nostram ire, agere vel inquietare
voluerit, obtinere istud non valeat, set cogatur in vinculo exolvere
auri obtimi libras v.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xvm , in-
dicione prima.
Ego comitissima Geiriberga , annuente domino , banc donationem
dedi et manu mea firmavi. Signum Vuilelmus, filius Umberti, firma-
vit. Fulco firmavit. Vilelmus, nepus ejus, firmavit. Rodulfus firmavit.
Petrus, filius Gereni, firmavit. Iterius firmavit. Rainulfus firmavit.
Galterius firmavit. Garnaldus firmavit. Rostagnus firmavit.
227.
De valle Cagnana, de Aquis.
S sept lOlOf Auctoritas enim jubet ecclesiastica et lex romana precepit, etc.
Quapropter nos donatores Vuilelmus, Yuarinus et Rodbaklus, do-
namus fidèle nostro Leutaldo, pro amore et dnlcitudine vel benevo-
lencie sue, in comitatu Aqueuse, in valle que nominant Cagnana,
quartam partem in campis, in vineis, in oglatis. Consortes : de duos
latus, vias publicas; de uno fronte, flumine que nominant Ar; et de
alio fronte, terra sancte Marie, vel si quis alii sunt consortes. Et facias
tu de ipsa terra quicquid volueris, id est babendi, vindendi, dandi
vel comutandi beredibusque tuis derelinquendi , libéra banc firmissi-
mam, in Dei nomine, in omnibus habeas potestatem, quicquid vo-
lueris. Sane si quis nos vel ullus homo de parentibus nostris vel ulla
oposita persona qui contra banc donationem istam ad inrumpendum
venerit, non valeat vindicare quod repetit, sed componat in vin-
culo de auro libra una , etc.
Facta donatio ista in Aquis civitate , vi ' nonas * septembris , indi-
cione vin, régnante Rodulfo, rege Alamandorum vel Provincie. Signum
Vuilelmus, Vuarinus et Rodbaldus, qui banc donationem istam scri-
bere et testes firmare rogaverunt, manus suas fumant.
1 Fort, corrig. IV nonas.
SANCTI VICTORIS. 2 5
Ego Lautaldus supradictum alodem, quem mihi in valle supra
nominata Cagnana donaverunt Vuilelmus, Vuarinus et Rodbaldus,
dono similiter, sicut mihi datus est, altari qui est consecratum in
honore sancte Marie et sancti Victoris, in monasterio Massiliênsi, et
ce / '
abbati et monacbis qui hibi sunt et futuri erunt in perpetuum. Signum
Durandns firmavit. Signum Pontius firmavit. Signum Atenulfus fir-
mavit. Alius Atenulfus firmavit. Signum Otericus firmavit. Signum
Constantius firmavit. Signum Alcberius firmavit.
228.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine. Incipit carta donationis, quam fece- 1071.
runt Umbertus et Guantelmus, fratres , monasterio sancti Victoris
Massiliensis, martyris Christi. Nos itaque duo fratres, scilicet Umber-
tus et Guantelmus, considérantes de remedio animarum nostrarum, et
quia omnia bujus mundi transitoria sunt, et quoniam morientes bo-
mines niebil secum portare possunt de omnibus substanciis suis, prêter
illud quod, pro Dei amore, in monasteriis et in helemosinis pauperis
tribuerint , dedimus, de bereditate noslra vel parentum nostrorum, in
monasterio Massiliênsi, quod est constructum in honore Dei genitricis
Marie , et sanctorum apostolorum ac martirum tuorum Victoris el
sociorum ejus, domno abbati Bernardi et monacbis ibi degentibus,
tam presentibus quam futuris, ij)sum lenementum quam tenet Yuilel-
mus, ut habeant et possideant, jure hereditario, sine huila interpellâ-
cione, usque in finem seculi. Et insuper donamus de vinea culta
semodiatam unam, ad casais de Guisla. Hanc vero cartani nosliv
donacionis si quis firmare vel contradicere voluerit , non habeat po
testatein, sed componat in vinculo de auro pro hoc libras xl% etc.
Facta est autem bec caria , nobis precipienlibus, in prediclo monas-
terio , an no ab incarnacione Domini millesimo septuagesinm primo,
indicione nona.
256 CHARTULARIUM
229.
1038. Charta qua Lautrudis, Rostagni vidua, abbatiae sancli Victoris largitur mansum unum
optimum, in comitatu Aquensi, in villa Saleta situm, omnesque terras nianso eidem
pertinentes.
Ego Lautrudis, millier condam Rostagni, de Lambisco, banc
donacionem scribere fecit ac testes firmare rogavi.
Facta donatio hec anno incarnacionis dominice millesimo xxxvin ,
c
régnante Domino nostrp Jhesu Christo.
230.
Carta de çcclesia sancti Sulpicii in territorio Valle Veranica, in comitatu Aquense.
Cire. 1004. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precipit romanà, etc.
Quapropter ego Blitgerius Aculei et Bernardus, frater meus, nosque
Petrus Goirandi et Caballarius, frater meus, et Jausfredus Pontiusque
y °- presbyter,* donamus omnipotentiDeo sanctoqueVictori, glorioso mar-
tyri , et monasterio Massiliensi et monacbis ibidem Deo servientibus,
presentibus sive futuris, eeclesiam sancti Sulpicii, que est in territorio
Valveranica , in comitatu Aquense , cum omnibus apenditiis et terris
circaque ad eam pertinentibus. Nos itaque supradicti donalores eccle-
siœ , videlicet Petrus Goirandi et Caballarius vel Jausfredus , donamus
imam condaminam, (jue fuit de Ai'laldo, sancto Vîctori et ecclesie
nominate ; et nos itaque Blitgerius et Bernardus Aculei donamus
similiter de terra que vocatur Teolaria, et juxta rividum que nominant
Cosa, donamus de terra campnm hunum, que fuit de Martino Bujuzo.
Igitur ego Poncius Cal vus et uxor mea, Domine Tbeucinda, dona-
mus de terra que fuit de Inguilberto Cosa, que est ante eeclesiam; et
ego Atulfus et Poncius, frater meus, donamus de terra utia semo-
diata, que est ad Cadafalco; et ego Constancia, filia alia» Constanciœ,
dono hunam modiatam de terra , que est supra eeclesiam sancti Sul-
picii , que fuit de Ausberno ; compai^ imus de Petro Goirando unum
campum, que est supra ipsam eeclesiam. Ego Bernardus et uxor
mea donamus hunam semodiatam de vinea , que fuit de Inguilberto
SANCTI VICTORIS. . 257
Cosa; et ego Ricardus presbyter dono aliam semodiatam, que com-
paravi de Dodone; et ego Bermundus clericus dono dimidium virgerii,
ad sanctum Victorem sanctumque Sulpicium, que est ad Sancluin
Stephanum. Et ad Sanctum Marcum abemus unam quartairatam de
vinea, que est ad Fontem. Sane, etc. Ego igitur Petrus 1 , quondam
sedis Aquensis episcopus, ecclesiam supradictam Ueo omnipotenti et
sancti Yictori dono, et banc cartam adfirmo. Blitgerius firmat. Ber-
nardus firmat. Petrus Goirandus firniat. Caballarius firmat. .lausfredus
finnat. Atbertus firmat.
231.
In nomine Domini. Ego Signontus et uxor mea Leujarda , pro 8?Ma«.,
remedium animas nostras, et propter forfacturam que ego feci sancto 994 — 1032.
Petro et monacbo Saturnino, donamus in emendacione , de vinea culta
pecia una ad ecclesiam sancti Pétri vel sancti Yictoris sine ulla inqui-
sicione. Sane si quis, etc.; et postea in vinculo de vinea culta mo-
diatas très , et postea donacio vel emendacio ista firma et stabilis per-
maneat omnique tempore.
Facta donacio vel emendacio ista in Àquis civitate , vm idus mar-
cias, régnante Rodulf'o rege.
Signum Signoritus et uxor sua Leujarda , cpii hanc donatione vel
emendacione ista scribere et testes firmare rogaverunt.
232.
Carta de Miliciana.
Jhesu Cbristi Domini nostri opitulante clementia, ejusque benigna ioo*>.
sufi'ragante juvamina. Ego Amelius et uxor mea, nomine Leodgarda,
de animarum nostrarum salute sollicite nobiscum pertractantes , etc.
Facimus hanc cartam helemosinariam omnipotenti Deo et sancto* Vie- t°59.
tori ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit, et abbati-
bus ac monachis ibidem Deo servientibus , de buno manso, qui est in
comitatu Aquense, in villa que nommant Miliciana, quem excolit
1 Pitnis II , qui circa a. 1 103 episcopatum dimisit.
I. :$3
258 CHARTUL4RILM
liomo nomine Pontius et uxor ejus Bligarda , ipsum manso ab inte-
gro , cum campis cultis et incultis , cum vineis , ortis , vel omnia
quicquid ad ipsum mansum pertinet, sicut jam diximus, totum dona-
mus Deo omnipotenti et sancto Victore. Sane si quis nos aut ullus de
successoribus nostris vel ulla opposita persona, qui contra donacio-
nem istam ire, agere vel inquietare voluerit, non valeat vindicare quod
repetit, set componat in vinculo auri libras duas, etc.
Facta donacio ista anno incarnacionis Domini mUlesimo vi, régnante
Rodulfo rege.
Signum ego Amelius et uxor mea Leodgarda, qui hanc cartam fieri
jussimus et testibus firmare rogavinms. Domnus Poncius episcopus
firmavit. Signum Vuilelmus firmavit. Fulco fîrmavit. Salico firmavit.
Lanbertus firmavit. Pontius firmavit. Signum Ava firmavit. Signum
Constancia firmavit.
233.
Carta de castro que dicitur Myxago juxta Aquis et villa Sancti Marci juxta Valdem
Vei'onicam.
Sœc. XI. I» nomine Domini. Ego Aldeberlus , filius Rotberti, de Muxiago,
dono omnipotenti Deo et altari quod est consecratum in bonore
sancte Marie , Dei genitricis , et saneti \ictoris,in monasterio Massi-
fiensi, et monacbis ejusdem loci, unum videlicet mansum ab integro,
cum omnibus que ad ipsum pertinent mansum, in comitatu Aquense,
et in territorio de supradicto castro Muxago, pro remedio anime meae
et parentum meorum. Excolivit autem ipsum mansum Rotbaldus
Peregrinus ; et est ipsus mansus prope ecclesiam sancti Martini , ad
aquam que dicitur Lodena. Et ego Bermundus de Mirolio similiter,
pro remedio anime meae et parentum meorum, dono Deo et sancto
Victori, in supradicto territorio de Muxago, alium mansum ab integro,
cum omnibus que ad ipsum pertinent. Ego quoque Pontius Amalri-
cus similiter dono alium mansum , pro remedio anime mee et paren-
tum meorum , Deo et sancte Marie sanctique Victoris supranominato
altari, cum terris cultis et incultis et cum omnibus que ad ipsum
mansum pertinent ; et est ipse mansus in tprritorio ecclesie supradicti
SANCTI VICTORIS. 251)
saneti Martini , quem excolit homo, nomine Ebrardus. Ego Pontius
islam donacionem, quam feci, firmavi, et, me rogante, Guichirannus
Guinigerii et Rurrellus firmaverunt. Et ego Guikiranims, filius Guini-
gerii nionachi, pro remedio anime mee et parentum meorum, simili-
ter dono Deo et supranominato altari sancte Marie et saneti Victoris
alium mansum et omnia que ad ipsum mansum pertinent ; et est ipse
mansus in sepe nominalo territorio Sancli Martini. Et ego Pontius Ar-
nulfus, de Avinione, dono supra nominato altari sancte Marie et saneti
Victoris lerciam partem de uno manso, in villa Saneti Marci , juxta
\ allem Veranicam, in terris cultis et incultis, vineis et pratis, et omnia
pertinentija] ad ipsam terciam partem. Istum vero mansum , unde est
isla tercia pars de qua dicimus, tenuit quidam homo, Pontius iNovellus
nomine. Istam donationem, quam ego Pontius Arnulfus feci, et, meo
rogatu , Giraldus Palliolus et uxor sua Lautgarda firmaverunt , Vugo
de Sancto Marcho, avunculus meus, lirmavit. Donationem de manso,
quem donavit Aldebertus de Muxiago, idem ipse firmavi l , et, rogatu
ejus, Gaucerannus de Pino firmavit, et mater ejus Belliildis et soror
sua Sulpinia firmaverunt.
234.
Carta saneti Leodegarii.
Quoniam evangelica aucloritate, etc. Ego Gantelmus et uxor to:j5
mea Acentrudis , cura filiis nostris , pro redemtione animarum nos-
trarum et genitorum ac genitricum onmiumque parentumque nostro-
rum , et ut omnipotens Deus del nobis reniissionem omnium peccato-
rum nostrorum, donamus aliquid de alode nostro omnipotenti Deo et
saneti Victoris martyris monaslerio Massiliensi , monachis quoque
ibidem Deo servienlibus, tam presentibus quam et fuluris, ecclesiam
videlicet in honore sancli Leodegarii martyris dicatam, que est sila
in territorio de castro Saneti Amantii, cura terris cultis el incultis,
cura locis determinatis, et omnia que in présenta supradicla* ecclesia \-
habel, et quicquid in fuluro adquirere potuerit, omnia tradimus, ce-
(linius atque transfundimus jure perpetuo Ego quoque Guichi-
raimus et uxor mea Doda el filii mei ipsam ecclesiam quam ego
260 CHARTULARIUM
construxi , consentiente domno Gantelmo , et unum molendinum et
omnia que in supradictis terrainis habere videmur, tam in fevo quani
in alode, similiter donamus omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus
glorioso martyri, monachis quoque ejus, tam presentibus quam et
futuris, ut oient omnes pro nostra salute animarum parentumque
nostrorum , tam vivorum quam et defunctorum. San e si qui s contra
hanc donalionem helemosinariam in causam nisus fuerit insurgere
contrariam, non valeat vendicare quod appétit ; sed contrictus in vin-
culis cogatur auri obtimi libras solvere xx supradictis monachis ,
et insuper cum Juda traditore et cum Pilato crucifixore penas lual
eternas, nisi cum satisfactione resipuerit ad emendationem. Nos igitur
supradicti donatores hanc cartam fieri jussimus manuque propria fir-
mavimus, atque testes idoneos firmare rogavimus.
