==n I'-'
H rai
H
mm
WBiïiïm
HoBBaS
HO
HP
ni
g
mmm rail
T
■F
H
m
■HH§11
■ ■ m I
■
m m mBBË
Bill H
■HH1
, 1BB UHH1
fil H H IHi
HHH Mi Mil
■■■■■Y
WiMâjfâ
nmoffll
\mmmam
nn
îV
COLLECTION
DES
GARTULAIRES DE FRANCE
TOME VIII
CARTULAIRE DE LABBAYE DE SAINT-VICTOR
DE MARSEILLE
PUBLIE
PAR M. GUÉRARD
MEMBRE DE L'INSTITUT DE FRANCE
AVEC LA COLLABORATION DE MM. MARION ET DELISLE
TOME I
►3-O-î-
PARIS
TYPOGRAPHIE DE CH. LAHURE
IMPRIMEUR DU SÉNAT ET DE LA COUR DE CASSATION
BUE DE VAUGIRABD . 9
M DCCC LVII
: I
3GRIPTI0NE MANGIPIORUM ECCLESLE MASSILIENSÎ'
I A /» ^ o V
26.
tt S\
C. c.
o/t. £
^ v /. A r £■ >
a „ /
* *4* ^ / ^ rit. rr^t! T ^
fi rry -m f>-y 0 . ^ ■T
AVERTISSEMENT.
La copie du Cartulaire de Saint -Victor de Marseille était
depuis longtemps préparée, et l'impression en était déjà fort
avancée, lorsque, vers la fin du mois de février 1854 , M. Gué-
rard fut atteint de la maladie grave qui devait, en peu de jours,
le conduire au tombeau. Chargé par lui de l'exécution de ses
dernières volontés , j'ai cru qu'il était aussi de mon devoir de
lui donner une autre preuve de dévouement , en acceptant la
tâche de surveiller l'achèvement de cette publication posthume.
Si le Comité de la langue, de l'histoire et des arts de la France
me fit alors l'honneur de me désigner au choix de M. le Ministre
de l'instruction publique, c'est parce qu'il se croyait sûr de
mon zèle et de mon respect pour la mémoire du savant illustre
dont il déplore la perte. J'ai fait ce qui dépendait de moi pour
répondre à ce témoignage de confiance, et cependant les retards
qu'a subis ce travail pourraient faire croire que je n'y ai pas ap-
porté toute l'activité dont j'étais capable. J'ai donc besoin de mon-
trer en peu de mots que des circonstances tout à fait imprévues
m'ont empêché de satisfaire plus tôt la juste impatience du public.
L'édition du Cartulaire de Saint-Victor de Marseille a été
deux fois ajournée par la découverte de documents originaux
qu'il a fallu successivement ajouter au texte primitif, parce que
M. Guérard n'aurait certainement point hésité à leur donner
place dans son recueil. Il en est résulté des travaux de tran-
scription et de collation, de nombreuses additions dans la table
alphabétique, et par conséquent aussi des retards dans l'im-
pression. En soumettant à l'approbation du Comité les mesures
ii AVERTISSEMENT.
que motivait cette double découverte , je me suis empressé de
lui apprendre, et je me plais à répéter ici qu'il en est redevable
au zèle éclairé de M. Mortreuil, juge de paix à Marseille. Il a
mis à la disposition du Comité , non-seulement ses lumières et
le fruit de ses propres découvertes, mais le zèle et les efforts du
correspondant le plus actif et le plus dévoué. Ce titre de corres-
pondant, qu'il n'avait pas alors , lui a été accordé depuis, en
témoignage de tous les services qu'il avait rendus ; mais c'est
toujours un devoir pour moi de lui exprimer ici personnelle-
ment combien je m'estime heureux du concours qu'il m'a prêté
avec autant de bienveillance que de désintéressement.
La première addition a été fournie par une collection impor-
tante de chartes originales, qui est déposée aux archives du
département des Bouches-du-Rhône dans le fonds de l'abbaye
de Saint- Victor. En signalant l'existence de ces documents ,
M. Mortreuil eut soin d'avertir que les uns n'étaient pas com-
pris dans le Cartulaire, que d'autres n'y étaient pas exactement
reproduits. Il se chargea ensuite de faire le choix des actes qu'il
serait utile de collationner ou de transcrire à Paris, et M. le
préfet des Bouches-du-Rhône s'empressa de les mettre à la dis-
position de M. le Ministre de l'instruction publique. Tout le
inonde comprendra qu'il était indispensable de mettre à profit
de tels matériaux, et d'ajouter au corps même du Cartulaire des
leçons ou des textes consignés dans des actes originaux parfai-
tement analogues à ceux qui s'y trouvent compris. On y a joint
quelques extraits d'un registre intitulé Liber pensiomim , qui a
fourni d'utiles renseignements sur les prieurés dépendant de
l'abbaye de Saint-Victor.
La seconde addition, qui n'est pas moins importante, aurait
été acceptée avec plus d'empressement encore par M. Guérard :
elle consiste dans un pouillé ou polyptyque de l'église de Mar-
seille, rédigé au ixe siècle. Pourquoi faut-il que 31. Mortreuil
n'ait pas fait cette découverte quelques années plus tôt? Pour-
AVERTISSEMENT. m
quoi ses offres , dictées par la modestie, n'ont-elles pu s'adresser
à l'illustre éditeur des Polyptyques d'Irniinon et de Saint-Remi
de Reims? C'était à M. Guérard qu'il appartenait de publier et
d'éclaircir ce texte difficile; il eût retrouvé toute l'ardeur de sa
jeunesse pour ajouter de nouvelles pages à ces travaux qui lui
ont coûté tant de veilles , mais qui seront à jamais l'honneur de
l'érudition française. Mon devoir était du moins de solliciter
l'impression de ce document auquel il aurait attaché le plus
grand prix, et qui d'ailleurs se lie étroitement à l'histoire de
l'abbaye de Saint- Victor.
Je suis donc convaincu que je me suis conformé scrupuleu-
sement à ses intentions réelles en ajoutant au texte qu'il avait
préparé un double supplément qui le complète et l'enrichit sans
en altérer l'unité. Quant aux savantes introductions qui ont
donné tant de valeur à cette collection des Cartulaires de France,
j'ai pensé que la meilleure manière d'y suppléer c'était de laisser
à ses deux élèves le soin de présenter eux-mêmes au public le
fruit de cette longue et honorable collaboration avec un maître
qui était aussi leur ami, qui avait pu en toute liberté, je le dis
à l'honneur de tous les Ministres de l'instruction publique, les
choisir et les appeler à lui comme des disciples d'élite, vrai-
ment dignes par leur talent et leur caractère de participer à ses
travaux et de vivre dans son intimité ' . En parlant ainsi , j'exé-
cute encore les dernières volontés de M. Guérard; ce n'est pas
moi, c'est lui qui rend à M. Marion et à M. Delisle ces témoi-
gnages d'estime et d'affection auxquels je m'associe pleinement,
mais dont je suis avant tout le fidèle interprète.
C'est aussi pour satisfaire aux intentions de M. Guérard que
1 La préface suivante est l'œuvre de terres et des personnes ou ù l'état de l'in-
MM. Delisle et Marion. Le premier s'est dustrie. Le second a entrepris de coor-
chargé de donner la description des ma- donner et d'exposer les notions éparses et
miseras, de traiter les questions de diplo- confuses que fournit le Cartulaire de Saint-
matique et de chronologie, de discuter les Victor de Marseille sur le système des rlivi-
textes qui se rattachent à la condition des sions territoriales.
iv AVERTISSEMENT.
je dois exposer ici quelques faits qu'il s'était réservé sans doute
de signaler dans sa publication. Il se serait fait un plaisir d'ap-
prendre au public qu'un de ses anciens élèves, M. de Mas La-
trie , avait le premier appelé son attention sur l'importance his-
torique du Cartulaire de Saint-Victor de Marseille. Il n'aurait
pas manqué non plus de rappeler que ce précieux manuscrit
avait été sauvé de la destruction et recueilli au commencement
de la Révolution par M. Jean-Jacques Esmieu, qui s'en dessaisit
en 1819 en faveur des archives du département des Bouches-
du-Rhône. Le préfet éclairé qui administrait alors ce départe-
ment, M. le comte de Villeneuve, écrivait à M. Esmieu le 14 juin
de la même année : « Veuillez bien être persuadé que je con-
tribuerai, autant qu'il dépendra de moi, pour que le conseil
général , avec l'approbation de Son Excellence le Ministre de
l'intérieur, vous accorde une gratification proportionnée à la
valeur des objets ' et à votre honorable conduite, en les sauvaut
des flammes en 1793. » M. Guérard savait aussi la part hono-
rable qu'avait prise à cette négociation heureusement terminée
M. Edouard de La Plane, correspondant de l'Académie des
inscriptions et belles-lettres à Sisteron (Basses-Alpes). Ceux
qui connaissent les goûts éclairés et les excellents travaux de
M. de La Plane ne s'étonneront pas qu'il ait usé de toute son
influence pour servir en cette occasion la cause de la science
historique.
Après avoir parlé au nom de M. Guérard, qu'il me soit per-
mis , comme membre et comme interprète d'un comité où sa
mort a excité de si profonds regrets , de payer un juste hom-
mage à sa mémoire dans cet ouvrage , le dernier qui doive por-
ter son nom. Pourrait-il se faire qu'un éloge digne de lui ne
fût pas inscrit dans cette collection des Cartulaires de France ,
1 M. Esmieu avait adressé au préfet, avec le Cartulaire, trois autres uianuscrits et
plus de deux cents chartes.
AVERTISSEMENT. v
inaugurée par lui en 1840 et continuée jusqu'à sa mort avec
tant de persévérance et d'éclat? Pour acquitter cette dette, il ne
suffirait point de laisser parler ici les regrets de l'amitié ou l'ad-
miration d'un élève; il faut prononcer un jugement qui ait
en soi son autorité. J'emprunterai donc la voix de l'Académie
des inscriptions, et je répéterai les paroles qu'elle a dictées
pour être gravées sur la tombe de notre illustre confrère :
AUSSI ESTIMABLE
PAR LINTÉGRITÉ DE SON CARACTÈRE
QUE PAR LA SINCÉRITÉ SCRUPULEUSE DE SON ÉRUDITION
DIGNE CONTINUATEUR DES BÉNÉDICTINS
il trouva dans les polyptyques et les cartula1res
une source nouvelle de documents historiques
d'où il sut tirer des tableaux achevés
de l'état des personnes et des choses
au moyen age.
N. de WAILLY.
PREFACE.
Dans cette préface, après avoir passé en revue les manuscrits
qui ont servi de base à notre publication , nous résumerons les
données que les chartes de Saint- Victor fournissent sur divers
points de diplomatique , d'histoire et de géographie. Nous n'a-
borderons pas plusieurs matières qui ont été traitées dans les
autres préfaces de cette collection : les détails que nous aurions
pu réunir formeraient double emploi avec les articles corres-
pondants de Y Index rerum, placé à la fin de notre second volume.
I. GRAND CARTULAIRE DE SAINT-vrCTOR.
Le grand Cartulaire de Saint-Victor de Marseille, qui, dès le
commencement du xve siècle, était connu sous le nom de Liber
magnus cartarum1 , forme un volume de 187 feuillets a de par-
chemin , format in-folio. Il paraît avoir été écrit à la fin du
xie et au commencement du xne siècle. Les premiers rédacteurs
avaient laissé en blanc des feuillets ou des portions de feuillet,
qu'on a remplis dans le cours du xne et du xme siècle. Ordinai-
rement le titre des chartes est écrit sur les marges en lettres
capitales. Le texte est assez souvent incorrect ; mais la plupart
des fautes doivent être imputées aux rédacteurs des chartes, et
non pas aux copistes du Cartulaire. Les pièces sont générale-
ment classées suivant l'ordre topographique.
1 Note écrite vers l'année 1 400 au feuil- — Deux petits feuillets ont été intercalés,
let 146 du petit Cartul. de Saint-Victor. savoir : le premier entre les feuillets 88
9 Entre les feuillets aujourd'hui cotés et 89, le second entre les feuillets 140
124 et 125, il manque un double feuillet, et 141.
vin PREFACE.
Le grand Cartulaire est conservé aux archives du département
des Bouches-du-Rhône.
II. PETIT CARTULAIRE DE SAINT-VICTOR.
Le petit Cartulaire de Saint-Victor se compose de 189 feuil-
lets de parchemin, petit in-folio. Il manque au moins un cahier
à la fin du volume. L'écriture est du milieu du xme siècle. Un des
copistes nous a fait connaître son nom par cette note , qu'on lit
au feuillet 34 v° : « Hic incepit M. Girardus scribere. » Quelques
pièces ont été ajoutées après coup, mais avant la fin du xme siè-
cle ; ce sont celles qui occupent les feuillets 94-100, 102-113,
184-189. Au bas du feuillet 113 est un inventaire de pièces que
nous n'avons pas reproduit, et qui est intitulé : « Hic sunt princi-
pia quarumdam literarum et instrumentorum curie domini régis
Sicilie exibitarum (sic) super facto Massilie. » L'écriture de cet
inventaire peut être de la fin du xme siècle. Les titres des chartes
ont été écrits en marge par les scribes qui ont copié le volume.
Nous les avons conservés dans notice édition ; mais nous n'avons
pas tenu compte d'autres titres et de diverses observations qui
ont été ajoutées au xve siècle et dans les temps modernes. La
transcription du petit Cartulaire a été faite avec peu de soin ;
le teste est rempli d'incorrections- Les actes renfermés dans ce
recueil sont principalement relatifs aux droits de l'abbaye de
Saint- Victor sur les monastères qui lui étaient soumis, à la dis-
cipline monastique et aux propriétés que l'abbaye possédait à
Marseille ou dans les environs de cette ville. On y trouve une
nombreuse collection de bulles et de lettres pontificales.
Suivant une note inscrite en tête du volume , le petit Cartu-
laire, déposé à la maison commune de Marseille, le '21 mai 1791,
n'entra qu'en 1822 aux archives du département des Bouches-
du-Rhône.
PREFACE. îx
III. TITRES ORIGINAUX.
Outre les deux manuscrits qui viennent d'être décrits, nous
avons employé un certain nombre d'actes originaux conservés
aux archives des Bouches-du-Rhône. C'est d'après ces actes que
nous avons publié ( une centaine de pièces qui manquaient
dans les deux Gartulaires. Nous nous sommes aussi servis des
titres originaux pour rectifier quelques leçons des Cartu-
I a ires.
IV. RECUEIL DE THOMAS LE FOURNIER. LE TALMUD
OU LIVRE DES PENSIONS.
Au siècle dernier , un religieux de Saint-Victor , Thomas Le
Fournier 2 , se fit remarquer par ses connaissances en histoire
et en diplomatique. Aussi désintéressé que laborieux , il entre-
tenait des correspondances 'suivies avec les plus célèbres
membres de la congrégation de Saint-Maur3, et se plaisait à leur
communiquer les plus précieux titres de son abbaye. De cette
manière , il a largement contribué au perfectionnement de plu-
sieurs des grandes collections bénédictines. De plus , il a laissé
des recueils manuscrits dont l'utilité est d'autant plus grande
que beaucoup des anciens originaux ont péri depuis une
soixantaine d'années.
Un des recueils de Thomas Le Fournier nous a été envoyé
des archives des Bouches-du-Rhône. C'est un volume sur papier,
petit in-folio, coté Saint-Victor, n° 23. Il contient des fragments
1 Tome II, p. 303-605 et 627-631. ' On trouve des lettres de Le Fournier
8 Né à Dieppe en 1675, Thomas Le Four- dans les volumes suivants de la Bibl. imp.:
nier est mort le 18 décembre 1743. Voy. Blancs-Manteaux, 77 B, f. 105; Résidu
le mémoire de M . Mortreuil sur \' Ancienne Saint-Germain, 1252, I. 126; Résidu
bibliothèque Je l'abbaye Saint-Victor, p. k. Saint-Germain, 1322, f. 151.
i b
x PRÉFACE.
du grand et du petit Cartulaire , du Bullaire et du Talmud ou
Livre des Pensions.
Ce dernier document, dont l'original ne paraît plus exister,
remonte à l'année 1337 et se rattache à une mesure générale
qui mérite d'être rappelée en quelques mots. Le 20 juin 1336,
le pape Benoit XII promulgua des statuts qui avaient pour
objet la réforme des monastères de l'ordre de Saint- Benoit '.
Le souverain pontife ordonna que, tous les trois ans, dans chaque
province ecclésiastique, les abbés et les prieurs de l'ordre de
Saint-Benoît se réuniraient en chapitre pour veiller au maintien
de la discipline , et pour faire exactement constater les revenus
et les charges de toutes leurs maisons. C'est en vertu de l'ordon-
nance de Benoît XII, que le Livre des Pensions de Saint-Victor
fut rédigé. Comme il fait bien connaître l'état de l'abbaye dans
la première moitié du xive siècle , et qu'il fournit une nomen-
clature assez complète des dépendances du monastère, nous
avons cru devoir publier les principaux fragments de cette pièce
que Thomas Le Fournier nous a conservés.
V. POLYPTYQUE DE l'ÉGLISE DE MARSEILLE.
Il a existé d'aueiens polyptyques de l'abbaye de Saint-Victor
de Marseille. L'un d'eux remontait au vme siècle et avait été ré-
digé par le vidame Ansemundus ; il est appelé poleticum dans
un acte de l'année 780 2. Le rédacteur du grand Cartulaire a
lait quelques emprunts à des polyptyques plus récents 3 ; mais
il n'en a conservé que des fragments peu étendus. Heureuse-
ment, M. Mortreuil J a découvert aux archives des Bouches-du-
' Ces statuts ont été publiés plusieurs s N. 31, p. 45.
fois. LaBibl. irap. (fonds latin, n. 4167A) 3 N. 96, 291,397, 450, 542, 543.
en possède une copie authentique de l'an- * Voyez Les possessions de /'église de Mar-
née 1338, provenue de l'abbaye de Clas- seille au commencement du ixe siècle, par
tonbury. .1 . A. B. Mortreuil. Marseille, 1855, in-8°.
PRÉFACE. xi
Rhône, dans le fonds de la cathédrale, un document qui nous
dédommage de la perte des anciens polyptyques de Saint- Victor
et qui ne formera pas le morceau le moins intéressant de notre
publication '. C'est un rouleau de parchemin, large de 25 cen-
timètres, long de 2 mètres 16 centimètres.
Ce rouleau contient un polyptyque dressé sous l'épiscopat de
Vuadaldus, indiction septième, ce qui répond à l'année 814
de notre ère. C'est donc un monument contemporain du cé-
lèbre polyptyque d'Irminon 2, et antérieur au polyptyque de
Saint-Rémi de Reims.
Toutefois, la dernière partie de notre proposition ne serait
pas exacte si l'on adoptait l'opinion récemment émise par
M. Anatole de Barthélémy 3. Ce savant a soutenu qu'il fallait
rapporter la composition du polyptyque de Saint-Rémi aux
douze premières années du ixe siècle. Mais l'hypothèse mise en
avant par cet érudit ne saurait , à notre avis , balancer les mo-
tifs qui ont déterminé M. Guérard % après Baluze et dom Tas-
sin, à voir dans le polyptyque de Saint-Rémi un document ré-
digé au commencement de l'épiscopat d'Hincmar, c'est-à-dire
vers le milieu du ixe siècle. Réduit à sa plus simple expression ,
voici le raisonnement de M. Anatole de Barthélémy :
« On trouve dans le polyptyque de Saint-Rémi la mention de
plusieurs domaines qui étaient certainement compris dans les
limites du Dormois. Or ce dernier pays n'est point cité dans le
polyptyque. Par conséqueut le polyptyque est antérieur à la
constitution du Dormois. Mais le Dormois existait en 812. Le
polyptyque est donc antérieur à l'année 812. » Ce raisonne-
ment serait concluant s'il était prouvé qu'au milieu du ix" siècle
1 Tome II, p. 633-656. " Mémoire sur le Dormois (Pagus Dulco-
8 Le Polyptyque d'Irminon paraît avoir mensis), publié en 1856, dans la Biblinthè-
élé rédigé sur la fin du règne de Charle- que de l'École des chartes, 4" série, II, 354.
magne, après l'année 806. Voy. Guérard, ' Polyptyque de Saint- Rémi de Reims,
Polyptyque d'Irminon, I, 27. p. vin.
xn PRÉFACE.
le même territoire ne pouvait pas être considéré comme appar-
tenant à la fois à un grand pays et à un petit pays , démembre-
ment ou subdivision du premier. C'est là une proposition que
M. de Barthélémy n'a pas entrepris de démontrer.
Mais nous devons revenir au polyptyque découvert par
M. Mortreuil. Ce document paraît se rapporter à la fois aux
propriétés de la cathédrale de Marseille et aux propriétés du
monastère de Saint-Victor. Il n'y a pas d'ailleurs à s'étonner
d'une pareille confusion : au ixe siècle les biens de Saint-Victor
furent presque toujours administrés par les évêques de Mar-
seille ', et des traces de cette confusion subsistaient encore au
commencement du xie siècle 2.
Le plan du polyptyque de Marseille est fort simple. Dans
l'état où il nous est parvenu, il renferme, en treize chapitres, la
description des domaines que la cathédrale ou l'abbaye possé-
dait dans treize villages différents. Chacun de ces domaines se
composait d'un certain nombre de tenements , appelés le plus
souvent colonica , quelquefois vergeria , jamais mansus : ce qui,
pour le dire en passant , constitue une différence radicale entre
le polyptyque de Marseille et les polyptyques publiés par
M. Guérard. On indique d'abord la situation du tenement , puis
le nom et la condition du tenancier [colonus , mancipium , rare-
ment accola). Viennent ensuite le nom de la femme et des en-
fants du tenancier. L'âge des enfants est rigoureusement énoncé
quand il ne dépasse pas quatorze ou quinze ans. Les enfants
plus âgés sont qualifiés de baccalarius ou bacealaria. On dis-
tingue les jeunes gens qui suivent les écoles ou qui sont en-
gagés dans les ordres sacrés. Les maris ou les femmes des en-
fants sont aussi quelquefois nommés, et on a soin de marquer
si ces maris ou ces femmes sont des étrangers (tnarito extraneo,
1 N. 11, 12, 26, 31, 70, 72, 83, H>3 , 174, 290, 1040.
1 N. 27.
PRÉFACE. xrn
uxore, extraneà). — Les redevances dues pour chaque tellement
ne sont pas toujours mentionnées avec une grande précision. —
Plusieurs articles sont suivis des mots ad requi rend uni, c'est-à-
dire « à rechercher. » — Le nom de certains tenements est sim-
plement accompagné de l'épithète apsus, soit que ces tenements
fussent incultes ou imparfaitement cultivés, soit qu'ils man-
quassent de tenanciers réguliers ' .
La planche jointe au second volume donnera l'idée de l'écri-
ture du polyptyque. Nous n'en analyserons pas ici les carac-
tères ; mais il est utile de présenter le tableau des abréviations
principales du rouleau et de placer en regard les leçons que
nous avons adoptées.
An. Annorum.
Ace. Accola.
Apst. Apsta.
Bac ou bacc. Baccalarius, baccalaria.
Cls. Clericus.
Cl, col, cols. Colonica, colonie*, colonus. Le mot colo-
nica est écrit une fois en toutes lettres.
Ds Debilis.
D, den. Denarium, denarios.
Fi. Filius, filia.
Lac, lact. Lactantes.
M. Mancipium.
Prb, prsb, prsbt, psbt. Presbyter.
Pull. Pullos.
Ub. liber.
Ux. Ijxor.
' er')- Verbecem, verbecarius.
Toutes ces lectures sont à peu près incontestables. C'est avec
un peu moins d'assurance que nous avons rendu par minimum,
ou nummos, un signe dont on peut voir la forme à la ligne 7
du fac-similé. Nous avons pris ce signe pour une note tiro-
menne2. Des notes de cette espèce se retrouvent dans plusieurs
autres mots du polyptyque.
' Voy. le Polyptyque flrminon, I, 590. mot Nummus dans le nfc. latin 8779 de la
s Voy. la note tironienne qui répond au Bibl. imp , f. 10 v", col. 3.
xiv PREFACE.
VI. OBSERVATIONS SUR QUELQUES POINTS DE CHRONOLOGIE.
Nous appellerons l'attention de nos lecteurs sur trois points
de chronologie : sur les différents commencements de l'année
dans les chartes de Saint-Victor , sur une dénomination irrégu-
lière des calendes, et sur la manière de compter les années du
règne de Carloman II.
Commencement de l'année.
Laissant de côté les actes émanés de la chancellerie romaine,
nous trouvons dans nos chartes !a trace de plusieurs manières de
commencer l'année.
On sait que, dans le système pisan, l'année commence au
25 mars , neuf mois et sept jours avant l'époque à laquelle nous
plaçons le premier jour de l'an. Ce système a été certainement
suivi : — dans une charte rédigée à Saint-Gilles, par ordre de
l'abbé de Rodez, en 1061 ' ; — dans un accord entre l'évêque
de Toulon et l'abbé de Saint- Victor , en 1 143 2; — dans un acte
fait à Aix, en 11643; — et dans une charte de Raimond, ar-
chevêque d'Arles, en 1 165 \
Les dates des deux chartes suivantes : accord entre les cha-
noines de Mai^seille et les moines de Saint-Victor , en 1 1 1 9 5 ,
— charte d'Ildefonse , roi d'Aragon, en 1178% s'expliquent soit
1 Cette charte (n. 827) est datée : « Anno novembris , luna 27 , epacta 6 ; » ce qui
incarnationis dominice 1062,indictionel4, répond au 17 octobre 1164.
pridie idus junii , 3 feria , epacta 26, ' Cette charte (n. 959) est datée:
luna 19 ;» ce qui répond au 12 juin 1061. <■ Anno 1160, in mense julio, feria 3,
8 Cet accord (n. 971 ) est daté : a Anno luna 1 ; » ce qui répond au 13 juillet HOîi.
ab incainatione Domini 1144,indictione G, 5 Cet accord Cn. 923) est ainsi daté:
concurrente 4, pridie idus decembris , u AnnoabincamationeDominilllO, mense
luna 3; «ce qui répond au 12 décem- januario, concui rente 1, epacta 7, luna 24,
bre 1143. S idus januarii ; » ce qui répond au 9 jan-
J Cet acte ( n. 1106) est daté : « Anno vier 1119.
ab incarnatione Domini 1 103,16 kalendas 6 Cette charte (n. 903) est ainsi datée :
PREFACE. xv
par le calcul pisan , soit par l'usage de commencer l'année à
Noël ou à la Circoncision.
Pour la charte d'Adalbert, évêque de Senez , en 1 122 ' , nous
n'avons à choisir qu'entre le système pisan et l'usage de compter
l'année à partir de Noël.
Des lettres de l'évêque de Riez et de l'évêque d'Antibes 2, du
1-6 avril 1229, suivant notre manière de compter, sont datées
de l'an 1229, et, comme en 1229, Pâques n'arriva que le
15 avril, ces dates supposent l'année commencée à Noël, à la
Circoncision ou à l'Annonciation, suivant le système florentin
(trois mois moins sept jours après le commencement de notre
année).
lia fête de l'Annonciation , suivant le style florentin , ou bien
la fête de Pâques, a été prise pour le premier jour de l'an par
les rédacteurs des huit chai'tes suivantes : charte de TVirbcrtus
de Turreves, en 1111 3 ; — acte de vente du 20 février 1 1 13 ' ;
— charte du bailli du comte de Provence , en 1 1 76 5 ; — charte
de Ronselin, vicomte de Marseille, en 1209 c ; — charte de Ponce
de LambiscOy en 1210 7 ; — charte de Ugo Férus , en 1213 8 ;
— charte de Raimond-Bérenger, comte et marquis de Provence,
a Anno 1 178 , luna 5, feria 6, mense ja- ab incarnatione 1112, in merise fehroario,
nuarii ; » ce qui répond au 27 janvier 10 kal. marcii , feria 5; » ce qui répond
H 78. au 20 février 1113.
1 Cette charte (n. 770 et 972) est ainsi B Cette charte (n. 968) est datée : « Anno
datée : « Anno incarnationis Doiuini 1123, incarnationisl 175., mense februarii, luna 5,
indiclione 1, mense decembrio, 5 kal en- feria 4 ; » ce qui répond au 18 février
das januarii , feria 5, luna 27, anno 2 1176.
decemnovennalis cicli, concurrente 6, ep- 6 Cette charte (n. 9 43) datée du 6 mars
acta 22; » ce qui répond au 28 décein- 1208, appartient au 0 mars 1209. Elle est
bre 1122. en effet datée de la 11e indiction, qui, à
* if. 925. Marseille, commença en septembre 1208.
'Cette charte fn. 1098) est datée: 7 D'après cette charte (n. 954) le 3 fé-
" \nno incarnationis 1110, die dominico, vrierqiii suivit le mois de septembre 1209.
notais februarii, indictione 4, concur- appartenait encore à l'année 1209.
rente 5, epacta 9, luna 23; » ce qui ré- 8 D'après cette charte (n. 1005 le 22
pond au 5 février 1111. février qui suivit un acte du 10 décein-
1 Cet acte (n. 1099) est daté : ., Anno bre 1212, était encWe de Tannée 1212
xvi PRÉFACE.
en 1219 ' ; — transaction entre la commune de Marseille et l'ab-
baye de Saint- Victor, en 1224 2.
Les faits que nous venons d'énoncer ne sont ni assez nom-
breux ni assez uniformes pour nous permettre de poser une
règle générale. Toutefois, ils nous autorisent à conjecturer que
les Provençaux suivirent souvent le système pisan dans le cours
du xie et du xne siècle, tandis qu'à partir de la fin du xne ils ont
ordinairement compté l'année à partir de Pâques , ou, plus pro-
bablement encore, à partir du 25 mars, selon le calcul florentin.
Irrégularité dans la manière de compter les calendes.
On a déjà remarqué que les auteurs et lés notaires du moyen
âge se sont parfois mépris sur la manière de compter les calen-
des 3. L'erreur consistait à indiquer comme appartenant aux ca-
lendes du mois courant la seconde partie de ce mois. Pour en citer
un exemple , le 1 4 janvier aurait été appelé le 1 9 des calendes
de janvier, et non pas le 19 des calendes de février. Le Cartu-
laire de Saint-Victor fournit un nouvel exemple de ce singulier
calcul. C'est une charte4 datée de l'an 1048, indiction pre-
mière, le 15 des calendes de juillet, un lundi. Or, en 1048
(année qui correspond bien à l'indiction première), le 15 des
calendes de juillet, c'est-à-dire le 17 juin, tomba un vendredi ;
mais le 15 des calendes d'août, c'est-à-dire le 18 juillet, tomba
un lundi. C'est donc le 18 juillet que le rédacteur de la charte
a désigné par les mots quinto decimo kalendas juli. C'est pro-
bablement par inadvertance, et non de propos délibéré qu'une
telle façon de s'exprimer a été usitée.
'Cette charte (n. 911 ) postérieure au tii , » est certainement du mois de fé-
30 novembre et au 1er décembre 1218, vrier 1224.
est datée : « Anno Domini 1218, mense 3 Voy. la notice sur Orderic Vital, jointe
januario, 10 kalendas februarii, » à l'édition de cet auteur publiée par M. Le
s Cette charte (n. 924) datée : « Anno Prévost, pages lxii et i.xm.
1223, indictione 11, 16 kalendas mar- 'N. 384.
PREFACE. xvn
Manière de compter les années de Carloman II.
La comparaison des diplômes de Carloman H conduit à penser
que les années du règne de ce prince ont été comptées de la
manière suivante :
Ie année : du 10 avril au 31 décembre 879.
2e année : du 1" janvier au 31 décembre 880.
3e année : du 1" janvier au 31 décembre 881 .
4e année : du 1" janvier au 31 décembre 882.
5e année : du I" janvier au 31 décembre 883.
6e année : du 1er janvier au 12 décembre 884.
L'une des plus sérieuses objections qu'on pût faire à ce
système se tirait d'un diplôme dont la date est ainsi exprimée
dans le grand Gartulaire de Saint- Victor et dans les éditions
dérivées de ce manuscrit : Data un0 nonas februarias , anno vnu
régnante Carlomanno 2. L'examen du diplôme original nous a
permis de lever la difficulté. En effet, nous y avons lu en toutes
lettres anno sexto régnante Karlomanno , et cette variante con-
firme le système que nous venons d'indiquer.
VII. OBSERVATIONS SUR QUELQUES POINTS DE DIPLOMATIQUE
ET DE PALÉOGRAPHIE.
Usage des sceaux.
Dans le midi de la France , l'usage des sceaux paraît avoir
été beaucoup moins général que dans le nord. Cela tenait sans
doute au climat qui s'opposait à la conservation des empreintes
en cire. Ce fut probablement par le même motif que les actes
de Provence furent souvent revêtus de bulles en plomb 3. Au
reste l'apposition du sceau était moins nécessaire dans des pays
1 Voy. la collection que les Bénédiclins ! Voy. la charte 9 du Cartulaire.
en ont donnée dans le t. IX du Recueil des 3 Voy. la table du Cartulaire au mot
Historiens. Bu lia.
XVI„ PRÉFACE.
où le notariat avait reçu dès la fin du xn* siècle une organisa-
tion régulière '. Le peu d'importance que les Provençaux atta-
chaient à l'apposition du sceau ressort des termes mêmes d'un
accord conclu vers 1190 entre les représentants de deux églises.
On y dit formellement qu'une charte-partie présente plus de
garantie qn'une charte scellée a.
Souscriptions en grec et en arabe.
Deux de nos chartes 3 se terminent par des souscriptions en
lettres grecques. On en trouve de semblables dans les archives
d'un certain nombre d'églises , et nous avons été d'autant moins
étonnés d'en rencontrer à Marseille que les ports de la Provence
devaient être en rapports continuels avec l'empire d'Orient , et
qu'en 1044 une colonie de moines grecs s'établit dans une
église dépendant de Saint- Victor '.
En 1101 , Pierre Sanche, roi d'Aragon, souscrivit en carac-
tères arabes une charte de Ponce , évêque de Barbastro s.
Emploi de la cédille.
Le petit Cartulaire de Saint- Victor , écrit vers le milieu du
xme siècle, contient un certain nombre d'e cédilles6, pour
représenter la diphthongue se. L'emploi de Ve cédille tombait
alors en désuétude , et à partir de cette époque la cédille ne fut
plus guère employée que pour distinguer les c doux des c durs.
C'est ainsi qu'on voit dans le petit Cartulaire Cabaea , Soriçi-
num et Çacharie1 . Mais cet usage de la cédille remontait à
une époque plus ancienne : sur l'original d'une charte du
1 Voy. la table, au mot Notarius. 3N. 762 et n. 832. — Voy. aussi la
* " Ut major £des huic scripturae quam cbarte 776, dans laquelle le mot apud est
si sigillata fuisse! liaberetur , placuit ut , tiguré en lettres grecques.
anni , mensis , lunae, testium et omni alia 4 N. 61.
sollempnitate pnetermissa , suam cartam 5 N. 445.
propriam per alfabetum divisam utraque 6 Voy. notamment le fol. 169 v°.
Iiaberet ecclesia. » Charte 973. 7 Fol 24 et 28.
PRÉFACE. *!X
xie siècle ' le mot cœtibus est écrit avec, une cédille. 11 faut peut-
être attribuer une valeur analogue à un petit trait qui , dans le
polyptyque de l'année 814, surmonte les c dans les mots Sceeme-
rus, Scetildis, Scsehertus , Scildis , Scefredus , Scoaldus, Scx-
berta et Scolo 2.
Des accents et des points.
Dans le petit Cartulaire, les accents ne sont pas seulement
marqués au-dessus des i redoublés (m). On les y trouve aussi
sur les lettres aa, ee, oo, ce et rr dans les mots Seizaac, vinee,
coopertoria,pro ce solidis, guerra 3, etc.
Le notaire qui a écrit une charte de 1046 ' a distingué par des
points très-caractérisés les i redoublés des mots transitoriis,
sociis etpatrimonii. Le mot Mitrii, tracé au dos de la pièce en
caractères du xie siècle, présente la même particularité. On
connaissait déjà quelques exemples d7 pointés remontant au
xue siècle 5 .
Il n'est pas besoin d'avertir nos lecteurs qu'en signalant ces
anomalies nous n'entendons porter aucune atteinte aux règles
générales posées par les bénédictins.
De l'esprit rude.
Parfois, pour remplacer Yh et pour indiquer une aspiration,
on figurait au-dessus de la voyelle aspirée un esprit rude, tel
qu'on en voit dans les manuscrits grecs. C'est ainsi que sur deux
pièces des archives de Saint-Victor % on remarque ce signe au-
dessus des mots odie, roca et o/w, pour hodie, roclta et hoc. Du
'Pièce 476 du fonds de Saint-Victor. Nous 6 Voy. Nouveau traité de diplomati-
es avons donné le texte sous le n. 1082. que, III, 496, note, et Bibliothèque de
* H 2 , 23 , 42 , S5 , 58 et 71 ; I 2 ; L 9. l'Ecole des chartes , 3e série, III, 563.
5 Fol. 36 v", 166,65, 125 v», 96 v°,etc. 6 Pièces n. 349 et n. 58 du fonds deSaint-
* Pièce 125 du fonds de Saint - Victor, Victor. Elles sont publiées plus loin,
publiée plus loin sous len. 1068. n. 1044-1052 et n. 1092.
xx PRÉFACE.
reste, cette particularité se rencontre assez souvent dans les
manuscrits et les chartes du xe et du xie siècle.
VIN. STYLE DES CHARTES.
Le Cartulaire de Saint-Victor contient un certain nombre
d'actes solennels qui ont été rédigés avec un véritable appareil
de rhétorique. Telles sont suitout les chartes de Raimbaud,
archevêque d'Arles, qui aimait à se servir d'une prose rimée et
cadencée1. C'est là une singularité dont les exemples sont assez
rares, surtout dans le nord delà France. Mais la plupart de nos
chartes du xie siècle sont écrites dans un latin très-barbare,
qui ne soutient pas la comparaison avec les chartes du nord,
composées à la même époque. Non-seulement les règles élé-
mentaires de la syntaxe y sont violées à chaque instant, mais
il arrive souvent que l'écrivain se voit dans la nécessité d'em-
prunter à la langue vulgaire des mots ou des bouts de phrase
auxquels il n'essaye même pas de donner une apparence de lati-
nité. Il serait trop long de citer toutes les chartes qui présentent
cette particularité 2. Nous réunirons seulement quelques exem-
ples propres à montrer quelle était la langue parlée en Provence,
dans le cours du xie siècle. Nous lisons dans un acte de la pre-
mière moitié de ce siècle 3 : « Gandalmarus, et sa moleris Gau-
« cina,.... et filius Guandalmarus, totus quid a et que aura, etc.
« Et dona Dodonus et suus filius de terra in Laurias à la Font
« dal Cercervis dissum seri usque in altribus messi, con lit terra
« terminada fui scil drig que Dodonus es a sancto Victori. »
Un texte, dont la date est comprise entre les années 1048 et
1061 4, nous fournit ce passage :.... « Si non o forfan; et si o
'Voy. les n. 27,57, 151,293, 295, 266,302,311,328,385,390,391,400,
405, 406, 407,414, 553, 604, 613.Raim- 403, 450, 474, 598, 633, 724, 725, 742,
baud, élu en 1031, mourut en 1067. 773,813,1078,1091.
2Voy. les n. 21 , 50, 87, 89, 93,94, 105, 3 N. 626.
130, 135, 146, 166, 167,198, 228, 238, ' N. 423.
PRÉFACE. xxi
« forfan,emendent o mercennaliter aut juste; et si o fan, etc. »
La phrase : « et que parta i a en lo befaeto de Saneti Victori, »
se trouve dans une pièce de l'année 1056 '. L'emploi du roman
était assez ordinaire dans les formules de serment. On tenait à
être compris des témoins qui assistaient à la cérémonie. Parmi
les formules de ce genre, nous en citerons une de l'année 1061 ou
environ 2 : « Ego Poncius non tolrai ne l'en to[l]rai supradicto
« Durando abbati, neque abbatibus qui futuri sunt post eum , . . . .
c supradictum castrum Auriol, neque forcias que ibi sunt ne
« non los en dezembrai, ne non las lur en tolrai, ne non lur en
« tolrai, ne non las lur vedarai.etc. Ego Poncius, cum illobomine
a vel cum illis hominibus, cum illa femina aut feminis que lur
« tolran ipsum castrum..., finem neque societatem nonaurai. »
Transcrivons encore un fragment d'une cbarte de la fin du xie siè-
cle, dont l'original nous est parvenu 3. « Donamus mansiones de
«■ Raianbert et de Robert Crisbi et de Martinus porqerius, el lur
« orto domenge, ab uno cassai ; la medietate de lo prado de
« Petro Teubalt; la medietate de rivo friguo et pescar in sas
« aigas et in suos devensos; lo decimo de la fibla del port; lo
« decimo de nuirimento que faciunt monachi et clerici, los
« decimis de las plantadas que sunt et que seran del devensio;
« lu decimo de la vinea de la Figuera et de las vineas de los
« alos delhz omines que aun in la sua terra, cultis et incultis,
« per qualque guisa ho pogues abbere.... Et ab lur consilio ho
« acabte Rodulfus. »
On peut observer les traces de la langue vulgaire même dans
le Polyptyque de l'année 814. Les adjectifs Me, il/a, ipse, ipsa, *
y sont plusieurs fois employés comme équivalant à notre article
le, la.
Sur la fin du xnc siècle, une importante révolution s'accom-
1 N. 164. »N. 1086.
'N. 758. Conf. les n. 1048 et 1053. » E 11 ; F 25, 27, 29, etc.
xmi PREFACE.
plit dans le style des actes du midi. Elle fut principalement
l'œuvre des notaires qui firent adopter des formules emprun-
tées au droit romain. Alors, à côté d'actes franchement écrits en
roman, nous rencontrons des chartes rédigées dans un latin
correct, mais dont la monotonie fait parfois regretter l'irrégu-
larité barbare des temps antérieurs.
IX. CATALOGUE DES ABBÉS DE SAINT- VICTOB.
Dans le Gallia christ iana , le catalogue des abbés de Saint-
Victor est souvent fautif. Nos chartes nous ont permis de le rec-
tifier sur bien des points. Mais à partir du milieu du xme siècle,
les moyens de contrôle nous ont souvent manqué. Voici toute-
fois une liste nouvelle, dans laquelle nous citons nos autorités
quand nous nous écartons du catalogue dressé par les bénédictins.
1 . Une tradition fort ancienne permet de donner à saint
Jean Cassien , qui vivait au commencement du ve siècle , le
titre de fondateur et de premier abbé du monastère de Saint-
Victor.
2. Suivant Grégoire de Tours ' , un abbé nommé Anastase
était à la tête de l'insurrection qui éclata en 581 contre Théo-
dore, évêque de Marseille. On a conjecturé qu' Anastase était le
chef du monastère fondé par saint Jean Cassien.
3. Magnus gouverna cette abbaye , antérieurement à l'an-
née 780 2.
Depuis la fin du vme siècle, jusqu'à la fin du xe, l'abbaye fut
souvent administrée par les évêques de Marseille. C'est à peine
si nous pouvons indiquer pour cette période six personna-
ges auxquels les documents contemporains accordent le titre
d'abbé.
1 Hist. Franc, VI, 11. «H. 31 , p. 44.
PREFACE. xxiii
4. Hugne est nommé en 884 dans un diplôme de Carlo-
man ' .
5. Louis l'Aveugle, roi de Provence, fit, en 904, une do-
nation à l'abbé Magnus ~.
6. Alard, ou Adalard, est connu par deux chartes3, dont la
dernière appartient à l'année 978 ou 984.
7. Ponce fut le successeur d' Alard \
8. C'est sans doute ici qu'il faut placer un Hugue, second du
nom. Il reçut une donation qui fut confirmée en 1035 par les
fils du donateur, Guillaume et Fouque, vicomtes de Marseille \
9. L'abbé Garnier est nommé dans un acte du 15 octo-
bre 1004 6.
10. Guifred fut élu en 1005 7. Les dernières chartes datées
dans lesquelles il figure sont de l'année 1019 \ Il contribua
puissamment à la restauration de l'abbaye9, et mourut en 1021,
suivant la chronique de Saint-Victor1", le 13 décembre, suivant
l'obituaire de la cathédrale de Marseille " .
1 1 . Le bienheureux Isarn est l'un des plus illustres abbés du
monastère de Saint-Victor. Un ancien auteur nous a tracé le
tableau de ses vertus dans un opuscule que Mabillon !a et les
Bollandistes'3ont publié et dont la Bibliothèque impériale'4 pos-
1 N. 9. le milieu du xie siècle. Cette chronique a
' N. 10. été publiée par le P. Labbe {Bibl. mss., I,
3 N. 77 et 654. 339-344) d'après une copie de Peiresc. La
'N. 77. Bibl.imp.(Résidu,1047,f.l32-138)enpos-
1 N. 56. sède une copie faite avec soin qui permet
eN. 71. Cf. n. 1054. de corriger quelques fautes de l'imprime.
7 N. 1054. L'auteur de cette copie lait remarquer que
* N. 649 et 1055. les articles relatifs aux abbés de Saint-Vic-
* N. 14, p. 16. tor du xie et du xn* siècle sont des inter-
10 Labbe , Bibl. , I, 339. La chronique polations laites après coup.
de Saint-Victor de Marseille, rédigée par " Bibl. imp., Résidu S.Germ., n. \uh~ .
différents auteurs , s'étend de l'année 539 f. 139 v°.
à l'année 1544. Elle présente une lacune ia Acta , saec. VI, î, 609-026
pour les années 1265 à 1334. La plus an- ,3 Sept., VI, 737-749.
tienne partie semble avoir été rédigée vers " Ms. latin 5672.
xxiv PREFACE.
sède un exemplaire remontant au xuc siècle. Ce n'est pas ici le
lieu de raconter la vie du saint abbé. Nous devons simplement
déterminer la durée de son administration. Il ne peut y avoir
aucun doute sur le jour de sa mort. L'opuscule que nous avons
cité ' , une vieille épitaphe 2 et l'obituaire de la cathédrale de
Marseille 3 s'accordent pour le fixer au 24 septembre , et nous
ignorons sur quelle autorité s'appuyaient les auteurs du Gallia
christiana, quand ils ont rapporté ce fait au 2 septembre. L'an-
née 1048 est ordinairement indiquée comme la date de la mort
du bienheureux Isarn. Mais il est certain qu'Isarn n'était plus
en vie plusieurs mois avant le 24 septembre 1048. On lit, en
effet, dans un acte du 18 juillet 1048 4 : « Quidam frater,...
<f jussu bonre mémorise venerabilis abbatis Isarni condam mo-
« nasterii Massiliensis animatus... ; » une autre pièce, du mois
d'avril 1048 5, mentionne expressément la mort d'Isarn. Nous
croyons donc qu'Isarn mourut au plus tard le 24 septem-
bre 1047.
12. La date que nous assignons à la mort d'Isarn se trouve
confirmée par l'histoire de Pierre , son successeur. En effet ,
le procès-verbal de l'élection de celui-ci 6 est daté de 1047, et
il n'y a pas lieu de suspecter la sincérité de cette date, puisque
Pierre a déjà le titre d'abbé dans une charte de cette même an-
née 1047 7. Il figure pour la dernière fois dans notre Cartulaire8,
en 1060. Il mourut la même année 9.
13. Durand fut élu en 1060 lu. Il exerçait encore les fonctions
d'abbé le 16 mars 1064 ".
' Bolland., sept., VI, 749. 7 N. 788.
*Ibid., 736. »N. 730.
3 Bibl. imp., Résidu S. Gcrni., n. 1047 , 9 C/iron. S. Victoris. Bibl. imp. , Résidu
f. 139. — L'anniversaire d'Isarn est mar- S. Germ., n. 1047 , f. 133 v°. Dans l'édi-
qué au 23 septembre dans l'obituaire de tion du P.Labbe, l'article de la chronique
S. Victor, lbid, f. 172 v°. relatif à la mort de Pierre est classé à
'N. 384. l'année 1061.
"N. 441. '«N. 1133.
6 Gallia christ., I, 083 D. " N. 703.
PRÉFACE. xxv
14. Quelques jours plus tard, le 29 du même mois, il était
déjà remplacé par Bernard ' , oncle de Richard , comte de
Rodez2. Le dernier acte de l'administration de Bernard que
nous ayons à signaler, est la confirmation générale des biens
de l'abbaye qu'il obtint de Grégoire VII, le 4 juillet 1079 3. Il
mourut fort peu de temps après.
15. Richard, son frère et son successeur, avait déjà le titre
de cardinal, quand le pape Grégoire VII, à la demande des
moines de Saint- Victor , lui confia le gouvernement de l'abbaye
le 2 novembre 10797'. Il figure dans notre Cartulaire avec le
titre d'abbé jusqu'en 11035. Le 5 novembre 1106, il monta
sur le siège archiépiscopal de Narbonne et mourut probable-
ment en 1121 6.
16. Eude ne paraît que dans des actes de l'année 1 112 7 et de
l'année 1113 8.
17. Raoul est cité dans plusieurs circonstances : la première
fois , le 9 janvier 1 1 19 9 , la dernière , le 28 décembre 1 122 10.
18. Bernard, en 1127 ". Selon toute probabilité c'est encore
lui qui paraît dans un acte de l'année 1129 1S sous le nom de
Berna/dus.
19. Ce n'est pas sans hésitation que nous insérons sur notre
liste le nom de Ganselin, que les auteurs du Gallia christiana'3
indiquent pour l'année 1 129.
20. Pierre II, en 1134 " et pendant les années suivantes jus-
qu'en 1145'5.
21. Guillaume, surnommé Pierre16. Le 30 avril 1149, le
1 N. 120. 9 N. 923.
s N. 831. «• N. 777.
' N. 843. " N. 785 et 890.
» Voy. Jaffé, Regesta, n. 3872 et 3873. " N. 830.
1 N. 802 et 918. I3 I, 687.
6 Gallia christ,, VI, 44-47. '» N. 822.
'■ N. 831 et 1007. '» N. 932.
3 N. 848, 1099, 1100. 16 N. 978, p. 428.
xxvi PRÉFACE.
pape Eugène III ne lui donne encore que le titre de élu de Mar-
seille ' . Mais il le qualifie d'abbé dans une bulle expédiée le
5 juin 13502. Guillaume exerçait encore ses fonctions au mois
de mars 1159 3.
22. Frédole , en 1 163 ', 1164 5 et 1 165 6.
23. Pierre, surnommé de Nogaret7. A la demande de cet
abbé, le pape Alexandre III confirma les biens du monastère
de Saint-Victor le 6 avril 11698. Le 27 janvier 11 78, Pierre se
fit accorder des privilèges par le roi d'Aragon 9.
24.Dieudonné de Séverac111, en avril 1 179" et en juillet 1 18012.
25. Austorge, depuis 1 182 13 jusqu'en 1190,i.
26. Roscelin, mort en 1193, selon les auteurs du (rallie
christiana.
27. R[aimond] d'Aureille était qualifié d'élu du monastère
de Marseille, en 119315 et en 1 194 ,6.
28. Hugue, en 1195 17.
29. Mainier, en 1 197 1S, 1 198 l9 et 1202 20.
30. Guillaume de La Pierre, en 1204 21 et 1209 22.
31. Guillaume d'Alein, en 1212 23, 1213 2i et 12142s.
32. L'administration de Bonfils dura dix-neuf ans26. Ce que
nous savons de son pi^édécesseur et de son successeur permet
de supposer qu'il gouverna l'abbaye depuis 1215 jusqu'en 1234.
En effet , il est nommé dans beaucoup d'actes dont les plus an-
14 N. 970 et 982.
15 N. 992.
16 N. 1112.
17 N. 856.
19 N. 1023.
19 N. 898.
* N. 977.
21 N. 1002.
-1 N. 954.
53 N. 907 et 1004.
24 N. 1005.
55 N. 998 et 999.
H Tome II, p. 351.
1 N.
885.
2 N.
849.
3 N.
952.
4 N.
1009.
8 N.
1107.
c N.
959 et 965.
1 N.
978, p.
428.
8 N.
847.
9 N.
903.
io N
. 978, p
428
« N
. 1025.
12 N
. 934.
13 N
. 223.
PRÉFACE. xxvn
cienssont de 1216 ' et les plus récents de 1233 2. — Nous croyons
donc qu'une erreur s'est glissée dans l'acte % sur la foi duquel
les auteurs du Gallia vltristiaiia ont indiqué un abbé Guil-
laume, quatrième du nom , pour l'année 1232.
33. Pierre, surnommé Guillaume4, depuis 1234% jusqu'en
1243 e.
34. Guillaume, en 1245 7 et 1240 s.
35. Roscelin, en 1250 9.
36. Etienne, depuis 1254 jusqu'en 1265 et peut-être plus
tard ,0. — Nous avons dû rejeter le nom de Durand II que les
bénédictins ont inséré entre les noms de Pioscelin et d'Etienne ,
à la date de 1256.
37. Les mêmes savants disent que le successeur d'Etienne est
désigné dans plusieurs titres par les lettres GG., ce qui leur a
paru pouvoir signifier Guillaume Graise ou de Gretzé. L'abré-
viation GG. s'interprète ordinairement par Grcgorius. Mais
nous devons reconnaître que , sauf une erreur de copiste, l'abbé
de Saint- Victor, en 1270, s'appelait Guillaume".
38. Jean I de Commis , en 1177. Il fut depuis abbé de Saint-
Germain des Prés.
39. Raimond Lordet , en 1287 , 1288 et 1291 .
C'est ici que M. l'abbé Faillon12 voudrait intercaler le nom de
Hugue de Voisins. Mais ce savant auteur nous paraît s'être mé-
pris sur le sens du passage qu'il invoque à l'appui de son opi-
nion. Le 20 octobre 1319 , Robert, roi de Jérusalem et de Si-
1 N. 886 et 993. 3 N. 4016, 1017 et 1035.
2 N. 894. 9 N. 1129.
3 Cet acte est copié dans un des recueils 10 Voy. Bibl. imp., Résidu S. Gerni.,
de dom Estiennot , Bibl. imp., S. Germ. n. 1047, f. 178 v°, 179, 207 et 208.
lat., n. 571 , p. 45. " Bibl. imp. Résidu S. Germ., n. 1047,
• N. 892. f. 179.
5 N. 922 et 945. ,2 Monuments inédits sur l'Apostolat de
N. 897. sainte Marie Madeleine en Province, II,
7 N. 896. 889, note a.
xxvm PKÉFACE.
cile , rappelle à l'abbé de Saint- Victor un fait qui s'est accompli
en 1 295 , in preesentia vestra sive prsedecessoris vestri , t une
senescalli Provincise et plurium aliorum bonorum virorum.
M. Faillon, qui savait que Hugue de Voisins était sénéchal de
Provence en 1295 ', a ainsi compris ce passage : « En présence
de votre pi'édécesseur [Hugue de Voisins] , alors sénéchal. »
Mais nous pensons qu'il eût fallu traduire : « En présence de
votre prédécesseur du sénéchal d'alors et de plusieurs autres
témoins. » Nous n'avons donc pas inscrit le nom de Hugue de
Voisins sur la liste des abbés de Saint-Victor.
40. Guillaume de Sabran prit le gouvernement de l'abbaye
en 1294 et mourut en 1324 ou 1325, après avoir été nommé
évêque de Digne à une époque qu'on ne peut fixer2. Vers 1329,
les habitants de Marseille demandèrent à l'évèque et au chapitre
de Digne la permission de rapporter à Saint- Victor le corps de
Guillaume de Sabran.
41. Guillaume de Cardailhac, en 1323 et 1324. Les bénédic-
tins3 ont pensé que Guillaume a été quelque temps évêque de
Saint-Paul-Trois-Châteaux. Mais ils ont été induits en erreur
par la faute de copistes qui ont confondu l'évêché de Saint-Pa-
poul (Sancti Papuli) avec celui de Saint-Paul {Sancti Pauli).
En voici la preuve : au commencement du xvuie siècle, on com-
muniqua à dom Mabillon ou à dom Michel Germain un ancien
missel, en tête duquel était inscrite la note suivante :
« Hoc missale prsesens, oblatum et datum conventui nioiia-
« sterii Sancti Victoris in Massilia, ex legato bonœ mémorise do-
« mini Guillelmi de Carrariaco 4, episcopi Sancti Papuli, olim
« praedicti monasterii Massiliensis abbatis, facto, assignatum est
« per fratremDeodatum, priorem claustralem et totum conven-
1 Cf. Monuments inédits, II, 835. comme étant d'une lecture douteuse. Au-
' Gnllia christ., III, 1123. dessus des dernières syllabes, Mabillon ou
' Gallia christ., I, 692 et 719. Michel Germain a écrit : Uricu. Il faut sans
* Ce mot est souligné dans la copie aucun doute lire : Cardalliaco.
PRÉFACE. xxix
a tum ad usum missarum conventualiuni dumtaxat, neminedis-
« crêpante, per omnia secula seculôrum. Actum et scriptum in
« capitulo predicti monasterii et présente dicto eonventu et me
« Petro de Rabanis, auctoritate imperiali notario, anno Do-
« mini 1353'. »
De cette note, il résulte que notre abbé de Saint-Victor est le
Guillaume de Gardailhac qui fut élu évêque de Saint-Papoul le
23 février 1329 (n. s.), et qui mourut en 13472. Il faut donc
rayer de la liste des évêques de Saint-Paul le nom de Guillaume
de Cardailhac. On n'avait pu d'ailleurs l'y introduire sans faire
violence aux renseignements qu'on possède sur l'épiscopat de
Hugue Aimeri.
42. Ratier de Lenac, en 1330 3 et 1333.
43. Gilbert de Cantobre, ou peut-être de Cantobon, en 1336,
1337 * et 1338. Il fut pourvu de l'évêché de Rodez le 27 jan-
vier 1339 s. L'obituaire de Saint-Victor lui a consacré cet ar-
ticle : « Obiit felicis recordationis d. Guibertus de Cantabrio,
« decretorum doctor, abbas hujus cœnobii, deinde episcopus
« Rutenensis, de quo fiât anniversarium, prout ipse constituit,
« pro se et benefactoribus. Anno Domini m0 ccc° l° 6. »
44. Amalvin de Roquelaure, en 1340 et 1344. Il mourut en
1347 et fut enterré dans l'ancienne église, dans la chapelle Saint-
Martin \
45. Etienne de Clapiers, en 1348 et 1353.
46. Guillaume Grimoard de Grisac, en 1354. Il fut promu
à la dignité de souverain pontife au mois de septembre 1362.
Il prit alors le nom d'Urbain V. Son élévation ne lui fit pas ou-
blier le monastère où il avait été initié à la vie religieuse. Une
1 Résidu S. Germain, n. 1047, f. 171. Rodés (Bibl. imp., ms. franc. 8316, 7.7;
5 Gallia christ., XIII , 303. provenu de Colbert) , p. 671 et suiv.
'Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 179 v\ «Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 172.
4 N. 1131. ' Chron. S. Victoris , dans Labbe, Bi-
* Voy. Ant. tonal , Bist. des év. de bl., I, 343.
xxx PRÉFACE.
bulle dn mois de janvier 1363 montre avec quelle sollicitude le
pape Urbain V veillait « sur le port dans lequel il croyait na-
guère pouvoir abriter le reste de ses jours contre les tempêtes
du monde '. » Ses dépouilles mortelles furent rapportées à Saint-
Victor.
47. Raimond, du temps d'Innocent VI (1352-1362).
48. Etienne, en 1361 2.
49. Ponce, de l'Orme, 1379-1382.
50. Savari Chrétien, nommé en 1373.
51. Jean Bonvin, 1375-1405.
52. Pierre Flaminchi, nommé par Benoît XIII le 1" juin 1405',
assista au concile de Pise, en 1409, et mourut le 17 janvier 1424 *.
53. Guillaume du Lac prit possession de l'abbaye le 17 no-
vembre 1424 b et l'administra pendant 17 ans.
54. Pierre du Lac, frère du précédent, 1442-1475. A sa mort,
Sixte V conféra l'abbaye à Philippe de Lévis, archevêque d'Ar
les, qui n'en prit pas possession.
55. Oger d'Anglure, 1475-1505.
56. Robert de Calach, évêque de Rennes et ensuite de Nan-
tes, prit possession le 24 mai 1506.
57. Claude d'Aussonville, ou de Carsonville, élu par le cha-
pitre le 30 novembre 1516. Mais Frédéric, diacre-cardinal du
titre de Saint-Ange, est nommé par le roi le 7 août suivant. De
son côté, le cardinal Jules de Médicis prend possession de l'ab-
baye le 26 du même mois.
58. Augustin Trivulce, en 1526.
59. Philippe Trivulce, en 1540.
60. Le cardinal Jules Feltri de La Rovère.
61 . Philipppe Rodulphi. Les bénédictins ont parlé deux fois
Gallia christ., I, inst., 417. * Chron. S. ï'ictoris , dans Labbe , Bi-
Martène, Thésaurus, II, 890. blioth.,\, 343.
Résidu S. Germ., n. 1047, fol. 183. 5 lbid.
PRÉFACE. xxxi
de ce personnage. Dans le catalogue des évêques d'Albi ' , ils
l'appellent Philippus de Rod&lphis, et disent que Charles IX
lui permit, en 1565, de posséder l'abbaye de Saint-Victor, béné-
fice qu'il permuta, en 1567 , avec son oncle Laurent Strozzi ,
alors pourvu de l'évêché d'Albi. Dans le catalogue des abbés de
Saint-Victor 2, ils l'appellent Petrus Rodulpliifeu de Rodulfis,
et rapportent la permutation à Tannée 1555. L'erreur doit être
dans la dernière liste. Il est certain que le véritable nom du
prélat était Philippe: la Bibliothèque impériale possède en ori-
ginal 3 un acte du 14 décembre 1568, dans lequel « Philippe
Rodolphe , évesque et seigneur temporel d'Alby , commandant
pour le service du roy au pays et gouvernement d'Albigeois,
en absence de Monsieur le visconte de Joyeuse, » énumère les
places de l'Albigeois occupées par les protestants ; sur le sceau
appendu'à l'acte, on lit: PHILIPPVS. RODVLPHVS. EPI-
SCOPVS. ALBIENSIS.
62. Laurent Strozzi, mentionné dans l'article précédent.
63. Julien de Médicis, archevêque d'Aix, obtient l'abbaye de
Saint-Victor, en 1570. Il y est enterré en 1588.
64. Robert Frangipani , ï 588-1622.
65 . Antoine de Bourbon, comte de Moret, bâtard de Henri IV,
mort en 1632.
66. Louis de Nogaret, cardinal de La Valette, archevêque de
Toulouse, mort en 1639.
67. Alfonse-Louis du Plessis de Richelieu, cardinal et arche-
vêque de Lyon, prend possession en 1640.
68. Jules, cardinal de Mazarin, en 1655.
69. Philippe de Bourbon de Vendôme, grand prieur de
France, prend possession le 25 juillet 1662, meurt à Paris, le
24 janvier 1727.
1 Gallia christ., I, 39. 3 Cette pièce est reliée dans le vo-
2 Jbid., 694 et 693. lume 150 de la collection Gaignières.
xxxii PRÉFACE.
70. Jacques Gouyon de Matignon , désigné abbé de Saint-
Victor, au mois d'août 1703, mort à Paris, le 15 mars 1727.
71. François-Honoré de Beauvillier de Saint-Aignan , ancien
évêque de Beauvais, fut nommé par le roi abbé de Saint-Victor,
au mois de février 1728.
La sécularisation de l'abbaye de Saint-Victor, projetée depuis
longtemps1, fut décrétée par Clément XII, le 17 décembre 1739.
X. POSITION GÉOGRAPHIQUE DES DOMAINES DE SAINT-VICTOR.
NOTES SDR LES BIENS SITUÉS EN ESPAGNE.
A partir du milieu du xie siècle , l'abbaye de Saint- Victor
acquit au près et au loin une telle réputation, que de tous les
points du midi on s'adressait aux abbés de cette église pour
restaurer des monastères tombés en décadence. Aussi, le savant
qui lira nos Cartulaires, ne s'étonnera pas d'y voir figurer non-
seulement des domaines situés dans les provinces ecclésiastiques
d'Arles, d'Aix, d'Avignon et d'Embrun, mais encore des églises
et des châteaux disséminés dans les diocèses d'Albi, de Castres,
de Mende , de Rodez , de Vabres , de Toulouse , de Narbonne ,
de Béziers, de Nîmes, d'Uzès, d'Agde, de Maguelone, et jusque
dans celui de Nevers.
L'abbaye de Saint- Victor eut même un moment des domaines
en Syrie 2. A la vérité, elle en jouit bien peu de temps, si tant
est qu'elle en ait jamais été mise en possession. Mais elle entre-
tint de longues relations avec les princes d'Espagne et de Sar-
daigne 3 , qui lui laissèrent d'éclatants témoignages de leur
générosité.
Pour ne parler que de l'Espagne , signalons les chartes rela-
tives à Saint-Sernand de Tolède4. Elles renferment plusieurs
1 Bibl. imp., coll. Fontette, 32 A, f. 180. Victor possédait en Sardaigne, voy. les
* N. 802. n. 784, 880, 1006 à 1011.
* Sur les biens que l'abbaye de Saint- » N. 828 à 830.
PRÉFACE. xxxm
expressions arabes que notre célèbre orientaliste , M. Reinâud ,
s'est chargé d'expliquer. On nous saura gré de reproduire ici
les notes qu'il a bien voulu nous communiquer.
Almunia répond au mot arabe àuUi, qui est ordinairement
pris dans le sens de l'objet désiré. Dans le Cartulaire de Saint-
Victor, il signifie un jardin, un lieu de plaisance. Ce mot était
d'un usage fréquent en Espagne.1
Ahenia ou plutôt assenia, doit désigner une roue hydraulique
mise en mouvement par un chameau, en arabe aajUJî. Divers
textes latins donnent les formes Acenia, Azenia, Hazcnia 2.
Al-Canthara, en arabe s^LàXII signifie le pont. En Espagne,
ce mot entre dans la composition d'un grand nombre de noms
de lieu.
Zaf-al-Medina. Ce mot se retrouve dans le Glossaire de Du
Cange , sous les formes Zahalmedina , Zavalmedina , Zalme-
dina, Cahalmedina , Salmcdina , C hefalmedina , Calmedina,
et Cabetmedina. Il y est rendu par Prœtor urbis. C'est proba-
blement la dénomination arabe ïUj<xW ^a-Lo (Saheb-al-Me- -
dina), c'est-à-dire : Maître de la ville, ou bien encore *.Xjù il k^U,
(Dhabit-al-Medina) , c'est-à-dire: chargé de la police de la ville.
Al-Cadi est la dénomination arabe ^..oUJ!. Par Cadi , les
orientaux entendent une espèce de juge de paix.
Al-Vazir, mot qui en arabe est écrit j>j^\, et rendu chez nous
par vizir.
Al-Fakym, paraît être le mot ^£±1 (al-hakyrri), qui se dit d'un
docteur et spécialement d'un médecin.
Albaro haniz al chaii) désigne un personnage considérable
qui était parent du Cid, et qui prit une grande part aux exploits
de ce héros. Haniz est rendu dans les romances espagnoles par
Fanez; dans la charte de Saint- Victor, la prononciation des
1 Voy. Reinhart-Dozy, Scriptorum ara- 2 Voy. les exemples cités dans le Glos-
bum loci de Abbadidis (Leyde, 1840), saiie de Du Cange. Le mot acena est
1 , 31. resté dans la langue espagnole,
i e
xxxrv PRÉFACE.
Arabes, qui écrivent u-iU, a prévalu. — Albaro répond kAlvar,
cjue les Arabes écrivent^!. — Quant à Al-Chaid, c'est le mot
arabe «XjUJi, le cbef; il est encore aujourd'hui employé dans ce
sens par les indigènes de l'Algérie.
Un peu plus au nord de l'Espagne, l'abbaye de Saint- Victor
possédait le prieuré de Saint-Michel, dont les titres présentent
un assez vif intérêt. A la date du premier octobre 1044, on y re-
marque une lettre de Gilbert, évêque de Barcelone, qui recon-
naît avoir reçu en prêt une somme d'or pour construire les
murailles de sa cathédrale 1 . Il est déjà question des travaux en-
trepris à cette église dans un acte du 16 août 1041 \ C'est le
testament de Combattus Bisorensis. Ce personnage était un
des plus puissants seigneurs du comté de Barcelone. Avant
d'aller combattre les Maures, ou, pour employer ses propres
expressions, avant de partir pour l'Espagne, il régla l'emploi
que ses héritiers ou exécuteurs testamentaires devaient faire,
après sa mort, de toute sa fortune mobilière et immobilière.
Parmi les établissements nommés dans ce curieux document,
nous signalerons l'abbaye de la Grasse, la cathédrale de Notre-
Dame du Pui, Saint-Pierre de Borne et Saint- Victor de Marseille.
Une somme de cinq onces d'or était léguée à chacune de ces
cinq églises.
XI. ÉTAT DES PERSONNES ET DES TERRES EN PROVENCE,
PRINCIPALEMENT AU XIIIe SIÈCLE.
Si on n'avait à sa disposition que les Cartulaires de Saint-
\ ictor, il serait assez difficile de se représenter quelle fut, en
Provence, la condition des personnes et des terres au moyen
âge. Mais les données fournies par nos Cartulaires peuvent être
complétées à l'aide d'un document sur lequel nous demandons
4N. 1047. 2N. 1048.
PRÉFACE. nxxv
la permission de nous arrêter quelques instants. C'est un état
des droits qui appartenaient au comte de Provence, vers le mi-
lieu du xme siècle. La Bibliothèque impériale en possède un
exemplaire, classé sous le n° 9889 du fonds français; il provient
du cardinal Mazarin et a sans doute appartenu à Peiresc, dont
nous avons cru reconnaître l'écriture sur les marges d'un grand
nombre de feuillets ' .
La transcription de ce volume n'est sans doute pas antérieure
au commencement du xiV siècle 2 ; mais la rédaction est certai-
nement plus ancienne. Un chapitre est daté du 25 décem-
bre 1245 3 : un autre, du 7 juin 1250 J ; un troisième, du 10 oc-
tobre 1251 5. Dans plusieurs endroits, il est question d'un
personnage appelé Romeus 6 ; c'est incontestablement le mi-
nistre de Raimond-Bérenger, Romée de Villeneuve, dont le
nom a été immortalisé par Dante, et dont le testament est daté
de l'année 1250 7. Ailleurs, on voit mentionner l'avènement du
comte Charles s, puis la captivité du comte 9 ; ces passages s'ap-
pliquent certainement à Charles Ier, frère de saint Louis, comte
de Provence depuis 1246 jusqu'en 1285 ; on sait que ce prince
fut fait prisonnier par les infidèles dans la fatale campagne
d'Egypte, en 1250. Telles sont les principales raisons qui nous
ont déterminés à placer vers le milieu du xnic siècle la rédaction
du registre dont nous nous occupons, et que nous appellerons
Registre de Charles Y% comte de Provence.
1 A l'appui de cette conjecture, nous tée au bas du dernier feuillet par le copiste
Ferons observer que le cardinal Mazarin ou par un des premiers propriétaires du ms.
avait acheté une partie des mss. de Peiresc. ' F. 32 v°.
Aux archives delà Bibliothèque impériale, * F. 2 v".
on conserve un registre des dépenses faites b F. 80 v".
par Gabriel Naudé pour la bibliothèque 6 F. 7, 7 v", 18, 19 V, 20, 21 V, 22.
de Mazarin, depuis le 13 août 1043 ; nous ' Voy. l'Art de vérifier les dates, article
y avons remarque cet article : « Pour les de Raimond-Bérenger IV, comte de Pro-
manuscrits de M. de Pevresc, 1000 li- vence.
vres. » s F. 51 v", 52.
' Voy. une note de l'année 1327, ajou- 8 Y. 40, 67 v.
xxxvi PRÉFACE.
Ce registre présente une certaine analogie avec le terrier du
comtat Venaissin, connu sous le nom de Polyptyque d'Alphonse,
comte de Poitiers, dont la publication vient d'être confiée à
M. Charles Giraud. Il a été rédigé, à la suite d'enquêtes, par un
ou par plusieurs commissaires, qui ont consulté d'anciens re-
gistres et se sont fait représenter les titres des personnes ou des
communautés privilégiées.
Chaque diocèse est l'objet d'un chaj)itre spécial, ordinaire-
ment divisé en deux sections. La première section est relative
aux châteaux dont le comte était seigneur en tout ou en partie ;
on y décrit, d'une part, les terres domaniales et le genre d'ex-
ploitation auquel ces domaines étaient soumis; d'autre part,
les redevances et les services auxquels étaient assujettis les te-
nanciers. La seconde section du chapitre est consacrée aux châ-
teaux qui appartenaient à des seigneurs particuliers et dans le
territoire desquels le comte n'exerçait que des droits de suze-
raineté.
Nous avons indiqué l'objet et le plan du registre de Charles Ier.
Essayons maintenant de résumer les notions qu'il fournit sur
l'état des terres et des personnes.
Lafssant de côté la noblesse et la population des villes, nous
croyons qu'il faut distinguer dans les campagnes de la Provence
deux classes de personnes : — des tenanciers libres et privilé-
giés ; — des serfs ou des tenanciers dont la condition se rappro-
chait du servage.
Les tenanciers de la classe supérieure sont appelés caslatti
dans le Registre de Charles Ier1 et dans les statuts de Provence,
promulgués au mois d'octobre 1235 2. Es n'étaient pas soumis
aux obligations les plus pénibles qui pesaient sur les autres
paysans.
Nous ne connaissons pas de terme générique pour désigner
'F. 5,5v°, 18v°, 54,r)4v", 56v, 60 V. 2 Bibl. imp-, ms. lat. 4767, f. 5.
PRÉFACE. xxx.vn
la seconde classe des tenanciers. Nous y rangerons les hommes
que le Registre de Charles Ier mentionne sous le titre de homines
de quista ' , de homines de quista denariorum ad voluntatem2,
et de censati3. Il faut probablement y comprendre tes fiscales*
et les stantes ad mercedem*. Tantôt les charges imposées à ces
hommes étaient définies dune manière invariable, tantôt elles
n'avaient point d'autres limites que la volonté du seigneur.
La plupart des tenanciers jouissaient de certaines libertés;
mais il ne semble pas douteux, que le servage subsistât encore
au xin0 siècle sur beaucoup de points de la Provence.
Au milieu de la population indigène, se trouvaient mêlés
quelques esclaves sarrasins ''.
La plupart des paysans devaient acquitter :
1° Des redevances d'argent, dont le montant était fixé d'une
manière invariable ;
2° Des redevances de grain, dont la quantité était également
déterminée. Dans quelques seigneuries, chaque feu payait une
mesure d'avoine pour le droit de cœvallage'1 ', ou de chevage,
comme on disait dans le nord de la France 8. Un droit à peu
près semblable est désigné parle mot gacerna % que je n'essayerai
pas d'expliquer;
3° Des redevances de diverses denrées : poules, poulets,
œufs, pains ou fouasses, perdrix, mesures de miel'", charges
de foin ", etc.
La taille (quista) était une imposition dont le seigneur fixait
1 F. 70. ' F. 6, 40 v°, 61, (ï-2.
8 F. 3 et 56. r Voy. Du Cange, au mot Capitale.
3 F. S et 6. 9 « Donat pro gacerna quilibet foccus
* F. 6 v°. I ceslarium annone. » F. 40 v".
' F. 34 v" et 36. 10 « Cornutum plénum de melo. » F.
fi Voy. le Tarif des péages du comte de 34 v".
Provence, I, 7; IV, 13; VII, 5. Ce docu- " « Fais de feno. » F. 4 v°, 57. « Fais-
ment sera publié à la fin de notre préface, sum feni. >< F. 4 v°.
xxxvin PRÉFACE.
le montant comme il l'entendait; elle se levait tous les ans sur
les hommes de la plus basse condition1.
Des tenanciers devaient rendre au seigneur une quantité de
blé proportionnée au produit de la terre. Ce droit, que dans le
Nord on appelait ordinairement champart, est désigné en Pro-
vence sous le nom de tâche, tasca ~. La terre qui était assujettie
à ce droit était dite terra tascalis3, ou taxalis* , ou tasquira *.
Le rapport de la tâche au produit de la terre n'était point uni-
forme. Dans des seigneuries, la tâche équivalait au treizième de
la récolte % ailleurs elle ne dépassait pas le vingtième 7. On ne
remarque pas moins de variété dans les principes qui réglaient
la perception du champart.
La tâche se levait non -seulement dans les terres arables,
mais encore dans les vignes % et dans les plants de figuiers \
Les corvées qu'on exigeait des tenanciers consistaient à :
1° Labourer et ensemencer la terre : cprroada de arar*0, de
arada ", de bobus'2, in seminibus l3, in semensistA ;
2° Epandre le fumier, sterniriS;
3° Travailler dans les vignes, corroada in vineis'6, de podarn7
ad podar ' s ;
4° Récolter et transporter le foin, corroada in pratis ", de
fenairar20, et par corruption de fornairar n , de foire21, de
1 F. 5, 6, 52, 52 V°, 56, 70. "'F. 34, 35 v°, 47.
!Voy. la table des matières, au mot "F. 82.
Tasca. " F. 4 v° , 30 v" , 47 v° , 50, 50 V,
3 Registre de Charles I", fol. 09 v" et 90 v°.
70 v» 13 F. 9 v, 50 v°, 90 v°.
4 F. 70 v" » F. 50 v".
» F. 69 v» '"' F. 90 v".
" i Donant de omnibus terris suis las- 16 F. 34, 35 v", 50, 50 v.
cam, scilicet xmam partem. .. F. 9 v" 17 F. 36 v">, 47, 50, 82, 90 \'.
7 « Donant tascam, scilicet \x partem. » ,s F. 47 v.
F. 65 v" '9 F. 35 v".
"F. 13. 5I1F. 36 v", 50, 50 V.
' « Tascam de ligairetis. » F. 13. — S1 F. 50 v".
« Tascam de ficulms. » F. 26 V 2i F. 37 v", 47 v
PRÉFACE. xxxix
portar fenum '; faciunt corroadas in feno congregando eum
asino si asiniim habent et si non. habent de persona 2. Les
expressions corroada de segar 3 et eorroata seccandi * doi-
vent aussi se rapporter à la fenaison , puisqu'en Provence ,
pour indiquer la contenance des prés , on employait le mot
sechoirata 5 ;
5° Moissonner les blés, eorroada metendi6, in messibus 7, de
garbis*, de merre9, de meire'0, de moire" ;
6° Faire les vendanges, vindemiar '2;
7° Apporter du bois à la fête de Noël '3;
8° Préparer des cercles pour lier l'es tonneaux, corroada de
cireulis ", de eelelar '5 ;
9° Préparer ou transporteries échalas. C'est ainsi, du moins,
que nous proposons d'interpréter le mot brocaje *6.
Dans le Registre de Charles Ier, le nombre des corvées est tou-
jours fixé. Les hommes qui les exécutaient [eorroatores) étaient
probablement nourris aux frais du seigneur lT. Les easlani ne
paraissent pas avoir été soumis aux corvées.
A partir de la fin du xne siècle, ou environ, les terres qui
appartenaient en propre au seigneur furent souvent exploitées
par des fermiers dont le bail ne durait qu'un petit nombre d'an-
nées. Suivant que le seigneur recevait la moitié, le tiers, le
quart, le cinquième, etc., des produits de son domaine, on don-
naitàla terre les qualifications de média'", megera19, mégira-" ou
1 F. 82. » F. 47 v".
;' F. 40 V. « F 35 V, 30 v°, 50, 50 v", 90 V.
F. 54, 70. "F. 70, 82.
* F. 70 v". '■ F. 35 v°, 36.
s F. 27 v»,46,47. '« F. 37 v".
1 F. 70 v°. « F. 47 v".
7 F. 35 v», 50 v*. >' F. 40 v".
" F. 30 v". '"F. 36.
' F. 50. i» F. 70.
"'F.4y\34,46vo,47 .47 v, 50,70, 70v. M F. 69 V et 76.
xl PRÉFACE.
me/crin1, tercia1, terciana3, terciaria * , terceria 5 , tercira";
quart eria r, carter ia % quart ira 9, quart ineria l0 ', quart alis ",
quartana l2 , ad quartonum13 , quinteria'*, quintalis1* , octa-
veria1*, ad octavam partent. l7 .
La terre dont le seigneur retirait une certaine quantité
d'avoine s'appelait terra civatals '8 ou sivata,hi0 .
Des vignes étaient tenues à moitié 20, d'autres au cin-
quième2', mais un plus grand nombre au quart22. Cette
redevance du quart du produit s'appelait sique23. D'autres
vignes avaient à supporter des charges moins pesantes. Il y
en avait dont le tenancier ne devait qu'une coupe de viu ,
à la saison des vendanges 2\ Dans beaucoup de vignobles,
le seigneur percevait , pour droit de garde , une certaine
quantité de raisins : tantôt c'était une charge d'homme
(Jais ou banasta 2S), tantôt une charge de bête de somme
{saumata 2C).
Les bestiaux possédés par les paysans donnaient lieu au paye-
ment de diverses redevances. Nous trouvons mentionné assez
souvent le droit des seigneurs sur les langues de bœufs ou de
1 F. 69 v\ « F. 49 v",
2 F. 36. L'expression ffrf/ert/<z/n se trouve '8 F. 30 et 69.
au f. 49 v°. » F. 36.
3 F. 72. ** « Vineas habebant ad meiariam. »
4 F. 72. F. 70. — « Vinee de Prato que donant me-
5 F. 70 v". dietatem.» F. 89.
6 F. 69 v°, 70 et 76. £1 F. 26 v».
7 F. 16 et 69 v». « F. 13, 50, 62. Voy. la table du Car-
8 F. 69 v°. tulaire, au mot Quarto.
9 F. 69 et 76. a «Vinee de Noutorira que donant sique,
10 F. 69 v°. id est quaitam parteni. » — F. 13. A la
11 F. 71. même page du Registre on trouve la forme
« suique.
'*F. 71 v.
18 F. 49 v°. ** i. Quilibet habens vineas donat in vin-
" F. 16. demiis I cupam vini. •• F. 69 v°.
15 F. 70 V «F. 46, 50, 60, 89.
16 F 16. « F. 50.
PRÉFACE. xli
vaches ' . Le bouvage bovagium 2 , bovariacium 3, boaria ' , boaje s ,
et l'ànage asinaricium % asinaria1 , asenaria s, étaient des rentes
de grain ou d'argent qu'on devait acquitter pour les animaux
employés au labour. Dans une seigneurie, pour une paire de
bœufs, qu'on appelait demi-cliarrue, on devait quatre mines de
blé, moitié froment, moitié orge, plus quatre deniers et obole;
pour une charrue complète, c'est-à-dire quatre bœufs, on devait
trois mines de froment, trois d'orge, et neuf deniers; pour un
bœuf, un âne et un homme, une mine de froment ; pour un
homme seul, une mine d'orge et trois oboles J. — Les paysans
qui possédaient , à la fête de Pâques , une certaine quantité de
brebis ou de chèvres , donnaient au seigneur une de ces der-
nières bêtes : c'était la chèvre de Pâques, capra pascal l0. — Les
redevances de moutons et de porcs sont assez communes, sur-
tout dans nos plus anciens textes, et l'on doit remarquer que le
nombre des pourceaux devait être fort considérable, puisqu'il
est à chaque instant question des droits dont ces animaux étaient
frappés. Dans certaines paroisses, le seigneur prenait un pour-
ceau sur chaque portée des truies ' ' . Ailleurs , il recevait un
morceau des porcs qu'on tuait, parexemple, le pied '% la jambe
[caniba ia), l'épaule (spalla1*, spatula ", spatla l6) et les parties
désignées par les mots /urubus ' 7, anca ' 8 (sans doute la hanche) ,
1 Charte 995, p. 450 et 451. Registre xx supra, scilicet postquain quis habebat
de Charles I", f. 23, 27 v«, 77. xx capras, dabat unam tantum, quotcum-
* Charte 945. Registre de Charles /", que haberet in pascha. » F. 6.
f. 52, 82. » « De qualibel porcellaria iiniim por-
Charte 1092. cum. » F. 6. — « Et porquetuni uuuiii
* Charte 605. quando habebat porquetos. » F. 4 v".
5 Charte 944. '* F. 23, 27 v°.
6 Charte 1092. " F. 9 v°.
7 Chartes 1018, 1020. ' F. 30.
8 Charte 605. «s charte 450.
9 Registre de Charles 1", f. 82. '« Chartes 397 et 813.
10 « Caprani pascal si habet oves vel ca- M Charte 995, p. 450 et 451 .
pras. » F. 4 v°. — « Capram un im a 1S Registre, f. 32 V.
i
f
xlii PRÉFACE.
descoblada* (probablement synonyme de anca), et asta* ou
astus 3 (sans doute la côte).
La fabrication des fromages avait pris un certain développe-
ment. Les petits établissements dans lesquels on se livrait à cette
industrie s'appelaient cellse caseorum ou cellse. Chaque ce/la
livrait au seigneur soit un nombre fixe de fromages, soit le pro-
duit d'une journée '.
Souvent le seigneur possédait de vastes pâturages dans les-
quels il admettait les animaux de ses hommes, ou même des
étrangers, moyennant une rétribution appelée pasquerium, dont
le montant était calculé sur la composition des troupeaux8.
Les droits dont nous avons parlé jusqu'à présent s'exerçaient
au profit des seigneurs. Ils ne doivent pas être confondus avec
des droits d'un ordre plus élevé qui appartenaient, à peu près
sans exception, au comte de Provence, dans toute l'étendue de
ses États. C'étaient les gîtes, les chevauchées et les grandes tail-
les, dont l'ensemble formait ce qu'on appelait comtalia 6.
Le gîte (alberga, procurât io , receptus 7) consistait primitive-
1 Chartes 975, p. 421 et 423. Registre, quod vadit ad pasquerium, quod non est
f. 5, 30, 32 v° et 09 v°. » de comitatu, donat a lx trentaneriis supra,
2 Charte 481. quotcumque fuerint, xx solidos , etc. »
5 Charte 223. F. 56. — et Pasquerium in hominibus suis,
4 et Qualibet septimana unum caseum a scilicet a xv bestiis usque ad xl datur
qualibet meieria de suis bestiis usque ad i annajes {petit agneau?), et a xl usque ad
festum sancti Johannis, et post de qualibet lxx bestias iovis, etc. » F. 58. — « Infra hos
cella a festo sancti Johannis ultra unum confines percipitur pasquerium de qualibet
caseum. » Registre , f. 6. — « Omnes ca- baillia aurum {pour averum?)seu scabont
seos unius diei in exitu mensis augusti. <• yemanti in dicto territorium (sic) i multo-
F. 61. — « In qualibet cella caseorum nem novellar et i agnum. De stivanti {pour
omnes caseos unius gire. » F. 65. — Voy. estivanti) i multonum novellar De om-
aussi f. 56, 58 et 70. nibus morantibus in crau percipitur pas-
6 •' Pasqueria, scilicet de averi extraneo querium de quolibet scabont seu baulia
de l bestiis v solidos et sic de singulis m anage , m agni. » F. 89 v°.
quinquagenariis. Item de cerge i mullo- 6 Voy. la table du Cartulaire à ce mot.
nem usque ad numerum x quinquagena- 7 Voy. ces mots à la table. — Nous n'a-
riorum , et ultra n mutones quantumeum- vons pas trouvé dans nos textes un seul
que averis fuerit. » F. 7 v". — «< Avère exemple du mot gistum. — Le mot Cale-
PRÉFACE. xliii
ment dans l'obligation de recevoir et de défrayer, en tout ou
en partie , le comte ou ses gens clans le cours de leurs voyages.
Des conventions particulières réglaient l'exercice de ce droit
dans un grand nombre de fiefs. Il finit par être généralement
converti en une rente d'argent dont le taux le plus ordinaire
était de douze deniers par feu ' . — Quelques seigneurs avaient
aussi droit de gîte dans leurs fiefs \
Chez les méridionaux , le mot chevauchée fut de bonne heure
détourné de son acception primitive : il s'appliquait aux gens de
pied aussi bien qu'aux gens de cheval. Suivant les statuts promul-
gués au mois d'octobre 1235, la chevauchée était un service
militaire de quarante jours que le comte de Provence exigeait
tous les ans de ses vassaux 3. Certaines communautés d'habi-
tants se rendaient en masse à l'armée 4. Mais la plupart n'étaient
tenues qu'à entretenir pendant l'expédition un ou deux cheva-
liers, ou bien un certain nombre de gens de pied (sewientes ,
clientes 5) : les chevaliers étaient montés sur des chevaux d'ar-
mes {equus armatus), ou sur des chevaux ordinaires {equus
non armatus)6. Les statuts du mois d'octobre 1235 évaluaient à
vingt livres de raimondins le service d'un chevalier monté sur
un cheval d'armes , et à moitié le service d'un chevalier monté
sur un cheval ordinaire 7 . Le Registre de Charles Ier renferme
un grand nombre d'évaluations différentes : mais ordinairement
le service d'un chevalier sur un cheval d'armes y est compté
pour dix livres ; celui d'un chevalier sur un cheval ordinaire
managium, calamannaje etra/amaje, qu'on Vov. aussi, dans le ms. lat. 4659, f. 43 v",
rencontre dans le Registre de Charles I" la transaction conclue, en 1251, entre les
(f. 54, 54 v° et 73 v°) , paraît désigner bourgeois d'Avignon et les frères de saint
linéique droit de gîte Louis Alphonse, comte de Poitiers, et
1 F. 4, 44 v°, 09, 73. Charles, comte de Provence.
■ F. 4 V* et 5. 6 Registre, f. 16 v°, 19 v».
• Ms. lat. 4767, f. 2 v". 6 Voy .le Registre de Charles 1", passim,
* Voy. dans le Registre de Charles 1" , et les statuts du mois d'octobre 1235, dan^
f. 16 v°, la manière dont les habitants de le ms. lat. 4767, f. 5 v".
Nice faisaient le service de chevauchée. 7 Ms. lat. 4767, f. 5 v.
xliv PRÉFACE
pour cinq livres ; celui d'un fantassin pour une livre. D'après
ce même document , il paraît que les tenanciers de beaucoup
de fiefs, pour être dispensés d'envoyer leur contingent à l'ar-
mée , payaient au comte la somme qui représentait la solde de
ce contingent. Dans quelques seigneuries , une imposition de
douze deniers par feu tenait lieu du service de chevauchée ' —
Outre le service de chevauchée , les habitants de certains vil-
lages devaient travailler aux fortifications du château sur le
territoire duquel ils étaient établis 2 , et venir y faire le guet 3.
Les grandes tailles (quistse générales % quistse majores*) se
levaient dans les circonstances suivantes : quand le comte de
Provence allait pour la première fois, sans armes, à la cour
impériale ; — quand il était mandé en armes par l'empereur ;
— quand le comte ou son fils aîné était ordonné chevalier ; —
quand il mariait ses filles ; — quand il partait pour une expédi-
tion d'outre-mer. A ces cinq cas énoncés dans les statuts de l'an-
née 1235e, il faut sans doute ajouter la captivité du comte,
pour retrouver les six tailles dont il est question dans le Re-
gistre de Charles Ier ' . Pour chacune de ces grandes tailles le
comte pouvait prendre six sous de réaulx par feu 8.
XII. INDUSTRIE ET COMMERCE DE LA PROVENCE,
PRINCIPALEMENT AU XIIIe SIECLE.
Les données que les Cartulaires de Saint-Victor fournissent
sur l'histoire de l'industrie et du commerce, ne sont, par elles-
mêmes , ni bien nombreuses ni bien importantes , mais elles
1 F. 4 et 73. 6 Ms. lat. 4767, f. 4 v«.
I Charte 978, p. 428; chartes 993, 7 F. 43 v°, 44 V. — Au f. 52 , on
4018 et 1020. trouve une mention formelle de la quitta
3 Charte 978, p. 428 ; chartes 1018 et captionis,
1020. 8 Tel est le chiffre fixé par les statuts
* Registre, f. 5. du mois d'octobre 1235, dans le ms.
II F.°44 v. 4767, f. 5.
PRÉFACE. xlv
acquièrent une notable valeur quand on les combine avec plu-
sieurs chapitres du Registre de Charles Ier. On trouve en effet
dans ce registre le tarif des droits que les navires , les marins ,
les voyageurs , les marchands et les marchandises devaient ac-
quitter dans plusieurs villes ou châteaux du comté de Provence,
à Nice , à Seranon ' , à Brignoles 2 , aux Pennes 3 , à Aix , à
Digne, à Valensolle ' , à Saint-Gabriel', à Tarascon , à \\ i-
gnon , à Orgon \ à Saint-Andiol ' et à Arles. L'ensemble de ces
tarifs forme l'un des plus précieux documents que nous possé-
dions sur l'histoire de notre ancien commerce. Comme ils ne
paraissent pas encore avoir été employés par les savants et qu'ils
renferment nombre d'articles dont l'explication est incertaine ,
nous n'avons pas cru pouvoir nous dispenser d'en donner le
texte à la fin de cette préface. De cette manière , le lecteur
pourra compléter et rectifier les observations que nous allons
présenter.
Fruits, épiceries et produits divers des pays étrangers.
Les fruits mentionnés dans les chartes de Saint- Victor se ré-
duisent à un petit nombre d'espèces : les raisins , le verjus, les
châtaignes, les amandes, les noix, les noisettes et les figues*.
Les mêmes espèces se retrouvent dans le tarif des péages , avec
des particularités qu'il n'est pas indifférent de relever. On v
distingue deux sortes d'amandes : celles qui sont dans leur en-
veloppe extérieure " et celles qui en sont dépouillées10. La même
1 Var, air. de Grasse, cant. deSt-Auban. * Voy. la table du Cartulaire, aux mots
s Var. Race/ni, Uvx, Aigrx , Castanix , Amenda-
3 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Aix, rium, Amendolarium, Amigdalum, Nuces
canton de Gardanne. Avrllanx, Ficus.
4 Basses-Alpes, arrond. de Digne. '■' « Amigdali cum crouellio. » XII, 15.
1 Commune de Tarascon. ,0 « Amidali f'racti. » IX, 1 . — «. Amen-
8 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Arles. dali f'racti. » XII, 3. „ Amigdali ap-
7 Bouches-du-Rhône, arrond. d'Arles, tati. » XI, I. — „ Amigdali Iracti et ab-
canton d'Orgon. taii. » XII, 15.
xlv! PRÉFACE.
distinction est observée pour les châtaignes ' . Dans un passage
on parle des ligues sèches !, et dans trois autres des figues de
Malte3. Pour compléter cette nomenclature, citons, toujours
d'après le tarif : les pommes *, les poires5, les coings s, les
pêches 7, les sorbes 8, les nèfles % les cerises10, les aigriottes ou
cerises aigres11, les grenades (milgranx)li et les dattes'3.
Nous ne dirons rien du miel , de la cire, de l'huile , du suif,
du sain et de la graisse '* .
Les Cartulaires ne citent guère que deux substances suscep-
tibles d'être rattachées au commerce de l'épicerie : le poivre et
l'encens ,s. Le tarif des péages nous en fait connaître un grand
nombre : le ris16, le sucre en pain17 ou en poudre'8, la réglisse'9,
le safran20, l'anis2', lecomin22, la canelle23, le cubèbe24, le gin-
gembre 2% le sitoal 20 et le clou de girofle 27.
A côté de ces épices, on peut ranger différents produits em-
ployés par les teinturiers. Dans le polyptyque de l'année 814 28,
on remarque une redevance de rubium , et, en 1073, les reli-
gieux obtiennent l'autorisation d'établir un marché pour la vente
1 « De castages pelatis. » IX, 7. — "Voy. la table aux mois Incensum et
« Castage cuiii scorcha. » IX, 14 Piper.
» VII, 2. "IX, 7; XII, 7 et 27.
3 IV, 4 et 8 ; V, 2. " IV, 1 et 5 ; V, 1 . Le sucre pur (XII, 1)
' IX, 14 ; XII, 18. doit être assimilé au sucre en pain.
8 IX, 14; XII, 18. 18IV, 1 et 5; V, 2 ;XII, 7.
r'IX, 14; XII, 18. 19IV, 3; VII, 3; IX, 4; XII, 7 et 27.
7 IX, 14. Ï0IV, 1 ; VI, 1 ; VII, 5; VIII, 1 ; XI,
«IX, 14; XII, 18. 1 ; XII, 26.
9 IX, 14; XII, 18. — Les meUanx(\\, S) S1XII,27.
sont peut-être aussi des nèfles. 4S VII , 3 et 5 ; VIII , 2 ; IX, 7.
10 IX, 14; XII, 18. "V, 1 ; VIII, 1 ; IX, 7 et 17; XII,
"IX, 14. 4 et 26.
13 XII, 44. " V, 1 .
"IV, 4 et 8; IX, 7; XII, 8 et 27. iB IV, 1 ; V, 1; VIII, 1 ; IX, S et 17; XI,
" Voy. la table aux mots Met, Cera, 1 ; XII, 1 et 26.
Oleurtu Olivarix. Le suif (cepum), le sain s6 V, 1.
(sagimen)et]aigrakse(gresa,greza)sontp\ii- " IV, 1 ; V, 1 ; VI, 1 ; VIII, 1; IX,
sieurs fois cites dans le tarif des péages. 1 7 ; XI , 1 ; XII , 1 et 26.
Voy.IX,7et8;XI,4; XII, 5, 8, 23 et 30. s8 IN 5.
PRÉFACE. XLV„
du vermillon1. Six autres espèces de teintures sont portées sur le
tarif des péages : Yarchica ou arzisca 2, le brésil 3, la graine*,
l'indigo % le roux 6 et le verdetum7.
Viennent ensuite plusieurs substances employées dans l'éco-
nomie domestique et dans les arts industriels : l'alun 8, l'ami-
don9, le soufre'", le vif-argent", la laque12, la poix 13 et lesavon '*.
Les Cartulaires gardent le silence sur toutes ces substances.
Toutefois, ils parlent des bois de pins '% dont le principal pro-
duit devait être la poix, comme on l'apprend d'un fragment de
polyptyque du xic siècle , récemment publié par M. Giraud "*.
Étoffes, cuirs et fourrures.
Nous commençons par les tissus de laine, les seuls sur les-
quels nos Cartulaires fournissent des détails intéressants. Un
statut de l'année 1218 ,7 permet aux moines de Saint- Victor
l'usage d'étoffes communes et grossières, telles que les draps du
pays, c'est-à-dire de la Provence, ceux de Saint-Ponce ou de
JNarbonne, les étamines de Beaucaire et celles de Bagnols ; il
leur interdit l'usage des draps de France ou d'autres pays éloi-
gnés. De son côté, le tarif des péages mentionne souvent les
étamines 1S, mais sans jamais en indiquer la provenance. Pour
1 Charte 159. » ix, S; XII, 1 , 5 et 17.
* XII, 26 et 3S. a TV, 1 et S ; V, 1 ; XII , 20.
3 IV, 1 et5;V, 1; VI, 1 ; VII, 3; VIII, » 1 , 3 ; VII, 2 ; VIII , 2 ; IX, 7; XI, 1:
2 ; IX, 17 et 20 ; XI, I ; XII, 1 et 20. XII, 2 et 14.
4 IV, 1 et 5 ; V, I ; XI , 1 ■ XII , 1 et 26. » XII, 28.
" V, 1 ; VI, I ; VIII, 1 ; IX, 5 et 17; ,5 Vov. la table aux mots Pinetum et
XI, 1; XII, 1 et 26. Pi nus. '
c VII, 3 ; IX, 8 ; X, 3 ; XII, 8 et 33. le « Est ibi |>inetum quod solvit pice
V, 1 ; IX, 4 et S; XII, 1, 5 et 14. pensas quindecini. » Cartul. de Romans,
s IV, 1 ; V, 2 et 3 ; VI, 1 ; VII, 3 ; IX, p. 87.
9; XI, 3; XII, 3, 4, 26 et 27. "T. II, p. 27S.
9 IV, Set 8; V, 2. « V, 2; VIII, 1 ; IX, 8 et 17 ; XI, 1 ;
10 XII, 26 et 35. XII, 1.
xLviu PRÉFACE.
la draperie il distingue les fabriques de Lombardie1, de France *,
de Narbonne 3, de Provence 4 et d'Avignon 5.
Les tissus de lin ou de chanvre ne donnent lieu qu'à une
observation : c'est que les toiles de France, sans doute cel-
les de Reims, s'exportaient en Provence dès le milieu du
xme siècle 6.
La soie est un des articles qui reviennent le plus souvent dans
le tarif des péages. Elle y est appelée soda1 , céda 8, cenda 9 et
cendate l0.
Le coton est cité à peu près aussi souvent que la soie ". Par-
fois on met dans deux catégories différentes le coton filé ,2 et le
coton non filé l3. Le mot filatum employé substantivement l* dé-
signe sans doute du coton filé , et le mot borra ,s du coton non
filé. Les futaines '% et probablement les borrascise ,7 , étaient des
tissus de coton.
Les fourrures précieuses venaient des pays du nord : aussi
n'en rencontrons-nous pas de mention dans nos documents. On
y voit seulement figurer les fourrures de mouton , d'agneau , de
bouc, de chèvre, de chevreau et de lapin lS.
Plusieurs allusions sont faites aux préparations que subissaient
les cuirs l9. Le cordouan est ordinairement placé dans une classe
à part "".
Dans la marchandise désignée par les mots coria eamelorunt Jl ,
1 VIII, 1 ; XII, 26. 1S IV, 2 et 5 ; V, 2.
' IV, 1 ; V, 1 ; VIII, 1 ; IX, 0 et 17. u VI, 1 ; XII, 30 ;
;' IV, 1 ; V, 3 ; IX, 9 et 17. 15 XII, 7 et 24. Le mot hnrra pourrait
' VIII, 5. aussi désigner de la bourre de soie ou bien
5 V, 3 ; VII, S; IX, M et 17. des étoupes. Voyez le Glossaire de Du
6 IV, 1. Cange au mot Borra.
7 IV , 5. «• I, 3 ; V, 2 ; VIII, 2 ; IX , 7, 17 et
s IV, 1 ; VIII, 1 ; IX, k et 17; XI, 1. 20; XII, 26.
SV, 1;XII,1. "XII, 9; conf. IX, 7.
10 XII, 26. 18 VIII, 1 ; XII, 26, etc.
"V, 1 ; VII, 3 et b; VIII, 2; IX, 7, 19 V, 2 ; XI , 2 ; XII, 4,26 et 28.
17 et 20 ; XII , 7 et 26. M VIII, 1 , etc.
a IV, 1 , 5 et 12 ; V, 1 . ?1 XII , 5 ; eonf. XI, k.
PREFACE. xLix
il faut sans doute voir un tissu fait avec des poils de chameau ,
et auquel le feutre ' doit peut-être se rattacher.
Meubles et ustensiles divers.
Nous ne remarquons dans les Cartulaires qu'une espèce d'ob-
jets en métal : ce sont deux bassins de laiton que les moines
donnent à un de leurs bienfaiteurs dans le cours du xie siècle a.
— Le fer, l'acier, l'étain, le plomb, le cuivre et l'airain sont
fréquemment indiqués dans le tarif des péages3. — Le pairo-
lerius , dont parle ce document * , est sans doute un chau-
dronnier.
Beaucoup des ustensiles énumérés dans le tarif devaient être
en bois. Tels étaient des cuillers5, des coupes6, des écuelles7,
et différents plats appelés lancca s, parapsis ', talliador*0 et
grasalctus M. Joignons-y les vases ou vaisseaux connus sous le
nom de broc42, barrai '3, tine '*, qu'il faut soigneusement distin-
guer des vaisseaux en pierre, sortes d'auges placées dans les
champs15. — L'objet désigné par le mot pinché1*, ou pinge ",
est probablement un peigne 18.
La poterie est représentée dans notre tarif par des marmites l0
et par des écuelles en terre 20.
' V, 3. Conf. les chartes 160, 26C et
515 du Cartulaire.
s Charte 53.
8 IV, 7; V, 2; VII, 3; VIII, 2 et 3 ;
IX, 7; XI, 2; XII, 15, 30, etc.
* II, 3.
"IX, 14 et!8; XII, 17.
• « Scipli {jmttr ciphi) de fusto. » IX,
"TOI, 3; IX, 14 et 18; XII, 12, 17
et 33.
12 II, 3; VIII, 3; IX, 18.
"IX, 9 et 18; XII, 12 et 18.
,4 VIII, 3; IX, 18. Conf. la charte 429
du Cartulaire.
15 Voy. la talile aux mots Conca , Vas ,
Vascuhtm , Vasum , Vasus , faxellum ,
14. Peut-être aussi faut-il voir une sorte Vexellum.
de coupe en buis dans le texte (XII, 12)
où il est question « de cossis buiseis. »
7 VIII, 3; IX, 14 et 18; XII, 12.
8 IX, 18; VU, 7; IX, 14 et 18.
8 II, 3; XI, 2; XII, 17 et 33.
10 VIII, 3; IX, 14 et 18; XII, 17
et 33.
16 VIII, 3.
17 IX, 14etl8;XII, 17.
18 Voy. la note ajoutée à l'article 1 7 du
chapitre XII du tarif.
19 III, 3; VIII, 4; IX, 16 et 18; XII,
24 et 36.
!" XII , 36.
g
l PRÉFACE.
Les vases en verre sont cités dans le Cartulaire ' et dans pres-
que tous les chapitres du tarit2. Les malgranatse3 doivent
être des coupes dont la matière avait peut-être quelque analogie
avec le madré.
Pêche.
Il est souvent question de la pêche dans nos Cartulaires' . On
y remarque un texte de l'année 1230 , relatif aux droits de l'ab-
baye sur les dauphins ou autres gros poissons qu'on prenait
dans le port de Marseille5. Le comte de Provence percevait le
tiers des dauphins qui se capturaient sur les côtes de Nice c. —
On salait plusieurs espèces de poisson pour le vendre ensuite
dans l'intérieur des terres7. — Nous connaissons très-exacte-
ment les conditions auxquelles étaient exploitées les pêcheries
d'Arles8. On les louait à un fermier. Le comte touchait les deux
tiers du produit et contribuait pour les deux tiers à l'établisse-
ment et à la restauration des pêcheries , à la fourniture du vin des
ouvriers, à l'entretien des filets et des barques, au transport du
1 Charte 435. « si plus haberi non potest. » Registre de
1 III , 3 ; Vn, 3 et S ; VIII , 4 ; IX , 1 6 Charles I", fol. 83 v°. Nous copierons ici
et 1 8 ; XI , 2 et 8 ; XII , 17 et 33. l'article relatif à d'autres pêcheries voisines
3 VII, 5. de celles dont il vient d'être question.
4. Voy. la table aux mots Piscariso, Pis- « Piscationes de Vacaires sic tieri con-
catio , etc. « sueverunt : piscatorpercipit medietatem,
B T. II , p. 329 et 332. « dominus cornes aliam. Expensas sic fa-
e Registre de Charles Ie', fol. 16 v°. « ciunt : piscator débet habere in stangno
'Tarif, IX, 7; XII, 27 et 36. << navigium, recia , piscatores, et pisces
8 « Piscationes dantur ad presens sub « deportare usque Rodanum suis propriis
<• forma infra scripta , videlicet quod do- « expensis. In Rodano vero dominus
« minus cornes percipit intrateduas partes. « cornes et piscator habent navigium, et
« In expensis vero dominus cornes provi- « pisces deportantur usque ad domum ubi
« det in aptatione et refectione piscatio- « venduntur. Et dicta domus et venditores
« num et vino operariorum et in retis et « et scriptor conducuntur. Fiunt de coni-
« navigio et portatione piscium et logerio « muni et commune fiunt per dominum
« domus et venditorum et scriptoruni in « comitem et diclum piscatorem. Et com-
« duabus partibus. Facherius vero débet « pletis omnibus residuum dividitur inter
« facere tertiam partem et omnes alias « dominum comitem et piscatorem. » Jbid.,
« expensas in toto. Et hec forma servatur, fol. 83 v°.
PREFACE.
Ll
poisson, au loyer de la poissonnerie et au salaire des crieurs et
des greffiers ; le fermier se chargeait de toutes les autres dé-
penses et recevait un tiers du produit.
Sous le nom de robina , et peut-être aussi sous celui de colps\
on désignait des pêcheries spécialement destinées à prendre des
anguilles : c'étaient des canaux dans lesquels on introduisait
l'eau du Rhône. A Arles, les fermiers de ces pêcheries se con-
tentaient d'un sixième du produit 2.
Fabrication du sel.
Dès le xie siècle, la fabrication et le commerce du sel avaient
pris une grande extension dans la Provence3. Lesbâtr'ments qui
remontaient le Rhône en transportaient des quantités consi-
dérables'1. Dans quelques salines, le seigneur se réservait la
moitié du produit5 ; dans d'autres, il n'en prenait que le cin-
quième6.
1 Registre de Charles I", fol. 31.
5 « Vocatur robina locus in quo immitti-
« tur aqiia Roclani pro angillis capiendis ,
a ubi fit resclansa (ms. : fit rosolansa)
« expensis doniini comitis. Que robina seu
« piscaria dari potest ad sextam partem ,
« scilicet quod dominus cornes percipiat
» quinque partes ; piscator cum suo na-
u vigi[o] et retibus seu filatis sextam par-
« tem. Si vero alique alie expense fièrent ,
« deberent fieri pro rata portionnm. »
Ibid. , fol. 83 V. — Conf. la table du Car-
tulaire aux mots Rebina, Robina, Rubina ;
il est probable que ces mots désignent non
pas toujours des pècberies , mais quelque-
fois des ravins.
5 Voy. la table aux mots Sa/, Salinse,
Salinaria , etc .
* Voy. le Tarif, IX, 10.
5 « Item in salinis Guillelmi Bande ha-
« bet dominus cornes quartam partem se-
c niorie, cujus sal sic dividitur ; facharii
i percipiunt medietatem pro labore ; do-
c mini aliam liberam , in qua dominus
« cornes habet quartam partem. » Registre
de Charles I" , fol. 43 v°.
« Saline vero dantur ad quintam par-
ie tem , scilicet quod dominus percipit li-
« bere quintam partem , et facherius qua-
« tuor partes, tamen dividuntur in faco ,
« seu baco (ces deux derniers mots sont en
« interligne), et dominus semper eligit
« quintum molonum , et eo electo fache-
« rius suis expensis omnes partes domini
« comitis extrahit et congregat in terra et
« tune dominus percipit suam ]>artem. Et
i hec forma servatur si plus haberi non
« potest. » Ibid., fol. 83 v°.
lu PREFACE.
Navigation.
On ne trouvera dans nos Cartulaires qu'un petit nombre de
textes se rattachant à l'histoire de la marine ' . Le tarif est beau-
coup plus riche en renseignements de cette nature. On y peut
étudier les noms que portaient les différentes espèces de bâti-
ments 2 , la composition des équipages 3 et la nomenclature des
pièces de bois employées par les constructeurs 4. Les articles
consacrés à ces matières sont remplis de mots qui manquent
dans le Glossaire de Du Cange et dans Y Archéologie navale de
M. Jal. Nous n'entreprendrons pas de les expliquer. Cette tâche
ne saurait être accomplie que par des hommes familiarisés avec
la langue qui se parle dans les ports de la Méditerranée.
Passage des pèlerins.
Ce n'étaient pas seulement les affaires commerciales qui atti-
raient les étrangers en Provence. Ce pays se trouvait sur la route
d'un grand nombre de pèlerins. Le tarif des péages contient des
articles applicables à ces pieux voyageurs.
Les Italiens qui se rendaient à Saint-Jacques acquittaient à
Tarascon un droit de huit deniers s'ils étaient à cheval et de trois
oboles s'ils étaient à pied. Les habitants des autres pays étaient
sujets à la même redevance ; mais les Provençaux en étaient af-
franchis. L'Espagnol, l'Anglais, ou l'Allemand qui allait à Rome
payait cinq deniers. Il régnait quelque incertitude sur les droits
à exiger des pèlerins qui descendaient le Rhône pour visiter
Saint-Gilles ou Saint-Jacques8. A Arles, les croisés eux-mêmes
n'étaient pas tout à fait exempts du payement des droits de
passage 6.
1 Voy. la table aux mots Navigatio, Na- * VI , 3 ; IX , 1-3 et! 5; XI , 7 ; XII ,
vis , Portus , Haies. 10-12,19-21 et 24 .
s XII, 37. MX, 13.
I, 5 et s.; XII, 39. « XII , 21 ,
PRÉFACE. lui
Ces notes sont bien incomplètes. Peut-être cependant ne se-
ront-elles pas inutiles aux savants qui essayeront de tracer un
tableau du commerce de la Provence au moyen âge.
X1I1. MESURES ET MONNAIES.
La qtiestion des mesures et des monnaies est une de celles
pour lesquelles nous nous bornons à renvoyer à la table des
matières1. Toutefois nous ne piiverons pas nos lecteurs des
intéressants détails que M. Reinaud a bien voulu nous commu-
niquer sur le mot Masmodina employé dans la charte 1002 de
notre Cartulaire. Ce mot, dont on ne trouve pas d'exemple avant
l'année 1 1 30 2 , désigne les monnaies des princes de la dynastie
des Almohades , qui étendaient leur domination sur le nord-
ouest de l'Afrique et sur la plus grande partie de l'Espagne.
Cette dynastie surgit clans l'empire actuel de Maroc, vers l'an
524 de l'hégire (1129 de J. C), à l'instigation d'un sectaire
nommé Mohammed , fils de Toumert , qui appartenait à une
tribu berbère du nom de Masmouda. Voilà pourquoi la dy-
nastie des Almohades et les institutions qui s'y rattachaient re-
çurent le nom de masmoudite. La monnaie des Almohades, que
les écrivains latins du moyen âge appelaient masmodina , rem-
plaça la monnaie des princes Almoravides, désignée dans les
textes latins par les mots marabotinus , morabetinus , maura-
botinus, maravedus , etc.
XIV. DIVISIONS TERRITORIALES.
Les chartes de l'abbaye de Saint- Victor sont pour la plus
1 Aux mots Mt-nsura et Moneta. quelle ce texte est emprunté , ne remonte
* On a quelquefois cité un texte de l'an- qu'à l'année d20(t. On la trouve à la
née 1097 mentionnant des massemutinx. page 24 d'une dissertation de Baronius, à
Mais la charte de Pierre d'Aragon, à la- la fin du t. XI des Annales, édit. d'Anvers.
liv PRÉFACE.
grande partie des actes de vente, de donation ou d'échange. Les
pièces, très-peu nombreuses, qui n'appartiennent pas à l'une de
ces trois espèces de contrats, sont ou des revendications de pro-
priétés faites par les moines sur des détenteurs illégitimes, ou
des partages de terres et de droits seigneuriaux entre l'abbaye
et ses copropriétaires. Quant à la nature des actes qu'il contient,
le Cartulaire de Saint-Victor n'offre donc pas la même variété
que beaucoup d'autres, que le Cartulaire de Notre-Dame de
Paris, par exemple. Toutefois, sous cette uniformité, quelquefois
fatigante pour le lecteur, se cachent de précieux renseignements,
au nombre desquels il faut placer les renseignements géogra-
phiques, qui sont ici d'une rare abondance. Presque toujours,
en effet , la position exacte des terres données ou vendues , le
pagus ou le comté auquel elles appartiennent, leurs tenants et
leurs aboutissants, sont indiqués avec une netteté digne des
notaires d'aujourd'hui. 11 nous a semblé qu'en rapprochant les
uns des autres ces renseignements éparpillés dans près de douze
cents pièces, qu'enles coordonnant et les comparant avec soin, on
pourrait en tirer quelques lumières sur la géographie politique
du midi de la France, ou tout au moins de la Provence, aux
xe et xie siècles; et ce travail nous avons essayé de le faire. La
certitude que nous serions incomplet , la crainte même de com-
mettre quelques erreurs inévitables ne nous ont pas arrêté.
Dans une matière si délicate et si neuve , une simple ébauche
peut avoir quelque utilité, et, n'eussions-nous fait qu'indi-
quer la voie à de plus habiles, notre peine serait largement
payée '.
Les divisions territoriales mentionnées dans le Cartulaire de
Saint-Victor sont les suivantes : Pagus, comitatus, episcopatus
1 Nous laisserons de côté dans le travail géographique , faute de renseignements suf-
fisants , tout ce qui concerne l'Espagne et la Sardaigne , où l'abbaye de Saint-Victor
avait de nombreuses possessions.
PRÉFACE. lv
ou diœcesis, ager , castrutn, castéllum, burgus, villa, villula,
villare, colonia ou colonica, trifoncium, mansus, curtis , appen-
i tarin, condamina, braceria, casale, casaliaum.
Pagus, comitatus, episcopatus.
Le pays, pagus, correspond presque toujours dans notre Car-
tulaire à tout le territoire d'un diocèse ou d'une cité à laquelle
il emprunte habituellement son nom. Aussi, voyons-nous nos
chartes remplacer très-fréquemment dans la désignation d'un
lieu le mot pagus par le mot episcopatus , auquel elles attribuent
le même sens. C'est ainsi que Cordes, Vaucluse, Sorgues sont
indiqués comme situés tantôt in pago , tantôt in episcopatu
Ca vellicensi (pays de Cavaillon) ; que Six-Fours , Olioules , la
Garde figurent ici in pago et là in episcopatu Telonensi(pnys ou
diocèse de Toulon) , etc.
Toutefois, à côté de ces grands pagi, embrassant tout le ter-
ritoire d'un diocèse et que nous appellerons pagi de premier
ordre , figurent quelques pagi de dimension plus petite, qui
durent correspondre plus tard à quelque subdivision diocé-
saine, telle que l'archidiaconé , l'archiprêtré ou le doyenné. De
ces pagi de second ordre , un seul est situé en France : c'est le
pays de Bannassac situé en Gévaudan, au diocèse de Mende
(pagus Bannecensis , in territorio Gaballitano seu in episco-
patu Mimatensi). Les autres pagi de cette espèce sont tous
situés en Catalogne et en Roussillon, dans les diocèses de Bar-
celone et de Vich (in episcopatu Barchinûnensi et Ausonensi).
Ce sont les pays d'Ampurias (pagus Impuritanensis) , de Valls
( pagus T allensis), de Cerdagne (pagus Ccrdaniensis) , de
Confient (pagus Confluens) et de Bésalù (pagus Bisuldu-
nensis).
Quant aux pagi de premier ordre nommés dans notre Car-
tulaire, ils sont au nombre de dix , savoir :
lvf PRÉFACE.
Les pays de Marseille {pagus Massiliensis).
— d'Aix {pagus Aquensis).
— d'Arles {pagus Arelatensis).
— d'Embrun {pagus Ebredunensis).
— de Digne {pagus Dignensis).
— d'Albi {pagus Albiensis).
— de Rodez {pagus Rutenicus).
— de Cavaillon {pagus Cavellicensis).
— de Toulon (jjagus Telonensis).
— de Gévaudan correspondant au diocèse de Mende ,
{pagus Gaballitanus).
Le mot pagus est quelquefois pris dans cette acception vague
et indéterminée que nous donnons aujourd'hui au mot de pays :
c'est ainsi que nous le trouvons quatre fois appliqué à la Pro-
vence {in pago Provincise) en 1005, 1018 et 1019 '. Une seule
fois, enfin, il a la signification fort singulière de village ou de
bourg : in pago que nuncupant Brusa, dans le pays qu'on ap-
pelle Brue 2. N'est-ce pas ainsi que nos paysans appellent encore
leur village le pays ?
Employée d'une manière exclusive jusqu'à l'an 1000 ou en-
viron, la dénomination de pagus fut généralement remplacée, à
partir de la première moitié du xie siècle, du moins dans l'ac-
ception étendue de territoire dépendant dune cité, par la déno-
mination féodale de comté, comitatus, mieux appropriée à la
nouvelle condition politique de la France 3. Non pas que, même
dans cette acception particulière, Y expression pagus fût absolu-
ment tombée en désuétude : ainsi, dans une charte de 1060
1 N. 15, 75 , 76 et 630. naire, la règle générale. Mais il est incon-
8 N. 275. testable que cette règle admettait quel-
3 Nous n'entendons pas dire que les ques exceptions , et nous aurons plus bas
limites du comté, pas plus que celles du à signaler deux ou trois exemples, dans
grand pagus, correspondissent toujours lesquels la circonscription civile et la cir-
et exactement aux limites du diocèse, conscription ecclésiastique n'étaient pas
Cela était sans doute le cas le plus ordi- les mêmes.
PRÉFACE. r.vn
environ (n° 343), nous trouvons encore le comté d'Aix désigné
par les mots de pagus Aquensis ; seulement l'usage, en ce sens,
en devint extrêmement rare.
Les comtés qui figurent dans le Cartulaire de Saint- Victor
sont au nombre de vingt-cinq, savoir : les comtés de Marseille,
d'Aix, d'Arles, de Toulon, de Fréjus, d'Avignon, Venaissin
{Vendaxinus) ' , d'Apt, de Cavaillon, de Riez, de Senez, d'Em-
brun, de Gap, de Digne, de Vence, de Glandève, d'Antibes, de
Nice ou Cimiez, de Sisteron, de Nîmes, d'Uzès, de Rodez, de
Bigorre, de Barcelone ou de Vich, d'Ausone et de Bésalù. Re-
marquons, en passant, que, si l'on excepte les comtés de Bigorre
(compris dans la circonscription du diocèse de Tarbes) et Ve-
naissin, ainsi que le petit comté catalan de Bésalù, tous les
autres qui figurent dans cette liste portent le nom de la cité
épiscopale qui leur sert de capitale. Nous examinerons plus bas
la composition de ces comtés, et nous essayerons, au moins pour
quelques-uns d'entre eux, d'en déterminer les limites.
Quelquefois nos cbartes emploient, au lieu des mots pagus ou
comitatus, et dans le même sens, l'expression beaucoup plus
vague de tcrritorium. C'est ainsi que nous trouvons territorium
Gaballitanum, territorium Ncmauscnse, au lieu de pagus ou
comitatus Gaballitanus , pagus ou comitatus Nemausensis
(832-834); mais cette substitution est peu fréquente.
Ager.
Après le pagus et le comitatus arrive, dans l'échelle des di-
visions territoriales, Yager, auquel nous pourrions peut-être
donnerlenom français de canton. Au moins cette dénomination
est-elle celle qui nous paraît rendre le moins inexactement le
sens un peu vague du mot latin. Cinq agri seulement sontmen-
1 Ces deux derniers comtés, comme nous le verrons plus bas, étaient distincts l'un
de l'autre, au moins aux xi* et xu* siècles.
i k
lviii PRÉFACE.
bonnes dans le Cartulàire de Saint- Victor, savoir : dans le comté
d'Arles, ager Tripontius; ou canton du Trébon, et ager Argen-
tea, ou canton d'Argence, — celui-ci, situé sur la rive droite
du Rhône; dans le comté d'Avignon, ager Rupianus ou canton
de Roubian, et ager Lona, ou canton de la Lone; enfin, ager
Massilic/isis, lequel, d'après les lieux qui en font partie, devait
embrasser le territoire de la banlieue de Marseille.
Castruin , castellum, burgus, villa, colonica.
Dans les textes du moyen âge, castruin a habituellement le
sens de bourg fermé de murs et fortifié, et castellum celui de
château fort ou de forteresse. Dans le Cartulàire de Saint- Victor,
ces deux mots ont exactement la même signification et sont mis
indifféremment l'un pour l'autre, chacun d'eux ayant le double
sens de bourg fermé de murs et de château fort. Il n'est, pour
ainsi dire, pas une de nos chartes qui ne fournisse la preuve de
cette synonymie, et pas un des nombreux bourgs fortifiés que
nomme le Cartulàire qui ne soit qualifié, à vingt reprises, dans la
même pièce et souvent dans la même phrase, de castruin ou de
castellum, suivant le caprice du rédacteur '. Castrum n'a pas
moins souvent le sens restreint de forteresse. Voici, entre mille,
quelques phrases qui ne peuvent laisser aucun doute à cet égard.
« In supradicto Castro de Baido et aliud castrum, videlicet Gan-
« dalbert, totum et in omnibus rébus ad ipsos castellos aperti-
« nentibus (n° 1 20) . » « De Castro Auriol et de omnibus appendi-
« ciis ejusdem castelli (n° 62). » Dans la charte 158, le château
d'Arles est désigné par les mots de castrum Arelatis. Voici enfin
une phrase fort remarquable de la charte 759, dans laquelle
castrum a successivement les deux sens de château et de bourg
fortifié. « Querebat castrum de Podio Pini, quod predictus
1 Voyez entre autres les n°s 32, 58, 02, synonymie des deux expressions est le plus
120, 158, 759, etc., dans lesquels la nettement établie.
PREFACE. Ltx
« P. editicaverat in territorio castri de Solobio. » Le double
sens est ici nettement mis en relief.
La dénomination de burgus est très-rarement employée dans
nos chartes. Nous ne l'y rencontrons que pour désigner les
quatre lieux qui suivent : burgus Massiliensis , le faubourg de
31arseille (pas avant la fin du xu» siècle); burgus Sancti jEgidîi,
Saint-Gilles en Languedoc; burgus Sancti Dalmacii, Saint-
Daumas, près Roquebrune ; burgus Sancti Promasii, Saint-
Promasse , près Forcalquier.
Dans notre Cartulaire , comme partout ailleurs, le mot villa
signifie une agglomération d'habitations rurales, un village ou
petit bourg non fortifié. Très-souvent les textes mentionnent, à
propos du même lieu, comme deux choses distinctes, castrum
et villa, castrum s' appliquant au château et à ses dépendances,
ou à la ville haute fermée de murs, et villa désignant le village
ouvert ou faubourg bâti en dehors et au pied des murailles.
« De castro Auriol et de ipsa villa de Castro et villa Porcils
« castrum et villa quod nominant... , etc. » De là suit que beau-
coup de lieux sont indifféremment qualifiés, tantôt de castrum,
tantôt de villa. Tels sont : Aubagne, Auriol, Belcodène, Oliè-
res , Pourcieux, etc., etc.
La colonie ( colonica ) est une petite ferme ou habitation ru-
rale , accompagnée d'une portion de terre suffisante pour l'en-
tretien du colon et de sa famille. Cette espèce de tenure avait
cela de particulier que, dans l'origine au moins, elle ne pou-
vait être possédée que par l'homme de condition servile, auquel
le droit du moyen âge donnait le nom de colon. Nos textes se
rapportent à cet état originaire , où la condition de la personne
correspondait encore rigoureusement à la condition de la terre
qu'elle exploitait, et il n'y a pas de doute que les colonies men-
tionnées dans notre Cartulaire sont toutes exclusivement habi-
tées et exploitées par des familles de colons. 11 est question à
deux reprises d'établissements de ce genre dans le Cartulaire de
i.x PRÉFACE.
Saint- Victor ; d'abord dans la charte "291 qui mentionne les co-
lonies nouvellement créées par les moines (xe siècle) entre la
Lèze et la Durance ; puis dans l'appendice , texte le plus ancien
de ceux que nous publions et tout rempli par l'énumération de
nombreuses colonies , situées en différents lieux.
Mansus, curtis, condamina, braceria, etc.
Nous avons noté l'absence du mot mansus dans le Polyptyque.
Mais dans nos chartes provençales, de même que dans les chartes
du nord de la France , le type essentiel de la propriété rurale
est le manse, mansus , dont on retrouve la mention toutes les
fois qu'il s'agit de vente ou de donation de terres , c'est-à-dire
à chaque page de notre Cartulaire. Ici comme là, le manse com-
prend une étendue de terres plus ou moins grande avec les bâ-
timents d'exploitation et la maison d'habitation , ce que nous
appellerions aujourd'hui une ferme. On sait que quelquefois le
mot mansus désigne seulement les bâtiments d'habitation et
d'exploitation pris à part : il ne paraît pas dans notre Cartulaire
avoir jamais ce sens restreint , et on doit toujours l'entendre
comme désignant à la fois la maison et les terres. Le manse,
différant en cela de la colonie qui ne pouvait être détenue et
exploitée que par une espèce particulière de serf, par le colon ,
le manse , pris dans son acception générale et tel qu'il apparaît
constamment dans nos chartes, n'impliquait nullement dans la
condition sociale de celui qui le possédait un caractère particu-
lier. Il est à remarquer en effet que dans notre Cartulaire on
ne trouve ni manse ingénuile ni manse servile : les seules dési-
gnations spéciales et encore assez rares qui s'y montrent sont
celles de mansus dominicus, mansus caba lis, manse seigneurial,
manse capital ou chef-manse. Du reste, le manse est simplement
appelé de son nom générique , qu'il soit dans les mains d'un
homme libre ou dans celles d'un homme de condition servile.
PREFACE. lxi
Quant aux mots curtis, condamina, appennarîa, braceria ,
casale, casalicium, nous n'avons rien autre chose à faire qu'à
renvoyer, pour leur explication, le lecteur au Glossaire de
Du Gange. Nous signalerons seulement, à propos du mot casale
ou casalis, une charte de la fin du xie siècle, relative au bourg
de Saint-Gilles, dans laquelle casalis a le double sens de mai-
son (casalis seu dormis) et de terrain à bâtir (easales ad hedifi-
caridas domos). (N° 149.)
Ces renseignements généraux donnés, nous allons maintenant
nous occuper de la géographie des différents comtés dont nous
avons fait plus haut rénumération, dii'e comment ils étaient
composés, et essayer, à l'aide des renseignements fournis par
nos chartes, d'en déterminer, le plus exactement possible, les
délimitations territoriales.
Composition et circonscription des comtés.
1° Comté de Marseille.
Les lieux qui, d'après le Cartulaire de Saint-Victor, faisaient
partie du comté de Marseille, sont les suivants : Au bagne cas-
trum, Cuges castrum, Gemenos castrum, Romagnac ou Bonne-
veine, Saint-Marcel castrum, Saint-Michel -du-Plan, Saint-Mitre,
Caravaillan, Campagnes près Cabri es, Septèmes, les Pennes;
Arcoulens, Centron ou Saint-Tronc, Plombières, Sarturanwn ,
Saint-Geniez (ces cinq dernières localités appartenant nommé-
ment à Yager Massiliensïs) ; Saint -Savournin, Saint-Julien,
Auriol castrum1 , Céreste, la Cadière, Almee castrum, Cabriès,
Mazaugues castrum 2, Mérigue, Mauriès, Meaulne, Riboux, l'Al-
' Dans une pièce de 1045, Auriol et après, nous le trouvons constamment men-
Saint-Savournin sont placés dans le comté tionne comme faisant partie du comté de
d'Aix. Partout ailleurs , ils appartiennent Marseille. Ajoutons que Mazaugues appar-
at! comté de Marseille. tenait à l'ancien diocèse de Marseille , ce
' Mazaugues figure, à la fin du xie siècle, qui nous paraît un argument décisif pour
parmi les villas du comté d'Aix. Avant et le comté auquel nous l'attribuons.
lxii PRÉFACE.
lauzière, Signes, Saint-Cannat castrum, le Rouet, Croçh cas-
trum, les Pennes castrum, le Castelet castrum, Gardanne l ca-
strum, Castrum Villani, Roquevaire castrum, Lasa , villa
détruite auprès de Roquevaire, Nans castrum % Sillans 3, Seil-
lon castrum 4, le val de Trets, comprenant Pourcieux, Peynier,
Puyloubier castrum, Belcodène, Favary et le bourg de Trets5 ;
enfin un domaine appelé cwtis Tresia, que la charte 1041 dé-
signe de la manière suivante : « Que est pertinens ex comitatu
« Massiliensi et jacet in comitatu Aquensi. » La curtis Tresia
était donc évidemment une enclave du comté de Marseille dans
le comté d'Aix.
Maintenant, si, à l'aide des renseignements fournis par la
liste précédente, nous cherchons à retrouver sur la carte quelles
devaient être les limites géographiques du comté de Marseille,
nous arriverons à les tracer à peu près ainsi : En partant de
la mer, au nord-ouest de Marseille, et en allant de l'ouest à
l'est, la frontière devait passer par les Pennes, Cabriès, Gar-
danne6, descendre brusquement au midi sur Saint-Savournin en
laissant . Mimet en dehors, passer à Auriol7, à Nans, à Mazau-
gues, à Cuges, descendre au Castelet et à la Cadière et l'ejoin-
dre la mer sur ce dernier territoire, limitrophe du comté de
1 C'est au xme siècle seulement que seille , au xme siècle seulement. Avant
Gardanne est attribuée au comté de Mar- cela, Seillon dépendait du comté d'Aix.
seille. Avant cette époque, Gardanne ap- 6 Une seule de nos chartes place dans
partient constamment au comté d'Aix. le comté de Marseille le val de Trets, qui
1 En 781, Nans appartenait au comté forma, du xe au xin" siècle, une viguerie
d'Aix. A partir du xe siècle, Nans figure particulière comprenant 21 villages. Peut-
parmi les localités du comté de Mar- être y a-t-il là une erreur de copiste : car
seille. partout ailleurs et constamment le val de
'Sillans, compté parmi les villas du Trets fait partie du comté d'Aix.
comté de Marseille dans une charte du 6 Avant le xm" siècle , Gardanne est
ixe siècle, peut-être par erreur du copiste, hors de la frontière,
est partout ailleurs attribué au comté de 7 Nous laissons dans le comté d'Aix le
Fréjus, auquel sa position géographique val de Trets, une seule charte ne nous au-
le rattache naturellement. torisant pas à le placer, malgré toutes les
'Seillon appartient au comté de Mar- autres, dans le comté de Marseille.
PRÉFACE. Lxm
Toulon, entre la Cadière et Olioules. Le comté de Marseille
possédait de plus, comme enclaves, le castrum de Saint-Cannat ■ ,
dans le comté d'Aix ; le castrum de Seillon, dans le même
comté, mais à partir du xne siècle seulement; enfin, pendant le
ixe siècle peut-être, le castrum de Sillans, dans le comté de
Fréjus.
Les limites que nous venons d'indiquer concordent très-bien
avec celles de l'ancien diocèse de Marseille, tel qu'il subsista
jusqu'en 1790, autant au moins qu'il est permis d'en juger
d'après les cartes fort imparfaites que nous possédons des dio-
cèses de la Provence. Cette concordance entre les divisions
civiles anciennes et les divisions ecclésiastiques est d'ailleurs un
fait que tous les renseignements historiques portent à accueillir
sans difficulté.
2" Comté d'Aix.
Voici quelles étaient les localités appartenant au comté d'Aix :
Eguilles castrum, Gardanne castrum2, Gréasque, Mimet, Bouc
castrum, aujourd'hui Albertas; le val de Trets, comprenant
Pourcieux, Peynier, Puyloubier castrum, Belcodène, Favary,
Trets castrum, Ollières castrum, Saint-Maximin ou Bodani cas-
trum3, Brignolles castrum, Tourves castrum, Rougiers castrum,
Nans ca.y£ram4,Mazauguess,laGayolë, Félines, Saint-Pancrace,
1 Par une particularité cligne de remar- « est ipse alodis in comitatu Aquensi, in
que, le bourg de Saint-Cannat et son terri- « territorio ville Sancti Maxiraini , subtus
toire sont restés jusqu'au moment de la « castrum qui vocatur Rodenas. »(N° 295.)
Révolution française une enclave du dio- Vers la fin du xte siècle , Rodani est à
cèse de Marseille dans le diocèse d'Aix. peu près tombé en désuétude : Sanctus
i Au xme siècle, Gardanne est compté Maximinus reste la seule désignation
comme appartenant au comté de Mar- usitée,
seille. * Dans une charte de 781 seulement,
s Rodani, nom primitif de la localité, Nans appartient plus tard et constamment
resta le nom du château fort, du castrum au comté de Marseille,
proprement dit. Sanctus Maximinus était 8 A la fin du xi" siècle seulement. Avant
la villa bâtie en dehors des murailles, au- et après, Mazaugues appartient au comté
tour du monastère de Saint-Maximin. •• Et de Marseille.
lxiv PREFACE.
Auriol et Saint-Savournin ', Collongue castrum, aujourd'hui
Simiane, Rians castrum, la Cayrane, Artigues castrum, Espar-
ron-de-Palières castrum, Brue castrum, Seill on castrum2, Au-
riac castrum, Bras castrum, Barjols castrum, Saint-Estève-
d'Auriac, Gareoult, Saint-Médard, Venelles castrum, Mallemort
castrum, Baudueu castrum, Lambesc castrum, Velaux, Vauve-
nargues, Moulx 3 castrum, Saint-Marc-de-Jaumegarde, Goutard
castrum' ; enfin, au delà de la Durance, Cadenet castrum,
Gucuron castrum, Montjustin, Montfuron, Reillanne castrum,
et Joucas. Essayons maintenant de déterminer les frontières du
comté.
En partant de la Durance, au nord-ouest d'Aix et sur la limite
du comté d'Arles, la frontière commençait au territoire de Mal-
lemort , descendait à Lambesc et de là droit au sud à Velaux ,
inclinait au sud-est pour gagner Bouc , aujourd'hui Albertas, et
Gardanne, descendait à Gréasque et à Mimet ; puis, laissant de
côté Saint-Savournin et Auriol (qui dans une charte de 1045
seulement sont attribués au comté d'Aix), s'étendait au sud-est
jusqu'à Rougiers et Gareoult5, remontait droit au nord à Bri-
gnolles, puis gagnait Bras, Saint-Estève-d'Ainiac, Brue, Barjols ;
inclinait à l'ouest en passant par Espar ron-de-Palières, Artigues,
Rians; traversait la Durance au nord-ouest de ce bourg, montait
par Montfuron et Montjustin jusqu'à Reillanne, limite extrême
du comté au nord, redescendait droit à Gucuron et à Cadenet,
et rejoignait la Durance en face de Mallemort, d'où nous
sommes partis. Enfin le comté d'Aix avait une enclave, le ca-
1 Dans une pièce de 1045 seule- sur les bords de la Durance, était en
ment. Partout ailleurs Auriol et Saint- ruine et ad eremum rédaction. (N° 243.)
Savournin appartiennent au comté de C'est aujourd'hui une ferme.
Marseille. 6Nans et Mazaugues, situés au sud de
1 A partir du xme siècle, Seillon appar- Rougiers et dans les limites du comté de
tient au comté de Marseille. Marseille , sont attribués , le premier en
3 Lieu détruit. 781 , le second au milieu du xie siècle, au
4 En 1037 , le château de Gontard, situé comté d'Aix.
PRÉFACE. lxv
strwn de Baudtien, dans le comté de Riez, et une autre, la villa
de Joucas, dans le comté de Cavaillon.
Les limites que nous venons de décrire sont précisément
celles du diocèse d'Aix, tel qu'il subsista jusqu'en 1790.
3° Comté (TArlfi.
I ies localités suivantes sont attribuées au comté d'Arles : Maus-
sane, le Trébon, Vioula, la Chus, Aurignan, Saint-Genest ,
Debognarise, Saint-Jean-de-Grès , Cadarosc, aujourd'hui Berre,
Brouillany , Laurade ' , Lansac , Vitrolles castrum , Marignane
castrum3, Ligagnau, Maillant', Mouriès castrum , et sur la rive
droite du Rhône le canton d'Argence (ager Argehted) , dans
lequel est située une villa nommée Adavum.
Les renseignements qui précèdent sont malheureusement
insuffisants pour déterminer avec quelque certitude les limites
du comté d'Arles, d'autant mieux que la plupart des localités
que nous avons mentionnées sont situées dans la campagne
d'Arles, et fort près de la ville. Tout ce qu'il nous est permis
d'affirmer , c'est que le comté d'Arles possédait toute la rive
orientale de l'étang de Berre et qu'il descendait jusqu'à Mari-
gnane, où il joignait les comtés de Marseille et d'Aix; qu'au
nord il touchait au territoire de Tarascon , qui le séparait du
comté d'Avignon; qu'enfin, de même que l'ancien diocèse d'Ar-
les, il 's'étendait sur la rive droite du Rhône et comprenait sans
doute tout le delta de la Camargue.
1 Une seule charte de l'an 1017 (n° 177) Marignane elle-même, située sur les fron-
place Laurade dans le comté d'Arles. Par- tières des comtés d'Aix et de Marseille, est
tout ailleurs et constamment Laurade ap- quelquefois attribuée au comté d'Aix. Ma-
pariiënt au comté d'Avignon. rignane appartenait jadis au diocèse d'Ar-
8 Sur le territoire de Marignane était les: mais les trois diocèses d'Arles, d'Aix
situe un château appelé Papia , que la et de Marseille se rencontraient sur son
charte S40 place dans l'archevêché d'Aix. territoire.
lxvi PREFACE.
-4° Comte de Toulo,
Au comté de Toulon appartiennent les localités suivantes :
Six-Fours castrum, Olioules castrum, Solliès castrum, Belgen-
cier ,, la Garde castrum , la Salmette , Cuers castrum., Pierrefen
castrum, Néoulles castrum, Gareoult1, Forcalqueiret castrum,
Carnoules2, Collobrière castrum, le Puget-près-Cuers castrum.
Hyères castrum.
La frontière du comté de Toulon passait donc, en partant de
la presqu'île de Six-Fours, sise au sud-ouest de la rade de Tou-
lon, à Olioules; montait droit au nord à Néoulles, à Gareoult,
à Forcalqueiret ; de là , inclinait au sud - est vers Carnoules ;
gagnait à l'est le Puget, Collobrière, et redescendait à la mer, à
l'est du territoire d'Hyères.
La frontière que nous venons d'esquisser correspond parfai-
tement aux limites de l'ancien diocèse de Toulon.
5° Comté de Fréjus.
Le comté de Fréjus possédait, d'après notre Cartulaire, les
nombreuses localités qui suivent: La Garde-Freinet castrum, la
Moure, Grimaud castrum, Seignier, Grudigno castrum, Aqua
Friglda , Barbe, Sillans castrum, Seillans castrum, le Luc,
Cabasse, les Arcs castrum , Callas castrum, Salernes castrum.,
Saint -Jean près Salernes, Château-Double, Ampus castrum,
Bargemont castrum, la Motte castrum, Saint-Donis, Levedon,
Entrecasteaux castrum, ^.o(\uehY\n\e castrum, la Vallette, Paley-
son , Saint-Tropez castrum, les Sallettes, Marsens castrum.
Chamas castrum, Lorgues, Boque-Esclapon castrum, Tourret-
tes-lez-Fayence castrum , Pennafort castrum, Saint-Julien près
1 Gareoult et sa vallée , placés en 1036 - Carnoules , situé à l'extrême frontière
dans le comté de Toulon (n" 382),appar- des comtés de Fréjus et de Toulon, est
tiennent partout ailleurs au comté d'Aix, attribué tantôt à l'un, tantôt à l'autre de
où nous les avons fait figurer. ces comtés.
PRÉFACE. lxvii
la Celle-lez-Brignolles, Milamas castrum, Vidauban cqstrum,
Gonfaron castrum, Sala Gontranni , Cogolin castrum, Rama-
tuelle castrum, Bassian castrum, la vallée de laNapoule, la vallée
de Carcès, Pontevès castrum, Almac castrum, Pignans, Car-
noules ' , Ferrières castrum .
En suivant les indications fournies par notre liste, nous arri-
verons à tracer ainsi la frontière du comté de Fréjus: en com-
mençant par l'ouest et en partant de la mer, on trouvait d'abord
les territoires de Ramatuelle , de Cogolin et de Grimaud , limi-
trophes du comté de Toulon ; puis, la frontière se dirigeait droit
à l'ouest par la Garde-Freinet, Gonfaron, Pignans, Carnoules;
de là montait droit au nord à Cabasse, à Carcès, à Pontevès,
limitrophes du comté d'Àix ; inclinait au nord-est et passait à
Sillans, Salernes, Arnpus, Château-Double, Callas, Bargemont,
Seillans, Roque-Esclapon, Fayence, Tourrettes-lez-Fayence; se
dirigeait au sud-est , atteignait la vallée de la Napoule et rejoi-
gnait la mer au bourg de la Napoule, limitrophe du comté d'An-
tibes. Saint-Julien près la Celle-lez-Brignolles était une enclave
du comté de Fréjus, dans le comté d'Aix.
Ces limites correspondent à celles de l'ancien diocèse de Fréjus.
6° Comté d? Avignon.
Localités du comté d'Avignon , mentionnées dans le Cartu-
laire de Saint-Victor : le Roubian {açer) , la Lone , Tarascon
castrum, Laurade2, Aubignan, Augiers , Cabannes; enfin, le
territoire de Ligneux, lequel situé près de Cadenet, sur la rive
droite de la Durance , était une enclave du comté d'Avignon
dans le comté d'Aix : in comitatu Avinionensi , in episcopatit
Aquensi. Comme on le voit, notre Cartulaire ne mentionne
aucun lieu au nord d'Avignon.
1 Carnoules est attribué tantôt au comté de Toulon, tantôt au comté de Fréjus , ce
qui s'explique par sa position sur la frontière des deux comtés.
5 Une charte de 1017 attribue Laurade au comté d'Arles.
lxviii PREFACE.
7° Comté Venaissin.
Localités attribuées au comté Venaissin: Monteux, Sault,
Saint-Roch, Saint-Lambert près Lioux , Saint-Martin, Roque-
Martine.
Si nous cherchons sur la carte les localités trop peu nom-
breuses que nous venons de mentionner pour les deux comtés
d'Avignon et Venaissin, nous arriverons à cette conclusion que
le premier s'étendait connue une bande étroite le long du Rhône,
depuis Avignon au nord jusqu'à Tarascon au sud, tandis que le
comté Venaissin (comitatus Vcndaxinus) , situé à l'est de celui-
là et comprenant une partie de l'arrondissement actuel de Car-
pentras, s'étendait précisément à l'entour de l'ancienne ville de
Vénasque {Venasca, Fendasca) d'où l'on prétend, non sans
raison, qu'il tirait son nom.
Roque-Martine était une enclave du comté Venaissin, dans le
comté d'Arles.
8° Comté d'Apt.
Localités du comté d'Apt : Bonnieux castrwn , Lauzière , Sai-
gnon castrwn , Urbane , Castillon castrwn , Peyrolles , le Bois-
set-de-Saint-Martin-de-Castillon, Murs; enfin, une partie du
territoire de Goult.
9° Comté de Cavaillon.
Du comté de Cavaillon dépendent : Goult ' castrant , Gordes
castrum , la vallée du Limergues , Vaucluse castrwn , et Sor-
gues.
10" Comté de Riez.
Le comté de Riez comprend les lieux qui suivent : Aiguines
1 Le castrum de Goult appartenait au dan.s le comté limitrophe d'Apt. ^ Voyez la
comté de Cavaillon : mais une grande charte 428 qui le dit formellement.)
partie de son territoire était comprise
PRÉFACE lxix
castrum, les Salles ou Sallettes, Moustiers castrr/m, Roumou-
les castrum, Châteauneuf-lez-Moustiers , Regengna, Trigance1
castrum et la vallée de Saint-Julien, Tavernes, Rougon, Cha-
ragousse ou Saragousse castrum, Font-Saut, Vérignon, Bazar,
Saint-Julien-le-Montagnier, Brunet, les Mées, le Vernet,la Souve,
Entrages.
Les indications qui précèdent peuvent nous servir à tracer
ainsi les frontières du comté : au nord , le cours de la Bléonne
près de son embouchure dans la Durance et plus à l'est le
territoire d'Entrages formaient la séparation d'avec les comtés
vde Gap à l'ouest, et de Digne à l'est; d'Entrages, la frontière,
bordant le comté de Senez, descendait droit au sud à Mous-
tiers, puis s'étendait au sud-est à Châteauneuf, à Rougon, à
Trigance ; inclinait au sud-ouest et passait par Vérignon et Ta-
vernes; de là remontait au nord-ouest à Saint-Julien-le-Monta-
gnier; puis, atteignait tout près de là la Durance, qui servait de
limite au comté à l'ouest, depuis le territoire de Gréoux jusqu'à
l'embouchure de la Bléonne sur le terrritoire des Mées.
Ces limites paraissent être les mêmes que celles de l'ancien
diocèse de Riez.
1 1" Comté de Senez,
Les lieux appartenant au comté de Senez sont : Castellane
castrum, Blieux, Robion , Eoulx , Pej roule, Moriès castrum ,
Thorame2 castrum, Roca Ru/a, Allons, Bagarrio castrum, la
Mure, le Roubaud.
12° Comté il'Emirun.
Localités du comté d'Embrun : Chorges castrum , Turriers
castrum, Gigors , Faucon-du-Caire castrum, la Bréolle.
1 Quelques chartes placent Trigance, par 'Thorame est attribué par quelques
< 1 reur sans doute, dans le comté de Vence, chartes au comté limitrophe de Glande ive.
qui est séparé du comté de Riez par le C'est là un fait fréquent pour les localités
ci mté de Senez. situées sur les frontières de deux comtés.
lxx PREFACE.
13° Comté de Gap,
Au comté de Gap appartiennent : Volone, Dromon-Saint-
Geniès castrum, l'Escale ' castrum, Beaudun castrum, Ma-
gnane, Vilhosc, Baudument castrum, Châteaufort, Chardavon,
Valerne , Trescloux castrum, Mévcmillon castrum, Maizian
castrum, Cornillon.
i-\" Comte de Digne.
Les seules localités du comté de Digne que notre Cartulaire
mentionne sont : Chaudol , SaintJurson et la montagne du
Cousson.
15° Comté de Vend
Les lieux du comté de Vence sont : Gattières, Tourrettes-
lez-Vence, Gréolières castrum, Mas castrum, Crotton, la vallée
de Touranne, Saleta Saramanni,, Cagnes castrum, et Tri-
gance 2.
16° Comté de Glandève.
Au comté de Glandève appartiennent : Amirat castrum , Bon-
Villar, la vallée de Saint-Pierre, la Penne castrum et Thorame s
castrum.
17" Comté de Sisteron.
Le comté de Sisteron comprend : Cruis castrum , Màrsons ,
Fontienne, Saint-Maisme , Niozelles, Manosque, Châteauvezon
castrum , FuziVs , Forcalquier castrum , le bourg de Saint-Pro-
masse, Fagaine, l'Amauriès, Sigonce, la vallée de l'Auzon ,
Ongles castrum, Autonaves, Saint-Vincent castrum, Consonaves
ou Mallefo usasse castrum.
1 « Redditus Scale , tam de burgueto par erreur sans doute, au comté de Vence.
« quani de cas/m. » (870.) 3 Thorame est le plus souvent attribué
2 Trigance appartient au comté de Riez, au comté limithrophe de Senez.
Quelques chartes seulement l'attribuent ,
PRÉFACE. lx.vi
Nous tracerons ainsi la frontière du comté : la Durance lui
servait de limite constante à lest , depuis Sisteron au nord jus-
qu'à Manosque au sud, le séparant, depuis Sisteron jusqu'à l'em-
bouchure de la Bléonne, du comté de Gap, et, depuis l'embou-
chure de la Bléonne jusqu'à son extrémité sud, du comté de
Riez ; de Manosque, la frontière remontait au nord-ouest, à
Saint-Maisme, à Forcalquier, à Ongles, puis revenait joindre
Sisteron et la Durance par Saint- Vincent et Autonaves.
Cette délimitation assez bizarre nous est fournie par celle de
l'ancien diocèse de Sisteron, avec laquelle les indications de
notre Cartulaire, tout incomplètes qu'elles soient, sont parfaite-
ment d'accord.
18° Comté d'Antihes.
Les seules localités attribuées à ce comté sont : Moueïns et
Clauzonne.
19° Comté de Nice.
A ce comté appartiennent : Lau castrum, Saint-Martin ca-
stnan et Orbazacum.
20° Comté tlf Aïnie*.
Les localités du comté de Nîmes sont : le bourg de Saint-
Gilles et Meyrueis castrum.
21° Comté tfUzès.
Le Cartulaire de Saint-Victor mentionne dans le comté d'Uzès:
Garrigues et la vallée Milcicuie?isis ou Miliacensis, dans laquelle
sont situés Criders et Bonoilum.
22° Comté (!,■ Kotle~.
\ahreest la seule localité que mentionne notre Cartulaire.
en l'attribuant nommément au comté de Rodez.
lxxu PREFACE.
23° Comté de Bigarre.
Lieux appartenant au comté de Bigorce : la vallée deLavedan,
la vallée de Puistan, et Abiciacum ou Saint-Sever de Rustan.
JNous avons essayé de faire dans les pages qui précèdent, non
sans doute la géographie de la Provence, mais ce que nous nous
permettrons d'appeler la géographie du Cartulairede Saint-Victor,
avec l'aide du Cartulaire et par le Cartulaire seul. On comprend
que, lorsque nous nous sommes hasardés à tracer les frontières
de quelques-uns de nos comtés, nous n'avons pu le faire que
d'une manière approximative, rien ne garantissant que toutes
les localités placées à la limite des comtés voisins fussent exacte-
ment mentionnées dans les textes. Mais, quand il s'est agi d'at-
tribuer les diverses localités à tel ou tel comté, nous n'avons
donné place à aucune hypothèse, même à la plus autorisée en
apparence. Nous avons tenu à ne dire et nous n'avons dit que
ce que disaient nos chartes elles-mêmes. Aller au delà et procé-
der par induction, c'eût été, en quelque sorte, affaiblir l'autorité
des textes que nous publions et sortir du cadre que le Cartulaire
nous traçait ; c'est ce que nous n'avons pas voulu.
APPENDICE A LA PRÉFACE.
TARIF DES PEAGES DU COMTE DE PROVENGE,
AU MILIEU DU XIIl" SIÈCLE*.
[1. NICIA.2.]
1. Item habet in dicta civitate pro alberga in quolibet focco xii den., et
solvunt pro mille vc xx focquis.
2. Item cavalcata, scilicet a Vari citra versas Niciam exit totum commune,
et a Vari ultra usque ad Siangiam c clientes, et a Siagia ultra i. clientes.
3. Istas justicias, banna omnia * vendita i,xv s.
Pondus farine.
Mensura de quartinals.
Gabellam salis, berbe et fusten et pissis' et fusteri et aliorum que continen-
tur in carta.
4. In dalfino quando capitur percipit dominus cornes terciam partem ipsius
piscis ratione majoris dominii.
5. Item ripam maris ut subsequitur, scilicet omnis marinarius et mercator
veniens Niciam per mare a parte Provincie scilicet a Vari6 ultra donat xn den.
jen.; tamen in quolibet ligno unus est liber pro servitore.
Item mercator et marinarius de Tipia usque ad villam que appellatur Peira
donat ni den. jen.
Homo de Finar vi den.
Homo de Noli vi den.
Homo de Savona ix den.
1 Nous avons extrait ce document du re- * Dans le ms., il y a un espace blanc entre
gistre de Charles I", ms. français n. 9889 ces deux mots,
de la Bibliothèque impériale (voy. plus haut, 1 Pour pic'ts.
p. xxxv ) , pour servir de preuves à l'arti- * Le ms. porte savari. La leçon scilicet a
cle XII de notre préface. Vari, que Peiresc a notée en marge, est incon-
* Fol. 16 v. testable,
lxxiv APPENDICE
Quilibet hoino ab orieto Marquesii ultra, qui locus in ter villam de Savona
et villam de Varages, donat xxi den. jen.
6. De quolibet ligno ferente oleum donat i libram olei vel precium, et mer-
catores et marina rii nichilominus solvunt ut supra.
Item de quolibet centenario solar[iorum] vi den. vel unum solar[ium].
Item de quolibet centenario piperis i libram vel precium.
De quolibet ligno ferente bladum, si fuerit extraneum, percipitur quadrage-
sima pars.
Item si lignum extraneum vendatur, percipit dominus cornes de qualibet
libra precii xn den.
Item de quolibet sarraceno vendito , ab extraneo vendito vel si extraneo
vendatur, v sol.
Item habet pondus de rébus minimis, scilicet de quolibet quintal m ob.
[II. SARASONUM1.]
1 . Prime nundine scilicet mensis julii in Castro de Saranono fiunt quinta
décima die post festum sancti Johannis.
Item alie in mense octobri , scilicet quinta décima die post festum sancti Mi-
quaelis.
Prime nundine Ville Nove fiunt octavo die post Pentecosten ; tamen magis
valent in festo sancti Jobannis.
Item in mense octobri octavo die post festum sancti Michaelis.
2. Forma et modus de nundinis castri Saranoni et perceptionibus.
De qualibet bestia minuta, si venditur ibi, i ob. provincialem.
De qualibet bestia grossa, si venditur ibi, ni den. prov.
Bestia cargata, si pondus vendatur, donat vi den.
3. Tabula mersoriarum2 n den.
Tabula sabbatiorum par commune8 subtallarium vel precium.
Tabula de solis par solarum de mediocribus vel precium.
Tabula brocorum et capellorum i brocum vel capellum vel precium com-
mune.
Tabula fabiï i ferrum cum clavis.
Tabula pairolerii n den.
A. De masol de cera, si vendatur et est plus de libra, i den. ; si minus est,
nihil donat.
' Fol. 42. ' Ici et plus bas , ce mot est figuré par les lt t-
* Lisez : mercer.arum . très cote, surmontées d'un signe d'abréviation.
A LA PRÉFACE. iaxv
De pellibus, si vendantur ultra ix den., i ob.
Tabula de parapsidibus i parapsidem.
Tabula ciphorum i ciphum.
5. De tela lama1, si vendatur simul, u deu.
Tabula de serris i seram vel precium.
Dozeua easeorum, si simul vendatur, n den.
De corio bestie «rosse i ob.
o
Tabula de soualgis i soualliam.
[III. BROONIA1.]
1 . In villa Brinonie iiabet dominus cornes, etc.
2. Item lesdam mercati, scilicet :
De quolibet cestario3 i cossam vel i den., scilicet de omnibus rébus mensu-
randis ad cestarium.
De bove n den. et vacca. De asino et sauma i den. De roncino, equo,
equa, mulo, iv den. De porco i ob. De capra et ove poiesam.
3. Item4 tenentes tabulam, vendentes brunum, nigrum, blancum, stopa, de
qualibet canna poiesam.
De oleo de qualibet libra i poiesam.
De piris et ficubus recentibus, de saumata i ob.; de quolibet bouere i
poiesam.
De ollis et vitro de bonere et saumata i poiesam.
4. De xii caseis i; et si pauciores venderentur, de quolibet i poiesam post-
quani venderetur a v den. supra; infra nibil donat.
De mosol de ceira 6 i poiesa, quantumcumque sit.
De pellibus venditis a vi den. supra, de qualibet i poiesam.
De corio bovis, asini et similium i ob.
De saumata picis i ob.; de bonere poiesam.
5. Et hec percipiuntur a die mercurii, scilicet a meridie usque ad terciam
die veneris, quia in septimana nihil percipit curia ; in septimana vero de tru-
ctibus, alleis, vitrio percipit curia si primo venit.
6. In nundinibus douât quilibet tenens tabulam n den.; de omnibus aliis
percipitur ut supra.
1 Pour lanea. * l.e ms. porte : Tenenta tabulant. Item
'l Fol. 47, vu. vendentes,
* Pour testario. 3 Pour cera.
iaxvi APPENDICE
[IV. CASTRUM DE PENNIS4.]
1 . Item habet ibi pedagium cujus forma et modus talis est.
Carga de omnibus pannis Francie et Narbone et de telis Francie, de cor-
doano, gingibre , pipere, bresil , ense[n]s , grana, safra , garofle, coto[no]
filato, sucre in panibus , cerra2, lacca , de conillginis, céda et similibus, donat
pedagium integrum , scilicet x sol.
Carga de lana de capellis v sol.
Carge de toto alup , excepto alup de Bolca, donant très carge pro una
taïga, scilicet x sol.
Pulvis de sucre due carge pro i carga, scilicet x sol.
2. Due carge de cotono non filato pro i, scilicet x sol.
Due carge de comino pro i , x sol .
Très carge de coriis pilosis pro i, scilicet x sol.
Quatuor carge de stopis pro i , x sol.
Due carge de amendons pro una, x sol.
3. Très carge de racalicia pro i, x sol.
Très carge de coriis abtalis3 pro i, scilicet x sol.
Due carge de anginis 4 pro i, scilicet x sol.
Très carge de cabrellginis pro i , scilicet x sol.
Très carge de acerio pro una, scilicet x sol.
4. Très carge de telis, scilicet canabas, pro i, scilicet x sol.
Très carge de canebe pro i, scilicet x sol.
Très carge de datils pro una, x sol. Très carge de ficubus de Melita, x sol.
5. Hec est forma pedagii castri de Pennis.
Cordoan , gingibre, pebre, bresil, ensens , grana, safran, garofle, coton
filât , sucre en pain , cera , laça , conellinas , seda e totz autres aver sotil doua
pezage intier.
Item lana de capels dona n cargas pori.
Item totz aluns, estier aluns de Bolcan, in cargas por i.
Item pois de sucre n cargas por i.
Item coton non filatz n por i.
6. Item comin n por i.
Item boquinas in por i.
Item cuers pellos m por i.
* Fol. 33. 3 Pour aplatis.
3 Pour cera. ' Pour agnims.
A LA PRÉFACE. iaxvii
Item cuers adobatz m por i.
Item agninas n por i.
7. Item cabridinas m por i.
Item assier m por i.
Item tellas m por i.
Item canebe m por i.
Item stopas mi por i.
8. Item amellos n por i.
Item datils in por i.
Item figas Melitas m por i.
Item castannas lo pes mi den.
Item mellanas lo pes mi den.
Item ferre la carga xvi den.
9. Item oli i carga ix den.
Itam mel i carga ix den.
Item fromages i carga vin den.
Item i fais de conils a m pels vin den.
Item i fais de conils las carns vi den.
10. Item i saumada de peis vi den.
Item i saumada de blat n den.
Item i saumada de fusta n den.
Item i saumada d'ous u den.
Item i saumada de gallinas e de pollasses n den.
11. Item i bacon n den.
Item i porc i den .
Item i mouto i mesala, e feda e cabra.
Item i cabrit pogesa.
Item i caval v sol.
Item t rocin mi den.
Item i aze u den.
12. Item i bou mi den.
Item i colier qui porta i quintal de pebre xv den .
Item de quintal de comin vu et meala.
Item i quintal de coton filât e de tôt aver sotil mieg pezage.
13. Item colier qui porta fusta i den.
Item copas i den.
Item home qui porti ous vel pices vel gallinas i den.
Item sarrasin vel sarraeena v sol. qui vaga por vendre.
lxxviii APPENDICE
[V. AQUiE1.]
1. Forma et modus pedagii grossi de Aquis.
Carga de omnibus panais Francie, cordoano aptato, gingibre, pipere, brezil,
ense[n]s , grana, cotono5 filato, sucre in pane , ceira 8, lacca, conelginis,
cenda 4, cendatis, canella, garofle, cubebis, verdeto, indi, sitoal, gerengal et
similibus, donat quelibet carga, que fit de un quintals, x sol. Et hoc intelligas
quando predicta portantur a Levanto versus Ponent, scibcet a partibus Nicie
versus Rodanum, et e converso.
Si vero deportarentur de Massilia usque Cestaricum, percipiuntur de qualibet
carga supradictorum xv sol n den. Et istis perceptis 6 Aquis dictum avère débet
ire libère tam per comitatum Provincie quam Forcalquerii faciendo rectum iter
vel usque Dignam, salvo tamen domino comiti pedagio de Mesello quod nicbi-
lominus dabitur.
2. Carga de lana, capellorum seu bereratorum, de pulvere [de] sucre, de
cotono non filato, de solis, de anginis 6, de amendons donat médium peda-
gium, scilicet due carge pro una, secundum formam camini per quod depor-
taretur.
Carga de toto alup, excepto alup de Bolcano , de garnisonibus vendendis,
de comino, de becunis pelosis et coriis bovum et aliarum bestiarum grossarum,
de cabrellginis et de multoninis, et de covre, acerio, deferro, de cannebe, de
lino, de ficubus de Malita, donat quelibet carga tercium pedagium, scilicet
très carge pro una, secundum formam camini per quod deportarentur.
Carga de telis , de fustaneis , de stamegis , donant très carge pro duabus
cargis de majori pedagio , secundum formam camini per quod deportarentur.
3. Carga de lana lavata, de solpre, de alup de Bolca, de stopis, donant mi
carge pro una, servata forma camini sui.
Saumata de lana dislavata xn den.
Pannus de Aviono 7 quilibet vm den., et fit carga de îx pannis.
Pannus quilibet de Narbona mi den., et fit carga de ix pannis.
Carga de violetis m sol. ix den., que est de mi quintals.
Carga de lectoariis et de aliis omnibus que pertinent ad ypothecariam donat
médium pedagium, servata forma camini.
1 Fol. 53 v°. * Pour céda
2 Au-dessus du mot eotono, ou a ajouté les B Le ms. porte preceptis.
lettres d.ori, peut-être pour de Oriente. f Pour agn'mis.
5 Pour ce/a. 7 Lisez : Avinione.
A LA PRÉFACE. lxxix
De douzena capellorum de feutre i den.
De colleri percipitur secundum niodum quod portât ad rationem sui ponderis.
Hane f'ormam dixit B. R., antiqus pedegerius suo juramento.
[VI. DIGNA1.]
1 . Forma et modus pedagii.
De quolibet trocello eordoani, piperis, plata argenti vel auri, cera, gingibre,
et omnium pannarum indifferenter, bresil, safra, garefoli, indi, conalginis et
filato, et de omnibus alupmis, excepto de Bolcano, et similibus, si deportetur
per giossam bestiam donat n sol. Asinus vero dat xn den., et bestia similis
honerata de predictis donat xn den.
De alup de Bolca, de grossa bestia xn den.; de asino vi den.
2. De saumata ferri, acerii , comini, castagis, amindolis fractis2, ficubus,
pes, orto, plumbum, coriis non abtantis, et lana, canebe, licio 3 et cordis,
oleo, cepo, sagimine, baconis et multouis, et covre, caseorum , de bestia
grossa xn den., de asino vero vi den.
De saumata salis ad bestiam grossam vi den., de bestia 4 scilicet asino mi
den.
Fusta, bladum et fructus sunt libéra. Avère est liberum. Moneta facta est
libéra.
3. In castre de Gavesa :... Lesda fuste descendentis per Blesonam , in
qua dominus cornes percipit terciam partem, que percipitur in modum infra
scriptum : De i douzena de fustis rotondis m ob.; de trababus 6 cairatis , sci-
licet de douzena m den.; de fusto de plato i den.; de goria deissendols n den.;
de corga de modendiuis vi den.; de qualibet mola vi den.
[\II. CASTRUM DE VALANSOLA ' .]
1 . Forma pedagii bec est :
De trocello pannorum et coriorum abtorum, de besta grossa in sol., de asino
vel simili xvm den.
De coriis non abtatis, cujuscumque sint speciei, de bestia grossa xvm den.,
de asino et simili ix den.
Saumata salis nu den.
1 Fol. G2 t°. 4 Suppléez peut-être : minuta.
* Le ms. porte fructis, * Pour trabibus.
5 Peut-être pour lino. * Fol. 68.
lxxx APPENDICE
Saumata bladi, farine et leguminis u den.
2. Saumata fuste n den.
Saumata caseorum xn den., scilicet de bestia grossa; de asino vi den.
Saumata olei et piscis1, xn den. de bestia grossa, de asino vi den.
De saumata ficuum siccorum vi den.
De pipere et de omnibus que pondère venduntur ni sol., et distinge ut
supra de bestiis.
3. Coto, bresil, comi, aliim* de Bolcano , reoalicia, plumpo, stanguo et
luis similia médium pedagium , distinguendo bestias.
De ferro et acerio et covre, de saumata xn den., distinguendo.
De saumata russi et de omnibus fructibus, quelibet saumata n den.
Saumata de alleis, vitreo et copis et scallugis 11 den.
4 . De qualibet bestia grossa , quecumque sit , n den .
De vivo porco i den.; de mortuo n den.
De mutone, ove et capra qualibet i ob.
De saumata cirogrillorum vu den., distingundo bestias.
5. De collaterio de pipere, safra et aliis similibus vi den. De comino , co-
tono et similibus m den. De vitrio, malgranatis, i vitreum vel unam malgra-
natam, i den. De omnibus aliis est liber collaterius.
De sarracena et sarraceno vi den.
De saumata pannorum Provincie de lana, scilicet de bruno et blanco et
nigro, xn den., distinguendo de bestias.
De saumata de virens Avinionis et similibus xvm den., distinguendo de
bestiis.
Saumata de lanceis unam lanceam.
6. Scias tamen quod [de] trocello et similibus consueverunt percipi tantum-
modo n sol.; sed a tempore exercitus de Manuasca percipiuntur in sol. occa-
sione solutionis debitorum que dominus cornes debebat probis hominibus de
Manoasca et dominis de Bello Monte.
Item scias quod de omnibus rébus que pondère venduntur vel de trocello,
si dederint pedagium in villa de Aquis, nichil donant in villa de Valansola.
Alie vero res donant hic et illic.
Item scias quod pedagium de Nave Rosseti et de Villa Dieu et de Astratal,
de Podio Moiso e de San Jurs est totum de pedagio Valansole et totum insimul
deberet colligi.
n
1 Pour picis. 'Peut-être pour alum.
A LA PRÉFACE. LXxxi
[VIII. DE SAXCTO GABRIELE1.]
1 . Forma et modus pedagii de Sancto Gabriele. Quod castrum tenet Ainie-
ricus de Tarascono, sed causam nescio.
Carga omnium pannorum de Francia, de Lombardia, de Avinio, de Nar-
bona, de telis, cordoano, indi, gingebre, garofle, céda, sendatum, safra,
cera, stamengia, n sol. n den. Et sit 2 carga de iinor quintals.
De saumata olei xn den.
De canebe vi den.
De canella xn den.
De anginis', cabrellginis , mutoninis, vi den.
De pellibus caprarum et buccorum pilosis xn den.
2. De comino, de castagis, de ferro, de acerio, de staio, de fustoniis, de
bresil, de ficubus, xn den.
De saumata piscis4 vi den. Colla terius m ob.
De cotono xn den.
De saumata muli vel roncini m den.
De saumata asini n den.
De saumata de nucibus, amigdalis, n den.
De modio vini n den., et est modius xn saumatarum.
3. De baco i den.
De tina un den.
De vaissello mi den.
De archa n den.
De scutellis, talliatoris, grasaletis, broquis, n den.
De sercles, pincbes, n den.
De brocquis et similibus n den.
De saumata de alleis et cepis n den.
4. De saumata de veire i cupam et de colleterio.
De sa[u]mata ollarum terre vel sirailium n den. De colleterio i den.
De porco i den.
De ove vel multone i ob.
De bove vel vacca n den.
De [e]quo vel mulo n den.
De saumata tocius bladi et leguminis m den.
' Fol. 75 V. s Pour agninis.
1 Lisez -.fit. * Pour picis.
i k
lxxmi APPENDICE
De saumata ' n den. De colleterio i den.
De saumata panis, i den.
[IX. TARASCO*.]
1. De fusta.
De arbore navis que est vu palmorum vel plus in grosso donat lxx sol.
De anteimo navis que sit vi palmorum et dimidii vel plus xxx sol.
De timono ad navem xv sol.
De antena vi palmorum xx sol.
De antena v palmorum et dimidii xi sol.
De antena v palmorum x sol.
De [antena] mi palmorum et dimidii v sol.
De [antena] un palmorum un sol.
2. De rovre coirato v sol.
De rovre rotondo xv sol.
De uno cairato de saicel fit una travata de fusta.
De duobus cairrans de ruatis s fit una travata de fusta.
De xn perticis minutis rotondis fit i travata de fusta.
De xn jazinis minutis fit i travata de fusta.
De jazinis bastardis fit de ira vel vi una travata de fusta.
De nu caratis que trabuntur bovum i travata fuste.
Et de quolibet predictorum percipiuntnr xn den. etob.
3. De alaudis et de scodadis de quibus fiunt pragamena, de carga ix den.
Et istud percipitur a x annis citra; ante vero non percipiebatur.
De lisno facto d. * l sol. De barca v sol. De nave dubitant.
De xx taulis de sap fit i travata, xn den. et ob.
De taulis nogerii v vel vi fit travata, xn den. et ob.
De taulis de rovre magnis x fit travata, xn den. et ob.
De fusta unius molendini aure v sol.
De fusta unius molendini aque x sol.
4. Carga de céda, de sandatis, de mi quintals, n sol. m den. etob.
Carga de pennis n sol. m den. et ob.
Aurum, argentum, moneta, verdent, mercimonia, gala, recalieia, vestes
facte, pellia, sunt Ubere. Tamen vestes et pellia6 in nundinibus de Bellicadro
1 Ici il manque sans doute un mot. * 11 ne faut probablement pas tenir compte
* Fol. 78 v". de ce d., ou bien il faut l'interpréter par dt-
! Au-dessus du mot rua/h, on a écrit btntur.
ruaus. * Peut-être pour ptlliaria. Conf. XII, 9
A LA PREFACE. lxxxiii
mensis madii donant, scilicet vestes secundum valorem pannoium; de pellia '
de honere hominis ni den., bestie vi den.
De equo vendendo n sol. vi den., si transit Rodanum, si venderetur a xn lib.
supra; si vero minus, solvit tantum un den.
5. Forma et modus percipiendi pedagium in villa Tarasconi et Rodano in
rébus diversis deportatis per Rodanum ascendendo vel dcscendendo.
Nihil dixerunt de argent vivo*, verdent.
Carga i pannorum de Avinono, que est ix pannoium, dare débet n sol.
m den. et ob.
Carga de sera !, que est [de] un quintals, n sol. m den. et ob.
Carga piperis, que est de mi quintals, n sol. m den. et ol>.
Carga degingebre, que est de un quintals, n sol. in den. et ob.
Carga de inde similiter.
6. Carga de coriis abtamptis '' similiter in omnibus.
Carga de coriis non aptatis, que est xx coriorum, n sol. ni den. et ob.
Carga de cordoauo, que est de un quintals vel xn douzenas, in sol. m den.
et ob.
Carga de multonis et de agninis 5 et de pellibus edorum xix den., et fit
carga de mi quintals.
Carga de lana, que est de nn quintals vel de m douxenis, xtx den.
7. Carga de comino, de canella, de riso, de sucre, de ficubus, de ferro, de
ascerio, de stopis, de canebe, de datils % de melle, de oleo, de cordis, de
filo cordarum, de pes, de piscibus majus7, salsatis vel non salsatis, de cotono,
de fustanis, de castages pelatis, de amicdalis fractis, et fit carga de mi quin-
tals, xix den. Et de brrassis s, sagimine, cepo, caseis.
De quolibet melliario tegularum, ubicumque discargentur, ix den., dum-
modo non deponantur apud Tarasconum.
Carga de plombo de un quintals vi den.
8. Carga tocius bladi et tôt ejus 9 leguminis, que fit xv vel xn seatariorom
ad mensuram Tarasconi, ixden. etob.
Carga de greza vegetum, que est de mi quintals, ix den.
1 Dans le ras., le paragraphe finit au bas 4 Pour aptatis.
du f. 78 V avec le mot pellia. Les mots : De "Le ms. porte aguinU.
honere hominis m den. et : Bestie vi den. l'or- e Le ms. porte darils.
ment deux petits paragraphes distincts au haut 7 Peut-être pour maris ou magnis.
du f. 79. Nous n'avons pas cru pouvoir conser- "Il faut peut-être lire borrassis. Conf.
ver ces coupures. XII, 9.
* Le ms. porte vino. 9 Au lieu de tôt e/'i«, il faut sans doute lire
1 Pour cera. totius.
lxxxiv APPENDICE
Carga de stamagiis, que est de mi quintals, n sol. m den. et ob.
Modium de russo, quod fit de lxxii quintals, in quo sunt ni saquiras et
dimidia, vi sol. v den., et sola saquira xxn den. donat.
9. De vino portato inferius vel superius per Rodanum, de quolibet vaicello
parvo vel magno vi den. De barralo nibil. Et de tribus vaicellis et supra
i saumatam de vino. De duobus vero vaicellis i barrai de vino, et de i vaicello
i médium barrai.
Carga de telis et de omnibus pannis Francie et Narbone et similium et de
alupno de Pluma et de Alamp, et de sucrino1 n sol. ni den. et ob. Et fit
carga xn pannorum de Francia, et de Narbona xxmi pannorum, et de
alupnis de mi quintals.
Carga de alupmo 2 de mi quintals ix den.
10. De sale ascendenti per Rodanum a Bellicadro superius, de modio salis
xvin den. pro pedagio, et pro usagio de quolibet modio un den. usque
ad xl, quia ultra non d[ebetur] ; et in dictis mi denariis habet dominus cornes
terciam partem, et postquam fuerint completi xn den. et ob. de dictis
mi den. dominus cornes percipit inde mi den. et ob. ; ultra tamen postquam
sunt xl modii completi percipiuntur xvi sol. vin den. pro usagio, quamvis
tantum non levarent un den. pro modio; et in dictis xvi sol. vin den. per-
cipit dominus cornes pro suo tercio et ob. vi sol. Et bec vera sunt de usagio ' si
dicti xl modii essent in uno navigio vel plus, quantumcumque esset, quod non
perciperentur nisi xvi sol. vin den. Si vero in uno navigio essent xl modii et
duceret aliud navigium cum duobus vel tribus vel pluribus modiis, daret usa-
gium ut supra, quamvis essent ejusdem bominis. Residuum mi denariorum
est militum de Tarascono.
1 1 . De bomine extraneo descarganti apud Bellicadrum salem vel ven-
dentem * ibi cuicumque, percipit dominus cornes de quoUbet modio vi den.
et ob. libère et usagium ut supra. Si vero fuerit de Tarascono vel de Belli-
cadro qui descargaverit, est liber de pedagio, tamen nsagium solvit et in 6
modum. Homo vero extraneus si discargaverit apud Tarasconum salem,
solvit solummodo usagium ni den. et non pedagium. Homines de Tarascono
sunt liberi.
12. De minimis de pedagio.
Bestia quelibet grossa Provi[ncie] de loco ubi currerunt regales donat mi den.
1 II faut peut-être lire : de Alamp et de Su- 4 Lisez : vendente.
crino, n sol. B Les lettres in sont surmontées d'une abré-
9 Ici il doit manquer un ou deux mots. viation. Il faut peut-être rétablir un mot ou»
s Le ms. porte vusagio. blie par le copiste : et in supradictum modum.
A LA PREFACE. lxxxv
tnr. Bestia vero de loco ubi currerunt raymundences communiter donat n den.
tur. Et sic de omnibus provi[neiis] ubi currerunt monete ejusdem valoris ,
scilicet regalium vel raymuudentium, et sic debent esse quitie a pontanage
tam a comité quam a rege.
Asinus, undecumque sit, excepto de Tarascono et de Bellicadro, et ex-
ceptis bestiis militum et filiorum et etiam nobilium vel illorum de projenie ,
solvit iden., quia illi sunt liberi. Clerici omnes solvunt, exceptis privilegiatis
specialiter.
13. Quilibet Lombardus equitans solvit mi den.; tamen sivadit apud Sanc-
tum Jacobum, solvit vm den.
Item quilibet et quelibet Lombardus et Lombarda, si iverint pedes apud
Sanctum Jacobum , solvit m ob.
Item quilibet alins de aliis provinciis qui iverit apud Sanctum Jacobum.
Et sunt quiti de passagio de comitatu Provincie qui sunt liberi.
Item omnis Spanus, Anglicus, Alamandus qui sit Romeus solvit v den.
Item omnes descendentes per Rodanum volentes visitare Sanctum Jacobum
vel Sanctum Gilium , ubicumque se applicuerit, dummodo non applicaret se a
parte Provincie, sunt liberi; tune solvit i den. pedes, eques vero v den., et
hec intelligantur de illis qui sunt de Lugduno vel supra. A Lugduno citra nihil
donant. Tamen Mosse judeus dixit quod omnes donant exceptis Provincia-
libus.
1 4 . Castage cum scorcha , poma , pira , fondons , percica , sorbe , nespole ,
de saumata n den.
Nuce, amicdale, avellane cum crouello, de saumata m den. et ob.; saumata
fit de vm eminis rasis.
De saumata de aigriotis et de cereiriis n den.
De lanceis, de scutellis, grasaletis, tallaidors, circulis, sciplis1 de fusto. pin-
ges, culliers, percipiuntur de centum quatuor.
15. De bestiis minutas venientibus de partibus Provincie transeuntibus Ro-
danum, de quatuor, i den.
De navigio vendendo scilicet de qualibet poste de sola seu fondo n den.
De duabus postibus attingentibus costatos tantum n den., quia ille eompu-
tantur pro una.
Item unam remam de quolibet navigio, et illam redimunt ad arbitrium pe-
dejarii.
16. De vitrio, de uno coperio n cupas; de collerio i cupam.
' Pour sefphis.
lxxxvi APPENDICE
De rapis de saumata i ob.
De saumata carboni i den.
De rusca ad opus corriuni ' de saumata i ob.
De ollens2 terre, potis, dorquis', de centum quatuor, vel de pretio xxv"4.
17. Forma et modus pedagii de portali Tarasconi qaam sacramento mani-
festavit Po[ncius] de Prato, antiqus pedejarius.
Carga omnium pannorum de Francia, de Narbona, de Avinono, de te'is et
de cordoano et de indri, de pebre, de gingebre, de cera, de garofle, de céda,
de sandatis, de stamegiis, douât n sol. n den. regales. Et fit carga de mi quin-
tals. Si minus est, donat secundum quod est. Et hoc intelligatur de illis qui
non dederunt pedagium ad Rodanum.
De omnibus aliis ut de oleo, de canebe, de canella, de anginis 5 et de pel-
libus edorum et agnorum et de multoninis, de comino, de castagis , de ferro,
de stangno , de ficubus , de piscibus salsatis , de cotono , de fustanis , de bresil
et similibus, douât li carga, a v annis citra, xvin den. ; tamen consuevit date
tantummodo xni den.
18. Item bestia cargada de sale n den.
De vaicello, de bacono, de mola, de tina, de archa cum pecollis noiis,
nu den.
De donga scilicet de xxv dogilis ' cum bugis un den.
De bestia cargada de fructibus n den
De scudellis, de culliers, de grasaletis, de talladors, de lanceis, de pinges,
de ciphis, de cilclis percipit pedegerius de centum un.
De bestia cargata de verre n copas vel de illo verre quod est ibi.
De bestia cargata de brocs, vel de cornudis, de barralis, n den.
De ollis terrœ de centum un.
19. De bestia cargada de cepis, de alleis, i rest.
De bestia cargada de blado toto et legumine et farina mi den. et m poiesas.
Et fit saumata de vni cestariis ' .
De grossa vendenda bestia i ob. ; tamen si venditur homini [de] Tarascono
nihil donat.
De bestia vendenda minuta, de mi bestias i den. tur.
Hoc tamen sciendum est quod omnia supradicta donant pedagium supra-
1 Lisez coriorum.
* Lisez : ollis.
5 Peut-être pour broquis.
* Sous-entendu pars.
Pour agninis.
' Le ms. porte iogi et au-dessus de la ligue
un / traversé d'un trait.
' La phrase Et fit saumata de vm cestariis
a été rejetée dans le ms. à la fin de l'article
suivant.
A LA PREFACE. lxxxvii
dictorum ad portale si non solverin[t] in Jernega pedagium; quia si solverint
vadunt libère sine isto pedagio de portali.
20. Forma et modus pedagii de Saneto Gabiïele, qnod percipitur sub forma
pedagii portalis de Tarascono pro majori parte, quia de omnibus infra scriptis,
oleo, canebe, canella, anginis % pellibus edorum , agnorum , multoninis ,
comino , castagis , ferro , stangno , ficubus , piscibus salsatis , cotono , fustanis ,
bresil et similibus , ex quibus datur médium pedagium secundum formam de
Tarascono et ex quibus fit carga demi quintals, donat carga xm den. tan-
tummodo. In omnibus aliis servatur modus et forma dicti pedagii portalis de
Tarascono in isto pedagio de San Gabriel.
2 1 . Forma et modus percipiendi pedagium constitutum apud Bellicadrum et
Tarasconem in ponte de novo facto anno Domini M° CC° L° I".
Bestia portans trocellum seu balam donat m ob. tur.; tamen homines sunt
quitii. Si vero fuerit sine honere seu cargo i ob.
Bestia grossa cargada de aliis, scilicet de grano, de ligumine, de blado alio,
de carbono, de ortalagiis, de fructibus, i den., ductore quitio. Et vocatur
bestia grossa mulus, mula, roncinus, equs. Si vero disgargatus, i ob.
Asinus et asina carga tus de predictis vel sine cargo i ob., ductore quitio.
Cadriga cargata vi den.; vacua vero m den.
22. Homo vero transiens Bodanum donat medietatem oboli. Si vero eodem
die incontinenti vult redire, reddit libère. Et boc intelligitur tamdehominibus
Bellicadri etTarasconi quam aliorum locorum.
Bestie brave, antequam equite[n]tur , si ducantur ultra Bodanum, dant
mi bestie i den.
Si vero pautiores quis duxerit, est quitius pro medietate oboli.
De bestiis minutis si transeunt per pontem dant nu bestie medietatem
oboli.
Omnis equitans dat i ob. qualibet vice sui transitus.
Omnes servientes domini régis et domini comitis et mona[s]terii domini
comitis sunt liberi de isto pedagio tamdiu quamdiu fuerint in ejus servitio.
Hoc juraverunt et dixeruntMosse judeusetCrescas suo sacramento, Bainal-
dus Francigena pedegerius.
[X. AVINIO2.]
1 . Communia civitatds Avinioni habet bos redditus in villa Avinioni et bas
proprietates et res.
' Pour agninit. * Fol. 80 y".
iaxxvui APPENDICE
Palacium in quo jus redditur.
Item doinum cesteraren ' ubi venditur bladum, et percipitur ibi de toto
blado, legumine et fructibus venditis in civitate Avinioni vel territorio trice-
sima pars de extraneis. Cives vero Avinionenses erant liberi quando vendebant
bladum suum, scilicet quod habuerant de terris propriis. Si vero dicti cives
aliquod bladum vel legumen vel fructus emebant extra civitatem Avinioni
vel aliter acquirebant et illud vendebant post in villa Avinioni vel ejus ter-
ritorio , dabant tune solum sexagesimam partem, tamen a sex annis citra ,
tempore inicii hujus modi confrasrie modo fracte, fecerunt se liberos et im-
munes.
2. Mensura vini est communis et percipitur de quolibet modio vini venditi
i den. et a modo inferius i ob.
Canna mellis et olei est communis et percipitur de qualibet canna vendita
i ob.
Corda canabaciorum, de x cannis mensuratis i den. percipitur.
Quintale est communis et percipitur de quolibet quintali cujuslibet rei i den.
inter emptorem et venditorem.
3. Itemhabet omnesjusticias, banna, bullam curie que venditur milib., in-
farum quod venditur nu lib.
Banasta russi.
Golla de cineribus.
Scandai de calce.
Pondus fili de lana, et percipitur de mi lib. i ob., et de vm [lib.] i den.,
et de c lib. xn den., et sic descendendo et ascendendo.
Pondus farine, et percipitur de qualibet saumata i den., et fit saumata de
n manganeriis et supra; inferius nibil dat.
4. Lesde et linge vaccarum et pedagia vetera de rébus minutis et blado, in
quibus omnibus, cura sunt congregata, communie percipiebant * sexagesimam
partem.
Pedagium salis ascendentis per Rodanum , de quolibet navigio completo ,
quod est de nu" modiis , percipiuntur lx sol. et xxx sest. de sale ab hominibus
Avinioni; de extraneis vero lxi sol. n den. et xxxnn sest. de sale; ubi com-
mune percipiebat vm sol. n den. et ob.; si plus est vel minus, juxta modum
predictum.
1 Peut-être pour cestarensem , la maison du * Il faut sans doute lire : commune percipie-
sétier. iat.
A LA PREFACE. iaxxix
[XI. ORGO1.]
1 . Forma et modus pedagii de Orgono et Sancti Antiol per totum insimul
collectum.
Carga de pannis , telis , pebre , gingebre , garofle , safra , indi , bresil , cen-
dato, céda, cera , cordoano , grana, stamengis, pennis et similibus, ex qui-
bus fit carga de mi quint als, xvn den.
Carga de canebe vin den. et ob.
Carga de pez saumata un den.
Carga de amigdalis aptatis xvn den.
Carga de comino xvn den.
2 . Carga de acerio x den .
Carga de piscibus salsatis vi den.
Saumata vero de piscibus miuutis un den. Collaterius vero donat n den.
Saumata de parapsidibus et similibus et de tota f'usta n den.
Saumata de cirogrillis vi den.
Quatuor bestie minute i den .
De saumata ollarum de veire n den.
Collaterius donat de omnibus istis i den. seu médium pedagium excepte de
sale de quo est liber.
3. Judeus in equo donat vi den.; pedes m den. Tamen novum est.
Carga de stopis, saumata, mi den.
Carga de ficubus et castagis un den.
De plombo.
Carga de ferro un den.
Carga de toto alup xvn den.
Carga de cabrunis et coriis boum pilosis xvn den.
4. Carga de caseis x den.
Carga de sagimine et cepo vi den.
Carga de camelis xvn den.
Saumata de cepis, de alleis, n den.
Saumata de blado toto et legumine et de nucibus et farina n den., et sic de
omnibus fructibus.
5. Saumata de vino n den.
Saumata de cineribus n den.
' Fol. 82 t\
I 7
se APPENDICE
Bos, vacca, asinus, roncinus, si vendantur, n den. Equsv s. ' n s. vi den.
Porcus i den.
Saumata de sale de asino u den. Bestia grossa un den.
6. Pesagium navis de Orgono.
De omni trocello cum bestia n den.
De omnibus aliis bestia cargata i den.
Bestia diseargata i den.
Homo sine bestia i ob.
In quo pedagio percipit dominus cornes in dnodecima parte terciam parlent,
quia Po[ncius] de Orgo et domina Aiselena et domina Bertranda , cujus domi-
nus cornes partem babuit ex emptione, percipiebant de xn partibus imam par-
tem et dimidiam, et [de] istis domina Aiselena percipit tertiam partem, id est
mediam partem in parte intégra; Po[ncius] d'Orgo percipit duas partes, et do-
minus cornes terciam partem partis intègre ratione dicte emptionis. Et sic, con-
gregatis xu solidis de pesagio navis, domini de Cavalliono percipiunt vi sol.,
qui medietatem babent, et domini de Orgono alios vi sol., in quibus dominus
cornes habet un den. tantum.
7. De quolibet rat fuste percipitur una carreria tota , salvis tamen dominis
ratis costatis ratis, et levata illa carreria iterum per tota rate percipiuntur
xx den., de quibus omnibus, scilicet tam de fusta quam de denariis, percipit
dominus cornes medietatem ; alia vero medietas dividitur per médium , et unam
medietatem percipiunt P. de Cabanis et Gorda Fens ; de alia vero medietate 2
percipit R. de Orgo cum beredibus terciam partem ; aliam vero terciam partem
idem R. d'Orgo per se ratione emptionis quam fecit a R. Laugerio de Islla ;
aliam terciam partem percipit Po. de Orgo et domina Aiselena et dominus
cornes ratione emptionis domine Bertrande, sororis dicti Po[ncii], in qua parte
domina Aiselena percipit terciam partem ; in duobus vero partibus remanen-
tibus Ponsius d'Orgo percipit duas partes et dominus cornes unam ratione
dicte emptionis.
8. Hec forma debuisset superius esse posita cum domini de Orgono perci-
piant aliquam partem scilicet infra scriptam.
In pedagio de veire, de ollis , de piscibus , de averi minuto percipiunt terciam
partem integram.
In pedagio salis, scilicet de saumata dabantur u den. et ob. raym., in quo
obolo raym. predicti domini percipiunt solum terciam partem.
Item sciendum est quod. de omni re de qua dabantur mi den. raym. in uno
1 Ici il doit manquer mi mot. - Le ms. porte medietatem.
A LA PREFACE. xci
solo deiuirio predictorum un denariorum predicti domini percipiunt terciam
partent et sic dominas cornes percipiebat ni den. et très partes alterius dena-
rii. Et hoc intelligas, quantumcumque ascendat pedagium, quod dicti domini
non percipiunt nisi terciam partem unius denarii, qnia tantumdem percipiunt
de un den. quantum perciperent de xvn vel ultra.
[XII. ARELATES1.]
1 . Forma et modus pedagii deTeullia, quod est domini comitis.
Carga omnium pannorum, telis , piperis , safra, cordoano, de salis, de indi,
de garofle, de bresil , de stamengiis, de pennis, de argento vivo, de verderet,
de sucre puro, grana ex qua lit tigta, de anginis2, de cera , de cenda', de
sandatis, de gingebre, donat n sol. n den. Quod est rin quintals.
2. Carga de canebe adobato, que est mi quintals, donat xm den., vel de
octo quintals n sol. n den.
Carga de canebe non aptato, que est xn quintals, n sol. n den.
Carga de stopis, que est xn quintals, n sol, n den.
Carga de ficubus et de castangiis, que est vi saccorum, h sol. n den.
Carga de pez, que est de xn quintals, n sol. n den.
Carga de plo[m]bo, que est de l quintals, n sol. n den.
3. Carga de amendalis * fractis, que est de vin quintals, n sol. n den.
Carga de ferro de xn quintals n sol. n den.
Carga de comino de vm quintals n sol il. den.
Carga de alup de Balcano, que est xx quintals, n sol. n den.
Carga de acerio, que est trium saccorum, n sol. n den.
4. Carga de cabrunis pelasis, vin quintals, n sol. n den.
Carga coriorum bovum pilosorum, que est xl coriorum , n sol. n den.
Carga caseorum, que est vin quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Pluma, vin quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Alomp, vm quintals, n sol. n den.
Carga de alup de Castillia, vm quintals, n sol. n den.
Carga de canella, vin quintals, n sol. n den.
5. Saumata piscis salsati e[m]pta extra Aralatum vi den., ascendens per Ro-
danum vel descendens.
Carga cepi et sagiminis, vm quintals, n sol. n den.
Carga de coriis camelorum , de xl, n sol. n den.
' Fol. 8t. a Pour céda.
2 Pour agninis. 1 Le ms. porte amendaloi .
xcii APPENDICE
Saumata piscis salsati exiens per terram vi den.
Carga argenti vivi de mi quintals, n sol. n den.
Carga de verdeto , ni quintals , u sol. n den.
6. Carga de annona desrendens vel ascendens per Rodanum ab Arelate
supra versus mare, que est l cestariorum, donat n sol. n den.
Carga ordei et civate et tocius bladi et de legumine, que est c cestariorum,
donat simili modo. Tamen si venderentur apud Arelatem, niliil darent.
Carga de viuo, que est trium modiorum, descendens vel ascendens, similiter
donat ii sol. n den.
Carga de baconis, que fit de vi bacouis, n sol. n den.
7. Carga de ris, vm quintals, n sol. n den.
Carga de racaliscia, xn quintals, usol. n den.
Carga olei et mellis de mi meliarolis n sol. n den. Et est bonus n bes-
tiarum.
Carga de lino , vin quintals, n sol. n den.
Carga de cotono, vm quintals, n sol. n den.
Carga de borra, vm quintals, n sol. n den.
Carga de pulvere de sucre, vm quintals, n sol. n den.
8. Carga de filo, vi quintals, n sol. n den.
Carga de cordis, vm quintals, n sol. n den.
Carga de lana, vm quintals, n sol. n den.
Carga de galis, xn quintals, n sol. n den.
Carga de gresa, xxv quintals, n sol. n den.
Carga de ros, vi modiorum hujus ville, qui sunt unus modius de Mou-
peslier, xm den.
Carga de dantils ', vi quintals, n sol. n den.
9. Carga de borrasciis, vm quintals, n sol. n den.
De mellgerio tegularum vi den.
Carga de sabba, xn quintals, n sol. n den.
Argentum, aurum, moneta, vestes faite, mercimoria, pelliaria sunt libère,
et collerius francus si iverit per terram vel Rodanum.
10. De arbore navis vu pahnorum in grosso vel plus, quantumcumque
fuerit, datur xxv sol. Tamen si minus f'uerit, usque ad mi palmos , pro quo-
libet palmo xn den.; a im vero palmis inferius donat xn den. tantum.
I cairan de ruans vi den.
Cairant de saicel xn den.
' Lise/, dalils.
A LA PREFACE. xcui
11. De donzena et dimidia de razinis bastardis, de quibus fit travata,
xn den.
De vu cairatis que ducuntur bobus, de quibus fit carga, xu den.
De timono navis v sol.
De rovre rotondo navis v sol.
De rovre cairato m sol.
De taulis, tribus donzenis, de quibus travata, xn den.
De ligno facto rote xv sol.
De nauno dubitat.
De barca n sol.
De saumata de barrallis et de scutellis, grasaletis, cossis buiseis, pincbis.
De carga de alaugis, ïiii quintals, n sol. n den.
13. Forma pedagii salis.
De sali ascendenti per llodanum, dat modius quilibet v sol.
De sali déporta to per terrain de quolibet sestario m den. Tamen cives
Arelatenses, si sibi sine fraude emunt, sunt liberi ad opus sui.
De monlazone salis, scilicet de quolibet modio mi den. et ob. , qui per
multos pariarios dividitur , et dominus cornes percipit inde xxxvi"" partem,
scilicet de ni solidis i denarium , qucm denarium percipit Tremoleta ad vitain,
ut dicitur.
14. Forma et modus pedagii de Tricatallia, quod erat domini Barralis,
descendentis per Rodanum*.
Carga de omnibus pannis lane et de omnibus telis lineis et de stamengiis
et de canebe batut et de verdent venientibus descendendo per Rodanum, que
est de mi quintals, donat x den.
Carga de canebe crudo, de nu quintals, vu den.
Carga de pez5, que [est] de mi quintals, mi den.
15. De quintal de stopa i den.
De quintal fili m den.
De quintal de covre, de arain , de stanio, de mental operato vel non
operato 3, m den.
De quintal de amigdalis fractis et abtatis m den.
De c cestariis annone, ordei, avene, milii, cicerum, fabarum, de lentilgiis,
de gaicis, gairotis, de amigdolis * cum crouellio, de pe/.ols, xvm den.
' Au f. 85 du Registre, on trouve un texte a Penz : f. 85.
abrégé et cancellé de ce chapitre; il est inti- s De cramp, de métal, de stagio operato vel
tulé : Forma et modus pedagii Jrelatensis auod ami : f. 35.
percipitur. « Lisez : amigdalis.
xciv APPENDICE
16. De quolibet modio russi ' xi den. et poiezam.
De xn quintals et dimidio de plombo mi den. et poiesani.
De quintal cepi et sagiminis m den.
De quolibet bacco J ni den.
De qualibet melliairola 3 olei et mellis in den.
17. Carga argenti vivi et ferri, de mi quintals, xi den. et pozesa.
De quolibet centenaiio parapsidum, de talliadors, de grazaletis, de ci-
phis, de cocis, cloquearibus, de pinges ', donant i parapsidem et sie de sin-
gulis.
De qualibet gabia de veire, que est 6 bonus unius hominis, i copa.
48. De quolibet navigio vel ligno 6 descendenti per Rodanum cum vino et
versus mare donat v sol. et i plénum barrai de vino. Si vero discargaret a
Trulia superius , scilicet a palo superius , donat i barrai de vino tantum-
modo; si vero a palo inferius in villa Aralati, nichil donat huic pedagio.
De v sestariis de nucibus, de pomis, de nespolis, de cereriis, condonis, pins,
de sorbis et de aliis fructibus ' i den.
19. De radel si it 8 apud Tricatalliam si desfazia perciperet pedejarius tons
lo gouers quibus regitur et rema et talaguias et juga et redortas. Et liée ven-
debantur de minori radel v sol. ray.,et de majori l sol. ray.
Item de quolibet cairato de ruans et de saicel mi den. etob.
Item de duobus carratis que trauntur cum bobus mi den. et ob.
Item de una donz[en]a dejasinis un den. et ob.
Item de i donzena de perticis sive cabrions m den.
20. Item de xxv taulis de sappo 9 un den. et ob.
Item de i taula de nogerio n den.
Item de timono navis vu sol. vi den.
De rovre cairato un sol.
De aliis rovres subtilioribus de quolibet xvm den.
21. De arbore navis vu palmorum in grosso xxv sol. ; tamen si plurimorum
essent palmorum, de quolibet palmo, quantumcumque ascenderet, x sol. Et
mensuratur arbor in capite vi goior. a capite radicis.
1 De q. m. rujfi et herbe : f. 85. ' De nocibus, pomorum, nespolarum, cereria-
* Baccono:i. 8">. rum, condonorum , pirorum , sorbarum et simi-
» Mellairola : f. 85. lium ' f- 8S v°.
4 De q. c. p. cipliorum, grazalctorum, de tal- 8 La lecture des mots si it u'est pas certaine
liadors, pixidum, pectinum, boicesorum, coso- Au f. 85 V on lit : De radel de fusta ; le reste
rum, cloqueriorum : f 85 v°. àe. l'article a été omis.
" De vitrio seu veire que sit : f. 83 v". ° Le ms. porte sap avec un signe d'abrévi;i-
* Navigio et ligno : f. 85 v". uou-
A LA PREFACE. xcv
De arbore navis a vu palmis inferius tisque ad très palmos, de quolibet
palmo \ii den.; et a mi palmis inferius tanluni ix den. de tota arbore.
De navigio honerato crucesignatis dantur due reme, que possunt valere
circa vi den. ; aliud lignum nihil daret.
22. Saumata de collares, de barrais; de boicesas, de cercles, de scapols, de
soequis ', vi den.
De mellierio2 tegularum vi den.
De modio salis, si ascenderit apud Bellicadrum vel Tarasconum, v poiesos.
Si vero superius, ni den. et poiesam. Et hoc est usque ad un" modios. Si
vero fuerint ibi nu51 modii completi, darentur xxim sol. vm den. et nihil
plus, quantumcumque esset.
23. Del quintal de gresa i den.
De v donzenis restarum ceparum i den.
De saumata alleorum i den.
De donzena caseorum i den.
De multone vivo, de capra , ove, i ob.
De porco vivo i den.
De bove n den.
24. De xn jazinis bastardis sex den.
De c ollis et potis de terra i olla vel potum.
Carga [de] borra et de pelo de mi quintals ix den.
25. Hec omnia sunt libéra et franca si emantur vel vendantur sine
fraude in villa Arelati de isto pedagio, excepto vino, ut supradictum est,
et sale.
26. Carga de pedagio3 de levant, de cordoano abtato vel non, pi-
pere, grana et cera, gingebre, canella, incenso, de bresil, indi, de lança',
solpre.
De arzisca, de alup de Alamp, de alup de Castillia, de alump de Pluma *
garofle, de safra, fustanis, sandatis, cendate', cotono, pannis Lombardie', de
lana, conillginis et de angellinis, cabrellgenis * et similibus ix den. Et fit
carga de nu quintals.
1 De collares, barrais, celcles, de sclapons, de speclel pelosis et coriis bovum abtatis , piperis,
sôcquis : f. 85 Ve. grane, etc.
i Pour millerio. • Laça : f. 85 V".
1 Cet article pourrait bien être corrompu. " Alup de Pluma : f. 85 v".
Au passage correspondant du texte abrégé et c De céda : f. 85 v".
cancellé on lit : Pedagium de ascendentilus per 7 I.ombavdis : f. 85 v.
Rudanutu. Carga de corduarw, de coriu ejmdem * Anginis, cabrellginis : f. 85 v".
icvi APPENDICE
27. Carga de alup de Bolca l de x quintals xi den. et poiesam.
Saccus de ficubus, de castaneis et de acerio et de ferro m den. et oh.
Carga de datils et de comino, de ris, de anis 2, de recaliscia, que est de
mi quintals, vu den.
De qualibet saumata de melletis , de sardinis et de aliis piscibus salsatis
vi den.
28. Carga de coriis pilosis bovum, de xx coriis ix den.
Carga de gallis de nu quintals ix den.
Carga de sabono de un quintals ix den.
Carga de aulagis3 de mi quintals vn den.
Hec omnia sunt i'ranca, ut supra dicitur, de descendentibus ' .
29. Cartularium pedagii veteris burgi de Arelate et tocius civitatis.
De eminis tocius bladi et tocius leguminis descendentis versus mare m sol.
mi den. et ob., ubicunique ematur, sive Arelate vel extra, dum modum '
faciat transitum ante Arelatem, in quibus m sol. im den. et ob. dominus
Barrallus percipit sextam partem quitiam et residue v partes ponuntur insimul
cum quibusdam aliis infra scriptis, de quibus, cum facta fuerit summa xvi sol.
ettrium ob., percipiebat xvn den. et poiesam pro dominio Bursi.
Item pro singulis trocellis pannorum et telarum et stameniarum et aliis de
quacumque ie factis, et pro singulis cargiis cujus rei, veniendo desuper per
Rodanumvel per tenam eundo ad mare, xm den., de quibus Barrallus perci-
piebat ii den. et poiesam; reliqui x den. m poiesas0 ponuntur in predictis
v partibus.
30. Item pro singulis quintalibus anginorum, lane lavate et cepi et sagi-
minis et filati, de coloia et cordarum et plume et stangi et metalli et cupreii
operati vel non, in den. minus poiesam, veniendo desuper, eundo ad mare
per Rodanum vel terram, et Barrallus m poiesas quitias; predicti vero un den.
minus poiesa ponuntur in jam dictis partibus.
Item pro singulis quintalibus, eundo ad mare desuper, plo[m]bi, grese,
stoparum, canebi crudi, v poiesis. Barrallus vero percipit i poiesam; relique
v poiese ponuntur in dictis v partibus.
31. Item pro singulis melliairolis, veniendo desuper ad mare, olei, mellis,
mi den. minus poiesam. Barrallus ni poiesas quitias ; reliqui nu den. minus
et poiesa ponentur in dictis v partibus.
1 De Rorcano : t. 85 \". ces mots : Hoc juraverunt Salvis judeus^Çrescat
* De riso anislo : f. 85 v°. <& Profactus, Compratus, Crescas de Les.
» De auragis : f. 8b V. 8 L'sez modo.
4 A la fin du texte abrégé et caucellé on lit ° Lisez : poiese.
À LA PREFACE. xcvn
De qualibet donzeua caseorum i den. et poiesam, in quibus v poiesis Bar-
rallus percipit sextam partem quitiam; residuuni ponitur in dictis v partibus.
32. De quolibet bacono ubicumque empto , dummodo deportetur versus
mare, i den., in quo Barrallus percipit sextam partem quitiam; residuuni
ponitur in dictis v partibus.
De quolibet multone vivo, capra, ove, i den., qui totus ponitur in dictis
v partibus.
33. De quolibet modio ruffi veniens de supra xi den. et poiesam. Barrallus
percipit n den. et poiesam quitia ; reliqui xi den. poiesam * ponuntur in dictis
v partibus.
De quolibet centenario parapsidum, grasaletorum et taliadorum et simi-
lium percipiuntnr in parapsides et sic de aliis, que ponuntur in dictis v par-
tibus.
De qualibet gabia de veire ni copas que ponuntur in dictis v partibus.
34. In quibus v partibus, cum sint xvi sol. ni ob. completi, dominus Bar-
rallus percipit xvn den. et poiesam ; Guillelmus Porcelletus, n sol. n den.
et ob. ; P. Gauf., xm den. et ob. ; domina Alasaxis Porcelleta pro se et filio
Rainaudo v sol. minus tribus obolis; abbatissa de Moleges xvn den. et
poiesam ; domina sacrestana2; dominus archiepiscopus xvm den.; Hu. de
Arraga , mi den. et ob.; Bertran Rapina, un den. et ob. ; Bertran Ray-
naudus, filius domine Hugue, m den.; P. Daigira m den. ; Gibertus, i den.;
Bostangnus Gantelmus et fratres, m ob; R. Gantelme Quatrelivras, m ob.;
Motetus Bertrandus Nema, xxm den. et ob.
35. De rébus ascendentibus per Rodanum et per terram et de illis que
discargantur Arelate.
De singulis cargis tocius mercadarie, excepta arcliica et sulfure, si discar-
gantur in Arelate ita quod ibi remaneant, ni den. et poiesam, in quibus
Barrallus percipit sextam partem ; residuum ponitur in dictis v partibus ; si
vero deportarentur ab Arelate supra, solvat quelibet carga m den., et Barrallo
i den. quitium; reliqui très ponuntur in dictis v partibus. Et est sciendum
quod de duobus saccis ficuum, racemi et castanearum fit i carga, et de
mi quintalibus fit i carga.
36. De quolibet centenario ollarum et scutellarum terre m den., et ponuntur
cum v partibus.
De quolibet eanistro de sardinis et de melletis ni den. et poiesam, de
' Ce passage paraît altéré. celle de l'abbesse : car en additionnant toutes
2 Ce nom n'est suivi d'aucun chiffre. La les sommes détaillées dans ce paragraphe, un
part de la sacristaine a sans doute été réunie à trouve un total de 16 sous 3 oboles.
I m
xcvm APPENDICE
quibus Barrallus percipit sextam partem, residuum ponitur in v partibus.
Et est sciendum quod mi melliorii computantur pro canistro.
Que omnia dividuntur ut supra et inter predictos.
37. Forma et modus intrate lignorum.
De qualibet nave a Turbia ultra veniente apud Arelatem causa cargandi
lxv sol.
De qualibet galea xx sol.
De quolibet liguo a lx remis usque ad un", deeem sol.
De quolibet ligno a xl remis usque lx, dent v sol.
De quolibet ligno a xx remis usque xl, très sol.
De quolibet magno ligno cargui, xx sol.
38. Que omnia insimul congregantur. Et cum fuerint nu lib. xn sol.
ii den., Barrallus percipit xv sol. n den. et ob. ; item domini de Mercato
vi sol. vin den., in quibus vi sol. vin den. Rainaudetus quartam partem,
P. de Aigira aliam quartam, aliam infantes domine Hugue, aliam quartam
partem dividunt inter se pro tercio B. Porcelletus, Gibertus Gll., R. Gan-
telmus et domina Regina ; residuum alii domini ; tanien dominus cornes xix sol. ,
quos percipiunt Porcelleti, nescio causam.
39. Forma et modus de staque.
De quolibet marinario cujuslibet ligni usque ad xn dantur v den., excepto
nautaet servitore qui sunt liberi. Et a xn marinariis supra, quotcumque fuerint,
tantummodo douant v sol. et non plus. In qua quidem summa Barrallus per-
cipit quartam partem; reliquas très partes domini de burgo, Guillelmus Por-
celletus aliud quarto, R. Poicellus aliud quarto, abbatissa de Moleges aliud
quarto.
40. Forma et modus lesde minute, scilicet de extraneis.
De c eminis tocius bladi et tocius leguminis, undecumque extrahan-
tur, dummodo per extrameum, m sol. un den. et ob., dummodo non vadat
ad mare.
De quolibet trocello seu carga veniente de terra domini régis , si vendatur
Arelate vel inde extrahatur et deportetur in terrain domini régis, vu den. et
ob.; si vero reducatur in regno m den. et ob.
De quolibet quintal de plombo , de pice, de gresa, cepo, de stopa, canebe
crudo, venienti de terra domini régis, v poiesas.
41. De quolibet baccone venienti de regno i den., si vendatur in Are-
late.
De quolibet sacco liguum, castanearum, qui empti fuerint in Arelate et por-
tabuutur in terra régis, i den.
A LA PRÉFACE. xcix
De qualibet saumata pi[slcium salsorum qui venduntur in Arelate et porta-
buntur in terra régis vel inde deportantur, i den.
42. Et facta summa inde de xxn sol. vi den., * percipit ibi mi sol.
vin den. et poiesam, et dominns cornes per se un sol., quos percipiunt Por-
celleti, nescio causam.
43. Forma et modus lesde de rebns que portantur in ymperio.
De quolibet trocello seu carga veniente in Arelate de imperio, vel de Are-
late in ymperio, mi den. et ob., si vendatur ibi.
De quolibet quintal de plombo, pice, gresa, cepo , stopa , canebe crudo,
venienti de imperio, m poiesas.
De quolibet baccono venienti de imperio, si vendatur Arelate, i ob.
44. De qualibet saumata ceparum, alliorum et omnium frucluum, exceptis
milgranis et racemis, veniendo per terrain Arelate, i ob.
De quolibet sacco ficuum et castanearum venienti de imperio vel illuc
eunti i ob.
De qualibet saumata piscium salsarum2 que vende[n]tur Arelate et deporta-
buntur in imperio vel inde venient, i ob.
45. Et facta summa de xm sol. vi den. dominus Barrallus percipiebat
ix den.; dominus cornes mi sol., quos percipiunt Porcelleti , nescio causam.
46. Forma et modus pedagii quod vocatur sobre sallient.
Item quilibet mercator lombardus a Turbia ultra habens ultra xx sol. ray.,
qui venerit in ligno, solvat n sol. vi den. , nisi partem babuerit in ligno ;
tune enim ipse mercator et mercaderia est immunis de tribus den. et poiesa.
Tamen solvit pro ligno in terram ut supra. Et si per Rodanum ascendit et
in reditu aportaverit mercadariam, solvit ut alius mercator. Si vero a Nicia
citra cargaverit, solvit mercator n sol. vi den.; et mercadarie sicut alterius
mercatoris.
De quibus omnibus dominus cornes per se percipit medietatem, quam do-
mini Porcelleti percipiunt, nescitur causa; aliam dominus archiepiscopus
per se.
47. Forma et modus lesde bestiarum venditarum in nundinis medie qua-
dragesime .
De qualibet bestia grossa, scilicet equo, equa, solvit venditor un den. tt
cLm]ptor m den.
Item bove, asino et simili bus, i den.
1 Ici il faut peut-tHre suppléer le mot Barrallus.
'l Lisez : salsorum.
c APPENDICE À LA PREFACE.
48. Forma de quintalibus communibus domino comiti et domino archiepi-
scopo que venderentur infra villam Arelati.
De quolibet quintal piperis et grane un den. a venditore et ab emptore
un den.
De quolibet quintal alterius cujuslibet averis seu mercadarie m den. ab emptore
et m den. a venditore, exceptis ficubus et castaneis, de quo datur i den.
Hec dividunt inter se dominus cornes et dominus archiepiscopus per médium ;
partem vero domini comitis percipiunt ' Porcelleti ; nescitur causa.
49. Pedagium tabernarum seu vini ascendentis et descendentis per Rodanum
vel si vendatur in Arelate.
De quolibet vaicello magno vel parvo extraneorum 2 vu den. etob., de
quibus i den. est de lesda et i ob. de ribage. Denarius vero dividitur ad
modum et formam pedagii rerum que veniunt de imperio; obolus vero est
militum; de vi den. remanentibus dominus arcbiepiscopus percipit ni den.;
aliosinden. dominus cornes, quos modo percipiunt Porcelleti, nescitur causa.
Et est sciendum quod si lignum aliquod discargaverit vinum a Trullia infe-
rius seu Palo, percipitur de toto honere ligni i barrai de vino, et in illo bar-
ralo vini percipit dominus Barrallus quartonum de vino ; residuum dominorum
de burgo.
50. Item ordinamus, statuimus et precipinaus ne aliqui cives seu babitatores
Arelati.3 fraudem supradictis dicendo res aliénas suas esse. Et si possent in
culpa inveniri, teneatur ille qui babebit regimen Arelati ipsos punire singulos
in xv lib. pro singulis rébus quibus culpabiles invenirentur, quorum due partes
silit comitis et tertia accusantis.
51. Et bec omnia de pedagiis babui tam ex dictis Salvis, Crescas de Pro-
fecto, Comprati, Crescas de Les et Belli Hominis, judeorum, juratorum, quam
ex tenore cujusdam publici instrumenti confecti * Poncii de Salves, publici
notarii, super pedagiis et lesdis.
1 Le ms. porte percipiuntur .
* Le ms. porte extraner avec un signe d'abréviation.
s II faut peut-être suppléer facianl.
* Suppléez : per manum.
INDEX CHRONOLOGFCUS
CHARTARUM.
1 febr. 083. Charta qua Aredius vel Pe-
trunius , Vasionensis episcopus , Gra-
sellensi monasterio collata dona et pri-
vilégia confirmât. 1037.
Cire. 692. Fragmentum diplomatis Chlo-
dovei III, quo privilégia Grasellensi
monasterio concessa confirmât. 1038.
23 febr. 780. Placitum de villis Caladio
et Alpibus. 31 .
12 niait. 781. Charta qua Sigofredus et
uxor ejus, Heurileuba , castrum Nante
vocatum Ivoni, episcopo et abbati S. Vic-
toris, concedunt. 83.
Mart. 790. Diploma Karoli Magni , de
Massiliensis monasterii immunitate. 8.
814. Descriptio mancipiorum ecclesia;
Massiliensis. T. II, p. 633.
Cire. 814. Descriptio mancipiorum Mar-
cianèe villa; , a Nordaldo vicedoiuino ,
comitis Eldeberti misso , redacta. 291 ,
23 maii 817. Convenientia de quibusdam
terris , in pago Arelatensi , in loco dicto
Sub Monte, super Durentia , sitis , inter
Wadaldum , Massiliensem episcopum ,
et Onaldum Adalariuinque pacta. 163.
1 nov. 822. Diploma Ludovici impera-
toris de theloneio villa; Leonii. 1 1 .
24 jun. 840. Notifia de villa Carviliano
aliisque terris a Sigofredo datis. 28.
6 ieb. 841. Diploma Lotarii, imperatoris,
de immunitate S. Victoris ecclesiae. 12.
6 feb. 841. Diploma Lotharii imperatoris
de teloneo villa' Leonii. 13.
25 jul. 845. Placitum de theloneo villa;
Leguini. 26.
2 feb. 884. Diploma Carolimanni , de Ci-
liano villa , Massiliensi monasterio red-
dita. 9.
21 april. 904. Diploma Ludovici impe-
ratoris , quo fiscum Pinuni restituit
Magno, S. Victoris abbati. 10.
906. Charta in concilio Barchinonensi édi-
ta, qua Arnustus, archiepiscopus Narbo-
nensis , aliique Galliœ et Hispania; epi-
scopi ecclesias , cellas et praedia , ad
monasterium S.Joannis Baptista;,in diœ-
cesiAusonensisitum,pertinentia,petente
Emma abbatissa , confirmant. 1039.
1 3 jun. 923. Charta qua Manasses , Are-
latensis archiepiscopus , Drogoni , Mas-
siliensi episcopo , abbatiam S. Andréa?,
in insula Camaricas sitam , ad Massi-
liensis ecclesia; clericorum victum et
vestimentum assignat. 1 .
18 jun. 924. Conventio inter Drogonem ,
episcopum Massiliensem et S. Victoris
ad vocatum, atque Pontionem et uxorem
ejus , inita , de bonis, in pago Ucetico ,
in villa Ananica sitis, quœ Pontio et
uxor ejus S. Victoris abbalia; conce-
dunt. 1040.
18 aug. 950. Charta Conradi , régis Are-
latensis , cuidam Arlulfo concedentis
prœdia , in curte de Tresia , in comi-
tatu Aqucnsi, sita, et ad coniitatum Mar-
siliacensem pertinentia. 1041.
eu
INDEX CHRONOLOGICUS
Mart. 96b. Notitia de Romagnana , Ligus
Pinis et Fabiis , fundis in pago Massi-
liensi , super fluvium Welnara , sitis,
quos Boso cornes S. Victori restituit.
29.
20 aug. 967 , vel 968. Notitia placiti de
Stavello villa coram Willelmo, comité ,
Arelatishabito. 290.
Apr. 970. Charta Willelmi , Provincia?
coraitis , qua Hugoni Blavia? dat fundos
quosdam , apud Ravanerias, Marzoscum
et Fontem Janam sitos , quos dictus
Hugo S. Victori transtulit. 598.
Dec. 971. Charta qua Bonus vinea? mo-
diatam i , in Saturiano villa sitam ,
S. Victori largitur. 107.
Sept. 973 , vel 974. Charta qua Aran-
trudes vineae semodiatas ni , apud Ta-
rasconem sitas , Danieli Agilbertoque ,
presbyteris , concedit. 170.
6 mart. 977. Charta qua Poncius , Massi-
liensis episcopus , medietatem villas
Campaniarum Willelmo vicecoraiti do-
nat. 72.
31 oct., 965-977. Charta Honorati, Mas-
siliensis episcopi , de terra in gyro
ecclesia? sita , de ecclesiis S. Da-
miani , S. Eufemia?, S. Victoris de Cas-
tro Marigana , pluribusque aliis eccle-
siis et fundis S. Victori concessis. 23.
17 apr. 979. Charta Guillelmi, marchio-
nis Arelatensis , qua Hugoni concedit
condaminam unam terra? culta? et in-
cultae, in comitatu Avinionensi, in agro
Rupiano, in loco dicto Lona , sitam.
1042.
12 mai. 979. Charta qua Walcaudus ,
episcopus Cavellicensis, quosdam insti-
tuit sacerdotes in ecclesia S. Maria? et
S. Verani de Valle Clusa, et qusedam
bona eis ad victum attribuit. 1043.
9 feb. 984. Charta qua Pontius , Massi-
liensis episcopus , Willelmo vicecomki
dimittit medietatem rerum quas in Al-
mis , Cobriana , Madaligis, Mauranico ,
Amolna, Ribols et Altaiaria ecclesia
Massiliensis possidebat. 70.
2 jan. 978 , vel 984. Notitia placiti, apud
Manoascum , a Willelmo comité, cele-
brati, quo villa? Camaricarum partem
tertiam ecclesia? S. Victoris, non autem
Rodulfo, episcopo, et Imoni, attribuen-
dam esse judices decreverunt. 654.
Cire. 993. Notitia conventionum de villa
Cathedra inter Adalardum, S. Victoris
abbatem, et Willelmum , Massilia? vice-
comitem , pactarum , a Poncio abbate
conscripta. 77.
937-994. Charta qua Maria ecclesia? de
Phanabregolo dimidios campos duos ,
subtus Arelatem , in Gallignano ler-
mino , sitos, concedit. 164.
11 jun. 996. Charta Remundi, comitis et
marchionis, spela?am Gondebaldo dantis
ad construendum cœnobium in comi-
tatu Barchinonensi, in loco dicto Falio.
1044.
5 febr. 1000. Charta qua Ermengarda
vineas apud Lauratam et Ludazanum
sitas S. Victori et S. Genesio concedit.
169.
1000. Charta Arnulû et Fulcoara? , ejus
uxoris, qua ecclesiam S. Johannis de
Petra Foco, condaminam i , suamque
Silva? Cana? partem , S. Victori largiun-
tur. 475.
Mai. 1 001 . Convenientia , inter Pontio-
nem, Massiliensem episcopum, et Avam
ejusque filios composita, de una terra;
modiata in agro ïripontio, in territorio
Bongeriarum , in loco dicto Laquis ,
sita. 174.
Dec. 1001. Charta qua Pontius, Massi-
liensis pra?sul , ejusque pater Willel-
mus, vicecomes , S. Victoris inonaste-
rio medietatem villa? Aimes nuncupata?
tradunt. 69.
6 jan. 1004. Instrumentum de electione
Ponciae abbatissae. 1053.
15 oct. 1004. Charta qua Willelmus,
CIIARTARUM.
Massiliensis vicecomes , suscepto mona-
chili habitu , villas Aimes et Campa-
nias S. Victoris monasterio concedit. 71 .
1005. Charta Pontii, Massiliensis epi-
scopi , de immunitate ecclesiae S. Vic-
toris. 13.
1005. Charta Guillelmi et Fulconis, vice-
comitum Massiliensium , de terris , vi-
neisque in villa Albanea sitis. 77.
1005. De electione Wifredi abbatis. 1054.
1 oct. 1006. Charta Gonbaldi et Guillse ,
ejus uxoris, qua S. Michaelis de Falio
cœnobio donant duos alodes, unum in
Falio, alterum in Piano Auliti sitos,
atque quinque modiatas vinearum in
Boscheronis sitas. 1049.
1006. Charta Amelii ejusque uxoris Leod-
garda? , qua S. Victori dant quemdam
mansum a Pontio in villa Miliciana
excultum. 232.
Octobr. 1005 vel 1006. Charta qua Sta-
vulus terrae modiatani i , apud Roma-
gnanam sitam , S. Maria: de PetraCas-
tellana donat. 774.
1007. Charta qua Athanulfi, viri illustris-
simi, mater, uxor et filii S. Victori
confirmant , quidquid dictus Athanul-
fus , Romain petens , in S. Johannis
villari , ad ecclesiam restaurandam ,
Wifredo , abbati S. Victoris, tradi-
derat. 486.
1008. Charta Poncii , Massiliensis epi-
scopi , qua abbati» S. Victoris concedit
terras in valle Tritis , in Fraxeneto et
in Arelate sitas. 18.
1008. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus , Willelmus etFulco, viceco-
mites , Aicardi heredes , cabalem man-
sum , quein in villa Tritis excolebat
Amalbertus , S. Victori dimittunt. 113.
Januar. 1009. Charta Rostagni , qua ec-
clesiae S. Maria; In Monastevium dicta;
mansum a Ricordo Basseto apud Toia-
menam excultum concedit. 772.
1006-1009. Bulla Johannis papaj XVIII,
cm
qua monasterii S. Victoris libellâtes
possessionesque confirmât. 5.
1006-1009. Notitia de immunitate quam
Johannes papa XVIII monasterio S.
Victoris concessit. 6.
24 jul. 1010. Charta Deodati, qua mansi,
a seniore Gilïredo sibi traditi, medieta-
temS. Victori largitur. 548.
2 sept. 1010 ? Charta qua Willelmus, Wa-
rinus et Rodbaldus Leutaldo concedunt
vallis Cagnanae partem quartam ; quem
alodem ipse Leutaldus S. Victoris mona-
chis tradit. 227.
5 dec. 1010. Charta Belletrudis, quidquid
juris in S. Johannis villa obtinebat S.
Victori diirittentis. 487.
1010. Charta qua Hugo de Blavia vineae
modiatas mi, sitas inter Avinionem et
Apiarias, alodisque quem adLaunam,
in agro Rupiano, obtinebat, medietatem
Wifreto, abbati S. Victoris, offert. 186.
1010. Charta qua Bernardus Rufo quas-
dam terras et vineas, in valle Melcia-
nensi sitas, S. Victori concedit. 198.
Mart., cire. 1010. Notitia qua constat
Walpertum, presbyterum , S. Saturnino
dédisse quidquid a Willelmo comité ad
médium vestum acceperat. 133.
Jun.,circ. 1010. Charta Baldse, qua vinea;
semodiatam i, in Sarganio villa sitam,
S. Mariée de Petra Castellana concedit.
771.
13 dec, cire. 1010. Charta Billieldis de
terris in valle de Tredz , in Castro de
Oleres , in Castro Cugulli et in Castro de
Bulchodenes sitis , quas Sancto Victori
offert. 135.
1011. Charla Guigonis , qua ecclesiam S.
Perpétua» , in Avolennazo valle funda-
tam, S. Victori concedit. 334.
1011. Charta Ingelranni , Cavellicensis
episcopi, de ecclesia S. Perpétuas, in
Avolennazo valle constructa et S. Victori
data. 336.
1012. Charta qua Kldebertus ejusque uxor,
CIV
INDEX CHRONOLOGICHS
Matheldis, villa; S. Johannis quartonem i
S. Victori donant. 488.
1012. Charta Arberti ejusque uxoris, Adal-
gardae , de villa; S. Johannis quartone
S. Victori concesso. 489.
1012. Charta Fulconis , vicecomitis Mas-
siliae, et Odilae, ejus uxoris, de manso
quodam, ab Arnulfo apud Manoascam
exculto et S. Victori concesso. 651.
Cire. 1012. Charta Ingilranni, Cavelli-
censis episcopi, de hereditate quam in
Bruniola villa S. Victori largitur. 339.
Cire. 1012. Charta Geraldi, qiia suam
substanciam sive alodem inter S. Vic-
torem, S. Petrum et S. Mariae Bru-
niolensis opéra dividi praecipit. 340.
Cire. 1012. Charta qua Amelius, Ingilranni
episcopi filius, terram Fulcherii masi,in
Bruniola villa, loco Moleris dicto, sitam,
S. Victori confert. 349.
Cire. 1012. Charta Arberti et Adalgardae,
ejus uxoris, de terra; pecia quadam,
apud Salernas jacente, quam S. Victori
largiuntur. 490.
1013. Charta Isnardi, ejusque uxoris Ger-
manae vel Beatricis, villa; Sillonis par-
tem quartam donantium. 308.
1013 Charta Willelmi, Provinciae comitis,
qua ecclesiara S. Martini de Manuasca
Wifreto, S. Victoris abbati, concedit.
646.
14jun. 1014. Charta Adalardi,qua alodem
suum ecclesiae S. Hippolyti de Vennenna
donat. 261.
1014. Charta qua Willelmus II, vice-
comes Massiliensis , S. Victori quaedam
confert praedia, in valle Tritis et in
Fraxaneto sita. 110.
1014. Charta Fulconis, vicecomitis Mas-
siliensis, de hereditate qua; ipsi ob-
venerat in valle Tritis et Fraxaneto.
111.
1014. Charta Gotafredi,quemdam alodem,
in Vellenensi territorio situm, S. Victori
donantis. — Item charta Belliildis ,
campum quemdam S. Victori et S. Hip-
polyto concedentis. 263.
1014. Charta Willelmi et Fulconis, vice-
comitum Massiliae, qua mansum, a Bo-
seno quodam apud Vitem Albanum pos-
sessum, S. Victori concedunt. 585.
9 jun. 1015. Charta Patonis, Sancti Ge-
nesii Arelatensis canonici, dequibusdam
mansionibus in Arelate juxta S. Vin-
centii ecclesiam sitis. 175.
1015. Charta qua Guinimannus, cumBer-
mundo, fdio suo, ad monachatum sus-
cipiendo, quaedam praedia, in Macianico,
Arelate et Campo Lapideo sita, S. Vic-
tori offert. 199.
1015. Charta Gondranni, quasdam terras,
ad Sanctum Hippolytum sitas, eidem ec-
clesiae eroganlis. 262.
1015. Charta Willelmi II et Fulchonis, vi-
cecomitum Massiliae, ecclesiam S. Mar-
tini de Manoasca Wifreto, S. Victoris
abbati, concedentium. 647.
1 01 5. Charta qua Adelais, comitissa Provin-
ciae, partem suam ecclesiae S. Martini
de Manuasca S. Victori concedit. 648.
Cire. 1015. Charta Waldradae, qua moli-
num i , vineam de Planteris condami-
namque de Pertica ecclesiae S. Maria;
Bruniolensi, S. Petro et S. Victori con-
cedit. 399.
Cire. 1015. Charta qua Gerenus, Helde-
bertus aliique valles Lagnenas et Ova-
tinam dictas S. Victori dant vel resti-
tuunt. 613.
1010. Charta Nevolongi, de ecclesia S.
Perpétua;, in Avolennazo valle fundata
et S. Victori data. 335.
1016. Charta Nortaldi, qua vineae semo-
diatam i, in Bruniola; villae terminis si-
lam, S. Victori largitur. 360.
1 api'. 1017. Charta Josfredi, qua eccle-
siam apud Chaînes vallein B. Mariae
dicatam S. Victori largitur. 359.
1017. Charta Leotaldi qua vineae semo-
diatas ni, subtusLauradam villam et ec-
CHARTARUM.
clesiam S. Clementis sitas,S. Victori
offert. 177.
1017. ChartaLamberti et ejus uxoris man-
sum i, in castio Cucurone situm, S. Vic-
tori eoncedentium. 31 3.
28 jan. 1018. Sponsalitium ecclesias, in
honorem sanctorum Victoris, Laurentii
et Innocentium censtructae. 21 4.
1018. Charta qua Geiriberga, comitissa
Provincial, vinearuni in Cagnana valle
sitarum partera quartam S. Victori do-
nat. 226.
1018. Charta Adalacis, comitissae Provin-
ciae, et Geribergae, ejus nurus, qua
S. Victori donant quidquid in villa Sep-
tem Fontibus possident. 630.
16 nov. 1019. Charta Poncii, Aquensis
archiepiscopi , de S. Stephani ecclesia
dicata , cui ornnes ecclesias in Torre-
ves territorio constructas subjicit. Sub-
sequitur donationum eisdem ecclesiis
factarum descriptio. 325.
1019. Charta qua Fulco octavam partem
Catedra; villœ S. Victori dat. 75.
1019. Charta qua Willelmus, Massiliensis
vicecomes , octavam partem Catedra;
villaa S. Victori confert. 76.
1019. Charta Geribergae comitissae, man-
sos ii, ab Udolerio Montanario et a
Stephano <c gêner de Edral , » apud
Manoascham, excuhos , S. Victori do-
nantis. 649.
1019. Charta qua Archimbertus et ejus
uxor, Maiamburga, ecclesias S. Johan-
nis in valle Sileia et S. Maria; subtus
Chera, vallem de Sileia et mansum Du-
ranni S. Victori donant. 1055.
8 jan., 1014-1019. Charta qua Guillelmus
et Fulcho, vicecomites, ecclesiam Sanc-
torum Mitrii , Martini et Laurentii de
Albania, S. Victoris monasterio tra-
dunt. 43.
11 apr. 1020. Charta qua Guillelmus
Plautinus, dominus de Mazalgis, S. Vic-
i
cv
tori concedit ecclesiam S. Maria; quam
in castro Madalgis aedificaverat. 1056.
19 jun. 1020. Charta qua Fulco et Odila,
ejus uxor, S. Victori donant suam rerum
mobilium partem , et alodum in valle
Tritis situm. 19.
4 febr., cire. 1020. Charta qua Rado, ar-
chiepiscopus Ebrodunensis, et Ysoardus
ecclesia; S. Maria; dant dimidium man-
sum unamque cabannariam, in pago
F.brodunensi , in Castro Caturicis, sita.
1057.
April.,circ. 1020. Charta Pandulfi et Leut-
gardas, ejus uxoris, de terra quadam in
Archantiosco valle , loco Fonte Natalis
dicto, sita, et S. Victori data. 624.
Mai., cire. 1020. Charta Willelmi, et filio-
rum ejus, terne peciam Clausellos dic-
tam, et in Turrives territorio sitam,
S. Victori tradentium. 328.
Cire. 1020. Notifia de villa Carbilliano a
monacbis Sancti Victoris recuperata. 27.
Cire. 1020. Charta Gauzfredi et Scocia;,
ejus uxoris, de terra mansi Christo-
phori.apud Bruniolam , in loco Cam-
mis vocato sita , quam S. Victori do-
nant. 401.
Cire. 1020. Charta, qua Stephanus Pere-
grinus,presbyter, et Dalmatius de Mon-
teniaco terras , apud Sibilianam et
Romulas sitas, ad S. Juliani luminare
assignant. 614.
Cire. 1020. Charta Almiradi . Regensis
episcopi, altare S. Juliani de Lagninis
S. Victori concedentis. 615.
Cire. 1020. Brève de S. Mauricii ecclesia
ab Heldeberto S. Victori data. 670.
Apr. 1021 . Charta qua Bonus Filius, Par-
Ierio dictus, vineae modiatas n, in loco
dicto Laxa Jovis, apud Adavum villam,
in agro Argentea, sitas, S. Victori do-
nat. 187.
1021. Charta Arberti Adalgardaeque, ejus
uxoris, et aliorum, qua S. Victori do-
nant ecclesiam S. Marias et S. Johannis
CVI
INDEX CHRONOLOG1CUS
apud Barjolas conslructam. 602. — Al-
tei'iim ejusdem chartae exeraplar, paucis
verbis mutatis. 1059.
17 mart., cire. 1022. Charta Raimbaldi,
mansum i, apud Montent Justini situm,
Desiderio concedentis. 417.
1022. Charta qua Fulco, vicecomes Mas-
siliensis , tertiam partent mansi quent
tenebat Marinus S. Mctori largitur. 74.
1022. Charta Pontii, Arelatensis praesulis,
qua ecclesiant S. Hermetis, apud Mari-
nianam fundatam, adjecta ntedietate loci
Martis vocati , S. Victori adscribit. 208.
1022. Charta Archimberti ejusque uxoris
Maiantburgœ , qua S. Victori eoncedunt
ecclesiam S. Pétri prope Gardanam si-
tant, Durandi Prudentiae mansum, Gual-
teri possessionent , et niansuui quem
apud Mimittuni tenet Bonuspars. 258.
1023. Charta qua Stephanus vineae quar-
tairatam i, in villa Cathedra sitam,et xx
dextros S. Victori dat. 81.
1024. Charta qua Willelntus , Rodbaldi
filins , vallis Cagnanae quartam partent
S. Victori concedit. 225.
1024. Charta Jonas ejusque uxoris, Bel-
lieldis, qua loci Vallis dicti, super Ar-
gentium fluvium jacentis , partem octa-
vam S. Victori donant. 547.
1024. Charta Willelmi , Tolosani comitis,
de manso , quem apud Manoascam ex-
colit Gratianus. 652.
Dec. 1025. Charta qua Fulco, vicecomes
Massiliensis, medietatemCezeresla? vilta
S. Victori donat. 100.
1025. Charta Willelmi, qua mansum a
Lauterio, presbytero, in Forcalcherido,
excultum S. Victori concedit. 456.
1025. Charta Fulconis , viceconiitis Mas-
siliae, et Odilœ, ejus uxoris, de manso
quodam , a Lunari et Raina apud Ma-
noascham exculto et S. Victori donato.
650.
Jan. , cire. 1025. Charta Bonifacii de do-
talitio ecolesiœ in ltonorem S. Salva-
toris, S. Crucis et S. Sepulcri dicand*.
414.
18 mai., cire. 1025. Charta qua Fulco,
vicecomes Massiliensis , ejusque uxor,
Odila , Isnardo ejusque uxori , Guar-
semue, mansum de Berjamone eon-
cedunt. 1060.
Mai., cire, i 025. Charta Galdrada; et Jos
fredi, qua ecclesiam S. Christophori, in
Signola valle constructam, adjecta terna
quadam , Sparronensi monasterio eon-
cedunt. 2S1 .
Jul., cire. 1025. Charta Lautoardi , qua
ecclesise S. Pétri dat vineae semodia-
tam i, apud Bruniolam, loco Oevolono-
nazio dicto, sitam. 398.
Cire. 1025. Notitia qua constat quaecum-
que de villa Almis ordinaverat Willel-
ntus, Massiliensis, vicecomes, a Wil-
lelmo, dicti Willelmi tilio, fuisse conlir-
mata. 99.
Cire. 1025. Charta qua Emma, Durandus
et Stepltana terras et vineas in Treliis ,
Gardana et juxta Lodenam rivulum
sitas, ecclesiae S. Petro dicand;e dotent
imponunt. 259.
Cire. 1025. Notitia vinearunt, in ïurrivis
eastri territorio sitarum , Saneto Victori
datarum. Subjeeta est charta , qua Pe-
trus Poncius ejusdem territorii deci-
niam, ad suum feodum spectantem, re-
laxât. 330.
Cire. 1025. Charta qua Poncius, Rainaldi
filius, confirmât quœcumque a suo pâtre
in territorio S. Perpetuae data fuerant ;
quibus ipse ecclesiam S. Pétri de Bru-
niola addit. 338.
Cire. 1025. Charta Pontii, Nortaldi filii,
qua dimidiam condaroinam, apud Bru-
niolam, in Camis valle, sitam, S. Victori
donat. 361.
Cire. 1025. Notitia de viueis et terris, quas
apud Camas, Cavoiram , Bruniolam et
Pugitnm S. Victori dédit Poncius Ber-
mundi. 365.
CHARTARUM.
cvn
Cire. 1025. Cliarta Waldrada; , condami-
nam de Pertega, parraginem ad pon-
tem sitam, dimidium Roderii molinum,
vineasque quasdam , S. Petro Brunio-
lensi conferentis. 400.
Cire. 1025. Brève de Reliana? vilke pra-
torum décima, de quodani campo apud
Villamurs sito, et de vinea quadam
juxla S. Genesii ecclesiam plantata, a
Constantia , Bonifacio , Rainibaldo , Bo-
sone et Guisla S. Victori datis vel resti-
tutis. 418.
Cire. 1025. Concordia iuter Poncium ,
monaclium S. Victoris, et Poncium
Raimundum de Monte Justino pacta ,
super vineis quibusdam , apud S. Mau-
ricium, Rocam Widonis et Garbilionis
montem sitis. 419.
Cire. 1025. Notifia de terris, subtus S.
Crucis ecclesiam sitis , quas , acceptis a
Poncio monacbo vineis quibusdam ,
S. Victori dimiserunt Desiderius Upal-
dus et ejus frater Lambertus. 420.
Cire. 1025. Charta Raimbaldi, hortum, a
Constantino cultum, ecclesia? S. Crucis
donantis. 422.
Cire. 1025. Charta qua Auria, Silvii de
Pennafort soror , mansum a Girardo
excultum S. Victori donat. 538.
Octobr. 1020. Charta Heldeberti cabanna-
riam i, apud Toraminas sitam, ecclesiae
S. Marias dantis. Subsequuntur Rosta-
gni, Pontii, Albetrudis Galonisque do-
nationes. 762.
1026. Charta Minardi, qua S. Victori con-
cedit mansosm, in Mimato Grezascaque
villis sitos. 249.
1026. Charta Willelmi Adelaidisque, ejus
uxoris, mansum de Espezello S. Victori
donantium. 655.
1027. Cliarta Archimberti ejusque uxoris,
Maiamburgœ, qua S. Victori tradunt
alodem qui sibimetipsis in Bochi terri-
torio obvenerat. 253.
1027. Charta Hugonis, qua vinea; modia-
tam i, in Aptensi comitalu plantatam,
juxta aquam Bemis dictam, S. Victori
donat. 438.
27 nov.1028. Charta qua Amicus ejusque
uxor , Ermengarda , terrœ modiatam i
Palaionensi cellœ donant. 561.
1028. Charta qua Guadaldus S. Victori
dimittit medietatem clausi quod apud
Sanctum Saturninum ipse plantave-
rat. 41 .
1028. Charta Archimberti qua mansum a
Flavio apud Grezascam excultum S.
Victori donat. 129.
1028. Charta qua Aimedrus et ejus filii
quidquid alodis apud Splatam posside-
bant, Sancto Victori donant. 165.
1028. Charta Isnardi ejusque uxoris
Bertae, qua mansum , a Bertranno in
Bocci castri territorio excultum, S. Vic-
tori offerunt. 252.
1029. Cliarta qua Po-ntius , Arelatensis
prœsul, villse Mariniana? quartam par-
tem S. Victori adscribit. 209.
1029. Charta Ponrii, qua mansum i,a
Theutberto, apud Boxetuni castrum ,
excultum, S. Victori offert. 440.
1029. Charta qua Bainaldus, Guarnerius
cœterique Martini Blanchi heredes di-
midium alodem, Poleriam dictum , S.
Victori cedunt. 656.
2 febr. 1030. Charta Guozcelini, Foroju-
liensis episcopi, S. Martini ecclesiam, in
valle Aviniolensi constructam, S. Vic-
tori donantis. Subjuncta> sunt Guillelmi
Jauceranni aliorumque nonnullorum
chartula;. 599.
Jun. 1030. Charta Willelmi et Fulconis ,
qua basilic» S. Johannis terrae modia-
tam i offerunt, Bosonisque , Eimari ,
Pontii et Ermengarda; donationes con-
firmant. 48.
Octobr. 1030. Charta Feraldi , Wapicen-
sis episcopi, de ecclesia B. Genesii
Dromonensis , S. Victori concessa. 712.
1030. Charta Fulchonis, de sponsalitio
CVI1I
INDEX CHRONOLOGICUS
ecclesiae S. Justi, quam Poncius , Mas-
siliensis episeopus, S. Victoris monachis
concedit. 44.
1030. Cliarta qua Otrandus et ejus uxor
S. Victori donant mansum quem apud
Vitrolam excolit PontiusCarbinus. 206.
1030. Charta qua Archimbertus, ejusque
uxor , Maiamberga , quaedam praedia ,
in castri Bccci territorio sita , ad cel-
lam aedificandam juxta vallem Seiam ,
Sancto Victori concedit. 250.
1030. Charta Raimbaldi , Arelatensis ar-
cbiepiscopi , de S. Mauricii ecclesia ,
S. Victoris monachis commissa. 405.
1030. Charta Durandi, qua mansum,
apud Carnolas a Godranno quodam
excultum S. Victori donat. 459.
1030. Chaiiia Ariberti , de sponsalitio
ecclesiae quam sub Furnocalcario Cas-
tro, in honorem S. Promacii , S. Mau-
ricii et S. Romani, construxerat. 678.
1030. Charta Bertranni, Provinciae comi-
tis , de manso quodam a Rolhbaldo in
villa Ausonivis exculto , quem S. Vic-
tori donat. 681.
1030. Charta Willelmi, Provinciae comi-
tis , mansum ab Isimbardo apud Auso-
nivas excultum S. Victori concedentis.
682.
1030. Charta Isoardi et Waldemari, raan-
sos ii, in Dromone sitos, S. Victori
donantium. 713.
1030. Charta qua Petrus, Sistricensis epi-
scopus , villam de Orbatachone S. Vic-
tori concedit. 794.
April.jCirc. 1030. Charta Josfredi Scocias-
que , qua monasterio in Vancis aedifi-
cato ecclesiam S. Mauricii concedunt.
271.
17 sept., cire. 1030. Charta Annonis, de
vinea- semodiata i, apud Prolianam
sita et S. Victori data. 189.
28 dec, cire. 1030. Charta Andréa;, de
vineae quartairaita i, apud Planterios
sita. 106.
Cire. 1030. Charta qua Guillelmus, Mas
siliae vicecomes , ejusque frater Fulco
S. Victori dant molendinum juxta flu-
vium Welnam situm, ejusdein molendini
decimam concedente Poncio , Massi-
liensi episcopo. 20.
Cire. 1030. Charta Willelmi et Fulconis,
vicecomitum Massiliae , et Poncii , Mas-
siliensis episcopi, de molendino super
fluvium Welnam constructo. 21 .
Cire. 1030. Charta Pontii, Massiliensis
episcopi , de aqua Welna. 22.
Cire. 1030. Charta qua Willelmus , Mas-
siliensis vicecomes , partem qua1 sibi in
Cugia advenerat villamque Castella-
rium S. Victori dimittit. 68.
Cire. 1030. Charta qua Bonefacius , Lam-
bertiUrsonis filius, vineae semodiatam î,
apud S. Saturninum sitam , S. Victori
donat. 91 .
Cire. 1030. Charta qua Willelmus ejusque
frater Fulco, vicecomites Massiliae , La
Chus et Vetule Tulani , villas , Tribu-
cigam insulam , et Scrivignanam villu-
lam S. Victori reddunt. 155.
Cire. 1030. Charta Garini ejusque uxoris,
Abilloniae , qua vineae modiatas h , in
Gardana Castro sitas, S. Victori donant.
260.
Cire. 1030. Charta qua Francho ecclesiae
S. Mariae , in Val de Viso fundatae, ter-
ras modiatas xvi concedit. 273.
Cire. 1030. Charta Leodgerii , et uxoris
ejus, qua S. Maria; dant terrae semo-
diatam i, sitam ad Fontem Bonam. 274.
Cire. 1030. Charta Guarnalli, qua terram
mansi Durantis Bonils , apud Brunio-
lam , loco Camis dicto , sitam , S. Vic-
tori concedit. 366.
Cire. 1030. Charta Dodonis, Pontiae Mole-
ris aliorumque nonnullorum , ecclesiam
S. Pétri monachisMassilieusibus donan-
tium. 626.
Cire. 1030. Notitia de pascuo quod in ter-
ritoriis de Dromone, Cardoane etOvessa
CHARTAKUM.
Galtemarus , Ysoardus aliique pluies
S. Victori et S. Genesio concesserunt.
714.
Mai., 1000-1030. Charta Franchonis, qua
Esparronensi (alias Vancensi) monasterio
condaminam quamdam concedit. 272.
Aug. 1031. Charta Bertrandi, Provinciœ
comitré, de mansis n, apud Petram Fo-
rum et Forum Calcherium a Rigofredo
et a Marcellino excultis, S. Victori con-
cessis. 455.
1031. Charta Gonceleni , Trigantiae villa?
partem quartam S. Victori dantis. 020.
1031. Charta qua Isnardus et Dalmacia ,
ejus uxor, ecclesiam S. Marcellini de
Nuazellis S. Victori concedunt. 684.
1031. Charta Isarni, S. Victoris abbatis,
de sponsalitio ecclesiae S. Marcellini de
Nuagellis. 685.
Cire. 1031. Charta qua Pontius, Arela-
tensis praesul , decimam piscationis cu-
jusdam pontis , apud Marianam con-
structi , adjecto gurgustrio quodam ,
Isarno , S. Victoris abbati , largitur.
219.
1032. Charta qua Gaucerannus et ejus
uxor mansum , a Bemone in castri
Auriaci territorio excultum, S. Victori
dimittunt. 309.
1032. Charta Aicardi, de manso, quem
apud Corium castrum excolit Garne-
rius, S. Victori concesso. 453.
30 nov. 1031, vel 1032. Charta qua Wil-
lelmus et ejus uxor, Adalaicis, eccle-
siam S. Michaelis, in valle Liminica
constructam, Vallis Auriae vineas, do-
minicas condaminas de Rocca Ventrosa,
dominicas Sorga? piscaturas, ecclesiasque
S. Domnini , S. Michaelis de Rosseto
Podio, et S. Mariae de Amarone Monte,
Sancto Victori conferunt. 425.
Cire. 1032? Charta Amalrici, Aquensis
archiepiscopi, de ecclesia[S. Victoris de
Edana monachis restituta. Subnotata;
sunt donationes a Richardo aliisque
CIX
Adanae territorio
eidem ecclesiae
factae. 237.
Cire. 1032. Charta Deodati, qua mansi
apud Vallès a Gisfredo seniore accepti
medietatem Sancto Victori largitur. 504.
1021-1032. Charta qua Willelmus II,
Massiliensis vicecomes, dimidiaru Cezi-
restam villam Isarno, abbati S. Vic-
toris, cedit. 98.
r, jan., 994-1032. Charta Josfredi, et
uxoris ejus, de restaurato monasterio,
in Vances valle, inter Artigam et Espar-
ronem silo , a Paganis quondam de-
structo. 269.
8 mart., 994-1032. Charta qua Signoritus
ejusque uxor, Leujarda, vineae peciam
quamdam S. Victori donant. 231 .
28 mart., 994-1032. Charta Honorati,
presbyteri , S. Victori filium Petronem
inter monachos admittendum ejusque
hereditatem tradentis ; qua; hereditas
modiatas n, in valle Tïitis sitas, con-
tinet. 1058.
Dec, 994-1032. Charta Ricardi , qua
S. Victori dat quaedam prasdia , in Vi-
trola sita. 207.
1018-1032. Charta Bertranni,comitis Pro-
vincial , qua Altemanni mansum Sancto
Promacio donat. 666.
1018-1032. Charta Rodulfi, régis Arela-
tensis, de parte comitali villas Madalga-
rum ab Odila vicecomitissa , Gaufrido ,
(iiiniii Arelatensi, data. 1061.
Jan. 1033. Charta qua Raimbaldus, Arela-
tensis prassul , quidquid alodis in loco
Restonis mincupato obtinebat, ecclesiae
S. Zachariaî et S. Johannis largitur;
ejusdem ecclesiae possessiones describit
et confirmât. 101 .
1033. Charta Gauzfredi, Hugonis, Pontii
et Otterti , de ecclesia apud Rocam in
honorem S. Maria; et S. Johannis fun-
data , et a Petro, Aquensi antistite, sa-
crata. 268.
1033. Charta Belliildis , qua mansum
ex
INDEX CHRONOLOGICUS
quem apud Auriacum excolit Habram,
S. Victori largitur. 310.
1033. Charia Rainaldi et filiorum ejus,
qua mansos n, a Loterio et Durando
apud S. Medardum excultos, partem-
que ecclesiae S. Mariae raonasterio S.
Victoris concedunt. 378.
1033. Charta Bahimberti, qua S. Victori
offert ecclesias apud Belmontem , in
territorio Inter Castellos vocato, in ho-
norera S. Mariae, S. Johannis, S. Pétri et
S. Benedicti constructas. 530.
1033. Charta Bellildis, Jonae relictae, qua
villas Tavernarum partem quartam S.
Victori concedit. 631.
7 feb. 1034. Charta démentis, Cabilio-
nensis praesulis, de S. Mariae et S. Ve-
rani nionasterio, Isarno , abbati S. Vic-
toris, commisso. 430.
12 jun. 1034. Charta Avundi ejusque
uxoris, Ingilbergae, de dotalitio cujus-
dam ecclesias a Petro, Aquensi antistite,
in honorera S. Mariae consecratae. 282.
12 aug. 1034. Charta qua Gonballus et
ejus uxor, Guflla, nionasterio S. Mi-
chaelis de Fallio donant plurimos alo-
des in comitatu Barchinonensi sitos.
1046.
16 septembr. 1034. Charta Pontii Arberti
et aliorum, qua ecclesiam S. Martini
Garnulfique mansos n S. Victori do-
nant. 629.
21 nov. 1034. Charta Lamberti ejusque
uxoris, Austrudis, terrae bracerias n Pa-
laionensi cellae donantiura. 558.
1034. Charta Rainoardi, qua Bucci.Guar-
danae et Caudae Longoe castrorum neenon
alodis quem in Argentia Cabannisque
villis obtinebat, partem tertiam Sancto
Victori erogat. 255.
1034. Charta Maiamburgae , ejusque lilii ,
Fulconis, mansum, in villa Jocar a
Guiberto excultura , S. Victori donan-
tiura. 283.
1034. Charta qua Tosfredus et Bertrannus,
Provinciœ comités, Gaisolae villae par-
tem quartam S. Victori donant. 333.
18 feb. 1035. Charta qua Richardus man-
sum unum, apud Laureatam situm, S.
Victori confert. 176.
1 mari. 1035. Charta Archimberti ejusque
uxoris Maiamburgis, de sexta parte Gre-
zaschae villa S. Victori data. 123.
1 mart. 1035. Charta Willelmi , filii
Willelmi , Massiliensis vicecomitis , de
sexta parle Grezaschae villae, quam S.
Victori donant. 124.
1 mart. 1035. Charta qua Bermundus
mansum ab Hermemberto apud Gre-
zascham excultura S. Victori concedit.
125.
1 mart. 1035. Charta qua Ugo Adalras
pluresque alii terrae modiatas vin, in
agro Rupiano sitas, S. Victori tribuunt.
183.
8 jun. 1035. Charta Lamberti ejusque.
uxoris , Astrudis , hereditatem quam-
dam, subtus Palaione castro sitam, do-
nantium. 556.
10 jun. 1035. Charta Franconis, mansum i,
Burnis situm, et a Guitardo possessum,
S. Victori concedentis. 568.
6 aug. 1035. Charta Raimbaldi, Arelatensis
archiepiscopi, qua S. Victori largitur
mansum quenulam, in Montis Justini
territorio situm et a Petro excultum. 406.
1 sept. 1035. Charta Fulconis, OdiIa>,ejus
uxoris , et Vuichiranni , de Barnerii
manso apud Sex Furnos sito, quem S.
Victori donant. 451 .
15 oct. 1035. Charta qua Bonifacius, Bo-
nifacii filius, S. Victori concedit terram
quam in Castro Auriol obtinebat, retenta
tamen legali , si quem haberet , he-
redi ejusdem terrae medietatis posses-
sione. 59.
1035. Charta qua Willelmus et Fulco,
Massilia; vicecomites, S. Michaelis obe-
dientiam , in territorio Albaniae consti-
tutam, S. Victori confirmant. 56.
CHARTARUM.
CXI
•1035. Chanta Rachimbaldi , Arelatensis
prasulis, qua suam partem castri Au-
riol S. Victori concedit. 57.
1035. Charta Humberti et fratrum ejus,
de Grezascha- vill* tertia parte , quam
S. Victori donant. 126.
1035. Charta qua Gantelmus ejusque
uxor, Arentrudis, ecclesiain in lerritorio
castri S. Amantii , sancto Leodegario
dicatam, S. Victori concedit. 234.
1035. Charta Willelmi et Fulconis, vice-
comitum Massilia-, ecclesiam apud Fra-
gnetum, S. Pontio dicatam, S. Victori
dantium. 592.
1035. Charta Alnieradi, presbyteri, et
Bernardi Diniensis Jaudalique Tholo-
nensis episcoporuin, de ecclesia inCur-
sone monte aedificata , dicata , dotata
Massiliensibusque monachis commissa.
743.
1035. Charta Willelmi et Ecilae, ejns uxo-
ris, terrae modiatas m , in Valle Justini
sitas, S. Michaeli de Monte Cursone
donantium. 747.
1035. Charta Willelmi et Hethilae, ejus
uxoris , S. Michaeli de Monte Cursone
dantium terrain quam cum Ansulfo
quodam commutaverant. 752.
24 dec, cire. 1035. Charta Willelmi ejus-
que uxoris , Adalaicis , de ecclesiis
S. Michaelis, S. Domnini, S. Michaelis
de Rosseto Podio et S. Mariae de Monte
Amarone, quas S. Victori donaverunt.
Subjunctae sunt chartulae Rostagni ,
Moreme, Willelmique, filïï Willelmi,
de alodibus in Cabilonensi Attensique
comitatibus sitis. -i28.
Cire. 1035. Charta qua Poncius de Bracio
castro dimidium mansum, apud Gra-
liascam situm, S. Victori donat. 127.
Cire. 1035. Charta qua Guillelmus Chet-
berli dimidium mansum, apud Gra-
tiascam situm , S. Victori concedit.
128.
Cire. 1035. Charta Vuichiranni, de décima
quartonis apud Carnulas a se detenti
S. Victori vendita. 465.
Cire. 1035. Charta qua Gunterius presby-
ter, Ariberti lilius, mansos Rotberti et
Altemanni Sancto Victori et Sancto
Promacio concedit. 668.
Cire. 1035. Brève de vinea, apud Tome-
dam sita, quam Petrus, Heriberti (ilius,
Isnardo, S. Victoris monacho, vendidit.
669.
Cire. 1035. Charta Waldemari aliorum-
que, de rébus apud Dromonem S. Vic-
tori et S. Genesio datis. 718.
Cire. 1035. Charta qua Albetrudis ejusque
fîlii, Aldebertus et Guigo, ecclesiam
S. Pétri de Bagarrio S. Victori conce-
dunt. 760.
1036. Charta qua Raimbaldus , Arelaten-
sis archiepiscopus , mansum ab Ada-
lardo excultum S. Victori donat. 60.
1036. Charta qua Aldjerius mansos n et
cabannariam i, in villa S. Saturnini
sita , S. Victori largitur. 131.
1 nov., cire. 1036. Charta Aldjerii, de
quodam manso et quadam cabanna-
ria , apud Sanctum Saturninum sitis et
S. Victori datis. 1 32.
1036. Charta qua Belliildis quidquid apud
Gemellum possidebat Sancto Victori
concedit. 180.
1036. Charta Apollomaris , qua mansum i,
apud Carnulas a Mercorino quodam
excultum , S. Victori concedit. 461 .
1036. Charta Fulchonis, vicecomitis Mas-
siliae , de hereditate quae ex pâtre Wil-
lelmo et matre Acilena , in villa Novu-
lis nuncupata , sibi advenerat , et cujus
partem S. Victori concedit. 382.
1036. Charta Aicardi et Jolfredi, fratrum,
Cabacise villas partem tertiam S. Victori
offerentium. 549.
1036. Charta Franconis , Burni villae me-
dietatem optimumque mansum , Sa-
letae situm , Ysarno , abbali S. Victo-
ris, concedentis. 564.
CXII
INDEX CHRONOLOGICUS
Feb. 1037. Charta Raiamberti , Auri-
mundi filii , castri Gontardi partem ler-
tiam S. Victori concedentis. 243.
Dec. 1037. Charta Leodegarii, Viennen-
sisarchiepiscopi, qua monasterio S. Fer-
reoli ecclesiam S. Symphoriani resti-
tuit. 1064.
1037. Charta qua Bencelenus aliique plu-
res Durantiae portum et ripam , sita in
loco Gontardo dicto , in jus S. Victoris
transfundunt. 246.
1037. Charta qua Guillelmus ejusque uxor
Garsenna mansum a Durando Carrotio
in Turrives castri territorio excultum
S. Victori donant. 320.
1037. Charta Guisberti , Dragonis filii,
mansum i , a Bladaldo apud Furnum
Calcarium excultum , S. Victori lar-
gientis. 380.
1037. Charta Arberti et Adalgardae, ejus
uxoris, Carnolarum villae parlera quar-
tam S. Victori offerentium. 457.
1037. Charta Adalgardis , quartam par-
tem vilL-e Trigantiae S. Victori conce-
dentis. 621.
1037. Charta Amici et Lamberti, fratrum,
qua ecclesiam S. Stephani de Galeriis
Isarno , S. Victoris abbati , concedunt.
789.
Jan., 1033-1037. Charta qua Rahimbal-
dus, Arelatensis archiepiscopus , terra-
rum a Bosone, Bonifacio et aliis da-
tarum possessionem ecclesiae in honore
S. Victoris apud Auriolum consecratae
confirmât. 64.
Oct., 993-1037. Charta Adelaidis, comi-
tissae Provinciae , mansum unum , in
Manoasca situm , S. Victori conceden-
tis. 653.
Jan. 1038. Charta Poncii, et ejus uxoris,
de alode , in S. Maximini villa subtus
Rodenas castrum sito , quem S. Vic-
tori donant. 295.
5 feb. 1038. Charta Heldeberti ejusque
matris et fratrum , alodem apud Mar-
sens castrum situm, S. Victori conce-
dentium. 570.
5 mai. 1038. Charta Eldeberti , uxoris
et filiorurn ejus, qua alodem, apud
Aquinam vel Saletam situm , S. Vic-
tori concedit. 603.
16 mai. 1038. Charta Hugonis, Dignensis
praesulis, de Caladii alodis dimidia de-
cimatione S. Victori concessa. 738.
12 jun. 1038. Charta Lamberti, Gontardi
et Hugonis , fratrum , mansum i , m
Archincosci castri territorio situm, Gar-
nulfo, S. Victoris monacho , dantium.
625.
22 oct. 1038. Charta Waldrada;, Teotfredi
ejusque uxoris, Scocias , de dote eccle-
sia; apud Bruniolam in honorera S. Pé-
tri dicatae. 371 .
Nov. 1038. Charta Rahimberti, Poncii et
Archimberti , S. Victori dantium alo-
dem , quem in territorio castri Inter
Castellos nuncupati obtinebant. 526.
15 dec. 1038. Charta Pétri, archiepiscopi
Aquensis, et fratrum ejus, qua ecclesias
S. Maximini , S. Mariae, S. Johannis et
S. Mitrii , in territorio Rodanas castri
aedificatas , S. Victori concedunt. 293.
1038. Charta qua Poncius, Massiliensis
episcopus , terrae pecias n, sitas ad
Aquas Bonas, S. Victoris cœnobio et ec-
clesiae S. Justi concedit. 45.
1038. Charta qua Autrannus, Germundus
aliique plures quamdam condaminam ,
in Tribontio sitam , terramque ubi est
vas de petra, S. Victori cedunt. 154.
1038. Charta qua Lautrudis , Rostagni
vidua , mansum î, in Saleta villa situm,
S. Victori donat. 229.
1038. Charta qua Willelmus ejusque uxor,
Prodecta , condaminam i , in territorio
de Torreves sitam , cum quibusdam ter-
ris et vineis, S. Victori donant. 321.
1038. Charta qua Petrus, Godrani filius ,
dimidium Rodulfi mansum , in Saleta
villa situm, S. Victori offert. 379.
CH ART ARUM.
cxm
1038. Charta quaRainaldus ejusque filins,
Pontius , partent quam in S. Maris vel
S. Medardi villa obtinebant , S. Victori
dimittunt. 377.
1038. Charta .ïosfredi, Provincise comitis,
qua Fulconi, Massiliae vicecomiti, quid-
quid apud Sex Fnrnos et Solarium habe-
bat , Sancto Victori erogandum donat.
447.
1038. Charta Bertranni, Provincial comi-
tis, ejnsque fratris , Ganfridi , de Sex
Furnis Solarioque villis Fulconi , Mas-
siliae vicecomiti, concessis. 448.
1038. Charta Ermemberti et Ermensenna:,
ejus uxoris , de vineae clauso i , apud
Vilioscum sito , quod S. Victori concé-
dant. 719.
1038. Charta Lanfredi Monachi et Aime-
rudis , ejus uxoris, de hereditate quam
apud Claperam obtinebant S. Victori
oblata. 721.
1038. Charta Amelii, Senecensis episcopi,
mansum, a Ricardo quodam apud Pe-
tram Castellanam excultum , S. Victori
donantis. 773.
Jul., 1032-1038. Charta Poncii, filii Wil-
lelmi, qua ecclesiœ S. Maria; de Van-
ces peciam imam terne arabilis, in ter-
ritorio Sparronis sitam , donat. 1063.
1 jun. 1039. Charta Biperti , Walburga;
lilii, et Pontii , Abellonii filii, ecclesiam
S. Pétri ad Clusellas S. Victori conce-
dentium. 782.
1039. Charta qua Willelmus et Guidbertus
territorii de Turves meridionalem cos-
tameeclesiseS. Stephani conferunt. 322.
1039. Charta Willelmi, Arlulfi filii, qua
mansum , apud Garildem vallem , a
Gerunculo excultum, S. Victori con-
cedit. 381.
1039. Charta Willelmi Regensis , uxoris
et filii ejus, Willelmi , vicecomitis Mas-
siliae, uxoris et filiorum ejus, qua S. Vic-
ions monasterio villam Pignanum con-
cedunt. 1065.
1039. Charta altéra Willelmi Regensis,
uxoris et matris ejus, Massiliensi mo-
nasterio villam Pignanam conceden-
tium. 1066.
Jul., 1032-1039. Charta qua Pontius,
Willelmi filius , Esparronensi monaste-
rio terra; peciam i concedit. 277.
Aug., 1032-1039. Charta qua Umbertus
mansum Ricardi Garricae S. Victori
donat, et Alfantides Pontius castri Gon-
tardi partem sextam cedit. 240.
Oct., 1030-1039. Charta qua Willelmus
Juvenis, vicecomesMassiliae, mansos m,
in Calars , in Figa Nigra et in Mota
Lamberti sitos , contratam Crixonosam
dictain , suumque dominicum horttim ,
ecclesiae S. Auxilii concedit. 534.
16 jan. 1040. Charta Godfredi Bertranni-
que, Provincial comitum, qua terra; pe-
cias ii, in Tripontio sitas, S. Victori
offerunt. 172.
27 jan. 1040. Charta qua Abamari cog-
nomine Malas Trug et Juceph cognn-
mine Bona Fides S. Victoris monachis
vendunt, precio xx solidorum , quem-
dam alodem,in loco dicto a la Rocheta,
juxta Bodanum flumen, situm. 179.
5 apr. 1040. Charta qua Aldebertus et
Poncius, Geslini filii , fratrescam quam
apud Argenciam obtinuerant, S. Victori
conferunt. 188.
23 apr. 1040. Charta Wicheri, qua pro-
prietatis partem , quam in Sarturano
Arcolis, Centronibus et Plomberis obti-
nebat, S. Victori tradit. 52.
15oct.l040. De ecclesia S. Victoris dicata
a Benedicto papa IX. 14.
15 oct. 1040. Charta qua Guillelmus vice-
comes Massiliensis, dat quartam partem
villa? Cuja;; Fulco , ejus frater, man-
sos iv in valle Tritis; Guillelmus de
Grassa , mansum i in Muginis, terrae-
que modiatas v in Podio Sanguinento.
10.
15 oct. 1040. Charta Amelii, Senecensis
CX1V INDEX CHRONOLOGICUS
episcopi , de ecclesiis in Petra Castel-
lana, Ducelia vJ Cimiranis aedificatis.
769.
15 oct. 1040. Charta Durandi , Vinciensis
episcopi, qua ecclesias de Crotonis S. Vie -
tori donat. 795.
24 oct 1040. Notitia de ecclesia S. Ste-
phani a Silvio dotata , et a Petro ,
Aquensi antistite, sacrata. 318.
1040 Charta qua Rachimbaldus , Arela-
tensis praesul , dat S. Victoris monachis
duas partes caslri Auriol , medietatem
castelli Omonis, duas partes villas Lasse,
districtum villa: Salobii , et octavam
partem villae S. Saturnini. 58.
1040. Charta qua Guigo, Isnardus, Adal-
garda et Pontius, Rctbaldi films, terras
quasdam celte S. Michaelis de SfoUte
Cursone concedunt. 744.
30 mart., cire. 1040. Charta Isnardi Rufi,
quidquid hereditatis apud Montem Cur-
sonem obtinebat , S. Micbaeli de Monte
Cursone dimittentis. 749.
Mart., cire. 1040. Charta qua Comportus
vel Dodo, Vencentius aliique plures
terras, apud Soliam sitas , S. Victori
et S. Michaeli de Monte Cursone conce-
dunt. 751.
3 jul., cire. 1040. Charta Raimbaldi, qua
alodem quemdam , in Montis Justini
territorio situm, ecclesi* S. Mauricii
concedit. 407.
25 oct., cire. 1040. Charta qua Berenga-
rius ejusque uxor, Girberga, Saletœ
Saramanni partem quartam S. Victori
donant. 790.
Cire. 1040. Charta qua Willelmus et mater
ejus, Pietas, Sancti Caesarii Villae Nôvaa
ecclesiam et territorium , mar.sionem
quamdam Arelatis sitam , ecclesiam in
porta Dolosa constructara , et terras
vineasque apud Alcanza et Avesegum
sitas, S. Victori conferunt. 158.
Cire. 1040 Charta Guillel'iii, Benceleni
filii , de Gontardi caslri parte sexta
S. Victori data. 244.
Cire. 1040. Charta Lamberti , terrae
modiatasH, in Monte Furone villa sitas,
S. Victori donantis. 421.
Cire. 1040. Charta qua Raiambertus ,
Durandi Blanchi fdius, S. Antonini
ecclesiam , adjecto Hermentarii manso,
S. Victori confert. 529.
Cire. 1040. Brève de prato S. Martini,
quod, Petro, S. Promatii priori, Pe-
trus , Autberti fdius , et Pontius Monta-
narius assignaverunl. 671.
Cire. 1040. Charta qua Bermundus aliique
pluies terrain, subtus Inter Petras a las
Nogerias sitam, S. Victori et S. Genesio
concedunt. 723.
Cire. 1040. Charta Beraldi fundos quos-
dam, in territorio de Anti Pétris sitos,
S. Victori et S. Genesio donantis. 724.
Cire. 1040. Charta Isnardi aliorumque
nonnullorum, ecclesiam S. Genesii Mas-
siliensi monasterio guerpientium. 725.
Cire. 1040. Charta qua Isoardus et Guil-
lelmus de Castro Forti , fratres, eorum-
que filii et Stephanus Jausoleni terrain
de Collo S. Victori et S. Genesio do-
nant. 726.
Cire. 1040. Notitia conventionum mona-
chos inter et Ysnardum , Rostagnum
Willelrnumque de Castro Forti initarura,
de licentia acquirendorum in Ubagi
territorio fundorum. 727.
Cire. 1040. Charta Beraldi, qua cabanna-
riam apud Baldimentum et vineam apud
Viloscum sitas S. Victori donat. 728.
Cire. 1040. Charta qua Malharonus S. Mi-
chaeli de Monte Cursonis suae here-
ditatis medietatem concedit. Poncius
autem eidemecclesiae dat mansum quem-
dam apud Tragulas situm. 745.
Cire. 1040. Charta Pétri, qua vineam
quamdam , in loco Airamon vocato
S. Michaeli de Monte Cursonis concedit.
746.
CHARTARUM.
Cire. 1040. Cliarta Adalgardae et (iliorum
ejus,' cellae S. Michaelis de Monte
Cursone alodem, apud Soliam situm,
donantium. 756.
Cire. 1040. Notifia de ecclesia S. Pétri de
Bagarro , terrisque quibusdam , ab
Albetrude ejusque filiis, Heldeberto et
Guigone, S. Victori datis. 761.
Cire. 1040. Cliarta Poiuii clerici, quidquid
alodis infra terminos ecclesia; S. Maria;
de Mura possidebat, S. Victori dantis.
767.
Cire. 1040. Cliarta Amelii, Senecensis
episcopi, possessiones cella; S. Mari»
de Cimirano confirmantis. 770.
Cire. 1040. Cliarta qua Leugerius et Rai-
aiubaldus, fratres, terram quamdam ,
in circuitu S. Mari» de Crotonis jacen-
tem , S. Victori concedunt. 798.
Cire. 1040. Cliarta Rainibaldi, qua Saleta>
de Daraman naedietatem roansumque i
apud Cainam situm S. Victori donat.
799.
1010-1040. Cliarta qua Faraldus, Vapi-
eensis episcopus, concedit W. de Dromo
x novenas in feudo de Dromo. 981.
16 aug. 1041. Testamentum Gomballi
Bisorensis , Hispaniam proficiscentis.
1048.
1041. Charta qua Raimbaldus, Arelatensis
archiepiscopus , ecclesias S. Mari* ,
S. Genesii, S. Nazarii et S. Vicioris
apud Cataruscam institutas , S. Victori
concedit. 157.
1041. Cliarta qua Hugo caeterique Iterii
fdii feoda, quae in terminio de Arelate,
super Debonneres, apud Gresum vel
Vedranas tenuerant , S. Victori resti-
tuant. 167.
1041. Charta Amici et Hieucvarœ , ejus
uxoris, alodem, in Varronis ripa, apud
Saletam Saramanni , situm, S. Victori
donantium. 791 .
16 feb. 1042. Cliarta qua Heldebertus ,
cxv
Antibulensis episcopus , ecc1es;as de
Clausonna S. Victori concedit. 801 .
14 apr. 1042. Charta qua Bonifacius et
Boso, Bosonis filii , quidquid in Auriolo
Castro obtinebant S. Victori dimittunt.
63.
14 apr. 1042. Cliarta qua Lambertus et
ejus uxor, Astrudis., ecclesiam S. Ma-
ria; de Crotone concedunt Ysarno ,
S. Victoris abbati. 787.
23 mai. 1042. Charta quaGuido, Truanni
filins, S. Victori dat quidquid juris in
Guarildis valle, ad S. Mariam vel
S. lUedardum, habebat. 375.
Aug. 1042. Charta qua Belihildis ejusque
lîlii, Pontius, Heldebertus et Atbanul-
fus, ecclesiam S. Maria; de Morario
S. Victori donant. 760.
15oct. 1042. Charta Gonbaldi de Bi-
saure monasterio Massiliensi conceden-
tis ecclesiam S. Michaelis de Fallio.
1051.
1042. Charta Geuafredi, Guillelrai alio-
rumque nonnullorum , qua ecclesiam,
apud Brugnolam in honorem S. Pétri
œdificatam, S. Victori concedunt. 368.
1042. Charta Guntardi et Hugonis, fra-
trum , ecclesiam S. Martini de Brunice
S. Victori concedentium. 623.
1042. Charta Pontii Silvani aliorumque
nonnullorum , ecclesiam S. Pontii de
Sigumanna, adjectis terris quibusdam,
S. Victori donantium 779.
1042. Cliarta qua Lambertus et Austrudis,
ejus uxor , braciariam Ventiam dictam
S. Victori donant. 796.
1042 Charta qua Miro et uxor ejus man-
suni i, apud Trigantium situm, S. Vic-
tori donant. 800.
Cire. 1042. Charta qua Lambertus et Aus-
trudis , ejus uxor , terram de Laxis
Massiliensi monasterio et ecclesia; S. Ma-
ria? de Crotonis donant. 797.
Febr. 1043. Charta qua Bonifacius Petro
ejusque uxori et liberis vendit terras
CXVI
INDEX CHRONOLOGICUS
quasdam, in valle Reliana, juxta eccle-
siam S. Mitrii , sitas. 1067.
29 niait. 1043. Charta Bertranni, Re-
gensis episcopi , ecclesiam S. Romani
vel S. Martini, apud Salernas construc-
tam , S. Victori donantis. 492.
25 april. 1043. Charta Raimundi Beren-
garii , comitis Barchinonensis, et Heli-
zabeth , ejus uxoris , qua Gundebaldo
Ermemiri vendunt alodium suura dic-
tum Riels vel Fallio , in comitatu Bar-
chinonensi, in Vallense, situm. 1045.
28 april. 1043. Charta Gonbaldi et Auru-
ciae, uxoris ejus , qua monasterio S. Mi-
chaelis de Fallio donant alodium apud
Riels vel Fallium , in Vallensi, situm,
quod a Raimundo Berengario , comité
Barchinonensi , nuper emerant. 1050.
April. 1043. Charta Raimondi , episcopi,
qua Venranno, presbytero, inansum i,
situm apud Monasterium castrum, con-
cedit. 607.
Jul. 1043. Charta Aicardi , de alode quem
in Kadarosco villa et Massilia civitate
possidebat. 201.
Decembr. 1043. Charta qua Aldebertus
et Ermengarda, ejus uxor, ecclesiam
S. Cassiani , subtus Amirato Castro
aedificatam , mansosque Ingilberti Pere-
grini et Ricardi Caprarii, S. Victori
concedunt. 781.
1043. Charta qua Ponlius, Rainaldi filius,
partem ecclesias S. Pétri Bruniolensis ,
quoesibi a parentibus advenerat, S. Vic-
tori dimittit. 369.
1043. Charta Pontii Faraldi , quidquid
juris in S. Symphoriani territorio habe-
bat S. Victori dimittentis. 482.
1043. Charta qua Lautildis et filius ejus,
Giraldus, Torretarum villae partem oc-
tavam S. Victori donant. 531.
1043. Charta qua Heldebertus , Hermen-
guarda, ejus uxor, Amelius, Senecen-
sis episcopus, aliique plures, ecclesiam
S. Marias de Cimira, in Senecensi co-
mitatu et Petras Castellanae territorio
aedificatam, S. Victori reddunt. 768.
Cire. 1043. Charta Heldeberti et Hernien-
guaidae , ejus uxoris , de manso , quem
apud Petram Caslellanam excolebat Du-
randus juvenis, S. Victori dato. 775.
Cire. 1043. Charta qua Clariana, Guigonis
uxor, peciae terras m, in Sago Magna
et alibi sitas, S. Victori et S. Pontio
concedit. 780.
Mart. 1044. Charta Rainaldi, qua man-
sum i, apud Carnolas a Mercorino ex-
cultum , S. Victori concedit. 458.
6 jul. 1044. Charta qua tertia pars ec-
clesiae S. Pétri de Auriol adscribitur
grascis monachis , in eadeni ecclesia
institutis. 61.
29 jul. 1044. Charta qua Gaudefridus ,
Provinciae cornes , terras confirmât qnae
ad construendam Paradisi ecclesiam
S. Victori datae fuerant. 34.
1 oct. 1044. Charta Gislabcrti, Barchino-
nensis episcopi, qua monachis S. Mi-
chaelis de Fallio et Gondeballo Bisho-
rensi ecclesiam S. Vincentii de Riels
cum omnibus alodibus et decimis ei
pertinentibus , in pignus dat, pro quin-
decim unciis auri boni de Hispania , ad
reaedificandam ecclesiam S. Crucis Bar-
chinonensis, ipsi mutuatis. 1047.
Novembr. 1044. Charta qua Johannes
ejusque filii ecclesiam S. Pétri ad Bo-
num Vilare Ysarno, S. Victoris abbati,
donant. 783.
1044. Charta Fulconis , Massiliensis vice-
comitis , de valle ïretis et de ecclesia
Sancti Pétri de Paradiso. 32.
1044. Charta qua Pondus , Massiliensis
episcopus , ecclesiam S. Genesii Isarno
abbati concedit. 73.
1044. Charta qua Rainaldus et Willelmus
alodem , in Arelati termino, super De-
bognarias,' in loco Greso vel Vedrimas
vocato , situm , Sancto Viciori resti-
tuunt. 166.
CHARTARUM.
CXVII
1044. Charta qiia Anielius, Ingilranni
episcopi filius , terrain infra S. Per-
pétua? terminos , loco Molleiras diclo ,
sitam , S. Victori confert. 370.
1044. Cliarta Willelmi ejusque uxoris,
Adalgardae , castri Motae niedietatem
S. Victori dantiuni. 552.
1044. Chai ta qua Bertrannus , Provinciœ
cornes, ecclesiam S. Proniasii de For-
calcherio restaurandam Isarno, S. Vic-
toris abbati , connnittit. 659.
Cire. 1044. Charta Bertranni , Foroju-
liensis episcopi, de obedientia S. Cas-
siani Massiliensibus monachis com-
missa. 569.
27api\, 1010-1044. Cliarta qua Rostagnus
et Coustantia , ejus uxor , ecclesia?
S. Salvatoris de Castellione concedunt
mansuin quein apud Boniletum tenuit
Almeradus , inolendinuni super Boiam
constructum, et campum Lassum, in
villa Salto situm. 433.
20 jul . , 1 021-1 044. Charta qua Poncius de
castello Bracio aliique plures ecclesiam
S. Martini , in Cesalio valle construc-
tam , S. Victori concedunt. 536.
1021-1044. Charta qua Rahimbaldus ,
archiepiscopus Arelatensis , ecclesiam
S. Geneisii Isarno, S. Victoris abbati,
connnittit. 151 .
1021-1044. Charta qua Faraldus, Ave-
nionensis canonicus , quasdam inan-
siones, Avenione constructas, S. Victori
donat. 196.
1021-1044. Conventio inter Poncium
episcopum et abbatem Isarnum inita, de
quadam mansione Arelate, juxta eccle-
siam S. Luciani, sita. 204.
1021-1044. Charta Guernonis, vineae se-
modiatam i , in Cucuronis territorio
sitam, Isarno, S. Victoris abbati, offe-
rentis. 314.
10J1-1044. Charta fratris Isnardi , Helde-
berti , Isnardi de Aquila aliorumque
nonnullorum, de ecclesia B. Maria? apud
Aiguinam vel Salam restaurata , dotata
et sacrata. 604.
19 jan. 1045. Charta qua Hugo ejusque
uxor, Ynaurs , terram , in valle Mari-
gnana sitam, cum S. Victoris monachis
commutant. 213.
20 sept. 1045. Charta qua Petrus et Fa-
raldus monachis S. Victoris dant eccle-
siam S. Pétri et S. Maria? atque eccle-
siam S. Michaelis in Aciana territorio
constructani. 317.
8 dec. 1045. Convenientia, monachos in-
ter et Iterium , Dodonis filiuin, alios-
que plures composita, de terris Archim-
berti vel Judaeorum. 194.
1045. Charta Guillelmi, Massiliensis vice-
comitis , qua S. Victori dat vineas in
valle Sancti Justi sitas. 24.
1045. Charta qua Aldegerius ecclesia;
S. Saturnini presbyteratum cum man-
sis m, braceria i , et quodam vinea?
clauso, S. Victori confert. 130.
1045. Charta Pontii, hïii Guillelmi, de
manso apud Marignanam a Mikahele
exculto, quein S. Victori donat. 210.
1045. Charta qua Francus et ejus uxor
vineas apud Marignanam sitas S. Victori
concedunt. 21 1 .
1045. Charta qua Rostagnus S. Victori
dat suani partem Gontardi portus ,
terras in Pogio Sanguinento sitas, hor-
tum i, piscationesque n. 247.
1045. Charta Adelaidis de Beliana, dimi-
diam partem villae Fuzilis S. Victori
dantis. 657.
1045. Charta Pétri, Guapincensis vice-
comitis, de ecclesiis S. Marias, S. Pétri
vel S. Johannis de Jugurnis, qua;, a
Bremetensibus monachis injuste pos-
sessae, Massiliensibus, per Dei judicium,
re citutae sunt. 691.
Cire. 1045. Charta Guillelmi, Massiliensis
vicecomitis, de consiructa ecclesia S.
Crucis , juxta ecclesiam monasterii S.
GXV1II
INDEX CHRONOLOGICUS
Victoris, et de dote in villa Ceseresta
eidem assignata. 25.
Cire. 1045. Charta Guigonis , Isnardi ,
Poncii Rotbaldi filii, Signoreti, Adaleni
et Rotbaldi , terne modiatus plures S.
Michaeli de Monte Cursone conceden-
tiutn. 748.
Cire. 1045. Charta Isnardi et Bilitrudis ,
ejus uxoris , terrae modiatas n , apud
Fontem Eedullam sitas , S. Michaeli de
Monte Cursone donantiuni. 750.
Cire. 1045. Testamentum a Guillelmo,
Adalgardaque , ejus uxore, pro S. Vic-
toris et S. Johannis ecclesiis conditum.
757.
Cire. 1045. Kotitia de terris quas in
Pelra Castellana et in circumjacentibus
villis Massilienses monachi possident.
776.
Cire. 1045. Charta Raimbaldi, quaSaletas
de Saramanno partent quartam, adjectis
niansis quibusdani , S. Victori concedit.
792.
14 dec. 1046. Charta Autranni , et ejus
uxoris, qua in territorioBuccicastri ter-
tiam partem decimœ, S. Victori pro x
denariis dimittunt. 254.
1046. Charta qua Fulco, vicecomes Massi-
liensis , uxor ejus Odila , et nepotes
eorum, Guillelmus, Aicardus etGaufre-
dus, ecclesiam S, Pontii de PodioLupe-
rio S. Victori concedunt. 115.
1046. Charta qua Bencelenus aliique plu-
res dant S. Victori terras quasdam in
Gontardo sitas. 239.
1046. Charta Agelli Dodonis , uxoris et
filiorum ejus, S. Victori donantium
terras vineasque quasdam , in castro
Ferrario , in episcopatu Forojuliensi ,
sitas. 1068.
18 febr., 1010-1046. Charta Rodulfi, ar-
chidiaconi , qua terras , in Villa? Ur-
banae territorio sitas, S. Victori donat.
437.
1047. Charta Pontii, Massiliensis episcopi,
de decimatione quam monachi habe-
bant in Ceseresta et in aliis locis. 30.
1047. Charta Benceleni, qua mansos v,
in Gontardo Castro sitos, S. Victori con-
cedit. 242.
1047. Charta qua Stephanus caeterique
Dominicae filii ecclesiam S. Marias de
Grauleriis, ecclesiam de Majone et ec-
clesiam S. Pétri de Toredena S. Victori
concedunt. 788.
1047. Charta qua Giraldus Isnardi, uxor
ejus, Leugarda, et Ponlius , clericus,
eorumque coheredes S. Arictori donant
terram Andréa?, in territorio castri
Bucci sitam. 10G9.
Apr. 1048. Charta Poncii et Galdemari,
fratrum, de ecclesia S. Romani et S. Jo-
hannis Sancto Petro Romas urbis pri-
ninm concessa, deinde a Petro, S. Vic-
toris abbate , salvo Romanae ecclesi;e
censu, vindicata. 441.
17 jun. 1048? Notitia de ecclesia, apud
Wareld vallem, a fratre Ariberto asdili-
cata, a Deodato, Tolonensi episcopo, in
honorem S. Mari<e dicata , et ab Hu-
gone I.amberto aliisque pluribusdotata.
384.
1048. Charta qua Lambeitus quemdam
Calhedrac villa1 quartonum, quern Isarno
abbati pro pignore commiserat, Petro
abbati post suam mortem tenendum
concedit. 78.
1048. Charta qua Hugo, Apolimaris lilius,
mansum, quern in Cathedra villa excolit
Lambeitus, S. Victori reddit. 80.
1048. Charta Gosfredi et Bertranni, fra-
trum, Provinciae comitum, Caladium
sive Caldulum villam Ysarno , S. Vic-
toris abbati, guerpientium. 737.
1021-1048. Notitia conventionum inter
abbatem S. Victoris Ysarnum et Raim-
baldum,Magnerium et Ermenricum, de
alode quern in Caldol villa tenebant ,
initarum. 741.
5 mai. , 1 033-1 048. Charia qua Raimbaldus
CH4RTARUM
terra; peciam i , apud Montera Jiistini
sitam , eeclesias S. Mauricii concedit ;
idem Raimbaldus , Bonifacius , Boni-
facii lilius , et Bonifacius, Atanulfi fi-
lius, ejusdem tenïtorii decimationes re-
laxant. 411 .
1038-1048. Charta Fulconis , Massiliensis
viceccmitis , de ecclesia in honorent S.
Pétri caeterorumque apostoloruTii aedifi-
cata. 33.
1049. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus, ecclesiam S. Johannis, qua;
est in valle Gargiana, S. Victori donat.
47.
27 apr. 1050. Charta qua Gozfredus et
alii S. VictOïi concedunt ecrlesiain S.
Pétri et S. Maria;. 114.
7 sept. 1050. Etilla Leonis papa; IX, de
S. Victoris monasterii immunitate, et
de Valentinensi S. Victoris abbatiola
ab abbate S. Teothfredi injuste deten-
ta. 7.
1050. Charta qua Massilius, uxor et fil ii
ejus, S. Victoris cœnobio et S. Johannis
ecclesia; concedunt terras quas in valle
Garjana habebant. 49.
1050. Charta Giraldi Pallioli qua conda-
minam i, ad Sanctum Minium, in terri-
torio Sancti Maximini, sitam, Petro, S.
Maximini priori, tradit. 298.
1050. Charta qua Bilieldis, Gauceranni
relicta et Athanulfi uxor, S. Victori dat
mansum i ab Alcherio, Salernis, excul-
tum. 496.
Januar., cire. 1050. Charta qua Rotbaldus
terra; quartairatas n , in loco Alodis
dicto sitas, S. Victoris abbati vendit.
Terrae sextairatam i , apud Cucuronem
sitam, vendunt Casto ejusque uxor
Pontia. 315.
Mart., cire. 1050. Charta Hysnardi, qua
vineas, apud Triphontium Aurignanam-
que sitas, dat S. Victori. 173.
Apr., cire. 1050. Charta qua Bonifacius et
CXIX
ecclesiae S. Mauricii in dotem assignant.
412.
7 nov., cire. 1050. Charta Bellieldis, Gau-
ceranni uxoris , qua S. Victori dat
Maiamfredi niansi campos ir, Salernis
sitos. 503.
Cire. 1050. Charta qua Jausfredus Carbo-
nellus, INivionis filins, qusedam prasdia,
apud Luperias et Tarasconem sita .
S. Victori confert. 181.
Cire. 1050. Brève de vineis , in Tripontio
sitis , quas Ingilbertus S. Victori dédit.
190.
Cire. 1050. Charta qua Gosfredus de Ria-
nis terras et vineas , in Lanairolis valle
et in Marignana sitas, S. Victori conce-
dit. 212.
Cire. 1 050. Charta Willelmi ejusque uxoris
Inaurs, de medietate bosci Durentiam
inter et Gontardum castrum sili, quan.
S. Victori donant. 245.
Cire. 1050. Charta qua Galterius de Vel-
lenna terrae sestairatas vu S. Victori
et S. Hippolyto donat. Subsequuntur
plures notitiae , de terris a Bernardo
monacho acquisitis. 266.
Cire. 1050. Charta Fulconis, vicecomitis
Massilia;, Odila;, ejus uxoris, ejusque
nepotum Willelmi Juvenis, Aicardi et
Jeozfredi atque aliorum, qua S. Pontii
de Podio Luperio ecclesiam et territo-
riunicircumjacens S. Victori donant. 289.
Cire. 1050. Charta qua Willelmus et Ele-
phantus, fratres, quidquid infra claustri
S. Maximini muros possidebant S. Vic-
tori vendunt. 297.
Cire. 1050. Charta qua Willelmus Aynar-
dus, uxor et liberi ejus, terra; peciam i,
in Bruniola villa, loco Vabre dicto, si-
tam, S. Victori donant. 350.
Cire. 1050. Charta Fulconis, Massiliensis
vicecomitis, qua Solarii castri medieta-
tem, a Petro Saumada injuste retentani,
S. Victori restituit. 452.
Pontius, presbyter, vineas modiatas u Cire. 1050. Chaita Gofredi, Arelatensis
cxx
JNDEX CHRONOLOGICUS
comitis, et ejus uxoris, de ecclesia S. Jo-
hannis in castri Pctrafug territorio con-
structa, quam S. Victori donant. 472.
Cire. 1050. Charta Arlulli et filiorum ejus,
qua terrae modiatas xu cartaratasque n,
in Petrae Foci territorio sitas, ad S. Ma-
ri» honorem transfundit , Willelmo
ejusque fralribus terra? seraodiatam i
adjicientibus. Item, de indulgentiis quas
Deodatus , Telonensis episcopus, conces-
sitfidelibusquibuscumque dictam eccle-
siam adeuntibus vel adjuvantibus. 477
et 478.
Cire. 1050. Charta Arberti et Pontii, t'ra-
trum, de terris quibusdam, juxta eccle-
siam S. Marias, subter Adalberti fontem
et juxta Pedunculi curtis fluvium, in
valle Salernis, jacentibus, et S. Victori
concessis. 497.
Cire. 1050. Charta Vitalis, de terra Saler-
nis sita, quain, ad S. Victorem rever-
suram, a Mathilde ad suam vitam acce-
perat. 500.
Cire. 1050. Charta Vitalis et Susannae ,
ejus uxoris , campos n , Ad Olmetam
et Campuni Longum dictos , S. Victori
donantium. 514.
Cire. 1050. Charta Hugonis Adalberti et
Bertranni, Forojuliensis episcopi , de
ecclesia in honorem S. Trinitalis apud
Calars sedificala , quam S. Victori con-
cedunt. 535.
Cire. 1050. Charta qua Andréas, sacerdos,
Sancto Victori dat quidquid alodis in
Fligtingnana et Sujuno villis obtinebat.
G75.
Cire. 1050. Notitia de terris et vineis,
apud Forcalcarium, Crucols et Curseda-
lum sitis, quas S. Victori dant Pondus
Mataronus, Franca, ejus amita, et Ber-
mundus. 672.
Cire. 1050. Charta Ermengardae, qua S. Vic-
tori donat mansiones, vineas, terrasque
ad Rocham , Ergulitum , Planterium ,
Sanction Albanum et alibi sitas. 658.
Cire. 1050. Charta Martini qua S. Victori
et S. Promacio dat honorem quem in
Fligtignana et Sujone villis obtinebat.
676.
Cire. 1050. Charta Pétri de Roseto , de
manso quem apud Turrias a seniore
suo, Misonensi vicecomite, Petro, acce-
perat, et quem S. Victori donat. 695.
Cire. 1050. Charta Stephani Russini , de
Rosseto castro, et Mariée, ejus uxoris,
quidquid alodis apud Altam Ripam
obtinebant S. Victori donantium. 696.
Feb. 1051. Charta qua Amalricus por-
tionem sui alodis in Fonte Lesula siti
monachis S. Victoris vendit. 51.
27 et 28 apr. 1051. Charta Raimundi
episcopi, qua altari sanctornm Johannis
Baptist» et Pétri , apud Aquinam vel
Saletam instituto, mansum quemdam in
Monasteiïo castro situm adscribit. 606.
23 mai. 1051. Charta Vassonis , uxoris et
filii ejus, partem quam in Rellaneta villa
obtinebant S. Victori offerentium. 319.
1051. Charta Guillelmi ejusque uxoris,
Adalaidis, qua mansum i Palaionensi
celke partim dant partim vendunt. 559.
18 nov 1052. Notitia de ecclesia in hono-
rem S. Juliani apud Motam a Willelmo
ejusque uxore , Adalgarda , ..•dilieaia
dotataque , et ab Arelatensi praesule
Raiambaldo consecrata. 553.
1052. Charta qua Petrus caeterique Nivio-
nis tilii dimidiam condaminam quam in
Rubiano habebaut , Sancto Victori tra-
dunt. 182.
1052. Brève de campo, subtus S. Mau-
ricii ecclesiam sito , quem , propter
vineam a Constantia , juxta ecclesiam
S. Geuesii, excultam, S. Victoris mona-
chis tradit Ponlius Leutricus. 424.
1052. Charta Raimondi, Ingilsendis filii,
brachiariam i, apud Calars sitam, S. Vic-
tori concedentis. 541 .
28 febr. 1053. Charta Poncii et Riperti,
fratrum , ecclesiam S. Symphoriani,
CHARTARUM.
CXXI
condaminasque n , sitas juxta locum
Casellas dictum, S. Victori offerentiuin.
439.
April. 1053. Charta qua Gozfredus, Isnar-
dus et Willelmus terrain quamdam ,
jacentem apud Fraxinedam , S. Johanni
de Aquina donant. 608
April. 1 0 Ti 3 . Charta qua filii Alfanti vice-
comitis et Leotgardas tradunt Girino,
fideli suo, quasdam vineas, in comitatu
Aquensi , in territorio Montis Justini ,
sitas. 1071.
1 mai. 1053. Diploma Henrici, Francorum
régis, quo confirmatur donurn a comité
Nivernensi, Guillelmo, aliisque primo-
ribus ecclesia? S. Victoris factum. 1072.
15 jun. 1053. Charta Athanulfi, Bilieldis
filii, qua Ta vernarum villae partem quar-
tam S. Victori restituit. 632.
20 jun. 1053. Charta Willelmi ejusque
fratris Elfanti , de ecclesiis S. Marias ,
S. Maximini, S. Johannis et S. Mitrii,
in castri Rodanas territorio i'undatis et
S. Victori concessis. 294.
Dec. 1053. Charta Eldeberti et Laujardae ,
ejus uxoris, de terris ecclesiœ in hono-
rem S. Johannis apud Saletam dicatae
concessis. 609.
1053. Charta quaFulco, Bonifacii filius,
quidquid in Aurio! Castro habebat, fratri
Petro et aliis S. Victoris monachrs di-
mittit. 62.
1053. Charta Arlulfi et ejus uxoris qua
partem quam in ecclesiis S. Mariae,
S. Maximini, S. Johannis et S. Mitrii,
apud Rodanas constructis , obtinebant ,
S. Victori conferunt. 296.
1053. Charta Giraldi, Isnardi Pallioli filii,
qua , in excambium mansi Arnaldi ,
mansum Guntranni S. Victori assignat.
299.
2 feb. 1054. Charta Willelmi et ejus uxo-
ris , Aimerudis , qua Palaionensi cell*
terram xl solidis comparatam tradunt.
555.
26 mart. 1054. Charta qua Girinus ejus-
que uxor, Arnica, accepto ab abbate
Petro missali optimo , vineas in Montis
Justini et Relianae territoriis plantatas
S. Victori dimittunt. 413.
1054. Charta qua Atenulfus et Raina, ejus
uxor, terram sitani apud Salernas, ad
rivulum Brescon vocatum , S. Victori
donat. 502.
1054. Charta Bsraldi et Pétri, ejus nepo-
tis, qua dimidium mansum quem in Ju-
gurnis habuit Bertalaus , vineasque ,
apud Misonem et Falconem sitas, S. Vic-
tori concedunt. 693.
1 mai. 1055. Charta Geraldi, Sistericensis
episcopi , ecclesiam S. Pétri de Fonte-
lana Massiliensibus monachis commit-
tentis. 680.
20 jun. 1055. Notifia de ecclesia S. Vic-
toris in territorio Cucuronis aedificata,
dotata et a Willelmo , Tolonensi epi-
scopo, consecrata. 312.
1 jul. 1055. Charta qua Godfredus I,
Provinci* cornes , vinearum pecias n,
in Tripontio sitas, Petro, abbati S Vic-
toris, concedit. 153.
2b oct. 1055. Notitia placiti , in quo
multas terras, a Caladii villa; alodariis
injuste occupatas , Petrus , S. Victoris
abbas, recuperavit, 739.
1055. Charta qua Petrus de Vellenna ter-
ram vineamque , in Mileciana? continio
sitas, S. Victori et S. Hippolyto confert.
264.
1055. Charta qua Gosfredus , Adalardi
filius, campos n, in Vellennw territorio
silos, S. Victori et S. Hippolyto donat.
265.
1055. Charta Athanulfi vineam quamdam,
Salernis sitam, S. Victori dantis. Quam
vineam Poncio Mairastra; , in escam-
bium condaminae cujusdam, monachi
tradunt. 511.
1055. Charta Pétri, Willelmi filii, qua
ecclesiam , in honorera S. Mariae et
CXXII
INDEX CHRONOLOGICUS
S. Johannis ad Salam Gontranni con-
structam, S. Victori donat. 591.
1055. Charta Pétri Saumadas, uxoris et
filii ejus, de ecclesia S. Torpetis, ciijus
partem sibi pertinentem S. Victori di-
minuât. 597.
1055. Charta Poncii, Massiliensis episcopi,
ejusque fratrum, de ecclesia S. Torpetis,
apud Fraxinitum juxta mare constructa,
quam S. Victori donarit. 596.
Jan. , cire. 1055. Charta Rainoardi et Be-
liildis , ejus uxoris , Poncio Mairastrae
donantium Gontardi mansum , Salerais
jacentem, quem dictus Pontius S. Vic-
tori tradit. 521 .
14 mart., cire. 1055. Charta Desiderii
ejusque uxoris , Aldeburgae , de manso
quodam, sito in Montis Justini territo-
rio , et S. Victori concesso. 416.
27 mart., cire. 1055. Charta qua Rifredus
Verdellon alodem quemdam , ad S. Ma-
riam de Belveder situm, S. Victori con-
cedit. Item, de terra, in Castro de Murs
sita, a Rostagno data. 426.
Apr., cire. 1055. Charta Isnardi et Ingil-
sennae, ejus uxoris , Gaucelino, pres-
bytero , terram quamdam , Salerais si-
tam , offerentium. Dictus Gaucelinus
eamdem terram S. Victori tradit. 522.
31 mai., cire. 1055. Charta Isnardi et
Ingilsennae, ejus uxoris, de terrae pecia
quadani, Salerais sita, Willelmo Juvi-
niano concessa , et ab eodem Willelmo
monachis translata. 523.
22 sept., cire. 1055. Charta Rostagni ejus-
que uxoris, Guislae, de alode quem in
Agoldi castri territorio obtinebant et
S. Victori douant. 427.
Dec, cire. 1055. Charta qua Hugo ejus-
que uxor, Inaurs, S. Mari» et S. Johan-
nis monasterio terrae modiatas v, in
valle Vances sitas, concedunt. 270.
Cire. 1055. Brève de molendinô quodam,
a Poncio Bermundi S. Victori et S. Per-
pétuas dato vel vendito. 363.
Cire. 1055. Charta Rostagni et Guislse,
ejus uxoris, qua S. Victori et S. Dom-
nino concedunt fundos, in Agoldi terri-
torio sitos. 432.
Cire. 1055. Charta Hugonis, qua suam
dominicain condaminam , Salerais con-
ditam, S. Victori concedit. 493.
Cire. 1055. Charta Hugonis, Isnardi filii,
terras pecias pluies, in valle Salerais
sitas, S. Victori largientis. 495.
Cire. 1055. Charta Gontardi et Marina- ,
ejus uxoris, de terrae peciis n, apud
Salernas sitis , et S. Victori concessis.
505.
Cire. 1055. Charta Gontardi et Martae ,
ejus uxoris, terrae peciam i, Salerais
si la m, S. Victori coneedentium. 506.
Cire. 1055. Charta Poncii Mairastrae ejus-
que fratris , Gauceranni , terrae peciam
quamdam , Salerais jacentem , in jus
S. Victoris transfundentium. 507.
Cire. 1055. Charta Pontii Massilii, de
manso ab Ariberto detento et S. Vic-
tori dato. 509.
Cire. 1055. Charta Hugonis et Poncii,
Isnardi filiorum , quidquid alodis in
Salerais valle ipsis obvenerat, S. Victori
vendentium. 510.
Cire. 1055. Charta Gauceranni et uxoris
ejus, terrae peciam, a Laugerio Salerais
excultam, S. Victori donantis. 512.
Cire. 1055. Charta Adalberti qua terrain
quamdam , Salerais sitam , monachis
S. Victoris largitur. 513.
Cire. 1055. Charta Jauceranni, et ejus
uxoris , Campum Laugerium Lautardo
Mairastrae donantium ; qui Lautardus
eumdem campum S. Victori tradit. 515.
Cire. 1055. Charta Poncii Mairastrae et
Gauceranni , fratrum , qua terras, juxta
Sanctas Marias Villas Crosas cellam sitas,
cum monachis ejusdem ecclesiae com-
mutant. 516.
Cire. 1055. Charta Poncii Isnardi et Hu-
gonis , fratrum , de terris quibusdani ,
CHARTARUM.
OXXIH
apud Salernas , juxta Pini Carleti rivu-
lum, sub Alberti Poio et ad Fontem
Martae, sitis, et S. Victori datis. 520.
Cire. 1055. Charta Bertranni, Forojulien-
sis episcopi , Willelmi Juvenis et Rai-
mundi Baldanae, de pertinentes ecclesiae
S. Maria; de Calars S. Victori concessis.
537.
Cire. 1055. Charta Bertranni, Forojuliensis
episcopi, de ecclesia in honorerai S. Sal-
vatoris apud Burnas constructa, et obe-
dientia; S. Maria; de Palaione adscripta.
554.
Cire. 1055. Charta JEMse et filiorum ejus,
agros ii, super S. Marias vinea et juxta
Argencii fluvium silos, Palaionensi cellae
tradentium. 500.
Cire. 1055. Brève de Burnis villa, quani
a Signofredo datam , deinde a Francone
vicecomite restitutam, Durandus, Pojeti
vicarius , liberam Marcellino , Palaio-
nensi priori, diraisit. 565.
Cire. 1055. Charta Fulconis de Archus
ejusque fratrum , ecclesiam S Pétri de
Archus S. Victori dimittentium. 581.
27 jan. 1056. Notitia de ecclesia S. Ma-
rias de Bruniola , a Pontio et Erraen-
garda constructa et dotata atque ab
episcopo Telonensi consecrata. 337.
7 jun. 1050. Charta Baronis , qua S. Vic-
tori dat quaecumque ad S. Johannis
ecclesiam augendam in Bruniola villa
ipse Baro acquisierit. 346.
26 jun. 1056. Charta qua Hugo et Alois
S. Victori concedunt niansos duos, in
Cadarosco sitos, cran domibus quibus-
dam Arelate aedificatis. 202.
18jul.vel. 12 dec. 1056. Charta Arbaldi,
ecclesias S. Maria; et S. Juliani de ïri-
gantia S. Victori concedenlis. Subse-
quuntur chartula; Pontii Trigan'ia;, Lam-
berti, Arbaldi aliorumque nonnulloriun.
622.
1056. Charta qua Pontius , Massiliensis
episcopus , et Fulco , vicecomes , eccle-
siam S. Ceciliae, in territorio de Trilis
constructam , S. Victori conferunt. 117.
1056. Notitia dedicationis et dotalitii ec-
clesia; S. Trinitatis , in valle Tritis aedi-
ficatae. 112.
1056. Notitia dedicationis et dotalitii ec-
clesiae S. Benedicti, in S. Pancracii ter-
ritorio asdificata;. 118.
1056. Charta qua Wïllelmus de Vitrola
mansum ab Ingelberto, Magnonis ûlio,
excultum , S. Victori concedit. Geusse-
rannus autem, dicti Willelmi filius, vi-
nea; semodiatas m dimittit. 205.
1056. Charta qui Gosfredus et ejus uxor
peciam terras, in Papia; territorio sitam,
S. Victori concedunt. 215.
1056. Charta Pontii Guantelmi, qua ec-
clesiam S. Martini Trivulantis donat
S. Victori; item Gadaldus de Aquila
campos très , juxta eamdem ecclesiam
sitos, dimittit. 238.
1056. Charta Gosfredi de Riannis alio-
rumque nonnullorum , quidquid in ter-
ris ecclesia; S. Johannis de Bruniola
possidebant S. Victori donantium. 342.
1056. Charta Arnulfi ejusque uxoris, Con-
stantiae, quamansosn, a Michaele et
Huberto , in Carillis valle excultos ,
S. Victori concedunt. 376.
1056. Charta Hugonis , Arberti et Adal-
gardae filii , de manso quodam ab Er-
mengaudo , Salernis, exculto, et S. Vic-
tori concesso. 494.
1056. Charta Pétri Saumadae ejusque uxo-
ris, Teucae, de vineis quibusdam apud
Ramatuellam plantatis, quas S. Victori
douant. 593.
1056. Charta Fulconis, Massiliensis vice-
comitis, ecclesiam S. Tropetis de Fraxi-
nito S. Victori donantis. 595.
1056. Charta qua Rostagnus aliique plu-
res ecclesias S. Maria;, S. Stephani et
S. Johannis, adjectis terris quibusdam
in Poio sitis, Sancto Victcri concedunt.
764.
INDEX CHROINOLOGICMS
CXXIV
1056. Charta qua Adalniois et Elesindis ,
Bonifacii de Reliana filiœ , S. Viclori
donant quidquid habebant in territorio
Massiliensi , in loco dicto Spalians et in
villa Lasa. 1073.
Cire. 1056. Notitia de Bmnarum presby-
teratns parte tertia , et de Saletae Bo-
naldique mansis , a Durando vicario
S. Victori datis. 566.
Cire. 1056. Charta Aldeberti aliorumque
nonnullorum , decimam forniaticorum
de Alpibus et piscium stagni de Levi-
doneS. Victori donantiuni. 765.
23 april. 1057. Charta qua Mire- , Siste-
ricensis vicecomes, ecclesiam S. Mar-
tini de ContenesS.Victoriconcedit.793.
1057. Charta qua Bertiannus de S. Mar-
cello vinea; quartairatas n , apud Tri-
bols et Asgos sitas, S. Victori concedit.
Subsequuntur plurimse notitiae de terris
in valle S. Juliani , in valle de Lego-
nano , in Tribols , in Alauzio et alibi
sitis , quœ cœnobio variis modis obve-
nerunt. 53.
1057. Charta Gauffredi , Provinciae co-
mitis , de condamina in B.ubiano sita,
quam, a Willelnio comité acceptam,
Hugo Blavia Sancto Victori tradiderat.
184.
1057. Charta qua Volveradus mansum ,
quem apud Kadaroscum olim excoluit
Amalbertus , S. Victori et S. Genesio
concedit. 200.
4057. Charta qua Galenus, Adaltrudis
filius, mansos n, in Cataneto et in Tur-
rivis sitos, S. Victori concedit. 323.
1057. Charta Willelmi de la Rocca et
Amalrici , Chetberti filioruni , partem
quam in' S. Juliani villa obtinebant
S. Victori concedentium. 544.
1057. Charta qua Guillelmus de Rocca
quidquid apud Sanctum Julianum pos-
sidebat S. Victori concedit. 545.
1057. Charta qua Guillelmus, Chetberti et
Arambertoc filius, de la Roca, mona-
chis S. Victoris donat partem quam in
villa Sancti Juliani , sita in territorio
Forojuliensi, habebat. 1074.
1057. Charta Willelmi Juvenis, uxoris et
filioruni ejus, villulae Burnarum par-
tem quartam S. Victori dantium. 567.
1057. Charta qua Atenolfus ejusque uxor,
Bellieldis , mansum , apud Archus a
Natali Barbarino excultum , S. Victori
douant; item Ismido condaminse cujus-
dam decimam dimittit. 582.
1057. Charta qua Fulco, filius Arberti,
aliique plures ecclesiam S. Marise de
Pontivis S. Victori donant. 635.
Cire. 1057. Brève de terra in valle S. Ju-
liani, inloco dicto Lignognano sita, quam
S. Victori vendidit Geraldus Fortis. 54.
Mart. 1058. Charta Widonis Truanni alio-
rumque nonnullorum, de ecclesia apud
Villam Al tain in S. Victoris honorem
constructa et S. Victori concessa. 578.
1058. Charta qua Fulco, Massiliensis vice-
comes , mansum a Bertranno Palatino
apud Cathedram excultum Petro, abbati
S. Victoris, restituit. 82.
1058. Notitia qua constat ecclesias S.
Maximini, S. Maria? et S.Mitrii a Pontio
Fulcherii ejusque frati ibus Petro, S. Vic-
toris abbati, quiète dimissas fuisse. 307.
1058. Charta qua Aldebertus ejusque fra-
ter, Bertrannus, episcopus, molendini i
sedem, super Indola? aquoe fluvium in-
stituendi, S. Victori donant. 571.
1058. Charta Fulconis, vicecomitis Massi-
liensis, Poncii , Massiliensis episcopi,
Guillelmi et Goffredi, fiatrum ejus, qua
terram, Fraxenetum vocatam, S. Victori
donant. 590.
1058. Charta Isoardi, Capicensis viceco-
mitis, de dimidio manso quem apud
Falconem castrum tenuit Arambertus et
quem S. Victori donavit. 694.
1058. Charta qua Fredulus de Barris ec-
clesiam Sancti Martini ad Airas Massi-
liensi cœnobio concedit. 834.
CHARTARUM.
1058. Charta qua Guilielmus Aculio ejus-
que lilius Petrus très mansos, in territo-
rio Gavallitano sitos, raonasterio Massi-
liensi concedunt. 1132.
Februar. 1059. Charta Heldeberti, Isnardi
Richelmi, Berniundi, aliorumque non-
nullorum, de sponsalitio ecclesiae S. Jo-
hannis. 610.
15 oct. 1059. Charta qua Gauzfredus et
Hugo ecclesiam S. Mariae et S. Johan-
nis, in castri Sparronis territorio aedifi-
catam, S. Victori conférant. 267.
17 oct. 1059. Charta Isnardi, de terris
quas ipse, Willelmus Girinus, Petrus,
presbytcr, et Caucenna, Rotbaldi uxor,
ecclesias S. Sepulcri concedunt. 415.
17 oct. 1059. Charta dedicationis et dota-
tionis ecclesiae S. Salvaloris et S. Maria;
vel S. Sepulcri deRelliana. 1075.
29 dec. 1059. Epistola Nicolai papa? II
ad Belinum , S. Victoris Nivernensis
monasterii abbatem , directa , qua pri-
vilégia et possessiones ejusdem monas-
terii confirniantur. 1076.
1059. Charta qua Fulco, Belliildis fîlius,
mansum , quem apud Podium Nigrum
excolit Theophanius, S. Victori donat.
108.
1059. Charta qua Willelmus ejusque
uxor, Aimirudis, vineae clausum , ad
S. Stephani cellam planlatuin, S. Victori
donant. 327.
1059. Charta qua Richaus de Malaucena
et Rostagnus, fratres, ecclesias S. Vic-
toris et S. Pétri de Grassello , necnon
S. Michaelis de Malaucena S. Victori
concedunt. 687.
1059. Charta Pétri, Raimbaldi filii, Va-
sensis episcopi, de abbatiola S. Pétri et
S. Victoris de Grasello Massiliensibus
monachis data vel restituta. 688.
1059. Charta qua Rodulfus Aculeus, de
Mirabello, et Aluis , ejus uxor , eccle-
siam S. Mariae de Mirabello, alias de
PulchroVisu, S. Victori concedunt. 689.
cxxv
1059. Charta qua Pontius de Rianis et
ejus uxor , Adalgarda , S. Victori do-
nant terram alodialeni , in territoriis
Campaniae, Bucci et Caudae Longae sitam.
1077.
Cire. 1059. Brève de ecclesia S. Mariae et
S. Victoris de Aquina , quam monachis
S. Victoris guerpivit Venerandus, pres-
byter. 612.
4 jul. 1060. Charta qua Eldebertus, Mi-
matensis episcopus, et Berengarius Ri-
cardi, vicecomes Rutenensis , ecclesiam
de Canonica Massiliensi abbatiae com-
mittunt. 832.
1060. Charta Guidonis, Fulcoarae filii, de
ecclesiis S. Mariae de Descensa, S. Si-
donii, S. Laurentii, S. Martini de Ga-
teiris et S. Johannis et S. Mariae de
Colobreria, S. Victori oblatis. 470.
1060. Charta Pontii de Vieillis, qua S. Vic-
tori concedit hereditates quasdam ,
apud S. Mariam de Descensa, S. Marti-
num de Gateria, S. Johannem de Pe-
tra Foco, Colubreirani et Melnam sitas.
471.
1060. Charta Pétri de Volona, quidquid
hereditatis in Scala et Besalduno cas-
tellis obtinebat Durando , S. Victoris
abbati, donantis. 704.
1060. Charta qua Rupertus, Percipi*
filius, Gapincensisque episcopus , alii-
que pluies, ecclesiam S. Pétri deRionia,
adjectis terris quibusdam, Petro, abbati
S. Victoris, conferunt. 730.
1060. Charta Stephani Malicrex, monachis
S. Victoris molendinum de Ponte, in
territorio villas Pellitiana' situm,proxn
denariis concedentis. 1078.
1060. Instrunientum de electione Durandi
abbatis. 1133.
Jan., cire. 1060. Charta Gualdradae, qua
vineas quasdam apud Bruniolam sitas ,
eteondaminam de Pertico ecclesiae S. Pé-
tri concedit. 343.
Mart., cire. 1060. Charta Raimbaldi , de
CXXVI
INDEX CHRONOLOGICUS
vinea quadani, sita apud Bruniolam ,
loco Elzairola dicto, et S. Victori donata.
355.
Nov. vel dec, cire. 1060. ChartaDodonis,
et uxoris ejus, qua ecclesiam S. Johan-
nis de Campaniis, adjectis fundis qui-
busdam, S. Victori confert. 429 § I.
Cire. 1060. Charta qua Odila S. Victori
confert castelli Rodgarii dimidiain par-
tem, mansum i apud Filinas, Mamu-
cianse villa; quartam octavamque partes,
et apud Matalicas mansos duos. 109.
Cire. 1060. Charta qua Giraldus Paliol et
Raimundus , ejus gêner, ecclesias et dé-
cimas S. Maria?, S. Maximini et S. Mi-
trii , Gisberto , priori , et monachis S.
Victoris, confirmant. 303.
Cire. 1060. Charta qua Geiraldus, Amelius
et Rainaldus mansum Vitalis, vineas et
terras mansi Bagavelli , terramque in
valle Camis sitam, S. Victori concedunt.
345.
Cire. 1060. Charta Pontii Coixardi et ejus
uxoris, de terra quam apud Brunio-
lam, loco S. Johannis dicto, tenuit 3a-
ronus, et quam S. Victori donant. 353.
Cire. 1060. Charta Willelmi ejusqueuxoris
Prodectae, qua S. Victori dant medieta-
tem hereditatis , quam apud Gaisolam
possidebant. 354.
Cire. 1060. Charta qua Geiraldus ejusque
uxor, Àdalais , terras quasdam in Bru-
niola villa, loco Avolenazo dicto, sitas,
S. Victori concedunt. 347.
Cire. 1000. Charta qua Carbonellus , et
ejus uxor, condaminam i , in Gaiosola
valle sitam, S. Victori donant. 362.
Cire. 1060. Charta qua Willelmus, Scociae
filius, suorum antecessorum elemosinas
confirmât. Willelmus Nortaldus et Blis-
nioda; filii décimas quasdam territorii
S. Perpétuai munachis S. Victoris re-
laxant. 367.
Cire. 1060. Charta Poncii de Braz, uxoris
et tiliorum ejus , qua S. Victori dant
ecclesiam S. Stephani de Braz , Causa-
lonis condaminam, terrain ad Caironem
dictant, planteriique semodiatam i, a la
Pereda sitam. Pontius, Christophori
filius, terras de Sala Rataldi S. Victori
concedit. 373.
Cire. 1060. Charta Nizezii , mansum Du-
randi de Braz S. Victori donantis. 374.
Cire. 1060. Charta Nicecii et Arsentis, ejus
uxoris , qua terram quamdam , in Bru-
niolae territorio , in valle Camis, sitam,
S. Victori offerunt. 402.
Cire. 1060. Brevia quatuor, de terris
quibusdam , apud S. Petrum sitis , et a
Raimundo Hugone, Carbonello Coxardo
et Guillelmo Estebleira S. Victori datis.
403.
Cire. 1060. Brevia n, de terris et vineis,
apud S. Mauricium et S. Crucem aTeu-
berto comparatis. 410.
Cire. 1060. Notitia de terris vineisque,
quas, in Valle Longa, in Valle S. Juliani
et alibi sitas , S. Victori dederunt vel
vendiderunt Geraldus Niger, Leutardus,
Symphonia, Guillelmus Bernardus plu-
resque alii. 466.
Cire. 1060. Charta Pétri, presbyteri de
Salernis, condaminam et vineas, ad
Robur et ad Firigulas sitas , S. Victori
concedentis. 501 .
Cire. 1060. Notitia de mansis et braciariis,
ab Atanulfo, Belletrude et Isnardo de
Flaiosco concessis. 519.
Cire. 1060. Charta Aldeberti et Ermen-
sennae, ejus uxoris, hereditateni , quam
apud Marsens et circa S. Cassiani ec-
clesiam obtinebant, S. Victori conce-
dentium. 574.
Cire. 1060. Charta Guidonis de Impurs,
Villae Alta; possessionem Sancto Victori
confirmantis. 579.
Cire. 1060. Charta Richeldis ejusque hlio-
rum , S. Marise et S. Martini ecclesias
S. Victori donanlium. 584.
Cire. 1060. Notitia de rébus quas apud
CHARTARUM.
Tavernas Sancto Victon absfrulit Fulco Cire. 1061
CX XVII
quidam. 633.
Cire. 1060. Charta Lamberti dimkliam
Tavernarum villae décimant S. Victon
dantis. 634.
Cire. 1060. Notitia de terra quam apud
Carronicas sitam dédit Franca ; item, de
Pontii Mataroni hereditate ; item , de
terris et vineis quas, ad S. Victorem re-
versuras, Lautardo nepoti eadeiu Franca
assignavit. 662.
Cire. 1060. Sacramentum a N., filio Er-
mengardis, et Guilia , filia Guiliœ, prae-
stitum, de conservandis et contra omnes
protegendk bonis mobilibus et iramo-
bilibus ecclesiae S. Micbaelis de Fallio.
1052.
1048-1060. Charta Fuleonis, vicecomitis
Massiliœ, Odilae , ejus uxoris, "Willelmi
Juvenis, Aicardi et Geozfredi, ejus ne-
potum, qua ecclesiam S. Pancratii et
S. Johannis , in Podii Luperii territorio
sedificatam, S. Victorismonachis douant.
288.
1048-1060. Charta Acceleni , de secena
parte quam clamabat in Fligtinana et in
Sogione. 674.
1047-1060. Charta qua Bernardus, pres-
byter , monasterio Victoiïno concedit
partem hereditatis quam habebat in co-
mitatu Uzetico, in valle Milcianensi, in
villa Bonolio. 1070.
12 jun. 1061. Charta qua Deusde, Rote-
nensis abbas , Vabrense monasterium
Durando, Massiliensi abbati, restauran-
dum committit. 827.-
1061. Charta qua Amalricus de Lambisco
ejusque Iratres ecclesiam, in S. Trini-
tatis nomine apud Lambescum dedican-
dam, Durando, S. Victoris abbati, offe-
nrat. 235.
1061. Charta qua Stephanus Constantia,
de Thorum castello , mansum i , in
Sancti Maximini territorio situm , S.
Victoris monachis tradit. 306.
Notitia sacramenti a Pontio ,
Adalgardae filio, de Castro Auriol prse-
stiti. 758.
1048-1061. Charta qua Fulco, vicecomes
Massiliensis , uxor et nepotes ejus, ec-
clesiam S. Pancratii et S. Johannis, in
territorio Podii Luperii asdificatam.cum
quibusdam terris, Petro, abbati S. Victo-
ris, donant. 116.
1048-1061. Notitia concordiae, inter Pe-
trum , abbatem S. Victoris , et Ricauni
de Forcalcherio compositae, super eccle-
siis in valle Garel constructis. 385.
1048-1061. Notitia pacti, Petrum intérêt
abbatem S. Victoris , compositi , de ré-
bus quas Petrus ille coruparaverit. et
de S. MitriietS. Sepulcricapellania.423.
1048-1001. Charta qua Hugo, Arberti
filius, terrae a Mathilde datae decimam ,
vineamque ad Marthse foutem sitam ,
Petro, abbati S. Victoris, concedit. 508.
1048-1061. Charta Bertranni , Foroju-
liensis episcopi, de ecclesia in S. Victoris
honorem dicata , quam , jubente Petro ,
S. Victoris abbate , a fratre Aimarico
constructam , Wido Truanni , aliique
plures dotaveranl. 580.
1048-1061. Notitia de ecclesiis S. Johannis
de Aquina et S. Pétri de Almis Castro,
a Venerando et Rainoardo, presbyteris,
S. Victori datis. 611 .
1049-1061. Brève de Flictignana villa,
quam ad vitam tenebit Poncius, mona-
chus de Salagone. 661.
16 mart. 1062. Charta Aldeberti, Mima-
tensis episcopi , de fundato monasterio
Cyriacensi. 833.
6 dec. 1062. Notitia de S. Mariae ecclesia ,
a Rostagno, Aquensi praesule, reconci-
liata, atque a Giraklo Palliolo, Wil-
lelmo Broceano pluribusque aliis dotata.
300.
1062. Charta qua Aldebertus Belletus
quidquid juris in Auriol habebat S. Vic-
tori concedit. 65.
CXXVIII
INDEX CHRONOLOGIC11S
1062. Charta qua Fulcho, Massiliensis vi-
ceconies, et nepotes ejus ecclcsiam S.
Victoris de Molna, Durando, abbati S.
Victoris , concedunt. 136.
1062. Charta qua Pontius de Bratio Castro,
uxor et filii ejus , S. Victori dant eccle-
sias S. Eucherii, S. Stephani et S. Ma-
riae, Causalonisque condaminam. 311.
1062? Charta qua Lambertus , Adalberti
filius , quasdam terras, Welnae conti-
guas, Durando abbati concedit. 35.
1902. Charta Willelmi , Matildae filii, ec-
clesiara S. Pétri de Rocca Bruna S. Vic-
tori concedentis. 546.
1062. Charta Aldeberti, Aicledis filii,
terra? sextairatas xn, apud Palaionem
sitas, Durando, S. Victoris abbati, con-
cedentis. 557.
1062. Charta Pétri , Ermengardis Blancae
filii, qua Castelli Kovi . apud Vallem
Longam constructi , partem octavam,
alodem quem apud Monasterium obti-
nebat, necnon Regengnae Ioci partem
octavam Durando, S. Victoris abbati ,
donat. 616.
1062. Charta Isoardi , Guapincensis vice-
comitis , et fratris ejus , Bertranni, qua
Durando, S. Victoris abbati, tradunt
dimidiam condaminam apud Castellum
Falconem sitam , mansique cujusdam
partem tertiam. 692.
Cire. 1062. Charta Giranni , Pontii Gui-
ranni aliorumque nonnullorum, qua S.
Victori dant mansos quosdam,apudCo-
lobreriam, Petramfug, Pojetum, et Va-
zins sitos. 473.
Cire. 1062. Notitia de ecclesiis, quas in
Petrafug , Poget et Colobreirœ territo-
riis sedificatas acquisivit Guido, mona-
ch us S. Victoris. — Rostagni archiepiscopi
chartula de ecclesia S. Micliaelis. — <
Item , notitiae vel chartulse de ecclesiis
S. Georgii et S. Pontii, et de fundis qui-
busdam S. Victoris datis. 474.
4 septembr. 1063. Charta Bilismae , spon-
salitium quod a Petro de Vollona, in
Scala et Besalduno castris acceperat ,
Durando, S. Victoris abbati, donanlis.
705.
16 mart. 1064. Charta Pétri de Volona,
qua ecelesias SS. Marioe et Consortiae
de Mandannio , adjectis mansis qui-
busdam , Durando, S. Victoris abbati ,
concedit. 703.
29 mart. 1064. Charta qua Gauzfredus
pluresque alii castra Baido et Gandal-
bert nuncupata S. Victori concedunt.
120.
1064. Charta Rostagni Johannis, de Rianis
castello , campum ad Pererios dictum ,
in Sparronis territorio situm, Durando,
abbati S. Victoris, concedentis. 279.
1064. Charta Gandalmi, ejnsque filiorum,
Isnardi et Isoardi, de dimidio manso a
Fulcherio quodam exculto, et S. Victori
donato. 715.
1064. Charta Rostagni, clerici, mansum
de Geuda Sancto Victori donantis. 763.
1064. Charta qua Pontius, Massiliensis
episcopus , et Josfredus , frater ejus ,
monasterium S. Maria? ad Acuas niona-
chis S. Victoris regendum committunt.
1079.
1 jan., 1060-1064. Charta qua Aubricus
et Bilieldis , ejus uxor , decimationis
Montis Justini partem quartam Durando,
S. Victoris abbati, vendunt. 409.
1060-1064. Charta qua Jauzfredus Piletus
et Fulcho quidquid inCitharista, in Cuja,
in Novolis et Albania clamaverant ,
S. Victori dimittunt, et ecclesiamS. Cru-
cis Bernardo abbati conferunt. 137.
1060-1064. Charta Pontii de Lanbesco ,
qua mansum , ab Adalaldo detentum ,
suamque Ioci Vinealis vocati partem
dat Durando, Victorino abbati. 236.
1060-1064. Charta Beatricis, Pontii Ele-
fanti quondam uxoris, Guntardi partem
sextam Durando, S. Victoris abbati, lar-
gientis. 241.
CHARTARUM.
cxxix
1060-1064. Charta Rainaldi Rostagni, qua
S. Victori et S. Genesio territorii Très
Eminas vocati partim tertiam concedit.
285.
1060-1064. Charta qua Hugo Fulconis,
de Turri de Âquis, mansos iv, apud
Carnulas sitos, Durando, S. Victoris
abbali , donat. 460.
1060-1064. Charta Alfanti, mansos n, ab
Aurleno et Longobardo apud Cabaciam
villam excultos, Durando, S. Victoris
abbati, donantis. 550.
1060-1064. Charta Geraldi, episcopi Sis-
taricensis , de ecclesiis S. Martini de
Crois , S. Promasii de Forcalcherio ,
S. Mauricii de S. Maximo, S. Marcellini
de Nuazellis, et S. Saturnini de Rocha
Amai'tudinis, S. Victori restituendis.
660.
1060-1064. Brève de sacramentis quae
Boso, Tassilo et Willehnus , Dalmatia»
filii , de Scala et Besalduno castellis ,
Bernardo, S. Victoris abbati, prœstite-
runt. 709.
1065. Cliarta qua Geozfredus Willelmus-
que Juvenis, vicecomites Massiliae, et
alii castra Baidum et Gondalbertuni vo-
cata S. Victori dimittunt. 119.
1065. Charta qua Janfredus S. Victori con-
cedit ecclesiam S. Maris a Salto in ter-
ritorio de Porreriis constructam. 121 .
1065. Charta Dodonis et Willelmi, fra-
trum , Dodonisque, Guigonis filii, de
S. Dalmatii ecclesia dotata et S. Victori
concessa. 575.
1065. Charta Willelmi Rainulfi, qua Bru-
sam castellum et ecclesiam S. Stephani
Bernardo, S. Victoris abbati, donat. 645.
22 febr., cire. 1065. Charta qua Lamber-
tus, Guillelrrnis et Rostagnus terram ad
Aventuras, infra S. Cassiani terminos ,
sitam, S. Victori vendunt. 572.
21 jul. 1065? Charta qua Bertrandus II ,
cornes Provincia.', in capitulo S. Victoris
solemniter receptus, omnes donationes
a prnedecessoribus suis monasterio fac-
tas confirmât. 10S0.
Cire. 1065. Charta Franconis ejusque
uxoris, Ripergae, terra; modiatam i Spar-
ronensi monasterio donantium. 280.
Cire. 1065. Charta Pétri et Fulconis, qua
domus suae et quorumdam fundorum
décimas S. Victori concedunt. 583.
Cire. 1005. Notifia de terris et vineis quas
vallis Archincoschi ecclesiis dederunt
Pontius Arbertus aliique pluies. 627.
7 dec, 1048-1065. Charta qua Jheroni-
mus, Rainois filins, mansiones, quas in
Arelatensi urbe juxta S. Martini eccle-
siam possidebat, S. Victori tradit. 171.
1 jan. 1060. Charta qua Petrus, Willelmi
vicecomitis ûlius, Balmetarum villas me-
dietatern Bernardo, S. Victoris abbati,
donat. 469.
27 jun. 1066. Charta qua Willelmus et
Poncius , fratres, alodem quemdam , in
Bruniola, loco Guaisola dicto, situm,
una cum S. Benedicti ecclesia, S. Vic-
tori conferunt. 357.
Oct. 1066. Charta Pontii de Riannis, qua
alodem , in valle Mariniana situm ,
S. Victori donat. 216.
1066. C'.iarta qua Petrus, Willelmi vice-
comitis lilius, villae Belgenceig vocatae
medietatïm Bernardo, S. Victoris abbati,
donat. 468.
1066. Charta qua Guinamandus, Ebredu-
nensis archiepiscopus , Cadurcenses
S. Victoris et S. Christofori ecclesias
Bernardo, S. Victoris abbati, commit-
tit. 698.
27 mart. 1067. Charta qua Rainaldus
Rostagnus terram S. Johannis, apud
Grisium sitam, Remardo, abbati S. Vic-
toris, donat. 162.
Oct. 1067. Charta qua Autrannus etOpida,
ejus uxor, S. Victori concedunt quaedain
jura in territprio S. Larnberti et S. Mar-
tini, in comitatu Vennecensi. 1081.
1067. Charta Poncii Galdomari, quaeccle-
7
cxx\
INDEX CHRONOLOGICUS
siam S. Pétri de Rocliaka S. Victori et
S Romano adscribit. 442.
1068. Charta Rostagni , Johannis filii, de
manso Arnulli, sito in Sparronensi terri-
torio, quem S. Victori donat. 278,
9 mart. 1069. Charta qua Arbertus, Guido,
et alii medietatem Gavedas castelli Ber-
nardo, S. Victoris abbati, donant, 742.
Mart. 1069. Charta Gaufiedi, Arberti filii,
Salarnensis vallis ecclesias Bernardo ,
S. Victoris abbati, concedentis. 491.
9 apr. 1069. Charta qua Guarac et ejus
uxor, Dilecta, ecclesiam S. Donati, sub-
tus Sagnone castro institutam, S. Victori
offerunt. 429 § II.
17 apr. 1069. Charta qua Agarn terrae
modiatas n, in territorio S. Justi sitas,
Bernardo abbati vendit. 46.
5 mai. 10C9. Charta Poncii , Willelrai
vicecomitis filii, qua in excambium di-
midii Vidalbani castri, ab Aicardo mona-
chis S. Victoris concessi , diniidium
Grimaldum castrum eis assignat. S89.
1069. Charta qua Petrus Ianardi et fratres
ejus ecclesiam S. Caesaiii de Bozaringo,
cum quibusdam coiidaminis et rubi-na
Balda Curta vocata, Sancto Victori ad-
scribunt. 160.
1069. Charta Poncii, Willelmi vicecomitis
filii, qua Bernardum , abbatem S. Vic-
toris, suuin désignât heredem. Praeterea
eidem Cabaciam villam donat, et Jos-
fredi, sui fratris, elemosinas confirmât.
551.
1069. Charta Isnardi et Isoardi, Valer-
nensium, mansos n, a Pontio Ferrando
et ab Ingelberto excultos, ecclesiamque
S. Erigii , S. Victori concedentium.
717.
1030-1069. Charta Raimbaldi, qua eccle-
siam S. Crucis et S. Salvatoris, adjecta
vinea quam apud Peretum plantavit
Arnaldus, S. Victori donat. 408.
4 dec. 1070. Charta Pontii, Guazfredi filii,
qua redditum in portu Bagneris et ledda
de Leung sibi debitum ad S. Victoris
luminare assignat. 218.
28 dec. 1070. Charta Bernardi , Bisuldu-
nensis comitis, monasterium S. Maria- de
Rivopullo Bernardo, Massiliensi abbati,
concedentis. 819.
1070. Charta qua Pondus, Gauzfredi de
Rianno filius, partent quam in Papia> et
Fontis Maurosiae castris obtinebat ,
S. Victori conccdit. 217.
1070. Charta qua Pontius ejusque uxor,
Adalgarda, Cauda? Longae castri partem
quartam, tenementaque duo sita in castro
Riantio et in Mariniana, Bernardo, ab-
bati S. Victoris, largiuntur. 256.
1070. Charta qua Faraldus , Otridi filius,
ecclesias S. Mariae, S. Dominini, et
S. Johannis, Balcosaeque territorium
S. Victori concedit. 740.
1070. Epistola Bernardi, Bisuldunensis
comitis , ad Bernardum , Massiliensem
abbatem, directa, de subjectione monas-
terii S. Mariae Rivipullensis. 817.
30 mart., cire. 1070. Charta Isoardi, Er-
mengardis filii, et Pétri , Beatricis filii,
qua ecclesiam S. Pétri de Teglis Ber-
nardo, S. Victoris abbati, offerunt. 753
14 dec, cire. 1070. Charta qua Bricius
Raimundo de Mostugol , camerario ,
vendit terra? modiatam i , apud Quarts
sitam. 94.
Cire. 1070. Charta qua Berno vinea? semo-
diatam i , apud Pelram Focum sitam ,
Bernardo abbati dat ; Rainaldus vero
Bilixenna, terrae modiatam i, ante ec-
clesiam S. Johannis de Garjana sitam.
50.
Cire. 1070. Notifia de compra a Raimundo
in S. Marcelli mansione facta. 92.
Cire. 1070. Charta Martini Baptizati, qua
tertiam partem cujusdam molendini,
apud Auriolum siti, monachis S. Za-
chariae donat. 103
Cire. 1070. Charta qua Martinus Baptiza-
tus S. Victori et S. Zacharia; molendi-
CHARTARUxM.
CXXXI
nuni noviira de Petroso vendit. Subse-
quuntur plures charte notitiseque de
Tevolenii, Bernardi et Becionis Soteira?
molendinis , de Sancti Menna? décima ,
atque de nona parte castri Auriol. 105.
Cire. 1070. Convenientia monachos inter
et Isnardi Pallioli filios composita, de
acapto quodam in Sancto Maximino
facto. 305.
Cire. 1070. Notifia qua recensentur terra?
a fratre Barncrio , m nacho S. Victoris,
apud S. Stephanum, Moi-arias, Bocam
Baronem et alibi comparât*. 383
Cire. 1070. Charta Pétri Guillelmi, qua
honorera , quein in Gaiieldis valle de
feodo Guillelmi Ainardi tenebat, mo-
nachis S. Victoris donat. 389.
Cire. 1070. Notitia de honore quem in
Gaiieldis valle S. Victori dédit Arber-
tus de Brac. 390.
Cire. 1070. Charta Aldegarii et Amelii ,
terra? modiatas n , in Saleta? territorio ,
juxta Quintianum montem, sitas, S. Vic-
tori offerenlium. 467.
Cire. 1070. Charta Pétri, Aicelina? filii, de
ecclesiis S. Maria? ad Dexessa, S. Lau-
rentii , S. Sidonii , S. Johannis et
S. Martini de Petra Foco , atque S. Ma-
ria? de Colobraria, S. Victori concessis.
476.
Cire. 1070. Charta Willelmi, Damiana? lilii,
mansos n , apud Lonegos et Pinnain
Fortem sitos, S. Victori dantis. 576.
Cire. 1070. Charta Bonœ Fili», villa? Lo-
nici partent quartam , mansum i opti-
mum, condaminam i vinea-que modia-
tara i S. Victori concedentis. 577.