Signum Gantelmi et uxori ejus et filiorum et filiarum ejus, qui fir-
maverunt. Guiquirannus et uxor sua Doda et filii sui Guichirannus et
Vuilelmus firmaverunt.
Facta donatio liée anno ab incarnatione Domini m xxxv.
C
235.
Carta de Lambisco.
moi. Ego Amalricus de Lambisco et fratres mei, domnus \idelicet Ber-
mundus et domnus Pontius, mulieres nostre et filii filieque nostre,
neenon et Odoara 7 fratris nostri Laugerii quondam uxor, filiusque
ejus Saramannus, audientes quotidie, etc. ; donamus ad proprium
alodem altari quod est consecratum in honore sancte Dei genitricis
semperque virginis Marie et sancti Vicloris , in monasterio Massiliensi,
abbati quoque Durando, qui ibi videtur esse, monachis nichilominus
eidem loci, presentibus alque futuris, ecclesiam videlicet quam in
prefato Lambesco, in sancte Tiinitalis nomine, dedicari optamus,
cum terra que ei adjacet inter utrasque vias, simulque cum cimiterio
omni, quod illic erit, omnibusque oblationibus, que ibi oblate fue-
rint, et cum omnibus rébus quas habet et habitura est in perpetuum.
Si quis , etc.
SANCTI VICTORIS. 261
Acta est auteni liée donationis cartula anno incarnationis dominice
millesimo lxi, indictione xim, epacta xxvi.
236.
Alia.
In sancte et individue Tfinitatis nomine. Ego Pontius de Lanbesco 1060— ioei.
ce D
et mulier mea Seocia, pro animarum nostrarum remedio, donamus
ad proprium alodem altari quod est consecratum in honore sancte
Marie, semper virginis, 'sanctique Victoris martyris, in monasterio
Massiliensi, videlicet unum mansum in supradicto Castro Lanbesco,
scilicet ipsnm quem tenebat Adalaldus et tota que ad ipsum pertinent
mansum ab intëgro; ea scilicet ratione, ut, quandiu ego Pontius jam
dictus vixero, ipsum mansum teneam, et, singulis annis, pro censu
ejus , sancto Victori reddam jam dicto Massiliensi dimidiam cere libram ;
post mortem autem meam, ubicumque mortuus fuero, idem mansus,
sine ulla contradiction e , in proprium prenominati monasterii jus ad
plénum transfundatur. Insuper donamus in vita riostra jam diclo altari
totam nostram partem*, quam habemus in illo loco qui vocatur Vi- r« 60.
nealis, in terris cultis et incultis; qui videlicet locus jacet inter utras-
que vias , illam que lendit ad Berbentem et eam que dirigit ad Sallonem.
Hec omnia, ea que diximus ratione, ad proprium alodem donavimus
sepe nominato altari sancte Marie sanctique Victoris martyris, Massi-
liensis monasterii, ejus quoque loci abbati domno Durando, mona-
chis etiam ipsius monasterii, tam presentibus quamque futuris. Si
quis, etc.
Ego Pontius et uxor mea Seocia donavimus et firmavimus. Bie-
mundus de Lambesco firmavit. Wilelmus Amalrici firmavit. Leode-
garius firmavit. Amalricus firmavit. Raimbaldas Bremundi firmavit.
Elepbantas firmavit. Vuilemmus Papia firmavit. Pontius de Velaus fir-
mavit. Rainaldus Amalricus firmavit.
262 CHARTULAR1UM
237.
Carta de Adana.
Cire. 1032? In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Amalricus ', Aquensis
archiepiscopus , dono et reddo , pro remedio anime mee et parentum
meorum, eum consensu et vokmtate cannonicorum meoruin , vide-
licet Amalrici , Deusdedit , Artaldi , Arehiniberti , Isdrel et aliorum ,
reddo et dono sancto Victori martyri, Massiliensis monasterii, eccle-
siam sancti Victoris Edana, cum aliis ecclesiis dirutis et cum altari
et cum cimiterio et cum omnibus que pertinere videntur ad eandeni
ecclesiam. Et tamen, pro liac donatione et guirpitione, recipio unum
asinum ispanum et duodecim modios de annona et uuum tapete.
Et ego Richardus et fratres mei Isnardus et Bonus Filius, et Theo-
deldis, soror mea, et Barnardus Curtetus, suus maritus, et Pontius de
Gignago et uxor sua Margarita, et Suodulms et uxor sua Blanca,
et heredes nostri, pro remedio animarum nostrarum et parentum
nostrorum , donamus Deo omnipotenti et monasterio sancti Victoris ,
Massiliensis, et prenominate ecclesie sancti Victoris Edana, aliquid
de nostro alode, scilicet duo molendina, in territorio jam dicto Edana,
hoc est Terriciol, et aliud molendinum, quod dicitur A la Cassata. Et,
in ipso territorio de Adana, donamus totum alodem , quem hibi ha-
bemus et habere debemus. Et Bremundus monacbus , quando ivit
ad monasterium , donavit jam dicto monasterio sancti Victoris suas
partes de duobus molendiuis, in eodem territorio; et Verdeliuns do-
navit suam partem de uno molendino. lsti duo, sicut diximus, suas
partes de molendinis donaverunt , et quantum alodem ibi babebant.
Domna Lautrudis et Bermuudus et Laugerius et Pontius , filii sui ,
donaverunt de molendino, quod dicitur Ad Passum , suas partes, hoc
est quartam partem de tercia que pertinet ad seniorem. Et Aldoardus
monacbus donavit in eodem molendino octavam de duabus parlibus;
et in molendino Salice, in uno quartone, octavam partem, et in alio
1 Amalricus II, qui sedebat a. 1032 , vel fort. Amalricus I qui sedit ab a. 991 ad a. 1015,
vel ciroiter. \
SANCTI VICTORIS. 263
quartone, quintam partem, et totam partem de suo alode, quain V\-
detur habere in omni loco. Et Gisfredus, pater de Àmalrico de
la Porta, et millier sua et heredes sui, et Hisnardus Malbec de Tollun
et millier sua, et Guikirannus et fratres sui, et Armannus et heredes
sui donaverunt in ipso molendino de Salice duos quartones , et de
alio quartone très partes, et totas suas partes de alode, queni habenl
in eodem territorio.
Ego Amalrieus , Aquensis arcbiepisenpus , et cannonici mei , et Ri-
chardus et fratres ejus, et omnes prenominati homines et femine, jam
dictam donationem fecimus sancto Victori monasterii Massiliensis , et
habitatoribus ejusdem loci , tain presentibus quamque futuris , ut
omnia supradicla habeant Hanc donationis cartam fieri
precepimus et manibus nostiïs firmavimus, et alios firmare roga-
vimus.
Ego Guadaldus, de castro quod voeatur Acus, dono Domino Deo et
sancto Victori supra nominato, et servitoribus Dei in eodem mo-
nasterio , jure perpetuo , tolum meum alodem quem habebam in ter-
ritorio de Dana, ea videlicet ratione, ut ipsi monachi teneant et
possideant *prescriptum alodem semper, suamque inde voluntatem y *.
faciant sine ulla contrapellatione. Suscepi tamen, pro hac donatione,
solulatas x , porrigente Pontio monacbo , de Castello Duplo , i|ui
videbatur in ipsa obediencia sancti Victoris.
•238.
Carta sancti Martini de Trivolancio.
Omnipotens Deus cum ineffabili dispositione cuncta condiderit, | 036
constat bumum homini tradidisse, et in ea vel ex ea substantie
queque. Tamen ex utero intacte genetricis nasci dignatus , clemen-
tissima miseratione mortalibus dicere est dignatus : « Facite vobis
saculos non veterescenles, thesaurum non deficientem eternum in celo,
ubi nec erugo nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec
îtirantur 1 ; » et : «Facite vobis amicos de mamona iniquitatis, nt , rum
1 Luc, XII, 33. •
264 CHARTTJLAMUM
defeceritis , recipiant vos in eterna tabernacula ' ; » itenique Scriptura :
« Elemosina a morte libérât, et non patitur animam ire in lenebras;
fiducia magna erit coram summo Deo elemosina facientibus eam ! . »
Hec ergo aliamque sanctarum Scripturarum testimonia versantes in
memoria, pro animarum nostrarum remedio et pro eterne vite premio ,
ego domnus Pontius Guantelmus et Athennlfus , frater meus , et In-
guilborga facimus donationem omnipotenti Deo sanctique Victoris
mart\ ris monasterio , Massiliensis fundato , et monaebis ibidem servien-
tibus Deo, donamus ecclesiam sancti Martini, quem vulgo vocaturTri r
vulantis. Et est ipsa ecclesia in comitatu Aquense , sub castruin quem
vocatur Agulia , cum terris sive vineis ibidem apertinentibus : de uno
latus, casai maximum, a via publica Aurélia; et de uno latus, ad
fonte Isimberto ; et est ipsa terra de in stangnum infra terminum , et
descendit a Pirtuso Jenoario , a via publica Aurea. Et ipsos podios qui
sunt inter terminos , et omnibus bis accessis ad ipsam ecclesiam perti-
nentibus, donamus, ut participes simus servorum Dei orationibus. Si
quis vero beredum nostrorum vel quemlibet homo banc donationem
violare temptaverit, non valeat, sed cogatur solvere auri libras vi, etc.
Facta donatio hec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice millesimo lvi, inditione viiii, régnante Domino nostro Jhesu
Christo.
Domnus Pontius Guantelmus firmavit. Domnus Alhanulfus, frater
ejus, firmavit. Guantelmus firmavit. Guantelmus, nepos ejus, firmavit.
Et insuper donamus medietate de bosco de Rovoira. Flavius firmavit.
Pontius Maria firmavit. Yiaderius firmavit.
In Christi nomine. Ego Gadaldus, de Castro Agulia, dono sancte Dei
genitricis Marie et sancto Victori martyri , Massiliensis monasterii, et
monaebis ibidem Deo servientibus , presentibus et fuluris , pro sainte
et indulgentia peccatorum meorum , aliquid de alode meo , in territorio
ipsius castri, videlicet campum unum, juxta ecclesiam sancti Martini
de Trivolanto, quem déterminât fons de Isimberto. Âlleros vero duos
campos dono in loco qui dicitur Ad Stagnulos ; et sunt hii duo campi
1 Luc, XVI, 9. * Tob., IV, H et t"2.
SANCTI V1CTORIS. 265
de terra erma. Et, ut firma et stabilis sit hec donatio , accipio ab ipsis
monachis nn or solidos et denarios vint. Si qais autem post mortem
meam hauc cartam donatiouis adnullare temptaverit , non valeat
consecpii quod querit. Signum Gadaldi.
239.
Carta de Guntardo.
Cum , a radiée prime humanitatis , per totum mundum diabolus <0t5
seviret, hunianumque genus non creatori sed idolis serviret , placitum
est summo Deo, ut incarnaretur et de stirpis judaice virgine nasce-
retur. Unde factum est ut populus ejus per totum mundum , qui in
eum crederet , ecclesia vocaretur, et ipse ejusdem ecclesie sponsus di-
ceretur, et ei domus consecraretur, ubi sponsa ejus, studendo ora-
tioni, ab eo exaudirelur. Inde, karisshni , boc templum a nobis,
quamvis indignis, consecratum ob boc esse cognoseatis, ut et illud ad
adoranduin Deum cum oblationibus vestris convenire studeatis , ut ab
eo eternam bereditatem possideatis. Quicumque ergo ad hujus templi
Dei dotalicium adjutorium prebuerit, sibi Deum placatum esse noverit,
si cum omni devotione et fide hoc egerit. Quapropter ego Beuce-
lenus et uxor mea Gotolena et fîlii et filie mee, propter vite eterne
premium , donamus Domino Deo et ad ecclesiam, que est consecrata in
lionore sancti Victoris, de terra ariva modiata i , in comitatu Aqueuse ,
in loco que dicitur Gontardo. Et ego Pontius Alfantis et uxor mea
Beatiïcis et fil ii cum fîliabus meis, in eodem loco supradicto Gon-
tardo , donamus de terra arabile semodiata i. Igitur et nos (ilii Gislardi
Aicardus , Petrus et Nevolongus, et mater nostra Ingilburga, donamus
ecclesia supradicta in loco jam dicto semodiata una. * Sane si quis, f ci
nos aut heredes nostri aut ulla Dpposita persona, qui contra spon-
salicium istum ire, inquielare vel inrumpere voluerit, non boc valeal
vindicare quod repetit, sed cum Juda et Pilato, Vnania et Saphira,
Diocleciano et Maximiano, et cum céleris dampnatis excotnnumicalus
sit; et postea sponsalicius iste firmus et stabilis permaneat omnique
tempore.
I. 34
266 CHARTULARIUM
Actum sponsalicium istum incarnationis dominice anno mille-
simo xl° vi, régnante Domino nostro Jhesu Christo.
Signum Pontius Alfantis firmavit. Bencelenus finnavit. Silvius fir-
rnavit. Teutbertus firmavit. Leutardus firmavit. Boso finnavit. Wi-
lelmus firmavit.