Cire. 1070. Epistola Bernardi, comitis
Bisuldunensis, ad Bernardum, abbatem
Massiliensem , directa, qua monasterium
Bivipollense ei et sucessoribus ejus re-
formandum et gubernandum tradit.
817.
Cire. 1070. Charta Ugonis et aliorum, qua
duo modiata' terra; arabilis, apud Lam-
biscum sitas, aliaque terrse et vinea?,
monachis S. Victoris conceduntur. 1084.
22. jan. 1071. Charta Gauzfredi , filii
Guillelmi Juvenis, vicecomitisMassilia?,
qua monachis S. Victoris medietatem
castelli Griniald concedit. 1085.
23 apr. 1071. Charta qua Aldebertus Beli-
tus medietatem ecclesia? S. Pétri juxta
Auriolum constructa? S. Victori conce-
dit. 66.
1071. Charta Uinberti et Guantelmi, fra-
trum, qua Willelmi tenementum vinea?-
que semodiatam i , ad Casais de Guisla
sitam, Bernardo, S. Victoris abbati, tri-
buunt. 228.
1071. Charta Guidonis de Fosso, conda-
minam, in Bucci et Cauda? Longa? terri-
toriis fundatam, Bernardo, abbati S. Vic-
toris, dimittentis. 257.
1072. Charta qua Pontius , Massiliensis
episcopus , ecclesiam S. Mariae , qua?
Margarita dicitur, S. Victori concedit.
86.
12 jan. 1073. Charta qua Fioterius, episco-
pus Isemausensis, et Baymundus , vice-
comes Albiensis, Castrense monasterium
subjiciunt Massiliensi monasterio. 825.
1 april. 1073. Charta Biquelmi, molinum i
et vineas quasdam Bernardo, S. Victoris
abbati, dantis. 706.
1 april. 1073. Chaita qua Isnardus ejus-
que uxor , Aizivella , terram, in cimi-
terio S. Maria? de Mandonoico sitam ,
Bernardo, S. Victoris abbati, donant.
708.
10 apr. 1073. Charta Bichai aliorumque
nonnullorum , qua locum Monasterium
vocatum , in Baijamon-is castelli terri-
torio situm, a S. Andréa? monachis de-
terioratum , Bernardo, S. Victoris ab-
bati, commendant. 532.
1 jul. 1073. Charta Uinberti etTomidia?,
ejus uxoris, molinos, apud Stratas de
Pressa sitos, Bernardo, abbati S. Vic-
toris, concedentium. 707.
CXXMI
INDEX CHRONOLOGICUS
1073. Charta qua Rostagnus, Guirannus
aliique plures terrain inîer le Vol Lon-
garet, montana de Almis et Ripas Al-
tas , in territorio de Moreriis, sitara,
Bernardo, abbati S. Victoris, conce-
dunt. 159.
1073. Charta qua Willelmus ecclesiam
S. Mariae , in vaile Alsonica conditara ,
Bernardo, S. Victoris abbati , concedit.
679.
1073. Charta Guillelmi Calciae et uxoris
ejus, qua ecclesiam S. Stephani de Valle
Ausonica Bernardo, S. Victoris abbati,
concedunt. 083.
2 dec., 1065-1073. Charta qua Gironcu-
lus terram, quam apud Quart posside-
bat, Bernardo, abbati S. Victoris, ven-
dit ; Petrus autera terram quam in Valle
Longa obtinebat dimittit. 93.
1065-1073. Charta qua Pontius, episco-
pus IMassiliensis , partem quam in Au-
riol adeptus erat Bernardo, abbati S. Vic-
toris , dimittit in excambium ecclesiae
Pennarum et obedientiae Septimi. 67.
Mai. 1074. Charta Hehleberti , de heredi-
tate quam in territorio Inter Castellos
vocato obtinebat. 527.
3 jun. 1074. Concordia inter Bemardum,
abbatem , et filios Geraldi Episcopalis
composita, de portione Bruniolae villae,
quam dictus Geraldus ipsiusque pater,
Inguilrannus , episcopus, S. Victori de-
derant. 341 .
5 jul. 1075. Charta Rostagni, Aqutnsis
archiepiscopi , ejusque fratris, Amelii ,
de salinis in Stugno Fabricato , apud
Eiias castellum, conduis , et S. Victori
concessis. 479.
21 august. 1075. Charta Riperti , Vapin-
censis epifbopi , alodem in territorio
castri Trescleus vocati situm S. Victori
donantis 731.
21 august. 1075. Charta qua Pontius
Adalbaldi, sacerdos, quidquid honoris
in territorio de Trescleus obtinebat
Bernardo , S. Victoris abbati , donat.
732.
25 oct. 1075. Concordia inter S. Andreae
et S. Victoris abbates composita , super
ecclesiis S. Mariae de Valle Vergemonis,
S. Mariae ad Veiranas , S. Mariae de Fa-
vars , S. Pétri de Reanna et S. Sepul-
cri de Forno Calcherio. 533.
Cire. 1075. Notitiae vel chartulae, de rébus
quas Dodo, S. Victoris monachus , ad
S. Antonini cellam , in territorio Iuter
Castellos vocato institutam,a Bertranno,
presbytère, ab ArchimbertoMaiolo aliis-
que pluribus acquisivit. 528.
Jul. 1076. Charta qua Pelrus Saumada ,
Willelmi vicecomitis filius , condami-
nam , in Welnas ripa sitam, Bernardo,
abbati S. Victoris, donat. 87.
Jul. 1076. Charta Pétri et Pontii, qua
ecclesram Beati Marcellini de Sa'.eta,
adjectis quibusdanri terris , piscaloriis ,
molendini localibus et vineis, S. Vic-
tori concedunt. 284.
1064-1076. Charta qua Dominicus vi-
neam , in comitatu Nemausensi , in
Sancti JEgidii termino , in loco dicto
Agals sitam , Bernardo, abbati S. Vic-
toris, vendit. 168.
April. 1077. Charta qua moniales S. Ma-
riae ad Acuas decimam clausi , ad Wel-
nam siti , quod Pétri Saumadae fuit ,
Bernardo, abbati S. Victoris, ven-
dunt. 88.
4 jul. 1079. Bulla qua Gregorius papa VII
possessiones et privilégia Massiliensis
inonasterii confirmât. 843.
21 jul. 1079. Charta qua Josfredus , Mas-
siliensis vicecomes , aquae ductum Wel-
nam vocitatum Bernardo abbati conce-
dit. 38.
1079. Charta Gozfredi , Massiliensis vice-
comitis , qua partem Sex Fui'norum ad
se spectantem in jus S. Victoris trans-
fundit. 449.
1079. Charta qua Poncius , Ruthenensis
CHARTAIUM.
CXXXIIl
praesul , abbatiam Sancti Amantii Ri-
cardo , Massiliensi abhati , confirmât.
837.
Cire. 1079. Charta Willelmi, Telonensis
episcopi, qua ecclesias castri Petrae Foci
Ricardo , S. Victoris abbati , conce-
dit. 480.
Jun., 1064-1079. Charta Isnardi, qua alo-
dem , in \ aile de Badaset situra , Ber-
nardo, S. Victoris abbati, concedit.
292.
1064-1079. Charta Guiranni, monachi
S. Victoris, de tascis quas apud Ollerias
a Willelmo Trunno coniparavit. 149.
1064-1079. Charta Willelmi Ugonis ejus-
que fratrum , de turri Amalchet i dicta ,
S. Victori partira data, partira vendita.
161.
1004-1079. Charta qua Ainieru suum cor-
pus sepelienduni , siiarum rerum raobi-
lium medietatem et Poncii Molet man-
sum Bernardo , abbati S. Victoris, do-
nat. 304.
1064-1079. Charta Gaufredi , Massiliensis
vicecomitis, de ecclesia S. Martini, quam
ipse in territorio de Curs aedilicaverat,
S. Victori data. 454.
1064-1079. Charta qua Petrus Isnardus
honorera ab avunculo Aicardo datum
Bernardo, S. Victoris abbati, restituit.
462.
1064-1079. Charla Rostagni Eldebrandi ,
qua , propter Ermengardi mansum al)
abbate Bernardo ad vitam acceptum ,
Guillelmi Juviniani mansum S. Victori
concedit. 499.
1064-1079. Charta Poncii Isnardi et Rai-
mundi , fratrum, medietatem Levenonis
villa; Bernardo , S. Victoris abbati ,
offerentiura. 525.
1064-1079. Charta Guillelmi, Regensis
principis, qua ecclesiam S. Johannis de
Monasterio Bernardo , S. Victoris ab-
bati , donat. Subjunctae sunt Raimundi,
Pétri Bichai , Guillelmi Tethbaldi, Pon-
tii, Rodulli Aster, Pétri Arnall et Ver-
dellonis chartulae. 617.
1064-1079. Charta Pétri, ministralis de
Archincosco, quidquid in obedienlia
S. Martini de Bromezes clamabat S.Vic-
tori dimittentis. 628.
1064-1079. Charta Arambertae, Heldeberti
de Murmurone filia', mansum i, a Be-
raldo, apud Margallanam , excultum.
Bernardo, S. Victoris abbati, donantis.
716.
1064-1079. Charta qua Willelmus Rai-
nulli ejusque mater, Aimerudis, S. Ma-
rias de Brusa, S. Stephani, S. Martini et
S. Farse ecclesias Bernardo , S. Victoris
abbati, concedit. Subnotat» sunt Poncii
Oculi de Regina, Emmœ, Gauceranni,
Bernardi, presbyteri de Auriacho, Teut-
baldi Isnardi et Aldeberti donationes.
690.
1064-1079. Charta Gislae alodem in villa
Medullis situm monachis S. Victoris do-
nantis. 1083.
Jun., 1065-1079. Charta qua Fulco de
Auriol S. Victori et S. Zachariae guer-
pit quidquid juris in Welnaj molendinis
et in quibusdam vineis obtinebat. 104.
1065-1079. Charta qua Amalricus de Porta
terrae modiatas u, juxta Welnam sitas,
Bernardo abbati concedit vel vendit ;
Guichirannus de Auriolo terrae semo-
diatam i commutât; Willelmus Carbo-
nellus terra; semodiatam unara donat.
39.
1065-1079. Charta qua Gauzfredus, Pon-
dus Malnerii, alterque Gau/.fredus vi-
neas, quas altari S. Pétri de Paradiso
abstulerat Petrus Nodolia, Bernardo,
abbati S. Victoris, restituunt. 84.
1065-1079. Notitia diversarum terraruin
monachis S. Zachariae venditarum ,
datarum vel cura eis excambiatarum.
102.
1065-1079. Charla Bosiagni, Avinionensis
episcûpi, de condamina quadani , juxta
CXXXIV
INDEX CHRONOLOGICUS
S. Probacii ecclesiam sita et S. Victori
data. 663.
1 apr. 1080. Charta Centulli , vicecomitis
Benarnensis et uxoris ejus, Beatricis,
qua S Savini monasterium, Tarbensis
diœcesis, Bieardo, S. Victoris abbati,
eommendant. 483.
8 aug. 1080. Charta qua Bernardus, Bi-
suldunensium cornes, Bieardo, Massi-
liensi abbati , confirmât monasterium
S. Pétri Bisuldunensis. 820.
8 aug. 1080. Charta qua Bernardus, Bi-
suldunensium cornes , Bieardo , abbati
S. Victoris , Balneolense monasterium
tradit. 821.
Cire. 1080. Charta qua Fulco Umberti
ejusque ûlii campum ad Welnam posi-
tum, duasque terrae pezzas, in S. Genesii
palude sitas, S. Victori conferunt. 148.
Cire. 1080. Charta qua Isnardus Boso et
ejus mater raonachis Victorinis donant
medietatem ecclesias S. Maria? de Avel-
lano. 1086.
Cire. 1080. Charta Iterii de Borriana, ter-
ram quae fuit Boni Filii de Baucet , quin-
que solidis melgoriensium , S. Victori
vendentis. 1087.
Cire. 1080. Charta Aicelinae, uxoris Ber-
trandi Iterii , quamdem terrae peciam ,
juxta hortum S. Genesii sitam, xvm
solidis melgoriensium , S. Victori ven-
dentis. 1088.
Cire. 1080. Beclamationes quas Willelmus,
nionachus S. Victoris Massiliensis , fecit
domno Ysoardo,comiti,et archiepiscopo
Ebredunensi , de honore S. Maria? et
S. Victoris, a militibus Cadurgencibus
ablato. 1089.
1040-1080. Charta Bostagni, Avinionensis
episcopi, de condamina quadam , apud
Fornicalcarium sita, ab avunculoMirone
S. Victori data et a Berengario, praesulis
fratre, minus juste possessa, sed ab ipso
Berengario restituta. 664.
1040-1080. Charta Bostagni, Avenionensis
episcopi, de abolendis malis consuetu-
dinibus quas in S. Promacii obedientia
accipiebat. 66S.
18 apr.1081 . Bullaqua Gregorius papa VII
possessiones et privilégia Massiliensis
monasterii confirmât. 841 .
18 apr. 1081 . Bulla qua Gregorius papa VII
confirmât privilégia Massiliensis mo-
nasterii , praecipue ecclesias quas in
Neumasensi episcopatu monachi obtine-
bant. 859.
1 8 apr. 1 08 1 .Epistola quaGregorius papaVII
monasteria S. Pétri de Monte Majore
et S. Mariae de Crassa Bieardo, Mas-
siliensi abbati, restauranda committit
342.
1081 ? Epistola Gregorii papae VII ad mo-
nachos Montis Majoris directa , quibus
mandat ut Ricardo, S. Victoris abbati,
obediant. 860.
27 mai. 1082. Charta qua Petrus, Aquen-
sis archiepiscopus, ecclesiam S. Mau-
ricii de Turreves aliasque plures Ri-
cardo, cardinali et S. Victoris abbati,
concedit. 221 .
28 mai. 1082. Charta qua Oto, Leomaniae
vicecomes , et uxor ejus Adelais , Bi-
eardo cardinali et S. Victoris monachis
honorem vulgari nomine La Bomeu
vocatum offerunt. 150.
1082. Charta qua Pontius , Butenensis
episcopus, multas ecclesias, in dicecesi
Rutenensi sitas, Bieardo, Massiliensi
abbati, vel dat vel datas confirmât. 835.
1082. Charta qua Poncius, Butenensis
praesul , monasterium Sancti Amancii
Ricardo, Massiliensi abbati, committit.
836.
19 oct. 1085. Charta Lanberti , molendi-
nos ad Aventuras constructos venden-
tis. 573.
1085. Charta Bertranni, Forojuliensis
episcopi , qua ecclesias S. Maria? de
Pignas, S. Mariae Deauratae, S. Mariae
de Auriolis, S. Maria? de Spécula, cae-
CHARTARUM.
terasque Vallis Carceris ecclesias, Ri-
cardo, abbati S. Victoris, restituit. 600.
1059-1085. Mulier quaedam , Rainoardi
de Bucco vidua , eademque Giraldi Pal-
lioli uxor, quidquid apud Graciascaiti
a monachis S. Victoris calumniabatur
guerpit. 251.
12 mai. 1087. Charta Centulli, vicecomttis
Benarnensis, et uxoris ejus, Beatricis,
qua S. Severi monasterium , diœcesis
Tarbensis, Ricardo, S. Victoris abbati,
commendant. 484.
1087. Charta qua Raimundus de Geme-
nas et ejus fratres quidquid in territo-
rio de Molna vel Ribuls possidebant
Richardo, abbati S. Victoris, concedunt.
139.
11 mart. 1088. Charta qua Adefonsus ,
Hispaniarum imperator, monasterium
Sancti Servandi S. Victori conmiittit ,
annuali tributo x nummorum aureorum
S. Petro Romae reservato. 828.
20 febr. 1089. Bulla Urbani II qua pos-
sessions et privilégia abbatiae Massi-
liensis confirmât. 839.
2b sept. 1089. Notifia testamenti quo
Willelnuis Gausfredi mansos m , apud
S. Stephanuni et Cadaraiam sitos, me-
dietatem Brus* castri , necnon Cada-
raiae castri partem sextant Ricardo , S.
Victoris abbati, donavit. 436.
1089. Charta qua Constantinus, rex Cara-
litamis, Richardo, Sancti Victoris abbati,
concedit monasterium Sancti Saturai.
1006.
C. 1089. Charta qua Constantinus, Kara-
litanus judex, Richardo, abbati Massi-
liensi , ad opus monasterii Sancti Sa-
turni, plures ecclesias confirmât. 1010.
Nov. , cire. 1090. Charta Rostagni Amal-
rici, quartam partem castri Baldoini S.
Victori donantis. 1090.
Cire. 1090. Charta qua Bertrannus Pétri,
S. Victoris ministralis, quarumdam vi-
cxxxv
nearuin gardiam et decimam dimittit.
141.
Cire. 1090. Charta qua Bermundus de
Orno et fratres ejus molnarem de Pei-
rois S. Victoris monachis vendunt. 142.
Cire. 1090. Charta qua Aimeirus S. Victori
dat vel vendit quasdam terra; partes
apud IS.dinaiii vineamque ad Arcus si-
tas. 145.
Cire. 1090. Charta Bernardi Leonis, de
quihusdam vineis , apud Balmam sitis
et S. Victori datis. 146.
Cire. 1090. Charta qua Bernardus Léo
quamdam vineam cum spelunea et
loco molendini S. Victori concedit.
147.
Cire. 1090. Nolitia placiti de Saleta- ho-
nore habiti, quem, ab Ysarno, S. Victoris
abbate, comparatum , Bernardo, ejus
successori, liberum diiniserunt Alde-
bertus de S. Georgio ejusque filii Ros-
tagnus et Helefans. 605.
Cire. 1090. Charta Willelmi , Willelmi
senioris filii, Montent S. Johannis Massi-
liensibus monachis confirmantis, eccle-
siamque ibidem constructam dolantis.
618.
1080-1090. Charta qua Petrus , Melgo-
riensis cornes, S. Victori dat potestatem
quani in Psalmodiensi S. Pétri monaste-
rio habebat. 3.
30 april. 1091. Charta qua Guillelmus,
Cyrritanus conies , Choxanense mona-
sterium Ricardo , Massiliensi abbati ,
committit. 826.
1091. Charta qua Conan de Madalgas et
fratres ejus territorii Molnae decimam
et tascam Ricardo, abbati S. Victoris,
guerpiunt. 140.
1991. Charta qua Beatrix , comitissa Bi-
gorritana, Sancto Victori confirmât mo-
nasterium S. Severi de Abiciaco. 818.
28 mart. 1092. Charta qua Raimundus et
ejus frater, Petrus Hugo, de Rosset,
quidquid juris in castro de Oleres silii
CXYXVI
INDE\ CHRONOLOGICUS
pertinebat, Ricardo, abbati S. Victoris,
concédant. 372.
21 apr. 1093. Cliarta qiia Petrus, Aquensis
archiepiscopus , confirmât Ricardo, ab-
bati S. Victoris , ecclesias Sancti Jacobi
de Sparrone et Sanctae Fidis de Artiga.
920.
K jul. 1093. Cbarta qua Petrus, Aquensis
archiepiscopus , ecclesiam S. Mauricii
de Turreves , cum pluribus ecclesiis et
capellis, S. Victori concedit. 222.
22 oct. 1093. Charta Pontiii Malnerii,
qua Ricardo, abbati S. Victoris, concedit
quidquid in ipsius Pontii honore acqui-
rere poterit. 138.
28 jul. 1094. Charta Raimundi, Provincial
comilis, et Dulcis, comitissae, aliorum-
que quorumdam, de libertate navium
abbatiae, per Durenciam et Rodanum
descendentiuna vel ascendentium. 686.
13 febr. 1095. Charta qua Adefonsus.To-
letanus rex, monasterium Sancti Ser-
vandi Toletani Massiliensi cœnobio sub-
jicit. 829.
4 apr. 1095. Bulla qua Urbanus papa II
quaedam monasteria, et ecclesias Ri-
cardo, abbati S. Victoris, confirmât.
840.
11 sept. 1095. Notitia déterra, ante por-
tas Tarasconenses sita , ad ecclesiam in
honorem S. Nicolai aedificandam , Ri-
cardo, abbati S. Victoris, concessa. Est
inserta de eadem ecclesia Urbani papa1
bulla. 220.
15 jul. 1096. Charta qua Artaldus, cornes
de Paliars , monasterium de Geir Ri-
cardo, Massiliensi abbati, coinmitlit.
824.
24 aug. 1096. Charta qua Gaufredus et
Guigo, fratres , mansum Martini Aine,
apud Molnam et Ribulum situm, Ri-
cbardo, S. Victoris abbati, vendunt.
143.
1096. Notitia placiti in quo Gauzfredus de
Grimai monachis S. Victoris ecclesiam
medietatemque castelli Grimaldi dere-
linquit 1091.
1 jan. 1097. Charta Isnardi Barreria ,
uxoris et filiorum ejus , qua, propter
lilium suum Lambertum, monauhum S.
Victoris factum, Massiliensi abbatiœ do-
nant molendinuin, in Sorbo fluvio aedi—
ficatum, etc. 1092.
18 jun. 1097. Charta Augeri, Regensis
episcdpi, ecclesiam S. Cassiani de Ta-
vernis Richardo , S. Victoris abbati, do-
nantis. 619.
12 jul. 1097. Notifia domorum quas Odilo,
abbas S. iEgidii, Ricardo , Massiliensi
abbati, concessit. 152.
14 aug. 1097. Charta qua Willelmus Ame-
lii caeterique Pétri Somadae filii, quid-
quid Ricardus abbas in terminis Massiliae
et S. Marcelli acquisierit, abbatiae S.
Victoris confirmant. 144.
5 mart. 1098. Charta Augerii , Regensis
episcopi, quidquid juris ecclesiastici in
Regensi episcopatu Massilienses mona-
chi obtinebant confirmantis. 697.
18 jul. 1098. Charta qua Fulcho, praepo-
situs, et capitulum Aquensis ecclesia; ,
Ricardo, abbati S. Victoris, confirmant
ecclesias, quas per manus Arelatensium
archiepiscorum S. Victoris monachi
acquisierant. 224.
1099. Charta Rerengarii , Forojuliensis
episcopi, qua ecclesiam S. Mariae de
Rargolis , caeterasque ecclesias de Valle
Carceris, de Luco, de Cabaza, de Archs
et de Cillans S Victori restituit. 601.
1099. Charta qua Petrus, Aquensium ar-
chiepiscopus, S. Victoris monachis con-
cedit licentiam ecclesiarum construen-
darum in castris Malae Mortis et Podii
Sanguinolenti. 919.
10 februar., saecul xi. Charta qua Balda
S. Victori concedit vineae semodiatam i,
quam apud Laureatam villam plantave-
ranl Heliseus etPontius. 192.
Saecul. xi. Brève de mansionibus quas
CHARTARUM.
CXXXVII
Stephanus Bedotius, cum filia quam de
fonte susce|)it, Petro Aldegario dédit. 2.
Saecul. xi. Notifia de quarta parte castri
Caudae Long* a Guillclmo Stibleria ab-
batial S. Victoris data. 4.
Saecul. xi. Charta qua Esdras, Lebidoni-
ineri filius, terra? modiatas n, in Centro
sitas, S. Victori vendit. 36.
Saecul. xi. INotitia terrarum, in Ressacs si-
tarum, quas S. Victori partira dederunt
partira vendiderunt Poncius Ysnardus ,
Bernardus, Petrus, Ysnardus, Arcbera-
bertus deCrota, pluresque alii. 37.
Saecul. xi. INotitia qua terrae vineaeque ad
S. Victoris cellararium pertinentes re-
censentur. 40.
Saecul. xi. Notitia rerum quas S. Victoris
monachi acquisierunt in valle Mari-
gnana, in valle Reilana, in Fulno Chal-
cherio, in Manoasca, in Auriol, et alibi.
42.
Saecul. xi. Cbarta qua Odo ejusque uxor
Dominica Petro presbytero vendit vinea?
modiatam i , in villa S. Marcelli sitam.
55.
Saecul. xi, Charta qua Pontius Teutberti
decimam dominicatura? S. Damiani mo-
nachis S. Victoris reddit. 79.
Saecul. xi. Brève de décima quarumdam
vinearura, quam S. Petro de Paradiso
contulerunt Salvius et Ricardus , filii
Leonis de Balceto. 85.
Saecul. xi. Notitia terras, infraWelnam ri-
vura sitae , quam Willelmo, S. Victo-
ris monacho, vendidit Salicus. 89.
Saecul. xi. Charta qua Natalia Lamber-
tusque Adalbertus terram juxta S. Vic-
toris hortum sitam abbalia? donant. 90.
Saecul. xi. Notitia terra?, in valle S. Ju-
liani sitae, quam S. Victori tradunt Ber-
mundus, filius Guquiranni, et Pontius
Borrellus. 95.
Saecul. xi. Brève de alodibus in Almis
villa sitis, S. Victori datis. Brève alte-
rum, quo recensentur porci , multones
l
et denarii eadem in villa singulis annis
percipiendi. 9G.
Saecul. xi. Charta qua filii Pridami et Pri-
ma; S. Victori tradunt alodem queni in
Almis villa et in Adana valle tenebant.
97.
Saecul. xi. Charta qua Pontius Castellanus
ecclesias S. Bartholomaei et S. Pétri
S. Victori concedunt ; Guillcluius Re-
demptor altaris S. Andeoli tertiam par-
tem dimiltit. 122.
Saecul. xi. Charta qua Pontius Guadaldi
et Lambertus, frater ejus, S. Victoris
abbatiae donant decimum panis et vini,
m dorainicatura Sancti Saturnini colli-
gendum. 134.
Saecul. xi. Charta Pontii Spaliardi , S. Vic-
toris monachi, do rabinis n, Busigada
et Panperdut vocatis , abbatiae datis.
156.
Sascul. xi. Charta qua Truannus ejusque
filii mansiones , in villa Lauiata ante
S. Thomae ecclesiam sitas, S. Victori tra-
dunt. 178.
Saecul. xi. Brève de décima quam dédit
S. Victori Rostagnus Occulus de Bucco.
185.
Saecul. xi. Convenientia , inter Petrum ,
S. Victoris monachum et camerarium ,
et Petrum Nivium Hugonemque, fra-
tres , pacta, de hereditate Jauzfredï
Carbor.elli , apud Luperias sita. 191.
Saecul. xi. Charta qua Guigo quamdam
terra? peciara in comitatu Ucetico , in
valle Milcianensi, in Ioco Criders dicto
sitam, S. Victori donat. 193.
Saecul. xi. Brève de vinea, sita subtus
Boca,cujus decimam et guardiam Alde-
bertus Garazols et Elugo, Bonefilii Gai-
lard filius , in manus Pétri, monachi
S. Victoris, dimittunt. 195.
Saecul. xi. Brevedemansionibus,aTruanno
S. Victori datis, quas aedificandas Aime-
rico dominus abbas commendavit. 197.
Saecul. xi. Charta Frenulfi , qua benefi-
r
CXXXVIII
JNDEX CHRONOLOGICUS
cium, quod apud Fazinnarias obtine-
bat, S. Victori concedit. 203.
Saecul. xi. Charta Aldeberti , Rotberti de
Muxiago filii, qua mansum , quem
prope ecclesiam S. Martini excolit Rot-
baldus Peregrinus , S. Victori donat.
Alios mansos abbatiae dant Bermundus
de Mirolio , Pontius Amalricus et Gui-
chirannus, Guinigerii filins. 233.
Sascul. xi. Charta Aldeberti, qua S. Vic-
tori tradit Montem Gurion , condami-
nam i sitam juxta Durentiam , pratum i,
condaminam alteram in Ficulneola ja-
centem, villa? S. Juliani partem quar-
tani, et quidquid in territorio S. Victo-
ris et S. Justi de terris a monachis
eorumque hominibus excullis exigere
potuisset. 248.
Saecul. xi. Charta qua Emma Esparro-
nensi monasterio concedit cabanna-
rias ii , in Brusa pago sitas. 275.
Saecul. xi. Charta Aldeberti, qua S. Johanni
de Esparrone concedit terras in Ami-
rato , Rianes, Olnieda fonte, Vazanes,
Polterio , Brusco fonte et Fanabriculo
sitas. 276.
Saecul. xi. Charta Leutrudis , qua man-
sum Ingilvini , ad Très Eminas situm,
S. Victori concedit. 286.
Saecul. xi. Charta qua Wilemmus Cotaro-
nussuam villaeRegnanetae partem S. Vic-
tori dimittit. 287.
Saecul. xi. Charta Reinulfi de Brusa ,
Gihiranni braceriam, in S. Maximini ter-
ritorio sitam, S. Victori concedentis. 301.
Saecul. xi. Charta qua Fulco Agarnus ab-
batiae Victorinae , in manu Faraldi, mo-
nachi , quaecumque in ipsius Fulconis
feodo acquisierit confirmât. 302.
Saecul. xi. Brève de Sancti Projecti eccle-
sia, a Lauriensibus senioribus S. Vic-
tori data. 316.
Saecul. xi. Notitia de Crosseria aliisque
pluribus terris , a Lanberto S. Victori
datis. 324.
Saecul. xi. Charta Rostagni , de décima
vinearum , apud Turribos in S. Victoris
alode plantatarum. 329.
Saecul. xi. Charta Guiberti, qua condami-
nam i, in Turrivis sitam, partemque
ecclesiae S. Johannis de Kagnosco ,
S. Victori concedit. 331.
Saecul. xi. Charta Guitberti, et filiorum
ejus, de condamina i in Turrivis sita, de
eeclesiis S. Juliani et S. Johannis, et
de portione quam in Granoleto obti-
nebant. 332.
Sœcul. xi. Charta qua Nizezius ejusque
filius, Guillelmus , pratum quoddam ,
in Avolenazo situm , S. Victori ven-
dunt. 344.
Saecul. xi. Charta Poncii de Guarda , uxo-
ris et filiorum ejus , qua condaminam i,
in Bruniola villa, loco Paludita dicto ,
sitam, S. Victori donant. 348.
Saecul. xi. Brève de vineis in Bruniola si-
tis , quas dederunt Geiraldus , Inguil-
ranni episcopi filius , Gualdrada et Bo-
nus Filius. 351 .
Saecul. xi. Charta Poncii de Guarda, terra:
peciam i , apud Bruniolam , loco Pa-
ludita dicto, sitam, S. Victori conce-
dentis. 352.
Saecul. xi. Charta Ursonis et filii ejus ,
quamolendinum quod apud Bruniolam,
loco Pogeto dicto, aediûcaverat Volber-
tus , Ursonis pater , S. Victori conce-
dunt. 356.
Saecul. xi. Notitia de terra quam S. Vic-
tori et S. Perpétuas donant Rostagnus ,
et ejus fratres. 358.
Saecul. xi. Notitia de ecclesiae S. Juliani
parte quarta, a Bertranno Willelmo
S. Victori data , et de terris quas in
valle Gaisolaemit Hugo Willelmus. 364.
Saecul. xi. Charta Pontii Fulchonis, S. Vic-
tori dimittentis quidquid juris habebat
in eeclesiis S. Marias de Descensa ,
S. Johannis , S. Martini , S. Laurent»
et S. Mariae de Colubreira. 386.
CHARTARUM.
Saecul. xi. Charla qua Pontius Fulcho dat
S. Victori terrain , in Garildis valle si-
tam, vineaeque modiatas n. 387.
Saecul. xi. Charta Hugonis et Guisinnae ,
ejus uxoris , partem sui honoris , apud
S. Mariam de Gaireld sitam , S. Victori
offerentium. 388.
Saecul. xi. Charta Guarnerii ejusque uxo-
ris , Sulponiae , de campis n, in Gaireld
villa ad S. Stephanum sitis, quos S. Vic-
tori offerunt. 392.
Saecul. xi. Charta qua Petrus , ejusque
uxor, Maria, alodein , quem in S. Ma-
cxxxrx
Saecul. xi exeunte. Brève de porcis mul-
tonihusque apud Sex Furnos et Olivolas
annuatim percipiendis. 450.
Saecul. xi. Charta qua Bertrannus de Ra-
niads et Isnardus Willelmus quidquid
apud Carnolas minus juste diripuerant
S. Victori restituunt. Subsequitur Ai-
cardi et Pontii , fratrum , chartula ,
de Gunfani condaminae farraginumque
trium décima, S. Victori reddita. 463.
Saecul. xi. Notitia de rébus quae , dona-
tionis vendilionisve tilulo , ad S. Vic-
toris camerae honorem advenerant. 464.
riae vel S. Medardi villa possidebant, Saecul. xi. Charta Isnardi et Ingilisennae,
ejus uxoris, de mansis et cabannariis
quibusdam in valle Salernensi conditis
et S. Victori donatis. 498.
Saecul. xi. Charta Alinei, mansum Ermen-
gaudi, decimam quamilam et fraxine-
dam Salernis silani S. Victori tiadentis.
517.
Saecul. xi. Brève de fondis Richaum inter
et Franchonem dividendis. 518.
Saecul. xi. Charta Richai , Franchonis,
Poncii Willelmi et Alberti , de terris
quibusdam apud Silans et Rocam sitis ,
et S. Victori concessis. 524.
S. Victori concedunt. 393.
Saecul. xi. Charta Gozfredi de Melna, di-
midiam condaminam , in Garildis valle
sitam , S. Victori donantis. 394.
Saecul. xi. Notitia de terris quas apud
Faixam S. Victori dédit Amelius de
Roca Baronis. 395.
Saecul xi. Charta qua Almerada olivetam,
in Poget Engele villa sitam, S. Victori
donat. 396.
Saecul. xi. Brève de mansionibus in Garil-
dis valle sitis, et de Novularum divi-
sione. 397.
Saecul. xi. Posta. 1060. Chartse notitiaeque Saecul. xi. Charta qua Arbertus a Lepora
nonnullae, de terris et vineis in Bru-
niolae territorio sitis, et a quampluri-
mis benefactoribus S. Victori concessis.
404.
Saecul. xi. Charta Airaldi, et ejus uxoris,
qua S. Victori et S. Michaeii de Balma
vineae modiatam i, apud Montem Alver-
nicum sitam, concedunt. 431.
Saecul. xi. Charta Willelmi, qua vineae
quaTtairadam i , apud Gallicans sitam ,
et suam viridarii furnique cujusdam
partem S. Victori donat. 443.
Saecul. xi. Charta Ranulfî de Senatio ,
Poncii Blanci et Aldeberti, Avinionensis
episcopi, de ecclesia S. Mariae apud Ca-
taractam aedificata, et de ejusdem terri-
Punctus mansum , ab Aldeberto Caval-
litano apud Pennafort excultum, S. Vic-
tori donat. 539.
Saecul. xi. Charta Laufredi , Stephani de
Castello Duplo fratris , de mansis n,
apud Figam Neram et Baldronem sitis
et S. Victori datis. 540.
Saecul. xi. Notitia de vineis S. Auxilii.
542.
Saecul. xi. Notitia qua singuli mansideCi-
liano villa recensentur. 543.
Saecul. xi. Charta Poncii Willelmi, Aizi-
vellae, ejus uxoris, eorumque filii Ful-
conis , campum quemdam , l solidis
comparatum , Palaionensi cellae donan-
tium. 562.
torii decimis, tascis et custodiis. 444. Saecul. xi. Post ann. 1048. Charta Guil-
CIL
INDEX CHRONOLOGICUS.
lelmi Revelli, qua, accepto a Marcellino
monacho caballo uno, pratum quod-
dam, Palaione situm , S. Victori concé-
da. 563.
Saecul. xi. Charta Ricliildis, Girenni Re-
gensis principis relictœ, de vineae mo-
diatis m, in castri Contofanonis territorio
sitis, quas S Victori concedit. 586.
Saecul. xi. Nolitia de decimis a Goirando
de Gonfanono datis, et ab ejusdem filiis,
Aicardo et Poncio, S. Victori restituas.
587.
Saecul. xi. Charta Willelmi ejusque uxoris
Accelenœ, terrain incultara, quam apud
Defensum habebant , S. Victori donan-
tium. 588.
Saecul. xi. Charta Ismidonis , de manso i
vineaeque clauso quodam , apud Rania-
tuellam sitis et S. Victori concessis. 594.
Sa;cul. xi. Post a. 1030. Charta Uniae, de
terris et vineis quoe ad Flasendae man-
suni spectaverarït. G67.
Saecul. xi. Notitia de decimis orti Sancti
Promatii, datis S. Victori aPetroetBer-
mundo. 673.
Saecul. xi. Chartula qua recensentur Is-
nardi, Galteri et Poncii, fratrum, Pon-
cii Boni Pari , et Pétri Guillelnii dona-
tiones. 077.
Saecul. xi. Brève quo describuntur Scata
castelli partis tertiae tenementa. 710.
Saecul. xi. Charta Riperti et Beatricis,ejus
uxoris , ecclesiam S. Antonii de Métis
S. Victori offerentium. 711.
Saecul. xi. Charta Danielis et Rodulfi,
quaxumque S. Victori et S. Genesio
Dromonensi data fuerint concedentium.
720.
Saecul. xi. Notitia de alode, quem, ininler
Pétris situm, Aldearda ejusque filius
Rodulfus et Adalgarda filia S. Victori et
S. Genesio dederunt. 729.
Saecul. xi? Fragmentum chartulae cujus^
dam, de Belgenciaco villa. 733.
Saecul. xi. Chartula Willelmi planterium
quoddam S. Victori et S. Michaeli de
Honte Cursonis concedentis. 754.
Saecul. xi. Charta Guarini S. Michaeli de
Monte Cursonis vineae semodiatam î ,
apud Montaioagum sitam , donantis.
755.
Saecul. xi. Brève quo describuntur terrae
ab hominibus S. Vicloris, apud Berraii),
excultae , vel a monachis in dominica-
tura possessae. 815.
Sœcul. xi. Charta qua Francus de Vellau-
ris, uxor et filii ejus, S. Victori et ec-
clesiae S. Mariae et S. Verani de Valle
Clusa terram de Valarcis , in territorio
Somannae sitam, acceplis duobus solidis,
partim vendunt, partim donant. 1093.
Saecul. xi. Charta Pontii Amblardi, ejus
uxoris et filiorum, S. Victori decimum
quartonis Cabazae donantium. 1094.
Saecul. xi. Charta Tassili, uxoris, filiorum
et fratrum ejus, qua S. Victori conce-
dunt ecclesiam S. Stephani de Reginna.
4095.
Cire. 1100. Charta qua Raimundus et
fratres ejus monachis S. Victoris, lx
solidis veteris monetae Melgoriensis ,
tertiam partem deciini castelli de Piocca
Martina vendunt. — Item, Willelmus
Ripertus et Willelmus Rostagni partem
quam in eodem decimo habebant S. Vic-
tori vendunt. 1096.
25jan. 1101. Charta Poncii, Barbastrensis
episcopi, de ecclesiis, in castri Arbalat
territorio constructis et construendis ,
Ricardo , S. Victoris abbati , commis-
sis. 445.
1046-1101. Charta Fulconis, uxoris et
liberorum ejus, qua Aldeberto, abbati, et
monachis Lirinensibus ecclesias S. Pétri
de Salernis , SS. Michaelis , Andreae et
Trophimi, et Romani, censumque apud
Villam Crosam percipiendum conce-
dunt. 1082.
17 januar. 1103. Charta qua Raimundus,
Sancti jEgidii cornes, medietatem Gibel-
CHARTARUM.
CXLI
let civitatis, inter Tripolim et Berutum
sitae, Richardo, Sancti Victoris abbati,
concedit. 802.
26 dec. 1103. Charta qua Petrus Gau-
fredi, Aquensis archiepiscopus inona-
chusque Sancti Victoris, Ricardo, S.
Victoris abbati, confirmât quidquid mo-
nasterium in Aquensi diocesi obtinebat.
918.
27 august. 1080, 1086, 1097, vel 1103.
Charta Bermundi de Dromone , qua
Amalfredi tenementum, pro filio suo
Guillelnio, a Ricardo abbate ad niona-
chatum suscepto , S. Victori et S. Ge-
nesio offert. 722.
1079-1103. Charta Gauzfredi de Auriol ,
qua honores, quos de Hugone de Rianz,
Guillelnio Geiraldo aliisque pluribus
tenebat, Ricardo, S. Victoris abbati,
tradit. 326.
1079-1103. Notitia de salinis quas Ri-
cardo, S. Victoris abbati, dédit Pontius
Athanulfus. 391.
Cire. 10S0, vel cire. 1104. Charta qua
Blitgerius Aculeialiique pluies ecclesiam
S. Sulpitii de Valveranica, adjectis qui-
busdam terris, S. Victori concedunt.
230.
1080-1105. Charta Lantelmi , Ebredu-
nensis archiejiiscopi , quidquid eccle-
siastici jurisin Ebredunensi archiepisco-
patu Massilienses monachi oblinebant
confirinantis. 699.
24 januar., 1060-1 108. Notitia de censibus
in honore S. Nazarii de Medullio apud
Congenias a Bertrando Pontio solven-
dis. 813.
1110. Charta Hugonis Gaufredi , de Sex
Furnorum parte tertia S. Victori res-
tituta. 446.
Cire. 1110. Notitia judicii a judicibus quos
Raimundus , Barchinonensis cornes ,
delegaverat, prolati , de jure quod in
Nanti, Solarii, Ahni, Balgentiaci, Mol»,
Sais, Insula: , Ferleta; et S. Trinitalis
castris et honoribus vendicabant Hugo
de Podio, Willelmus Amelii et YY'illel-
mus de Solario. 804.
1080 — cire. 1110. Charta qua Imbertus,
Rostagni filius, suum gadium et corpus
Richardo, S. Victoris abbati, donat,
Balmetamque honorera confirmât. 812.
Cire. 1110. Charta qua Wibertus de Tur-
reves, uxor et filius ejus, S. Victori
donant modiatam i terras apud Rossât
sitam. 1097.
5 febr. 1111. Charta qua Wisbertus de
Torreves et Bermundus , filius ejus, S.
Victori donant honorem queni in valle
Brunenc possident. 1098.
2 mai. 1112. Charta qua Benedictus ,
Doliensis episcopus, Sancto Victori of-
fert ecclesiam Sanctae Maria; de Archo.
1007.
11 12. Charta qua Richardus, Rutenensium
cornes , monasterium Sancti Pétri et
Sancti Leontii Ottoni, Massiliensi abbati,
confirmât. 831.
1103-1112. Charta Leodegarii , Aptensis
episcopi , qua ecclesias S. Salvatoris
et S. Gervasii Ricardo , S. Vicloris
abbati, donat. 434.
20 februar. 1113. Charta qua Petrus et
Gaufredus Nicecii, fratres, Agnes, uxor
Guillelmi Nicecii, et Raimundus, filius
ejus, S. Victori terrain de Consuis ven-
dunt. 1099.
23 apr. 1113. Bulla qua Paschalis papa II
bénéficia ad Massiliense monasterium
spectantia confirmât. 848.
1113. Charta qua Gaufredus Nicecii ler-
ram suam de Sancto Genesio S. Victori
vendit. 1100.
21 mart. 1J15. Charta Leodegarii, Vapin-
censis episcopi, qua ecclesias de Tres-
clevis S. Victori concedit. 734.
Cire. 111S. Epistola Raimundi Berenga-
rii III, Barchinonensis comitis, ad YVil-
lelmum de Forssal direcla,ne monachos
propter Tavernas molestet. 806.
CXLtl
INDEX CHRONOLOG1CUS
13 jul. 1116. Notitia diffinitionis, mona-
chos inter et Willelmum Amelii , de
Solariis , Hugonem de Podio et Willel-
mum de Solariis, auctoritate Raimundi
Berengarii, Barcliinonensis comitis, or-
dinatae, de Nantis, Solariis, Almis, Bal-
gentiaco , Insula, Ferleta , S. Trinitate,
Mola et Sala caslris. 80S.
28jun. 1117. Charta qua Rostagnus, Va-
sionensium episcopus, Massiliensi mo-
nasterio confirmât ecclesias castriMalau-
cinae. 1013.
Dec. 1118. Epistola Gelasii papae, ad
Bernardum, Agathensem episcopum ,
directa, ne Massilienses monachos, oc-
casione ecclesiae S. Andreae,ab Agathen-
sibus clericis molestari sinat. 808.
1118. Donatio partis superioris terra? de
Formigis Mariae Soneriae et liberis ejus
a Petro Rothfredi , priore S. Nazarii de
Medullio, facta. 1101.
9 jan. 1119. Charta qua Atto , Arelatensis
archiepiscopus, pacem componit mona-
chos inter et canonicos Massilienses.
923.
1 april. 1119. Charta Willelmi, Karalitani
archiepiscopi , de sacrata S. Saturnini
ecclesia. 784.
Octob. 1119. Canones concilii a Calixto
papa II Remis celebrati. 814.
1119. Charta Berengarii , Forojuliensisepi-
scopi, de ecclesiis et decimis quas in Fo-
rojuliensi episcopatu possidebant Massi-
lienses monachi. 485.
17 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Toletanœ ecclesias clericos directa ,
de S. Servandi ecclesia Radulpho, Mas-
siliensi abbati, restituenda. 810.
17 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Ademarum , Rutenensem episco-
pum , directa , de pace Massiliensem
inter et Vabrensem abbates compo-
nenda. 811.
18 februar. 1120. Epistola Calixti papae,
ad Provinciae episcopos directa , ut
quaecumque a xxx annis possedit Mas-
siliense monasterium dimittant. 809.
12 mai. 1120. Bulla qua Calixtus papa II
possessiones monasterii S. Saturnini Ca-
ralitani in Sardinia confirmât. 850.
20 jun. 1120? Charta qua Ricardus, Ru-
tenensis cornes, ecclesiam Sancti Aman-
cii Rutenensis Rodulfo, Massiliensi ab-
bati, concedit. 838.
28 dec. 1122. Charta Aldeberti, Senes-
censis episcopi , de ecclesiis quas Mas-
siliense monasterium possidebat in Se-
nesiensi episcopatu. 777 et 972.
11 apr. 1123. Bulla qua Calixtus papa II
confirmât libertates monasterii Sancti
Salvatoris de Quiriaco. 851.
1 jul. 1124. Charta qua Willelruus Picta-
vensis ecclesiam S. Bartholomaei de
Mota Palaionis a Berengario, Foroju-
liensi episcopo , et Amalrico , praepo-
sito , émit atque postea S. Mariae de
Palaione et monachis S. Victoris donat.
1102.
9 apr., 1121-1124. Epistola qua Calixtus
papa II prohibet ne in Caturicis villa ,
invitis monachis Massiliensibus, aliqua
ecclesia construatur. 931.
1117 — cire. 1126. Charta quaRadulfus,
Massiliensis abbas , et Hugo de Podio
medietatem Solariorum castri et medie-
tatem castelli de Nanto inter se com-
mutant. 807.
1127. Charta qua Bernardus, Massiliensis
abbas , tradit Rigaldo , Vabrensi abbati,
ecclesias de Octobiano , Semarde et
Petra. 890.
Ante a. 1127. Charta Udalardi, vicecomi-
tis, et Erraesendis, vicecomitissae , ec-
clesias S. Johannis de Fontibus, S. Eu-
laliae Bagudani, S. Christophori de Fon-
tibus Superioribus, S. Mariae de Castel-
lario, S. Pétri Logordani, et S. Martini
de Cuilisicco Massiliensibus monachis
d( inan li uni. 701.
1127. Charta qua recitatur pax inter Ber-
CHARTARUM.
CXL1II
nardum, Massiliensera abbatem, et Ri-
cardum , Vabrensem abbatem , compo-
sita, de subjeclione Vabrensis cœnobiiet
de S. Leoncii nionasterio. 78S.
6 feb. 11 29. Charta qua Adefonsus rex
monasterium Sancti Servandi Bernaldo,
Massiliensi abbati, confirmât. 830.
26 august. 1129. Charta Pétri, Vapincensis
episcopi, ecclesiam S. Pétri et S. Ro-
mani de Sub Ripis S. Victori conceden-
tis. 735.
1 dec. H 30. Epistola Innocentii papae II
ad vicecomites Massiliae directa, ne mo-
nasterium Sancti Victoris molestent.
1036.
15 febr. 1134. Charta qua Raimundus ,
Barchinonensis cornes, Ealneolense mo-
nasterium Petro, S. Victoris abbati,
confirmât. 822.
18 jun. 1135. Bulla qua Innocentius
papa II confirmât privilégia et posses-
siones Massiliensis monasterii. 844.
29 mai. 1138. Charta Aldegarii et Bosonis,
fratrum , quidquid in Sancti Saturnini
castello possidebant , Petro , abbati
S. Victoris, dimittentium. 803.
16 apr. 1139. Bulla qua Innocentius,
papa II Petro, Massiliensi abbati, eccle-
siam SS. Genesii et Honorati de Arela-
tis confirmât. 845.
1140. Charta Raimundi Guillelmi, de Cas-
tello Novo, qua monachis S. Victoris et
S. Nazarii de Medullio, in manu Guil-
lelmi , prions , derelinquit honorem
quem ipsis, pro xx solidis, obligave-
rat. 1103.
1141. Charta qua Constantinus, Karalita-
nus episcopus , Petro abbati confirmât
ecclesiam Sancti Saturnini, cura omnibus
ejus pertinentiis. 1008.
12 dec. 1143. Compositio inter Willel-
mum, Tolonensem episcopum, et P.,
Sancti Victoris abbatem, facta, de eccle-
siis quas in Tolonensi episcopatu possi-
debat Massiliense monasterium. 971.
30 mart. 1144. Epistola Lucii papa; II ad
diversos Galliae pralatos directa , ut
saeviant in malefactores qui Massiliensis
monasterii bona invadunt. 866.
9 sept. 1145. Epistola Eugenii papa? III,
ad Petrum, Sancti Victoris abbatem, di-
recta, qua confirmât pacem cura cano-
nicis Sancti Sepulcri compositam deCa-
turicenci parochia. 932.
12 decembr. 1146. Charta Berengarii,
Gerundensis episcopi, de ecclesia S. Ge-
nesii de Palatiolo , Gaufredo , priori S.
Thomae Iuipuritanensis, confirmata.816.
1146. Charta Willehni, Ebredunensis ar-
chiepiscopi , de emendatis injuriis quas
Isoardus Bastart Massiliensibus mona-
chis apud Gigorz intulerat. 990.
1130-1146. Charta qua R. de Ciguinolis,
Rivipolensis electus , Petro , Massiliensi
abbati , fidelitatem promitlit. 823.
1148. Charta Pétri Bonifacii , uxoris et
filiorum ejus, qua terrain al Obespi mo-
nachis S. Victoris donant. 1104.
30 apr. 1149. Epistola Eugenii papae III
ad Coxianensem , Bisuldunensem , Bal-
neolensem , Gerensem , Vabrensem ,
Castrensem et Sancti Savini abbates
directa, ut Guillelmo, electo abbati
Massiliensi, obediant. 885.
15 apr. 1151. Charta qua Johannes, Sor-
rensis episcopus, Guillelmo, Massiliensi
abbati, confirmât ecclesiam Sancti Sal-
valoris de Villa Vetera. 1011.
1 jun. 1150 vel 1153. Epistola Eugenii
papae III, qua confirmât concordiam
factam inter Gutllelmum, Sancti Victoris
abbatem, et Gaufridum, Avinionensem
episcopum, super ecclesia Sancti Nicolai
de Tarrascona. 941.
5 jun. 1150. Bulla qua Eugenius papa III,
possessiones libertatesque Massiliensis
monasterii confirmât. 849.
17 aug. 1150. Charta Raimundi Beren-
garii, Barchinonensis comitis, qua confir-
mât pacem inter abbattam Sancti Victoris
CXLÎV
INDEX CHRONOLOGICUS.
et Guillielmum de Signa compositam, de
valle Signa , Molna, Ribols et castro Ro-
ger. 966.
1152. Notitia de concordia inter Gaulïi-
dum de Massilia ejusque fratres, Hugo-
nen), Bertrandum et Aicardum , procu-
rante Guillelmo, S. Victoris abbate ,
composita. 786.
20 dec. 1153. Epistola Anastasii papae IV,
ad praelatos per Provinciam constitutos,
ne possessiones monasterii Massiliensis
a quocumqueauferrisinant. 865.
22 febr. 1154. Cbarta qua Petrus, Foroju-
liensis episcopus, Guillielmo, Sancti Vic-
toris abbati, tradit ecclesiam Sanctae Ma-
ria? de Cilans. 969.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Petruni , Massiliensem episcopum ,
de gravaminibus , quœ, procurationis et
sepultura; causa, dictus episcopus raona-
chis intulit. 636.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papa? IV,
ad Pontium, Aquensem archiepiscopum,
de S. Victoris abbalibus consecrandis.
637.
1 mai. 1154. Ep.'stola Anastasii papa; IV,
ad Aldebertum, Mimatensem episcopum,
ut S. Victoris monachis restituantur
Mairoilensis Kiriacensisque ecclesiae.
638.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Willelmum, Tolonensem episcopum ,
cui praecipit ne , occasione decimarum
S. Jobannis de Petrafeu, ecclesiae S. Pon-
tii de Colubreira et sepulturae, moles-
tentur Massilienses monacbi. 639.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
de obedientia a Vabrensibus monachis
Massiliensi abbati exhibenda. 640.
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae IV,
ad Agatbenses canonicos, ne, S. Andreae
monasterii occasione , Massilienses mo-
nachi molestentur. 641 .
1 mai. 1154. Epistola Anastasii papae rV,
ad Guillelmum Tolonenensem et Pe-
truni Massiliensem episcopos directa ,
ne injuste excommunicentur presbyteri
monasterii Massiliensis. 642.
30 mai. 1155. Compositio facta inter Alde-
bertum , Mimatensem episcopum , et
Guillelmum, Sancti Victoris abbatem ,
de possessionibus quas Massiliense mo-
nasterium in Mimatensi episcopatu obti-
nebat. 903.
1 1 55. Charta Raimundi Cabrol caeterorum-
que Willelmi Cabrol filiorum , qua Wil-
lelmo, S. Victoris abbati, quidquid juris
apud Aimas habebant dimittunt. 481.
26 sept. 1156. Inquisitio de terminis ter-
ritorii Sancti Antonini de Bailes. 950.
1156. Charta qua Gaufridus et Hugo,
filii Raimundi Gaufiïdi , acceptis ab ab-
bate Willelmo fundisquibusdam,sitis in
Oleriis , Porcilis , Castellario Rosseto
et Bulcodenis , quidquid in Sex Furnis
calumniabantur dimittunt. 702.
1156. Instrumentum quo palet Raimun-
dum Berengarii , Barchinonensem co-
mitem , accepta a G. , Sancti Victoris
abbate, villa de Maurei, remisisse con-
suetudines quas in Nancio et Sancto An-
tonio exigebat. 944.
1156. Compositio inter monachos Sancti
Victoris et Gaufridum de Signia, super
valle de Signa. 967.
10 jun. 1157. Epistola Adriani papas IV,
qua Willelmo , Massiliensi abbati , con-
firmât castrum de Sex Furnis. 873.
10 jun. 1157. Epistola Adriani papae IV,
ad Willelmum , Sancti Victoris abba-
tem, directa, de Caturicensi parochia.
933.
12 aug. 1157. Compositio inter abbatem
Sancti Victoris et Oliverium de Cellans,
in curia comitis Baimundi Berengarii
facta. 996.
30 mart., 1155-1158. Epistola Adriani
papae IV, ad episcopum Massiliensem
directa , qua ei praecipit ut, in contro-
versia inter ipsum et monachos S. Vie-
y
CHARTARUM.
CXLV
toris orta, Aquensis archiepiscopi arbi-
trio se submittat. 643.
30 mart., 1155-1158. Epistola Adriani
papae IV, qua canotiicis Agathensibus
inhibet ne monachos Massilienses mo-
lestent. 644.
Mart. 1159? Charta qua Guillielmus, Mas-
siliensis abbas, Gislaberto, Silvae Canae
abbati, concedit ecelesias Sancti Victoris
de Gontart et Sancti Stephani de Tresle-
952.
5octobr.ll59.EpistolaAlexandripapaeIII,
ad S. Dionysii abbatem directa, adver-
sus Octavianum anti-papam, qui seip-
sum in pontificatum intruserat. 736.
Cire. 11 GO. Charta Raimundi , convitis
Tolosani , monasterium S. Maria? et
S. Pétri de Vicano et mercatum villae
Vicani, sub protectione sua suscipientis.
1105.
6 jul. 1162. Bulla qua Alexander papa III
canonicis Rutenensibus ecclesiam Boa-
denensem adjudicat. 852.
19 mart. 1163. Charta qua Villanus, Pisa-
norum archiepiscopus , confirmât con-
cordiam inter Fredolum , Massilien-
sem abbatem , et Bonatum , Karalita-
nutn archiepiscopum, pactam , de mo-
nasterio Sancti Saturni. 1009.
17 cet. 1161. Compositio inter episcopum
Massiliensem et vicecomites Massiliae ,
auctoritate Raymundi , archiepiscopi
Arelatensis, facta. 1106.
1164. Charta qua Bertrannus, presbvter,
et Guiraldus, nepos ejus, procuratores
ecclesiae S. Michaelis de Brugueriis,
Petro Boerii , uxori et liberis ejus , pro
decemsolidismelgoriensium,unumstare
in ciniiterio S. Michaelis de Brugueriis
concedunt. 1107.
28 mai. 1 165. Epistola Alexandri papae III
ad provinciae Aquensis praslatos, ne in
ecelesias Massiliensis monasterii inter-
dicti sentenciam proférant. 876.
13 jul. H 63. Charta qua Raiuuindus, Are-
I
latensis archiepiscopus , pacem compo-
nit inter Fredolum , Massiliensem abba-
tem, et Arelatenses canonicos, de eecle-
siis S. Honorati , SS. Sergii et Bacchi et
S. Pétri de Fanabregolo. 959.
1165. Charta qua P., Aquensis archiepi-
scopus, pacem componit inter Aquenses
canonicos et Massiliense monasterium ,
super ecclesia de Rianz. 965.
1165. Sententia, in curia Richae impe-
ratricis lata , de lite inter Ademarum
de Rocha Bruna et Palliolum , prio-
rem Palaionis, pendente, qua utriusque
jura in fluvio Argencio et in territorio
Palaionis definiuntur. 976.
Sept. 1167. Charta Guillelmi Affuel abba-
tial S. Victoris quidquid in campo Viva-
rii possidebat donantis. 1108.
8 mart. 1169. Epistola Alexandri papas III,
qua Petro, Sancti Victoris abbati, confir-
mât exemptionem ecclesiarum vallis de
Treitis. 936.
8 mart. 1168 vel 1169. Epistola Alexandri
papa; III, qua prioràtum de Mezoilo sub
sua protectione suscipit. 940.
6 apr. 11 69. Bulla qua Alexander papa III
confirmai libertatem ecclesiarum de valle
Tretis. 847.
21 niaii, 1166- 1170. Epistola Alexandri
papae III , prohibentis ne in res Mas-
siliensis monasterii violentia infèratur.
875.
1171. Charta Bertranni Baimbaldi posses-
sionem castelli Scalae monachis S. Vic-
toris guarantientis. 1109.
5 mart. 1173. Instrumentum quo constat
Petrum , Massiliensem abbatem , a Ber-
nardo, Sancti Eusebii abbate, accepisse
ecelesias de Cadeneto, in excambium
ecclesiae de Avellone. 955.
3 jul. 1173. Compositio facta inter Ber-
nardum, priorem de Coloinnet, et G.,
capellanum de Marogol , super decimis
de Marogol. 904.
16 augusti 1173. Bulla qua Alexander
s
CXXVI
INDEX CHRONOLOGfCUS
papa III confirmât exemptionem eccle-
siarum vallis de Tretis. 846.
7 aug. 1174. Charta Guillielmi Ferakli,
de libertale hominum Sanctae Marias de
Toramina. 1018.
18 febr. 1176. Charta qua Poncius Nielli,
baiulus comitis Provincia;, inter priorem
Sancli Poncii de Podio Lupario et fratres
militiae Templi de Baides pacem compo-
nit, de deciinis territorii Paludis vocati.
968.
14 mai. 1176? Charta Ildefonsi, Arago-
nensis régis, qua inter B. de Lambisco,
priorem vallis de Auriol , et P. Ber-
mundum , de Podio Pino , pacem com-
ponit. 759.
6 jul. 1176? Epistola Alexandri papae III,
qua ecclesias Cadeneti confirmât abbatia;
Sancti Victoris. 956.
30 mart., vel 3 apr., 1160, 1161, 1173,
1174 vel 1176. Epistola Alexandri
papa; III , qua villam Chiriacensis mo-
nasterii sub sua protectione suscipit.
939.
27 jun., 1160, 1173,1174 vel 11 76. Epi-
stola Alexandri papa; III, qua indulget
ut in ecclesia Sancti Andréa? de Pisis,
tempore interdicti, divina officia cele-
brentur. 938.
8 jul., 1160, 1173, 1174 vel 1176.
Epistola Alexandri papae III, qua Massi-
liensibus monachis confirmât ecclesiam
Sancti Andréa; de Pisis. 937.
21 mai. 1177. Charta Ildefonsi, Aragoniae
régis , qua fidelibus suis , vicecomitibus
de Sparrone et aliis, praecipit ut F., prio-
rem de Sparrone, et successores ejus,
in restauranda villa Bevesto et transfe-
rendis ejusdem villse hominibns in quod-
dam defensum proximum , omni opère
et animo adjuvent. 1110.
21 mai. 1177. Diploma quo Ildefossus,
rex Aragonia?, monachis Sancti Victoris
concedit licentiam casteila construendi
et villas aedificandi. 902.
27 jan. 1178. Privilegium quo Ildefonsus,
Aragoniae rex, prohibet ne quis justitias
vel fidejussiones a monachis Massilien-
sibus exigat. 903.
1S mart., 1166, 1167 vel 1178. Epi-
stola Alexandri papa; III , ad Petrum ,
Massiliensem abbatem, directa, qua cas-
trum de Sex Furnis monachis confirmât.
874.
Apr. 1179. Charta qua Willelmus de
Dromo, monastico habitu suscepto, dé-
cimas quasdam de Sancto Genesio et
400solidos Sancto Victoriconfert. 1025.
1166-1179. Sacramentum Petro , Sancti
Victoris abbati, a Bertrando Baiam-
baldi , Isnardo de Scala et Ugone de
Sestaro, pro castello Scala, praestitum.
979.
6 jul. 1180. Epistola Alexandri papa; III,
ad Deodatum , Sancti Victoris abbatem ,
directa, de ecclesia a canonicis Sancti
Sepulcri aedificata in Caturicensi paro-
chia. 934.
1180. Charta Henrici, Aquensis archiepi-
scopi, qua pacem componit inter mona-
chos Sancti Victoris et canonicos de
Cardaun, super ecclesiis de Cornilione,
Besalduno et Scala. 870.
9 nov. 1182. Concordia inter abbatem
S. Victoris , Austorgium , et milites
S. Martini de Bromeces, super ipso
S. Martini Castro, composita. 223.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papas III,
qua monachis S. Victoris licentiam con-
cedit obligandi quasdam possessiones
abbatiae. 867.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papae III,
ad G. Bostagni et W. Anselmi, de obli-
gandis Massiliensis abbatiae possessioni-
bus. 808.
30 apr. 1183. Epistola Lucii papa; III,
inhibentis ne quis in parrochiis ecclesia-
rum ad Massiliense monasterium spec-
tantium ecclesias vel oratoria construat.
869.
CHARTARUM.
CXLVII
1183. Charta P., Ebredunensis archiepi-
scopi, qua compositionem inter Gigor-
zense monasierium et Isoardum a. 114G
pactam, a W. de Turriis, filio Isoardi,
laudatam fuisse déclarât. 991.
4 apr. 1184? Epistola qua Lucius papa III
confirmât compositionem super ecclesiis
de Cornelione, Besalduno et Scala ini-
tam, inter monachos Victorinos et cano-
nicos Cardaonis. 871 .
Jun. 1185. Charta qua constat Fulconem,
episcopum Antipolitanum , summam
64 000 solidoium , quam monachi
S. Victoris Judyeis Massiliensibus debe-
bant, solvisse, et e contra omnesmona-
sterii possessiones quas iidem Judsei pro
securitate detinebant quasi pignus usque
ad integram restitutionem accepisse.
1111
Oct. 1185. Charta qua Bernardus, Narbo-
nensis archiepiscopus , priori Sancta;
Marias Narbonensis confirmât qua?cum-
que de honore Berengarii de la Roca
tenebat. 961.
1185. Compositio inter priorem de Gri-
mait et Bertrandum Gramage, de tene-
mentis Pétri Attanulfi et Raimundi Re-
bulli pacta. 974.
12nov. 1186. Epistola Urbani papas III,
qua Massiliensi abbati concedit potesta-
tem corrigendi monachos qui census
monasterio debitos retinent. 881 .
25 jun. 1188. Bulla qua Clemens papa III,
confirmât compositionem initam abba-
tem inter et monachos Massiliensis rao-
nasterii. 855.
6nov. 1188. Epistola démentis papœ III,
qua prohibet ne quis prior honores sibi
commissos alienet vel pignori obliget.
878.
12 jul. 1188. Epistola Clementis papa? III,
qua prohibet ne prior major nionasterii
Massiliensis alterum teneat prior a t uni.
877.
1188. Notifia de anniversario Guillielmi
Grossi, Massilia; vicecomitis. 901.
23febr. 1189. Epistola Clementis papœ III,
qua ratas habet sentenlias in monachos
contumaces et rebelles promulgatas.
879.
Jan. 1190. Compositio inter Fredoldum,
Forojuliensem episcopum , et Austor-
gium, Sancti Victoris abbatem, de deci-
mis ecclesise de Calais. 970.
19mart. 1190. Epistola Clementis papaelll,
qua prioratum Sancti Victoris de Catu-
ricis in suam protectionem suscipit. 935.
1190. Charta qua Raimundus de Rocca
cum Raembaldo, fratre suo, mansum
Guillielmi Disderii nonnullaque jura
dat vel reddit Austorgio, Massiliensi
abbati, ad usum prioratus Sancti Genesii
de Dromo. 982.
Cire. 1190. Compositio inter Bertrandum,
Sancti Marii priorem, et Petrum Gros-
sum, Sancti Promasii ceconomum, de
quibusdam decimis, pacta. 973.
Cire. 1190. Charta M., Senecensis episcopi,
de pace quae a. 1174 inter Guillielmum
Faraldi et Massiliense monasterium com-
posita fuerat, super ecclesia Sancta; Ma-
riœ de Toramina. 1022.
1189 vel 1190. Instrumentum quo patet
quibus legibus Astorgius, Sancti Victo-
ris abbas , pacem reformaverit inter
priorem de Mandanois et Bertrandum
Ëainbaudi de Scala. 978.
Sept. 1191. Charta Barrali, Massiliensis
vicecomitis, de libertalibus Ceserestae.
942.
1193. Instrumentum de pace composita
inter priorem de Gigornis et Raembal-
dum de Bello Joco. 992.
Aug. 1194. Compositio inter abbatem
electum S. Victoris et Bertrandum Be-
roardi ab Hugone Fero facta, de molen-
dino et viridario de Roca, ratione quo-
rum inter eos lis orta erat. 1112.
Dec. 1194. Compositio coram Guidone,
CXLV1II
INDEX CHRONOLOGICUS
Aquensi archiepiscopo , pacta , inter
monasterium Massiliense et abbatiam
Silvœ Canae. 053.
13 jul. 1195. Epistola Cœlestini papae III ,
qua confratres Sanctae Mariée de confes-
sione Massiliensis monasterii sub Ro-
mans? sedis protectione suscipit. 884.
•17 nov. 1195. Décréta Bernardi cardina-
lis de reformatione Massiliensis monas-
terii. 856.
1195. Charta qua Roncelinus, Massiliensis
vicecomes, confirmât dona quae Guil-
lielmus de Gardana Sancto Victori con-
tulerat. 1024.
27 febr. 1197. Instrumentum de pace
composita inter priorem de Sex Furnis
et infantes Gaufridi de Torreves. 1023.
Dec. 1198. Statutnm a Mainerio abbate
editum , quo cavetur ut singuli libri ,
monasterio legati , exccptis breviariis
et missalibus , armario consignentur.
898.
1198. Charta qua G., Aquensis archiepi-
scopus, pacem componit inter ecclesias
de Cadeneto et de Verunis, super juri-
bus parochialibus. 957.
7 mai. 1199. Epistola qua Innocentius
papa III confirmât constitutiones a
Bernardo, cardinale, pro monasterio
S-Victoris, éditas. 857.
Saecul. xii. Notitia de vitreis ciatis xxiv,
quos a rectore S. Symphoriani redden-
dos G., abbas S. Vicloris, decrevit. 435.
Saecul. xii. Notitia qua describuntur cen-
sus S. Victoris cellario a singulis prio-
ratibus debiti. 778.
Saecul. xii. Querela a monachis S. Victo-
ris adversus canonicos Massilienses pro-
lata, ratione possessionum et jurium
S. Victoris in castro Pennis qu<e cano-
nici usurpaverant. 1113.
Saecul. xii. Descriptio acquisitionum a
Rostagno, S. Victoris monacho, nomine
monasterii, factarum. 1114.
C. 1200. Charta qua G., Aptensis episco-
pus , ecclesiam Beatae Mariae de Bresis
prioratui de Ceseresta annexam décla-
rât. 984.
Jul. 1202. Charta qua Po. Guillielmus ,
B. Raibaldi, Bicsenz et Palliol vendunt
Mainerio, Sancti Victoris abbati, quid-
quid apud Palaionem possidebant. 977.
1202. Charta B., Cavellicensis episcopi ,
de paratoribus duobus apud Vallem
Clusam constituendis. 1014.
1196-1203. Charta qua Mainerius, Massi-
liensis abbas , Augustino concedit ter-
ram ad ecclesiam in Bello Loco con-
slruendam. 1001.
6 apr. 1204. Charta qua Willielmus Bai-
mundus de Gaianis concedit Sancto Ma-
meto de Medio Gozes quidquid juris
obtinebat in ecclesia Sancti Manieti.
960.
4 jun. 1204. Charta qua Guillielmus de
Petra , Sancti Victoris abbas , acapti
nomine, pactuum quoddam tradit hospi-
tali Sancti Sepulchri. 1002.
Mai. 1205. Charta R. de Castellana , de
jure quod ratione dominii de Sallernis
habebit in quarteriis ferarum ultra la
Figuerra Bertaunt captarum. 985.
24 oct. 1205. Charta Boncelini, viceco-
mitis Massiliœ , qua Anselmo sextam
partem portus Massiliae impignorat pro
viginti quinque millibus solidorum re-
galium. 1115.
1206. Testamentum Baimbaldi de Bello
Joco , quo ecclesias Sanctaa Mariae de
Clochario et Sancti démentis del Ver-
neto libéras ab omnibus exactionibm
déclarât. 986.
8 jan. 1209. Epistola Innocencii papae III,
qua Massiliensi abbati concedit iicenciam
census a prioribus exigendi, non ob-
stantibus appcllationibus. 880.
6 mart. 1209. Charta qua Roncelinus,
Massiliensis vicecomes, libertates Cese-
restae a Barralo concessas confirmât.
943.
CHARTARUM.
CXLIX
Sept. 1209 et 3 febr. 1210. Charta qua
Poncius de Lambisco restituit G. de
Petra, abbati Sancti Victoris, etecclesiœ
de Adana, duo molendina, iv sauraadas
bladi , et quasdani décimas et tascas
954.
14 nov. 1210. Charta Bertrand! Aycardi ,
qua Guillehuo Danieli, uxori et liberis
ejus, quasdam jura confert in territorio
S. Maximini de Senaz, in locis dictis
Gaudoreira et Romegosa. 1116.
4 aug. 1211. Epistola Innocentai papa; III,
ad Ebredunensem archiepiscopum, Uti-
censem et Regensem episcopos directa,
de forma procedendi in causa Rocelini,
qui, monastico habitu rejecto , Massiliae
dominium usurpa verat. 904.
28 mai., 14 jun. et 13 oct. 1212. Instru-
mentant de divisione vicecomitatus Mas-
siliensis inter Roncelinum, Ugonem de
Baucio et Giraudum Aimarum. 930.
22 jul. et 5 nov. 1212. Charta Ron-
celini, Massiliae vicecomitis, qua Sancto
Victori dominium quod in Massilia ob-
tinebat concedit.. 907.
27 oct. 1212. Charta Rocelini, vicecomitis
Massiliensis, qua recipit, mutui titulo,
ab Anselmo centuin et quinquaginta
libras regalium coronatorum , in ter-
mino trium annorum restituendarum ;
pro quibus lotum affaruni, quod Geral-
dus Ademarus habet in castro Albania,
pignori obligat. 1117.
5 et 11 nov. 1212. Charta Rocelini,
Massiliae vicecomitis , qua Guillelmo
abbati douât castrum Sancti Marcelli. —
Subjuncta est notitia de sacramento quod
a dicto Rocelino praestitum est. 905.
10 dec. 1212. Charta qua Guillelmus,
Sancti Victoris abbas , Ugonem Ferum
et Guiborgam, ejus uxorem, in socie-
tatem monasterii recipit. 1003.
10 dec. 1212. Charta Ugonis Feri , de
obitu ipsius a monachis Sancti Victoris
celebrando. 1 00-4 .
22 feb. 1213. Charta qua Ugo Férus sa-
cordotes m , diaconum i et clericum i
in ecclesia B. Maria; de Paradiso con-
stitua. 1005.
23 sept. 1213. Charta qua ,4y., Ebredu-
nensis archiepiscopus , pacem coniponit
inter episcopum Glandetensem et prio-
rem Pennae , super decimis Sancti Pétri
de Proprietate. 980.
Oct. 121 i. Charta qua R. de Castellana
ecclesia; Villas Crosae donat P. Malletum
de Sallernis. 985.
13 nov. 1214. Charta qua Roncelinus ,
Massiliae dominus, vendit Guillielmo de
Aligno , Sancti Victoris abbati , castrum
de Jullanis. 998.
13 nov. 1214. Charta qua Pontius de
Villa Majore Guillelmo de Aligno, Mas-
siliensi abbati, vendit castrum de Julla-
nis. P99.
1214. Charta qua W., Massiliensis abbas,
concedit magistro P. collem de Gardia,
ubi ecclesia aedilicetur. 1028.
15 apr. 1215. Charta qua Hugo de Bau-
cio et Barrala, ejus uxor, ratam habent
compositionem quae olim facta fuerat
(17 oct. 1164) inter Petrum, episcopum
Massiliensem , et vicecomites Massiliae.
1118.
20 sept. 1216. Sentencia a B., Aquensi
archiepiscopo , B. Cavellionensi et R.
Sistaricensi episcopis prolata, de juribus
ad monasterium Sancti Victoris et ad
Hospitale Sancti yEgidii apud Manuas-
cam spectantibus. 995.
1 nov. 1216 et 1 nov. 1218. Statuta a
Bono Filio, Massiliensi abbate, édita.
886.
12 jan. 1217. Statuta ad Vabrense mo-
nasterium reformandum a Bono Filio,
Massiliensi abbate, édita. 891.
feb. 1217. Charta B., Cavellicensis epis-
copi , de paxeria et molendinis apud
Vallurs construendis. 1015.
9 jan. 1218. Testamentum Willielmi Fe-
CL
INDEX CHRONOLOG1CUS
raudi , in gratiam Beatas Maria? de To-
ramina 1019.
23 jan. 1218. Charla qua Raimundus Be-
rengarius Bono Filio, Massiliensi ab-
bati , confirmât dominium Massiliae et
castrum Sancti Marcelli. 900.
jan. 1218. Charta qua Mabilia, domina
Montilis, confirmât donationem factam
Sancto Petro de Guardana a Bonifacio
et Claria, ejus uxore. 997.
17 apr. 1218. Charta qua Guillelmus Ber-
trandus, de Rocadu, tradit ad acapitum
Bernardo Merulas et aliis honorem de
Morese, apud Sanctum Petrum de Vi-
cano situm. 1000.
30 apr. 1218. Charta Guillelmi Feraudi ,
de libertate hominum Sanctas Marias de
Toramina. 1020.
16 jun. 1218. Epistola qua Honorius
j>apa III archiepiscopis Aquensi et Are-
latensi injungit ut alternis vicibus val-
lem de Trelis visitent. 854.
18jun. 1218. Bulla qua Honorius papa III
possessiones et libertates monasterii
Sancti Victoris confirmât. 853.
lSjun. 1218. Epistola Honorii papa? III,
qua in suam suscipit protectionem por-
tum , ripas et terras Massiliensi monas-
terio adjacentes. 864.
19 jun. 1218. Epistola Honorii papas III,
directa ad Regensem Antipolitanumque
episcopos et abbatem Floregie, quibus
mandat ut exequantur ea quae de abso-
lutione Rocelini Innocentius papa III
( 4 aug. 1211) agenda prasceperat. 904.
Jul. 1218. Compositio facta inter eccle-
sias de Agouto et Hospitale Sancti Johan-
nis de Rossilone, super jure parochiali.
962.
25 oct. 1218. Charta qua Petrus Ferencs
prioratui de Cesarista restituit partem
niolendini del Teron , territorium de
Boissa, et pratum de Isola. 1029.
30 nov. et 1 dec. 1218. Charta qua Hugo
Regensis et B. Antipolitanus episcopi et
W., Floregias abbas, Bonum Filium ,
Sancti Victoris abbatem , in possessio-
nem inducunt portionis patrimonii Ron-
celini monasterio assignatae. 910.
1218. Compositio iuter ecclesias de Cloque-
rio et de Ouchis pacta, super decimis
et jure sepulturas. 988.
23 , 27 et 28 jan. 1219. Charta qua Rai-
mundus Rerengarius, Provincias cornes,
ejusque mater, G. comitissa, confirmant
Bono Filio, Sancti Victoris abbati, por-
tionem patrimonii Roncelini quœ dicto
monasterio assignata fuerat. 911.
27 jan. 1219. Charta qua Petrus Ber-
mundi, dominus de Salve, Bernardi de
Andusia nepos, ecclesiae S. Pétri de Vi-
cano et ejus priori, Guidoni de Man-
dagoto , jure acapiti tradit quidquid in
territorio de Morese possidet. 1119.
28 jan. 1219. Charta qua Raimundus Be-
rengarius confirmât donationes Ronce-
lini, vicecomitis Massilias. Subjuncta est
fidejussio B., Antipolitani episcopi, et
G. de Malo Tortello. 912.
15 feb. 12 19. Epistola Honorii papas III,
de exequiis eorum qui se devoverint in
Sancti Victoris monasterio sepeliendos.
858.
22 mart. 1219. Epistola Honorii papas III,
qua ordinationem de patrimonio Ron-
celini factam confirmât. 913.
29 mart. 1219. Epistola Honorii papas III,
qua Massilienses monachos hortatur ut
in viam perfectionis progrediantur et
pro semetipso orent. 862.
Apr. 1219. Charta qua W., Forcalquerii
cornes, confirmât dona quas Petrus Fe-
rencs contulerat prioratui de Cesarista.
1030.
19 jun. 1220. Charta qua Ancelmus Ma-
jor recognoscit se in pignore ab abbate
Sancti Victoris tenere sextam partem
portus et octavam partem lesdarum
Massilias. 926.
9 oct. 1220. Instrumentum quo patet uni-
CHARTARUM.
CLI
versitatem Massiliensem Petro de Sancto
Jacoboconcessisselicentiam tenendi per
quinquennium , ex parte monasterii
Sancti Vicions , ea quas in pignore a
Roscelino acceperat. 929.
7 oct. 1221. Cliarta Pétri Arnulû , de af-
fari quod in villa Sancti Maximini, pi-
gnons nomine , accepit ab Agnete ,
relicta Guilliehni de Rians. 1032.
17 jun. 1223. Charta qna Rainaudus de
Porreriis dat mfirmariae monasterii
Sancti Victoris quidquid habebat in cas-
tris de Porreris , Sancto Maximino ,
Roca Folio et Porcils. 946.
27 jul. 1223. Epistola Honorii papœ III,
ad Forojuliensem et Senecensem epis-
copos, ut reprimant B. de Castellana,
de cujus infestationibus conquesti fue-
rant monachi JVIassilienses. 985.
1211-1223. Charta qua G. de Galberto
bomines de Sulla absolvit a sacramento
quod sibimetipsi pra?stiterant. 983.
14 jan. 1224. Charta qua Petrus Boniau-
dus, Fulco de Nercio, Johannes de Bucco
et Robertus de Vienna , cives civitatis
episcopalis IMassilia?, se et concives suos
homines episcopi et ecclesiae Massiliensis
recognoscunt et omni stabilimento con-
sulatus, omni conjurationi , confratriae
vel conspirationi cuni hominibus civi-
tatis vicecomitalis vel quibuscumque
aliis in pei'petuum cum sacramento re-
nunciant. 1120.
14feb. et 20 jul. 1224. Transactio inter
monasterium et commune Massilias , de
juribus qua1 monasterio obvenerant ex
parte Rocelini ; subjuncta est attestatio
notarii, data 1 dec. 1228. 924.
23 mart. 1225. Instrumentum de pace
composita inter priorem Sancti Anto-
nini et commendatorem domus de Bail-
les. 947.
28 mai. 1225. Charta qua Borgundionus,
dominus Tritis et Oleriarum , Lauriguaî
concedit omnia jura quae tam in ipsa
quam in ejus bonis possidebat. Quam
concessionem Mabilia, uxor Burgon-
dioni, poslea confirmât. 1121.
30 aug. 1226. Instrumentum quo patet
Ugolinum , Massiliensem potestatem ,
juravisse se servaturum compositionem
a. 1224 monasterium inter et com-
mune Massiliense factam. 927.
1185-1226. Charta qua G., Albiensis epi-
scopus, Aldeberto, priori de Ambileto ,
confirmât ecclesiam Sancti Pétri de Con- "
domina. 1012.
8 maii 1227. Instrumentum de pace quam
J. Senecensis et B. Forojuliensis epi-
scopi reformaverunt inter B. de Castel-
lana et B., Sancti Victoris abbatem, su-
per ecclesia etdominioYilke Crosae. 985.
Jun. 1227. Charta qua R. de Bello Joco
confirmât libertatem ecclesiarum de
Cloquerio et de Verneto. 987.
5 nov. 1227. Statuta a Bono Filio, Massi-
liensi abbate, édita, prœcipue in mona-
chos proprietarios. 914.
10 jan. 1227 vel 1228. Instrumentum de
sacramento a Rotberto de Concoreze ,
Massiliensi potestate, praestito. 928.
28 mart., 1, 4, 6 et 14 apr. 1228. Depo-
sitiones testium, de jurisdictione monas-
terii Massiliensis apud Revestum , cum
attestatione notaxii, a. 1229, die 5 dec.
apposita. 899 et 900.
28 dec. 1228. Charta qua Bermundus,
dominus de Auriolo, abbati Sancti Vic-
toris licentiam concedit removendi quem-
dam parietem, ad exaltandam domum
vel turrim deCrota. 951.
14 et 15 jan. 1229. Charta qua Hugo de
Baucio, dominus et vicecomes Massilis,
Bono Filio, S. Victoris abbati, dat quid-
quid habebat infra Massiliam. 908.
6 l'ebr. 1229. Charta qua domina Barrala,
uxor Hugonis de Baucio, monachis di-
mittit quidquid juris habebat infra
Massiliam ex parte Roncelini, sui avun-
culi. 909.
CLII
INDEX CHRONOLOG1CUS
1, 3, 4, 5 et 6 apr. 1229. Charta B., An-
tipolitani episcopi , qua récitât proces-
sum in potestatem Massiliensem de
solvendis Roscelini debitis habitum .
communitatemque Massiliœ ecclesias
tico subjicit interdicto. 925.
14 jul. 1229. Instrnmentum de pace com-
posita inter R., Aquensem archiepisco-
pura, et Gancelmum , priorem Sancti
Antonini , super décima ecclesiae Sancti
Antonini. 949.
30 jan. 1230. Sententia a Benedicto, Mas-
siliensi episcopo, lata in commune Mas-
siliense. 917.
26 apr. 1231. Charta qua Gaufridus de
Sancto Maximino Massiliensi abbatia;
prioratuique de Sancto Maximino do-
nat quidquid apud Sanctum Maximinum,
Baiols, Roccam Fortem et Curam habe-
bat. 1034.
28 apr. 1231. Charta qua Gaufridus de
Sancto Maximino vendit Peregrino ,
priori Sancti Maximini , quidquid in
villa Sancti Maximini et in Castro de
Baiols possidebat. 1033.
6 apr. 1233. Sacramentum a Bernardo ,
Gerrensi abbate, praestitum. 894.
16 aug. 1233. Charta qua Johannes Maim-
fre , Johanni de Fullaquerio , S. Vic-
toris elemosinario, quamdam terrae pe-
ciam , sitam in Campo Majore, apud
Albaniam, vendit. 1122.
5 sept. 1233. Charta qua Raimundus ,
Aquensis archiepiscopus, décimas Reil-
lanetae priori de Cadeneto concedit. 958.
26 sept. 1233. Charta qua Hugo Vivau-
dusPetro Guillelmo, S. Victoris elemo-
sinario, très pecias terrae, apud Alba-
niam, in Campo Majore sitas, vendit.
1123.
14 febr. 1234. Compositio inter Duran-
dum , Sancti Tropetis priorem , et ho-
mines de Sancto Tropete pacta , de ser-
vitio a singulis focis exigendo. 975.
24 sept. 1234. Charta qua Raimundus
Berengarius , Provincial cornes , confir-
mât commutationem , inter comitem
Barchinonensem et abbatemS. Victoris,
a. 1156, factam, de villa Maurei et con-
suetudinibus Nancii Sanclique Antonini.
945.
27 oct. 123-4. Instrnmentum quo constat
Petrum, Massiliensem abbatem, P., prio-
rem de Gigortç, et W. de Tunis com-
promisisse de ipsorum discordiis in
Willelmum , Vapicensem episcopum.
922.
19 apr. 1235. Charta W., Vapicensis
episcopi , de pace inter Gigorzensem
prioratum et W. de Turriis reformata.
993.
17 sept. 1235. Charta qua Raimundus
Berengarius pacem inter priorem de
Gigorns et W. de Turriis factam confir-
mât. 994.
17 sept. 1235. Charta qua R. Berengarius,
Provincia; cornes, universas Sancti Vic-
toris possessiones , in Provincia sitas ,
confirmât. 1026.
22 dec. 1235. Instrumentum quo constat
P. de Poliano , Vabrensem abbatem ,
obedientiam professum fuisse Petro Wil-
lelmi, Massiliensi abbati. 892.
13 apr. 1236. Sacramentum praestitum a
Bernardo, Geirensi abbate. 893.
23 apr. 1236. Nota qua constat B., Ger-
rensem abbatem , rénovasse instrumen-
tum quoddam , de sacramento praestito
a. 1233 ab abbate Gerrensi. 894.
3 nov. 1236. Charta qua R. Berengarius,
Provinciae cornes, priori Beatae Maria-
de Clocherio licentiam concedit con-
struendi castrum vel villam apud Chau-
dol. 989.
10 nov. 1236. Charta qua Rostagnus de
Podio Alto , vicarius Massiliensis pro
Raimundo VII , comité Tolosano et
marchione Provincia;, nomine ejusdem
comitis et communis Massiliœ, derelin-
quit Gaufrido Garino , bajulo domus
CHARTARUM.
CLIlt
clemosinae Massiliensis , viridarium et
terram qua; dictœ doniui Guillelmus de
Monte Olivo legaverat ; cujus Guillelini,
([iiasi mascharati , bona comiti et com-
muni Iegaliter devenerant. 1124.
26 niait. 1237. Charta Gisberti de Baucio,
domini Albaniae, qua venditionein trinm
peciaium terrae , in territorio Campi
Majoris, apud Albaniam sitarum, Gau-
frido Garino, domus elemosinae Massi-
liensis bajulo, ab Aicardo del Barri fa-
ciendara , acceptis pro laudimio vel
trezeno duodecim libris regalium coro-
natorum , approbat et confirmât, 1 1 25.
26 dec. 1237. Sacramentum praestitum
a F., abbate S. Savini. 895.
7jun. 1238. Epistola Gregorii papae IX,
qua Jlassiliensi abbati concedit usum
mitrse et annuli. 801.
claustralis teneat equuin vel cameraw.
807.
16 jun. 1244. Instrumentum de pace com-
posita inler priorem Sancti Antonini et
commendatorem domus militiae de Bai-
les. 048.
22 sept. 1244. Instrumentum de pace
quand Aldebertus, prior de Tartona ,
reformavil inter Bonifacium de Castel-
lana et Bernardum , priorem de Villa
Crosa , super dominio Villa? Crosa?.
1031.
17 mart. 1245. Sacramentum a Fortana-
rio , Sancti Savini abbate, praestitum.
896.
31 mart. 1245. Epistola Innocentii
papae IV, prohibentis ne Massilienses
monacbi inviti compellantur ad provi-
dendum alicui in beneficiis. 882.
24 sept. 1238. Epistola Gregorii papa; IX, * jun. 124.">. Epistola Innocentii papae IV,
qua Massiliensi monasterio confirmât
castra de Sex Furnis, Nantis, Catedra et
Ceseresta. 872.
9 oct. 1238. Epistola Gregorii papae IX,
qua prohibel nequis in prioratibus Mas-
ad abbatem Sancti vEgidii, qua prohi-
bet ne quis episcopus , contra antiquam
consuetudinem , compellat monachos
Massilienses ad vicarios perpetuos in
ipsoruin ecclesiis instituendos. 883.
siliensi monasterio subjectis clericus aut 10 et 16 aug., 11 et 12 sept. 1246. In-
strumenta de pace ab arbitris composita
inter Piniacensem praepositum et recto-
rem Castri Regalis, de finibus castri
Bersae , territorii Carnularum et Castri
Regalis. 1035.
frater recipiatur absque abbatis licentia.
863.
Jul. 1240. Sacramentum praestitum a prio-
ribus Sancti Micliaelis de Fallio, Sancti
Sebastiani et de Pisis. 887.
27 sept. 1240. Sacramentum praestitum 31 aug. 1246. Epistola Fortanerii , Sancti
ab Henrico, priore S. Sebastiani. 888. Savini abbatis, de statutis quae ad dic-
6 oct. 1240. Charta qua R. Berengarius, tum monasterium reformandum edide-
Provinciae cornes, sub suo guidagio rat Bermundus de Mairosio. 1016.
monasterium Jlassiliense ejusque pos- 1246. Sententia Iata a Bermundo de May-
sessiones snscipit. 1027. rosio in quosdam monachos Sancti
18 maii 1241. Sacramentum praestitum a Savini. 1017.
23 aug. 1247. Charta qua frater Petrus
Ftdcone, priore Sancti Saturni. 889.
1 febr. 1242. Charta Roaidis de Bello
Joco , de 700 solidis raimundensium ,
quos in ecclesia Beatae Maria; de Tora-
mina deposuerat. 1021.
Ruphus, hospitalarius, Rocelyno, ele-
mosinario domus elemosinae Massiliensis,
terram suam , in territorio Albaniae, in
loco Lineriis, sitain, vendit. 1126.
1243. Statu tum a Petro , abbate Sancti \ 5 apr. 1248. Charta qua jura monaslerii
Victoris, editum , quo cavetur ne prior S. Ponlii et ecclesiae S. Vincentii de
i t
CLIV
INDEX CHRONOLOGICUS CHARTARDM.
Roca Vaira in territorio dicti castri ab 12 jul. 1252. Epistola Innocent» paps IV,
Audeberto de Roca Vaira et Hugone de
Auriolo, fratribus, dominis castri Roca»
Vaira*, confirmantur. 1127.
21 et 29 jan. 1250. Charta Draconeti, do-
mini Montis Albani, omnia bona prio-
qua cavetur ne cui clerico provideatur
de ecclesiis in quibus Massilienses rao-
nachi morari consueverunt. 91 G.
19 febr. 1259. Limitationes terra Gresas-
quœ et terras de Affuello. 1130.
ratus S. Pétri Acbais, excepta terra 13 jan. 1261. Epistola Alexandri papae IV,
Croso S. Romani dicta, Arnaudo priori
confirmantis. 1128.
2 mart, 1250. Charta qua Rocelinus, ab~
bas S. Victoris, componit litem inter
Hugonem Gaufridi et Caderiae incolas,
ratione cujusdam bosquae apud Caderiam
sitae, exortam. 1129.
12 jul. 1252. Epistola Innocentii papae IV,
qua prohibet ne Massilienses monachi
compellantur ad ponendos vicarios per-
petuos in ipsorum ecclesiis, vel ad illo-
rum pensiones augmentandas. 915.
qua prohibet ne ecclesia? quse a Massi-
liensibus monacbis régi consueverunt,
saecularibus clericis committantur. 921.
1 octobr. 1318. Compositio inter Ray-
imindum de Agouto et Gaufridum ,
priorem S. Maria? de Brusa de Piano,
ab arbitris ordinata, super pastura quam
suis animalibus in S. Stephani de-
fenso et palude dictus prior vindicabat.
700.
1330 et 1337. Exeerpta ex libro pensio-
num monasterii S. Victoris. 1131.
FINIS INIJ1CIS CHBONOI OCICI.
TABLE DE LA PRÉFACE.
Pages.
AVERTISSEMENT 1
Préface vu
I. Grand Cartulaire de Saint-Victor ibid.
II. Petit Cartulaire de Saint-Victor vin
III. Titres originaux ix
IV. Recueil de Thomas Le Fournier. — Le Tahnud, ou Livre des pensions, ibid.
V. Polyptyque de l'église de Marseille x
VI. Observations sur quelques points de chronologie xiv
Commencement de l'année ibid.
Irrégularité dans la manière de compter les calendes xvi
Manière de compter les années de Carloman II xvn
VIL Observations sur quelques points de diplomatique et de paléographie. . ibid.
Usage des sceaux , ibid.
Souscriptions en grec et en arabe xvm
Emploi de la cédille ibid.
Des accents et des points xix
De l'esprit rude ibid.
VIII. Style des chartes xx
IX. Catalogue des abbés de Saint-Victor xxn
X. Situation des domaines de Saint-Victor. — Notes sur les biens situés en
Espagne xxxn
XI. Etat des personnes et des terres en Provence , principalement au
xme siècle xxxiv
XII. Industrie et commerce de la Provence, principalement au xnr* siècle. . . xliv
Fruits, épiceries el produits divers des pays étrangers xlv
Étoffes, cuirs et fourrures xlvh
clvi TABLE DE LA PREFACE.
Pages.
Meubles et ustensiles divers xlix
Pèche i-
Fabrication du sel ' m
Navigation m
Passage des pèlerins ibid.
XIII. Mesures et monnaies lui
XIV. Divisions territoriales ibid.
Pagus, comitatus, episcopatus lv
Ager lvii
Castrum, castelluni, burgus, villa, colonica lviii
Mansus, curtis, condamina, braceria, etc lx
Composition et circonscription des comtés lxi
Appendice a la Préface. — Tarif des péages du comte de Provence au milieu
du xnr* siècle lxxiii
Index chronologicus chartarum ci
CHARTULARIUM
MONASTERll SANCTI VICTORIS MASSILIENSIS
CHARTULAR1U3I MAJUS.
1.
Carta Drogonis, de Sancto Gervasio et Sancto Andréa subtus Arelate.
f I
Prevenit ' divîni* nummis clemencia, ManassesJ, sancte Arela-
lensis ecclesie humilis archiepiscopus , omnibus ecclesie sue Jiliis. I3jun. 923.
Noverit industria fidelium universorum quai/ter veniens venerabilis
vir Drogo, Massiliensis episcopus, cum lacrimabili gemilu adiit pré-
sent iam nostram, singultuoso planctu canonicos sue ecclesie profiter
continuas San acenovum inipetus suis in locis manere non posse con-
(|iiestus, utque nostri sufragii fulcro sustentari videretur oportunum se,
tain nostris quam fidelium nostrorum auribus lacrimabili ingessit voci
.... Igilur apostolice memores senlencie qua dicit : « Si quid pa~
titur unum membrum, compatiuntur omnia membraki » tacti dolore
cordis intrinsecus, fralernitalis ejus precibus favorem atque consensum
prebuimus. PrecaUw est itaque ut aliquod suplementum, quod esset
jurfs ecclesie noslre, ei concederemus, unde victum et vestimentum
tam ipse quam fîlii ecclesie sue, utriusque videlicet sexus , servi bac
liberi, habere potuissent, scilicet &bha.tiam Sancti Andrée sitam in
territorio urbis Arelatensis, in insula Camaricas , super flumen Ro-
dani, in villas ; in Castro quod vocatur Fosses, ecclesiam
in honore sancti Salvatoris, cum ecclesiis sibi adjacentibus. ltaque in-
clinati precibus incliti ac piissimi principis et avunculi nostri Mugonis,
illud consideravi/mis beati evangeliste : « Si quis habuerit substantiam el
viderit fratrem suum necesse abere, et clauserit xiscera sua ab eo,
ijuomodo caritas Dei iitanet ineo6 ? » En igitur racione compulsi, con-
cedimus eidem Drogoni episcopo juin dicto supra nominatam abba-
tiam Sancti Andrée, cum omnibus appendiciis suis, et ecclesiam Sancti
1 Fort, corrig. , preveniente. 3 Manasses archiepiscopus, 9 H — cire. 960.
• Voces litterasque a nobis stippletas clia- 4 I. Cor. XII, 26.
racttre italico distinximus. " I. Jo. III, 17.
4 CHARTULARIUM
Salvatoris cum ecclesiis sibi adjacentibus, videlicet ecclesiis
Sancti Gervasii et Sancti ffitalisXigensis [?], cum cimeteriis, offerendis,
primiciis et decimis tam de pane quam de vino, et ceteris rébus, idest sa-
liras, piscibus, rivulis , ut teneant omnibus diebus,
en videlicet condicione ut singulis annis in festo jollenni sacratissimi
martiris Stephani census consuetus eanonicis ejusdem ecclesie Sancti
Stepliani persolvatur. Et ut istius scriplure nostre auctoritas firmiorem
vigorem optineat, manu propria subscribentes roborare decrevimus.
Facta liée donacio A relate civitate , anno incarnacionis dominice
DCCCCXXIII, die iduum juniarum1.
Manasses , Arelatensis archiepiscopus , firmavit. Radbertus , pre-
scripte sedis, firmavit. Friboidus, indignus levita, firmavit. Thomas
canonicus firniavit. Dominicus presbyter, Poncius presbyter, firma-
verunt. Mo presbyter, firmavit. Adalbertus presbyter,
monachus, Ivo, Amalbertus, Gisfredus, Ricbardus, Augerius , . . . .
rius , Rifardus, Frabertus et alii mulli firniaverunt.
S;ec. m. Rreve de mansiones quas dédit Stepbanus Bedotius, cum filia quam
de fonte suscepit, ad Petro Aldegario, in tali paclo vel conventione
quod, si Petrus babuisset infantem de ipsa puella , infans tenuisset
mansiones illas. Si vero Petrus infantem non babuisset de predieta
inlantula , set supervixisset ei Petrus, ille lantum in vita sua tenuisset
mansiones, ita ut post mortem ejus , sine ullo retenimento , révér-
assent mansiones ille Sancto Victori monasterii Massiliensi, et non
babuisset polestatem eas relinquere ad infantem de alia uxore, sed ad
predictum monasterium ab integio revertissent. In tali pacto habuit
Petrus de Stepbano Bedotio et de puella ipsa dcc solidos ; unde
Petrus dédit ccos de istos solidos ad Wilelmum seniorem de Monte
Pestelario , propter auclorilatem ; et boc cum consilio Bernardi
monacbi , fratris Stephani predicti.
' Pro die iduum juniarum , auctores Galliœ nem facientes, altero loco legunt nnnis ja—
christ. (I, 549 et 642), hujus charlae mentio- nuar'ù, altero calendii junii.
SANCTI VICTORIS.
(Ed. D. Vaissete, II, pr., c. 216 )
In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Ego P., Magalonensis 1080-1090.
cornes1, dono concedo Deo omnipotenti Deo et sancte Marie sancto-
que Victori martiri, et libi, R.2, abbati Massiliensi , tuisque successo-
ribus potestatem et eleclionem et dominacionem quam hue usque
habui vel alii tenuere per me, totum quale per alios teneo vel tenui
in monasterio Psalmodiensi Sancli Pétri, sine omni raalo ingenio; et
absolvo et guirpio, laudo atque confirmo totum quod adquisistis vel
adquisituri estis, tu et monachi tui, in predicto cenobio, Nemausensi
episcopo et a comité Sancti Egedii et ab aliis principibus et ab aliis
personis.
4.
Carta de Cauda Longa , Willelmi Stribleria. v°
Guillelmus Stibleria dédit circa obitum suiim, pro sainte anime sue, sar. xi.
Deo et sancto Victori, martiri, et monachis ejus, quartam partem
castri quod dicitur Cauda Longa, totam sine omni retinemento; et
omnem malam potestatem , et husum et quistam quam solitus erat
facere in onore Sancti Victoris dimisit, ita ut nullus de eredibus suis,
vel bominibus sui honoris, potestatem habeat de cetero aliquam vim
vel injusticiam facere. Testes vero sunt istius doni, uxor ejus Ermen-
sendis, Pelrus, Fulcho, llgodis, Albergadus, Rertrannus, Botericus,
Gauzfredus, Àrchimbertus et Gautfredus Anellus.
5.
'Piivilegium Johannis pape4.
(Edit. ap. Marini, 61.)
Johannes5, episcopus, servus servorum Dei, Guifredo6, venerabili 1006-1009
' PetruscomesMelgoriensis,circ. 1079 — 1090. * C. Min. f° 22, sub hoc titulo : Johannes
2 Ricardus cardinalis. pnppa XX.
5 Hic olim incipiebat Chartul.Majus. Supc- " Joannes pp. XVIII.
riores quinque ebartœ manu secunda, licet ° Gifredo, C. Min. — Guifredus scu Wi-
antiqaa, deacriptse sunt. fredus, abbas Victorinus, 1006 — 1021.
6 CHARTULARIUM
abbati, et omnibus fratribus de monasterio Sancti Victoris, dilectissimis
filiis nostris spiritualibus, salutera et graliam, insuper et apostolicain
benedietionem. Consuetudo fuit nostrorum antecessorum pontifîcum
siibvenire omnibus ad se propter bonum opus convenientibus; illam
<juoque bonam consuetudinem, quam in illis audiendo et videndo
cognovimus, cum omni devotionis studio conservare debemus, ut,
agnoscens nos Dominus suum velle perficere, reddat nobis vicissilu-
dinem, cum ab bac presenti vita nos subtraxerit. Volumus itaque ut
monasterium Sancti Victoris cum omnibus monacbis et reliquis Deo
servientibus ibidem permanentibus semper bonorabiliter permaneat,
ita ut omnia sua que eidem monasterio pertinent1, quiète et pacifice
teneat. Cellas quoque sibi subjectas, cuites2 et villas, et reliqua loca
sibi pertinentia per apostolicam auctoritatem ei confirmamus, ammoclo
■ et usque in perpetuum; ita ut nulla magna parvaque persona audeat
unquam aliquam molestiam inferre ex omnibus que pertinent predicto
monasterio. Et qui inferre presumpserit, ex auctoritate omnipotenlis
Dei et beati Pétri apostoli et nostra sciât se esse excommunicalum et
maledictum, insuper a communione et ab ecclesia separatum, et cum
Juda et diabolo in atrocissimis pénis perpetualiter dampnatum.
6.
Johannis pape3.
1006-1009. Johannes', sancte katholice et apostolice ecclesie apostolicus presul,
hoc dédit privilegium, ut nullus metropolitanorum , nullus episeo-
porum, nullus cornes ac5 nec vicecomes, nec ulla magna parvaque
persona audeat aliquid aufferre de rébus monasterii Sancti Victoris,
nec ullum judicium nec placitum audeat facere nec tenere, nec infra
monasterium nec in totam terrain Sancti Victoris, que hodie babet vel
in antea habebit; nec ullus abbas jam introeat in monasterio, nisi
quem omnis congregatio elegerit. Et qui hoc privilegium infringere
1 Pertinet, C. Maj . hic et infra. 4 Joannes pp. XVIII.
a Cortes, C. Min. " Ac deest in C. Min.
s C. Min. f°22.
SANCTI VICT0R1S. 7
temptaverit1 non valeat, sed componat in vinculo auri option libras
centum. Insuper iram omnipotentis Dei incunat, et sit exeommuni-
eatus, ex auctoritate sancti Pétri apostoli et nostra el sanctorum tre-
eentorum patrum , et hoc privilegium firme et stabile permaneat. -f-
Bene valete.
Pelrus scriniarius scripsit.
7.
Leonis pape'.
(Edd. D. Martène, Thcs., I, 171; Mansi, XIX, 779.)
Léo', èpiscopus, servus servorum Dei, Petro4, abbati monasterii " sept. 1050.
sancti Victoris Massiliensis, martiris, et omnium apostolorum, tuisque
successoribus abbatibus, perpétuant in Domino salutem. Convenit
apostolico moderamini pia religione pollentibus benivola compassione
succurrere, et petentium desideriis congruum impertiri suffragium. Ex
hoc enim lucri potissimum premium a conditore omnium Deo in
sidereis arcbibus5 promerebimur, si venerabilia loca nostris tempo-
ribus ad* meliorem fuerint, Deo juvante, cultum perducta, et a lesione i 2.
pravorum hominum protecta. Quia vero tu, dilectissime fili, cum ad
synodum nostram Vercellensem6 venisti , tutamen nostre apostoiice
defensionis monasterio tuo, quod proprie est sancti Pétri, supplici de-
votione a nobis postulasti, inclinali precibus tuis, per bujus nostre
apostoiice preceptionis seriem , predictum monasterium sancti Vic-
toris, martiris, omniumque apostolorum, cui tu preesse meruisti, ut
libeium ab omni humana conditione et jugo consistât7, pro eo quod
sub jure sancti Pétri posilum libertalem meruit adipisci, nostra apos-
tolica auctoritate semper esse decernimus. Quin etiam interdicimiis
1 Voluerit, C. Min. garii et Jnnnnis Scoti errores congrcgala, ince-
1 C. Min., f° 33 v". pit prima die septembris anni 1050. Unclc
1 Léo papa IX. patet hanc lnillani in ipsa civitate Vercella da-
4 Petrus I, cire. 1018—1061. tam fuisse.
* Àrclbus, C Min. » Persistât, C. Min.
0 Hsce synodus, ad condemnandos Beren-
8 CHARTULARIUM
nec quicquam1 moleslationis, quicquam violentie aut rapine, in rébus
ejusdem monasterii et etiam cellis nominatim , sacrilega manu com-
mittere audeat. Concedimus etiam ipsi vestro monasterio abbatiolam
quandam Sancti Vicloris nomine, apud Valentinam civitatem sitani ,
quam nobis, in ipsa synodo ipsius civitatis, episcopus Pontius2 ma-
nibus nostris reddidit et per omnia refutavit , tune usque injuste
detentam ab abbale Sancti Teotbfredi , ex tempore desolationis mo-
nasterii Sancti Victoris; statuentes apostolica censura ne ulla unquam
bominum persona, cujuscunque potestatis vel conditionis, cujuscunque
sexus etaetatis, contra banc noslre apostolice auctoritatis defensionem
venire pertemptet. Quod qui ausus fuerit, nostri cuspide anatbematis
transverberatus erit usque ad dignam satisfactionem. Qui vero se ab
hac presumplione custodierit , benedictionem a Domino Deo conse-
quatur, et aeterne vite parliceps efïiciatur. -J- Bene valete.
Data3 vu idus septembris, per manus Pétri, diachoni, bibliothe-
ebarii et cancellarii sancte apostolice sedis, anno domni Leonis noni
pape n°, inditione nu.
8.
Preceptum Caroli.
(Edd.D.Martène, Ampl. coll., I, 46, D. Bouquet, V, 752, et Migne, H. Caroli Magniopy.,1, 978.)
Mart. 790. Karolus, gratia Dei, rex Francorum et Langobardorum ac patricius
Romanorum. Maximum regni nostri in boc augere credimus muni-
mentuni, si petitionibus sacerdotum vel servorum Dei, in quo nostris
auribus fuerint prolate, liberiori animo obtemperamus, atque in Dei
nomine ad effectum perducimus. Quapropter, notum sit omnium fide-
lium noslrorum magnitudini, qualiler nos, ob amorem Domini, ad
monasterium Massiliense, quod est in honore beatissime semperque
virgiuis Marie vel sancti Victoris marliris, taie beneficium visi sumus
concessisse, ut villis vel rébus seu quibuslibet locis, que ex bo-
norum omnium largitate ibidem largite vel delegate fuerint, vel m
1 Nec quicquam deest in C. Min. 5 Datum, C. Min.
* Pontius de Valentino, episcopus Valent i-
nensis, 1037— 1080.
SANCTI VICTORIS. 0
anlea a Deo timentibus hominibus ibidem datum vel traditum fuerit,
quicquid ibidem juste et rationabiliter pertinere videtur, nulliis judex
publicus, ad causas audiendum, vel freda exigendum, seu mansiones
vel paratas faciendum, nec homines ipsius ecclesie distringendum atque
fidejussores tollendum, nec ullas redibutiones publicas requirendum,
ibidem quoque tempore ingredere nec exactare penitus non présumât,
sed sub einanitatis nomine deberent consistere. Propterea, banc pre-
ceplionem auctoritalis nostre eonscribere jussimus, per quam specia-
liter decernimus ordinandum , ut nullus quislibet de vobis nec de
junioribus vestris, ammodo et deincebs, in villis vel rébus prefate ec-
clesie infra régna, Cbiïsto propicio, noslra, ad causas audiendum, vel
freda exigendum, nec mansiones aut paratas faciendum, vel homines
ipsius ecclesie distringendum vel fidejussores tollendum, nec ullas re-
dibutiones publicas requirendum, ibidem, ut diximus, ullo unquam
tempore ingredere nec exactare penitus non presumatis; sed, sub
emanitatis nomine, valeat illis1 qui nunc tempore ibidem rec tores esse
videntur, suique successores, cum omnibus fredis concessis, quieti vi-
vere et residere, et quicquid* ibidem nunc ad presens juste et raliona- v.
biliter pertinelur, vel in antea a Deo timentibus hominibus ad ipsa
sancta loca traditum vel delegatum fuerit, ex nostra karitate ibidem
pioficiant in augmentis, qualinus melius delectet ipsam congrega-
tionem pro nobis vel stabilitatem regni nostri Domini misericordiam
attentius exorare. Et, ut bec preceptio nostris et futuris temporibus
melius conservelur, manu propria roboratam decrevimus roborare, et
de anuîo nostro infra sigillare precepimus.
Signum [monogrammatis locus] Caroli, gloriosissimi régis.
Data in mense marcio, anno xx° n° et x° vu0 regni Caroli2. Actum
Qtiamarcia civitate.
9.
Cailomanni de Ciliano.
(Ed. in Gatt. Christ., I, instr., 108, et ap. D. Bouquet, IX, 432.)
!n nomine Domini Dei eterni et salvatoris nostri Jhesu Chrisli. Ca- 2 fel.r. 88i.
1 Corr., valeant itli. ad regnum in Francia , decimus septimus ad
2 Annus vigesimus secundus referendua est regnum in Italia seu Longohardia.
I. 2
1 0 CHARTULAIUUM
rolusraaunus, gralia Dei, rex. Regalis celsiludinis mos est fidèles suos
demis multiplicibus honorare sublimesque efficere. Qua de re, no tu m
esse volumus omnium sancle Dei ecclesie nostrorumque fidelium, pre-
sentium scilicet ac futurorum , industrie, quoniam1 accedenles ad
mansueludinem nostram illustres fidèles nostri Ugo , venerabilis
abbas, necnou Frotarius2 archiepiscopus, bumiliter petierunt, coram
freq uen lia procerum primatumque nostrorum, ut [ad] deprecationem
Berengarii, Massiliensis episcopi, redderemus ad çcclesiam in honore
Dei genitricis ac sancti Victoris Ciliani villam ejusdem ecclesie debi-
îam, e\ Massiliensi comilatu, in Forojuliensi sitam, atque omni tem-
pore hal)endam concederemus. Placcuit itaque nostre celsiludini eorum
salubeirimis adquiescere postulations , ac jam dicte ecclesie Massi-
liensi, in honore bealissime atque intemerate virginis Marie sanclique
Victoris, sub tuitione pastoralis cure Berengarii, ejusdem loci ponli-
îicis, prefilam villam Cilianum, ab eodem loco dudum subtractam, ex
comitalu Massiliensi, in comitatu Forojuliensi sitam, cum omni inte-
gritate reddidimus, contulimus, ac de nostro jure in jus ac domina-
tione ejus sollempni more transferimus; ea videlicet ratione ut,
quandiu presens abbas ac successores ejus advixerint, eandem villam
sub ditione sancte Marie ac sancti Victoris, sine alicujus inquieludine
aut minoratione, possideant. Statuimus etiam ac regio more delegamus
ut nullus unquam alicujus ordinis vir jara dictam villam a prefato loco
subtrabere, deteriorari, aut minuere présumât. Ut autem hoc pre-
ceptum nostre auctoritatis inviolabile in Omnipotenlis nomine firmius
habeatur, ac per futura tempora diligentius conservetur, manu propria
subter firmavimus, ac anulo nostro subsign3ri jussimus.
Signum \monogrammatis locus] Carlomanni, gloriosissimi régis.
Data un0 nouas fèbruarias, anno vu03 régnante Carlomanno gloriosis-
simo sege, indicione ua. Àctum apud Compendium publicum palatium.
' Cod. qui perperam. Luclovico Balbo successisset 10 apr. a. 879,
2 Frotarius, primum Burdigalensis , postea defunctus est 6 dec. a. 884, sexto regni anno
Bituricensis archiepiscopus. nondum expleto. Indictio II annuin 88 i de-
1 Maie ut videtur. Carlomannus pnim , cum signât.
SANCTI VICTORIS. 11
10.
Carta Ludovici.
( Ed.l. D. Marténe, Thés, anecil., I, 262, et D. Bouquet, IX, 682.)
in nomiiie sancte et individue Trinitatis. Hludovicus , gratia Dei, 21 api. oui.
imperator augustus. Omnium fidelium noslrorum, presentium scilicet
et fnturorum, noverit induslria quoniam Rostagnus1 metropolita et
Teubertus2 cornes, nostram adennles excellentiam, ennixius postula -
venmt, quatinùs fideli nostro Magno3, abbati ecclesie scilicet Dei geni-
tricis Marie et gloriosi marliris Victoris, cujus corpus in Massilia urhe
requiescit, pro remedio anime nostre parentorumque nostrorum, con-
cederemus, jure perpetuo, videlicet fiscum quod nominatur Pinus,
cum salinis et piscationibus et portu navium et omnibus juste et lega-
liter ad eundem fiscum pertinentibus, conjacentem in comitalu Mas-
siliensi qui vulgo Paradisus nominatur, sicut est via que descendit a
Guardia usque in Poium Formigarium, una cum terra comitali que
ante portam castri fore videtur, usque ad carnarium, omnia omnino in
integrum ut ei concederemus per preceptum nostre auctoritatis.
Quorum precibus assensum prebentes , boc serenitatis nostre pre-
ceptum fieri decrevimus, per quod jam dictus fidelis Magnus ea omnia
que superius sunt obtinere valeat, tam ipse quam sui successores, re-
mota totius potestatis inquietudine aut deminoratione. Et ut verius
habeatur, manu propria firmavimus et anuli nostri impressione as-
signait jussimus.
Signum domni Hludovici [monogrammatis locus], serenissimi impe-
ratoris augusti. Signum, Arnulfus recognovit et subscripsit.
Data xi kalendas mai anni Domini dcccciiii , indicione vu ,
anno mi imperante domno nostro Hludovico. Aclum Arelate féli-
citer. Amen.
1 RostagnusII, arebiepiscopus Arelatensis, a Quis sit Teubertus incerium.
eirc. 870 — 913. '' Magnus II , abbas cirr. 903— 925
\2 CHARTULAR1UM
il.
Ludovici de toloneo Leonio.
(Ed. D. Bouquet, VI, 532.)
1 nov. 822. lu nomine Doniini Dei et salvaloris nostri Jhesu Christi. Hludovicus,
divina ordinante providentia, imperator augustus, omnibus fidelibus
sancte Dei ecclesie et nostris vel cunctis ministerialibus rempublieam
adminislranlibus , tam presenlibus cm a m futuris. Notum esse volumus
vestre industrie cpialiter \ir venerabilis Theodbertus, Massiliensis epi-
scopus, adiens serenilatem culminis nostri, gestansin manibus quandam
auctoritatem domni genitoris nostri, Caroli, prestantissimi imperatoris,
in qua continebatur insertum qualiter ecclesie sancti Victoris martiris,
ubi sacratissimum corpus ejus umatum est, concessisset tholoneum de
villa que dicilur Leonio, quicquid fiscus regius exinde exigebat, tam
de sale quam de aliis condicionibus, necnon el tbeloneum de navibus
ab Ytalia venientibus, que ad eandem ecclesiam arripare videntur,
ut quicquid ad publicum opus vel ad fiscum regium exinde consue-
ludo fuit exaclare, ad predictam ecclesiam sancti Victoris martiris
Massiliensis, vel ad redores ejus, concederetur. Quapropler, precibus
quibus valuit nostram exoravit clemenliam, ut, palernum morem se-
(juentes, noslram eliam auctoritatem predicta ecclesia, in quam ipse,
Deo auctore , episcopus preest , liabere mererelur. Cujus precibus
aurem accomodantes, bos noslros impériales apices fieri jussimus, per
quas precipimus atque jubemus, ut, quemadmodum domnuset genitor
noster predicte concessit ecclesie, ila et deincebs in perpetuo firmum
el stabile permaneat. Et nullus cjuilibet ex judiciaria poteslale aliquid
tbeloneum de supradictis locis exactare aut requirere, vel ullam con-
Irarietatem erga predictam ecclesiam Sancli Victoris ejusque redores
facereaut ingerere présumât; sednostrisfulurisque lemporibus inviola-
biliter conservetur. Et utbecaucloritas firmitatisnostre per futura tem-
pora inviolabilis conservetur, anuli nostri impressione signari jussimus.
Signum domni [monogram?natis locus] Ludovici, imperatoris sere-
nissimi.
SA1NCTI VICTORIS. 13
Data kalendis novembiïs, anno, propicio XPYCTO, .... imperii
domni Ludovici, piissimi augusti, iudicione prima. Aclum Isemburgo,
palatio regio.
î±
Lotarii de libertate.
(Ed. D. Bouquet, VIII, 373.)
In nomine Domni nostri Jhesu Chiïsti Dei eterni. Lotarius, divina of.bi 841.
ordinante providenlia , imperator augustus. Si sacerdotum aut ser-
vorum Dei justis petitionibus adquiescimus, hoc nobis procul dubio
ad eternam bealitudinem pertinere confidimus. Noverit iccirco om-
nium fidelium nostrorum, presentium scilicet ac futurorum, industria,
quia vir venerabilis Teulpertus, Massiliensis ecclesie episcopus, que
est in honore sancte Marie semper virginis constructa, ubi sanctus
Victor corpore requiescit , veniens ad nos detulit nobis preceptiones
regum predecessorum nostrorum, in quibus invenimus insertum qua-
liter ipsa casa Dei sub plenissima deffensione acte munitatis1 tuitione
semper habuissent. Unde petiit idem prefalus episcopus celsitudinem
noslram, nt ei denuo similia, pro mercedis nostre augmento, circa
eundem sanctum locum concederemus. Cujus petitioni assensum pre-
buimus, ac sicut petiit confirmare studuimus. Precipientes ergo jube-
mus ut nullus judex publicus, neque quislibet ex judiciaria potestate
seu aliquis ex fidelibus sancte Dei ecclesie ac nostris, in ecclesias, aut
loca vel agios, seu aliquas possessiones, quas moderno tempore juste
ac rationabililer possidere videtur, in quibuslibet pagis ac territoriis,
vel quicquid etiam deinceps propter divinum amorem ibidem col-
latum f'ueril, ad causas audiendas, vel freda exigenda, aut mansiones
vel paratas faciendas, aut fidejussores tollendos, aut bomines injuste
distringendos ipsius ecclesie, tam ingenuos quam et servos, ullo un-
(|uam tempore ingredi audeat, vel ea que superius memorala sunt
exactare présumât; sed liceat servis Dei ibidem consistentibus sub
nostra defîensione acte munitatis et tuitione perpeluo tempore quiète
' Sir.
14 CHARTULARIUM
residere, ac pro nobis ac conjuge proleque nostra, seu pro slabilitate
totius imperii nostri a Deo nobis concessi, ac ejus clementissima mise-
T° ralione1, Domini misericordiam exorare*. Et ut hec aucloritas firmior
habeatur, vel nostris futurisque temporibus melius inconvulsa conser-
vetur, manu propiïa sabler firmavimus, ac anuli nostri impressione
signari jussimus.
Signuin [nionogrammalis focus] Hlotarii, gloriosissimi augusli.
Data vin idus februarii, anno, XPYCTO propicio, imperii domni
Lotharii, serenissimi augusti, in Francia p. I, in Ytalia..,., vin idus',
indicione xm. Actum Aquisgrani palatio regio.
Î3.
Piivilegium Lotarii, Caroli, Ludovici.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 107, et ap. D. Bouquet, VIII, 372.)
6 febr. 841. Lotharius imperator confirmât diploma Ludovici Pii, de theloneo villa; Leonii, edi-
tum superius3.
Data vin idus februarii, anno, XPYCTO propicio, imperii domni Hlo-
tarii, serenissimi augusti, in Francia i°, in Ytalia xn°, indicione xm.
Actum in Aquisgrani palatio régie.
14.
Privilegium Benedicti pape IX et omnium episcoporum Galliamm.
(Ed. ap. Guesnay, Zita s. Cass , 572; Antiq.de Mars., I, 384; Gall. christ., I, instr., 1 10 et 114.)
boct. 1040. Superne divinitatis polentia sicut nullo bumanitatis ingenio, etc
f. 4. Hac de causa permoti, summi antistites ecclesiarum et abbates ce-
nobiorum, diligenti cura sollicili, prevenire damna, impulsu precum
ac instantia orationum , debemus , ut quibus jure custodia comissa
debetur, Domino juvante, servelur. Denique sanecitum esse a sanctis
ecclesie rectoribus perhibetur quo statu quave institutione sancta mar-
1 Jugiter conservandi , in margine l'ecen- 2 Leg. ut in seq. cliarta : in Francia primo ,
tiori manu adjeetum. in Ytalia duodecimo.
' P. 12.
SANCTI VICTORIS. 15
liris aecclesia Vicloris permanere consuevit, que sine ruga, imniaculato
thoro, hue usque immaculata viguil, et sponsum Cluislum via imma-
culata castoque vestigio est secuta. Hec est denique illa aeterni sponsi
aula , que ita claruit apostolica benedictione atque omnium pecca-
ininum labis absolulione, ceu universalis Romana ecclesia1 clavigeri
Pétri, et ideo secunda Roma legitur esse; quod, ne oblivioni daretur
futuris temporibus, actenus impressum anliquis continetur marmo-
rîbus. Ilac diligenlia mimiendum censuimus predicti martiris monas-
terium, apud Massiliensem urbem tempore Antonini fundatum, quod
postea a beato Cassiano abbate constructum, eodem rogante, ut f'ertur
a majoribus natu, a beatissimo Leone, Romane sedis anlistite, conse-
cratum et ejus apostolica benedictione atque auctoritate conh'rmatum
atque sublimatum; in quo majorem constituentes ecclesiam in honore
sanctorum apostolorum Pétri et Pauli et omnium apostolorum, aliam-
que in honore sancte Dei genitricis Marie sanclique Johannis Babtiste,
multorum sanctorum collatis pignoribus, consecrarunt. Quod multis
dilatalum honoribus et preceptis decoratum imperialibus, videlicel
Pipini, Caroli, Carlomanni, Ludovici et Hlotarii, regum Krancorum,
neenon passionibus sanctorum martirum Vicloris et sociorum ejus,
sed et aliorum specialiter duorum, Hermetis et Adriani, seu et sancti
Lazari, a Christo .Ihesu resuscitati, ac sanctorum Innocentum , quin
himmo innumerabilium aliorum sanctorum martirum et confessorum
••anctarumque virginum, plurimorum sacrorum voluminum testiinonia
produnt; nam et in bis occiduis partibus, ad monachorum profectum
ac îegularem tramitem, Cassianus liinc primus emicuit, ad promul-
gandam circumquaque monachorum legem ; quodque monasterium
ita in amore Christi sponsi ambiens perduravit, ut in omnem terram
ejus sonus exiret, et in fines orbis terre ejus doctrina, ut lucerna fui-
gens, luceret; cunque diulius in tanti amoris matrimonio perdurasset,
omissa proie tante nobilitatis, de vagina Wandalorum callidussexactor
educilur, quod necare antiqui serpentis framea corrupto velle disponit;
hoc extincto sobolumque flore omisso, viduitatis lacrima, flexihilis et
' Correctum Romana ecclesia, perperam. 1 Sensus flagitare videtur : gladiut.
16 CHARTILARIUM
infelix, nimioque senio consumptum permansit. Post nempe annorum
curricula, temporibus sancte Romane sedis antistitis Johannis, claruit
sacris virtutibus Wifredus abbas, loci hujus reclor, qui se mundo cruci-
fixit et mundus sibi. Hic ergobas edes condens miris doctrinis dilatavit,
velle necne posse vicecomitum, se» egregii presulis Massiliensis. Post
eiijus vero obitum, Isarmis sumpsit ad regendum cenobium, ut ejus
merito floreret in seculum; per quod cenobiale studium nostris in par-
tibus accepit inicium. Hoc igitur a predecessoribus nostris statutuni,
ego Benedictus , sancte sedis Romane ecclesie apostolicus, et Raiam-
*ballus, Arelatensis apostolalus Tropbymi vicarius, ceterique présides
Galliariim : Pontius videlicet Massiliensis , cujus tuitione ac patri-
monio predicta consislit ecclesia , et Leodegarius arcbiepiscopus Yien-
nensis , Pontius Valentinensis, et Udulricus Tricastrensis , Franco
Carpenloracensis, et Benedictus Avenionensis, Pelrus Aquensis, et
Clemens Cavellicensis , Stepbanus Aptensis, et Pelrus Vasionensis,
Hismodo arcbiepiscopus Embredunensis , et Feraldus Guapicensis,
Petrus Sistericensis , et Ugo Dignensis, Bertrannus Regensis, et Gau-
celmus Forojuliensis, Deodatus Tholonensis , et Heldebertus An-
tipolensis, Durandus Vinciensis, et Nectardus Niciensis, Amelius
Senecensis, et Pontius Glanicensis, cum omni clero nobis comisso,
necne abbatum ac monacborum cbaterva, qui in vinea patris familie
denario béate remunerationis laboraturi intravimus , tulto1 pondère
diei et estus, ac clericorum plurimorum, diversorum graduum, fide-
liumque christianorum utriusque sexus fere decem milium ad ejus tba-
lamum reparandum venimus, et impenetrabili municione firmamus,
et sanccitum testamur, precibus jam dicti pastoris Ysarni, nec non
vicecomitum Guillelmi et Fulconis2, idipsum assensum prebentibus
principibus Gauzfredo et Bertranno3, cum totius Provintie nobilibus,
credentes Salvatoris dictum dicentis : « Ubi duo vel très congregati (ue-
rint in nomine meo, in medio eorum sum'; » et : « Quodcunque petieritis
' Pro lato. Bertrandus I, filii Guillelmi II comitis seu
* Guillelmus II el Fulco , vicecomites Mas- marchionis Provincia; , qui, mortuo pâtre,
siliœ, filii Guillelmi I vicecomitis, fratres Pon- anno 1018, eomitatum Provinciae una eum
tii I Massiliensis episcopi. patruele, Guillelmo III, possederunt.
» Ganfredus seu Guillelmus Gaufredus I , et 4 Matth. , XVIII, 20.
SANCTI Y1CT0RIS. 17
Patrem in nomine meo, dabit vobis1, » Igitur in unum congregati, tri-
fida henedictione apostolico privilegio predictam ecclesiam sanctifî-
camtis, atqne in pristino absolutionis décore ponimus, quo omnis pe-
nitens, qui ad ejus limina trilis pàssibus venerit, ecclesie fores sibi
pateant et indulta facinora peccaminum, absolulus omnium eriminum
squaloribus, libère ad propria redeat letus, eo seilicel tenore, ut
transacta peccata sacerdotibus confiteatur, et de relico emendelur. De
advenientibus vero ad hoc monaslerium, ob bonorem sanctorum et
reverentiam loci, preeipimus ut quicunque quempiam advenientiuin,
vel ibi comorantium, vel ad propria remeantitim, leserit aut dampna-
verit, in corpore vel in aliqua substantia, iram et malediclionem Dei et
omnium sanctorum incurrat , silque anatbema , maranalba , nisi ad
emendalionem congruam veneiit infra xl dies. Si quis ergo impe-
rator, rex, dux, marcbio, cornes, vicecomes, arcbiepiscopus aut epis-
copus, vel cujuscunque qualitatis aut quantitatis persona, utriusque
sexus, undecunque evenerit, volens sibi vindicare aut inquietare vel
confiscare res supradicti cenobii, in ecclesiis aut in locis, vel in agris
seu reliquis possessionibus, quas moderno tempore juste et ralionabi-
liter possidere videtur, in quibuslibet pagis ac terriloriis, vel quicquid
etiam deinceps propter divinum amorem ibidem collatum fuerit, ullo
unquam tempore invadere probibemus, vetamus et excommunicamus
sive maledicimus et in omnia secula anatbemalizamus. Et qui pre-
sumpserit careat regno Dei, sitque cibus eterne combustionis, et de-
leatur de libro viventium et cum justis non scribatur! Maledictus sit
velle et posse et etiam cogitatu ! Bibat de pbyala ire Dei , et ardeat
ignivoma flamma Jude et Pilati, in secula seculorum, amen, nisi pe-
nitentia ductus emendare dampnum studuerit cum satisfactione ! Quin
potius hoc monasterium prelibatum, omni ex parte tutum, inviola-
bile perseveret, et salvum maneat per orane œvum, amen! Et ut hoc
verius credatur, multorum nomina testium subter jussimus conscribi.
Acta publiée apud Massiliam, in eodem monasterio, idibus octobris,
die ejusdem loci consecratiouis , anno millesimo xl"'0 dominice incar-
nationis, indicione vm, mi. fcria.
1 Joan.,XIV, 13.
I 3
18 CHARTULARIUM
Dominus Raiamballus, archiepiscopus Arelatensis, firmavit. Petrus,
archiepiscopus Aquensis, firmavit. Hismodo, archiepiscopus Embredu-
nensis, firmavit. Stephanus, Aptensis episcopus, firmavit. Pontius,
Massiliensis episcopus , firmavit. Deodatus , episcopus Tholonensis.
Desiderius notarius scripsit.
15.
Carta liberalis.
;(Edd. D. Martènc, Ampl. coll., I, 368; Mabillon , Ann. ord. S. Bened., VI, 597; Bouche,
Hist. de Prov., II, 5i; auctores Gall. christ., I, instr., 109; Antiq. de Mars., I, 364.)
f ?. Sacrorum judicium constat paginibus librorum, quod, post Domini
1005. Salvatoris adventum gloriosamque ejus ascensionem, priusquam sa-
crum illud quod erat in Yherosolimis collegium disjungeretur, ac ,
Sancto révélante Spiritu, ad predicandam sui nominis gloriam cogni-
tionemque propalandam, per diversa mundi spacia dirigeretur, multi-
tttdiuis credentium erat cor et anima una. Nec quisquam eorum que
possidebat aliquid suum esse dicebat ; sed erant illis omnia com-
munia , nec quisquam egens erat inter illos. Quotquot enim posses-
sores agrorum aut domorum erant , vendentes afferebant precia
eorum que vendebant et ponebant ante pedes apostolorum, divide-
banturque singulis, prout cuique opus erat. Nam talis extitil in Ihe-
rosolimis omnis illa credentium multitudo, quales nunc per paucos
in cenobiis invenire difficile est. Sed, cum per predicationem apo-
stolorum universarum gentium colla jugo Domini subderentur es-
setque infinitus credentium numerus, jamque sancti apostoli per
martirii gloriam e niundo ecessissent, cepil illa sancta comunio apo-
stolorumque institutio paulatim tepescere. Cémentes hec , aliqui
quorum mentes in ea que a beatis apostolis acceperant doctrina fer-
vebant , séquestrantes se ceperunt babitare simul , quos greco ser-
mone cenobitas, id est in comune viventes, ceperunt vocitare. Ex
tune monasteria exordium sumpsere. Ad horum igilur formula ceno-
biorum, extitit infra pagi nostri fines, hoc est in Provintia , célèbre
monaslerium, Massilie civitatis haud procul menia situm, precipui
SANCTI VICT0R1S. 19
martyris Victoris corpore sacratum, a glorioso imperatore Carolo pri-
vilèges ac maximis demis sublimatum, quod diii in eadem sublimitate,
sub regulari tramite, mansil stabilitum. Sed, post mullorum curricula
annorura, cnm idem piissimus princeps a seeulo decessisset, et omni-
potens Deus flagellare vellet populum chrislianum per seviciam paga-
norum , gens barbarica in regno Provincie irruens, eircum(|iiaque
diffusa, vebementer invaluit, ac munitissima queque loca optinens et
inhabitans cuncta vastavit, ecclesias ac monasteria plurima destruxit;
et loca que prius desiderabilia videbantur, in solitudine redacta
sunt, et que dudum habitatio fuerat hominum, habitatio postmodum
cepit esse ferarum. Sicque factum est ut monasterium illud, quod olini
precipuum ac famosissimum in tota Provintia fuerat, adnullalum et
pêne ad niebilum est redactuni , quousque bone memorie domnus
Guillelmus et domnus Honoratus1, prefate civitatis episcopus, ac frater
ejus domnus Guillelmus vicecomes, filiusque suus domnus Pontius2
presul, qui eidem avunculo suo in episcopatum successit, ei jam pêne
lapso manu m sublevationis porrexerunt. Qui non solum ex sua ei
aliqua reddiderunt, verum etiam de propriis suis possessionibus, ob
remedium animarum suarum, multa largiti sunt, ac, monachos aggre-
gantes , abbatem ibidem ordinaverunt. Igitur ego Pontius, ordina-
tione omnipotentis Dei, Massiliensis ecclesie pontilëx , igné divini
amoris succensus, et gloriosissimi ac preciosissimi dominique mei bea
tissimi martiris Victoris amore flagrans, ut ejus monasterium, ubi
sacrum ac venerabile corpus ejus requiescit , stabilitum et incon-
vulsum, absque ulla inlerruplione vel deminutione, in seculuris seculis
maneat, et ut labor noster ac donalio et reditio vel augmentalio
nostra, seu et antecessorum nostrorum supradictorum, indissolubilis
firmaque ac stabilis in perpetuum maneat, una cum consensu domni
Rodulfi3, régis Alamannorum et Provincie, seu etiam cum precepto et
conibentia domni apostolici pape urbis Rome', cum voluntate etiam
1 S. Honoratus III, frater Guillelnii I Mas- 5 Rodulplius III, rex Arclatensis, 993 —
siliœ vicecomitis. 1032.
5 Pontius I, frater Guillelmi et Fulconis 4 Joannes p]>. XVIII.
vicecomituni Massilia;, qui patruo suo S. Ho-
norato in sede eplscopalï successit.
20 CHÀRTLLÀRIUM
domni Rodhbaldi comitis1, et domne Àdalaizis comitisse', domnique
(Tiiillelmi comitis3, filii ejus, consentiente etiam pariterque rogante
clero ac populo sancte ecclesie Massiliensis, facio hanc roborationis,
liberalitatis ac donationis chartam omnipotenti Domino ac sancto Vic-
tori, suo martiri, seu et abbatibus ac monachis, tam presentibus quam
futuris, ut ab bac die ipsum monasterium sub nullius bominis* manu,
nisi ad deffensionem, consistât; sed sit, sicut cetera sunt monasteria
regularia , ad honorera omnipotentis Dei ac sanctorum ejus con-
sistentia, in bis abbatibus ac monachis qui secundum regulam sancti
Benedicti ac sanctos cannones voluerint vivere. Et terram cunctamque
possessionem omniaque que in presenti tenet vel in futuro adquirere
potuerit, nullus episcoporum, nulliusque ordinis persona, tam cleri-
corum quam laicorum, ab eodem monasterio vel ab eisdem abbatibus
seu monachis aulïerre valeant, ut abbates ac monachi, tara présentes
quam secuturi, quiètes ac securi, absque ullius bominis voluntate, Deo
possint servire, et pro nobis omnibus, jam sœpius prelibatis, omnium-
que salule christianorum, vivorum scilicet ac defunctorum, orationes
ac pièces valeant incessanter offerre. Ergo, si potestas surrexerit ali-
quando iuimica, vel sancto Viclori ejusque monasterio contraria, que
hoc opus nostrum et hanc inslitutionem, quara pro remedio animarum
nostrarum inslîtuimus , vel hune privilegium , quem cum precepto
régis, de jussione domni apostolici et auctoritate omnium supra nomi-
natorum scribimus, inrumpere voluerit et irritum facere ac manus
nosti as falsare, vel a quoeunque episcopo vel abbate, seu a quoeunque
liomine aliquod donum pro ipso monasterio voluerit accipere, sit
analhema, maranalha, sitque anathema, maranatha, sitque anatema
dando et analhema recipiendo, id est tam ille qui dat quam ille qui
accipit, sicut sacri cannones statuunt. Et sint excommunicati et male-
dicti et abhorainati a Pâtre et Filio ac Spiritu Sancto, neenon et a
domno papa Romano sedis apostolice et ab omnibus ordinibus sancte
Dei ecclesie chatholice, ab episcopis, a presbyteris, a diachonibus et
1 Rotboldus cornes Proïinciœ, frater succès- " Guillelmus II , Guillelmi I et Adetaidis
soique Guillelmi I. HLius.
3 Adelais, Guillelmi I vidua.
SANCTI VICTORIS. 21
ab omnibus qui intra eam potestatem babent ligandi solvendique. Et
sint dampnali in inferno inferiori, cuni Juda traditore, cum Arrio,
ctim Sabellio, et cum omnibus hereticis et infidelibus Dei, tam qui
faciunt quam qui consentiunt facientibus. Hoc etiam inserere placcuit
micbi, Pontio episcopo, ac fratribus meis, domno Guillelmo et domno
Fulconi, ut quecunque de lieredilate patris nostri vel [matris] nostre
parentumque nostrorum buic monasterio a pâtre nostro et a paren-
tibus nostris vel a nobis collatum est vel collatum fuerit, si aliquando
surrexerit aliqua poteslas, vel episcopus, vel cujuslibet ordinis per-
sona, qui aliquid ab eodem monasterio, vel ab eisdem abbatibus vel
monacbis, auflerre vel abstrabere voluerit, hoc vindicare non valeat ;
quod si fecerit, beredes ac successores nostri libérant habeant po-
testatem resumendi ac recuperandi ea que aufferre vel abstrabere
aliquis voluerit. Super hec autem omnia licentiam habeant abbas ac
monachi ejusdem monasterii interpellare eos qui banc scripturam
nostram offuscare voluerint , in omni regali curia vel ante domnum
apostolicum Rome, et reddere coganlur in vinculo auri libras D, et
denuo scriptura ista firma stabilisque permaneat.
Scripta anno incarnationis dominice millesimo v, Rodulfus rex
Alamannorum seu Provintie , Johannes , gratia Dei papa sedis apos-
tolice.
Rodballus , gralia Dei cornes , firmavit, voluit et consensit et manu
propria roboravit. -f- Signum, Poncius episcopus manu propria fir-
mavit. Adalax, inclita comilissa, assensum prebuit et manu sua fir-
mavit. Guillelmus, cornes Provintie, filius ejus, firmavit. Guillelmus1,
Tbolose urbis cornes, firmavit. Ermengardis, uxor Rodballi comitis,
manu propria firmavit. \Yarnerius, abbas Psalmodie, firmavit. Gui-
fredus2, licet indignus, ejusdem monasterii opilio vocatus. Archinricus,
abbas Munli Majoris , firmavit. Rado episcopus3 firmavit. Elmera-
dus1 episcopus firmavit. Domnus Poncius, Arelatensis archiepi-
scopus, firmavit. Pato abbas firmavit. Deodatus firmavit. Andréas
fîrmavit. Massilius firmavit. Ugo firmavit. Guillelmus vicecomes fir-
1 Guillelmus III, cognomiue Ta'dlefer. 5 Cujus sedes incerta.
* Vel Wifrcdus , abbas Victorinus, • Almeradus, episcopus Regiensis.
22 CHARTULARIUM
mavit. Fulco, frater ejus, firmavit. Lanbertus firraavit. Radaldus fir-
mavit. Amalricus, Aquensis episcopus, firmavit. Domnus Franco fir-
mavit.
16.
Dos Sancti Pétri hujus monasterii.
15 oct. 1040. Quoniam spirituali XPYCTUS ecclesiam copulo sponsam vocare di-
gnatus est, jure a sanctis patribus traditum credimus, sancte ecclesie
sponsalicium dari debere. Iccirco, huic sancte ecclesie in bonorem sanc-
torum apostolorum Pétri et Pauli et omnium apostolorum in cenobio
Massiliensi constructe , die dedicationis ejus, ego Guillelmus1, vice-
comes Massiliensis, pro animé mee parentumque meorum remedio, dono
supradicte ecclesie, in comitatu Massiliense , in villa que dicitur Cuja,
quartam partem de ipsa villa. Similiter et frater meus Fulco, in valle
que dicitur Tritis, uiior mansos, cum omnibus que ad ipsos mansos per-
tinent : unum mansum, in villa que dicitur Porcilis; alium mansum, in
villa que dicitur Podium Lubarium; tertium mansum, in villa que
dicitur Podio Nigro; quartum, in villa que vocatur Bolcodenas. Et
Guillelmus de Grassa dat unum mansum in comitatu Antibolense, in
villa que dicitur Muginis, cum omnibus que ad ipsum mansum per-
tinent ab integro ; et in comitatu Aquense , in Castro quod vocatur
Podium Sanguinentum, quinque modiatas de terra optima. Si quis
vero hoc dolalicium, etc.
Anno ab Incarnatione millesimo xl, indicione vin.
17.
Sponsalitium ecclesie Sancti Pétri.
1005. Divina auctoritate sancitum est ut omni tempore sancta mater ec-
clesia bonorari ex suis debeat rébus, maxime quoque in consecrationis
ejus primordiis. Iccirco, ego Guillelmus, et ego Fulco2, cedimus et
donamus sancte matri ecclesie, domui videlicet Dei , et sacro sanctoque
' Guillelmus II. suo, Guillelmo I Massiliensi vicecomiti, anuo
J Guillelmus II et Fulco, fratres, qui patri cire. 1004 successerum
SANCTI V1CTOR1S. 23
altari quod est in honore beatorum aposlolorum Pétri et Pauli conse-
cratum, aliquid de nostro alode, quod est in comilatu Massiliense, in
villa que vocatur Albanea, ego videlicet Guillelmus unam modiatam
de terra culta, et ego Fulco unam modiatam de vinea. Sane si
quis contra banc donationem venire voluerit, aut nos aut heredes
nostri, aut alius quislibet, vindicare non valeat , insuper reddere
cogatur libras auri V, et de relico donatio ista firma stabilisque per-
maneat.
Ego Guillelmus, et ego Fulco, fieri jussimus, et testibus firmare
rogavimus, et manibus propriis firmavimus.
Facta dônatio ista in monasterio Massiliensi Sancti Victoris, anno
incarnationis Domini millesimo v, indicione vmi.
18.
De villis quas dédit Pondus episcopus Sancto Victori.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 110; Anliq. de Mars., I, 371; Ruffî , Dissert, sur les comtes
de Provence, 91 .) »
Omnipotentis Dei opitulante suffi-agio, ejusque inspiranle clementia, loos.
qui mortem non vult peccatorum sed vitam, ego Pontius, nutu Dei,
Massiliensis ecclesie episcopus, de anime mee salute sollicitus, etc. . .
Elegi ad tempus, in monasterio beati martiris Vic-
toris, sub abitu monastice religionis, degere humiliatus, ut in eternum
vivere possim exaltatus Hec igitur et alia
plura diligenter pertractans, ut pro terrenis celestia adquirere valeam,
per luijus auctoritatem scripture, dono ea que ille michi contulit ora-
nipotenti Domino et sancto Victori martiri , ejusque monasterio
apud Massiliam civitatem fundato, aliquid de * bereditate mea , que v.
michi sorte bereditatis ac divisionis conlingit , et a progenitoribus
meis, Guillelmo ' et Bellielde, michi jure bereditario contingit, seu ab
avunculo meo'2, propter servicium quod ego illi in sua vita morteque
gratanter ac dévote exhibui, ab eodem michi, coram ydoneis teslibus,
data ac derelicta sunt. Et bec omnia sunt in comilatu Aqueuse, in
' Guillelmus I, vicecomes Massiliae. * S. Honoratus III, episcopus Massiliensis.
24 CHARTULARIUM
valle que nuncupatur Tritis : primo, in villa que vocatur Porcilis,
omnem meam partem, sicut dixi, a genitoribus meis vel ab avunculo
meo michi derelictara, cum omni integritate et absque ulla diminu-
tione, dono supradicto monasterio-, in villam quam vocant Puio Ne-
roni, similiter; in locura qui vocatur Sancti Andeoli, quantum ibi per-
tinet, similiter ; de villa quam vocant Ollarias, manifestum est quantum
avunculus meus dédit monasterio Montis Majoris, de cetero omnem
partem meam dono monasterio Sancli Victoris; sed et in comitatu
Forojuliense, id est in Fraxeneto, in villa quam vocant Ad Molam et
in apendiciis et in territorio ejus, omnem partem meam. In civitate
etiam Arelato, dono mansiones meas, quas ego construxi et bedifi-
cavi, que sunt juxta Sanctum Lucianum, cum omni superposito et
omni structura que ibi pertinet. Hec autem omnia supranominata et
suprascripta, propter anime mee salutem ac genitorum parentumque
meorum, dono, cedo atque trado in ditione almi martiris Victoris,
et in manus abbatum ac monachorum presentium et futurorum,
ibidem perpetim famulanlium, ut ab bac die, sine interpellatione ali-
cujus hominis, teneant et possideant, et pro peccatis meis assidui in-
tercessores existant. Sane si ego aut alius aliquis bomo, etc.
Facta est autem donatio bec , anno incarnationis dominice mille-
simo viu, inditione vi, régnante Rodulfo rege Alamannorum seu Pro-
vintie, et in prefato monasterio présidente donmo Guifredo, benignis-
simo abbate.
Ego Pontius, gratia Dei episcopus, manu propria roboravi, et
testibus firmare rogavi. Ego Fulco firmavi. Ego Lanbertus firmavi.
Ego Guillelmus, filius Guillelmi, firmavi. Ego Arnulfus firmavi. Ego
Pontius, filius Guillelmi, firmavi. Pontius, filius Attoni, firmavi. Leo-
garda firmavit.
19.
De vicis quos dédit Fulco.
(Edd. Guesnay, V\ta s. Cass., 563, et Ruffi, Hist. de Mars., I, 58.)
19 jun. 1020. Omnibus in Christo licet fidelibus, dum cannonica et aposto-
lica, etc. Igitur ego Fulco, una cum uxore mea, Odila, bec et alia consi-
SANCTI VICTORIS. 25
derans, et in manus Dei viventis pro culpis meis incidere pertimes-
cens, tactus amore illius, dono ei aliquid de his que ipse michi conce-
dere vel donare dignatus est, ejusque martiri Victori , monasterio
quod situm est atque fundatum super ripam maris, haut longe a Mas-
silia civitate, nec non abbatibus, sive monachis, presentibus sive futuris,
ibidem servientibus, pro remedio anime mee vel parentum meorum,
ut Deus omnipotens dignetur absolvere animas nostras ab omni vin-
culo delictorum et a pénis inferni liberare. Imprimis, dono totam
partem meam ab integro, de cunctis rébus mobilibus que deportare
potest homo, vel ducere vel reducere. Deinde dono alodem meum
qui ex jure patris* mei michi advenit, in comitatu Aqueuse, in valle f° ".
Tritis : id est, in villam quam vocant Porcilis, dono vi partem; et de
villa quam nommant Puio Luberio, mi1™ partem ; de villa vero quam
vocitant Puio Nigro, vi partem; de villa vero quam dicunt Bulco-
dinas, nu partem. In tali igitur tenore, dono bec omnia, que supra
exarata esse videntur, altissimo Deo et sancto Victori, ut quandiu
vixero teneam et possideam, et post obitum meum, sine ulla mora vel
molestia, ad ipsa casa Dei, videlicet cenobii almi Victoris martiris
revertatur. Sane si quis, etc. , non valeat vindicare quod repetit,
sed componat in vinculo auri libras D, et in antea donatio ista firma
omni tempore stabilisque permaneat.
Fada donatio ista anno incarnationis Domini anno millesimo xx,
indicione m, in mense junio, xm kalendas Julii, lima xxm, in prima
feria , in castrum Fossis, régnante Domino nostro Jhesu Christo
ubique, et in Alamanna seu Provinlia Rodulfo rege.
Ego Fulco, qui hanc donationem dedi, firmavi et firmare rogavi.
Odila, uxor mea, firmavit. Guido firmavit. Fulco de Aquis firmavit.
Pontius Pelet firmavit. Ysmodo de Taradell firmavit. Guitardus Mala
Aura firmavit. Pontius episcopus firmavit. Guillelmus , frater ejus,
firmavit. Aicardus, frater ejus, firmavit. Jozfredus Mala Parti firmavit.
Guiquirannus cannonicus firmavit. Stephanus cannonicus firmavit.
Lanbertus cannonicus firmavit. Guillelmus firmavit. Iterius firmavit.
Lanbertus de Solario firmavit. Alius Lanbertus firmavit.
26 CHÀRTULARIUM
20.
De orto et molendino.
cire. 1030. Ego, in Dei nomine, Guillelmus , vicecoraes Massilie, siinul et
dater meus, Fulco, una cum filiis nostris et uxoribus, facimus doua-
tionem omnipotenti Deo et sancto Victori, glorioso martiri, ejusque
nionasterio, de molendino qui est situs1 justa fluvium Vuelne, ex
eadem Vuelna ubi Gerenus fluvius cadit in bedalle de supradicto
molendino, ad guadum Vuelne per quod itur ad Carvilianum, terras
Sancti Victoris. Et donamus omnia que sunt inter ipsum bedal et ulte-
riorem ripam de supradicta Vruelna, a molendino de Petronilla usque
in Gerrenum et ad supradictum guadum, cum omni integritate.
Igitur ego Guillelmus firmavi. Fulco fnmavit. Stepbana firmavit.
Odila firmavit. Guillelmus firmavit. Pontius2 episcopus firmavit. Ai-
cardus firmavit. Gauzfredus firmavit. Stepbanus firmavit. Bertrannus
firmavit. Petrus firmavit. Hii omnes, filii Guillelmi vicecomitis, et
multi alii similiter firmaverunt.
De decimo molendini.
Igitur ego Pontius, gratia Dei, Massiliensis episcopus, cum con-
sensu clericorum meorum, facio donationem Deo et sancto Victori
martiri, ejusque monasterio, de omni decimo supradicti molendini,
sive ortorum et pratorum vel arborum et omnium omnino rerum
que in supradicto termino monacbi Sancti Victoris bedificaverunt, ut
omni tempore monacbi teneant et possideant, absque ulla contra-
rietate , et pro nobis apud Deum intercessores existant. Si quis
vero, etc.
Amelius cannonicus firmavit. Cleophas firmavit. Pontius canuonicus
firmavit. Pontius cannonicus alius firmavit. Guicbirannus cannonicus
firmavit. Stepbanus cannonicus firmavit.
' Posteriore manu suprascriptum est : quod s Pontius II de Massilia.
est situm.
SÀNCTI VICTORIS. 27
21.
De molendino Vuelne et decirao.
Cum temporibus liqueat antiquioribus donationem cunctain sine cire 1030.
ulla titulatione valuisse, et stabilitatis rigore sui viguisse, modérais
tamen temporibus legalibus edictis constat aliter stabilitum, nullam
donationem * videlicet sine litteralibus gestis valere sanecitum. Quo- vo.
circa , ego Willelmus, et ego Fulco, donanuis aliquid gestis alli-
gatum, timoré compulsi nostri Redemptoris, monasterio Sancti Vic-
toris, hoc est de ipso molendino quem monacbi hedificaverunt cum
magno labore , et multis sumptibus construxerunt super fluvium
Vuelne, in locum quem vocant ^adum de Margarila, ipsam terciam
partem que pertinet ad potestatem, et ipsum bedal, et tota terra que
continetur infra ipsum bedal, sic1 procedit ipse rivus de bedal de
ipsa matre2, et, circumacto molendino, cadit in ipsam matrem. Quic-
quid voluei int inde agere ipsi monacbi, potestatem et licentiam dona-
mus, videlicet ego Guillelmus, et ego Fulco, donatores, et filii nostri
uxoresque nostre. Si quis, etc.
Ego Pontius, ecclesie Dei Massiliensis episcopus, aliquid eidem ec-
clesie ex rébus pertinentibus monasterio excellentissimi Dei martiris
Victoris dono gestis alligatum, boc est decimum quod est in territo-
riolo jnxta rivum Vuel.na nomine dictum, si forte ibi aliquid babetur
quod eidem ecclesie Dei pertinere videtur ; ita ut nullus inquietare
amplius audeat, vel modo viventium, vel nobis in posterum succeden-
(ium. Et boc territoriolum ita est consortatum : ex meridiana parte,
ipsius rivi predicti aqua decurrente; ab oriente vero, aqua ipsius mo-
nasterii molendini ab ipsa matre dirivata; ad occasum directim de-
fluente, quoadusque ad molendinum deflectitur, et bine ad matrem
reverlitur.
Ego Pontius episcopus firmavi et lestes firmare rogavi. Ego Guil-
lelmus vicecomes firmavi, et uxor mea, Stephana, firmavit. Ai-
' Fort, corrig., s'uut. * I. e. fluvius unde aqua est bedalis derivatur.
cire. Î030.
28 CHARTULARIUM
cardus, filius Guillelmi, firmavit. Stephanus firmavit. Bertrannus fir-
mavit.
Postea vero cannonici ipsius civitatis Iibentissime et laudaverunt et
firmaverunt, scilicet Stephanus atque Pontius et ceteri. Volveradus
firmavit. Guidbertus firmavit, et frater suus, Lagetus, firmavit. Lam-
bertus firmavit. Pontius Sigfredi firmavit. Guifredus firmavit, et ceteri
milites firmaverunt.
22.
De Piscibus Vulne.
Ego Pontius Massiliensis urbis episcopus, et dommis Guillelmus,
pater meus, et domnus Fulco, avunculus meus, utrique vicecomites
Massilienses, cum uxoribus suis et filiis, pro remedio nostrarum ani-
marum, donamus Domino Deo et Sancto Victori Massiliensis monas-
terii et habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quam futuris, ab eo
loco quo influit Gerrenus in Vuelna, aquam de Vuelna, usque ad eum
locum quo ipsa Vuelna intrat in mare, ad piscandum omni tempore,
ita ut nullus présumât piscari in ea sine jussione eorum. Si quis
autem, etc.
23.
Carta Honorati, episcopi Massiliensis, et clericorum suorum, de honoi'e quam reddidit
sancto Victoris martiris , monasterii Massiliensis.
(Ed. in Gai/, christ., I, 108, et in Anûq. de Mars., I, 348.)
31 OCt- • .,..,,„....,.. „ r, •
c. 965-977. In nomme sancle et îndividue Irimtatis, simpucique Deo, Patri et
Filio Spirituique Sancto. Honorants', gratia Dei, sancte sedis Massi-
liensis episcopus. Sumi pastoris vestigia sequentes, etc.
Igitur, ego jam dictus Honoratus episcopus, cum clericis meis,
divini accensus amoris2 atque gloriam retributionis omni affectu desi-
derans, in honore Dei omnipolentis sanctique Victoris martiris con-
gregationem monachorum secundum regulam sancti Benedicti, in
abbatia ejusdem beati Victoris constitui optamus, ut pro me, succes-
4 S. Honoratus III , cire 948 — 977. * Fort, suppl. igné.
SANCTI VICTORIS. 20
sorumque nostrorum, et pro statu ecclesie nostre, cotidie* intercédant f 8.
ad Dominum, ut Domini pietas nostrorum peccaminum nobis indul-
geat et concédât vitam eternam. Et, ut ibi utilius possint regulariter
vivere, ex terra que ad eandem abbaliam pertinere dinoscitur aliquid
eis concedimus : boc est terra culta et inculta, pratis, pascuis, garricis,
aquis, aquarum ductibus eorum vel reductibus; et est ipsa terra in
comitatu Massiliense , in giro ejusdem ecclesie beati Victoris. Con-
sortes : de duos latus , litus maris ; de alio latus , fontem et montem
quem nuncupant Guardiam, et viam juxta locum quem vocant Para-
disum. Et concedimus eis ecclesiam Sancti Damiani, cum omnibus
apendiciis suis; et est ipsa terra terminata, de uno f[r]onte, balma que
dicitur Cunilio, usque ad illam baluiam vel ad illum strictum que di-
citur Culnitio; et de illo stricto vel ipsa balma, sicut ille mons vadit
usque ad illum monlem qui est super valle que dicitur Scura, sicut ipse
mons aquam vergit usque in canalia; et, de uno latus et alio fronte,
ipsum mare que vadit in circuilu ; et, de alio vero latus, de ipsa balma
de Conilio, sicut illa strata publica descendit in Gurgo Nigro, sicut ipse
rivus Arannus discurrit usque in mare. Et, in alio loco, concedimus
eis ecclesiam Sancte Eufemie, vel quantum ad eam pertinere videtur ;
et, in alio vero loco , villa que dicitur Lainairolas, terciam partem de '
ipsa villa, et de ipsa valle, et de omnibus que eis pertinent cum ipsa
valle que dicitur Lisola; et, in terminio de Castro Marigana, ecclesiam
que est fundata in bonore sancti Victoris, cum omnibus apendiciis
suis, cum ipsa terra que dicitur Agausa; et, in alio loco, valle que no-
mmant Judaica, cum vineis et campis vel quantum ad illam vallem
pertinet; et, in alio loco, in valle Prato Longo, vineas mior, et surit
nomina laboratores ipsorum : Aicardus, et Gonbertus, et Mercorinus,
et Grimaldus; et, in alio loco, in comitatu Aqueuse, in terminio de
castro Lambisco, ecclesiam sancti Victoris cum omnibus adjacenciis
suis; et, in ipso comitatu, in terminio de valle Vallavense, terciam
partem de quantum ad ipsa valle pertinet; et in comitatu Senescience,
in terminio de castro Petra Castellana , terram quantum pertinet ad
beatum Victorem, intègre concedimus; et in alio loco, in terminio
Aquense, villa que dicitur Filciaco, cum apendiciis suis, id est Melno,
30 CHARTULARIUM
Trobio, vel alio Trobio, quantum ad ipsas villas pertinet, concedimus
eis ; et in comitatu Forojubense , in terminio de Castro Grudignone ,
terrain quantum pertinet ad bealum Victorem ; et in comitatu Ucetico,
in villa Agnaniga, cum omnibus apenditiis suis. Igitur ego jam dictus
Honoratus episcopus, cum clericis meis, concedimus vobis licentiam
ad inquirendam terram sancti Victoris, quam nos non sumus posse-
suri; et, ubi eam inveneritis, licentiam babeatis interpellare et tenere
eam, sine ulla interpellatione de ullo episcopo. Hec omnia supra
inserta cum ecclesiam sancti Victoris , in qua ipse requiescit, teneant
et possideant monacbi qui in ea babitaverint, et in ea regulariler de-
servierint, jure perpetuo, absque ulla contrarietate, quicquid ad ipsam
ecclesiam advenerit. Sane, si quis, etc.
Acta carlula ista in Massilia civitate publiée, régnante Gonrado '
rege, feria nu, n kalendas novembris.
Signum domni Honorati, qui cartulam islam fieri jussit, et teslibus
firmare rogavit, et manu sua firmavit. Signum, Deodatus. Signum, Ni-
cecius. Signum, Autardus. Signum, Marinus. Signum, Dominicus. Si-
gnum, Folcardus. Signum, Riculfus. Signum,* domnus Guillelmus,
frater suus, vicescomes, et uxor sua, Biliildis, voluerunt et consen-
serunt, cum filiis suis, Pontio et Guillelmo. Domnus Guillelmus cornes5
firmavit.
24.
De vinea çcclesie et custodum.
1045. In sancte et individue Trinitatis nomine et honore. Ego Guillel-
mus3, vicecomes Massiliensis, et uxor mea, Stepbana, et filii mei, Ste-
pbanus videlicet et Bertrannus et Petrus, donamus ecclesie sancti
Victoris sancteque Marie et sanctorum apostolorum Pétri et Pauli,
quorum altaria constant in eadem ecclesia dicata, très modiatas vi-
nearum, cum ipsis hominibus qui eas plantaverunt et hedificaverunt,
quatinus eodem vinculo eodemque usu atque conventu sint ipsibedi-
1 Conradus, filius Rodulphi II, rex Arela- mitis; qui Guillelmus jam a. 965 cornes dice-
tensis 937 — 993. batur. Vid. inf. n. 29.
9 Guillelmus, filius Bosonis Provinciœ co- l Guillelmus II.
SANCTI VICTORIS. 31
ficalores huîc supradicte ecclesie, cum suis porcionibus sortibusque,
illecti atque ligati, uti sunt nobis donatoribus, ut abhac die et dein-
eeps, non sit illis potestas, licentia vendendi suas partes, sine consilio
sacriscrinii vel custodis predicte ecclesie. Constat vero predictam do-
nationem eo ordine esse factam predicte ecclesie, precipue pro re-
medio animarum nostrarum , partim vero sumendo aliquid ecclesie
ejusdem pecunie, videlicet sexaginta solidos , ut ipsius ecclesie
sacriscrinii custodesque semper fructum usumque earundem predic-
tarum vinearum babeant, teneant possideantque ad proprium jus do-
miniumque sacrarii predicte ecclesie. Quicquid enim sancte ecclesie
tribuitur, illi proficuum creditur, cui officio deputetur a quo impen-
ditur, precipue tamen illud quod sic specialiter famulitio sanctis alta-
ribus subrogatur. Unde, ut supra dictum est, per omnia cedimus,
donamus atque transfundimus supradictas vineas (que vinee sunt in
territorio Massiliensi, in valle ecclesie sancti Justi; et ex parte australi,
junguntur vel adberent vie publiée que ad ecclesiarn sancti Justi
ducit a civitate ; ab oriente, adberent rivo Gerreno, ab aquilone, terre
ecclesie sancti Justi; a meridiana, vinee episcopi Tbolonensis laudati);
predicte ecclesie sacrario, ut in posterum perpetualiter et inconvulse
habeantur et possideantur, ut dictum est, ab eodem et a custodibus
ejus. Ego Gauzfredus', marcbio sive comes Provincie, liane dona-
tionem manu propria dono sive firmo, et testes ut firment libentissime
rogo. Si quis tamen (quod absit) contra banc donationem venerit vel
obstiterit, obtinere illud non valeat quod apetierit ; sed cogatur in vin-
culo exsolvere auri libras X optimi.
Facta donatio ista est anno incarnationis dominice millesimo xlv,
indicione xm.
Ego Guillelmus vicecomes , et uxor mea predicta, et predicti filii
nostri hanc donationem fieri voluimus, et propriis manibus firma-
vimus, et firmare rogavimus. Stepbanus, Guillelmi lilius, firmavit. Ber-
trannus et Petrus, filii ejus, firmaverunt. Wirannus firmavit. Alteman-
nus firmavit.
1 Gaufridus I, filius Guillelmi Iï, comitis Provinciic.
32 CHARTTJLARIUM
25.
Sponsalitium Sancte Crucis.
oirc. 1045. In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris nempe et Filii Spiri-
tus quoqueSancti. EgoGuillelmus1, vicecomes Massiliensis, pro remedio
anime mee, uxorisque mee ac fîliorum meorum, feci hedificare eccle-
siam, que est sita juxta ecclesiam sancti Pétri, Massiliensis monasterii,
ad sinistram partem ; et in honore Dei et sancte Crucis eam rogavi
consecrari, et ipsi in dotem et in sponsalicium medietatem de Cesa-
resta, quam tenebam, donavi. Et ipsam ecclesiam ipsamque medieta-
tem de Ceseresta donavi sancto Victori, Massiliensis monasterii, et ha-
bitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quam futuris, ea scilicet
ratione ut illi babeant, teneant et possideant, sine ulla inquietudine,
ut pro nobis preces ad Dominum fundant assidue. Quod si aliquis
p> 9. fueritita diabolica instigatione* agitatus, ut velit istud donum evacuare,
aut in alico decurtare, non valeat quod quesivit vendicare, et cogatur
xx auri purissimi libras supradictis babitatoribus Sancti Victoris exsol-
vere, et insuper incurrat iram Dei omnipotentis, qui dicit : « Michi
vindictam, et ego retribuam s. »
Poncius , episcopus Massiliensis, firmavit. Stephana3 firmavit. Pon-
tius ISemausensis firmavit. Porcelletus firmavit. Atanulfus firmavit.
26.
De tolneo de Legunio.
(Ed. in Gali. christ., I, instr. 107.)
2 jni. 84b. In Christi nomine. Judicium seu et notamen donationis, qualiter vel
quibus presentibus multisque bonis bominibus, qui subter erunt scrip-
turi vel firmaturi. Ubi adveniens Alexandrius, advocatus Àlboini'
episcopi, vel de ipsa casa .Dei sancti Victoris martiris, Massiliensis,
1 Guillelmus II. * Stephana, Guillelmi II vicecomitis secunda
« Rom., XII, 19; Hebr., X, 30. uxor, Pontiï episcopi no-verca.
* Alboinus, episcopus Massiliensi».
SANCTI VICTORIS. 33
in Cadarosco villa , in mallo publico ante Rothbertum, vicarium de
viro illustri Adalherto comité, et tam scavinis, tam romanis quam sa-
licis, vel judicibus, qui cum ipsis ibidem aderant, id est Yosepb, INor-
taldo, Elephanto, Odilone, Wildemare, Bertelaico, Regenardo, Deo-
dato, Ansulfo, Fulcardo, Elfaldo, Martino, Homine Dei Victore,
Donato, Teutbberto, Teufajiio, Balsamo, Rachio, Aaron, INecleranno,
Gaudentio, Abone, Benedicto, Maccbone, Lubone, Flodoveo, Godo-
berto, vel etiam quam pluribus aliis bonis bominibus, qui cum ipsis in
mallo publico aderant. Jbique veniens Alexandrins, advocatus Albuini
episcopi, vel de ipsa casa Dei sancti Yictoris, monasterii Massiliensis,
qui se, per manum fidejussoris sui, Berlelaigi, de satis dando tbelonio1
qualiler reclamavit'; et interpellavit aliquem bominem, nomine Gui-
nifredum, advocatum Rotliberti vicarii, dicens eo quod sui hommes,
unde Guinifredus, advocatus Rothberli vicarii, non redderet sumptus,
sicut prestantissimus Pipinus rex, velCarolusrennenis3, pius, augustus,
vel etiam Ludovicus, ac Lolharius, ulerque imperatores, per suis precep-
lis, singuli ad ipsam predictam casam Dei sancti Victoris, ad luminaria,
condonaverunl ipsum tbeloneum de villa Leguino, vel quicquid ibidem
ad eorum fiscum perlinere debebat concesserant, tam terrenis quam
etiam navigantibus, ipsius bominis ' Rolbberli preserunt et saziave-
runt malo ordine et contra legem5, unde legem subire et incurrere de-
bent. Sed ipse Guinifredus advocatus seniori suo Rotbberto in respon-
sis suis dixit, quod in bac causa non sic veritas se baberet, pro eo quod
quantum ipsi bomines Rolbberli de ipso tbeloneo preserunt, suus
antecessor, nomine Frodingus, inde vestilus fuerat. Sed ipse Alexan-
drius, advocatus sancti Victoris, preceptis supra memoralis regum vel
imperatorum ibidem manibus ad relegendum ostendil, et quomodo
supra memorati reges seu etiam imperatores, in luminaribus ecclesie
1 l'oit, suppl. : obtulii. Leguini villœ, ab imperatoribus ecclesise sancti
1 Id est vicarius , contra quem litigabat Victoris condonatum (de quo dono vid. sup.,
cpiscopus. n. Il et 13), minus juste al) liomiiiibus vi-
Fort. corrig. : serenisaimus . carii fuisse perceptum., quorum sumptus (id
* Fort, corrig. : nomine. est , pecuniam sic ab eis collectant) ipse vica-
" Nisi fallimur, hnjusce loci seusus est: rius restituere recusabat.
Advocatus episcopi conqueritur tbeloneum
I. S
34 CHARTULARIUM
sancti Victoris, vel ei servientibus, collatum habebant, et ipsi precepti
ex cunctorum anulis impressiones manifeste gestant. At tune ipse pre-
fatus vicarius ipsos pagenses per eorum sacramentum jurare fecit, ut
quicquid de hac causa, inter ipsa casa Dei sancti Victoris vel ipso ad-
vocato Rothberti vicarii, nomine Guinifredo, quicquid de ipso predicto
tbeloneo in veritate scirent, dicere vel secernere in veritate deberent.