240.
Alia.
August., Quoniam quidem multi donatores postea sunt falsores, et antiquitus
1032 — 1039. nihil valebat datum, nisi esset incartatum, mibi Umberto et fratri
meo Ricavo , filiis Theodorici , qui fuit Arimmuni, visnm est, et
Rabymberto, nostro consobrino, videtur, quatenns, quia nitituur de
nostro alode dare aliquid ad monasterium saucti Victoris , quod est
positum juxta mare, Massilie , cartis litteris ipsum donum obfir-
matum impositis contra usum fallendi vigeret, et , opitulante Deo, in
longitudinem dierum sine ulla conti\iditione duraret. Quamobrem
omnibus nobis supradictis, ut diximus, videtur banc cartam bonum
scribere. Veniendum itaquead ipsum donum est, ut dicatur quod est,
non semper per ambages loquendum. Nos igitur, uno assensu , ad
jam dictuni monasterium donamus atque cedimus mansum Ricardi
Garrice et Augerii et Gairardi, bracbiaria Udalgerii , et, consenlien-
tibus omnibus ad quos pertinet boc laudare, id assenlimus , ut cum
campis, vineis , domibus stanlibus et ruine paratis, ortis, novalibus,
oglatis, exigis, silvis, garriciis, pratis, fonlibus , rivis aquarnm et de-
cursibus earum, totum, ut nostrum possessio est, integrum habeant
monacbi ipsius monasterii, dare, amore Dei et dilectione servo-
rum Dei.
Rostagnus finnavit. Silvius firmavit. Bencelenus et Wilelmus firma-
verunt.
Ego quoque Alfantides, Pontius nomine, déterra ipsius jam olim
castri, quod adhuc dicitur Gontardns, dono vi am partem, ubicumque
potestatem babeo; et, quandiu ego et filii mei babitnri snnius, totam
et ab integro cedimus et donamus , ut diximus , partem , ut quid
possibilitas nostra obtinet omne teneatis. Sed si quis, ego aut nos
SANCT1 VICTORIS. 267
aut ullus quicumque sit, qui contra hanc douatione sive donatio-
nes (omnes enim hic scripti testamur) ire, agere, calumniare vel
irrumpere voluerit, non valeat vendieare quod impetit, sed com-
ponat de auro optimo libras m; et he donationes firme et stabiles
onmi tempore permaneat cum interposila firmitate subnexa cum
stipulamento.
Precepimus bas scribere donationes, scripteque surit mense augusto,
feria vu, régnante sive imperante Cono 1 .
Signa Dmberti, Rieavi et Rahymbert et Pontii Alpbanti, qui bas
donationes scribere mandaverunt , et manibus suis firmant. Wilelmus
lirmat. Boslagnus firmat. Rodulnis Bardoin.us firmat. Pontius Alfantus
lirmat. Bencelenus et Vuilelmus, filins suus, firmant. Ado firmat.
Silvius firmat.
24 t.
Alia.
Ego Beatrix, quondam Pontii Elef'anti uxor, pro mariti mei filiorum- 1060 — 1064.
que defunctorum meorum animarum redemptione, proque anima mea,
tîlii etiam mei anima adbuc vivi, dono ad proprium alodem altari quod
est consecralum in honore sancte Marie, semper virginis, sanctique
Victoris, Christi mailyris, in Massiliensi monasterio, sextam videlicet
parlem, que maritum meum filiosque meos defunctos, me quoque et
filium meum viventem, qualicumque ratione , contingit in Guntardo.
Fuit autem bec sexta, de qua loquimur, pais cujusdam mulieris, Du-
midie nomine. Hanc donationem sexte partis, in supradicto Guntardo
me contingentis, in terris cultis et incultis et in omnibus omnino
rébus , supra nominato altari sancte Marie sanctique Victoris , Massi-
liensis monasterii, ego Beatrix, cum filio meo vivente, dedimus,
simulque domno Durando, presenti ejusdem monasterii abbati , suc-
cessoribusque suis, nec et monacbis illius loci, tam presentibus qnam-
que futuris, excepta illa tasca ipsius terrç, quam homines Balduini
Castri videntur colère. Si quis, etc.
1 Cono seu ConinHus II S.ilirus.
268 CHARTl lAKiFM
* Ego Beatrix jarn dicta filiusque meus Bonifaeius donavimus et
fii'mavimus. Beatrix femina firmavit.
242.
De Gontardo.
1047. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Bencelenus, et filii
mei Vuilelmus, Faraldus etRipertus, et filia mea Belliildis, facimus
donationem Domino Deo omnipotenti sanctique Vietoris martyris mo-
nasterio , apud Massiliam fundato , et monachis ibidem Deo servien-
tibus. Donamus v mansos in castro que nommant Gontardo , cum
omnia ibidem pertinentibus , cum pratis, cum silvis , cum garriciis,
cum molindinis. Et nos monacbi sancti Vietoris, in gadium que Pontius
Alfantus tenebat, x solidos donamus. Si quis vero beredum nostrorum
vel quilibet hominufh banc donationem violare temptaverit, non hoc
valeat, sed cogatur solvere auri libras vi , et insuper omnipotenlis Dei
iram incurrat , cumque Datbant et Abiron perpétuas poenas ludat.
Facta donatio bec in monasterio sancti Vietoris, anni incarnationis
dominice millesimo xl vii , indicione. . . . ' , régnante Domino nostro
Jhesu Cbristo.
Domnus Bencilinus et filii et filiabus firmamus et firmare roga-
vimus. Vuilelmus, frater Bencelini, firmavit, et millier et filii sui.
Rodulfus firmavit. Wilelmus, filins Bencilini , firmavit, et frater ejus
Faraldus firmavit. Ripertus et filia ejus firmaverunt. Aicardus firmavit.
Petrus , frater ejus , firmavit. Bonus firmavit. Amalricus clericus et
frater ejus Pontius firmaverunt.
Insuper hec omnia supra scripta , notum vobis esse volumus qui bas
literas, quod, exceptis supradictis v mansis, est sextus mansus quem
Pontius Alfantus nunc tenet , de cpio ego Vilelmus Bencelenus facio
donationem sancto Victori, tali convenientia , ut, quandiu ego vixero,
teneat ipse Pontius; post mortem vero meam, revertar ad sanctum
Victorem, cum omnibus ad eundem mansum pertinentibus. Et hoc
supra scripti firmatores firmaverunt.
* Numéro» Hemt !n Coi,
SANCTI V1CTOR1S. 269
243.
De eodem.
Ego Raiambertus, filins Auriniundi, et consobrini mei Umbertus
et Rieaudus , filii Teodorici , pro remedio aniniarum nostrarum paren-
tumque noslrorum , donatnus aliquid de alode nostro omnipotenti Deo
et sancto Victori martyri , Massiliensi , et monachis ejus , tam presen-
tibus quara et futuris, jure perpetuo, laudante et consentiente domno
Benceleno et confirmante, ex cujus parte nobis obvenit ipse alodis,
quem ipse nobis dédit per cartam et donationem et firmationem : hoc
est omnem terciam partem de Castro , condam dirrupto et ad eremuni
deducto, quod vocatur Gontardus, cum omnibus que ad ipsum
castrum pertinent , terris videlicet cultis et incultis , arboribus pomi-
faris et inpomiferis, aquis aquarumve decursibus, pratis , molendinis ,
silvis, garricis, oglatis, in omnibus omnino rébus que ad ipsam ter-
ciam partem pertinent donamus, transfundimus , jure perpetuo, ut
quicquid facere voluerint supradicti monachi liberam potestatem ha-
beant. Sane si quis, aut nos aut ulla persona, banc donationem con-
traslare aut minuei'e aut in aliquo inrumpere voluerit, ira omnipo-
tentis Dei et omnium sanctorum ejus veniad super eum; et cum Jmia
Scariliot, qui Dominum traxit , sit dampnatus in inferno inferiori nisi
cito emendaveril.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxvn,
mense februario , in ripa Durencie , in territorio supradicti castri quod
vocatur Gontardus, régnante Cono ' imperatore.
Nos donatores supradicti banc donationem firmavimus et testes fir-
mare rogavimus. Rostagnus de Cataneto firmavit. Ponlius Alfantus
firmavit. Teutbertus de Roca firmavit. Wilelmus , filius ejus, firmavit.
Wilelmus , nepos ejus , firmavit. Rannulfus firmavit. Umbertus fir-
mavit. Bompars firmavit.
1 Conradus II dictus Salicu».
Febr. 103"
270 CHARTULAR1UM
244.
Alia.
Cire. 1040. In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Incipit carta seu donatio
que Wilelmus, filius Bencelenum, habuit cum monachis sancti Vic-
toris de sextam parlem de Gontardo castrum , de omnia que abuit et
retinuit , a vita sua teneat et post obitum suum revertar Dei sanetique
Victoris martyris Massiliensis. Ego Vuilelmus, pro remedium anime
mee, dono ad monasterium supradicti et ad monacbos ibidem Deo
servientibus, et ipsam partem cum pratis, cum silvis et garriciis et mu-
lindinis, et omnia que ad ipsam partem pertinet, etc.
Ego Vuilelmus doiiavi et firmavi. Bencelenus, pater meus, firmavit.
Wilelmus, avunculus meus, firmavit. Rodulfus firmavit.
245.
Alia.
Cire. 1050. In nomine Domini et salvatoris nostri Jhesu Christi. Ego Vuilelmus
et uxor mea Inaurs et filii mei Umbertus et Pontius donamus Deo
sanetique Victoris martyris Massiliensis monasterio medietatem de
bosco, que est inter fluvium Durentia et caustrum que Dominant Gon-
tardum, medietatem que fuit de patrimonio Pontium Blancum, ad
proprium alodem, jure in perpetuo, etc.
f. 62. Ego Vuilelmus et uxor mea et filii et filias meas donamus et trans-
fundimus atque firmamus a domino Deo et sancti Victoris , cum sociis
suis, et abbatis et omni congregatio, propter redemptionem anime
nostre.
246.
Alia.
1037, Ego Bencelenus et uxor mea, nomine Gotholenis, filii quoque mei
Wilelmus et Feraldus, atque heredes mei , me volente et consentiente,
quorum nomina sunt hec : Pontius, cognomine Helfantus, Raiam-
SANCÏI VICTOR1S. 271
bertus etiam , filins Aurimundi , Umbertus necue el frater ejus Ri-
caudus, filii Teodorici; Aicardus quoque et frater ejus, seu mater
eorum, consentiente seniore suo Vuilelmo, pro redemptione anima-
rum nostrarum parenlunique nostrorum, et ut Deus faciat nobis nii-
sericordiam, et hic et in futuro seculo , donamus ipsum portum et
ipsam ripant de Durentia, in ipso loco vel sub ipso castro quod vo-
catur Gontardus, omnipotenti Deo et sancto Victori , martyri Massi-
liensi, monaehis quoque ejus, tam presentibus quam futuris, ad pro-
prium alodem jure perpetuo; et quicquid de tota ipsa ripa vel de ipso
porto ad usus bominum pertinere videtur, totum ab integro, sine ulla
intennissione , omnes nos supradicti donatores omnipotenti Deo et
sancto Victori, ejus martyri, donamus atque transfundimus, etc.
Signuin Wilelmus Amalricus firmavit. Adalus firmavit. Dalmatius
firmavit. Rodulfus firmavit. Vuilemus presbyter firmavit. Pontius
Verdis firmavit.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice mxxxvii, régnante
Cono imperatore.
247.
Ego domiuis Rostagnus et uxor mea Ermengarda facimus doua- ioi:>.
tionem omnipotenti Deo sanctique Yictoris martyris monasterio, aput
Massiliam fundato, et monaehis ibidem Deo servientibus. Donamus
ipsam partem, que nobis obvenit, de portu quod dicitur Gontardus,
et in Pogio Sanguinento de terra egresta modios v, et ortum unum
in dominicatum suum, atque duas piscatorias, imam ad Pogium San-
guinentum, aliam de Alarico. Si quisvero, etc.
Facta donatio hec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice mxlv.
Domnus Rostagnus et uxor ejus domna Ermengarda firmaverunt
et firmare rogaverunt. Emens firmavit. Ysmido firmavit.
248.
Carta de Goironu.
Omnis bomo qui possessionem suam in alterius vult transfundere s.tc xi.
272 CHARTULARIUM
potestatem , est necessarium ut perficiat illut secundum jnris ces-
sionem, id est aut vindicla vel testamento seu stipulatione , qua-
tenus firma et stabilis ipsa permanead inslitucio. Unde ego Aldebertus,
pro redemptione anime mee et absolucione peccatorum et pro premio
eterne vite, trado memetipsum Deo et perpétue virgini Marie sanc-
toque Benedicto, in oïdine monachorum, in monasterio sanctissimi
Victoris, martyris Massiliensis , et fratribus ibi commanentibus ,
presentibus et futuris, usque ad consummationem seculi, ut babeant
et possideant ; omnemque meam possessionem et propriam faeultatem
in cunctis rébus mobilibus trado, jure hereditario, perhenniter ad pos-
sidendum, predicto monasterio sancti Victoris Massiliensis, ut ha-
beant et possideant permanenti lege, ita ut nullus bomo extraneus vel
mihi propincus, qui in confinibus manet vel manebit, ab odierna die
et deinceps, audeat inde aliquid accipere vel demere, seu usum de-
bitum ullum requirere vel imponere; et sine ulla dominatione prin-
cipum maneat ratum et firmum quod statuo in perpetuum. Posses-
sions vero nomen hic continetur : Mons Gurion totus, cum omnibus
que ibi habentur et cum duabus ecclesiis que ibi continentur, id est
perpétue virginis Marie et sancti Michaelis arcangeli , cum omnibus
apendiciis earum; et, justa flumen Durentie , condamina una que
computaturin xn modiatas, et simul pratum quod ibi habetur; et alia
condamina in Ficulneola , que continetur in octo modiatis. Do etiam
et in perpetuum * ereditatem trado ego Aldebertus, et fratres mei
Guilelmus et Amalricus, et patruus noster Aldebertus, quartam partent
villam Sancti Juliani , que continetur in confinio territorii Cellanii
castri, in omnibus possessionibus cultis et incultis et in ceteris aliis
rébus. Damus etiam et remittimus omnia que habebamus et que re-
quirebamus, vel aliquis homo pro nobis, in territorio Sancti Victoris
et Sancti Jusli , in terris que ipsi monachi , vel bomines qui eas pro
illis laborant, [tenent].
Firmatore sunt inde mater mea Aramberta et fratres mei Guilelmus
et Amalricus, et ego ipse Aldebertus, et patruus meus Aldebertus cum
filio suo, et consobrinus meus Rodulfus.
SANCTI VICTORIS. 273
249.
Caria de Miniet.
Omnipotens Deus, etc. ' Ego Minardus genilrixque mea Da- 102e.
goara facimus donatiohem omnipotenti Deo sanctique Victoris mar-
tyris monasterio , aput Massiliam fundato , et monacbis ibidem Deo
servientibus , videlicet m mansos, quos jure bereditario possidemus,
eidem omnipotenti Deo sanctoque Victori martyri et monachis ee-
dentes. Et sunt in comitatu Aqueuse. Horum duo sunt in villa que
dicitur Mimeto, quos excoluerunt bomines Berengarius et Pontius
Cavalcans Vacas; tercius est in villa que dicitur Grezasca, quem exco-
luit homo nomine Stabilis ; quos ex integro et absque diminutione
donamus, cum terris cultis et incultis, arboribus pomiferis et iupo-
miferis , pratis , ortis , vineis , garricis et omnibus accessis ad eos
pertinentibus , ut participes simus servorum Dei orationibus. Si
quis, etc.
Facta donatio bec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice mxxvi, indicione vin, régnante Rodnlfo, rege Alamannorum
sive Provincie.
c
Mimardus et mater ejus Dagoara firmaverunt et lestibus firmare
rogaveiunt. Pontius 2 episcopus firmavit. Wilebnus 3 vicecomes fir-
mavit. FulcQ* firmavit. Wilelmus 6 , filius Vuilelmi, firmavit. Stepbana"
firmavit.
250.
Caria de Segia.
In nomine sancte et individue Trinilatis, Patris videlicet et Filii et I03n.
Spiritu Sancti , unius Dei onmipolentis, nomine, Ego Archimbertus
et uxor mea Maiamberga, atque Rainaldus, filius noster, cogitantes
de sainte animarum nostrarum, etc. ; donamus atque offerimus eidem
1 Ul sup., n. 238. > Guillelmus, dirtus Juvenis, filiusGiiillel-
2 Pontius II, episcopus Massiiiensis. mi II.
Guillelmus II, vicecomes Massiiiensis. * Stephana, Guillelmi H secundà uxor
1 l'ulco vicecomes, frater Guillelmi H.
*■ 35
274 CHARTULAFUUM
omnipotenti Deo, sanctissimoque ejus martyri Victori , et sociis ejus
aliquid de proprio jure hereditatis nostre, quod est in coinitatu
Aquense , in territorio quod pertinet ad eastrum nomine Boccum , in
valle que dicitur Seia , id est ecclesiam sancti Johannis , cum terris et
vineis que in cireuitu ejusdem ecclesiœ sunt : ab oriente, usque in
ipsam condaminam , quam ego dono sancti Vietori ; a meridie, usque ad
vineam Gualtadis et Aicardi ; ab occidente , usque ad rivum ; a sep-
tentrione, usque ad vineam de Gislardo. Et insuper dono ipsam
vallem , que est super ecclesiam Seia : ab oriente , terminalur ipsa
vallis, sicut aqua vergit ; a meridie, usque ad Montes Majores; a sep-
tentrione , usque ad poioles quos vocant Cardias ; ab octidente ,
usque in vallato qui diseurrit inter vineas de Pontione Conilio, usque
in balma. Dono etiam mansum in eodem territorio , quem excoluit
Durandus, pater Ponui Faiditi,cum omnia que ad ipsum mansum
pertinent, id est terris eultis et incultis, vineis, pratis, pascuis, garricis.
Dono etiam eura pratum, quod est situm juxta ecclesiam sancte Marie,
in loco qui dicitur Subtus Cbera ; et, in eodem loco, juxta supradictam
vallem Seia, dono quendam locellum , aptum officinis monasterialibus,
quem monachi quesierunt mihi, ad construendam cellam tantum-
modo, propter babundantiam aque , ad ortos faciendos, quia fons
qui est juxta ecclesiam sancti Johannis multocies sicatur et déficit.
[" «:i. Igitur consortes supradicti locelli* ita terminantur : a meridie, super-
cilium montis, sicut vergit; a parte orientali, habet quendam rivulum,
fluentem de quodam fonte; ab occidente, me ipso donatore,id est terrain
quam Grimulfus excoluit , usque ad supradictum montem ; a septen-
trione, terram Isimbardi. Omnia ergo quecumque babemus infra istos
terminos ex integro donamus , cedimus atque tradimus perpetualiter
Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus martyri nos supradicti
donatores. Et in eodem territorio supra dicti castri dono mansum quem
excoluit homo nomine Bertrannus, cum omnibus que ad ipsum per-
tinent, id est terris cultis et incultis , vineis, pratis, garricis, silvis,
pascuis. Et in villa quam vocant Gardana dono alium mansum, quem
excolit homo , nomine Tramiacus , cum omnibus causis ad ipsum
mansum pertinentibus Et in Grezasca dono médium mansum,
SAi\CTI VICTORIS. 275
quem excolit Ululfus , et imam cabannariam , quem excoluit Rainaldus
et modo tenet supradictus Allulfus. Et insuper dono de mea terra
dominica, in Castro Bocco, unum campum , cujus consortes ita ba-
bentur : ab oriente, sicut aqua \ergit; a meridie, terra Pontii Faiditi,
(jnam ego dedi ; ab octidente, torrens inuudans; a septentrione, de-
fensns et via publica. In alio loquo ejusdem territorii , dono alium cam-
pum, qui fuit de manso Grimulfi; et est ipse campus juxta locum
supradiclum, quem dedi ad edificandam cellam. Et, in alio loco, dono
terciuni campum, qui fuit de manso Johannem Cerrudum, cujus con-
sortes babet ita : de una parte, Montem Aureum; de aliaque ejus
parte , est rivus ; a meridie , terra de Ricardo. Igitur ea ratione dona-
nuis banc donationem ad predictum monasterium vel ipsius congre-
gationem, ut servi Dei teneant et possideaut in perpetuum et pro
peccatis nostris parentumque filiorum nostrorum intercessores existant ;
nulliusque ordinis persona abstrabere présumât eandem nostram
donationem ab eadem congregatione ; quod si presumpserit, liberam
heredes nostri habeant potestatem resumendi ac recuperandi. Nempe
si nos aut nostri beredes aut aliqua peisona contra banc donationem
insurgere temptaveril , vindicare istud non valeat ; sed cogatur exol-
vere auri obtimi libras v , etc.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice mxxx, indicione v,
régnante Rodulfo, rege Alamandorum sive Provincie.
Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga , una cum filio nostro
Rainoardo , manu propria firmavimus , et testibus firmare rogavimus.
Wilelmus, nepos ejus, firma. Dodonus firmavit. Pontius, frater ejus,
firmavit. Wilelmus ' vicecomes et uxor sua Stephana firmaverunt.
Fulco , frater ejus, firmavit. Pontius 5 episcopus firmavit. Aicardus 3 ,
frater ejus, firmavit. Autrannus firmavit. Umbertus firmavit. Elde-
bertus firmavit. Fulco firmavit. Pontius, gêner eorum, firmavit. Balda,
uxor ejus, firmavit. Guilidrus firmavit. Petrus Pulverna firmavit.
Antibolus firmavit. Abaricus firmavit. Galtadis firmavit. Rostagnus
île Pino firmavit. Rostagnus, filius Costantii, firmavit. Gaucelmus
1 Guillelmus II , vicecomes Massiliensis. 5 Aicardus, vicecomes Arelatensis , filius
* Pontius 11 . Massiliensis episcopus. Guillelmi II vicecomitis Massiliensis.
276 GHARTÙLARIUM
firmavit. Gôtafredus firmavit. Landrigus firmavit. Iterius firmavit.
Pontius Udolberlus firmavit. Isiliars firmavit. Bompars firmavit.
Isnardus de Tolnoue firmavit. Agarnus firmavit. Fulco, filius ejus,
firmavit. Iterius firmavit. Rotbaklus firmavit. Girmundus firmavit.
Autbertus Pela Gallos firmavit. Petrus de Furno Calcacario firmavit.
Isnardus Garifredus firmavit.
251
lOM» — 108s. Ego (|uondam Rainoardi de Bucco midier, et modo Giraldi Pallioli
uxor, et ipse Giraldus, maritus meus, et filie meae facimus guirpicio-
nem et firmacionem de contrapello omni, quod fecimus usque bodiein
Graciasca, sancto Victori de Massilia et monachis ejusdem monasterii,
tam presentibus quam futuris, et, propter banc guirpicionem , accepi-
mus xu solidatas ab ibsi monacbis.
Rostagnus 1 firmavit arcbiepiscopus. Amelius, frater ejus, firmavit.
Guicbirannus firmavit. Obertus Mataronus firmavit. Pontius Guigo
firmavit. Rostagnus lllinus firmavit.
252.
Carta «le Bucco.
1028. Ego Isnardus et uxor mea, nomifne] Berta, cogitantes de sainte
animarum nostrarum et de spe future retribucionis , donamus atque
offerimus eidem omnipotenti Deo sanctissimique martyris Victoris
monasterio, non longe a Massilia fundato, aliquid de proprio jure
bereditatis nostre, quod est in comitatu Aqueuse, in territorio quod
pertinet ad castrum nomine Boccum, id est mansum unum, quem
excoluit bomo nomine Bertrannus , cum omnibus que ad ipsum perti-
nent, id est terris cultis et incultis, vineis, pratis, ortis, et cum omni-
bus omnino rébus ad eum mansum pertinentibus, eademque ratione
\«. ut servi Dei teneant et possideant in perpeluum * Ego Isnar-
dus et uxor mea, nomine Berta, manu propria firmavimus et testibus
* Rostagnus I de Areis, arcliiepiscopiis Aquciisis, 10H9(?) — lOSo.
SANCT1 V1CTOKIS. 277
firmate fogavimus. Archimbèrtus, avunculus meus, et uxor sua Maiam-
burga consenseriuit et firmaverunt atque scribere rogaverunt.
Facta douatio hec anno inearnalionis dominice millesimo xxviii,
c c 7
régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provincie,
Isnardus firmavit. Berta firmavit. Archimbèrtus firmavit. Maiam-
burga firmavit, Iterius firmavit. Pontius Udulbertus firmavit. Bonus-
pars firmavit. Isnardus de Tullun et filius ejus Vilelmus firmavit.
Wilelmus ' vicecomes firmavit. Slephana firmavit. Isiliars firmavit.
Aicardus, filius Garnerii, firmavit. Vilelmus, filius Matilde, firmavit.
Aicardus, filius Vilelmi, firmavit. Fidco firmavit. Pontius 2 episcopus
firmavit.
253.
Alia.
t
In Dei omnipotentis nomine. Inspirante ejus dulcissima gratia, ego
Archimbèrtus et uxor mea Maiamburga , . . . . una cum filio meo
Bainoardo , pro remediis animarum nostrarum et pro remedio anime
filii mei Aldeberti defuncti, donamus atque cedimus aliquid de alode
nostro Domino Deo et sancto Victori et monachis, presentibus et
hituris. Et est ipse alodis m comitatu Aquense,in territorio castri
quod vocant Bochum. Cujus consortes ita habentur : a meridie,
supercilium montis, sicut aqua vergit ; a parte orientali, quidam rivu-
lus, fluens de (piodam fonte vivo; ab octidente,me ipso donatore, id
est terram quam Grimulfus excoluit , usque ad supradictum montent ;
a septentrione, terra Isimbardi , etc.
Facta donatio hec helemosinaria anno incarnacionis dominice mil-
c e
lesimo xxvn, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Isnardus de Tolon firmavit, et Pontius, filius ejus, firmavit. Pontius
presbyter firmavit. Âinardus firmavit. Pontius , filius Rostagni de Ca
prerio, firmavit. Martinus firmavit. Andréas firmavit. Vilelmus, filius
Matilde, firmavit.
1 Guillelmus II, vicecomes Massiliensis. * Pontius II, episcopus Massiliensis.
1027.
278 CHARTULARIUM
254.
Alia.
udecembr., Noticia legalis donationis pariterque vendicionis , quam sancto
1046. Christi martyri Victori, sancte seniperque virginis Dei genitricis Mariae
Autrannus et uxor ejus Wala et filii ejus fecerunt, tercia parte de-
cimi, qui recipitur vel recipit hue usque solutus est 1 ab hi qui eum
plenius vel melius receperunt, de territorio castri quod vocatur Buc-
cus. Verum quidem eertumque sit omnibus, quod ego Autramms et
uxor mea et filii mei supra scripti donamus sancte seniperque virginis
Marie sanctoque pariter Christi martyri Victori predictam partem
terciam decimi , libenter voluntarieque ; aprehendentes per hoc , ab
eisdem sanctis , oc est ab eorundem monachis , solidos denariorum x ,
tali condicione ut, ab hodierno die et deince^k, habeant monachi
predictorum sanctorum et ipsi sancti ipsam prescriptam terciam partem
decimi totam integramque in secula seculorum. Verum si quislibet,
aut nos aut nostri propinqui vel quispiam, nostra voce vel qualicum-
que causa, han donationem predictis sanctis vel eorundem servien-
tibus monachis tulerit , vel aliquid hune disruperit , aliqua mala inten-
tione , non diu inhereat talis voluntas, sed Dei judicio destruatur, et
ista donatio inviolata permaneat semper, et ipsi qui talia quesierunt
facere, nisi emendaverint, penam que lilset cunctis tyrannis recepturos
se noverint.