Quod et ita fecerunt. In primis juravit Bertelaigus, Homo Dei, Manas-
ses, Raganardus, Arnulfus, Martinus, Victor, Geiraldus, Macchon,
Enserannus, alius Raganardus, Yonatba, Gislao, Yacob, Georgius,
Agilmars, Benedictus, Villemaris, Ison, Ingobertus. Post istum sacra-
mentum, facta legibus discussione , unusquisque per se interrogati vel
discussi fuerunt. Et sic unianimiter testimoniaverunt, et dixerunt per
illud sacramentum, quod ipsi juratum babebant, quod diebus vite
eorum et temporibus Leibulfi comitis, qualiter in ipsis preceptis con-
tinebatur, taliler ad ipsam casam Dei prefatam de ipso theloneo semper
viderant, qualiter vicedominus vel ejus ministerialis sancti Victoris
cum suos participes in omnibus ordinassent, absque blandimento de co-
mitibus * vel vicariis Arelatensibus. At tune ipse vicarius, nomine Roth-
bertus, vel suus advocatus, nomine Guinfredus, in omnibus ibidem
concrediti fuerunt, quod quantum de ipso theloneo vel fisco injuste
abstultum fuerat, ipsi uterque, Rotbbertus et suus advocatus, pro
eorum gadio, secundum legis ordinem, Alexandrio, advocato sancti
Victoris, vel Albuino episcopo, in omnibus suos gadios condonave-
runt. Propterea Alexandrio, advocato supradicte ecclesie, necesse vel
oportunum fuit, ut notitiam seu et indicium firmitatis sibi exiberi de-
buisset; quod ita et fecerunt. His presentibus actum fuit, quorum robo-
rationes vel signacula subter tenentur inserta.
Facta notitia bec vin kalendas Àugusti, anno v imperii domni nostri
Lotbarii inrperaloris, inditione vi.
Joseph presens fuit. Elefantus presens fuit. Wildemarus presens fuit.
Theutberlus interfuit. Odilo interfuit. Gandentius presens fuit. Arnulfus
presens fuit. Et multi alii interfuerunt.
SANCTI VICTORIS. 35
27.
Redditio de villa Carviliano.
lu nomine Domini Jbesu Ghristi, salvatoris nostri. Ad notitiam pre- Cire. 1020.
seutium, nec non etiani bominum sequentium, cupientes perveniri, et
ad Dei scieutiam volentium, villa, que Carbilliamis dicilur, et que an-
tiquitus a nobilissimo virq Sigofredo , cum Erleuba, uxore sua, cartis
et iudiciis evidentissimis, pro suarum redemptione animarum, saucti
mouasterio Yictoris oblata in belemosinam traditur, iterum, longo
post tempore, destructif monasterio, ab eodem loco saucto subtracta,
et a quibusdam hominibus injuste diu possessa, modernis temporibus,
qualiler, Deo auxiliante, et nobilissiiuis viris, Wilelmo scilicet et Ful-
cone1, fratre ejus, zelo Dei acceusis, id agentibus, eidem saucto loco
sit restituta, bis scriptis indere statuimus, Quadam itaque die, tempore
Quadragesime, quando boulines, qui ebristiano censentur nomine,
solet religio nominis bujus non modo suadere pravis ab actibus, quin
ymmo ab ipsis rerum terrenarum communibus temperare curis, resi-
dentibus bujusce causa religionis supradictis principibus , altero juxta
sedem Massilienser" , altero in monasterio sancti Victoris ; quidam
fralres monasterii ceperunt mutuo loqui, quod licentiam a Deo nobis
collatam loquendi apud principes neglegi mus, presertim cum reliquo
totius auui tempore non suppetat facultas. Requiranlur ergo carte que
continentur in sacrariis, et videamus si forte quid repperialur in eis de
terris sanctuariis, quod diu substractum a jure altaris possideatur ai»
bominibus vite secularis, quodque, cum adjutorio Dei omnipotentis, et
eormn2 prudentibus consiliis, possit restitui jura altaris. Quod ita,
favente Deo, factum est. Nain quedam antiqua inventa est carta, in
qua continebatur quod supradictus vir nobilissimus, Sigofredus, et
uxorejus, Erleuba. predictam villam, pro redemptione animarum sua-
rum, dederant monasterio sancti Victoris, tempore Hlotarii impera-
toris3. Qua perlecta, in auribus principum et eorum karissimarum con-
1 Guillelmus II et Fulco , vicecoroiles Mas- * I. e. principum.
»iliac. »' Sigofredi chartam habes, p. 39, n» 28.
36 CHARTULARIUM
jugum ', laudaverunt virum, qui lantum monaslerio contulerat donuni.
Et promiserunt se, pro amore Dei et sancti Victoris, ipsos homines
prius justitiaturos quam inde colligerent fructus venturos. Tercio nam-
que die ante festivitatem sancti Johannis Babtisle2, idem homines, qui
se dicebant alodarios, ante potestates fidejussores dedenmt, ut, trans-
acla sancti apostoli festivitate Pétri3, redderent aut defenderent. Qui-
bus visum est quasi deliramentum , nec curaverunt illud altendere
plevimentum ; unde, illum transgredientes terminum, petierunt sibi
aliud spatium , in quo possent facere exagium. Quo peracto , Dei
judilium contra se videntes, recesserunt dolentes. Adhuc aliud presu-
mentes, quamdam mulierculam assumentes, juvare fecere, dicentes
quod illud predium justius essent illi possidentes quam advocarii
sancli Victoris î-equirentes. Sed quia illa juratio non fuerit jusla, raox
probavit manus mulieris exusta. Sed illi aliud viderunt , aliud retule-
runt, et, post sancti Victoris sollempnilatem4, placitum mutaverunt,
atque in ipsam terram se ituros dixerunt, ibique eam defendere aut
reddere promiserunt. Monacbi vero ut audierunt, arcbam sancti Vic-
toris illuc detulerunt, et tribus diebus totidemque noctibus illic cum ea
manserunt. Sed supradicti homines quod promiserant non attende-
runt. Domnus ergo episcopus civitatis s, audito de monachis ad rever-
tendum induratis, consilio utriusque potestatis6, perrexit ad eos causa
karitatis, et cum eis loquutus est blande satis : « Qnid, fratres mei, hic
statis? Mandat vobis meus pater, et domnus Fulco, ejus frater, cras,
hora prima diei, reducite arcbam martiris in domum Dei; et nobis
revertentibus fmietur causa hujus rei. » Quod ita et faclum est. Igitur,
causa tantisper dilata , et post festa sancte Marie est translata. Verum,
béate Marie mox celebrata nativitate7, monacbi abierunt in civitatem ,
interpellantes de hoc utramque potestatem. Qui, hominibus vocatis,
loquuli sunt ad eos dure salis : « Inimici veritatis, quousque servos
Dei fatigatis? Si vera est vestra possessio hereditatis, precipimus ut
statim defendatis. Quod si ita non esse putatis, jam reddite in manu
1 Guillelmus et Fulco, vicecomites ; Ste- * 21 jul.
phana et Odila, uxores eoruni. « Pontius II, filius Guillelmi.
" 2I J""- e Fulconis videlicet et Guillelmi.
S 29jim. 7 8sept.
SANCTI VICTORIS. 37
abbatis. » Quidam auteni eorum, per judicium veritatis cognoscentes
se injuste eam possedisse salis, conlinuo dereliquerunt in manu ab-
batis. Sed alii, in obstinatione perdurantes, abierùnt, fidem dantes
in crastino se non defuturos defensantes. Monacbi vero , altéra die,
matutinis celebratis, inox tulerunt arcbam Victoris beati, et venerunt
ante civitalem in médium prati, duoque secum advocati, carlam ipsius
alodis defendere parati, cura ecce plurima multitudo ipsius urbis,
utriusque sexus, mixtis t urbis, venerunt ad martiris arcbam poplitibus
curvis. Tune ita domnus Wilelmus * vicecomes loquutus est ad illos r 10.
alodarios oranes : « Admoneo vos ut servos Dei ultra non fallalis, aut
vestra calliditate decipere cupiatis, ne forte iram Dei incurratis , et in
conspectu ejus cadatis. » Similiter domna Stepbana, uxor ejus , et
domna Odila, uxor fratris ejus, fidèles sancti Victoris, agebant onmi-
modis quatinus stabilis esset carta donatoris. Domnus Fulco non po-
terat adesse propter alias causas que erant fieri necesse. Sed domnus
Wilelmus, frater illius, propter se et propter illum, regebat sancti Vic-
toris vexillum. Nec mullipendebat magnum autpusillum, quia cupidi-
tas non vicerat eura, Cumque bomines furibundi vidèrent se a potes-
tatibus retundi, timei-entque virtute martiris confundi, accedentes ad
arcbam sancti Victoris tremebundi , reddiderunt ipsum alodem vere-
cundi. Sed duo adbuc obsislebant pestilentes, qui videbantur plus
agrestes. Hii itaque, contra Dei juditium nitentes conquirere sibi ad-
miniculum , quod eis magis fuit in periculum, cunctisque audientibus
ingens exstitit ridiculum. Tulerunt sibi de plateis unum parvulum,
quem resticula vincientes projecerunt in stagnulum. At, ubi eumvide-
runt aquam non receptum, cognovit se uterque deceptum. Ac mox
reddiderunt ipsum alodem retentum , quod diu tenuerant per con-
temptum.
Adbuc auteni pars maxima ipsius alodis captiva remanebat, quam
etiam vulgus sancti Victoris non episcopalem esse dicebat. Pro qua
interpellavimus domnum episcopum civitatis, et tune utique non fuit
ejus voluntatis ut redderet eam juri libertatis. Sed , post paucos dies
bujus intcrpellationis, perrexit ad monasterium, causa vigilie et ora-
tionis. llluscescente vero mane ipsius doininice ressurrectionis , post
38 CHARTULAR1UM
acceptam sportam sue peregrinationis, ob religionera pie devotionis,
venit in médium congregationis ; ibique , coram omni fraternitate , ex
canonica auctoritate, quicquid infra ipsos terminos continelur de mo-
nasterii hereditate , totum reddidit cura omni inlegritate et absque ulla
diminuiione, pro anime sue et parentum suorum redemptione , atque
banc cartam warpitoriam fieri jussit sua preceptione. De duabus au-
tem partibus est ipsa possessio terminata , ut editio tradit vulgata et
resonat in ipsa antiqua carta , id est : a parte meridiana, ipsorum mon-
tium cacuniina, et, exaltera parte, Vuelne in qua delabuntur cetero-
rutn fontium flumina ; de aliis vero duabus partibus erat dubia termi-
natio, donec eam fecit certain divina miseratio per juditium aque et
ignis manifestissimis signis : boc est , a parte orientali , ab ipsa ripa
fluviali, ubi videntur antiquitus fundati mauseoli , saxa ingentia adbuc
in quadrum jacenlia, que composuit gentilis amentia , linea recta per
loca arentia, usque in ipsius montis cacumina eminentia; ex altéra
vero parte, abipsa ripa fluminis, ubi vocant Albarela, quasi stadiouno
contra meridiem , liuea recta dein reflectitur paululum contra solis
orlum, itemque dirigitur contra meridiem, usque ad illum locum ubi
vocant Cotes et usque in ipsos montes.
Si quis igitnr ullus bomo, vel femina, recuperationem banc voluerit
dissipare, inrumpere, vel efiam inquietare, non valeat implere quod
temptavit amare; sed, cujuscumque sit gentis, servilis, libère, pauperis
aut potentis , iram incurrat Dei omnipotentis , per cuncta secula vi-
ventis et ipsius liventis conamina delentis: excommunicetur ab agmi-
nibus angelorum, bordinibus apostolorum, martirum, confessorum et
omnium sanclorum, cum Cbristo positorum, ex tune episcoporuni,
abbatum , monacorum, omnium clericorum , tune tempore vivorum
et post se futurorum. Placuit vero nobis banc facere titulationem,
projeter recuperationis ipsius commemorationem, ne lateat sequacem
generationem quantam babuerint monacbi laborationem, propter ipsius
terre delibeiationem. Domnus Pontius episcopus firmavit.
SANCTI YICTORIS. 39
28.
Beilata, Carviliano.
Facta legibus donatio instar oplinet possessions. Priscorum itaque 24 ju». 840.
decrevit auctor'.tas, ut quicquid alter allcri tradideiût, scripturis signet
dispositis et testibus roboratis, ut quicquid unusquisque perceperit,
possessa traditio , presentibus futurisque temporibus, ad possidentem
proficiat in augmentum. Igilur, cum de animarum salute communis
tractareturutilitas, placuit domno Sigofredo etuxori sue, Erleube, cogi-
tantibus de suis animabus et cupientibus régna eelorum conscendere,
in Dei omnipotentis nomine, coneedunt, id est dant, douant atque in
presenti tradunt, predictus Sigofredus et uxor sua, Erleuba, ad ipsani
casam Dei sancti Victoris atque monasterio ipsius, terras sui juris, id
est, in suburbio Massiliense, villam que dicitur Carvilianus, id est casis
astantibus ac dirutis, terris cultis et ineultis, vineis, pratis, pascuis,
silvis, montibus, garricis, ortis, pascuis, arboribus pomiferis et im-
pomiferis, aquis aquarumve decursibus, accessisque omnibus , cum
omni inlegritate absque ulla diminutione, vel cjuiccjuid ibi visi sunt
babere vel possidere. Similiter donant, in pago Àquense seu Exuense,
villam que dicitur Postemana, cum terris cultis et ineultis, vineis, etc.
Similiter donant ad ipsam casam Dei sancti Victoris, in pago Foro-
juliense, in loco ubi dicitur Aqua Frigida, seu et Siniano, quicquid
ipsi ibidem visi sunt babere vel possidere, id est, etc. Insuper donant
in pago Forojuliense, in loco ubi dicitur Borba, * quicquid ibidem visi y.
sunt babere vel possidere, id est casis astantibus ac dirutis, etc.; qua-
liter ab ipsis possessum vel dominatum fuit , taliter in omnibus ipsi
tradiderunt ad ipsam casam Dei sancti Victoris. Similiter dant do-
nantque, in presenti tradunt monasterio sancti Victoris, terras tradunt
sui juris, predictus Sigofredus et uxor sua, Erleuba, in pago Aquense
seu Exuense, villam que dicitur Bedata et super fluvium Durentie,
cum capella in honore sancti Marcellini, casis astantibus ac dirutis, etc.
ut omnique tempore , sicut ab ipsis possessum est vel dominatum , ita
monacbi teneant et possideant, qualiter ad ipsam casam Dei, sancti
40 CHARTULARIUM
videlicet Victoris, fiât in augmentum possessions, et, post eorum obi-
tum, sit eorum animabus in remissionem peccatorum. Sane si qui, nos
aut nostri parentes, boc repetere voluerint, boc quod repetunl vendi-
care non valeant, sed a liminibus sancte ecelesie alieni existant, et in
antea he perpetuo donationes firme stabilesque permaneant.
Facta donalio hec vm kalendas julii , anno i domno Hlolario im-
perante.
Signum Sigofredo, qui banc cartam donationis fieri jussit,et testibus
ad roborandum tradidit. Signum Erleuba, uxore sua, que consensit.
Signum Nordaldo , teste. Amentius rogilus firmavit. In Dei nomine,
fiabo diaconus consensit et firmavit. In nomine Domini, Constantius
subdiaconus consensit et firmavit. Elefantus rogilus firmavit. Alexan-
drius rogitus firmavit. Signo Teubtbaldo, leste. Gadaldus rogitus fir-
mavit. Signo Noratari, teste. Signo Teulboni, teste. Gauderannus
rogitus firmavit. Odilo rogatus firmavit. Rodoardus rogatus firmavit.
Signum Ingilrico, teste. Rodcarius rogitus firmavit. Pantonius rogitus
firmavit. \uideramnus rogitus firmavit.
29.
De Roniagnana, Ligus Pinis et Fabias in agio Massilise.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 108.)
Mait. 9«5. In nomine sancte et individue Trinitatis. Notum sit omnibus licet '
G
sancte Dei ecelesie fidelibus, piesenlibus, perpeluis atque futuris,
qualiter veniens Honoratus, Massiliensis aecclesie equissimus presul,
in Arelale civitate , publiée , in conspeclu Bosoni comitiss, filii Rotb-
lioldi quondam, atque in presentia omnium virorum Arelatensium ,
judicumque acprincipum, scilicet omnibus, bis nominibus: Raynoardo
judice, Lamberto judice, Pontio vicecomitis, Arlulfo , Rostagno,
Arcbimberto , Bonefacio , Bajamberto , Widberto , Ingelmare , Wicbe-
ranno, Tassilone, David, Amalrico, Pontio, YVidone, Walcbaudo,
Hildoardo, ceterorumquoque omnium botninum aspectum preveniens,
1 l'ort. ]>ro videlicet. - Boso II, cornes Piuvincise, cire. !H8 — 968.
SANCTI VICTORIS. 41
deprecatiis est supra memoralum eomilem , ut res sancte Dei genitricis
Marie sauctique Victoris, Christi martiris, quas prenominatus cornes
injuste detinebat, ei, secundum quod jus tu m esse videbatur, concedi
debuisset. Requirentes autem judices prefati apud supradictum ponti-
pliicem et omnes memorati principes, ut ea que petebat, sicut dicebat,
verum esse probaretur; interea nainque episcopus , scientes et bene
cognitores ac testes fidèles adlnbens, voluit , secundum jus Romane
aecclesie, ea que dicebat confirmare et veraciter adfirmare jurando.
Cum autem prefatus cornes boc quod episcopus querebat verum ac
justum esse cognovit , sacramenlum jurandi ei condonavit, et res
ecclesie predicte, una pro amore Dei et sancte intemerateque virginis
Marie Christique martyris , Victoris , concessit , atque perpëtualiter
possidendo tradidit. Consistunt autem supradicte res in pago Massi-
liense, super fluvium Vuelne, in locis bis nominibus designatis :
Romagnana , Ligus Pinis, Fabias. Hec omnia, que ad supradictam
ecclesiam ppr\enire videbatur, prefatus jam cornes, sicut supra inser-
tum est, reddidit atque concessit. Placuit itaque, rogante domno
Honorato, jam predicto presule, et comiti excellentissimi , banc noti-
tiam diffinitionis conscribi facere, consentiente ejus filio , Rotbboldo,
et fratre ejus, Wilelmo1 comité, omnibusque consiliantibus Areîa-
tensium principibus, ne, fortuitu ((juod minime credimus) eventu, ullo
umquam tempore, bec notilia cessionis a nullo ausu temerario quirel
fieri irrita. Si quis autem, etc.
Anno igitur incarnationis dominice dcccclxv , inditionevu, mense
martio , régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provenciarum2.
1 Guillclmusi,secundusBosouisfilius,quipa- jam viverc desierat a. 968. Prseterea', Hono-
IriinconiitatuProvincia;, a. cire. 968, successif, rato episcopo jam ante a. 984, et fort, ante
* Ex his notis chronologicis baud levis nas- a. 977, successerat Pontius, ut patet ex ebar-
eitur diffîcultas Nam Rodulphus, rex Arela- tis duabus inferius editis, n. 70 et 72. Krror
teusis, cujus est mentio, patri Conrado non igitur inest sive nomini Rodulphi sive uomini
ante a. 993 successif. Unde auctores Gai/, comitis Bosonis ; sed credere malîmua scrlbam
Christ., qui cliartam nostram ediderunt , cor- errasse in nomine Kodulphi, cujus duntaxal
rigendum putavere anno 99i ; cui anno optime regnum indicatur , quam Bosonis, qui prxci-
convenit indictio septima hic annexa. Hac au- puas in charta partes agit. Anni igitur nota
leni correctione admissa, diffîcultas mutatur, non immutata , voei Roilnlfo vocem Conrado
non tollitnr. Boso enim,filius Rnthboldi, cornes substituendain iluxiinus.
Provinciœ, qui chartam subscribit cum f'.liis,
I. G
42 CHARTULARIUM
Ego igitur cornes , Boso , hanc notitiam concessionis scribi et manu
mea roborare curavi. Lambertus judex firmavit. Cornes Wilelmus
firmavit. Raynoardus firmavit. Pontius firmavit. Bonefacius firmavit.
Rostagnus firmavit. Wicherannus firmavit. Raymbertus firmavit.
Hildoardus firmavit. Arlulfus firmavit. Ingelradus firmavit. Arcbim-
bertus firmavit. Wido firmavit.
30.
De decimis quç dédit Pontius episcopus.
1047, In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, Aiceline'
*"**■ quondam filius, nunc autem Massiliensis sedis, non meis meritis, sed
Dei gratia , episcopus , videns boc seculum , quod sit tam caducum et
tam fragile, ut nulli valeat fidem servare, et quod hodie est, cras non
valeat subsistere , et qui eri superbia extentoque collo ibat erectus,
nunc miserabilis jacet sine sensu ut truncus inutilis , esca factus ver-
mibus de se scaturientibus fetidis, etc. ; dono et reddo Domino Deo et
sancto Victori , martyri ejus, monasterii Massiliensis, babitatoribusque
ejusdem loci , tam presenlibus quam etiam futuris , omnem decimatio-
nem, quam ipsi babuerunt vel babent in Ceserësta, in Cadera, in
Nantis, in Almis, in Sancto Micbaele, in Sancto Mitrio, in Carviliano,
et ortis, in vineis, que habere videnlur vel videbunlur in terrilorio
Massiliensi, et in Campaniis et in Septimo et in Pennicis; ea scilicet
ratione, ut ipsi eam babeant et sine ulla inquietudine possideant, et
quotannis v libras cere reddant sedi sancte Marie2, pro censu. Si quis
autem , etc. , cogatur auri libras xu predicto sancto Victori , Massi-
liensis cenobii, babitatoribusque ejus solvere. Insuper supra eum irruant
omnes maledictiones, que in veteri et in novo inveniunlur scripte
Testamento, sicut solet irruere super terram grando, ventorum vi
conglobata subito, vel nubes celum obducere, et fulgura arbores
frangere , funditus domos snbvertere petrasque comminuere ! Hanc
donationis cartam fieri rogavi , et manu mea firmavi, ego prenomi-
1 Acelina, prima uxor Guillelmi II, vice- 2 S. Maria Major, ecclesia cathedralis Mas-
comitis Massilise. siliw.
SANCTI VICTORIS. 48
natus Ponlius, episcopus Massiliensis , et alios firmare feci , et super
altare sancli Victoris posui.
Factaque est donatio haec, anno ab incarnatione Domitii millesimo
quadragesimo vn, inditione autem xv.
Signum Poncii episcopi, qui banc donationem fecit et manu pro-
pria tirmavit, et alios firmare fecit. Slepbanus cannonicus firmavit.
Guicbirannus cannonicus firmavit. Amalricus cannonicus firmavit.
Guilielmus cannonicus firmavit. GuilielmusGuadal cannonicus firmavit.
Bonus Filins cannonicus firmavit. Arambertus firmavit. àrlulfus can-
nonicus firmavit. Milo cannonicus firmavit. Amiens cannonicus fir-
mavit. Frater Serus, precipiente domno Poncio, Massilie episcopo,
scripsit.
31'.
De cartis Adaltrude.
(Edd. Le Cointo, VI, 183; auctores Gall. Christ., I, instr., 106; Guichard, Essai liistor. sur le
cominalat de Digne, II , pr.)
Tïanslalio ex antiqua carta, jam pêne funditus deleta2. Cuni, in Dei 23febr. 780.
Domine, inDigna civitate publiée résidèrent missi domni nostri Karoli,
régis Francorum et Langobardorum , seu et patricii Romanorum , id
est Viernarius et Arimodus , una cum rationesburgiis3 dominicis, Mar-
cellino, Jheronimo4, Gedeon, Regnarico, Corbino, scabinas lites3
scabinos ipsius civilatis, aut bonis bominibus qui cum ipsis ibidem
aderant, pro multorum bominum altercationes audiendas, et negociis
causarum dirimendis, et justis vel rectis judiciis finiendis; ibique
veniens vir venerabilis Maurontus", episcopus urbis Massiliensis , in
eorum presenlia, una cum instrumentis sancte Marie et sancti Victoris ,
que venerantissima et Deo sacratissima Adaltrudis, relicta Netnfidii
quondam7, in ipsa ecclesia sancte Marie et sancti Victoris Massiliensis
Extat et in Chartul. IMin. , fol. 1. amendas lites Je quibus a scabinis judicandiim
1 Quaio funditus deleta lector ipse videËit. erai.
5 I. e. rachimimrgiis. « Hfauruntus, C. Min. — O'iiisse dicitm-
4 Geronimo, C. Min. 21 octoh. 804.
5 I. e.,ut con]ichnui, scadinus civitatis ad di- ' Quandam, G. Min.
44 CHARTIÎLARIUM
delegaverat. In quibus sic babet insertum, quod villa Caladius1, una
cum apendiciis suis , vel omnes adjacentias suas , mancipia , tam rustica
quam urbana, libertis, accolabus2, inquilinis, tam ibidem consistentibus
quaiu et aliunde ibidem translatis, quod situm est in pago Dignense,
n ec non et Alpibus, quod situm est in pago Hebrediineiise, vel omnia
quicquid ad ipsas villas pertinere videntur3. Sed, quomodo ipsa carta
ibidem ante ipsos4 relicta5 fuisset, sic in postmodum alium relatum
ibidem ostendidit6, quod Abbo patiicius7, juxta legis ordinem, de
intericione cartarum, inscribere 8 in publico, vel coram bonis saeerdo-
tibus atque inlustribus personis , sicut lex est roborata, ostendidit9, de
ipsas cartas, quas Antener patiicius10, malo ordine et iniquo ingenio,
de ipsa arclia" sancli Victoris abstraxerat, et incendere ordinavit, boc
est carias quas Gotricus et jam dicta Adallrudes12, vel quas alie pluies
persone ibidem condonaverant ad ipsam casam Dei sancte Marie vel
gloriosissimo sancto Victore Massiliense13. Sed ipse abbas lune tempore1'
fuit nomine Magnus, quando ipsas cartas, quas de Adaltrude Mauron-
tus 13 episcopus ibidem lfi presentavit , pro bono studio et pro bono in-
genio in sua manica ipsa Adaltrudes absconsas babuit, quando ipsas
alias17 cartas super altario ipso misit ,8, et ibi saeramentum dédit19.
Et sic juravit, quod amplius exinde20, in tota Massilia, carie non ades-
sent de illa ratione sancti Victoris, nisi quantum super ipso altario
continebat. Et ipsas cartas, que ibidem parevoles21 * fuerunt, Antener
1 Calladius , C. Min. dicitur , non immerito conjecit Du Cange.
s Accolabus et inquilinis, C. Min. " Caria, C. Min.
8 Omissa sunt nonnulla verba. Fort, suppl. I2 Ada/trudis, C. Min.
vel: sancto Victori concessa , vel: de ratione 13 El glor'wsissimi sancti Victoris Massilicnsis,
sancti f'ictoris fuerint. C. M .
1 Eos, C. Min. "> Temporis, C. Min
" Relecta, C. Min. 10 Marantus , C. Min.
0 Ostendit, C. Min. ,6 In placito.
7 Abbo patiicius, eujus testainentum a. 739, " Vox alias omissa in C. Min.
non semel typis mandatum, iterum a nobis ,0 Super altario imposait, C. Min.
edetur in Cbartul. S. Hugonis. '9 Dédit sic jurando quod, C. Min.
8 Scribere, C. Min. î0 C. Min. omittit exinde.
9 Ostendit , C. Min. 2I Parvule , C. Min. — Hic fartasse audien-
10 Hune Antcnerum eunidem fuisse cjui An- dum de chartis quae, super altare manifeste ex-
therius Provinciarum patiicius in alia eharta positae, omnium oculis apparebant.
SANCTI VICTORIS. 45
ipsas totas1 in sua presentia incendio2 concremare jussit. Et ipsas
cartas, quas Adaltrudes ibidem in ipsa ecclesia in sua manica absconsas
babuit, in arclia sancti Victoris denuo restituit. El ipse episcopus jam
suprascriptus ibidem1 aliud judicium ostendidil', qualiter, per ordina-
tionem domni Karoli,majori dono', cauciarios6 suos missos exinde
jussit ad ipsam casam sancti Victoris revestire; quod ita et fecit. Sed,
quomodo per ipsas rivas vel contentiones1, que in Provincia fuerunt,
ipsa casa Dei exinde desveslita fuit, et sicut alias res ipsas, que juste
ad domnum" regem Karolum obtingebant in alode Antener adliaberet,
per ipsam misculatiouem9, sic et ipsam Caladium villam visus fuit de
ipsa casa Dei abstraxisse. Sed, cuni ipsi suprascripti missi ipsas aucto-
ritates vidissent, et relegere rogassent, sic omnes illos homines inge-
nuos de ipso pago Dignense, qui fuerunt et hoc cognitum habuerunt ,
ipsosper sacramenlorum interpositionem jurare fecerunt, utomnem rei
veritatem ipsorum exinde dicere délièrent. Sic omnes sic affirmaverunt,
quod ipsam, pro beneficio, Metrano, qui fuit patricius in Provincia,
pro causa Massiliense, ipsam villam Caladium, ipsius,0in beneficium,
cessisset; et in postmodum Abbo, patricius condam, similiter pro
causa Massiliense sancte Marie et sancti Victoris, in beneficium con-
cessit. Et sic dixerunt quod ipsi Ansemundo, vicedomino Massiliense,
ibidem descriptionem ad partes sancti Victoris Massiliensis facere vi-
derunt. Et ipsum polelicum ipse episcopus, in ipsorum presentia,
ibidem ostendit ad relegendum. Sed cum ipsas auctoritates audissent,
sic ipsi eliam missi vel ipsi racioneburgyis" dominicis interrogaverunt,
et adjuraverunt ut veritatem exinde dicerent, sed15 inde contra ipsum
episcopum vel contra ipsas cartas aliquis sic rebellabat", quod "'per
annositatem , aut per legem tricenariam in tempore pacis , ad ipsum
1 Totas alias, C Min. » Domum, C. Min.
8 C. Min. omittit incendio. 9 I. e. tumultus.
s I. e. in placito Dignae habito. 10 Ipsi, C. Min.
1 Ostendit, C. Min. " Rationemburgis, C. Min.
" Pro majoris domus. I2 Fort, corrig. si.
6 Id est, ut conjccit Du Cange , missos ad " Aliqni sic rebellabant, C. Min.
audiendas causas. H Aut per a., C. Min.
Et dissensioncs, C. Min,
46 CHARTULÀRIUM
beneficium sui senioris aut ad partes domni Karoli régis perportare
volebat1. Sed in nullis modis se instiluit2 ad hoc faciendum. Cuni
autem nullus homo hoc contradicere nec contendere voluit, ipsi missi,
per ipsas auctoritates scripturarum que ibidem ostense vel relecte
fuerunt3, ipsum episcopura Maurontum revestire fecerunt, ut, omni
tempore deincebs, ad ipsam casam Dei sancti Victoris, ipsam villam
cum suis appenditiis habeat vindicatas. Testimoniaverunt Taurinus et
Sanctebertus', per interpositionem sacramenti, quod ipsa \illa Cala-
dius propria fuisset Nemfidii , patricii condam , et habuisset uxorem
Adaltrudem, ex qua habuit filios très, et quod ipse Nemfidius et
Adaltrudes et ûlii5 ipsam villam, per cartulam cessionis, ad ipsam
casam Dei sancte Marie et sancti Victoris delegassent; et ipsi viderunt
et cognitum habuerunt quando Ansemundus vicedominus, per ordi-
nationem Abbonis6, patricii condam, ad partes supradicte aecclesie de-
scripsit, et ipsam villam, per consensum Abbonis patricii vel cessionem
ad partes supradicte ecclesie, habuit, et omnem' inde censum recepit.
Testimoniavit Transvarius8 et Amatus similiter. Venantius presbyter,
et Yuillarius9 similiter. Testimoniavit Hunoaldus10, et Theudolinus" simi-
liter. Testimoniavit Clnïstianus, et Theudigilius12. Hi sunt qui présentes
fuerunt, quorum roborationes vel signacula subter tenentur inserta.
Actum est enim13 die mercoris, vin14 kalendas marcias, anno xn rég-
nante domno nostro Karolo, indicione n.
Cornes Marcellinus finnavit. Gedeon firmavit. Corbinus firmavit.
Regnaricus firmavit15. Hagimaris firmavit. Taurinus firmavit. Magne-
bertus firmavit. Sanctebertus firmavit16.
1 Volebant, C. Min. " Tcodolinus, C. Min.
2 Instituerimt , C. Min. <* Teudigilius, C. Min.
5 C. Min. omittit : Que i. o vel r. fuerunt. '* C. Min. omitlit : enim.
• Scebertus, C. Min. ''' Fort, corrig., VII.
J Ch. Min. add. eorum. 's I'1 G. Min. quatuor nomina quae Slibse-
' Abboni,C. Mai. quuntur desunt; ad instrumenti calcem legi-
' Omne, G. Mai. tur : Jeronimus scripsit.
* Trassmrius C. Min. "' Inextricabilem satis bujus charts sensun.
9 l'illaiius, C. Min. elncidaturi , rerum inibi rtlatarum serieni ex
10 Unoaldus, C. Min. ordine paucis repetendam liaud inutile duxi-
SÂNCT1 YICÏ0R1S. 47
32'.
Carta Sancti Pétri de Paradiso.
Dei omnipotentis providentia, qua cunctarum rerum succedunl 1044.
accidentia, quaque mulantur ad versa in prospéra et prospéra in ad- f" >-•
versa, nti provisum est ab ea ante tempora profuturumque manet in
seculorum secula, aceidit michi Fidconi , Massiliensis nrbis vicecomiti,
quatinns osliliter impeterem ininiicornm nieorum castra. Ex <piibns
jactata mibi jacula inflixerunt2 meo corpori vulnera, quibusque multo
tactns dolore, ineoruin criminimi pavore, disposni aliquid de meo
honore dare sancto Victori martiri, Massiliensis cenobii, pro Dei
omnipotentis amore. Ilaqne ego Fnlco, et uxor mea, Odila, dedimus
terciam partem de quibusdam castellis sive villis , que snnt site in
valle Tretis : videlicet de Podio'Nigro, et de Porcilis; quartam vero
partem de Podio Lupario , et de villa Bulcodenas4, omnipotenti Domino
et sanclo Victori , martiri glorioso , ejnsqne monasterio apnt Massiliam
lundato ; lali vero tbenore et bac conventione, ut tenerem dum vive-
rem; post mortem vero meam, concederem babenda sinml et possi-
denda. Dei vero omnipotentis miseratione , qui omnes vult salvare et
mus. — Adaltrudis, vidua Nemfidii patricii, Abbo chartam Adaltrudis rcnovandam procu-
villas Caladium et Alpes ( sire Alpibus ) sancto ravit. Tune Caladii descriptionem polypty-
Victori dederat , quas eidem sancto tradendas cho ecclesîse inseruit Ansemundus vicedo-
prœceperat Carolus Martellus. Cura autem , minus.
tempore Magni abbatis, Amener patricius, ap- In placito Dignœa. 780 babito, Maurontus
petens Caladium, rogavisset ut omnia inslru- episcopus ostendit dominicis missis : 1° char-
menta hune ad fundum spectantia concrema- tam Adaltrudis; 2° relatum de injuriis ab An-
rentur, harum nonmillis chartarum super tenero illatis; 3° instrumentum de investitnra ,
altare exposilis , creteris in Adaltrudis manica Caroli Martelli jussu, sancto Victori data;
concelatis, ipsa Adaltrudis, manu super altare 4° supradictum polyptychum. Insuper inge-
porrecta, juravit char tas, quas sanctus Victor nuos bomines, qui testimonia perhiberent de
de Caladii villa possidebat, eas omnes super Adaltrudis donatione Metranonisque et Ab-
altare nunc adesse. bonis concessione adduxit. Quibus instru-
Incensis instrumentis quœ in altari mani- mentis lectis testibusque auditis , dominia
feste exposita erant, cœtera; chartae, pia fraude missi, nemine contradicente, sanctum Victo-
servatse, in ecclesiœ arcam repositœ sunt. Pro- rem de Caladio villa revestiendum decreve-
vincia deinde seditionUms perturbata, Amener runt.
regia jura neenoa Caladium villam ut alodem ' In C. Min., fol. 2.
occupavit.Cujus suceessores.Metrano et Abbo, " Injluxerunt, G. Min.
earadem villam sancto Victori, benefieii no- ; J'oin, C. Min.
mine tenendam, concesserunt. Ideui quoque A bulchotleiias , C. Min.
48 CHARTULARIUM
neminem perire , reddita michi sanitate, ejusdem inspiratione, michi
atque uxori mee, Odile, hoc advenit in mente et firma volnntate,
quatinns hedifïcaremus ecclesiam in honore sancti Pétri, aposloloruni
principis , que olim vetustate destructa ad nihilum devenerat et fun-
ditus corruerat. Que ecclesia vel locus , multis retroactis temporibus ,
vocatus est Paradisus. Iccirco vero isdem locus, ad portam monas-
terii situs, vocatus est Paradisus, sicut et nos comperimus, quia mul-
torum corporum, videlicet sanctorum martyrum, confessorum ac vir-
ginum , eodem loco quiescentium, decoratur auxiliis, et suffragatur
meritis. Immo etiam vere vocabatur Paradisus et porta Paradisi , quia,
in diebus Cassiani , sanctissimi patris et doctoris eximii , institutoris
hujusmodi sancti Yictoris cenobii, lanta nobilitate -viguit et sanctitate
floruit apostolice et regularis discipline, ab his sanclis patribus tradite,
in qua continentur inserle sanctarum animaruin omnes delicie , ut
merito et actu et nomine vocaretur Paradisus, roris superne gratie
illustratus vjrtutibus. Quare disposuimus edificare supradictam ecele-
siam, consilio1 atque jussu domni abbatis Isarni8, felicis memorie,
atque omnium fratrum in supradicto cenobio manentium volunlate.
Cujus rei causa, volenles amplificare atcpie in melius commutare donum
quod supra diximus, donamus attjue reddimus Deo ac sancto Victori,
martiri glorioso, et meritis sanctorum sibi collegatorum, suoque monas-
terio, simul et sancti Pétri apostolorum principis ecclesie in supradicto
loco constructe, omnem partem nostram , que ad nos perlinere débet
de salinis, que in porta civitatis Massilie esse videntur, ab ipsa ecclesia
sancti Pétri usque in civitatem, cum piscatione et portu navium, que
in supradicto termino arripaverint. Similiter etiam, in illis quatuor
\illis superius nominatis, singulos mansos retinentes sancto Victori,
quos nunc possident monachi ipsius monasterii, quosque volumus ut
teneant ac perpetim possideant, donamus de castello vel villa que
' C. Min. , cum consilio. ubi legimus hœc : « Bcnx mémorise venera-
2 S. Isarnus, abbas Victorinus , 2 sept, bilis abbas Isarnus condam monasterii Mas-
a. 1048 obiisse traditur ab auctoribus Gall. sil., » libenter crediderimns errorem quem-
Christ. Ex ebarta autem nostra, data a. 1044, dam de Isarni obitu in Gall. christ, irrepsisse
ubi abbas Isarnus dicitur felicis memoriœ, nec- E vivis nundum exresserat Isarnus 6 jul. 1044,
non ex alia , infra n. 384 , data junio a. 1048, ut patet ex ebarta n. 61 .
SANCTl VICTORIS. 49
dicitur Sex Furnos, et de omnibus que ad eundem castrum pertinent,
duas partes , videlicet de parrochia et decimis , in campis, vineis, ortis,
pralis, montibus, garricis et uglatis, mari, insulis, salinis, falconibus,
et omnibus accessis sive exivis, defensis, et quecumque continentur
de ejusdem territorii locis, ut abl)ates et monacbi sepedicli cenobii
atque huic ecclesie sancti Pétri monacbi servientes et cum voluntate
ac jussu abbatis ac fratrum sancti Victoris semper hic commanentes,
futuri et présentes, Domino militantes, jure hereditario babeant atque
teneant et in perpetuum possideant. Donamus etiam in castello vel
villa de Olivola medietatem de très quartones ejusdem castelli , id est
de parrocbia et de decimis, de molendinis et de omnibus1 rébus, que
ubicumque ad territorium ejusdem ville pertinent, monasterio supra-
dicto et meritis sanctorum ibi quiescentium, et abbatibus ac monacbis
ibidem commanentibus, futuris et presentibus, tbenore quo supra
diximus. Hoc eodem tenore, Jbesu Cbristi amore, ego Fulco, et uxor
mea, Odila, predicti donatores, similiter donamus medietatem de
castello et villa que vocatur Solarium, et medietatem decimi, cum
medielate ejusdem parrocbie,et medietatem tbascbe,et medietatem
omnium omnino rerum ad territorium ejusdem ville pertinentium, que
constant montibus, silvis, campis, vineis, ortis, pratis, garricis et
uglatis, molendinis, terris cultis et incultis, aquis et earum decursibus,
pomiferis et impomiferis arboribus, exiviis accessisque omnibus, omni-
potenti eidem Domino et supradicto sancto Victori, eidem martiri
glorioso, ac supradicto monasterio et fratrum simul cetui, eo mine
commoranti et perpetim futuro Domino famulanti. Donamus insuper
medietatem de castello vel villa quam vocant Balmetas sive Belgenci-
gium , et medietatem de parrochia sive decimo atque tbascba , et de
omnibus ab integro rébus que ad territorium ejusdem ville pertinere
videntur. Hec vero omnia superius donata in comitatu Tolonensi
videntur esse sila. Donamus etiam duos mansos optimos Domino Deo
et martiri supradicto ac prelibato monasterio , in villa et castello que
vocatur Matalicas , cum omnibus similiter rébus ad eosdem mansos
pertinentibus ; quos videlicet mansos excolunt homines quorum isla
' C Min.
omnwus omnmo.
50 CHARTELARIUM
sunf, nomina : Ansius, unum, et Pontius Ru fus, alium. Castellum vero
vel villa , in cujus terrilorio ipsi mansi sunt , situm est in comitatu
Aquensi. Insuper etiam, eodem tenore quo supra taxavimus, castelJi
vel ville que nominalur Rothgerium ' medietatem et omnium queeum-
que ubique habentur rerum, ad castelli ejusdem vel ville territorium
pertinentium, cum superius jam dictis castellis atque villis, quemad-
modum bic continetur scriptum, cedimus, transfundimus et in perpe-
tuum possidenda donamus Domino Deo et sancti Victoris martiris
gloriosi monasterio et abbatibus ac monachis ejusdem monasterii,
presentibus et futuris temporibus eo advenientibus , sive buic ecclesie
in bonore sancti Pétri, apostolorum prineipis, consecrate, sicut supra
jam diximus, et monachis in hoc loco Cbristo Domino servientibus,
ut pro nobis et pro genitoribus nostris atque propinquis, tam vivis
quam et defunctis , servi Dei , quibus hec rite donantur, omnibus diebus,
apud omnipotentem Dominum orare non desinant, ut nostrorum
mereamur remissionem accipere a pio judice peccaminum , et aliqua-
tenus remunerationem cum juslis habere in regno Dei , amen. Hanc
donationis cartam scribi precepimus, et manibus nostris ego Fulco,
et mulier mea, Odila, firmavimus, et alios fîrmare rogavimus. Si qiiis
autem banc donationem annullare vel in aliquo decurtare temptaverit,
non valeat vendicare quod voluit, sed cogatur a fidelibus Dei solvere
jam dicto sancto Victori , et abbatibus ac monachis ejusdem loci xx
libras auri optimi ; insuper Dei omnipolentis incurrat iram , etc.
v*. Acta puplice, anno incarnationis* Domini nostii Jhesu Christi mil-
lesimo xliiii, indicione xn, epacta vin2.
Fulco vicecomes firmat. Odila, uxor ejus, firmat. Guillelmus Juvenis,
vicecomes3, firmat. Gauzfredus4, frater ejus, firmat. Stephana et filii
ejus, Stephanus et Bertrannus et Petrus, firmaverunt. Pontius, Mas-
siliensis episcopus, firmat. Raiambaldus, archiepiscopus Arelatensis,
firmat. Petrus, archiepiscopus Aquensis, firmat. Pontius, Mateldis
1 Rothegerium, C. Min. 4 Gaufredus, qui, post fratrem Guillclmum
2 Vnn, C. Min. ; sed corrig., xvni. Juvoncm , vicecomitatum Massiliensem adep-
s Guillirlmus III , dictus Juvenis , vice- tus est.
cornes Massiliae, filius Guillelmi II viceco-
mitis, fratris Fulconis donatoxis.
SANCTI VICT0R1S. 51
filius1, firmat. Deodatus, episcopus Tolonensis , firmat. Guichirannus-
cannonichus firmat. Steplianus canonicus firmat. Guilelmus canonicus
firmat. Guillelmus de Capitolio firmat. Umbertus' et Autrannus, fra-
tres,de Guardana, firmaverunt. Ârnulfus de Gnarda firmat. Isnardus
de Rosseto firmat. Rotbaldus de Àlbania firmat.
Audi tu, Fuleo. Nos fratres4, filii Accelene, episcopus Ponlius, et
Guilelmus et Aicardus6 et Gausfredus6 ipsam donationem, que donas
aut donaveris saucto Victori1 monasterii Massiliensis, aut8 sancto Petro
de Paradiso , hoc est de castro de Solariis, cura omnibus apendieiis,
quantum ibi habes, et de Sex Furnis cum omnibus appendiciis, quan-
tum liaJ>es, et bomo per le, nos non auferemus, nec homo aut femina
pro noslro consilio , nec pro nostro consentimento, et adjutores erimus
tenere ad sanctum Petrum de Paradiso et ad sanctum Victorem9, sine
inganno. Si10 nos adjuvet et sancli sui.
33.
Jhesus Christus Dominus ac salvator humani generis, filius perpétue îtm— 1048.
Virginis ac amator "virginitatis qua bonitate mirabiliter condidit homi-
nem, eadem mirabilius volens redimere eum, procedendo ex sinu
patris, a quo numquam abfuit, elegit sibi sponsam non habentem ma-
cnlam neque rugam, videlicet ecclesiam, proprio suo cruore sibi ad-
quisitam, non habentem morsum serpentine malicie neque ullam du-
plicitatem cogitationis inique , verum columbinam simplicitatem ,
omniumque sibi contrariorum piam simplicitatem in qua sibi sedem
pararet, sui videlicet sermonis dileccionem, ut ipse ait in Euvangelio :
« Si quis diligit me, sermonem meuin servabit, et pater meus diliget
eum, et ad eum veniemus, et mansionem apud eum faciemus". » Ad
quamnimirumedocendam, sibique a quatuor raundi partibus colligen-
' C. Min. omittit, _/?/(!«. • ' A sancto Victore, C. Min.
2 Gitiquiraiini/s, C. Min. a A sancto, C. Mia.
1 Uberlus, C. Min. " Ad sancto Petro de Paradiso et ad sancto
* C. Min. omittit, fratres. Victore, C Min.
* Aicardus, Anlatum vieeccmes. ,0 Deus, C. Min. Si fort, pro tic.
0 Hi omnes erant CLii Guillelmi II \iceco- " Jo., XIV, 23.
milis et Acelinœ , prunœ ejus uxoris , ante an-
nura 1019 defunctœ.
52 CHÀRTULARIUM
dam, post suura gloriosum triuraphum crucis , et post suam saluti-
feram resurreccionem a mortuis, sanctos suos discipulos mittere pro-
cura-vit, dicens illis : « Ite in mundum universum, et predicate omni
créature, hoc est omni homini, Euvangelium1. » Quicque abeuntes
omnes gentes, libéra voce predicantes Jhesum Cliristum esse Dei vivi
fîlium; decreverunt edificare matheriales domos , et lignis et lapidibus,
in quibus congregatos fidèles dominicis instanter imbuerent monitis.
Quas videlicet domos ab bine et deinceps abusive vocaverunt fidèles
ecclesias, eo quod, ibi congregati atque ex omnigenis gentibus collecti,
verbum Dei percipere auribus erant soliti , in quibus venerando domi-
nica altaria atque sanctorum corpora, disposuerunt eas ditare , atque
de suis substantiis et prediis amore Dei omnipotentis suorumque fide-
lium honorare. Ad quorum imitationem , ego Fulco, vicecomes Mas-
siliensium, et uxor mea, Odila, jussu domni Isarni abbatis, omnisque
congregationis cœnobii sancti Victoris, cepimus edificare ecclesiam in
bonore beati Pétri, apostolorum principis, ceterorumque apostolorum,
videlicet Jacobi, Jobannis, Thome et Bartolomei ; cui, in die sue
dedicationis, dedimus ei in sponsalilio duos clausos vinee, quos nos-
melipsi donatores plantare et edificare fecimus : unum, qui est situs
prope ecclesiam sancti Saturnini; et terminatur ab oriente via puplica
discurrente ad civitatem , a meridie via puplica que est subtus eccle-
siam sancti Saturnini , ab aquilone et occidente terra que vocatur
ad Lauretum ; alium clausum, qui est situs in loco qui vocatur Vallis
Focaria. Terminatur vero , ab oriente et aquilone, via puplica ; a ce-
teris autem partibus, terminatur terra sancti Victoris et monte qui
vocatur Guardia. Tercium vei*o, quem dedimus, non quidem plan-
tavimus, sed de nostro adquisivimus, qui est situs ad caput ejusdem
ecclesie sancti Pétri; et très petias de terra arabili , et ipsum ortum et
pratum, quem condidimus amore et honore predicte ecclesie ; immo
unum molendinum , quem adhuc considérant edificandum. Hecquippe
omnia supradicta dona donamus atque concedimus sancto Victori Mas-
siliensis cenobii et omnibus abbatibus et monachis qui ibi sunt et in
seculorum secula erunt, cum ipsa ecclesia sanctorum apostolorum
1 Marc, XVI, 15.
SANCTI VICTORIS. 53
Pétri et Pauli, Jacobi et Johannis , Thome et Bartolomei, cujus vide-
licet ecclesia ipsajuri et predii sancti Victoris erat, antequam a nobis
edificaretur, ut babeant et possideant predicta omnia omnes abbates et
monacbi sancti Victoris cenobii, per cuncta tempora ; et ipsa ecclesia
predicta, in bonore predictoruni apostolorum dedicata, ab ipsis abba-
tibus et monacbis venerabiliter excolatur et bonoretur, observando
sibi omnia ornamenta omniaque sibi concessa a nobis, et ad bonorem
et perfectam obedientiam atque fidissimam fidelitatem sancti Victoris
atque abbatum cuncteque congregationis ejus.
Raiambaldus, arcbiepiscopus Arelatensis , firmat. Petrus , arcbiepi-
scopus Aquensis. Deodatus, episcopus Tolonensis. Guicbirannus ca-
nonicus. Stepbanus canonicus. Guilelmus de Capitolio. Ubertus et
Autrannus, fratres, de Guardana. Arnulfus de Guarda. Isnardus de
Rosseto. Robaldus de Albania. Stepbana et filii sui : Stepbanus, Ber-
trannus, Petrus.
34.
In nomine Dei omnipotentis, summe individueque Trinitatis. Ego 29 jul. 1044.
Gaafredus ', marcbio sive cornes Provintie, de saline anime mee paren-
tumque meorum sollicitus, et cogitans que pena injustis et que gloria
debeatur justis , terrenis cupiens comparare celestia , possesionum , a
Deo mihi comissarum , hereditatis paterne quedam concedo Jbesu
Cbristo Domino et sancto Victori, martiri glorioso, ejusque monasterio
aput Massiliam fundato, simulque sancto Petro et ejus ecclesie, que
construitur* in loco cpii vocatur ad Paradisum , ad jus sive honorem f» 13.
prefatijam cenobii, adservitium servorum Dei ibidem commanentium :
hoc est, terras cultas et incultas, et quicquid in territorio comitatus
Massiliensis, in pratis, vineis, ortis, canqiis, molendinis , pascuis, gar-
ricis, arboribus pomiferis et inpomiferis , aquis aquarumve decursibus,
salinis, piscationibus, et ex omnibus omnino rébus que ad pagos terri-
torii Massiliensis, ut supra jamdiximus, perlinere videntur, quecumque
Fulcbo vicecomes atque Odila, conjux ejus, concedere voluerint ex
bis que possident, quecumque ad me pertinere videntur, omnia ab in-
1 Gaufridus I, sive Guillelmiis Gaufridus, filins Guillelmi II comitis, frater Bortrandi I.
54 CHARTILVRIUM
tegro concedo, dono, at([ue transfundo, etc. Siquis autem successorum
nostrorum, aut aliqua opposita persona, contra banc donationem ces-
sionis nostre. ire lemptaverit, non valeat vindicare quod inique cona-
tur, sed coactus solvat in vinculo auri optimi libras xv, donatione hac
firma perpetuo manente. Ipse autem qui violare voluerit , anathema
effectus cum Juda traditore, et cum Arrio atque Sabellio et cum Anli-
christo ejusque minislris, pereat in eternum dampuatus.
Facta donatio bec anno ab incarnatione Docnini millesimo xliiii , in-
dicione xii. Acta puplice aput Massiliam, mi kalendas augusti, vu feria,
régnante Heienrico res;e.
35.
1062? la F)ei nomine. Ego Lambertus Adalberti, et uxor mea, Alois, et fdii
mei, Pontius et Bertrannus, et omnes alii, pro redemptione animarum
nostrarum et pro animabus parentum nostrorum, donamus et guirpi-
mus ad proprium alodem altari quod est consecratum in honore sancte
Marie et sancli Victoris, in monasterio Massiliensi, et domno Durando,
abbatiejusdemloci, et habitatoribus ipsius monasterii, presentibus atque
futuris, videliçet totam terrain illam , quam jam dictus pater meus,
Adalberlus, et mater mea, Bona Filia , et ego dona\imus predicto
sancte Marie sanctique Victoris altari, in orto ipsorum ad Yuelnam , et
in ipso prato quod se tenet ad ortuni ipsum, et in ipsa terra que tenet
se ad pratum, infra bedales et usque in flumen ; et aliam terrain, que
tenet se ad ipsum bedalem. Ab oriente, terminatur cum terra de
ipso supradicto Lamberto ; ab occidente , terra sancti Pétri de Para-
diso ; ab aquilone, terra episcopi Tholonensis. Et bec omnia supra-
dicta partim donamus pro redemptione animarum nostrarum, partim
pro precio quem accepimus a monachis, videliçet vaccasduas optimas,
et insuper solidos octo fortiori monete. Ego supra nominatus Lam-
bertus Adalberti et mulier mea et fdii mei omnes istam donationem
fecimus, et buic cartule inscribi precepimus , et inscriptam manibus
propriis firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem, etc.
Facta autem bec descriptio sive donatio, anno incarnationis domi-
nice millesimo xlii ', indicione xn.
1 Mendosej fort, corrig. : mlxii. Anno enim 1042 Durandus supr.i mcmoiatus noudum
SANCTI VICTORIS. 55
Pontius Isnardi firmat. Pelrus Natalité finnat. Willehiius Carbonellus
(irmat. Isnardus Runcarellus firmat.
36.
Quicumque possessionem suam vult in alterius jure transfundere , s.> xi.
débet illud facere dono, aut precio, aut stipulatione, testibus eonscrip-
tis. Unde ego Esdras , filius quondam Lebidonimeri , el due sorores
raee, et aller Esdras, consobrinus meus, cum duabus sororibus suis, et
Silvester, consobrinus noster, eum duabus sororibus suis, vendimus
aliqoid de alode nostro monacbis sancte Marie et sancli Victoris, duas
videlicet modiatas de terra culta, in loco qui dicitur Centro, in comi-
tatu Massiliensi, ut babeant ipsi monacbi et teneant et absque ulla in-
quietudine possideant. Et aecipimus pro ipsa terra ab ipsis monacbis
quatuor solidos de otoninebis. Hal)et autem hec terra terminos istos :
ab oriente, beremum et solitudinem tanlum; a mendie, terrain Gaus-
fredi Maie Partide; ab accidente, salam anliquam; ab aquilone, terram
saliei. Sane si quis de beredibus noslris , vel aliqua persona, banc
noslram venditionem irrumpere voluerit , non valeat assequi quod
maie appétit ; sed cogatur jam dictis monacbis duodecim libras auri
purissimi exsolvere , et insuper , nisi légitime satisfecerit , iram Dei
incurrat, perpetiuunque supplicium sine fineluat.
Hesdras firmat. Alter Hesdras firmat. Silvester firmat.
37.
Noticia vendicionis et donationis, qualiter monacbi sancte Marie, sanctique Victoris sjec XI
Massiliensis monasterii adquisierunt terram de Reseacs, juxta ortum Rostagni
Constantii.
Ego Pontius Isnardus. et Berardus et Petrus , pro animabus patris
nostri et matris, seu pro remedio nostrarum animarum, donamus in
ipso loco qui dicitur Ressacs, xu sexlairadas de terra culta. Nos vero
Isnardus et Archimbertus de Crota donamus in jam dicto loco , pro
abbafl (iat; neque indiotio congniit : nam ab duodecima ; quœ cum a. 1062 concunit ea
a. 1060 ad a. 1064, quo tempore Durandus est décima quinta.
Victorinam tenuit sedcin, non obtint indictio
56 CHARTULARIUM
animabus nostris vel parentum nostrorum, vi sextairadas de terra culta.
Ego vero Noe, et Rostagnus et lsnardus, fratres mei, donamus simi-
liter, pro indulgentia nostrorum peccaminum, in predicto loco, m sex-
tairadas de terra. Nos quoque , Arlulfus Becuda et Flavius Argema ,
vendimus in eodem loco monacbis sancte Marie sanctique Victoris
vi sextairadas , accipientes pro ipsius terre precio ab ipsis monacbis
vin denarios. Ego itaque Nuzet, et Petrus et Pontius et Dodo, fratres
mei, donamus in premisso loco, pro remedio animarum nostrarum vel
parentum nostrorum, modiatam unam de terra culta et un sextairadas;
sed Petrus pro parte suaaccipit de ipsius monasterii1 solidatasduas*.
Iterum ipse Petrus et Dodo, jam dicti fratres, vendunt in prenotato
loco, scilicet Ressac, sextairadas x, pro quibus a Stepbano, mo-
nacho , quinque accipiunt solidatas. Post istosnamque, Franulfus et
Pontius et Petrus , fratres , ipsis monacbis vendunt in prescripto
loco vi sextairadas, accipiuntque solidos m. Iterum Petrus Bertaldus
et Ugo, frater ejus , vendunt in supradiclo Ressac duas modiatas de
terra monacbis eisdem, decemque solidos a jam dicto Stepbano, ipsius
monasterii cellarario '. Stepbanus, filins Trunelli, pro remissione suo-
nim peccatorum suorumque parentum absolutione, dédit ipsis mona-
cbis unam sextairadam in eodem loco. Gonciolinus et Pontius et Gui-
lelmus tradunt pro commutatione, in eodem Ressac, monacbis eisdem,
quatuor sextairadas de terra culta, a quibus pro ipsa commutatione
recipiunt quartaradam unam de vinea, in loco qui Campus Martius
dicitur. Pontius lsnardus et fratres ejus, Rernardus et Petrus, dederunt
monachis descriptis, pro animabus patris et matris, seu pro remissione
suorum peccatorum, in alio loco, juxta ortum videlicet monacharum,
un sextairadas de terra cidta. Et iterum donant ipsi fratres sancte
Marie et sancto Victori, juxta euudem locum, ad Resclausam, sextai-
radas n de terra culta. Silvester, filius David , dat iterum , juxta pre-
dictum ortum monacbarum, eisdem monacbis, pro anime patris sui et
suorum absolutione peccaminum, m sextairadas de terra cidta. Due
aulem consobrine ejus , Pontia et Ingilrada, vendunt, cum consilio
ejusdem Silvestri, jam dictis monacbis , quatuor sextairadas de terra
1 Vox omissa. 9 Suppl., accipiunt.
SANCTI VICTORIS. 57
cnlta, juxta predictum ortum, pro quibus, ab ipsis accipiunt xudena-
rios. Terminatur autem tota simul bujus donationis terra de jam dicto
Ressac, et que juxta monacharuiri est ortum sita, ab oriente, via an-
tiqua; a mendie, via puplica; ab occidente, terra Aicardi Redempti, et
terra Galterii et terra Silvestri; ab aquilone, fluvium Vuelna.
Nos igitur, donatores et venditores tocius terre superius descripte,
inconcusse firmamus. Isnardus firmat. Berardus firmat. Petrus firmat.
Archimberlus firmat. Isnardus firmat. Arlulfus firmat. Flavius firmat.
Nuzetius firmat. Petrus firmat. Pondus firmat. Dodo firmat. Franulfus
firmat. Pondus firmat. Petrus, Stepbanus firmant. Gociolinus firmat.
Silvester firmat. Pontia firmat. Ingelrada firmat.
Yere si quis de eredibus nostris , etc. , eoactus predictis monacbis
x\ libras auri purissimi persolval, et insuper donum inconvulsum et
stabile permaneat, etc
38.
Carta de aqua.
(Edidd. Guesnay, l'ita S. Cass., 579; Ruffi, Hist. de Mars., I, 485; Duchesne, Hist. des card.
franc., II, 36; auct. Gall. Christ., I, instr. 9G.)
Omnipotentis Dei opitulante elemeneia, etc. Ideo ego Josfredus', 2ijul. 1079.
vicecomes eivitatis Massilie, filiique mei Aicbardus, civitatis Arela-
tensis archiepiscopus , Josfredus , Ugo , Raimundus , Poncius , Ful-
cho, Petrus ; nec non et fratres mei Wilielmus 2, cum filiis suis
Pontio Malnerio, Josfredo ; Petrus Saumata, cum filiis suis Ugone,
Willelmo; istis Domini promissionibus incitali, simul etiam nostrorum
peccatorum immanitate territi , eidem omnipotenti Deo bac sancte
Marie sanctoque \ ictori, martiri glorioso, et preclaro fundatori cenobii
Massiliensis Cassiano , domnoque abbati Bernardo , sive etiam abba-
tibus ac monacbis, presentibus et futuris, summo Deo ibidem famu-
lantibus, donacionem facimus de aque ductu qui vocitatur Vuelna ,
cum omnibus fontibus in eadem aqua decidentibus , omnera scilicet
terram per quam itura est , ex apprebensione ipsius aque , que est ad
' Gaufridus I , cujus jam non semel mentio. - Guillelmus III Juvenis, vicecomes Mas-
silise.
I. 8
58 CHARTULARIUM
ecclesiam sancti Menne, et oranem piscationem ipsius aque, sine ullius
hominis interpellatione, usque ad descensum ejus in mare; hoc sumo-
pere armantes et statuentes, ut nulla quelibet persona, masculus aut
femina, eam deviare aut retorquere présumât, aut molendinos vel que-
libet alia artificia et instrumenta , in eadem vel de eadem aqua, ad
impediendiun vel retardandum ejus cursum, construere vel facere
présumât; sed, sicut Dominus noster Jhesus Christus ex nichilo eam
formavit et ex profundo abissi ad utilitatem hominum manare jussit, ita
recto cursu, per intercessionem et mérita sanctorum inibi quiescen-
cium, sine alicujus impedimento, ad munimen et emundacionem vel
ablucionem inibi Deo serviencium monachorum, ipso douante et opé-
rante, perveniat. Amen.
Acta bec donatio in sollempnitate sancti Victoris, in cetu omnium
hominum illic adstancium, episcoporum et presbiterorum, abbatum mo-
nachorumque ex diversis provinciis congregatorum , ante altare sancti
Pétri, principis apostolorum, in hoc ardencium et instancium, labo-
rante et insudante Raimundo ', preposito ejusdem cenobii pâtre, id
fieri adclamantibus et adsencientibus clericis et laicis , in presencia ar-
chiepiscopi sahcte ecclesie Arelatensis, ad perfectum pervenire optan-
tibus et exorantibus. Si quis vero, etc. , a regno Dei alienus existât ; sol-
vens in presenti obtimi xm libras argenti, donacione hac inconvulsa
manente, tempore hoc et omni.
Ego Josfredus , et fdii mei , banc donacionem scribere feci , hac
testes firmare rogavi.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice m°lxx° viiii0, indi-
cione i, epacta xvma, concurrente i, ciclo lune xm, régnante Domino
nostro Jhesu Christo. Gauzfredo, Fulcone.
39.
Carta de Amalrico de Porta.
1065— 1079 In nomine sancte et individue Trinitatis. Ero Amalricus de Porta, et
nepos meus Pontius Borrellus, et filii mei Rostagnus et Gisfredus, do-
1 Hic nominatur Raynaldus in Gai/, christ., I, 684.
SANCTI VICTORIS. 59
namus sancte Marie et sancto Victori Massiliensis monasterii, et mo-
nachis ibidem Deo servientibus, tam presentibus quam futuris, in pre-
sentia domni abbatis Bernarcli, pro remedio animarurn nostrarum vel
parentum nostrorum, duas modiatas de terra inter eultam et berma,
partim dantes, partimque vendentes. Habet autem bec terra, de uno
latere , terram Willehni Carbonelli ; a meridie , fluvium \ uelne ; ab
oriente , terram Lamberti Adalberti ; de alio latere , terram ipsius
Àmalriei. Et, ut firma et stabibs 'sit bec donatio vel venditio nostra,
aceipimus ab ipsis monacbis culcitram unara et coxinum i et sellara i,
et sex solidos de othonicbis. Amalricusfirmat. Pontius Borrellus firmat.
Wifredus firaiat. Rostagnus firmat.
Ego vero Guicbirannus de Auriolo commuto sub jure sancti Vie-
toris semmodiatam miam * de terra, et accipio pro ipsa commutalione f° 14.
unam semimodiatam de vinea in castello Solobio , et duos solidos de
otbonincbis.
Ego Wilelinus Carbonellus, et Petrus et Isnardus, fratres mei, ven-
dimus jam dictis monacbis semimodiatam unam de terra, pro qua unum
asinum aceipimus , precio sex solidorum. Et babet ipsa terra , ab
oriente, terram Pontii Borelli; a meridie, terram episcopi Tbolonensis;
ab occidente, terram sancti Yictoris; a septenliione, terram Pétri
Petronille. Si quis autem de beredibus nosti'is post mortem nostram
vel quelibet persona banc donationem nostram vel venditionem anul-
lari temptaverit , non valeat consequi quod requirit , sed cogalur jam
dictis monacbis xii libras auri purissimi solvere, etc
40.
Brève de cellarario.
Memoria sive notitia de divei'sis divisionibus sive partibus terrarum Saoul, xi.
vel vinearum, pertinentium ad cellararium.
Non longe igitur ab ecclesia sancti Pétri , foris portam que vocatur
Paradisi, circa viam publicam, que veuit ab ecclesia sancti Tyrsi et
vadit in portu Massiliensi , kse posite sunt vinee. Ilabetur ibidem vinea
quartairada dimidia, que fuit de Gairaldo Blanca Lancea, quam dédit
60 CHARTULARIUM
domino Deo et sancto Victori. Terminât eam, ab oriente , via de Lau-
reto ; a parte meridiana, vinea de Rieliao; a septentrione, terra sancte
Marie vel sanctimonialium, non longe a ripa porti snpradicti, in ceno-
bio qnod pater fundavit Cassianus, consistentium ; ab occidente, item
terminât via de Gardia. Inibi, vinea una quartairada, qnam Petrus
Algitinus solitus erat facere , babens lerminum , ab oriente , vineam
sancti Victoris; ab occidente, viam de Gardia; a meridie, terramsanc-
timonalium; a septentrione, idem ipsam terram. Item inibi, una
semodiata vinee , quam Bonefacius pro sorore dédit sua : ab oriente
vinea salici ; ab occidente , vinea Pétri Algitini ; a meridie , supra-
dicta terra ancillarum Dei. Continetur ibidem una quartairada
vinee, quam Pontius, presbyter sancti Tyrsi , dédit sancto Victori.
Habemus ibidem una semodiata de vinea , que fuit Amalrici de
Porta : ab oriente , vinea sanctœ Maria? ; ab occidente -, terra de Servo
Dei ; a septentrione , vinea sancti Victoris del Corno (ambas vineas
sancti Victoris una via dividit); a meridiano, terra sancte Marie, que
facil Gisfredus, fîlius Amalrici.
In costa Rostagni Constantii, babemus unam semodiatam de vinea,
que dédit soror ejus, et decimum de ipsa vinea dédit idem Rostagnus,
bâter ejus. Terminum, ab oriente, vinea Rostagni ipsius; ab occidente,
via Sancti Saturnini; a meridie, vinea supradicta; a septentrione, vinea
terminât Uzecii.
In clauso Lanberti Ursonis, ibidem una quartairada, quam Bone-
facius Rasca dédit.
In Alcipresso babemus vineas, scilicet mediam quartairatam , ab
aquilone babens unum vas. Ibidem prope, una faxa de vinea juxta
puteum; ab oriente, vinea Aicbardi monacbe. Ibidem una semo-
diata Arlulfi Dispensatoris, que est sancti Victoris, ab oriente babens
aliam semodiatam , que est de cannonicis. Ibidem una semodiata,
que Nedolia dédit sancto Victori, que tenet se clauso ab oriente,
quam Amelius dédit sancto Victori. Desuper ibidem, sub ipso
clauso , quartairada una , quam Rainaldus dédit mediam sancto
Victori. Ab oriente ibidem, alia quartairada, que comparavimus ni
solidos de ejus nepote Pontio. Subtus ipso clauso, una quartai-
SANCTl VICTORIS. 61
rada dimidia, qiiam dédit Massilius nionachus, ab aquiïone liabens
torcularios.
In ipso croso Pétri Betonis, dimidia quartairada , quam Pontius Al-
demaris dédit sanclo Victori.
Habemus, ad viam Saneti Michaelis, quartairata una; a mendie,
tenet se ad vineam Pétri Netolie. Inter istam quartairatam et viam
supradictam habetur una faxa, que est Georgii.
In Canneto habemus semodiala una ; Merletus de Penna dédit
sancto Victori : ab oriente, vinea Atidfi ; ab occidente, vinea de Canneto.
In Plumbearios semodiala de terra ; Geirunelus dédit sancto
Victori; in medio habens una sorberia; ab occidente, via de mansione
Ursonis.
Terciam partem de quartairada, ad corum Saneti Michaelis, Silvester
Pelliciarius dédit sancto Victori.
In Podio Calvo quartairada una. In loco, Judicii nomine, habemus
modicum vinee; Pontius Dagulfi dédit sancto Victori; ab occidente,
via publica que pergit ad Sanctum Justum.
In clauso Aicardi Cicute média quartairada de vinea, quam dédit
sancto Victori, ab occidente habens Geirennum fluvium. Ibidem,
una semodiata de vinea, que est de aecclesia saneti Andrée; a me-
ndie, via que pergit ad Sanctum Julianum.
In Campo Marcio habemus unam dimidiam quartairatam , quam
Massilius monachus dédit: ab oriente, habens paludem; ab occi-
dente, vineam Isnardi de Crota; ab aquiïone, vineam Gozoleni.
Ibidem, vinea Richildis, una quartairada, que dédit sancto Victori:
ab oriente, via publica, (pie vadit ad Geirrenum ; ab occidente, vinea
quam plantavit Vitalis; a mendié*, vinea Nicecii. Richardus Turig,
quartairadas m. Ibidem, una quartairada de vinea, quam dédit
sancto Victori Durandus Adaltrudis: ab oriente , vinea que est episcopi
Tulonis; ameridie, terra aerma.
In Sancto Baudilio habemus vineas, quas dédit Rostagnus, filius
Otile, in costa, a parle dexte'ra, nas quartairatas; ab oriente, vinea Ful-
conis vicecomitis. In ipsa costa, ex nostri parte, habetur una
quartairata vinee, quam dédit sancto Victori millier Albini: ab aqui-
62 CHARTULARIUM
lone, via publica Sancti Justi, a mendie, vinea Pontii Rote Vetule; ab
occidente, vinea Pontii Novelli.
In Inter Yineas eqiiidem habemus vineas, scilicet miam quartai-
ratam, quam Rostagnus dédit, filins Otile, sancto Victori: ab oriente,
vinea Odoni Rua Judaica; ab occidente, vinea Lanberti Adalberti.
Ibidem prope, imam dimidiam quartairatam , qnam plantavit Richar-
dus Ocnli. Cambiavimus eam Pileto, quidam1 fidejussores dédit Rosta-
gnum, Constantium et Rremnndnm Massiliensem. Ab oriente terminât
eam vinea Ricbardi Occuli; ab occidente, vinea Boni Hominis de
Scola. Et nos itidem donavimus ei in prato Auquerio, subtns vinea
nostra de Vase, ab occidente babens terminum ferraginem Pétri Otaline ;
a meridie, ferraginem Pileti, que est jnxta ecclesiam sancti Romani.
Ad fontem ibidem Iterii , habemus mediam quartairatam , quam
dédit sancto Victori Lanbertus Adalberti: a meridie terminum, viam
que pergit ad ecclesiam sancti Stephani; ab occidente, via publica
que pergit ad Vuelna.
In clausô Arlulfi, ad Viam Longam, très quartairatas , quas Ste-
phanus monachus dédit sancto Victori : terminum ab oriente , viam
que pergit ad molendinum monachorum ; ab occidente , via que per-
git ad Sanctum Genesium. Juxta ibidem habemus, in clauso Pontii
Boni Hominis, dimidiam quartairatam ; Amiens dédit sancto Victori.
Ad fluvium Girreni, in clauso Grosse Femme, in uno loco, unam
semodiatam, c[uam Durandus dédit. In alio loco ibidem, habemus
quartairatam: ab oriente, terminât Girrenus; ab occidente, via pu-
blica que pergit ad molendinum.
Habemus vineas ad fevum distributas :
In Prato Longo u semodiatas, quas Stephanus cannonicus per
sanctum Victorem tenet ; ab oriente, via de Cato Mortuo.
Ad pradinalio Sancti Baudilii, una semodiata de vinea. Geirunclus
Teolidis ad fevum tenet. Ab oriente terminât eam via publica ; a
meridie, habuit molendinum.
In Morario imam semodiatam de optima vinea; Bernardus faber
ad fevum tenet; Pontius Putridus monachis dédit sancto Victori.
* Fort, corrig., qui de ea fidejussores.
SANCTI YICTOR1S. 63
Ibidem, quartairatam de vinea, que Goirannus dédit sancto Victori,
et Bernardus faber ad fevum tenet; et istas vineas supradictas per
fabrilia opéra tenet.
Ad pratum Àueherium, imam parranam , que tenet ad fevum per sanc-
tum Yictorem Mataronus ; soror Amalrici de Porta dédit saneto Victori.
Juxta muros civitalis Massilie, in ferragine Bertranni1, Amalrici de
Porta dédit sancto Victori. Juxta muros civitalis Massilie, in ferra-
gine Bertranni lterii , habemus unam semodiatam , (pie Bertrannus
idem ad fevum tenet per sanctum Viclorem. Juxta eamdem civi-
tatem, unam semodiatam, ad viam que pergit ad Sanctum Martinum;
Ada Regnoabel ad fevum tenet. Subtus arclios Massilie , habemus
quatuor sextairatas de terra; Bernardus faber tenet.
In Campo Marcio habemus quartairatam unam de vinea, quam
millier Pétri Betonis tenet, dum "vixerit; post obitum ejus, erit sancti
Victoris; habens, ab oriente, clausum lterii.
Unam semodiatam de vinea , quam David dédit sancto Victori ,
quam Pondus Suricis tenet ad fevum , habemus ad Teolarias : ab
oriente terminum publicam viam que vadit ad Guardiam; a meridie,
clausiun sancti Pétri de Paradiso.
41.
Carta de uno clauso in Sancto Saturnine
InDei Domine. Ego Guadaldus facio donationem omnipotenti 1028.
Domino et sancto Victori martiri, ejusque monasterio, non longe a
civitate Massilia fundato, et abbatibus ac monachis ibidem famulan-
tibus, de mediatate uno clauso, qui est in Sancto Saturnino, quem
ego plantavi; et est in comitatu Massilie, et affrontât, ex una parte,
via publica, et, ex alia parle, vinea Berengarii; ex alia parte, vinea
Bernardi de Costa; ex alia parte, orlo; fontemque in medio clauso.
Hune autem médium clausum de vinea dono supradicto monasterio ,
propter redemptionem anime mee et uxoris ac fdiorum noslrorum.
Si quis autem liane donationem nostram voluerit impedire , cogatur
' Omissœ sont voces nonnullœ, inter quas fort, soror.
64 CHARTULARIUM
emendare tantum, et aliud tantum supratiicto monasteiio, et de
cetero haec nostra donatio stabilis et inconvulsa permaneat.
Facta donatio hec anno incarnationis doniinice millesimo xx° vm°.
régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Gaudaldus et uxor mea hanc donationem proprias manus fh-
mavimus, et testibus firmare rogavimus. Bellieldis firmavit. Pontius,
filins ejus, firmavit. Rieau firmavit. Lanbertus firmavit. Guadaldus,
nepos ejus, firmavit. Lauteldis, filia sua, firmavit. AMuardus firmavit.
Galter firmavit. Carbonel firmavit.
42.
Brève de elemosina.
Sœcul. xi. Notitia et memoria de diversis rébus et de honore gloriosi martiris
Yictoris Massiliensis, in diversis terrarum partibus adquisitis, et Do-
mino Deo sancteque genitrici ejus egregioque martiri, a diversis fide-
r- 15. libus, pro animarum* remedio, in elemosina derelictis.
In primis itaque, in valle Marignana, in circuilu eontinentur et
posite surit vinee, quas tenet sive excolit monachus qui inibi habitat :
videlicet unum optimum clausum qui positus est inter fontem Mari-
gnanam et Catedram ; alias quamplures quas possidet vineas , que
fuerunt de manso Gunlrandi. De nominatis itaque is vineis est talis
usus et convenientia, inter fratrem de Marignana et eum qui tenet
ospitalem, ut, omnibus annis, pvo is vineis reddat, de suo proprio
instructu, unum de tribus modiis vasculum, plénum de optimo et puro
vino in ospitali. In ipsa valle habetur una quartairada vinee, que
fuit Bombar Manuel, et consortat cum vineis nepotis sui, Ugonis.
Habetur inibi una semodiata vinee , quam dédit mulier Ugonis
de Balzo , infra rivum qui dicitur Catedra et via publica. Habet
ibi duos mansos elemosina : unum de Guntrando, quem dédit
Ugo; et unam braciariam , quam dédit Rostagnus de Castello Novo.
In valle Reilana, in Fuzils, habet elemosina mi* mansos optimos,
quos tenet Bermundus Trenca Vias, et ex his reddere débet, omnibus
annis, quatuor modios de optima annona, in elemosina sancti Victoris.
SANCTI YICTORIS. 65
In Furno Clialcberio habetur una condamina, que comparata est
de elemosina xlii solidos, quam tenent et excolunt commandites
inibi monachi, in tali convenientia , ut ipsi monacbi, cum bubus et
cum semine et omni suo instructu, laborent, et omnibus annis reddant
inde medietatem de annona.
In Manoasea unum mansum de Espezel habet elemosina, ex quo
reddit lasea et m solidos de censo et medietatem de vino.
In Auriol unum mansum , quem comparavit elemosina centum
solidos de otonincbis ex arcbiepiscopo, quem tenet mulier Gauzfredi.
Alium mansum in Filinas, quem tenet Boso, ex quo reddit tasca et
medietatem de vino, porcum et multonem.
In Poio Lupario babet elemosina unum mansum, quem commen-
davit Geiraldus fratri Bénédicte Post cujus obitum, frater ipse non
ita egit sicul monacbus, sed sicut mamone servus, et, ex ejus decessu
usque in diem liodiernum, ex manso supradicto nibil in elemosina
reddidit, nisi sextarios decem frumenti.
In castro qui vocatur Sancti Marcelli, in ipsius territorio, conti-
nentur vinee de elemosina , una scilicet quartairada , quam dédit
Donadeus. Ibique una semodiata, que sex solidos comparata fuit,
videlicet ejus medietas , m solidos , de una femina que vocilabatur
Jauzolena; alia ejus medietas, ni solidos de otonincbis, de Gauzfredo
Goiranno. Ibique posita est una quartairada, que fuit de Durando
Jausberti, qui obiit infirmus in ospitali.
In valle Sancti Juliani continentur m modiate, quas dédit Wilel-
mus canonicus. De bis itaque vineis ista ratio est , quia eas Wilelmus
canonicus in gadio tenebat de Pazone et Guinimanno, per vin0 mo-
dios de annona, in tali convenientia, ut, si annonam reddidissent,
vineas recuperarent in vila ejus. Post obitum autem ejus1, ipsis1
annonam non reddentibus, sed e contrario vineas interpellantes, Ber-
trannus monacbus et frater Petrus, et comparaverunt eas ex ipsis et
ex filiis eorum, et dederunt unum optimum cotum et vin alnas de
cannabaz. Filii vero Pazonis similiter receperunt avère, et libenter et
1 \ idelicet Willelmi canonici. « Pazone et Guinimanno.
I. 0
66 CHARTIJLARIUM
voluntarie, videntibus et firmantibus testibus, reliquerunt in manu Ber-
tranni et fratris Pétri. Qui testes et firmatoreshi sunt : videlicetPontius,
Iroaldus, Bonus Filius et Aldoardus. Inibi in Altelone una quartai-
rada, quam dédit Aurucius de Sancto Juliano. In ipsoque denomi-
nato loco alia quartairada, quam dédit Girardus et Jobanna, uxor
ejus.
Super Sanctum Tyrsum , in manso Leuprandi , posite sunt très
semodiate de vinea , quas dederunt Ugo et Mataronus , frater
ejus , nepotes Bertranni monaebi , in elemosina. Et in Sancto
Mprcello ipse Ugo dédit in elemosina unum optimum ortulum,
cum omnibus arboribus et omnibus infra positis designatum.
Supra nominatus itaque Ugo dédit in elemosina unam semodiatam,
qui consortat, ab oriente, vinea Sancti Marcelli; ab occidenle, vinea
Guiquiranni.
In civitate Massilia, in ripa fluminis Geireni, babetur de elemosina
média quartairada , quam dédit Bonus Filius.
In Inter Vineis dimidia cjuartairada, quam dédit soror Amalfredi,
quam dédit Pontius Rufus in elemosina. In terra sancti Victoris ,
juxta portam Paradisi , babetur una quartairata.
In Sancto Saturnine, in loco vocitato Petra, dimidia quartairata,
quam comparavimus duas solidatas de Atanulfo. Inibi quartairada
dimidia, quam Bombais dédit in elemosina sancti Victoris.
Ultra Vuelna, in Podio Rotundo, terra erma et colta, quam com-
paravimus v solidos de Pvostagno Constancio. Terminaturque ipsa
terra , ab oriente, via publica que intrat in monte ; ab occidente , terra
terminât de Aicardo Iterii ; a meridiano , via de monte qui nominatur
Crida; a septentrione , terminât terra quam dédit millier Bertranni
Iterii in elemosina.
In Croso Wilelmus Pellicerius dédit Domino Deo et sancto Victori,
in elemosina, unam semodiatam vinee.
Mulier que fuit Pétri Piscatoris dédit unam quartairatam , prope
cimiterium.
Terra sive vinea , que babetur infra valle, que posita est super eccle-
siam sancti Benedicti , ad radicem montis qm vocatur Gardia , suis
SANCTI VICTORIS. 67
manibus plantavit et excoluit supra nominatus Geiraldus , cum olivetis
et cunctis arboribus infra positis , ad elemosinam , in alode sancti
Victoris.
Circa monasterium , in ipsa terra, babetur una semodiata vinee,
quam dédit Àldras. Inibi média quartairada , quam dédit Marlinus
Jheremie in elemosina. * lbi, in circuitu, dédit Amalfredus, pro v.
matre sua, média quartairada.
Ad portum qui vocitatur Alguerius, una semodiata vinee, quam
reliquit Jabertus in elemosina.
43.
Carta Sancti Mitrii in Albania.
(Fragm. edit. in Gall. Christ., I, instr., 110; et ap. Ruffi, HUt. de Mars., I, 482.)
In nomine Domini. Ego Guilelmus, et Fulcbo , frater meus, Dei 8jan.,
gratia, vicecomites, et uxores nostre , Aicelena et Odila, et filii mei, iou-i<M9.
domnus videlicet Pontius , Massiliensis episcopus , Guilielmus ' et Ai-
cardus 2, Fulcbo et Gauzfredus; nos simul audientes Seripturam di-
centem mundum transite et concupiscentiam ejus, et ad boc nos natos
in eo , ut, pro terrenis que ad tempus videmur possidere, mereamur
celestia , ut possimus babere partem in regno Dei et videre eum in
eterna gloria, qui nos creavit et redemit, utque remedium nostrarum
capiamus anintarum , donamus Deo et sancto Victori martyri , monas-
terii Massiliensis , et babitatoribus ejusdem loci , tam presentibus
quamque fuluris, aecclesiam que est dedicata in honore sancti Mitrii
martyris et sancti Martini et sancli Laurentii, in comitatu Massiliensi
et in territorio quod dicitur Albania, cum suis altaribus et cum suo
alode et suis adjacenciis et suis terminis, et cum terris cultis et incultis,
et cum vineis, cum pratis, cum arboribus et ortis, cum suis garricis et
pascuis, cum ermis et boscbis ipsis, qui ibidem sunt, cum suis egres-
sibus et regressibus. Et ipse alodis babet terminos in fluvio quem di-
' Guilielmus III Juvenis , post patrem et * Aicardus , yicocomes Arelatensis.
patruum, una cum fratre Gaufrido fuit vice-
comes Massiliensis.
68 CHARTULAR1UM
cunt Vuelna, et pergit per ipsum rametalem qui est ultra ipsam salam,
et pervenit ad ipsam ilicem, et pergit ad ipsum podium sursum, et va-
dit per ipsam serram que est supra ipsam aecclesiam, subtus Creisaco,
et descendit per ipsam petram ad ipsum glandiferum , et pergit in flu-
vium Vuelnam, subtus salam que est in campo majore. Haec omnia su-
perius dicta, cum ipsa aecclesia, sine ulla servatione vel minoratione ,
tradimus, cedimus, donamus Domino Deo et sancto Yictori, etc. Hanc
cartulam donationis ego Guilielmus , et Fulcho , frater meus , Dei
gratia, vicecomites, et uxores nostre, Aicelena et Odila, et filii mei ,
Pontius videlicet, episcopus Massiliensis, Guilielmus, Aicardus, Fulcho
et Gauzfredus, fieri fecimus et fîrmavimus, et alios firmare rogavimus.
Facta autem est carta donationis vi idus januarii , régnante Rodulfo
rege.
Deodatus firmavit. Pontius firmavit. Lambertus firmavit. Berardus
firmavit. Pontius de Albania firmavit. Pontius et Guilielmus firmaye-
runt. Aicardus firmavit. Pontius Cabilloni firmavit. Garnaldus firmavit.
Rainaldus firmavit. Guitberlus firmavit. Andréas presbyter firmavit.
Aicardus firmavit.
44.
Sponsalicium Sancti Justi.
1030. Jhesu Christi opitulante clemencia, et ejus benignissima sufifragante
gratia , ego Fulcho , et uxor mea , Odila , formidantes immanitatem
nostrorum peccaminum, ut a pio Domino consequi possimus veniam
cunctorum criminum, pro remedio animarum nostrarum et pro vite
eterne premio , donamus in sponsalicio ecclesie sancti Justi hoc quod
monachi tenent et ego olim donavi et determinatum est ; sicut dare
possum, ita dono omnipotenti Deo sanctoque Victori , ejus martyri
glorioso. Insuper dono in sponsalicio supradicte aecclesiae , in ville
Tritis ' territorio, imam modiatam terre cultae.
Ego Pontius, gratia Dei, sancte sedis Massiliensis ecclesie episcopus,
dono ipsam ecclesiam, cum idquod mei juris esse videtur, sancto Vic-
tori et abbatibus monachisque ibidem Deo famulanlibus. Vere si ali-
' De hoc vide supra, n. 16.
SANCTI VICTORIS. 69
quis nostrorum heredum aut quecumque persona , hoc sponsalicium
violare temptaverit, non valeat quod injuste appétit, sed cogatur per-
solvere auri optimilibras viginti, etc. —
Factum hoc sponsalicium anno incarnacionis dominice mille-
simo xxx°, régnante Domino Jhesu Christo.
Ego Fulcho, et uxor mea , qui hanc cartam fieri jussimus , manu
propria firmamus et testibus firmare rogamus. Domnus Pontius epi-
scopus firmavit. Amelius canonicus firmavit. Guichirannus firniavit.
Deodatus episcopus ' firniavit. Canonici omnes firmaverunt. Aicardus
firmavit. Aicardus Iso firmavit. Girunculus firmavit. Wilelmus Cotaruns
firmavit. Guarnaldus firmavit. Amelius, filiusGuidoni, firmavit. Fulcho,
filius Aguarni, firmavit.
45.
Terra Sancti Justi.
Jhesu Christi Domini nostri opitulante clementia, ejusque benigna 1038.
suffragante juvamina, ego Pontius, gratia Dei , sancte sedis Massi-
liensis aecclesiœ episcopus, de anime mee sainte sollicitus, etc., *facio f. 16.
hanc cartam elemosinariam omnipotenti Domino et sancto Yictori ,
ecclesieque sancti Justi et monachis ejusdem aecclesiae servientibus, fu-
turis et presentibus, de duabus peciis terre culte , in comitatu Massi-
liense, in loco qui vocatur Ad Aquas Bonas, ut monachi eas excolant,
teneant et absque fine possideant. Que terra hos habet terminos : ab
oriente, Petra Babonis; a meridie, fluvium Geirenum; ab occasu,
quendam rivum; ab aquilone sicut aqua vergit. Alia pecia : ab ortu,
rivus siccus ; a meridie, via publica ; ab oceano, Roca Leti ; ab aquilone,
rivum. Vere si aliquis meorum successorum vel quiscumque meorum
heredum aut quecumque aliqua persona hoc donum violare aut in-
quietare voluerit, illud non valeat, sed coactus auri librarum decem
precium persolvat, etc..
Facta haec donacio , cum Dei incarnatio recolitur in mundo anno
millesimo tricesimo vin0, et cum septima habelur indicio , régnante
Christo Domino.
1 Deodatus, episcopus Telonensis , quem ante a. 1031 memoralum minime repéreront
auctores Gall. ChrUt.
70 CHARTULARIUM
Ego Pontius, nutu Dei, episcopus, banc cartam fieri jussi et manu
propria roboravi, teslibusque firmare rogavi; et insuper, decimum
suprascripte terre dedi sancto Victori totum. Signum, Vilielmus vice-
comes, cum uxore sua, Stepbana. Wilelmus, Aicardus, Josfredus, Ste-
pbanus, Bertrannus, Petrus, filii ejus, finnaverunt. Fulcho et uxor sua
Odila, firmaverunt. Girunculus firmavit. Pontius eanonicus firmavit.
Cleopbas firmavit. Stepbanus firmavit. Amalricus firmavit. Pontius
firmavit. Wilelmus firmavit. Wicbirannus firmavit. Wilelmus firmavit.
Isnardus de Alaugio firmavit. Deodatus, frater ejus, firmavit. Wilelmus,
frater ejus, firmavit. Ricbisennis priorissa firmavit. Bellisennis firma-
vit. Ema firmavit. Andréas presbyter firmavit.
46.
Carta Sancti Justi.
I6aprii.i069. lu nonline Domini. Ego Agarn, et uxor mea Jaurada, et frater meus
Atolf, cum filiis suis, Josfred et Rostang, et Constancia , uxor predicti
Atolfi , nos simul in unum , una cum consensu et voluntate Pontii ,
Massiliensis episcopi , venditores sumus Domino Deo et sancto Yictori
martyri, Massiliensis coenobii , et domno Bernardo abbati, omnique
monacborum congregationi ejusdem Massiliensis cenobii, ac cunctis
veslri in perpetuum successoribus. Per banc scripturam venditionis
nostre vendimus vobis duas modiatas de terra , partira cultas partim
incultas , que adveniunt nobis per progenitorum nostrorum di-
missionem simul et donationem , et ad uxores nostras per dona-
tionem. Afrontant bec omnia supradicta , de parte orientis , in via
publica que discurrit ante aecclesiam sancti Justi ; de meridie ,
in terra ejusdem sancti Justi et in terra de Esmerico ; ab occidente ,
in terra de Pontio Amig et Fulcbonis , fratris illius ; de septen-
trione, in terra de INoe. Quantum nostri juris he afrontationes
includunt , sic vendimus vobis bec supradicta omnia ab integro ,
cum exitibus et reditibus suis , propter precium cpiod a vobis
accepimus, scilicet cavallum unum et m solidos denariorum et molto-
nes duos. Et est manifestum, quod si nos venditores, etc.
SvNCïi VICTORIS. 7 1
Faeta scriptura venditionis nostre xv kalendasmai, anno vmi régnante
Phylipo rege.
Signum Agarn ; signumJauradani, uxor mea; signum Àtolf; signum
Conslaneia , uxor mea ; signum Josfred ; signum Rostag ; qui istam
eartam fecimus, et testes firmare rogavimus.
47.
Carta de Garjana.
Ego Pontius, Massiliensis aecclesie episcopus, et avunculus meus, 1049.
domnus Fulco, et uxor ejus Odila, audientes quoniam, sieut umbra
sequitur corpus, sic quoque mors sequitur hominem, dum sumus in
hac vita et licet nobis elemosinis peccata redimere, pro animabus nos-
tris, donamus Deo et altari quod est consecratum in honore sancte
Marie, semper \irginis, Dei genitricis, et sancti Victoris, in Massiliensi
monasterio, ecclesiam videlicet sancti Johannis , que est in valle Gar-
giana, cum ipsis vineis, quas habet in presenti et in antea habebit , et
terris cultis et incultis et ortis. Ego Wilelmus , et mulier mea Aleren-
dis, et filie mee donamus supradicto altari sancte Marie et sancti Vie-
r c c y ce
toris ipsum altare sancti Jobannis et modiatam .unam de terra culta
etunam quartairatam de vinea in Cuja. Et frater meus Pontius, mu-
lierque sua Mainsinda, et fîlii fdieque sue donant unam modiatam de
terra culta. Ego Pontius, episcopus Massiliensis, et domnus Fulco,
avunculus meus, et uxor sua Odila, et prenominali fratres Wilelmus
et Pontius, et mulieres eorum et filii fdieque eorum supradictam eccle-
siam sancti Jobannis, cum terris cultis et incultis, cum ortis, cum
vineis, pratis et garricis, et cum omnibus que modo babet et in futurum
babebit, donavimus ad proprium alodem jamdicto altari sancte Mariae
et sancti Victoris, monasterii Massiliensis, et abbati Petro et successo-
ribus ejus et monacbis ejusdem loci, tam presentibus quam futuris.
Hanc donationis eartam ego Pontius, Massiliensis episcopus, et Fulco,
avunculus meus, mulierque illius Odila, et sepe nominati duo fratres
Yilielmus et Pontius*, et filii et fdie eorum inscribi precepimus et ma- y.
nibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem, etc.
72 CHARTULARIUM
Facta est autem haec donatio sive descriptio, anno incarnationis do-
minice millesimo xl°viiii°, inditione n\
Pontius, episcopus Massiliensis', donavit et firmavit. Fulco vice-
comes, et uxor ejus Odila, donaverunt et firmaverunt. Vilielmus
et uxor ejus Àlerenda, et filie eorum donaverunt et firmaverunt.
Pontius et uxor ejus Mansenda, et filii et filie eorum donaverunt
et firmaverunt. Rotbaldus et uxor ejus, Domine Constantia, firmave-
runt. Pontius clericus firmavit. Gauserandus firmavit. Lambertus Gud
firmavit.
48.
Jun 1030 Omni homini , dum licet et in hanc vitam subsistit, de eterna retri-
butionis cogitare débet, etc. Quapropter ego Yilelmus, et frater meus
Fulco, et uxores nostras, optulimus aliquid de bereditate nostra ad basi-
licam sancti Jobannis ; pro redemptione animarum nostrarum vel pa-
rentum nostiorum, donamus de terra imam modiatam. Boso pres-
byter, pro remedio anime sue, genitoris genitricisque animarum,
donavit ipsam terram , que est in circuitu Sancto Jobanne. Et
Eimaricus, consobrinus ejus, donavit suam bereditatem, que est
in valle que nominant Garjania. Pontius levita donavit ipsum
ortum, qui est ad ipsam Spelleriam. Et Ermengarda donavit in
•bilans de vinea , quantum ad illam pertinet. Sane si quis nos aut
ullus liomo qui banc donationem irrumpere voluerit , primitus iram
Dei omnipotentis incurrat , et cum Juda traditore parlicipationem ba-
beat. Et postea coniponat de terra meliorata tantum et alium tantum.
Àcta carta ista in comitatu Massiliense, in villa que nuncupant Al-
bania , in mense junio , anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu
Cbristi millesimo xxx".
Eimaricus scripsit, manda[n]te domno Pontione episcopo1, vel
domno Deodato episcopo s.
4 Pontius Massiliensis episcopus. "Deodatus, episcopus Telonensis. Vid.
sup., n. Ai.
SANCTI YICTORIS. 73
49.
Ego Massilius, et uxor mea Isingarda, et filii mei Bermundus el 1050.
Ricardus , et filia mea Maria, et Andréas deSancto Tyrso , et uxor ejus
Viadera, et fiJii ejus Alduardus et Guido, et Pontius Dagulfus et uxor
ejus Dominica, et filia ejus Ahnilda, audientes per Scripturani Domi-
num dicentem,efc; donamus Deo et sanctoYietori, Massiliensis monas-
terii , et sancti Johannis aecclesiae, que est in valle que nominatur
Garjana, omnes videlicet terras quas hal)emus in supradicta valle Gar-
jana, cultas et incultas, cum vineis et pratis et garricis, et cum ingres-
sibus et regressibus. Hanc autem cartam donationis fieri rogavimus, el
manibus nostris propriis firmavimus, et firmare alios rogavimus. Si
quis autem, etc.
Acta ab incarnatione Domini anno millesimo quinquagesimo, indi-
tione tertia.
Ego Massilius, et uxor mea Singarda , et filii mei Bermundus et
Ricardus, et filia mea Maria, et Andréas, cum uxore sua et filiis suis
et fîliabus, et Pontius Dagulfus, similiter cum uxore sua et fdia, sicut
jam diximus, fieri rogavimus banc cartulam donationis, et manibus
nostris iterum iterumque firmavimus. Pontius de Castello firmavit.
Guilielmus , frater ejus , firmavit. Pontius clericus firmavit. Albericus,
frater ejus, firmavit. Ricardus firmavit. Dominicus firmavit.
50.
Carta Sancti Justi et Sancti Johannis de Garjana.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Eeo Berno , et uxor mea Cire. 1070
Inginilda, donamus Deo omnipotenti et sanctae Marie sanctoque Yic-
tori martvri , et abbati Bernardo et monacbis , presentibus sive futu-
ris, pro redemptione animarum nostrariun * vel filiorum nostrorum, ' '7.
unani semodiatam de vinea, in loco qui vocatur Petrafoco , juxta ec-
clesiam sancti Justi, in opus sacrestanie, bono animo et bona volun-
tate : donamus ego et uxor mea cunctique consanguinei nostri. Acce-
pimus autem nos, propter hanc donationem, unum optimum asinum,
I. \d
74 CHARTULARIUM
et imam troiam cum v porcellis , et unum cremail ; et gêner meus
Salvius ni solidatas de avère; et Norpertus alias très solidatas , Rosta-
gnus Geirunclus similiter unum porcum valentem solidos m. Deinde
canonici Massiliensis aecclesiae , pro bac semodiata , acceperunt vu
solidos in denarios otonencos. Quod si nos aut aliqui propinqui
nostri, etc. Ego itaque Rainaldus Bilixenna, cum uxore et fdiis meis,
donamus Deo omnipotenti et sancto Yictori imam modiatam de terra
culta, ante ecclesiam sancti Johannis de Garjaua , pro remedio anima-
rum nostrarum ; et accepimus pro hoc m solidos otonencos ; nepotes
igitur mei et sororia, unum modium de frumento , ad sextarium per-
currevol '.
51.
Carta de Amalrico, de Pennis.
Febr. 1051 . In nomine sancte et individueTrinitatis. Ego Almaricus et uxor mea,
Rainvis nomine, et fîlii nostri, Guifretus 2 manifestant et
voluntariam venditionem facimus sancto Yictori martyri , Massiliensi ,
ejusque monachis, de quadam portione nostri alodis, qui est situs et
fundatus in terminio castri quod vocatur Pennas, et in valle que vo-
catur Fonds Lesula propter
precium voluntarie inter nos omnes et monachos sancti Victoris pre-
ciatum et jure stalutum, quod ipsi monachi ex toto nobis dederunt,
nichil retinentes, videlicet solidos denariorum optimorum otonensium
(juadraginta quatuor. Est autem ipse alodis vel ipsa terra, ex qua nos
recipimus hoc precium xl solidorum et mi , noster proprius alodis ,
exceptis duabus partibus, hoc est sexta et septima, quas vendere non
possumus ; alias partes , quinque videlicet , sicut jam diximus ,. ven-
dimus et transfundimus libéras ab omni vinculo solutasque ab omni
nodo alicujus contrarietatis. Et ipsa terminatur terra , ex omni parte ,
terra sancti Victoris et sancie Mariae; et, ab oriente, rivo qui dicitur
Cornu , et in loco qui dicitur Batalia ; et , a septentrione , in loco qui
dk'ilur Mons Latronis ; a meridie vero, montibus qui sunt sancti Vic-
toris et sanctae Mariae. Igitur, quantum infra istos terminos ego Amal-
1 I. e. ad ciirrentem mensuram. 2 Lacima hic et inferius.
SÀNCTI VICÏ0R1S. 75
ricus, et uxor raea Rainvis, et predicti filii nostri Guifretus,
. . . habemus propter alodem , totum vendimus sanclo Victori et
monacbis ejus ad proprium alodem, et ex nostra potestate transfundi-
mus in eorum potestatem, propter xliiii solidos , quos illi monacbi
nobis dederunt , ut, ab bac die in secula seculoruni, babeat sanctus
Victor, ejnsque habitatores ad proprium alodem teneant et possideant
semper, et faciant quidquid voluerint. Quapropter, si ego aut uxor mea,
aut fdii nostri, aut ullus ex beredibus noslris, aut aliqua persona vene-
rit contra banc venditionem nostram ad irrumpendum , non valeat
vendicare quod injuste repetit , sed componat in vinculo auri li-
bras vi, etc.
Ego Àmalricus , et uxor mea Rainvis, et filii nostri , et frater meus
Guilielmus, et nepotes mei Pontius Rorrellus et Pontius Abonellus , et
Boso, et Bealrix mea neptis, banc cartam donationis fieri rogavimu«,
et manibus nostris firmavimus et alios firmare rogavimus. Domnus
Pontius, Massiliensis episcopus, firmavit. Fidco vicecomes firmavit, et
ejus uxor domna Odila firmavit. Oto firmavit. Iterius, frater suus,
firmavit. Carbonellus vicarius firmavit. Guirannus firmavit. Rostagnus
firmavit.
Facta est bœc carta venditionis anno ab incarnatione Domini mille-
simo l primo, indicione quinta, mense februario.
Ego Amalricus de ista venditione babui contentionem cum nepo-
tibus meis , videlicet Bosone et Poncione Borello , et cum Carbonello
propter illos. Et ego donavi feciores, in manibus Carbonelli, Ottonem,
ut de meo altero alode donem nepotibus meis Bosoni et [Poncioni
Borrello] tanlum quantum pertinet ad illos in ista terra quam vendo, et
alterum feciorem, Guirannum, ad Poncium Borellum, meum nepotem,
ut si partem débet babere in ipsa terra, similiter faciam ei; et, si ego
non fecero, istam terram non requirant unde facta est baec venditio,
sed ad feciores se convertant, quia talis est nostra convenientia1.
1 Scquitur in Cod. alterum excmplar hujiis venditiouis, in quo deest quod spectat ad por-
tiouem Bosonis et lioirelli.
76 CHARTULAR1UM
52.
Carta de terra quam Wicherius dédit sancto Victori, in territorio Massiliense.
23 april.1040. * In nomine sanctae et individue Trinitatis. Ego Wicherius dono
7°- omnipotenli Deo et sancto Victori martyr!, monasterii Massiliensis, et
monachis ibidem Deo famulantibus aliquid de proprietate mea, tam
presentibus qiiam et futuris, que mihi ex successione matris mee venit.
Et sunt ipse res in territorio Massiliense, in locis nominatis , id est : in
Sarlurano , in Arcolas , in Centrones , in Plomberas , quantum michi
pars obvenit vel venire débet. Et sunt in ipsa terra mihi heredes Ste-
phanus canonicus, Wifredus presbyter et ceteri alii ; et est inibi in
ipsa terra, in bis terminibus supra nominatis, quarta pars. Hanc, auxi-
liante Domino Deo, dono, pro remedio anime mee parentumque meo-
rum, ex quibus michi succedit, nec non et uxori mee et filiis ac filiabus
meis. Sane, si quis ulla opposita persona qui hanc donationem irrum-
pere temptet, non vendicet quod maie incoaverit , sed componat in
vinculo auri optimi libras très, et in antea ista donatio firma et corro-
borata permaneat.
Facta donatione ista in mense aprili , nono kalendas mai , anno in-
carnati Yerbi millesimo xl.
Signum Wicherii, qui hanc donationem scribi fecit et testibus fir-
mare rogavit ; manu propria firmat.
53.
Carta Sancti Marcelli.
t0o7. In nomine sancteet individue Trinitatis. Ego Bertrannus, frater Du-
randi et Aicardi, de Sancto Marcello, castello Massiliensi, pro remedio
anime mee et parenkun meorum, dono Domino Deo et sancto Victori,
Massiliensis monasterii, et habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus
quamque futuris, duas videlicet quartairatas de vineis : imam in Tribols,
ubi appellant Cadanera ; alteram in terra quam appellant Asgos. Et
hec, ab oriente, habet terminum vineam de Sancto Marcello, ab occi-
dente autem vineam de Guidone de Fosse. Similiter supradictus frater
SANCTI VICTORIS. 77
meus Durandus donavit prenominato saneto Victori duas semodiatas
de vineis : unani in valle Sancli Juliani , que terniinatur, ab oriente et
septentrione , vineis que fuerunt de filiis presbyteri Pétri sancti Mar-
celli ; alteram in Tribols, in duobus locis. Una quartairata ejusdem se-
modiate est in Ulmeta, et terniinatur, ab oriente, vinea sancti Victoris,
quavn ipsi donavit Guido de Fosse, pro fïlio suo, Pontio; aboccidente,
clauso de vinea , quam plantavit Massiliensis Bentoca. Rotbbaldus
autem et Puidulfus, suus frater, filii jam dicti Massiliensis, comparave-
runt de suis beredibus, boc est Martino Ingelsenna et Leula , sua filia,
et Doniinieo, suo fratre, unam modiatam de terra, in qua postmodiun
vinea plantaia est, et donaverunt saneto Victori. Sed propter très de-
narios qui fuerunt minus quatuor solidis (boc enim susceperunt pre-
cium). ipsi Martino donavimus in redemptionem 1res solidatas et duos
denarios, et duos receptus de pane et carne et vino ; et postea firmavit
ipsam venditionem, et cartulam inde fieri jussit, et manibus suis fir-
matam alios firmare rogavit. Est autem ipsa terra sive vinea in valle de
Legonano, ubi sancti Juliani ecclesia videtur esse fundata. Terminatur
autem, ab oriente, vinea de Bono Homine ; ab occidente, vinea de
Andréa; a meridie, alodio de Gisfredo de Massilia. Longe licet digres-
sus a discriptione doni fratris mei Dûràndi, tandem revertar ad semo-
diatam quam dédit in Tribols, et dicam ubi jaceat illa altéra quartai-
rata '; est enim ad Trollium Bicium; terminatur autem, ab oriente,
vinea de Bona Filia, muliere ejusdem Durandi. Giraldus vero, pater
Guikiranni, de Saneto Marcello, donavit unam modiatam de vinea
saneto Victori ad suam mortem; et ipsa vinea est nominata Sorbairosa.
Presbiter babens talenomen, Massiliensis, qui erat de Saneto Mar-
cello , donavit saneto Victori vineam unam , prope ejusdem sancti
Marcelli aecclesiam, in qua mansiones Sancti Victoris videntur esse fun-
date. Terrain autem, ubi viridiarium prope ipsas mansiones est postea
factum , cambiavimus ego Bertrannus et domnus Giraldus a Petro et
Natale et .lobanne , homiriibus Guikiranni. Et, quoniam ipse Guiki-
rannus permisit hoc fieri, donavimus illi duos bacinos de latone; ipsis
autem, id est Petro et f'ratribus ejus, donavimus pro cambio unam se-
1 Inde patet unam vineœ semodiatam duabua quartairatis cunstitis^. Cf. infra, a. 593.
78 CHARTULARIUM
modiatam de vinea, quam Guido de Fosse dédit sancto Victori, pro
fîlio suo Pontio; et est ipsa vinea in Asgo. Desiderius de Sancto
Marcello donavit sancto Victori, ad suam mortem, dimidiam quarlai-
ratam de vinea in Tribols ; habet autem consortem , ab oriente , vi-
neam de Pontio fratris Guikiranni, Dominions Texeire et uxor sua
donaverunt ad suam mortem sancto Victori imam semodiatam de vinea
in Tribols ; terniinatur autem , ab oriente , vinea de Ugone , fratre
Guikiranni, qui stat in Alauzio. Petrus Ermenardi donavit dimi-
diam quartairatam de vinea et semetipsum sancto Victori ; et est ipsa
f° is. vinea in Tribols. Terminatur autem, ab oriente, vinea* de Guidone de
Fosse ; a septentrione , vinea filioruni Gunberti. Jobannes Ruduinus
unam (jiiartairatam donavit sancto Victori in Tribols ; terminatur au-
tem, ab oriente, vinea fratris sui, Giraldi. Aribertus et Airoardus,
suus sororius, donaverunt unam quartairatam sancto Victori, in terra
quam appellant Tribols, ad Fontem Coopertum ; terminatur aulem ,
ab oriente, vinea de Adalberto de Massilia. In valle Legognano ego
Bertrannus comparavi dimidiam quartairatam de vinea a Giraldo de
Auriolo, et dedi ei unam vaccam cum suo vitulo. In eodem loco com-
paravi alteram quartairatam mediam a Fulcberio de Sancto Marcello,
et dedi ei unam vaccam cum suo vitulo ; ibi etiam alteram integram
quartairatam a Rudulfo, et dedi ei v sextairatas de terra et xnn denarios.
He autem vinee, quas comparavi a supradictis bnminibus, Giraldo vi-
delicet, Rudulfo, et Odone et Fulcberio, quamque donavit Agarnus, que
etiam sunt in uno tenemento, a meridie terminantur ' sancli Victoris ,
quam ei donavit Rolbbaldus monacbus ; ab occidente , alodio Pontii
Iroaldi, de Massilia. Petrus, presbyter de Sancto Marcello, et mo-
nacbus sancti Victoris , dédit unam quartairatam in ipso Ligognano.
Terminatur autem ipsa vinea, a septentrione, vinea filiorum ejus, Pon-
tii et Pétri ; a meridie vero , vinea de Pontio Airoald de Massilia ; ab
occidente, vinea et terra, quam comparavi ego de Pontio Rorrello, de
Sancto Tyrso, et de suo fratre, et de Adelberlo , suo consanguineo ; et
dedi pro ea unam vaccam cum suo vitulo, et x sextarios de annona.
Et haec ipsa terra vineaque terminatur similiter, a septentrione quidem,
1 Supj)l. terra sive vinea.
SANCTI VICTORIS. 79
terra de Paeione de Sancto Juliano; ab occidente, terra de Giraldo de
Auriolo et de sua muliere. Dumidia de Massilia et Pontius , suus
filius , et alter filius suus Porcellelus vendiderunt saneto Victori , in
manu mea , totuni hoc quod habebant in Valle Longa : hoc est duas
partes de una tercia, quant habebant cum filiis de Ruduino, de Sancto
Marcello ; et susceperunt inde xvn solidos denariorum ottonensium.
Adelbertus Caballarius, de Massilia, donavit sancto Victori, in eadem
valle, medietatem de alia tercia; de ipsa tercia quartam partem dona-
vit sancto Victori Berta, soror Johannis de Reliana. Ipsa auteni terra,
quam Dumidia cum filiis suis nobis, immo sancto Victori, vendidit, et
eaquam etiam Adelbertus jam dictus et Berta jam nominata donaverimt
in valle prenominata, terminatur quidem : al) oriente, terra de Bernardo
de Sancto Marcello; ab occidente, Fonte Cooperto ; a meridie, castel-
lario vetere ; a septentrione, podio quod est infra eam et vallem Joseph.
Haec omnia suprascripta ad proprium alodem fuerunt vendila et
donala sancto Victori, Massiliensis monasterii , et habitatoribus ejus-
dem loci, tam presentibus quamque fuluris, ea scilicet ratione, ut ha-
beant , teneant et in perpetuum , sine ulla contrapellatione et inquie-
tudine , possideant. Hanc donationis sive venditionis cartam fieri
rogavimus ego Bertrannus , jam dicti sancti Victoris monachus , et
Domidia cum filiis suis, et alii quam pluies, et manibus noslris firmavi-
mus, et alios firmare rogavimus. Si quis autem bas donationes et ven-
ditiones annullare vel decurtare presumpserit , non valeat vendicare
quod voluerit; sed cogatur solvere prescripto sancto Victori tantum et
dimidium tantum quantum auferre temptavit ; ipsa autem omnia in-
convulsa permaneant. Pontius predictus Borrellus et Adelbertus,
suus consanguineus, et sue mulieres, et sui filii et filie, et sui fratres,
vendiderunt jam dicto sancto Victori totum suura alodem , quem ha-
bebant in ipsa valle de Sancto Juliano , excepta una quarlairata de
vinea ; et suscepit inde xxm solidatas , infra annonam et vinum et de-
narios, et capras et fêtas et vaccam et vitulum unum. Isnardus et
Pontius Bonus Homo et Adalardus , suus frater, et Adahdfus, suus
nepos, et filii Massiliensis , similiter ejus nepotes , vendiderunt sancto
Victori totamsuamhereditatem, quam habebant in ista Valle Longa, sicut
80 CHAKTULARIUM
est terminata in ista carta; et receperunt inde xv solidatas, infra de-
narios et annonam. Guilielmus presbyter Tornellus et Nicecius,
suus frater, vendiderunt similiter totam suam partem et fratrum suo-
rum, quam babebant in jam dicta Valle Longa ; et receperunt inde v
solidos de denariis ottonensibus. Stepbanus de Massilia , filius Ar-
lulfi senescalci , similiter vendidit totam suam partem et fratrum
suorum, quam babebant in jam dicta Yalle Longa; et recepit inde
quinque solidos de ottonensibus. Et Guilielmus Tbeodosiae et Nicecius,
suus consanguineus, fecerunt fidem, in tali tenore, quia, si sui fratres
de Stepbano non se tenent in isto mercato de ista terra, aut non volunt
reddere istos v solidos , ipse Guilielmus Tbeodosiae et Nicecius reddant
ipsos v solidos sancto Victori; et, si ita non fecerint, licentiam dede-
runt Bertranno monacho , ut disvadient eos infra treugam et foras
treugam, aut ipse Bertrannus monacbus, aut alicjuis bomo pro sancto
Victore. Marinus, gêner de Agarno , de Sancto Juliano , vendidit
vi sextairatas de terra in valle Sancti Juliani, que consortant cum ipso
alode de Pontio Borrello ; et recepit xvu denarios. Et ipse Àgarnus
imam sextairatam vendidit in ipso alode, et babuit inde xn denarios.
Et in ipso alode Oddo, frater * Agami, et fdii ejus vendiderunt aliam
sextairatam; et receperunt xvi denarios.
Bertrannus monacbus firmavit. Domidia et duo sui fdii Pontius et
Porcelletus firmaverunt. Pontius Bonus Homo et fdius suus Pontius
firmavit. Isnardus et sui fratres firmaverunt. Isnardus et Adalardus
firmaverunt. Wilielmus Tornellus et Nicecius, frater ejus, firmaverulit.
Adalulfus et sui filii, de Massiliense, firmaverunt. Stepbanus, filius
Arlulfi, et sui fratres Bertrannus et Isnardus firmaverunt. Pontius
Borrellus, de Sancto Tirso, et sua mater et sui fratres firmaverunt.
Adalbertus de Sancto Tirso et sua millier firmaverunt. Odo de Sancto
Marcello et sui filii firmaverunt.
Durandus de Sancto Tirso et soror sua et Aicardus , suus consan-
guineus, vendiderunt sancto Victori très sextairatas de terra , in supra-
dicla valie de Sanclo Juliano; et receperunt inde quatuor solidatas
infra denarios et annonam. Et terminatnr ipsa terra, ab oriente, terra
sancti Victoris, et, a septentrione , similiter; a mendie, terra sui con-
SANCTI VICTORFS. 81
sanguinei, filii Andrée. Durandus et soror ejus vendiderunt et firmave-
runt; Aieardus, eorum consanguineus , similiter. Pontius Zabaterius ,
Costantius pellieiarius, Bonus Filins cellararius firmaverunt.
Anno incarnationis Domini millesimo quinquagesimo vu , indi-
tione vu.
54.
Alia.
Brève de venditione que facil Geraldus Fortis et heredes sui et Lenta» Cire. 1037.
uxor ejus, de cujus hereditate fuit terra, que est in territorio de civitate
Massilia, m valle Sancti Juliani, ad sanctum Victorem et congregatio-
nem ejus, in locoquem dicunt Liguognano. Hoc estipse Geraldus, cum
filiis suis Aimarico et Petro et Vitale et Barnuino , et filiabus, hoc est
Pontia et Dominica, firmamus et donamus Domino Deo et sancto Vic-
tori et congregationi ejus ipsam terram , et transfundimus manibns
nostris et spontanea voluntate, propter precium quod aceipimus, hoc
sunt nummi denarii xuii, quos tradidit nobis frater Bertrannus cama-
rerius.
lpse Geiraldus firmat. Aimaricus, suus filius, firmat. Petrus, alins
filius, firmat. Vitalis, alius filius, firmat. Barnuinus, alius filius, firmat.
Filiae ejus Pontia et Dominica, firmant
55.
Alia.
Ante tempus legis istius, donationes queque valuerunt, si gestibus non Ssccul. XI.
fuerint colligate. Postea enim quam leges esse ceperunt , sancti Dei
institutores sancxerunt ut venditio firma et stabilis sit omni tempore.
Igitur ego Odo, et millier mea Dominica, et filii nostri et filiae ven-
dimus ad quendam hominem , vocabulo Petrum Presbiterum , et ad
filios ejus Pontiuniet Petrum, aliquid de alode nostro, videlicet mo-
diatam unani de vinea. Hanc vineam vendimus, donamus atque cedi-
mus, et de nostro jure in jus illorum transfundimus. Est ipsa vinea in
comitatuMassiliense, in villa Sancti Marcelli. Habet consortes et termina-
I- Il
82 CHARTULARIUM
tiones, de uno fronte et unclato, de Adalberto ; de alio latere, deDuranto
Pageso; de alio fronte, terram sancte Mariae, in valle que dicilur Li-
guognana. Sic venditionis istius, tibi et heredibus tais, quicquid facere
volueris, donandi, commutandi, vendendi, in omnibus integram licen-
ciam et potestatem damus. Sane si quis ego Odo, aut millier mea Do-
minica, aut aliquis ex heredibus nostris, aut ulla opposita persona, vel
iillus homo aut femina qui contra venditionem istam ire temptaverit,
aut irrumpere vel decurtare eam voluerit, non valeat vendicare quod
injuste appétit, sed componat in duplo ipsam vineam cultam ; et postea
venditio ista firma et stabilis permaneat omni tempore.
Signum Odonis et heredum suorum , qui venditionem istam scribere
fecerunt , et testibus subnixis firmare rogaverunt , et manibus suis fir-
maverunt. Rotbaldus monacbus firmavit. Rodulfus firmavit. Adalber-
tus firmavit. Folcherius firmavit. Giraldus Fortis firmavit.
Pro isto alode dédit Petrus Presbiter et filii ejus infra solidos et 80-
lidatas xm et in denarios.
56.
Carta Sancti Michaelis de Albania.
4035. Priscis temporibus cum constet omnem donationem sine ulla titula-
tione carte et atramentis valuisse etrigore sue stabilitatis viguisse, mine
vero, modernis temporibus, exardescente zelo cupiditatis, ullam dona-
tionem vix stabilitam esse vinculis sacramentalibus cernamus , ideo in
cartis et in membranulis scribere dignum ducimus quod cupimus do-
nare Christo aut alicui homini. Igitur ego Vilelmus et Fulco, vice-
comités Massilie , una cum filiis nostris et uxoribus Odilse atque Sté-
phane , opitulante clementia Jhesu Christi Domini nostri , ejusque
benigna juvamina suffragante, de animarum nostrarum sainte pertrac-
tantes, audientes quod Dominus dicit : « Date elemosinam, et ecce
omnia munda sunt vobis1; » et iterum quia : « Sicut aqua extinguit
ignem, ila elemosina extinguit peccatum2;» amore itaquenostri redemp-
toris, qui non vult mortem peccatoris , donamus aliquid monasterio
1 Luc. , XI , i 1 . « Ecclesi. , III , 33.
SANCTI V1CT0RIS. 83
sancti Victoris, quod contingit nobis ex parte genitoris : hoc est obe-
dienliam sancli Michaelis , quem credimus stare ante Deum in celis.
Hanc itaque obedientiam, quam olim noster pater dédit Domino Jhesu
Christ», et, post obitum ejus, nionacbi sancti Victoris tenuerunt, nobis
dantibus et consencientibus , et in melius melioraverunt, conslruendo
locum, sed timenles ne in vacuum construerent illum locum, petierunt
ut faceremus illis cartam, ne post discessum nostrum aliquis inferret
illis molestiam, dando lucrum , quod cotidie cernimus fieri, quia rara
fides est et multiplex malicia. Flacuit ergo nobis facere illis hune testa-
mentum, Ut illam obedientiam* teneant et possideant semper, cum f- 19.
campis cultis et incultis, vineis, pascuis, ortis, garricis, vel omnia que
ad eandem obedientiam pertinent. Ita donamus et corroboramus, sicut
pater dédit Ugoni ' abbati, ut ipsi monacbi sint intercessores ad Do-
minum, pro peccalis nostris parentumque nostrorum, genitorum ac fi-
liorum. Vohunus ut anidlo ignoretur quod hecobedientia in territorio
ville Albanie habetur. Sane si quispiam aliquando nostrorum succes-
sorum , aut cujusvis manus hominum iniquorum, hoc munus, quod
venil nobis ex parte nostrorum genitorum, et traditur in manibus mo-
nachorum , nisus fuerit ((juod absit) rumpere aut recuperare, vel tra-
dere in manibus alienorum, hoc quod appétit nequeat vendicare, sed
in vinculo ligatuscogatur exsolvere centum libras numorum aureorum,
et denuo stabilis permaneat hœc donatio in secula seculorum. Insuper
sustineat penas cum Juda Scarioth, et in inferno inferiori habeat socie-
tatem cum Caipha et communionem cum Baraba , et partem cum
Datan et Abiron, et solacium cum Lucifero, et (quod majus est) iram
Dei et omnium sanclorum suorum incurrat.
Facta donatio hec vel scriptura anno incarnationis dominice mille-
sinio xxxv.
Igitur nos Vilelmus et Fulco , una cum uxoribus nostris , pro redemp-
lione animarum nostrarum et genitorum ac filiorum nostrorum, hanc
donationem scribere mandavimus, et manibus propriis firmavimus, testi-
busque subter adnexis firmare rogavimus. Pondus Massiliensisfirmavit.
' Hugo Massiliensi monasterio a. cire. 990 pr'œera.
84 CHARTULARIUM
Wilelmus, fraterejus, firmavit. Aicardus, fraler ejus, firmavit. Josfre-
dus, fraterejus, firmavit. Stephanus firmavit. Bertrannus firmavit. Petrus
firmavit. Johannes Peletus firmavit. Ponlius Crassus firmavit. Arlulfus
de Geminis firmavit. Stabilis de Melna firmavit. Geirunculus firmavit.
57.
Carta de Auriol.
(Ed. in Gall. Clirist., I, instr., 95.)
103b. Omnipotentem Deum cum ineffabili providentia suo velle liqueat
créasse cuncta, extat homini datam ad possidendum terram, simulque
subsistentia in ea vel ex ea. Quo circa ego Rabimbaldus , gralia Dei,
sedis Arelatensis presulalus honore sublimatus, énorme scelus meum
considerans plurimum, necnon discussionem futuri peccatorum judicii,
territusque immanium flamarum gehennalium, queque illis est pena
qui hic nolunt comissa a se flere peccata, quo est vita perpétua, mors
omnis mortis pessima, perhennis ibi fletus, fine nullo metandus,
ignium eternalium, vermium inmortalium , atque stridoris dentium;
illic omnia mala, que nec oculis visa, auribus inaudita, corde non
comprebensa , discriminum feralium ultricium peccaminum nostrorum
multiplicium, reatus sive criminum, ac tumerent precordia tremenlia
pericula incurrere jam dicta. Domini tamen Cbristi dulcis nobis pro-
missi oportet reminisci. Is denique, pro nobis passus postmodum
cunctis , ut a nobis comissis misereretur malis , prius tamen peracta
penitenîia digna,Luce in Euvangelio, quodam inquit loco : « Gaudium
est in celis, coram angelis sanctis, sub uno peccatore in sese pénitente,
cum agnoverit parum , vel etiam admultum, quid déviasse gressum ' ; »
olitn et per propbetam, elemosinam gratam suis pro se donatam, eo
se accepturum , ut impleat promissum : « Ut ignem delet aqua , pecca-
tum elemosina8; » itemque sic propbeta : « O tu, absque te, Deus,
perspexit nullus visus que sunt a te parata tuis amicis bona3 ». Quis
omnis bonor gracior possit , fari quam promtior lingua, quam cogitare
' Luc, XV, 10. * IS.,LXIV, i.
2 Ecclesi., III, 33.
SANCTI VICTORIS. 85
cor! Igitur horum raeraor, terrorem judicis formidans, clementiam
redemptoris amplectens , terram mee potestatis meeque dicionis
omnipotenti Deo sanctique Victoris martiris raonasterio , haut longe
a menibus Massilie fundato , abbatibus ac monachis , futuris et presen-
tibus , ibidem Deo servientibus , statui donandam , et perpelim haben-
dam : videlicet de eastro quod vocatur Auriol nieani oinnino partem ,
quant ego ibi habeo, vel alius pro nie, excepto alode jam dato, in villa
et castello et omni territorio , in eultis et in ermis , in vineis et pratis ,
pascuis et silvis, garricis et oglatis, cum cunctis molendinis, ad meam
partem pertinentibus, de alode et feu, exeeptis duobus mansis quos
dedi Aldoardo et Pontio. In omnibus igitur etper omnia, de supradicto
eastro et de omnibus appendiciis ejus, que pertinent ad meam, ut ita
dixerim, fratriscam, dono sancto Victori perpetualiter bec omnia, meo-
riim timoré peccatorum , simul et eternorum amore premiorum, vene-
rabili loco , cetui fratrum sancto , trado possidenda , babenda vel
tenenda, pro anime mee genitorumque meorum remissione omnium
peccatorum. Ullus vero nostrorum parentum sive fratrum quicumque
personarum , si babuerit velle donum hoc anullare, non valeat implere,
sed componat in vinclo decem libras ex auro, iraque Dei sumi se faciat
absumi, penas perhennes pati et in infernum trudi,et deincebs hoc
donum perpetuum ac firmum permaneat in evum.
Acta est bec donatio anno ab incarnato Domino millesimo xxxv,
inditione ni.
Ego Rahimbaldus, cum heredibus meis,hanc cartam fîeri jussi et
firmare rogavi. Bonofacius, frater meus, me precante , firmavit, et
ceteri qui sequuntur : Vilelmus, vicecomes Massilie, una cum filiis
suis domno Pontio episcopo , Aicardo et Fulcone, Stephano et
Bertranno firmaverunt. Autrannus firmavit. Fulco firmavit. Pontius
de Lambisco firmavit. Guiquirannus firmavit. Fulco firmavit. *Maiolus
firmavit. Noe firmavit. Ramaldus firmavit. Atenulfus firmavit. Boni-
facius firmavit. Faraldus firmavit. Guisla firmavit. Bonifacius, filius
suus , firmavit. Pontius Milo firmavit. Pontius Autrico firmavit. Ros-
tagnus Vilamuro firmavit. Rostagnus firmavit. Bompars firmavit,
86 CHARTULARIUM
58.
Alia.
îoio. Omnipotentem Deum cum, etc.... Quocirca ego Rahimbaldus,
gratia Dei, sedis Arelalensis presulatus honore sublimatus, etc.1. . .
Igilur horuin menior, . . . terrain mee potestatis meeque dicionis, que
miclii obvenit ex jure parentum meorum, omnipotenti Deo sanctique
Victoris inartiris monasterio , baud longe a menibus Massiliae Fun-
dato, abbalibus ac monacbis, futuris et presenlibus, ibidem Deo ser-
vientibus, statui donandam el perpelim habehdam : videlicet duas partes
de Castro quod vocant Auriol, cum sala dominica et duabus partibus
lolius territorii ejusdem casteîli vel ville, cum terris cultis et incultis,
in vineis et pralis, pascuis et silvis, garricis et oglatis, arboribus pomi-
feris et impomiferis, molendinis et orlis et piscacionibus. Et dono
medietatem casteîli Ornonis, cum suo territorio. Et iterum dono quod
in villa Lasa babeo, et districtum et bagliam et albergariam de alodariis
de duabus partibus ejusdem ville. Similiter dono de villa Solobii dis-
trictum et bagliam et albergariam de alodariis de duabus partibus
ejusdem ville. Et rursum dono hoc quod habeo in villa Sancti Satur-
nini , hoc est octava pars ejusdem ville , et dono bagliam et districtum
et albergariam de medietate ejusdem ville. Ergo alodarii supradictarum
villarum non habeant licentiam vendere suum alodem cuiquam homini,
sine consilio vel consensu abbatis sancti Victoris. Igitur termini vel
consortes supraclicti casteîli Auriolis territorii ita habentur 2
In omnibus
itaque et per omnia, de supradicto Castro videlicet Auriolis et de ap-
pendiciis ejus, hoc est casteîli Ornonis, et ville Solobii sive Lase, et
castri vel ville Sancti Saturnini, sicut superius scriptum est, dono omni-
potenti Deo et monasterio sancti Victoris et abbatibus ac monacbis
perpelualiter hec omnia, meorum timoré peccatorum et eternorum
amore promiorum, sive pro redemptione animarum genitorum meo-
rum vel parentum. Sane si quis ego, autaliquis meorum parentum, vel
' Ut in siiperiore charta. 2 In Cod. vacuum spacium.
SANCTi VICT0R1S. 87
quecumque opposita persona , banc donationem inquietare temptaverit,
omnicreanlis Dei celestiumque omnium \irtulum ultricem iram incur-
rat, et cum Datan et Abiron , atque cum Simone Mago ac Juda Scariolb.
ignis perpetui pénis erucietur, et insuper coactus in vinculo componai
xl libras ex auro , et deincebs hoc donum perpetuum ac firmum per-
maneat in evum.
Acta est bec donacio anno ab incarnato Domino millesimo xl.
Ego Rabimbaldus, gralia Dei, sedis Arelatensis arcbiepiscopus, banc
cartam fieri jussi, et manu mea rolioravi , testibus firmare rogavi.
Bonifacius, filins Atenulfi1, fratris mei, firmavit. Poncius, filius Dodo-
nis, et Laudagarius, frater suus, sive Ripertus, firmaverimt. Amalricus
etWilelmus et Bonifacius, fratres, filii videlicet Helefantis, firmaverunt.
Wilelmus, vicecomes Massilie, et Fulco, frater ejus, una cum uxori-
bus suis Odila et Stepbana, firmaveruiil. Wilelmus Juvenis2 et fratres
sui, Poncius videlicet, Massilie episcopus, et Josfredus et Stephanus,
et Bertrannus firmaverunt. Vilielmus Acio firmavit. Girinus, filius
\icardi, firmavit. Rostagnus de Villa Mûris firmavit. Pondus Umber-
tus firmavit. Aldigarius, filius Taraldi, firmavit. Petrus de Mimaisa
firmavit. Altrilus, filius Moiranni, firmavit. Guiquirannus canonicus
et fratres sui firmaverunt. Poncius et Fulco firmaverunt. Aldoardus
firmavit. Ego Rabimbaldus arcbiepiscopus boc munus superius scrip-
tum dono omnipotenti Deo et ejus martyri Victori , tali videlicet
racione, ut, si aliquis abbatum vel monacborum * (quod absit) veu- '•-'>»
diderit, aut in caucionem miserit, aut alicui homini qualicumque modo
donaverit , beredes mei3
59.
Alia.
Quoniam sub ea creati sumus condilione, etc. Igitur ego Bonifacius4, i:> oct. 1035.
filius Bonifacii , pro anime mee parentumque meorum redemptione,
lacio Deo omnipotenti, sancto Victori martyri, Massiliensi, monacbis
1 Atenulfus de Rclliana , (rater Rahem- l Ultima verlia ahrasa in Cod.
bakli archiepiscopi. * Bonifacius de Relliana , frater Raimbaldi.
s Guillrluius III, postea vicecomes Massilise. archiepiscopi Arelatensis.
88 CHARTULARiUM
quoque ejus, tam presentibus quam et futuris, de aliqua mea posses-
sione elemosinariam donationem, id est in castra quod vocant Auriol.
Si defunctus fuero sine legali herede de corpore meo générale- , de ipsa
villa et de omnibus appendiciis ejus quicquid ego babeo , vel alius per
me, totum dono omnipotenti Deo, et supradicto martyri et monacbis
ejus ; si autem legalem beredem babuero , totam medietatem de supra-
dicto castro et appendiciis ejus , tali conventione , ut , dum ille filius
meus vixerit, imam medietatem teneat et possideat, post obitum vero
ejus , tota ipsa bereditas ab integro revertatur ad sanctum Victorem ,
jure perpetuo ; et in presenti tradicione accipiant monacbi unum
mansum, qualem elegerint ipsi, pro vestitione. Haec autem omnia
ego Bonifacius, et uxor mea Matildis, ideirco omnipotenti Deo et
sancto Victori monachisque ejus facimus donationem, ut Deus omni-
potens misereatur nobis hic et in futuro seculo. Sane si quis, etc.
Facta est haec donacio anno ab incarnatione Domini millesimo xxxv,
indicione v, idus octubris, iniferia, in castro quod dicitur Reliana,
in conventu publico.
Ego Bonifacius , et uxor mea Matildis , hanc cartam firmavimus , et
testes firmare rogavimus. Rabimbaldus archiepiscopus firmavit. Boni-
facius1, nepos ejus, firmavit. Wicbirannus firmavit. Pontius, frater ejus,
firmavit. Rostagnus firmavit. Alius Rostagnus firmavit. Aicardus fir-
mavit. Pontius Milo firmavit. Pontius Autrico firmavit. Faraldus fir-
mavit. Bompars firmavit.
60.
103(î. Charta qua Raimbaldus , Arelatensis archiepiscopus, mansum quemdam , ab Ada-
lardo excultum, monasterio sancti Vit-loris largitur.
Facta hec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvi,
régnante eodem ipso Domino nostro .Ihesu Christo in eternum.
Auctor et testis bujus donationis , Rahimbaldus, gratia Dei, Arela-
tensis archiepiscopus, qui hoc scribi jussit et manibus suis firmavit.
Signum Guicberando. Signum Alduardo. Signum Volvera. Signum
Raimundo.
* Bonifacius, Clins Atenulfi de Rdliana , superioris charlse subscriptor.
SANCTI V1CTOR1S. 89
61.
Alia.
(Ed. D. Martene, Ampl. coll., I, 408. — Fragm. in Aatlq. de régi, de Marseille. I, 392.)
In nomine Domini nostri Jliesu Christi. Memoria et notifia vel do- 8jul. ion.
natio de tercia parte aecelesie sancti Pétri, que est constructa in lerri-
torio castelli vel ville que vocatur Auriol , in comitatu Massiliensi , ad
monaehos greebos, quos in eadeni aecelesia ponunt episcopus Pontius
et Isarnus , abbas monasterii sancti Victoris Massiliensis. Igitur ego
Pontius, gratia Dei, sancte sedis Massiliensis episcopus, una cum vo-
luptate ' et consensu clericorum aecclesiae a Deo michi commisse, facio
donationem de altare sancti Pétri aecclesiae superius nominate et de
omni tercia parte omnium rerum, videlicet alodis, camporum, vinea-
rum, ortorum, pratorum, vel quarumeumque possessionum , que ad
eandem ecclesiam nunc pertinent et in fuluro , qualicumque modo,
ullo umquam tempore , pertinere videbunlur , servis Dei grecis et suc-
cessoribus eorum, in eadem aecelesia Domino servientibus, sub cura et
regimine abbatis sancti Victoris, ut, quamdiu ad eundem altare ser-
vierint, teneant et possideant, ita tamen ut omni tempore , pro me et
successoribus meiset pro clero sedis Massiliensis, intercessores existant.
Si autem evenerit (quod absit!) ut * in eadem aecelesia Deo servientes v.
non maneant, eadem tercia pars revertatur ad clericos sedis Massilien-
sis. Itaque ego Pontius episcopus rogo et commoneo et, ex auctori-
tate omnipotentis Dei ac sancte ejus genitrieis et mea, interdico ut
nullus successorum meorum episeoporum, vel clericorum sancte Dei
genitrieis sedis noslre, banc elemosinariam donationem inquietare, ir-
rumpere vel anullare audeat. Quod qui fecerit, sciât se a liminibns
sancte aecelesie et a societate Cbristi prorsus extraneum , qui tantum
opus misericordie conatus est evertere.
Facta donatio baec anno ab incarnatione Domini millesimo xlhii,
inditione xm, régnante Heienrico rege.
Teodatus, canonicus, episcopus Tolonensis, firmavit. Wichirannus
* Pro volunlaie.
L 12
90 CHARTULARIUM
firmavit. Pontius firmavit. Stepkanus firmavit. Cleophas firmavit. Wilel-
mus firmavit. Amalricus firmavit. Boso firmavit. Wilelmus firmavit.
Item alius Wilelmus firmavit. Milo firmavit. Theodatus firmavit. Ar-
nulfus firmavit. Omnes isti canonici similiter et alii onines firma-
verunt.
Acta publiée apud Massiliam, in conventu clericorum, u nonas jufii,
feria vi.
62.
Alia.
1053. Quoniam sub ea creati sumus conditione, etc. Igitur ego Fulco1,
filius Bonifacii , pro redemptione anime mee paren tunique meoium ,
facio elemosinariam donationem omnipotenli Deo et monasterio sancli
Victoris martyris, Massiliensis, monachis quoque ejus ibidem Deo ser-
vientibus, tam presentibus quam et futuris, de aliqua mea possessione,
jure perpetuo, id est de Castro Auriol et de ipsa villa et de omnibus
appendiciis ejus 2, quantum ego habeo vel habere debeo , aut alius per
me, totum ab integro dono, trado atque transfundo, ita ut, ab bac die,
babeat sanctus Victor et monacbi ejus, tam présentes quam futuri, et
libéra potestate possideant, et quicquid facere voluerint faciant. Ego
vero frater Petrus , et monacbi sancti Victoris donamus tibi , Fulco ,
nostram fraternitatem et societatem , deprecantes Deum omnipo-
tentem ut det tibi partent omnium bonorum factorum nostrorum ,
quatinus, si quid boni agimus vel beneplacitum sibi, tu partembabeas
hic et in celesti paradiso, prout voluerit ejus bona voluntas. Immo
constituimus et constituendo precipimus his qui tuum obitum visuri
sunt, quatinus, omni tempore, vertente anno, célèbrent tuum anniver-
sarium diem , ut unius abbatis , secundum quod homini competit tuo
ordini, videlicet offerendo pro te panem et vinum, in celebratione ge-
neralis misse, pro remedio anime ttiae. Sane si quis etc.
Facta est donatio baec anno ab incarnatione Domini millesimo un,
indicione vi, régnante Heienrico rege.
1 Fulco dé Relliana, filius Bonifacii de Rel- a Vid. sup., n. 57 et 58.
liana, fraterquc- Raimbaldi , arcliiepiscopi Are-
latensls
SANCTI V1CT0R1S. Ôi
SignumFulco, qui liane cartam scribere jussit, et testibus firmareroga-
vit. Pontius, episcopus Massiliensis, firmavit. Pontius , arcbiepiscopus
Aquensis, firmavit. Fuleo vicecomes firmavit. Odila, uxor sua, firma-
vit. Gauzfredus firmavit. Uxor sua firmavit. Berlrannus firmavit. Petrus,
frater suus, firmavit. Autraimus de Gardana firmavit. Steplianus cano-
nicus firmavit. Rostagnus de Villa Maris firmavit. Bertrannus Iterius
firmavit. Guiquiraïuuis de Aquis firmavil. Guiquirannus canonicus
firmavit. Fulco firmavit.
63.
Charta qua Bonifacius et Boso, filii defuncti Bosonis, assensum prcebentibus uxoribus U april 1042
et filiis suis, ecclesia- sancti Victoris largiuntur qnidquid in castro Aiiriolo et ejus ter-
ritorio possident.
Facta est hœc donatio xvm kalendas mai, anno ab incarnatione Do-
mini millesimo xlii, indicione xm.
* Signum Bonifaeii. Signum Odile, uxoris ipsius. Signum Bosonis. f. 2t.
Signum Ermengarde. Nos qui istam cartam elemosinariam fieri jussimus,
manibuspropriisfirmavimus, et testes firmare rogavimus. Signum Fulco
de \ ilamurs. Signum Raimundi. Signum l niberti. Signum Galterlando.
Berengarius firmavit. Petrus Bompar firmavit. Guilelmus firmavil.
Rahimbaldus Raimundi firmavit. Guilelmus Galter firmavit. Umberlus
Jobannes firmavit.
64.
Alia.
Jan.,
Jubet lex romana et aecclesiastica istoria, ut, si quilibet suam rem ja
velit transfundere in quolibet dono, per scriptionis ligamen , nodis 1033 — t037.
firmissimis apicum , eam connodet , quatenus , dum vanus presuptor
conatur arripere rem non ad se pertinentem, frustratus vacuusque,
non sibi vendicet boc quod conligatum in alius potestatis litterarum filis
conspicit. Quapropter ego Rabimbaldus , gratia Dei , Arelatensis ar-
cbiepiscopus , pro amore Dei et Domini nostri Jhesu Cbristi , ut dimit-
tat nobis malum quod se gessimus , et pro redemptione animariun
parentum nostrorum, donamus et litteris cedendo stringimus aliquid de
1062.
92 CHARTULARIUM
alode qui legibus ex eisdem parentibus nobis obvenit, aecclesiae in
honore saneti Victoris eonsecrate, que est in territorio caslri Auriolis;
Boso et Bonefacius, Fulco et alius Bonefacius, modiatas n de terra
culta; Poncius, episcopus Massiliensis, et Wilelmus Juvenis, modiatam
unam déterra culta, ut ipse Dominus faciat nobis misericordiam super
peccatis nostris. Sane si ego, etc.
Facta scriptione hac apud ipsam aecclesiam , in mense januario ,
régnante Odone1, rege Alamannorum sive Provinciae.
Wadaldus firmavit. Gotcerannus firmavit. Adalbertus de Massilia
finnavit. Rainulfus firmavit. Martisis firmavit. Guicbirannus firmavit.
Abrachar firmavit.
65.
Alia.
In sanctae et individue Trinitatis nomine. Ego Aldebertus, cogno-
mento Belletus, pro anime mee remedio, altari in sanctae Marie semper
virginis Deique Domini nostri genitricis et saneti Victoris, Christi mar-
tyris , honore consecrato , in Massiliensi monasterio, ejusdemque loci
monachis dono , post mortem meam , ad proprium alodem , totam
meam partem quam babere videor, vel aliquis per me, in caslello et
villa quod nominant Auriol, in omnibusque appendiciis ejus, videlicet
predictorum terciam partem locorum, et si quid amplius in jam dictis
potero acquirere locis, in edifieiis constructis et construendis, destruc -
tis destruendisque, campis et vineis, paseuis et silvis, pratis et garricis,
arboribus pomiferis et impomiferis, ortalibus et ortis , aquis aquarum-
que decursibus , molendinis et defensis , terris cultis et incultis , cum
1 Odo II , cornes Caropanise et Blesensis ,
filius Bertba; , sororis majoris natu Rodulfi III,
régis Burgundix et Provincia;, regnum avun-
culi vindicavit adversus Chouradum Salicum ,
Germania; regem , Gerbergee alterius sororis
Rodulfi filium , quem avunculus heredem
regni unicum elegerat. Defuncto Rodulfo
(6 sept. 1032), Odo Burgundiam anno 1034
invasit ; qua usque ad montem Juram sub-
acta, Viennx proclamatus est rex Burgundiae
et Provinciae. Hoc non conltntus , Lolha-
ringia; régis titulum usurpavit, et, anno 1037,
mense octobri, Lotbaringiam ingressus, ti-
gilia festi Omnium sanctorum , ante Tulluin
civitatem castra posuit. Ei autem provinciam
vastanti obviam venit Gotbelo, dux Lotha-
ringiœ, cum sociis comité Namurcensi, epi-
scopis Mettensi Leodiensique , neenon aliis.
Duo exercitus prope Barrum Ducis , die 15
aut 23 novembris congressi, praelium inierunt,
in quo Odo devictus coronas simul et vitam
amisit.
SANCTI VICTORIS. 93
suis ingressibus et regressibus , si tamen sine legali herede defunctus
fuero, excepto sponsalicio in eisdem locis uxori mee concesso, quod,
sicut a me sibi attribuUim est, ab ea quandiu vixerit possideatur ; qua
decedente, in prefatam redintegrelur reducaturque donatiunem. Quod
si babens legalem beredem superstitem de bac vita decessero, idem
meus hères supradicta omnia teneat et possideat ; hoc autem ipsum
fihus ejus, hoc nepos, hoc pronepos, si fuerint légales, faciant, et qui-
cumque per legitimam ex ipsis nati fuerint successionem. Ubi autem,
ullo unquam tempore, aliquem illorum, paterna déficiente linea, con-
tigerit sine sui corporis legali herede obire , ibi slatim haec donatio ex
omni parte convalescens, aliqua sine controversia, contrapellatione et
inquietudine meorum sive ipsorum propinquoriun propinquarumque
sive aliorum quorumlibet utriusque sexus bominum, in proprium jus
hereditatemque perpetuam prescripti altaris sancte Marie semper virgi-
nis sanctique Victoris , monasterii Massiliensis , et ejusdem loci tune
temporis monachorum et per omnia futurorum , debeat transire. Ex-
horlans itaque precipio omnibus meis heredibus, quos forlassis ex mea
carne contigerit nasci legalibus, ut , si cunctas hujus donationis supra-
dictas res, lege qua prescriptum est , per tempora succedentia alterna
vicissitudine cupierint possidere , eas magis augmentare et ampliare
quam minorare , vel aliquo modo alienare studeant , quatenus , dum
sepe uominati monasterii sancti Victoris monacbi post eorum decessum,
in eisdeni rébus ipsorum successores, sicut est constitutum, esse debue-
rint, habeant unde etiam pro illis, sicut pro me, apud Domini clemen-
tiam debeant intercedere omni tempore. Ego superius nominatus Al-
debertus, cognomento Belletus, sicut presignatum est, hanc donationem
totiens dicto altari sancte Mariae et sancti Victoris monachisque ejus-
dem loci , tenore supra nominato , feci et scribi precepi. Si quis
igitur, etc.
Acta est autem hujus donationis descriptio anno incarnationis domi-
nice millesimo lui, iudicione xim.
94 CHARTULARIUM
66.
23april. 1071. Charta qua Aldebertus Belitus , confnruantibus Fulcone de Auriolo filiisque ejus,
largitur Bernardo abbati et monasterio sancti Victoris dimidiain partem ecclesiae saricti
Pétri, juxta castrura Auriolum constructai, cum terris ad eamdem ecclesiam pertinen-
tibus.
t". Scripla est haec carta in monasterio Massiliensi, vnn kalendas
madii, anno ah incarnatione Domini millesimo lxxi, inditione vim.
Aldebertus et uxor ejus, et Ugo, fdius ejus, firmaverunt. Fulco , et
Arnulfus et Aicardus, fdii ejus, firmaverunt. Lanbertus Gadaldi, et
Pondus , filius ejus, firmaverunt. Petrus Amelii firmavit ; et alii plurimi ,
vicini eorum, firmaverunt.
67.
Carta de Permis et de Auriolo.
10Gb— 1073. In nomine sanctae et individue Trinitatis. Incipit notitia commuta-
tionis sive cambiationis , que faeta est inter aecclesiam sancte Marie et
sancti Cannati sedis Massiliensis , et monasterium sancte Marie sancti-
que Victoris, de quadam parte de Castro Auriol , et de obedientia que
vocatur Sanctus Petrus , et de aecclesia sancte Marie parrocbiali de
castro qui dicitur Pennas, et de obedientia que vocatur Septimus. Ego
igitur Pondus episcopus et omnes clerici nostre sedis, videlicet Mas-
siliensis, dono et concambio, et guirpio et transfundo omnem partem
illam quam habemus in castro de Auriol, que michi et1 parentibus
meis et ex donatione Rabimbaldi, arebiepiscopi Àrelatensis, et aliorum
parentumejus obvenit, tolum ab integro quantum ibi habemus, ego et
clerici sedis nostre, vel aliquis per nos, in castello prescripto et in villa
et in aecclesiis su pradictis , videlicet sancte Marie parrocbiali que ibi
est , et sancti Pétri, cum omnibus que ad ipsas aecclesias pertinent , et
quantum habemus , vel aliquis per nos, in toto territorio jam dicli
castelli, videlicet in terris cultis et incultis, pratis, pascuis , silvis, viri-
dariis, arboribus fructiferis et infructuosis , vineis, molendinis, aquis
aquarumque decursibus, exiis et regressiis , montibus et collibus , ru-
1 Fort, corriiî. ex.
SANCTI VICTORIS. 95-
pibus et vallibus, et omnibus omnino rébus ad idem castrum pertinen-
tibus, totum, absque ullo retinemento, excepto decimo quod ibi de
jure episcopali recipimus , tradimus omnes concorditer Deo et sancte
Mariae sanctoque Victori martiri , et abbati Bernardo et successoribus
ejus, et monacbis in eodem sancti Victoris monasterio Deo servienti-
bus, presentibus et futuris, ut babeant et absque idlius inquietudine
teneant et possideant, etc. Similiter et nos, ego Bernardus, indignus
monasterii hujus abbas , cum omni congregatione nostra , similem
donationem et guirpitionem, et cambiationem et transfusionem per
omnia facimus de aecclesia parrocbiali de Illas Pennas, que est in bo-
nore sancti Victoris, et de obedientia que vocatur Seplimus, cum omni
suo pertinemento quod de lllas Pennas habuit, prêter unicum, si ibi
invenitur. Hec omnia fideliter episcopus et clerici nobis, ita per omnia
et nos illis simul omnes concorditer confïrmamus , salvo nobis honore
alio quod in castello de Illas Pennas habemus. Addimus insuper duas
modialas de vinea ad Sanctum Juslum, et centum solidos denariorum
ottonincorum. Convenimus autem nobis, ex utrisque partibus, ut, si
contrapellatio illis aut nobis inde aliunde surrexerit, illi nobis fideliter
sua, et nos illis defendamus in judicio nostra.
Ego Pontius episcopus firmo. Amelius canonicus firmat. Arlulfus
canonicus firmat. Boso canonicus firmat. Amelius cannonicus firmat.
Bonofilius canonicus firmat. Wilelmus Leogarda canonicus firmat.
Amicus dictus canonicus firmat. Warcinus firmat. Martinus canonicus
firmat.
68.
Carta de Cugia et Castellario.
Donat domnus Wilelmus ', vicecomes Massiliae, de suabereditate que
illi obvenit ex pâtre suo , donat ipsam partem quam babet in Cugia
integram ad sanctum Victorem et ad advocarios de ipso monasterio.
Et in alio loco donat ipsam villam quam niincupant Castellarium : me-
dietatem de ipsa villa, ex parte que in illa villa babeo, do ad lumina-
riam sancti Pétri et sancti Victoris , et aliain medietatem in sponsali-
1 Guillelnms II.
Cire. 1030.
96 CHARTULÂRIUM
cium sancto Stephano. Hoc donc- pro redemptione anime mee, ut
Dominus misertus sit michi in dieni judicii, et, si ullus surrexerit ad
irrumpendum, anathemate Maranata feriatur.
69.
De villa Almis.
(Edit. in Gall. christ , I, instr., 109; Antiq. de Marseille, 361 ; Rufû, Hisl. de Marseille, I, 481.)
Dec. looi. Dci omnipotent is inspirante clemenlia, et ejus benignissima semper-
queexpetenda opilulante suffragia, Ponlius, presul civitatis Massiliensis,
ejusque genitor Wilelmus , ejusdem civitatis vicecomes. Nos fidèles
f 22 Cliristi, quod diu optavimus impleri * cémentes, videlicet ut quando-
que in beau' patronis nostri, martyris Cliristi, Victoris monasterio , qui
nostre adjacet civitati, servos Dei adgregatos videremus , qui eidem
marlyri ac sociis ejus aliisqtie quam plurimis sanctis, qui in eodemloco
lumulati esse noscuntur, deservirent, seuetiampronoslra nostrorumve
salute omnipotenlem Dominum et eosdem martyres implorarent; et
non fraudavit nos Deus a desiderio nostro , sed misit servos suos , qui
prefatum locum, diu in tenebris commoranlem, sua babitalione illus-
traient et predictis mai tyribus , ut diximus , obsecundarent , sicuti et
faciunt. Ideo ergo nobiscum sollicite Iractantes, et eundem locum ita
ampliare cupientes, qualitcr servi Dei , et présentes et subséquentes ,
inibi conversari possint, propter remediumnon solum animarum nos-
trarum, sed etiam parentum nostrorum, et ut merces noslra , interce-
deiîte beato patrone noslro Victore martyre , in conspectu semper
Dei maneat; nropterea facimus banc cartam guarpitoriam ego jam
dictus Pontius episcopus, et omnes canonici sedis beale Dei genitricis
Mariae, a Deo mini conlate, nec non et ego Wilelmus vicecomes, et
uxor mea Ermengarda, seu et filii vel filie mei vel uxoris mee, quos
babemus vel habuerimus. Facimus simililer, per banc scripturam, fir-
mam et stabilem donalionem de ipsa mea medielate , quam babeo in
villa quam vocant Aimes, propter vestitionis causa. Per banc ergo
scripturam, nos omnes supradicti facimus guarpitionem vel donationeui
de jam dicta villa Aimes, cum omnes adjacenlias vel terminationessuas,
SANCTI VICTORIS. 97
ad predictum beatum Victorem martyrem, sotiisque ejus, nec non et
adipsud monasterium, vel ad abbatem seu ad monacbos qui in eodeni
loco Cbristo deserviunt vel servituri fuerint , ut ab bac die liceat eis
tenere et possidere, sine ulla hiquietudine vel molestia ullius bominis.
Est ipsa villa in comitatu Massiliense, et babet terminationes, de una
parte, id est de contra Mairanicas, terminum Fonte Frigida usque in
Figaredo; et, de alia parte, id est de contra caslruin Gemmas, termi-
num fontis que est ad caput Montis Britanici ; et, de lercia parte, id est
de contra castrum Auriolum, terminum Roacanicum ; et, de alia parte,
id est contra castro Nantis, usque in terram ipsius sancti Victoris, id
eslSegalarias. Sane si nos vel ullusbomo, etc.; sed componatin vinculo
auri libras ce et insuper iram Dei omnipotentis incurrat , et sancti
Victoris et sociorum ejus; et in antea guarpitio vel donatio ista firma
stabilis permaneat omnique tempore cum stipulatione interposita pro
omni firmitate subnexa.
Facta guarpitio vel donatio ista in mense decembrio, anno ab incar-
natione Domini millesimo i, régnante Rodidfo, rege Alamannorum
sive Provinciae.
Signum domnus Pontius presul, et genitor suusWilelmus, qui banc
cartam fieri jusserunt, et testes firmare rogaverunt; manus illorum
fumas. Signum Ermengarda, uxor ejus. Domnus Pontius episcopus
fieri jussit et manu sua firmavit. Domnus Wilelmus vicecomes fieri
jussit et manu sua firmavit. Wilelmus, filius suus, firmavit. Fulco fir-
mavit. Arlulfus firmavit. Ermengarda suprascripta fieri jussit et manu
sua firmavit. Astrude, filia sua, firmavit.
70. .
De Almis.
(FMid. D. Martene, Ampliss. coll.,\, 332.)
Anno dominice incamationis dcccc™ Lxxxmo im°, indicione xn\ Ante 9 febr. 081.
tempus legi istius donationis, etiam sine gestorum testificatione, valebat1.
1 I. e. : Ante tempu* istius logis, donationes, etiam sine gestorum testificatione, valebant.
Cf. infr.n. 176.
I. 13
98 CHARTULARIUM
Nunc vero post liane legem, nec nuptialis nec quelibet donatio va-
lere potest, si gestions non fnerit alligata. Hic est carta conventionis
que convenit inter domno Pontio, episcopo sancte sedis Massiliensis
aecclcsiae, et clero ipsius civitali, nec non et domno Wilelmo1 viceco-
mile, et uxore sua Belielde , qualiter convenit inter eos de villas que
sunl in comilatu Massiliensium, id est castro Almis , cum villa Co-
briana, cum omnibus appendiciis suis, que ad ipsnm castrum vel ad
ipsam villam pertinere videntur ; et, in alio loco, villa que nominant
Madaligas, cum omnibus appendiciis suis ; in alio vero loco, villa que
nominant Mauranicus , cum ipsas villas, id est Amolna et Fubols vel
Altaiaria, cum quantum ad ipsas villas pertinere videntur. Et babent
ipsas villas consortes vel interminationes : Aimes, usque in terminio de
villa Auriolo vel de Geminas ; et Madaligas, usque in terminio de Tor-
rives; et Mauranicus, usque in terminio de Signa. Ego domnus Pontius
episcopus , cum clericis ipsius civitatis , cedimns vel donamus vobis,
quantum infra ipsos terminos babenius, de terra sancte Mariae vel sancti
Victoris una medielate, propter médium revestendum ad proprium
alodem, sive de castris vel de viliis, vel de vineis, vel de campis cultis et
incultis, ortis, oglatis, pratis, pascuis, silvis, garricis , arboribus pomi-
leris et impomiferis , aquis aquarum vel dedictibus earum. De ista
omnia suprascripla donamus vobis unam medietatem, sine interpel-
latione de ullo episcopo, et facialis de ipsa medietate quidquid facere
volueritis, id est habendi, vendendi, cedendi vel commutandi, vestiis-
que beredibus derelinquendi, in Dei nomine, habeatis integram liceu-
tiam et potestatem. Saue si quis , ego Pontius episcopus , aut ullus
episcopus de successoribus meis, vel ullus bomo aut ulla apposita vel
amissa persona qui contra cartulam istam ire, agere vel inquietare vo-
luerit, non boc valeat vendicare quod repetit, sed componat in vinculo
de auro optimo libras xn, etc.
*Facta cessione vel donatione ista, in Massilia civitati, publice, v idus
februarii, anno xEïiiï régnante Conrado, rege Alamannorum sive Pro-
vincie.
1 Guillelmus I, vieccomes Massilisr , pater Pontii ejmeopj.
SANCTI VICT0R1S. 99
Signum domnus Pontius episcopus ', qui banc cartulam fieri jus-
sit et testions firmare rogavit, manu sua firma. Signum Deodato.
Signum ISicecio. Signum Aiitardo. Signum Marino. Signum Folcardo.
Signum Dominico. Signum Riculfo.
71.
De villa Campanias.
(Mit. in Gall. christ., I, instr., 113. Hujusce chartse fragmenta non nulla prodierunt ; vid.
Table des Diplômes, I , 511.)
Inspirante omnipotentis Dei misericordia et ejus pia aunuente cle- 1j on. 1004.
mentia, qui non vult mortem peccatoiùs, sed magis ut convertattir et
vivat, ego Wilelmus 2, vicecomes Massiliensis , dum jacerem in lectulo
meo, in infirmitate quam michi idem Dominus dederat, eircumstete-
runt me fratres monasterii beati \ ictoris, Wifredus scilieet, preposilus
ipsius monasterii a domno abbate Guarnerio constitutus, ac reliqui
fratres, et, sicut mos est servorum Dei, ceperunt mibi suggerere qua-
tenus secularem militiam relinquerem et Deo militarem , mulla de
sanctis scripturis nunciantes. Ego autem, sermonibus eorum compunc-
tus, gratia Dei, comam capitis deposui , et secundum regulam sancti
Benedieti babitum monacbilem suseepi. Et super eaque in sanilatemea
jam olim eidem monasterio beati Victoris martyris dederam , id est
villam Almis3, cum omnibus adjacentiis ac terminis suis, nunc etiam,
pleno sensu ac plena memoria, propter remedium anime mee, facio
hanc donationem omnipotenti Deo el sancto Victori, et abbatibus ac
monacbis in eodem loco servientibus, de ipsa villa quam vocant Cam-
panias, de ipsa scilieet medietate mea, quam ego , propter vestitionis
causa4, ibi babeo vel babere debeo, cum omni integritate et absque
ulla diminutione, cum terminis et adjacentiis suis; sicut ego in vita
mea tenui ac possedi, sic omnia dono, cedo atque trado, sicut jam
' Cum Pontius :jam a. 981 sederet, inde 9 Guillelmus I.
eolligimus sanctum Honoratum, cjus prœde- 5 Vid. sup. n. 69.
ressorem, non ad a. usque 994, ut in Gall. * A. 977, Willelmus, vicecomes, dimidiam
christ, scriptûtn est, ecclcsiœ Massilicnsi prœ- terrain de Campaniis vestiendam mansionati-
fuisse. damque acceperat, Vid. inf., n° 72.
100 CHARTULAR1UM
dixi, omnipotenti Deo et domno meo sancto Victori, qui me semper
in omnibus necessitatibus juvit, et mine me, per intercessionem suam,
ad sacram militiam venire fecit. Sunt namque consortes de ipsa villa
supradicta Campanias , de uno fronte, terra de Buco ; de alio fronte ,
terra de Pino ; de alio latus, usque in Quarto ; de alio vero latus, con-
sortes usque ad stantes que sunt contra Marignana. Sane si quis, etc.; et
insuper componat in \inculo auri libras ce, et in antea donatio ista
firma et stabilis permaneat omiii tempore.
Facta carta donatione ista in Massilia civitate, anno incarnationis
dominice millesimo mi°, idus octobris, régnante Rodulfo rege.
Ego Wilelmus, qui liane donationem istam fieri jussi, et manu mea
roboravi. Domnus Pontius ' episcopus firmavit. Guilelmus2, fratersuus,
firmavit. Fulco firmavit. Aicardus firmavit. Ermengarda, millier domni
Wilelmi, firmavit. Lambertus firmavit. Ademars, filius Guilelmi, firma-
vit. Leogarda, filia sua, firmavit. Austrus firmavit. Acelena firmavit.
Wilelmus et Pontius, filii sui, firmaverunt. Rostagnus firmavit. Isnardus
firmavit. Leotardus firmavit. Rodberlus firmavit. Wilelmus, filius Ri-
eardi, firmavit. Wilelmus de Trance firmavit.
72.
De Campanias.
Mart. 977. In Dei nomitie. Haec est carta conventionis vel donationis, qualiter
actum vel factum fuit inter domnum Pontiimi, episcopum sancte sedis
Massiliensis aecclesiae, nec non et Wilelmum vicecomitem, et uxorem
suam Belieldem , vel filios suos et beredes eorum , qualiter convenit
inter eo's de terra que est in comitatu Massiliensium, in loco qui dieitur
Campanias, cum omnibus appenditiis suis, que pertinet aecclesiae sancte
Marie Massiliensis aeccîesie seu et sancti Victoris martyris. Habet con-
sortes, de uno fronte, terra de Buco ; de alio fronte, terra de Pino ; de
alio latus, usque in Quarto ; de alio vero latus consortes usque ad stantes
que sunt contra Marignana. In ea videlicet ratione, ego Pontius epi-
1 Pontius I , filius donatoris. ' GuilltlmusII, qui, cumfratre suo i'ulcone,
palri ipsorum Guillelmo vicecouiiti successit.
SANCTI V1CÏ0RIS. 101
scopus dono vobis ipsam terrain, Wilelmo, et uxori vestre Belieldi , et
fdiis vestris, ut faeiatis eam vestiri et mansionari. Propterea cedimus
vobis domnus Pontius episcopus , cum elericis meis, ipsam terram pre-
dictam ', que ad ipsam aeeclesiam perlinel sancle Marie vel saucti Vic-
toris, id est casis adstantibus ac disruptis2, canipis, vineis, monlibus,
villis, pratis, pascuis, garricis , aquis, aquarum vel reductibus earum,
niolendinis cum eaput aquis astantibus, cum exiis et regressibus earum ,
omnia et in omnibus quicquid ad ipsam aeeclesiam pertinere videntur.
Facimus Wilelmo vicecomili, vel uxori sue et beredibus eorum, dona-
tionem de ipsa terra unam medietatem, ad alodem proprium, cum
omni integritate, sine ulla interpellatione de ullo episcopo aut de ullo
homine; et faeiatis quicquid volueritis, id est babendi, vendendi, cr-
dendi, dandi vestrisque beredibus derelinquendi, in Dei nomine, habea-
tisintegram licentiam et potestatem. Sane si quis ego aut ullus de suc-
cessoribus meis aut ulla apposita persona qui contra vos vel beredibus
vestris ulloque tempore ire, agere vel inquietare voluerit, non valent
vindicare quod repetit, sed componat in vinculo auri optimi libras xu ;
et in antea cessio vel donatio ista firma et stabilis permaneat om-
nique tempore, cum stipulatione interposita pro omni firmitate sub-
nexa.
Fada cessio vel donatio ista in Massilia civitate, publiée, u nouas * f. 23.
martias , anno xl régnante Conrado, rege Alamannorum sive Provinciae.
Domnus Pontius episcopus fieri jussit, et testibus firmare roga-
vit , manu sua firmavit. Deodatus firmavit. Marinus firmavit. Do-
minicus firmavit. Teoderieus firmavit. Nicecius firmavit. Autardus
firmavit.
73.
Carta Sancti Genesii in agro Massiliensi '..
(EJ. in Gall. chr'ut., I , inslr , 111.)
Ego Pontius *, gratia Dei , sancle sedis Massiliensis episcopus , eu- 1044.
1 liane terrain GuîUelmus I monasterio ' I. c. casœ slantcs et dirutœ.
wncti Victoris a. 1001 restituit. Vid. sup. 5 Extat et in CJiartul. Min., f. 165 \'.
B. 71. * Poncius II.
102 CHÀRTULÀRIUM
piens restaurari loca servitio Dei apta, ecclesiam sancti Genesii, que.
est sita in comitatu Massiliense , juxla niontem qui dicitur Guardia ,
que nunc est destructa, cum consensu canonicorum aecclesiae nostre,
dono omnipotenti Deo ipsiusque monasterio, in honore sancti Victoris
apud Massiliam fundato, et abbati Isarno, et monacbis, presenlibus et
futuris , eodem monasterio commaneutibus, ut bedificantes predictam
aecelesiam, scilicet sancti Genesii , perpeluo teneant et possideant, et
pro me ac successoribus meis atque clero aecclesie nostre intercessores
existant apud Deum. Si quid vero, concedente Deo, fidelium largitione,
eidem aecclesiae sancti Genesii allatum fuerit, cujuscumque substancie
aut possessionis sint, juris cujus et eadem supradicta donavimus. Igitur
ego Pontius episcopus venerabiles successores meos per Dei nomen
deprecor et obtestor, ut hoc mee devotionis munusculum predicto
monasterio , pro restauratione ejusdem aecclesie, amore Cbristi colla-
tum, eadem dilectione firmiter stabiliant, et teneant ac corroborent in-
convulsum. Si quis vero, etc. Ego Pontius episcopus fîrmavi, et cle-
ricos meos ut firmarenl rogavi.
Facta donatio haec anno incarnationis dominice millesimo xliiii, in-
ditione xna.
74.
1022. Charta qua Fulco, vicecomes Massili», Odilaque, ejus uxor, monasterio sancti
Victoris tertiam partem unius mansi , quem tenuit homo quidam , Marinus noroinc ,
largiuntur.
. . . Facta donatio haec anno ab incarnatione Domini millesimo xxii,
inditione v, régnante Rodulfo rege.
75.
De octava parte Quatedre quani dédit Fulco sancto Victori.
(Edd. Ruffi, Hist. de Marseille, 58, et Guesnay, Vita S. Cassiani, 564.)
1019. In Dei omnipotentis nomine. Sanctissime ejus disposilionis ordina-
tione, ego Fulco, pro redemptione anime mee uxorisque mee, etc..
oflfero atque dono omnipoteuti Deo, qui michi dédit omnia que habeo,
SANCT1 VICTORIS. 103
de ipsius donis aliquit in elemosinam, oelavam partent de villa que
vocatur Caledra, que sita est in pago Provineie, in comitatu Massiliense,
juxta mare. Terminatnr autein eadem villa bis terniinationibus : a
parte orientali, terminatnr usque Gurgile Nigro; a parte occidentali,
usque monte Avalserio; aparté australi, usque mare; a parte sep-
tentriouali, usque vie publiée de Conilio. Onmia que infra istis termi-
nationibus continentur, quantum ad me pertinet, sancto Yiclori ex
integro dono. Sane si aliquis, quod evenire minime credo, contra banc
donalionem venire vel obsistere voluerit, oplinere istud nonvaleat,
sed cogatur in vinculo exsolvere auri optimi libras v.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo vjiii de-
cimo , indicione prima.