Acta est carta xvim kalendarum januarium, régnante Heienrico',
rege Romano, millesimo xlvi, indicione xmi, epacta xi°.
255.
Carta Rainoardi de Bucco.
1034, Dum cuncta temporalia ceitum sit transitura , post mortem sunt
utilia, si bis adqulrantur celestia. Idcirco bec mecum pertractans et
de sainte anime meae et genitoris ac genitricis parentumque meorum
' Corrig, : vel recipi hue usque solilus est. ' Henric us III Niger.
SANCTI VÏCTORIS. 279
sollicitus, ego Rainoardus, Archimberti et Maiamburgis filius, Deo
omnipotenti sanctoque Victori, gloriosissimo martyri, ejusque mo-
nasterio, apud Massiliam fundato, facio donationem quarundam mea-
rum possession um, que mihi provenerunt jure ineorum parentum ,
omnem videlieet terciam partem de castello vel villa que dicitur
Buccus 1 , necnon de castello vel villa que nominatur Guardana, sive
etiam de castello vel villa que noniinatur Cauda Longa, et de om-
nibus omnino rébus ad supra dicta castella vel villas pertinentibus; e!
hoc tali tenore, si qualicumque morte defunctus fuero sine legali
herede; si autem habuero filios aut filias * de legali uxore, omnis f° 64.
medietas ipsius tercia partis de supradictis castellis vel villis sint omni-
potentis Dei et sancti Victoris, gloriosissimi martyris, ipsiusque monas-
terio congregationis. Dono etiam de omni alode quod babeo in Are-
latense, in villa Medianas et in Argentia, sive etiam in Avinionense,
in villa que dicitur Cabannas, ut superius diximus, et eodem tenore.
Similiter quoque de omni alode quod babeo in castello Fosses, in ejus
videlieet territorio. De substantia vero mea, omnem partem que mihi
pertinuerit omnium mobilium, cum ad diem pervenero extremum. Si
quis vero , etc ; cum Juda Scariobt Caifanque , Arrio atque Sabellio ,
in inferno penas sustineat ; insuper etiam auri optimi in vinculo c
libras solvat, et de cetero hec donatio in perpetuo fuma permaneat.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xxxmr,
C Ç
indicione m.
Ego Rainoardus firmavi et firmare rogavi. Archimbertus , pater
Rainoardi, firmavit. Maianiburgis mater firmavit. Donmus Pontius"
episcopus firmavit. Aicardus 3 , Fulco, Gapzfredus*. fratres episcopi,
firmaverunt. Fulco de Gardana firmavit. Fulco Aguarnus firmavit.
Guichirannus, Stephanus, Lambertus, Cleofas, canonici , firmave-
runt.
' Virl. sup., n. 553. * Gaufredus, postea vicecomes Massiliinsis,
5 Ptmlius II, Massiliensis episropns una (uni fratre Giiillclnio III.
s Aicardus vicecomes Arelatensis.
1070.
280 CHARTULAR1UM
256.
Carta de Cauda Longua.
In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritu
Sancti. Ego Pontius et uxor mea Adalgarda damus de possessionibus
nostris, in monasterio Massiliensi , quod est constructum in honore
sancte Dei genitricis et virginis Marie sanctorumque apostolorum et
martyrum Victoris et sociorum ejus, sancti Cassiani ac plurimorum
aliorum sanctorum, pro remedio peccatorum nostrorum et salvatione
animarum nostrarum , Bernardo abbati et cunctis fratribus ejusdem
congregationis eornmque successoribus , ut habeant et possideant,
jure hereditario, usque in finem seculi, sine ulla interpellatione, id
est quartam parlem in Castro quod dicitur Cauda Longua, in cunctis
que ad ipsam partem pertinent , in cultis et in incultis , in gardis et in
furnis, quemadmodum Dodonus filie sue tribuit Adaldarde. Ego vero
filia ipsius hanc donationem supradicto monasterio , cum licentia
virimei, facio, et, pro testimonio veritatis hujus donationis , reri-
decimas de omnibus que in parte illa laboravero in vita mea dono , ut
cetera post mortem meam in monasterio melius eveniant. Insuper et
mansum Cotaronis de Gardana in eadem donatione similiter affirme
Dono eciam in morte mea medietatem de omnibus rébus meis , et rogo
pro vera caritate ipsos domnos meos de supradicto monasterio, ut res
istas , quas dono , confidenter requirant , et pro anima mea fideliter
orent. Ego autem Pontius simili modo dono in Castro Riantio tena-
mentum quod tenet Dodonus , in ermo et in culto et in cuncta domi-
nicatura mea quam secum habeo. Eodem modo monasterio dono in
Mariniana Ricardum de Annona Cetera , cum omni tenamento suo. Hanc
vero cartam et donationem firmo ego Pontius et uxor mea Adalgarda ,
et ceteros firmatores, qui subscripti sunt, ut eam firment admoneo.
Petrus Constanz firmavit. Lambertus de Vitrola firmavit. Aimericus
de Gignago firmavit. Wilelmus Jocerannus firmavit. Petrus Brunus
firmavit. Ismido de Vitrola firmavit.
Acta est autem bec donationis descriptio anno incarnationis dominice
millesimo lxx, indicione vin, epacta vi.
SANCTI VICTORIS. 281
257.
Carta testimonii de terra el de eondamina et de omni honore, que joti.
interpellabal Guido de Fosso, filius alterius Guidonis ; que condemena
fundata est in territorio de Bucco et de Castro Cauda Longua , que habet
in termino, de omnibus partibus, terrain sancti Victoris. Ego Guido,
filius Guidonis, de Fosso, pro remedio anime mee et parentum meo-
rum, dedi supradictam condaminam et terras et omnem honorem,
quem interpellabam in supradiclo territorio, monasterio sancti Vic-
toris et donmo abbati Bernardo, omnique congregationi , tam presen-
tibus quam futuris fratribus , ut habeant et possideant, jure hereditario,
sine ulla interpellatione , usque in fmem seculi. Et, ut fîrma et stabilis
sit ista mea donatio , accepi pro testimonio ab ipsis monacbis sancti
Victoris , id est Bertranno et Bernardo cellarario et alio Bernardo de
Septimo et lsnardo, solidatas xv. Qui vero . . . . contradîcere vo-
luerit, ponat in vinculo xx libras de obtimo auro, etc.
Scripta est autem bec carta , ex precepto meo , in monasterio Massi-
liensi , auno ab incarnatione Domini m lxxi , indicione viin.
258.
Carta de sancto Petro de Gardaua.
Jhesu Christi Domini nostri opitulante clementia , ejusque benigna 1022.
sufïragante juvamina , Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga ,
de animarum nostrarum salute sollicite nobiscum pertractantes, . . . .* v.
facimus banc donationem omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus
martyri , ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit, et
abbatibus ac monacbis ibidem Deo servientibus , ecclesiam scilicet
sancti Pétri , que est in comitatu Aquense , non longe a castro que
cognominatur Gardana, cum terra que est in circuitu ejus : ab oriente,
usque super fontem que vocatur Aurea, sicut aqua demergit; ab octi-
dente, dono dextros xxxuti ; a meridie , dextros xvu; ab aquilone,
dexlros xv. Et insuper dono in ipsa villa unum mansum, quem exco-
luit homo, nomine Durandus Pendentia. Et adjugimus ad istum
I. 3C
282 CHAR.TULAR1UM
niansum possessionem quam tenuit Gualterius , cura terris cultisetin-
cultis, pratis et vineis. Hec omnia supradicta, que ad ecclesiam vel ad
mansum pertinent, omnipotenti Deo et sancto ejus martyri prefato
donamus, cura terris cultis et incultis, vineis, pratis, garricis. El in
Mimitto dono uinira mansum , quem tenet homo , nomine Bonuspars,
eu in omni[bus] que ad mansum pertinent. Sane si quis , etc.
Facta donatio hec anno ab incarnatione Domini millesimo xxu,
indicione v, régnante Rodulfo rege.
Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga et filii ejus, qui banc
donationem fieri jussimus et testibus firmare rogavimus. Pondus
presbyter firmavit. Leutaldus firmavit. Durantus firmavit. Bernardus
firmavit.
259.
Alia.
die 1025. Institutum a sanctis patribus tore dignoscitur, ut unusquisque eccle-
sie fundator atcpie constructor, seu quislibet diligens Deuin, de rébus
sue possessionis per dotem aliquid tribuat, unde sacerdotes ibi Deo
famulantes sustententur , ne, egestate conpulsi , ab ecclesie profes-
sione discedant. Quapropter nos famuli vel famille Dei Emma et fili 1
inei huic ecclesie, quam in honore almifici Pétri , apostolorum prin-
cipis, nos scimus dedicari, dolem inponimus, videlicet de terra culta
semodiatam r, in loco qui dicitur Trelias : ex cujus latere, via puplica;
ex alio , vine Bermundi; ex alio, rivulus qui decurrit ex Clusa. Insuper
et ego Durandus simili modo concedo de terra culta modiatam i ,
in territorio Sancti Martini , a Lodena; eaeciam racione ego Bonuspars
de vinea culta impono mediam quartairatam ad casales Martini Yenelli.
Quin eciam ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga , de terra
culta donamus modiatam i, in territorio Gardane : de uno fronle,
casales sancti Pétri; de alio fronte, campo Bonello ; de uno lattis, via
puplica; de alio latus, planterio de Bruna, vel si quis alii sunt cou-
sortes. Insuper quoque ego Stephana pari ratione de vinea culta con-
cedo semodiatam i; et, tali lenore, ut, quamdiu vixero, teneam el
possideam, et, post obitummeum, huic ecclesie, Deo custodiente ,
SANCTI VICT0R1S. 283
dimittam. Et est liée vinea justa rivulum Lodene; et ex una parte,
abetur via puplica; et, ex alia, rivulus que dicitur Mois. Sane si quis
hec dona violare templaverit , Deo custodiente, vincatur, et, arbitrio
principis, xx libras auri ob boc persolvere cogatur.
Assertio testamentorum conscriptionis hujus. Emma et filii sui, quin
etiam et Durandus et Bonuspars , Arcliimbertus quoque et uxor sua
Maiamburga, vel etiam et quedam femina, nomineStephana, douantes
adfirmant, et présentes firmare adpostulant. Arcliimbertus, me dona-
tore, firmavit, et uxor sua firmavit. Vuilelmus, nepus suus, firmavit.
Ema firmavit. Umbertus firmavit. Aldebertus firmavit. Durandus Pela
Galdus firmavit. Borrellus firmavit. Vuilelmus filius firmavit. Atbertus
firmavit. Amalricus firmavit. Isnardus firmavit. Rotbaldus firmavit.
Pontius firmavit. Rotbertus firmavit.
260.
Alia.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Garinus et uxor mea cire. 1030
Abillonia, audientes, etc., donamus Domino Deo et sancto Victori
martyris, Massiliensis cenobii , aliquid de alode nostro, id est de
vinea modiatas n ; et est in comitatu Aquensi , in Castro que nommant.
Gardana : in lali tenore, ut, dum vixerimus, teneamus et possideamus,
et filii nostri post nos, in tali convenientia, u[t]non babeant licen-
ciam illum alodem vendere, nec filiis nec filiabus suis relinquere neque f 6:i.
aliquid in nullum ingenium facere* , sed, post obitum eorum , a supra-
dicto monasterio revertalur. Et sunt consortes ita : de uno latus,
Pontius Brugnola; de alio latus, Pontius Dagubertus ; in tercio latus,
terra de Eldeberto Aitrudis; in quarto latus, senior Umbertus. Ego
Garinus et filius meus Rostagnus possidemus unam modiatam de
matre sua ; et , post obitum nostrum , revertar ad sanctum V ictorem ,
sicut diximus; de alia modiata, si babuero alios beredes légales,
similiter faciant post obitum suum. Ideo dixi ita, quia duas uxores
liabui. Hanc donationem, etc.
284 CHARTULARIUM
26t.
Carta sancti Ypoliti de Vennenna.
14 jnn. iou. Habemus ecclesiam sancti Ypoliti cum presbyterato , ad proprium
alodem , et est in territorio de castro Vennennse , in comitatu Aquense,
cum canipis et vineis , etc.
Mos fidelium cbristianorum est ut,secundum Domini preceptum ,
dum in bac corporis sunt fragilitate constituti , faciant sibi amicos de
mamona iniquitatis, ut, cum defecerint de bac vita, recipiant eos in
eterna tabernacula. Igitur ego Adalardus,et uxor mea Laugarda , et
filii mei Petrus et Vualterius et Laufredus , in Dei omnipotentis no-
mine , et pro remedio animarum nostrarum, donamus aliquid de alode
nostro eidem omnipotent! Deo et ejus sanclissimo martyri Victori,
videlicet ad Sanctum Ypolitum terras cultas et incultas. Et sunt ter-
mini ejus, de uno capite, ad orientem, de fonte usque ad rupem men-
tis, et de ipsa rupe usque in tercium angulum, et de ipso angulo, per
médium puteum , usque in viam publicam , et de via publica usque in
fontem. Ornnia quecumque habemus infra istos terminos, excepto uno
orto et una linaria, totum donamus, prosalute animarum nostrarum,
Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus martyri; et, licet sit bo-
norata, ecclesiam sancti Ypoliti tamen monacbi teneant et possideant;
et, si non tenent, teneant Sanctum Ypolitum. Nos supradicti heredes
fecimus banc cartam scribere et manibus nostris firmavimus , et alios
firmare rogavimus. Ego Àdalardus firmavi, et uxor mea firmavit, et
filii mei supradicti firmaverunt. Sane, etc. ; et insuper auri libras nu
cogatur in vinculis reddere.