Ego Fulco, una cum uxore mea Odila, partem prefate ville cuin
omni integritate predicto monasterio donamus, manibusque nostris
firmamus. Pontius, fdius Amelii, firmavit. Volveradus, filius Deodo-
nali, firmavit. Itberius firmavit. Wilelmus, fdius Arlulfi, firmavit.
Fulco, filius Boni Filii, firmavit. Nivius, filius l gonis de Blavia, fir-
mavit. Cleopbas canonicus, filius Honorati, firmavit.
76.
Alia.
(Edit. in Gall. clirist., I, instr., 110; Guesnay, y'ita S. Cassiani, 585; P.uffi ,
iKrt. Je Mars., I, 482. )
Omnipotentis Dei opitulante clementia, ego Wilelmus1, vicecomes 1019
Massiliensis, et filii mei Poutius episcopus, sive Wilelmus2, necnon
Aicardus3et Fulco, sive Joffredus4, facimus donationem, pro remedio
anime uxoris mee Accelene, maire supra nominatorum filiorum, de
ea que gratuita sua miseratione Deus nobis contulit, eidem cmnipo-
tenti Domino ac sancto \ ictori, martyri gloriosissimo, ejusque monas-
terio, baud procul a civitate Massilia fundato, et abbatibus* ac mona- v.
1 Guillelmus II. * Jofi'redus, vicecomes Mas9ilise, unn cuin
* Guilleimus Juvenis. cjus fratre Guillelmo Juvcni.
* Aicardus, vicecomes Arelatum.
104 CHARTULARIUM
chis, presentibus et futuris, Christo Domino inibi militantibus , de
octava parte quedam ville que vocatur Catedra, que sita est in pago
Provincie, in comitatu Massiliense, pone mare. Terminalur autem
eadem villa bis terminationibus : a parte orienlali terminatur usque
Gurgite Nigro ; a parte occidentali, usque monte Avalserio; a parte
australi , usque mare; a parte septentrional!, usque vie publiée de
Conilio. Omnia que infra istis terminationibus continentur, quantum
ad me pertinet, ex integro dono sancto Yictori, exceptis pinis. Sane
si quis contra banc donationem obsistere voluerit , obtinere istud non
valeal, sedcogatur in vinculo exsolvere auri optimi libras n, et postea
donatio ista firma et stabilis permaneat.
Facta donatio haec anno incarnationis dominice millesimo xvini,
indicione ia, régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provincie. ■
Ego Wilelmus, una cum filiis meis, prefatam villam, cum omni
inlegritate, predicto monasterio dedimus, manibusque nostris firma-
vimus. Stepliana, uxor ejus, firmavit. Pontius episcopus firmavit.
Wilelmus, Aichardus, Fulco , Josfredus, alius Wilelmus, fratres ejus,
lirmaverunt. Restoinus, filius Radaldi, firmavit. Pontius, filius Udul-
berti, firmavit. Amelius canonicus firmavit. Pontius, presbyter de
Tritis, firmavit.
77.
Brève de Catedra.
(Edid. D. Martene, Ampl. coll., I, 349.)
cire 993. Notifia conventionum ville Cathedre inler Adalardum , abbatem
sancti Victoris, et Wilelmum', vicecomitem Massilie, quam ego Pon-
tius abba, successor predicti, volo scribere, precipiente et cogente
mihi pâtre meo , Inguilberto , quatinus présentes et futur) cognoscant
quid credere debeant, vel quid refutare. lgitur cum gens pagana
fuisset e finibus suis, videlicet de Fraxeneto, expulsa, et terra Tolo-
nensis cepisset vestiri et a cultoribus coli, unusquisque secundum
propriam virtutem rapiebat terram, transgrediens terminos, ad suam
possessionem. Quapropter, illi qui potentiores videbantur esse, alter-
1 Guillelmus I.
SANCTI VICTORIS. 105
catione facta , inpingebant se ad invicem , rapientes terrain ad posse,
videlicet Wilelmus vicecomes et Pontius de Fossis. Qui Pondus
pergens ad comitem1, dixil ei : <( Domine cornes, ecce terra, soluta a
vinculo pagane gentis, tradita est in manu tua, donatione régis. Ideo
rogamus ut pergas illuc, et miltas terminos inter oppida et castra et
terrain sancluariam , nain tue potestatis est eam terminale, et unicui-
que distribuere quantum libi placitum fuerit. » Quod ille ut audivit,
concessit, et continuo ascendens in suis equis perrexit. Cumque fuisset
infra fines Catedre ville, cepit inquirere nomina montium et concava
vallium et aquarum et foneiuni. Que cum audissel, misit terminos in
terra sanctuaria, qui sunt in carta que est in cartulario sancti Vic-
toris, ita dicendo : « Quantum ego babeo infra istos terminos dona-
tione régis, hoc est fiscum regalem , dono sancto Victori et monachis
ibidem excubantibus. » Haec donatio facta est coram AVilelmo vice-
comile , et fratre suo episcopo2, et Theoderico atque Noe, fratribus,
sive Gisfredo, necnon abbate, et Pumganardo monacbo. Is ita gestis,
venerunt ïheodericus et Noe, fratres, ad Adalardum abbatem, ro-
gantes eum,\erbis blandis, ut concederel eis Catedram vestire ad
médium vestem. Quod et factum est. Abbas vero, missis bobus, cepit
lerram, que est ante aecclesiam sancti Damiani, ambienter excolere,
et hue illuc rumpere terrain, ad faciendas condaminas. Noe vero et
Theodericus dixerunt ad alterutrum : « Jsti monachi semper habebunt
totam terrain ruptam; et nos, qui dicimur vestitores, quandoque eri-
mus illusi, nichil habentes ! » El, invidia ducti, ejecerunt boves aran-
tes, flagellantes bubulcum ; insuper, quandam concam marmoream, que
satis videbatur apta officiis monasterialibus, confregerunt ante aeccle-
siam supradicti sancti. Abbas vero et monachi, haec audientes, nimium
irati, peigentes ad Wilehnum , viceeomitem Massilie, complanxerunt
se, ita dicentes : « Domine, terrain, quain cornes terminavit et in tua
defensione misit, nescimus quid opus habeat monachis, nisi justitia-
veris nobis Theodericum et Noe, qui nostros boves expulerunt, et
bubulcum ciciderunt; insuper quoddam vas nobis utile confregerunt.
1 Gaillelmus I, romes Provincia, cire. 067 * S. Honoratus, episcopus Massiliensis.
— 992.
i. a
106 CHARTULARIUM
Qui audiens, dixil : « Ite, et tali die sitis ibi, quia ego ero, et babea-
mus placitum cum illis. » Interea, eu m pergerent ad placitum, et
abbas cum suis monachis multum complangerel se ad vicecomitem de
supradictis fratribus, ait ille : « Domine abba, eolligite me in medie-
fatem terre et vestite me , in tali convencione , ut,quandiu vixero ,
teneam etpossideam, et, post diseessummeum,reverta[tu]radsanctum
Vietorem; et ego expellam omnes inimicos foras, non solum istos qui
talia vobis fecerunt, sed et de omnibus defendam vos, et dilatabo ler-
minos illos. » Milites vero cuneli, causa adolationis, ita laudaverunt,
ut abbas vesliret euin. Adolardus vero, vicarius Massilie, fraudulenter
dixit abbati : « Domine abba, isti vestri vestitores exibuerunl vobis
iinquam mel aut ceram? » Respondentibus monacbis : « Nunquam.
— Juro per Deum omnipotentem, ait, quia, aiio die, obviavi Salomo-
nera judeum, ducentem quattuor asinos onustos nielle. Quem cum
percontalus essem unde venisset, et, responilente illo : de veslro Sancto
Damiano, — Etquis tibivendidit, aio, tantummel ? — Audivi ilico:Tbeo-
dericus et Noe. » Cumque multi mulla dicerent , abbas, nimium cre-
dulus promissionibus vicecomitis et suorum, apprebendens virgarn
suam, dixit : « In tali convencione ut loquuti estis , audiente me,
vestio vos. » Et ila vestivit eum, présente episcopo fralre suo, et
Deodato canonico , Adalardo, et Gisfredo, et Rauganardo munacbo.
Nunc intentis anribus audiatur et mente fîgatur, ideirco scripsisse me
hanc noticiam, instiganle paire meo, quoniam terram sancli Victoris
videbamus membratini carpere et ceu a beluis parliculatim dilaniare,
ab Arnulfo scilicet Sebenco, qui fraudulenter adquisivit sibi quartonein
Cathedre ab antecessore meo Bernai do1, neenon et a Wilelmo \ice-
(' 2J comité, qui nuper professus est se esse terre sanctuarie defensorem. *
Mortua uxore sua , dotavit Catbedram uxori sue Ëimengarde, quam
postea duxit, et bec omnia consiliante Arlulfo, filio suo.
1 Brmardus I, abbas circa 9Cb.
SANCTI VICTORIS. 107
78.
Carta de Cathedra , uno manso.
(Edid. D. Martene, Ampl. coll., I, 416 )
Ego Lambertus, et ûxor mea Austrudis, decrevimus pecuniam ,018-
nmtuare et pro pignore quartonum de Cathedra feneratori committere.
Itaque, quia ipse quartonus, sicut très alie partes, sancti Vicions,
Massiliensis urbis monasterii, erat, secundum antiquitatem etsecundum
vetustissimani cartam inde factam , mutuo suscepimus a domno Isarno,
tune temporis predictiloci abbate, ejusque monachis, centum octoginta
solidos denariorum , et pro pignore ipsum quartonum de Cathedra eis
dedimus. Nunc autem, mortuo ipso domuo Isarno abbate, immo de
mortali bac vita, ut credimus, ad eternam sublato, et ejus vice in pre-
fato monasterio domno Petro jam pastore ordinato vretinemus ipsam
pecuniam, et, partim pro ipsa pecunia, partimque pro remedio anima-
rum nostrarum et aniniarum filiorum nostrorum et filiarum nostrarum,
ego Lambertus, et uxor mea Austrudis, douamus et reddimus in
nostra vita saneto Victori, et domno Petro abbati ejusque congrega-
tioni iinum mansum in ipso quartono in vestitionem. Post mortem
vero nostri araborum, donamus et reddimus jam dicto saneto Victori
et congregationi ejus totum ipsum quartonum; et possideaut .ea ra-
tione,ut, statim quando venerint, postquam mortui fuerimus nos
ambo, ipsi monachi accipiant totum ipsum quartonum sine ulla con-
trapellatione aliquorum nostrorum heredum, masculorum et femi-
narum, consanguineorum vel aliquorum hominum; et hommes qui in
ipso sunt reducant ad alios homines in tribus quas habent partibus
commorantes; et sic postmodum fiât una villa, coadunalo ipso quar-
tone et suis hominibiis eum illis tribus partibus hominibusque earum.
Ego Lambertus, et uxor mea Austrudis, filiis et filiabus nostris con-
sentientibus , hanc donationem, immo guirpitionem, fecimus saneto
Y ictori , Massiliensis monasterii , et abbati Petro , atque congregationi
ejusdem loci, tam presenti quamque future, eo modo ut supra scriptum
est , scilicet ut in vita nostra mansum unum habeant in ipso quartone,
108 CHARTULARIUM
sine querela et inquietudine alicujus hominis ; post mortem autem
nostram, ipsum quartonum de Cathedra totum, cum hominibus et cum
omnibus que ibi sunt sibi pertinenlibus, habeant et possideant, ettotos
bomines et totas feminas cum omnibus rébus suis, quas videbuntur
tune habere, sine aliqua eontrapellatione et sine aliqua prohibitione,
reducant ad bomines suos qui sunt in illis tribus partibus quas habent,
et sic redintegretur et redintegrata permaneat inconcusse ipsa villa, que
nominalur Cathedra. Si quis autem cornes, vicecomes, aut qualiscum-
que alia persona cujuscumque ordinis et sexus, hocdonum templaverit
anullare, aut in aliquo minuere, nisi resipuerint prius digna satisfactione,
omnes maledictiones que in veteri et in novo Testamento sunt scripte,
veniant super eum vel eam , insuper dampnelur cum Juda traditore in
inferno inferiore, Hanc donationis cartam scribi precepimus et mani-
bus nostris firmavimus ego Lambertus, et u\or mea Austrudis, et
filii et filie niée, et alios firmare rogavimus, et firmatam posuimus
super altare sancli Victorisjam dicli monasterii.
Acta autem an no ab incarnatione Domini millesimo xlviii, indicione
prima.
Ponlius, episcopus Massiliensis, firmavit. Guikirannus de Sancto
Marcello firmavit. Gerunchis firmavit. Austrudis firmavit. Ugo de
Caliano firmavit. Pondus kelberti Arelatensis firmavit. Isuardus de
Baldrone firmavit. Fulco vicecomes, et Odila, uxor sua, firma-
verunt.
79'.
Sœr. Xi. Kgo Pontius Teutberti, et uxor mea Lautrudis, reddimus et dona-
musDeo et sancto Victori martyri, Massiliensis monasterii, et monachis
ejusdem loci, presentibus et futuris, omnem decimum quem habenms
in dominicatura vel condamina Sancli Damiani ad proprium alodem ,
ex integro, de terra culla et inculta , ut supradicti monacbi sancti
Victoris habeant sine ulla interpellatione , in dominicatura quam habent
et possident. Si quis autem contra hanc donationem aliquid agere
voluerit, non prevaleat, sed iram omnipotenlis Dei et maledictionem
' Haec charta in maigine Coclicis exarala est .
SANCTI VICTORIS. 109
incurrat, et insuper reddat auri optimi libras quinque. Ita ego Pontius
Teutbert, et uxor mea Lautrudis, hanc donationem manibus nostris
firmamus, ut stabilis perenniter maneat.
80.
De manso quein dédit vel vendidit filius Fulconis.
Ego Ugo, Apolimaris1 quondam filius, remitto et finio domno Petro, km.
monasterii sancti Aicloris Massiliensis abhati , ejusque monachis omnein
contrapellalionem, quam usque hodie adversus eos2, pro hàbere quod
eis requirebain, ipsis rnicbi dantibus unum cabalium et unain mulani.
Insuper, partim pro ipso caballo et ipsa mula, partira vero pro remedio
anime mee et pro remedio animarum palris mei et matris mee et pa-
rentum meorum, cum eodera pâtre meo, Fulcone nomine, douo et
reddo Domino Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii jam dicti,
et abbati habitatorib usque ejusdem loci, tam presentibus quamque
futùris, in nostra vita et post mortem noslram, ipsum mansuni ex
integro qui est in villa que nominatur Cathedra, quem tenet et laborat
Adelbertus, quem etiam ego et pater meus comparavimus a domino
Lamberto et ab ejus uxore Austrude, et filiis, etc.* Si quis autem cornes,
vicecomes , vel alia aliqua persona , eujuscumque ordinis et cujus-
libel sexus, banc donationem annullare vel temerare presumpserit ,
cogatur predictis viris xn libras auri purissimi solvere, et nisi légitime
satisfecerit , omnes maledictiones que in veteri et novo Testamento
sunt scripte irruant super eura.
Âcta anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu Christi millesimo
xlviii, indicione prima.
Austrus firmavit. Guilielmus Revel firmavit. Pontius, Massiliensis
episcopus, firmavit. Pontius Ketberti de Arelato firmavit. Isnardus de
Baldrone firmavit. Fulco, vicecomes Massiliensis, et ejus uxor domna
Odila firmavit. Guilielmus Oldebrannus firmavit.
1 Apolimaris videtur esse nomeu maliii, * Fort, soppl. : faciebam.
cum pater infra nominetur Fulco. l V'id. sup., n. 78.
110 CHARTULARIUM
81
1023. in Dei -nomme. Ego Stephanus facio donationem omnipotenti Do-
mino et sancto Victori, suo martyri, ejusque monasterio , non longe
a civitate Massilia fundato , et abbatibus ac monachis ibidem famulan-
tibus, de quartairata de vinea, pro redemptione anime mee, uxorisque
mee, et filii mei qui defunctus est. Est namque ipsa vinea in comitatu
Massiliense, in villa Cathedre. Dono monachis x dextros, qui sunt in loco
qui dicitur Costa : habent, de una parte, defensum; de altéra, vineam
de Gislamaro; de tercia, vineam de Guasato ; de quarto, vineam de
Oculo Lupo. Dono alios x dextros cum vaxello, reservato michi usum
fructum quamdiu vixero. Sunt namque in Palude : habent, de una
parte, vineam de Amblardo; de altéra, vineam Johannis presbyteri;
de tercia, Paludem; de quarta, vineam jam prefati Amblardi. Si quis
autem banc meam donationem voluerit impedire, cogatur emendare
auri optimi libram unam , et postpa donatio ista firma stabilisque per-
maneat.
Facta donatio baec anno incarnationis dominice millesimo xxur,
régnante Rodulfo, rege Àlamannorum seu Provineie.
Ego Stephanus banc donationem fieri jussi , et testibus firmare
rogavi.
82.
Carta de Cathedra.
I0o8. In sancle et individue Trinitatis nomine. Ego Fulco, Massiliensis
vicecomes, pro anime mee remedio, reddo sancto Victori, Massilien-
sis monasterii, et habitatoribus ejusdem loci, unum mansum quem
excolit homo Berlrannus Palatinus, ipsum videlicet mansum, quem
solum domnus abbas Vifretus1 jam dicti sancti Victoris monasterii
michi donavit ad fevum, in villa quam nominant Cathedram. Ipsum
mansum, quem tantummodo videbar babere in eadem villa, post de-
cessum prefati domni Vifreti, et pinelum cum eo reddo, et guirpicio-
' Wifredus, abbas 1006—1021 .
SANCTI VICTORIS. 111
nem ex bis omnibus facio. Ego jam dictus Fulco reddidi prefato
sancto Victori et abbati Petro, monachisque, tam presentibus quam-
que futuris, ejusdem monaslerii, predictum mansuin et pinetum quod
babebani in sepe dicta villa Catbedra, ea scilicet ratione, ut illi pre-
dicta omnia et de illis exeuntia babeant, et in perpetuum sine ulla
inquietudine possideant. Si quis auteni banc donationem atque guirpi-
cionem annullare vel decurtare temptaverit, non valeat vendicare quod
voluit, sed cogatur jani dictis monachis solvere libras auri purissimi
xx , etc
Acta est autem anno incarnationis Domini nostri Jbesu Christi
millesimo lviii , indicione décima.
Ego Fulco, et uxor mea Odila, reddidimus et iinnavimus. Stepba-
nus canonicus fîrmavit. Ponlius lsnardus firinavit. Pontius Borrellus
firmavit.
83.
Caria de caslro Nantis.
Domino sacrosancte aecclesie sancti Victoris martyris et sociorum 12 Mari. 781
ejus, qui ipso templo Dei requiescere esse videntur, qui est constructus
super portum maris Massilie, una cum clero, actoribus aut servienti-
busque suis, ubi preest vir venerabilis ho1, gratia Dei, episcopus,
rector et gubcrnator ipsius aecclesiae, ego , in Dei nomine, Sigofredus,
et uxor mea Eurileuba. Licet in universis strumentis solempnes mu-
nitiones antiquitus veneranda constituunl, ut undecumque contractus
instituta firmilate muniatur; in cessionibus vero, seu et professionibus,
sola volunlate jusserunl principes manere auctoritate , ut quicunique
aliquid alteri cesseril, profiteatur, sed tamen rem cessissel2, id est aut
sciïpturis, aut gestis, aut testibus , et sola volunta[li]s professio pro
omni firniitate illius sufFiciat in augmentum. Propterea ego prediclus
Sigofredus, et uxor mea Heurileuba, pro amore circa ipso loco sancto,
\el pro remedio anime nostre, cedimus , tradimus, atque transfundi-
1 Ivo , abbas Victorinus. Cujus ecclesiœ * Cod. assisse, compeadii nota supui' ■ ad
episcopus, incertain. dits.
M 2 CHARTULÂRIUM
mus perpetualiter, in Dei nomine , ad ipsam casam Dei sancti Victoris,
vel ad ipsam congregationem sanctam, hoc est castrum juris mei, qui
est in comitatu àquense , in loco ubi vocabulum est Nante, cum om-
nibus ibidem adperlinentibus vel adjacenciis suis, hoc sunt villas, casis
adstantibus bac disruplis, una cum stillicidiis et liminaribus earum ,
curtis, oglatis, exiis, vineis, campis, pratis, pascuis, montibus, garri-
cis, arboribus pomiferis et infructiferis , ortiferis, aquis aquarum vel
decursibus earum, qui mibi de alode parentorum meorum obvenit.
Et est inter consortes ambosque lateres terra sancti Victoris martiris:
de uno fronte , me ipso donatore ; de alio fronte , Adalaldo cum bere-
des suos. Donamus ibidem ad ipsam casam Dei jam supradictam
aecclesiam sancti Leoncii cum omnibus que ad eam pertinent, bac, si
quis alii sunt inter consortes, cessionem a me facta, juxta legum et
juris ordinem, vindicabitis. In cessionibus vero penam non esse ne-
cesse ; sed tamen penam adnecti inserere placuit : quod si ego aul
ullus beredes mei aut ullus de propinquis parentibus meis, vel cujus-
libet opposita persona, contra banc cessionem meam, quam ego pro
anime remedio mee scribendam publiée rogavi, venire aut agere cona-
verit, sil culpabilis et impleturus in vinculo auri libras nu ; et in anlea
vero presens cessio mea firma et inviolata permaneat.
Facta cessione sub die mi idus martii, anno xin régnante gloiùosis-
simo domno nostro Karolo, rege Francorum et Langobardoriun , seu
patricio Romanorum , ind'.cione nona1.
Ego Sigofredus, et uxor mea Herileuba, qui banc cartam vel do-
nationem istam scribere et firmare rogavimus, manus nostras firmas.
Unanceldus diaconus rogatus scripsit. Signum Adrianus. Signum
Venerando rogato. * Signum Baseno rogato. Signum Rainaldo rogato.
Signum Proznalus rogatus. Signum Landaldus presbyter rogalus. Ste-
pbanus presbyter rogatus. Signum Constantius rogatus.
1 Indictio quarta , non nona , cum anno decimo tertio regni Caroli Magni in Francia (78! )
rongruit.
SANCTI VICTORIS. 113
84.
Carta de Paradiso.
In nomme Domini nostri Jhesu Christi. Ego Gauzfredus ', filius 1065 — 1079.
Gauzfredi, vicecomitis Massilie civitatis, reddo et guirpicionem facio
de vineis quas Petrus Nodolia tollebat altario sancti Pétri de Paradiso .
quicquit in ipsis vineis abeo derelinqno abbati Bernardo et monacbis
sancti Victoris, monasterii Massiliensis , presentibus sive futuris. Igitur
ego Pontins Malnerii, et frater mens Gauzfredus2, consobrinius supra-
dicti Gauzfredi, denominatas vineas, que site sunt inter ortum sancti
Victoris et ripam Jerreni fluminis, reddimus, vendimus eidem domno
abbati Bernardo et babitatoribus cognominati cenobii , pro precio quem
ab ipsis accepimus, xv scilicet solidorum otonensium, monete obtime,
quos de manu Berengarii monacbi recepimus. Hanc itaque véndi-
cionem sine ullo enganno et absque ullo retinemento facimus , et in
presentia fidelium monacborum et religiosorum laicorum bec agimus,
et testibus firmare rogamus. Si quis itaque, masculus vel femina , aut
quelibet persona, diaboli instigatus, etc. . . .
Ego Pontius Malnerii et Gauzfredus banc cartam fieri precepimus,
et manibus nostris firmavimus. Fulco de Bainols firmavit. Jabaldus
de Grimaldo firmavit. Faraldus firmavit. Baimundus monacbus fir-
mavit. Ugo monacbus firmavit. Marcellinus monacbus firmavit. Rigal-
dus firmavit. Benedictus firmavit. Poncius monacbus firmavit.
85.
Alia.
Brevem quod jusserunt facere filiiLeonis quondam de Balceto, Salvius Sa;c. xi.
et Bicardus, de decimo de vineis, quod dederunt de rhanso qui fuit de
Calfona, ad sanctum Petrum cognomento de Paradyso, pro mercede
sua et mulierum , filiorum , filiarum , et patrem et matrem , et fratr :
' Gaufredus, filius Guillelmi II vicecomitis, 2 Pontius et Gaufridus. filii Guillelmi III
fraterque Guillelmi III Juvenis, cum quo vice- vicecomitis.
eomitatum Massiliœ possedit.
I- 15
114 CHARTULAR1UM
etsororum, et omnium suarum parentum animarum, ut omnipotens
Deus, cum sancto Pelro et sancto Victore, et cum omnibus sanctis,
det eis requiem et indulgenciam sempiternam. Bonofacius , filius Lam-
berti, firmavil. Poncius faber firmavit. Fulco, filius Pandulfi, fir-
mavit. Julianus firmavit. Vitalis Marta firmavit. Pontius, filius Vitali ,
firmavit. Petrus firmavit. Ego Salvius et Ricardus hune bievem
fecimus facere et testibus firmare.
86.
Carta de Margarita.
1072. Carta donationis quam fecit Pontius, episcopus Massiliensis, cum
cannonicis suis, monasterio sancli Victoris, de ecclesie sancte Marie
que dicitur Margarita.
In nomine Dei nostri omnipotenlis. Ego Pontius, sancte matris e,c-
clesie Massiliensis dictus episcopus, cum clericis meis, Amico , ac
reliquis cannonicis, ele dedimusin augmentum monasterio Massi-
liensi, quod est constructum in bonore sancte Dei genitricis Marie, ac
beatorum apostolorum Pétri et Pauli sanctorumque martyrum Victoris
et sociorum ejus, ac relicorum plurimorum sanctorum, ecclesiam sci-
licet sancte Marie que dicitur Margarita, cum omnibus apendiciis suis,
in terris cullis et incultis, cum fonte et ortis que ibi fieri possunl, ut
habeant et possideant jure bereditario, sine ulla interpellatione bomi-
num,abbates et monachi supradicto monasterio degentes, usque in
finem seculi. Quam nostram donationem ratam et firmam ac per-
manentem fieri volumus , ita ut quicumque bominum eam infirmare
vel contradicere voluerit , non liceat ei , sed componat in vinculo pro
hoc bis tantum quod valet ipsa donatio, e/c Fecit autem
similiter et firmavit banc donationem Petrus Nailalia cum fratribus
suis, qui ipsam ecclesiam et terram in fevo videbantur habere. Est
vero sita eadem ecclesia in territorio quod jacet inter Cavallianum et
flumen qui dicitur Vuelna.
Facta est igitur bec carta in predicto monasterio et firmala apud
Massiliam civitatem , anno ab incarnacione Domini millesimo i/xxii°,
SANCTI VICTORIS. 115
indicione x , imperante eodem Domino nostro .ïhesu Cbristo cum Pâtre
et Spiritu Sancto, per omnia secula seculorum. Amen.
Ego Pontius episcopus hanc cartam firmavi. Àmicus firmavit.
Bonus Filins firmavit. Amelius «iuntardus firmavit. Alius Amelius fir-
mavit.
87.
Carta Pétri Saumada de condamina de Vuelna.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Petrus, Saumada lui. 1076.
cognominatus, Wilelmi1 vicecomiti filius, peceatis meis faeientibus,
istius seculi laqueis ivretitus, compulsus necessitatem , domno abbate
Durando2 présente suisque monacbis, uiior libras denariorurn otonen-
sium ab eis accepi, et quendam meum campum in gaudium misi, in
tali racione, ut, si ipsum in perpetuum dare non potuissem, inibi
darem eis scambium tantumdem valentem ad ipsorum voluntatem. Ita-
que modo accipiens mulam obtimam x solidorum a domno abbate Ber-
nardo3, facio guirpicionem et vendicionem donacionemque Deo omni-
potenti , et sanete Marie semper virgini *sanctoque Yictori xnartiri, in
monasterio Massiliensi , et domno Bernardo, ejusdem monasterii abbati,
et successoribus ejus et monacbis ibidem Deo famulantibus , presentibus
atque futuris, de condamina ipsa, que de manso David fuit, et que
jacet ante ortum sancti Victoris, in ripa Vuelne fluminis, terminatur-
(jue ipsa terra, ab oriente, ortum sive pomarium sancti dictons; ab
occidente , condaminam sancti Pétri de Paradiso; a meridie , aquam
fluminis Vuelne. Ego igitur Petrus , Siepbane' vicecomitisse quondam
filius , in presentia vicinorum nostrorum filiique mei, vendimus,
tradimus atque relinquimus denominatam condaminam cum omnibus
ad eam pertinentibus, ad proprium alodem, altari consecrato in bo-
nore sanete Marie et sancti Victoris, in monasterio Massiliensi, et
ce ' '
abbati presenti et successoribus ejus et monacbis ejusdem loci, pre-
sentibus et per omnia tempora ibidem futuris; et oc sine contrapella-
1 Guillelmus II, vicecomes Massilitc. * Stephana, secunda uxor Guillclmi II , yi-
1 Durandus, abbas 1060 — 1064. creomitis, Guillclmi Illnoverca.
5 Bernardusdc Ruthcnis, successor Durandi.
116 CHA.RTULAPJUM
cione alicujus honiinis et absque inganno facimus , et hanc vendicio-
nem firmamus; et quale drictum ego babeo in la questa', dono et
guirpisco sancto Victori. Si qiiis, etc.
Facta carta ista in mense julio, anno ab incarnalione Domini mlxxvi,
epacta xn.
Boso firniavit. Petrus Carbonellus firmavit.
88.
Carta de decimo.
(Edit. in Jnliq. Je tégl. de Marseille, I, 421,}
Aprii. 1077. Nos sanctimoniales in monasterio sancte Marie ad Acuas consi-
stentes, in civitate Massilia, vendimus Bernardo abbati, et omnibus
monachis in monasterio sancti Victoris martiris, Massiliensis , Deo mili-
tantibus, tam presentibus quam futuris, decimo de campo que fuit de
Petro Saumada2, qui est juxta ortiun sancti Victoris, ad Vuelna, totuni
ab integro, sine ullo retinemento vel interpellacione ullius hominis,
vel femme , et de nostra potestate in jus illorum transfundimus ,
propter precium x solidorum ex denariis ottonenchis, quos ipsi mo-
nachi nobis douant, ut habeant ipsum et possideant et jure perpetuo
ad suuin dominium retineant. Idcirco ban[c] cartulam fieri precepimus,
et manibus propriis firmamus, et aliis firmare precepimus. Guarsenda
abbatissa , soror Gauzfredi3, firmavit. Sane si quis, etc.
Facta autem est bec vendicio atque descriptio in mense apreli , anno
ab incarnacione Domini nostri Jhesu Cbristi millesimo septuagesimo vu,
indicione xv, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo, cujus regni non
erit finis.
Ermengarda comitissa firmavit. Domica firmavit. Ema firmavit.
Ermesenda firmavit. Faletrudis firmavit, et tota congi-egatio firmave-
runt. Adalaisa, filia Gauzfredi, firmafvit].
' In collecta. 5 Gaufredus, viceconies Massiliensis, filins
2 Vid. sup. n. 87. Guillelmi II fraterqne Guillelmi III.
XI.
SANCTI VICTORIS. HT
89.
Carta de orto.
In nomiue Domini. lncipit carta de Salico , de terra que vendidit a
Domino Deo et sancto Victori et ad monaclmm, de orto a Vuilelmo
Petro , terra que est super ortum , infra rivum Vuelne et sancta Maria
Margarita. Et affrontât ad terra de Pontio Nadalia, daus oriente; dans
occidente , ad terram de Rieau et de Lanberto Adalberto ; de parte
meridie, terra de Iterio. Et donat Vuilelmus monachus in precio
solidos vini et denarium i de denariis otonenchis, a Salico et muliere
sua, et filiis et filias.
Vuilelmus vicecomes testis. Pondus episcopus firmat. Pontius de
Sancto Ferreolo testis. Bonus Filius Mazacans testis. Bonofacius fir-
mavit ,
90.
Carta de îNatalia.
In nomine Jhesu Cliristi Domini. Ego Natalia , cum filiis et filiabus Sl1 XI
meis, et ego siinul Lanbertus Adalbertus , et uxor mea,etfilii nostri
et filie, nos omnes suprascripti , pro remedio animarum nostrarum
simul et parentum nostrorum, et ut proprium Dominum possimus
habere propicium, donamus aliquid de nostro ad serviciuni Dei omni-
potentis, sine ullo retinemento et sine ullo censu, ad sanctum Victo-
rem, martirem gloriosum, et ad monachos qui Deo in ejus monasterio
militant, ut in perpetuum teneant et possideant, sine ullo rancore et
sine ulla apellatione. Est autem ipsa donatio quadam terram , que est
sita juxta ortum ipsius mouaslerii; alia ex parte , descensum aque
molendini, et ex altéra parte, pratum monasterii. Quicumque autem
istam donationem, vir sive femina, nobilis sive ignobilis, etc.
Natalia firmat. Nicecius firmat. Petrus firmat. Doilonis firmat.
Lanbertus Adalbertus firmat, et uxor ejus firmat. Pondus Beto firmat.
Rostagnus firmat.
1 1 8 CHARTULARIUM
91.
Carta Bonefacii de civitate Massillia.
Cire. 1030. Ego in Deinomine, Bonefacius, filins Lanberti Ursonis, facio dona-
cionem Deo et sancto Victori, glorioso ejus martiri , de quadam serao-
diata vinee, apud SanctumSaturninum, inclauso seniorum nostrorum,
f- 26. vicecomitum Vuillelmi* et Fulchonis, que ita consortatur : e\ un<>
fronte , terra Pontii Boni Hominis; de alio, terra de Rostagno Con-
stantio; de alio, vinea supradictorum vicecomitum. Dono etiam apud
ecclesiam sancte Marie a Margarita, in illo campo qui supra ecclesiam
est et qui terminatur duarum viarum termino , via scilicet qua pergitur
de ecclesia supradicta in montem , et via que de Carviliano similiter
vadit in montem, et qui adlmc supra terram Durandi Adaltrudis, mei
consobrini, est, omnem meam partem hermi et colti. Hec omnia pre-
dicta , pro remissione peccatorum meorum , nunc sancto Victori perpe-
tualiter dono. Insuper dono eidem sancto Victori et habitatoribus
ejus, si sine legali berede mortuus fuero, omnem partem mee pos-
sessions, ubicumque eam babuero.
92.
Carta de Sancto Marcello.
Cire. 1070. In nomine Domini. Incipit caria de compra que fecit Raimundus, in
mansione Sancti Marcelli. Lanbertus Addbertus et millier sua, cum
fîliis suis, vendiderunt semodiata i de vinea, solidosvi. Ipse Lanbertus
vendidit de vinea peca i , et de terra colta alia , subtus mansione ,
denarios xvmi. Guigo de Sancto Tirso , semodiata i; babet asinem i,
denarios xvihi. Ugo Bernardus, de Sancto Marcello, semodiata i, so-
lidos v. Aldoardus de Sancto Tirso, pro anima sua, dédit cartairata i
de vinea; mulier sua, cum filiis suis , vendidit alia cartairata ; dédit
Raimundus camerarius ad illa vaca i. Venrandus de Sancto Juliano
vendidit de vinea peca i; abet denarios vi. Marinus, cartairata i, soli-
dos il, denarios m. Arcbimbertus de Sancto Juliano dédit peca i de
SANCTI VICT0R1S. 119
lerra, ad Puteum, que Dominant Valle Sancti Juliani; et abet de\inum
topa i et unum multonem. Bermundus Laugerius vendidit lerra, in
quo est puteus, solidos ni. Fulco deGardana, nepus Vuilelmo abbato,
et mater sua, de vinea peca i, denarios xx. Pontius Borrellus, de Al-
bania, vendidit de vinea peea i, denarios xvi. Lanbertus pellicerius ,
de Albania, vendidit cartairata de vinea, ab ipsa terra que tenet ad
illa, solidos mi, denarios vi. Pontius Catbertus, de Foss, vendidit terra
que se tenet ad mansionem sancti Victoria ; collaresos xi abet de vinu
que doua Raimundus in berra. Guiraldus Nigro, et filiis suis, et Yui-
lelmus, nepus suus, et Petrus Odo, et mulier sua vendiderunt alodem,
que abent in Valle Longa a saneto Victore ; Guiraldus Nigro abel
sauma i, et de annona sestarios vi; Petrus Odo abet fedas u1 et capra i;
Vuilelnius, solidos u. Fulco de Auriol et mulier sua, cura filiis suis,
Esemphonia de Saneto Marcello, cura filiis suis, donant Domino Deo et
saneto Victore gardia de vineas que sunt in terrilorio Sancti Marcelli et
Sancti Juliani, de ipsa cambra. Terra que est juxtafluvium, quenominant
Vuelna, et tenet usque in rivum , que nominant Pavelo, vendiderunt
Jeirunclus, Jaulendis et Pontius presbUer, frater suus , et Alanulfus.
et Petrus Vuilelnius, et mater sua, et soror, et frater suus, a Domino
Deo et saneto Victore, cura consilio Pontio episcopo; et donat Rai-
mundus camerarius solidos xvi.
93.
In nomine Doraini. Ego Gironculus, et uxor mea,et filiimei, et 2decembr.,
Atanulfus, frater meus, et filii ejus, et Pontius, frater meus, et filii îous — 1073.
ejus et nepotes mei Petrus et Amiens, et mater eorum et soror,
nos siniul omnes vinditores suinus ac donatores Deo et saneto Victori ,
monasterio Massiliensi, et abbati Bernardo et omnibus monacliis, et
omnibus suceessoribus eorum, et Raimundo camarario, cura consilio
et voluntate domni Pontii, episcopi ecclesie Massiliensi, donamus et
vendimus terrain nostram, quant babemus in locum quem vocani
Quart, que est in ribera du Vella. Et afrontat, de una parte, in terra
1 I. e. fêtas.
1 20 CHARTULARIUM
de Gonzole et de Pontio, fratre ejus, et de Guilelmo; et, de alia parte,
in strata publica; de tercia, in rivo de Paveit; de quarta, in jam dicto
flumine de Vuelna. Quantum infra istas quattuor afrontaciones inclu-
dunt, sic donamus et vendimus, nos omnes simul jam dicti, sine ulla
inquietudine omnium bominum et sine ullo engan, jam dicto monas-
terio et predicto Raimundo kamerario, propter precium solidorum xvi.
Et , ut hec carta donacionis seu vindicionis nostre firma et inconvulsa
permaneat omni tempore, manibus nostris roboramus et testes firmare
rogamus. Si autem ullus bomo aut ulla femina venerit contra banc
cartam nostre vendicionis, ut inrumpat aut infringat, nos jam dicti
vinditores erimus adjutores et assertores et placitatores contra cunctos
homines.
Facta carta nu nonas decembris.
Signum Jeroncle. Signurn Rona Filia, uxor sua. Signum Gironde,
filis meus, et omnes filii mei. Signum Atanol, et uxor mea, et filii
mei. Signum Pontius et filii mei. Signum Petrus.
Et ego Petrus Otto, et uxor mea, et filia donamus terrain nostram,
quam babemus in Valle Longua, Deo et sancto Victori et Raimundo
camerario, propter remedium animarum nostrarum.
94.
Carta Briccioni.
udecembr., In nomine Domini. Ego Rricius, et uxor mea, et duo filii mei,
cire. 1070. et ego Geraldus Gonberti, et uxor mea, et filii mei * vinditores
v». suraus sancto Victori et Raimundo de Mostugol, camarario, unam
modiatam de nostra terra, in illo loco que vocant Quarts, et aliam
terrain que est subtus domum sancti Yictoris , infra ipsa conda-
mina, quam tenet ipse jam dictus camerarius Raimundus, propter
precium de xx fedas bonas et electas. Et nos quantum habemus in
ipsas terras jam dictas, vel babere debemus, totum vendimus sancto
Victori et suprascripto Raimundo, sine ullo engan et sine aliqua
interpellacione de ullo homine vel femina, propter supradictum pre-
cium.
SANCTI VICTORIS. 121
Facta carta vendicionis xvmi kalendas januarii , régnante Jhesn
Christo Domino.
Si<mum Briclii, et uxoris tnee, ac duorum filiorum meorum.
Signum Geraldi Gonberti , et uxoris mee,et filiorum meorum.
95.
Brève de Hermundo Bona.
In nomine Domini. Hic est brevis de terra que est in valle Sancti Sœc xr
Juliaui, quam dédit Bermundus , filins Guiquiranni , sancto Viclori et
monachis ejusdem loci. Et dederunt ei Siclierius et Ungbertus vm
solidos de ot1, et duas fedas, et unum midtonem; et Pontius Borrellus
donavit similiter totum quantum habebat in illa terra , et firmavit
istam cartam. Et, si homo esset qui istam terram anpararet, Pontius
Bon-ellus mittit in guadio totum quantum [habet] in valle Sancti
Juliaui, sancto Victori et monachis ejus, usque quod retderet eis illam
terram liberam.
96.
De alodariis de Almis.
In Oei omnipotentis nomine, sanclique Victoris honore. Brève me- Sœc xi.
moratorium de alodariis qui habuerunt alodem in villa ([ue nommant
Almis, quomodo dederunt Deo et sancto Victori omnia quecumque ibi
habuerunt. Inprimis, Johannes de Beliana et filii ejus; Lanbertus,
uxor 2 et filii ejus, et Poncius, frater ejus, et filii ipsius; Massilius Bene
Toca et filii ejus; Noe de Gardana et filii ejus; Georgius et filii ejus;
Lanbertus canonicus, et soror ejus Durabilis, similiter.
Hic est brevis sensualis de villa Almis : Aldegerius Calvus, niedio
porco et medio multone. Mateldes, femina, mater de Aremberto,
similiter. Ingilardo, similiter. Frobertus, unum porcum et unum mul-
tone. Areia , femina , médium porcum et médium multone. Maiam-
fredus, similiter. Galterius, i porcum, i multonem. Andréas, dena-
rios vm per porcum, et per multone v. Leulerius, médium porcum et
1 l'oit |>ro otouencliii. a Cod. urjo.
I- 16
1 22 CHARTULABIUM
médium multone. Martinus Baroardus, denarios ira, inter porcum et
multo. Aicardus Petitum , similiter. Bonetrus, similiter, femina. Gai-
rardus porcarius, similiter. Pontius Trenca Sacos, similiter. Mar-
tinus, filins Sanctoaldi, similiter. Frodbertus pedegarius, denarios vm,
inter porcum et multone. Usenna, femina, similiter. Ingilbertus eum
suos fratres , similiter. Martinus Occulo de Lupo , similiter. Baiam-
baldus, similiter. Sanetoaldus , similiter. Constanlius, similiter. Alde-
gerius Palterus, denarios vi, inter porco et multone. Martinus de
Bammada, denarios vi. Disderius, denarios vin, inter porco et mul-
tone. Salvatus, denarios vm, inter porcum et multone.
97.
Guerpitio de Almis et Adana.
Ssec. XI. In Dei nomme. JNos fratres, Noe, Pontius, Leutoardus, Pontius,
filii Pridami et Prime, facimus donationem vel guirpicionem omnipo-
tenti Deo et sancto Victori, martiri gloriosi, ejusque monasterio, de
alode rjuem habeinus in villa Almis , quantum ad nos pertinet, tantum
videlicet quantum Adalbertus vel Dominicus conlrapellant; et, in valle
que dicitur Adana, similiter facimus donationem de omni alode quem
ibi habemus , et de uno molendino , similiter, pro animabus nostris vel
parentum noslrorum , ut remissionem accipere mereamur peccatorum
et partem ac societatem in sorte electorum.
98.
Caria de Cezeresta.
1021 — 1032. In Domine summe et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritu[sJ
Sancti, et in honore sancte Dei genitricis Marie, semper virginis , sanc-
torumque Pétri, principis apostolorum , sive sancti Johannis Babtiste
atque sancti Victoris, vel ceterorum sanctorum omnium. Ego Vuilel-
mus1, civitatis Massiliensis vicecomes, et uxor mea, Stephana videlicet,
necnon et heredes mei, scilicet filii, pro redemptione nostrarum
1 Guillelmus II.
SAJNCTI V1CTORIS. 123
animarum et pro absolutione nostrorum peccatorum vel etiam genito-
rum,quibus, volente Deo, contigit nos esse possessores castrorum ,
villarum, territoriique multarum, donamus, imo cedimus supradictis
sancti Victoris martiris monasterio Massiliensi, medietatem cujusdam
ville, Cezireste quippe vocate, quam pater meus tenuit et possedit et
heredibus suis possidendam deseruit. Est igitur ipsa villa in comilalu
Massiliense ; tennini vero ejusdem ville sunt ita : a plaga orientali ,
consortat balma de Conilio ; a plaga nieridiana, ab ipsa supradieta
balma , sicut discurrit torrens que vocant Lavaneras, usque in illum
montem quem dieunt Avalsarium, et de illo monte usque in mare; ab
occidente vero, ipsum mare ; ab aquilone vero, id est ab ipsa supradieta
balma de Conilio usque ad illam balmam vel illum strictum quod di-
citur Colonicium , et de illo stricto vel ipsa balma usque in montem
quem dieunt Nigrum, et sicut ille raons discurrit , usque in vallem
Scuram et usque ad montem qui vulgo Marro dicitur , sicut aqua
vergit in canalia. Donamus, sicut supra diximus, atque cedimus mo-
nasterio jam dicto , in presentia domni Isarni, ejusdem quoque mo-
nasterii abbatis. Hanc itaque rem, quam dedimus, servi Dei sibi fideliter
eodem in monasterio famulantes teneant et possideant, successoribus
*suis, sine ulla inquietudine vel contradicione, derelinquant. Sciïpta f°27.
sunt bec in eodem comilatu atque monasterio, etiam ipsius claustro,
régnante Rodulfo, rege Alamandorum sive Provincie. Verum si quis-
libet, etc.,..; in vinclo solvat obtimi auri libras rai, et postea boc idem
firmum et stabile permaneat omni tempore eu m stipulacione inter-
posita sub omni infîrmitate
Signum Vuilelmi et Stepbane, sue uxoris, qui boc donum scribere
jusserunt ; manus illorum firmat. Signum Vuilelmi vicecomitis. Sig-
num Stepbane. Signum Folconis'. Signum Odile2, Signum Pontii'
episcopi. Signum Vuilelmi*, fratris ejus. Signum Aicardi5. Signum
Fulconis. Signum Gosfredi. Signum Guiberti More. Teslis Jobannes
Pelé tus.
' Fulco, vicecomes Massiliensis , una cum 4 Guillelnius III Juvenis.
fralre Guillelmo II. " Aicardtis , vicecomes Arelatensis , frater
5 OHila , uxor Fulconis vicecomitis. Gnillelmi III et Pontii episcopi.
s Pcuitius II, episcopus Massiliensis.
124 CHARTUL4R1UM
99.
Carta de Almis.
Cire. 1025. Vicecomes Massilie, Vuilelmus1 nomine, dédit, pro remedio anime
sue, medietatem de villa que vocatur Almis2, monasterio sancti Vic-
toris martiris. Fuerunt aliqui hommes qui liabuerunt alodem infra
terminos ipsius ville, Johannes videlicet , films Adalberti, cum suis
beredibus; Sisfredus, filins Cena Dei, cum suis beredibus; Martinus,
filius Boni, cum suis beredibus; babuitque cum eis jam prefatus Vui-
lelmus convenientiam , ut ipsi alodarii baberent medietatem de tasca
de ipso alode, et ipse aliam, qui locum vestivit. Post sedecim namque
annis, voluerunt aprebendere terrain hommes jam prefati. Quod au-
dientes monachi ierunt ad domnum Vilelmum3, vicecomitem Massilie ,
filium supradicti Vilelmi, quem genuit ei Bellieldes, et ei causam in-
dicaverunt. Quibus auditis, probibuit fieri, et, sicut pater suus con-
stituerai, firmavit cum ipsis hominibus, "videlicet ut homines mona-
chorum laborarent terrain, et alodarii baberent medietatem de tasca,
et monachi aliam.
100.
Caria de Cezeresta.
Dec. 102b. Principio, Deus tocius alque inextricabilis majeslatis , ne possessor
solus existeret sue tanteque benignitatis, condidit angelos mire condi-
cione serenitatis, quorum imus, superbia perflatus , sequacibus cum
suis, fertur precipitalus. Eorum locus ne vacuus remansisset, cuncti-
potenti libuit alius condicionis creaturam ut condidisset, videlicet
hominem effigiavit, quem in paradisi amoenitate, hoc est orto delicia-
rum, collocavit. Qui preceptum creatoris non recte secutus, ab eodem
precipitato diabolo per nimium est seductus. Sed benignissimus con-
ditor, banc, ne periret iunditus, miserai us est, dictu mirabilius! in
terris incaniatus, et verus Deus, verus homo, de virgine benignissima
nalus. Humana qui post etate nutritus, celestia mirabiliter t[er]restribus
1 Guillclmusl. 5 Guillelmus II.
2 Vid. sup. n. 69, 70 et 71.
SANCTI VICTORIS. 125
est largitus ; post spatium sex lustrorum baptizatus , inennarabilia sicut
Deus operatus, scilicet cecos1 inluminavit, leprosos mundavil, mortuos
suscilavit, et alia perpetravit, quibus discipulos suos donavit, qui, post
funditus repuisa sinagoga, cohstruendas ad ecclesias elegerunt loea.
Quibus ministros elegerunt , et alios episcopos , alios presbiteros , sub-
sequenti ordine , constituerunt , quorum sequaces alii fuerunt qui ha-
bituai mulaverunt, quos generaliter monachos vocaverunt, et monas-
teria sparsim,in Dei nomine, fundamentaverunt ; quorum unum in
honore beatissimi Victoris et ejus sociorum , martirum Salvatoris,
antiquitus est stabilitum, et juxta Massiliam, supra mare, convenienti
loco , situm. Quod, fervente fide Christianorum , redundare cepit di-
viciis omnium bonorum , et, sicut fertur, habitacio quinque milia mo-
nachorum. Sed, rursus fide Christianorum frigescenle, perfidia paga-
norum passim ingruente, totum est dissipatum, et quod habebal ad
aliud reddactum. Item, divinitus saucti homines eeperunt pullulare, et
idipsum monasterium rehedificare, necnon etiam ex rébus sibi perditis
recuperare. Quibus animadversis predictis in meo pectore grandi
compunctione fixis, ego Fulcho2, mea cum uxore, cepi cogitare quid
sibi potuissemus dare. Quapropter, redemptione nostrarum et paren-
tum animarum, quin etiam spe remunerationum futurarum, medieta-
tem unius ville, nomine Cezeresta, damus, hoc est quod aclenus illic
habuimus et habeamus, scilicet cum campis etvineis sibi adjacentibus,
et etiam ceteris omnibus cultis et incultis pertinentibus, qua solita est
liabere nobis eam possidentibus. Et habet ipsa villa terminos, ab
oriente , balma de Cunilio ; a meridie , ab ipsa balma usque in montem
quem dicunt Àvalsarium, et usque in mare ; ab occidente, ipsum mare;
ab aquilone, a supradicla balma usque ad balmam vel strictum Colo-
nicum, et usque in montem Nigrum, et usque in vallem Scuram, et
usque in montem qui dicitur Marro, sicut aqua vergit usque in canaiia.
Si quis igilur, etc.
Facta donatio in mense decimbri, indicione vin, ab incarnatione
Domini nostri Jhesu Christi anno millesimo xx^v10, in eodem monas-
terio , tempore Rodulfi , régis Burgundionum.
Cod. cecus. * Fulco, vicecomes Massiliensis.
126 CHARTULARIUM
Signum, Pontius episcopus firmavit. Signum, Vuilelmus1 vicecomes
firmavit. Stepbana, uxor sua, firmavit. Signum Gerunclo firmavit.
Signum, Fulcone firmavit. Odila, uxor sua, firmavit. Signum, Guar-
nalkis firmavit.
101.
Carta sancti Zacharise.
(Edid. D. Martene, Ampl. col! , I, 400.)
Jaiuiar. 1033. Cum quadam die domnus Pontius, Massilie civitatis episcopus,
t°. gratia oracionis, sancti Victoris, Christi Jhesu Domini martiris, adisset
monasterium, et, premissa oratione, ante regiam ecclesie diverso
génère hominum, monachorum scilicet, canonicorum et laicorum
confabulantium fultus sederet, assisteretque ei quidam Bernardus no-
mine , tune solum presbyter, postea autem monachus, supplex et non
mediocriter rogans, ut sancti Zakarie et sancti Jobannis Babtiste eccle-
siam, quam, suo sumptu, quamvis grandi penuria, dudum nescio aut
vetustate consumptam aut a Mauris dirutam, cum paucis fratribus,
duobus videlicet vel tribus, fideli quodam modo, qua poterat devo-
cione , restaurasse! , ipse domnus pontifex pro mercede sua , in bonore
sanctorum supradictorum , consecraret ; ego quoque, qui bec kalamum
tenendo manu scribo , audivi eundem presulem talia dédisse responsa :
« Ego quidem , conscius \ estre bone volunlati , premisi legationem , ut
quantocius preparassetis vos ad consecracionem. » Nunc autem, Deo
gratias , quia gavisi sumus de consecracione , debemus scribere qua-
liter domnus arebiepiscopus banc ecclesiam dotât sponsalicio sue do-
nationis.
Ego Raimbaldus, sancte sedis Arelatensis, gratia Dei, arebiepi-
scopus, pro eo quod Dominus noster promittit bominibus : « Date
belemosinam , et ecce omnia munda sunt vobis2; » et: « Sicut aqua
extinguit ignem , ita elemosina extinguit peccatum3 ; » et fratres mei et
heredes Boso et Bonefacius atque Fulco4, et alius Bonefacius , filius
Atanulfi, donamus aliquid de alode nostro, qui nobis jure bereditario
1 Guillelmus II. * Omncs isti filii erant Bonifacii, doraini de
2 Luc, XI, 41. ReUiana.
s Ecclesi.,111, 33.
SANCTI VICTOR1S. 127
parentum nostrorum obvenit, ecclesie in honore sancti Zakarie et
sancti Johannis constructe. Et est ipse alodis in comitatu Massiliensi ,
in terrilorio castri nomine Auriolis1, ubi est ipsa ecclesia, in loco qui
vocatur Restonis. Termini vero istius donationis sunt liujusmodi dis-
posicionis : a parte orientali atque meridiana, fons sive rivus qui vo-
catur Vuelna ; a parte aquilonis , sieut ipse mons qui est supra eccle-
siatn ipsam vergit contra meridiem , a supradicto fonte usque in rivum
quem nuncupamus Savardum ; a parte occidentali, sicut rivus iste,
quem jani diximus, discurrit in ipsam Vuelnara. Quicquid igitur infra
istos terminos babere videmur, totum omnipotenti Deo et ecclesie jam
dicte donamus atque cedimus. In castello Ornione habet ipsa ecclesia
très braciarias : unam dédit Boso, aliam Isnaruus , aliam Lanbertus.
Alimburga dédit ipsi ecclesie de vinea unam quartariatam in Graule-
rias : de uno latere, consorte ipsa donatrice; ex alia est heremus; ex
una ironie, Cbristoforus presbyter. De vinea babet ipsa ecclesia in
Guarda Famés semodiatam unam , de Stepbano Bene Corna ; ad Poiolio
Gauceranni, aliam semodialam, de Àscarico ; in Causalone, unam
modiatam de terra culta et modialam de vinea, que fuit Stepbano
Bene Corna, pro uno caballo. Habet adbuc mansionem in castro jam
dicto cum vinee semodiata, de Pontio clerico , filio Fermini. Habet
insuper ipsa ecclesia unius molendini partem lerciam Guicbiranni,
(juam bab eo comparaverunt clerici ejusdem ecclesie, uno caballo,
cum campo juxta rivum Savardum , que fuit de Durante vicario ;
aliam namque terciam2 ipsius molendini dédit, cum omnibus here-
dibus suis, eidem ecclesie. Ipse Guiquirannus et Fulco, frater ej us,
vendiderunt sancto Victori et sancto Zacbarie totam condaminam ,
que fuit de Bonefacio , in palude de ultra Vuelna, pro uno caballo et
uno bove et uno verre et uno maiale ; et domnus Vuilelmus3, filins alii
Vuilelmi, frater domni Pontii episcopi, quantum infra istos terminos
habet jam dictos, similiter donavit. Sane si quis, nos videlicet donato-
res,id est Raimbaldus, arcbiepiscopus Arelatçnsis, et Pontius, epis-
1 Vid. sup. n. 68, 69 et 72. viceiomitis Massiliœ , f'raterque Pontii II epis-
2 Subaud. partem. copi.
5 Guillclmus Juvenis, Clins duillelmi II,
128 CHARTULARIUM
eopusMassiliensis, et Boso, et Bonefacius , et Fulco, etalius Bonefacius,
et Vuilelmus Juvenis, et Isnardus, et Lanbertus, aut hères noster aul
«lia oposita persona, que contra hanc donationem sponsalieii et dota-
licii lmjus ecclesie sancti Zacharie et sancte Helisabet et sancti .Tohan-
nis, quam mittimus in manu Isarni, abbalis sancti Vicloris monasterii,
et in manu canonicorum illic Deo servientium, quisquis sit, qui contra
lioc, ut diximus, ire, inquietare, aut irrumpere vel violare voluerit,
non valeat vendicare quod repetit , sed iram et maledictionem Dei in-
curral, et cum Juda traditore in inferno damnetur, et cum Datan et
Abiron penas luat , et cum Symone mago participelur.
Facta caria donacionis istius, mense janorio, in comitatu Massiliense,
régnante Odone1, rege Alamannorum sive Provincie, anno ab incarna-
cione Domini millesimo xxxni.
Signu'm Raimbaldi et Pontii, episcoporum, et aliorum suprascrip-
torum, qui hanc donacionem fecerunt, et manus eorum firmaverunt,
et alios firmare rogaverunt. Leofredus firmavit. Aldegarius firmavit.
Bermundus firmavit. Guichirannus firmavit. Fulco et Pontius, fralres
Guichiranni, firmaverunt. Akloardus firmavit. Gadaldus firmavit.
Ego Isnardus Valrinus , et uxor mea , nomine Leuteria , filiique
mei Lambertus et Maiols , donamus aliquid de hereditate nostra eccle-
siis supradiclis , xm sextariatas de ten*a culta , quarum sex sunt ante
ipsas eeclesias, a parte orientis; in valle vero Godomir sunt alie vu,
f« 28. *et lus, ab «no latere, est terra de Teudino ; de alio lalere, fossatum.
Ego Aldebertus, et Ugo, frater meus, vendimus sancto Victori et
sanclo Zakarie omnes terras , quas habemus infra ipsos terminos ejus-
dem nominatos , et illam terram que fuit de Antibulu , ultra Vuelnam ;
et proinde accepimus in precio unum caballum et imam equam et
umim asinum, et firmavimus supra nominata dona et istud nostrum
donum, et alios firmare rogavimus. Fulco firmavit. Pontius Gadaldus
firmavit. Ahnericus firmavit. Aldebertus firmavit. Pontius Feimeu fir-
mavit. Aller Pontius .Sicheri firmavit. Lanbertus Valrinus firmavit.
Antibolus firmavit. Ricardus, suus gêner, firmavit.
1 Odo II, cornus Campaniœ et Blesensis, qui latuni , tune vindicabat. De quo \id. sup.
hereditateni avuneuli Rodulplii III, régis Are- p. 92, not.
SANCTI VICTORIS. 129
Ego Raiambaldus et Ronifacis et Roso, fratres mei, donamus
Deo et sancto Victori sanctique Zacharie, et ad monachos qui ibidem
sunt vel futuri erunt, devesutn in aqua qui vocatur Vuelna, de ipsa
fuz usque ic ubi cadet Petrois in Veina. Hoc damus Deo et sancti
Zakarie ego Raiambaldus et Ronifacis et Roso, fratres mei. Et ego
Isnardus Belletus dono similiter. Guicbirannus similiter. Fulco simi-
liter.
102.
Carta sancti Zacharie.
Ego Abilonia, cum filiis meis Petro, Poncio, Wilemmo, Gaudaldo , 1065 - <0?9.
facimus scambiacionem cum monacbis sancti Zacharie, de hereditate
nostra, de terra que est super ecclesiam sancti Zacharie , et ipse fuit
terra que est de manso que nommant Vengalibenis , pro vineisillorum,
que sunt site in Castro qui vocatur Auriol. Et ego Abilonia, cum filiis
meis, facio islam scambiationem Deo et sancti Victoris, ex consensu
domui Bernardi abbatis, cum monacbis ejusdem loci. Et ego Abilo-
nia , cum filiis meis , facio islam scambiationem Raimundo , priore
ejusdem loci, cum monacbis suis Isnardo, Rainaldo, Ugoni, Cotaroni,
Petro. Et ipsas vineas débit in excambiacione, que Dominant de Jo-
hanne de Ripa , quartairatas ni ; de Jaudado, quartairada i , a croso
de Gaurinon ; a croso de Symeon , Pontius Gaudaldus quartairata i ;
alia quartairata, que nommant de Pontio Aida; alia quartairata, que
nommant de Martino fabro, de Amendolario; alia quartairata, que
fuit de muliere Aimarico, que nominant Quairone.
Ego Aldebertus Relletus dono Domino Deo et sancti Victoris
sanctique Zacharie de terra de manso de Guarnerio. Et sunt consortes
ipsius terre: de uno latus, de Pozaleir; de alio latus, de Antibol; de
alio latus , terra de Stepbano Sirvent. Hoc dono sancti Victoris et ad
monachos sancti Zacharie ad alode ego Aldebertus, et recipio in pre-
cium propter ipsa terra bove i. Ego Aldebertus firmavi. Et pr opter
ipsam terram Lanbertus Gadaldus abuit unarn equam cum pullo suo ,
et Pontius, frater ejus, vaccam i cum fétu suo.
Ego Lanbertus Gaudaldus facio excambiacionem de terra que est
I. 17
130 CHARTULARIUM
a molendino Barnardo, que est usque ad camino; et Raimundus (ledit
una vinea que est ad Bonas, ad benefacta, et a filiis suis dédit dena-
rios vin.
Ego Ugo Lauterius, et Aigulfus et Guido , consobrini mei, vendinius
terrain de manso de Martes monachis saucti Victoris sanctique Zacha-
rie : et sunt consortes terre que vendimus, de uno lattis, terra de
Gandalbert ; de alio latus, de Pozaleir ; de alio latus, Vellna. Hoc quod
aecepimus in precium, de terra quam supradiximus , sunt ni solidatas
et i equa. Et nos qui façimus banc donationera firmamus Deo et mo-
nacliis sancti Victoris sanctique Zacbarie , ut si villa contradictio in ac
terra, de eredibus nostris aut de qualicumque omine, supervenerit , ut
nos de alia terra nostra aut de substantia faciamus scambiationein ipsis
eredibus nostris aut ipsis contrapellantibus.
Brève de vinea que fuit Dagoberti et uxore sua Laurentia , que ipsa
Laurentia , post mortem suam , dédit Domino Deo et sanclo Victori et
sancta Maria et sancti Zacbaria; et, post mortem Laurentia, Pontius
Sabbato fecit appellationem de ipsa vinea a Raimundo et ad mona-
cbos sancti Zacbarie, et Raimundus dédit aliul tantum de alia vinea
ad Pontio Sabbato, ut teneal quantum vixerit, post mortem suam re-
verlatur ad ipsum locum sancti Zacbarie. Et ego ipse supradictus
Aldeberlus Belletus dono alia terra de manso de Guarnerio , unum
campum qui est juxla ecclesiam sancti Victoris de Savard.
Ego Martinus Baptizatus et filius meus Lambertus , facimus ven-
dilionem de molendino, que nominant Barnardo, ad sanctum Victo-
rem et sancti Zacbarie, et altarios qui ibidem sunt f'undati, vide-
licet partem nostram , que a nos pertinet. Et prebendimus solidatas
novem in precium ; et per istud precium relinquimus istum molendi-
nura ad sanctos supradictos. Et Poutius, frater Martini, dédit suam
partem de ipso molendino, pro anima sua. Ego Martinus Baptizatus
et filius meus Lanberlus et frater meus Pontius firmavimus cartulam
istam, et testibus firmare rogavimus. Pontius Bermundus firmavit.
Vilalis firmavit. Mannasses firmavit. Martinus judex firmavit. Nunc
itaque qui ista venditione contrariare vel minuare voluerit, sive
nos sive nostri, seu qualiscuinque persona, cum Juda traditore,
SÀNCTI VICTORIS. 131
eterna maledictione apud inferos oblineat. Fiat, fiât, fiât. Amen,
amen, amen.
103.
Carta sancti Zacharie.
In nomine saucte et individue Trinilatis. Ego Martinus Baptizatus Circ- 1070>
et uxor mea , nomine Theucia , et filins mens Lanbertns , pro redenip-
tione animarum nostrarum Hliorumque nostrorum, donamus nunc in
presenti Domino Deo et sanctœ Marie, vel sancti Joliannis atque
sancti Zacharie et beatornm martyrum Victoris et sociorum ejus, ali-
quid de alode nostro, hoc est terciam* partem de quodam molendlno, *"•
qui est in comitatu Massilie, in territorio videlicet castelli Auriolis; et
est in loco ubi nascitnr fontis que dicitur Veina. Et insuper, tolam
nostram partem de alode nostro et omnibus bonis nostris, quecumque
visi fuerimus habere ad obitum mortis, donamus Deo et sanctis supra-
dictis, videlicet tali ratione, ut in vita nostra teneamus, et post dis-
cessum nostrum Deo et sanctis ejus supradiclis relinquamus. Et frater
meus Aldoardus dédit suam partem de molendino. Ego Martinus
Baptizatus et uxor mea Teucia et filins meus Lanbertus donamus, et
testibus firmare rogamus. Johannes presbyter firmavit. Guiquirannus
firmavit. Jaudatus finnavit. Ricardus, frater suus, firmavit. Aichinus
firmavit. Fulco firmavit. Aldoardus firmavit. Pontius firmavit. Lan-
bertus firmavit. Aimaricus firmavit. Teutbertus firmavit. Bertrandus
firmavit, et uxor sua et filii sui firniaverunt. Aldebertus, Poncius et
Petrus etHonoratus et Gontardus firniaverunt. Et ego Pontius, frater
Martini Baptizato , et uxor mea Constantina, donamus eredilatem nos-
tram de molendino Tevolenio , juxta ecclesiam sancti Zacharie ; et de
alio molino, que nominant Barnardo, et de omni alode que habemus et
abere potuerimus, donamus Domino Deo sanctoque Victoris et sancti
Zacharie. Pontius et uxor sua firniaverunt. Deodatus firmavit. Man-
nasses firmavit.
132 CHARTULARIUM
104.
Carta sancti Zacharie.
Jim., Ego Fulco de Auriol et uxor mea Frodoaria, et filii nostri Pon-
1065— 1079. tins et Chichiran et Arnolf et Aicardus et Fulco et Guido et Elde-
bert et Petrus, donamus et gnirpimus Domino Deo et sancto Victori,
in potestate domni Bernardi abbatis et omnium monaeborum , et
saneto Zakarie et Rainmndo monacbo, et fratribus babitantibus
inibi , presentibus et futuris , totum quantum babemus et apellamus
in molendinis qui sunt in Vuelna, in uno Tevolenio et alio Paillenio
et alio Beciono, et décimas et gardias, quantum babemus et appella-
mus in vinea de Ugo Lauter et in vinea Gandalbert et in illa de
Crebaeor. Ita donamus et gnirpimus supradictos molendinos et aqua-
meritum1 et vineas, sine ullo retinemento, sicut Bernardus, prior de
sancto Zacarie , tenebat ; et accipimus pro boc , de substantia sancti
Victoris, xx solidatas. Donamus etiam ipsum decimum de ipsas causas,
qui sunt juxta ecclesiam sancti Yictoris, que vocant Savard, scilicet
totum decimum quem nos ibi babere debemus , infra ipsas causas , id
est de carne et de lana et de lino et de omni re que inde exire débet.
Fulco firmavit, Frodoara firmavit. Pontius Fulconi firmavit. Ceteri
fralres firmaverunt.
Facta carta in mense jimii, in monasterio Massiliensi.
105.
Cire 1070. Eg° Martinus Babtizatus et filins meus Lanbertus facimus ven-
dicionem de molendino novo de Petroso ad sanclum Victorem et
sanctum Zacariam, et ad altaria que ibi sunt fundata; et accepimus
unum bovem in precio, per quem solvimus et relinquimus ipsum mo-
lendinum novum de Petroso ad supradictos sanctos ; et testibus firmare
rogamus. Bertrannus firmavit. Filins suus firmavit. Norbertus firmavil.
Brève de guerpicione quam fecit Bertrannus monacbis sancti Victo-
ris , de parte quam babebal in molendino Tevolenio ; et monacbi de-
1 Fort. corr. aquamentum.
SANCTI VICT0R1S. 133
denint ei très solidatas. Factum est hoc in presentia bominum de
Nantis, Guidoni scilicet monachi, Jordani Pétri presbyteri, et aliorum
qui ibi fuerunt. Set Bertrannus et uxor sua Sofizia et filii ejus firma-
verunt. Pontius, Honoratus, Martinus firraaverunt.
Brevem de guirpicione quam fecit Lanbertus Babtizatus , de parte
quani babebat in molendino Tevolenio et in molendino Bernardi ,
sancto Victm-i et monacbis ejus, in presentia Iterii de Massilia et
Guauzfredi Raida et Vuilelmi Gauzfredi et Pétri Carbonelli ; et banc
guirpicionera promisit facturos filios suos.
El ego Lanbertus facio guirpicionem de terra que vocalur Ad Fonlis
Vuelna ; et propter hoc accepi a monacbis sancti Yictoris solidatas m.
Ego Abel Deo omnipotenti sanctoque Victori et monacbis, pre-
sentibus et futuris, ibidem consistentibus , dono sive reddo in emenda
omne decimum, quod est ad ecclesiam sancti Menne, super fonte
Jaudati , pro decimo scilicet sancti Zacbarie ; euin dono et semodium
unum de vino, ut habeant et possideant, sine contrapellatione, omni
videlicet tempore. Episcopus Pontius firmavit. Petrus Aicardi firmavit.
Norbertus firmavit.
Brève de donatione de illo molendino que nominant Beciono Soteira,
que fecit Adalaiz , cum filiis suis , Domino Deo et sancta Maria sancti-
que Victori et sancti Zacbarie, in presentia Raimundi de Cornuz et
Nicecio monachos, quantum ibi abent et habere debent, ut monachi
sancti Zacbarie, presenti et futuri, habeant et possideant, omnique
tempore. Ego Adalait et filii mei , pro remissione animarum nostrarum
parentumque nostrorum, supradicta donatione donamus et firmamus;
et Raimundus de Cornuz dédit pro bac dono unum bovem obtimum ,
in tali racione, ut, si ùllus horao auz femina, modo aut in antea,
appellationem fecerit, supradicti filii Adalaiz faciant tazent1. De hoc
Petrus Isnardus fecit fidem per lx solidos , et Petrus Amelius similiter.
Ego Pontius Gadaldus et frater meus Lanbertus terram que ha-
bebamus ad molendinum quod vocant Bernardum, usque ad al i uni
molendinum Cautivennum , vendimus sancti Zacbarie , unusque
ex nobis excambiat ibidem, in eodem loco. Et ego Benefacta et
1 Id est, ut conjicinius. sUentium imponant.
134 CHARTULARIUM
filii mei aprehendinms propter istam terram vin denarios, ut bec ven-
ditio firma et stabilis permaneret omue per evum.
Brève de placito quod habuerunt monachi sancti Victoris cum
Aldeberto Belleto , de nona parte de Castro de Auriol, quani contra-
f° 29. pellabat eis. Hanc émit Bouefacius* tantum quantum non potest Alde-
bertus monacbis reddere ; de qua douavit Aldebertus et guerpivit
sancto Victori unum mansum meliorem et alterum de mediis et unam
braciariam ; et monachi absolvunt illi omnem illum donum quod dédit
ibi Bonifacius, et oiiinem malum quod fecerat illis. Et ipse Aldebertus
iterum guerpivit et uxor ejns et filii ejus omnia que babent monachi
in Auriol et Salam, per nomen, et totum quod contrapellabant in
obedientia de sancto Zacharias, excepto hoc quod ibi est de illa nona
parte, si non ibi fuit datum cum consilio Aldeberti sive patris ejus
vel avunculi. Quod si magis voluerint monachi retinere , scilicet hoc
de illa nona parte quod non fuit acaptatum cum consilio Aldeberti vel
paren tum ejus, laxabunt monachi braciaria, et tenebunt qualem magis
voluerint, et habebunt bonam pacem, et erit Aldebertus sancti Victo-
ris amicus.
106.
Carta sancti Zacharie.
28 dec , Cum olim una supernorum pars civium superbia de caelo cecidisset
ihc. 1030. et in inferno degecta esset, plaçait Domino ut recuperaret hanc partem.
Loco illius edidit hominem , ut frueretur dignitate quam pesundata illa
supradicta pars perdidit. Igitur, ipso videlicet formato homine, cepe-
runt pullulare opéra Deitatis, ut humanum genus habere ' para-
disum, loco hereditatis. Quam ego Andréas intuitus rationem, re-
medio anime meae, dono huna média quartairaita de vinea culta
sancto Johanne et sancto Zacharie et sancta Helisabeth vel aliis sanctis
qui ibidem sunt; alia medietate de ipsa vinea dono ad nepotes meos
de sorore mea , ad Andréa et ad Petro, in tali quippe racione teneant
ad vitas suas nec donunt nec vendant; et, post illorum obitum, re-
vertat ad ecclesias supradictas. Et est ipsa vinea in comitatu Massi-
1 Fort, corrisr. Iiaieret.
SANCTI VICTORIS. 135
lieuse, ira Castro Auriol, in loco que vocant Planterios, super ecclesiain
sancti Pétri : consorles , de uno lalus , seniore nostro Isuardo ; de alias
partes, Yuadaldo et Agarno. Sane si quis, etc.
Facla capta ista in mense decimbri, v kalendas januarii, tempore
Rodulfo régis.
Signum Andréas , qui caria ista scribere mandavit , propria manu
firmavit, eeteros firmare rogavit.
107.
Cum reelor totius orbis mirabilis in omnibus suis permanead operi- Dec, 97 1.
bus, mirificum bominibus coneesit donum, quatinus de terrenis rébus
celeslia possint adquirere dona. Hujus quoque régi negotium exercere
cupiens , ego Bonus , faeinoris pregravatus pondère , pro anime meae
remedio, cedo aliquit mee proprietatis ecclesie sancti Victoris, boc
est de vinea modiata i , que sita est in pago Massiliense , in villa que
vocant Sarturiano. Consortat, huno lalere, terra comitale , et, de aliis
latus, beredes meos. Eo vero tenoi'e cedimus supradictam vineani
prefate ecclesie, ut, quamdiu illic cénobite steterint, funditus eam te-
neant ; et , si venerit ullus episcopus ad ipsius servientes ecclesie ,
subtrabere voluerit, non ita sit, sed ad proprios nostros revertal. Sane
si quis , etc.
Facta cartula vel donatio ista in Massilia civitate, in mense decimbri,
in nu feria, régnante domno Conrado rege, anno xxxim.
Signum Bonus, qui banc cartulam vel donationem istam fecit scri-
bere et firmare rogavit ; manu sua firma.
108.
Carta de Puio Nerone.
In sancte et individue Trinilatis uomine. Ego Fulco1, Belliildis quon- 1059.
dam films, videns bunc mundum ad occasum curvari, omnia in pejus
ruere, me quoque ad fïuem bujus vite adproximare, in quo fine unus-
quisque vel ad perbenne ascendil gloriam vitamque sempilernam,
1 Fulco, viceconics Mussilit-nsis, lilius. Guillelmi I fraterque Guilielmi II.
136 CHARTULARIILM
vel ad perpetuam traitur poenam , et volens pro temporalibus mercan
requiem et vitam sine fine mansuram, pro anima mea et pro anima-
bus parentum meorum , tam vivorum quam mortuorum , dono Domino
Deo et altari quod est consecratum in honore sancte Marie et sancti Vic-
1 CL
toris, in monasterio Massiliensi , et monachis ejusdem loci presenlibus
et futuris , ad proprium alodem, illum videlicet mansum totum et ex
integro , quem tenuit et excolit Tbeopbanius , in Podio Nigro , et quem
ego faciebam excoli in meo dominio. Ego jam dictus Fulco preno-
minatum mansum totum, sicut ego faciebam eum in meo dominio,
cum omnibus rébus ad eum pertinentibus, donavi pi'escripto altari
sancte Marie, semper virginis, sanctique Victoris, Massiliensis monas-
terii, et monachis tam presentibus quam futuris, ad proprium alodem;
ea videlicet ralione , ut ipsi eundem mansum totum ex integro , cum
terris cultis et incultis , vineis et pratis , garricis et arboribus pomiferis
et imporniferis, ingressibus et regressibus, et cum omnibus rébus ad
ipsum pertinentibus, sicut donatus est per me illis, teneant, possideant
et sine aliqua inquietudine in perpetuum ex ipso manso suam volunta-
tem faciant. Hanc donationem , ut stabilis permaneat , huic inscribi
precipi pergameno, propriaque manu firmavi et alios firmare rogavi.
Si quis autem, etc.
Acla est autem anno incarnationis Domini millesimo lviiii, in-
dicione1.
109.
Caria de villis quas dédit Odila sancto Victori.
Auctoritate divine Scripture, etc His igitur aliisque testimoniis
Cire 1060. ego, Odila 'nomine, plurimum animata, presumens de misericordia
redernptoris nostri , aliqaid de alode meo , qui mihi jure hereditatis
paterne pax obvenit , pro redemptione anime mee et anime senioris
mei Fulconis et omnium parentum meorum , dono sancto Victori
martyri et monachis ei servientibus , tam presentibus quam et futuris,
hoc est, in caslello Rodgario, quarlam partem in omnibus et ex omni-
bus rébus que ad ipsam villam pertinent , quantum ego videor habere
1 Numeru9 deest. * Odila, uxor Fulconis, vicecomilis Massiliensis.
v°
iOU.
SANCTI VICTOR1S. 137
et alias per me, in tali conventu ut, quamdiu ego vixero, teneam et
possideam, excepto uno raanso quem in vesticionem dono sancto Victori
in presenti ; post obitnm vero meum, revertatur ad sanctum Vietorem.
Aliam vero quartam parteni leueat senior meus Fulco atque possideat,
(jiiamdiu vixerit; post obitum vero ejus , remaneat sancto Victori.
Est autem ipse alodis in comilatu Aquensi. Et in alio loco , in supra-
dicto comitatu , de villa quam nominant Gaitolam totam octavam
partem, eodem tenore quo supra. Et, in alio loco , in eodem comi-
tatu , unum mansum in villa quam vocant Filmas, meliorem quem ibi
babeo, in supradicto tenore. Et, in comitatu Arelatense, de villa îiu-
mine Mamuciana , totam quartam partem et dimidiam alterius quarte
partis, quantum ego babeo aut al ter per me. Et, in alio loco, in villa
quam dicunt Matalicas , duos mansos obtimos ex integro , quicquid ad
ipsos pertinet mansos; et est ipsa villa in comitatu Aquense. Hec omnia
supradicta dono ego Odila omnipotenti Deo et monasterio sancti
Victoris martyris , monachis quoque ibidem Deo servientibus , tam
presentibus quam et futuris, ut orent pro salute mea et senioris mei
Fulconis, et ut Deus omnipotens deleat omnia peccata nostra, et hic
et in futuro seculo. Amen. Sane si quis , etc.
Fulco et uxor ejus firmaverunt , et lestes firmare rogaverunt. Pon-
dus de Garda et Esdras, frater ejus, fîrmaverunt. Warnaldus de Monte
Celeg et Aicardus, frater, firmaverunt. Bermundus de Galligo fîrmavit.
Pontius de Casa Nova fîrmavit. Aicardus Iso fîrmavit. Wilelmus Guerno.
Lanbertus, frater Odila, fîrmavit. Pontius de Monte Furone fîrmavit.
Petrus Grenuns firmavit.
110
Caria de Poio Neiro et de Porcilis et de Olerias et de Sancto Andeole.
(Edit. iii Cad. christ., I, instr., t!0; Ruffi, Uisl. ,1e Mars., I. iSI ; Antiq. de Mars. ,1, 173;
Guesnay, / ha s. Cass , 564.)
Dei onmipotentis opitulante clementia, ejusque benignissima inspi- «OU.
rante misericordia , qui niortem non vult peccatoris sed vitam, dum
per propbetam suum misericorditer polliceatur, dicens : « Vivo e^o
dicit Dominus Deus nolo moi tem peccatoris , sed ut convertaUir et
188 CHÀRTULÀRIUM
vivat1; » ego Wilelmus2, de sainte anime raee sollicitas, et immauilatem
scelerum meorum perlimescens , ut a pio Domino veniam peccaminum
et absolutionem possim consequi criminum, et ut pro terrenis celestia
adquirere valeam, per hujus auctoritatem scriplure, dono , de ea que
ille mihi contulit , omnipotenti Domino et sancto Victori martyri ,
ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit , apud Massiliam
civitatem fundato, aliquid de hereditate mea, que mihi sorte divisionis
contingit, et a progenitoribus meis Vuilelmo3 et Bellielde, mihi jure
hereditario provenit. Et bec omnia sunt in comitalu Aquense, in valle
que vocatur Tritis. Primo, in villa que vocatur Porcilis', de ipsa tercia
parte quam tenebat frater meus domnus Pontius episcopus, que nobis
advenit ex parte genitoris nos tri, manifestum est quia ipsam terciam
divisimus inter nos, frater meus Fulco5 et ego, el venit de illa tercia
medietas illi, et medietas mihi. Ipsam ergo medietatem que mihi ad-
venit, sicut superius resonat, dono omnipotenti Domino sanctoque
Victori et abbatibus ac mouachis ibidem servientibus. In villa ergo
(juam vocant Puio Néron i , similiter. In villa que vocatur Ollaria,
similiter. In locum qui vocatur Sancli Andeoli, similiter. Sed in co-
mitatu Forojuliense, id est in Fraxaneto , in villa quam vocant Ad
Molam, et in apendichs et in territorio ejus, similiter. Hec autem
omnia supra nominata, propter anime mee salutem ac genitorum pa-
rentumque meorum, dono , cedo atque trado, in dicione almi martyris
Victoris, et in manus abbatum ac monachorum, presenlium et futu-
rorum, ibidem perpetim famulantium , ut, ab bac die, sine interpel-
latione alicujus hominis, teneant et possideant, et pro peccalis meis
assidui intercessores existant. Sane si aliquis homo, elc
Facta est autem donatio bec anno incarnationis dominice millesimo
xim , indicione xn% régnante Rodulfo , rege Alamannorum seu Pro-
fo3o. vintie, et in prefato monasterio Vifrelo , *indigno abbate, présidente.
E^o Vuilelmus banc donationem manu mea roboravi , et testibus
firmare rogavi. Accelena, uxor ejus, firmavit. Wilelmus6, filius Vui-
' Ezech., XXXIII, 11. " Vid. sup. a. 16, 18 et 19.
* GuilIflmusII, vicecomes Massiliensis. s Fulco, vieccomes Massiliensis.
s Guillelmu^ I. G Guillelmus III Juvenis.
SANCTI V1CT0RIS. 139
lelmi, firmavit. Domnus Pondus1 episcopus, filins ejus, firmavit.
Aicardus5, filius ejus, firmavit. Fulco, filius ejus, firmavit. Deodatus
presbyter firmavit. Amelius firmavit. Fulco, fraler meus, firmavit.
Pontius firmavit. Gauzfredus firmavit. Rainaldus Bail. Rase.3 firma-
vit. Bencelenus firmavit. Pontius Inflat Folcos firmavit. Vuidbertus,
filius ejus, firmavit. Vuidbertus Mora firmavit. Guarnallus firma-
vit. Anno firmavit. Domnus Pontius4 arebiepiscopus firmavit. Ste-
pbanus" episcopus. Pontius6 episcopus firmavit.
111.
Charta Fulconis , vicecomitis Massiliensis, qua monasterio sancti Victoris lacgitur
parteni quani obtinebat in villis vocatis Porcilis, Piiio Neronis, Ollaria, Sancti An-
deoli et Ad Molam.
Facta est autem donatio bec anno incarnacionis dominice m0 xiiii0, î014.
indicione xu", régnante Rodulfo, rege Alamannorum s.eu Provintie, et
in prefato monasterio Vifreto, indigno abbate, présidente.
Ego Fulco banc donationem manu mea roboravi, et testibus fir-
mare rogavi. Odila, uxor ejus, firmavit. Ego Wilelmus, rogante fralre
meo Fulcone, firmavi. Accelena, uxor ejus, firmavit. Vuilelmus,
filius eorum, firmavit. Pontius episcopus firmavit. Aicanlus firmavit.
Pontius Inflat Folcos, et Guidbertus, filius ejus, firmaverunt. (Vuidber-
tus Mora firmavit. Fulco firmavit. Domnus Pontius episcopus firmavit.
Domnus Pontius arebiepiscopus firmavit. Domnus Slepbanus episco-
pus firmavit. Deodatus presbyter firmavil. Amelius presbyter firmavit.
Gauzfredus firmavit. Rainaldus firmavit. Bencelenus firmavit. Anno
firmavit1.
• Pontius II, episcopus Massiliensis. * Pontius de Mariniana, arcliiepiscopus Are-
* Aicardus, vicecomes Arelatum, lilius Guil- lateusis.
It'lmi II, vicecomitis Massiliensis. " Fort. Stephanus II, episcopus Aptcnsis.
s In Cod. compendii nota; super // et c ad- 6 Cujussedes inceita.
jectœ sunt. ' "Vid. superiorem chartam.
140 CHARTULA-RIUM
112.
Carta de Tritis.
(Kdid. D. Martenne, Jmpl. coll., I, i42.)
10S6. Postquam divina dispensatione sunt gesta que a propheticis oraculis
de Christi incarnatione multo ante surit édita, omnipotens Deus per
apostolos suos mundo contulit leges, quibus catheclismati homines, suo
famulantes auctori, Christi etficerentur heredes. Inter quas etiam vide-
licet leges, precipue ab apostolis est decretum Domino liedificare eccle-
sias,intra quarum septa custodiantur dominici grèges, et exorando
percipiant, quod ibidem juste poposcerint Deo. Quia, juxta cujusdam
sapientis vocem, sicut considerandum est quid offeras et cui offeras,
ita considerandum est ubi offeras , quia locus sacrificii npn est extra
catholicam eeclesiam; dicente eliam Domino : « Hedificate mibi do-
raura , ut ibi invocetur nomen meum ' ; » et iterum : « Domus mea
domus orationis vocabitur2. » Cujus rei seriem quidam fidèles Dei re-
miniscenles, bedificaverunt eeclesiam Deo, in comitatu Provintie,
in valle que vulgo dicitur Tritis , quam , juxta conditionem ecclesiarum,
Domino dedicare deposcunt , in bonorem sancte Trinitatis. Quorum
precibus domnus Raimbaldus , Arelatensis arebiepiscopus , cum cano-
nicis suis monitus, banc studuit dedicare eeclesiam; quam juxta dé-
créta sanctorum patrum dotibus exornandam promonuit. Unde dom-
nus Fulco atque domnus Vuilelmus et domnus Geozfredus3, atque
domnus Petrus4, ut Christi sponsa banc dotantes eeclesiam, cum con-
sensu fidelium hominum, videlicet Umberto, Pontio, Inguilranno,
v°. Bermundo, Wilelmo, Bermundo*, Godafredo, Aldeberto, Unguberto,
Wilelmo, vel aliorum hominum qui in circuitu hujus ecclesie aliquam
habent possessionem , douant ei in dotem terram de manso de Vuilelmo
Budello,in loco que dicitur Badises; domnus Fulco, modiatas nu";
' A»". 1,8. 1 Petrus, dictas Saumada, Guillclmi II vi-
4 Is., LVI, 7. cecomitis Stephanœquc, secunda; ejus uxoris,
3 Fulco , vicecomes Massilia; , uepotesque filius, frater consanguincus Guillelrai II et Gau-
ejus Guillelraus Juvenis et Gaufredus , filii fredi.
Guillelmi II.
SANCTI V1CTORIS. 141
domnus Vuilelmus, modiatas duas; domnus Gauzfredus, modialas n ,
de manso que Dominant Stavulo; domnus Petrus, modiatas n; Andréas
et Gairaldus, semodiata una, de terra erma. Si autem homo aut femina
dotaverint hanc ecclesiam de suis possessionibus, ita ut alodem facianl,
si confessus fuerit episcopo vel sacerdoti peccata sua , sint illi diniissa ,
ex parle Dei et dornni Raimbaldi arcliiepiscopi , atque donmi Austin-
gui1 arcliiepiscopi, et donmo Wilelmo, ïolonensis episcopi, et donmi
Pétri , abbatis sancti Victoris. Si vero homo aut femina ter in anno
ad vigilias venerit, aut très dies hic laboraverit , in ipsa absolutione
permaneat. Si quis autem deviaverit illos qui ad servitium hujus
ecclesie venerint, aut euntes aut reddeuntes, sit excommunicatus vel
maledictus, e\ parte Dei omnipotentis et omnibus sanctis et supradictis
episcopis, nisi ad emendalionem venerint. ,
Facto hoc dotalicio ab incarnatione Domini nostri Jbesu Cbristi
anno millesimo quinquagesimo sexto, jubente domnoFulcone, et domno
Wilelmo, et fratres ejus.
113.
Caria de Tritis.
Priscorum patrum religiosa et imitanda traditio est , quemque ea
que possidere ac frui non aeternaliter sed pro lempore poterat, felici
coinutatione, perituram et amissuram, dum illi donat a quo accepit,
faciat mercede sequente eternam , secundum illud : « Opéra enim
illorum secuntur illos2; » equumque est ut, de his que boni parentes
posteris in presentis vita adquisierunt, ab eis in futura aliquem remu-
nerationis accipiant. Ideo igitur ego Pontius3 episcopus, et ego Vui-
lelmus, et ego Fulco*, nos omnes qui sumus heredes ac successores
cujusdam illustris viri, Aicardi nomine, pro anime ejus ereptione, do-
namus Deo omnipotenti et sancto Victori, martyri suo, ejusque monas-
terio, apud Massiliam civitatem fundato , abbati scilicet ac monacbis,
presentibus et ruturis, de his que ab eodem nobis jure hereditario di-
' Fort. Rostagnus I do Areis, aichiepiscopus * Pontius I, episcopus Massiliensis.
Aquensis. « (".uillelinus II et Fulco, vicecomites.
« Apoc, XIV, 13.
100S.
142 CHARTULARIUM
inissa snnt, unum mansum cabalera in villa Tritis; quem mansum
excolit borno, Domine Amalbertus. Omnia itaque, quecumque ad
ipsum mansum pertinent , per banc scripturam Deo donamus et supra-
dieto martyri famulantibus, ut tain pro illo quam pro nobis omnique
populo ebristiano apud Deuni assidui intereessores existant. Certe si
aliquis, etc.
Facta carta ista anno incarnationis Do mini millesimo vin, indicione
vu, régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provintie.
Domnus Pontius episcopus ore simid ac manu roboravit. Domnus
Vuilelmus, frater ejus, firmavit. Domnus Fulco, fraler ejus, firmavit.
Arnulfus firmavit. Lanbertus firmavit. Rainaldus firmavit. Radaldus
firmavit. Pontius, filius Attoni, et Vuibertus, filius ejus, firmaverunt.
Pontius Grennonus firmavit. Bonus Filius firmavit. Mora firmavit.
Vuibertus, filius suus, firmavit. Bermunnus firmavit. Frauulfus fir-
mavit. Atanulfus firmavit. Pontius et Asterius, frater ejus, firma-
verunt.
114.
Carta de Savarico.
2" apr. 4030. Jn uomine et amore sanele et individue Trinitatis fideique catbolice
reetiludine. Nos omnes pariter eoheredes , videlicet Geozfredus et uxor
ejus Ricbisindis, et filii ejus Geozfredus, Aicardus et Ugo, Pelrus et
Stephana, mater ejus; et Teucia, cum filiis suis Pontius, Lanbertus, et
Acio Gisfredus; Fulco Agarnz et millier ejus Jaurada, cum filiis suis;
fîermundus de Mirold et millier ejus Gauldrada; Petrus de Alavio et
Agarnus de Massilia, Bermundus, Isnardus et Pontius Ailuldus ; Ber-
imindus, Lambertus et Carboneldus, cogitantes magnitudinem atque
peccatorum noslrorum enormitatem, divinique judicii austeritatem ,
quatenus omnipotens et misericors Deus peccatorum nostrorum solvat,
et solutos ad paradisi gaudia nos una introducat , concedimus et do-
namus, voluntari animo parique consensu, Domino Deo nostro et
sanclo Victori , martyri ejus , Massiliensis cenobii patrono, et monacbis
ejus, tam presentibus quamque futuris , perenniter, ad proprium alo-
dem , ecclesiam videlicet sancti Pétri et sancte Marie cum omnibus
7 c ce
SÀNCTI V1CTORIS. 143
apendieiis suis et donis et adquisitionibus quas adquisierint vel ad-
quisitura est, et cum omnibus suis tenninis terrarnm, quas melius et
amplius adquisivit a nobis omnibus supradictis donaloribus vel ab
aliis , et cum terris videlicet et vineis , silvis et garricibus , aquis aqua-
rumque decursibus, arboribus pomiferis et impomiferis, pratis, ogla-
tis omnibusque onoribus et utilitatibus : ab oriente, rivo de Burgo
Novo ; et de meridie, via publica; de ab oceidente, rivo de Vorzo; et
a septentrione, aqua que nominant Arum. Igitur nos omnes supradicti
donatores, Wilelmus et Fulco, frater ejus, et Stepbanus et Berlrannus,
cum ceteris tîardana donatoribus, pro remedio animarum nostrarum
parenlumque nostrorum, sicut supradictum est, Domino Deo sancto-
que Victori, martyri ejus, et monacbis, tara presentibus quamque
futuris, ejusdem monasterii Massiliensis, ad proprium sempiternunsque
*alodem, itautab bac die et deinceps abeant, teneant et possideant, et f" 31.
liberi possessores, sine ulla in([uieludine, in perpeluum existant. Si qua
vero persona, vel nostrorum vel aliorum, banc legitimam donationem
disrumpere \el inquietare temptaverit, non valeat vendicare quod
maie apetierit ; insuper componat predicto monasterio sancti Victoris
martyris et monacbis ejus auri obtimi libras mille ; et sit excommuni-
catus et analbematizatLis a Deo omnipotente et omnibus sanctis; et,
nisi penilus fuerit, cum Juda traditore et cum Àrrio eretico , alque
cum omni celu hnpiorum in inferno inferiori dampnalus.
Facta est autem bec carta v kalendas maii , anno incarnationis do-
minice millesimo quinquagesimo.
Jauzfredus firmavit. Dalmatius firmavit.
115.
Carta sancti Pontii.
Ego Fulco et uxor mea Odila, et Wilelmus Juvenis et Àicardus îo-io.
et Geozfredus1, nepotes mei, cum uxoribus suis et fdiis et filiabus suis;
et Rotbaldus de Albania et uxor sua et filii sui, et aller Botbaldus
.luvenis et uxor sua et filii sui, et Bremundus, frater ejus, et uxor
1 GuilU-lmus, Aicardus et GuuiVedus , fllii (Juillelini II, viceconiiiis MassilitB, i'ratris Fukonis.
144 CHARTULARIUM
sua, et Pontius Amalricus et uxor sua; hi omnes mecum audientes
Dominurndicenteni,ete....; donamus Deo et sancto Victori, Massiliensis
monasterii, aecclesiam sancti Pontii de Podio Luperio, cutn totis eam-
pis et vineis et terris cultis et iucultis, quas habemus circum ipsam
œcclesiam, sicut vadit via vêtus ad Porrcrias, a meridie, et sicut stat
rokitta de Bono ; et de alio lalere est rivus de Guatiarella ; ab alio
latere , boc est ab occidente , est terra de Sancto Pancratio , sicut vadit
terra de Ainaldo et ferit in rebinam, et sicut vadit seda de Canta Per-
dice, et ferit in riale, usque in viam que venit de Podio Luperio et
vadit ad Porrerias ; totum terratorium , quod est infra istos terminos
quos modo diximus, donamus Domino Deo et sancto Yicto ri. Hanc
nostram donationem videntes, Rostagnus, Wilelmus Forlis, Ainaldus,
Fulco et omnes bomines de Podio Luperio, cupientesque suscipere
mercedem a Domino nobiscum, non tantum omnia que babebanl infra
istos terminos jam dictos , sed etiam extra ipsos terminos , donaverunt
jam dicto sancto Victori, campos et vineas et terras cultas et incultas,
et donabunt adbuc. Ego Fulco, vicecomes Massiliensis, et uxor mea
Odila, et Wilelmus Juvenis et Aicardus et Geozfredus, nepotes mei,
et uxores eorum, et filii et filie eorum , et Rotbaldus de Albania, et
alter Rotbaldus et Bremundus, frater ejus, et Pontius Amalricus, et
uxores et filii eorum , cum supradiclis omnibus hominibus de Podio
Luperio, fecimus banc donationem Deo et sancto Victori, et monacbis,
presentibus et futuris; et, ut firmior permaneat, in bac carta scribi jus-
simus et manibus nostris firmavimus et alios firmare rogavimus. Si
quis , etc.
Acta anno ab incarnatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo
xl vi, indicione xm.
Fulco vicecomes et uxor ejus firmaverunt. Wilelmus Juvenis, Aicar-
dus, Gosfredus, cum uxoribus et filiis suis, firmaverunt. Rotbaldus de
Albania et alius Rotbaldus, et Bremundus et Pontius Amalricus, et
uxores eorum et filii eorum firmaverunt. Rostagnius et Guilielmus
et Ainaldus et Fulco, et alii multi de Podio Luperio firmaverunt.
Pontius Abel , de Sellone , donavit décimas et firmavit. Cbristophorus ,
de Sancto Cannalo, donavit terram et firmavit.
SA^TI VICTORIS. 145
116.
Carta sancti Pancralii.
Ego Fulco, et uxor mea Odila, et Guilielmus Juvenis et Aicardus 1048 — 1061.
et Geozfredus, nepotes mei, cura uxoribus suis et filiis et filiàbus suis;
et Rotbaldus de Albania, et uxor sua, et filii sui ; et Rotbaldus Juvenis,
et uxor sua, et filii sui, et Bermundus frater ejus, et uxor sua; et
Pontius Amalricus, et uxor sua ; lu omnes mecum reputantes, etc
damus et jure bereditario tradimus in monasterio Massiliensi , quod est
*constructum in onore béate Dei genitricis semperque virginis Marie v°-
sanctique Victoris martyris, et aliorum plurimorum sanctorum, et
domno Petro abbati, et monacbis, presentibus et futuris, ut abeant et
possideant, sine ulla interpellalione ominum, aecclesiam sancti Pan-
cratii et sancti Jobannis , que est aedificata in ten itorio de Podio Lu-
perio,cum omnibus apendiciis suis, id est cura decimis et primiciis,
cum totis campis et vineis, et terris cultis et incultis, que pertinent ad
ipsam ecclesiam vel deincebs pertinebunt. Ego Fulco vicecomes, el
Odila , uxor mea , damus supradicto monasterio medietatem de manso
de Audimon. Rotbaldus Juvenis dédit simili ter ad ipsam ecclesiam
décimas de omnibus rébus suis. Pontius Almaricus et uxor sua dede-
runt eodem modo campum unum ad Crucem. In eadem Fulco Lu-
naris conventione dédit campum qui Trans Torum dicitur. Super ec
autem omnia, ut firma et stabilis permaneat ista donatio, Rolbaldus
Juvenis, pro testimonio, xn solidos ab ipsis monacbis; Rolbaldus
etiam de Albania, pro eodem teslimonio, abuit inde bovem unum.
Nos vero, id est Fulco et omnes suprascripti, banc cartam hujus dona-
tionis facere precepimus, et propriis manibus firma vimus, et alios qui
subscripti sunt firmatores ut firmarent rogavimus. Si quis autem banc
donationis cartam annullare aut decurtare temptaverit, non valeat,
sed cogatur exsolvere supradicto monasterio in vinculo auri libras
centum, etc
Rotbaldus de Albauia et alius Rotbaldus Juvenis firmaverunt. Ber-
mon et Agarn et Ainaldus et Rostagnus et Guilelmus Foitis firma-
verunt.
146 CHARTULAR1UM
117.
Carta sancte Cecilie.
1056. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, Massiliensis
episcopus, Aicelene quondam filius, et domnus Fulco vicecomes,
avunculus meus, necnon et Guilelmus1 et Gozfredus, fratres mei, el
filii ejusdem Guilelmi Fulco et Gosfredus, audientes, etc ; donamus
Domino Deo et saneto Victori Massiliensis monasterii, monachisque
ejusdem loci, lam presentibus quamque futuris, videlicet ecclesiam
sancte Cecilie, in territorio de Tritis silam, cura suo altari et cum
omnibus que babet babituraque est, in vineis et campis, in ortis et pas-
cuis, in garricis terrisque cultis et incultis, simulque suis cum exitibus
et cum omnibus aliis rébus quas videtur vel videbitur babere , ea sci-
licet ratione, ut illi eandem cum supradictis omnibus ecclesiam teneant
et, sine ulla contrapellatione , in perpeluum possideant. Hanccartulam
donationis fieri precepimus , manibusque nostris lirmavimus , et alios
firmare rogavimus. Si quis autem bujusmodi donationis annullare
temptaverit vel decurtaverit , non valeat vendicare quod voluit, sed a
fidelibus Dei cogatur supra nominatis monacbis x libras optimi auri
exolvere , de
Facla est autem bec caria donationis sive firmata anno ab incarna-
lione Domini millesimo l° vi°, régnante Heinrico , rege Alamannorum.
Domnus Fulco dédit et firmavit. Bertrannus Iterius firmavit. Aicar-
dus firmavit. Gosfredus, nepos domni Fulconis, firmavit, et uxor sua,
et filii sui ; et ipse donavit atque firmavit ; et dedimus eis l solidos.
Bermundus Isnardus et uxor sua, et filii sui , et A\ ilelmus, nepos suus,
donaverunt et firmaverunt ; Fulco Agarnus similiter; et inter omnes
acceperunt xi solidos et vi fêlas cum agniculis.
118.
Carta sancti Pancratii.
10SG Postquam divina dispensatione2, etc.... Cujus rei seriem quidam
1 Guillelniiis III Juvenis. 4 Ul supra, n. 112.
SANCTI Y1CT0RIS. 147
fidèles Dei reminiscentes, edificaverunt ecclesiam Deo, in comilatu
Aqueuse, in territorio Sancti Pancratii. Quam,juxta conditionem
ecclesiarum, Domino dedicare deposcunt in honorem sancti Bene-
dicti. Quorum precibus domnus Wilelmus, Tolonensis episcopus, cuni
canonieissuis, monitus, banc studuit dedicare ecclesiam; quam, juxta
décréta sanctorum patrum, dotibus exornandam promonuit. Lnde
domnus Gosfredus et domna *Riquisindis douant modiata una de lerra '° 32.
erma, cpie fuit de manso de .latbert Basia; et una semodiata de vinea
donat Fulcbo, in clauso de Dominica femina.
Facto dolalicio hoc ab incarnatione Domini anno millesimo quin-
quagesimo sexto.
119.
Carta île Baido.
(Edidd. Ruffi, Hist. de Mars., I, AS'J; Guesnay, V'ua s. Cass., 577.)
Ego Geozfredus et frater meus Wilelmus Juvenis1, et uxores nos-
tre, cum filiis nostris omnibus, et neple nostre, filie Aicardi2, fratris
nostri; et Constantia et filii sui Petrus , Pontius Caballarius, Gosfredus
et Bligerius et Bernardus, et Senioretus de Albarno et uxor mea et
filii mei atque filie , et Pontius Alpbantus , et aller Pontius qui vocatur
Constantinus, cum uxoribus et filiis etfiliabus, et Guitbertus de Mi-
meto et frater meus Bonus Filius, et Gantelmus et uxor mea, \oca-
bulo Comitissima ; nos omnes supradicti audientes, etc. ..., donamus Deo
et sancto Victori, monasterii Massiliensis , et sancte Marie sanctique
Cassiani, et abbatibus atque monachis presentibus et futuris, castrum
que nominant Baidum, et alium vocabulo Gandalbertum , ab integro,
cum omnibus ad se pertinentibus , terris cultis et incultis, pratis,
vineis, silvis, garricis, et paludibus et pascuis, et arboribus pomiferis
et inpomifcris , aquis aquarumve decursibus. Igitur nos, supradicti
donatores, ex parte dedimus, et ex parte vendidimus. Ego ilaque
Gausfredus, pro adjutorio et pro dono, accepi unum equum et equam
unam et xx" mior solidos, propter adjutorium quod fecit et facere débet.
1 Gaufredus et Guiflelinus III Jirvenis, vice- ! Aicanlus, vicecomes Arelàlum.
comit •i MassilisE.
10(Ju
148 CHARTULARIUM
Ego itaque Constantia et filii mei dedimus, et accepimus in precio
xxu solidos et desuper multum. Senioretus quoque, gêner meus, pro
medietate unius quartonis , accepit in precio solidatas vi. Igitur Blige-
rius et frater suas Bernardus vendiderunt ad Aicardum, vicecomitem
Massilie1, quartonem suum, lx solidos; etpostea,pro pace, mona-
clii dederunt xxv solidos similiter; et soror nostra Jaucenna, per unum
mansum, accepit in precio solidos x, cum omnibus filiis suis. Landul-
f'us quoque ministralis omnia que habebat in Castro Baido, per mi-
nistraliam et per castellaniam, dédit et vendidit, cum filiis suis, et
accepit solidatas xn a monacbis. Item ipse Landulfus et filii sui ven-
diderunt ad Rotbaldum Juvenem medietatem unius quartonis, et, post
mortem Rotbaldi, uxor ejus et filii sui vendiderunt et donaverunt, et
duos caballos acceperunt in precio. Per castrum vero Gandalberto,
dedimus ad Pontionem Alpbantum duas equas et imam vacam ; simi-
liter ad Poncium Constantinum , fratrem ejus, xi solidos et duas equas.
Gantelmo et uxori ejus dedimus imam equam et vi solidos; Autrannus
Abbatus, solidatas vi. Fulco Agarnus et uxor ejus et filii filieque ejus
dederunt et vendiderunt medietatem decimi que babebant in ambobus
castris, et acceperuut xx solidatas. Nos igitur, supradicti donatores et
venditores, banc cartulam manibus nostris firmavimus et alios firmare
rogavimus. Sane si quis banc donalionis cartam annullare aut decur-
tare temptaverit , non valeat vendicare quod desideraverat , sed cogatur
supradicto sancto Victori exsolvere nonaginta auri libras , et insuper
excommunicatus et dampnatus erit cum Datan et Abiron et Pontio
Pylato , et cum Juda traditore in inferno inferiore cruciandus, nisi digna
satisfactione emendaverit .
Acta carta bec anno ab iucarnatione Domini nostri Jbesu Cbrisli
millesimo lx° v°, indicionc prima , epacta xi , concurrente vi°, lima u ,
feria i.
Gosfredus et uxor sua firmaverunt. Gaufredus, filius ejus, firmavit.
Aicardus firmavit. Ugo firmavit. Wilelmus firmavit. Wilelmus Juvenis
firmavit. Fulco, filius ejus, firmavit. Aicardus firmavit. Geraldus Pal-
liolus et uxor ejus firmavit. Fulco Agarnus et filii ejus firmaverunt.
1 Aicardus vicecomcs erat Arelatnm, non Massiliœ.
SANCTI VICTORIS. 149
Constantia et filii sui firraaverunt. Landulfus et filii sui firmaverunt.
Ugofirmavit. Agarnus de Roset firmavit. Azo firmavit.
120.
Carta de lîaido.
In nomine Domini. Ego Gauzfredus et uxor mea Ricsendis et filii 29 MarUOM.
mei , et ego Constantia et filii mei et Blidgerius et Bernardus , et
ego Senioretus de Albarn et uxor mea et filii mei, et nos filie de
Aicardo, qui fuit de Massilia, et ego Pontius et Antonia, soror mea,
et vir ejus Pontius Constantinus et filii ejus, et ego Comitissa et
Galtelmus, vir meus, et Otrannus, et nos Pontius et Robaldus et
Fulco, fratres, qui sumus de Tollon , et ego Fulco Agarn, et ego Bal-
maida et filii mei; audientes Dominum dicentem in Evangelio, etc.*..; v.
donamus Deo et sancte Marie et sancto Yictori et sancto Cassiano
monasterioque Massiliensi, et abbati Bernardo1 et monacbis, presenti-
bus et futuris, castrum quod nominant Baido, et aliud eastrum quod
nominantGandalbert, cum omnibus apertinentiis suis, in terris cultis et
incultis, insilvisetpaludibus, inaquisaquarumquedecursibus, inpratis,
in vineiset aiboribus diversi generis, in rupibus et omnibusomninorebus.
In supradicto kastro de Baido donamus très partes, et aliud castrum, vide-
licet Candalbert, totum, et in omnibus rébus, ad ipsos castellos apertinen-
tibus, septem partes. Ego vero Gauzfredus de Massilia accepi propter
hoc, ex bonis sancti Victoris, equurn unumet xn solidos. Et ego Con-
stantia et filii mei accepimus xxv solidos, et ego Pontius Alpbant
xx solidos , et ego Antonia et Pontius xxx solidos , et ego Comitissa
xx solidos; et nos Guitbertus et Boni Filius de Mimet accepimus xxx
solidos, qui donamus similiter, sicut supra scriptum est. Et ego Ge-
raldus Paliol dono similiter, et accepi inde v solidos, et ego Rotbal-
dus vi solidos. Et ego Ugo, filius Fulconi, accepi xv solidos, et dono
similiter, sicut supra scriptum est , et ego Fulco Agarn xim solidos ,
Auctores Gall. christ, tradunt instrumen- pcram editumest), 14 cal. junii, luna 7. Ex
tum factura fuisse de clectione Bernardi a. D. hac vero cliarta Bernardus abbatia sancti Vic-
lOGo, nul. 3, opacta 11 (non autem 2, ut per- toris jam prœerat a. 1064 m. martio.
1 50 CHAR TULARIUM
et nos filii Dalmaide iinum equum. Et ego Landolfo et filii mei,
per ministralia et per tasca et per ecclesiam sancti Antonini, et quod
pertinet ad ipsam ecclesiam, quia donamus sancto Victori, accepimus
bovem i et x solidatas. Et ego Otrans accepi solidatas vi. Nos omnes
supradicti donamus et concedimus supradicta omnia Domino Deo et
sancto Victori et servientibus sibi, ut babeant et possideant omni
tempore; et, ut firmior permaneat, banc cartam scribi jussimus, et
manibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis vero
banc donationis cartam anullare aut decurtare temptaverit, non va-
leat vendicare quod desideraverat, sed cogatur exsolvere supradicto
sancto Victori l auri libras , etc. . . .
Acta anno ab incarnatione Domini nostri Jhesu Cbristi millesimo
lx° nu0, im° kalendas aprilis , régnante Domino nostro Jhesu Christo.
121.
Carta Sancta Maria de Salto.
(Edidd. Ruffi, Bisl. de Mars., 1 , 483 ; Guesnay, J'ita s. Cass., 577.)
10G3. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Jaufredus, Accele
quondam fdius , cum uxore mea Ricbisenna, et fdiis meis, et ego
Iterius, cum nepote meo Gauzfredo, audientes Dominum in Evangelio
dicentem, etc. . . . ; donamus Domino Deo et sancto Victori, Massi-
liensis monasterii, monacbisque ejusdem loci, tam presentibus quam-
que futuris, videbcet ecclesiam sancte Marie a Salto, in territorio de
Porrerias, cum sua altaria et cum omnibus que babet babituraque est,
in vineis et campis , in ortis et pascuis , in garricis terrisque cultis et
incultis, simulquesuis cum exitibus et reditibus, et cum omnibus aliis
rébus, quas videtur et videbitur babere -, ea scilicet ratione , ut illi
eandem cum supradictis omnibus ecclesiam leneant, et sine ulla inter-
pellatione in perpetuum possideant. Hanc cartulam donationis fieri
precepimus , mauibusque nostris firmavimus , et alios firmare rogavi-
mus. Si quis autem bujusmodi donationem anullare temptaverit vel
decurtaverit, non valeat vendicare quod voluit, sed a fidelibus Dei
cogatur supra nominatis monacbis decern libras auri exsolvere, etc —
SANCTI VICTORIS. 151
Facta est autem bec carta donationis sive fîrmata anno ab incarna-
lione Domini millesimo lx° v°, indicione1, aepacta xia, régnante Hen-
rico rege.
Domnus Gauzfredus et Rixendis, uxor sua, filiorumque eorum do-
naverunt et firraaverunt , aliosque firmare mandaverunt.
122.
Caria saucti Bartholomei et sancli Pelri.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Pontius , cognomento Sac. XI
Casteilanus, cum uxore mea Aimerus, et filiis meis Guilelmo et Pon-
tio, audientes Dominum dicentem, etc. ... ; donamus Domino Deo et
sancto Victori, Massiliensis monasterii, monacbisque ejusdem loci,
tam presentibus quam et fuluris , ecclesiam sancti Bartbolomei simul-
que et ecclesiam sancti Pétri cum parrocliia, et unum ortum, et dua-
bus parranis ad ecclesiam inferiorem; ea scilicet ratione, ut illi easdem,
cum supradictis omnibus ecclesiis, teneant et sine ulla conlrapellatione
possideant. Et accipimus pio bac donatione, de monacbis ejusdem
cenobii , xn solidos. Et ego Guilelmus Redemptor et uxor sua, cum
filiis et filiabus* earum, donant Deo et sancto Yiclori terciam partem f* 33.
que babent in altare sancti Andeolo , in vineis , in terris cultis et in-
cultis , et parranem que babet in Rocafolio. In villam Tiïtis vendide-
runt unam parranem, et babet consultes, de uno latus , via pu-
blica; de altero latus, parrane sancti Victoris ; de alio fronte, pra-
tus. Hanc cartulam donationis fîeri precepimus, manibusque iiostris
firmavimus , et alios firmare rogavimus. Barnaras firmavil. Rar-
nerius firmavit. Willelmus Iterius et mater ejus firmaverunt. Si cpiis
autem , etc.
Facta est autem bec carta donationis sive fîrmata in manu Lgoni
monachi.
' Numcrus deest.
1 52 CHARTULARIUM
123.
Carta de Grezascha.
i Mart. 1035. lu nomine Dei omnipotentis et virlute sancti Victoris. Donatio sive
descriptio de omni lerritorio vel villa que vocatur Grezascha. Omni-
potenlem Deum cum ineffabili providentia suo nutu liqueat créasse
cuncta, constat homini dédisse ad possidendam terram, simulque
subsistentia in ea vel ex ea ; quique etiam Deus , hominibus misertus ,
postquam cecidit primus causa sui reatus, suumque in se genus, pro
nobis incavnatus , dicere est dignatus : « Facite vobis amicos de mamona
iniquitatis, ut, cum defeceritis, recipiant vos in eterna tabernacula1. »
Ait item per prophetam : « Date belemosinam, et ecce omnia munda
sunt vobis2. » Igitur hec aliaque testimonia vel potius adhortamenta
considérantes scripturarum , nostrorum etiam immanitalem scelerum ,
ego, in Dei nomine, Archimbertus et uxor mea, nomine Maiamburgis,
ac fdius meus, nomine Rainoardus, facimus donationem , pro anima-
bus nostris ac genitorum parentumque nostrorum, de quadam bere-
ditate nostra , sextam videlicet partem que dicitur Grezascha , in campis,
vineis, arboribus, montibus, silvis, garricis, uglatis,et in omnibus ab
integro rébus ad eandem villam perlinentibus. Donamus etiam pres-
biteratum ipsius ville cum omni integritate, ecclesiam videlicet sancti
Pétri, vel si quandocunque alie fuerint ibi constructe, omnipotent!
Deo sanctoque Victori, gloriosissimo martyry, ipsiusque monasteiio,
non lon<*e ab urbe Massilia fundato, ac monachis presentibus omni-
que tempore futuris. Donamus etiam omnibus nostris heredibus licen-
tiam et consensum , ut quicquid in ipsa habent villa , videlicet Grezas-
cha, omnia donentDeo acpredicto monasteiio sancteque congregationi
ibidem commanenti, omniaque ad eandem villam pertinentia, ut habeant
et teneant, omnique tempore possideant; nam et ipsi douant ab inte-
gro quicquid habent de suo. Ego Archimbertus et uxor mea ac fdius
banc donationem facimus , et scribere rogavimus , testibusque firmare
rogantes, propriis manibus firmavimus. Si quis ergo hoc donum vo-
• Luc, XVI, 9. J Luc, XI, il.
SANCTI VICTORIS. 153
luerit convellere, nunquam queat implere, sed conviclus in vinculo
componat istud duplo, et insuper Dei omnipotentis et Filii et Spiritus
Sancti, et sancte Marie et sancti Victoris omniumque sanctorura ma-
ledictionem haccipiat, et abhoininalionem et excommunicationem , ac
poenara infernalem perpetuo inanenlem. De cetero autem servi Dei
in perpétuant habeant et possideant dictam hereditatem.
Acla donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxv, indi-
cione ni, kalendis marcii , régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
Amen.
Signum Arcbimbertus. Signum Maimburgis. Signum Rainoardus.
124.
Carta de Grezasca.
(Edd. Ruffi, ll'ist. de Mars., I, 485; Guesnay, T'ita s. Cass., 573.)
In Dei nomine omnipotentis, sublimis individuequeTrinitatis, Patiïs t Mart. 103S
et Filii ac Spiritus Sancti. Ego Wilelmus1, filius Guilelmi, vicecomitis
Massilie, uxorque mea, nomine Adalgarda , ac filii mei Wilelmus atque
Fulco , cogitantes de remedio animarum nostrarum , etc. . . ; donamus
aliquid de beredilale nostra Deo omnipotenti, sanctoque martyri Vic-
tori suoque monasterio, apud Massiliam fundato, omnibusque mona-
cbis ibi manentibus, futuris ac presentibus, videlicet sextam partem
de villa que vocatur Grezascha, in campis, vineis, arboribus, monti-
bus, garricis accessisque omnibus; que villa sita est in comitatu
Aquense. Igitur ego Guilelmus et uxor mea filiique mei, pro remedio
animarum nostrarum genitorumque nostrorum, facimus banc dona-
tionem predicto monasterio , sextam partem de supradicta villa , cum
omnibus ad eandem villam pertinentibus; quam comparavi de meo,
a quodam homine, Isnardo nomine. Et, excepta sexta parte quam
diximus, dono alium médium mansum, quem excolit quidam bonio,
nomine Gifredus. Si quis vero banc donationem inrumpere voluerit,
implere non valeat, sed coaclus x auri libras pro hoc conatu solvat,
et deincebs bec donatio firma stabilisque permaneat.
1 Guillelmus Juvcnis, filius Guillelmi II.
I 20
1 54 CHARTULARIUM
Facfa donatio bec anno dominice incarnationis millesimo xxx° v°,
indicione m, kalendis mardi, régnante Domino nostro Jhesu
Christo.
Ego Giiilelmus et uxor mea ac filii manu propria firmavimus , et
firmare rogavimus.
Ego Wilelmus et Ugo et Ponlius et Gauzfredus et Rostagnus,
fratres mei, omnes quondam Altranni et Gala filii, reddimus et dona-
mus et guirpimus sancto Victori et monasterio ejus et monachis ejus-
dem loci, presentibus et futuris, omnia que supra scripta sunt, et que
Guilelmus Juvenis in Grezascba donavit supra scripto sancti Victori , et
que per illum tenebamus in ipsa villa et in ejus territorio. Wilelmus
firmavit. Ugo firmavit. Pontius firmavit. Gosfredus firmavil. Rostag-
nus firmavit. Umbertus firmavit. Infla Fulco firmavit. Bertrannus
firmavit. Girannus firmavit. Wilelmus firmavit. Mulier de Cotorone et
sui filii de Cotorone omnes donamus et guirpimus et firmamus.
125.
Carta de Grezasca.
1 Mart. 103b. In Dei nomine omnipotentis atque bonore sancti Victoris. Ego
Bermundus et uxor mea, de animarum nostrarum solliciti salute,
facimus donalionem eidem Domino ac sancti Victoris , martyris Massi-
liensis, monasterio, de quodam nostri juris manso, quem comparavi-
mus de nostro a quodam viro nobili, nomine Arcbimberto; qui situs
est in comilatu Aqueuse, in villa que dicitur Grezascba; quem excoluit
bomo nomine Hermembertus. Donamus ipsum mansum predicto mo-
nasterio, absque ulla diminutione, perpetualiter, ab integro. Si quis
vero hoc donum infringere voluerit , non valeat implere quod conatus
fuerit, sed pro boc auri optimi libram persolvat, donatione perpetuo
manente, ipsoque in inferno penaliter gemenle. Ego Bermundus et
uxor mea banc cartam scribere rogavimus , et manibus nostris firma-
vimus, firmarique rogavimus.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxv,
indicione m, kalendis marcii, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
SÀNCTI VICTORIS. 155
126.
Charta qua Humberlus, fratresque ejus, Heldebertus , Aiitranniis , Fulco et Germun- 1035.
dus, cum ipsorum uxoribus, abbatiae Victorinse dant tertiam partem villse, no-
mine Grezascbae, territoriique ad eamdem pertinents.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo x\xv, i° 3t.
indicione m, régnante Domino nostro Jhesu Christo.
Umbertus firmavit; uxor ejus Urraca firmavit. Heldebertus firmavit;
uxor ipsius Argemma firmavit. Autrannus firmavit; uxor ejus Alois
firmavit. Germundus firmavit. Fulco firmavit.
127.
Carta de Grezasca.
Ego Pontius de castro quod vocalur Bracio, et millier mea et mei Cire. 1Q35.
filii, pro animabus nostris, donamus altari quod est cousecralum in
honore sanctye Marie semper virginis sanctique Victoris martyris, in
monasterio Massiliensi, dimidium mansuin , in villa que vocatur Gra-
liasca, quod tenuit et exeoluit Ingelberlus, ea scilicet ralione, ut mo-
nachi prefati monasterii , tam présentes quamque futuri, habeanl et
in perpetuum possideant. Pontius donavit, et millier sua Balda, et
filii sui. Laulaldus firtnavity et mulier sua firmavit. Wylelmus finnavit.
Arbertus firmavit. Ugo firmavit. Fulco firmavit. Pontius mestralus
fiimavit. Albariius Rabia firmavit. Mulier sua Maiansenna firmavit.
Poncius Folquerius firmavit. Pontius Gordonus firmavit. Teutbertus
Mataronus firmavit. Teutbertus Torrizo firmavit. Bermonnus firma-
vit. Et Bernardus monachus donavit decem solidos a Poncio de Bracii,
et a mulierem suam et filiis suis, et ad Albarigo solidos v.
128.
Guillelraus Chetberti, filins defunctae Roccaî, uxorque ejus, olim Archimberti filin , Cire. 103S.
abbatias sancti Victoris dant , in proprio alode possidendam , dimidiam parlera
unius niansi, in villa Gratiasca siti, et ab Ingelberlo quodam olim exculti.
(fiiilielmus donavit et firmavit; mulior sua donavit et firma-
156 CHARTULARIUM
vil, ipsa que nominata est Galburga. Goffredus, filius ejus, firmavit.
Guilielmus, filius ejus, firmaveruDt. Amalricus presby ter firmavit. Et
Bernardus Rufus donavit duos modios de optimo vino, propter octos
solidos, ad Guilielmum et mulierera suam, propter ipsum mansum.
129.
1028 Aicbimbertus ejusque uxnr, Maiamburga, abbatise sancti Victoris, pro salute Alde-
y"- beiti et Rainoardi, dant mansum ununi , in villa Grezasca situm, et a quodam
Flavio uxoreque ejus Faigentia excultum.
Facta donatio bœc anno incarnationis dorainice millesimoxxvm,
régnante Rodulfo, rege Allemannorum seu Provintie.
Ego Arehimbertus et uxor mea Maiamburga banc donationis
cartulam scribi precepimus, et manu propria firmavimus, et alios fir-
mare rogavimus. Rainoardus, filius noster, firmavit. Isnardus Malbec-
cus firmavit. Guisbertus Truger firmavit. Rostagnus de Pino firmavit.
Pontius, filius Isnarni, firmavit. Xaubertus clericus firmavit. Ainar-
dus firmavit. Bermtindus firmavit. Pontius presbiter firmavit. Gui-
lielmus, filius Matelde, firmavit. Autrannus firmavit. Umbertus, frater
ejus, firmavit. Et ego Rarnardus Senioretus et uxor mea Guilirus,
pro animabus nostris et parentum nostrorum, omnes donationes quas
Archimbertu, et uxor sua Maiamburga fecerunt sancto Victori et
monacbis ejus monasterii, nos firmamus, et quod babemus in Gra-
zasca, et bomines per nos, et unde usque nunc fecimus contrapella-
tionem, et bomines per nos, totum ab integro donamus et guirpicio-
nem facimus jam dicto sancto Victori, et monacbis ejus monasterii
presentibus atque futuris. Et boc ipsum firmamus et alios firmare ro-
gamus. Amelius firmavit. Guikirannus firmavit.
130.
Carta sancti Saturnini.
1045. Dei omnipotentis opitulante clementia, etc.... Ego Aldegerius et
uxor mea, nomiue Alois, de animarum nostrarum filiorumque vel
SANCTI V1CTORIS. 157
parentum nostrorum sainte solliciti, et immanilatem scelerum nostro-
rum pertimescentes, ut a pio Domino veniam peccaminum et ablutio-
nem possimus consequi criminum , et pro terrenis celestia adquirere
valeamus, donamus eidem omnipotent! Deo et sancto martyri Viclori,
ejusque monasterio, apud Massiliam fundato, et abbatibus ac monacbis
ibidem Deo famulantibus, futuris ac presentibus, in comitatu Aquense,
in villa Sancti Saturnini, que est sita in territorio castri quod dicunt
Aureol, presbiteratum ecclesie sancti Saturnini, ab integro. Insuper,
donamus omnipotenti Deo et sancto Victori, in eadem villa, très
mans , quos excokmt homines bis nominibus : Micbabel de Lasa,
Raiambertus et Lambertus; et unam braceriam * quam tenet Gari-
berga, et unura clusum de vineis, quem Wadaldus edifîcavit et
sancto Victori dédit. Ego similiter Aldegerius et uxor mea Aluis
donamus et firmamus. Hec onmia , etc Donat quoque Pontius
Wadaldus medietatem de parrochia supradicti sancti Saturnini, que
ad ipsum pertinet, ad sanctum Victorem , boc est lerciç partis mediam
partem. Si vero aliquis liomo beredum nostrorum aut qualiscumque
persone que contra banc donationem nostram venire lemptaverit, et
irritant eam facere voluerit, iram omnipotentis Dei ac sanctorum ejus
incurrat , et auri obtimi libras c persolvat , et insuper stabilis et firma
permaneat.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo quadra-
gesimo quinto, inditione xn, régnante Heinrico rege.
Auctores et testes bujus donationis, Aldegerius et uxor sua Aluis,
qui boc scribi fecerunt, et manibus suis firmaverunt. Pontius Wadaldus
donavit et firmavit; uxor ejus Benefacta et fdii et filie ejus et frater
suus Lambertus firmaverunt; et uxor Lamberti et filii ejus firma-
verunt.
131.
Carta sancti Saturni[ni].
Dei omnipotentis opitulante clemenlia, etc Ego Aldjerius et uxor
mea, nomine Alois, filii etiam mei, etc donamus eidem omni-
potenti Deo et sancto martyri Victori ejusque monasterio, apud Massi-
103G.
1 58 CHARTULARIUM
liam fundato, et abbatibus ac monachis ibidem Deo famulantibus ,
futuris ac presentibus , duos mansos et unam cabannariam , in comi-
tatu Aqnense, in villa Sancti Saturnini, que est sita in territorio castri
quod dicunt Auriol. l'num maiisum excoluit homo, nomine Theo-
doricus; alium excoluit bomo , nomine Raiambertus ; cabannariam
vero excolit dune Jobannes, cum sua matre. Hec omnia obvenit nobis
ex projenie parentum uxoris mee prescripte, et oflerimus Deo ab in-
tegro , cum terris , etc.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvi,
régnante eodem ipso Domino nostro Jbesu Cbristo in eternum.
Auctor et leslis bujus donationis Aldjerius et uxor sua Aluis, qui
hoc scribi jusserunt et manibus suis firmaverunt. Raiambaldus1 archi-
episcopus firmavit. Volvoradus de Arelato firmavit. Guiquirannus
Sancti Marcelli firmavit. lterius firmavit. Aicardus Iso firmavit. Noi-
rannus firmavit. Pontius Puto firmavit.
132.
1 novembr., Aldjerius ejusque uxor Alois abbatiae sancti Victoris dant mansum et cabanua-
circ. 103G. l'iam, in villa sancti Saturnini sita, et a Raimberto Johanneque exculta.
»*. * Acta bec donatio kalendis novembris, régnante Domino
nostro .Thesu Christo in eternum et in seculum omnium seculorum,
Amen.
Auctor et testis bujus donationis Aldjerius, et uxor sua Aluis , qui
hoc scribi jusserunt, manibus suis firmaverunt.
133.
Carta Udalberti presbiteri , de sancti Saturnini.
Mart., In nomine Domini. Incipit donatio quam facil Walpertus presbiter
cire, loin ad sanctum Saturninum , pro timoré Domini nostri Jbesu Cbristi et pro
redemptione anime sue vel pro redemptione anime comili Wilelmo2
1 Raiambaldus, arcliiepiscopus Arelatensis. * Guillelmus I , cornes Provinciœ.
SANCTI VICTORIS. 159
et uxore sua Adalais1, quam dederunt ei ad médium vestum, et pro
redemptione filium suum domno Wilelmo2 comité, et uxore sua Wir-
berga3. Et est ipsa donatio appenaria, quam Duranqus Faisnator
tenuit, quantum homo invenire potuerit, lolum donat Deo et ad
sanctum Saturninum, pro redemptione anime sue vel animas eorum
que superius scripta sunt. Et ista donatione quam Walpertus presby-
ter habet facta ad sanctum Saturninum, ipse presbyter quem decan-
tabit sanctum Saturninum, ipse teneat vel possideat omnique tempore,
sine ullo dono de nullum bominem, nisi pro redemtione anime
Walperli et animas eorum que superius scripta sunt. Et si ullus homo
est qui ista donatione ire, agere, inquietare vel inrumpere voluerit,
sit excommunicatus et abominatus, ex Deo Patri omnipolenti et
Filii et Spiritus Sancti, et bic et in perpetuum et in futurum se-
culum.
Facta carta ista sub die mercoris, in mense martio, régnante Ro-
dulfo, rege Alamannorum vel Provincie.
VVilelmus firmat. Stepbanus iirmat. Albaricus firmat. Ricbelmus fu-
mât. Pontius firmat.
134.
Carta Wadaldi, de decimo in villa Sancti Saturnini.
Ego Pontius Guadaldi et Eambertus, frater meus, donamus altari s.-cc. XI.
quod est consecratum in honore saucte Marie semper virginis et sancti
Vicloris martvris, in monasterio Massiliensi , et monachis ejusdem
tnonasterii sancti Vicloris, presentibus atque futuris, tertiam partem
de decimo de pane et vino, que exit de dominicatura quam monachi
ipsi sancti Victoris faciunt in villa Sancti Saturnini vel faeluri sunt.
Arbertus autem de Mimito et pia mulier et filii ejus guirpiunt istud
decimum et contrapellationem quam faciebant in mansione de Gra-
ziasca; et,propter istud guirpimentum quod fecit , Barnardus Rufus
dédit ei quattuor solidatas de avère saucti Victoris.
1 Adula/s, filia Gaufredi dicti Grisegonelle , » Guillelmus II, cornes Provincial.
comitis Andegayensis , aecundaque Guillcluii * Wïrberga seu Gerberga, filia Othonis Guil-
uxor. klmi, coniiiis Bi!r™undi;e.
160 CHARTULARUJM
135.
Carta Billiellis.
i3d<-cemf>r., In nomine Domini. Ego Billiellis femina, filia qui fui condam
cire. 1010. Guillelmi , vicecomitis Massiliensis1, donator sum Domino Deo et sancte
Marie sanctoque Victori martyri, monasterii Massiliensis, et omnibus
monacliis ibi Deo servientibus, tam presentibus quam futuris, alodem
meum proprium quem abeo in valle de Tredz , boc est ipsam terciam
partem , quem babeo in Castro de Porcils , et in villa et in terris cultis
vel incultis, vel in totum honorera ad ipsum eastrum pertinentem.
Dono etiam Domino Deo et jam dicto monasterio quartam partem in
Castro de Oleres, in villa et in vineis et in terris cultis vel incultis, et
in totum alium honorem ad ipsum castrum pertinentem. In isto jam
dicto castro tenet Gaufredus, nepos meus, de Sinna, per sanctum Vic-
torem et per abbatem, ipsam castellaniam et ministraliam et eccle-
siam et furnum et tascham et duas modiatas de vineas et mansum
de Adalard et alium de ministralia. Dono etiam jam dicto monasterio
medietatem in castro Cugulli , et in villa et in terris et in vineis
cultis et incultis ; et in aliam honorem dono quartam partem. Dono
etiam in castro de Bulchodenes totum quod ibi habere debeo.
Dono etiam meum corpus et animam, et totum jam dictum honorem
meum et omne aver mobile quod habeo vel habere debeo Domino
Deo et sancto Victori et omnibus monachis, propter remedium anime
mee vel progenitorum meorum. Et adveniunt mihi hec omnia per
donacionem parentum meorum seu per qualicumque voce, et ita
totum ab integro dono jam dicto monasterio, sine blandimento et ulla
interpellacione de ullo homine et sine ullo engan. Si autem ullus
homo vel femina contra hanc cartam donacionis venerit ad inrum-
pendum, non hoc valeat vaendicare, sed componat in duplo duas
libras auri , et insuper ista carta donacionis firma et inconvulsa per-
maneat omni tempore.
' Guillelmus I.
SANCTI VICTORIS. 1G1
*Facta caria donacionis idibus decembiis, in obedientia sancti Vie- f s«-
loris de Solers, anno incarnacionis Domini nostri'.
Signum Billiellis femina, qui banc cartam donacionis scribere feci,
et teslibus fîtmare rogavi. Signum Ricard de Rocbafog. Signum Ugo
Ricard, de Poreils. Signum Bernard Boso, de Canned*.
136.
Carta donationis Moine.
Ego Fulcho, Massiliensis vicecomes, el nepotes mei Poncius épis- ,002-
copus, Willelmus Juvenis et Fulco, ejus filius, et Gosfredus, neenon
et Petrus3, nosomnes, pro nostrarum redemptione animarum, proque
animabus parentum nostrorum, tam vivorum quam eciam morluorum,
donamus, ad proprium alodem, altari quod est in honore sancte Mariae,
Dei genitricis , et sancti Victoris consecratum in monasteiïo Mrssiliensi,
abbatique Durando qui ibi videtur esse, et qui post ipsum fuluri sunt
abbatibus, simulque eciam monacliis ejusdem loci, tam presentibus
quam futuris, ecclesiam videlicet sancti Victoris deMolna, et totum
quod habemus vel aliquis habet el tenel per nos in loto terrilorio
ipsius Moine, in terris cultis et incultis, et in arboribus potniferis et
impomiferis, in omnibus rébus que ibi sunt vel que ibi erunt. Ego
jam dictus Fulco etprescripli nepotes mei banc donationem, sicut hic
scrjptum habetur, fecimus jam nominato altari sancte Marie et sancti
Victoris, quod in monasterio Massiiiensi videtur esse, habitatoiibusque
ejusdem loci, tam presentibus atque futuris; ea scilicet racione, ut
prenominatam sancti Victoris ecclesiam, in lerritorio de Molna sitam,
et omnia que in loto ipsius Moine termino vel ambitu hue usque habui-
mus, et aliquis habuit per nos, qualicumque modo, ipsi ab hodierno
monacbi habeant et in perpetuum sine ulla contrapellalione contra-
rietateque possideant. Si quis autem, etc.
Acla est autem anno incarnationis dominice m lxii, indicione xnu
epacta xxvi.
' Numerus deest. » Petrus dictus Saumada.
1 Hanc donationem confer cuin cliartis ,
n. <6, 18 et 19.
I. 21
162 CHARTULARIUM
Ego sepe nominatus Fulcbo, et in principio hujus scripture pre-
notatus , donavi et firmavi , et , pro meo rogatu , Kiquirannus canoni-
cus et Marinus presbyter firmaverunt. Poncius episcopus donavit
et firmavit, et, eo rogante, Guillelmus de Albagna, canonicus Massi-
liensis, firmavit. Guillelmus Juvenis et Fulco, ejus filius, cui lotam
suam parlem de Molna donaverat, donaverunt et firmaverunt ; et,
rogatu ipsius Fuleonis, Poncius de Confanone, Ailulfus de Guarda,
Guillelmus de Trisminas firmaverunt. Gosfredus Mala Partida et
mulier sua et Gosfredus, filius ejus, donaverunt et firmaverunt; et,
ejus rogatu, Cotoronus de Guarda firmavit. Petrus Somada donavit et
firmavit. Et ego Poncius de Vicins dono sexlam partem de Molna.
137.
Item carta.
10GO— 1061. In Dei omnipotentis et sancte Marie sanctique Victoris nomine. Nos
fratres germani, Jauzfredus, cognomento Pilelus, et Fulcho , pro
redemptione animarum nostrarum, et ut partem et societatem babere
possimus in bonis operibus monacborum Deo servientium, in cenobio
Massiliensi consistenlium,contrapellationes quas in terra sancti Victoris
faciebamus vel fecimus, boc est in Cilbarista venationes de insula,
et quod requirebamus in pice, tasca, et quicquid in oiuni territorio
appellabamus, excepto unam appendariade Ponlio Striculfo; in Cujas,
in territorio sancti Victoris, fraxinnas et oblias ; in JNovolas , quod
requirebamus in quartone; in Castro Albanie, decimum de vineis de
dominicalura sancti Victoris; pro bis itaque interpellationibus et occa-
sionibtis, quas seppe eis intulimus, et servicium quod promisimus
vel fecimus, adomno abbate Durando , summe bumilitalis et pacientie
viro, mulam valde optimam, que cc"ssolidis postea vendidimus, acce-
pimus ; et deinceps nos servituros et in omnibus ubique locis fideliler
profitemur valituros. Ergo quicquit requirebamus, nos et botnines
per nos, in manu ejus, sine aliqua deceptione, dimisimus, solvimus.
1064 — 1079. Post bec igitur, domno abbate Bernardo1 succedente, cum infesti
' Bemardus de Ruthcnis, 106-4 — 1079.
SAiMCTI VICTORIS. 1G3
monasterio essemus, et cum a decedentibus et succedentibus preposilis
vel cellarariis, modo minando, interdum blandiendo et promitlendo,
eorum avère substraxissemus, sepins ab eo ammonili ut ab injustis
interpellationibus et sacrilegis rapinis desisteremus ; convenientes* ipsi
et nos in supra ecclesiam sancte Crucis, in cimiterio ejusdem cenobii,
pro occasione cujusdam debiti, itidem a supradictô pâtre aliain mulain
rctorum solidoruin accepimus. Nos itaque Fulcbo et Jauzfredus , pre-
sentibus civit'atis Massilie tnilitibus, in presentia Dei omnipotentis
omniumque sanctorum, in manu domni abbatis, contrapeilationes
supradictorum locorum, sine ullo retenemento vel deceptione, et
absque inganno, rectum et tortuosum, justum vel injustum, dimitti-
mus, solvimus ipsi et monacbis Deo servientibus, presentibus sive
Êuturis, in perpetuum relaxamus.
Acla sunl bec presentibus sive audientibus et firmantibus testibus,
monacbis et laicis : Eldeberlo , Mimatensi episcopo , et fratre ejus
Austorgio; Guidone et Sicberio, Bernardo Amelio, Petro Alcberio et
fratre ejus Raimundo. De laicis présentes fuerunt : Pontius Siorrellus,
Galterius de Lasa , Pontius Cuculatus.
Si cpiis aulem de omni projenie noslra quelibet persona, masculus
vel femina,boc repetere,vel monastei'iinn inquielare presumpseril,
sit ei tenebrarum locus domus et flamma indeficiens, ardor sempi-
ternus.
138.
Carta Pontii Malnerii.
Sacrarum legum promulgat auctorilas, ut omnis inter peisonas con- 22 oct. 1093.
ventio sub scripture testimonio obtineat firmitatein. Idcirco, in Dei
nomine, ego Pontius Malnerius et uxor mea Salome, simulque filii
noslri Guilelmus et Fnlco, ob emendationem malorum nostrorum,
et ob remedium peccatorum et salutem animarum nostrarum, per
banc scripture paginam guirpimus atque donamus et delil^eramus
Domino Deo et sancte ejus genitricis Marie , necnon sanclo Viclori
martyri, et dompno Ricardo1, abbali monasterii Massiliensis, atque
1 Richardus cardinalis, alilias 1079 — 1 107.
164 CHARTULARIUM
successoribus ejus et monachis ibidem Deo servientibus, tam presen-
libus quam fiituris, quicquid, in omne honore nostro et dicione pre-
dicti cenobii abbates et monachi, quoquo modo, a quibuscumque
personis , nbique , adquisierunt vel in (iiturum similiter adquirere po-
lerunt, prêter sola capita castrorum nostrorum ; sed et castra Olerias
el Buccodenas1, cum omnibus eis ex integro pertinentibus, libère ac
quiele dimiuimns, et si aliquid nobis, tam in bis quam in aliis, jure
competebat, nichil nobis retinentes omnino, Deo et jam dicto monas-
lerio condonamus. Sicut vero prescriptum est aut melius dici potest,
omnia, sine omni enganno et fraude, présente scripto confiriiiamus,
et, ne nos aut filii nostri, aut quislibet de nostro génère, istud inquie-
tare aut repetere valeal, mulam imam obtimam ac centum solidos
mulgorienses de avère monasterii, tradente Ugone INicetii et Petro
cellarario, accipimus. Quod si nos aut filii nostri, sive ex. nostro sive
ex alieno génère utriusque sexus bomo , hanc noslram guiipitionem
ac donationem inquielare, reppetere vel infringere temptaverit, non
hoc valeat vendicare, sed, quadruplicato avère quod accipimus, iu-
super decem libras auri obrizi componat, etc....
Actum est hoc xi™ kalendas novembris, anno ab incarnatione Do-
mini millesimo lxxxx"10 ni", indicione i.
Signum Pontii Malnerii, et uxori sue Salome, qui hanc guiipitionem
sive donationem fecerunt, firniaverimt,et teslibus firmare rogaverunt —
Signum filiorum Pontii , Wilelmi et Fulconis, qui laudant et confir-
mant. Signum Raimundi, episcopi Massiliensis. Signum Fulconis
Peleti.
Si Pontius banc convenientiam bene tenuerit , nos ei mala que nobis
fecit ex parte Dei parcimus, et peccatorum que de nobis habel plenam
veniam indulgemus,
139.
Carte de Molna et Ribuli.
1087. In Dei onmipotenlis nomine. Ego Raimundus de Gemenas, ei fratres
f. 37. mei Baltugat et Wilelmus Formica el Aicliardus, et mater nostra
1 Vid. sup. n. 135.
SANCTI VICTOMS. 105
Maisenda , donamus Deo et sancle Marie et sanclo Victori, el abbati
Richardu etmonachis, presentibus et futuris, in monasterio Massiliensi
commanentibus, quicquid in territorio habemus de Molna vel Ribuls,
vel alii homines per nos : videlicet duos mansos, unum de Durant et
aliuni de Martino Aino, et nostrarn partem de tascba, id est octo parles,
etsedecim de decimis, cum ministralia Iota quam ibi habemus vel ha-
bere possunius, in terris cultis et incultis, pascuis, pratis, arboribus
pomiferis et impomiferis , aquis aquarumve decursibus , cum exuis et
regressibus. Hec omnia supradicta donamus, etc.. . . ; et accipimus pro
hoc caballum xl solidorum ab Arnaldo monacho, et Bernardo pres-
bytero. Sane si aliquis, ex nobis vel pârentum nostrorum, hoc donum
irrumpere aut inquietare voluerit, non possit vendicare, sed componat
in vinculo ami optimi libras un, et insuper sit dampnatus cum Dalban
et Abiron in inferno, nisi emendaveril.
Facta carta hujus donationis anno ab iucarnacione Domini mlxxxvii,
indicione x.
Rainnmdus de Gemenas fîrmavil. Baltugat firmavit. Wiielmus For-
mica firmavit. Aichardus firmavit. Maisenda, mater eoruin, firmavit.
Gauzfredus Pelet firmavit. Wiielmus Crasset firmavit. Dalmacius fir-
mavit. Ugolenus, frater ejus , firmavit.
Et ego Maisenda , mater eoruin , post hoc donum factum et fiimalum,
accepi de Arnaldo monacho , i porcum per v solidos , et i niulto-
nem per xn denarios, in presencia .laufredi, marili mei, et Ugonis,
fralris sui , et Bermundi , consobrini sui ; et confirmavi et roboravi
donum quod ego feceram , et filii mei.
140.
Alia.
In nomme Domini. Ego Conam de Madalgas, et fratres mei Wilel- <091
mus et Ugo , cum uxoribus nostris et filiis, donamus Domino Deo et
sancte Marie et sancto Victori mari yri , et abbati Richardo et monachis,
presentibus et futuris, in monasterio Massiliensi degentibus, totum
decimum et tolam tascham quam habemus in tolo territorio de Molna,
166 CHARTULARIUM
videlicet niedietatem de tascha et terciam parlera de decimo in pane
et vino et carne , et in omnibus rébus omnino que de ipso territorio
exeunt. Ego Conani et fratres mei, cum uxoribus nostris et filiis,
donamus et guerpiraus totum et ab integro, sineullo retineraento, liée
omnia supradicla, et sine ullo engan, pro remedio animarum nostra-
rurn et parentum nostrorum, et pro precio xxx solidorum, quos acce-
phnus ab Arnaldo nionacbo , de Abnis , qui ipsam obedientiam tenet.
Quod si quis ex nobis aut ex nostris beredibus autnullusbomo aut ulla
feraina qui banc donationem vel belemosinani nostram minuare aut
irrumpere voluerit, componat in \inculo auri purissimi libras v; et, si
lacère noluerit, sit anatbema maranatba, et iram omnipotentis Dei in-
currat usque ad emeudaeionem et satisfactionem , et insuper bec do-
natio fuma et stabilis maneat in perpetuum.
Ego Conam de Madalgas et fratres mei Wilelmus et Ugo, cum
uxoribus et filiis nostris, firmamus et alios firmare rogamus. Bernardus
Aurela lestis. Petrus Amelii testis. Bonus Filius testis. Aldebertus Ca-
ballarius testis. Aicbardus Peregrinus testis. Pontius Aprimadus testis.
Fulcbo Sebencus testis. Pontius Signarius testis. Pontius Andréas testis.
Arnulfus de Almis testis.
Facta carta bujus donacionis anno ab incarnacione Domini mxci,
indicione nu.
141.
Alia.
Cire. 1090. Ego Bertrannus Pétri , ministralis sancti VicLoris, dono Deo et sancto
Victori, et Arnaldo nionacbo et omnibus monachis Massiliensibus,
parlem meam de guardia de vineis, quas monachi faciebant et in
antea facient , in dominio suo , et in tercia parte de decimo partem
meam quam accipiebam ; et aceipio in precio caballum optimum de
eodem nionacbo Arnaldo et Ugone, fratre suo, in presencia Bosonis,
consobrini mei; et banc donacionem firmavi sancto Victori.
SANCTI VICTORIS. 167
142.
Alia.
Ego Bermundus de Orno et Pontius et Arnulfus, fratres mei, do- Cire. 1090.
namus et vendimus ilkuii molnarern de Peirois, in terra et in aqua
et in omnibus que opus habet molendinum , sanctç Marie et sancto
Victori, et Arnaldo mouacbo et monacbis Massiliensibns presentibus
et futuris; et accipinius in precium, de ipso Arnaldo, xv solidalas de
aver, ad ipsam nosiram voluntatem et filii noslri. Hoc donum finna-
mus, sine onini enganno, sancto Victori, in presencia Bertranni1,
eellararii Massiliensis, et Ugonis , fratris Arnaldi monaebi, et Poutii
Andrée et Bicbardi Damiana. Ego Pontius Lanberti boc donum laudo
et firmo.
143.
Caria Gaufred et Guigo, fratres. %
Cum possessionis vel cujuslibet predii jus in alterius jure transfun- 2t aug. îoou.
dilur, opère precium est , quo de2 pactis scriptis , idonea legitimorum
testium astipulatione, postabito totius controversie astu, fideliter et
probabiliter fiât, preciptie in bis, queDei sunt et pro Deo excipiuntur,
fidelibus negociis et actibus. Unde ego Gaufredus , et frater mens
Guigo, Jberosolimam petentes, tum peregrinacionis gratia, tum ad
exlinguendam , Deo prolectore , paganorum sceleratam effusanique ra-
biem, per innumeras christianoruin gentes, quasijam f'urore barbarico
oppressit, captivavit, occisit, douamus, inimo vendimus tradimusque,
cum consàlio Agnetis, inalris nostre, et fratrum nostrorum Wilelmi,
Fulclionis et Aicbardi, in potestate, dominio et alode sancte Marie
semper virginis sanctique Victoris, Massiliensis martyris, et abbatis
Ricbardi, monachorum, preseucium et post futuroruni, Massiliensis
cenobii, absque omni malo ingenio et sine omni usu et explicta et
quista et reliuemento, et sic sine omni fraude, prout scire possumus,
qucmadmodum necessarium est in tam sancta via, opère et labore,
1 Is jam ixat cellararius a. 107 1 .V. inf. n. 2o7. 2 Fort, corrig. ,jiw,l id pactis.
1G8 CHARTULARIUM
quem nos, ciun Dei adjutorio, sascipimus et incipimus, pro peecato-
rum nostrorum remissione et animarum nostrarum uostrorumque pa-
rentum sainte, videlicet mansum Martini Ame, qui est in territono
qiiod dicitur Molna et Ribulus, cum omnibus oninino rébus, que nos,
vel aliquis per nos, ibi, in illo toto territorio, tenemus vel bue usque
possedimus, tam in terris cullis quam incultis, et omni generis herbis
et pascuis, montibus et vallibus, sicut est eonterminium , a rivuloqui
dicitur Lataxius usque ad terminum montis qui dicitur Cucbar, cum
arboribus, berbis, nemoribus et silvis, cum omnibus adjacentiis ejus.
Et, nt ratum et inconcussum perpetuo consistât, boc donum vel
scriptum , per quod nobis Massilienses monacbi conférant vel donant
cxx solidos denariorum melgoirensium, nos predicti fratres Gaufredus,
Wilelmus , Guigo, Fulcbo , Aicliardus, super sacrosanctum altare sancti
Pétri de Signia, ut superius prenotatum est, lenendumet observandum
Deo et monacbis sancti Victoris, ex nostra parle et per nos, absque
omni malo ingenio , et sine deceptione monacborum, fideliter juramus,
et obsidfs, sicut Bernard us Peletus nobiscum placitando concordat,
super bec omnia damus. Si quis vero hoc donum vel vendilionem
auferre, vel ex toto vel ex parte, monacbis voluerit, adjutores nos et
defensores Deo et monacbis juramus.
Facta est autem bec carta ab incarnato Dei Verbo anno millesimo
xevi, indicione nu, vim kalendas septembris, feria i, lima i.
Fulcbo diaconus scripsit. Bernardus Peletus et Beniardus de Ca-
doenna et Wilelmus de Sancto Marcello neenon et Pelrus Siguinus,
monacbi sancti Victoris , placitum islud fecerunl , et banc carlam scri-
bere fecerunl. Thomas, presbiter de Signia, teslis. Gaufredus Aldeber-
tus miles, teslis. Pontius Andréas, de Almis, testis. Nobis autem,
supradictis monacbis, placitum istud fecerunt et fidejussores nobis
dederunt Arberlum de Melna et Aichardum de Madelgas, fide sua nobis
promittentes , ut, si quis hune placitum violaverit , isti jam dicli milites
in castello de Signia, in potestate nostra, veniant, atque inde non re-
cédant, donec eos abbas Massiliensis seu prior sive cellararius major
eos absolvat.
SANCTI VICTOMS. 160
144.
Carta Gaufied Irad et fratiibus suis.
(Edidd. Ruffi, Hist. de Mars., I, 485; Gnesnav, lita s. Cass., 583.)
in nomine Domini. Notum esse volumus cunctis hominibus, lam Uangust.,
presentibus quam futnris, qudd nos Wuilelmus Amelii et Ugo de 1097.
Poclio atque Gaufredus Iraz, fratres, filii Pétri Somada1, audientes
et recognoscentes quod avus noster* dédit monachis Massiliensibus de
monasterio sancli Victoris martyris, ad alodium, quicquid in omni
honore suo adquirere possent, alj bis etiam qui ad fevum, per maniun
illius, suam terrain tenebant , quam donationem nos infringere nolu-
nms, damus quoque Domino Deo et beale ejus genitrici Marie, neenon
sancto Victori martyri, atque venerabili Ricardo, ejusdem monasterii
abbali, simulque monachis ejus, et presentibus et futnris, quicquid in
honore nostro,in terminis videlicet Massilie et in tenninis castri de
Sancto Marcello, adquisierunt jam, vel in fulurum, Deo auxiliante, ad-
quirere poterint, a cunctis fevum nostrum tenentibus, lit in proprium
alodium habeant, et sine omni perturbatione possideant , ecxcepto lioc
quod nostram deinceps dominicaturam, sine nostra licentia, non ad-
quirant. Accipimus autem ab eis in precium centum solides melgu-
riensis monete. Si vero fratres nostri Fulco et Bertrannus redierint,
sub fidei altestalione pollicemur, ut islam eos donationem laudàre et
firmare faciamus; quod si facere nequiverimus , sub fide simijiler con-
venientiam facimus, ut parlem illorum de jam diclo pretio centum
solidorum, vel ipsis vel cui abbas aut prior jusserit, postquam unus
eorum nos monuerit, sine* omni occasione, reddamus. Sed de hoc f 38.
quoque convenientiam eis facimus, ul , si nostrum inler nos honorem
parliri contigerit, nullum pro bis cambium alibi accipiamus. Si
autem , etc.
Facta est bec carta xvnu kalendas septembris, anno Domini mille-
simo xevu.
' Petrus Saumada, filins Guillelmi II, vire- ' Guillelmus II.
romiiis Massiliœ, et Stéphanie.
I. 22
170 CHARTULARK1M
Ego Wilelmus Amelii, et uxor mea Sarracina, donamus et firma-
mus. Ego Ugo de Podio, et uxor mea Garcina, et filii mei Petrus
et Gaufredus et Fulco, donamus et firmamus. Ego Gaufredus Iraz
firmo ; et uxor mea Aiglina et filii mei Guilelmus ' donant
et fumant. Ego Arnulfus de Garcino et ego Aicardus de Garcin
et frater meus Geraldus, firmamus.
145.
Carta de vineis ad ponte de Opéra.
Cire. 1090. In nomine Domini. Ego Àimeirus vendo unam partem terre, que
est in loco qui dicitur Balma , quam solitus est laborare Bernardus
Léo : et habet ista terra, ab oriente, terram Poncii Lamberti; et, a
meridie, terram Salici. Hanc terrain jam dictam vendo ego predicta
Aimeirus, et filii mei , videlicet Guilelmus et Aicardus, sancte Marie
sancloque Viclori martiri , et monacbis ejus ; et dédit milii filiisque
meis, pro jjrecio, Guillelmus de Beders iiuor solidos denariorum. Et iD
alio loco , in eodem territorio , dono , sine precio , predictis sanctis et
monacbis aliam partem terre : et abet ista terra, a meridie, terram
Bertranni Otonis ; et, ab occidente, terram Iterii Mancipi. Et ego jam
dicta Aimeirus dono Deo et supradictis sanctis et monacbis , pro filio
meo Iterio monacbo , vineam, que est in loco qui dicitur ad Arcus :
et tenet se bec vinea, ab oriente, cum vinea Iterii Mancipi; et, a meri-
die, cura vinea Jobannis Fumerii. Ilem dedi, pro eodem filio meo,
predictis sanctis et monacbis, aliam vineam in eodem territorio : el
babet ista vinea, ab oriente, terram supradictam quam monacbis ven-
didi ; et, ab occidente, domum que dicitur ad Balma. Et sciendum
quia in bis vineis dono solummodo beneficium. Si quis aulem aut
lieres meus aut alter aliquis hanc donacionem sive vendicionem fran-
gere aut mutare voluerit , componat x libras optimi auri , et , nisi
emendaverit, sit anatbema maranata.
Ego Aimerus firmo. Guilelmus, filius meus, et Aicardus firmant.
Bonefacius firmat. Arnulfus firmat.
1 I.acuna in Cod. *
SANCTI VICTORIS. 171
146.
Carta Gérai Linguosia.
Ego Bernardus Léo et uxor mea et filii mei ae filie, donamus Cire, i 090.
vineas et balma et totum quantum ibi habemus in vinea Girald Lin-
gosia, quam reliquid sancto Yictori, in audiencia Rieavo et Pontii
Isnardi : consortes, claus de Bonifacii et clans de Sancto Petro; in
vinea quam dédit mulier Iterii et filii sui : consortes , Arcus et me-
dietatem de planterio de Giral Gaucelmi ; vinea quam dédit Bicbelmus
et Poncius Rusel ; vinea quam dédit Gilisenda sancto Victori. De
omnibus istis vineis donat Bonifacius suani partem de decimo; vineas
quas tenebat Pontius Bompar de ipso Bonifaciô, et escambiavit eas ad
Iterium , cum consilio ipsius Bonifacii ; vinea , quam dédit ipse Boni-
facius soroiï sue , et Iterius eam de ipso Bonifaciô ; vinea quam coin-
paravit Iterius de Andréa Gâta, cum consilio Bonifacii; vineas quas
escambiavit Poncius Arlulfus et Wilelmus , frater suus, et terram quam
comparavit Iterius de ipsis , xx solidis, cum consilio episcopi Massilie ;
terram quam comparavit Iterius monacbis de Iterio Mancipo et de
matre sua, m" sollidos, in audiencia Bonifacii et Bernardo Léo; terram
quam comparavit de Petro Isnardo m68 sollidos de Berard et Pontio
Isnardo; teiTam quam comparavit de Salico et uxore sua et filiis suis;
vinea quam escambiavit a Fulcar de Sancto Saturnino ; vinea de sancto
Victore; vinea quam dédit Garlindis, et filii sui, sancto Victori, ad
Iterium.
147.
Carta de Bernardo Leone.
Ego Bernardus Léo Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori, Cire. 1090.
glorioso martyri, et domno IV. abbati, et monacbis in cenobio Mas-
silie consistenlibus, presentibus pariter et futuris, donacionem facio,
pro remedio anime mee , et patris et matris et uxoris et filiorum
meorum, de quadam vinea mea, accipiens ab eis in mutuo aliam
' Kichardns cardioalis.
172 CHÂRTULARUM
vineam in vita mea; ut, post obitum noslrum, ambe vinee sancto
t*. Victori remaneant, sine al icuj us* hominis interpellacionem. Insuper,
de alode meo proprio, dono eis spellunca, justa eandem vineam sita,
et locum molendini, cum terris circa positis,et introilum et exitum
ejusdem spelunce vel molendini. Hanc donacionem facio, sine aliquo
inganno vel retinemento. Si quis, etc
148.
Cire. 1080. Ego Fulco Umberti dono memedipsum, corpus scilicet et animam
meam, omnipotenli Deo et sancte Marie sanctoque Victori, pro mo-
nacho. Ipse eliam ego predictus Fulco , et filins meus Umbertus, et
frater ejus Gautfredus, et nepos meus Fulco, et Wilelmus Sornon-
dus, gêner meus, et Iterius , filins Aicelene, donamus Deo et sancte
Marie sanctoque Victori, et monacbis, tam presenlibus quam futuris,
monasterii Massilicnsis, campum illum cpii est ante bortuni ipsorum ,
ad Vuelnam : et est terminus, ab ortu solis, Jarret; a meridie, terra
Guillelmi Nicecii; ab occidente, terra monachorum , que fuit Poncii
Rainaldi ; a semtentrionali plaga, terra Amelii Candizi. Similiter eliam
donamus predictis sanctis et monacbis duas pezzas de terra, que sunt
in palude Sancti Genesii. Donamus etiam totum illud quod habebamus
in vinea, quam plantavit Wilelmus Cornavins, ipsis monacbis, sine
retinemento et sine aliquo enguanno, totum quot abebamus vel vide-
bamur babere , pro redemptione animarum nostrarum vel parenlorum
nostrorum.
Ego etiam Umbertus, filins predicti Fulconis, et frater meus
Guaufredus, onmes querimonias omnium rerum, sive de bonore sive
de malefactis, de quibuscumque causis, juste aul injuste, contra mo-
nacbos Massilienses et hommes eorum, quas bue usque faciebamus
vel impie agebamus , sine fraude relinquimus et persolvimus. Hoc
donum et banc convenienliam facimus in manu Wilelmi prioris et
Bernardi Pileli et Ysnardi Aldeberti et W. cellerario et Jobannis Bur-
gundie. Iterius etiam firmat.
SANCTI VICTORIS. 173
149.
Tempore Bernardi ', Massiliensis abbatis, ego Guirannus, mona- lOGi-iOTO.
clms et operarius, feei acaptum apud Ollerias, de Wilelmo Trunno,
tascani videlicet totam quam babebat super homines sancti Victoris ,
prêter dorainieaturam suani , et duos casales , qui sunt supra ecclesiam,
per quos, qui babent suos exitus, Wilelmus Elena et frater ejus, sin-
gulis annis, unum agnum reddant de servicio. Pro liis omnibus, pre-
dictus miles, acceptis xl solidis, simul cura uxore, relinquit, perpetuo
jure, laudat et firniat que dixinuis Domino Deo et sancto Victori, et
Massiliensibus monacbis, tam presentibus quam futuris, sub testibus :
Wilelmus de Ollerias et Petrus Gaufredi, Fulco de OUeriis et Petrus.
150*.
Caria de la Romieu.
(Ed. D. Martene, Ampl. coll., I, 514.)
In nomme sancte et individue Trinitatis. Ego Oto3 vicecomes Léo- 28 maii 1082
manie4, et uxor mea Àdalaidis" commitissa, donatores sumus Domino
Deo et sancle Marie, genitricis Dei, sanctoque Yiclori martiri, Massi-
liensis monasterii, et venerabili Ricardo kardinali, abbati ejusdem
monasterii, et domno Girberto6 priori , et omnibus monacbis Massi-
liensibus, tam presentibus quam futuris, ibidem Deo servientibus ,
aliquid de nostro'bonore, pro remedio ammarum nostrarum et paren-
tum nostrorum, ut idem omnipotens Deus, bac8 oblatione seu ceteris
operibus bonis plaçât us, meritis et intercessionibus béate Marie, sem-
per virginis, genitricis Dei, et sanclicimi martiris Victoris, aliorumque
sanctoruni inibi quiessencium , oralionibusque omnium monacborum
omni tempore Deo9 famulancium, et defunctis parentil)us nostris con-
1 BernardusdeRutbenis,abbasl064 — 1079. * Adolaidis, ibid.
* Charlul. Min. lui. 6; Majus liane cliartam c Giierto, ibid.
recentiore manu descriptam habet. 7 Weo, ibid.
5 Odo, filius Arnaldi. " C Min. addit parvissima.
* /.aumanie, C. Min ' Cl. Min. addit ibidem.
174 CHARTULARIUM
ferat requiem sempiternam, et nobis in presenti seculo de inimicis
victoriam1, in futuro cum sanctis omnibus perpetuam tribnat glo-
riam. Est autem supradictus bonor infra terminos Leomanie, in terri-
torio deP Feumarco , in quodam salin, in loco scilicet quem vocatif La
Romeu3; quem locum nos jam dederamus cuidam Dei servo, nomine
Alberto4, perregrino, qui, dominice jussioni obediens, et patriam11
propter ejus amorern relinquens, ad nos ex Alematmie" partibus venit',
et, sicut a divina voce sibi imperatum ftterat, a nobis8 predictum
locum expeciit-, ibique, separatus a cunctis mortalibus, libère Deo
servire dispositif . Sed, Dei ordinante misericordia , infra biennium,
ob merilum bominis Dei , ad tantam populacionem idem locus devenit,
nt jam fere centum mansiones continere videbatur9. Quod cernens
Dei servus10, divino tactus consilio et nostro persuasus imperio, pro-
videns" in fiitiirum ut sibi et nobis melius" posset esse consultum,
obtnlit semetipsum Deo et sancto Victori , ejusque monasterio Massi-
liensi, in potestate Ricardi kardinalis, abbatis predicti, et13 Girberti14,
prions ejitsdem monasterii18; et dédit totum jam dictum honorent, quem18
nos dederamus et tradideramus ei, cum illis omnibus que ab Ainardo
et a Gasialez et ab aliis bominibus impetraverat , et insuper mobile
et immobile et quicquid ipse, aut aliquis per eum, adquisierat ibi.
Quem videlicet bonorem nos jam dicti donatores", cum sua voluntate,
ad proprium alodem, Deo et sancto Victori, et jam dicto monasterio
et monacbis simul donamns, concedintus, laudamus et confirmamus,
et de nostra et nostrorum , tara natorum qnam nascendorum18, potes-
' In presenti seculo pacem el victoriam, C. n Melïus deest in C. Min.
Min. I5 In C. Min. oinissie sunt voces : Ricardi k.
* De , ibid. a. p. et.
6 l'ocant Romeu, ibid. " Giberti, C. Min.
* Alberto, ibid. I3 Ejusdem monasterii deest in C. Min.
8 Patriam parentestjue pro ejus amore, ihià. ,e Quem non tradideramus sibi , scilicet cum
6 ji lamine ibid. acapte quem Enardus et Garsiahez et alii homines
' Vcniens ibid. dederanl il/i , v cl quicquid in mobile vcl in aliquo
' In C. Min. deest : et sied a. d. v. s. i.f, a honore ipse aut aliquis per eum adquisierat ibi.
nobis. C. Min.
•J Videatur, ibid. " C. Min. addiltt&ïu.
10 Famulus, ibid. ,s Voces Et nostrorum t. n. q. nascendorum
" Preridcns, ibid. abstint a C. Min.
SANCTI V1CT0RIS. 175
tate, in eorum dicione transfundimus , ut in perpeluum ibi1 liabeant
monachi liberam potestatem edificandi' et faciendi quodcumque vo-
luerint, ad Dei servicium. Insuper etiam donamus eis partem de silva
nostra, in qua idem locus fundatus est, sicut vadit via, de uno latere,
contra castrum de Mazola3; et terminât, contra occidentein, i in silva
de Asiu5, et de Gasia6 de Gotbes7, et de Aimili8 de Paulac9; et, dé
alio latere, contra meridiem, venit10, per la peirieram discurrens, usque
ad vitem plantatam; et, de alio latere, contra septentrionem, divertit
in ipsam villam de La Romeu", etdiscurrit usque ad jam diclam viam,
ad castrum scilicel de Mazola12, ad orientem. Donamus eliam eisdem
monacbis et monasterio sepedicto mercatum tolum, simul et teloneum,
et mineganciam lotam et justiciam tolam, ab integro, sine aliquo
nostro retinimento vel alicujus bominis vel nmlieris. Volumus pre-
terea et laudamus, simulque donamus salvitatem seu salvacionem huic
ville que vocatur La Romeus13, omnibus ibi manenlibus et ex quacum-
que parte advenientibus, necnon et ab eadem villa dicedenlibus, ut
omnes salvi sint, et quidquid ibi babuerint vel adduxerint. Hec autem
omnia supradicta nos jam nominati , "Arbertus seilicet et Oto, vice-
commes de Leomannia , et Azalasdis commitissa , et omnes alii dona-
tores, sic totum supradictum donamus bonorem al) integro, quantum
ibi babemus vel babere debemus, Deo et jam dicto monasterio et
monacbis Massiliensibus, tam presentibus quam l'uturis, sine alico reti-
nemento vel malo ingenio. Quod si quos donatores vel aliqua magna
parvaque persona contra banc cartam donacionis nostre venerint vel
eam infringere voluerint, non boc valeat vendicare , sed comportât
in duplum cum omni sua melioratione et insuper xc m libras auri
1 Amodo et deinceps, C. Min., omissis verbis ,0 f'enit usque ad peircnna, et lenel usque od
in perp. ibi. vitem et de a., ibid.
* C. Min. addit monasterii. (l Ipsa villa de Romeu, ibid.
1 Marcola , ibid. ,! Marcola, ibid.
4 C. Min. addit de alio latere. ,5 Huic loeo quem vocant Romeu, ibid.
' Arsio,C Min. '* Jam nom. donatores, seillicet Alberlus ,
Carsio, ibid. Otto et AdaUiiJis , sic donamus supra scriptnm
' Godbes, ibid. honorent totum ab int. q. i. h, vel adquisivimus ,
' Eimeli, ibid. Deo, ibid.
* Panollag. ibid.
P 10 v.
176 CHARTULAR1UM
probatissimi , hac donacione manente Hrmiler, modo et omni tem-
pore.
Facta carta hujus donacionis v kalendas junii, anno m'l'xxxji01 in-
carnationis Domini.