Signum Adalberti, Vintranni, Àdalfreti, Durantii, Ingilranni , Vi-
talis, Stephani, bujus donationi firmatorum.
Facla donatio ista xvm kalendas julii , anno incarnationis dominicae
M xmi, indicione xn, régnante Radulfo, rege Alamandorum.
SANCTI VICTORIS. 285
262.
Alia.
In Dei omnipotentis Domine. Inspirante ejus dulcissima gratia, ego 1015
Gondrannus, providens futuri judicii discussionem, . . . . una cum
fîliis meis, pro remediis animarum nostrarum et pro remedio anime
nxoris meae Constantie, donamus atque cedimus aliquid de alode
nostro Domino Deo et saneto Victori , videlicet ad Sanctum Ypolitutn,
terras cnltas et incultas. Et sunt termini ejus, de uno latere, ad orien-
tera, de fonte uscpie ad rupem montis, et de ipsa rnpe uscjne in ter-
cinm angulum , et de ipso angulo, per médium pnteum, usque in
viam publicam , et de via publica usque in fontem. Omnia quecumque
habemus infra istos terminos, ex integro donamus , cedimus atque tra-
duiras perpetualiter Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus mar-
tyri et monacliis, presentibus et futuris, videlicet in tali conventione,
ut, si al)bas vel monacbi tradiderint in mairas alienorum istum alodem,
heredes mei habeant potestatem* recuperandi , ponentes v que solidos v.
super altare sancti Victoris. Sane si aliquis, etc. Ego Godrannus et
uxor mea Constantia liane cartam scribere fecimus, et manus nos»
trae firmaverunt.
Facta donatio bec helemosinaria anno incarnationis Dotnini m xv,
régnante Rodulfo , rege Alaniandoruni.
263.
Charta qua Gotafredus, assensum pra'bentibus uxore Pontia, filiis fîliabusque Hum- 1011.
berto et Archimberto, Heldoara, Luciana et Helna, largitur nionasterio sancti
Victoris quamdam terram, prope Sanctnm Hippolytum sitam, in territorio castri
Vellenensis, in comilatu Aquensi.
. . . Facta donatio hec helemosinaria anno incarnationis Domini
S
mxiiii, indicione xu, régnante Radulfo, rege Alamandorum.
Christoforus firmavit. Michahel firmavit. Garnerius firmavit. Geoth-
fretus firmavit. Amantius firmavit.
Ego Relliildis, filia de Archimberto, (acio donationem omnipotenti
286 CHARTULARIUM
Deo sanclique Victoris martyris monasterio , apud Massiliam fundato,
sive sancli Ypoliti martyris, pro animarum remedio, unum campum ,
inter cultum et egrestum. Consortes taies : de uno latere, via que
ducit ad Àquis civitatem, Sancti Ypoliti ; de alio latus, terra de Alque-
rio, consobrino suo, sive heredem ; de alio fronte, terra de Vitalem.
Ego Belliildis, et maritus meus Adalardus, et socrus ejus Galterius,
et Lanfredus.
264.
Alia.
1035. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Petrus, de tenitorio
Vellenna, et mulier mea Rainsinna, et filii mei Olgerius et Àmalricus,
vendidimus sancto Victori, Massiliensis monasterii, et sancto Ypolito
imam petiam de terra et imam semodiatam de vinea super illam terrain.
Est autem ipsa terra in confinio de Mileciana , inter viam de Rianno
castello et viam que venit de Vellenna, et jacet inter lias utrasque,
usque ad locuin in co ipse vie conjimgitur ; et, ab occidente, est ei
terminus terra de Guiranno , que terminât cum terra jam dicti sancti
Ypoliti. Accepi autem, pro ista terra, unum caballum, per manus
fratris Pétri, qui ibi in predicta obedientia sancti Ypoliti stabat, etc.
Facta est autem bec carta vendicionis anno incarnationis Domini
c
mlv, indicione vu, epacta virn.
Galterius firmavit. /Vdalardus firmavit. Guirannus firmavit.
265.
iotis Ego Gosfredus, Adalardi condam filius dictus, et millier mea Bellirns,
et filii mei Rostagnus, vendidimus sancto Victori, Massiliensis mo-
nasterii, et sancto Ypolito de Vellenna duos campos, in eodem terri-
torio de Vellenna; unum scilicet, qui est prope ipsum sanctum Ypo-
fo66. litum, et juxta petram in ijua area fit*, a septentrione; et terminaliir
campus ille, ab octidente , terra Umberti, quam tenet Rotbaldus; a
meridie, terra Stephani caballarii; ab oriente, terra jam dicti Umberti,
quam tenet Gudubertus. Alterum vero campum in Mileciana : et ter-
minatur, ab octidente, semita quam tenditur ad Sanctum Mardi uni ;
SANCTI VÏCTORIS. 287
ah oriente, terminatur monte qui vocatur Querimalus; a septéntrione,
terra G ualterii, fratris mei. Recepinius autem pro istis cainpis uniiiii
cabalkim per inanus fratris Pétri , qui stabat in ipsa obedientia sancti
Ypoliti , etc.
Acta est autem liée veudieionis carta anno al) incarnatione Do-
mini mlv, indicione vu, epacta vmi.
266.
Ego Galterius de Vellenna , et filins meus Adalardus , et uxor ejus Cire. 1050.
Belliidis , donamus sancte Marie et sancto Victori martyr! , Massiliënsis
inonasterii, et fratribus ibidem Deo servientibus, tain presentibus
quam futuris, pro remedio et sainte animarum nostrarum , in territorio
ipsius Vellenne , juxta ecclesiam sancti Ypoliti martyris, adputeuni,
v sestairalas de terra colta; et accipimus, de substantia ipsius monas-
terii , multouem i et i saumatum de vino , donante fratrem Bernardo
monacho. Si quis vero de beredibus nostris, aut quelibet potestas vel
persona, hanc donationem inrumpere vel immntare tentaverit, non
lieeat ei vendicare quod querit ; sed seiad se omnipotentis Dei iram
damnandum.
Terram quam adquisivit Bernardus monacbus sancto Ypolito.
Terram que est ad puteum Sancti Ypoliti dederunt Galterus et Adalar-
dus. Belliildis dédit aliam terram , que est juxta aliam terram jam dic-
tam, et habuit bovem i, qui valebat vu solidos. Alcberius dédit aliam
terram in eodem loco. Guitardus dédit aliam terram, et habuit pro ea
eotum i et feltrum. Augerius et Petrus, nepos suus, dederunt terram,
que fuit de manso VitalisBerchi, pro animabus suis. Rostagnus Lanfre
dédit terram de Negatitio,et babuit bovem i. Dagoara dédit aliam
terram, que est sub Salita. Amelius, filius ejus, comutavit terram
suam, que est sub Salita, pro una quartairata de vinea. Bclliadis jam
dicta dédit terram , quam diount ad Valde Garcosa ; et babuit pro ea
solidos m. Pontius Agno dédit ortum i, pro filio suo quem fecit mo-
nacbum, et î semodiatam de vinea, et silvam de salicibus. Yidal
presb\ter, qui perrexil Jherusalem, dédit, pro anima sua , quartairatam
de vinea , in Marairigas. Akber de \ elenna dédit terram de Costa.
288 CHARTULARIUM
Ego Alquerius et uxor sua Elna et filiorum nostrorum donamus
sancti Victori et sancli Ypoliti ima petia de terra, que est ad Juncaria;
et in alio loco, ad ipsa Juncaria, campo uno ; et in alio loco, ad Pe-
rario, fraternitatem suam; et in alio loco, campo uno, a la Costa
Alelze. Ego Alcberius dono hoc que hic nominad. Ego Alcherius
firmavit , et uxor mea firmavit, et filii mei firmaverunt. Sane ego aut
alius aliquis contra han'c donacionem voluerit aliquit agere , sed sit
excommunicatus et hahhominatus.
Petrus Adalardus et millier sua Rainsenna, de uno campo, que di-
cuntur Ajutis, vendiderunt de decimo una medietatem, solidos n.
Ego Rostagnus Leofredus vendit terra , que vocant Negadit , a sancti
Victori et a sancti Ypoliti ; et Bernardus nionachus dédit hovem i ;
et in alio loco , suhtus puteum Sancti Ypoliti , i linaria , que Michahel
Rainaris colit. Signum Rostagnus, qui istam vendicionem fecit, fir-
mavit. Leofredus firmavit. Vuilelmus firmavit. Guirandus firmavit.
•267.
Carta de Sparone.
13 oct. 1059. In nomme et amore sancteet individueTrinitatis, fideique katholice
rectitudine. Nos omnes pariter coheredes, videlicet Gauzfredus et
Vugo, et uxores nostre, scilicet Scocia cum filiis nostris Vuillelmo et
Pontio , et Inauris cum suis filiis Vuillelmo et Vugone et Pontio , et
Vuilelmus juvenis, nepos noster, et uxor sua Adalgarda, et filii sui
Fulcho et Gauzfredus et Pontius et Aicardus, necnon et Amelius Fossa-
nus cum sua uxore , Garsia domine, cogitantes, etc. , concedimus
et donamus voluntari animo pariterque consensu Domino Deo nostro
et sancto Victori, martyri ejus, Massiliensis cenobii patrono, et mona-
chis ejus, tam presentibus quamque futuris, perhenniter, ad proprium
alodem , ecclesiam videlicet sancte semperque virginis Marie sanclique
Johannis , cum omnibus suis apendiciis et donis et adquisicionibus,
quas adquisivi vel adquisitura est, et cum omnibus suis terminis terra-
t». rum, quas melius et amplius adquisivit a nobis omnibus supra scriptis*
donatoribus vel ab aliis, et cum terris videlicet et vineis, silvis et
SANCTI YICTORIS. 289
garricibus, aquis, aquarum decursibus, arboribus pomiferis et iiipo-
miferis, pratis, ocglalis, omnibusque boiioribus et utilitatil)us. Igitur
nos omnes supra scripti, pro remedio animarum nostrarum paren-
tuniqtie nostrorum, sicut supra scriptum est, donamus supradictam
ecclesiam sancte Marie [et] sancti Johannis, que est sita et consecrata in
ten itorio castri nomine Sparronis, ciim omnibus supradictis suis ho-
noribus et utilitatibus, sicut supradictum est, Domino Deo sanetoque
Victori, marlvri ejus,et monachis tam prescntibus quamque fuluris
ejusdem monasterii Massiliensis , ad proprium sempUernumque alo-
dem, ita nt ab bac die et deinceps habeant et possideant, et liberi
possesores sine ulla inquietudine in perpetiuun existant. Si qua vero
persona, vel nostrorum vel aliorum , banc iegitimam donationem in-
rumpere vel inquietare temptaverit, non valeat vendicare quod maie
apetierit, insuper componat predicto monasterio sancti Victoris mar-
tyris et monacbis ejusauri obtimi libras mille, et sit excommunicatus
et anatbematizatus a Deo omnipotente et omnibus sanctis , et, nisi
penisus fuerit, cum Juda traditore et cum Arrio eretico atque cum
omni cetu impiorum in inferno inferiore damnât us.
Facla est autem bec carta idus octobris, anno incarnationis do-
minice millesimo quinquagesimo nono, indicione xii , epacta mi.
Franco de Velaurs firmavit, et fiiii ejus Vugo firmavit. Vuilelmus
(irmavit. Gauzfredus firmavit , et nepos ejus Teutbertus firmavit. Bru-
netus de Marignana firmavit. \ldeberlus firmavit. Fulco de \uriol fir-
mavit. Carbonellus de Nantis firmavit. Rotbaldus de Poi Lupario fir-
mavit. Pondus Aldoardus firmavit. Guirannus de Istro, Umbertus de
Morarios, Guirannus de Petrafoc firmaverunt. Guiquirannus de Aquis,
Tgo Mane Cavalca, Ugo de Aquis firmaverunt.
268.
Carta de Spanone.
Diim in lioc seculo, divinis animati virlutibus, commemoramur ', 1033
considerare debemus qualiter ad eternam beatiludineni pervenire pos-
' Cori*. : commofamur»
I 37
290 CHARTULAR1UM
simus, dicente Apostolo : «Dum tempus habenms, operemur bonum 1 ; »
unde, in alio loco dicitur : « Qui domum Dei hedificat, infernum
despicit. » Quapropter ego Gauzfredus et Ugo et Pontius et Otter-
tus, cum uxoribus suis, cum filiorum illorum, bec audientes et re-
ininiscentes Dominum dixisset : « Hediffieate niibi altare 5 ; » cum ad-
jutoriuni bonorum bominum bedificantes banc aulam, quam Domino
petimus consecrandam , ad quam , pro absolutione animarum nos-
trarum , secundum ecclesiasticum morem , ut Christi sponse , con-
cedimus in dotem , videlicet , de honorem nostram , que est secus
ipsam ecclesiam, de roca que nommant Tremolone , sicut descendet
ad rivum Rainardi et vadit ad fontem Carpeo et pergit ad vineam
Sancti Jacobi, usque ad Montem Majorem ; de alio latus, rivo de
Scalione, et descendit in rivo Carumbo , usque in verticem monlis.