Signùm Alberti peregrini*. Signum Odonis de [Lejomannia, illustris
vicecomitis'; * Signum Adazaladis4 commitisse, conjugis ejus, qui car-
tam hujus donacionis scribi fecimus et firmavimus ac testes firmave ro-
gavimus. Signum Ugonis de la Isla5. Signum Arnalt Juvez'. Signum
Rotberti elerici. Signum Geraldi. Signum Maurini7, fratris ejus.
Signum P. Gros, Signum Arnaldi8. Signum Bernardi de Gotbes *.
Signum W. de Lésez10. Signum Bernardi de Casteneda. Signum Serval
de Ligardas. Signum Baudoi de Gotbes. Signum Assui.
151.
Carta sancti Genesii de Arelate.
(Ed. in Coll. christ., I, 95, emendatiusfjue , 1 , 204 ex Llbro Aureo Arelat.)
1031-1 Oi i. Omnipotentis quippe Dei incomprehensibili disposicione, non nostri
ullius, ut reor, meriti, vel cujuspiam digni effeclus exsecutione, adeptus
hujus sancte sedis Arelatensis pontificali culmine", mulla sub inde
mecum de eodem regimine cepi in animo evolvere, quod id abs-
<jue ingenti mee valerem anime nullatenus exsequi discrimine, eoquod
ejusdem urbis publicata12 et privata hostilis essent cuncla inseclationis
mucrone turbata, et prisce animus bonum " sue deliberalionis nequiret
captare. Tandem, clementissima a Divinitatis propiciacione, adepla
diu desiderate tranquillissime pacis obtione", quod diuturna evolverat
animus deliberacione , opilulante divine miseracionis subvenlione, id
1 C. Maj. M'LW, perperam. '"S. Cuil. de Lezes. Bernurch filius Galard
' Alberti Romei, C. Min. firmat. Signum Aimere de Pctragor. Signum
' S. Oltonis vicec. Laumanie , ibid. Ademari pueri de Pelragor. Signum A mal de
* Adlaidis, ibid. Castancda. Signum Ferbad de Ligardes. Signum
" De Isla, ibid. Ilaltui de Godbes. Signum Arsis. Ibid.
c S. Arnalli Juvenci, ibid. " Fort, corrig. pontificalia culmina.
* S. Geral/i Maurini, ibid. ■■ Edit. publiea.
■ C. Min. addit oui banc donationem feci et ■* Edit. tlironum.
firmavi, ** Edit. obventione.
" S. Hem. Gui/lclmi de Globes, C. Min.
SANCTI VICTORIS. 17?
exsequi cepit absque ulla dilacione , videlicet de sanctorum venerabi-
lium locorum restitucione. Unde,quadam die, de quodam religioso
loco in honore sancti Genesii vel sancti Honorati constructo , foras
muros nostre civitalis posîto, multa volvens mecum in animo, qnomodo
de tam spiritali prisci temporis monachornm ofïicio versus in posses-
sionis esset seculari servicio , et dixi in corde meo : « Si, per meuni
fortassis inicium , in Dei posset reverti servicium , non exinde grave
sustinerem judicium, et de peccatis meis Deum haberem propicium. »
Et ita , Deo favente , qui magna solus facit mirabilia , mecum tractavi
talia consilia , ut illum locum darem monasterio sancti Victoris de
Massilia, in quo construeret1 Isarnus, abbas ejusdem monasterii, mo-
naehos in Christi servilia2. Igitur ego Rabimbaldus, gratiaDei, pre-
sulatus honore sublimatus, superiorum causa dictorum, ipsatn eccle-
siam sancti Geneisii,cum omnibus sibi subjectis ecclesiis, et cetera
omnia que in presenti videtur tenere, et quicquid in futuro potuerit
adquirere de ipsis rébus quas jam tenuit, vel undecumque aliunde
adquisierit, exceptis illis laicalibus feudis et cpiicquid illi laici ex ipsis
suis feudis abbati et congregationi cesserint, cum meo consilio vel
eeter[or]um episcoporum , meorum successorum, totum , per harum
auctoritatis nostre paginam litterarum, in manus Isarni supradicti ,
abbatis monasterii sancti Victoris Massiliensis , et suorum monaeho-
111 m , lam presentium quam fuliirorum, tradimus, donamus, cedi-
mus jure perpetuo, solasciantihus nobis in hoc ipso, vel consentienti-
bus totius Provintie principibus seu comitibus Josfredo atque Ber-
tranno3, fet nostre sedis canonicis Anseberlo, Durando, Arelas4, En-
goaldo, Pacio, Rostagno, Odilo,Bernardo5, Damiano, Pelito", Martino;
laudantibus etiam et firmantibus domno Poncio, episcopo Massilicnsi,
cum fratribus suis, qui ipsatn ecclesiam vel ipsum locum sanctum,
cum omnibus ad se pertinentibus, tenere videntur; tali vero racione,
ut ab ipsis monachis vel ah ipso abbate census per singulos annos
• Edil. consthucrel. « Edit. AteUu.
1 Edit. serviùo. • mc jn edit. addiluui alterius Rostogni no-
* Gaufredus I et Bertraodus I, comités Pro- men.
vinciae, iJlii C'.iiilklmi I[. e j-rdit . Pelious.
l- 23
178 CHARTULARIUM
reddatur altario sanoti Stephani vel sancti Trophimi1, id est libra i in-
censi, in festa2 sancti Trophimi. Id ipsum enim quod nos, inspirante
Deo, agimus, et sacrornm statuta canonum et legalis jubet auctoritas,
videlicet ut de rébus episcopii construalur locus monasterii. Nos vero
hoc non agimus, sed id quod a nostris antiquitus decessoribus con-
stitutum est et modo destitutum reformari cupimus in priorem
statum, ita ut, si quis aliquando, quod absit , nostrorum nisus fuerit
successorum quippiam contra sacrorum agere canonum sanctionem,
et quod a nobis sancte et laudabiliter videtur instituere s, ille contra
ausus fuerit deslituere, eterna se noverit ultione cum Anania et Saffira
multandum, qui aliquid de apostolica communia putaverunt esse frau-
dandum.
Àuctor et teslis hujus donacionis Rahiambaldus , qui illam fecit el
sua manu firmavit. Gauzfredus comcs firmavit. Bertrannus , frater
ejus, firmavit. Pontius, episcopus Massilie, firmavit, et omnes fratres
ejus, videlicet Wilelmus ', Aicardus5, Gauzfredus6, Bertrannus, Pe-
trus7 firmaverunt. Volveradus firmavit.
152.
Carta de mansionibus sancti Egidii.
f° u. Quoniam, auctore Deo, sue ecclesie membra sibi invicem per kari-
12 ji,]. 1097. tatis concordiam succurrere debent, justum et honestum est ut sua
alter habundantia alterius debeat inopiam relevale. lccirco, in nomine
Domini , notum fieri volumus cunctis hominibus , tam presentibus
quam fuluris, quod vencrabilis abbas Ricardus monasterii Massiiiensis
venit ante reverendum abbatem Odilonem sancti Egidii , petens ab
eo, ut in suo burgo domos sive casales deberet concedere, ubi sihi
' Ecclesia melropolitana Arelatcnsis. Stephani nomcn , in nostro Cliartulario pmis-
2 Edit. feslo. sura.
1 Fort, corrig. instilui vel institutum. 1 Potrus dictus Saumada, frater cojisaugui-
'' Guillelmus III Juvcnis, vicecomes Massi- neus supradictorum. In edit., oinisso T'olvera-
liœ. dus firmavit , hic legitur : Willelmus, v'isecomes
" Aicardus, vicecomes Arelatum. Massiliœ t et frater ejus firmaverunt. Pondus
* Gaufredus, una cum fratre Guillehno vi- sëpescallus firmavit. Canonici sancti Stephani ["'•
recomrs Massiliae. — In edil. subsequitur maverunt.
SANCTI V1CT0RIS. 179
suisque monachis hospicium posset honestum habere. Cujus peticio-
nibus prelibatus abbas Odilo, consilio et precibus fratrum suorum ,
adquiescens, dédit jam dicto abbati Ricardo, in prefato burgo, casales
ad bedificandas domos, que sunt, ab oriente, subtus viam publicam
que dueit ad Rodanum , juxta ecclesiam sancti Nicolai; et, ab oeci-
dente, terminatur usque ad ortum monacborum ; et, a meridie, usque
ad domum Geraldi Aculiarii; et, a septentrione, usque in viam que
est juxta porticum predicle ecclesie saneti Nicolai. Hune locum sive
casalem , sicut terminatum est a Rostagno, priore sancti Egidii, et
Garnerio sacrista et Rostagno camarario, ego abbas Odilo, laudante
et annuente capitulo monasterii nostri, reverendo abbati Ricardo ad
fidelitatem nostram nostrorumque successorum, sine omni circum-
ventione, tribuimus, ut ipse et successores ejus, abbates et monacbi ,
ab bac die et deinceps, libère et inconcusse et bonorifice babeant et
possideant. Moriente vero Massiliensis abbate monasterii , succesor
ejus ante abbatem sancti Egidii veniat, et predicîum beneficium per
manus ejus accipiat ; abbas autem abbati dare non renuat , salva fide-
litate monasterii sancti Egidii. Hanc nostram donationem, sicut scrip-
tum est, futuris temporibus firmam et inconcussam, sine omni refra-
gatione, volumus permanere; cui si quis refragare templaverit , non
valeat vendicare.
Actum est autem hoc apud Sanctum Egidium , un idus julii, anno
Domini m°xcvii, in presentia tocius capituli.
Testes liujus donalionis sunt: Petrus Ebrardi, Rernardus Pétri vica-
rius, Rostagnus, Fulco de Castlar, Fulco, frater ejus, Geraldus Cazaporcs.
Abbas vero Massiliensis dimisit in manus abbatis sancti Egidii dona-
tionem quam acceperat de domibus Poncii Ricardi, dum istud donuni
accepit.
153.
Carta comitale de vineas Tiipontio.
(Edid. Gucsnav, Vita s. Cass., 457.)
Agitur nunc, more legis romane, ut, si quis quippiam vult transfim- \ j„i. 100S
dere donando, per paginam literarum boc corroboraret ; antiquitus
180 CHARTUL\RIUM
enim sine lilerarum corroboratione vigebat. Nos autem, secuti po-
tiorem usum, donamus vel cedimus, liis literis roboratum, aliquid de
nostro jure. Ego quippe Godfredus1, cornes Provincie, et uxor mea,
nomine Stepliania, et filius meus Bertrannus2, propter Deum et reme-
dium animarum parentumque nostrarum , donamus Domino Deo ,
sanctique Victoris et sociis ejus, abbatis vel monacbis ibidem Deo
servientibus, tam presentibus quam futuris, alode nostro, duas pecias
de terris in Triponlio. Et major pecia babet consortes, a parte orientis,
via puplica; a meridie, terram sancti Cesarii; a parte occidentis, flu-
vium Rodani; a parte aquilonis, ecclesiam sancti Juliani. Et in petiam
minorem in medio babet unum vasum ; et babet consortes , a parte
orientis et a jjarte aquilone, vineas de fevo comunale ; a meridie,
terram arcbiepiscopalem ; ad occidente, via puplica. Quapropter do-
nationem istam, donat abbas sancti Victoris et monacbi ejusdem loci
mulam obtimam , valente centum solidos , et de denarios melgoiresos
solidos centum obtimos. Hec légitima donatio supradicte terre facta
est in manu abbatis domni Pétri, * consiliante et présente Raimbaldo'
archiepiscopo , volentibus et presentibus episcopis Alfanto Aptensi, et
Riperto Gapincensi, nec non Rostagno Avinionensi, in kalendis julii,
anno ab incarnacione Domini nostri Jbesu Cbristi millesimo quinqua-
gesimo quinto, indi *
Si autem evenerit, etc cum Juda Iraditore in ba-
ratro peimaneat, atque duas libras auri componat, etc
Hec vinee sunt in comitatu Arelatensi, in terminio Triponlio , subtus
ecclesiam sancti Juliani, et in loco que nominant Ad Vasum. Ego
Gauzfredus , cornes Provincie , et uxor mea Stepliania , et fdius meus
Bertrannus , donamus et firmamus , et alios firmare jussimus.
Signum, Rainaldus Aldjerius testis. Signum, Aicardus Iso testis.
Signum, Isnardus Cbristoforus testis. Signum, Pontius Aldebran-
nus testis. Signum, Wilelmus, frater suus, testis. Signum, Pontius
Guido testis. Signum, Lauloardus Vuilelmo testis. Signum, Signo-
ritus Rataldus testis. Galafredus testis.
' Gaufredus I, filius Guilîelmi II. 5 Raimbaldus, archiepiscopus Arelatensis.
* BeTtrandusII,quipatrisuccessitcirc.lOB3. 4 Locus \ucuus iix Gid.
S\NCTI VICTORIS. 181
154.
Carta de Trijiontio vineis.
In Dei omnipotentis nomine, inspirante ejus dulcissimi gratia, nos 103S
fralres, Umbertus scilicet atqne Autrannus et Germundus sive Pon-
tius, Aldebertns quoque necnon Vuilelmus, providentes futuri judicii
discnssionem , etc Pro remediis animarnm nostrarum et
pro redemptione anime fratris nostri Fnlconis defuncti , donamus
atque cedimus aliquid de alode nostro Domino Deo et sancto Victori,
et monachis presentibus et futuris, hoc est, quandam condaminam,
que est in comitatu Arelatense, in loco qui vocatur Tribontius, ante
ecclesiam sancti Juliani. Cujus consortes ita habentur : ab oriente,
caminum publicum; ameridie, terrain sancti Cesarii; ab occidente,
fluvium Rodani; a septentrione, ecclesiam sancti Juliani sûpradicti.
Hanc condaminam ex integro donamus, cedimus atque tradimus
Domino Deo omnipotenti, et supradicto ejus martiri, nos sûpradicti
donatores. Et in alio loco donamus terrain, ubi est vasus de petra; et
ipsa terra jacet juxta lerram sancti Stephani martiris. Sane si aliquis
ex nobis donatoribus aut alia aliqua persona contra banc donatio-
nem aliquid agere voluerit, vel eam inrumpere temptaverit, imprimis
maledictus atque excommunicatus sit, deinde hoc vindicare non va-
Jeat, set coactus vinculo reddat auri obtimi libras. Nos fratres sû-
pradicti cartam hanc scribere fecimus, et manibus nostris firma-
vimus.
Facta donatio bec elernosinaria anno ab incarnatione Domini mille-
simo xxxvm ; régnante Cona1 imperatore.
155.
De terris in Arelate, quas vocant Subtus Monte et Veila.
Dum Dei omnipotentis ordinatissima provisio sanctoruiu kanonum cire. 1030.
atque legum instiluto sancciverit, quatinus res ecclesiastice, a cujus-
1 Couradus II Salicus
182 CHARTULARILM
libel ordinis persona, modo quocumque, adquisite , annosa quamvis
possesse vetustate, etiam si edificiis ac possessionibus fuerint augmen-
tate mox ab beredibus aecclesie ad quanti jure pertinent fuerint requi-
site, absque ulla reddi debere contrarietate, nolentes vero reddere a
sancte Dei ecclesie segregari debere societate; idcirco ego Vuilelmus
et frater meus Fulco.1, unâ eum uxoribus nostris, Stepbana scilicet
atque Odila, ac fïliis meis domno Pontio, Massiliensi episcopo, et
i'ratribus ejus Vilelmo2, Aicardo3, Josfredo4, Stepbanus quoque, atque
Bertranno, sive Petro5, longo peracto tempore , destructo a Vandalis
Massiliensi monasterio , uec minus possessionibus ejus dispersis, carlis
quoque perditis vel incensis, tandem, moderno tempore, aparentibus
nostris ibidem servos Dei constituenlibus et ab eisdem servis Dei ,
possessiones ejusdem monasterii dudum perditas requirentibus, terras
quas possidebamus, que ab eodem monasterio, anno domni Ludovici
imperatoris6, quarto, possidebantur , pro redemptione animarum nos-
trarum , donamus atque reddimus Deo omnipotenti et monasterio sancti
Victoris marliris, Massiliensis, volentibus atque consencientibus sive
donantibus comitibus nostris, domno scilicet Josfredo atque domno
Bertranno7, quicquid infra istam donationem ad eorum fiscum per-
tinet. Sunt vero bec terre in comitatu Arelatense, villa que vocatur
ce ' 1 t
Là Chus, cum omnibus suis apendiciis, et alia villa que vocatur Vé-
tille Tula sive Sub Montis, in ca consislere videtur ecclesia sancti
Victoris, cum omnibus suis adjacentibus, et insula que est infra pa-
lude, que apellatur Tribuciga, et alia villula que vocatur Scrivignana,
cum suis apendiciis. Termini vero arum villarum bi sunt : de superiore
fronte, montera Sancti Gabribelis , justa fluvium Durencie, usque in
palude, et, sicut paludis revolvitur, usque in territorio Felaurie. Ergo
nos supradicti donatores bas comemoratas villas donamus, red-
dimus predicto Massiliensi monasterio, cum campis, vineis, pratis,
1 Guillelmus II <t Fulco, vicecomites Mas- * Petriis Sauniada.
siliœ. • Vid. inf., n. 163.
* Guillelmus III Juvenis. ' ' Gaufretlus I et Bertrandus I, comités Pro-
* Aicardus, vicecomes Arelatensis. vincia;, filii Guillelmi II.
* Gaufredus, postea vie cornes Massiliœ. ' Pro qua.
(>IS
SANCTI VICT0R1S. 183
pascuis, garricis, siivis accesisque omnibus, cura introitu vel exitu ,
vel quidquid eisdem villis pertinere videtur, ut servi Dei apud judicem
Deum , pronoslrorum ablucione peccaminum, ac genitorum filiorum-
que nostroi'um , perpetuo sint intercessores. Vere si nos, etc.
* Pontius clericus, filins Matildis, firmavit. Vilelmus Barbeta fir-
mavit. Pontius de Lambisco firmavit. Aldeguerius de Aligno firma-
vit. Ricaudus Gonbertus firmavit.
156.
Caria de Arelato, de rubinis.
Ego Pontius Spaliardus, monacbus sancti Victoris, pro anime mee Sxc. XI.
remedio et pro animabus parentum meorum, donavi ad proprium
alodem altari quod est consecratum in bonore sancle Marie , semper
Virginis, et sancti Victoris, in monasterio Massiliensi, et monacbis
ejusdem loci, tara presentibus quani futuris, videlicet duas rabinas,
quas micbi donavit avia mea : una earum nominatur Busigada, altéra
Panperdut; hoc est octavam partem earum, et cadrait in rabinam
malam. Ego autem posui eas in pignora ad Martinura Bodardum; et
monacbi sancti Victoris Ricaus de Sancto Genesio et Petrus canie-
rarius, redemerunt eas. Si quis autem, etc. ... In isto placilo, quod
fuit factura de redemptione ipsarum rabinarum, fuerunt Vulveradus
de Arelato et Porcelletus, filiussuus, et frater ejus Amelius, et Vui-
lielmus Dadonadus, Pontius Barnardus, et Pontius Anastasia, et Pon-
tius Rev'elatus; et Marlinus Rodardus , victus per duellum, fecit guirpi-
cionem ipsarum rabinarum , in manu Ricbai , Pétri canierarii et Ful-
conis, monachorum, et in presentia supradiclorum virorum.
157.
De ecclesiis de Cadarosca.
In Dei nomme. Ego Raimbaldus , gratia Dei, sancte inalris ecclesie ion
Arelatensis arcbiepiscopus, cura consensu nostre ecclesie filiis, facio
donationem omnipotenti Deo ejusque monasterio, apud Massiliam fun-
«84 CHARTUIARIUM
dato, in honore Domini nostri Jhesu Christi ejusque genitricis, seu
sancti Victoris martiris, et sanctorum apostoloriim omnium, aeccle-
sias que sunt in pago Arelatense, in villa que dicitur Calarusca; eccle-
siam sancte Marie et ecclesiam sancti Genesii seu et ecclesiam sancti
c c
Nazarii ecclesiamque sancti Victoris martiris, cura omnibus omnino
rébus sive possessionibus ad easdem ecclesias pertinentibus ; tali vide-
licet tenore, ut servi Dei, in prediclo consistentes cenobio, pro me
et pro successoribus meis ac pro nostrœ ecclesiœ filiis intercessores
deinceps existant. Igilur ego Raimbaldus venerabiles successores meos
per Dei nomen deprecor et obtestor, ut hoc devotionis mee munus,
prediclo monasterio amore Christi collatum, eadem dilectione firmiter
stabiliant, omnique tempore teneant ac corroborent inconvulsum. Si
quis vero, quod nullatenus fieri volumus, violare voluerithoc donum,
sciât se a iiminibus sancte ecclesie extraneum Deique maledictione
perpctualiter dampnandum.
Facta donatio hec anno incarnacionis Domini mxli.
158.
Caria <le Arelate.
Gi\-. îoio Munificencia Domini nostri Jhesu Christi largitoris et gratia, neniis
incolatus hujusce sui magnificum immaginarium opus oblectari intuens
pro patria, plurima resumende vestigia salutis ei indidit, quibus ver-
sipellis astulias devitaret lenonis, celebriusque fieret sui paris con-
ditori. Est itaque , condam eodem Domino docente , medele animarum
remedium, quil^usdam ex asse mundum relinquere, aliis iucentiva vi-
ciorum atterrere, nonnullis etiam subditis queque salubria propinare ,
et elemosinarum quibusdam indigentes impendiis confovere, viduis et
orphanis subvenire, communicato labore, odoriferoque celibatus his
potissimum redolere nectare , deifico sermone fidelium auribus into-
nante : « Sine mundicia diligentiaque castimoniae , non est gaudere et
vivere. » Neque constat posterions certitudo beatitudinis, ex copiis
affluentibus cenobitarum , communicari necessitate , sicut per evange-
lium nobis Dominus dicens innotuil : « Facite vobis amicos de ma-
SÂNCTl VICTORIS. 185
mona, ab eis transferendi in eterna tabernacula1. » Pluribus enim
instruimur oraculis dominicisque aminiculis bujusmodi, licet extërius
pretendatur ab bostibns scatebre viciorum, quibus dum quispiam fide-
liter inheserit, victor sibi qui vicerat, immundissimum veleraloreni
pessumdabit. Sed quia non omnis omnia possumus, quisque, ex. ibi in-
depto privilegio, palmiferis gratiarum letabitur fructibus. His ergo ce-
terisque quam pluribus adhortacionibus nos Yuilelmus et mater na
Pietas", nec non fratres mei Pontius et Ugo , sicut virorum didicimus
relacione orthodoxorum , animati , unanimiter impedimus3 bealo Vic-
tori sibique famulantibus cœnobitis, ut nos animarum salulem pre-
cessoresque nostri et successores mereamur assequi , assenciente
dompno Raimbaldo1 arcbiepiscopo sui[s]que clerieis , ecclesiam sàncti
Cesarii de Villa Nova terretoriique nostram partem, quod ex una
parte adheret eidem ecclesie, usque ad bracbiolum quod est contra
ilantem circium ; eatenus ut , si villa vel quodlibet aliut edificium
inibi increverit, monacborura , sine inquietudine , deserviat utilitati.
Vineas etiam que fuerunt procuratoris * nostri Ermengau, sibi con-
tu[li]mus, et, juxta decursum Rodani, porcionem nostram de Secun-
dal. Preterea donamus mansionem ad bospitalitatem fratrum con-
slitutam infra civitatem Ârelatis , et territorium a publico itinere usque
in Rodanum et usque ad muros castri, cuni ecclesia que est in ipsa
porta Dolosa, cum omnibus suis decimis, post exituni Lgonis (ùii-
mardi; et, in trifoncio Alancaz, sernodiatam vinee ; et, in Avesego ,
quattuor modiatas terre frumentarie cum tascia et décima, que ter-
minatur, ex una parte, in terra Rainardi de Sancto Emeterio, et, ex
aliis partibus, in confmiis ejusdem terre, que est nobis donatoribus.
Retrodecimam vero de omnibus que ego Vuilelmus Ugo et fratres mei
relinemus in terram Avesica , prefato sancto \ ictori et monacbis ejns
in perpetuum possidendam.
SignumVuilelmus Igo firmavit. Signum Pontius Ugo firmavit. Signum
Ugo firmavit.
Luc, XVI, 9. s Fort, pro impendïtnus.
* Pr.i domina Pietas. ' Raimbaklus, arcliicpiscopus Arelateusis.
2i
107
18G CHARTULARIUM
159.
Carta de Arelate.
In nomine cunctipotentis et individue Trinitatis. Ego Rostagnus
et frater meus Guirannus', et uxores nostre Mateldis , Fides, et
filii nostri Guirannus, Vuilelmus, Bertrannus, Raimbaldus, Rosta-
gnus; et ego Aldebertus de Avinione et uxor mea, et filii mei Vui-
lelmus et Umberlus Rostagnus; et ego Aldebertus Gailenus, et filii
mei Vilelmus et Guirannus, donamus sive vendimus, pro sainte
animarum nostrarum et nostrarum parentuni, Dco et sancte Marie,
semper virgini, sanctoque Victori, precioso martiri, in presenlia Ber-
nardi abbatis, et Vuilelmi, prions monasterii sancti Genesii, qui boc
fieri peliit, aliquit de alode uostro, in civitate Arelatensi, in territorio
de Moreriis , totam terrain inter Le Vol Longaret , usque montana de
;\lmis et usque ad Ripas Altas, eu m montibus, sicut aquavergit, et
oranes valles, quas inter ipsos montes monachi sancti Victoris, tam
j>er se quam per alios, laborare potuerint, usque ad Cravem, et
omiiem terram que modo est sicca vel siccabitur de palude usque in
médium paludis , cum rivis et fontibus , pratis , rupibus et vallibus ,
aquis aquarumque decursibus, arboribus pomiferis et infructuosis, et
pascuis. Donamus etiam aquam , postquam exit de molendino Rigo-
fredi, ut faciant inde molendina vel aliut quod placuerit , ubicumque
voluerint, sive in palude, sive bubi melius visum fuerit. Damus ergo
bue monachis, et in stagno et in palude, ad unum navigium, quicquid
piscare potuerint, et ubicumque infra istos lerminos, villam vel eccle-
siam sive mercatum, sive de pane seu de vermilio vel de qualibet re
hedificare aliquit voluerint, et quicquid venare infra istos terminos ,
tam ipsi quam illi qui pro ipsis babitaverint , sine omni usu et servicio,
faciant, excepto quod bomines qui non iuerint de eorum dominio et
potestate, si pro illorum securitate oves suas pascentes conservaverint,
debitum usiim nobis de paseberio reddant. Volumus autem, nos do-
natores vel venditores, post futuris et presentibus heredibus nostris, ut
locum illum, sine omni usu et servicio, dimitant. Si autem inquietare
SANCTI VICTORIS. 187
pro aliqua occasione presumpserint , quicumque fuerit persona , non
valeat assequi quod maie appétit, set xxx auri libras pro hac apeti-
cione persolvat, et, nisi satisfecerit , perpetuo excommunieaeionis
gladio subjaceat. Accepimus ergo nos, ego Guirannns et ego Ros-
tagnus , pro hoc, equum unum et mulnm; Aldebertus de Avinione,
solidos vin ; Vuilelmus Gucliiranmis, solidos v; Guichirannus de
Cabillione, solidos ira; lsnardus Christofori, et Petrns et Ugo fra-
tres , solidos ira. Nos igitur donatores prescripti cartam istam fir-
mamus.
Facta est anteni hec carta anno ab incarnato Domino mlxxiii,
indicione x.
Bartolomeus , Ugo Costarosa , Ugo Bartolomeus, Petrus, Garanto ,
Pontius presbiter, Petrus Caladria, Signuin Vuilelmus, Ugo, firmant.
160.
Carta de Bozaringo.
In Dei nomine. Ego Petrus Isnardi, et fratres mei Wilelmus et 1069.
lsnardus, et avunculus noster Rainoardus, et filius ejus Poncius
Rainoardus, et consobrini mei Gonciolinus et Ugolinus, damus ec-
clesiam sancti Cesaiïi de Bozarin°o Deo et sancte Marie et sancto Vie-
t O ce
tori , Massiliensi martiri , cum eonsilio Raimbaldi , Arelatensis arebi-
episcopi, et Vuilelmi Ugonis et fratrum ejus Ugonis et Pontii, et
Rostagni de Poscherias. Et, quia ad eremum est redacta, tam ecclesia
illa quam locus carens omnino cultoribus, pro reparacione ejusdem
ecclesie, donamus monacbis prefati martiris condaminam super flu-
vium Rodani, illam que adjaeet ecclesie, in perpetuum possidendam,
et decimum. Sed de eadem condamina terciam partem retineamus,
bac convenientia, ut monacbi excolant illam usque ad jacienda se-
mina: tune vero convenimus ibi congregare nos boves, et carruatam
facere, et de nostro semine, cum nostris sumplibus et omnibus, ter-
ciam seminare partem. Post istum vero donum , quia quidam Ge-
nesius, Bonomarde cognomine, monacbis eam inquietabat, dederunt
188 CHARTULARIUM
ei monachi xlv solidos et très multones et très agnos et coxjnuni
f" 13 bunum et feltrum * et cotum. Nos autem, sine aliqua dominacione et
censu , adjungimus huic dono aliut donum , id est totum cimiterium et
terram illam que est juxta ecclesiam, quam duo fossata désignant,
usque ad furcones Andrée aurificis. Et quia ipsi monachi cum nimio
labore condaminas duas jam in eodem loco rumperunt, illam scilieet
que est juxta ecclesiam, subtus viam, et alteram sublus Canneto, que
cum terra aurificis Andrée distinguitur , solummodo decimum et
tascam ex illis et de omnibus terris, quas deinceps in partibus illis
cum consilio minislrorum ruperint vel adquisierint , retinemus. Est
prelerea rubina, que dicitur Balda Curta, quam monacbis bac conve-
nienlia damus, ut ipsam illam préparent et nobis médium fructum
reddant. Quicumque autem, per se vel per alium, bomo aut femina,
donum islud inquietare presumserit, nisi satisfaciens resipuerint, per-
petui anatbematis jaculo feriatur.
Agitur ergo hujus cedule donum anno ab incarnato Verbo mlxviih.
Omnes nos prescripti donatores vel consiliarii firmalores bujus
similis doni. Signum Vuilelmus. Ugo firmat. Pontius firmat. Ugo
firmat.
161.
Carta de cambia quem dédit Wilemmus Ugo et fratres sui.
1064 1079. Legitimum constat et oportunum fore dinoscitur, ut qui posses-
sionem propriam sub alterius jure transfundit, testibus annotare quod
commutât non pigeât. Unde ego Vuilelmus Ugo, et fratres mei Pon-
tius, Ugo, notum fieri volumus quoniam aliquid de bonore nostro
sancto Victori et monacbis ejus donamus , et vendimus omnem vini-
cambiam et vendicionem de turri que dicitur Amalcberi usque ad Alba-
ronem, ita ut soli monacbi, sine alicujus bominis interpellacione , boc
per totam Rodani ripam facianl. Pro hoc vero dono , accipio ego Vi-
lelmus equum l solidorum precii et denariorum solidos xxx. Ego
vero Vuilelmus1, qualecumque prior ecclesie sancti Genesii, cujus
' Willelmus prioratui sancti Genesii a. 1057 et 1073 praeerat. V. n. 159 et 162.
S\NCTI VICTORIS. 189
consilio et actu ista fit vendicio, çum consilio domni Bernardi ab-
batis, licenciant Bernardi Gauduino dedi, assupradicta turri usque ad
Cannetum, nt jiariter monachi et Bernardus vinum liabeant, et quod
ex eo comntaverint per médium di vidant. Unde ut totiun post nos
futuri aperiant , l solidos hoc pacto accepi , ut si aliquis , quod
absit, hoc Deo et sancto Yictori inquielaverit, hoc nullo modo Ber-
nardus et filii ejus fieri permittant , set fideliter sancto Victori ho-
norem suum custodiant , et ultra Cannetum nihil requirere audeant ;
monachi vero cetera usque Ubaroni soli possidendo obtineant. Vui-
lelmus Ugo firmat. Fratres ejus fumant.
162.
Caria Rainaldi Rostagni de Gresio.
Dum fragilitas humain generis pertimescit ultimum vite tempus, su- 27Mart. too:
bitanea transpositione venturum , oportet ut non eveniat unum-
quemque imparatum, ne sine aliquo boni operis respeclu migret de
seculo; sed , dum in suo jure et potestate consistit, preparet sibi viam
salutis, per quam ad eternam beatitudinem valeat pervenire. Ego, in
Dei nomine , Bainaldus Bostagnus et uxor mea , nomine Narbona ,
donatores sumus omnipotenti Deo et monasterio sancti Victoris de
Massilia, et abbate Bernardo et fratribus ibidem Deo servientibus , ex
aliquo alodis nostre; hoc est donamus illi quendam locum et terram
cultam et incultam, ubi vocant Sancti Johannis in ipso Grisio, totum
et integrum quod ibidem habemus et habere solemus , excepto tasca;
et, in dominio nostro, terras ad duo paria bovum, in vita noslra ; et,
post excessu nostro , remaneat ad supradictum monasterium. Et est
ipsa terra in territo[rio] Arelatensi, in ipso jam diclo Grisio. Et habet
ipsa terra consortes , ex parte oriente , terra sancti Stephani et terra
filiis Àdalradi et terram sancti Pétri Montis Majoris; ex parte vero me-
ridie, terrain Umberto Costarosa et terra sancti Pétri, et pergit per
inediam ipsam fossam que dicitur Claveiia; et, ex parte occidente,
via publica que pergit ad pontem Sancti Gabrihel et ad sancti Pétri
Montis Majore; et adfronlat in terra Bostagno et fratri suo Gui-
190 CHARTLLARIUM
dranno, de Morarios, et ipsos pogios, sicut aqua mergit et decurrit.
Ea vero racione donamus hoc donum monasterium supradictum , una
pro remedium anime noslre et animas genitoribus nostris et paren-
tibus , ut Delis omnipotens dimitat nobis omnia peccata nostra et col-
locet nos in sede ubi epulantur justi. Et ipse jam dietus abbas et sui
monachi,per manus fratri Vuillelmi , prions sancti Genesii , donave-
runt nos, per ista honore et terra, solidos l denariis melgoriensis.
Sane si quislibet eredum parentumque nostrorum qui contra banc do-
nacionem ull umquam tempore ire agere aut fiangere voluerit, vel in-
quietare presumpserit, non valeat adquirere quod injuste repetit, sed
inprimis incurrat omnipotentis Dei et sanctornm omnium irae et sit
v maranata et anathema, quod est excomunicatus* vel maledictusaDeo,
et cum .Tuda proditore et Simone mago et Arrio et Sabellio et Aman
et Oloferno demergatur in inferno deinceps et ab hodierno, et postea
componat in vinculo optimi libras auri , quantum possunt fulciri in
dextro cornu tauri, et hoc cartula donationis omni tempore perma-
neat fuma et incolumis.
Acta est hec cartula civitate Arelate , sub signo ariete , qui mense
marcii oritur, feria ni, lima vnr, anno dominice incarnationis mlxvii,
régnante Christo Domino , qui celi sedet solio, infinito imperio.
Signum Rainaldus Rostagnus et uxor sua, nomine ÎNarbona, qui
liane cartam scribere jusserunt et testes firmare rogaverunt , manibus
propriis firmaverunt. Signum Piaimbaldus archipresul1 firmavit. Raim-
baldus prepositus firmavit. Bertrannus s?ecretarius firmavit. Costabilis
cabiscolis firmavit. Asterius et Ansaldus, presbiteri, firmaverunt. Dodo
levita firmavit. Eldebertus Geilinus firmavit. Vuilelmus Aicardi fir-
mavit. Cosme de Morarios firmavit. Nor etenim taldus2 sacer relegit
composuitque.
163.
Carta sancù Victoiis de vineis Sub Monte.
(Ed. in Gall. christ., I, 106, et in Antiq. de Mars.-, I, 310.)
23 mai 817. In Dei nomine. Conveniencias qualiter convenit inter Wadaldo,
1 Raimhaldus . archiepiscopus Arelatensis. - Pro Tforlaldus 'etenim .
SANCTI VICTORIS. |<j|
gratia Dei episcopo Massiliense , necnon et alios homines Onaldo et
uxore sua Rodolena, et Âdalario et uxore sua , nomme Boneldœ, de
terras proprias saucti Victoris, martiris Massiliensis , vel pontifex
ipsius ecclesie, Wadaldo episcopo, vel clero ipsius civitatis. Piacuit
alque convenil de ipsas terras , qui suai sitas in pago Arelalensi, loco
cognominato Sub Monte, super fluvio Durenlie, ut ipsi jam dieti ibidem
plantare et advinare et insertare debeant, ad inedielatem. Qui babet
ipsam terrain, in uno fronte, dexlros xxxm, et in fronte, dextros xvi;
inter consultes, de duos lateres, terras sancli Victoris, martiris Mas-
siliensis; et, de duos frontes, vias publicas, bac si quis alii sunt • ut
infra istos quinque annis qui advenerint, sic ipsas plantas et adviniatas
babere debeant, et, quando quidem ad legitimos fructos pervenerint ,
ipsas inter se equaliter dividere debeant, una medielate ipsa casa lîei
sancti Victoris, Massiliensis, vel actuarique ejus babere debeant; et
illa alia medielate Onaldus et uxor sua Rodolena, et Àdalarius et
uxor sua Boneldis, vel infantes et nepotes eoruin , usum et frucluni
de ipsa terra babere debeant, et, post obitiun illorum, ad ipsa casa
Dei sancti Victoris, sub onme integritate, revertere debeant. Si quis
vero, quod si ullus pontifex vel successores ipsius ecclesie, aut ac-
luarii, qiù contra bac convenientias nostras venire aut agere vel in-
rumpere volueiit, sint parlibus vestris culpabelis, et impleatur pêne
numéro argento libras duas. Et, si Onaldus vel uxor sua, et Adala-
rius vel uxor sua, aut infantes vel nepotes eorum, neglegens exinde
fuerint, similiter parentibus Wadaldo episcopo, vel pontifex qui ejus'
vel clero ipsius civilate solvere debeant , et in anlea in ipsas conve-
niencias estare debeant. Et, si per ipsas convenientias de ipsa una
medielate, quem Onaldus aut uxor sua, et Adalarius vel uxor sua,
aut infantes aut nepotes eorum, uU'iunquam lenipore , ipsa planta
vendere voluerint, ad Vuedaldo episcopo vel successoresque ejus
vel clero ipsius ecclesie offerre debeant, quomodo ad bonis honii-
nibus adprecialam est; et, si ipsi ejus precium donare noluerint,
quomodo adpreciatum est, cura vos jam dicti qualiter per ipsa con-
* Suppl. Incirri enehit.
1 92 CHARTULAR1ÏJM
veiiientia superius iscriptum est , cuicumque ipsa planta vendere vo-
luerint in eorum permaneant potestatem.
Facta conveniencia sub die x kalendas junias, anno quarto imperii
domni nostri Lodowico, indicione xi.
In Dei nomine, Vuadaldus episcopus hic convenientias fecit. Signum
Irgobaldus presbiter consensit. Signum Teotbertus archidiaconus.
Signum Dominicus diacouus confirmavit. Signum Stepbamis presbiter
consensit. Signum Ermenfredus diaconus consensit.
164.
Karta de duabus condaminiis in Gallignano, ad ecclesiam sancte Mario.
037 (ii Omnibus in Christo licet fidelibus , dum catholica auctoritate persi-
stimus, non activa sed contemplativa scrutare debemus, dicente Do-
mino : « Dum in hoc seculo vivimus , bonorum operum operando ces-
sare non debemus, et ita perficiamus in hoc presenti, ut in futuro
cum electis mereamur portionem habere. » Quapropter ego, in Dei
nomine , Maria cogito casu humane fragilitatis anime mee , tam
pro anima patris mei quam matris mee, ut Deus omnipotens, per in-
tercessionem ahni clavigeris Pétri, ecclesiam quam nuncupant Pha-
nabregoli, necnon et ceteri sancti quorum1 in ipsa continentur ec-
clesia, velaliarum, scilicet Genesii, Honorati , llarii, Sergi et Bacci,
quarûm conjuncta est, ut animam meam ad jhcrusalem celestem per-
venire faciat , patrem meura vel matrem meam atque animas paren-
torum meorum. Propterea dono ad supradictam ecclesiam, que sita esse
foris muros Arelatis videtur, vel ibidem Christo militantibus , presen-
tibus atque futuris, duas medietates de campis, in terra subtus Are-
latem, in terminio quem nominant Gallignano, ad ecclesiam sanctç
r 44. Marie. Est una *medietas de uno campo, in quo cadunt m" modia de
tritico. Consortes, de uno latere, terra fiscalis ; ex alio, slagno Bonizo;
et ex alio, prato Aquali; et ex alio, Rainaldo. Quapropter et me-
dietatem de alio campo, qui est subtus Clara de Maurana, in quo
1 tort, suppl. reliqiiuv .
SANCTI VICT0R1S. 19;{
cadunt vu modia annone. Consorles : ex uno latere, terra sancti Ste-
pbani; et ex alio , Garriga; atque ex alio, fiscalis; vel etiam alio
latere , palude. Dono etiam ad supradictam ecclesiam quantum ibi
michi pax obvenit vel obvenire débet ibi, Deo servientibus futuris et
presentibus , ut faciant ex eis quicquid necessàrium fuerit sancte bujus
ecclesie , vel aliarum quarum conjuncla esse videtur. Sane si quis ego
aul beredes mei , vel ullus bomo aut emissa persona, qui banc dona-
tionem elemosinariam contradicere vel inquietare voluerit, non valeat
vindicare quod repetit, sed iram Dei omnipotentis et omnium sanc-
torum incurrat, atque cum Juda traditore societatem babeat, et com-
ponat in vinculo tantum et alium tantum quantum predicta terra me-
liorata valere potuerit, ac postea donatio ista firma et stabilis permarieat ,
cum stipulatio subnixa.
Facta donatio ista vel elemosina in Arelate civitate, publiée, vi'° ka-
lendas, régnante Conrado rege.
Signum Maria femina , que banc cartulam scribere et firmare roga-
vit. Signum Martinus. Signum Jobannes. Aimericus presbiter, notarius
rogatus , scripsit.
1G5.
Carta Vuiveratis.
In Dei omnipotentis, omnipotentissima moderatione cuncta dis- 10-13
ponentis, nomine, et in sanctorum martirum Vicloris ac sociorum ejus
honore. Ego Aimedrus ac lilii mei Volueras et Amelius atque Ros-
tagnus, illius misericordis Domini piissime vocis, qua peccatoribus
veniam largiri dignatus est , dicens : « Date elemosinam, et ecce omnia
mimda sunt vobis1 » ; et : n Sicut aqua extinguit ignem , ita elemosina
extinguit peccatum2, » ceterorumque promissionum ejus clementium
memores, et pro animarum noslrarum, proque genitorum fratrumque
nostrorum ac filiorum nostrorum remedio , facinuis donationem eidem
omnipotenti Deo ac supradictorimi martirum monasterio, haut longe
a Massiliensi urbe fundato , de alode noslro, qui pro fratrum nostrorum
rnortibus jure bereditario nobis est adtributus; quem constat situin
' Luc, XI, il. 2 Ecclesi., lit, 33.
I. *:,
194 CHARTUJARIUM
esse in commitatu Arelatense, ultra paludem Sancti Cesarii , in loco qui
dicitnr Splata : campum scilicet unum , habentem consultes , ex uno
latere, paludem; ex alio, podium quem cornes construere voluit, et
insuper, ab ipsis arcubus de Splata usque ad arcus Sancti Genesii, ubi
pons est, onmia ex integro donamus Deo et martyri supradicto, ejus-
que monasterio , ac monacbis ibidem manentibus , tam presentibus
quam futuris, nichil omnino reservantes nobis; et sunt vinee, campi ,
garrice, terre culte et inculte. Atque ut a monachis supradicti cenobii
perpetim possideatur ab integro, a filiis ac nostris fidelibus banc dona-
tionem firmarirogavimus, et nos manibus nostris firmavimus, quatinus
sanctorum martvrum intercessionibus , servorum etiam Dei presen-
tium ac futurorum intercessionibus, a judice pio Jhesu Cbristo abho-
litionem nostrorum peccaminum , eorum quoque mereamur adipisci
consortium , in die illa borrendi examinis , quibus Dominus est dic-
turus : « Yenite benedicti patris mei possidere preparatum vobis regnum
a constitutione mundi1. » Si quis igitur beredum vel parentorum nos-
trorum ullave potens quanwis persona contra banc donationem ire
temptaverit, omnipotentis Dei sanctorumque omnium iram incurrat,
et cum Juda Scbariobt ignis perpetui penas luat, insuper et auri optimi
libras xx pro hoc conatu persolvat, ac deincebs donatio hec incon-
vulsa perhenniter stabilisque permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvm ,
c
inditione xi", régnante Rodulfo , rege Alamannorum seu Provincie.
Pontius juvenis firmavit. TJgo firmavit. Joffres firmavit. Belledrus
firmavit. Aimedrus firmavit. Volveras firmavit. Amelius firmavit. Ros-
tagnus firmavit. Alius Rostagnus firmavit. Patio firmavit. Boso firmavit.
Lambertus firmavit. Stepbanus firmavit. Wilelmus2 vicecomes firmavit.
Aicardus3, filius Wilelmi, firmavit. Pontius Udulbertus firmavit. Adal-
ras firmavit. Bonuspar firmavit. Stephana firmavit. Raimbaldus , filius
Bonefacii , firmavit. Iterius firmavit.
1 Matt., XXV, 3-i. » Aicardus, filius Guillelmi II, postpa vice-
* Guilklmus II, vicecomes Massilise. cornes Arelatum.
SàNCTl VICTORIS. 195
166.
Carta sancti Victoris de alotle in Debugnerias.
In Dei noniine. Ego Rainaldus et frater meus Willeluius tlonamus 1044.
atque reddimus feus, quos tenuerunt parentes nostri et nos usque
nunc, ad monasterium sancti Victoris, seu monachis qui ibidem deser-
viunt, présentions atque futuris, quoniam olim tenuerunt parentes
nostri et nos, per clomnos atque potestates qui tenuerunt Massiliam.
Nam et ego Willelmus Cotaronus atque Vasso, consobrini supradicti
Raiualdi et fratris ejus Willelmi, per quem istam cartam modo est
facta , si militer reddimus istos feus, nostram partem quam ibidem
babuimus , quoniam una terminante. Manifestum est enim quia placuit
animis nostris et placet, ut supradicto sancto Victori atque sociis ejus
istum alodem donare atque reddere et roborare fecissemus , sicuti et
facimus , propter Deum et remedium animarum nostrarum paren-
tumque nostrorum, quoniam a priscis temporibus fuit istum alodem
proprium de sancto Victori. Propter boc donamus atque reddimus,
per precium quod recipimus a monacbis sancti Victoris, ego Rainaldus
et frater meus Vuilelmus, qui depredavit caballum Arduini, prioris
sancti Genesii, obedientieque sancti Victoris, qui fuimus filii condam
Rostagni , fratris Iterii ; ob banc causam , propter querelam quam
habebat frater meus Willelmus contra Arduinum monachum , de
isto alode, fuit restaurata ista carta et meliorata atque corroborata
a nobis. Ego videlicet Rainaldus accepi ab Arduino xx" v solidos, et
nunc frater meus xv solidos vianesos, in tali videlicet racione utrum
ut umquam nullam interpellationem amj)lius faciaraus, coram senio-
ribus* istius civitatis , videlicet Volverado et Pontio de Aqueria et v.
Vilemmo Cotarono, qui but fidejussor inter monacbos et me et fratrem
meum, ut, si nos aut ullus liorao per nos interpellaverit , non boc
valeat vindicare , sed in duplo componat istum alodem , et post bec
firma et stabilis permaneat ista redditio atque donatio omni tempore.
Et nos vero Wilemmus Cotaronus et Vasso, ea videntes, propter
Deum et remedium animarum parentumque nostrorum , seu propter
i 96 CHARTULARIUM
precium quod convenit inter nos et monaclios , reddimus atque do-
uaraus ipsam partem quam liabuimus , ab integro , sine ulla difficultate.
Nam istum alodem est in terminio Arelati , super Debognarias , in loco
illo quem vocant Greso vel Vedrimas; et babet consultes, ex una
parte, terra sancti Genesii; ex alia, via pupblica que vadit ad rao-
nasterium Montis Majoris, usque in Fossam Clareram ; ex alia parte,
terra sancti Stepbani , usque in montem quo aqua decurrit. Quantum
infra istos tenninos concludunt, omnia sancto Victori, martyris
Massilieusi, donamus atque reddimus, sine ulla fraude, jure lotum
ab integro perhenniter babendi el possidendi , etc
Intérim ego Wilemmus Cotaronus suscepi per fidem nieani atque
per fidemjussionem , ut, si repeticio fuerit facta ab ullo nostro suc-
cessori , tantum alodem in Debognarias sive in Massilia componam,
et postea bec donatio permaneat omnique tempore.
Facta donatio atcpie redditio anno ab incarnatione Domini mille-
simo xLmo nu, régnante Anricbo ' imperalore.
Signuin Rainaldi atque Wilemmi, qui banc cartam scribere fecerunt
et firmare rogaverunt. Signum Volveradi. Signum Pontii de Aqueria.
Signuin Ottoni, filius Iterii. Signum Vilemmi Cotaroni. Signum Ful-
choni. Signum Pontii Asterii. Jberonimus firmavit. Boso firmavit.
Rainaldus Rausola firmavit. Pontius Daidonadus et Autardus firmave-
l'Ullt.
167.
Carta sancti Victoris de fevo de Greso.
!0il. In Dei Domine. Ego Ugo, filius Iterii, et fratres mei Otto, Ber-
trannus, Iterius, donamus atque reddimus feus, quos tenuerunt
patres nostri et nos usque ad presens , per seniores et potestates Mas-
silie, sancti Victoris monasterio vel ibi servientibus futuris et pre-
sentibus, quoniam alodem fuit ejusdem a priscis temporibus. Manifes-
tum quod placuit animis nostris , ut jam supradicto sancto et ejus
monachis istum alodem donare atque reddere facimus , sicuti et robo-
rando agimus, atque propter Deum et animarum parentumque nos-
1 Henj-icus III dictas Niger.
SANCTI VICTORIS. 197
trorum remedium. Nam iste alodus est in terminio de Arèlate, super
Debonneres, in loco quem vocant in illo Greso vel Vedranas. Con-
sortes enim sunt , ex un a parte, sancti Genisii terra, atque, ex alia,
via publica que ducit ad Montis Majoris monasterium. usque in Fossam
Clareràm; iteruni, ex parte alia, sancti Stephani terrain usque in
montem , sicut discurrit aqua. Quantum in istis afrontacionibus in-
cludunt, donamus vobis omnia, jure tota ab intégra, babendi, ven-
dendi, donandi, commutandi, faciendi exinde queeumque volûeritis
libérant potestatem, in Dei nomine, habeatis. Quapropter, etc
Facla donatio atque redditio anno ab inearnatione Domini nostri
Jhesu Christi milleximo xli , régnante rege Provintie nullo seu Ber-
gundie.
Signum Ugonis, filii condam Iterii, qui banc cartain vel reddi-
tionera scribere fecit et firmare jusit. Signum Ottonis, ejusdem fratris.
Signum Bertranni. Signum Iterii. Signum Amelii Porcelleti. Signum
Willelmi Deidonati. Signum Carbonelli. Signum Rostagni Pagani.
Signum Aicardi Artaldi. Signum Bosoni Jberolimi. Signum Abbonis.
Signum Arcbimberti de Massilia. Signum Umberti, filii Cennelli.
•
168.
Caria de vinea de Agals. '
In Cbristi nomine. Ego Dominicus et uxor mea , nomine 111., et io64— 1076.
filii mei, videlicet Gonzaldus, Wilemmus, Petrus, vendilores sumus
domni Bernardi, abbalis sancti Victoris, et monachis ejus, aliquid de
alode nostro, id est vineam, que est in comitatu Neniausensi , in ter-
minio de villa Sancti Egidii, in loco qui vocatur Agals, una cuni
consensu domni Beraldi1 abbatis, et cura consensu domni Raymundi2
comitis, in presentia Gonzaldi procuratoris et Guarini et Bernardi
Teudini; qui mibi advenit et filiis meis per nostram complantationem
vel per quacumque voce. Et terminatur, a meridie , juxta vineam Gir-
1 Bcialdus, abbas sancti /Egidii, cire. 1060 minor Pontii, comiris Tolosani fraterque Guil-
— cire. I0TG. iclmi IV, cui in comitatu Tolosano , anno
* Raimundus, cornes de Sancto JEsiâio, filins !088, successit.
198 CHÂRTULÀRIUM
f' *$■ berto Ventre Lato; * et de occidente, vinea Pontii Bermundi de
Someire ; et de alio fronte , vinea Andrée aurifici. Quantum istas
afirontationes includunt, omnia hoc tibi, supradicto abbati , totum ab
integrum vendimus , excepto ipso fisco quod pertinet ad sanctum
Egidium ; et est precium nnor libras denarios mergulinos , que tibi ,
supradiclus Dominicus , liberavit Wilemntus , prepositus sancti Ge-
nesii Arelatensis1. Quem vero predicta vinea, que tibi vendimus, de
nostro jure in tuo tradimus dominio potestatem , ut quicquid exinde
faeere vel judieare volueris, libéra in Dei nomine habeas potestatem,
cum exios vel regressios suos , ad proprio. Et qui ista venditione in-
rumpere temptaverit , non hoc valeat vindicare , sed conponat, aut
conponam tibi ista vinea que tibi vindo in duplo , cum omnem suam
immelioratione. Et hac venditio firmis permaneat omnique tempore.
169.
Carta sancti Genesii.
sfebr. 1000. Omnibus in Christo licet fidelibus , dum canonica et catholica
auctoritate persistimus , non hactiva , set contemplativa vita perscrutare
debemus, ut, dum in hoc seculo vivimus, unusquisque homo de
aeterna retributione qualiter recipiat cogitare débet ; et ita perficiamus
in hoc seculo , ut in futuro cum sanctis mereamur porcionem habere.
Quapropter ego , in Dei nomine , Ermengarda peccatricis , audiens
promissa Domini, dono ad opus Dei, et ad ecclesiam almi martiris
Genesii ceterorumque sanctorum, et ad monacos ibidem servientes,
vel ofïitiorum ritu Domino famulantibus. Propterea cedo vel dono ,
pro anima genitori meo Pontione et matre mea Bellidrude , vel pro
anima mea Ermengarda, indigna peccatrice, et pro anima filio meo
Flavio , ut Deus omnipotens dimittat omnia peccata nostra et paren-
tibus nostris, et a pénis inferni sive de potestate diaboli liberare
dignetur; propterea dono aliquid de hereditate mea, qui mihi per
donatione de pâtre meo domno Pontione legibus obvenit , hoc est
de vineas cultas modiatas vi, infra dua loca. Est ipsa hereditas in
Idem qui dicitur prior in nonnullis chartis. Vid. sup. n. 161.
SANCTI VICTORIS. 199
comitatu Avenionense, in agro Rupiano , in lerminio de Villa Laurala,
in loco que dicunt Basellano, niodiatas mi, simul tenentes; suni
inter consortes, de totasque partes, me ipsa donatrice. In alio loco
qui dicunt Ludazano, modiatas n , simul tenentes; consortes de
lolas parles me ipsa donatrice, hac si quis alii sunt c[ons]ortes. Et
faciant ipsi monachi de ipsas vineas quiquid benefacere vel ministrare
voluerint, id est abendi , tenendi, comutandi bene, eorumque suc-
cessoribus monacbis ibdem servientibus derelinquendi, in Dei no-
mine, babeant integram licentiam et polestatem. Sane si quis, ego
aut heredes mei vel ulhis bomo, qui contra donatione ista ire,
agere vel inquielare volueril , prius iram Dei omnipolentis et omnium
sanclorum incurral , et induatur malediclionem sicul vestimentum,
et intret sicut aqua in viscera ejus et sicut oleum in ossibus ejus,
et absorbeat eum terra vivum, sicut Dalan et Abiron fecit, et sub-
focbent eum oranes maledicliones que in veteri et in novo Testamento
scripla sunt; et non liceat ei venundare quod repetit, sed componat
auri oplimi libras ni; et post ista omnia, donalio ista firma sta-
bilisque permaneat, eum stipulatione interposita, pro omni firmitale
subnixa.
Facta donatione ista in Are[lale] civitate, publiée, nouas febroarii,
anno millésime, régnante Rodulfo rege.
Signum Ermengarda, qui banc donationem per bonam voluntatem
scribere et firmare rogavit, manu sua firmat. Poncius Juvenis et filius
suus Jozfredus firmat. Poncius', episcopus Massiliensi aecclesie, fir-
mat. Archinrichus ' abbas firmat. Amelius firmat. Vuillemus firmat.
Auriolus firmat. Teutbaldus, filius Ermengarda, corroboravit et voluit
hac firmavit. Balda, soror sua, voluit et firmavit.
170
Carta de Rupiano.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, ut qui-
1 Punlins I. « Archiniiius, alibas Momis Majoris.
973 vel 974.
200 CHARTULARIUM
cumque rem suam in alicumque transfundere voluerit potestatem, per
paginem teslamenti eam infundat, ut prolix[is] lemporibus secura et
quietat permaneat. Igitur ergo Arantrudes cesatrix adque donatrix ad
Daniel et ad Agilberto, presbytères, una pro Dei amore et pro re-
medium avium nieum et avia et mater mea et meipsa pecatrice , is
nominibus , Rodberto et Arantrude et Ermentrude , ut Deus omni-
potens dimittat omnia peecata nostra , propterea cedo vel dono aliquid
de proprietatem mea , qui miebi ex projenie parentorum meorum
legibus obvenit. Est in comitatu Avinionense, in agio Rupiano,in
terminio de villa" Tarascone, in loquo qui dicilur Villas; ibique dono
ad ipsos presbyteros de vinea culta semodiatas m, consorles de [n]no
lalus et uno fronte Bonfilio levita, de alio latus Bonutio, de alio
vero fronte terra saneti Cessarii ac si quis alii sunt eonsortes ; eo
actenus tenore, quandiu Daniels et Agilbertus presbyleiï* vixerin! ,
teneant et possideant, post obitum vero [ad] opus Dei et saneti Pétri
revertant , ubi ego Arantrudes requiescit. Sane si quis, ego aut be-
redes mei vel ullus bomo, contra donatione et elemosina ista ire, agere
vel inquietare voluerit, non valeat vendicare quod repetit, primus
ira Dei omnipotentis et omnium sanctoruin incurrat, et induantur
maledictionem sicut vestinientum , el intravit sicut aqua in interiora
ejus et sicut oleum in ossibus ejus, et taies maledictio quas venit super
filios Israël sicut Datan et Abiron, et non valeat vindicare quod repetit,
se[d] componat de auro libra i, et in antea elemosina isla firma stabilis
permaneat omnique tempore.
Facta donatio ista in Arelate civitate, publiée, in mense setimbri,
anno xxxvn régnante Conrado rege.
Signum Arantrudes, qui bac cartulam scribere et firmare rogavit ,
manu sua firma. Signum Ermentrudes , mater mea , et soror mea Vuit-
burgus, voluerunt eteonsenserunt, manus illorum firmaverunt. Signum
Autrigus, virus suus, voluit et consensit et firma vit, et filia sua Pontia
firmavit. Signum Lanbertus major firmavit. Signum Bonfilius viearius
firmavit. Signum Ricbelus firmavit. Signum Vuadaldus firmavit. Si-
gnum Daidonatus firmavit. Signum Aicardus firmavit. Signum alius
Aicardus firmavit. Signum Ermenfredus firmavit.
SANCTI V1CT0R1S. 201
171.
Carta de cambra de mansionibus Hieronimi in Arelate.
(Fragm. in Gall. christ., I, 55b.)
Ego Jheronimus, Rainois quondam filins, et Mirmanda, uxor mea, 7dec.
audientes Dominum , etc Domino Deo sanctoque Yictori, Jhesu loi — 106
Cbristi gloriosissimo martyri , Massilicnsis monasterii , et monachis
Deo ibidem servientibns et servituris, in presentia domni Raimbaldi ,
Arelatensis urbis arcbiepiscopi , clericorumque et nobilium laicorum
ejusdem civitatis , et eodem arcbipresule hoc ipsum laudante, donamus
promp[to]que animo et voluntario transfuudimus mansiones, quas in
urbe supradicta habere videmur, juxla ecclesiam sancti Martini'
superque Rodani fluminis ripam. Terminantur autem mansiones ille
territoriumque earum , ab oriente , mansionibus Aicardi Yso ; a me-
ridie, mansionibus Vulveradi et Amelii , ejus fratris; ab aquilone,
Rodani fluvio; ab occidente vero, masionibus Heloys. Ego jam
dictus .Iheronimus et Mirmanda , uxor mea, donavimus Domino Deo
et predicto sancto Victori Massiliensi, et monacbis, tam presentibus
quam futuris, ejusdem loci, suprascriptas mansiones, cum terra in qua
fundate sunt et cum suis exitibus et reditibus ; ea videlicet ratione , ut
ij)si easdem babeant, teneant et possideant, et suam voluntatem de
eis ut faciant setnper. Si quis, etc
Facta est autem mense decembri, feria nu, vu idus decimber,
luna xxvmi, féliciter2.
Ego Jheronimus sepe nominatus et uxor mea et frater meus
Boso, banc donalionem firmavimus et testes firmare jussimus et roga-
vimus, in manu Richai, monachi et prioris sancti Genesii. Donmus
' Edit. ecclesiam sancti Genesii. annum cujus dominici dies littera Ii signati
* Ex nomine Richai prioris iniïa scripto sunt, ca non nisi ad annos 10-18, 1051 et,
liane ehartam liquet datam fuisse et post a. 1005 est adscribefiaa. Quod ad lunaî diem 29
10ii, (juo mentio Arduini prioris novissima pertinet , is cura die 9 novembris minime qua-
occurrit (Vid. supra, n. 100), et ante drat. Auctores Gall. christ., omissis notis quas
a. 1007, quo Willelmus prioratu potieba- habet codex, chartam ad a. 1067 rejecezput.
tur (Vid. supra, n. 102). Cura autem nota Qua vero ratione? dicere non possumus.
cbronologicœ nostram chartam referont ad
I. 26
202 CHARTULARIUM
archiepiscopus Raimbaldus firmavit. Ugo de Baie firmavit. Vulveradus
et Amelius, frater ejus, firmaverunt. Otto firmavit. Eldebertus Do-
donis firmavit. Aicardus Yso firmavit. Isnardus, filius Christofori, fir-
mavit. Pontius Teuberti firmavit. Fulco, frater arebiepiscopi , firmavit.
Atenulfus decanus firmavit. Vuillemus Cotaroni firmavit. Rostagnus
Dodonis firmavit. Rostagnus Damiani firmavit. Rostagnus Aldierii fir-
mavil. Poncins Cancelli canoniens firmavit. Cerunculus de Massilia
firmavit. Aimaricus firmavit. Bremundus clericus firmavit. Poncius
Guidonis firmavit. Amelius Bastonus firmavit.
172.
f. 40
Carta commitalis de Tripontio.
16 jun. !Oio. Agitur nunc more legis romane , ut , si quis quippiam vult transfun-
dere donando, per paginam litterarum hoc corroboret; antiquitus
enim sine litterarum corroboratione vigebat. Nos autem, secuti
potiorem usum , donamus vel cedimus , bis litteris roboratum , aliquid
de nostro jure. Ego quippe Godfredus et frater meus Bertrannus1,
comités Proventie , * propter Deum et remedium animarum nostrarum
parentumque, donamus sancto Victori et sotiis ejus, abbatibus vel
monachis ibidem Deo degentibus, tam presentibus quam futuris,
alode nostro comitale, duas petias de terris, in Tripontio. Et habent
consortes, a parte orientis, via puplica; a meridie, terram sancti
Cesarii ; a parte occidenlis , fluvium Rodani ; a parte aquilonis , eccle-
siam sancti Juliani. Quantum infra istas quatuor affrontationes est,
tolum damus integrum, sine ulla difficidtate ; et sunt in comitatu
Arelatense , in terminio Tripontio ; et in peciam minorera in medio
babet unum vasum. Si autem, etc
Facta est haec donatio in monasterio sancti Genesii , in mense
januario, xvn kalendas februarii, in festa sancti Honorati, anuo ab
incamatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo xl , indi-
tione vin.
1 Gàufredus I et Bertrandus I, Clii Guillclmi II.
SÀ1NCTI VICTORIS. 203
Signum Godfredi et Bertranni comités , qui bec donatio fecerunt et
firmare rogaverunt. Signum Yuillemi de Cucuro. Signum Arberti, filius
Matil[dis]. Signum Pétri de Gosser. Signum Porcelleti , filius Volvera.
Signum Petro Odgeri. Pontius clericus firmat. Vuillemus Baltugado
firmat. Vuido de Lorada firmat. Rainulfus Ascher firmat. Isnardus
Morcello firmat. Christoforus firmat. Aicardus Yso firmat.
Roborata bec carta octabis sancti Laurentii1, in manu arebiepiscopi
domni Raimbaldi*, et Arduini, prions sancti Genesii. Si quis deinde
inquietare voluerit, analhema sit. Franco de Marinnana firmavit.
Allierius de Aligno firmavit. Petrus Orela firmavit. Quapropter robo-
rationem ejus , dedimus lx solidos viennensos probate monete ; ea
videlicet ratione est confirmata , ut amplius non sit a nullo inquisila
neque corrupta , et qui temptaverit anatema sit. Amen '.
173.
Carta Adalrado de Triginta Modia.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, ut, qui- Mart.,
cumque rem suam in qualicumque parte transfundere voluerit, pev cire. io:>o.
paginem testamenti eam infundat, ut prolixis temporibus secura et
quieta permaneat. Quapropter ego, in Dei nomine, Hysnardus et
conjux mea Vuidburga donamus ad limina sancti Victoris Massi-
liensis aliquid de alode nostro, pro remedium animas nostras et pro
anima de filio nostro, nomine Adalrado, ut Deus omuipotens dimiltet
omnia peccata nostra et anima de filio nostro , et collocet eas inter
agmina sanctorum , ubi epulantur justi. Qui est in comitatu Arela-
tense , in agro Triphontio , in cluso quod vocant Triginta Modia : hoc
est de vineas modiatas ni, simul tenentes ; et in commitatu Adve-
nionense , in terminio de villa que dicunt Aurignana , modiatas m de
vineas, et uno maso, cum terris cultis et incultis, et cum quantum
nobis pax obvenit vel obvenire debuit; et nicliil nobis non reser-
vamus : in ea vero ratione , ut nullus bomo , nec ulla opposita vel
' <" aiigusti. » Conftr cum cîiarta n. 153.
* RaimbaMus, archiepiscopus Arclatensis.
204 CHARTULARIUM
arnissa persona, qui contra douatione vel helemosina isla, ull'umquam
tempore, ire, agere vel inquietare aut inrumpere voluerit, primis
ira Dei omnipotentis et omnium sanctorum incurrat, et cum Anna et
Caypha et socius ejus Barrabba, et cum Oloferno et cum Juda tra-
ditoi'e, in baratro perditionis dimergant; et non sit illi Deus adjutor;
ne sit qui misereatur pupillis ejus, et fiant filii sui orpbani, et uxor sua
vidua, et postea fiât excommuniatus; et in antea donatio vel belemosina
ista firma permaneat, omnique tempore, cum stipulatione interposita,
pro omni firmitate subnixa.
Facta donatio ista in Arelate civitate, publiée, in mense martii, anno
incarnati Verbi , régnante Domino nostro.
Ego Hysnardus et uxor mea Vuidburga et proies nostri , mas-
culi et femine , qui donatione vel belemosina ista scribere fecerunt ,
manibus illorum firmaverunt, et aliis rogerunt ut firment. Signum
Petrus et Vuilelmus et Eleix, fratres , voluerunt et firmaverunt. Signum
Bermundus clericus firmavit. Signum Vuilelmus firmavit. Signum Rai-
noardus firmavit. Signum Bernardus Senioretus firmavit.
174.
Carta de niodiata rasa que est in Laquis, in Tiipontio.
Mai. 1001. In Dei nomine. Conventia sent promissionis , qualiter convenit inter
domno Pontione, episcopo sancte sedis Massiliensis ecclesie, nec non
et fidèles nostros Ava , et filiis suis Cotaronus et Iterius et Aicardo
et Rostagno , cujus beneficius1 est, apnt alicos bominem, nomine
v. Mircurino , et uxore sua * Madavede ; noscitur quomodo convenissel
inter illos , de terra arabile sancte Victoris. Est in comitalu Arela-
tense, in agio Tripontio , in terminio de villa Debongerias, bubi
dicunt Laquis, boc est de terra modiata rasa. Est inter consories, do-
duos latus, ex ipsa fronte, ipsa terra; de alio l'ronte, via publica,
bac si quis et alii sunt consortes. In taie vero conventnni ipsi labo-
ratores ipsas vineas cum bono studio plantare, vitis fodere et proba-
1 Cod. btnefilius.
SANCTI V1CT0RIS. 205
gare et fecundare sluduerint; cum bene avineatas fuerint, ipsi labo-
ratores de ipsas vineas imam medietatem recipiant a proprium alodein.
Et si nécessitas eis eveneritet venundarecupiunt, non liceant aliénait*,
nisi episcopo saneti Victoris, aut cujus" beneficius erit, per taie vero
precium, sicut boni hommes pretiaverunt; et si emere non voluerit,
vendant cui volu-rit. Sane siquis, nos aut episcopus vel cujus bene-
ficius erit, contra covenentia ista ire, agere vel inquietare voluerint,
non valeat vindicare quod repetit, set componat in vinculum auri
liobtimi untias duas , et in antea covenentia ista fuma , stabilis per-
maneant homnique tempore.
Facla convenientia ista in Arelate civitate, publiée, in mense madii,
anno millesimo primo , régnante Rodulfo rege.
Signum domnus Pontius episcopus et Ava et filiis suis, qui anc
convenientia scribere fecerunt; manus illorum firmaverunt. Pet rus
firmavit. Dido finnavit. Vinzanus firmavit. Agubranus firmavit. Rai-
iialdus firmavit.
175.
De masionibus Patoni.
In sancte et individuse Trinitatis, unius verus Dei nomine , simulque 9 jun. nus.
pro remedio anime meae fratrisque mei Heldeberti, qui in hoc
michi opère adjutor existit, aliorumque fratrum meorum, et pro ani-
mabus gehitoris ac genitricis nostre , omniumque parentum meorum ,
lam vivorum quam et defunctorum , ego Pato , canonicus saneti
Genesii Arelatensis martyris, aliquid de bis que possideo omnipotenti
Deo sanctoque ejus martyri Yictori, monasterium Massiliense cujus
sacralissima continct membra , et abbate présent i, domno scilicet
Vifreto, monacbisque ibidem Christo Domino servienlibus, tam pre-
senlibus quam futuris , ut exorent omnes pro sainte mea omniumque
supradictorum parentum meorum, dono alque perpeiualiter trado, id
est oiansiones optimas in Arelate , non longe ab ecclesia beati ^ in-
centii martyris, quas ex duabus partibus, id esta solis ortu et sep-
tentrione, vie terminant publiée ; ex aliis vero duabus, illustrissimorum
nobiliuaique virorum mansionibus circumeluduntur, id est, ab occasu,
206 CHARTULARIUM
domni Fulconis ; a meridie , domni Landeberti. Sane si quis contra
hanc donationem insurgere voluerit, aut irritam eam facere tempta-
verit, hoc vindicare non valeat , sed reus exinde auri optimi libras mi
in vinculis reddere cogatur, et insuper donatio hec firma stabilisque
permaneat. Scribere maledictionem non est super h ">c necessarium ,
cum omnes qui sancluariam sibi vindicare possesMonem voluerint
maledictioni subjaceant , testante propheta : «Omnes, inquid, prin-
cipes eorutn qui dixerunt : Hereditatem possideamus sanctuarium Dei,
Deus meus, pone illos ut rotam, et sicut slipulam ante faciem venti.
Sicut ignis qui comburit silvam, sicut flamma comburens montes, ita
persequeris illos in tempore tuo , et in ira tua turbabis eos'. » Ecce
qualiter bis et aliis pluribus subjacebunt maledictionibus qui sanc-
tuarium sibi causam in hereditatem possidere voluerint.
Facta donatio hec anno ab incarnatione Domini millesimo xv, in-
ditione xiu, luna xvm, mensis junii die vim, sub Fratrum signo,
rogante me donatore , nomine Patone , cum fratribus meis , scriptoris
calamo , Isarni vocabulo, abbate suo jubente, salisfaciente; Radulfo
régnante , Alamannorum rege. Ego Pato hanc kartam fieri rogavi et
manu propria firmavi, ac testes subnixos firmare rogavi. Domnus
Vuilelmus vicecomes firmavit. Frater ejus donus Fulco2 firmavit. Et
abuit Ysnardus , frater Patone , precium de ipsas mansiones , per sua
portione , solidos xxx. Ysnardus et Heldebertus , fratres , voluerunt et
firmaverunt. Deidonatus firmavit. Bernardus, frater ejus, firmavit.
Isnardus firmavit. Volveradus firmavit. Bermundus firmavit.
176.
De manso de Laurata.
18 iiiii 1033. Ante tempus legi istius donationis etiam sine gestorum testifica-
tione valebant ; nunc vero , post hanc legem , nec nuptiali nec qua-
libet inter quascumque donatio valere potest , si gestibus non fuisset
alligata. Quapropter ego, in Dei nomine, Richardus, *auctoritate
secutus, dono [ad] opus Dei et sancli Pétri necnon et sancti Victoris,
' !>s. LXXXII, 14. * Guitlelmus II et Fulco, vicecomilcs Massili.r.
(•47
SANCTl VICTORIS. 207
monasterii Massiliensis, pro remedium animas nostras et de genitore
nostro vel génitrice vel omnium parentum nostrorum , ut anime
nostre in inferno non sint deducte , sed ad paradisi gaudia mereamur
pervenire; propterea dono aliquid de alode meo, qui est in commitatu
Advenionense , infra villa que vocant Laureata , hoc est maso uno ,
ipso maso suprascripto , que Aycardus tenet approprium alode , cûna
curte et exago, et quantum ad ipso maso pertinet. Et super ipsa villa
donamus de terra arabile ' Habet consortes , ex una parte , terra
sancti Martini, et ex alia parte via publica, et de duobus partibus
nos ipsos beredes , vel alii sunt consortes. Eo aclenus tenore , ut ego
nec beredes mei vel ullus liorao a[ut] ulla opposita vel amissa persona
qui contra donatione vel belmosina ista ull'umquam tempore ire, agere
vel inquietare aut inrumpere voluerit , primis ira Dei omnipotentis et
omnium sanctorum incurrat, et cura Anna et Caypha et sociis ejus,
Barrabba, et sit maranatba, et Holoferno et Juda traditore in baratro
perditionis ; non sit illi Deus atjutor; ne sit qui misereantur pupillis
ejus ; fiant filii sui orpbani, et uxor sua vidua; et postea sit excom-
municatus ex parte Dei et omnibus sanctis; et postea componat in
vinculum a poteslate auri optimi libras v. Et in antea donatio ista
firma permaneat omnique tempore, cum stipulatione interposila pro
omni firmitate subnixa.
Facta donatio ista in ,Arela civitatè, publiée, xn kalendas martii,
anno primo quod Odo rexs cepit regnare.
Signum Ricbardus, qui donatione vel belemosina ista scribere fecit,
manus illius firmat, et alius rogant ut (irment.
177.
Carta de tribus modiatis vinearuni que sunt subtus Laurata.
In Dei nomine. Ego Leotaldus , pro remedio anime mee et filioruni ton
meorum , Isnardi scilicet et Rohtlandi , aliquid de alode meo omni-
potenti Deo et sancto Victori, ejus marlyri , monasterii Massiliensis,
Lacuna in Cod. clamatus Vienna; , anno 1034, rex Bursundiœ
2 Odo , cornes Campaniœ et Bltsensis , pro- et Provinciœ.
208 CHARTULARIUM
offero, trado veldouo, id est très semodiatas de vinea; in tali scilicet
conventione, ut, dum vixero, unam modiatam teneam et possideam;
post obilum meum , remaneat supradicto martyri et abbatibus et
monacbis, ibidem Deo servientibus. Et est ipse alodis in comitatu
Arelatense , subtus villam quam nominant Lauradam , subtus ecclesiam
sancti Clementis. Ipsa vero semodiata , quam in presenti offero, hos
babet terminos : de una parte , habet consortem Rainnaldam ; de alia,
Belet; detertia vero, Martinum presbiterum; de quarta, Guarmundum.
Illa vero modiata, quam ad usum meum dum vivo retineo, hos babet
terminos : de una parte, Belet; de alia , Martinum; de tercia, Mercu-
rinum; de carta, planum quem vocant Rubianum. Sane si aliquis
contra banc donationem meam venire vel obsistere voluerit , obtinere
non valeat, se[d] cogalur in vinculis exsolvere auri obtimi libras m.
Facta bec donatio anno incarnationis Domini ' septimo decimo ,
inditione vi.
Ego supradictus donator Leotaldus manu mea firmavi , et filii mei
firmaverunl Isnardus et Rohtlandus, et testes firmare rogavimus.
178.
De Laurata.
\i. In Dei omnipotentis nomine. Ego Truannus, et filii mei Guido et
Eldebertus et Ugo , pro remedio animarum nostrarum parentumque
nostrorum , et propter premium eterne vite, propterque metum
géhenne , donamus eidem omnipotenti Deo et cenobio sancti Victoris,
martyris gloriosi, non longe a Massiliœ moenibus fundato, et abba-
tibus ac monacbis ibidem Deo servientibus, futuris ac presentibus,
mansiones in villa Laurata, que jacent ante ecclesiam sancti Thome.
Et, de ipso fronte sancti Thome, habet in lo[n]gum dextros xiiiicim;
et de occidente , dextros quinque ; ab aquilone , terra sancti Pétri ;
ab oriente, dextros octo. Vere si aliquis heredum meorum aut aliqua
quecumque persona hanc donationem inrumpere vel violare tempta-
1 Suppl., milles imo.
SANCTI VICTORIS. 209
verit , non valeat vindicare quod injuste appetierit , sed coactus com-
ponat in vinculo auri obtimi libras v, etc.
Ego Truannus et filii mei, qui hanc cartam fieri jussimus, manibus
propviis firinamus ac testibus firmare rogamus. Ricardus firmat. Fulco,
frater ejus, firmat. Cbristoforus firmat. Rostagnus firmat. Bemardus
presbvter firmat. Petrus firmat. Rainaldus firmat. Primingus, filius Ros-
tagni, firmat. Oto firmat.
179.
Carta judaica de terra Archimbei't.
Àgitur nunc, more legis romane, ut, si quis quippiam vult trans- 27 Jan. 1040.
fundere donando vel comutando, per paginam letterarum boc corro-
boret; antiquitus enim sine literarum corroboratione vigebat. Nos
autem , secuti potiorem usum , vendimus vel eedimus , bis litterulis
roboratum, aliquid de nostro alode. Nos itacpie Abamari, cognomenlo
Malas Trug, et Jucepb, cognomento Bona Fides, vindimus ad mo-
nacbos seu abbates présentes atque futuros sancti Victoris et sotio-
rum ejus nostro alode, in loco que nuncupant a la Rocbeta, super
fluvium Rodani, propter precium solidorum xx : et est in comitatu
Arelatensi ; in tali videlicet , ut teneant et possideant ratione, sine ulla
contrapellalionem ullius persone. Sane si quis, etc.
Facta carta vinditio anno millesimo ab inearnatione Domini noslri
.Jhesu Cliristi quadragesimo vi, kalendas februarii.
Ego Josfredus ' cornes et uxor mea donamus et firinamus dona-
tionem terrarnm judayearum, que infra ista carta scripte sunt, Domino
Deo et sancto Victori, et abbati et monacbis, tam preseutibus quam-
que fiituris, propter precium quam inter nos et ipsos convenit. Firma-
•vimus et firmare jussimus. Signum Volveradus firmavit. Porcelletus,
filius ipsius, firmavit. Aldegerius firmavit. Rigualdus firmavit. Raimun-
dus firmavit. Galafredus firmavit. Signum Ebrardus. Signum Bemar-
dus Senioretus. Signum Rainallus Allier. Signum Aldebertus Dodo.
Signum Guibertus. Signum Drogo. Signum Poncius Arveus. Signum Bo-
sonus. Signum Bermundi Lanbesci. Signum Lambertus. Signum Aimo.
1 C.ofTredus I, Pro>incia; comis, filius Guillelmi II.
I. 27
210 CHARTULARIUM
180.
Carta de Gimello.
1036 In Dei nomine omnipotentis , Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego
Belliildis, una cum filiis meis Carbonello, Berengario atque Amico, pro
remedio anime mee parentumque meorum ac filiorum, facio donacio-
nem summo Deo sanctoque Victori , martyri glorioso , ejusque monas-
terio , non longe a Massilia fundato , de quadam mea hereditate, sita in
coniitatu Arelatense, in loco qui dicitur Gimellus, quantum micbi
pertinet , vel quantumcumque in ipso loco videor babere, in campis,
in vineis, in terris cultis et incultis. Omnia omnino omnipotenti Deo
ac martyri supradicto in perpetuum possidendam a monacbis tradens,
dono ab integro, ut monacbi supradicti, consistentes monasterio, pro
nostrorum remissione pecaminum ablutioneque reatum intercessores
existant apud Dominum ; et boc facimus etiam pro anima Heldeberti
episcopi1. Si quis ex nos aut aliqua persona alicujus ordinis hanc
donationem conatus fuerit facere irritam , implere nequeat , sed male-
dictio Dei omnipotentis sanctorumque omnium super eum descendat,
ac solvens très uncias auri optimi, etc.
Facta donalio bec anno incarnationis Domini millesimo xxx vi ,
indicione un", régnante Domino nostro Jhesu Cbristo.
Et Belliildis, qui bac donatione fecit, firmavit, et alii ita, ut j assit,
firmaverunt. Berengarius firmavit. Amicus firmavit. Rainaldus firmavit.
Rostagnus firmavit. Girunculus firmavit. Heminus firmavit. Atenul-
pbus firmavit.
181.
Carta de Rubiano ad Lona.
Cire. 1050. In nomine sancte et individueTrinitatis. Ego Jausfredus Carbonellus,
filius condam Nivionis , cogitans salutem anime mee , simulque consi-
derans casum et infirmitatem corporis mei, et amore tactus eterni Dei,
dono Domino Deo et sancto Victori et abbati vel monachis , tam pre-
1 HUdebtrtus Avenionensis episcopus , circa a. 103o defunctus.
SANCTI VICTORIS. 211
sentibus quamque futuris, in villa Luperias, totam partem hereditalis
mee de uno virgerio, simul cura mansuario. Simul dono in ipsam
villam, in clauso de Sabado, de duabus modiatis vinee totam terciam
partem; ad Mol, ad portum de Luperias, xvm sextariatas de terra ; vinea
Aguilena , infra duas pecias, totam partem suam; ad Campum Cam-
pulonie, supra viam de Laurata, totam terciam partem que ei contin-
git; ad clausum Fuxanum et ad Rados et ad Melarem, totam terciam
partem de terra culta et inculla que ei contingit. Donat sancto Victori,
simul et in ipso clauso, très quartariatas de vineis, quas redemit soli-
dos vi melgurenses , suas proprias donat sancto Victori ; et in omni
loco, uBicumque mihi pars obvenit, dono sancto Victori totam partem
meam; et in villa Tarasco, de duabus vaxellis terciam partem.
Petrus et Ugo, fratres istius donatoris, firmaverunt. Bernardus
Semorellus et filius ejus Raimundus firmaverunt. Rermundus Adalras
et nepos ejus Vuilelmus firmaverunt. Wuiguirannus Bastonus firmavit.
Senioretus firmavit.
182.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine sanctissimeque ejus dispositionis ordi- 1052.
natione. Ego Petrus, et .lausfredus et Ugo, fratres mei, Nivionis con-
dam filii, pro redemptione animarum nostrarum, etc donamus et
reddimus omnipotenti Deo sanctoque Victori,* ejus martyri, et abbati f* *3.
presenti domno Petro , omnibusque monacbis , tam presentibus quam
et futuris, qui secundum regulam sancti Benedicti vivere ibi studuerint,
medielatem scilicet de nostra condamina , quam babemus in comitatu
Avionense, in Rubiano, in loco qui dicitur ad Lonam. Et babet ipsa
eondamina, ad ambobus lateribus, per longum dextros ccxlviiii, et
in una quaque fronte, dextros cxxx; eteonsortes, ex uno latere , lonam
aquarum; de alio latere, fronte, terrain vicinabilem; de alia vero
fronte, terrain sancti Pétri et Wuilelmi , ac si quidam ' sunt consortes.
Hanc donationem seu pocius wuirpitionem , sicut superius dictum est
facimus Domino Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii, et
1 ('od, quittent.
T
212 CHARTULARIlJM
donmo Petro abbati et monacbis presentibus atque futur is; ea vide-
licet ratione,ut habeant, teneant et in perpetuum , sine ulla contra-
pellatione et inquietudine , possideant, et quicquid voluerint inde
faciant. Sed si aliquis (quod evenire minime credimus) contra banc
donationem et nostram guirpicionem, quain fecimus, sicut jam sepe
dixinius, Deo et sancto Yictori , Massiliensis monasterii, et donmo
Petro abbati, et monacbis loci ejusdem, a quibus propter eam l"
solidatas accepimus, quis venire vel obviare volueril, anullando vel
decurtaudo vel in aliquo eam minuendo, non valeat quod voluerit
obtinere, sed cogatur auri libras x oplimi in vinculo exsolvere.
Facta donatio atque guirpitio bec anno inkarnationis dominice mil-
lesimo l°ii°, indicione ma.
Ego Petrus, et Jausfredus et Ugo, fratres mei, banc donationem et
wuirpitionem scribere rogavimus, et manus nostras roboratas firmavi-
mus. Bernardus Senioretus firmàvit. Raimundus, filius ejus, finnavit.
Rainaldus Rostagnus finnavit. Rigualdus finnavit. Petrus Bastunu»
finnavit. Bermundus firmàvit. Petrus Adalras finnavit.
183.
i Mart. I03o. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, elc
Hanc ego Ugo Adalras et uxor mea, et Pelitus diaconus et domna
Bellidrus et Rigualdus, auctoritate secuti, donamus, [ad] opus Dei et
sancti Yictoris monasterio Massiliensis, pro remedium animas nostras,
utDeus omnipotens dimittat nobis omniapeccata nostra, et de genito-
ribus nostris vel génitrices atque omnium parentum nostrorum, ali-
quid ex alode nostro, que est in comitatu Advenionense, in agio
Rupiano, super villa que nuncupant Laurata, in cluso que vocant
Petra Monica, modiatas vin de terra arabiles, que fueruul vineas. Sunl
inter consorles, de uno latus, via puplica; et de alio latere , stantem
Petra Monica; et inclusunt super Sancto Clémente modiatas n°\ Si
quis, etc.
Facta donatione ista in Arela civitate, puplice, Ualendis martii,
anno primo quod Odo rex regnare cepit.
SANCT1 VICTORIS. 213
Signum Adalras et uxor mea Dumidia et domna Bellidrus et Pe-
lilus diaconus et Rigualdus, qui donatione ista scribere fecerunt et
nianus pi oprias firmaverunt. Signum Hvsnardus Adalras teslis. Signum
Bernardus Senioretus firmavil. Signum Bermundus clericus firmavil.
Signum Teudebertus de Romanino firmavit. Signum l'go, filius ejus,
firmavit. Signum Raiualdo testis. Signum Sancia firmavit.
184.
Carta de vineis de Rubiano.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gausfredus1, mai- 1057.
chyo sive cornes Provincie, et uxor mea Stefania, et filius meus Ber-
trannus*, donamus et reddimus domino Deo et sancte Marie et sancto
7 te
Victori, marlyri Massiliensi, et monacbis ejus, tam presentibus quam-
que futuris, terram que est in Rubiano, unam condaminam videlicet,
quam dédit avus meus Wuilelmus3, marchio sive cornes Provincie, et
avia mea Adalax4, comitissa, cuidam homini, Ugoni videlicet Blavie;
et ipse Ugo, sicut adquisivit eam ad proprium alodem de supradicto
avo meo et avia mea, ita dédit eam sancto Victori ad proprium
alodem 5. Quapropter ego supradictus Gausfredus cornes et uxor
mea et filius meus, timentes judicium Dei terribile, quod maie inva-
dimus nunc bene libenli animo reddimus, pro remedium animarum
nostrarum et parentum nostrorum, supradicto martyri , beato Victori,
et monacbis ejus, ut sit firma ipsa redditio in secula seculorum, amen.
Ipsa vero terra plantata est in loco qui vocatur Rubiano ; de una vero
parte, in front at in via puplica. que vadit de Tarascone ad Laurata; de
alia parte, lona de Rubiano; de duas partes, infrontat in terra que
fuit de Primingo el Truamio. Hanc vero supradiclam terram, que
jacet infra istos terminos, ego Gausfredus cornes et uxor mea et filius
meus Bertrannus , sicut supradictum est , sic reddimus Domino Deo
el béate Marie et supradicto marhri Victori, el abbalo et monacbis
' Gaufridus I. ' Adelaïs, comitis Guillelmi I secunda uxor,
* Bertrannus II , qui patri sutccisil , anno inatercjue Guillelmi II.
1063 vel circiter. « Vid. infra, n. 186.
» Guillelmus II.
214 CHARTULARIUM
qui manent neque futuri sunt, ut babeant ad proprium alodem , sine
v. ullo contraditore , usque* in secula seculorum, amen. Ego vero Gaus-
fredus etuxor mea et filius meus liane donationem fecimus, et propriis
manibus firmavimus , et testibus subscriplis firmare rogavimus. Si
quis vero, etc.
Domnus arebiepiscopus Raiamballus1 firmavit. Rostagnus1, archi-
episcopus Aquensis, firmavit. Alfantus, episcopus Atensis, firmavit.
Rodulfus, episcopus Cabillonensis , firmavit. Poncius, episcopus Gla-
necensis, firmavit. Gausfredus de Rians firmavit. Wuilelmus Baltu-
catus et Leodegarius firmaverunt. Leodegarius de Medillone firmavit.
Wido de Fos firmavit. Fulcho, filius Wilelmi Juvenis, firmavit. Guido de
Laurata firmavit. Volveradus et filius ejus Rostagnus Porcelletus firma-
verunt. Petrus Albaricus et Dodo, frater ejus, firmaverunt. Raimundus
Primingus firmavit. Petrus Aurela et Basilius, frater ejus, firmaverunt.
Facta bec carta anno dominice incarnationis mlvii, indicione x,
régnante Enrico, rege Romano.
185.
Brève de decimo de Rostagno de Tripontio.
Sœc. xi. Brève de donatione de decimo, quod donavit Rostagnus Oculus de
Bucco, et mulier sua et filii sui, sancto Victori, de ipsis vineis sancti
Victoris, que sunt subtus ecclesiam sancti Juliani, in Trebontio , sci-
licet medielatem de toto decimo de ipsis vineis sancti Victoris, in
presentia domni Ugonis de Balcio et sue mulieris lnauris, et Giranni
et mulieris sue, et Imberti. Si quis temptaverit, etc.
186.
Carta Ugoni de Blavie.
îoio. In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus dispositionis ordina-
' Raiambaldus, archiepiscopus Arelatensis. firmatam, si Pontius, ejus prœdecessor, affuit
* Necesse est a Rostagno, qui, a. 1057. ti- a. 10o8 basilicae sancti Stephani consecrand.e,
tulo archiepiscopi hic insignitur, nostram char- ut monent autores Gall. christ.
tam fuisse aliejuanto postquam scripta est con-
SANCTI VICTORIS. 215
tione. Ego Ugo, qaem vocant de Blavia, pro redeinptione mee anime,
uxorisque mee karissime, ac fili mei Nivionis, etc offero atque
dono omuipotenti Deo, qui mihi dédit omnia que babeo, de ipsis suis
donis aliquid in elemosina, ad proprium alodem, sanctoque Victori, ejus
martyri , et abbati présenta Wuifreto, etc Est autem predicta donatio
in comitatu Avinionense , id est inter Avinionem et Apiarias , modia-
tas mi" de vineis. Et in eodem comitatu, in Rubiano, in loco qui
dicitur ad Launam, medietatem de alode meo. Sane,si quis (quod
evenire minime credo) contra banc donationem nostram venire vel
obsistere voluerit, obtinere non valeat, sed cogatur in vinculo exsol-
vere auri obtimi libras v.
Facta bec donatione anno incarnationis Domini m" x°.
c
Ego Ugo banc donationem scribere rogavi , et manu mea roborata
firmavi. Signum Wuillelmus1 vicecomes firmavit. Fulcbo, frater ejus,
firmavit. Bernardus Senioretus firmavit. Isnardus Adalras firmavit.
Adalras, filins Rainaldi , firmavit. Bermundus clericus firmavit. Geili-
nus firmavit. Guidinillis, uxor Nivionis, firmavit. Filii ejus Petrus
atque Josfredus sive Ugo firmaverunt.
187.
Carta de Bono Filio que vocatur Parleiïo.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, etc April. 1021.
Quapropter ego Bonus Filius, que nunccupant Parlerio, etc cedo
vel dono aliquid de proprietatem meam , qui michi per comparationem
legibus obvenit , in primis ad domum Dei sancti Victori Massiliensi , et
ad domnum abbati et monachis ejusdem loci servientibus. Est in
comitatu Arelatense, in agro Argentea, in territorio de villa \davo, in
loco ubi dicunt Laxa Jovis, boc est de vinea culta modiatas nas, simul
tenentes : sunt ipsas duas modiatas de ipsas m modiatas, quem adqui-
sivit vel émit de Bono Nomine hebreo, filio Salvaturuci ebreo. Cou-
sortes : de uno latus, Durante ebreo, Remma Gilarda; de alio latus,
Vitalis ebreo , Quento Minatum Longum ; de uno fronte , Adalradus ,
1 Guillelmus II, vicecomes Massiliensis.
t
t
216 CHARTCLARIUM
qui fiùl condam; de alio vero fronte, de me donatore, et infantes mei.
Sic trado saneto Victori ipsas jam dictas terras et ad snpradicto abbati
et monachis, tam presentibus quam futuris, ut faciatis quidquid facere
volueritis, etc. ... Si ego aut beredes mei , vel ulhis bomo de propinquis
parentibus meis, vel quislibet ulla opposita vel amissa persona, qui
contra donatione vel elemosina ista uirumquam temporeire, agere vel
inquietare aut inrumpere voluerit , non valeat vindicare quod repetit,
sed in primis iram Dei omnipotenlis et omnium sanctorum incurrat ,
et cura Pylato et Juda traditore et Symone mago in profundum in-
ferni participationem babeant ; non sit illis Deus adjutor, nec sit qui
misereatur pupullis ejus ; fiât babitatio eorum déserta, et in taberna-
fM9. culis eorum* non sit qui inbabitet; fiant filii ejus orphani, et uxor
ejus vidua; veniant super illos omnis maledictio qui sunt scripta in
vêtus et in novo Testamento , et postea componat in vinculum a po-
testate auri obtimi libras xn. Et bec presens donatio ista firma et
stabilis permaneat, omnique tempore.
Facta donatione ista in Arelate civitate , puplice , in mense aprilis ,
anno xx° vin0 régnante Rodulpho ' , rege Alamannorum vel Provin-
ciarum.
Signum Bonus Filius, qui donatione ista scribere fecit, et manus
suas firmavit, et firmare rogavit. Signum Rocius et Bernardus, fratres,
voluerunt et manus illorum firmaverunt. Signum Tedbertus firmavit.
Signum Donnarellus firmavit. Signum Guinimannus firmavit. Signum
Patto firmavit. Signum Wuichirannus firmavit.
188.
Carta de lionorem Ar^encie.
'apr.? 1040. In Dei omnipotentis nomine et in Jbesu Christi , filii ejus, cuni
Saneto Spiritu in unitate. Nos simul Aldebertus et meus (rater Poncius,
filii Geslini, filius condam Tedmani, qui fuit noster avus, donamus
atque concedimus, propter Deum et remedium animarum paren-
tumque nostrorum , ut misericors sit nobis omnipotens Deus et deleat
1 Rodnlphus III.
ici
SANCTI VICÏORIS. 217
cuncta facinora nostra, pro multa pietate sua, ad monasterium sancti
Victoris Massiliensis , vel ad monachis ibi servientes, presentibus atque
futuris, alodem nostrum quem babemus in Argencia, nostra fratresca,
quem alii nostri beredes , consubrini nostri , similiter douant vel dede-
runt ; et nos firmamus et roboramus eorum donationem, de consobri-
nis de Dodono et fratre Poncio atque de Atanulpho, quoniam ipsi sunt
nostri beredes, ut teneant et possideant, sine ulla interpellatione ,
dando, vendendo vel per qualemcumque causam necessitatis monas-
terii faciendi, plenam licentiam habeant monachis sancti Victoris,
sicut supra diximus, cum exio et regressio suo. Est enim ultra aquani
Rodanum, in comitatu Arelatense, istum alodem. Sane, etc.
Facta ista karta donationis in monasterio sancti Genesii, obedientia
sancti Victoris Massiliensis, anno ab incarnatione Domini nostri Jbesu
Cbristi m0 xl°, inditione vin , ciclus ejusdem anni xn°, kalendas marcias,
in vigilia Pascbe1, régnante nullo rege Provintie atque Burgundie.
Signum Aldebertus atque Poncius, qui banc cartam fecerunt scri-
bere et firmare rogaverunt. Signum Poncius Theubertus. Signum
Atanulfus decanus firmavit. Signum Gosfredus, filius Wuillelmi2, vice-
comitis Massiliensis. Volveradus firmavit. Albertus firmavit. Guiber-
tus firmavit. Poncius Rocioni firmavit.
189.
Carta de Pruliana.
Duni unusquisque bomo vivit in boc seculo, de eterna retributione i" septemb.
cogitare débet, djcente Apostolo : « Qui parce seminat, parce et cire. 1030.
melet3. » Quapropter ego Anno cogitavi casu et fragilitate anime
mee; dono aliquid ex proprietate mea, pro remedium anime mee, Deo
et sancto Victoris, martyris Massiliensis, cenobio et monacbis ibidem
Deo famulantibus, hoc est de vinea culta semodiata i, in ipsa terra
sancti Victoris, in comitatu Arelatense, in loco nominato Proliana;
1 Mt-iidum irrepsif in notas clironologicas; 2 Guilklmus II.
nunquani enim potest vigilia paschatis cum 3 Cor., IX, 6.
die t mardi concurrêre. A. 1040 feslum pas-
cliale in dieu) G apriln incidit.
I. 28
218 CHÀRTULARIIM
in ea vero ratione, ut , quamdiu uxor mea vixerit, teneat propter
sponsalicium, et, post ejus obitum, sine ulla mora, revertalur ad supra-
dictum monasterium. Et est inler consortes, de una parte, Lauterio;
de alia parte, Dalrico; de alia, via pupliea; de alia vero, lacus palu-
dium. Ipsi monoehi convenerunt, ut Dalricus et uxor sua et fil ii sui,
post obitum ipsius femine, opèrent ipsam vineam, in locum medietatis,
secundum eonsuetudinem que inter nos est. Sane si quis, etc.
Facta donatione ista in Arelate civitate, in mense septembrio, xvn
ipsius mensis. Poncius Rotius firmavit. Lanberlus firmavit. Balbus
firmavit. Eldebertus firmavit. Girardus firmavit. Dadricuset uxor ejus
Wuidinillis et filii ejus Petrus et Paulus firmaverunt et consensenmt.
Eldebertus Wuaranciolus firmavit. Wamaldus presbyter firmavit.
190.
Carta de Tripontio.
Cire. 1050. Brève memoratorium quem fecit Ingilbertus facere et sua uxor, de
vineis que sunt in terra sancti Victoris, subtus Sancti Juliani, in Tri-
pontio : de uno latus , terra vinearum sancti Cesarii ; de alio latus ,
fluvius Rodani; de alio latus, via pupliea; quicquid ibi edificaverunt
aut plantaverunt totuni ab integro, post mortem suam, donant Deo et
sancto Victori, in ea videlicet ratione, ut, quandiu vixerint, reddant
ad monacbos sancti Victoris vi saumatas, et, post mortem suam, ad
monacbos redeat eorum possessio. Facta est ista donatio in manibus
Ricbavi monachi et Pétri et Pontii et Fulchoni et Poncii.
191.
Carta Gausfredi Carbonello.
Cire 1060. Brève comemoratorio de convenientia quam babuit frater Petrus,
monachus sive camerarius, cum Petro Nivio et Ugone, fratre suo, de
hereditate Jauzfredo Carbonello, fratre illorum, quem concessit sancto
Victori ad obitum suum : id est, in Luperias,de uno virgario, cum
uno manso et mansuario terciam partem ; et in ipsa villa , in cluso de
SANCTI VICTORIS. 219
Sabato, ex duabus modiatis vineis, terciam partem; ad Mol, ad por-
tum de Luperias , xvni sexlaratas de terra; vinea de Aguilena, infra
u"9 pecias , totam partem suam ; ad campum Campulonie, supra viam
de Laurata, terciam partem; ad elausum Fuxanum et ad Pratos el
ad Molar, terciam partem de terra culta et inculta; et in ipso clauso,
m quartariatas de vineis, quas redemit solidos vi de dinariis melgu-
renses suis propriis ; et in villa Tarasco , de duos vaxellos terciam
partem. Hec omnia suprascripta-, quam Gauzfredus Carbonellus dona-
vit sancto Victori monasterio Massiliensis1, excepto terciam partem
condamina de Rubiano, que sibi retenuerunt monacbi in suo dominio*, v*.
aliis vero causis supranominatis, ea videlicet ratione et convenientia
concessit frater Petrus monaclms, jam superius scriptus,ad Petro et
Ugone, frater suo, ut in diebus vite illorum teneant et possideant ; el
Petrus et Ugo convenientia fecerunt cum Petro monocbo, vil, simortui
fuerint sine legali berede de corpore illorum , eorum bereditas sancto
Victori remaneat; et, si legali beredem babuerint, unusquisque una
modiata de vinea. Hec omnia suprascripta nos firmamus et conveni-
mus , et testibus firmare rogavimus.
Signum Bernardo Senioreto. Raimundus filius firmavit. Bermundus
Àdalras firmavit. Guiquinannus Basions firmavit. Wuilelmus firmavit.
Senioretus firmavit.
192.
Karta de Balda.
Homo dvim constat in boc seculo Qua propter ego , in Sœcul. XI.
Dei Domine, Balda et filii mei Raynoardus et Bermundus, .... doua- 10 februar.
mus aliquid de nostro proprio jure ad monasterium sancti Vicloris et
fratribus ibidem Deo famulantibus, ut, per illorum intercessionibus,
dignetur nobis Dominus nostris parcere delictis , et sua gratuila exbi-
bere clementia, et in futuro participationem cum bis qui in synu
Abraba? requiescunt : boc est, de vinea semodiala 1, quam plan ta ve-
runt Heliseus et fraler ejus Poncius, cognomento l'iulricus. Et est ipsa
vinea in comitatu Avenionense, in terminio de villa Laureata, in loco
' Vid.sup. n. 181.
220 CHARTLL/VR1UM
nominato Grazans. Consortat, de uno latus, ab occidente, terra ipsius
sancli Victoris ; de alio latus , via puplica ; de uno fronte , ipsos dona-
tores. Sane, etc.
Signum Baldo et filii sui Raynoardus et Bermundus , qui banc do-
nationem scribere fecerunt et firmare rogaverunt, et propriis manibus
firmaverunt.
Facta fuit bec donatio in mense februario, quarto idus ipsius
mensis.
193.
Karta de val de Miliacense.
Sscui. XI. Auctoritas sancte ecclesie jubet ut quicunque rem suam Deo donare
voluerit propriam babeat potestatem. Igitur ego Guigo et filius meus
Rostagnus, cogitantes de salute animarum nostrarum, ut Deus omni-
potens nobis dimittat delicta nostra, donamus omnipotenti Deo et
sancto Victori , ejus martyri , unam peciarn de terra , que est in comi-
tatu Ucetico, in val de Milcianense, in loco qui dicitur Criders. Termini
vero ejus sunt, de uno fronte, via puplica; de aliis vero , ipsos dona-
tores. Habet vero ipsa terra, de uno latus, dextros xliiii; de alio vero,
xxin ; de alio namque, xvim; de alio, xli.
Signum Guigo et filius ejus Rostagnus, qui hanc kartam scribere
fecerunt, et manus eorum firmaverunt, et testibus firmare fecerunt.
Signum Bernardo teste. Gilio teste. Armanno teste. Alio Gilio teste.
Giraldo teste.
194.
Karta de convenientia Archimberti.
8 dec. 1045, Brève de convenientia terrarum Arcbimberti seu Judeorum, quam
monacbi sancti Victoris , scilicet Arduinus, Bonus Filius, Dodo seu
tocius cuncte congregationis ejus faciunt cum Iterio , filio Pontionis
Grinone sive cum Pontio, filio Rostagni Grinone, atque cum Geslino
sive cum Atanulfo, ejus fratres,et nepus eorum Josfredus, filius Beri,
ut, quandiu vixerint ipsi, istam terram medietatem et possideant, et,
post mortem eorum, partem quam unusquisque habet relinquat ad
SANCTI V1CTORIS. 221
sanctum Vicloreni, sine ulla inlcrpellatione. Ob hoc damus xii solitlos
vienensos, propter karitatem vel amorem parentum illorum atque
amiciliam antiquam, seu propter hoc, ut uuusquisque de omnibus
heredibus relinquat suam partem de ista terra ad sanctum Victorem,
post mortem ejus. Si quis, etc.
Facta ista convenientia atque equamentum vi idus decembris, anrio
millesimo ab incarnatione Domini xl°v°, Gosfredus' cornes Provincie.
Scitote quoniam bec terra fuit Archimberti, et ipse dédit eam ad
sanctum Victorem, ubi monachus est.
Signum Volveradi. Signum Christofori. Signum Pontii Roci. Signum
Pontionis Arvei. Signum Aicardi Ysoni. Signum Wuillelmi, fratris
Clirislofori , qui f uer un t auditores atque laudatores.
Karta de wuirpicione judeorum.
Brève de convenientia, que Arduinus et Geiraldus, monachi sancli
Victoris , faciunt cum judeis Abamari Bonastrug et Jucepf Bona
Fide de terris in ripa Rodani, que fuerunt Archimberti, nostri mo-
nachi; et faciunt isti interpellationem. Et propter hoc damus eis
xx solidos,ideo ut faciant guirpitionem de se et de suis et de omni
persona , sin autem, sine ulla difficultate, si aliquis interpellaverit
(quod absit), faciant cum suis directis guarpire. Vitalis firmavit. Samuel
firmavit : hoc sunt .Tudei2.
195.
Karta de deciino quem donavit Aldebertus.
Brève memoralorium de decimo et guardia de vinea sancti Victoris, Sœc. Xf.
quem dédit Aldebertus Garazols, subtus Roca. Donat Ugo, filins Boue
Filii Gailard, et uxor sua decimum et gardiam de vinea supra scripta ad
sanctum Victorem, in manu Pétri, monachi et kamararii, et per pre-
cium quam accepit xvm denarios, ut omni tempore monachi sancti
Victoris teneant et possideant. Et qui banc donationem tollere temp-
laverit, anathema sit cum Datan et Abyron et cum Juda Iraditore.
1 Gaufredus I. in qua Abamar Ronas r™»cognominatur Matas
' Conter isla duo irepla cum cliarla n. 170, Trust.
222 CHARÏULARICM
196.
Karta de Avenione.
1021 — 1044. Ego, in Dei nomine , Faraldus, canonicus sancte ecclesie Avenio-
nensis, cogitans de sainte anime raee, et facio donationem Deo omni-
potenti sanetoque Victori, gloriosissimi martyri, ejusque monasterio,
apud Massiliam fundato , de mansionibus videlicet meis , que michi
obvenerunt ex hereditate patris mei et matris mee , quantum ex eorum
parte michi advenit, totum ex integrum donc-, sine ulla diminutione.
Que mansiones sunt constructe in civitate vel villa Avenione. Igi-
tur, etc.
f* 50. Warnerius firmavit. Poncius firmavit. Adalaldusfirmavit. Melioritus
firmavit, et hoc in presentia domni abbati Isarni.
197.
Karta de mansionibus Truano.
Secul. XI. Brève memoratorio de mansionibus quas dédit Truannus et filii ejus
sancto Victori , et de convenientia que fecit domnus abba cum
Aimerico. Commendat ipsas mansiones domnus abba ad Aimericum,
in tali convenientia, ut edificet ipsas mansiones ad opus sancti Victoris,
ut melius potuerit, et teneat eas in vita sua; in tali convenimento, ut,
post obitum suum, cum omni constructione et deliberalione revertan-
tur ad sanctum Victorem. Ipse vero Aimericus, pro redemptione
anime sue , et propter fraternitatem suam , donat unam semodiatam de
vineam, in loco qui vocatur Triboncius. Consortes : de uno latus,
ipso donatore ; de alio latus , via puplica. Et ista donatio firma fiât '.
198.
Carra Bernardo Rufo de Melcianense.
1010 In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus dispositionis ordina-
1 Cf. cuin charta, n. 178.
SANCTI VICT0R1S. 223
tione. Ego Bernardus , quem vocant Rufo , pro redeniptione anime
mee, dono omnipotenti Deo et sancta Maria sanctoque Victori mar-
tyris , monasterii Massiliensis , aliquid de alode meo , que abeo in
comitatu Uzelico, in valle Melcianense , in terminio que nominant Ad
Ipsos Alodes. Abet una pecia de terra eulta; et abet, de uno latus,
dextros l et viiii, et de alio latus, simili ter 5 de uno fronle, dextros xv,
et de alio fronte, similiter. Consortes : de uno latus, terra sancti Ge-
nesii ; et de alio latus, Stepbano Golano; et de uno fronle, via puplica.
Et in alio loco, alia pecia de terra eulta : et abet, de uno latus, dex-
tros Lxvini ; et de alio latus, similiter; et de alio fronte, dextros xu;
et de alio fronte, dextros viiii. Consortes : de uno latus, terra sancti
Genesii; et de alio latus, Stepbano Golano; et de uno fronte, via pu-
plica ; et de ipsa terra que super scripta est , abet una versana antre
duas vias puplicas. Et in alio loco, in ejus terminio abet una vinea,
qui abet, de uno latus, dextros lxxv; et de alio latus, similiter; et de
alio fronte, dextros xvn; et de alio fronte, dextros xvim : de uno
latus, terra sancti Genesii; et de alio fronte, Stepbano Golano; et de
alio fronte, Iterio. Et in ipso loco vel in ejus terminio, abel alia petia
de terra eulta, qui abet, de uno latus, dextros lxxx et m; et de alio
latus, similiter; de uno fronte, dextros xm; et de alio, similiter. Con-
sortes : de uno latus, Wilemmo; et de alio latus, Stepbano Golano. Et
in ipso loco, in ipsos terminios, una pecia de vinea cidta, qui abet, de
uno latus, dextros lxxx; et de alio latus, similiter; de uno fronte,
dextros xvi; et de alio fronte, dextros xu e passo. Consortes : de uno
latus, terra sancti Genesii; et de alio latus, Stepbano Golano; et de
alio, Rainaldo Coco. Sane si quis (quod evenire minime credo) contra
hanc donationem meam venire vel obsistere voluerit, obtinere non
valeat, sed cogatur in vinculo exsolvere auri obtimi libras x; et postea
firma et stabilis permaneat ista donatio omnique tempore.
Facta bec donatio ista anno incarnationis dominice mx , régnante
Conrado rege.
Signum Bernardo Rufo, qui banc donationem scribere rogavi et
manu mea roborata firmavi, et alios firmare rogavi.
224 CHARTULARIUM
199.
Carta de vineis quas dédit Guinimannus sancto Victori.
1013. Inspirante rerum omnium opifice et moderatore Deo, qui non vult
mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, Ego Guinimannus
et uxor mea, Maria nomine, discutionem futuri judicii pertimescentes,
et immanitatem nostrorum scelerum formidantes, hoc nobis remedii
fore credidimus, si de fdiis nostris in ejusdem Omnipolentis milicia
in perpetuo mancipandum traderemus; quod et fecimus. Exemplum
itaque religiosorum plurimorum veteris ac novi Testamenti sequentes,
unum ex fdiis nostris, Bermundum nomine, in monasterio beati mar-
tyris Yictoris, sub norma scilicet beati patris Benedicti, instituendiun
et usque ad mortem inibi militandum, jam olim tradidimus. Nunc
igitur de rébus nostris, quas nobis Deus contulit, volumus, tam pro
animabus nostris quam etiam pro filio nostro , donationem facere
omnipotenti Domino et sancto Victori, suo martyri, ejusque monasterio,
haud procul a civitate Massilia fundato , et abbatibus ac monachis ibi-
dem perpetim famulantibus. Est igitur ipsa hereditas vel donatio in
comitatu Arelatense, non longe a fluvio Rodani, in villa que olim
vocata est Rusticella, et in loco Macianicus , et super villam Debo-
v gnerias*, et in Lancaicus : sunt igitur modiate inmeliorate '. Et in
civitate Arelate, dono mansiones meas optimas, cura omni superpo-
sito, que sunt non longe a porta Sancti Stephani site, id est foris civi-
tatem, juxta murum. Sed et omnia quicquid abeo de Campo Lapideo
usque in fluvium Rodani vel fluvium Durentie, cum omni integritate
dono supradicto monasterio, eo scilicet tenore, ut abbates vel monacbi,
présentes et secuturi, teneant et possideant, et pro me et uxore ac filiis
meis assidui intercessores existant, et, cum ab bac vita discesserimus,
corpora nostra in eodem monasterio tumulentur. Quod si alicujus
ordinis homo hanc nostram donationem ab ipso monasterio vel ab
ipsa comunia vel usus fratrum abstrabere vel alienare temptaverit ,
filii vel heredes nostri liberam resumendi et recuperandi habeant po-
1 Fôrl. leg. modialœ 111 melioratat.
SANCTI VICTORIS. 225
testatem. Sane si aliquando fuerit aliquis, aut ex extraneis aut ex
nostris, qui contra hanc donationem nostram venire velit, sit abho-
minatus, etc.
Facta est scriptura bec vel donatio anno incarnationis dominice
millésime- quinto decimo , indicione xm , in comitatu Aquense , in
castrum qui vocatur Riannum, régnante Rodulfo, rege Alamannorum
seu Provintie.
Ego Guinimannus una cura uxore mea, Maria nomine, pro re-
demptione animarum nostrarum filiorumque nostrorum , hanc dona-
tionem scribere rogavimus et manibus propriis firmavimus, testibusque
subter adnexis firmare rogavimus. Folcaldus firmavit. Melioretus firma-
vit. Petrus firmavit. Christoforus firmavit. Isnardus firmavit. Senioretus
firmavit. Scotia firmavit.
200.
Carta de Cadarosco.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Volveradus et uxor 1057.
mea Bellitrudis, atque filius meus Rostagnus Porcelletus, et mulier
sua, nomine Bona, neenon et filii, eorum Bertrannus sacriscrinius,
Wilemmusciue , Petrus, nostrorum immanitate scelerum territi,
aliquid nostri juris donamus domino Deo et sancto Victori, monasterii
Mansiliensis , ejusque loci habitatoribus , tam presentibus quamque
fuluris, et sancto Honorato sanctoque Genesio, videlicet unum mau-
sumintegrum, cura vineis terrisque, garricis, pratis, silvis, pascuis,
uglatis, cultis et incultis terris, arboribus, ortis, cura exiis et regressi-
bus suis, quem quidam homo, nomine Amalbertus, priscis tempo-
ribus, et n une filii ejus, excoluit. Est autem mansus ipse in comitatu
Arelatense, in castro Kadarosco, quod altero nomine vocatur Berra;
situmque est prope stagnum Marticum
Ego Volveradus et uxor mea Bellitrudis, atque filius meus Rostagnus
Porcelletus, et sua uxor, nomine Bona , et filii ejus Bertrannus, Wilel-
mus, Petrus, banc donationis cartam fieri jussimus, et manibus nostris
propriis firmavimus, aliosque firmare rogavimus. Ego Volveradus
facio bujusmodi donationem in tali convenientia, ut, si quippiam, aut
I- 29
226 CHARTULARIUM
abbas aut monacbi, dederint bujusmodi donum aut \endiderint aut
'■■81. commutaverint*, vel quicuraque homo, cujuscuinque ordinis vel di-
gnitatis, suprascriptum donum suprascriptis locis vel sanctis tulerint,
qualicumque occasione, mei propinqui qui tune erint ponant dena-
riorum quinque solidos super altare sancti Victoris, et récupèrent ipsam
possessionem. Si vero (quod absit) monasterium sancti Victoris perdi-
derit cellam sancti Jenesii vel sancti Honorati, ipsum quod dedi sanctis
supradictis, sancti Victoris monasterium sibi habeat totum ipsum
donum in perpetuum. Si quis, etc.
Acta est carta auno millesimo lvu trabeationis dominice, indi-
cione x.
Ego Volveradus et uxor mea et filius meus Rostagnus, et filii
ejus Bertrandus et Wilelmus firmavimus. Ugo, nepos ejus, firmavit.
Daidonadus firmavit. Rostagnus firmavit.
201.
Carta Aicardi.
I4jui. 1043 In nomine Domini. Ego Aicardus et conjux mea Emma donamus
ad monasterium sancti Pétri bac sancti Victoris de Massilia , totum ille
alode, quod abemus in villa Kadarosco et in civitate Massilia, in vineis
et campis cultis et incultis, in mansionibus et salinariis et ortis et
oglatis et pratis, cum pascuis et cunctis adjacentiis, totum et ab inte-
grum donamus sancto Victori supradicto, ad faciendum, ad opus
Dei, voluntatem suam ; eo actenus tenore , ut , quandiu uxor mea
Emma vixerit, teneat et possideat, sine totos appellos, et, post obitum
suum , revertatur ipse alodis ad suprascriptum monasterium , sine ulla
mora et expectatione judicis.
Acta est bec donatio mediante julio mense, anno millesimo xliii
jam incarnato Domino, indicione x, régnante Henrico imperatore,
feria v.
Signum domno Aicardo et conjux ejus Emma hoc donum fecerunt
et suis manibus firmaverunt.
SANCTI VIC10R1S. 227
202.
Caria de Kadarosco.
In sancle et individue Trinitatis nomine. Constat quidem antiquitus 20 jun. I05fi.
sub legali lege sanctitum , ut , si quispiam vohierit suani possessionem
dare, vendere vel commutare, per discriptionis tabulam studeat id
agere, qua tenus ipse res vendite vel donate inconvulse valeant per-
henniter permanere. Qiiapropter ego Aluis femina et domnus Ugo,
virmeus, et filii nostri ' donamus Domino Deo et
altario sancle Marie et sancti Victoris martyris Massiliensis et monachis
ejus, tam presentibus quamque futuris, pro remedio animarum nos-
trarum parentumque nostrorum, partimque pro precio unius oblime
mule valentis centum solidos , videlicet mansum unum ; nunc boc est
in pi'esenti quem excolit horao nomine Ricardus Egua Russa. Et post
obitum meum, ego donatrix Aluis, cum viro meo Ugone et predietis
filiis meis , dono alium mansum quem excolit homo nomine " Et
suntipsi mansi in comitatu Arelatensi, in villa que vocatur Cadarosco
sive Berra,cum terris et vineis et salinis et cum omnibus pertinentibus
ad ipsos mansos, et cum egressibus et regressibus eorum, boc est
cum suis exitibus. Insuper donamus ego Aluis et vir meus Ugo et filii
nostri predicti mansiones in Arelato civitate, que mibi Aluis obvene-
runt ex hereditate patris mei Rostagni , sicut et alii predicti duo mansi.
Terminantur vero ipse mansiones ab oriente in mansionibus que fue-
runt Jeronimi; ab occidente, in mansionibus que fuerunt Carbonelli ;
a meridie, in mansionibus Volveradi , avunculi mei; a septentrione, in
fluvio Rodani. As vero mansiones predictas sicque terminatas dono
in presenti, boc est in vita mea, et post mortem meam in perpetuum.
Hec quidem omnia supradicta, eo tenore quo prediximus, donamus
libenti animo ac legali jure Domino Deo et sancte Marie , sancto
quoque Victori martyri Massiliensi et monachis ejus, tain presentibus
quamque futuris, ad proprium alodem , quatenus sine ulla inquietu-
dine ab bodierno die et deincebs babeant, teneant et possideant et
1 Lochs - racuns in Cad. * Lacnna in Cod.
228 CHARTULARIUM
quicquid facere voluerint faciant, in Dei quippe omnipotentis nomine,
sit illis potestas firmissima, in secula seculorum. Si qua vero persona,
aut nostra aut nostrorum heredum, surrexerit ad interpellandum vel ir-
rumpendum, hec nullo modo valeat perficere , sed componat in vinculo
auri optimi libras x. Ipse vero malus interpellator feriatur mucrone di-
vino, cum Arrio et Sabellio et Juda traditore, nisi penitens fuerit et emen-
daverit. Et insuper liée nostra donatio omni tempore firma permaneat.
Facta donatio ista anno dominice incarnationis millesimo lvi, in-
v. dicione vm, régnante * Henrico rege, vi kalendas jalii.
Signum Ugonis et Aluis, uxoris ejus, et filiorum eorum, qui hanc
donationem fecerunt propriisque manibus firmaverunt , et testibus
firmari rogaverunt. Domnus Raiambaldus, arebiepiscopus Arelatensis,
firmavit. Volveradus firmavit. Rostagnus Porcelletus firmavit. Ber-
trannus et Wilelmus, filii sui Porcelleti, firmaverunt. Amelius Porcel-
letus firmavit. Ugo, filius ejus, firmavit. Deodonatus firmavit. Rai-
naldus Rostagnus firmavit. Fulco firmavit. Raino firmavit. Pontius
Anastasia firmavit. ïeutbertus Aldemars firmavit. Deodatus Carbonellus
firmavit.
203.
Carta de Conforte.
(.XI, In nomine sancte et individue Trinitalis, Patris videlicet et Filii et
Spiritus Sancti. Ego Frenulfus et uxor mea et filii filieque mee, de ani-
marum nostrarum salule solliciti, quin etiam considérantes in bac
exilii eecitate, qua primus parens noster, invidente pestifero angue,
dejectus est, nos positos esse, ut a pio Domino veniam nostrorum
scelerum consequi mereamnr, donamus omnipotenti Domino,
ejusque martyri sancto Yictori, Massiliensis cenobii, totum scilicet
nostrum beneficium , quod nos babemus tenemusque in tota tercia
parte, de illa terra que nominatur Fazinnarias, et tôlière et dare;
domno Almarico et ejus fratribus Ogerio et Bremundo et Poncio boc
ipsum mihi ut facerem libentissime consentientibus, et ipsum fundum
ipsius terre predicto sancto Victori donantibus. Hanc donationem ego
Frenulfus, cum uxore mea et filiis et filiabus, et predicti viri, seniores
SANCTI VICTORIS. 229
scilicet mei, Amalricus, Ogerius, Bremundus, Pontius, donamus jam
dicto sancto Victori ejusque allari servientibus, etc.
204.
Carta de mansionibus in Arelate.
Brève memoratorium conventionis, que fit inter dominum episco- 1021 — 1044.
puni Poncium1 Massiliensem , et domnum abbatem Isarnum mona-
cosque saneti Victoris, ejusdem civitatis monasterii, de quadain man-
sione que est Arelati juxta ecclesiam saneti Luciani sita, quam alius
domnus episcopus equivocus, sive avunculus ejus id est episcopi
Pontii, Pontius2 videlicel, de suis nempe rébus comparavit, saneti niar-
tyris Christi Victoris monasterio jam dicti alodem donavit. Hanc ergo
nepos illius, quoniam ea multo, modernis sive futuris temporibus,
sibi videbalur necessaria, quippe quod convenienti inerat loco exeundi
ad omnia , valde super illa deprêcans crebris rogationibus poblitibusque
fere flexis , tali tenore extorsit , ut ad usum sue vite habeat et possideat ;
fratres quoque monasterii illuc venientes, sine contradictione diver-
tentes, bospitalitatem in ea libère peragant. Ipse namque domnus
episcopus illam ipsam domum melioratam sive ampliatam, neenon
etiam episcopalibus rébus farcitam, tabulis vero omnibusve domi ba-
bitis suppellectilibus episcopalibus que forte invente fuerint , ad supra
jam dictum monasterium, post suum obitum, laxet. Adjuncti testes
firment.
205.
Carta de Vitrola.
In nomine sancte et individue Trinilatis. Ego Wilelmus de Vitrola, inse.
Ricbardi quondam filins, pro remedio anime mee et pro animabus
patris mei matrisque et filiorum meorum, dono Deo sanctoque Victori,
Massiliensis monasterii 'j et habitatbribus ejusdem loci, tain presentibus
quamque futuris, unum videlicet mansum in territorio prenominati
castri Vitrola;, queni tenere videtur Ingelbertus, Magnonis filius, cum
' Pontius II. a Pontius I.
230 CHARTULARIUM
mansionibus et vineis, terrisque cultis et incultis, pratis et garricis,
arboribus pomiferis et infrucluosis , ad eiuxlem mansum pertinentibus.
Filius quoque meus Geusserannus fecit guirpitionem de eodem manso
jam dicto sancto Victori, cura ire Jberusolimam disponeret. Donavit
etiam idem Geusserannus predicto sancto Victori très semodiatas de
vinea, in clauso ipso quod ipse et Runingus, miles ejus, plantaverunt,
ad opus ejusdem sancti Victoris. ïerminatur autem ipsa vinea, ab una
parte, Ingelberti Botani vinea; a duabus partibus , vinea Axlalardi; ab
f. 52. alio latere, vinea Udulberti. Ego * Guilielmus jam dictus et Geusseran-
nus , filius meus , donavimus sepe nominato sancto Victori et mona-
chis ejusdem monasterii, tam presentibus quamque futuris, ego quidero
prescriptum mansum , ille vero jam dictas très semodiatas de vineas ,
ea scilicet ratione, ut prefati monacbi, présentes absentesque, teneant
et in perpetuum sine ulla inquietudine possideant. Hanc autem do-
nationis cartulam fieri rogavimus , et nepo ibus meis fratreque meo ,
ceteris quoque parentibus meis et amicis , firmari optavimus. Si quis
autem banc donationem annullare presumpserit , vel minuare ausu
temerario in aliquo nisus fuerit , non valeat vendicare quod voluerit ,
sed cogatur supra nominato sancto Victori ejusque servitoribus libras
auri xx dare; ipsa autem donatio firma et inconcussa permaneat.
Facta est autem bec descriptio anno ab incarnatione Domini mille-
simo lvi, indicione vi, epacta prima.
Tumidia, millier Geusseranni, firmavit. Barnuinus presbyter firma-
vit. Bruningus de Vitrola firmavit. Pontius Trobadel firmavit. Guiliel-
mus et Geusserannus, ambo filii Geuseranni et Tumidie, firmaverunt.
Logis de Podio Sancte Reparate firmavit. Susanna et Rainois, Geusse-
ranni filie, firmaverunt. Smido de Vitrola firmavit.
Ego quoque jam dicta Tumidia , similiter pro anime mee remedio ,
et pro filiorum salvatione meorum , dono prenominato sancto Victori
et babitanlibus in eodem monasterio, presentibus atque futuris, ad
proprium alodem, unam quartairatam de vinea. Est autem ipsa vinea
in ipso clauso quod donavisse eidem sancto Victori predicta testantur
verba maritum meum, cum guirpitionem fecisset de jam dicto manso.
Postquam enim idem maritus meus plantavit predictum clausum ,
SANCT1 YICiORIS. 231
j)lantavi etiara ego eandem vineam cum Udelbeapto., et babuit ille suam
partem, et ego meam. Donavi ilaque, sicut dixi, eam sancto Yictori
ad proprium alodem; et ipsaiu donationem in hac carta seribi precepi
et manu propria firmavi, et alios firmare rogavi. Lanberlus , filius
Gosseranni, firmavit. Guilielmus Dadinad firmavit. Pontius Troba-
dellus firmavit.
20G.
Charta qua Otrandus et Blidgaida, ejus uxor, filiis ipso:uni a;sensum praebentibus , 1030.
abbatiae sancti Victoris donant niansum unum, in comitatu Arelatensi, in Castro
Vitrola situm, et a Pontio Curbino excultum.
Esmido, filius meus, et Resmu, filia mea, consenserunt et
firmaverunt alque scribere rogavcrunt.
Faeta donatio liée anno incarnalionis dominice millesimo xxx , reg-
nante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provintie.
Udalbertus firmavit. Guilielmus firmavit. Susanna firmavit. Guiliel-
mus filius firmavit. Jauceraimus firmavit.
207.
Carta de Vitrola.
In Dei nomine. Ego Ricardus facio banc donationem omnipotenti Decembr.,
Domino sanctique Victoris martyris monasterio Massiliensi, abbatibus 994 — 1032.
et monacbis, presentibus et futuris, de alode meo quod est in valle
Marignana , aj)ud castrum quod vocatur Vitrola , id est medietatem de
viridario, quem edificavit bomo nomine Guilabertus , et, in capud
istius viridarii , duas vites antiquas obtimas. De una parte babet con-
sortem me ipsum donatorem, de alia parte Winigerius, de lercio
fronte terra de Arnaldo, de quarto fronte prato de meipso donatore;
et de ipsum mansum, quod excolit bomo, nomine Ingilbertus, et de
omne tneum alodem , ubicumque ille edificavit vel edificaverit , omnem
tascam ab integro et medietatem de vineis, quas edificavit vel edifica-
verit, sicut et de terra. Dono iterum *medielatem de ipsa terra, que T'-
est infra ca>tellarum, ad proprium alodem. Dono insuper unam mo-
232 CHARTULAR1UM
diatam de vinea, [quam] ego edifîcavi. Terminatur, de una parte, vinea
nostra ; ex alia parte , vinea sancla Maria ; ex altéra parte , vinea de
me ipso donatore; et de alia parte, vinea de Gudranno. Dono etiani
unam tabulam salis et imum vasum , in loco que vocant Ug ; et dono
ipsas ferraginas, que sunt ante hostium Pontii. Hec omnia, etc.
Facta donatio ista mense decimbrio, régnante Rodulfo,rege Ala-
mannorum sive Provintie.
c
Ego Ricardus manu mea firmavit. Aramburga firmavit. Autrannus
firmavit. Melioritus firmavit. Wilelmus firmavit. Susanna firmavit.
Jaucerannus firmavit.
208.
Carta Sancti Ermetis.
1022. Dei omnipotentis opitulante clementia ejusque beniguissima inspi-
rante misericordia, qui mortem non vult peccatoris, sed vitam , dum
per propbetam suum misericorditer polliceatur, dicens : « Vivo ego
dicit Dominus; nolo mortem peceatoris, sed ut convertatur et vivat1. »
EgoPontius, gratia Dei, Are[la]tensis arcbiepiscopus, de anime mee
sainte sollicitus, et immanitatem scelerum meorum pertimescens , ut a
pio Domino veniam peccaminum et ablutionem possim consequi cri-
minum, et vit pro terrenis celestia adquirere valeam, dono eidem
omnipotenli Domino et sancto martyri Victori ejusque monasterio,
apud Massiliam fundato, ecclesiam scilicet in honore sancti Hermetis
fundatam, que est in comitatu Arelatensi, in territorio Mariniane. Est
namque ecclesia, cum terra que ad se pertinet, sancti Pétri, apostolo-
rum principis, de Roma, civitate Ralie. Possidebant namque eam ho-
mines laici,et displicuit mihi. Cernens vero tucius fore ut servi Dei
terram sanctuariam possidei'ent quam laici , tradidi eam in potestate
monacborum arcisterii almi Victoris , cum campis cultis et incultis,
vineis, ortis, pratis, molendinis, garricis, pascuis vel omnibus ad
eandem ecclesiam pertinentibus, eo ritu ut, per singulos annos,sin-
gulas cere libras ad domum sancti Pétri deferri faciant. Habet con-
sortes, a parte orientali, rivum; a meridie, eumdem rivum qui reflec-
' Ezech., XXXIII, 11.
SANCTI VICT0R1S. 233
titur; ab aquilone, sicut aqua decurrit de monte Arbodano; ab
occidente, terrain Mariniane et Vitrole. Et insuper dono, de meo pro-
prio alode, medietatem de loco qui vocatur Martis, qui mibi jure
meorum obvenit parentum , cum omnia que ad eandem terrain perti-
nent. Habet consorfes, de uno latus, terrain sancti Herimetis; de alio,
sicut aqua versât de monte Arbodano; de tercio, eastrum qui vocatur
Pinnas, sicut clivum procedens de Castro descendit usque ad terrain
Mariniane, contra terminum sancti Herimetis. Hec autem omnia pro
B » Cl
anime mee salute, etc.
C C C '
Facta donatio bec anno iucarnationis dominice millesimo xxu,
indicione v, régnante Rodulfo rege.
Ego Pontius arcbiepiscopus banc donationem manibus meis robo-
ravi, et testibus firmare rogavi. Petrus, nepos ejus, firmavit, et fraler
ejus Barnardus firmavit. Abel firmavit. Udalbertus firmavit. Sisfredus
firmavit.
209.
Carta de Marignana.
Omnipotens factor cunclorum Deus mortalibus largiri dignatus est 1029.
gratanter quod eidem, pro sui suorumque salute, debeal impertiri
Hbenter. Igitur ego Pontius, gratia Dei, presul Arelatensis urbis,
meorum térritus immanitate scelerum, premiorum eliam tactus amore
eternorum, dono aliquid mee liereditatis, que mihi obvenit liereditario
jure matris, monasterio martyris sanctissimi Victoris, baut longe fun-
dalo a mûris Massiliensis civitatis, ibidemque Christo famulantibus mo-
nacbis, quartam scilicet partem ville Mariniane, in comitatu Arelatensi
site; ea denique ratione, ut quicquid mei videtur esse juris, etc. * r. 53,
in omnibus quartam partem trado predicto jam coenobio , ut servi
Dei, eodem commorantes, apud judicem Deum , pro meorum aboli-
tionc peccaminum genitorumque meorum, perpetuo sintintercessores,
exceptis mansis, quos tenent caballarii bis nominibus nuncupati :
Eiarnardus, Guicberius, Bonus filius, Boslagnus, Constantius, Guini-
mannus, Raiambaldus; sic tamen excipiantur isti mansi, ut medietas
eoruin decimi sit sancti Victoris, cum ejusdem parrocbie quarta in
I. C30
234 CrURTULARIUM
tolum parte. Termini autem prefate ville liabentur hi : ab ortu solis1.
Sane si quis, ego aut aliquis meorum parentum, vel quecumque ol -
positupersona, banc donationera inquietare temptaverit , omnicreantis
Dei celestiumque omnium virtutum et beatorum agminum ultricem
iram incurrat , et cum Datan et Abiron atque cum Symone mago ac
Juda Scarioth, ignis perpetui pénis crucietur, et a liminibus sancte
matris ecclesie et ab omni katbolieo populo alienus excommunicatus
et anatbema procul abiciatur. Ego Pontius, auctor bujus donationis,
banc inscriptionem fieri jussi, et manu mea roboratam testibus firmare
rogavi.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvmi ,
indicione xn, civitate Arelato, in ini" feria, régnante Rodulfo, rege
Alamannorum sive Provinlie.
c
Franco, frater domno arcbiepiscopo , firmavit. Solpoma soror fir-
mavit. Amalricus firmavit. Petrus nepos firmavit. Bernardus firmavit.
Volveradus firmavit. Guilelmus Anguilla firmavit. Guilelmus, nepos
ejus, firmavit. Raiambaldus firmavit. Bernardus firmavit.
210.
1045. Charta qua Pontius, filiusGuillelmi, fratris Josfredi et Hugonis , abbatiae sancti Victoris
largitur mansum unum, in comitatu Arelatensi, in villa Marignana situm, et a Mi-
kabele fratre de Cortes detentum.
.... Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xlv.
c
Gaucerannus de Vitrola firmavit. Folcaldus, filins Teutberti Cambas
Longas, firmavit. Domnus episcopus Pontius Massiliensis firmavit.
Iterius Arlulfus firmavit. Aicardus firmavit. Arlulfus Laugardam fir-
mavit. Dodonus firmavit.
211.
' Carta Franconis de Marignana.
1045 Omnipotens factor cunctorum Deus mortalibus largiri dignatus est
gratanter quod eidem, pro sui suorumque salute, debeat inpertiri
1 Lacuna in Cod^
SANCTI VICTORIS. 235
libenter. Igitur ego Francus et uxor mea Constantia, Guilelmus,
Bertrannus, Aimerudis, filiorumque nostrorum territi immanitatem
scelerum, premiorum etiam tacti amore eternorum, donamus aliquid
nostri juris , id est vinee quas cotnparavimus de Francone qui fuit
filius alio Francone. Et sunt ipse vinee in comitatu Arelatense, in
Castro vel villa que nuncupant Marignana. Et habenl consortes, a parte
orientali, de qua oritur, fons Marignana; et a parte australi, rivulus
qui dicitur Cathedra; et ab aquilone, aqua de ipsa fonte jana supra-
dicta vel nominata Marignana; et ab occidente vinee, ecclesiam sancti
Victoris. Hec vinee suprascripte vel consortate donamus Domino Deo
et sancto Honorato vel sancti Victoris martyris monasterio Massi-
liensis, et ad monacbis ejus, tam presentibus quant et futuris, ut ipsi
sint intercessores pro nobis ad Doniinum, etc.* v».
Facta est hec donatio incarnationis dominice anno millesimo xlv,
indicione su.
Pontius, nepos ejus, firmavit. Rostagnus, nepos ejus, firmavit.
Wilehnus Becione firmavit. Guilelmus Manuhel firmavit. Petrus Gua-
rinus firmavit. Ugo de Baltio firmavit. Petrus de Sancta Cecilia fir-
mavit. Sisfredus de Castello Novo firmavit. Rodulfus Balbo firmavit.
Pontius Seguerius presbyter firmavit.
212.
Carta de Marignana.
Ego Gosfredus de Rianis, et mulier mea Scocia, et filii mei Gui- Cire. 1050.
lielmus et Pontius, et uxor prenominati filii mei Guilielmi Guarsennis,
donamus et vendimus sancto Victori, Massiliensis monasterii, et habi-
tatoribus ejusdemloci, videlicet imam partem de nostra terra; et est
ipse alodis in valle que dicitur Lanairolas. Terminatur ipsa terra
termino de Pennis sancti Victoris jam dicti; ab occidente, terra de
Gignago; a septentrione , via publica, monte Castelli Samubelis. Fuit
au'em ipsa terra de manso Guiniberti, de Marignana. Et suscepimus
pro ipsa terra sexaginta solidatas in caballo de Barba de Auro. Dona-
mus etiam, pro animabus nostris, helemosine jam sepe nominati sancti
236 CHARTULARIUM
Victoris, vineas in ipsa terra, que fuit de manso unius hominis, qui
habuit nomen Auriol, et quantum ad nos perlinet in ea. Est autem
ipsa terra, in qua predicte vinee sunt plantate, in territorio de Mari-
gnana supra nominata, inter duas aquas, quarum una vocatur Cadera,
altéra fons Marignanœ. Hanc cartulam donationis fieri precepimus et
manu propria Firmavimus , et alios firmare rogavimus. Si quis , etc.
Berlrannus Ugonis firmavit. Pontius Guilielmi firmavit. Ugo de Fa-
brica firmavit. Gosfredus Radulfi firmavit. Isarnus firmavit.
213.
Carta de Marignana.
19 jau. 1045. Domnus Ugo et uxor sua Inaurs scambiamus aliquid de bereditate
nostra, ad sancto Victori et ad monacos qui ibidem serviunt, id est
Bernardus et Petrus de Sancto Marcello ; et est ipsa terra in comitatu
Arelatense , in valle Marignana , in locum que nominant Aquosa. Et
est ipsa terra de ipsum mansum que fuit de Jobanne Cascanela ; et ista
scambiacio fecit facere Pontius Turbatus, rogando et libenter faciendo.
Si quis sunt consortes, nobis dicendum est: de parte orientis, fontis
que nominant Gutta; de médium diem, monte Egresto; et de occi-
dente, terra sancli Victoris; de parte vero cercii, aqua currenle que
nominant Cadera; quantum infra islos terminos qualtuor vel affion-
tationes includunt. Et in alio loco, in Aquosa, una pecia de terra
cum suis consortes. Quantum vobis scambiamus, et nos donamus ipsa
condamina, que nominant A Vinea Monzil, per ipsa terra supra scripta.
Aut si quis bomo vel femina ista scambiatio inrumpere voluerit, non
valeat vindicare quod repetit, sed in duplo componat; et in antea ista
scambiatio firma et stabilis permaneat omnique tempore.
Facta est autem ista scambiacio mi x kalendas februarii, anno ab
incarnacione Domini millesimo xlv.
Domnus Ugo et uxor sua Inaurs, qui banc scambiationem fieri
jussimus, manus noslras firtnamus, et testes firmare rogavimus. Dom-
nus Ugo firmat. Inaurs, uxor sua, firmat. Signerais firmat. Brunitus
fiimat. Ponlius Turbatus firmat. Pontius Gallzinus firmat. Pontius
SANCTI VICTORIS. 237
Pbilippus firmat. Ugo Manuhel firmat. Àrnulfus firmat. Geozfredus fir-
mat. Ricardus firmat.
214.
Sponsalkium ecclesiç sancti Victoris de Marignana.
In nomine Dei Patris omnipotentis, et in honore ejus sanctissimorum 28 Jan. lois.
martvrum Victoris, Laurentii, Innocentum. Sponsalicio ecclesie, su-
pradictorum martyrum in nomine constructe. Hi sunt donatores :
Barnardus, quarlairatam i de vinea ; Constantius quoque minus, alia
quartairada ; Sisfredus quippe , sestairatam i ; Pontius autem clericus,
alia sestairada ; Rotbertus vero , sextairatam i ; porro Ricartlius , mo-
diatam i; Spirantheus ergo, sextairada i. Sane si quis de supradictis
donationibus aliquid voluerit inrumpere , hoc non valeat; insuper a
cunctis episcopis excommunicatus sit , et a cunctis hominibus abho-
minatus, et inter infidèles sit deputatus, nisi satisfactîone emendaverit.
Confirmatum est hoc a supradictis donatoribus. *Consona voce dixe- fo 54
runt : sic fiai.
Acla sunt bec v kalendas februarii , anno ab incarnatione Domini
M xvm , indicione 1.
215.
farta de Papia.
Ego Gosfredus, et uxor mea Scocia, et filii mei Guilelmus et Pon- 1056.
tins, donamus Domino Deo et sancto Victori, monasterii Massiliensis,
et abbati et monachis ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris,
pro remedio animarum nostrarum et parentum nostrorum, scilicet
unani peciam de terra, inter cultam et incultam, que est in comitatw
Arelatensi, in lerritorio de Castro quod nominatur Papia; et fuit de
manso de Marcellino, in loco qui nominatur ad Femadas. Et termi-
natur ipsa terra, al) oriente et occidente, terra ejusdem sancti Victoris;
a mendie, monte; a seplenlrione, aqua quam nominant Cadiram.
Hanc autem donationis cartam ego Gosfredus, cum muliere mea et
filiis meis, fieri jussimus et manihus nostris firmavimus , et alios firmare
rogavimus. Si quis vero hanc donationem irrumpere aut inquietare
238 CHARTULARIUM.
vel decurtare seu molestare temptaverit , non valeat vendicare quod
voluit , sed cogatur supra nominato sancto Victori et ejus servitoribus
xii libras auri purissimi exsolvere , ipsa donatione nihilominus incon-
cussa permanente ; insuper dampnetur in inferno inferiore cum Juda
traditore, nisi digna satisfactione emendaverit.
Acta est autem hec carta anno ab incarnatione Domini millesimoLvi,
indicione vi, epacta1, féliciter, régnante autem Heinrico, Alemanno-
rum rege.
Aldebertus firmavit. Ugo firmavit.. Bernardus Foresterius firmavit.
216.
Octobr. 1066. Charta qua Pontius de Riannis abbatiae sancti Victoris largitur terrara quamdam alo-
dialem , in valle Mariniana , in loco dicto Aquosa sitam , et prœdiisque sancti Victoris
circumcinctam.
.... Acta est autem donatio in mense octobris , anno ab incarna-
tione Domini millesimo lxvi , indicione v, régnante Rodulfo rege.
Signum Pontii, qui donatione ista scribere fecit et propria manu
sua firmavit.
217.
Carta de Papia.
1070. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Pontius, filius condam
Gauzfredi de notissimo Castro Rianno , pro peccatis meis multimodis
valde territus, et de subilaneae mortis impetu sollicitus, dono aliquid
sive reddo de possessione mea , que mihi jure hereditario provenit,
Domino Deo et sancte Marie, perpétue virgini, sanctoque Victori,
preciosi martyri , Massiliensis monasterii, in presentia abbatis Bernardi,
ut pro me interveniant Domino ibi servientes monachi , présentes et
futuri , partent meam dico quam liabeo in castro quod Papia dicitur,
quod est in territorio Arelatensi , in valle Marignana , medietatem scili-
cet in eodem castro, et in terris cultis et incultis, garricis, pascuis, pratis,
aquis aquarumque decursibus , in salinis, in vectigalibus vel leciis, pisca-
toriis, stagnis, portibus, et in omnibus omnino rébus castro illi pertinen-
1 Numerus abest.
SANCT1 VICTORIS. 239
tibus. Sed, dumvivo, permanumabbatiset jussionemsimulquemona-
cborumejus, usum et fruclum niibi retineo ; post mortem vero meam,
omnes beredes meos, si superfueriiit , iode excludo. Intérim ei in
prenotato casti'o reddo ei militem Gontardum, cura universis que
pertinent ad illius mansum ; et si plus laborare ipse vel monacbi vo-
luerint, concedo illis terras, quantum dua paria bovum excolere po-
tuerint, et semodiatatn unam de vinea exculta; et in salinis, et in lecia
Leogni, et in fisco alterius stagni quod Bolisinum dicitur, et in portu
de Balneolis , medietate niée partis; et omneni bonorem meum, si sine
filiis vel filiabus legitimis mortuus fuero, sancto \ ictori trado. Si vero
filios vel filias beredes post mortem meam babuero , partem mee sub-
stance omnem ubiquemonacbisrelinquo, excepto quod in caslro Papie
babuero. lllud vero quod de * substantia mea inibi inventum fuerit, v«.
totum et ab integro,cum medietalem ipsius eastri , monacbis dere-
linco. Preterea, in Castro Fontis Maurosie, medietatem in Castro et
in omnibus adjacenciis, simibter sancto Victori, sicut Papiam, trado.
Si quis vero de parentibus meis boc donum inrumpere temptaverit ,
nisi légitime satisfecerit, cura Datan et Abiran, quos terra vivos absor-
buit , pesas sine fine luat.
Ego Isarnus, filius Rodullî , juxta mansum jam dicti Gontardi, cam-
pum, id est ferraginem meam, pio salutem anime mee, dono sancto
Victori, excepto quod, dum vixero, cum jussione domni abbatis et
monacborum ejus, tantum illum retineo.
Acta est autem bec donationis descriptio anno incarnationis domi-
nice millesimo lxx, indicione vm, epacta vi.
Ego Pontius Jausfredi , qui cartam istam scribere feci, et testibus
firmare rogavi. Isarnus firmavit. Gundardus firmavit. Guiquirannus
firmavit. Petrus Manases firmavit.
218.
Alia.
In Domine Patris et Filii et Spiritus Sancli. Ego Pontius, filius 4 d«c. 1070
quondam Guazfredi , pro remedio et remissione peccatoruni ejusdem
240 CHÀRTULARRiM.
palris mei Gauzfredi et matris mee Scocie et peccatorum meoruni.
atque uxoris mee Stéphane, et filioriim ac filiarum mearum, dono
pro luminariis , in monasterio Massiliensi , ut semper ardeant duo
luminaria , unum ante altare sancte Dei genitr[ic]is et virginis Marie c!
sanctorum martyrum Victoris et sociorum ejus, aliud ante altare
sancti Pétri et omnium apostolorum, colaresum unum eu m sextario
legarii de oeto medualiis de oleo olive. Et hoc dahitur semper in
vigilia nativitatis Domini, si inveniri potest; quod si oleum illud dare
non potest, dabit pro ipso oleo, in vigilia natalis Domini, Isarnus de
Papia quinque solidos de ottoneta moneta; et in vigilia Pentecosten,
Bernardus Goiran , alios quinque solidos de eadem moneta. Et, ut hoc
semper fiât et nunquam remaneat, dono pro istis luminariis portum
de Bagneras et ledda de Leung, quantum ad raeam partem pertinet,
ut inde accipiatur vel oleum supradictum vel numos quos diximus. El
hoc in vita mea fiât ; post obitum vero meum , predictum portum et
leddam, in monasterio dono et trado, jure hereditario, ut quicquid
inde exierit tolum ab integro ad jam dictam luminariam perveniat. Et,
ut pro hoc Dominus omnipotens mihi et omnibus parentibus meis
veram remissionem omnium peccatorum nostrorum faciat, dederunt
nobis omnes fratres in capitulo duas lampadas , que ardeant omni
nocte pro ista mercede, sicut supra scriptum est, in omni tempore,
quandiu istud seculum duraverit , ante jam dicta altaria.
Signum Pontii Gauzfredi , qui banc cartam donationis scribere feci ,
in monasterio Massiliensi, u nonas decembris , anno incarnacionis
dominice millesimo lxx, indicione vm.
219.
Car ta de ponte.
cire 1031. In nomine sancte et individue Trinitatis, unius veri Dei, Patris
videlicet et Filii et Spiritus Sancti. Ego Pondus1, gratiaDei, Arelatensis
archiepiscopus , omnibus nostre providentie subjectis notum fieri volo,
' Pontius de Mariniana , qui a. 1029 aut 1030 vitam monachaltm sub Isarno ab'bate ani-
plexus est.
SANCTI V1CT0RIS. 241
quod , quadam die , abbas monasterii sancti Victoris , Isarnus nomine ,
cimi suis monacbis, in villa que vocatur Mariniana, adiit serenitateni
culminis nostri, deposcens gratiam nostre sublimitatis , ut in cibos
servorum Dei, suorum scilicet monacborum , eoncedere sibi debe-
renius aliquam partem in captura piscium, que pertinet ad nostrani
diocesim , de ipso ponte qui est situs inter sta'gnum et mare. Quod nos
ut audivimus, peticioni ejus libenter annuimus, ut eoruin Orationibus
participemus aliquatenus. Itaque concedimus eis , in supradicti pontis
piscationibus , oimiem decimum cunctorum piscium. Quin etiani
adhuc hujus nostre donationis largitati adicere unum gurgustriuni
placuit, quod lingua rustica bordiculum vocant, quem Durantius,
presbyterde Fosso , exercet, ut habeant servi Dei unde omnipotentein
Deum magis ac magis, tam pro nobis quam pro successoribus nnstris,
orare sine intermissione debeant; quin potius, pro sainte omnium
genitorum ac genitricium cnnctorumque parentum nostrorum, tam
vivorum quam et defunctorum omnium, Creatoris piissimam boni-
tatem, die ac nocte, interpellare non desiuant. Porro autem bujus
noticie scripture inserere placuit, ut altario sancti Tropbimi, cujus
boc donum est , census duarum cere librarum a servis Dei per singulos
persolvatur annos, quatinus tam présentes quam et futuri apertius
recognoscant ad cujus boc donum pertineat diocesim; similiter et
servi Dei, tam présentes quam et futuri, diligentius animadvertant,
quorum sint debitores apud Deum intercessione precum suaruin,
videlicet tam presulis presentis quam cuncte ejus congregationis. Sane
si boc quod a nobis bene ac religiose gestum est, pro sainte ser-
vientium altario sancte sedis Arelatensis, tam presentium quam et
futurorum, ullus successorum nostrorum, pro cujuspiam terreni
precii cupiditate, ad suum libitum, malo ordine, couvellere aut
destruere nisus fuerit, sciât se* non solum in presenti orationibus
omnium servorum Dei privari, verum etiam a cunctorum spirituuni
beatorum consortio in futuro separari , nisi , quantotius suum agno-
scens reatum, congruam gesserit poenilentiam. Quando quidem,
secundum canonum auctoritatem , liceret nobis de rébus episcopii
construere monasterium; sed, quia necdum bac poteslate voîùiraus
l. :?)
242 CHARTULARIUM
uti, hoc intérim tantumodo, pro elemosina nosti'i episcopii , in cibos
contulimus servorum Dei , quibus prohibitum est carnibus vesci. Ego
Pontins , Areîatensis archiepiscopus , banc donationem manibus meis
roboravi , et testibus , canonicis videlicet sedis mee seu laicis , firmare
jussi.
Petrns , nepos archiepiscopi, firmavit. Àrelas fïrmavit. Araelius fir-
mavit. Durandus fïrmavit. Odilo firmavit. Ansebertus fïrmavit. Mar-
cellinus firmavit. Ingilradus firmavit. Durandus firmavit. Odbertus
firmavit. Udalberlus firmavit. Dodolenus firmavit. Pato firmavit. In-
goaldus firmavit. Pondus firmavit. Gonfredus firmavit. Pato firmavit.
Raiambaldus1 archiepiscopus donavit et firmavit. Ugo firmavit. Uxor
sua firmavit. Pontius de Rianz , filius Wilelmi, firmavit. Franco de
Alvernico firmavit. Pontius de Genacervias firmavit. Guilielmus, con-
sobrinus ejus, firmavit. Atanulfus de Alamannon firmavit. Nevolongus
de Piliciana firmavit. Amelius de Balcio firmavit. Mataronus firmavit.
Rodulfus de Malana firmavit. Josfredus et filii ejus firmaverunt. Franco1,
pater Pontii archiepiscopi , et dédit et firmavit.
220.
Caria de Tarascone.
(Ed. ap. Martene, Jmpl. coll., I, 556, et in Recueil des Uist., XIV, 103.)
)09j. Gibilinus, Areîatensis archiepiscopus, dum regeret episcopatum
Avinionensem , dédit ad construendam ecclesiam campum apud
Tarasconensem castrum , ubi sepeliebantur pauperes pei egrini , mo-
nasterio Massiliensi sancti Victoris martyris , in manu Gaufredi , mo-
nachi de sancto Cannato, cum consilio Colaroni preposili , id est,
Porti et Rainoardi, canonicorum, et Poncii Fulconis presbvteri, et
Pétri Isnardi mililis. Postea papa Urbanus3, transsiens per predictum
campum, rogante Stepbania comitissa , et donante pro anima fiJii
' Raiambaldus, qui in Arelatensem sedem, * Stepbana, cognomine Dulcis, Gauliidi 1
antecessore Pontio adbuc superstite, a. 1031 vidua, Bertrannique II mater, qua;, mortuo
mense augosto accitus fuisse videtur. ipsius filio, Proviuciam inferioiem gufaerna-
a Fi'auco miles , dominus de Mariuiana. vit.
1 Urbanus II.
SANCTI V1CT0RIS. 243
sui Bertranni comitis, cum principibus suis, dédit predictus papa
et confinnavit locum sancti Victori, precipiens ibi, aucloritate beati
Pétri, ecclesiam fieri in honore sancti Nicolai, et manu sua propria
benedicens locum et absolvens benefactores et adjutores , coroborans
omnia aqua consecrata , signum dominice crucis, présente populo et
abbale Ricardo, solenniter in eodem loco affigens erecsit.
Urbanus, episcopus, servus servorum Dei, universis per Golhiam
et Provintiam tidelibus, salutem et apostolicam benedictionem. Dilec-
lionem vestram nosse volumus, Stephaniam comitissam, cum nobi-
libus sue terre, pro animarum suarum remedio, prediolum quendam
Massiliensi monasterio beati Vicloris martyris, aput Tarascbonem ,
per manum nostram concessisse , ad construendam beati Nicholai
confessons ecclesiam. Vos igitur, karissimi fdii, lilteris presentibus
admonemus, ut ad ejusdem ecclesie constructionem et fratrum illic
Deo servienliiun sustentationem opem vestram et auxilium inpen-
datis. Quicunque vero locum illum elemosinis suis , de suarum rerum
jure, amplificare, quicumque monachos ibi Deo servientes ope sua et
consilio adjuvare curaveiit, atque cimiterium, qui juxta predictam
ecclesiam constitutum est , liberum illibatumque servaverit , suorum
indulgentiam peccatorum a domino consequatur , ipsiusque Dei gratia
et apostolorum Pétri et Pauli benedictione donetur.
Ecclesiastica traditio et venerabilium legum sancxit autoritas, ut H sept. 1095.
quod ad religionis augmentum in sancta ecclesia salubriter disponitur,
per scripture munimentum, ad futurorum memoriam sagaciter trans-
mittalur. Quapropter cunctis fidelibus, et presentibus et futuris ,
notum fieri volumus quod venerabilis papa Urbanus II, anno incar-
nationis dominice millesimo xcvi1, sui autem pontificatus vm, indic-
cione ma, m" idns septembris , per caslrum Tarasconem * transsilum
habuit, ibique prediolum quod ante portas ejusdem castri Slephania,
cognomento Dulcis, comitissa, pro anima filii sui Bertraui comitis,
et proceres atque incole jam dicti castri , pro salute quisque anime sue ,
beato Victori martyri, Massiliensis mouasterii , necnon vcnerabili
Ricardo abbati , et successoribus ejus, ad construendam ecclesiam el
' Bisanorum st\lu.
244 CHARTULARIUM
cymiterium , in perpetuum jus possidendum contiilerant, sue aucto-
ritatis largitione confirmavit , ibique esse monasterium atque cymi-
terium in honore beali Kicolai fieri precepit , et quibuscumque mo-
nasterio illi 7 sive de substantia sive de honore, modo et in futurum
bonifacienlibus , in suarum oracionum parlem suscipiens , indulgen-
tiam peceatorum et gratiam beati Pétri et suam donavit. Altéra vero
die, per locum ilhvm transiens, precibus comitisse et militum eastri,
terrain in opus fabricande ecclesie et cymiterii manu propria bene-
dixit. Locus autem isle , a memoratis personis concessum et ab apos-
tolico confirmatus, ante portas ïarasconenses ab oriente est situm,
prope litus Rodani, juxta uhnum; ubi , quicumque bonafecerint et ad
fabricandam ecclesiam locumque eonstruendum adjuverint , sciant se
procul dubio bénéficia* recepturos, atque, per beali Nicholai preces
et mérita, Dei gratiam et peceatorum suorum indulgentiam adepturos.
Hec largitio et apostolice autoritatis confirmatio facta est apud
Tarasconem , prelibato venerabili Ricardo , abbati Massiliensi , et mo-
nachis suis, successoribusque eorum in perpetuum, presenlibus epis-
copis Daigberto Pisano, Joanhne Portuensi , Briinone Signensi ;
cardinalibus Teutione et Alberto , in presentia Wilelmi , abbalis
Montis Majoris, et quorundam suorum monachorum, predicte comi-
iisse, Laugerii de Rulbone , Pétri Albarici, Pétri Isnardi , et aliorum
imiltorum diversi generis et elatis, die et an no quo supra.
221'.
Confirmatio Aquensis archîepiscopi.
1082. Equum et rationabile dignumque probatur, ut, quemadmodum
nosfra voîumus, ita et antecessorum noslrorum statuta servare de-
beamus. Unde, quia hoc certissimum firmumque tenetur, eapropter
noticie presencium futurorumque mandare curamus, quod ego
Pettrus2, divina ordinatione, Aquensis ecclesie archiepiscopus , ad
noticiam presencium nec non etiam hominum sequencium cupientes
1 Secunda manu exarata. — Initium hujus * In Gall. christ., leginius Petrum non ante
charte extat in CSiartul. Min., fui. 189 v°. a.l085Aquensemsedeintenuisse,ejusqueante-
SANCil VICTORIS. 245
perveniri , et ad Dei scientiam volencium , ecclesiam sancti Mauricii
cùm suis capellis sancti Johannis, sancti Probacii, sancti Michaelis,
sancti Sulpicii, sancte Marie de Guaisola, sancti Juliani, necnon et
ecclesiam sancti Pétri , cme antiquitns a nobilissimo viro domno
Poncio , Aquensi archiepiscopo, concedentibus omnibus hujus terre
înajoralibus, carlis et indiciis evidentissimis sancti monasterio Victoris
oblate in belemosinam traduntur. Iterum post longuo tempore ecclesia
sancti Pelri que ab eodem sancto loco per simoniam subtracta et a
quibusdam clericis injuste possessa, modernis temporibus qualiter,
Deo auxiliante , et nobilissimis viris Lamberlo et Ugone et Wilelmo et
Guigone et Guiberto et Dodone et Amelio et Guidone et Petro Gui-
berti et Dodone et Yilelmo Boeli et multis aliis, zelo Dei accensis,
id agenlibus , eidem sancto loco sit restituta , bis scriplis indere sta-
tuimus1. Et ut omnis deinceps cpiestio omnisque controversia penilus
aboleatur , ipsa die placitacionis , pro amore Dei omnipolentis et pro
sainte animarum nostrarum, domno Beneclicto, Aquensi preposito,
cum suis canouicis, attestante atque laudante , omnique coirventu
majoralium totius istius terre ipsis consentientibus, laudantibus atque
afïîrmantibus, supradictas ecclesias Domino omnipotenti Deo et béate
Marie, semper virgini, sanctoque Victori martiri, et domno Rieardo
abbati, Romane ecclesie cardinali, et abbatibus suis sequacibus, et
monacbis Massiliensibus presentibus alque futuris , donamus , lau-
damus atque roboramus, et, sicut décréta sanctorum patrum sanxerunt,
previlegia olim indulta monasteriis , scripto presentis pagine , conces-
simus , statuentes ut a modo et semper firmiter permaneat sanctum et
liberum , absque omni inquietudine et exactione. Eas vero ecclesias,
que ab antecessoribus nostris monacbis Massiliensibus sunt collate,
eodem tenore quo date sunt, nostra concessione atque auctoritate
ipsius Benedicti preposili , attestantibus omnibus canonicis, tradinms,
concedimus supradictis monacbis, cum consensu et confirmatione
clericorum nostrorum. Quarum ecclesiarum bec sunt noniina : ecclesia
cessorem Rostagnum , eodem a. 108o, chartœ quet Petruin jam a. 1082, superstite Rostagno,
Guidonis cujusdam jiro Avenionensi ecclesia episcopum Aquensera fuisse appellatum.
subscripsisse. F.x nostro autem instrumento li- ' (.'od. stiluimus.
246 CHARTULARIUM
sancti Mauritii , sancti Pétri , sancli Johannis , sancti Probatii , sancti
Micahelis, sancti Sulpitii , sancte Marie de Guaisola, sancti Juliani,
cum omnibus que ad ipsas ecclesias pertinent, cum primiciis, otTe-
rendis, decimis et cartis sive cimiteriis. Iterum ecclesias que a par-
rochiali ecclesia sancti Mauritii dirivate sunt : ecclesia videlicet que in
honore sancti Salvatoris construilur, in castello Caude Longue, et
ecclesia sancte Marie de Saxone , et ecclesia de Gaile ; et sicut ab in-
tegro monacbi Massilienses parrocbiam sancti Mauritii coadunatani
habebant , eodem tenoi-e , nostra douatione atque auctoritate domni
Benedicti prepositi , concedeutibus omnibus canonicis, Ymperto vide-
licet et Pontio et Ugone et Amalrico et Wilelmo et Petro et aliis
canonicis , supradicti monacbi parrocbias per partes discretas , cum
supradictis appendiciis , habeanl. Similiter décimas donamus , que a
quibusdam militibus maie possesse sunt, si possessores, aut vi excom-
municationis aut amore Dei coacti, monachis Massiliensibus dimi-
serint, ab analbematis vinculo sint absoluti, ut eterne hereditatis
bravium accipere valeant, et sine aliqua combustione ulciscendas
flamas evadere queant. Si quis vero banc donationem noslram irrum-
pere voluerit, anathematis gladio feriatur , et sicut Judas traditor in
inferni penas dampnetur.
Factum est et hoc donum et scripta bec carta anuo ab incar-
natione Domini noslri .Ibesu Christi m0 lxxxii0, vi° kalendas junii ,
luna xxi1.
Signum Pétri , arcbiepiscopi Aquensis. Ego Petrus , Aquensis archi-
episcopus, hoc donum scribere feci, et propriis meis manibus firmavi;
donatores ac laudatores firmare roga\i. Benediclus prepositus firmat.
Ympertus firmat. Pontius firmat. Ugo firmat. Amalricus firmat. Vi-
lelmus firmat. Petrus firmat. Lambertus firmat. Ugo firmal. Wilelmus
firmat. Guigo firmat. Umbertus firmat. Dodonus firmat. Amelius
firmat. Guido firmat. Petrus Guiberti firmat. Dodonus firmat. Wilelmus
Boveti firmat.
1 Coït, luna xxv .
SANCTI V1CTOR1S. 247
■
222 * . '' ■*•
Idem de codera.
In noiuine Do mini omiiipotentis. Ego Petrus, gratia Dei , licet in- 5 jui. tooî.
dignus, Aquensis ecclesie arcliiepiscopus, cupiens erga servorum Dei
pelitionem justi tenax semper existere, et ipsorum oralionibus tam
presentem quam futuram proinereri salutem , ex liis que ad eorumdeni
servorum Dei utilitatem proficere possint aliquid ipsorum usibus de-
serviendum tradere, prout possibilitas mee pauperlatis sinit, deerevi
videlicet ecclesiam sancti Mauritii, in territorio caslelli quod dicitur
Turreves , ciun capellis que ad eaudem ecclesiam pertinent , videlicet
sancti Salvatoris de Cauda Longua, et sancti Pétri, quam clerici
adhuc injuste detinent, et aliam in Saxu, et aliam in Gaile , simulque
ecclesiam sancti Stephani ; has igitur ecclesias supradictas , cum ec-
clesiis et decimis ad easdem pertinentibus, sicut domnus papa Gre-
gorius sua auctoritate donaverat et firmaverat, sancto Victori, Massi-
liensis monasterii, firmo, laudo, trado, ut babeant abbates et monachi
sancti Vicloris et possideanl semper. Simili modo etiam ecclesias, que
in valle cognomento Brusa sunt constitute, id est sancte Marie el
sancti Stepbani et sancti Pétri de Sellone -, et ecclesiam parrocbialem
de Cof'ort, et sancti Rafabel3 et sancti Martini et sancti Symeonis
laudo et firmo ; item ecclesiam sancti Maximini , cum allaribus sancti
Micabelis et sancti Sedonii, et ecclesias sancte Marie et sancti Jo-
hamiis, cum altaribus sanctorum Pétri et Martini et cum omnibus
eisdem ecclesiis pertinentibus, videlicet cum decimis, primiciis, obla-
tionibus et omnibus redditibus, el cum ecclesia sancti Mitri ; que
omnes ecclesie sunt in territorio- castri Rodanis , in loco cjui vocalur
Vallis Sancti Maximini. Set et in villa que dicitur Gardana, ecclesias
sancte Marie et sanctorum Micabelis, Pétri, Valentini, Baudilii,
simili tenore , laudo et firmo. Hec omnia supradicta cum aliis omnibus ,
que in Aquensi arcbiepiscopatu prelatuin monasterium sancti Victoris
1 HiCc chartu iuChartul. Maj. suinula manu a Ch. Min., Sillon t.
exarata est. Extat et in Chartu! . Min., fol. 99. "- Ch. Min., Rafaelis.
248 CHARTULARIUM
et habitatores ejus adquisierunt. et adquisierint , tam in ecclesiis quam
in aliis honoribus, que modo habent vel in antea babuerint1, nostra
auctoritate laudamus, firmainus et omni tempore habenda, tam pre-
sentibus quam futuris prelibati monasterii abbatibus et monachis, et
possidenda et disponenda concedimus. Si quis autem episcoporum ,
clericorum seu etiam secularium , sive cujuscumque sit sexus, ge-
neris, ordinis, dignitatis, banc nostre auctoritatis carlam inquietare,
infringere vel anullare temptaverit, nullatenus boc valeat perricere;
set, quousque resipuerit, a consortio fidelium Dei alienns existât; in-
super centum libras auri mulctam persolvat; et bec perpeluo caria
firma et stabilis permaneat.
Actum est hoc m nonas julii , anno ab incarnatione Do-
mini m0 lxxxxiii8.
Petrus arcbiepiscopus manu sua propria firmavit. Fulco scripsi.'
et firmavit. Ugo Nicetius firmavit. Petrus de Masello firmavit. Mai-
nerius firmavit. Rainerius firmavit.
223 3.
Carta de Bromeces.
i isi Transactio seu concordia, que per Bertrandum de Sancto Maximiuo e!
Dactilum inter Austorgium , abbatem Massiliensem , et milites de Sancto
Martino de Bromeces, Rostagnum scilicet de Bromeces et Bertrandum
de Bromeces et Guillelmum de Sancto Martino et Raimundum de
Sancto Martino, facta fuit, talis est : Predicti milites, propter castrum
de Sancto Martino quod habent et possident nomine monasterii Mas-
siliensis, fecerunt fidelitatem et hominium predicto abbati, et jura-
verunt ei vitam et membra sua, scilicet sicut feudotarii milites jurant
dominis suis. De castro debent juvare et valere abbati et priori ma-
jori et mandato eorum, priori de Esparrone, si guerram vel placitum
habuerint, expensis tamen monasterii; et si habeant gerram vel
placitum contra talem dominum suum, de quo milites non auderent
1 Ch. Min. adclit, sicut domnus papa Grcgo- * Cli. Min., mill. XXXXHI.
rius sua , iia et nos. l Hœc cliarta manu recentiore scripta est.
SANCTI VICTORIS. 240
vel non possent jn\are monachos, clebenl eis reddere castrum. Finila
guerra vel plaeito , abbas el alii predicti priores debent reddere castrum
mililibus, sine omni dampno et diminutione rerum suarum. Hoc quo-
que pretermittendum non est , quod abbas promissit se manulenere
milites supradictos de Castro et de terra Sancti Martini et de omni
negotio, de quo dominus bona fide débet milites suos defendere ; el
irisuper landavit dominus abbas et Bertrandus de Sancto Maximino
et Daclilus quicquid eis super boc remanet, suo recto judicio eis lau-
datur et confirmatur. Debent insuper facere fîrmantiam et ostagium
abbati et priori majori, cum eis opus fuérit; et debent facere, in
unoquoque anno , duo albergia abbati vel priori majori , non diffmito
numéro sociorum ; et debent eis reddere castrum , quando voluerit
abbas vel prior, pro recognitione sui dominii. Fornagiam debent ba-
bere raonachi in omnibus bominibus de Sancto Marti no , exceplis
predictis iuior militibus , qui sine omni usatico debent quoquere in
clibano monacborum. Et quicumque babuerit porcum , débet dare
duos astos, id est duo crura, de porco quem nutrivit, et unum astum
vel unum crus habebunt milites, et monacbi habebunt aliud. Si nio-
nacbi vel clerici eojrum colerent terras proprio aratro , omnes rustici
de Sancto Martino debent eis facere coroatam , per unum diem in
anno, qui babuerit boves. De ubliis debent habere dimidiam partem
monacbi , et dimidiam partem milites , tain de bominibus qui nunc in
castro sunt, quam de aliis qui forte venturi sunt. De quartonibus
vinearum , que sunt in territorio Sancti Martini , debent babere milites
unam dimidiam partem , et monacbi aliam , etiam si vinee facte essent
in dominicatura monacborum vel militum. Paratorium proprium est
monacborum; sed molendinus communis est; et in toto ripatico, nec
in territorio Sancti Martini nec in alio, milites non possunt nec
debent lacère molendinum sine consilio monacborum. Convenit etiam
quod milites facerent domum monacborum altitudinis uuor cannarum ,
et latitudinis mûri nif palmarum , ad arbitrium prioris de Esparrone.
Hanc concordiam amicabiliter factam juraverunt milites se observaturos
et successores suos in perpetuum. El, ex parte abbatis , juravit boc
Jobannes de Cabrerer , prior de Esparrone , et quidam alii monacbi
I. 32
250 CHARTULAR1UM
cum eo ; et fecerunt , ex utraque parte , sponsionem m solidorum , si
contra conventîonem istam facerent et infra xl dies hoc non enten-
daient , poslquam altéra pars super hoc conquesta esset.
Factum est hoc anno ab incarnatione Domini m°c0lxxx0ii°, duobus
diebusante festura sancti Martini , in ecclesia sancti Juliani Montanerii.
Testes sunt : Spata Curta, Bertrandus de Esparrone, Guillelmus
Bonifacii, Ugo Raibaudi, Isnardus de Alamania, Isnardus de Romulis,
G. Ruperti , de Sancto Martino, Rostagnus Malros, et Michael, frater
ejus, priorde VilaCrosa, Guiraudus Solatius, Ugo de Aurella, Ugo de
Manuasca , et multi alii monachi et laici , qui présentes fuerunt huic
placito. Et ut major fides haberetur huic carte , sigillo abbatis sigillata
et per alfabetum divisa fuit ; et una pars monachis , alia militibus re-
mansit. Et ut omnes suprascripte pactiones perpétua slabilitate in-
violabiliter conserventur , prandium quod superius omissum est debent
milites facere abbati vel priori majori in crastinum post nocturnam
receptionem.
224.
Confirmalio ecclesiarum monasterii Massiliensis que sunt in dyocese Aquensi.
ifijui ioim. jEcclesiastice consuetudinis et sacrarum legum promulgavit aucto-
ritas, ut omnis donatio seu venditio sive etiam confirmatio sub
scripture testimonio roboretur. Quapropter notum fieri volumus
cunctis hominibus, tam presenlibus quam futuris, quod Ricardus, ve-
nerabilis abbas monasterii Massiliensis , ventus capitulum Aquensis
ecclesie ante Fulchonem prepositum et canonicos ejusdem ecclesie,
presentibus aliis quibusdam clericis et laicis , et petierit sibi et monas-
terio suo in perpetuum confirmari ecclesias et honores ecclesiasticos ,
quos Aquenses archiepiscopi vel sibi vel antecessoribus suis in archi-
episcopatu Aquensi ante contulerant. Ego vero Fulcho , una cum ca-
nonicis prefate ecclesie , cognoscentes quod justis peticionibus negare
assensum nec possumus nec debemus , pari voto communique con-
sensu , laudamus et confirmamus Domino Deo et béate Marie sanctoque
Victori martyri , atque prescripto abbati Ricardo et monachis ejus
successoribusque eorum in perpetuum, omnes ecclesias, cum prediis
SANCTI VICÏORIS. 251
et pertinenliis suis, quas per manum archiepiscoporum Aquensium,
vel abbates vel monachi Massilienses actenus adquisierunt. Sunt autem
ecclesie, vel antiquo jure habite vel ante nos possesse vel sub nostro
tempore adquisite : ecclesia sancte Marie in castro quod dicitur Bru-
niola, et ecclesia parrocbialis sancti Mauricii in territorio castelli
quod dicitur Turreves , cura capellis que ad eandem ecclesiam per-
tinenl, scilicet sancti Salvatoris de Quauda Longa et sancti Pétri et
alia in Saison et alia in Valle; ecclesie quoque in valle que dicitur
Brusa , id est sancte Marie et sancti Martini et sancti Micahelis et
sancti Symeonis et sancti Pétri de Auriac et sancti Stepbani et sancti
Pétri de Sellione; item ecclesia sancti Maximini, cum ecclesia sancte
Marie et sancti Mitri , que sunt in territorio castri Rodanis, in valle
Maximini; item ecclesie parrocbialis sancti Jacobi de Esparro et sancte
Fidis de Artigua et sancte Marie de Conforz et sancti Rafahelis ;
ecclesie etiam parrocbialis sancte Marie de Oleires et sancti Victoris
de Porcils, cum capellis suis, et sancti Barlbolomei de Rocbafolio , et
eeelesia sancti Trophimi de Poreires , cum aliis sancti Pétri et sancti
Jacobi et sancti Stepbani ; ecclesia sancte Marie de Rosset et ecclesia
sancte Marie de Sosqueriis; ecclesie iterum parrocbiales de Podio Lu-
pario et de Podio INigro, cum aliis sancti Victoris et sancti Pétri; ec-
clesia parrocbialis de Afliiel, cum ecclesia sancti Micbaelis ; et ecclesie
parrocbiales de Venel et de Miroil ; ecclesie item de Gardana , sancte
Marie parrocbialis, sancti Valentini, cum capellis sanctorum Micbaelis,
Pétri, Valentini, Baudilii; ecclesie parrocbialis de Caudo Longa, ec-
clesie parrocbialis de Bucco et de Caprario, ecclesie parrocbialis de
Berbento; ecclesie sancti Pétri de Aquis. Has igitur ecclesias prelibatas
prefato monasterio, cum omnibus eisdem ecclesiis pertinentibus, x ide-
licet cymileriis, decimis, primiciis, oblationibus, prediis, reditibus,
que modo habent vel in futurum babebunt , cum aliis omnibus que in
Aquensi archiepiscopatu supradictum monasterium sancti Victoris et
habilatores ejus adquisierint , tam in ecclesiis quam in aliis honoribus,
que modo babet , vel in antea donatione vel permissione archi-
episcoporum preteritorum babuerint, salva obedientia et revereutia
et jure sancte sedis Aquénsis ecclesie, aucloritate nostra corroborâmus,
252 CHARTULARIUM
laudamus atque firmamus , et omni tempore habenda , tam presen-
tibus quam futuris predicti monasterii abbatibus et monacbis, possi-
denda et disponenda concedimus. Si quis sane , cujuscuraque sit sexus,
conditionis et ordinis , banc nostre auctoritatis cartam inquietare , in-
fringere \el annullare temptaverit, nullatenus valeat vindicari; sed
quoucusque resipiscat, a consortio fidelium Dei alienus existât, in-
super c libras auri persolvat, et jjost bec perpetuo carta firma et
stabilis permaneat.
Actum est boc apud Aquis, anno Domini millesimo xcvm , xv ka-
lendas augusti , présente Reimondo , Massiliensi episcopo ; laudantibus
atque firmantibus Fulcbone, Aquensis sedis preposito, canonicis vero
Hugone , Bermondo, Norperto , Willehno, Petro de Acu, Pontio
Rainoardo, Petro Alfanti, Giraldo , Guidone, Gaufredo; laicis quoque
Fredone, Pontio Pelagal , Geraldo de Solario et Geraldo Rancuel,
Petro et aliis pluribus. Fulcbo scripsit1.
225.
Carta de Aquis.
1024. Jbesu Cbristi Domini nostri opitulante clemencia ejusque benigna
suf'fraganle juvaniina. Ego Vuilelmus2, filius Rodbaldi, de anime mee
salute sollicite mecum pertractans , audivi quia plus Dominus, ad
mala vitanda et fugienda, peccatoribus misericoi-diler consilium pre-
rogaverit dicens : « Date elemosinam, et ecce omnia munda sunt
vobis3; » illud etiam memorans quia: « Sicut aqua extinguit ignem , ita
belemosina estinguit peccatum'. » Ideo , propter remedium anime
meae facio donationem omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus mai-
tiri, 'ejusque monasterio , ubi sacrum corpus ejus requiescit7 et abba-
tibus ac monacbis ibidem servientibus , in comitatu Aquense, in valle
quam nommant Cagnanam, de quarta parte in vineis, in campis , in
garricis, in pascuis, in pratis : de duabus partibus, viae publice; de
uno fronte, flumen quod nominalur Ar; de altero, terra saucte Marie.
1 Confer cum chanis, n. 211 et 212. » Luc , XI, 41.
2 Guillelmus, cornes Vindascinus. ' Ecctesi.j III, 33.
SVNCïl VICÏORIS. 253
Sane si quis de succes'soribus meis vel ulla oposita persona qui contra
donacionem istam agere voluerit, non valeat vindicare quod repetit,
set componat auri optimi libras v, et postea donacio ista firnia et
stabilis permaneat.
Facta donatio bec anno ab inearnacione Domini millesimo xxim,
indicione vu , régnante Rodulfo rege.
Signum ego Wilelmus , qui liane donacionem fieri jussi et testibus
firmare rogo. Adalaiz1 coniitissa firmavit. Vuilelmus2 comes, filins
Rodbaldi, firmavit. Isnardus Palliolus , Wuilelmus Brocianus , Elde-
bertus, frater eorum, firmaverunt. Carbolenus , Berengarius, Àmicus,
Isnardus filius Pallioli , Rodulfus , Bernardus Aculeus, Guitbertus de
Turribus, Matfredus, Ebrardus de Margarita , Rainaldus, Vuilelmus de
Trancis, Lautaldus, Acio , Gandalgaus , Eldebrannus, Guiniguerius,
Isnardus Malbecus, Isdrels, Mairans , Vrebimbertus, Petrus filius
Ricardi, Poncius, Isnardus de Mairaniguas, Fulco , Pontius Alfanlis ,
Dadil , Vuilelmus Calcia , Unbertus , Aulrannus, Bencelenus , Vilelmus ;
isti firmaverunt.
226.
Carta de Cagnana.
In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus disposicionis ordina- 1018.
lione. Ego Geiriberga3 comitissima et filii mei Vuilelmus et Fulco
sive Josfredus *, pro nostrarum animarum redemptione, facimus dona-
cionem omnipotenti Deo ac sancto Victori , martiri gloriosissimo ,
ejusque monasterio, non longe a civitate Massilia fundato , et abba-
tibus ac monachis presentibus et futuris, Cbristo Domino inibi mili-
tantibus , de vineis que sunt in comitatu Aqueuse , in valle que Domi-
nant Cagnana, quarlam partent in vineis, in campis , in garricis, in
pascuis, in pratis : de duabus partibus, via; publiée; de alio fronte,
1 Adelais de Andegavis, secunda uxor Guil- J Gerberga , filia Ottonis Guillelmi, comitis
lelmi T , comitis Provincia: , materque Guillel- Burgundiie, et uxor Guillelmi II , comitis Pro-
mi II. vincise, anno ipso 1018 defuncti.
a Guillelrans III, filius Rotboldi, comitis Pro- * Gaufridus I, qui, cum fratre Bertrando I
vincise; qui Guillelmus, una cum patruelifiûs patrueleqne Gnillelmo m, comitatum Provin-
Ganfrido I et liertrando I, comitatum Pro\iu- ciœ éosseilit.
<i:e, post patrem mortuum, possedit.
254 CHARTUEAR1UM
flumen que nominant Ar ; et de quarto fronte', terra sancte Marie.
Sane si quis contra hanc donacionem nostram ire, agere vel inquietare
voluerit, obtinere istud non valeat, set cogatur in vinculo exolvere
auri obtimi libras v.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xvm , in-
dicione prima.
Ego comitissima Geiriberga , annuente domino , banc donationem
dedi et manu mea firmavi. Signum Vuilelmus, filius Umberti, firma-
vit. Fulco firmavit. Vilelmus, nepus ejus, firmavit. Rodulfus firmavit.
Petrus, filius Gereni, firmavit. Iterius firmavit. Rainulfus firmavit.
Galterius firmavit. Garnaldus firmavit. Rostagnus firmavit.
227.
De valle Cagnana, de Aquis.
S sept lOlOf Auctoritas enim jubet ecclesiastica et lex romana precepit, etc.
Quapropter nos donatores Vuilelmus, Yuarinus et Rodbaklus, do-
namus fidèle nostro Leutaldo, pro amore et dnlcitudine vel benevo-
lencie sue, in comitatu Aqueuse, in valle que nominant Cagnana,
quartam partem in campis, in vineis, in oglatis. Consortes : de duos
latus, vias publicas; de uno fronte, flumine que nominant Ar; et de
alio fronte, terra sancte Marie, vel si quis alii sunt consortes. Et facias
tu de ipsa terra quicquid volueris, id est babendi, vindendi, dandi
vel comutandi beredibusque tuis derelinquendi , libéra banc firmissi-
mam, in Dei nomine, in omnibus habeas potestatem, quicquid vo-
lueris. Sane si quis nos vel ullus homo de parentibus nostris vel ulla
oposita persona qui contra banc donationem istam ad inrumpendum
venerit, non valeat vindicare quod repetit, sed componat in vin-
culo de auro libra una , etc.
Facta donatio ista in Aquis civitate , vi ' nonas * septembris , indi-
cione vin, régnante Rodulfo, rege Alamandorum vel Provincie. Signum
Vuilelmus, Vuarinus et Rodbaldus, qui banc donationem istam scri-
bere et testes firmare rogaverunt, manus suas fumant.
1 Fort, corrig. IV nonas.
SANCTI VICTORIS. 2 5
Ego Lautaldus supradictum alodem, quem mihi in valle supra
nominata Cagnana donaverunt Vuilelmus, Vuarinus et Rodbaldus,
dono similiter, sicut mihi datus est, altari qui est consecratum in
honore sancte Marie et sancti Victoris, in monasterio Massiliênsi, et
ce / '
abbati et monacbis qui hibi sunt et futuri erunt in perpetuum. Signum
Durandns firmavit. Signum Pontius firmavit. Signum Atenulfus fir-
mavit. Alius Atenulfus firmavit. Signum Otericus firmavit. Signum
Constantius firmavit. Signum Alcberius firmavit.
228.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine. Incipit carta donationis, quam fece- 1071.
runt Umbertus et Guantelmus, fratres , monasterio sancti Victoris
Massiliensis, martyris Christi. Nos itaque duo fratres, scilicet Umber-
tus et Guantelmus, considérantes de remedio animarum nostrarum, et
quia omnia bujus mundi transitoria sunt, et quoniam morientes bo-
mines niebil secum portare possunt de omnibus substanciis suis, prêter
illud quod, pro Dei amore, in monasteriis et in helemosinis pauperis
tribuerint , dedimus, de bereditate noslra vel parentum nostrorum, in
monasterio Massiliênsi, quod est constructum in honore Dei genitricis
Marie , et sanctorum apostolorum ac martirum tuorum Victoris el
sociorum ejus, domno abbati Bernardi et monacbis ibi degentibus,
tam presentibus quam futuris, ij)sum lenementum quam tenet Yuilel-
mus, ut habeant et possideant, jure hereditario, sine huila interpellâ-
cione, usque in finem seculi. Et insuper donamus de vinea culta
semodiatam unam, ad casais de Guisla. Hanc vero cartani nosliv
donacionis si quis firmare vel contradicere voluerit , non habeat po
testatein, sed componat in vinculo de auro pro hoc libras xl% etc.
Facta est autem bec caria , nobis precipienlibus, in prediclo monas-
terio , an no ab incarnacione Domini millesimo septuagesinm primo,
indicione nona.
256 CHARTULARIUM
229.
1038. Charta qua Lautrudis, Rostagni vidua, abbatiae sancli Victoris largitur mansum unum
optimum, in comitatu Aquensi, in villa Saleta situm, omnesque terras nianso eidem
pertinentes.
Ego Lautrudis, millier condam Rostagni, de Lambisco, banc
donacionem scribere fecit ac testes firmare rogavi.
Facta donatio hec anno incarnacionis dominice millesimo xxxvin ,
c
régnante Domino nostrp Jhesu Christo.
230.
Carta de çcclesia sancti Sulpicii in territorio Valle Veranica, in comitatu Aquense.
Cire. 1004. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precipit romanà, etc.
Quapropter ego Blitgerius Aculei et Bernardus, frater meus, nosque
Petrus Goirandi et Caballarius, frater meus, et Jausfredus Pontiusque
y°- presbyter,* donamus omnipotentiDeo sanctoqueVictori, glorioso mar-
tyri , et monasterio Massiliensi et monacbis ibidem Deo servientibus,
presentibus sive futuris, eeclesiam sancti Sulpicii, que est in territorio
Valveranica , in comitatu Aquense , cum omnibus apenditiis et terris
circaque ad eam pertinentibus. Nos itaque supradicti donalores eccle-
siœ , videlicet Petrus Goirandi et Caballarius vel Jausfredus , donamus
imam condaminam, (jue fuit de Ai'laldo, sancto Vîctori et ecclesie
nominate ; et nos itaque Blitgerius et Bernardus Aculei donamus
similiter de terra que vocatur Teolaria, et juxta rividum que nominant
Cosa, donamus de terra campnm hunum, que fuit de Martino Bujuzo.
Igitur ego Poncius Cal vus et uxor mea, Domine Tbeucinda, dona-
mus de terra que fuit de Inguilberto Cosa, que est ante eeclesiam; et
ego Atulfus et Poncius, frater meus, donamus de terra utia semo-
diata, que est ad Cadafalco; et ego Constancia, filia alia» Constanciœ,
dono hunam modiatam de terra , que est supra eeclesiam sancti Sul-
picii , que fuit de Ausberno ; compai^ imus de Petro Goirando unum
campum, que est supra ipsam eeclesiam. Ego Bernardus et uxor
mea donamus hunam semodiatam de vinea , que fuit de Inguilberto
SANCTI VICTORIS. . 257
Cosa; et ego Ricardus presbyter dono aliam semodiatam, que com-
paravi de Dodone; et ego Bermundus clericus dono dimidium virgerii,
ad sanctum Victorem sanctumque Sulpicium, que est ad Sancluin
Stephanum. Et ad Sanctum Marcum abemus unam quartairatam de
vinea, que est ad Fontem. Sane, etc. Ego igitur Petrus1, quondam
sedis Aquensis episcopus, ecclesiam supradictam Ueo omnipotenti et
sancti Yictori dono, et banc cartam adfirmo. Blitgerius firmat. Ber-
nardus firmat. Petrus Goirandus firniat. Caballarius firmat. .lausfredus
finnat. Atbertus firmat.
231.
In nomine Domini. Ego Signontus et uxor mea Leujarda , pro 8?Ma«.,
remedium animas nostras, et propter forfacturam que ego feci sancto 994 — 1032.
Petro et monacbo Saturnino, donamus in emendacione , de vinea culta
pecia una ad ecclesiam sancti Pétri vel sancti Yictoris sine ulla inqui-
sicione. Sane si quis, etc.; et postea in vinculo de vinea culta mo-
diatas très , et postea donacio vel emendacio ista firma et stabilis per-
maneat omnique tempore.
Facta donacio vel emendacio ista in Àquis civitate , vm idus mar-
cias, régnante Rodulf'o rege.
Signum Signoritus et uxor sua Leujarda , cpii hanc donatione vel
emendacione ista scribere et testes firmare rogaverunt.
232.
Carta de Miliciana.
Jhesu Cbristi Domini nostri opitulante clementia, ejusque benigna ioo*>.
sufi'ragante juvamina. Ego Amelius et uxor mea, nomine Leodgarda,
de animarum nostrarum salute sollicite nobiscum pertractantes , etc.
Facimus hanc cartam helemosinariam omnipotenti Deo et sancto* Vie- t°59.
tori ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit, et abbati-
bus ac monachis ibidem Deo servientibus , de buno manso, qui est in
comitatu Aquense, in villa que nommant Miliciana, quem excolit
1 Pitnis II , qui circa a. 1 103 episcopatum dimisit.
I. :$3
258 CHARTUL4RILM
liomo nomine Pontius et uxor ejus Bligarda , ipsum manso ab inte-
gro , cum campis cultis et incultis , cum vineis , ortis , vel omnia
quicquid ad ipsum mansum pertinet, sicut jam diximus, totum dona-
mus Deo omnipotenti et sancto Victore. Sane si quis nos aut ullus de
successoribus nostris vel ulla opposita persona, qui contra donacio-
nem istam ire, agere vel inquietare voluerit, non valeat vindicare quod
repetit, set componat in vinculo auri libras duas, etc.
Facta donacio ista anno incarnacionis Domini mUlesimo vi, régnante
Rodulfo rege.
Signum ego Amelius et uxor mea Leodgarda, qui hanc cartam fieri
jussimus et testibus firmare rogavinms. Domnus Poncius episcopus
firmavit. Signum Vuilelmus firmavit. Fulco fîrmavit. Salico firmavit.
Lanbertus firmavit. Pontius firmavit. Signum Ava firmavit. Signum
Constancia firmavit.
233.
Carta de castro que dicitur Myxago juxta Aquis et villa Sancti Marci juxta Valdem
Vei'onicam.
Sœc. XI. I» nomine Domini. Ego Aldeberlus , filius Rotberti, de Muxiago,
dono omnipotenti Deo et altari quod est consecratum in bonore
sancte Marie , Dei genitricis , et saneti \ictoris,in monasterio Massi-
fiensi, et monacbis ejusdem loci, unum videlicet mansum ab integro,
cum omnibus que ad ipsum pertinent mansum, in comitatu Aquense,
et in territorio de supradicto castro Muxago, pro remedio anime meae
et parentum meorum. Excolivit autem ipsum mansum Rotbaldus
Peregrinus ; et est ipsus mansus prope ecclesiam sancti Martini , ad
aquam que dicitur Lodena. Et ego Bermundus de Mirolio similiter,
pro remedio anime meae et parentum meorum, dono Deo et sancto
Victori, in supradicto territorio de Muxago, alium mansum ab integro,
cum omnibus que ad ipsum pertinent. Ego quoque Pontius Amalri-
cus similiter dono alium mansum , pro remedio anime mee et paren-
tum meorum , Deo et sancte Marie sanctique Victoris supranominato
altari, cum terris cultis et incultis et cum omnibus que ad ipsum
mansum pertinent ; et est ipse mansus in tprritorio ecclesie supradicti
SANCTI VICTORIS. 251)
saneti Martini , quem excolit homo, nomine Ebrardus. Ego Pontius
islam donacionem, quam feci, firmavi, et, me rogante, Guichirannus
Guinigerii et Rurrellus firmaverunt. Et ego Guikiranims, filius Guini-
gerii nionachi, pro remedio anime mee et parentum meorum, simili-
ter dono Deo et supranominato altari sancte Marie et saneti Victoris
alium mansum et omnia que ad ipsum mansum pertinent ; et est ipse
mansus in sepe nominalo territorio Sancli Martini. Et ego Pontius Ar-
nulfus, de Avinione, dono supra nominato altari sancte Marie et saneti
Victoris lerciam partem de uno manso, in villa Saneti Marci , juxta
\ allem Veranicam, in terris cultis et incultis, vineis et pratis, et omnia
pertinentija] ad ipsam terciam partem. Istum vero mansum , unde est
isla tercia pars de qua dicimus, tenuit quidam homo, Pontius iNovellus
nomine. Istam donationem, quam ego Pontius Arnulfus feci, et, meo
rogatu , Giraldus Palliolus et uxor sua Lautgarda firmaverunt , Vugo
de Sancto Marcho, avunculus meus, lirmavit. Donationem de manso,
quem donavit Aldebertus de Muxiago, idem ipse firmavi l , et, rogatu
ejus, Gaucerannus de Pino firmavit, et mater ejus Belliildis et soror
sua Sulpinia firmaverunt.
234.
Carta saneti Leodegarii.
Quoniam evangelica aucloritate, etc. Ego Gantelmus et uxor to:j5
mea Acentrudis , cura filiis nostris , pro redemtione animarum nos-
trarum et genitorum ac genitricum onmiumque parentumque nostro-
rum , et ut omnipotens Deus del nobis reniissionem omnium peccato-
rum nostrorum, donamus aliquid de alode nostro omnipotenti Deo et
saneti Victoris martyris monaslerio Massiliensi , monachis quoque
ibidem Deo servienlibus, tam presentibus quam et fuluris, ecclesiam
videlicet in honore sancli Leodegarii martyris dicatam, que est sila
in territorio de castro Saneti Amantii, cura terris cultis el incultis,
cura locis determinatis, et omnia que in présenta supradicla* ecclesia \-
habel, et quicquid in fuluro adquirere potuerit, omnia tradimus, ce-
(linius atque transfundimus jure perpetuo Ego quoque Guichi-
raimus et uxor mea Doda el filii mei ipsam ecclesiam quam ego
260 CHARTULARIUM
construxi , consentiente domno Gantelmo , et unum molendinum et
omnia que in supradictis terrainis habere videmur, tam in fevo quani
in alode, similiter donamus omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus
glorioso martyri, monachis quoque ejus, tam presentibus quam et
futuris, ut oient omnes pro nostra salute animarum parentumque
nostrorum , tam vivorum quam et defunctorum. San e si qui s contra
hanc donalionem helemosinariam in causam nisus fuerit insurgere
contrariam, non valeat vendicare quod appétit ; sed contrictus in vin-
culis cogatur auri obtimi libras solvere xx supradictis monachis ,
et insuper cum Juda traditore et cum Pilato crucifixore penas lual
eternas, nisi cum satisfactione resipuerit ad emendationem. Nos igitur
supradicti donatores hanc cartam fieri jussimus manuque propria fir-
mavimus, atque testes idoneos firmare rogavimus.
Signum Gantelmi et uxori ejus et filiorum et filiarum ejus, qui fir-
maverunt. Guiquirannus et uxor sua Doda et filii sui Guichirannus et
Vuilelmus firmaverunt.
Facta donatio liée anno ab incarnatione Domini m xxxv.
C
235.
Carta de Lambisco.
moi. Ego Amalricus de Lambisco et fratres mei, domnus \idelicet Ber-
mundus et domnus Pontius, mulieres nostre et filii filieque nostre,
neenon et Odoara7 fratris nostri Laugerii quondam uxor, filiusque
ejus Saramannus, audientes quotidie, etc. ; donamus ad proprium
alodem altari quod est consecratum in honore sancte Dei genitricis
semperque virginis Marie et sancti Vicloris , in monasterio Massiliensi,
abbati quoque Durando, qui ibi videtur esse, monachis nichilominus
eidem loci, presentibus alque futuris, ecclesiam videlicet quam in
prefato Lambesco, in sancte Tiinitalis nomine, dedicari optamus,
cum terra que ei adjacet inter utrasque vias, simulque cum cimiterio
omni, quod illic erit, omnibusque oblationibus, que ibi oblate fue-
rint, et cum omnibus rébus quas habet et habitura est in perpetuum.
Si quis , etc.
SANCTI VICTORIS. 261
Acta est auteni liée donationis cartula anno incarnationis dominice
millesimo lxi, indictione xim, epacta xxvi.
236.
Alia.
In sancte et individue Tfinitatis nomine. Ego Pontius de Lanbesco 1060— ioei.
ce D
et mulier mea Seocia, pro animarum nostrarum remedio, donamus
ad proprium alodem altari quod est consecratum in honore sancte
Marie, semper virginis, 'sanctique Victoris martyris, in monasterio
Massiliensi, videlicet unum mansum in supradicto Castro Lanbesco,
scilicet ipsnm quem tenebat Adalaldus et tota que ad ipsum pertinent
mansum ab intëgro; ea scilicet ratione, ut, quandiu ego Pontius jam
dictus vixero, ipsum mansum teneam, et, singulis annis, pro censu
ejus , sancto Victori reddam jam dicto Massiliensi dimidiam cere libram ;
post mortem autem meam, ubicumque mortuus fuero, idem mansus,
sine ulla contradiction e , in proprium prenominati monasterii jus ad
plénum transfundatur. Insuper donamus in vita riostra jam diclo altari
totam nostram partem*, quam habemus in illo loco qui vocatur Vi- r« 60.
nealis, in terris cultis et incultis; qui videlicet locus jacet inter utras-
que vias , illam que lendit ad Berbentem et eam que dirigit ad Sallonem.
Hec omnia, ea que diximus ratione, ad proprium alodem donavimus
sepe nominato altari sancte Marie sanctique Victoris martyris, Massi-
liensis monasterii, ejus quoque loci abbati domno Durando, mona-
chis etiam ipsius monasterii, tam presentibus quamque futuris. Si
quis, etc.
Ego Pontius et uxor mea Seocia donavimus et firmavimus. Bie-
mundus de Lambesco firmavit. Wilelmus Amalrici firmavit. Leode-
garius firmavit. Amalricus firmavit. Raimbaldas Bremundi firmavit.
Elepbantas firmavit. Vuilemmus Papia firmavit. Pontius de Velaus fir-
mavit. Rainaldus Amalricus firmavit.
262 CHARTULAR1UM
237.
Carta de Adana.
Cire. 1032? In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Amalricus ', Aquensis
archiepiscopus , dono et reddo , pro remedio anime mee et parentum
meorum, eum consensu et vokmtate cannonicorum meoruin , vide-
licet Amalrici , Deusdedit , Artaldi , Arehiniberti , Isdrel et aliorum ,
reddo et dono sancto Victori martyri, Massiliensis monasterii, eccle-
siam sancti Victoris Edana, cum aliis ecclesiis dirutis et cum altari
et cum cimiterio et cum omnibus que pertinere videntur ad eandeni
ecclesiam. Et tamen, pro liac donatione et guirpitione, recipio unum
asinum ispanum et duodecim modios de annona et uuum tapete.
Et ego Richardus et fratres mei Isnardus et Bonus Filius, et Theo-
deldis, soror mea, et Barnardus Curtetus, suus maritus, et Pontius de
Gignago et uxor sua Margarita, et Suodulms et uxor sua Blanca,
et heredes nostri, pro remedio animarum nostrarum et parentum
nostrorum , donamus Deo omnipotenti et monasterio sancti Victoris ,
Massiliensis, et prenominate ecclesie sancti Victoris Edana, aliquid
de nostro alode, scilicet duo molendina, in territorio jam dicto Edana,
hoc est Terriciol, et aliud molendinum, quod dicitur A la Cassata. Et,
in ipso territorio de Adana, donamus totum alodem , quem hibi ha-
bemus et habere debemus. Et Bremundus monacbus , quando ivit
ad monasterium , donavit jam dicto monasterio sancti Victoris suas
partes de duobus molendiuis, in eodem territorio; et Verdeliuns do-
navit suam partem de uno molendino. lsti duo, sicut diximus, suas
partes de molendinis donaverunt , et quantum alodem ibi babebant.
Domna Lautrudis et Bermuudus et Laugerius et Pontius , filii sui ,
donaverunt de molendino, quod dicitur Ad Passum , suas partes, hoc
est quartam partem de tercia que pertinet ad seniorem. Et Aldoardus
monacbus donavit in eodem molendino octavam de duabus parlibus;
et in molendino Salice, in uno quartone, octavam partem, et in alio
1 Amalricus II, qui sedebat a. 1032 , vel fort. Amalricus I qui sedit ab a. 991 ad a. 1015,
vel ciroiter. \
SANCTI VICTORIS. 263
quartone, quintam partem, et totam partem de suo alode, quain V\-
detur habere in omni loco. Et Gisfredus, pater de Àmalrico de
la Porta, et millier sua et heredes sui, et Hisnardus Malbec de Tollun
et millier sua, et Guikirannus et fratres sui, et Armannus et heredes
sui donaverunt in ipso molendino de Salice duos quartones , et de
alio quartone très partes, et totas suas partes de alode, queni habenl
in eodem territorio.
Ego Amalrieus , Aquensis arcbiepisenpus , et cannonici mei , et Ri-
chardus et fratres ejus, et omnes prenominati homines et femine, jam
dictam donationem fecimus sancto Victori monasterii Massiliensis , et
habitatoribus ejusdem loci , tain presentibus quamque futuris , ut
omnia supradicla habeant Hanc donationis cartam fieri
precepimus et manibus nostiïs firmavimus, et alios firmare roga-
vimus.
Ego Guadaldus, de castro quod voeatur Acus, dono Domino Deo et
sancto Victori supra nominato, et servitoribus Dei in eodem mo-
nasterio , jure perpetuo , tolum meum alodem quem habebam in ter-
ritorio de Dana, ea videlicet ratione, ut ipsi monachi teneant et
possideant *prescriptum alodem semper, suamque inde voluntatem y*.
faciant sine ulla contrapellatione. Suscepi tamen, pro hac donatione,
solulatas x , porrigente Pontio monacbo , de Castello Duplo , i|ui
videbatur in ipsa obediencia sancti Victoris.
•238.
Carta sancti Martini de Trivolancio.
Omnipotens Deus cum ineffabili dispositione cuncta condiderit, |036
constat bumum homini tradidisse, et in ea vel ex ea substantie
queque. Tamen ex utero intacte genetricis nasci dignatus , clemen-
tissima miseratione mortalibus dicere est dignatus : « Facite vobis
saculos non veterescenles, thesaurum non deficientem eternum in celo,
ubi nec erugo nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec
îtirantur1; » et : «Facite vobis amicos de mamona iniquitatis, nt , rum
1 Luc, XII, 33. •
264 CHARTTJLAMUM
defeceritis , recipiant vos in eterna tabernacula ' ; » itenique Scriptura :
« Elemosina a morte libérât, et non patitur animam ire in lenebras;
fiducia magna erit coram summo Deo elemosina facientibus eam!. »
Hec ergo aliamque sanctarum Scripturarum testimonia versantes in
memoria, pro animarum nostrarum remedio et pro eterne vite premio ,
ego domnus Pontius Guantelmus et Athennlfus , frater meus , et In-
guilborga facimus donationem omnipotenti Deo sanctique Victoris
mart\ ris monasterio , Massiliensis fundato , et monaebis ibidem servien-
tibus Deo, donamus ecclesiam sancti Martini, quem vulgo vocaturTrir
vulantis. Et est ipsa ecclesia in comitatu Aquense , sub castruin quem
vocatur Agulia , cum terris sive vineis ibidem apertinentibus : de uno
latus, casai maximum, a via publica Aurélia; et de uno latus, ad
fonte Isimberto ; et est ipsa terra de in stangnum infra terminum , et
descendit a Pirtuso Jenoario , a via publica Aurea. Et ipsos podios qui
sunt inter terminos , et omnibus bis accessis ad ipsam ecclesiam perti-
nentibus, donamus, ut participes simus servorum Dei orationibus. Si
quis vero beredum nostrorum vel quemlibet homo banc donationem
violare temptaverit, non valeat, sed cogatur solvere auri libras vi, etc.
Facta donatio hec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice millesimo lvi, inditione viiii, régnante Domino nostro Jhesu
Christo.
Domnus Pontius Guantelmus firmavit. Domnus Alhanulfus, frater
ejus, firmavit. Guantelmus firmavit. Guantelmus, nepos ejus, firmavit.
Et insuper donamus medietate de bosco de Rovoira. Flavius firmavit.
Pontius Maria firmavit. Yiaderius firmavit.
In Christi nomine. Ego Gadaldus, de Castro Agulia, dono sancte Dei
genitricis Marie et sancto Victori martyri , Massiliensis monasterii, et
monaebis ibidem Deo servientibus , presentibus et fuluris , pro sainte
et indulgentia peccatorum meorum , aliquid de alode meo , in territorio
ipsius castri, videlicet campum unum, juxta ecclesiam sancti Martini
de Trivolanto, quem déterminât fons de Isimberto. Âlleros vero duos
campos dono in loco qui dicitur Ad Stagnulos ; et sunt hii duo campi
1 Luc, XVI, 9. * Tob., IV, H et t"2.
SANCTI V1CTORIS. 265
de terra erma. Et, ut firma et stabilis sit hec donatio , accipio ab ipsis
monachis nnor solidos et denarios vint. Si qais autem post mortem
meam hauc cartam donatiouis adnullare temptaverit , non valeat
consecpii quod querit. Signum Gadaldi.
239.
Carta de Guntardo.
Cum , a radiée prime humanitatis , per totum mundum diabolus <0t5
seviret, hunianumque genus non creatori sed idolis serviret , placitum
est summo Deo, ut incarnaretur et de stirpis judaice virgine nasce-
retur. Unde factum est ut populus ejus per totum mundum , qui in
eum crederet , ecclesia vocaretur, et ipse ejusdem ecclesie sponsus di-
ceretur, et ei domus consecraretur, ubi sponsa ejus, studendo ora-
tioni, ab eo exaudirelur. Inde, karisshni , boc templum a nobis,
quamvis indignis, consecratum ob boc esse cognoseatis, ut et illud ad
adoranduin Deum cum oblationibus vestris convenire studeatis , ut ab
eo eternam bereditatem possideatis. Quicumque ergo ad hujus templi
Dei dotalicium adjutorium prebuerit, sibi Deum placatum esse noverit,
si cum omni devotione et fide hoc egerit. Quapropter ego Beuce-
lenus et uxor mea Gotolena et fîlii et filie mee, propter vite eterne
premium , donamus Domino Deo et ad ecclesiam, que est consecrata in
lionore sancti Victoris, de terra ariva modiata i , in comitatu Aqueuse ,
in loco que dicitur Gontardo. Et ego Pontius Alfantis et uxor mea
Beatiïcis et fil ii cum fîliabus meis, in eodem loco supradicto Gon-
tardo , donamus de terra arabile semodiata i. Igitur et nos (ilii Gislardi
Aicardus , Petrus et Nevolongus, et mater nostra Ingilburga, donamus
ecclesia supradicta in loco jam dicto semodiata una. * Sane si quis, f ci
nos aut heredes nostri aut ulla Dpposita persona, qui contra spon-
salicium istum ire, inquielare vel inrumpere voluerit, non boc valeal
vindicare quod repetit, sed cum Juda et Pilato, Vnania et Saphira,
Diocleciano et Maximiano, et cum céleris dampnatis excotnnumicalus
sit; et postea sponsalicius iste firmus et stabilis permaneat omnique
tempore.
I. 34
266 CHARTULARIUM
Actum sponsalicium istum incarnationis dominice anno mille-
simo xl° vi, régnante Domino nostro Jhesu Christo.
Signum Pontius Alfantis firmavit. Bencelenus finnavit. Silvius fir-
rnavit. Teutbertus firmavit. Leutardus firmavit. Boso finnavit. Wi-
lelmus firmavit.
240.
Alia.
August., Quoniam quidem multi donatores postea sunt falsores, et antiquitus
1032 — 1039. nihil valebat datum, nisi esset incartatum, mibi Umberto et fratri
meo Ricavo , filiis Theodorici , qui fuit Arimmuni, visnm est, et
Rabymberto, nostro consobrino, videtur, quatenns, quia nitituur de
nostro alode dare aliquid ad monasterium saucti Victoris , quod est
positum juxta mare, Massilie , cartis litteris ipsum donum obfir-
matum impositis contra usum fallendi vigeret, et , opitulante Deo, in
longitudinem dierum sine ulla conti\iditione duraret. Quamobrem
omnibus nobis supradictis, ut diximus, videtur banc cartam bonum
scribere. Veniendum itaquead ipsum donum est, ut dicatur quod est,
non semper per ambages loquendum. Nos igitur, uno assensu , ad
jam dictuni monasterium donamus atque cedimus mansum Ricardi
Garrice et Augerii et Gairardi, bracbiaria Udalgerii , et, consenlien-
tibus omnibus ad quos pertinet boc laudare, id assenlimus , ut cum
campis, vineis , domibus stanlibus et ruine paratis, ortis, novalibus,
oglatis, exigis, silvis, garriciis, pratis, fonlibus , rivis aquarnm et de-
cursibus earum, totum, ut nostrum possessio est, integrum habeant
monacbi ipsius monasterii, dare, amore Dei et dilectione servo-
rum Dei.
Rostagnus finnavit. Silvius firmavit. Bencelenus et Wilelmus firma-
verunt.
Ego quoque Alfantides, Pontius nomine, déterra ipsius jam olim
castri, quod adhuc dicitur Gontardns, dono viam partem, ubicumque
potestatem babeo; et, quandiu ego et filii mei babitnri snnius, totam
et ab integro cedimus et donamus , ut diximus , partem , ut quid
possibilitas nostra obtinet omne teneatis. Sed si quis, ego aut nos
SANCT1 VICTORIS. 267
aut ullus quicumque sit, qui contra hanc douatione sive donatio-
nes (omnes enim hic scripti testamur) ire, agere, calumniare vel
irrumpere voluerit, non valeat vendieare quod impetit, sed com-
ponat de auro optimo libras m; et he donationes firme et stabiles
onmi tempore permaneat cum interposila firmitate subnexa cum
stipulamento.
Precepimus bas scribere donationes, scripteque surit mense augusto,
feria vu, régnante sive imperante Cono1.
Signa Dmberti, Rieavi et Rahymbert et Pontii Alpbanti, qui bas
donationes scribere mandaverunt , et manibus suis firmant. Wilelmus
lirmat. Boslagnus firmat. Rodulnis Bardoin.us firmat. Pontius Alfantus
lirmat. Bencelenus et Vuilelmus, filins suus, firmant. Ado firmat.
Silvius firmat.
24 t.
Alia.
Ego Beatrix, quondam Pontii Elef'anti uxor, pro mariti mei filiorum- 1060 — 1064.
que defunctorum meorum animarum redemptione, proque anima mea,
tîlii etiam mei anima adbuc vivi, dono ad proprium alodem altari quod
est consecralum in honore sancte Marie, semper virginis, sanctique
Victoris, Christi mailyris, in Massiliensi monasterio, sextam videlicet
parlem, que maritum meum filiosque meos defunctos, me quoque et
filium meum viventem, qualicumque ratione , contingit in Guntardo.
Fuit autem bec sexta, de qua loquimur, pais cujusdam mulieris, Du-
midie nomine. Hanc donationem sexte partis, in supradicto Guntardo
me contingentis, in terris cultis et incultis et in omnibus omnino
rébus , supra nominato altari sancte Marie sanctique Victoris , Massi-
liensis monasterii, ego Beatrix, cum filio meo vivente, dedimus,
simulque domno Durando, presenti ejusdem monasterii abbati , suc-
cessoribusque suis, nec et monacbis illius loci, tam presentibus qnam-
que futuris, excepta illa tasca ipsius terrç, quam homines Balduini
Castri videntur colère. Si quis, etc.
1 Cono seu ConinHus II S.ilirus.
268 CHARTl lAKiFM
* Ego Beatrix jarn dicta filiusque meus Bonifaeius donavimus et
fii'mavimus. Beatrix femina firmavit.
242.
De Gontardo.
1047. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Bencelenus, et filii
mei Vuilelmus, Faraldus etRipertus, et filia mea Belliildis, facimus
donationem Domino Deo omnipotenti sanctique Vietoris martyris mo-
nasterio , apud Massiliam fundato , et monachis ibidem Deo servien-
tibus. Donamus v mansos in castro que nommant Gontardo , cum
omnia ibidem pertinentibus , cum pratis, cum silvis , cum garriciis,
cum molindinis. Et nos monacbi sancti Vietoris, in gadium que Pontius
Alfantus tenebat, x solidos donamus. Si quis vero beredum nostrorum
vel quilibet hominufh banc donationem violare temptaverit, non hoc
valeat, sed cogatur solvere auri libras vi , et insuper omnipotenlis Dei
iram incurrat , cumque Datbant et Abiron perpétuas poenas ludat.
Facta donatio bec in monasterio sancti Vietoris, anni incarnationis
dominice millesimo xl vii , indicione. . . . ' , régnante Domino nostro
Jhesu Cbristo.
Domnus Bencilinus et filii et filiabus firmamus et firmare roga-
vimus. Vuilelmus, frater Bencelini, firmavit, et millier et filii sui.
Rodulfus firmavit. Wilelmus, filins Bencilini , firmavit, et frater ejus
Faraldus firmavit. Ripertus et filia ejus firmaverunt. Aicardus firmavit.
Petrus , frater ejus , firmavit. Bonus firmavit. Amalricus clericus et
frater ejus Pontius firmaverunt.
Insuper hec omnia supra scripta , notum vobis esse volumus qui bas
literas, quod, exceptis supradictis v mansis, est sextus mansus quem
Pontius Alfantus nunc tenet , de cpio ego Vilelmus Bencelenus facio
donationem sancto Victori, tali convenientia , ut, quandiu ego vixero,
teneat ipse Pontius; post mortem vero meam, revertar ad sanctum
Victorem, cum omnibus ad eundem mansum pertinentibus. Et hoc
supra scripti firmatores firmaverunt.
* Numéro» Hemt !n Coi,
SANCTI V1CTOR1S. 269
243.
De eodem.
Ego Raiambertus, filins Auriniundi, et consobrini mei Umbertus
et Rieaudus , filii Teodorici , pro remedio aniniarum nostrarum paren-
tumque noslrorum , donatnus aliquid de alode nostro omnipotenti Deo
et sancto Victori martyri , Massiliensi , et monachis ejus , tam presen-
tibus quara et futuris, jure perpetuo, laudante et consentiente domno
Benceleno et confirmante, ex cujus parte nobis obvenit ipse alodis,
quem ipse nobis dédit per cartam et donationem et firmationem : hoc
est omnem terciam partem de Castro , condam dirrupto et ad eremuni
deducto, quod vocatur Gontardus, cum omnibus que ad ipsum
castrum pertinent , terris videlicet cultis et incultis , arboribus pomi-
faris et inpomiferis, aquis aquarumve decursibus, pratis , molendinis ,
silvis, garricis, oglatis, in omnibus omnino rébus que ad ipsam ter-
ciam partem pertinent donamus, transfundimus , jure perpetuo, ut
quicquid facere voluerint supradicti monachi liberam potestatem ha-
beant. Sane si quis, aut nos aut ulla persona, banc donationem con-
traslare aut minuei'e aut in aliquo inrumpere voluerit, ira omnipo-
tentis Dei et omnium sanctorum ejus veniad super eum; et cum Jmia
Scariliot, qui Dominum traxit , sit dampnatus in inferno inferiori nisi
cito emendaveril.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxvn,
mense februario , in ripa Durencie , in territorio supradicti castri quod
vocatur Gontardus, régnante Cono ' imperatore.
Nos donatores supradicti banc donationem firmavimus et testes fir-
mare rogavimus. Rostagnus de Cataneto firmavit. Ponlius Alfantus
firmavit. Teutbertus de Roca firmavit. Wilelmus , filius ejus, firmavit.
Wilelmus , nepos ejus , firmavit. Rannulfus firmavit. Umbertus fir-
mavit. Bompars firmavit.
1 Conradus II dictus Salicu».
Febr. 103"
270 CHARTULAR1UM
244.
Alia.
Cire. 1040. In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Incipit carta seu donatio
que Wilelmus, filius Bencelenum, habuit cum monachis sancti Vic-
toris de sextam parlem de Gontardo castrum , de omnia que abuit et
retinuit , a vita sua teneat et post obitum suum revertar Dei sanetique
Victoris martyris Massiliensis. Ego Vuilelmus, pro remedium anime
mee, dono ad monasterium supradicti et ad monacbos ibidem Deo
servientibus, et ipsam partem cum pratis, cum silvis et garriciis et mu-
lindinis, et omnia que ad ipsam partem pertinet, etc.
Ego Vuilelmus doiiavi et firmavi. Bencelenus, pater meus, firmavit.
Wilelmus, avunculus meus, firmavit. Rodulfus firmavit.
245.
Alia.
Cire. 1050. In nomine Domini et salvatoris nostri Jhesu Christi. Ego Vuilelmus
et uxor mea Inaurs et filii mei Umbertus et Pontius donamus Deo
sanetique Victoris martyris Massiliensis monasterio medietatem de
bosco, que est inter fluvium Durentia et caustrum que Dominant Gon-
tardum, medietatem que fuit de patrimonio Pontium Blancum, ad
proprium alodem, jure in perpetuo, etc.
f. 62. Ego Vuilelmus et uxor mea et filii et filias meas donamus et trans-
fundimus atque firmamus a domino Deo et sancti Victoris , cum sociis
suis, et abbatis et omni congregatio, propter redemptionem anime
nostre.
246.
Alia.
1037, Ego Bencelenus et uxor mea, nomine Gotholenis, filii quoque mei
Wilelmus et Feraldus, atque heredes mei , me volente et consentiente,
quorum nomina sunt hec : Pontius, cognomine Helfantus, Raiam-
SANCÏI VICTOR1S. 271
bertus etiam , filins Aurimundi , Umbertus necue el frater ejus Ri-
caudus, filii Teodorici; Aicardus quoque et frater ejus, seu mater
eorum, consentiente seniore suo Vuilelmo, pro redemptione anima-
rum nostrarum parenlunique nostrorum, et ut Deus faciat nobis nii-
sericordiam, et hic et in futuro seculo , donamus ipsum portum et
ipsam ripant de Durentia, in ipso loco vel sub ipso castro quod vo-
catur Gontardus, omnipotenti Deo et sancto Victori , martyri Massi-
liensi, monaehis quoque ejus, tam presentibus quam futuris, ad pro-
prium alodem jure perpetuo; et quicquid de tota ipsa ripa vel de ipso
porto ad usus bominum pertinere videtur, totum ab integro, sine ulla
intennissione , omnes nos supradicti donatores omnipotenti Deo et
sancto Victori, ejus martyri, donamus atque transfundimus, etc.
Signuin Wilelmus Amalricus firmavit. Adalus firmavit. Dalmatius
firmavit. Rodulfus firmavit. Vuilemus presbyter firmavit. Pontius
Verdis firmavit.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice mxxxvii, régnante
Cono imperatore.
247.
Ego domiuis Rostagnus et uxor mea Ermengarda facimus doua- ioi:>.
tionem omnipotenti Deo sanctique Yictoris martyris monasterio, aput
Massiliam fundato, et monaehis ibidem Deo servientibus. Donamus
ipsam partem, que nobis obvenit, de portu quod dicitur Gontardus,
et in Pogio Sanguinento de terra egresta modios v, et ortum unum
in dominicatum suum, atque duas piscatorias, imam ad Pogium San-
guinentum, aliam de Alarico. Si quisvero, etc.
Facta donatio hec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice mxlv.
Domnus Rostagnus et uxor ejus domna Ermengarda firmaverunt
et firmare rogaverunt. Emens firmavit. Ysmido firmavit.
248.
Carta de Goironu.
Omnis bomo qui possessionem suam in alterius vult transfundere s.tc xi.
272 CHARTULARIUM
potestatem , est necessarium ut perficiat illut secundum jnris ces-
sionem, id est aut vindicla vel testamento seu stipulatione , qua-
tenus firma et stabilis ipsa permanead inslitucio. Unde ego Aldebertus,
pro redemptione anime mee et absolucione peccatorum et pro premio
eterne vite, trado memetipsum Deo et perpétue virgini Marie sanc-
toque Benedicto, in oïdine monachorum, in monasterio sanctissimi
Victoris, martyris Massiliensis , et fratribus ibi commanentibus ,
presentibus et futuris, usque ad consummationem seculi, ut babeant
et possideant ; omnemque meam possessionem et propriam faeultatem
in cunctis rébus mobilibus trado, jure hereditario, perhenniter ad pos-
sidendum, predicto monasterio sancti Victoris Massiliensis, ut ha-
beant et possideant permanenti lege, ita ut nullus bomo extraneus vel
mihi propincus, qui in confinibus manet vel manebit, ab odierna die
et deinceps, audeat inde aliquid accipere vel demere, seu usum de-
bitum ullum requirere vel imponere; et sine ulla dominatione prin-
cipum maneat ratum et firmum quod statuo in perpetuum. Posses-
sions vero nomen hic continetur : Mons Gurion totus, cum omnibus
que ibi habentur et cum duabus ecclesiis que ibi continentur, id est
perpétue virginis Marie et sancti Michaelis arcangeli , cum omnibus
apendiciis earum; et, justa flumen Durentie , condamina una que
computaturin xn modiatas, et simul pratum quod ibi habetur; et alia
condamina in Ficulneola , que continetur in octo modiatis. Do etiam
et in perpetuum * ereditatem trado ego Aldebertus, et fratres mei
Guilelmus et Amalricus, et patruus noster Aldebertus, quartam partent
villam Sancti Juliani , que continetur in confinio territorii Cellanii
castri, in omnibus possessionibus cultis et incultis et in ceteris aliis
rébus. Damus etiam et remittimus omnia que habebamus et que re-
quirebamus, vel aliquis homo pro nobis, in territorio Sancti Victoris
et Sancti Jusli , in terris que ipsi monachi , vel bomines qui eas pro
illis laborant, [tenent].
Firmatore sunt inde mater mea Aramberta et fratres mei Guilelmus
et Amalricus, et ego ipse Aldebertus, et patruus meus Aldebertus cum
filio suo, et consobrinus meus Rodulfus.
SANCTI VICTORIS. 273
249.
Caria de Miniet.
Omnipotens Deus, etc. ' Ego Minardus genilrixque mea Da- 102e.
goara facimus donatiohem omnipotenti Deo sanctique Victoris mar-
tyris monasterio , aput Massiliam fundato , et monacbis ibidem Deo
servientibus , videlicet m mansos, quos jure bereditario possidemus,
eidem omnipotenti Deo sanctoque Victori martyri et monachis ee-
dentes. Et sunt in comitatu Aqueuse. Horum duo sunt in villa que
dicitur Mimeto, quos excoluerunt bomines Berengarius et Pontius
Cavalcans Vacas; tercius est in villa que dicitur Grezasca, quem exco-
luit homo nomine Stabilis ; quos ex integro et absque diminutione
donamus, cum terris cultis et incultis, arboribus pomiferis et iupo-
miferis , pratis , ortis , vineis , garricis et omnibus accessis ad eos
pertinentibus , ut participes simus servorum Dei orationibus. Si
quis, etc.
Facta donatio bec in monasterio sancti Victoris, anno incarnationis
dominice mxxvi, indicione vin, régnante Rodnlfo, rege Alamannorum
sive Provincie.
c
Mimardus et mater ejus Dagoara firmaverunt et lestibus firmare
rogaveiunt. Pontius2 episcopus firmavit. Wilebnus3 vicecomes fir-
mavit. FulcQ* firmavit. Wilelmus6, filius Vuilelmi, firmavit. Stepbana"
firmavit.
250.
Caria de Segia.
In nomine sancte et individue Trinilatis, Patris videlicet et Filii et I03n.
Spiritu Sancti , unius Dei onmipolentis, nomine, Ego Archimbertus
et uxor mea Maiamberga, atque Rainaldus, filius noster, cogitantes
de sainte animarum nostrarum, etc. ; donamus atque offerimus eidem
1 Ul sup., n. 238. > Guillelmus, dirtus Juvenis, filiusGiiillel-
2 Pontius II, episcopus Massiiiensis. mi II.
Guillelmus II, vicecomes Massiiiensis. * Stephana, Guillelmi H secundà uxor
1 l'ulco vicecomes, frater Guillelmi H.
*■ 35
274 CHARTULAFUUM
omnipotenti Deo, sanctissimoque ejus martyri Victori , et sociis ejus
aliquid de proprio jure hereditatis nostre, quod est in coinitatu
Aquense , in territorio quod pertinet ad eastrum nomine Boccum , in
valle que dicitur Seia , id est ecclesiam sancti Johannis , cum terris et
vineis que in cireuitu ejusdem ecclesiœ sunt : ab oriente, usque in
ipsam condaminam , quam ego dono sancti Vietori ; a meridie, usque ad
vineam Gualtadis et Aicardi ; ab occidente , usque ad rivum ; a sep-
tentrione, usque ad vineam de Gislardo. Et insuper dono ipsam
vallem , que est super ecclesiam Seia : ab oriente , terminalur ipsa
vallis, sicut aqua vergit ; a meridie, usque ad Montes Majores; a sep-
tentrione , usque ad poioles quos vocant Cardias ; ab octidente ,
usque in vallato qui diseurrit inter vineas de Pontione Conilio, usque
in balma. Dono etiam mansum in eodem territorio , quem excoluit
Durandus, pater Ponui Faiditi,cum omnia que ad ipsum mansum
pertinent, id est terris eultis et incultis, vineis, pratis, pascuis, garricis.
Dono etiam eura pratum, quod est situm juxta ecclesiam sancte Marie,
in loco qui dicitur Subtus Cbera ; et, in eodem loco, juxta supradictam
vallem Seia, dono quendam locellum , aptum officinis monasterialibus,
quem monachi quesierunt mihi, ad construendam cellam tantum-
modo, propter babundantiam aque , ad ortos faciendos, quia fons
qui est juxta ecclesiam sancti Johannis multocies sicatur et déficit.
[" «:i. Igitur consortes supradicti locelli* ita terminantur : a meridie, super-
cilium montis, sicut vergit; a parte orientali, habet quendam rivulum,
fluentem de quodam fonte; ab occidente, me ipso donatore,id est terrain
quam Grimulfus excoluit , usque ad supradictum montem ; a septen-
trione, terram Isimbardi. Omnia ergo quecumque babemus infra istos
terminos ex integro donamus , cedimus atque tradimus perpetualiter
Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus martyri nos supradicti
donatores. Et in eodem territorio supra dicti castri dono mansum quem
excoluit homo nomine Bertrannus, cum omnibus que ad ipsum per-
tinent, id est terris cultis et incultis , vineis, pratis, garricis, silvis,
pascuis. Et in villa quam vocant Gardana dono alium mansum, quem
excolit homo , nomine Tramiacus , cum omnibus causis ad ipsum
mansum pertinentibus Et in Grezasca dono médium mansum,
SAi\CTI VICTORIS. 275
quem excolit Ululfus , et imam cabannariam , quem excoluit Rainaldus
et modo tenet supradictus Allulfus. Et insuper dono de mea terra
dominica, in Castro Bocco, unum campum , cujus consortes ita ba-
bentur : ab oriente, sicut aqua \ergit; a meridie, terra Pontii Faiditi,
(jnam ego dedi ; ab octidente, torrens inuudans; a septentrione, de-
fensns et via publica. In alio loquo ejusdem territorii , dono alium cam-
pum, qui fuit de manso Grimulfi; et est ipse campus juxta locum
supradiclum, quem dedi ad edificandam cellam. Et, in alio loco, dono
terciuni campum, qui fuit de manso Johannem Cerrudum, cujus con-
sortes babet ita : de una parte, Montem Aureum; de aliaque ejus
parte , est rivus ; a meridie , terra de Ricardo. Igitur ea ratione dona-
nuis banc donationem ad predictum monasterium vel ipsius congre-
gationem, ut servi Dei teneant et possideaut in perpetuum et pro
peccatis nostris parentumque filiorum nostrorum intercessores existant ;
nulliusque ordinis persona abstrabere présumât eandem nostram
donationem ab eadem congregatione ; quod si presumpserit, liberam
heredes nostri habeant potestatem resumendi ac recuperandi. Nempe
si nos aut nostri beredes aut aliqua peisona contra banc donationem
insurgere temptaveril , vindicare istud non valeat ; sed cogatur exol-
vere auri obtimi libras v , etc.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice mxxx, indicione v,
régnante Rodulfo, rege Alamandorum sive Provincie.
Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga , una cum filio nostro
Rainoardo , manu propria firmavimus , et testibus firmare rogavimus.
Wilelmus, nepos ejus, firma. Dodonus firmavit. Pontius, frater ejus,
firmavit. Wilelmus ' vicecomes et uxor sua Stephana firmaverunt.
Fulco , frater ejus, firmavit. Pontius5 episcopus firmavit. Aicardus3,
frater ejus, firmavit. Autrannus firmavit. Umbertus firmavit. Elde-
bertus firmavit. Fulco firmavit. Pontius, gêner eorum, firmavit. Balda,
uxor ejus, firmavit. Guilidrus firmavit. Petrus Pulverna firmavit.
Antibolus firmavit. Abaricus firmavit. Galtadis firmavit. Rostagnus
île Pino firmavit. Rostagnus, filius Costantii, firmavit. Gaucelmus
1 Guillelmus II , vicecomes Massiliensis. 5 Aicardus, vicecomes Arelatensis , filius
* Pontius 11 . Massiliensis episcopus. Guillelmi II vicecomitis Massiliensis.
276 GHARTÙLARIUM
firmavit. Gôtafredus firmavit. Landrigus firmavit. Iterius firmavit.
Pontius Udolberlus firmavit. Isiliars firmavit. Bompars firmavit.
Isnardus de Tolnoue firmavit. Agarnus firmavit. Fulco, filius ejus,
firmavit. Iterius firmavit. Rotbaklus firmavit. Girmundus firmavit.
Autbertus Pela Gallos firmavit. Petrus de Furno Calcacario firmavit.
Isnardus Garifredus firmavit.
251
lOM» — 108s. Ego (|uondam Rainoardi de Bucco midier, et modo Giraldi Pallioli
uxor, et ipse Giraldus, maritus meus, et filie meae facimus guirpicio-
nem et firmacionem de contrapello omni, quod fecimus usque bodiein
Graciasca, sancto Victori de Massilia et monachis ejusdem monasterii,
tam presentibus quam futuris, et, propter banc guirpicionem , accepi-
mus xu solidatas ab ibsi monacbis.
Rostagnus1 firmavit arcbiepiscopus. Amelius, frater ejus, firmavit.
Guicbirannus firmavit. Obertus Mataronus firmavit. Pontius Guigo
firmavit. Rostagnus lllinus firmavit.
252.
Carta «le Bucco.
1028. Ego Isnardus et uxor mea, nomifne] Berta, cogitantes de sainte
animarum nostrarum et de spe future retribucionis , donamus atque
offerimus eidem omnipotenti Deo sanctissimique martyris Victoris
monasterio, non longe a Massilia fundato, aliquid de proprio jure
bereditatis nostre, quod est in comitatu Aqueuse, in territorio quod
pertinet ad castrum nomine Boccum, id est mansum unum, quem
excoluit bomo nomine Bertrannus , cum omnibus que ad ipsum perti-
nent, id est terris cultis et incultis, vineis, pratis, ortis, et cum omni-
bus omnino rébus ad eum mansum pertinentibus, eademque ratione
\«. ut servi Dei teneant et possideant in perpeluum * Ego Isnar-
dus et uxor mea, nomine Berta, manu propria firmavimus et testibus
* Rostagnus I de Areis, arcliiepiscopiis Aquciisis, 10H9(?) — lOSo.
SANCT1 V1CTOKIS. 277
firmate fogavimus. Archimbèrtus, avunculus meus, et uxor sua Maiam-
burga consenseriuit et firmaverunt atque scribere rogaverunt.
Facta douatio hec anno inearnalionis dominice millesimo xxviii,
c c 7
régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provincie,
Isnardus firmavit. Berta firmavit. Archimbèrtus firmavit. Maiam-
burga firmavit, Iterius firmavit. Pontius Udulbertus firmavit. Bonus-
pars firmavit. Isnardus de Tullun et filius ejus Vilelmus firmavit.
Wilelmus ' vicecomes firmavit. Slephana firmavit. Isiliars firmavit.
Aicardus, filius Garnerii, firmavit. Vilelmus, filius Matilde, firmavit.
Aicardus, filius Vilelmi, firmavit. Fidco firmavit. Pontius2 episcopus
firmavit.
253.
Alia.
t
In Dei omnipotentis nomine. Inspirante ejus dulcissima gratia, ego
Archimbèrtus et uxor mea Maiamburga , . . . . una cum filio meo
Bainoardo , pro remediis animarum nostrarum et pro remedio anime
filii mei Aldeberti defuncti, donamus atque cedimus aliquid de alode
nostro Domino Deo et sancto Victori et monachis, presentibus et
hituris. Et est ipse alodis m comitatu Aquense,in territorio castri
quod vocant Bochum. Cujus consortes ita habentur : a meridie,
supercilium montis, sicut aqua vergit ; a parte orientali, quidam rivu-
lus, fluens de (piodam fonte vivo; ab octidente,me ipso donatore, id
est terram quam Grimulfus excoluit , usque ad supradictum montent ;
a septentrione, terra Isimbardi , etc.
Facta donatio hec helemosinaria anno incarnacionis dominice mil-
c e
lesimo xxvn, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Isnardus de Tolon firmavit, et Pontius, filius ejus, firmavit. Pontius
presbyter firmavit. Âinardus firmavit. Pontius , filius Rostagni de Ca
prerio, firmavit. Martinus firmavit. Andréas firmavit. Vilelmus, filius
Matilde, firmavit.
1 Guillelmus II, vicecomes Massiliensis. * Pontius II, episcopus Massiliensis.
1027.
278 CHARTULARIUM
254.
Alia.
udecembr., Noticia legalis donationis pariterque vendicionis , quam sancto
1046. Christi martyri Victori, sancte seniperque virginis Dei genitricis Mariae
Autrannus et uxor ejus Wala et filii ejus fecerunt, tercia parte de-
cimi, qui recipitur vel recipit hue usque solutus est1 ab hi qui eum
plenius vel melius receperunt, de territorio castri quod vocatur Buc-
cus. Verum quidem eertumque sit omnibus, quod ego Autramms et
uxor mea et filii mei supra scripti donamus sancte seniperque virginis
Marie sanctoque pariter Christi martyri Victori predictam partem
terciam decimi , libenter voluntarieque ; aprehendentes per hoc , ab
eisdem sanctis , oc est ab eorundem monachis , solidos denariorum x ,
tali condicione ut, ab hodierno die et deince^k, habeant monachi
predictorum sanctorum et ipsi sancti ipsam prescriptam terciam partem
decimi totam integramque in secula seculorum. Verum si quislibet,
aut nos aut nostri propinqui vel quispiam, nostra voce vel qualicum-
que causa, han donationem predictis sanctis vel eorundem servien-
tibus monachis tulerit , vel aliquid hune disruperit , aliqua mala inten-
tione , non diu inhereat talis voluntas, sed Dei judicio destruatur, et
ista donatio inviolata permaneat semper, et ipsi qui talia quesierunt
facere, nisi emendaverint, penam que lilset cunctis tyrannis recepturos
se noverint.
Acta est carta xvim kalendarum januarium, régnante Heienrico',
rege Romano, millesimo xlvi, indicione xmi, epacta xi°.
255.
Carta Rainoardi de Bucco.
1034, Dum cuncta temporalia ceitum sit transitura , post mortem sunt
utilia, si bis adqulrantur celestia. Idcirco bec mecum pertractans et
de sainte anime meae et genitoris ac genitricis parentumque meorum
' Corrig, : vel recipi hue usque solilus est. ' Henric us III Niger.
SANCTI VÏCTORIS. 279
sollicitus, ego Rainoardus, Archimberti et Maiamburgis filius, Deo
omnipotenti sanctoque Victori, gloriosissimo martyri, ejusque mo-
nasterio, apud Massiliam fundato, facio donationem quarundam mea-
rum possession um, que mihi provenerunt jure ineorum parentum ,
omnem videlieet terciam partem de castello vel villa que dicitur
Buccus1, necnon de castello vel villa que nominatur Guardana, sive
etiam de castello vel villa que noniinatur Cauda Longa, et de om-
nibus omnino rébus ad supra dicta castella vel villas pertinentibus; e!
hoc tali tenore, si qualicumque morte defunctus fuero sine legali
herede; si autem habuero filios aut filias * de legali uxore, omnis f° 64.
medietas ipsius tercia partis de supradictis castellis vel villis sint omni-
potentis Dei et sancti Victoris, gloriosissimi martyris, ipsiusque monas-
terio congregationis. Dono etiam de omni alode quod babeo in Are-
latense, in villa Medianas et in Argentia, sive etiam in Avinionense,
in villa que dicitur Cabannas, ut superius diximus, et eodem tenore.
Similiter quoque de omni alode quod babeo in castello Fosses, in ejus
videlieet territorio. De substantia vero mea, omnem partem que mihi
pertinuerit omnium mobilium, cum ad diem pervenero extremum. Si
quis vero , etc ; cum Juda Scariobt Caifanque , Arrio atque Sabellio ,
in inferno penas sustineat ; insuper etiam auri optimi in vinculo c
libras solvat, et de cetero hec donatio in perpetuo fuma permaneat.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xxxmr,
C Ç
indicione m.
Ego Rainoardus firmavi et firmare rogavi. Archimbertus , pater
Rainoardi, firmavit. Maianiburgis mater firmavit. Donmus Pontius"
episcopus firmavit. Aicardus3, Fulco, Gapzfredus*. fratres episcopi,
firmaverunt. Fulco de Gardana firmavit. Fulco Aguarnus firmavit.
Guichirannus, Stephanus, Lambertus, Cleofas, canonici , firmave-
runt.
' Virl. sup., n. 553. * Gaufredus, postea vicecomes Massiliinsis,
5 Ptmlius II, Massiliensis episropns una (uni fratre Giiillclnio III.
s Aicardus vicecomes Arelatensis.
1070.
280 CHARTULAR1UM
256.
Carta de Cauda Longua.
In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritu
Sancti. Ego Pontius et uxor mea Adalgarda damus de possessionibus
nostris, in monasterio Massiliensi , quod est constructum in honore
sancte Dei genitricis et virginis Marie sanctorumque apostolorum et
martyrum Victoris et sociorum ejus, sancti Cassiani ac plurimorum
aliorum sanctorum, pro remedio peccatorum nostrorum et salvatione
animarum nostrarum , Bernardo abbati et cunctis fratribus ejusdem
congregationis eornmque successoribus , ut habeant et possideant,
jure hereditario, usque in finem seculi, sine ulla interpellatione, id
est quartam parlem in Castro quod dicitur Cauda Longua, in cunctis
que ad ipsam partem pertinent , in cultis et in incultis , in gardis et in
furnis, quemadmodum Dodonus filie sue tribuit Adaldarde. Ego vero
filia ipsius hanc donationem supradicto monasterio , cum licentia
virimei, facio, et, pro testimonio veritatis hujus donationis , reri-
decimas de omnibus que in parte illa laboravero in vita mea dono , ut
cetera post mortem meam in monasterio melius eveniant. Insuper et
mansum Cotaronis de Gardana in eadem donatione similiter affirme
Dono eciam in morte mea medietatem de omnibus rébus meis , et rogo
pro vera caritate ipsos domnos meos de supradicto monasterio, ut res
istas , quas dono , confidenter requirant , et pro anima mea fideliter
orent. Ego autem Pontius simili modo dono in Castro Riantio tena-
mentum quod tenet Dodonus , in ermo et in culto et in cuncta domi-
nicatura mea quam secum habeo. Eodem modo monasterio dono in
Mariniana Ricardum de Annona Cetera , cum omni tenamento suo. Hanc
vero cartam et donationem firmo ego Pontius et uxor mea Adalgarda ,
et ceteros firmatores, qui subscripti sunt, ut eam firment admoneo.
Petrus Constanz firmavit. Lambertus de Vitrola firmavit. Aimericus
de Gignago firmavit. Wilelmus Jocerannus firmavit. Petrus Brunus
firmavit. Ismido de Vitrola firmavit.
Acta est autem bec donationis descriptio anno incarnationis dominice
millesimo lxx, indicione vin, epacta vi.
SANCTI VICTORIS. 281
257.
Carta testimonii de terra el de eondamina et de omni honore, que joti.
interpellabal Guido de Fosso, filius alterius Guidonis ; que condemena
fundata est in territorio de Bucco et de Castro Cauda Longua , que habet
in termino, de omnibus partibus, terrain sancti Victoris. Ego Guido,
filius Guidonis, de Fosso, pro remedio anime mee et parentum meo-
rum, dedi supradictam condaminam et terras et omnem honorem,
quem interpellabam in supradiclo territorio, monasterio sancti Vic-
toris et donmo abbati Bernardo, omnique congregationi , tam presen-
tibus quam futuris fratribus , ut habeant et possideant, jure hereditario,
sine ulla interpellatione , usque in fmem seculi. Et, ut fîrma et stabilis
sit ista mea donatio , accepi pro testimonio ab ipsis monacbis sancti
Victoris , id est Bertranno et Bernardo cellarario et alio Bernardo de
Septimo et lsnardo, solidatas xv. Qui vero . . . . contradîcere vo-
luerit, ponat in vinculo xx libras de obtimo auro, etc.
Scripta est autem bec carta , ex precepto meo , in monasterio Massi-
liensi , auno ab incarnatione Domini m lxxi , indicione viin.
258.
Carta de sancto Petro de Gardaua.
Jhesu Christi Domini nostri opitulante clementia , ejusque benigna 1022.
sufïragante juvamina , Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga ,
de animarum nostrarum salute sollicite nobiscum pertractantes, . . . .* v.
facimus banc donationem omnipotenti Deo et sancto Victori, ejus
martyri , ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requiescit, et
abbatibus ac monacbis ibidem Deo servientibus , ecclesiam scilicet
sancti Pétri , que est in comitatu Aquense , non longe a castro que
cognominatur Gardana, cum terra que est in circuitu ejus : ab oriente,
usque super fontem que vocatur Aurea, sicut aqua demergit; ab octi-
dente, dono dextros xxxuti ; a meridie , dextros xvu; ab aquilone,
dexlros xv. Et insuper dono in ipsa villa unum mansum, quem exco-
luit homo, nomine Durandus Pendentia. Et adjugimus ad istum
I. 3C
282 CHAR.TULAR1UM
niansum possessionem quam tenuit Gualterius , cura terris cultisetin-
cultis, pratis et vineis. Hec omnia supradicta, que ad ecclesiam vel ad
mansum pertinent, omnipotenti Deo et sancto ejus martyri prefato
donamus, cura terris cultis et incultis, vineis, pratis, garricis. El in
Mimitto dono uinira mansum , quem tenet homo , nomine Bonuspars,
eu in omni[bus] que ad mansum pertinent. Sane si quis , etc.
Facta donatio hec anno ab incarnatione Domini millesimo xxu,
indicione v, régnante Rodulfo rege.
Ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga et filii ejus, qui banc
donationem fieri jussimus et testibus firmare rogavimus. Pondus
presbyter firmavit. Leutaldus firmavit. Durantus firmavit. Bernardus
firmavit.
259.
Alia.
die 1025. Institutum a sanctis patribus tore dignoscitur, ut unusquisque eccle-
sie fundator atcpie constructor, seu quislibet diligens Deuin, de rébus
sue possessionis per dotem aliquid tribuat, unde sacerdotes ibi Deo
famulantes sustententur , ne, egestate conpulsi , ab ecclesie profes-
sione discedant. Quapropter nos famuli vel famille Dei Emma et fili1
inei huic ecclesie, quam in honore almifici Pétri , apostolorum prin-
cipis, nos scimus dedicari, dolem inponimus, videlicet de terra culta
semodiatam r, in loco qui dicitur Trelias : ex cujus latere, via puplica;
ex alio , vine Bermundi; ex alio, rivulus qui decurrit ex Clusa. Insuper
et ego Durandus simili modo concedo de terra culta modiatam i ,
in territorio Sancti Martini , a Lodena; eaeciam racione ego Bonuspars
de vinea culta impono mediam quartairatam ad casales Martini Yenelli.
Quin eciam ego Archimbertus et uxor mea Maiamburga , de terra
culta donamus modiatam i, in territorio Gardane : de uno fronle,
casales sancti Pétri; de alio fronte, campo Bonello ; de uno lattis, via
puplica; de alio latus, planterio de Bruna, vel si quis alii sunt cou-
sortes. Insuper quoque ego Stephana pari ratione de vinea culta con-
cedo semodiatam i; et, tali lenore, ut, quamdiu vixero, teneam el
possideam, et, post obitummeum, huic ecclesie, Deo custodiente ,
SANCTI VICT0R1S. 283
dimittam. Et est liée vinea justa rivulum Lodene; et ex una parte,
abetur via puplica; et, ex alia, rivulus que dicitur Mois. Sane si quis
hec dona violare templaverit , Deo custodiente, vincatur, et, arbitrio
principis, xx libras auri ob boc persolvere cogatur.
Assertio testamentorum conscriptionis hujus. Emma et filii sui, quin
etiam et Durandus et Bonuspars , Arcliimbertus quoque et uxor sua
Maiamburga, vel etiam et quedam femina, nomineStephana, douantes
adfirmant, et présentes firmare adpostulant. Arcliimbertus, me dona-
tore, firmavit, et uxor sua firmavit. Vuilelmus, nepus suus, firmavit.
Ema firmavit. Umbertus firmavit. Aldebertus firmavit. Durandus Pela
Galdus firmavit. Borrellus firmavit. Vuilelmus filius firmavit. Atbertus
firmavit. Amalricus firmavit. Isnardus firmavit. Rotbaldus firmavit.
Pontius firmavit. Rotbertus firmavit.
260.
Alia.
In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Garinus et uxor mea cire. 1030
Abillonia, audientes, etc., donamus Domino Deo et sancto Victori
martyris, Massiliensis cenobii , aliquid de alode nostro, id est de
vinea modiatas n ; et est in comitatu Aquensi , in Castro que nommant.
Gardana : in lali tenore, ut, dum vixerimus, teneamus et possideamus,
et filii nostri post nos, in tali convenientia, u[t]non babeant licen-
ciam illum alodem vendere, nec filiis nec filiabus suis relinquere neque f 6:i.
aliquid in nullum ingenium facere* , sed, post obitum eorum , a supra-
dicto monasterio revertalur. Et sunt consortes ita : de uno latus,
Pontius Brugnola; de alio latus, Pontius Dagubertus ; in tercio latus,
terra de Eldeberto Aitrudis; in quarto latus, senior Umbertus. Ego
Garinus et filius meus Rostagnus possidemus unam modiatam de
matre sua ; et , post obitum nostrum , revertar ad sanctum V ictorem ,
sicut diximus; de alia modiata, si babuero alios beredes légales,
similiter faciant post obitum suum. Ideo dixi ita, quia duas uxores
liabui. Hanc donationem, etc.
284 CHARTULARIUM
26t.
Carta sancti Ypoliti de Vennenna.
14 jnn. iou. Habemus ecclesiam sancti Ypoliti cum presbyterato , ad proprium
alodem , et est in territorio de castro Vennennse , in comitatu Aquense,
cum canipis et vineis , etc.
Mos fidelium cbristianorum est ut,secundum Domini preceptum ,
dum in bac corporis sunt fragilitate constituti , faciant sibi amicos de
mamona iniquitatis, ut, cum defecerint de bac vita, recipiant eos in
eterna tabernacula. Igitur ego Adalardus,et uxor mea Laugarda , et
filii mei Petrus et Vualterius et Laufredus , in Dei omnipotentis no-
mine , et pro remedio animarum nostrarum, donamus aliquid de alode
nostro eidem omnipotent! Deo et ejus sanclissimo martyri Victori,
videlicet ad Sanctum Ypolitum terras cultas et incultas. Et sunt ter-
mini ejus, de uno capite, ad orientem, de fonte usque ad rupem men-
tis, et de ipsa rupe usque in tercium angulum, et de ipso angulo, per
médium puteum , usque in viam publicam , et de via publica usque in
fontem. Ornnia quecumque habemus infra istos terminos, excepto uno
orto et una linaria, totum donamus, prosalute animarum nostrarum,
Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus martyri; et, licet sit bo-
norata, ecclesiam sancti Ypoliti tamen monacbi teneant et possideant;
et, si non tenent, teneant Sanctum Ypolitum. Nos supradicti heredes
fecimus banc cartam scribere et manibus nostris firmavimus , et alios
firmare rogavimus. Ego Àdalardus firmavi, et uxor mea firmavit, et
filii mei supradicti firmaverunt. Sane, etc. ; et insuper auri libras nu
cogatur in vinculis reddere.
Signum Adalberti, Vintranni, Àdalfreti, Durantii, Ingilranni , Vi-
talis, Stephani, bujus donationi firmatorum.
Facla donatio ista xvm kalendas julii , anno incarnationis dominicae
M xmi, indicione xn, régnante Radulfo, rege Alamandorum.
SANCTI VICTORIS. 285
262.
Alia.
In Dei omnipotentis Domine. Inspirante ejus dulcissima gratia, ego 1015
Gondrannus, providens futuri judicii discussionem, . . . . una cum
fîliis meis, pro remediis animarum nostrarum et pro remedio anime
nxoris meae Constantie, donamus atque cedimus aliquid de alode
nostro Domino Deo et saneto Victori , videlicet ad Sanctum Ypolitutn,
terras cnltas et incultas. Et sunt termini ejus, de uno latere, ad orien-
tera, de fonte uscpie ad rupem montis, et de ipsa rnpe uscjne in ter-
cinm angulum , et de ipso angulo, per médium pnteum, usque in
viam publicam , et de via publica usque in fontem. Omnia quecumque
habemus infra istos terminos, ex integro donamus , cedimus atque tra-
duiras perpetualiter Domino Deo omnipotenti et supradicto ejus mar-
tyri et monacliis, presentibus et futuris, videlicet in tali conventione,
ut, si al)bas vel monacbi tradiderint in mairas alienorum istum alodem,
heredes mei habeant potestatem* recuperandi , ponentes vquesolidos v.
super altare sancti Victoris. Sane si aliquis, etc. Ego Godrannus et
uxor mea Constantia liane cartam scribere fecimus, et manus nos»
trae firmaverunt.
Facta donatio bec helemosinaria anno incarnationis Dotnini m xv,
régnante Rodulfo , rege Alaniandoruni.
263.
Charta qua Gotafredus, assensum pra'bentibus uxore Pontia, filiis fîliabusque Hum- 1011.
berto et Archimberto, Heldoara, Luciana et Helna, largitur nionasterio sancti
Victoris quamdam terram, prope Sanctnm Hippolytum sitam, in territorio castri
Vellenensis, in comilatu Aquensi.
. . . Facta donatio hec helemosinaria anno incarnationis Domini
S
mxiiii, indicione xu, régnante Radulfo, rege Alamandorum.
Christoforus firmavit. Michahel firmavit. Garnerius firmavit. Geoth-
fretus firmavit. Amantius firmavit.
Ego Relliildis, filia de Archimberto, (acio donationem omnipotenti
286 CHARTULARIUM
Deo sanclique Victoris martyris monasterio , apud Massiliam fundato,
sive sancli Ypoliti martyris, pro animarum remedio, unum campum ,
inter cultum et egrestum. Consortes taies : de uno latere, via que
ducit ad Àquis civitatem, Sancti Ypoliti ; de alio latus, terra de Alque-
rio, consobrino suo, sive heredem ; de alio fronte, terra de Vitalem.
Ego Belliildis, et maritus meus Adalardus, et socrus ejus Galterius,
et Lanfredus.
264.
Alia.
1035. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Petrus, de tenitorio
Vellenna, et mulier mea Rainsinna, et filii mei Olgerius et Àmalricus,
vendidimus sancto Victori, Massiliensis monasterii, et sancto Ypolito
imam petiam de terra et imam semodiatam de vinea super illam terrain.
Est autem ipsa terra in confinio de Mileciana , inter viam de Rianno
castello et viam que venit de Vellenna, et jacet inter lias utrasque,
usque ad locuin in co ipse vie conjimgitur ; et, ab occidente, est ei
terminus terra de Guiranno , que terminât cum terra jam dicti sancti
Ypoliti. Accepi autem, pro ista terra, unum caballum, per manus
fratris Pétri, qui ibi in predicta obedientia sancti Ypoliti stabat, etc.
Facta est autem bec carta vendicionis anno incarnationis Domini
c
mlv, indicione vu, epacta virn.
Galterius firmavit. /Vdalardus firmavit. Guirannus firmavit.
265.
iotis Ego Gosfredus, Adalardi condam filius dictus, et millier mea Bellirns,
et filii mei Rostagnus, vendidimus sancto Victori, Massiliensis mo-
nasterii, et sancto Ypolito de Vellenna duos campos, in eodem terri-
torio de Vellenna; unum scilicet, qui est prope ipsum sanctum Ypo-
fo66. litum, et juxta petram in ijua area fit*, a septentrione; et terminaliir
campus ille, ab octidente , terra Umberti, quam tenet Rotbaldus; a
meridie, terra Stephani caballarii; ab oriente, terra jam dicti Umberti,
quam tenet Gudubertus. Alterum vero campum in Mileciana : et ter-
minatur, ab octidente, semita quam tenditur ad Sanctum Mardi uni ;
SANCTI VÏCTORIS. 287
ah oriente, terminatur monte qui vocatur Querimalus; a septéntrione,
terra G ualterii, fratris mei. Recepinius autem pro istis cainpis uniiiii
cabalkim per inanus fratris Pétri , qui stabat in ipsa obedientia sancti
Ypoliti , etc.
Acta est autem liée veudieionis carta anno al) incarnatione Do-
mini mlv, indicione vu, epacta vmi.
266.
Ego Galterius de Vellenna , et filins meus Adalardus , et uxor ejus Cire. 1050.
Belliidis , donamus sancte Marie et sancto Victori martyr! , Massiliënsis
inonasterii, et fratribus ibidem Deo servientibus, tain presentibus
quam futuris, pro remedio et sainte animarum nostrarum , in territorio
ipsius Vellenne , juxta ecclesiam sancti Ypoliti martyris, adputeuni,
v sestairalas de terra colta; et accipimus, de substantia ipsius monas-
terii , multouem i et i saumatum de vino , donante fratrem Bernardo
monacho. Si quis vero de beredibus nostris, aut quelibet potestas vel
persona, hanc donationem inrumpere vel immntare tentaverit, non
lieeat ei vendicare quod querit ; sed seiad se omnipotentis Dei iram
damnandum.
Terram quam adquisivit Bernardus monacbus sancto Ypolito.
Terram que est ad puteum Sancti Ypoliti dederunt Galterus et Adalar-
dus. Belliildis dédit aliam terram , que est juxta aliam terram jam dic-
tam, et habuit bovem i, qui valebat vu solidos. Alcberius dédit aliam
terram in eodem loco. Guitardus dédit aliam terram, et habuit pro ea
eotum i et feltrum. Augerius et Petrus, nepos suus, dederunt terram,
que fuit de manso VitalisBerchi, pro animabus suis. Rostagnus Lanfre
dédit terram de Negatitio,et babuit bovem i. Dagoara dédit aliam
terram, que est sub Salita. Amelius, filius ejus, comutavit terram
suam, que est sub Salita, pro una quartairata de vinea. Bclliadis jam
dicta dédit terram , quam diount ad Valde Garcosa ; et babuit pro ea
solidos m. Pontius Agno dédit ortum i, pro filio suo quem fecit mo-
nacbum, et î semodiatam de vinea, et silvam de salicibus. Yidal
presb\ter, qui perrexil Jherusalem, dédit, pro anima sua , quartairatam
de vinea , in Marairigas. Akber de \ elenna dédit terram de Costa.
288 CHARTULARIUM
Ego Alquerius et uxor sua Elna et filiorum nostrorum donamus
sancti Victori et sancli Ypoliti ima petia de terra, que est ad Juncaria;
et in alio loco, ad ipsa Juncaria, campo uno ; et in alio loco, ad Pe-
rario, fraternitatem suam; et in alio loco, campo uno, a la Costa
Alelze. Ego Alcberius dono hoc que hic nominad. Ego Alcherius
firmavit , et uxor mea firmavit, et filii mei firmaverunt. Sane ego aut
alius aliquis contra han'c donacionem voluerit aliquit agere , sed sit
excommunicatus et hahhominatus.
Petrus Adalardus et millier sua Rainsenna, de uno campo, que di-
cuntur Ajutis, vendiderunt de decimo una medietatem, solidos n.
Ego Rostagnus Leofredus vendit terra , que vocant Negadit , a sancti
Victori et a sancti Ypoliti ; et Bernardus nionachus dédit hovem i ;
et in alio loco , suhtus puteum Sancti Ypoliti , i linaria , que Michahel
Rainaris colit. Signum Rostagnus, qui istam vendicionem fecit, fir-
mavit. Leofredus firmavit. Vuilelmus firmavit. Guirandus firmavit.
•267.
Carta de Sparone.
13 oct. 1059. In nomme et amore sancteet individueTrinitatis, fideique katholice
rectitudine. Nos omnes pariter coheredes, videlicet Gauzfredus et
Vugo, et uxores nostre, scilicet Scocia cum filiis nostris Vuillelmo et
Pontio , et Inauris cum suis filiis Vuillelmo et Vugone et Pontio , et
Vuilelmus juvenis, nepos noster, et uxor sua Adalgarda, et filii sui
Fulcho et Gauzfredus et Pontius et Aicardus, necnon et Amelius Fossa-
nus cum sua uxore , Garsia domine, cogitantes, etc. , concedimus
et donamus voluntari animo pariterque consensu Domino Deo nostro
et sancto Victori, martyri ejus, Massiliensis cenobii patrono, et mona-
chis ejus, tam presentibus quamque futuris, perhenniter, ad proprium
alodem , ecclesiam videlicet sancte semperque virginis Marie sanclique
Johannis , cum omnibus suis apendiciis et donis et adquisicionibus,
quas adquisivi vel adquisitura est, et cum omnibus suis terminis terra-
t». rum, quas melius et amplius adquisivit a nobis omnibus supra scriptis*
donatoribus vel ab aliis, et cum terris videlicet et vineis, silvis et
SANCTI YICTORIS. 289
garricibus, aquis, aquarum decursibus, arboribus pomiferis et iiipo-
miferis, pratis, ocglalis, omnibusque boiioribus et utilitatil)us. Igitur
nos omnes supra scripti, pro remedio animarum nostrarum paren-
tuniqtie nostrorum, sicut supra scriptum est, donamus supradictam
ecclesiam sancte Marie [et] sancti Johannis, que est sita et consecrata in
ten itorio castri nomine Sparronis, ciim omnibus supradictis suis ho-
noribus et utilitatibus, sicut supradictum est, Domino Deo sanetoque
Victori, marlvri ejus,et monachis tam prescntibus quamque fuluris
ejusdem monasterii Massiliensis , ad proprium sempUernumque alo-
dem, ita nt ab bac die et deinceps habeant et possideant, et liberi
possesores sine ulla inquietudine in perpetiuun existant. Si qua vero
persona, vel nostrorum vel aliorum , banc iegitimam donationem in-
rumpere vel inquietare temptaverit, non valeat vendicare quod maie
apetierit, insuper componat predicto monasterio sancti Victoris mar-
tyris et monacbis ejusauri obtimi libras mille, et sit excommunicatus
et anatbematizatus a Deo omnipotente et omnibus sanctis , et, nisi
penisus fuerit, cum Juda traditore et cum Arrio eretico atque cum
omni cetu impiorum in inferno inferiore damnât us.
Facla est autem bec carta idus octobris, anno incarnationis do-
minice millesimo quinquagesimo nono, indicione xii , epacta mi.
Franco de Velaurs firmavit, et fiiii ejus Vugo firmavit. Vuilelmus
(irmavit. Gauzfredus firmavit , et nepos ejus Teutbertus firmavit. Bru-
netus de Marignana firmavit. \ldeberlus firmavit. Fulco de \uriol fir-
mavit. Carbonellus de Nantis firmavit. Rotbaldus de Poi Lupario fir-
mavit. Pondus Aldoardus firmavit. Guirannus de Istro, Umbertus de
Morarios, Guirannus de Petrafoc firmaverunt. Guiquirannus de Aquis,
Tgo Mane Cavalca, Ugo de Aquis firmaverunt.
268.
Carta de Spanone.
Diim in lioc seculo, divinis animati virlutibus, commemoramur ', 1033
considerare debemus qualiter ad eternam beatiludineni pervenire pos-
' Cori*. : commofamur»
I 37
290 CHARTULAR1UM
simus, dicente Apostolo : «Dum tempus habenms, operemur bonum1; »
unde, in alio loco dicitur : « Qui domum Dei hedificat, infernum
despicit. » Quapropter ego Gauzfredus et Ugo et Pontius et Otter-
tus, cum uxoribus suis, cum filiorum illorum, bec audientes et re-
ininiscentes Dominum dixisset : « Hediffieate niibi altare5 ; » cum ad-
jutoriuni bonorum bominum bedificantes banc aulam, quam Domino
petimus consecrandam , ad quam , pro absolutione animarum nos-
trarum , secundum ecclesiasticum morem , ut Christi sponse , con-
cedimus in dotem , videlicet , de honorem nostram , que est secus
ipsam ecclesiam, de roca que nommant Tremolone , sicut descendet
ad rivum Rainardi et vadit ad fontem Carpeo et pergit ad vineam
Sancti Jacobi, usque ad Montem Majorem ; de alio latus, rivo de
Scalione, et descendit in rivo Carumbo , usque in verticem monlis.
Unde domnus Petrus3, Aquensis antestis , cum cannonicis suis ani-
monitus, consecrat atque sanctificat Domino hanc ecclesiam in ho-
norem sancle Marie, Dei genitricis, et sancti Jobannis Babtiste, cujus
protectioni , ne quis emulus contra hanc donationem insidias tendat ,
committimus atque relinquimus. Sane si quis contra hanc donationem
contraversiam temptaverit agere , non valeat implere conatus ; sed in-
super sit, Christo tuente, devictus et perhemni maledictione punitus ,
et excommunicatus; sed ad supplicio Juda deductus atque cum Anania
et Saphira abligatus atque portandus, et postea donatio ista inconvulsa
permaneat omnique tempore.
Acta sunt bec [anno] dominice incarnationis m xxxiii , indicione v.
Indicium hujus testificationis : Gauzfredus et Ugo et Pontius, cum
uxoribus suis et filiorum suorum, qui hoc donum uic ecclesie confe-
runt donando , confirmant et assertores firmare expostulant. Franco
Forajuliense, fdio Francone, donavit et firmavit. Motitus firmavii.
Gerenus Lupus Iscurus firmavit. Signum Gauzfredus vel Igo et
Pontius et Otbertus, cum uxoribus suis et filiorum suorum, qui ista
donatione scribere fecerunt vel manibus suis firmaverunt. Vilelmus[de]
Turribus firmavit. Josfredus de Brusa firmavit. Pontius Aldoardus fir-
' Galat., VI,;iO. * Petrus I.
1 Deut., XXVII, S.
SANCTI VICT0R1S. 291
mavil. Quinardus firmavit. Giraldus Bernachar firmavit. Jocerannus
firmavit. Rodulfus firmavit. Arcbimbertus firmavit. Ermengaus fir-
mavit. Alfantus firmavit. Bermonnus firmavit. Josfredus, filio Ro-
dulfus, firmavit. Lotaldus firmavit. Senioretus firmavit. Vilelmus fir-
mavit. Rodulfus firmavit. Pontius Bellield firmavit. Rostagnus Occulo
de Bucco firmavit. Israelus firmavit. Arcbimbertus firmavit. Bermonnus
firmavit. Artaldus Pontius Crostella firmavit. Erminricus firmavit.
Isnardus firmavit. Sichelmus firmavit. Bernardus de Castrias firmavit.
Vilelmus juvenis firmavit. Aicardus de Massilia firmavit Gauzfredus,
fratersuus, firmavit. Guirannus firmavit. Brunitus firmavit. Gunbaldus
firmavit. Rotbaldus juvenis firmavit. Rotbaldus Niger firmavit. Ricaus
de Saumanna firmavit.
269.
Carta do Sparrone.
Christus1. Auctoritas etenim ecclesiasticis et lex consistit romana, diejov.5 jan.,
ut, quicumque rem suam in qualicumque potestalem transfundere 994—1032.
voluerit, per paginem testamenti eam infundat, ut prolixis tempo-
ribus * secura equietate permaneat. Quapropter ego Josfredus et f»67.
uxor mea Scocia , auctoritate secuti , donamus ad monasterium re-
hedificationem membra sancta Maria et sancti Johannis vel sanctam
Crucem, qui jam longe vero tempore destructus fuit a paganis, et ego
Josfredus, pro misericordia et belemosina, in timoré Dei et paren-
torum meorum facere , quod omni tempore sit habitacio mona-
chorum. Juslus es, Domine, et sacri canones probibent ut ubi fuit
abitacio monacborum, non débet esse laicorum habitatio. Dicit
Salvator : « Beati miséricordes quoniam ipsi misericordiam conse-
quentur2; » et qui oc islum monasterium edificetis, quia scriptum est:
« Qui domum Dei rehedificat, infernum despicit ; » et beatus Apos-
tolus dicit : « Qui domum Dei disviolaverit, disperdet illum Deus3. »
Facite helemosina , ut consequalis celestia régna, quia ecclesia scala
celestis est; nullus potest ascendere nisi per ecclesiam. Quomodo
' Hœc vbx loco chrismatis fortasse descripta * Matt., V, 7.
'"''- • Cor., III, 17.
292 CHARTULARIUM
potest honio tiurem ascendere, si destructa fuerit scala ? Edificet prius
scalam, el postea ascendat. Ita edificet unusquisque ecclesia, ut securus
nercipiat eelestia régna. Oninis cpii hoc monasterium istum edificave-
rit, aut de rébus suis donaverit , accipiant vitam eternam ; et qui hoc
monasterium destruere conaverit aut ipsos monachos injuriaverit, sive
clericus sive laicus sit, malediclus sit. Ipsum monasterio, que est in
comitatu Aqueuse, in valle que nommant Vances, et est inter castrum
Artiga et Esparrone. Donamus ad ipsum monasterium terra ubi fuerit
villam, et est condamina ; partem meam dono, et est partita per nu.
Et partes prima tenet de monte que vocatur Artyga minore , usque ad
ciminterio de ipsum monasterio, in via que vadit Arriannos1 el ad
castrum Artyga; et abet, de ambos latus, destros cxxxm, et, de
ambos frontes, destros lxxxx, et, de uno latus, abet puteum anticum.
Et alia parte subtus viam , que habet , de ambos latus, destros c} et,
de ambos frontes, destros lxiii. Et aliam partem que justa via que
vadit Arriannos , el est inter vinea de Gairardo et de Lolardo ; et abet
ipsa terra, de ambos latus, destros lxxv, et, de ambos frontes,
destros xxxvi. Et, in alio loco, alia petia , que est justa via publica
que vadit ad Sanctum Petrum , vel aliis locis , et tenet ista terra usque
in vinea de Ricardo clerico (et ipsa vinea dono), et habet ipsa terra
destros cl, et, de alio latus, destros 2 el , de alios frontes,
destros ce. Consoi tes isla terra , de totas partes , terra Franchone et
Pontio Pagisio et Isarno et Bermunno presbytero et Lotaldo clerico
et Bermunno cellarario et Gairardo et Lotardo. Et dono ihi, in alio
loco, juxta via superana que vadit ad Artiga, petia de terra; et habet,
de uno latus, destros lxxvii, et de alio latus, destros nonanta, et de
ambos frontes, lxx. Consorte : de uno latus, Francone , et de alio
latus, vinea de Daniel, et uno fronle, fontem de Subitana, et de
alio fronle, Franchone. Et dono ibi , in alio loco, vinea que fuit de
Bonofacio, subtus castrum Sparruno ; el habet ipsa vinea destros xxn,
et de alio latus, destros xxn, et ambos frontes, destros xxn. El
dono ibi , in alio loco , vinea in cluso de Cauciberto , semodiata ; et
habet ipsa vinea destros i.xii, et de alio latus, destros lxii, et de
' I. p. ad Riannos, i Lacuna in Coït,
SANCTI VICTORIS. 293
anibos frontes , destros xm. Consorles de vinea de Bonofacio : Fran-
cone et Ermenaldo, et vinea que plantavit Constantinus. Consorte de
cluso Cauciberto : Francone , et alii sunt consortes. Et dono ibi , in
alioloco, vinea que plantavit Baldo; dono semodiata, et h'abet, de
anibos latus, destros xxmi , et de anibos frontes, xvn. Consortes : de
uno latus, vinea de Rainaldo , et de uno, vinea de.Iorio, et de alio
latus, vinea de Bertramio, et de alio fronte, vinea Maganfred. Et dono
ibi , in alio loco , terra modiatas x : et habet ipsa terra destros clx.x ,
et de alio latus, destros c un, et de uno fronte, destros cxxiih, et
de alio fronte, destros nonainta nu. Consortes : de uno fronte, me
ipso donatore, vinea que plantavit Falavellus, et de uno latus, me
ipso donatore, terra Jermane, et de uno fronte , terra Francone, et
de alio latus, rivo que venil de fonte, que Dominant Grassa, vel alia
que nominant Brasca. Ego Josfredus et uxor mea Scocia donamus
ad ipstim monascerium sancta Maria vel sancti Jobannis Babtisla, pro
remedium et liberationem animas nostras , et patrem meum et matrem
meam vel fratres meos , ut nobis pius Dominus, per intercessionibus
sanctorum vel orationibus monacborum , paradisi gaudia mereantur
introire, et pro eo quod beata Maria et sancti Johannis et sancta
Crucé et sanctus Petrus apostolus absolvat animas nostras de po-
testate diaboli et collocet eas in paradiso*; ibique donamus ad ipsum
monasterium vel monachis (pie ibidem sunt, presenlibus vel et futuris,
teneant et possideant omni tempore , usque in finem. Sane si quis,
nos aut ullus homo de propinquis parenlibus nostris , qui contra do-
natione isla ire, inquietare voluerit , non valeat vindicare quod re-
petit; sel inprimis iram Dei omnipotentis incurrat et sacros canones
et maledictionem , sicut Datan et Abiron qui terra vivos obsorbr.it, et
cum Judatraditore in infernum damnetur, et postea , penitentie duclus ,
componat de auro libras vi, et in antea presens donalio nostra firma
stabilis omni tempore.
Facta donatio isla in mense januarii , sub die vigilia epiphanie
jovis, régnante Rodulfo' rege. Gauzfredus firniavit. Scocia firniavit.
Porttius juvenes (iimavit. Wilelmo firniavit. Ugo firniavit. Pascbal
1 Rodulphiis III.
294 CHARTULARIUM
firmavit. Germanus finnavit. Adalbertus presbyter firmavit. Spe-
randeo firmavit. Raiambaldus firmavit.
270.
Carta de Sparrone.
Dec, Ego Hgo et uxor mea Inaurs, de salute animarum nostrarum sol-
circ. 1055. liciti facimus donationem omnipotenti Deo et sancta Maria,
matris Domini, atque sancti Johannis, vel ceterorum sanctorum qui
lue requiescunt , ejusque monasterio et monachis, presentibus vel
futuris, perpetim militantibus vel pro nobis a Domino supplicanti-
bus; damas aliquit de bereditate nostra, que est in comitatu Aquense,
in valle que Dominant Vances, quiuque modiatas de terra arabile :
de uno latus, via publica que pergit ad Sanctum Martinum; de
alio latus, terra sancta Maria; de alio latus, rivo, et per médium
transit via Si vero aut ullus bomo qui contrariet ista do-
natio, permaneat maledictus et excommunicatus , et cum Juda tra-
dilore ligatus et cum Anania et Saphira participât us sive collocatus,
et postea , penitentia ductus , componat in vinculo auri libras xn ,
et postea donatio ista firma et stabilis permaneat omnique tem-
pore.
Facta donatio ista in mense decimbri , régnante Domino nostro
Jbesu Cbristo.
Signum Vugo atque uxor sua Inaurs, qui ista donatione tecerunt,
manibus firmaverunt et testibus firmare rogaverunt. Petrus Bastonus
firmavit. Atenulfo firmavit. \lamano firmavit. Pontius [de] Lam-
bisco firmavit. Armanus firmavit. Pontius Amelius firmavit. Nevo-
longus firmavit. Lanfredus firmavit. (iuirannus firmavit. Aldoardus
firmavit. Gisbernus Gavaro firmavit. Teubertus firmavit. Avono fir-
mavit. Upertus firmavit. Ainaldus firmavit. Pontius , filius suus ,
firmavit. Johannes presbyter firmavit. Pontius de Aquis firmavit.
SANCTl VICTORIS. 295
271.
Carta de Sparrone.
\uctoritas etenim ecclesiasticis et lex consistât romana , etc. Qua- , Apr.,
propter ego Josfredus et uxor mea Scocia et filii mei Villelmus et cire. 1030.
Poncius, aucloritate secuti, donamus ad monasterium que est edifi-
catus in honore sanctae Marie, que est in comitatu Aquense, in loco
que nunecupant Vancis; donamus ecclesie sancti Mauricii et terra
que est in circuitu ejus, terra de maso Jatberto et Abelonio. Poncius,
filius Belielde, dona unum mansum, de Duranto Moreno; Archim-
bertus, pecia i de terra ; Manases , alia ; Poncius Amplas Manus et filius
suus Petrus, alia; Uguo Folcaldus, alia; Poncius Velerana, alia;
Ugo rursus, alia; Villelmus, alia; Poncius Inwilrannus, alia; Dagu-
bertus, alia; Josfredus et Pandulfus, filii Radulfo, alia; Poncius
Ajanus, alia; Rotbaldus, alia Sane si quis, ego aut ullus houio
de propinquis vel de parentibus nostris, qui contra hanc donatione
ista ire, inquietare vel inrumpere voluerit , non valeat vindicare quod
repetit; sed primis ira Dei incurrat , et postea , penitencia ductus,
componat tantuin et alium tanlum, et postea donatio ista omnique
lempore firma et stabilis permaneat, cum stibulatione subnixa.
Facta donatione ista in mense aprelio , régnante Domino nostro* f" 68.
Jhesu Christo.
Signum hoc Josfredus et uxor sua et filii sui , qui bac donatione
fecerunt scribere, et testibus firmare rogaverunt, et proprias manus
suas firmaverunt. Signum Josfredus et uxor sua et Pandulfus, filii
Radulpho, firmavit. Ugo Guinardus firmavit. Rotbaldus Poncius fir-
mavit. Ugo Ruffus firmavit. Manases et Poncius [de] Vellerana firmave-
runt. Willelmus Ermengaus et Poncius et Archimbertus et Rostagnus
firmaverunt. Wuilelmus et Radulfus et Ugo et Fulcho, filii Folcaldo,
firmaverunt.
Tri.
Carta de Esparrone.
Mai.,
In nornine sancte et individue Trinitatis. Ego Francho et uxor mea 1000— min
296 CUAKRLAK1UM
Aimerudis donamUs de alode nostro ad monasterium de Esparrone ,
(jui est consecràtus in honore sancte Marie et sancli Johannis et sancte
Cruce qui est in comitatu Aqueuse, in loco ubi dicitur Vances, de insa
condamina, que est in circuilu monasterio, quantum nobis advenit et
avenire débet, pro remedio et liberatione animas nostras, ut pius
Dominus, per intercessiombus sanctorum vel orationes monacorum,
dignetur nobis donare remissionem omnium peccatorum nostrorum.
El habet consortes , in circuit u , nos ipsos donatores vel heredes
nostros. Sanesiquis, etc. ; componat auri uncias xu, sed in priinis
iram Dei incurrat et maledictione, sicut Datan et Abyron ,-et cuinJuda
tiaditore in infernum dampnetur , et postea donatio ista firma et sta-
bilis permaneat omnique lempore.
Facta carta ista in mense madio, régnante Rodulfo rege.
Signum Franco et uxor sua Aimerudis , qui carta ista scribere vel
firmare rogaverunt. Pontkis' arcbiepiscopus firmavil. Francho fir-
mavit. Geozfredus fîrmavit. Aimerudis firmavit. Escocia firmavit.
Alius Franco firmavit. Rostagnus firmavit. Ugo firmavit. Geozbertus
firmavit. Aldegerius firmavit. Raimbaldus firmavit. Leutardus firmavit.
Pontius firmavit. Umbertus, frater suus, firmavit. Bermundus firmavit.
273.
Carta de Esparrone.
Cire. 1030. Ego Francho, in nomine Domini, neenon et uxor mea Gala, fa-
cimus donacionem omnipotenti Deo et sancta Maria et sancti Jo-
hannis, monasterio de Esparrone, et monachis presentil^us et futuris,
propler scelera nostra a Domino supplicantibus; damus, de alode
nostro que abemus in comitatu Aqueuse , ad ecclesia que est conse-
crata in honore sancte Marie, in valle que nuncupant Val de \'iso,
una masata de terra arabile, id est modiatas xvi. Sane si quis, etc.
Signum Franco et uxor sua Gala, qui ista donatione scribere feceruut
vel manibus suis firmaverunt. Signum Francho de Velavus. Saraman-
ihis firmavit. Datilus firmavit. Leutardus firmavit. Guinardus firmavit.
1 Pontius archiepiscopus Arelatensis.
SANCTI VICÎOR1S. 29?
Rainerius (irniavil. Rodulfus firmavit. Ceraldus presbyter firmavit.
Pontius Jacta firmavit.
274.
Carta de Esparrone.
Saluberriina atque pre hominibus fulgentissima karitas, qnam ciio. 1030.
omnes fidèles christiani in omnibus cogitare debent. Ita ego Leodge-
rius et uxor mea et filii mei cogitamus kasu anime nostrç, ut Deus
omnipotens dimittere dignetur nobis omnia delicla noslra. Danms
atqne transfiuidimus , ad honorera Dei genitricis Marie , aliquid de
bereditate nostra, que est in comitatu Vendaxino, in terri torio de
Montilio, ad loco que Dominant Fonte Bona : damus semodiata una
de terra; et in ipsa terra fiindala est ecclesia in honore beati archan-
geli Michaelis. Consortes: de una parte Dadilus, de alia parte Ismido,
de alio latus ipsum donatorem, de alio latus ipsam fontem. Hec,
intenti animo et promta voluntale et amorem karitatis, ut heredi-
tatem cupimus habere in sanctorum societate, transfundimus atque
firmamus, sine interpellatione de nullo bomine viventi. Et qui contra
banc donationem istam ire aut agere vel inquietare voluerit, non
habeat potestatem, sed babeat societatem cum Juda traditore, usque
ad emendationem veniat , et componat in vinculo au ri optimo li-
bras c, et postea donatio ista firma et stabilis permaneat * omnique »«.
tempore.
Signum Leodgerius vel uxor sua, qui ista donatione scribere fece-
runt et firmaverunt.
275.
Alia.
In nomine Patris et Filii et Spiritu Sancti. Ego Emma et Geoz- Sœc. XI.
fredus, filins meus, et alii filii mei, facimus donationem omnipotenti
Domino et sancta Maria vel sancti Johannis, monasterii de Esparrone,
et monachis presentibus et futùris. Damus de alode nostro, pro ani-
mas nostras, in loco que nommant Sancti Slephani, cabannaria de
Poneio luvene , et alia de Âirigo; hoc est in comitatu Aquense, in
pago que mmctipant Brusa. Sane si quis, etc.
I. 38
298 CHARTULAR1UM
Signum Emma et Geozfredus et alii filii sui, qui ista donatione scri-
bere fecerunt et manibus suis firmaverunt , et aliis firmare fecerunt.
Rainulfus firmavit. Alfantius firmavit. Teutbertus, filius Dodoni, fir-
mavit, et fratres sui firmaverunt. Petrus Garinus firmavit. Wilaf'redus
presbyter firmavit. Pontius presbyter firmavit. Andréas presbyter
firmavit. Aldebertus firmavit. Wiquirannus firmavit. Daniel firinavit.
Geraldus firmavit.
276.
Alia.
S;ec. Xi. Ego Aldebertus cogito casu anime mee, ut Deus omnipotens di-
mittere dignetur omnia peecata mea. Dono ad nionasterium sancte
Marie vel sancti Jobannis de Esparrone, aliquid de bereditate mea,
que est in comitatu Aquense , in territorio de Amirato et de Rianes.
Consortes de uno latus, in Albuges. In alio loco, ad fontem que di-
citur Olmeda, semodiata de vinea. Et in Vazanes, mea frairesca, in
eampo que nominant Poltelerio; et in alio loco, alia semodiata de
terra ad fontem que nominant Brusco; et in loco, que nominant
Traînes, sua bereditate; et in alio loco, que nominant Fanabriculo,
una quartairata de vinea.
Signum Aldebertus, qui ista donatione scribere fecit et manibus
suis firmavit , et aliis firmare rogavit. Ugo senior firmavit. Bertran-
dus firmavit. Franco de Marignana firmavit. Franco de Vellaurs fir-
mavit. Wilemmus de Amirato firmavit. Geozcerannus de Vitrola fir-
mavit. Segnoretus firmavit.
277.
Alia.
Jui., In Dei nomme. Ego Pontius, filius Wilemmi, dono ad ipsam eccle-
)032 — 1039. siam sancte Marie et sancti Jobannis, monasterii de Esparrone, aliquid
de proprietate mea, in villa que nominant Esparrone, una petia de
terra arabile. Consortes : de uno latus rivo, de alio latus via puplica.
Sane si quis, etc.
SANCT1 VICÏORIS. 299
Kacla donatio ista in mense juin, régnante Cono ', rege Alanian-
norura sive Provintie.
Signum Pontio, qui liane donatione ista scribere fecit et testes firmare
rogavit. Dorana Scocia firmavit. Vilelmus, filius suus, firmavit. Lai-
baldus firmavit. Ermengaudus firmavit. Rodulfus firmavit. Villelmus
firmavit. Gaucerannus firmavit.
278.
Alia.
Quisquis propriam liereditatem in alienum jus vult transfundere, 1068.
débet illud facere legaliter, quatenus ejus tradieio firma et stabilis,
jure hereditario omnique tempore, consistât. Unde ego Rostagnus,
filius Jobonnis, cogitans de salute anime mee et parentum meorum,
reputansque omnia esse peritura, prœter ea que in monasteriis vel
eclesiis seu in elemosinis pauperum, pro Dei amore, largiuntur, sta-
tuimus adquirere de propriis hereditatibus mercedem; et ideo trado
Deo et altario sancte Marie sanctique Victoris martyris, in ecclesia
que adjacet prope eastrum Sparrone , que est obediencia monasterii
sancti Victoris Massiliensis , pro me et pro fratribus meis defunctis
Villelmo et Bermundo, et pro uxore mea defuncta et filio meo, et pro
alia uxore mea, que adhuc vivif, atque pro cunctis parentibus meis,
mansum unum, qui fuit Arnulfi, et jacet in ipso territorio supradicti
castri Sparronis; * ut babeant et possideant illum, jure hereditario, f»69.
sine ulla interpellatione et calumpnia ullius bominis, monachi predicti
monasterii, qui in ipsa obedientia habitaverint, ut omnipotens Deus
dimitere dignetur nobis omnia peccata nostra, pro hoc bénéficie
Hanc autem cartam ego Rostagnus scribere et facere precepi , in-
super et propria manu firmavi , anno ab incarnatione Domini mille-
simo lx° vin0, indicione vi*.
Si quis autem eam infirmare voluerit , seu ipsam possessionem ab
ipso monasterio auferre temptaverit, non babeat licentiam, sed com-
ponat in vinculo auri obtimi libras xi.°. Firmatores vero carte hujus
' Couradus II , dictua Salicus.
300 CtiÀRTULARlUlVl
donationis subscripti habentur : Franco firmavit; Ugo et Gaufredus,
filins ejus, firmaverunt.
279.
Alia.
«064. Ego Roslagmis .îohannis, de Rianis castello , pro anima mea pro-
que animarum patris mei et matris mee remedio et fîlii mei , simul
etiain pro emendatione culparum plurimarum contra monasterium
sancti Vicloris a me commissarum , dono de meo honore iinum
campum, ad proprinm alodium, altari que est consecratum ad hono-
rem sancte Marie, semper virginis , sanctique Victoris jam dicti mar-
tyrisai monasterio prenominalo, et domno Durando, ejusdem mo-
nasterii abbati, sequacibusque ipsius necnon monachis presignati loci,
tam presentibus quamque futuris; videlicet campum illum quem vocant
ad Pererios, qui videtur jacere in territorio castri Sparronis. Est autem
idem campus modiarum vi, habens consortes : ab oriente quidem
Cornarietam , ab occidente autem fontem Dodonis , a meridie vero
rivum unum , a septenlrione autem Montem Majorem. Hanc enim
donationem , etc.
Facta est autem anno incarnalionis dominice millesimo lxiiii, in-
dicione u.
Rostagnus donavit et firmavit. Aldebertus -firmavit. Aldegerius tir-
mavit.
280.
Alia.
Cii c. 1065. Ego, in Dei nomine , Franco et uxor mea Riperga dono ad ipsa
ecclesia sancte Marie et sancti Johannis aliquid de proprietate mea, in
villa que nominant Sj)arrone , una modiata de terra ; et abet consortes
terras de ipso monasterio.
Signum Franco, qui hanc cartam scribere fecit, et testes firmare ro-
gavit,et manu sua firmavit. Riperga firmavit. Eldebertus firmavit. Wilem-
mus, filius suus, firmavit. Leutaldus firmavit. Se^noretus firmavit.
SANCTI VICTORtS. 301
281.
Alia.
In Dei nomine. Ego Galdrada, et Josfredus et mulier sua, Scocia Maî->
nomine, facimus donationem omnipotenti Domino et sancta Maria et <=irc. 1023,
sancti Johannis monasterii de Sparrone, aliquid de alode nostro, quem
habemus in comitatu Aquense, intra terminos de villa que vocatur
Bruniola, id est ecclesiam que fundata est in honore Dei et sancti
Christofori martyris, in valle que vocatur Signola ; illa terra, que
habet Galdrada et Jeozfredus, donamus Deo et sancta Maria et sancti
Johannis et sancti Christofori. Et habet consortes, de uno latus, Per-
tiga Aqua, et terra que fuit de Madazano, et de ultra aqua Caramia que
est contra Signola, et terra que habet domna Galdrada et domnus Geoz-
fredus, et postea a finem in terminum de Cabacia.... Si vero evenerit
(quod absit! ) ut ex nobis aut e\ eredibus nostris aliquis banc dona-
tionem , quam pro animarum nostrarum redemptionem omnipotenti
Domino offerimus, divellere conetur, istud facere nequeat, set cogatur
in vinculo exsolvere auri obtimi libras l*, et denuo scriptura ista in-
convulsa permaneat.
Facta donatio ista in mense maio *, régnante Rodulfo , rege Alaman- v*.
Dorum sive Provintie.
Ego Galdrada et Geozfredus et Scotia banc donationem firmamus
et testibus firmare rogavimus. Pontius firmavit. Pontius Coisardus fir-
mavit. Wilelmus, filius Johanne, firmavit. Pontius firmavit. Ainardus
firmavit. Geozbertus Eros firmavit. Petrus Gralla firmavit. Ermengarda
firmavit. Geozfredus senior firmavit. Scocia firmavit. Wigo filius fir-
mavit. Guinardus firmavit. Ugo, filius Geozfred, firmavit. Isnardus,
filius Pontio, firmavit.
282.
Alia.
Ego, in Dei nomine, Avundus, et uxorejus Ingilberga, hecaudientes 12 Jun. 1031.
et reminiscentes Dominum dixisse : « Haedificate mihi allare1; » cum
» r>eut., xxvu, ;;,
302 CHAKTULARIUM
adjutorio bonorum hominum hedificantes banc aulam, quam Domino
petimus consecrandam ; ad quam,pro absolutione animarum nostra-
rum, secundum ecclesiasticum morem, ut Christi sponse, concedimus
in dotem, videlicet Franco de terra culta modiatam i, et Pontius
Arbertus modiatam i, et domna Arantrudis semodiatam i. Fnde
domnus Petrus, Aquensis antestis, cura cannonicis suis ammonitus,
consecral atque sanctificat hanc ecclesiam in bonore sancte Dei geni-
t ricis Marie , cujus protectione , ne quis emulus contra hanc donationem
insidias tendat , committimus atque relinquimus. Sane si quis, etc.
Hacta sunt bec anno incainationis dominice millesimo xxxmi, in-
dicione h, n idus juniL
Inditiuin hujus testificationis : Franco Forojuliensis, et Poncius,
Arberti filins , sive Arantrudis, mulier Nevolongi, qui hoc donum huic
ecclesie conferunt, donando confirmant, et assertores firmare ex-
postulant.
283.
Carta de Jocar.
1(m In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Maiamburga et fi]ius
meus Fulco, cogitantes de salute animarum nostrarum, do-
namus omnipotenti Deo sanclissimoque èjus martyri Victori et sotiis
ejus aliquid de proprio jure ereditatis nostre,quod est in comitatu
Aquense , in territorio quod pertinet ad villam nomine Jocar, id est
mansum quem excolit homo, nomine Guibertus, cum omnibus que
ad ipsum mansum pertinent, id est, etc. Nullusque1 ordinis per-
sona abstraere présumât eandem nostram donationem ab eadem con-
gregatione. Quod si pi esumpserit , non valeat vindicare; sed cogatur
exsolvere auri optimi libras m, et, quod multo majus est, iram Dei
omnipotentis incurrat bac sanctorum ejus, et denuo donatio ista firma
et stabilis permaneat in perpetuum.
Facta donatio bec anno incainationis dominice millesimo xxx™° im%
régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provintie.
1 Corr. nullius.
SÀPSCTI VICTORIS. 308
Ego Maianiburga et filius meus Fulco firmavimus et teslibus firmare
rogavimus. Iterius firmavit. Martinus firmavit.
•284.
Carta de Très Emihas.
Antique leges deiiniunt et sacri canones discernunt, ut, dum in hoc Jul. 1076.
seculo sumus, de eterna retributione semper cogitemus, dicente Apos-
tolo : « Quecumque seminaverit homo , baec et metet1. » Idcirco ego
Pontius et Petrus, bec audientes, inter nos dennivimus ut
aliquid de hereditale nostra pro peccatis nostiïs donassemus, ut, qui
quottidie offendimus, quoltidie elemosinis et orationibus aliorum
sublevaremur. Proplerea ego Petrus et Pontius donainus Domino Deo
et sancte Marie sanctique Victoris martyris Massilie aliquid de alode
nostro. Et est ipse alodes in comitatu Avinionensi , in episcopatu
Aquensi, in terminio de Très Eminas, ecclesia scilicet que est conse-
crata in honore beati Marceîlini , in loco que vocatur Saleta , et est
fundata in territorio de Alineu; quantum nos visi sumus habere,
ecclesia scilicet et cimitterium , ita quomodo vadit bancus de petra et
pergit et vadit in via de Pertus, et de alio latus in fonte de Cantarella.
Donamus in Garriga uno deves ; de uno latus, terminât in * valle de (- 70.
Raimundo ; et de alio latus, in poio de Beimundo, et revertit usque
in via. Et damus .in piano de Saleta vi modiatas de terra lavoriva ,
quomodo vadit via de Ponte usque in via de Quairos, et de alio latus
in Eza. Et damus una piscatoria in Eza, et alia in Durentia, et una
loca ad molinum faciendum, qualem meliorem potuerint invenire
in Eza, et alia in Durentia; et, in piano de Saleta, très quartairatas
de vinea,in alode ipsius ecclesie. Et ego Pontius et Petrus, et filii
Guimarda,et fdii et filie Aimerus, et Pontius Berengerius , damus de
nostro labore, de nostro alode, medietatem de decimo. Et ego Pontius
et Petrus, filii Clara, de nostro deves de Secureto, tolurn decimum de
carne, sicut superius script uni est, totum et ab integrum. Sane si quis,
' Calai., VI, 7.
304 CHARTULARIUM
ego aut ullus homo aut nlla femina , aut de propinquis nostris, qui
contra banc cartam ire aut agere vel inquietare voluerit , componat
tantum et aliud tantum, sicut lex docet.
Facta caria ista in mense julio, sub die ferie i, régnante Philippo
rege, anno ab incarnatione Domini millesimo lxxvi, indicione xm.
Signum Pontius, Raiasenda et Petrus, filius retins1, qui cartam fir-
maverunt et firmare fecerunt. Signum Pontius Amel et Petrus, frater
ejus. Signum Rostagnus et Pontius, frater ejus. Signum Pontius Rainer.
Signum Petrus, frater ejus. Signum Pontius Rerenger. Signum Pontia
et filii et filie ejus. Teutbertus firmavit. Galdemars firmavit.
285.
Carta de Très Eiuinas.
1060 — 1004. in sancte et individue Trinitatis nomine. Ego quidem, Rainaldus
Rostagni nomine , et mulier mea Narbona , pro nostrarum remedio
animarum proque nostrorum remissione peccatorum , donamus et ad
proprium alodium cedimus Domino Deo et altari quod est in sancte
Dei genitricis semperque virginis Marie atque sancti Victoris, Cbristi
martyris, consecrato, necnon et altari sancti Genesii Arelatensis, vide-
licet aliquid de nostro alode, qui nobis de Aicarda Cacoso et uxore
sua A va jure bereditario obvenit, in territorio quod vocant Très lmi-
nas, scilicet terciam partem ipsius territorii Très Iminas vocati, et
quantum ad ipsam terciam videtur pertinere partem, in terris cullis et
incultis, aquis et paludibus, et cum ingressibus et regressibus suis.
Hanc donationem , sicut hic scriptum videtur, ab integro , supradictis
altaribus et domno abbati Durando , et monachis presentibus et fu-
turis monasterii Massiliensis , ut supra omnia prenominata ipsi ha-
beant, etc.
Ego Rostagnus et mulier mea Narbona donavimus et fiimavimus.
Gosfredus Vasion firmavit. Petrus Marrofi firmavit. Giraldus firmavit.
' Sic.
SANGTJ V1CT0RIS. 305
286.
De Très Iininas.
Ego quiclem Leutrudis, in Dei nomme, pro redemptione anime Ang. arc. XI
mee seu patrum, mariti filiorumque nieorum, dono ad monaslerium
sancli Victoris martyris , sitiim secus mare, Massilie, iininn mansum
de Ingiluino, in loco qui dicitur Saleta, in territorio quod dicitur Très
Iininas, prope ecclesiam sancti Marcellini. Dono e( cedo mansum
jam dictum cum campis, etc. \ erum si quis, ego aut ulla persona,
quecumque sit, que contra liane donationem, quam feci scribere, ire,
agere, inquietare vel calumniare voluerit, non valeat vendicare quod
impetit, sed componat in vinculo de auro optimo libras u, et inde
bec donaeio firma et stabilis permaneat omni lempore, cum slipula-
tione subnixa.
Seripta est bec carta et, ut ita dicam, bec datio in civitate Aptensi,
mense augusto, feria vu.
Signum Leutrudis, qui banc cartam scribere fecil, manu quocpie
sua dando firmavit.
287.
Caria de Relianeta.
In nomine sancte et individue ïrinilatis. Ego Wilemmus, cogno- Sœr. XI.
mento Cotaronus, frater quondam Wassoni, dono omnipotenti Deo et
sancto Victori martyris, monaslerii Massiliensis , et monachis, tam
presentibus quamque futuris, totam partem meam de villa que voci-
tatur Regnaneta, simul consentiente uxore mea et filiis* rneis pariter- y\
(pie mecum donantibus, ut omnipotens Deus, per intercessionem
sanctorum suorum, dimittat omnia peccata nostrà et parentum nos-
trorum. Si quis aulem islam donationem contrariare voluerit, incurrat
in omnipotentis Dei iram et sanctorum ejus, et cum Juda Scarioht <l
Symoue mago sit parlicipatio ejus.
3«j
306 CHARTULARIUM
288.
Carta sancti Pancratii,
1048 — 1060. Ego Fulco', et uxor mea Odila, et Wilelmus Juvenis et Aicardus et
Geozfredus , nepotes mei , cum uxoribus suis et filiis et filiabus suis ;
et Rotbaldus de Albania et uxor sua et filii sui ; et alter Rotbaldus
Juvenis et uxor sua et filii sui, et Bermundus , frater ejus, et uxor ipsius
Bermundi; et Pontius Almaricus et uxor sua; hi omnes, raecum repu-
tantes illam apostolicam sententiam, quedicit : « Unusquisque propriam
mercedem accipiet secundum suum laborem2; » studuimus in presenti
seculo aliquit laborare, etDeo omnipotenti atque sanelis ejus tribuere,
unde in futuro mercedem bonam recipere valeamus, quatenus anime
nostre et parentum nostrorum, pro istis terrenis donis, a peccatorum
suorum vinculis absolvere mereantur, et in celestia patria cum sanctis
omnibus participes esse possimus. Scilicet damus et jure hereditario
tradimus, in monasterio Massiliensi , quod est constructum in honore
béate Dei genitricis virginis Marie , sanctique martvris Victoris et
aliorum plurimorum sanctorum, et domno abbati Petro, et monachis,
tam presentibus quam et futuris, ut abeant et possideant sine ulla
interpellatione ominum, aecclesia sancti Pancratii et sancti Jobannis,
que est edificata in territorio de Podio Luperio, cum omnibus apen-
ditiis suis, id est cum decimis et primitiis, cum totis campis et vineis
et terris cultis et incultis, que pertinent ad ipsam ecclesiam vel dein-
cebs pertinebunt. Ego Fulco vicecomes et Odila uxor mea damus
supradicto modo medietatem de manso de Audimon. Robaldus
Juvenis dédit similiter ad ipsam ecclesiam decimis de omnibus rébus
suis. Pontius Atnalricus et uxor sua dederunt eodem modo cam-
pum unum ad Crucem. In eadem conventione, Fulco Lunaris dédit
campum qui Trans Torum dicitur. Super bec autem omnia , ut firma
et stabilis permaneat ista donatio , Rotbaldus Juvenis accepit , pro tes-
timonio , xn solidos ab ipsis monachis ; Rotbaldus de Albania accepit
bovem unum. Nos vero, id est Fulco et omnes supradicti, banc carta
1 Fulco, vicecomes Massilix. ' I Cur., III, 8.
SANCTI VICTORIS. 307
hujus donationis facere precepimus et propriis manibus firmavimus,
et alios qui suprascripti sunt firmatores ut firmarent rogavimus. Si
quis autem hanc donationis cartam anullare aut decurtare vel infran-
gere temptaverit, non valeat, sed cogatur et solvere supradicto mo-
nasterio in vinculo auri obtimi libras centum, et insuper excommu-
nicatus et danipnatus erit cum .luda traditore fin] inferno inferiori,
nisi digna satisfactione non emendaverit.
Hotbaldus de Albania et abus Rotbaldus Juvenis firmaverunt. Ber-
mundus et Agarnz et Amaldus firmaverunt. Rostagnus firmavit.
289.
De Podio Luperio.
Ego Fulco, et uxor mea Odila, et Wilelmus Juvenis et Acardus et Cire. 1050.
Jeozfredus, nepotes mei, cum uxoribus suis et filiis et filiabus suis;
et Rotbaldus de Albania, et uxor sua et filii sui; et alter Rotbaldus
Juvenis, et uxor sua et filii sui, et Bremundus, frater ejus, et uxor
ipsius Bremundi; et Pondus Amalricus et uxor sua; bi oinnes
donamus Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii, aecclesiani
et locum sancti Pontii de Podio Luperio, cum totis eampis et vineis
et terris cultis et incultis, quas babemus eircum ipsam aecclesiam,
sicut vadit via vêtus ad Porrerias; a mendie, sicut stat roketta de
Bono ; et de alio latere est rivus de Guatiarella; ab alio latere, hoc
est ab occidente, est terra de sancto Pancratio, sicut vadit terra de
Ainaldo et ferit in rebinam, et sicut vadit seda de Canta Perdice, et
ferit in riale, usque in viam que venit de Podio Luperio et vadit ad
Porreiras; totuin territorium, quod est infra istos terminos quos modo
diximus, donamus Domino Deo '
290. t» 71.
Carta de Aquis , de villa Stavello.
(Edid. D. Martène, Ampl. coll., I, 323.)
20 aug. 967
Noticia guirpicionis vel ditfinitionis, in Arelate civitate, publiée, vel 968.
1 Finii chaitae déesse videtur in Cod.
-308 CHARTULABIUM
aille domno Willennuo1, inlusti'issimo comité, et ante \assos dami-
nieos, tam romanos quam salicos, una cum plurimanini personarum
tliversis legibus viventibus. Sunt nomina earum , ici est : Berengarius
judiees2, Poncius major, Archiinbertus, Vuibiranuius, Vuantelmus,
Laniberlus, Eldegarius, Aicardus, Willelmus, item Willelmus, Gis-
fredus, Rainaldus, Wàmaldus, Iiigilranmus, Amalricus, Wiherius,
Richelmus, Guadaldus, Aicardus, Odilus, Anno, Beriiardus, Bertran-
nus, Rocius, Autericus, Poncius, item Poncius, Bonifilius, Adalburno,
Teubertus, Poncius, Bicardus, Guido, Rainaldus, David, et aliis plii-
ribus bonis bominibus, qui cum ipsis ibidem aderant, qui banc noti-
ciam subter firmaverunt. lbique veniens Honoratus , gratia [Dei] ,
Massiliensis episcopus, ante domnimi Willelmimi comitem , seu eciam
ceterorum hominum, quorum nomina jam supra scripta sunt, inter-
pellavit alicpios bomines, bis nominibus, Gaiibaldum et Auvonancium,
vel beredes illorum, de lerra sancti \ ictoris , martvris JMassiliensis,
que est in comitalu Acpiense, in terminio de "villa Stavello, id est
vineis, campis, quod conlra legem et malum ordinem invaserunt,
tenuerunt ac possederunt. Et ipsi bomines, Garibaldus videlicet et
Avonancius, vel beredes illorum in presencia stabant, et in suis res-
ponsis dicebant : « De ista interpellatione unde Honoratus episcopus
nos interpellavit, de ipsis vineis et de ipsis campis jam supra scriplis,
melius debent nostras esse, ex projenie parentorum nostrorum, quam
episcopi propter nullam causam sanctuariam succedere. » Tune
cornes prefatus et judex Berengarius judicaverunt ut episcopus per-
portare3 fecisset ad servos sancti Victoris, boc sunt bomines, Lelus,
Avustus, Faraldus, Udulricus, Castellanus; ibi fuint '* adepti qui vo-
lmit juraie, et peiportare ipsas vineas et ipsos campos, qùod melius
eis succederet ex parte sancti Victoris quam ipsi bomines ad tc-
nendum propter causam alodis. Quod eciam episcopus paratus fuit.
Videnîes vero predicti bomines Garibaldus et Avonancius et beredes
illorum, se recognoscebant quia nullum directum non babebant de
1 Giiillelmus I , cornes Provinciœ. (ïloss., v" Perportare; malimue asseware, de-
2 Leg., ut infra, judex. /entière, vel aliud id p^nns.
5 Iîenedictini interprftati sunt guerpire, in * frofiieriul.
sancti vieioms. nos;
ipsis vhieis et de ipsis eampis, et se guerpieritnt et instipulaverunt, e!
in terra jactantes jactaverunt et calcaverunt; quo ita et feceriint. Et
si legibus factum et diffmitum babui qualiter lex romana comemoral,
quicquid in presentibus partibus fuerit ordinatum babebit plenis-
simam firmitalem nec poterit immutari. Actum fuit, in Arelate civitate
publiée, quorum corroboratione et signacido subter tenentur insertuni.
Propterea oportimiim fuit Honoralus episcopus ut notieia guirpicionis
vel diffinitionis conscribere vel adfirmare rogasse; quo ita et f'ecit.
Facta notieia ista xm kalendas septembris, anno xxxi régnante
Conrado, rege Alamannorum vel Provinciarum.
•291.
Carta de Fanaias inter Ezam et Durenciani.
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, et virtutis sancte Marie Sier x
et sancti Victoris Massiliensis. Discriptio mancipiorum de villa ec-
clesie nostre Marciana , Massiliense , que facta est temporibus vir
illustri Eldeberto comité, per suo misso Nortaldo vicedomino , de in-
ditione xm.
Colonia ad Illa Fonte, ubi manet Dominicus colonus, cura uxore
Donada, filii eorum Valeriana, Banc, Martino, ad requirendum. Vir-
gilia, ad requirendum. Maira, ad requirendum. Benedicto, Jobanne,
Stepbano, dat censo porcum i, pastas n,ovaxx. Colonia in Rivorias,
ubi manet Maurontus colonus, cum uxore Extrania', filii eorum, dat
censo similiter. Vercaria in Riba, apud Genesio orbo, Jobanne , ad
requirendum. Reddet ille vercaria censo porcum i, pullos un, pasla i,
ova xx. Vercaria inibiaprum[i]. Dominicus, cum uxore Berla, filii eoriiin
Argencia, Lampadia , Caldolena, Paulo : isti sunt ad îequirendum.
Dat censo similiter. Item colonia in Liberago, apros n. Colonia in
Grudiliates, aprum i. Colonia in Faniciates, aprum i. Colonia in Libe-
rago et in Amelio, quem Maurellus in beneficio babel. Colonia in
Sabacianicus , aprum [. Item colonia in Marciana, aprum i. Inibi
' Fort, legetici. extranea.
310 CHARTULARIUM
colonicas, apros h. Colonia super ipsa fonte, aprum i. Colonia in
Bacianes, aprum i. Item colonia in Riganione, aprum i. Item colonia
in Amann , apros n. Item colonia in Senicinis, apros m. Colonia in
Oi lus, aprum i. Colonia in Peraredo, apros n. Inibi habet molinos m,
et ortus inter Etam etDurenciam et Solariolo, sicut descendit in fluvio
Durencie; et de illa terra Solariolo usque in Domadese, adfrontat
v. ad terra de Gaudello villa, et non babel alius *, nec terra nec pascuo,
nisi Marciana et Quapencense, et inclaudet agros vel villa Marciana,
terra Quapencense et terra Arelatense. Fiunt in summa, in Marciana,
colonias xxn; vercarias in ipsa villa1. Aprum i, Justifia Escobolaria.
•292.
Carta de Roca Rossa.
Jun., In noinine Domini et Salvatoris nostri Jhesu Cbristi. Ego Isnardus
1064 — 1079. et uxor mea Reatrix et filii mei Dalmacius et Petrus, et frater B. , et
Guigo, et Gantelmus, consubrinus meus, et filii fratris mei Bertran et
Iter, cum matre eorum Poncia; nos simul in unum donatores sumus
Domino Deo et sancte Marie, matris ejus, sanctique Yictoris, cenobii
Massiliensis, et B.2 abbati, cunctisque fratribus sub eo degentibus, tam
presentibus quam et futuris, propter remedium animarum nostrarum,
aliquid de alode nostro. Est autem ipse alodis in comitatu Aquense,
in valle de Badaset. Affrontât ergo ipse alodis, quod nos modo do-
nanius, de parte circi, in Roca Rossa et in roca de Badaset; et de
parle altani, in poio Udole; et de septentrione, in poio alciori; et de
meridie, sicut aqua vergit; quantum infra istas iuior afïrontationes in-
cludunt, sic donamus sine ulla reservatione. De alio vero alode quod
in giro habemus, facimus conveniencia , ut ego Isnardus aut heredes
mei non possimus dare aut alienare aut inpignorare nisi sanctoVictori
et monachis de Adana. Accepimus autem ego Isnardus et Guigo, hères
meus, a monachis sancti Yictoris B. et Otone et Poncio solidos xv,
videntibus Aldeberto de Confore et Petro Arduino et Poncio Austorgio.
1 Deest numerus. " Bemardus de Ruthenis.
SANCTI VICTOR1S. 311
Si quis vero contra hanc donationem surrexerit, aut ego Isnardus
aut aliquis de lieredibus meis aut ullus de propinquis meis, vel potens
aut parva persona, imprimis iram Dei incurrat et consorcio omnium
fidelium extraneus fiât.
Facta carta donalionis in mense junio, régnante Philippo rege.
Signum Isnardus. Signum Beatrix. Signum Bernardus. Signum Gan-
telm. Signum Bertran. Signum Dalmaz. Signum Pétri. Signum lter.
Signum Poncia. Signum Wilielm Amalrig. Signum Scocia. Signum
Pétri, filii sui. Signum Aldebert de Confôrz. Signum Petrus Arduinus.
Signum Poncius Austorgius. Signum Boso. Signum Umber.
293.
Carta de sancto Maximino.
Summo dispositori omnis machinamenti, ts dec. 1038.
Et insolubilis bonitatis Deo omnipotenti,
Cui euneta ereata jure est deservire,
Ad quem, ut adjutorem, necesse est venire
Quos ordine sustentai posilionis mire
Omnes, a quo est nefas velle rétro redire,
Quo sine nihil constat vel ad modicum posse,
Quem vivere est quenquam vel in alico nosse,
Omnia sunt reddenda
Que sunt bona credenda.
Quicquid versât et orbis
Dédit condita nobis.
Sed mirabile babendum
Et babitum mirandum,
Cum visere dignatur
Quod a terrenis datur,
In quo divinitatis
Atque jocunditatis
Habitat magnitudo
Et omnis pleniludo.
312 CHARTULAMUM
Apostolus hoc dixit
Et dictum ipse scripsit :
Quod est per Christum gratia
A Deo nobis data,
Ad sibi serviendum
Alque obedienduni,
Non ficla [karitate],
Sed cordis bonitate
Et vite puritate.
Quod dédit nobis gratis ,
Hic in suis mandatis ,
Ex omnibus creatis
Jubet inferre gratis ,
E\ quibus abundamus ,
Ut sibi offeramus.
Tune ipsi damus mutins,
Cum pauper capit unus ,
Qui spiritu est pauper,
Hoc excepto, non aller.
De nostris que habemus
Ecclesiis donemus,
Quas, du m islic manemus,
Velut matres tenemus ,
Ex tributis dotemus
Et Deo serviemus.
Non longius trabamus
Quod in mente gestamus.
Justum est ut cedamus
Quibus hic viclitamus ,
Et paginis scribamus
Quod durandum optamus,
Ne deleat subreptor,
Malivolus assertor
Et sibimet deceptor.
SANCU VICTCWUS. 313
1 Igilur ego Petrus' archiepiscopus , et fratres mei Isnardus et Elde-
bertus atque alter Isnardus, neenon et Accelena, Guilelmi fratris mei
jam defimcti quondam uxor, cum filiis suis, donamus aliquid alodis
nostri, qui nobis ex projenitorum bereditate nostrorum pax obvenit,
omuipotenti Deo et monasterio sancti Vidons, Massiliensis martyris,
pro redemptione animarum nostrarum, parentuni quoque et genitorum
nostrorum. Et ipse alodis est in comitatu Aquense, in territorio castri
quod vocatur Rodanas, id est ecclesias sancti Maximini et sancle
Marie et sancti Johannis et sancti Mitrii, cum ipsis altaribus et omnia
que ad ipsas ecclesias et ad ipsa altaria pertinent, cum omni integri-
tate atque libertate , et cum terris in circuitu ijjsarum ecclesiarum
determinalis. Termini vero de ipsis terris sunt isli : a meridiano, ab
ipso aquario longuo et antiquo, in garrica subtus lnfirmarias , et sicut
aqua decurrit in campo de Bricio et usque in angulum de vinea Cons-
tancie, et vadit ab ipso angulo usque ad angulum alterius* vinee, que f° 73.
est super puteum Rovicium, et usque in amendolarium, quod est in
vinea de Vitale Guabattore, et usque ad angulum de vinea, quam
plantavit Bermundus, et consortat in angulo de vinea Firmini fabri
usque in pelram surgentivam , que est in campo Madazani presbyteri,
et usque in Bacbitto , et de via publica que venit de Turrivis usque in
supradictum aquarium. Omnia igitur que inter istos terminos sunt,
absque ulla diminutione vel deceptione, donamus omuipotenti Deo et
monasterio sancti Victoris, monacbis quoque ibidem Deo servien-
tibus, tam presentibus quamque futuris, donamus, cedimus, tradimus
atque transl'undimus ad quicquid voluerint faciendum jure perpétue
Insuper adicimus ad ipsum Dei donum ego Petrus arebiepiscopus
unum mansum de Geraldo Balho, et domnus Isnardus duos mansos,
unum de Mercurino quem vocant Bonam Micam in presenli, alium
vero de Adalelmo presbytero post obitum suum. Si quis autem
unquam boc donum evellere voluerit, non queat, sed victus duplum
componat,et insuper Dei Patris omnipotentis et Filii et Spiritus Sancti
et sancte Marie et sancti Maximini el omnium sanctorum accipiat ma-
ledictionem, abbominationem et excommunicationem, et infernalem
1 Petrus I, archiepiscopus Aquensis.
I. iO
314 CHARTULAR1UM
cruciationem paenamque indeficientem cum .kida traditore et cum
omnibus perditis, hic et in eternum et in secula seculorum, Amen,
fiât.
Acta donatio bec vin decimo kalendas januarii, anno ab incarna-
tione Domini millesimo xxxvm, régnante Cono imperatore.
Petrus archiepiscopus signavit ipse; quoque et fratres sui Isnardus
et Eldebertus et alius Isnardus, et Aecelena, fratris sui Guillelmi jam
defuncti quondam uxor, cum filiis suis Ugone, Guillelmo, Alfante,
Guidone, firmaverunt et donaverunt. Isnardus et uxor sua et filii
ejus Petrus et Giraldus firmaverunt. Giraldus firmavit. Isnardus, filius
suus, firmavit. Guibertus Gaufredus firmavit. Bermundus firmavit.
Folcherius firmavit. Rostagnus firmavit. Agarnus firmavit. Rostagnus
Rasca firmavit. Isdrelus canonicus firmavit. Suavis firmavit. Poncius
Aigronus firmavit. Heldebertus et uxor ejus et filii ejus firmaverunt et
donaverunt. Stephanus presbyter scripsit.
294.
Carta sancti Maximini.
20 jun. 1053. In Dei omnipotentis nomine, cujus verbo universa creata sunt, cu-
jusque nutu cuncta sensibilia et insensibilia reguntur atque subsistunt.
Ego Willelmus et frater meus Elfantus, compuncti timoré tanti judicis,
ipsius videlicet qui redditurus est bonis bona malisque mala, quicque
incunctanter pro parvis suo nomine pie tributis novit pius retri-
buere maximum poncius eterne beatitudinis, ut nobis misericorditer
nostiïsque projenitoribus largiatur premium superne felicitatis, decre-
vimus donare eidem Deo omnipotenti sanctoque martyri ejus Vic-
tori, monachisque ejus, babitantibus in coenobio Massiliensi, omnem
partem nostram, ad proprium alodem, quam babemus vel babere
debemus in ecclesiis sancte Marie sanctique Maximini et sancti Jo-
hannis et sancti Mitiïi aliorumque sanctorum, quorum altaria ibidem
consecrata simt vel erunt, cum omnibus pertinentibus eisdem eccle-
siis, videlicet cum terris et cum omni alode dato vel dando eisdem
ecclesiis, et cum primiciis et offerendis, et cum baptisterio et cum
SANCT1 VICT0R1S. 315
cimiterio earum ecclesiarum, et cuin cartis sponsalibus aliarumque
rerum scribendis. Insuper donamusDeo omnipotent! et sancto Vietori,
martyri Massiliensi , monachisque ejus omnem partem quant habemus
et habere debemus in ipsis mûris et in ipsis edificiis, que in circuitu
earum ecclesiarum sunt, et juxta ipsas ecclesias totum quod babemus
et habere debemus infra ipsa claustra, ut babeant , teneant et possi-
deant, et quicquid voluerint facere faciant. Ipse vero locus , cujus
donationem facimus sancto Vietori et monachis ejus , videlicet sancti
Maximini, est in comitatu Aquensi, in territorio castri quod vocatur
Rodanas. Igitur bec omnia , etc. Nempe si qua persona surrexeiit ad
irrumpendum, bec non valeat sibi vendicare quod appétit, sed com-
ponat in vinculo auri libras x, etc.
Ego Willelmus et frater meus Elt'antus banc donationem fecimus et
manibus propriis firmavimus, et testibus firmari rogavimus.
Facta est autem bec descriptio anno incarnationis dominice mille-
simo l° ni", inditione vi , régnante Henrico rege. Poncius monachus
scripsil, xii kalendarum juliarum.
295.
Alia.
Summo dispositori omnis machinamenti Januar. 1038
Et insolubilis bonitatis Deo omnipotenti ,
Cui cuncta creata jure est deservire,
Ad quem, ut adjutorem, necesse est venire,
Quos ordine sustentât positionis mire
Omnes, a quo est nefas rétro* redire, <r°.
Quo sine uihil constat vel ad modicum posse,
Quem vivere est quemquam vel in aliquo nosse,
Omnia sunt reddenda
Que sunt bona credenda;
Quicquid versât et orbis
Dédit condita nobis.
Sed mirabile babendum
Si 6 CtiARTtlLARItliVÎ
\A habituai mirandum,
Cum visere dignalur
Qiiod a terrenis datur,
In quo divinitatis
Atque jocunditatis
Habilat magnitudo
Et omnis plénitude
Apostolus hoc dixit
Et dictum ipse scripsit :
Quod est per Cbrislum gratia
A Deo nobis dedita,
Ad sibi serviendum
Atque obediendum ,
Non ficta karitate ,
Sed cordis bonitate
Et vite puritate.
Quod dédit nobis gratis,
Hic in suis mandatis,
Ex omnibus creatis
Jubet inferre gratis,
Ex quibus abundanms,
Ut sibi offeramus.
De nostris que babeinus
Ecclesiis donemus ,
Quas, duni istic manemus,
Yel ut matres tenemus ,
Ex tributis dotemus
Et Deo serviemus.
Non longius trabamus
Quod in mente gestamus.
Justum est ut cedamus
Quibus hic victitamus.
Et paginis scribamus
Quod durandum obtamus,
SANCTt VJCTOBIS. ,11 1
Ne deleat subreptor,
Malivolus assertor
Et sibimet deceptor.
Igitur ego Poncius et uxor mea Bona Filia, cum filiis nostris, clamus
aliquid alodis nostri , qui ex projenie parentorum nostrorum pax
obvenit, omnipotenti Deo et monasterio sancti Victoris, martyris Mas-
siliensis, pro redemptione ahimarum nostrarum, et in hereditatem
fîlii nostri Ugone, quem mittimus in monasterio. Et est ipse alodis in
comitatu Aquense, in territorio ville Sancti Maximini, subtus castruru
qui vocatur Rodenas, hoc est tota octava pars ipsius ville, excepto
uno manso quem excolit homo, nomme Almeradus; et ipse mansus,
post obitum nostrum, revertatur sanctorum Victori. Hec omnia que
supra diximus, cura quanto ad ipsius octave parte ville pertinendum
est. Si quis, etc.
Acta donatio hec in mense januarii , anno ah incarnatione Domini
millesimo xxxvm, régnante Couo imperatore.
Signum Poncius et uxor sua lïona Filia, qui hanc donationem scri-
bere jusserunt et testes firmare rogaverunt, manibus ipsorum firmant.
Aldebertus, (rater ipsius , firmavit. Atenulfus firmavit. Umbertus fir-
mavit. Bonifacius firmavit. Willelmus [de] Castel Duplo firmavit. Poncius
Tequintione firmavit. Poncius Albinus firmavit. Armannus firmavit.
Wademarus firmavit. Donatio de vineis c|uas donavit higuilbertus a
sancto Victore '. Geraldiîs , indigne vocatus monachiis, rogatus
scripsit.
'296.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine, cujus verbo universa creata sunt eu- 1053.
jusque nutu cuncta sensibilia et insensibilia reguntur atque subsistant.
Ego Arlulfus et uxor mea Constancia et filii nostri Poncius atque
Willelmus, compuncti, etc. ; decrevimus donare eidem Deo oinui-
potenti sanctoquo martyri ejus Victori, monachisque ejus, habitan-
' N<m vitlemus quam ntl chartam hœc rerba sint refei'gnda . nîsi fortasse ad n. 190.
318 CHARTULAFUUM
tibus in coenobio Massiliensi, omnem partem nostram, ad proprium
alodem, quam babemus in ecclesiis sancte Marie sanelique Maximini
[et sancti Jobannis et sancti Mitrii1] aliorumque sanctorum , quorum
altaria ibidem consecrata sunt vel erunl, omnemque partem quam
babemus in ipsis mûris, qui in circuitu earum ecclesiarum sunt,
totumque quod babemus vel habere debemus infra ipsa claustra , et
medietatem, hoc est totum quod babemus in una mansiuncida, que est
sita prope furnum et juxta ortum qui respicit ad orientera. Ipse vero
locus, cujus donationem sancto Victori facimus et monacbis ejus, vi-
delicet sancti Maximini, est in comitatu Aquensi, in territorio castri
quod vocatur Rodanas. Igitur, etc.
Ego Arlulfus et uxor mea Constancia et filii nostri Poncius atque
f« 73. Willelmus, banc * donationem fecimus et propriis manibus firmavimus,
et lestibus firmari rogavimus.
Willelmus Brocanus et frater ejus Elfatus firmaverunt. Guarnerius
de Melna firmavit. Petrus Accutus firmavit. Carbonellus de castor
Natis firmavit. Girmunnus firmavit. Jaudadus firmavit.
Facta est autem bec descriptio anno incarnationis dominice mille-
simo l° m0, inditione vi , era millesima l" % anno régnante Henrico
rege.
297.
Alia.
cire. 1050. In nomine Domini. Ego Willelmus et frater meus Elephantus do-
namus et vendimus sancto Victori martyri , Massiliensis coenobii ,
totum quod habuimus et habemus infra muros claustre sancti Maxi-
mini, ex omni parte quod babemus et babere debemus, ad proprium
alodem. Et propter istum alodeni, dederunt nobis monacbi sancti
Victoris, mihi videlicet Willelmo uuum optimum bovem, et inihi Ele-
phanto unum optimum bovem et unam optimam vaccara, ea scilicet
ratione, etc. Si quis autem banc donationem annullare voluerit vel
in aliquo minuere, non valeat optinere quod temptaverit, sed compo-
1 Lacuna a nobis expleta. * Annus Christi 1053 cum a. 1091 œrœ his-
panse convenit.
SANCTI V1CT0RIS. 310
nat predictis monachis auri libras xx. Hanc autem cartam donationis
fieri fecimus, et nianibus nostris firmavimus et alios firmare rogavimus.
298.
Alia.
Ego Giraldus Palliolus dono Deo et sanclo Victori, Massiliensis mo- toso.
nasterii, unam condaminam, qua habeo ad Sanctum Mitrium et que
est de manso de Suave; et tamen recipio pro ea unum caballum, per
manum fratris Pétri, qui tenet obedienciam sancti Maximini. Et est
ipsa terra in coraitatu Aqueuse, et in territorio jam dicti sancti Maxi-
mini. Et habet terminos : ab oriente, terrain de Willelmo Bruciano;
a meridie, terram de Donadeo et terram de ipso sancto Victore; ab
occidente, siniiliter terram sancti Yictoris; ab aquilone, babet ter-
minum viam decurrenteni de Sancto Mitrio ad pratos. Ego Giraldus,
cum uxore mea Leogarda, donavi Domino Deo et jam dicto sancto
Victori , Massiliensis monasterii , et babitatoribus ejus loci, tam presen-
tibus quamque futuris , jam prenominatam condaminam , ut ipsi ha-
beant eam, teneant et possideant ; suscepi autem pro ea, sicut pre-
nominatum est, unum caballum. Hanc autem donationis , immo
venditionis, cartam ego Giraldus et uxor mea Leogarda fieri jussimus,
et manibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus. Si quis
vero banc donationem , immo venditionem , irrumpere aut inquietare
vel decurtare seu molestare temptaverit , non valeat vendicare quod
voluit , sed cogatur svipra nominato sancto Victori et ejus servito-
ribus xii libras auri purissimi exsolvere, etc.
Acta est autem bec carta anno ab incarnatione Domini millesimo l°,
inditione m, epacta xxv.
Ego Suavis feci guirpicionem de supradicta condamina, et firmavi
banc cartam, et propter hoc recepi unum caballum.
r.iraldus firmavit. lsarnus firmavit. Gosfredus firmavit. Giraldus
alius firmavit. l'oncius Guigo firmavit.
320 CHARTULABIUIVI
299.
Alia.
1053 Ego Giraldus, lsnardi Pallioli quondam filius, vendendi ' sanclo
Victori, Massiliensis monasterii, et habitatoribus ejusdem loci, Pontio
de Venello hoc agente, scilicet mansum de Arnaldo, meo caballario.
Hoc peracto, quidam -viri, qui fuerunt ejusdem Arnaldi nepotes, fece-
runt milii multam pro hac venditione rancuram. Eam itaque amplius
ferre non valens eosque perdere nolens, coactus sum cambiare eun-
dem mansum cura supra nominato sancto Victore ejusque advocato-
ribus, dando mansum de Guutranno ipsi sancto Victori, cum vineis
et campis et pralis et terris cultis et incultis, et cum exitibus suis, et
recipiendo ipsum mansum de Arnaldo; ea videlicet ratione, ut ego
hune habeam, et ipse sanctus Victor et advocatores ejus babeant et in
perpetuum, sine ulla contrapellatione, eundem mansum de Guntranno
possideant.
Facla est autem bec carta cambiationis anno ab incarnatione Do-
mini nostri Jhesu Christi millesimo l° ni0, inditione vi, epacta xx\nr.
Si quis vero hanc cambiationis cartam annullare voluerit, non va-
leat vendicare quod cupierit , sed cogatur predicto sancto Victori
exsolvere in auri libras, ipsa cambiatione firma permanente.
Ego Giraldus Palliol hanc cartam cambiationis scribere mandavi ,
et manu propria firmavi , et alios firmare rogavi. Et Poncius , mona-
chus sancti Victoris , de Venello , donavit centum solidos ad istum
Geraldum Palliol, propter istum mansum.
300.
Alia.
* Quia, sicut dignum est Deo sacrificium otïeri, ita providendum est
ubi ofieri debeat, quia locus veri sacrificii non est extra catholicam eccle-
siam, dicente ipso Domino : « Domusmeadomus orationis vocabitur*. »
1 Pro vendidi. * Marc, XI, 17.
dec. 1062.
SANCTI MCTOmS. 321
Quapropter quidam fidèles Dei, videlicet monachi monaslerii sancti
Victoris, deposcunt reconciliari ecclesiam sancte Marie, que est cons-
tructa in comitatu Aquensi, in territorio Sancti Maximini, quam stul-
ticia pessimorum hominum violatarn cognoscimus. Unde domnus
Rostagnns, Aquensis presul, cutn canonicis suis, precibus predicloi um
monachorum commonitus, anno incarnati Verbi millesimo lxii, sub
die vin0 idus decembris, indicione xv, banc violatarn consecrando
reconciliavit ecclesiam. Cujus amonitione in Clnïsto, domnus Giraldus,
cognomento Palliolus, et Willelmus Broceanus ac frater ejus Mfandns,
Ricaus quoque cum uxore sua, Amitrude nomine, necnon et Isnardus,
qui vocitatur Maie Amat , hii omiies , pro redemptione animarum
suarum, concedunt in dotem huic ecclesie de terra arabile duos cam-
7 ce
pos, quorum unus est ad puteum ûbi dicitur Rabuganea, qui deter-
minatur consortibus, ex una parte, terram Arnaldi, et ex altéra, Gay-
raudi; alter vero campus est juxta alterum , inlerposita via, que
terminatur, ex uno latere, terram Ebrardi, et ex altero, Augerii, et si
qua sunt consorcia. Simili quoque modo Poncius de Caslello Vero ,
cum uxore sua, concedit hnic ecclesie unam semodiatam vinee in ipso
territorio, in loco qui dicitur Mala Vallis. Sane si quis ex bis donalio-
nibus aliquid futuris temporibus violare certaverit, omnipotenlis Dei
tutamine victus, nequeat implere quod inique fuerit violare conatus,
sed pro maie voluntatis al'fectu sit omni facultate sua damnatus.
Gerallus Palliolus firmavit et uxor sua Laugarda firmavit. Willelmus
Broceanus ac frater ejus Elepbantus firmaverunt. Ricaus et uxor sua
Aymitrude firmaverunt. Isnardus firmavit. Arnurfus firmavit. Poncius
Peculos, de Regina, firmavit. Isnardus et frater ejus Gosfredus fir-
niaverunt. Poncius de Gastel Ver firmavit. Willelmus de Olivoles
firmavit. Poncius Lautardus firmavit.
30 1
Alia.
In deifice Trinitatis nomine. Ego Reinulfïs de Brusa et millier mea s*' '■ X!
et filii mei, divina, etc. ; donamus, ad proprium alodein, braceiia
I. il
322 CHÀRTULARWM
de Gihiranno, componimus1 in territorio Sancti Maximini nominati,
sancto Victori, monasterii Massiliensis , ejusque loci tam presentibus
(juamque futuris habitatoribus. Hanc istani braceriam, sicut scriptum
est, donamus, etc. Hanc donationis cartam scribi precipimus etma-
nibus propriis firmavimus , et alios firmare rogavimus.
Fulco de Ponteves firmavit. Petrus Àmico firmavit. Gaufredus de
Sancta Tulia firmavit. Leutal de Auriag firmavit. Poncius Mutet fir-
mavit.
302.
Alia.
s*». XI. In Dei omnipotentis nomine. Ego Fulco Agarnus et uxor mea et filii
inei, Gofredus videlicet et Ripertus etGiraldus, facimus guirpitionem
et donationem de quai acaptum babent factum monacbi sancti Vic-
toris , et meus feus est, Domino Deo sanctoque Victori martyris , in
manu Faraldi monacbi, vel aliorum qui cum eo sunt; et pro hoc ac-
cipio ab ipsis monacbis unum bovem valentem vi solidis ottonincorum
monete. Certe si quis hanc donationem et guirpitionem annullare
voluerit, non valeat, sed sit anatbema Christo et sanctis ejus. Amen.
Hanc cartam ego Fulco Agarnus scribere facio et firmo, et filiis
meis firmare facio. Gofredus firmavit. Riperlus firmavit. Giraldus
firmavit.
303.
Alia.
Cire. 1060. Hec est memoria placiti quod factum est inter Gisbertum, priorem
monasterii sancti Victoris Massilensis , et monachis ejusdem cenobii,
et Giraldum Paliol et Raimundum, generum ejus, et uxores eorum.
Dederant namque Isnardus, pater ejusdem Geraldi, et ipse Deo et
sancto Victori ecclesias sancte Marie et sancti Maximini et sancti
c c
Mitrii, cum omnibus pertinences suis, decimis et primiciis; quod
isdem Geraldus dicebat non se recolere dédisse, sicut in superiora
carta continebatur2, nec ipse nec pater ejus, scilicet medietatem de-
cimi , et omnes primicias et offerendas et cimileria et cartas et quic-
' Vox componimus aut emendanda aut * Vid. sup. n. 293.
onmino expungendn.
SANCT1 VICTOR1S. 328
quid ad ecclesiam pertinet. Sed, consilio bonorum hominum , nos
simul, ego scilicet Geraldus et Raimundus Willelmi, et uxores nostre* f 74.
damus Deo et sancto Victori martyri, et monachis ejusdem monas-
terii et prescripto priori medietatem decimi dominicature, quam nunc
faciunt vel in antea facturi sunt, et decimum de manso Garner, et
omnes primicias et ofierendas et cimiteria et cartas et quicquid juris
ecclesiarum est , omnia libère concedimus. Omne aulem relicum de-
cimiiin, quod pater meus et ego Geraldus simul dedimus, similiter
confirmo , et , propter bec omnia, isdem prior et monachi unum ca-
ballum optimum dant mibi.
Ego Giraldus et Raimundus et uxores nostre, qui banc cartam scri-
bere fecimus, manus nostre Armaverunt, et testes firmare rogamus,
inanus nostre Armant. Dodonis de Roca Baro Armavit. Fulcho Agarnus
Armavit. Giraldus Cabspas Armavit. Isnardus Mestrals Armavit. Udinus
de Saxonis Armavit. Aldebertus Armavit.
304.
Alia.
Ego Aimeru , uxor que sum de Richau , dono Domino Deo etsancte tof>4 1079.
Marie sanctoque Victori martyri, monasterii Massiliensis, et domno B.
abbati1 , et omni congregationi in jam dicto cenobio comanenti, meum
corpus, cum omnem medietatem de omne aver mobile qui fuerit
meus in diem mortis mee; tali scilicet ratione, ut quoquo loco aut
qualicumque morte vel ubicunque mors mibi evenerit, remaneat ipsa
medietas de jam dicto aver predicto loco et jam diclis monachis, et
habeant licenciam ipsi monachi accipere et requirere eum, ubicunque
invenerint vel audieriut, sine bladimento de ullo homine. Dono eciam
Domino Deo et jam dicto monasterio et monachis, presentibus et fu-
turis, ipsum mansum meum, qui est in Sancto Maximino, quem tenet
Poncius Molet , totum ab integrum , cum exiis et regressiis suis , cum
terris et vineis, et cum omnibus apendiciis suis et omnibus pertinen-
1 Bcmardus de Ruthcnis.
324 CHARTULARIUM
oiis, ut post niorlem meam habeanl et possideant, sine ulla inquietu-
dine de ullo hnmine.
305.
Alia.
Cire. 1070. Brevis de conveniencia quam feeerunt monaehi sancti Victoris cum
filios Isnardi Pallioli , Petro videlicet et Giraldo , Durandus sive Pon-
cius de Venello, post mortem patris illorum, de ipsum acaptum quem
feeerunt in Sanelo Maximino, nbi dedernnt cccos solidos ottonincos.
Petrus vero clericus habuit c solidos, et dédit unum mansum qui fuit
de Ricardo, cognomento Macheu , et firniavit donum patris sui. Simi-
liter Geraldus, frater suus, habuit unum caballum optimum, et dédit
alium mansum de Arnaldum caballarium, et firmavit donum supradic-
tum. Alium vero mansum mittit nobis in guadium, quem tenet Hebiar-
dus, propter decimum vel taseam, quod exit de ipsa terra terminata,
vel de ipsos mansos quos habemus , ut babeat deliberatum de ista
festivitate sancti Victoris usque adaliam; quod sinon fecerit, erit
mansus absolutus sançto Victori et monacbis.
Geiraldus firmavit. Uxor sua Lautarda firmavit. .îosfredus, filius
Gotbranni, firmavit. Bligerius firmavit. Artaldus canonicus firmavit '.
306.
Alia.
106! . In nomine sanete et individue Trinitatis. Ego Stepbanus Constancia,
de tastello quod nominant Thorum , el nepos meus Elepbantus ,
volentes inferni evadere poenas, pro animartim nostiarum
remedio, donamus altari, quod in monasterio Massiliensi est in ho-
nore sanete Marie , semper virginis , sanctique Victoris Christi martyris
consecratum, et monacbis ejusdem loci, tam presentibus quam etiam
futuris, et in manu Bernonis monaehi , unum videlicet mansum, ad
proprium alodem, in comitatn Aquensi et in territorio Sancti Maxi-
- » Confer cum chartis, nn. 393, 298, 299 et 303.
SANCli VICTORIS. 325
mini, quem excoluit1 Suscepi tamen proinde aliquid
habere, xx scilicet solidatas. Ego, etc.
Acta est autem bec donacionis descriptio anno incaniacionis domi-
nice millesimo * lxi, indicione xmi, epacta xxvi, féliciter.
307.
Alia.
Descripcio diffinitionis ecclesiaruni sancti Maximini videlicet el sancte 10:>8,
Marie, cum suis omnibus sacratis vel sacrandis altaribus, et cum om-
nibus primions et offerendis , et cum omnibus que ad ipsa allaria per-
tinent, que nominatim dicenda sunt. Talem quippe diffinicionem (ece-
runt homines , quorum bec nomina sunt : Poncius Fulcherius , et fratres
sui Atenulfus et Amalricus et Aldebertus Rricius, et filiaster suus Ste-
pbanus, sancto Victori et Petro abbati, et monachis ejusdem loci, de
predictis ecclesiis sancti Maximini et sancte Marie et sancti Mitrii ; et
deinceps, sine ulla interpellacione et inquietudine, babeat ipsum mo-
nasterium sancti Victoris predictas ecclesias, cum cimiteriiset primiciis
et oblacionibus, et cum decimo de bis terris que in terminio Sancti
Maximini babent monacbi, et cum ecclesiasticis terris vel vineis, que
ad ipsas ecclesias supradictas date sunt vel erunt, et cum omni decimo
omnium hominum , qui propter monacbos sancti Victoris babitant [vel
babitabunt] in terminio Sancti Maximini.
Facta est autem bec descriptio diffinicionis anno incarnacionis do-
minice millesimo lviii, indicione xi, régnante Heinrico , rege Ro-
manorum.
AU'antus firmavit. Wyllelmus Brocianus firmavit. Giraldus Cabes-
panus firmavit. Poncius Folcberius firmavit. Atenulfus et Amalricus,
Praires sui, firmaverunt. Robaldus Agenus firmavit. Eldebertus Bricius
firmavit. Steplianus filiaster firmavit. Poncius Gordons firmavit. Et
donmus abbas Petro et monacbi sui dederunt ipsis solidatas xxx.
' Nonien abest a Coct
326 CHARTULARIIM
308.