Unde domnus Petrus 3 , Aquensis antestis , cum cannonicis suis ani-
monitus, consecrat atque sanctificat Domino hanc ecclesiam in ho-
norem sancle Marie, Dei genitricis, et sancti Jobannis Babtiste, cujus
protectioni , ne quis emulus contra hanc donationem insidias tendat ,
committimus atque relinquimus. Sane si quis contra hanc donationem
contraversiam temptaverit agere , non valeat implere conatus ; sed in-
super sit, Christo tuente, devictus et perhemni maledictione punitus ,
et excommunicatus; sed ad supplicio Juda deductus atque cum Anania
et Saphira abligatus atque portandus, et postea donatio ista inconvulsa
permaneat omnique tempore.
Acta sunt bec [anno] dominice incarnationis m xxxiii , indicione v.
Indicium hujus testificationis : Gauzfredus et Ugo et Pontius, cum
uxoribus suis et filiorum suorum, qui hoc donum uic ecclesie confe-
runt donando , confirmant et assertores firmare expostulant. Franco
Forajuliense, fdio Francone, donavit et firmavit. Motitus firmavii.
Gerenus Lupus Iscurus firmavit. Signum Gauzfredus vel Igo et
Pontius et Otbertus, cum uxoribus suis et filiorum suorum, qui ista
donatione scribere fecerunt vel manibus suis firmaverunt. Vilelmus[de]
Turribus firmavit. Josfredus de Brusa firmavit. Pontius Aldoardus fir-
' Galat., VI,;iO. * Petrus I.
1 Deut., XXVII, S.
SANCTI VICT0R1S. 291
mavil. Quinardus firmavit. Giraldus Bernachar firmavit. Jocerannus
firmavit. Rodulfus firmavit. Arcbimbertus firmavit. Ermengaus fir-
mavit. Alfantus firmavit. Bermonnus firmavit. Josfredus, filio Ro-
dulfus, firmavit. Lotaldus firmavit. Senioretus firmavit. Vilelmus fir-
mavit. Rodulfus firmavit. Pontius Bellield firmavit. Rostagnus Occulo
de Bucco firmavit. Israelus firmavit. Arcbimbertus firmavit. Bermonnus
firmavit. Artaldus Pontius Crostella firmavit. Erminricus firmavit.
Isnardus firmavit. Sichelmus firmavit. Bernardus de Castrias firmavit.
Vilelmus juvenis firmavit. Aicardus de Massilia firmavit Gauzfredus,
fratersuus, firmavit. Guirannus firmavit. Brunitus firmavit. Gunbaldus
firmavit. Rotbaldus juvenis firmavit. Rotbaldus Niger firmavit. Ricaus
de Saumanna firmavit.
269.
Carta do Sparrone.
Christus 1 . Auctoritas etenim ecclesiasticis et lex consistit romana, diejov.5 jan.,
ut, quicumque rem suam in qualicumque potestalem transfundere 994—1032.
voluerit, per paginem testamenti eam infundat, ut prolixis tempo-
ribus * secura equietate permaneat. Quapropter ego Josfredus et f»67.
uxor mea Scocia , auctoritate secuti , donamus ad monasterium re-
hedificationem membra sancta Maria et sancti Johannis vel sanctam
Crucem, qui jam longe vero tempore destructus fuit a paganis, et ego
Josfredus, pro misericordia et belemosina, in timoré Dei et paren-
torum meorum facere , quod omni tempore sit habitacio mona-
chorum. Juslus es, Domine, et sacri canones probibent ut ubi fuit
abitacio monacborum, non débet esse laicorum habitatio. Dicit
Salvator : « Beati miséricordes quoniam ipsi misericordiam conse-
quentur 2 ; » et qui oc islum monasterium edificetis, quia scriptum est:
« Qui domum Dei rehedificat, infernum despicit ; » et beatus Apos-
tolus dicit : « Qui domum Dei disviolaverit, disperdet illum Deus 3 . »
Facite helemosina , ut consequalis celestia régna, quia ecclesia scala
celestis est; nullus potest ascendere nisi per ecclesiam. Quomodo
' Hœc vbx loco chrismatis fortasse descripta * Matt., V, 7.
'"''- • Cor., III, 17.
292 CHARTULARIUM
potest honio tiurem ascendere, si destructa fuerit scala ? Edificet prius
scalam, el postea ascendat. Ita edificet unusquisque ecclesia, ut securus
nercipiat eelestia régna. Oninis cpii hoc monasterium istum edificave-
rit, aut de rébus suis donaverit , accipiant vitam eternam ; et qui hoc
monasterium destruere conaverit aut ipsos monachos injuriaverit, sive
clericus sive laicus sit, malediclus sit. Ipsum monasterio, que est in
comitatu Aqueuse, in valle que nommant Vances, et est inter castrum
Artiga et Esparrone. Donamus ad ipsum monasterium terra ubi fuerit
villam, et est condamina ; partem meam dono, et est partita per nu.
Et partes prima tenet de monte que vocatur Artyga minore , usque ad
ciminterio de ipsum monasterio, in via que vadit Arriannos 1 el ad
castrum Artyga; et abet, de ambos latus, destros cxxxm, et, de
ambos frontes, destros lxxxx, et, de uno latus, abet puteum anticum.
Et alia parte subtus viam , que habet , de ambos latus, destros c } et,
de ambos frontes, destros lxiii. Et aliam partem que justa via que
vadit Arriannos , el est inter vinea de Gairardo et de Lolardo ; et abet
ipsa terra, de ambos latus, destros lxxv, et, de ambos frontes,
destros xxxvi. Et, in alio loco, alia petia , que est justa via publica
que vadit ad Sanctum Petrum , vel aliis locis , et tenet ista terra usque
in vinea de Ricardo clerico (et ipsa vinea dono), et habet ipsa terra
destros cl, et, de alio latus, destros 2 el , de alios frontes,
destros ce. Consoi tes isla terra , de totas partes , terra Franchone et
Pontio Pagisio et Isarno et Bermunno presbytero et Lotaldo clerico
et Bermunno cellarario et Gairardo et Lotardo. Et dono ihi, in alio
loco, juxta via superana que vadit ad Artiga, petia de terra; et habet,
de uno latus, destros lxxvii, et de alio latus, destros nonanta, et de
ambos frontes, lxx. Consorte : de uno latus, Francone , et de alio
latus, vinea de Daniel, et uno fronle, fontem de Subitana, et de
alio fronle, Franchone. Et dono ibi , in alio loco, vinea que fuit de
Bonofacio, subtus castrum Sparruno ; el habet ipsa vinea destros xxn,
et de alio latus, destros xxn, et ambos frontes, destros xxn. El
dono ibi , in alio loco , vinea in cluso de Cauciberto , semodiata ; et
habet ipsa vinea destros i.xii, et de alio latus, destros lxii, et de
' I. p. ad Riannos, i Lacuna in Coït,
SANCTI VICTORIS. 293
anibos frontes , destros xm. Consorles de vinea de Bonofacio : Fran-
cone et Ermenaldo, et vinea que plantavit Constantinus. Consorte de
cluso Cauciberto : Francone , et alii sunt consortes. Et dono ibi , in
alioloco, vinea que plantavit Baldo; dono semodiata, et h'abet, de
anibos latus, destros xxmi , et de anibos frontes, xvn. Consortes : de
uno latus, vinea de Rainaldo , et de uno, vinea de.Iorio, et de alio
latus, vinea de Bertramio, et de alio fronte, vinea Maganfred. Et dono
ibi , in alio loco , terra modiatas x : et habet ipsa terra destros clx.x ,
et de alio latus, destros c un, et de uno fronte, destros cxxiih, et
de alio fronte, destros nonainta nu. Consortes : de uno fronte, me
ipso donatore, vinea que plantavit Falavellus, et de uno latus, me
ipso donatore, terra Jermane, et de uno fronte , terra Francone, et
de alio latus, rivo que venil de fonte, que Dominant Grassa, vel alia
que nominant Brasca. Ego Josfredus et uxor mea Scocia donamus
ad ipstim monascerium sancta Maria vel sancti Jobannis Babtisla, pro
remedium et liberationem animas nostras , et patrem meum et matrem
meam vel fratres meos , ut nobis pius Dominus, per intercessionibus
sanctorum vel orationibus monacborum , paradisi gaudia mereantur
introire, et pro eo quod beata Maria et sancti Johannis et sancta
Crucé et sanctus Petrus apostolus absolvat animas nostras de po-
testate diaboli et collocet eas in paradiso*; ibique donamus ad ipsum
monasterium vel monachis (pie ibidem sunt, presenlibus vel et futuris,
teneant et possideant omni tempore , usque in finem. Sane si quis,
nos aut ullus homo de propinquis parenlibus nostris , qui contra do-
natione isla ire, inquietare voluerit , non valeat vindicare quod re-
petit; sel inprimis iram Dei omnipotentis incurrat et sacros canones
et maledictionem , sicut Datan et Abiron qui terra vivos obsorbr.it, et
cum Judatraditore in infernum damnetur, et postea , penitentie duclus ,
componat de auro libras vi, et in antea presens donalio nostra firma
stabilis omni tempore.
Facta donatio isla in mense januarii , sub die vigilia epiphanie
jovis, régnante Rodulfo' rege. Gauzfredus firniavit. Scocia firniavit.
Porttius juvenes (iimavit. Wilelmo firniavit. Ugo firniavit. Pascbal
1 Rodulphiis III.
294 CHARTULARIUM
firmavit. Germanus finnavit. Adalbertus presbyter firmavit. Spe-
randeo firmavit. Raiambaldus firmavit.
270.
Carta de Sparrone.
Dec, Ego Hgo et uxor mea Inaurs, de salute animarum nostrarum sol-
circ. 1055. liciti facimus donationem omnipotenti Deo et sancta Maria,
matris Domini, atque sancti Johannis, vel ceterorum sanctorum qui
lue requiescunt , ejusque monasterio et monachis, presentibus vel
futuris, perpetim militantibus vel pro nobis a Domino supplicanti-
bus; damas aliquit de bereditate nostra, que est in comitatu Aquense,
in valle que Dominant Vances, quiuque modiatas de terra arabile :
de uno latus, via publica que pergit ad Sanctum Martinum; de
alio latus, terra sancta Maria; de alio latus, rivo, et per médium
transit via Si vero aut ullus bomo qui contrariet ista do-
natio, permaneat maledictus et excommunicatus , et cum Juda tra-
dilore ligatus et cum Anania et Saphira participât us sive collocatus,
et postea , penitentia ductus , componat in vinculo auri libras xn ,
et postea donatio ista firma et stabilis permaneat omnique tem-
pore.
Facta donatio ista in mense decimbri , régnante Domino nostro
Jbesu Cbristo.
Signum Vugo atque uxor sua Inaurs, qui ista donatione tecerunt,
manibus firmaverunt et testibus firmare rogaverunt. Petrus Bastonus
firmavit. Atenulfo firmavit. \lamano firmavit. Pontius [de] Lam-
bisco firmavit. Armanus firmavit. Pontius Amelius firmavit. Nevo-
longus firmavit. Lanfredus firmavit. (iuirannus firmavit. Aldoardus
firmavit. Gisbernus Gavaro firmavit. Teubertus firmavit. Avono fir-
mavit. Upertus firmavit. Ainaldus firmavit. Pontius , filius suus ,
firmavit. Johannes presbyter firmavit. Pontius de Aquis firmavit.
SANCTl VICTORIS. 295
271.
Carta de Sparrone.
\uctoritas etenim ecclesiasticis et lex consistât romana , etc. Qua- , Apr.,
propter ego Josfredus et uxor mea Scocia et filii mei Villelmus et cire. 1030.
Poncius, aucloritate secuti, donamus ad monasterium que est edifi-
catus in honore sanctae Marie, que est in comitatu Aquense, in loco
que nunecupant Vancis; donamus ecclesie sancti Mauricii et terra
que est in circuitu ejus, terra de maso Jatberto et Abelonio. Poncius,
filius Belielde, dona unum mansum, de Duranto Moreno; Archim-
bertus, pecia i de terra ; Manases , alia ; Poncius Amplas Manus et filius
suus Petrus, alia; Uguo Folcaldus, alia; Poncius Velerana, alia;
Ugo rursus, alia; Villelmus, alia; Poncius Inwilrannus, alia; Dagu-
bertus, alia; Josfredus et Pandulfus, filii Radulfo, alia; Poncius
Ajanus, alia; Rotbaldus, alia Sane si quis, ego aut ullus houio
de propinquis vel de parentibus nostris, qui contra hanc donatione
ista ire, inquietare vel inrumpere voluerit , non valeat vindicare quod
repetit; sed primis ira Dei incurrat , et postea , penitencia ductus,
componat tantuin et alium tanlum, et postea donatio ista omnique
lempore firma et stabilis permaneat, cum stibulatione subnixa.
Facta donatione ista in mense aprelio , régnante Domino nostro* f" 68.
Jhesu Christo.
Signum hoc Josfredus et uxor sua et filii sui , qui bac donatione
fecerunt scribere, et testibus firmare rogaverunt, et proprias manus
suas firmaverunt. Signum Josfredus et uxor sua et Pandulfus, filii
Radulpho, firmavit. Ugo Guinardus firmavit. Rotbaldus Poncius fir-
mavit. Ugo Ruffus firmavit. Manases et Poncius [de] Vellerana firmave-
runt. Willelmus Ermengaus et Poncius et Archimbertus et Rostagnus
firmaverunt. Wuilelmus et Radulfus et Ugo et Fulcho, filii Folcaldo,
firmaverunt.
Tri.
Carta de Esparrone.
Mai.,
In nornine sancte et individue Trinitatis. Ego Francho et uxor mea 1000— min
296 CUAKRLAK1UM
Aimerudis donamUs de alode nostro ad monasterium de Esparrone ,
(jui est consecràtus in honore sancte Marie et sancli Johannis et sancte
Cruce qui est in comitatu Aqueuse, in loco ubi dicitur Vances, de insa
condamina, que est in circuilu monasterio, quantum nobis advenit et
avenire débet, pro remedio et liberatione animas nostras, ut pius
Dominus, per intercessiombus sanctorum vel orationes monacorum,
dignetur nobis donare remissionem omnium peccatorum nostrorum.
El habet consortes , in circuit u , nos ipsos donatores vel heredes
nostros. Sanesiquis, etc. ; componat auri uncias xu, sed in priinis
iram Dei incurrat et maledictione, sicut Datan et Abyron ,-et cuinJuda
tiaditore in infernum dampnetur , et postea donatio ista firma et sta-
bilis permaneat omnique lempore.
Facta carta ista in mense madio, régnante Rodulfo rege.
Signum Franco et uxor sua Aimerudis , qui carta ista scribere vel
firmare rogaverunt. Pontkis' arcbiepiscopus firmavil. Francho fir-
mavit. Geozfredus fîrmavit. Aimerudis firmavit. Escocia firmavit.
Alius Franco firmavit. Rostagnus firmavit. Ugo firmavit. Geozbertus
firmavit. Aldegerius firmavit. Raimbaldus firmavit. Leutardus firmavit.
Pontius firmavit. Umbertus, frater suus, firmavit. Bermundus firmavit.
273.
Carta de Esparrone.
Cire. 1030. Ego Francho, in nomine Domini, neenon et uxor mea Gala, fa-
cimus donacionem omnipotenti Deo et sancta Maria et sancti Jo-
hannis, monasterio de Esparrone, et monachis presentil^us et futuris,
propler scelera nostra a Domino supplicantibus; damus, de alode
nostro que abemus in comitatu Aqueuse , ad ecclesia que est conse-
crata in honore sancte Marie, in valle que nuncupant Val de \'iso,
una masata de terra arabile, id est modiatas xvi. Sane si quis, etc.
Signum Franco et uxor sua Gala, qui ista donatione scribere feceruut
vel manibus suis firmaverunt. Signum Francho de Velavus. Saraman-
ihis firmavit. Datilus firmavit. Leutardus firmavit. Guinardus firmavit.
1 Pontius archiepiscopus Arelatensis.
SANCTI VICÎOR1S. 29?
Rainerius (irniavil. Rodulfus firmavit. Ceraldus presbyter firmavit.
Pontius Jacta firmavit.
274.
Carta de Esparrone.
Saluberriina atque pre hominibus fulgentissima karitas, qnam ciio. 1030.
omnes fidèles christiani in omnibus cogitare debent. Ita ego Leodge-
rius et uxor mea et filii mei cogitamus kasu anime nostrç, ut Deus
omnipotens dimittere dignetur nobis omnia delicla noslra. Danms
atqne transfiuidimus , ad honorera Dei genitricis Marie , aliquid de
bereditate nostra, que est in comitatu Vendaxino, in terri torio de
Montilio, ad loco que Dominant Fonte Bona : damus semodiata una
de terra; et in ipsa terra fiindala est ecclesia in honore beati archan-
geli Michaelis. Consortes: de una parte Dadilus, de alia parte Ismido,
de alio latus ipsum donatorem, de alio latus ipsam fontem. Hec,
intenti animo et promta voluntale et amorem karitatis, ut heredi-
tatem cupimus habere in sanctorum societate, transfundimus atque
firmamus, sine interpellatione de nullo bomine viventi. Et qui contra
banc donationem istam ire aut agere vel inquietare voluerit, non
habeat potestatem, sed babeat societatem cum Juda traditore, usque
ad emendationem veniat , et componat in vinculo au ri optimo li-
bras c, et postea donatio ista firma et stabilis permaneat * omnique »«.
tempore.
Signum Leodgerius vel uxor sua, qui ista donatione scribere fece-
runt et firmaverunt.
275.
Alia.
In nomine Patris et Filii et Spiritu Sancti. Ego Emma et Geoz- Sœc. XI.
fredus, filins meus, et alii filii mei, facimus donationem omnipotenti
Domino et sancta Maria vel sancti Johannis, monasterii de Esparrone,
et monachis presentibus et futùris. Damus de alode nostro, pro ani-
mas nostras, in loco que nommant Sancti Slephani, cabannaria de
Poneio luvene , et alia de Âirigo; hoc est in comitatu Aquense, in
pago que mmctipant Brusa. Sane si quis, etc.
I. 38
298 CHARTULAR1UM
Signum Emma et Geozfredus et alii filii sui, qui ista donatione scri-
bere fecerunt et manibus suis firmaverunt , et aliis firmare fecerunt.
Rainulfus firmavit. Alfantius firmavit. Teutbertus, filius Dodoni, fir-
mavit, et fratres sui firmaverunt. Petrus Garinus firmavit. Wilaf'redus
presbyter firmavit. Pontius presbyter firmavit. Andréas presbyter
firmavit. Aldebertus firmavit. Wiquirannus firmavit. Daniel firinavit.
Geraldus firmavit.
276.
Alia.
S;ec. Xi. Ego Aldebertus cogito casu anime mee, ut Deus omnipotens di-
mittere dignetur omnia peecata mea. Dono ad nionasterium sancte
Marie vel sancti Jobannis de Esparrone, aliquid de bereditate mea,
que est in comitatu Aquense , in territorio de Amirato et de Rianes.
Consortes de uno latus, in Albuges. In alio loco, ad fontem que di-
citur Olmeda, semodiata de vinea. Et in Vazanes, mea frairesca, in
eampo que nominant Poltelerio; et in alio loco, alia semodiata de
terra ad fontem que nominant Brusco; et in loco, que nominant
Traînes, sua bereditate; et in alio loco, que nominant Fanabriculo,
una quartairata de vinea.
Signum Aldebertus, qui ista donatione scribere fecit et manibus
suis firmavit , et aliis firmare rogavit. Ugo senior firmavit. Bertran-
dus firmavit. Franco de Marignana firmavit. Franco de Vellaurs fir-
mavit. Wilemmus de Amirato firmavit. Geozcerannus de Vitrola fir-
mavit. Segnoretus firmavit.
277.
Alia.
Jui., In Dei nomme. Ego Pontius, filius Wilemmi, dono ad ipsam eccle-
)032 — 1039. siam sancte Marie et sancti Jobannis, monasterii de Esparrone, aliquid
de proprietate mea, in villa que nominant Esparrone, una petia de
terra arabile. Consortes : de uno latus rivo, de alio latus via puplica.
Sane si quis, etc.
SANCT1 VICÏORIS. 299
Kacla donatio ista in mense juin, régnante Cono ', rege Alanian-
norura sive Provintie.
Signum Pontio, qui liane donatione ista scribere fecit et testes firmare
rogavit. Dorana Scocia firmavit. Vilelmus, filius suus, firmavit. Lai-
baldus firmavit. Ermengaudus firmavit. Rodulfus firmavit. Villelmus
firmavit. Gaucerannus firmavit.
278.
Alia.
Quisquis propriam liereditatem in alienum jus vult transfundere, 1068.
débet illud facere legaliter, quatenus ejus tradieio firma et stabilis,
jure hereditario omnique tempore, consistât. Unde ego Rostagnus,
filius Jobonnis, cogitans de salute anime mee et parentum meorum,
reputansque omnia esse peritura, prœter ea que in monasteriis vel
eclesiis seu in elemosinis pauperum, pro Dei amore, largiuntur, sta-
tuimus adquirere de propriis hereditatibus mercedem; et ideo trado
Deo et altario sancte Marie sanctique Victoris martyris, in ecclesia
que adjacet prope eastrum Sparrone , que est obediencia monasterii
sancti Victoris Massiliensis , pro me et pro fratribus meis defunctis
Villelmo et Bermundo, et pro uxore mea defuncta et filio meo, et pro
alia uxore mea, que adhuc vivif, atque pro cunctis parentibus meis,
mansum unum, qui fuit Arnulfi, et jacet in ipso territorio supradicti
castri Sparronis; * ut babeant et possideant illum, jure hereditario, f»69.
sine ulla interpellatione et calumpnia ullius bominis, monachi predicti
monasterii, qui in ipsa obedientia habitaverint, ut omnipotens Deus
dimitere dignetur nobis omnia peccata nostra, pro hoc bénéficie
Hanc autem cartam ego Rostagnus scribere et facere precepi , in-
super et propria manu firmavi , anno ab incarnatione Domini mille-
simo lx° vin , indicione vi*.
Si quis autem eam infirmare voluerit , seu ipsam possessionem ab
ipso monasterio auferre temptaverit, non babeat licentiam, sed com-
ponat in vinculo auri obtimi libras xi.°. Firmatores vero carte hujus
' Couradus II , dictua Salicus.
300 CtiÀRTULARlUlVl
donationis subscripti habentur : Franco firmavit; Ugo et Gaufredus,
filins ejus, firmaverunt.
279.
Alia.
«064. Ego Roslagmis .îohannis, de Rianis castello , pro anima mea pro-
que animarum patris mei et matris mee remedio et fîlii mei , simul
etiain pro emendatione culparum plurimarum contra monasterium
sancti Vicloris a me commissarum , dono de meo honore iinum
campum, ad proprinm alodium, altari que est consecratum ad hono-
rem sancte Marie, semper virginis , sanctique Victoris jam dicti mar-
tyrisai monasterio prenominalo, et domno Durando, ejusdem mo-
nasterii abbati, sequacibusque ipsius necnon monachis presignati loci,
tam presentibus quamque futuris; videlicet campum illum quem vocant
ad Pererios, qui videtur jacere in territorio castri Sparronis. Est autem
idem campus modiarum vi, habens consortes : ab oriente quidem
Cornarietam , ab occidente autem fontem Dodonis , a meridie vero
rivum unum , a septenlrione autem Montem Majorem. Hanc enim
donationem , etc.
Facta est autem anno incarnalionis dominice millesimo lxiiii, in-
dicione u.
Rostagnus donavit et firmavit. Aldebertus -firmavit. Aldegerius tir-
mavit.
280.
Alia.
Cii c. 1065. Ego, in Dei nomine , Franco et uxor mea Riperga dono ad ipsa
ecclesia sancte Marie et sancti Johannis aliquid de proprietate mea, in
villa que nominant Sj)arrone , una modiata de terra ; et abet consortes
terras de ipso monasterio.
Signum Franco, qui hanc cartam scribere fecit, et testes firmare ro-
gavit,et manu sua firmavit. Riperga firmavit. Eldebertus firmavit. Wilem-
mus, filius suus, firmavit. Leutaldus firmavit. Se^noretus firmavit.
SANCTI VICTORtS. 301
281.
Alia.
In Dei nomine. Ego Galdrada, et Josfredus et mulier sua, Scocia Maî ->
nomine, facimus donationem omnipotenti Domino et sancta Maria et <=irc. 1023,
sancti Johannis monasterii de Sparrone, aliquid de alode nostro, quem
habemus in comitatu Aquense, intra terminos de villa que vocatur
Bruniola, id est ecclesiam que fundata est in honore Dei et sancti
Christofori martyris, in valle que vocatur Signola ; illa terra, que
habet Galdrada et Jeozfredus, donamus Deo et sancta Maria et sancti
Johannis et sancti Christofori. Et habet consortes, de uno latus, Per-
tiga Aqua, et terra que fuit de Madazano, et de ultra aqua Caramia que
est contra Signola, et terra que habet domna Galdrada et domnus Geoz-
fredus, et postea a finem in terminum de Cabacia.... Si vero evenerit
(quod absit! ) ut ex nobis aut e\ eredibus nostris aliquis banc dona-
tionem , quam pro animarum nostrarum redemptionem omnipotenti
Domino offerimus, divellere conetur, istud facere nequeat, set cogatur
in vinculo exsolvere auri obtimi libras l*, et denuo scriptura ista in-
convulsa permaneat.
Facta donatio ista in mense maio *, régnante Rodulfo , rege Alaman- v*.
Dorum sive Provintie.
Ego Galdrada et Geozfredus et Scotia banc donationem firmamus
et testibus firmare rogavimus. Pontius firmavit. Pontius Coisardus fir-
mavit. Wilelmus, filius Johanne, firmavit. Pontius firmavit. Ainardus
firmavit. Geozbertus Eros firmavit. Petrus Gralla firmavit. Ermengarda
firmavit. Geozfredus senior firmavit. Scocia firmavit. Wigo filius fir-
mavit. Guinardus firmavit. Ugo, filius Geozfred, firmavit. Isnardus,
filius Pontio, firmavit.
282.
Alia.
Ego, in Dei nomine, Avundus, et uxorejus Ingilberga, hecaudientes 12 Jun. 1031.
et reminiscentes Dominum dixisse : « Haedificate mihi allare 1 ; » cum
» r>eut., xxvu, ;;,
302 CHAKTULARIUM
adjutorio bonorum hominum hedificantes banc aulam, quam Domino
petimus consecrandam ; ad quam,pro absolutione animarum nostra-
rum, secundum ecclesiasticum morem, ut Christi sponse, concedimus
in dotem, videlicet Franco de terra culta modiatam i, et Pontius
Arbertus modiatam i, et domna Arantrudis semodiatam i. Fnde
domnus Petrus, Aquensis antestis, cura cannonicis suis ammonitus,
consecral atque sanctificat hanc ecclesiam in bonore sancte Dei geni-
t ricis Marie , cujus protectione , ne quis emulus contra hanc donationem
insidias