Carta de Sillone.
lois. 1° Dei omnipotentis nomine. Ego Isnardus et uxor mea, Germana
nomine, quam alio nomine vocant Beatrix, pro salute animarum nos-
trarum sollicite pertractantes et divinum judicium valde formidantes ,
ut pius Dominus peccatorum nostrorum molem misericorditer suble-
vare dignetur, et ut vocem illam desiderantissimam quam ad dextris
positi audituri sunt valeamus audire : « Venite, benedicti patris mei;
percipite preparatum a constitucione mundi vobis regnum1, » et cetera.
Ideo donamus aliquid de alode nostro omnipotenti Domino et sancto
Victori , suo martyri , ejusque monasterio , non longe a civitate
Massilia fundato , et abbatibus hac monacbis inibi obsequentibus , id
est quartam partem de ipsa villa quam vocant Sillonem. Est igitur
predicta villa in comitatu Aquense sita, super ipsum fontis caput
fontis Argentie, et habet consortes, sicut descendit ipsa vallis de
Agnedo in fonte de Argentia; de alia parte , sicut discurrit fons Ma-
trona et cadit in Argentia ; de alia , tuons Palaria , vel si qui alii sunt
consortes. Quantum itaque infra istas terminacioneshabemus, . . . in
omnibus et de omnibus donamus ipsam quartam partem. ... Si
quis autem banc nostram donacionem ab eadem congregatione vel
communia subtrahere voluerit, licentiam babeant heredes nostri statim
recuperandi.
Facta donacio hec anno incarnacionis dominice millesimo xin, in-
dicione xii, régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive Provirrcie.
Ego Isnardus et uxor mea Beatrix banc donationem firmavimus, et
testibus firmare rogavimus. Leofredus, filius ejus, firmavit. Aicardus ,
fdiusejus, firmavit. Franco firmavit. Filius ejus Ponciuss archiepis-
copus firmavit.
' Malt, XXV, 34. * Pontius de Mariniana, archiepiscopns Are-
tatensis.
SANCTI VICTORIS. 327
309.
Carta de Auriaco.
In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris videlicet et Filii et 1032.
Spiritu Sancti, unius omnipotentis, nomine. Ego Gaucerannus et
ego Beliildis, cogitantes de sainte animarnin nostrarnm et de spe future
retributionis , .... donamus atque offerimus eidem omnjpotenti
Deo sanctissimoque ejus martyri Victori glorioso , aliquid de proprio
jure hereditatis nostre , quod est in comitatu Aquense , in territorio
quod pertinet* ad castrum nomine Auriacum, videlicet unum mansum f» 7;,
ab integro, cum campis, vineis, terris cultis et incultis, arboribus
pomiferis et inpomiferis , aquis aquarumque decursibus , quem excoluit
homo, nomine Berno, et nunc etiam excolit filius ejus , Stepbanus no-
mine. Igitur , etc. Nempe si nos aut nostri heredes aut aliqua per-
sona contra banc donacionem insurgere temptaverit, vindicare istud
non valeat, sed cogatur exsolvere auri optimi libras v ; et quod, etc.
Ego Gaucerannus et uxor mea Belliildis banc donacionem scribere
fecimus ac testes firmare rogavimus. Gaucerannus firmavit. Belliildis
firmavit. Ripertus firmavit.
Facta donacio hec anno incarnacionis dominice millesimo trice-
simo n, indicione xv.
Adalbertus firmavit. Vitalis firmavit. Leutardus firmavit.
310.
Charta qua Belliildis monachis sancti Victoris largitur mansum quemdam « ex ora- ^33
nibus optimum, >■ in comitatu Aquensi, in Castro Auriaco situm , quem excoluit
homo nomine Habram.
Facta donacio bec anno incarnacionis dominice millesimo xxxiu,
indicione 11, régnante rege Alainannoriun sive Provincie.
Gaucerannus firmavit. Bipertus firmavit. .losfredus firmavit. Tetli-
bértus, IVater ejus, firmavit. Truannus firmavit. Ismido firniavil.
Poncius de Mugino linnavit.
328 CHARTIL\RIIM
311.
Carta de Bracio.
1062. jn deifice Trinitatis nomine. Ego Poricius, de Castro que nominant
Bracio , et millier mea nomine Bakla , et filii mei Leutaldus , Guil-
lelmus , Arbertus , Ugo , Fulco , divina , etc ; pro redemptione
animarum nostrarum parentunique nostrorum, donamus, ad pro-
prium alodem , altari quod est consecratum in honore sancte Marie ,
Dei genitris , et in honore sancti Victoris , in monasterio Massiliensis ,
videlicet ecclesiam sancti Eucherii, in territorio supradicti castri, cum
ipsa terra culta et incnlta que est in circuitu ecclesie, sicut aqua surgit,
que nominant Muta , et decurrit usque in pratum de Villelmo, et sicut
via de pontem tendit in vallem Rigam et pergit in via de Sancto Jo-
hanni, et sicut vadit usque in ipsa aqua de Muta. Donamus etiam ec-
clesiam sancti Stephani et sanctae Marias omnia que ibidem habemus
v • et alii per nos videntur habere, *el hoc per consilium nostrorum mi-
nistralium, Poncii Mataronisque fratrum; et terra pratis , que inter
ecclesias sunt que nobis pertinet donare, et terminatur, a meridie ,
usque in terminum de Torrives et terra de Felice; a septentrione , terra
de Felice ; ab occidente , montent que appellatur de Gonrano , sicut
aqua demergit usque in ipso termino de Torrives; ab occidente1,
montem de Poncio Johanni , sicut aqua dilabitur. Donamus etiam
condamina de Causalone. Poncius quoque Feliz donavit condamina
de Quadrone et una semodiata de vinea , a la Perareda; et donavit de
maso de Dodone, de maison et de orto et de terra , medietatem. Et ego
Poncius supradictus senior dono masum de Arlaldo, cum ermo et culte,
et unumcampumdeFavarigo, et alium a Sterneleira, et alium al Olmo
a Causalone, et, a Sorgentivo, terra de Rotbaldo et de Guilaberto.
Dominicus Faitot , de vinea una quartairada ; Poncius Feliz , in duos
locos, duas; Dodo, alia; Cona, média, et, in vallem Rigam, terra de
Guillelmo ; et Goirannus Alas de Vinas , terra que ibidem habebat ; et
Guitborga, terra de Meiano , que est inter Causalone et aqua de Mota.
' Corrig. ab oriente.
SÀNCTl VICTORIS. 329
Ego sepe super nominatus Pontius, de Bracio , et uxor mca e( filii
mei , et Pontius et Mataronus, frater ejus , et Atenulfus, nepos noster,
nos onines omnium eorum que in supradictis habulmus , vel alii per
nos habuerunt , prescriptos altares , in honore sancte Marie sanctique
Victoris in monasterio Massiliense consecrato, et domno abbate Du-
rando, et monacbis ejusdem loci presentibus atque futuris , ad pro-
prium alodem , fecimus donacionem. Quain cartula inscribi prece-
pimus , inanibusque propriis firniavinius , aliosque firraare rogavimus.
Si quis autem eam ullo modo anullare vel decurtare voluerit, non
valeat quod voluit , sed cum Jnda societur danmandus , nisi digna sa-
lisfactione emendaverit.
Facta est autem bec donacionis cartula anno dominice incarnacionis
niillesimo lxii, indicione xv, etpacta vu, féliciter.
Ego Poncius et Mataronus, frater meus , et Atenulfus nepos, nii-
nistrales de Bracio , pro redemptione animarum nostrarum parenlum-
que nostrorum , et uxores nostras Agnes , Constantia , et filii uostri
Willelmus et alii fratres, Conam , filius Mataroni, donamus altares de
supradictas ecclesias et terras que ibidem babemus et quantum a nobis
pertinet , propter Deum et animas nostras , féliciter. Donamus etiam
ecclesise sancti Jobanni et omnia que ibidem babemus, et alii per nos
videntur habere. Poncius ministral firmavit. Mataronus firmavit. Gil-
Ielmus firmavit. Rainoardus firmavit. Boso firmavit. Teutl)ertus .Mata-
ronus firmavit. Atenulfus firmavit. Poncius Folcherius firmavit. Nizez
firmavit. Gillelmus INortaldus firmavit. Leutaldus firmavit. Gillelmus,
filius Feliz , firmavit. Albaricus de Boc firmavit.
312.
Carta de Cucurone.
Sa 'ta et universalis ecclesia Dei, que ante fidem obedienciam et 20 j un I0b3.
operacionem percepit , excrescens postmodum ila etiam ad spiritualia
doua , concessit ut , propbecie spiritu et virtutum gratia repleta ,
ampliatis jam muneribus, crescat, et que, priuscpiam proficeret per
incrementa virtulis, infirmis quibustpie auditoribus prebere non valuit
330 CHARTl LAR1UM
ubera predicacionis ministerium, in filiorum conceptione letatur, quos
exortando parturit et convertendo parit. Quam seilicet ecclesiam uni-
genitus Dei Filius, Dominus Christus Jhesus, Deus ante secula et Homo
in fine seculorum , summo apostolorum principi Petro, commisit di-
cens : « Tu es Petrus , et super hanc petram bedificabo ecclesiam
meam , et porte inferi non prevalebunt adversus eam , et tibi dabo
claves reerni celorum, » et cetera. Ouem firmiter ad sue dilectionis
amorem infirmans, ter interrogavit , si vere ipse diligatur ab eo ; qui
denique sub trina confessione respondenti : «Tu scis , Domine, quia
amo te , » proprias oves commendans ait : « Si diligis nie , pasce oves
meas '. » Unde idem pastor egregius in tantam earundem ovium
excrevit curam, ut, non solum divini Verbi pabula tribuendo eas pas-
cere studuit, sed et ad custodiendnm ovile proprium , quod Ecclesiam
vocans fecit institui , ubi ab invisibilium luporum morsibus , Deo opi-
tulante , eriperet et contra omnium malignorum insidias, ejus muni-
cione , protegeret. Cujus posteri patres roborati exemplo , per uni-
versum orbem ecclesias Deo sancxerunt constitui, bubi cateclismate
gentes fidelia vota Deo persolverent et pro delictis suis veniam postu-
le 78. Jarent. Quia , sicut dignum * est precipua et digna mimera oflerre Deo,
ita et dignum est provideri ubi digne ofierri debeat , quia locus veri
sacrificii non est extra catholicam ecclesiam. Quapropter quidam fidèles
Dei construxerunt ecclesiam in comitatu Aquensi, in territorio Cucu-
ronis , quam Martinus , sancti Victoris cenobii monachus , consecrare
deposcit. Ad quam videlicet ecclesiam Domino consecrandam , domnus
Leufredus et domnus Geilenus, t'raler ejus, concedunt in dotem de
terra arabile modiatam i ; et domnus Gillelmus et uxor ejus Accilinan,
modiatam aliam, ex quaServatus concedit quartam partem, necnon et
domnus Guillelmus et uxor ejus Profecta. Unde domnus Willelmus,
Tolonensis episcopus , jussione domni Poncii, Aquensis antislitis , cum
ejusdem sedis canonicis, anno incarnali Verbi millesimo lv, indi-
cione vm, sub die xn kalendas julias, in bonore sancti Victoris mar-
tyris hanc consecravit ecclesiam.
1 Jo., XXI.
SANCTI VICTORIS. 331
313.
1017.
Charta qua Lambertus ejusque uxor Austrus monasterio sancti Victoris largiuntur
niansum unum , in comitatu Aquensi, in Castro Cucurone situm.
Facta donacio ista anno incarnacionis Domini millesimo xvii, ré-
gnante Rodulfo rege.
Signum ego Lambertus et uxor mea Austrus , qui liane donacionem
fieri jussimus et testibns firmare rogamus , manus nostra firniat.
Signum Autrigus firmal. Signum Ricardus firmat.
314.
Alia.
In Dei omnipotentis nomme, sanctissime ejus disposicionis ordina- *021 — {0ii
cione tocius. Ego Cuerno, pro salute anime mee, offero
atque dono omnipotent! Deo, qui mihi dédit omnia que habeo, de
ipsis suis donis, in presenti, secundum possibililatem nieam, ad pro-
prium alodem, sanctoque Vietori, ejus martyr», et abbati presenti
domno Isarno , omnibusque monacbis, tani presentibus quam et fu-
turis , qui secundum regulam sancti Benedicti ibidem vivere studue-
rint , ut intercessores sinl apud Deum pro percipiendis omnium pecca-
minum meorum remediis. Est autem predicta donatio in comitatu
Aquense , intra lerminos de Castro que dicitur Cucuro , id est semo-
diata una de vinea; et est inter duos locos; et terminât, de uno fronte,
vinea de Greca, et, de alio fronte, Stephano Barbarino. Insuper et
hoc quod liabeo et quod liabere poluero, quod remanet mihi, teneam
in vite mea, et, post obitum meuni, omnia fiât sancto Vietori ab in-
tégra. Sane si, etc.
*EgoGuerno, annuente Domino, banc donationem dedi et manu v*-
mea lirmavi, et subter adnexis testibus firmare rogavi. Signum Ri-
perlo. Berlrando.
332 CHARTULARHlM
315.
Alia.
Jan., Auctorilas eleiiim juhet et lex ecclesiastica precipit , ut quicumque
eirc. iojO rem suam voluerit transfundere in alicujus potestate, secundum legem
faeiat. Quapropter ego Rotbaklus et uxor ejus Dominica et filia ejus
Aicelena vendimus ad sancto Victori màrtyri, et ad liabitatores qui
ibidem steterint, de terra arabile quartairatas h : unam juxta terram
Silvioni, in loco ubi dicunt Alodis. Consortes : terram sancto Chyrici;
de alio vero latere , terra Poncio Johanna et Martino , fratre ejus.
Alteram sexlairatam , in Alodis ; consortes : in eircuitu , terram sancti
Vietoris ; in alio capite , terra Giraldo \.uraisoni ; in alio vero capite ,
terra Christofori de Sancto Jobanne ; in alio capite, terra Silvestro.
Saue si quis , ego aut ullus bomo aut femina , aut ulla opposita per-
sona, qui contra vindicione ista ire aut. agere vel inrumpere aut in-
quietare voluerit, non hoc valeat; sed componat in vinculo duplaria
tantum et alio tantum, et insuper vindicio ista firma et stabilis perma-
neat omnique tempore.
Facta vindicio ista in mense jannario. Rodbaldus et uxor sua dona-
verunt et firmaverunt.
Et ego Casto et Poncia uxor mea vendimus ad sancto Victori et ad
babitatores qui ibidem steterint de terra arabile sextairatam i. El est
ipsa terra in territorio de Castro Cucuroni, in loco ubi dicunt Alodes.
Consortes : de uno latus, terra Silvioni; in alio latere, terra Poncio
Johanna et Martino, fratre ejus, et in alio capite, terra sancti Victori
martyris, et in alio fronte, terra sancti Cvrici, si quis vero sunt con-
sortes.
316.
Cafta de Laurias.
Skc. XI. Brève de donaciones que douant seniores Laurienses sancti Vietoris
Massilie, pro animabus illorum. Donant ecclesiam sancti Frojecti, cum
honore, terras, vineas, defensos, pratos, piscatorias. Poncins Gnigo
SANCTI VÎCTORIS, 333
ei frater suus Eminus donant terras arabiles, terra cum vineis, plan-
tatas vel ad plantandum. Rostagnus Bovis, simililer. Laugerius, filins
Pandulfo , similiter. Fulco, similiter. Rogant seniores ipsi ut vadant
monachi et aecipiant sanetam ecclesiam, cum ipsa honore.
317.
Carta de Aciana.
Clementissimo omnipotentis Dei nutu equissimaque moderacione 20 sept. 1043
qua cunctis moderatur creatis, post prinii hominis lapsum de paradisi
limitibus , constat quidem pie concessum humano generi , suasu dela-
tori superbissimi continuo delinquendo ad ima labanti , transilivis ac
temporaneis adquirere sempiterna et extricabilibus semper manencia.
Quocirea, cum ita cunctis bec transeuntia manifestum incunclanter
sit pocientibus bona, ilariter largiendo ea sanctis amicis Dei, excepturos
se ab eisdem eterna in tabernacula, siculi tuba personat evangelica,
atque possessuros incommutabilia cum eis gaudia; nos quoque fratres,
utpole Petrus et Faraldus, meluentes feralia nostra nostrorumque pa-
rentum inuumerosa crimina, ultronei censemus, abolicione eoium,
ex possessionibus jure nobis concessis largiri sanctissimo Cbristi mar-
tyri Victori, ejusijue complicibus, quatinus eorum intercessu merea-
mur enodari a nostrorum nexiljus at([ue, annuente Domino Chrislo,
perfrui pariter celestibus. Ergo nos in idipsum Petrus et uxor mea
Teudiarda et fdii rnei Poncius et Ripertus, et ego Faraldus et uxor
mea Guitburgis et fdii mei Galterius et Rostagnus, donamus predictis
Cbristi martyribus, ecclesiam que est dedicata in honore saiicti Pétri
et sancte Marie , cum ipsa ecclesia sancti Michaelis que est in castro
Aciane, cum toto alode que nunc habet et in çternum habitura est, et
cum omni presbiteratu , videlicet cum primiciis et cimeteriis, et cum
quarta parte decimi panis et vini et carni, omniumque rerum quç
solite sunt decimari, cum tota illa terra, in qua predicta ecclesia sancti
Pétri est sita, a via que discurritur ab ipso castro ad ipsam ecclesiam
vel subtus- eam, scilicet totum podium, ex omni parte ecclesie, in * cir- („ 7-
cuitu, totumque podium vinearum, ([uod est suum. Insuper donamus
334 CHARTULAR1UM
predictis martyribus campestrem agrum ad laboracionem panis, cujus
quantitas asseritur recipi dum seminatur xn modiorum ex integro,
cum decimo et tasca; vocaturque ille locus Carcianus; scilicet totam
condaminam, que fuit Galterii, fratris nostri. Donamus iterum ego
Pelrus et uxor mea et filii mei ipsam viueam quam plantavit Girardus
presbyter, que est sita juxta prato, totam ipsam vineam quam ipse
habebat in suo dominio , et quod ego Petrus babeo in meo dominio
vel fllii mei ex eadem complantatione. Et ego quoque Faraldus et
uxor mea et filii mei donamus iterum predicte ecclesie ipsas terras
brazarie totius, cum orto et prato et decimo et tasca et omnia que te-
nuit de nobis predictus Girardus presbyter et habuit. Similiter et ego
Bermundus, et uxor mea Teudgarda, et filii mei Raimbaldus et Lauge-
rius et Rostagnus, donamus sancto Victori totum quod babemus infra
predicta iste donacione. Igitur nos quoque, etc. Si quis vero, etc.;
verum compouat banc donacionem , ut precipit lex, etc.
Acta tomus donacionis hujus xu kalendarum octobrium, régnante
Henrico rege, anno incarnationis Domini nostri Jhesu Christi mille-
simo xlv, indicione xm.
Signum Pétri et Faraldi et Bermundi , et uxorum et filiorum nos-
Irorum, qui banc donacionem scribere jussimus et firmavimus, et
oinnes bujusmodo testes firmare rogavimus. Signum Raimbaldi , archi-
episcopi Arelatensis. Signum Lagiti et Pontii et Guillelmi ceterorumque
filiorum ejus.
318.
Alia.
24 oct. 1040. Cwa jam totius impietatis poene totum mundum ruinosa supersticio
devastabat, omnipotens Deus, sua virtute volens diaboli potenciam
restringere, angelo nunciante, incarnatum Verbum, per uterum vir-
ginis, seculo misit. Quod omnia rite disponens, devicto nequissimo
hoste, precepta contulit, quibus in hoc seculo possimus juste vivere
et ad eternam beatitudinem féliciter pervenire ; inter que precipue sibi
omuni haedificari decrevit, ubi ab omnibus cateclismatis gentibus
igné exorari possit. Inde Petrum , summum apostolorum principem
SANCTI VICTORIS. 33.5
primum ecclesie fundatorem scimus, qui, maximis adoptatis dotibus,
Christo sacravit in sponsam. Hinc etiam a sanctis patribus est insti-
tutum, ut unusquisque fundator ecclesie atque constructor, qui eccle-
sia Deo dicare studet, per dotem ei aliquid tribuat, quod ibidem
Deo servientes sustentamine vite temporalis oblineant. Hoc etiam
exemple secutus, Silvius et uxor sua Agcelina, Poncius, frater suus ,
et uxor sua Poncia, ecclesiam sancti Stepbani, primi martyris, cum
sunimo studio domni Pétri, Aquensis arebiepiscopi , cum canonicis
suis, consecrare deposcunt, et, ut cui possibile est, dotem imponit.
Geilinus senior ad ecclesiam sancti Stepbani, pro redemptione anima
sua, donavit in dotem de terra culta modiata i. Et est ipsa terra in
territorio de caslro que Dominant Gucurone; de uno latus, via pu-
blica, et totasque alias partes beredes suos.
\cta sunt bec sub die vim kalendas novembris, régnante Cona'
regem Alamannorum, anno dominice incarnacionis millesimo xl"10,
indicione vu.
Signum Silvius et uxor sua Agcelina, et Poncius, frater suus, et uxor
sua Poncia, et Geilinus senior, qui banc dotalicium ecclesiam sancti
Stepbani scribere fecerunt et testes firmare rogaverunt , manus illorum
firmaverunt.
319.
Caila de ilellanota.
Dum unusquisque homo in boc seculo vivit, de elerna retribucione 23 mai. 1051.
cogitare débet, dicente Apostolo : « Qui parce séminal, parce et me-
tet2. » Quapropter ego Vasso et uxor mea Adalais et filius meus
Teot'redus filieque mee, cogitantes casum et fragilitatem animarum
nostraruni, donamus aliquid ex proprietate nostra, pro remedium
animarum noslrarum , Domino Deo et sancti Victoris monasterio Mas-
siliensis, et abbatibus vel monacbis, tam presentibus quanique futuris,
boc est de villa que muicupant Rellanela quantum mibi pax obvenit
vel obvenire débet, ab integro , cum terra culta et inculta , stereli vel
fructosa. Sane si quis, ego vel beredes mei vel uila opposita persona,
1 Conraciiis jam obierat 4 jun. 1039. * 2 Cor., IX, 3.
336 CHARTULARH M
qui hanc donacionem irrumpere voluerit , non vindicet quod reppetit ,
sed componat in vinculo tant uni et aliud tan tu m; insuper cum Juda
Scarioth inferni penas luat, nisi poenitenciam agens ad emendacionem
veniat.
Facta hec donacio x kalendas junii , anno ab incarnacione Doniini
nostri Jlesu Christi raillesiraus Lmusiœus.
Signum Vasso, qui hec donacio fecit et firmare rogayit. Adalais, uxor
sua, firmavit. Godfredus, filins suus, firniavit. Rainaldus Rostaguus
firmavit. Poncius de Acheria firmavit. Poncius Sinis Barba firmavit.
320.
I <>;t7. Charta qua Guillelmus ejusque uxor Garsenna monasteiio sancti Victoris donant man-
sum unum, in comitatu Aquensi, in territorio castri dicti Turrives, situm, et a
Durando Carotio excultum.
Facta donacio hec incarnacionis dominice millesimo xxwn.
c c
Wibertus firmavit. Ebles firmavit. Willelmus firmavit. Prodecta
firniavit. Josfredus presbitèr firmavit.
321.
Carta de Turrivis.
mis In Dei omnipotentis nomine, inspirante ejus clementia. Ego Wil-
lelmus et uxor mea, filius quondam Lamberti judicis,
pro redempeione genitorum meorum , Lamberti scilicet atque
Laugarda, dono atque cedo aliquid de alode meo Domino Deo et
sancto Victori et monacbis presentibus et futuris, hoc est quandam
condaminam, que est in comitatu Aqueuse, in territorio castri Tor-
reves, in loco ubi est sita ecclesia sancti Stephani; et in eodem loco,
duas modiatas de terra ariva; et in alio loco dono unam peciam de
terra; et in alio loco, unam semodiatam vinee; et prope, in eodem
ipso loco, dono unam partem de palude. Hec omnia cum supradicta
ecclesia, sancti videlicet Stephani, dono Domino Deo et sancto Vic-
tori sibique militantibus monachis. Sane si aliquis parentum meorum
SANCT1 YICTORIS. 337
hominumve exterorum aut aliqua obposita persona rumpere nisus
fuerit lioc niumis mee donaeionis, cunctis maledictionibus repleatur,
et, quocl pejus est, iram Dei omnipotentis ineurrat , et in vinculo
coaclus nmlte tur auro obtimo librarum quinque. Ego Willelmus et
uxor mea Prodecta banc eartam scribere feei et manibus meis fir-
mavi.
Facta donacio bec helemosinaria anno incarnacionis Domini mille-
simo xxxvin , régnante Cona imperatore.
Willelmus Tronellus firmavit. Poncius Boveto firmavit. Dado fir-
mavit.
322.
Alia.
. . . . ,. . . 1039.
* Antique tradicio auctontalis est, uniuscujusque gentem religionis fo 7e.
speciali semper loco templum sibi constituere vel consecrare , ubi in
unum aggregatus vel adunatus populus exorare vel deprecaiï Deum
suum debeat. Prime etenim hujusmodi religionis sacre auctor extitit
Salomon, qui universorum conditori templum, non quo caperetur
quem totus non capit mundus, sed in quo adorari deberetur, dedi-
casse ac multimodis variisque donariis id honorasse probatur. Lnde
et nos , Willelmus scilicet atque Guidberlus, etsi non tam magnifice,
saltim juxta noslre possibilitatis mensuram , templum quod in bono-
rem Dei omnipotentis sanctique martyris sui Stephani consecratur
honorare cupientes , donamus aliquid de nostro alode, quod est situm
in comitatu Aquense,in territorio castri quod vocatur Turves, non
longe a supradicti martyris ecclesia situs ; boc est totain ipsam coslam
meridianam, ab ipso stricto quod est in capite ipsius condamine que
ipsi ecclesie jungilur usque in viam publicam que ducit ad Puteum
Latum , de vertice montis, sicut aqua vergit, et ipsum montem, ubi
ipsius ecclesie hommes habitent, totum usque ad superiorem stagnum
ipsius paludis. Hec omnia supradicta donamus omnipotenti Deo el
sancto Victori, martyri Massiliensi, et ad consecraudani ccclesiam
sancti Stephani. Sane si aliquis parentum nostrorum hominumve
exterorum aut aliqua obposita persona rumpere nisus fuerit hoc
I. 43
338 CHARTUIARIUM
inunus nostre donaeionis, cunctis maledictionibus repleatur, et, quod
pejus est, iram Dei ornnipotentis iiicurrat, et in vinculo coactus mul-
tetur auro obtimo librarum v. Ego Willelmus et uxor mea Pro-
decla et Guidbertus liane cartam scribere fecinius et manibus nostris
finnavimus.
Facta donacio liée helemosinaria anno incarnacionis Domini mille-
simo xxxviin, régnante Cono imperatore.
Pet rus de Aquis arebiepiscopus firmavit. Poncius Crustella firmavit.
Israbelis firmavit. Artaldus firmavit. Archimberlus firmavit. Willelmus
Tronellus firmavit. Poncius Bovet firmavit.
323.
Alia.
1057. In sancte et individue Trinitatis nomine. Ego Gelenus, Adaltrudis
quondam filins, pro anime mee remedio et pro animabus parentum
meorum, dono Domino Deo et altari quod est consecralum in honore
sancte Marie, semper virginis, sanctique Victoris, in monasterio ÎVlas-
siliensi, et habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quamque futu-
ris, ibidem Deo servientibus , videlicet duos mansos, unum quidem in
Catanetum, cura duabus modiatis de vineis, allerum vero in Turrivis,
cum aliis duabus modiatis, ad proprium alodem. Sane si aliquis fuerit
qui banc donacionem annullare vel decurtare presumpserit , non
valeat vendicare cjuod voluerit, sed cogatur jam dictis habitatoribus
monasterii sancti Victoris solvere xxx auri purissimi libras ; insu-
per, etc.
\cta est anno incarnacionis Domini nostri Jhesu Chrisli millesimo
lvii, indicioue , epacta1, féliciter.
Willelmus, frater suus, firmavit. Prodecta firmavit. GaulVedus, filius
suus, firmavit. Laufredus, frater suus, firmavit. Willelmus, filius suus,
firmavit. Ugo de Madalicas firmavit. Isnardus Siguinus firmavit. Pon-
cius Guisalbertus firmavit. Ivo firmavit.
1 Numeri desunt
SANCTI V1CTORIS. 33,9
324.
Alia.
Audite, fratres, donacionem que fecit Lanbertus a Deo et sanclum Sxc. xi.
Victorem. Dédit terrain que nominant Crosseria , et in alia parte, do-
nabit voltam et ortum cum ea et pratum que est desuper; et, in alio
loco, terra que est justa via que pergit ad Sanctum Julianum ; et de
illa ferragina que est justa Sanclum Julianum, dédit illam parlem
Lanbertus quem babebat; et dédit terrain que est vinea Aicardo; et
ipsa terra que vocant Ad Fraxinem ; et alia terra que se tenet ad
terrain Barbarino ; et ipsa terra que fuit Verdegarius de Almaberto ;
et dédit illam partem que ipse abebat in condamina, que est in c>>-
munio; et terra de Almaberto que est ad Sallegia, et hoc est in ler-
ritorium Turribus; et dédit ferragina ad Sanguineda, înter ortum et
pratum, de terra semodiata una; ad via de Rainaldo, de terra una
pecia ; et , alio loco que vocant Pessolas , alia pecia ; a Mille Capellis ,
ad fontem, imam peciam et voltam, que est justa Caramia, cum
ipsam islam ; et de ipsa terra que Lanbertus misit in pignora ad
Peregrinum m partes, et est justa terra sancte Marie; et partem quem
babebat in ecclesia sancti Juliani. Si quis autem hoc donum annul-
lare * voluerit , cum Juda traditore et Caypban et Abiron et Datan v.
eternam malediclionem et perpétuas tenebras sustineat.
325.
Alia.
.Iliesus ipse, virginis filius, in maternis visceribus humanam simiens \o nov. 1019.
naturam, sanctam sibi sociavit ecclesiam, quam fidei anulo subarrans
sicut propriam veste nubtiali vestivit sponsam, eamque eo dilexit,
quatenus pro ejus amore mortem subire non recusaverit. Unde làctum
est ut victor mortis effectus per universum orbem nubcias, et in
quibus fieri délièrent domos, parare jusserit ; que domus ob frequentia
fideliumque convenientiam ecclesiarum vocabulum sortite sunt. Igitur
ego Poncius, gratia Dei, Aquensis arcliiepiscopus, amore et dilectione
340 CHARTULARIUM
Dei tactus el gloriosissimi Victoris martyris, et abbalum ac monacorum
ipsius monasterii, bono atque amicabili animo banc ecclesiam conse-
crare facio, et boc discerno et constituo, et etiam ex parte omnipo-
tentis Dei et mea excommunico , ut , infra terminos istius ecclesie vel
cimiterii, nullus hunquam hominum neque ulla feminarum, cujus-
cumque dignitatis, ullo unquam tempore, vim inferre audeat aut pre-
dam facere; sed, propler bonorem gloriosissimi Stephani martyris
iste locus et qui babitaverint in eo cum pace et quiète et securitale in
perpetuum maneant. Dono etiam buic ecclesie, que in honore beau'
Stephani consecralur, omnes ecclesias que sunt constructe in territorio
castri quod vocatur Torreves, cum omnibus que ad ipsas ecclesias
pertinent, cum primiciis , offerendis, decimis et cartis, sive cimiteriis,
ecclesiam videlicet sancti Mauricii , sancti Probatii , sancti Johannis ,
sancli Michaelis, sancti Sulpicii et sancte Marie de Gaisola et sancli
Juliani, necnon et ecclesiam sancti Pétri, que adhuc edifficatur ; et
rogo omnes proceres qui ad sollempnem hujus consecrationis conve-
nerunt, cujuscumque dignitatis sint, ut de suis bonoribus buic ecclesie
caritative prebeant.
Ego Wilelmus de Castello Rainar et uxor mea Belildis ad consecran-
dam ecclesiam sancti Stephani , donamus , concedimus , laudamus ipsum
clausum de vinea, quod est fundatus prope istius celle sancti Stephani,
Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori martyri , et monasterio
Massiliensi atque abitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quamque
futuris, ibidem Deo servientibus ; et hoc facimus pro redemptione
animarum nostrarum parentumque nostrorum, tacti amore Dei et
rogatu domini mei et fratris archiepiscopi. Habel autem terminos : ab
oriente, torrenlem; a meridie, fontem, sicut aqua decurrit; ab occi-
dente, ut aqua a sumitate montis divergit; ex alia parle, duos
siagnos.
E^o Poncius Boetus el filii mei Dodonus et Boetus el Silvius dona-
mus, concedimus, laudamus supradictum donum quod dominus meus
Wilelmus et uxor sua Belildis douant, ut monachi Massilieuses babeant
a proprium alodem et omni tempore libère possideant.
Ego Lambertus Auruza dono corpus meum sancto Victori', ut, in
SANCTI VICTORIS. 341
qiiacumqiie fuero occupatus morte, terciam partem mei honoris
dimitto.
Ego Wilelmus de Cucurone et uxor mea Profecta donamus haliquid
de nostro alode Domino Deo et sancte Marie el sancto Stephano,
ortum et vineam, quod ortum et quam vineam lenet per nos Adena-
rius. Similiter donamus omnem honorem quem per nos Gerunclus
presbyler tenet, videlicet duas quartairadas de vinea et ferragineni ,
ad caminum, et aliam ferragineni, que est justa vineam que descen-
dit ab ecelesia que in honore sancti Pétri edifficatur.
Ego Guibertus de Luc dono Domino Deo et sancte Marie et sancto
Yictori martyri imam quartairadam de vinea, ad vineas Romegosaas,
et imam petiam de terra , ju\ta via ea que ducit Rogerio. Habet autem
lerminos : ab oriente, terrain de Berengario; a mendie, viam que
ducit Corniola; ab occidente, territorium Rogerii ; ab àchilone, viam
publicam.
Ego Wilelmus de Rocabarone el uxor mea Vuarsenna donamus ad
secrandam ecclesiam sancti Stephani campum juxta StagnumFetidum
ut aqua a sumitate montis divergit usque in duobus inslagnis , et
lantuni de palude ut inscidio paludis désignai. Similiter donamus vin
cartairadas de vinea ad Grès.
Ego ldo presbiter corpus meum dono domino Deo et uic ecclesie
sancti Stephani, et dono très cartairadas de obtima mea vinea, ultra
llunien Caramie, et hoc cum consilio domini mei Wilelmi de Roca-
barone facio.
Ego Lunari similiter dono, cum consilio domini mei Vilelmi , una
cartairada de optima vinea, ad caminum, juxta vineam Lamberti. Dado
eliam una carlairada, super stagnum, in Costa Rausta.
Nos omnes supradicti donatores Wilelmus de Castello Rainai et
Wilelmus de Cucuro atque Gibertus de Luc necnon et Wilelmus de
Rocabarone, el uxores nostras, si non tam magnifiée, sallim juxta
nostre possibilitatis mesuram, templum quod in honore Dei omiiipo-
tentis sanctique martvris Stephani consecratur, honorare cupientes,
dedimus atque donamus aliquid de nostro alode, montem scilicet qui
est in comitatu Aquensis, in territorio castri quod vocatur Torreves,
342 CHARTULARIUM
non longe a supradicti martyris ecclesia situm, hoc est tolum ipsum
montem, ab ipso stricto quod est in capite ipsius condamine, que
ipsi ecclesie jungitur, usque ad viarn publicam que ducit ad Puteum
Latum, et sicut via ascendit in valle de Brunenc; et hoc facimus ut in
ipsum montem homines istius ecclesie ibi habitent, tolum ab integro
usque adpaludem, cum duobus stagnis ipsius paludis. Similiter do-
namus aliquam partem paludis ; habet autem terminos : ab oriente,
condaminam Giberti de Luc; a meri[di]e, vineam Gairardi; ab occi-
dente , superiorem stagnum, ut aqua per paludem descendit. Donamus
etiam huic ecclesie sancti Stephani dominatum derivo paludis , ut , dum
super honorem hujus ecclesie aqua cucurerit, monachi sive adaquare
terras vel prata, siveirrigare ortos, et, si esse posset, molendinos con-
struere, sine aliqua inquietudiue hominuiri', libère exercere valeant.
f» 79, Sane si aliquis, etc. * Ego Poncius, Aquensis arquiepiscopus , et
Wilelmus de Castello Rainar, Wilelmus de Cucuro et Gibertus de
Luc et Vilelmus de Rocabaro, necnon et Poncius Boet et filii sui, hune
omnem honorem , sicut infra hos terminos situm est et nos habemus ,
tolum ab integro, ut diclum est, donamus Domino Deo, et sancle
Marie, sanctoque Victori, et altari sancti Stephani, et abbatibus et
Massiliensibus monachis presentibus et futuris, ad faciendum quic-
quid voluerint ad servicium Dei, pro remedio animarum nostrarum
parentumque noslrorum, quorum consensu et voluntate hoc donuni
facimus, ut monachi quicquid aquirere potuerint de ipsis hominibus,
qui habent hereditatem in jam dicto Castro vel alodem , aut in terri-
torio, licentiam acaptandi, et ipsi homines licentiam dandi et vendendi
sine aliquo retinemento habeant.
Faclum est hoc donum et scripta bec carta transactis ab incar-
nacione Chrisli annis mxviiii, luna vin décima, xvu kalendas de-
cembris.
Nos supradicti donatores et laudatores ac firmatores ujus carte
donamus Domino Deo et ecclesie sancli Stephani, et monachis ibidem
Deo servientibus , supradictum donum, ut habeant omni tempore,
amen. Signum Poncii, archiepiscopi Aquensis ecclesie. Ego Poncius,
Aquensis archiepiscopus , hoc donum scribere feci et propriis meis
S.\1NCTI VICTOR1S. 343
manibus fitmavi, donatores ac laudatores firmare rogavi. Wilelmus
de Caslello Rainar firmat. Wilelmus de Cucuro firmal. Gibertus de
Luc firmat. Wilelmus de Rocabaro firmat. Poncius Boetus firmal.
Dodonus firmat. Boetus firmat. Silvius firmat. Vilelmus Tronellus
firmat. Poncius Crustella firmal. Arlaldus firmal. Dado firmat. Lam-
bertus firmat.
32G.
Ego Gauzfredus de Auriol et uxor mea, Lucia nomine, donamus iotp-1103.
Domino Deo et sancto Victori, monasterii Massiliensi, et domno Ri-
cardo abbati, et monacbis ibi degenlibus, tam presenlibus quam et
futuris , omnem bonorem quam babemus in allodem et in fevum ,
quem tenemus de Il go de Rianz et île fralre sno Willelmo et de Wil-
lelmo Estrebeira et de fratres suos; similiter honorem ipsam, quam
tenemus de Guillelmo Geiraldo, et per Raimundo de Roccba Corbcira.
Cum consilio istorum qui sunt seniores nostros, relinquimus honorem,
sicut jam supradictum est, Domino Deo et sancto Viclori, et hoc
l'acimus proprio amore sancti Sepulcri, ad quod disponimus ambu-
lare; et Petrus Camerarius donat nobis propter boc c solidos de Mel-
guires. Et , si nos revertimur, tenuerimus ipsam bonorem in vita
nostra, ad fidelilatem sancti Victoris; et, si uxor mea reverlerit sine
me, non babeat potestalem in supradicta bonore maritum accipere.
Ugo de Rianz et mater sua et frater suus firmant. Willelmus Estre-
beira et uxor sua et fratres ipsius Willelmi firmant. Raimundus Au-
gerii firmat. Cuigo Robolli firmat. Vgo de Petrabuco firmat. Boetus
firmat. Petrus Alineus firmal. Gaufrezdus Dalanes firmat. Berlrandus
Dotricus firmat. Poncius Rotlandi firmat.
327.
Alia.
1039.
* In sanctc et indivîdue Trinilatis nomine. Ego Willelmus et uxor f» 80.
mea Aimirudis, pro animas nostras remedio et pro animabus pa-
rentum nostrorum, donamus Domino Deo et altari quod est couse-
344 CHARTULARIUM
oratum in honore sancte Marie, semper virginis, sanctique Victoris ,
in monasteiio Massilieusi , et habitatoribus ejusdem loci, tam presen-
tibus quamque futuris, ibidem Deo servientibus, videlicet ipsnm clau-
snm de vinea, que est fundatus ad cellam sancti Stephani. Habet
autem bos terminos : ab oribentem, torrente; ad meridie, fontem: ab
hoccidente, viam puplicam; de alio latus, duos stagnos. Ipsum do-
namus ad proprium alodem. Sane si aliquis fuerit qui banc dona-
cionem annullare vel decurlare presumpserit, non valeat vendicare
quod voluerit, sed cogatur jam dictis habitatoribus monasterii sancti
Victoris solvere xxx auri purissimi libras; insuper, etc.
Acta est autem anno incarnacionis Domini nostri Jhesu Christi mil-
lesimo lviiii, indicione, epacta1, féliciter.
Isnardus frater firmavit. Guitbertus firmavit. Guido firmavit. Guit-
bertus firmavit. Gaucerannus firmavit. Inguilrannus firmavit.
328.
Alia.
Mai., Omnipotens factor cunctorum Deus mortalibus laigiri dignatus est
cire. 1020. gralanter quod eidem, pro sui suorumque salute, debeat impertiri
libenter. Quocirca ego YVillelmus et filii mei Gaufredus, Bertrannus,
Willelmus, Ugo, Wigo, — donamus aliquid nostre hereditatis sancti
Stephani martyris, que mihi obvenit jure hereditario, monasteiio
martyris sanctissimi Victoris, non longe fundato a mûris Massiliensis
civitatis, ibidemque Christo famulantibiis monachis, videlicet unam
pece de terra que nominat Clausellos, que sunt ad caput condami-
neam, in comitatu Aquense, in teiritoiio castelli quod nommant Tur-
rives, eademque racione ut quicquid mei videtur esse juris, vel quic-
quid eidem terre pertinere vidttur, tradimus predicto monasterio,
ut servi Dei apud judicem Deum sint iinercessores pro peccatis nostris
genitorumque nostrorum, etc.
Facta donacio hec in mense madio, incainacionis Dominice 2
lterius firmavit. Blarquetus firmavit. Isnardus firmavit. Willelmus
■ ' Numeri desunt in Cod. 2 Lacuna inCod.
SANCTI V1CT0RIS. 345
firmavit. Gaufredus firmavit. Bertrannus firmavit. Willelmus fîrmavit.
Ugo firmavit: Wigo firmavit. Lanbertus firmavit. Guido firmavit. Ver-
dellon firmavit. Rostagnus Eldinus firmavit. Aldoiba firmavit. Aldoar-
dus firmavit.
Ego Francho et Sibrannus donamus Deo et sancte Marie et sancti
Victoris et sancti Stephani campum que est juxta Slagnum Feti-
dum, cum consilio domni Willelmi de Roca Baronis, senioris noslri,
pro remedio animarum nostrarum.
329.
Alia.
In sancte et individue Trinitatis nomme. Ego Rostagnus et uxor mea Sax xi.
et filii nostri, pro animas nostras remedio et pro animabus paren-
torum nostrorum, donamus illum decimum que ad nos pertinet de
vineas que sunt fundatas in alodem sancti Victoris, in terminium de
Turribis; donamus a Domino Deo et sancta Maria, semper virginis,
sanctique Victoris et sancti Stephani protomartyris. Donamus etiam
orane decimum que ad feus nostrum pertinet, in campis, in vineis,
que habent vel acaptaverint, ut habeant monacbi semper. Wido fir-
mavit. Dodonus firmavit. Amelius firmavit. Guitbertus firmavit.
330.
Alia.
Noticia de vineis sancti Stephani protomartyris, quomodo homines Cire. 1025.
vel femine dederunt Deo sanctique Victoris, martyris Massiliensis,
pro redempeione animarum suarum seu parentum suorum, ut Do-
minus, per intercessionil)us* martyris, liberet animas eorum ab infer- v«.
nalibus erneiatibus et collocare inter agmina sanctorum dignetur. Sutit
aulem vinee iste in comitatu Aqueuse, in terrilorio castri que vulgo
nominant Turrivis. Domnus Willelmus de Rocha Baronis , pro remedio
anime sue, donat una modiata de vinea, juxta flumen Caramie. Gis-
linus, similiter pro remedio anime sue, donavit una quartairata de
vinea ad Nuguerium, et alia quartairata juxta rivulum que exit de
I. 44
346 CHARTULARICM
Gugia, et una semodiata inter vineas de Poncione Barangario et Bono
Filio, fratre suo. Donavit etiam iinum hominem, nomine Guikaldum ,
cum mansionibus et cum vineis et cum omnia que tenebat per ipsiuii.
Sed prb vineis quas tenebat Geraldus acceperunt scambium nionacbi
sancti Victoris de vineis que fuerunt de infantes Masuera, que sunt in
vallem Sancti Michabelis. Similiter Altemannus donavit, pro remedio
anime sue, una quartairata, que est juxta rivulum Cugulis. Dodonus
etiam Boetus donavit una semodiata de vinea , ad viam que ducit Bru-
gnole. Donavit etiam Gislinus alia quartairata, que est inter vineas de
Disder Yerzella et Poncio Columbo. Similiter Boetus dédit, pro anima
sua, una quartairata de vinea obtima Lunaris similiter dédit una quar-
tairata de vinea, ad caminum , juxta vineam Stepbani Lamberti. Dido
etiam presbyter, pro remedio anime sue, donavit très quartairatas de
vinea, ad Gresum, que sunt juxta vineam de Benedicto Palterio; et
exeambiaverunt monacbi ad Stepbanum Lanbertum, pro vineas quas
faciebat, que sunt ad caminum. Gibertus similiter donavit una quar-
tairata de vinea ad vineas Romegosas. Pontius Boetus similiter donavit
una quartairata ad vineas Romegosas; Fermundus similiter, una quar-
tairata quam tenet Johannes Disderius; Gairoardus similiter, una quar-
tairata que est in Costa Rausta ; Gisalbertus similiter, una semodiata de
vinea, ad stagnum Sancti Micbahelis ; Dodo etiam , una quartairata, super
stagnum; Poncius Ricbinus similiter, una quartairata seu amplius, et
ad Poncium Airardum , que babebat fîliam suam , donavit alia quar-
tairata; postea vero Poncius Airaidus et mulier sua dederunt, post
mortem suam, sancto Victori. Durandus similiter Cota Longa, una
quartairata , ad Sanctum Micbabelem ; Airulfus similiter, medietatem
de vinea sua, quam babet ad Sanctum Mikaelem; Adalardus Puifus
similiter, una quartairata, ad Sanctum Mikabelem. Poncius Lanbertus
accepit a monacbis sancti Victoris una modiata de terra , ad plan-
tandum vineam, in lali convenientia, quamdiu ipse vixerit et filii sui,
teneant et quartum reddant, et servicium faciant quale pertinet; et,
si fîliam babuerit et maritum acceperit, de illa vinea nibil ei donet, et
ad ecclesiam nullius sancti, excepto sancti Victoris, de illa vinea non
guirpiscat. Disderius, filius Viader, una quartairata, ad caminum,
SANCTI VICTORIS. 347
contra clausum Athanulfi ; Athanulfus similiter, una seniodiata de
vinea, ad caminum. Amalricus Dogavella una quartairata de vinea
donavit similiter, ad fontera de Dogavella, et monachi scambiaverunt
ad Steplianum Mauringum, cum consilio seniore suo Boeto; et sunt
scambii quem acceperunt monachi juxta terram Willelmi Tronelli.
Davidia similiter donavit una quartairata, ad gurgum Franulfi; Bona-
sias similiter, média quartairata, ad Gresum, juxta vineam Didonis;
Sibrannus etiani presbyter, una quartairata de vinea, subtus villam
Saxonis. Augustus similiter, una quartairata de vinea, a Cugul; Li-
brannus similiter, una quartairata et média de vinea, a la Follia;
Maiamfredus Sandals, média cartairata de vinea; Viaderius, una quar-
tairata, ad stagnum; Poncius Jobannes , média quartairata; Aldige-
rius, una quartairata; Upertus similiter, una quartairata.
Ego Petrus Poncius et uxor mea Adalindis et fdii nostri donamus
Deo et sancti Victoris omnem dechnum que ad feus nostrum pertinet,
id est in condamina et in clausello, et in omnibus locis aliis que habent
monachi acaptatum vel acaptaverint, id est in campis, in vineis, quic-
quid habemus partem in decimo, omnia donamus, pro remedio ani-
marura nostrarum. Ego Àldebertus et uxor mea donamus animas
nostras et corpus nostrum Domino Deo et sancti Victoris, omnia que
habemus vel habere poterimus, et partes nostras de plantata, que fe-
cimus de vinea, post mortem nostrain donamus Deo et Sancti Stephani.
Poncius castellanus donat una quartairata de vinea, a la Follia1.
331.
Alia.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Guibertus dono om- S:vc. xi.
nipotenti Deo sancteque Dei genitricis , virginis Marie, et sancti Vie- f. 81.
loris, martyris Massiliensis, neenon et monachis in monasterio ejusdem
martyris Deo servientibus, tam presentibus quamque futuris, memet-
ipsum, cum aliquam partem honoris , que mihi jure heredilario ob-
venit, id est condamina, que est in territorio castri (jue Turrivis dicitur.
Oonfer mm clmrtn , n. 32S.
348 CHARTULARIUM
Et sunt consultes hujus terre : mous Rotundus, sicut aqua de sumitate
defluit; et de alio latere, vinea de Poncio Garner; et de alio latere,
via de palude. Similiter dono partem quam kabeo vel habere debeo
in ecclesia sancti Juliani de Gaisola; similiter quicquid babeo vel babere
debeo in ecclesia sancti Johannis , que est sita in castro que Dominant
Kagnosco Hanc vero condaminam superius nominatam babebat in
gadium quidam miles, nomine Atanulfus de Sancto Martino , pro se-
decim solidos ottonincorum monete, quos monachus, Lupus nomine,
solvit. Sane si quis, ego aut aliquis parentorum meorum, vel aliqua
aposita persona , boc donum anullare voluerit vel minuare aut inquie-
tare, nisi penituerit, idtrices flammas et eternam maledictionem, cum
diabolo et ministris ejus , vel cum Juda traditore et Caiphan et Datan
et Abiron, et cum eis qui dixerunt Domino Deo : « Recède a nobis1, »
eternam excomunicacionem et perpetuam poenam sustineat et iram
Dei incurrat, nisi penituerit et ad emendacionem venerit.
332.
Alia.
Sire. Xi In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Guitbertus et fîlii mei,
Petrus videlicet et Anno, Ugo et Laugerius, donamus omnipotenti
Deo et sancte Marie sanctique Victoris martyris, una condamina que
est in territorio castri que vocatur Turrivis, et est sita a podio Ro-
tundo. Terminatur vero , sicut demergit ab ipso poio usque in rivulum
que currit per paludem, et usque in vineam de Rlancheto. Hoc itaque
donum ego Guidîertus firmo, et filii mei firmant. Adjimgimus etiam
buic dono ecclesiam sancti Juliani, quem tenet Stepbanus peregrinus,
ut babeant monachi sancti Victoris, post discessum ejusdem Stepbani;
omnia namque que tenet per nos donamus et concedimus. Donamus
etiam partem nostram quam babemus in ecclesia sancti Jobannis, que
est sita in territorio castri que vocatur Cbainosc, cum terris et vineis,
post obitum Monacbe , consobrine nostre. Donamus etiam partem
nostram ouam babemus in Granoleto , que est in territorio Rocha Ra-
1 .lob, XXII 17.
SÂNCTI VICTORIS. 349
ronis, ut habeant monachi sancti Victoris, sine ulla inquietudine bo-
minum. Sane, etc.
Ego Guidbertus, qui cartam istam scribere feci, manu mea firrao.
Petrus firmavit. Anno firmavit. Ugo firmavit. Laugerius fîrmavit.
333'.
Carta de Gaisola.
(Ed. Ruffi , Diss. sur les comtes de Provence , 2S.)
In Dei omnipotentis nomine. Ego Josfredus et ego Bertrannus2, co- i°3*-
mites ac principes tocius Provincie , et filii Heldeberti , condam fidelis
nostri, videlicet Guilelmus, Dodonus, Poncius, Arbertus, futurum
judieium perlimescentes, . . . . facimus donationem omnipotenti Deo
et suo martyri Victori ejusque monasterio, non longe a civitate Mas-
silia fundalo, et abbati hac monaebis, continue inibi Deo obsequen-
tibus, totam quartam partem de ipsa villa quam vocanl Gaisolam, cum
omni integritate et absque ulla diminutione, ea ratione ut servi Dei
leneant et possideant, et pro peccatis nostris parentumque nostrorum,
assidue intercessores existant; nulliusque ordinis persona aliquando
banc elemosinariam donationem abstrabere présumât. Quod si quis, etc.
Est autem predicta donatio in comitatu Aqueuse; disterminat autem
cum villa quam vocant Turrives; de alia parte, cum villa quam nomi-
nant Bruniola.
Facta autem donatio bec anno incarnationis dominice mille-
simo xxxmi 3, inditione n.
Gaufredus firmavit. Bertrannus firmavit. Raiambaldus4 arcbiepi-
scopus firmavit. Dodo firmavit. Wilelmus firmavit. Poncius firmavit.
Arbertus firmavit. Bertrannus firmavit. Guilelmus firmavit. Fulco fir-
mavit. Lambertus firmavit. Guilelmus firmavit. Ugo firmavit. Anno
firmavit. Teutbertus firmavit. Rainoardus firmavit. Stephanus firmavit.
' Haec charta bis in Cod. scripta est. * Qua: sequuntur desiderantur in altero
* Gaufridus I et Bertrandus I , filii Guil- exemplari.
Irliui II, comités Provincioe, una cum conso- ' Raiambaldus aichiepiscopus Arelatensis.
brino Guillelmo III.
350 CHARTILARIUM
Guidbertus firmavit. Guiraldus firmavit. Volveradus firmavit. Amelius
firmavit.
334.
Carta de Bruniola.
ion. Divina inspirante clemencia, etc. Ego Guigo una cum uxore niea,
Gualdrada nomine, de sainte aniniarnm nostrarum solliciti, . . . fa-
cimus donationem omnipotenti Domino et sancto Victori , suo mar-
tyri, ejnsque monasterio, haud procul a civitate Massilia fnndato, et
abbatibus ac monacbis, perpetim inibi militantibus, de alode nostro
quem babemus in comitatu Aqueuse , intra terminos de villa que vo-
catur Bruniola , id est ecclesiam que fundata est in bonore Dei sancte-
que Perpétue, in valle que vocatur Avolennazo, cum campis cultis et
incultis, vineis, pratis, pascuis, silvis, garricis, aquis aquarumve de-
cursibus. Habent igitur bec omnia consortes : de uno latere, id est de
oriente, rivum qui vocatur Cbamis; de ali'o latere, id est contra meri-
diem, sicut ascendit de ipso rivo Cbamis abus rivulus Siccus, et per-
f 2. tingit* usque in cacumine montis qui vocatur Pennicus, sicut aqua
versât; de tercio latere, id est de aquilone, sicut via discurrit publica
et ferit de rivo Cbamis usque in fontem Crosam; de quarto vero latere,
id est contra occidentem , de ipsa fonte Crosa usque in cacumine
montis supradicti Pennicii. Quantum itaque intra terminos istos ba-
bemus, sine ulla diminutione donamus supradicto monasterio..... Si
vero evenerit (quod absit) ut ex nobis aut ex beredibus nostris aliquis
banc donationem, quam pro animarum nostrarum redemptione om-
nipotenti Domino offerimus, divellere conetur, istud facei'e nequeat ,
sed cogatur in vinculo exsolvere auri optimi libras La, et denuo scrip-
tiua ista inconvulsa permaneat.
Facta donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xi, indi-
tione viiii, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Pi-ovincie.
Ego Guigo et uxor mea, nomine Gualdrada, banc donationem corde
perfecto et animo voluntario omnipotenti Domino et sancto Victori,
suo martyri , dedimus et manibus nostris firmavimus , testibusque
subter adnexis fimiare rogavimus. Wilelmus firmavit. Fulco firmavil.
SANCT1 VICTORIS. 351
Lanbertus firmavit. Rainaldus firmavit. Berengarius firmavit;. Nor-
taldus firmavit. Poncius firmavit. Amalfredus firmavit. Berardus fir-
mavit. Arlulfus firmavit.
335.
Alia.carta de sancta Perpétua.
(Ed. in Gall. christ., I, instr. 71.)
Divina inspirante clemencia, etc. Ego Nevolongus et uxor mea Theu- 1016.
cenia, una eum filiis nostris Rainaldo, Wilelmo, Leufredo, de salutc
animarum nostrarum solliciti, . . . . facimus donationem omnipotenti
Domino et sancto Victori, suo niartyri, ejusque monasterio, haud
procul a civitate Massilia fundato, et abbatibus ac monachis perpetim
inibi militantibus, de alode nostro quem habemus in comitatu Aquense,
intra terminos de villa que vocatur Bruniola, id est ecclesiam que fun-
data est in honore Dei sancteque Perpétue , in valle que vocatur Avo-
lennazo, cum campis cidtis et incultis, vineis, pratis, pascuis, silvis,
garricis, aquis, aquarumve decursibus. Habent igitur hec omnia con-
sortes : de uno latere , id est de oriente , rivum qui vocatur Chamis ;
de alio latere, id est contra meridiem, sicut ascendit de ipso rivo
Chamis alius rivulus Sicus, et pertingit usque in cacumine montis qui
vocatur Pennicus, sicut aqua versât; de tercio latere, id est de aqui-
lone, sicut via discurrit publica et ferit de rivo Cbamis usque in fontem
Crosam ; de quarto vero latere , id est contra occidentem , de ipsa
fonte Crosa usque in cacumine montis supradicti Pennicii. Quantum
itaque, etc.
Facla donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xvi, indi-
tione xiiii, régnante Rodidfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Nevolongus et uxor mea, nomine Teucenia, neciion et filii mei
Rainaldus, Wilelmus, Leufredus, banc donationem corde perfecto et
animo voluntario omnipotenti Domino et sancto Victori, suo martyri ,
dedimus et manibus nostris firmavimus, testibusque subter adnexis
firmare* rogavimus. v°-
Poncius firmavit. Nortaldus firmavit. Sigiramnus firmavit. Odilo
firmavit. Ingiluinus Leutoardus fiimavit. Bernardus Gordo firniavil.
352 C.HARTULÂR1UM
Item Bernardus scutarius firmavit. Yitaiis firmavit. Isnardus, iiiius
Bemardi, firmavit.
336.
(Ed. in Gall. christ., I, 346 et instr., 155.)
lOll. Charta qua Ingelrannus, Cavellicensis episcopus, fidelisque ejus Adalgudis monachis
sancti Victoris donant ecclesiam sancta; Perpétuas, in villa Bruniola, in valle Avo-
lennazo, in comitatu Aquensi sitam.
Facta donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xi , indi-
tione vmi, régnante Rodulfo, rege Alammanorum sen Provincie.
Ego Ingilrannus et fideli mea, nomine Adalgude, banc donationem
corde perfecto et animo voluntario omnipotenti Domino et suo mar-
tyri dedimns et manibus nostris firmavimus , testibnsque subter ad-
nexis firmare rogavimus. Lanbertus firmavit. Rainaldus firmavit. Be-
rengarins firmavit. Nortaldns firmavit. Poncius firmavit. Sigirannns
firmavit. Berardus firmavit. Arnulfns firmavit.
337.
Carta de Coxardo.
1 Jan. t0o6.
i° s;'.. Sancta et universalis Dei ecclesia, etc. * Qtiapropter quidam Dei
famulus, Poncins nomine, et Ermengarda, uxor ejns, cum filiis Pontio
et Carbonello , ad honorem Dei rebedificavernnt ecclesiam in comitatu
Aquensi, in lerritorio ville Bruniole, quam in bonorem béate genitricis
Dei Marie consecrari deposcunt. Cui, secundum ecclesiasticum morem,
dotem inponunt, videlicet de vinea culta modiatas duas, in loco qui
dicitur Valaniaz; que bis determinantur consortibus : ex una parte,
vinea Folcberii; et ex alia , prato Teutbaldi. Unde domnus Wilelmus,
Tolonensis episcopus, jussione domni Poncii, Aquensis antistitis, cum
ejusdem sedis canonicis monitus, anno incarnati Verbi millesimo lvi,
indilione vmi , sub die vr kalendas februarii , banc studuit dedicare
ecclesiam.
8
Poncius Coxardus, cum muliere sua et filiis, manibus suis firmant.
Geraldus firmat. Poncius Rainaldus firmat. Wilelmus Nortaldus firmat.
SÀNCTI V1CT0RIS. 353
338.
Carta de Pontio Raiiialdi.
In Dei nomine- omnipotentis. Ego Poncius, filius Rainaldi, et uxor circ- 10-5-
mea Gotholen , pro remedio animarum nostrarum seu parentum nos-
trorum, eidem Domino Deo et saneto Victori, martiri glorioso, ejusque
monasterio , apud Massiliam fundato , donamns et confirmamns omnia
quecumque pater mens Rainaldns1 donavit snpradicto monasterio,
videlicet ea que sunt in territorio ecclesie sancte Perpétue. Insuper
donamus omnem partem quamcumque liabemus in ecclesia sancti
Pétri de villa Bruniola, scilicet in ecclesia et in décima et in omnibus
omnino rébus ad eandem ecclesiam pertinentibus, sicut et omnes he-
redes supradicte ville supradicto monasterio dederunt, nt monacbi
ibidem manentes omni tempore teneant et possideant et pro nobis
intercessores existant. Si quis au te m (quod absit) contrarius fuerit buic
donationi , non valeat implere , sed cogatur solvere in vinculo auri
optimi libras x, et cum Juda Scariobt sepultus in inferno permaneat
dampnatus ; insuper donatio bec in perpetuum fîrma ac stabilis per-
maneat. Insuper donamus terram quam liabemus in Cavoira, ab in-
tegro, cultam sive incultam, sicut ad nos pertinere videtur. Donamus
etiam terram in Cams,ad fontem Hermenrici. Ego Poncius et uxor
mea Gotholen manu propria firmamus et testes firmare rogavimus.
Poncius de Guarda firmavit. Arlulfus atque Aicardus firmaverunt.
Poncius Bermundus firmavit. Poncius Largalamuxa firmavit. Bermun-
dus, frater ejus, firmavit. Theutbertus Héros firmavit.
339.
Carta de Bruniola.
Brève divisionis quod ego divideo Ingilrannus episcopus*, de res pro- Cire. 1012.
prietatis mee. Si ego intestatus moriar, quod ego loquere non possim
1 Verisimiliter Rainaldns, filius Nevolongi 2 Ingelrannus, episcopus Cavellicensis.
et Theuceniœ. Vid. sup. n. 335.
I. 45
354 CHARTULARIUM
aut dividere rébus facultatis raee, scianl omnes homines quia quantum
hereditas vel portio mea est in villa que vocant Bruniola vel adjacentiis
ejus, lotum et integrum dono ad ecclesiam vel monasterium beatissimo
Victori martiri Massiliensis sine ulla mora.
340.
Carta Geraldi Episcopali.
Cire. 1012. Ego Geraldus1, in Dei nomine, facio donationem Deo omnipotenti
et sanclo Victori, glorioso martiri , ejusque monasterio apud Massiliam
fundato, de substancia mea sive alode, pro anime mee ac parentum
meorum remedio, videlicet de omni substancia mea ut média pars
ducatur sive portetur ad sanctum Victorem , cura garnimento meo ;
alia vero medietas dividatur inter sanctum Petrum et opéra sancte Marie
de Bruniola. Dono eciam totam meam partem de omni dominicatura
patris mei, sicut ad me pertinet, cum omni decimo. Insuper et dono
unum optimum mansum quem excoluit bomo, nomine Vitalis, cum
campis et vineis et cum omnibus omnino rébus ad eundem mansum
perlinentibus , cum omni decimo. Hec vero , videlicet dominicatura
sive mansus , sunt sila in comitatu Aquense , in villa que vocatur Bru-
niola. Dono etiam in presenti terram vel vineas que ad me pertinent,
in loco qui vocatur Avolenlaz , que fuerunt de manso de Bagauvello ,
juxta Sanctam Perpetuam , ecclesiam ejusdem monasterii.
Ego Geraldus firmavi et testes firmare rogavi. Adalgus2, mater ejus,
firmavit. Poncius firmavit. Ingilrannus firmavit. Poncius Nortaldus
firmavit. Laufredus firmavit. Isnardus Merlus firmavit. Gaunaldus fir-
mavit. Licinia firmavit. Bellirus, nurus ejus, firmavit.
Et ego Rainaldus dono de ipsa vinea et de ipsa terra meam porcio-
nem , que mibi obvenit , que est desuper scripta , et in Camis de terra
culta pecia una. Geraldus firmavit. Amelius firmavit. Wilelmus firmavit.
Poncius Rainaldus firmavit. Laufredus firmavit. Ingilrannus firmavit.
Bernardus presbiter firmavit.
1 Geraldus, filius episcopi Iugelramii ejus. * Uxor Ingelraiini, Cavellicensis episcopi ,
que uxoris Adalgudis. quam ipsefidelem suam vocat in charta, n. 336.
SANCTI VICT0R1S. 355
341.
Caria filiis Geraldi.
(Ed. in GaU. christ., I, 346.)
In nomine sancte et individue Trinitatis. Carta memorialis de pla- 2 [un. 107-t.
cito quod factum est inter Bernardum abbatem et monacbos sanctj
Victoris et infantes Geraldi qui vocatus est Episcopalis1, et difinitionem
* inter eos. In primis ostensa est scriptura, ubi legebatur quod Inguil-
randus episcopus donaverit eeclesie vel monasterio sancti Victoris
Massiliensis, omnem suara bereditatem vel porcionem quam babebat in
Bruniola vel adjacentiis ejus, pro anima sua2. Conlradixerunt nepotes
predicti episcopi Inguilranni et arnici eorum. Iterum monstraverunt
monacbi aliam scripturam, per quam donavit predictus Geraldus Epi-
scopalis, pater eorum , totam suam partem de omni dominicatura patris
sui , cum omni decimo, et unum mansum optimum quem excoluit
bomo, Vitalis nomine, cum omni decimo et cum omnibus pertinen-
ces suis3; que omnia sunt in villa sive in territorio de Bruniola; et
adbibuerunt testes donationis bujus adhuc viventes. Iterum non con-
senserunt fdii predicti Geraldi Aicardus et Laufredus et amici eorum.
Parati fuerunt abbas et monacbi defendere cartas et auctoritates suas ;
exclamaverunt omnes viri boni et seniores , qui aderant , quia pecca-
tum tbesaurizabant sibi predicti fîîii Geraldi, quia destruebant elemosi-
nam patris et avii sui. Tandem recognoscenles peccatum suuflrï et
justiciam sancti Victoris, inito salubri consilio, laudantibus et con-
siliantibus amicis atque tutoribus suis cum multis bonis viris qui
aderant, venerunt ante abbatem et monacbos predicti fitii Geraldi
Aicardus et Laufredus, et dereliquerunt et guirpiverunt sive reddide-
runt, promto animo et bona volunlate, omnem illam bereditatem
atque porcionem quam habuit Ingilrannus episcopus, avus eorum, in
castro et villa et territorio de Bruniola et in cunctis adjacentiis ejus,
quantum babuit pater eorum Geraldi, vel alii per eum. Item abbas et
1 Sic dictus , ut videtur, ob ipsius patrem '' Vid. sup. n. 33P.
Ingiliaiiuum, episcopum Cavellicensem. 3 Videchartàm, n. 340
356 CHARTULARIUM
monachi , per consilium bonorum virprum , reddiderunt eis ad fevum
hec omnia misericorditer, in tali conveniencia, ut qualiscunqueillorum
sine berede legitimo de corpore suo mortuus fuerit, pars ejus reraa-
neat ad sanctum Victorem et ad monacbos ejus ; similiter et de sori-
bus ' et fdiis et filiabus eorum semper hereditas illius quem vel qiiam
sine fîlio legitimo mori contigerit, a sancto Victori sine dimiuutione
remanebit. Retinuerunt auteni abbas et monachi, in signaculo ad do-
minicaturam sancti Victoris, quod non reddiderunt illis in condamina
que fuit Inguilrandi episcopi, ad Malpas, duas modiatas de terra, in
parte quam elegerint monachi, et una modiata de vinea, in terra de
manso qui fuit de Auranno vetere, et in bosco de Àvolanniaz, quando
colliguntur ibi circuli, vi saumatas. Hec omnia, sicut supra scriptum
est, ego Aicardus et frater meus Laufredus donamus et guirpimus et
confirmamus omnipotenti Deo et sancte Marie et sancto Victori martiri
et abbati Bernardo et successoribus ejus et monachis in monasterio
Massiliensi Deo servientibus, tam presentibus quam futuris. Et ego
Bernardus abbas, cura consilio fratrum nostrorum, donamus et reddi-
mus vobis bec omnia, secundum supra scriptam convenienciam , ad
fidelitatem sancti Victoris et congregationis ejus, ad fevum, excepto
retinemento supra scripto , et ut non possitis donare sive inguadiare
vel alienare , nisi ad monachos sancti Y ictoris.
Facta est difinitio hec et guirpitio sive redditio anno ab incarnatione
Domini millesimo lxxhii2, mi nonas juni, publiée, in cella que vocatur
ad sanctam Perpétuant, presentibus senioribus et vicinis, Pontio God-
fredi , Carbonello , Aicardo de Garda, Aldegario Nizezio et ceteris mul-
tis; et iterum, ipso die, alia vice, in Bruniola, presentibus senioribus
et vicinis, domno Wilelmo Struberia et domno Pontio, fratre ejus, et
mullo populo laudantibus et confirmantibus.
In nomine Domini amen. Aicardus, filius Geraldi,et Laufredus,
frater suus, firmaverunt et firmatores rogaverunt. Poncius Godfredus
firmavit. Aldigerius firmavit. Carbonellus firmavit. Guilelmo Ainardo
firmavit. Nizezius firmavit. Bertrannus Guilelmo firmavit. Virdolions
1 Vel pro sororlbus vel certe pro uxori- 2 Non autem M mil , ut ediderunt auctores
hus, GalU christ.
SÀNCTI VICTORIS. 357
firmavit. Aicardus presbiter fnmavit. Guilelmo Silvagnus firmavit.
Martinus Episcopalis firmavit.
Post mortem aiitem abbatis Bernardi, Aicardus et Laufredus supra- 1079 — 1103.
dicti dixerunt se non consulte fecisse, quia pueri essent, et interpella-
verunt siipradictum bonorem. Aldieris quoque , avunculus ipsorum,
dixit eundem abbatem Bernardum sibi convenisse , ut , si partem istius
honoris, quam Wilelmus Streubeira tenebat, redemisset, eundem aver
abbas redderet, et pro bac causa omnem bonorem supradictum cum
nepotibus contrapellavit et monacbis molestus fuit. Unde Ugo Wilelmi
monachus, cum jussu domni abbati Ricardi , fecit placitum cum eis
per cLsolidosmilguires, et guerpierunt bonorem jamdictum, et cartam
firmaverunt et hoc donum Guilelmo Streubeira firmare fecerunt , in
presencia Aicardi de Guardia et Carbonelli Coixardi et Wilelmi
Ainardi.
342.
Carta de sancto Johanne.
10S6.
* Ego Gosfredus de Riannis , et millier mea Scocia, et Gualdrada, f 8t
socrus mea , et filii mei Guilelmus et Poncius , et Garsendis , nurus
mea, pro animabus nostris, donamus Domino Deo et sancto Victori ,
Massiliensis monasterii , et monachis ejusdem loci , videlicet medietatem
ecclesie sancti Johannis, que est in territorio Bruniole, et omnia que
ibi presbiter tenet per nos, in primiciis, in offerendis, in baptisterio,
in cimiterio. Donamus eciam sponsalicium ipsius ecclesie , et de terra
culta quatuor sextariatas, que sunt prope ecclesiam ipsam, in fronte
de ipsa terra quam dédit Gosfredus Guarini jam dicto sancto Victori
pro filio suo; et de alio fronte, via que pergit ad Sanctum Johannem;
et si aliquam causam Baronus tenet per nos ibi, similiter donamus.
Tamen inde suscepimus medietatem de caballo Barba de Auro. Guit-
bertus de Turribus firmavit. Arlulfus de Guarda firmavit. Poncius
Rainaldus firmavit. Poncius Coxardus firmavit. Poncius, filius ejus,
firmavit. Carbonellus, filius ejus, firmavit. Nizezius firmavit. Archim-
bertus firmavit. Wilelmus Stiblera firmavit.
Et ego Arlulfus, et uxor mea Constancia, et filii mei Arlulfus et
358 CHARTHLARIUM
Guilelmus, et frater meus Aicardus, et uxor sua Guitborga, et Poncius,
filius ejus , aecepimus aliquid precii de sancto Victore et de monachis
ejus, et ideo donamus Deo et sancto Victori et monachis ibidem ser-
vientibus, pro animabus nostris, ut Deus sit propicius peccatis noslris,
videlicet unam sexenam et terciam partem de alia sexena de ecclesia
supradicta , et totam ipsam terram quam tenet Baronus , que fuit de
manso Durandi Costa, quam ego et frater meus ibi habemus, et totum
hoc quod presbiter tenet per nos. Poncius Berruundus firmavit. Nize-
zius firmavit. Poncius Arlulfus firmavit. Folcardus firmavit. Aicardus
presbiter firmavit.
Et ego Poncius Rainaldus, et filius meus Laufredus, vendo similiter
jam prefato monasterio duas partes de una sexena in ipsa ecclesia , et
omnia que presbiter tenet ibi per me; et recipio inde quatuor solidos.
Wilelmus Nortaldus firmavit. Poncius Bermundus firmavit. Petrus,
filius ejus, firmavit. Laufredus , filius ejus, firmavit. Vilelmus Stiblera
donavit et firmavit. Precante Pontio Rainaldo, domna Gualdrada
firmavit, et Poncius Coxardus firmavit, et Poncius Bermundus fir-
mavit. Teutbaldus firmavit. Et mandando precavit Poncius Rainaldus
domna Gualdrada, cum mi firmatoribus que ibidem sunt scripti,
ut, si ipse in Bruniola non potuerit esse ad festivitatem sancti Jo-
hannis , domna Gualdrada cum reliquis firmatoribus recipiat partem
ejus.
Ego Gosfredus et mulier mea et Gualdrada et filii mei et nurus mea,
et Arnuîfus uxorque ejus et filii ejus, et frater ejus Aicardus et uxor
ejus et filius ejus, Poncius autem Rainaldi et filius ejus, donamus et
vendimus jam dicto sancto Victori supra scriptam sancti Johannis
ecclesiam et hoc quod presbiter et Baronus laicus et filius ejus tenent
per nos et quod per tin et ad ipsam ecclesiam, et omnia que supra scripta
sunt donamus, ea scilicet ratione, ut ipsi monachi ejusdem sancti Vic-
toris , tam présentes quam futuri , teneant et sine ulla contrapellatione
in perpetuum possideant prescripta omnia. Ego Gosfredus et uxor mea
et filii mei et socrus mea et nurus mea, et Arlulfus et uxor sua et filii
ejus, et frater ejus Aicardus et uxor ejus et filius ejus, et Pontius Rai-
naldi et filius ejus hanc cartulam donationis et venditionis scribere
SANCTI VICTORIS. 359
precipimus, et manibus nostris firmavimus, et alios firmare rogavimus.
Si quis , etc.
Acta autem anno ab incarnatione Domini nostri Jesu Cbristi mille-
simo lvi, inditione vin, epacta xx.
343.
Carta de Gualdrada.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica, lex consistit romana, ut qui Jauuar.,
rem suam in qualicumque potestate transfundere voluerit, per paginent cire. 1060.
lestamenti eam infundat. Quapropter ego Gualdrada cogito de Dei
miseiïcordia et de eterna Cbristi retributione; et, ut me sancta Maria,
mater Domini , vel sancti Micbaelis arebangeli , atque sancti Pétri apo-
stoli, qui habet potestatem ligandi atque solvendi, ut ille absolvat me
ab omni vinculo delictorum; pro ipsi amore, dono aliquid de heredi-
tate mea, de vinea culta modiatas duas, ad ecclesiam que est constructa
vel fundata in pago Aquense , et est consecrata in bonore beati Pétri
apostoli. Et est ipsa bereditas in supradicto pago, in territorio de
villa que nominatur Bruniola , in loco que dicunt clauso de domna
Gualdrada , de vinea culta modiatas n ; et habet consorles : de uno
latus, via publica; et de alio latus, terra fiscale que fuit de Martino
Nigro ; de uno fronte , vineas fiscales ; et de alio * fronte , me ipsa dona- v°-
trice et terra que fuit de episcopo Ingilranno1, de manso de Autranno.
Et in alio loco, de vinea semodiata i, et fuit de manso de Girardo
faber ; et habet consortes : de uno fronte , via publica ; et de uno
latus , Aldone ; et de alio latus , vinea Nortaldo ; et de uno fronte,
vinea Gairaldo. Et dono condamina de periica ex inlegro ; et habet
consortes : de uno lalus, via publica; de uno fronte, de oriente, terra
Durandi ; de alio latus , Pogio Mediano , sicut aqua versât ; de alio
fronte, terra Guinigerio. In ea vero ratione bac donatione facio, ut,
omni tempore, redores ipsius ecclesie teneant et possideant in ea con-
ventione de ipso fructu vinee, ipsum domum edificent et serviant
sancti Pétri, omnique tempore; isti edificatores et alii edificatores , qui
' Iiigilrannus, episcopus Cavcllicensis.
360 CHARTULAR1UM
post istos venient, in ista conveniencia fiant, sicut supra dictum est.
Sane si quis , ego donatrice aut ulla amissa persona aut ullus homo ,
vel de propinquis parentibus meis, aut quislibet ulla oposita, qui contra
hanc donationem ulla calumnia inferre voluerit, non vindicet, sed
componat de auro optimo libras mi, coactus absolvat, et postea ira
Dei incurrat super eu m , et cum Dathan et Abiron mergatur in pro-
fundum inferni, et habeat lepra, sicut Nabaman Syrus, et fiât male-
dictus , sicut maledixit Dominus Sodomam et Gomorram quas terra
absorbuit, et similis Juda permaneat, et numquam in memoria apud
Deum non veniat; repetitio sua nil valeat, et in antea donatio ista
firma et stabilis permaneat, omnique tempore.
Facta donatio ista in mense januario, sub feria v, luna xn, régnante
Jesu Cbristo Domino nostro.
Signum Gualdrada , que hanc donationem scribere fecit et testes
firmare rogavit, manu sua firmat. Bonefacius firmavit. Athanulfus fir-
mavit. Landulfus firmavit. Tehofredus firmavit. Escocia firmavit.
Gualburga firmavit. Rannulfus firmavit. Galterius firmavit. Alcherius
firmavit. Rainaldus firmavit. Wilelmus firmavit. Leofredus firmavit.
Galterius firmavit. Umbertus firmavit. Exiliars firmavit.
344.
Carta de Nizezio.
Sacut. XI. In nomine Domini nostri Jesu Christi. Ego Nizezius et filius meus
Guilelmus facimus donationem et venditionem de nostro prato que
est Avolenazo a Domino Deo et sancto Victori , suo martiri , et ad
monachis, tam presentibus quam et futuris. Et dédit nobis Raimundus
Ugo solidatas vim. Et ego INizezius dono escamus1 de isto prato ad
filio meo Guilelmo, de vineas cartairatas m,incluso de pâtre meo
Aicardo.
Carta de Nizezio monacho.
Donationem que fecit Nizezius a Domino Deo et sancto Victori et
sancta Maria et sancta Perpétua, unum mansum, cum mansionibus,
1 Fort, audiend. in excambium.
SANCTI VICTORIS. 361
ciim orto, cum vineis, cum campis cultis et incultis. Et fuit ipse înan-
siis de Pontio Migerio; et est iste mansus in comitatu Aqueuse, in
cast.ro quod noniinant Bracis. Ego Nizezius facio istam donationeni et
filii mei Poncius et Guilelmus et Cgo et Bertrannus.
345.
Carta Geraldi et fratribus ejus.
Ego Giraldus, in Dei nomine, facio donationeni Deo omnipotent] et ci™, iogo.
sancto Victori, gloriosi martiri , ejusque monasterio , apud Massiliam
fundato, ad abbatem et ad monachos ejus ibidem militantes, videlicet
unum mansum qui fuit de Vitale, cum campis et Mneis eultis et in-
cultis, et cum omnibus omnino rébus ad eundem mansum pertinenti-
bus, cum decimo et tasca, ab integro. Et insuper dono, de omni sub-
stantia mea que mihi advenerit, ad finem meum, duas partes ad sane-
tum Victorem et unum caballum. Dono etiam ipsam terrain vel vineas
que ad me pertinent , et in loco que vocatur Avolenazo , (pie fuerunt
de manso Bagavello, que sunt infra terniinum ecclesie sancte Per-
pétue.
Ego Amelius et Geiraldus donamus , pro redemptione anime nostre
matris, ipsam terrain que est in valle Camis, ad fontem Moixito, que
fuit de Bagavello ; et babet consortes, de oriente, terra de Garnaldo,
et de meridie, palude, et de occidente, fonte Moxoito, cum omni
decimo et tasca.
Ego Rainaldus dono de ipsa vinea et de ipsa terra , que est desuper
scripta,meam partem que mibi advenit, et in Camis de terra culta
pecia una.
Ego Geiraldus, qui banc cartam seribere mandavi, donavi et testes
firmare rogavi, manu mea propria firmavi. Amelius, frater meus, fir-
mavit. Adalais firmavit. Poncius Rainaldus firmavit. Poncius de Guarda
firmavit. Poncius Bermundus firmavit. Leofredus Cuarinus firmavit.
Teobertus Héros firmavit. lvo canonicus firmavit.
46
362 CHARTULARIUM
346.
Carta de Barone.
7 jun. 10S6.
f ° 85. *In Dei nomine omnipotentis , sancte et individue ïrinitatis , videlicet
Patris et Filii ac Spiritus Sancti. Ego Baronus , pro salute anime mee
sollicitus, juvari cupiens servorutn Dei orationibus atque in boc etiam
seculo eorum jungi consorcio, facio donationem Massiliensi monaste-
rio, quod consecralum constat in honore sancte Dei genitricis saucti-
qne Victoris et ejus sociorum , de rébus que sunt vel in antea creverint
ad ecclesiam in honore sancti Johannis Baptiste constructam, quam
ego, pro Dei amore, a fundamento hedificavi , scilicet domibus, campis,
vineis, pratis, ortis, molendinis, piscatione ipsius vivarii, arboribus
pomiferis et inpomiferis , aquis et earum decursus, et de omnibus ab
integro rébus vel substanciis, quas hactenus adquisivi vel usque ad
diem mortis adquisiturus sum, ut monachi et abbates, supradicto con-
sistentes coenobio , omni tempore teneant et possideant et pro me apud
omnipotentem Deum precatores existant. Sunt autem ipse res in comi-
tatu Aquense, in territorio ville que dicilur Bruniola. Facio autem
banc donationem cum voluntate seniorum meorum omnium , supra-
dicte ville dominorum, qui eandem ecclesiam sancti Johannis supra-
dicto monasterio jam dederunt ab integro1. Si ergo aliquishanc dona-
tionem ullo modo inquietare voluerit, non valeat implere, sed cogatur
in vinculo solvere auri obtimi libras vi , etc.
Facta donatio bec anno ab incarnatione Domini nostri Jesu Christi
c
millesimo lvi, inditione vin, epacta xx, mense junii die vu.
Ego Baronus banc donationem scribere rogavi , et testes ut firmarent
rogavi. Ricardus, films ejus, donavit et firmavit.
347.
Carta Geraldi.
Cire. 1060. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica , lex consistit romana ut, etc.
1 Vid. sup. n. 342.
SANCTI VICTORIS. 3C3
Quapropter ego Geiraldus et uxor inea Adalais donamus ad sanclum
Victorem, monasterium Massiliensis , et ad monachos ejus, tam presen-
tibus quam et futuris, terra que est in comitatu Aqueuse, in villa que
nominant Bruniola, in loco qui dicitur Avolenazo, que est infra termi-
num Sancte Perpétue, terra et vinea que fuit de manso Bagavello, et
alia terra de manso Bonaldo , et alia terra que fuit de manso Aidruer.
Ipsa terra nominata sive vineas donamus pro amore Dei et pro uno
eaballo ad sanctum Victorem et ad monachos ejus , et ipsum caballum
recipimus per xxx solidos. Sane si <juis, nos donatores vel venditores
aut ullus liomo de propinquis parentibns nostris, qui contra banc do-
nationem vel venditionem contrariare vel inrumpere volueiit, non
valeat, sed componat de auro oplimo libras m, etc.
Signum Geraldus et uxor sua Adalais , qui banc donationem scribere
fecerunt, manus suas firmaverunt, et testes firmare rogaverunt. Signum
domna Gualdrada firmavit. Poncius Rainaldus firmavit. Arlulfus fir-
mavit. Nizezius firmavit. Àrcbimbertus firmavit. Poncius Bérmundus
firmavit. Poncius Coixardus et filius ejus firmaverunt. Leufredus et
Ingilrannus, frater suus , firmaverunt. Andréas Murator et uxor ejus
Vitalia firniarunt, et Poncius et Guinierius et Petrus et Mataronus, filii
porum, firmaverunt et guirpitionem fecerunt.
348.
Carta de Pontio de la Garda.
Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante suf- Sœcul. x
l'ragia, etc. Ego Poncius de Guarda et uxor mea Ingilrada, et filiis
nostris Arlulfus, Aicardus, de salute animarum nostraruni sollieiti, et
immanitatem scelerum nostrorum pertimescentes, .... facimus do-
nationem omnipotenti Domino et sancto Victori, martiri suo, ejusque
monasterio , baud procul a civitate Massilia fundato , et abbatibus ac
monacbis perpetim inibi militantibus, de alode noslro quem babemus
in comitatu Aqueuse, in terminium de villa Bruniola, in loco qui dicitur
Paludita; boc est * condamina donamus atque cedimus. Et habet con- v*.
sortes : de uno latus, terra de Guaisola; de uno (honte, (lumen Gara-
364 CHARTUEARIUM
mia; de alio fronte, monte Pennicii; de alio latus, terra sancti Victo-
ris, etc.
Pontius de Garda, uxor sua Ingilrada, donaverunt et manus suas
firmaverunt. Arlulfus et Aicardus firmaverunt.
349.
Carta de Amclio Episcopale.
Cire. 1012. Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante suffra-
gia, etc. Ego \nielius filius episcopi Ingilranni, de sainte anime mee
vel parentum meorum sollicitus , et immanilale scelerum meorum
pertimesco ; . . . . facio donationem omnipotenti Domino et sancto
Viclori, suo martiri, ejusque monasterio, haud procul a civitate Mas-
silia fundato, et abbatibus ac monaebis perpetim inibi mililantibus,
de alode meo quem babeo in comitatu Aquense, infra terminum de
villa Bruniola, in loco que dicitur Moleras; et est ipsa terra infra ter-
minum Sancla Perpétua, que fuit de maso Folcherio, etc.
Ego Amelius, qui carta ista scribere feci, donavi et propria manu
firmavit. Adalgus1, mater sua, firmavit. Guiraldus firmavit. Dodo-
nius firmavit. Leufredus firmavit. Jngilrannus firmavit. Aicardus fir-
mavit. Poncius Bremundus firmavit.
350.
Carta de Wilelmo Ainardo.
Cire. 1 ObO. In Dei nomine. Ego Wilelmus Aynardus et uxor mea, nomen Aimerus,
et filius noster Bertrannus, et filie nostre, de animarum nostrarum sa-
7 q <_ 7
Iule cogitantes , . . . donamus ad sanctum Victoreni, monasterium
Massiliensis , et ad nionacbos ejus, tam et presentibus quam et futuris
unam peciam de terra , que fuit de Firmino , in territorio de villa Bru-
niola, in loco que dicitur Vabre. Et babet consortes : de uno fronte,
rivum que nominant Tombarello ; et de alio fronte , de Carbonello
Coixardo; et de uno latus, via puplica que vadit ad Sanctum Cbristo-
1 Adalgus, uxor episcopi Iugelranni.
SANCTI YICTORIS. 365
forum; et de alio latvis, vinea de Pontio Frigida Farina. Et facimus
ista donatione ad monasterium saticti Victoris, ad abbatem el mo-
nachos supradictos, pro rederaptione aniniaruni nostrariim vel paren-
tum nostrorum. Sane si quis, etc.
* Wilelmus Àynardus et mulier sua, cum filio suo et filias, donave- *° 86.
runt et firmaverunt et testes firmare rogaverunt. Doninus Wilelmus
Struberia et mulier sua Warsinnis firmaverunt. Pontius Josfres cum
muliere sua Candida firmavit. Josfres Raida firmavit. Carbonellus
Coixardus et mulier sua Seocia firmaverunt. Domnus Geraldus Episco-
palis firmavit. Aicardus presbiter firmavit. Nizezius firmavit. Wilelmus
Nortaldus firmavit. Pontius Bermundus firmavit. Ugolinus firmavit.
Pontius de Laurata firmavit. Guinimannus de Monte Mirato firmavit.
Bertrannus Dodonius firmavit. Josfres Rodulfus firmavit. Petrus Aima-
rigus.
351.
Brève de Geiraldo.
Domnus Geiraldus, filins episcopi Inguilran, dédit a Domino Deo Sœcnl. XI.
et sancto martyri gloriosi Victoris de vinea cidta modiata una ; et est
ipsa vinea in valle Bruniola, quem Dominant in Clauso, ad Pontem
Peregrinum ; et habet consortes, de uno latus, camino; de alio latus,
aqua que nominant Tombarello.
Caria de Gualdrada et de Bono Filio, de terra Sancti Johannis.
Brève de donatione quem fecit domna Gualdrada, que fuit de manso
Segeranno Pelato, que est juxta ecclesiam sancti Jobannis; et habet
consortes : de uno fronte, terra de Bermundo Ratorno; et de alio
fronte, vinea de Gordono; et de uno latus, de ipsa terra Bermundi;
et de alio latus, terra de Bono Filio.
Brève de donatione quem fecit Bonus Filins et uxor sua et infantes
eorum de peciam terre que [est] justa sancti Jobannis ecclesia; et
habet consortes : de uno fronte, vinea Gordoni; et de alio fronte,
terra Pelato; et de uno latus, viam que ducit ad ecclesiam.
366 CHARTULARIUM
352.
Sœc. xi. In Dei nomine. Ego Poncius de Guarda et uxor sua Ingilrada, de
aniniarum nostrarum salute cogitantes, .... donamus aliquid de terra
a Deo conlata eidem Domino et sancto Victori, martiri suo, ejusque
monasterio, apud Massiliam fundato, et abbatibus ac monachis ibi-
dem perpetim servientibus , id est terra in comitatu Aqueuse, in ter-
minum villa Bruniola et Gaisola, in loco que dicitur Paludita. Sane si
quis, etc.
353.
Caria de Pontio Coixardo.
Cire. i060. Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitidante suf-
fraxia , etc. Ego Pondus Coixardus , et uxor mea Ermengarda , et
filius meus Carbonellus, et nurus mea Scocia, de salute animarum
nostrarum solliciti , . . . . facimus donationem omnipotenti Domino et
sancto Victori , suo martyri , ejusque monasterio , haud procul a civi-
tate Massilia fundato, et abbatibus ac monachis perpetim inibi mili-
tantibus , et de alode nostro quem babemus in comitatu Aquense ,
infra terminum de villa Bruniola , in loco que dicitur Sancti Jobannis,
hoc est ipsa terra que tenebat Baronus, et mansiones et omnes arbores,
que sunt in ipsa terra et pischerio, donamus atque cedimus. Et babet
consortes : de uno latus, flumen Caramia; et de alio latus, ipsam
terram sancti Victoris; et de uno fronte, terram de Garnaldo; et de
alio fronte, terra Teubaldi Ego Poncius Coixardus, et uxor mea
v° Ermengarda, et filius meus Carbonellus, * donamus pro anima fdii nostri
Poncii, ut omnes monachi sancti Victoris orent pro anima ejus et
pro redemptione animarum nostrarum Wilelmus Ainardus firma-
vit. Poncius Bermonnus firmavit. Wilelmus Nortaldus firmavit.
354.
Carta quam fecit Guillelmus de Cucurone, de Gaisola.
( ire. 1060. Ego, in Dei nomine, Wilelmus et uxor mea, nomine Prodecta, fa-
SAISCTI VICT0R1S. 367
cimus donationem omnipotenti Deo et sancto Viclori martyri, ejusque
monasterio Massiliensis , et monacbis tani presentibus quam et fu-
turis, id est omnem medietatem de quantum habeo in villa que dicitur
Gaisola, pro remedio animarum nostrarum parentumque nostrorum,
ut orent omnes pro salute nostra, et de onini substancia mea, post
obitum meum, omnem medietatem. Sane si quis, etc.
Ego Wilelmus et uxor mea, nomine Prodecta, banc cartam firma-
mus et firmare rogamus. Boves firmavit. Guiraldus Aldinus firmavit.
Guisalbertus firmavit. Poncius Guisalbertus firmavit.
355.
In Dei nomine. Ego Raimbaldus, inspirante omnipotentis Dei cle- Man.,
mencia, pro anime mee vel parentum meorum salute atque redemp- cire. iogo.
tione, facio donationem eidem omnipotenti Domino de ea que mihi
contulit et sancto Victori , suo martyri , ejusque monasterio , baud
procul a eivitale Massilia fundato, et abbatibus ac monacbis inibi mi-
litantibus, id est de alode meo, qui de bereditate mea obvenit de
matre mea, quem babeo in comitatu Aqueuse, intra terminos de villa
que vocant Bruniola; et est ipsa vinea in loco qui dicitur Elzairola.
Sane si quis, etc.
Facta donatio ista in mense marcio.
Ego Raiambaldus et pater meus Poncius banc donationem scribere
rogavimus , et manus proprias roboravimus , testibusque subter ad-
nexis firmandam obtulimus. Gualterius Bellucia et filins ejus Desi-
derio firmaverunt. Volbertus firmavit.
356
Carta de Ursone.
Omni bomini, dum licet et in bac vita subsistit, de eterna relribu-
tione cogitare débet, etc. Quapropler ego Urso et filins meus Guadaldus
donamus aliquid de bereditate nostra, pro redemptione animas nostra.s
vel patris malrisque nostre, in comitatu Aquense, omnipotenti Deo
Sœciil. XI.
368 CHARTULARIUM
sanctique Victoris, gloriosissimi martyris, de alode noslro quod ba-
bemus in villa Bruniola, in loco qui dicitur Pogeto , id est molen-
dinum quod fecit pater meus Yolbertus, de quartam partem molen-
dini, de très partes medietatem; et habet sanctus Victor quartam
partem quartoni, que dédit soror mea, nomine Arnica. Et ego Su-
sanna femina, uxor Ursone, dono, pro redemptione anime mee vel
patri vel matri , de vinea semodiata una , post obitum meum. Sane
si quis, etc.
Aigulfus, fraler ejus, firmavit. Galterius firmavit. Maiaugaus fir-
mavit. Desiderius firmavit.
357.
Carta de Gaisola.
17 iun. 1066. Auctoritas jubet ecclesiastica lexque consistit romana, ut, etc.
Quapropter Wilelmus et frater meus Poncius, cum uxoribus et filiis
ac filiabus nostris, donamus Domino Deo et sancte Marie sanctoque
Victorî martyfi, Massiliensi monasterio, abbatique ejus vel monacbis,
presentibus quamque futuris, aliquid de alode nostro in comitatu
Aquensi , in territorio de villa que nominant Bruniola , in loco quem
nominant Guaisola. Et babet consortes : de oriente, terram sancti
Victoris; ad meridiem, verticem ipsius montis qui supereminel ; et ad
occidentem, rivum quem vocant Sicum; et ex alio fronte, Raramiam.
lpsa terra cum arboribus pomii'eris vel infructuosis, et cum ecclesia
sancti Benedicti que infra est, et cum terris cultis vel incultis, garricis
vel petribus, donamus, sicut supra diximus , ab integro , sine alla in-
terpellatione. Sane si quis, etc.
f. 8". * Ego Wilelmus et frater meus Poncius , cum uxoribus et filiis ac
filiabus nostris, qui banc scribere mandavimus, eam firmamus et alios
firmare mandamus. Nos, ego Aicardus et nepos meus Arlulfus, fir-
mamus. Carbonellus firmat. Gaufredus firmat. Nizezius firmat. \ i-
lelmus Ainardus firmat.
Facta carta ista feria m, v° kaiendas julii, anno ab incarnatione
Domini millesimo lxvi.
SANCTI VICTORIS. 369
358.
Caria de Rostagno.
Donatione de terra ad sanctum Victorem et ad sanctam Perpetuam. Sac. XI.
Domnus Rostagnus et fratri sui Lambertus et Archimbertus, et uxôr
sua Escocia , facimus donatione , pro Dei amore vel pro animarum
nostrarum omniumque parentum nostrorum. Et habet ipsa terra ter-
minos ipsam terram sancti Victoris, de uno fronte, rivo Siceo de
Molleras; de alio fronte, viam que descendit de monte Pennicii.
359.
Caria de Campis.
Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante suf- î aprii. ion
fragia , etc. Ego Josfredus , una cum uxore mea , Scocia nomine ,
et domna Gualdrada, de sainte anïmarum nostrarum solliciti, ....
facimus donationem omnipotenti Domino et sancto Victori, suo mar-
tiri, ejusque monasterio, baud procul a civitate Massilia fundato, et
abbatibus ac monacbis perpetim inibi militantibus, de alode nostro
que babemus in comitatu Aqueuse, intra terminos de villa que vo-
catur Rruniola, id est ecclesiam que fundata est in bonore Dei [et] sancte
Marie, in valle que vocatur Cbames, cum campis cultis et incultis,
pratis, pascuis . silvis, garricis, aquis aquarumve decursibus. Habent
igitur bec omnia consortes : de uno latere, id est de oriente, via
que est terminum sancti Martini usque ad petram stantem ; de alio
latere, id est contra meridiem, sicut ascendit terminus de vakle
Guarilde usque in via publica Sancto Medardo; de tertio latere, id est
contra occidentem, sicut via discurrit publica usque in rivo que
dicitur Cbamis, etc.
Facta donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xvji,
Lalendis aprilis, régnante Jesu Cbristo Domino nostro.
Ego Josfredus et domna Cualdrada et filia sua, Scocia nomine, banc
donationem corde perfecto et animo voluntario omnipotenti Do.mino
I. 47
370 CHARTULAR1UM
et sancto Victori , suo niartyri , dedimus et manibus nostris firmavimus,
testihusque subter adnexis firmare rogavimus. Ego filius Josfredus , et
alius filins Wilelmus, et .losfredi, Guigo, Pondus, donaverimt et firma-
verunt. Wilelmus, filius episcopi1, et fratres ejus Amelius, Rainaldus,
(ùiiraldus, donaverunt et firniaverimt. Ripertus et Petrus, filii Lau-
fredi, donaverunt et firmaverunl. Poncius Coixardus firmavit. Aldo
firmavit. Laufre firmavit. Guarnaldus firmavit. Poncius Bermundus
firmavit. Ego Wilelmus Nevolongus et uxor mea et filiis meis Rai-
naldus et Josfredus, propter remedium animarum nostrarum vel patres
nostros et matres, donamus et firmamus. Poncius firmavit, et filius
suus Aicardus firmavit. Poncius Larga Moixa firmavit. Isnardus fir-
mavit.
360.
De semodiata de vinea que est in Bruniola.
1016. In Dei nomine. Ego Nortaldus ficio donationem omnipotenli Domino
v". et sancto Victori, suo niartyri, ejusque monasterio, non longe a civi-
late Massilia fundato , et abhatibus ac monacbis ibidem faniulantibus ,
de semodiata una de vinea , quant adquisivi de domina mea Gual-
drada. Et est ipsa vinea in comitatu Aquense, intra terminos de villa
Bruniola ; et habet terminationes : de una parte, vinea de Ricario ; de
alia , vinea de Georgio ; de tertia vero parte , via publica et rivo qui
vocatur Camis ; de quarta, terram de comité. Hanc aulem vineam dono
supradiclo monasterio , propter redemptionem anime mee et uxoris ac
filiorum nostrorum, et propter fralernitatem quam, per misericordiam
domni abbatis ac fratrum qui in eodem monasterio conversantur, cum
illis babeo, quia consortem suorum orationum me voluerunt fieri. Si
quis autem hanc meam donationem voluerit impedire, cogatur emen-
dare tantum et aliud tantum supradicto monasterio , et de cetero bec
mea donatio stabilis et inconvulsa permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xvi, re-
ç
gnantc Rodulfo, rege Alammanorum seu Provincie.
Ego Nortaldus banc donationem propria manu firmavi et testibus
' Ingolranni, episcopi Cavtllicensis.
SANCTI VJCTORJS. 371
firmare rogavi. Senioritus firmavit. lsnardus firmavit. Ricardus fir-
mavit. Ses*erandus firmavit. Jobannes firmavit.
"n*
361.
Charta qua Pontius, filius Nortaldi, Altrus, ejus uxor, ipsorumque liberi monachis Cire. 1028.
sancti Victoris largiuntur dimidiam condaminam, sitam in comitatu Aquensi, invalle
Garnis, in territorio villae Bruniolae.
Poiicins INortaldus et uxor sua Altrus donaverunt et manus suas
firmaverunt. Wilelmus, frater suus, et uxor sua firmaverunt. Poneius
Rainaldi firmavit. Poneius de Guarda firmavit. Guiraldus firniavit.
Poneius Bermundus firmavit. Teubertus Héros firmavit. lsnardus
Varosus firmavit.
36*2.
Carta de Carbonello et uxore sua.
In nomine Doniini nostri Jesu Christi. Ego Carbonellus et uxor Cire. ioeo.
mea Scocia donamus nostro guadiô Domino Dec) et sancte Marie et
O ce
sancto Victori, gloriosissinio martvri, pro sainte animarum nostrarum,
post obitum nostrum, aliquid de alode nostro, hoc est condamina in
vallo que Dominant Gaisola. Et babet consortes : de uno latus, terrain
saneti Y icloris ; et de alio latus , terrain de Aicardo de la Garda ; et de
alio latus, fluvium Caramia ; et de alio latus, montem supra diclum Pen-
nicii. Et donamus terciani partent in niolendino Sancti .Tobannis. Wilel-
mus Nortallus firmavit. Aicardus presbiter firmavit. Mzezius firmavit.
Wilelmus A inardus firmavit.
363.
Carta de Poneio Beiniundi.
Brève de donatione vel venditione, que f'eeit Poneius Bermundi ad (;;,c. 103:;.
sanctum Vietorem et ad sanctani Perpetuam et ad nionacbos ejus, tam
presentibus quaruque i'uturis, pro redeniptione anime niée parentuni-
que meorum , et uxor mea Accelena, et filii nostri Aicardus et alii. Et
est ista donatio presa de niolendino , et suam parteni quant babet in
372 CHARTULARIUM
molendino, iufra terminutn Sancte Perpétue, in rivo Camis. Donamus
et lirmamus manus nostras proprias usque in perpetuum. Ipse Poncius
donator et uxor sua Accelena et filii sui Aicardus et Petrus donaverunt
et finnaverunt. Gualdrada firmavit. Poncius Coixardus firmavit. Nize
zius firmavit et habet aliquid de precio , pairo obtimo.
364.
'* ""■ Quarta sancti Juliani.
Sopc. xi. Brève de donatione que fecit Bertrannus Wilelmus Domino Deo et
sancta Maria et sancto Victori, martyri suo, ejusque nionasterio et rao-
nachis , tam presentibus quam et futuris, de ecclesia sancti Juliani quar-
tam partem, pro remedio anime patri sui et matri sue, et pro salute
anime sue, sine ullo lucro. Et fecit Ugo Wilelmus acapto de Bertranno
Guilelmo de omni honore quem Steplianus Peregrinus habet in vallo
de Gaisola, de Guilelmo Cucuroni, in mansiones, in ortum, in vineas,
in pratos, in terras cultas et incultas. Et dédit Ugo Guilelmus xx so-
lidos. Et fecit Ugo Guilelmus acapto de Broza, de terra culta semo-
diala una, a Mil Radiées. Et dédit Ugo Guilelmi una equa cum pultro.
365.
Carta de Pontio Bermundi.
Cire. 1025, Douatioiieiu que fecit Poncius Bermundi Domino Deo et sancto
Victori , suo martyri , ejusque monasterio in Massilia civitate fundato ,
et monachis, tam presentibus quam et futuris, ibidem militantibus :
De terra culta semodiatas ni , ad Sanctum Martinum, in Camis ; et habet
consortes, de tribus partibus, terra sancti Martini, et de alia parte,
terra Carbonello Coixardo. Et in alio loco, de terra culta semodiata
una, et habet consortes : de uno latere, via publica que vadit ad
Sanctum Martinum , et de alio latere, terrain sancti Victoris. Et in alio
loco, in vallo que nominant Cavoira, de terra semodiata i; et de vi-
neis, in vallo de Bruniola , ad pontem Peirignum, semodiata i; et ba-
bet consortes : de uno latere, vineam de Lautardo, et de alio latere,
SANCTl VICTORIS. 373
viueam de Vincentio. Et in alio loco , semodiata una , ad Pugitum ; et
liabet consortes : de uno latere, rivo qui vadit ad molendinum ; et de
aliolatere, vineam sancte Marie ; et, de alio latere, vineam de Ugo
Signerio : et de alio latere, vineam de Vincentio.
366.
Carta de Guarnallo.
Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante suff'ra- Cire. 1030.
gia, etc. Ego Guarnallus et uxor mea Leugarda, de salute aninia-
rum nostranun solliciti , . . . . facimus donationem omnipotent] Domino
et sancto Petro apostolo, sanctoque Victori, suo martyri, ejusque nio-
nasterio, haud longe a eivitate Massilia fimdalo, et abbatibus ac mona-
cbis perpetim inibi militantibus , de alode nostro qnod babemus in
comitatu Aquense, in territorio de villa Bruniola, in loco qui dicilur
Camis, juxtaecclesiam sancte Marie ; etestipsa terra que fuit demanso
Durante Bonils. Et liabet consortes : de oriente, ipsani ecclesiam
sancte Marie; de occidente , terrain sancti Victoris que fuit Episcopa-
lis'; de meridie , usque in paludem; de aquilone, sicut aqua devergit.
Hec omuia supra scripta, terra culta et inculta, sine ulla diminutione
donamus , pro redeniptione animarum nostrarum, etc.
Ego Warnaldus et uxor mea Laujarda manus nostras donamus et
firmamus , et filii nos! ri Leufredus et Guigo firmaverunt.
Signum Poncius Coixardus firmavit. Poncius Bermundus firinavit.
lngilrannus Dado firmavit. Isnardus Merlus firmavit.
367.
Carta de sancta Perpétua.
Ego Wilehnus , filins Scocie, omnes donationes , quas fecerunt Cire. 1060.
Guigo, avusmeus, et Gualdrada, avia mea!, et Josfredus, pater meus,
et mater mea Scocia', et quicumque bomines et quecumque femine
' Vid. sup. nn. 340 et 341 » Vid, »up. nn 342 et 359
* Vid. sup. n. 334.
374 CHARTULARIUM
donaverunt ad sanctum \ictorem et ad sanctum Petrum et ad alias ec-
c
clesias que pertinent ad sanctum Victorem, omnia omnino voluntario
animo dono, firmo et corroboro. Et ego Poncius, filius Josfredi et Sco-
cie, similiterdono, firmo et corroboro, libentissime et voluntario animo.
Et ego Wilelmus Nortaldus et uxor niea, Maria nomine, et filii mei
Dodonus et Wilelmus et Pelrus , facimus donationem et guei pitionem
Deo et sanclo Victori de decimo quod requirebamus de ipsis terris que
sunt infra terminos de Sancta Perpétua. Simililer donamus decimum
de ipsa condamina que dicilur ad Perticam. Simililer donamus deci-
mum de ipso campo qui fuit de Poncio de Signa, qui est ad fontem
Moxet. Et ego Wilelmus Ainardus et uxor mea simililer donamus deci-
mum de ipsa condamina que dicitur ad Perticam. Simililer donamus
decimum de ipso campo qui fuit de Pontio de Signa , qui est ad fontem
Moxet.
Et ego Fulco et frater meus Josfredus , filii Blismoda, facimus dona-
tionem et guerpicionem Deo et sancto Victori de decimo quod require-
bamus de ipsis terris que sunt infra terminos de Sancta Perpétua. Simi-
liter donamus decimum de ipsa condamina que dicitur ad Perticam.
Similiter donamus decimum de ipso campo qui fuit de Poncio de Signa,
qui est ad fontem Moxet.
Geraldus firmavit. Nicecius firmavit. (snardus Varosus firmavit. Al-
doardus firmavit. Ingilrannus Dado firmavit.
368.
Karta sancti Pétri de Braniola.
KH-i In nomine sancte et individue Trinitatis, etc. Nos heredes omnes
ac possesores , scilicet ego Geuzfredtis et uxor mea , nomine Scocia ,
filiique nostri omnes Ugo et Guilelmus et Guido et Gosfredus Pontius;
et ego Guilelmus et uxor mea, dicta Prodecta ; ego eciam, Geuzfredus
et uxor mea Arsen, et ego Galdrada femina, per quam scilicet, id est,
ex me et per me, omnibus istis, Getizfredo scilicet et uxori sue, filie
mee, Scocia nomine, advenit pars ecclesie sancti Pétri1, que est in villa
1 Vid. sup. n. 343.
SANCTI VICT0RI8. 375
que vocatur Brugnola vel in ejus terminio; et ego Guibertus, gêner is-
tius Galdrade, et uxor niea, nomine Guandalburga, etfilii raei; et ego
Pontius Rainaldus , et frater meus Petrus ; et ego Dodo , et uxor mea et
filiinostri; et ego, Guilelmus1 lilius vicecomitis Vilelmi, et uxor mea
et filii noslri; et ego Adalgus5, lemina, et filii mei Guilelmus, Amelius,
Rainaldus , Geraldus , simul eciam et nepotes filiorum meorum , Riper-
tus, Petrus, donamus et donando concedimus, nostra sponte, hoc est
nostra bona bac beneplacita voluntate, ecclesiam supradictam, vide-
licet sancti Pétri, principis apostolorum, cum omnibus que ibidem ha-
bemus nos omnes supradicti ; ul apertius igitur ac plenius dicamus ,
prediclam ecclesiam sancti Pétri, que est fundata bac constructa in co-
mitalu Aquensi, in villa, ut dictum est, Bruinola vel in ejus terminio,
et omnia que ipsa habet ecclesia et que eidem ecclesie pertinent aune
et in reliquo tempore dataerunt, consentiente ac douante pariter Pon-
tio, qui per me Dodone abebal eandem partent quam dono. Et nos
omnes, ut iterum repetamus, etc.
Facla carta doni hujus anno rnillesimo xlii Domini nostri Jesu f. 88 6ù.
Cbristi secundum carnem, indicione x, régnante Heienrico rege.
Ego Gualdrada et Gauzfredus et Scocia et omnes supradicti donatorcs
sive donatrices manu propria firmavimus et testes firmare rogavimus.
Pontius de Garda et filii ejus Arulfus atque Aicardus firmaverunl.
Pontius Coxardus firmavit. Pontius Bermundus firmavit. Leofredus et
frater ejus Ingilrannus firmaverunl. Teutbertus Héros firmavit. Àddo
firmavit. Guarnaldus firmavit. Isnardus Varosus firmavit. Pontius Bli-
garda firmavit. Isnardus Merlo firmavit. Teubaldus firmavit. Ainardus
firmavit.
369.
Ego Pontius filius Rainaldi dono omnem partem meani quam babeo <os3.
vel babere debeo in ecclesia sancti Pétri de villa Bruniola , scilicet iu
ecclesia et in decimo et in primitiis vel in cimiterio et in omnibus om-
nino rébus ad eandem ecclesiam perlinentibus. Dono , pro redem-
1 Guillflmus Juvmis. filius Guillelmi II, vi- * Vidua Ingelr.inui, episcopi Cavclliceusis.
cecoinitis Massilix.
376 CHARTILÂRIUM
ptione anime rnee et pâtre meo vel maire mea , isla donatio que supra
scripta, que me advenit de pâtre vel avunculo meo Guilelmo et filiis
suis ; hanc donationem et corde perfecto et animo voluntario omni-
potenti Domino et sancto Yictori, suo martyri, dono et manibus meis
fîrmo , ut monachi ibidem manentes omnique tempore teneant et pos-
sideant. Si quis autem (quod absit) contrarius fuerit buic donationi,
non valeat implere , sed cogatur solvere in vinculo auri optimi libras x.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice mxliii, indicionexi,
régnante Henrieo rege Âlamannoruin seu Provinlie.
Pontius de Garda et filiis suis Arnulfus , Aicardus, firmaverunt.
Pontius Bermundus firmavit. Pontius Larga Moxa firmavit. Bermun-
dus, frater suus, firmavit. ïeubertus Héros firmavit.
370.
ion. Ego Amelius , filius episcopus Ingilrannus ', dono terras que sunt
infra terminio Sancte Perpetuea. Et est ista terra in loco que dicitur
Molleiras, que excoluit Leotaldus. Et istas terras, que supra scriptas ,
dono ad sanctum Yictorem , que est in Massiliam fundato , et omnibus
servientibus monacbis , qui nunc ex eadem congregatione sunt et erunt
vel futuri sunt in seculo; et in anteaistadonatione et venditione firma,
stabilis, omnique tempore permaneat.
Facta donatio ista boe anno incarnationis dominice millesimo xliiii,
indicione xn.
Petrus monacus, cognomento Rainardus, domno abbate Isamo man-
dante et suprascriptis donatoribus rogantibus, scripsit; et Guilelmus
monacus prior et Alamannus donaverunt sollidos m ad Amelium.
Adalgus firmavit. Wilelmus firmavit. Geiraldus firmavit. Ripertus fir-
mavit. Petrus firmavit. Pontius Rainaldus firmavit. Pontius de Garda
firmavit. Pontius Bermundus firmavit.
371.
■a oct. Î0S8. Cum a persecutionibus crebrescentibus rnundi Dominus voluit sal-
1 Ingelrannus, episcopus Cavellicensie.
SÀNCTI VICTORIS. 377
vare jenus humanum , ne lederelur, misericorditer angelo nuntiante,
ad hima descendens, humanam carnem sumpsit, ut secum salvaretur.
Quam cum recepisset inproba .Uulea, audivit caligantibus occulis,
menteque percussa auctorem suum non cognovit. Idcirco quod ex se
in eo decrevit , neci deputavit ; sed quamvis Dominus carnem quam as-
sumpsit ledere concessise dignoscitur, divinitas tamen que sub nomine
earnis, nunciante perspicuo paranimpbo, videlicet Gabrihel arcbangelo,
latebat , violari nullis temptationum persecutionibus potuit. Claustra
infidelitalis confringens, aulam pietatis erigens, spiritualibus documentis
discipulos docuit, omnesque gentes in sui nominis conelusione illis
eateclismare precepit, hac fidelibus populis in suis stationibus ecclesias
fundare , in quibus possint orationes Christique servicia digne persol-
vere; unde Petrus, * qui prineeps apostolorum a Deo eligitur, primus »*•
Anliochie fundasse ecclesiam legitur. Qui eciam pontificali benedic-
tione , antequam in eis aliquod sacri agatur officii, dedicare consti-
luit et dotem imponi precepit, ut serviens sibi ab earum facultatibus,
devicta inopia, possit foveri. Ex hac ergo amnionitione , Vualdrada
et Teotfrede ' et uxor mea Scocia nostrique fdii buic ecclesie, quam
episcopali benedictione in honore almi Pétri apostoli nos scimus dedi-
care, dotem imponimus, videlicet modiatani terre, ad vineam que est
sub ipso castro quod vulgo dicitur Bruniola. Consorte : via pluplica ,
imo fronte; alio fronte , concurrente Caramia; ex uno latus, campo
Nortaldo; alio latus, vinea Natale. Quam donalionem cum omni firini-
tate , Deo cuslodiente, dimittimus.
Acta sunt x kalendas novembris, régnante Rodùlfo rege, anno
m xxxvni ab incarnatione Christi , indicione vm.
Testamentum assercionis : Vualdrada et Teohtfredus et uxor mea
Scocia et filii qui donamus, abjecta falsasuspicione, firmamus.
372.
Caria de Oleres, <le Rosset el de Aquis.
In nomine Domini. Ego Raimiiudus et frater meus Petrus Ugo, de 28Mart.l09â
' Idem qvù sup. (un. 342, 359, 367 et 368) vocatur Gausfrcdus de Riannis.
1. iS
378 CHARTULARIUM
Rosset, donamus Domino Deo et sancte Marie, semper virgini, sanc-
toque Victori martyri, monasterii Massiliensis , et domno abbati Ri-
cardo, monachisque omnibus in jam dicto monasterio Deo militantibus,
tam presentibus quam futuris , corpora et anima nostras , eo tenore ut
monacbi effitiamur. Et donamus cartam parlem quam habemns in eastro
de Oleres, ad proprium alodem, Deo et sancto Victori, et in alio
honore, quantum ibi habemus vel liabere debemus, aut ullus homo
vel femina per nos. Donamus preterea quartam partem de Castro Rossei
quam ibi habemus vel habere debemus, aut ullus homo vel femina per
nos. Donamus etiam totum alodem nostrum quem habemus in civitate
Aquis , tam in domibus quam in campis vel agris aut curtis aut pratis
aut pascuis, cultis vel incultis, vel in omnibus omnino rébus, quan-
tum ibi habemus vel habere debemus, aut ullus homo vel femina
per nos. Hec autem omnia , etc. Sane si hanc scripturam donationis
nostre aliquis parentum nostrorum , sive magna parvaque persona , in-
fringere aut disrumpere temptaverit, non hoc valeat vendicare; sed
si aliquid possidere videtur per nostram donationem de alio nostro ho-
nore, hoc omnino perdat et beato Victori restituai, et hec donalio
nostra in jam dicto monasterio firma et inconvulsa semper permaneat ;
etille, quisquis fuerit, si in pertinacia mentis sue persteterit, parlem
et hereditatem cum Juda Iraditore, aeternaliter obtineat, et insuj)er v
libras auri persolvat.
Facta carta donationis v kalendas aprilis , anno millesimo xcn doini-
uice incarnalionis.
Signum Raimundi. Signum Pétri Ugonis, qui banc cartam donatio-
nis scribere fecimus et testes firmare rogamus.
373.
Carta sancri Stephani de Braz.
Chc. 1060. Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante suffra-
gia, etc. Ego Poncius de Braz et uxor mea Balda et filii nostri Leu-
taldus et Wilelmus et Arbertus et Ugo et Fulco , de salute animarum
nostrarum solliciti, . . .facimus donalionem omnipotenti Domino et sancto
SANCTI V1CÏOR1S. 379
\iclori, silo inartxri, ejusque monasterio , haud procul a civitale Mas-
siiia fundato, et abbatibus ac nioiiachis perpetim inibi militanlibus ,
de alode nostro (jueni habemus in comitatu Aquense, infra terminum
de caslro quod Dominant Braz, bec est ipsa ecclesia sancti Stepbani.
Ego Foncius et nxor niea et £11 ïi mei donamus omnia que ibi babemns,
et homines per nos, id est in primiciis, in offerendis, in cimiterio, in
baptisterio,et ipsa condaniina que nominant Causalone. Et babet con-
sortes : de uno latere, flumine Causalone, et de aliolatere, sicut aqua
vergit; et in alio loco, terrain que nominant ad Caironem, que dédit
tidelis meus Poncius Felicis. Ego dono et firmo sua donatione, et ipsas
terras nominalas donamus ab integro, ciim decimo et cum tasca; et in
alio loco, unam semodiatam de planterio, de Dodone, quem dédit Pon-
cius Felicis ad sanclum Stepbanum, que est in terra a la Pereda , juxta
vineam de Sperantio. Et si aliqisis demeis fidelibus terrain donaverint,
ego dono et firmo ad propvium alodeni. Hee omnia supradicta sine
ulla diminutione donamus supradicto monasterio, ut ab bac die abbas
et monacbi ejusdem monasterii sine ulla interpellatione teneantetpos-
sideant ; et qui istam uôstram donationem inquietare vel minuare vo-
iuerit, iram omnipotenti Deo et sanctis ejus veniat super ipsum, et su-
per omnia que sua sont; et in antea nostra donatio firma permaneat,
omnique tempore.
Ego Poncius, films Christofori, et Alsennaet frater meus Mataronus
el nepos meus Atanulfus, donamus, pro redemptione animarum nos-
trarum vel parenlum nostrorum , Domino Deo et sancto Victori mar-
tyri Massiliensis, el monacbis ejus, tam presentibus quam et futuris ,
de alode nostro quem habemus in comitatu Aquense, in castro * quod (' 89.
nominatur Braz; et sunt ipsas terras infra terminum sancte Marie que.
est ad Salam Ratald. Terras cultas et incultas et pratis et cum omnino
rébus que ad ipsa terras pertinent donamus supradicto monasterio , ut
servi Dei teneant et possideant. ... Et insuper dono ego Poncius et
uxor niea Agnes et filii mei terra que est ad ecclesiam sancti Ste-
piiani.
Leutaldus firmavit. Wilelmus firmavit. I go firmavit. Nizezius firma-
\it. Kainoardus Aisomegua firmavit. Poncius de Castello Vero iirmavit.
380 CHARTULARIUM
Teutbertus Mataronus firmavit. Poncius Gordonus firmavii. Atauulfus
firmavit. Poncius Folcberius firmavit.
374.
Cire. îooo In nomine Domini nostri Jesu Christi. Ego Nizezius facio donalio-
npiu Domino Deo et sancto Victori, suo gloriosisimo martyri, ejusque
monasterio Massiliensis , et monachis, tam presentibus quanque i'utu-
ris, de meo bonore quem babeo in Castro quod nominant Braz,
un um mansum , qui fuit de Duranto de Braz et de Uperta , uxore sua ; et
ipse mansus fuit de uxore mea Arsinna. Et ego INizezius dono escam-
mis1 ad uxorem meam Arsinnam, de duobus mansis medietates , de
uno <jui fuit de Sperantio, et de alio qui fuit de Rainardo ; et alias me-
dietates ad sanctum Yiclorem de ipsis mansibus supra scriptis dono.
Poncius et Wilelmus et Ugo et Bertrannus, filii sui , firmayerunt.
Arlulfus de Guarda firmavit. Poncius Bainaldus firmavit. Fulco de
Riannis firmavit. Gosfredus Aimo firmavit. Rodulpbus Teubertus firma-
vit. Laufredus Merulus firmavit. Aicardus Trencanovas firmavit. Arlulfus
Chaym firmavit.
375.
Karta Sancte Marie de valle Guarildis.
55 mai. loi». Dei omnipotentis nutu omnia disponentis. Ego Guido, filiusTruanni,
una cum fratribus meis Heldeberto et Ugone, amore supei'no animali ,
pro remedio animarum nostrarum parentumque nostrorum , facimus
donationem omnipotenti Deo ejusque monasterio , non longe a Massi-
lia fundato, quod est consecratum in honore Domini nostri Jesu
Christi ejusque genitricis et sancti Victoris, martyris gloriosi, sancto-
rumque apostolorum omnium, et congregationi ipsius loei, presenti el
future; que donatio est quedamhereditas, nobis obveniens jurepaterno,
sita in comitatu Aqueuse, in valle vel loco Guarildis denominato, ad
Sanctam Mariam sive ad Sanctum Medardum. Donamus igitur quicquid
exnostra hereditate ibidem inveniri potest et quantum ad nos pertinel
1 T'ort. pro in escambium. Vid. sup. u. 3-i-i.
SANCTI VICTORIS. 3»1
usque in exquisitum , cum campis, \ineis, pratis, pascuis, silvis , gat-
ricis, uglatis , arboribus poniiferis et impomiferis, aquis aquarumve
decursibus, cum accessu vel exilu suo. Igitur ego Guido et fratres mei
Heldebertus et Ugo banc donationem scribere rogavimus et testibus
firmandam tradidimus, optantes eam omni animo firmam ac stabilem
inconvulsamque perrnanerë perpétue, accipierites de tbesauro predicti
monastefii aliquantulum precii.
Kacladonatio bec anno incarnationis dominice millesinio xlh, indi-
lione vin. Àcta publiée apud Arelatem, in presencia domni Raimbaldi'
presulis, atque Jqsfrédi*, marcbionis Provincie, et ceterorum rî'obi-
liuni, m feria,vni kalendarum junii.
Siquis vero contra banc donationem ire (quod absit) temptaveril ,
nos videlicet aut aliquis successorum nostrorum, aliquave undecum-
que oppbsila persona, cogalur in vinculo solvere optimi aurilibras m;
insuper, omnibus Dei maledictionibus subjacéns , cum Juda Scariolii
in inferno inferiori dampnetur, donatione bac inconvulsa ac stabili iu
perpetuum permanente, cum stipulatione subnixa.
Josfredus, cornes sive marcbio Provincie, firmavit. Ego Ci ui do, auc-
tor bujus donationis, manu propria firmavi. Poncius, fflius Guidoriis,
firmavit. Ugo , filius Guidonis, firmavit. Uxor Guidonis \imerudis
firmavit. Heldebertus, frater Guidoni, firmavit. Hugone, frater Gui-
doni, firmavit. Domnus Raimbaldus archiepiscopus firmavit. Gtrichi-
rannus canonicus firmavit. Aimericus de Laurada, Fulcbo de Auriol,
Rïcbardus de Laurada firmaverunt. Wilèlmus et Fulcbo, vieécomites
Massilie, firmaverunt. Poncius , episcopus Massiliensis , firniavit. Arnul-
fus, filius Poncii de Guarda, firmavit.
376.
Carta île valle Gaiildis.
In gestis priscoium patrum legimus quod auclores anlique îegis de- (OS56.
creverunt , quatinus quilibet bomo res suas in alterius voluerit tradere
potestatem, firmam obtineat liberlatem , atque libéra m babeat fîrmita-
' RainibalHus arcliiepiscopu» Arelatensis. * Gaufredus I.
382 CHARTl LAR1LM
tem vendendi, donaudi et quicquid voluerit faciendi. Quapropter ego
\rnulfus et uxor mea Constancia et filii mei Arlulfus etPoncius ac filie
mee Aclias et Poncia , peccatorum nostrorum immanitatem considé-
rantes et in futurum nobis prospicientes , per hujus scripture auctori-
latem , facimus donaùonem vel venditionem omnipotenti Domino ac
sancto Victori , mai tyri glorioso , ejusque monasterio , non procul * a
civitate Massilia fundato, et abbatibus ac monacbis, perpetim inibi
mditantibus, de alode nostro cpiem babemns in comitatu Aquense,
in valle Carillis , in territorio ville Sancte Marie vel Sancti Medardi ;
duos videlicet inansos , unuiu quem excoluit boino nomine Michael,
alium quem excoluit homo nomine Hubertus, cum apeudiciis suis,
lerris scilicet cultis et incultis, vineis, pratis, pascuis, garricis et ugla-
tis, arboribus pomiferis et impomiferis, aquis et eartim decursibus, et
omnibus omnino rébus ad eosdem mansos pertinentibus. Sane si quis
homo , nos aut aliquis heredum nostrorum, vel aliqua opposita per-
sona, banc donationem vel venditionem disrumpere vel inquietare vo-
luerit, non valeat implere; sed cogatur reddere precium centum soli-
doruiu et solvere uuum mansum optimum, de alode nostro, quod est
situm in castello quod nominatur Guarda, in comitatu Tholonense, et
ipsum omnino ab integro , ac donalione deinceps fîrma et stabili per-
manente, etc. Donamus etiam omnia quecumque in eadem valle vide-
bamur habere, excepto uno manso quein olim dederamus ad feus
( Juarnerio caballario.
Facta donatio hec anno jncarnationis dominic;e millesimo lvi, in-
dicione vmi, epacta xx.
Ego Arlulfus et uxor mea Coslantia et filii mei suprascripli filieque
meœ banc donationem scribere jussimus, ac manibus nostris firmavi-
mus, et testes firmare rogavimus. Aiumlfus ipse donator firmavit. Pon-
cius Àrdradus firmavit. Petrus Acutus firmavit. Poncius Fulcho firma-
vit. Carbonellus, filius Coxardi, firmavit.
Ego quoque Isnardus, pio remedio animae mea; filiique mei, mea
voluntate secuti, rogatus, dono de quodam manso, quem excolit Mi-
chahel, medietatem de ipsius mansi de decimo , pro quodam equo.
SANCTI VICTORIS 383
377.
Carta Sancti Medardi.
In Dei nomine. Ego Kainaldus et filius meus Ponlius, pro unocaballo 1 oas
de lx solidos, sed magis inspirante omuipotentis Dei clementia, pro
animas nostras facimus donationem eidem omnipotenti Domino, deea
quenobis contulit et sancto Victori , suo martyri, ejusqiie monasterio.
aud proeul a civitale Massilia fundato, et abbatibus ac monacbis inibi
militantibus, id est de alode nostro quem babemus in comitatu
\quense, in villa que noncupanlSancla Maria vel Sancto Medardo, ab
integro , quantum nobis pars advenit, exceptis duos mansos, ununt de
Michabel et aliumde Guarnerio. Sane si quis, etc.
Facta donatio ista anno incarnationis dominica- millesimo xxxvtn,
indieione vu, régnante Cona imperatore.
Ego Rainaldus et filius meus Pontius banc donationem scribere feci-
nius et manus proprias roboravimus, testibusque supteranexis firman-
dam obtulimus. DomnaGualdrada lirmavit. Norlaldus firmavit. Coixat-
dus firmavit. Giraldus et Leofredus firmaverunt. Theubertuset Ainardus
firmaverunt. Poncius Bermundus et Bonus Pars firmaverunt. Isnardus
Merlus et Poncius Ingilvinus firmaverunt. Poncius Nortaldus firmavil.
Àrnulfus de Mairanicas firmavit. Maisigna firmavit. Poncius et Petrus,
filii Arnulfi, firmaverunt.
378.
Carta Sancti Medardi in valle Garildis.
Di\ ina inspirante elcmeueia et ejus benignissima opitulante suffira- 1033.
gia, etc. Ego Rainaldus et filii mei Poncius et Nevolongus et uxor
mea Odila et filiis nostris, de sainte animarum nostrarum solliciti, . . .
* fecimus donationem omnipotenti Domino et sancto Victori, suo mat- f° 90.
tvri, ejusque monasterio, baud proeul a civitate Massilia fundato, et
abbatibus ac monacbis perpetim inibi militantibus, de alode nostro
quem babemus in comitatu Aquense, in valle que vocatur Guarildis,
in territorio ville Sancti Medardi, id est duos mansos eum apendiciis
384 CHARTULARIUM
coruin , scilicet , unum quem excoluit Loterius presbiter, alium (juem
excoluit Durandus Composittts, quem Nortaldus, fidelis meus, minis-
Iralis Bruniole, et, ipso rogante vel consiliante, donamus atque cedi-
mus, ut ipse particeps sit et filii ejus uxorve nobiscum in elemosinam
(juaiu facimus supradicti sancti, et raeam partem eeclesie sancte Marie,
cum Iioe quod Nortaldus tenebat de presbiteratu; donamusque ipsos
mansos jam supra dictos cum campis cultis et incultis, etc.
Facta donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xxxni ,
inditione ', régnante rege Alamandorum seu Proventie.
Ego Rainaldus cum filiis meis et uxor mea Odila hanc donationem
firmavimus, et testibus supter adnexis firmare rogavimus. Nevolcngus,
filius Rainaldi, firmavit. Bernardus presbiter firmavit. Wadus pres-
biter firmavit. Dado firmavit. Isnardus Teuberti firmavit. Poncius Ber-
nuindus firmavit. Isnardus Merlus firmavit. Nortaldus firmavit. Pon-
cius Coxardus firmavit. Aldus firmavit. Poncius Ingilvino firmavit.
379.
Caria de Garildis.
1038. In Domine sancte et individue Trinitalis, Patris videlicet et Filii et
Spiritus Sancti, unius omnipotentis nomine. Ego Petrus, filius Go-
drani, et mater mea et fratres mei, cogitantes de salute animarum
nostrarum et de spe future retribuiionis, providemus nobis in
f'uturum, ut, cum defecerimus de bac vita, retribuatur nobis merces
eterna. Et ideo donamus atque offerimus eidem omnipotenti Deo sanc-
tissimoque ejus martyri glorioso aliquid de proprio jure bereditatis
nostre, quod est in comitatu Tbolonense, in territorio quod pertinet
ad villam que nominant Salela ; et est medietatem de manso quem e\-
colit liomo nomine Rodulfus. Igitur ea ratione donamus hanc dona-
lionem ad sanctum Victorem,ut servi illius teneant et possideant in
perpetuum , et pro peccatis nostris parentumque nostrorum interces-
sores existant; nulliusque <^rdinis persona abstrabere présumât eandem
nostram donationem. Nempe si nos aut nostri beredes aut aliqua per-
' Niimerus deeit.
SANCTI VICTORIS. 385
sona contra liane donationem insurgere temptaverit, vindicare istud
non valeat, secl cogatnr exsolvere auri oplimi libras v, etc.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice niillesimo xxxvm,
régnante Cono iniperatore.
Ego Pet rus et mater mea Constancia et fratres mei Cavallerius et
Poncius et Theofredus banc cartam fieri jusserunt, et proprias manus
suas firmaverunt , et testes fîrmare rogaverunt.
380.
Karta de Garildis.
In Dei omnipotentis nomine. Ego Guidbertus, filius Dragonis, . . . 1037.
douo ununi mansnm in Fnrno Calcario, omnipotenti Deo et sancto
Victori martyri Massiliensi , et monacbis ejus, tam presentibus quam et
hitiiris, jure perpetuo, et quiequid ad ipsum mansum pertinet, in
campis, in vineis, in terris cultis et incnltis, arboribns pomiferis et
impomiferis , et in omnibus omnino rébus ; totum ab integro dono
omnipotenti Deo et supradicto martyri ac monacbis ejus, ut orent
omnes pro salute * mea parentumque meorum , et pro sainte seniorum ,-.
meorum qui mibi ipsum mansum dederunt. Et est ipse mansus in
castro quod vocant Furnum Calcarium, in comitatu Tbolonensi, quem
excolit bomo nomine Bladaldus. Sane si quis, etc.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvu,
régnante Cono imperatore.
Ego Guidbertus banc cartam fieri jussi et propria manu firmavi, et
testes firmare rogavi. Josfredus1 cornes firmavit. Rostagnus Porcelletus
firmavit. Rostagnus firmavit. Feraldus, filius Brunencbi firmavit. Pon-
cius, episcopus Massiliensis, firmavit. Wilelmus et Fulcbo vicescomites*
firmaverunt. Aguarnus de Rosseto firmavit. Rotballus, filius ejus, fir-
mavit.
' Oaafivilns 1, cornes Provincic * Vicecomites Massili».
4SI
386 CHARTULÀRIUM
381.
Carta de Garillis.
1039. In Dei omnipotentis nomine. Ego Wilehnus, filius Àrlulfi,
dono unum niansum in valle Garilde , ornnipotenti Deo et sancte
Marie sanctoque Victori martyri Massiliensis , et monachis ejus, tani
presentibus quam et futuris, jure perpetuo, et quicquid ad ipsum nian-
sum pertinet, in canipis, in vineis, in terris cultis et incultis, arboribus
pomiferis et impomiferis, et in omnibus omnino rébus; totum ab in-
tegro dono ornnipotenti Deo et supradicto martyri ac monachis ejus,
ut orent omnes pro salute mea parentumque meorum. Et est ipse
mansus in territorio Sancti Medardi, in comitalu Aquense, quem ex-
cholit liorao nomine Geruneulus. Sane, etc.
Facta hec donatio anno incarnationis dominice millesimo xxxvim,
régnante Chono imperatore.
Ego Wilehnus banc cartam fieri jussi et propria manu firmavi et
testes firmare rogavi. Wilehnus ipse firmavit. Petrus, filius ejus, fir-
mavit. Poncius , frater suus, firmavit. Wilehnus Juvenis firmavit.
Aicardus firmavit. Fulcho, frater suus, firmavit. Arlulfus firmavit.
Rostagnus de Signia firmavit. Fulcho Agarnus firmavit.
382.
Carta de Novolas.
1036. Dei omnipotentis opitulante clemencia, etc. Ego Fulcho1. de salute
anime mee sollicitus , dono , de ea que ille mihi contulil ,
ornnipotenti Domino et sancto Victori martyri ejusque monasterio,
ubi sacrum corpus ejus requiescit, apud Massiliam civitatem fundato,
aliquid de hereditate mea, que mihi sorte divisionis contingit et a pro-
genitoribus meis Wilelmo et Acilena mihi jure hereditario provenil.
Et bec omnia sunt in comitatu Tholonense, in valle que vocatur Gua-
rilde, in villa que dicitur Novidas, hoc est in ipsa villa sive in castrum,
' Fulco, filius Guillelmi II, vici-comitisMassilise
SANCT1 VICTORIS. 387
cuni terris cultis et incullis, cum vineis et pratis, cura silvis et garri-
cis, et cura omnibus ad ipsius ville pertinentibus, etc.
Facta est autem donatio bec anno incamatiotiis dominice millésime
\xxvi, iuditione mi.
Ego Fulcho banc donationem manu mearoboravi. DomnusPontius'
pontifex firmavit. Wiielmus5, frater ejus, firmavit. JoslYedus, i'rater
ejus , firmavit. Wilelraus et frater ejus Arlulfus, filii Arîulfi, lirmaverunt.
Constancius firruavit. Artaldus iirmavit. Girunculus lirraavit. Âicardus
iirmavit. Arnull'us firmavit. Rotballus firmavit. Fulcho firmat.
3.S3.
De agio Garildis. f- 91.
Brève de accaptibu* «juos (rater tiarnerius lecir ex multis locis al tari consecrato in Vite. 1070.
honore sancte Marie et sancti Victoris niartyris ÎMassiliensis inonasterii.
Ego frater Barnerius accaptavi ad propriutn aiodiura n niansos de
Arnulfo de Guarda et de sua taulière Constancia et a liliis Bliabusque
suis, hoc est mansum de Michahele, filio de Rogeriri, et mansum de
liperto, fralre de Ebrardo Uagaloso. El donavi ipsi Arnulfo mulie-
rique ejus, pro manso de Michahele, centurn solidatas, grandes et
largas; et, pro manso de l petto, donavi ipsi Arnulfo ununi îmihim
et duos raodios de annona et duos de vino. Accaptavi eciam de ipso
Arnulfo xu sextariatas de terra; et accepit ipse Arnull'us pro ipsa terra
i verrum. Terminalur aulera ipsa lerra,ab oriente, podio de Sancia
Columba ; a meridie, toro Boteto; ab occidente, fonte Molnari. Ac-
captavi mioque de Garnario de Melna et uxore sua n campos, ad
Sanctum Stephanum, unum supra viam, aiium suptus viam; et donavi
ipsi Garnerio pro islis carapis xn solidos. Accaptavi etiam de ipso
Garnerio unuin campum ad Morarias; et donavi i verrum. In terri-
torio de Roca Barone, accaptavi similiter de ipso Garnerio campura i,
ad guadum de Corio et juxta faxiam de Bicao; et donavi ipsi Garnerio,
projsto campo, v solidos et duos modios de annona et n modios de
1 Pbntius II, episcopu» Ma6silii'nsis. * Guillelmus Juvt-nis, viceconns Ma«><iliic,
iid.1 rum traire ( iaufritlo.
H88 CHARTULARIUM
vino. Accaptavi de ipso Ricao de Furno Calcherio supradictam
faxiam de terra; etdonavi ipsi Ricao i equam et i pullinum masculum.
Accaptavi juxta ipsam faxiam, de Pontio Fulcone, n campos, i super
viani , et alium subtus viam ; et donavi ipsi Pontio x solidos. Accaptavi
eciam de Pontio Fulcone et de Lamberto de Melna i campum in terri-
torio de Roca Barone : terminatur autem ipse campus, ipsa Saleta, ab
oriente; a meridie, Quincioneto; ab occidente, fluvio Niciola. Acap-
tavi de Guiberto de Cagnosco et de Isnardo Alieno ipsam parro-
chiain de Roca Barone, cum medietate decimi et de pane et vino et
de carne, et cum totis primitiis suis et offerendis et quarentenis el
cimiteriis; et pro ipsa parrocbia, donavi ipsi Guiberto i vacam, et ipsi
Isnardo xx solidatas. Et acaptavi de supra nominato Isnardo Aileno
medietatem de decimo de manso de Micbabele, quem «omparavi de
Arnulfo de Garda , in villa de Gaireldis. Donavi autem pro ipsius
decimi medietate ipsi Isnardo i caballum. Hec autem omnia accapta\i
in valle Gaireldis et Sancti Medardi.
In territorio autem de Bersa, acaptavi ecclesiam sancti Stepliani ,
de domno Dodone ' et de sua muliere et filiis suis ; et domnus Dodo
ipsi ecclesie2 in sponsalitium mi sextariatas de terra, in Ferlerias, que
fuerunt de Arnulfo Curvo. Wilelmus et Pontius3 archiepiscopus , fra-
tres ejus, donaverunt i semodiatam de terra culta; et habet consortes :
de uno latere, fluvio ÎNiciola; de alio latere, via puplica. Domnus
Arbertus donavit sextariatas un. Garantus donavit de vinea culta quar-
tariatam imam, cum ipsa terra que est juxta ipsam vineam. Donavil
Heldebertus faber de vinea culta semodiatam imam, et de terra culta
sextariatas n. Aldebertus, filius Rainaldi, donavil de terra sextarada
una. Domnus Rainaldus donavit sextaratas un ; Constancia et filii sui,
sextarala i; Dalmatius, sextariatas u ; Petrus Rostagni, u. Donavil
Senioretus de terra que ad suam partent advenit. Donavit Petrus et
Senioretus et Guilielmus terram in qua stat ipsa ecclesia, et que est
circa et prope ipsam ecclesiam. Donavit Framaldus de terra modiata t.
Donaverunt Stepbanus et Bladinus sextariatas vi. Donavit Dalmatius,
1 Dodo de Castro Rainardi. * Pontius II de Castro Rainardi, archiepis-
* Suppl. : dédit. copus Aquensis, cire. 1048 — 1060.
SANCTI VICTORIS. 380
de valle Saloardo, semodiata i; aliam terrain, ad Resclausam. Donavit
Saturninus faber semodiatas n, que tenet se ipse cum ipsa lerra domni
arcbiepiscopi ; Teubaldus Calvus quarta i,et de prato quod est ad
Calamellas ; et ego ipsi Teubaldo pro ipsa quartarada dedi ununi cotuni.
Donavit et Saturninus supra nominatus x semodiatas inter m locis. Et in
ipso podio de SanctoStepbano, donavit Germanus et Arnaldus,filiuse jus,
et frater ejus Celsus, modiata i de lerra; et, in ipso molino quod est
prope ipsam ecclesiam, Maria, millier Baronis, suain partein donavit.
Luneldis femina donavit simililer suani partein. Wilelmus1 prenomi-
natus, domni Dodoni frater, et mulier sua et filii sui donaverunl
\u semodiatas.
Rainaldus superius nominatus et mulier sua Ermengarda et filii sui
vendiderunt mibi totam terram quam babebant, de via publica usque
ad ipsam ecclesiam sancti Stepliani, et unam quartariadam de vinea,
in clauso Gairaldo Capilleto. Dalmatius superius nominatus vendidit
mibi totam medietatem de errao et cullo , quam babet in piano de
Maliverno et vu semodiatas ad molinum de Ermengarda , et alio loco
m semodiatas, juxta terrain de Petro Rostagno ; et dedi in prècium unum
labailum qui ipsi placuit et mibi quesivit. ïeubaldus Calvus vendidit
mibi vmi semodiatas de terra culta, et dedi ei porcum optimum; ex
bis semodiatis, vu sunt apud podium Brecionis, due in Iscla. Arnal-
<lus Lausenda vendidit mibi, in Iscla, i semodiata de terra, et unam
quartaradam de vinea, in clauso de Andrallo; et dedi ei ununi asinum
optimum. In ipso clauso vendidit unam semodiatam * de terra vinee
F rainaldus Brascavilan; et dedi ci vi solidatas. Garnerius, filins de
Eautuardo, vendidit unam quarlariatam , juxta vineam de Garante; et
dedi ei m solidatas. Ipse Garantus vendidit una quartarada de vinea
in eodem loco; et dedi ei n solidatas. Ibi vendiderunt Ademarus
Peregrinus et Vassarotus semodiatam de vinea ; et acceperunt n soli-
datas. Aldebertus , filius Rainaldi prescripti, vendidit très quartaraJas
de vinea, ad molinum de Madianencous, solidatas x. Infantes de Ar-
nulfo Curvo et sua projenies vendiderunt una semodiata de vinea, in
•
1 Guillelrmu de Castro Rain.irdi.
390 CHARTl LAR1UM
eodem loco ; et dedi eis quatuor solidatas et amplius. Vitalis, famulus
Gulielmi, veudidit mibi unam semodiatam de terra et inculta, de
manso illo qui fuit David in valle de Guculo; et dedi ei unum cotum.
Bemardus Michaelis, filius Guiraldi, donavit se et quartariatas m de
% inea sanclo Victori et nobis : unam ex eis in campo Rotondo ; al-
lerani ex eis in elauso ad Angulum; terciam ad Sanclum Stephanum,
< juam comparavit de Iscardo et sua muliere Ermenganda , unum asinum.
Donavit insuper quartadrada de vinea cum uno nogerio , que fuit de
Bricione, (pie ad Sanctum Lainbertum est; et comparavit vi denariis.
Nortaldus donavit unam frairescam de vinea, ad Sanctum Stepha-
num. Arnaldus Giniberga ibi donavit suam frarescam de vinea. Arnal-
dus Germanus donavit ibi suam f[ rjarescam de vinea. Jnhannes Pogetus
donavit i dimidiam quarlaratam supra locum de Bersa, juxta vineam
de Rodulib Cerserio. Durandus Malus Punctus donavit dimidiam quar-
laratam de vinea, super lacum" de Bersa. Gaucerannus , filius Rai-
naldi, de Bersa, donavit m semodiatas de terra Sanclo Stephano.
Insuper domnus Dodonus donavit, filiique sui, totum planum in
Rocoria , de Galeiras ad villam veterem , ab ipsa terra David ad
montem. Comparavi totam tascam de tota terra que est donata, et do-
nabitur aut vendetur in omni honore Sancti Stepbani ; ipsam tascam
comparavi de Ranaldo , tilio Rainaldi , et dedi ei unum caballum. Ac-
captavi etiam in villa Madalgas unam ecclesiam , que prius consecrata
est in honore sancti Christofori, (juam domnus Guilelmus et filii sui
edificaverunt et donaverunt altari quod est consecratum in honore
sancte Marie et sancti Victoris, in Massilie monasterio, et abbati Du-
ce ' '
rando ' ejusque successoribus , ad proprium alodum. Domnus Rogsta-
gnus, archiepiscopus Aquensis , cum consecrasset eam, cum canouicis
suis, coram omnibus ibi adstanlibus, donavit omnia que ibi habebat,
ad semper habendum, jam dieto monasterio sancti Victoris. Domnus
Guilielmus jam dictus in sponsalitium eidem ecclesie sancti Christofori
donavit, cum liliis suis, i campum qui est ad Ultmedam de manso An-
sois, et unam quartariadam de vinea, in loco qui dicitur ad Faisas. Et
1 Durandus abbas 1060 — 1064.
SANCTI V1CTORIS. 39!
domnus Conamus, cum fratribus suis, donavit unam modiatam de
terra culta , ad fontem Trigini , et umim quarta de vinea, in clauso
Durand clerici, et mediam quartaradam , in clauso Ugusendii. Robal-
dus, filius jam sepe dicli Guilelmi, donavit eidem ecclesie mediam
quartaradam de vinea, in loco qui dicitur ad Faisas, et illam partent
quam babebat in molendinum de Autrigo; et Amalbertus donavit unam
quartaratam de vinea , subter ipsam ecclesiam. Domnus Fulcho dona-
vit unam quartariadam de vinea, in clauso de Pontio Russo; et, in alio
loco, ad Lausam, semodiatam unam; domna Guisinda, i quartara-
dam déterra herma, subtus ecclesiam ; et Martinus Pegatus , unam
quartaradam de vinea; et Pondus Canabutius, i quartaradam, ad Cor-
nialetam, et aliam, in clauso de Benedicto ; et Gunteldis, suam frai-
rescam de vinea herma, que est juxta ecclesiam supra nominatam.
Hec omnia in sponsalitium fuerunt donata jam dicte ecclesie. Domnus
Fulcbo sepe nominatus insuper donavit ununi mansum de Pontio
Ruso, cum campis et vineis, terris cultis atque incultis, arbnrihus po-
miferis et impomiferis, cum ingressibus et regressibus, et omnibus ad
ipsum pertinentibus. Pontius de Madalgas et Constantia, sua muiier,
donaverunt unam modiatam de vinea in Faisas. Amelius de Madalgas
donavit sancto Victori mansuram imam, quam tenere visus estGuido,
et hoc ab integro. Comparavi in ipsa vila de Madalgas très quarlara(Jas
de vinea, que fuerunt de Isnardo monacho, quas mibi vendidil frater
Lupus de Turreves per licentiam domni Pétri ' abbalis et convenais
noslri monasterii ; et donavi in precium x solidatas. Claulendis, filia
Gisifredi Januarii, donavit quartaradam unam. Donavit sepe nomina-
tus Guilelmus Plautinus allari sancte Marie et sancti Yictoris, Massi-
liensis monasterii, medietatem decimi de pane et vino et carne, el
tolam bletonedam ipsam que contra Sanctum Cbrisloforum est , in
costa de Yentrabrin, sicut vadil via de Mairanigas; donavit etiam val-
lonem ipsum, per quem currit fons de Gairardo. Et bec omnia dona-
vit per voluntatem et consentimentum filiorum suorum, et ipsi ejus
filii amant ipsam donationem. Alii bomines de Bersa, omnes hernies,
1 Pitrus I abl.as 1048 — 1061
392 CHARTULARIUM
donaverunt totum decimum (îe omni terra que liabel et habebit eccle-
sia sancti Stepbani.
384.
f* 92. Sponsalkium ecclesie de Garel.
17 j«n. 1048 ? Cum , jam peracto Christi passionis triumpbo, atquetanto resurrec-
tionis nec non et in eelum ascensionis ejiis misterio declarato, per
universi climata cosmi apostolorum doetrina fideliuni mentes lumine
veritatis inflamare cepissel , ac salutiferis legibus baptismatis unda re-
natos bortaretur insislere , preeipue, inter alia que genlibus sunt insti-
tuta precepta, est decretum, per orbem Domino bedificare ecclesias,
nbi ad exorandum et conlaudandum Dominum grex dominicus con-
gregaretur, et , pro suis delictis , oblatis hostiis , veniam precaretur ,
quia, sicut dignum et justum est bominibus digna Deo persohere, ita
et dignum et justum est ut dignis in locis persolvant, quia juxta pa-
truni sententiam , locus \eri sacrificii non est extra catbolieam ecele-
siam. Cujus rei auctorem beatum Pelrum, summum apostolorum
principcm, sacra Scriptura comemorat, cui Dominus celorum , ligan-
dique ac solvendi potestatem promitens, dixit : « Tu es Petrus, et su-
per banc petram bedificabo ecclesiam meam , et porte inferi non pre-
^alebunt adversus ea'. » Hac itaque Jesu Cbristi collatione potestatis,
quidam frater, nomine Aribertus, jussu bone memorie venerabilis ab-
batis Isarni2, condam monasterii Massiliensis animatus, tantisque
cxemplisac teslimoniis roboratus, bedificavit Deo ecclesiam in comi-
tatu Aquensi, in valle Vuareld , quam in bonore sancte Dei genitricis
successor jam predicli abbatis domnus Petrus et ipse abbas, cum fra-
tribussupradicti cenobii, consecrari deposcunt. Quorum precibus dom-
nus Deodatus, Tbolonensis episcopus, monitus jussu domni Pétri,
Aquensis arcbiepiscopi , pi'esentibus canonicis sedis Aquensis, banc
consecraverunt ecclesiam. Itaque in bujus ecclesie dedicatione, ad bo-
norem Cbristi Domini, untversalis ecclesie sponsi, Ugo Lamberlus et
Guarncrius cum uxoribus suis dant m modiatas de terra arabili, non
• Ma»., XVI , 18. » Jsarnus, abbas S. Victoris 102» — 1044.
SANCTI MCTORIS. 393
longe ab eadeni ecclesia , juxta ripam rivi Niciola sitas; et Arnulfus,
films Pontii de Guarda, siraul et uxor ejus donant de terra arabili mo-
diatas n, in valle de Castello Gardino, a BelJo Muro usque in fontem
Sendrer. Item Constantia et filii ejus dant eidem ecclesie semodiata i
de vinea optima, in Castro vel villa que dieitur Matalicas.
LJgo et Lambertus et Garnerius firmaverunt. Arulfus firmavit. Con-
stantia et filii ejus firmaverunt. Ricaus firmavit. Artaldus firmavit. Er-
menrigus firmavit. Benedictus firmavit. Senioritus firmavit. Petrus et
Gadaldus firmaverunt.
Anno dominice incarnationisMXL vin, indicione i, acta sunt bec xv1
kalendas juli , n feria. Johannes monacbus scripsit, domno Petro ab-
bate.
385.
De omnibus ecclesiis de Garel.
Memoria et noticia de conventiis, sive guerpitionibus et gadiis, que io48~ 1061.
acta sunt inter domnum Petrum , abbatem monasterii sancti Victoris
Massiliensis, atque Aribertum monacum sive eeteram congregationem,
at(jue Ricaum de Forcalcherio sive beredes ipsius. Facit ita(jue predic-
tus Ricaus Deo omnipotenti et sancto Victori, glorioso martyri, et ab-
balibus ac monachis prcsentibus et futuris, de omnibus ecclesiis que
sunt constructe vel site in valle Garel, videlicet sancte Marie et sancti
Pétri ac sancti Medardi sanctique Martini, vel si que alie sunt, gerpi-
tionem , de villis vel burgis earum , atque decimo et primitiis , et de
omnibus parrecbiis ac de omni servitio hominum supradictoium loco-
rum , et de omnibus omnino interpellationibus , quas faciebat in eis-
dem ecclesiis vel locis, aut in bis que adeam pertinent. Quasdam etiam
terras, quas dederat per quasdam convenientias, nunc ab integro donat.
Concedunt vero ei domnus abba supradictus ejusque congregatio ut ad
ecclesiam sancti Martini faciat manere suos bomines, ita tamen ut ho-
mines sancti Victoris, si monachi sic voluerint, vicinius jivxta eandem
ecclesiam maneant, et ut supradicti monachi omnem parrechiam ha-
' Dies 17 junii 1048 cad'bat in feriam sextam.
i. so
394 CHARTULARIUM
béant, cum primitiis et cimiterio, insuper et omni decimo, predicto
Ricao unam medietatem decimi tribuente. Et perdonant ei pacem
fractam et tregiia Deu ac sacrilegia que raale egerat, talitenore, ut
neque ipse neque aliquis suorum ullo unquam tempore predicta loca
inquietare aut perturbare présumât , aut horaines eorundem locorum
vel villarum aliquo modo fraudare , aut accipere ad abitandum , vel
distringere audeat vel valeat; quod si factum fuerit, ipse Ricaus mittit
duos mansos in guadium, tali convenientia ut mox incurrant atque a
monachis sancti Victoris perpetim possideantur. Similiter domnus
abba mittit alios duos mansos Ricbao in guadium, eodem tenore.
386.
xr. Brève comemoratorium de partibus ecclesiarum quas Pontius Ful-
cbo in ecclesiis videtur abere, videlicet in sancta Maria in Descensa et
in sancto Johanne simul et in sancto Martino nec non et in sancto
Laurentio atque in sancta Maria de Colubraira. Ego namque Pontius
Fulco in bas supradictas ecclesias quicquid mibi ex mea parte prove-
nit, hoc dono totum , cum terris cultis et incultis que adjacent ecclesiis
"• illis, ex integro *, Domino Deo et almi siartiris Victoris , et monachis
perpetim ibi Deo servientibus, pro remedio anime mee et patris mei
simul et matris mee et omnium parentum meorum. Si quis autem hoc
donum adnullare temptaverit, perpétua maledictione jactus succum-
bat, nisi resipiscens veniam Deo dederit.
Ego Pontius Fulcho libenti animo firmo et présentes firmare rogo.
Isnardus firmavit. Wido firmavit.
387.
Sœc. xi. Brève de quadam terra quam Pontius Fulcbo donat Domino Deo et
sancto Victori ; que est ipsa terra in valle Garildis , et est sita juxta
strata pluplica, et ex alia parte, fontem currentem in descensu Niciole,
et alia parte, terrain quamdam de manso quem excolit Guinabertus,
et insuper usque in choronam montis ; et , sicut est deguidata ipsa
SANCTI VICTORIS. 395
terra, ita eam dono sancto Victori almique genitricis Dei Marie, ita ut
nullus lioc contrariare audeat is quibus eam ad tenendum tribuo. Si
quis autem annullare temptaverit, jaculo perpétue maledictionis m-
currat, nisi resipiscens veniam Deo dederit. Isnardus firmat. Pontius
firmat.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica , lex consistit romana, etc.
Et ego Pontius Fulco dono ad sanctum Victorem de vinea modiata i ;
de uno latus, vinea de Berno; et de alio la tus, sponsalicio de sancto
Medardo, pro anima mea et propter solidatas v; et donatio istaet ven-
dicio firma et stabilis permaueat omnique tempore.
388.
Alia.
In nomine sancte et individus Trinitatis, Patris videlicet et Filii et Sœc. XI.
Spiritus Sancti, unius omnipolentis nomine. Ego Ugo et uxor mea,
nomine Guisinna , cogitantes de salute animarum nostrarum , . . . .
donamus atque offerimus eidem omnipotenti Deo sanctissimoque ejus
martyri Victori glorioso, aliquit de bonorem nostram, quod est in co-
mitatu Aqueuse , in territorio quod pertinct ad villam Sancte Marie de
Gaireld ; et in aliut caput de villa, ferraginem unam et prope ecclesiam
sancti Medardi. Donamus unam semodiatam de terra juxla rivulum
de fonte. Igitur ea ratione donamus ad sanctam Mariam et ad sanctum
Yictorem, ut servi Dei leneant et possideant in perpetuum, et pro
peccatis nostris parentumque nostrorum intercessores existant, nullius-
que ordinis persona abstraere présumât eandem nostram donationem.
iNempe si nos aut nostri beredes aut aliqua persona contra banc do-
nationem insurgere temptaverit, vindicare istut non valeat, sed cogatur
exolvere auri optimi libras quinque, etc.
Cuisina firmavit. Ugo firmavit. Pontius, filius ejus, firmavit. Lam-
bertus firmavit. Garnerius firmat.
396 CHARTULARIUM
389.
Alia.
Cire. 1070. jn nomiue Patris et Filii et Spiritus Sancti. Brève de honore que
habet in valle de Gairel Petrus Guilelmus.
Ipse Petrus Guilelmus et uxor sua et filii sui donant Domino Deo
et sancta Maria et sancto Victori martyri, in monasterio Massiliensi, et
ad monachos ejusdem loci, totam suam honorem quem habent in
valle de Gaireld , ad alodum francum , sine ullo convenimento de ser-
vicio; et propter istam honorem dédit ei Ugo Guilelmus l solidos.
islam honorem lenebant a feu Guilelmus Ainardus et Pontius Ainar-
dus; et ipse Vilelmus Ainardus et uxor sua et filii sui et Pontius Ainar-
dus donant Domino Deo et sancta Maria et sancto Victori martyri, sine
ullo retinemento de servitio ; et propter istam honorem dédit Ugo
Guilelmus Guilelmo Ainardo et Pontio Ainardo lx solidos.
390.
Cire 1070. Ricaus de Forchalcherio dédit Arberto de castro de Brac, suo genre,
totam illam honorem quem habebat in territorio in valle de Gaireldis,
que apprehendit cum sua muliere; et Arbertus de castro de Bracc
donat ad Aldeberlo et ad Fulchone Dodone totam suam partem de
honore que habebat in territorio de Longues, ad alodem francum, per
Ricau. Et Arbertus ipsam honorem, que excambiavit et Ricaus in valle
de Gaireld , donat Domino Deo et sancte Marie et sancto Victori ad
" ce
alodum, pro redemptione anime mee. Guilelmus Ainardus et frater
ejus Pontius tenebant a feu de Arberto , et Guilelmus Ainardus et Pon-
tius Ainardus vendiderunt Ugoni Guilelmo monacho xx solidos. Et
istam honorem donaverunt filii de Ricau ad sanctum Victorem , Aicar-
dus et Gauzfridus et Alfantius et Autrannus et Petrus; et dédit eis Ugo
Guilelmus monachus xxv solidos, et monachi apprehenderunt filium de
Ricau Petroni Ricau pro monzia. Et istam honorem donaverunt ad
{°93 sanctam* Mariam et sancto Victori , sine ullo retinimento de servitio.
SANCTI VICTORIS. 397
391.
Alia.
In nomine sancte el individue Trinitatis. Brève de salinis de Pontio 1079 — H03
Atbanulf, que donavit ad sanctam Mariam de Gaireld et ad sanctum
Victorem in monasterio Massiliensi, et ad monachos ejusdem loei, qui
ibidem sunt vel futuri erunt, in presentia domni Richardi , abbatis
Massiliensi. Et istas salins donat in tali convenientia , ut de illa sale que
ibi monacbi fecerint, aut alius bomo fecerit per monacbos, medietatem
reddant ipsi Pontio Àtbanulfi. Et istas salins sunt juxta illas de Gau-
zeranno de Bersa ; et, e\ alia parte, sunt illas de Pontio Aldeberto. Et
dédit propter istas salines Ugo Guilelmus monachus a Pontio Àtanulf
un u m caballum optimum de tribus annis. Istas salines, sicut supra
diximus, donat Pontius Atanulfus et uxor sua et filii sui vel filie ad
sanctam Mariam , matrem Domini, et ad sanctum Victorem et ad mo-
nacbos, pro animabus suis vel parentum suorum. Et qui istum donum
inrumpere voluerit , maledictio Dei omnipotentis sit super eum.
392.
Alia.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Guarnerius et uxor Sœc XI.
mea, nomine Sulponia, cogitantes de sainte animarum nos tr arum, . . .
simulque et propter xu solidos de denarios, quos debebamus ad Ber-
nonem presbiterum, capellanum sancte Marie, donamus atque offeri-
raus omnipotenti Deo sanctissimoque ejus martyri glorioso Victori,
aliquid de alode nostro quod est in comitatu Aquense, in territorio de
villa que vocatur Gaireld , videlicet , de duos campos que sunt in manso
Gairini; et ipsi campi sunt a sancto Stepbano , unus subter viam et
alius super viam; et in cainpo que super via est, fraternitate mea et
fraternitate fratri meo Lamberto. Igitur ea ratione donamus, ut servi
Dei teneant et possideant in perpetuum, et pro nobis apud Deum in-
tercessores existant. Nempe si nos aut nostri heredes aut aliqua per-
398 CHARTULARIUM
sona contra hanc donationem insurgere temptaverit, vindicare non
valeat , sed irain omnipotentis Dei incurrat , insuper et in vinculo
unam libram auri componat, et donatio bec firma in perpetuum
maneat.
Ego Garnerius manus mea firmo et testes firmare rogo. Sulponia
firmat. Ugo firmat. Lambertus firmat.
393.
Alia.
Mart. In De noraine. Ego Petrus et uxor mea Maria et filii mei, inspirante
Sœcul. XL omnipotentis Dei clementia, pro animabus nostris et pro filio nostro
Clémente, pro eo quod est nutritus litteras in mbnasterio sancte Marie ,
quod est in territorio Sancti Medardi, facimus donationem eidem omni-
potenti Deo,de bis que nobis idem contulit, et sancte Marie et sancto
Victori, suo martyri, ejusque monasterio baud procul a Massilia civitate
fundato , et abbati ac monacbis inibi militantibus, id est, de alode nostro
quem babemus in comitatu Aquense, in villa que nuncupatur Sancta
Maria vel Sanctus Medardus , quantum mibi pars advenit de manso
patris mei . qui est in circuitu Sancti Medardi ; et in alio loco , juxta
Niciola, totam partem meam. Sane si quis banc donationem inquietare
voluerit, cogatur exolvere tantum et alium tantum, etc.
Facta autem donatio ista in mense martio. Et insuper de vinea se-
modiata i, in Tarascone. Régnante Domino qui celi sedet solio. Ego
Petrus et uxor mea et filii mei banc donationem scribere fecimus et
manu propria roboravimus, testibusque subter adnexis firmandam
obtulimus. Lambertus, filius ejus, firmavit. Lentardus firmavit. Isnar-
dus presbiter firmavit. Casto firmavit. Pontius Tornator firmavit.
Terra que donat Petrus et filii ejus ad sancta Maria et sancto Victori,
pro uno caballo medio, campo uno ad Morarias : de uno la lus, terra
de Arnulfo; de alio latus, terra sancti Victoris.
SANCTI VICTORIS. 399
394.
Alia.
In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Ego Gozfreckis de Melna, Stecul. XI.
filius Ugone et filius Guisinna, fatio donationem Domino Deo et sancta
Maria et sancto Victori , suo martyri , ejusque monasterio Massiliensi ,
et ad monachis, tam presentibus quam futuris, pro remedium anime
mee, de condamina que est in vallo Garilde una medietate. Et liabet
consortes : de uno latus, via phiplica, et, de alio latus, Niziola fluvio,
et, de alio latus, rivo que discurrit de molendino.
Pontius Ugo firmavit. Guisinna firmavit1.
395.
Auctoritas etenim jubet et ecclesiastica lex romana, ut qui quali- Sœcul. xi.
cumque rem suam transfundere voluerit, per paginem testamenti eam
infundat , ut prolixis temporibus firma et stabilis permaneat , omnique
tempore. Quamobrem, vis sui3 Amelius de Rocba Baronisdonavit terras
Deo et sancte Marie et sancto Vielori martiri, in loeo que vocatur
illa Faixa , juxta Nizola , et campo super via que est juxta montem
Queirio.
39G.
Carta de Poget.
In nomine Domini nostri Jesu Christi. Ego Almerada * dono SsbcuI. xi.
Domino Deo et genitrici Dei et Domini nostri Jesu Christi et sancto v>.
Victori martiri , oliveta que est juxta rivum, exutraque parte, in villam
que vocatur Poget Engele , ut ipsi quoque monachi sancti Victoris in
perpetuum jure possideant et teneant in proprium alodum. Ego nempe
hujus donationis mee auctor existens descriptionem fieri rogavi; et, ut
hecdonatio sit remedium anime mee et conjugis mei filiorumque meo-
rum et omnibus qui mibi consanguinitate juncti sunt , dono ut firma
' Confer cum charta, a. 388. - Sic Cod.
400 CHARTCLARIUM
stabiiisque maneat. Si qùïs autem hec contrariare voluerit, jaculo per-
pétue maledictionis incurrat, nisi ipse ullro prodiderit delictum suum
veniamque poposcerit.
397.
Brève de niansiones que sunt in Sancta Maria, in valle Garilde, de Rainaldo.
Sœcui. xi. Manso de Duranto Composito, cura cabanaria Casto i. Manso pres-
bilerale cum très partes. Manso Trigbald de Landegario. Cabannaria
de Norpeto. Cabannaria Micabel de Aldoardo. Cabannaria Duranna de
Àiraldo Botito. Cabannaria Rogerius Capuso de Landegario, que fuit
de Dometia, de Guillelmo viseomite. Manso de Rogerio Berbigoso.
Cabannaria Tornario Inguilberto Longo. Manso de Cabacito Jotbertus,
medietatem que dédit Bertrannus cornes. Manso de Bladaldo, que
dédit Guitbertus Drogo.
Brève de divisione de Novulas Rainelt.
Jobannes Ranberga , Bernardus Tolono , Faraldus , Pontius Aguim-
baldus, spatla i, denarios un. Durandus Cocia, Asterius, spatla 1, de-
narios xu. Bernardus, galina i, pano i, em'. Arnaldus faber.
398.
Carta de Bruniola.
jui. , Auctoritas etenim jubet aecclesiastica , etc. Quapropter ego Lau-
circ. 1025. toardus cogitamus de Dei niisericordia et de elerna Cbristi remunera-
tione , et propter anima mea, et in honore sancte Marie , mater Domini,
vel sancti Micbabelis arcbangeli, atque sancti Pétri apostoli , qui habet
potestatem ligandi atque solvendi , absolve me a vinculo peceatorum
meorum; pro ipso amore, dono aliquit de bereditate mea, de vinea
culta semodiata , ad ecclesiam que est constructa vel fundata in pago
Aquense et est consecrata in honore beati Pétri apostoli. Et est ipsa
vinea in supradicto pago, in territorio de villa que nominatur Bru-
niola, in loco que dicunt /Evolononazio , de vinea culta semodiata
1 Compendii nota superadjecta.
SANCTI VICTORIS. 401
una. Et habet consortes : de uno latere, via puplica; de alio latus,
vinea de Guibaldo; de alio fronte, vinea de domua Vualdrada; de alio
latus , vinea nomine jam dicta. In ea vero ratione facimus , ut omni-
que tempore rectores ipsius ecclesie teneant et possideant , in ea con-
ventione de ipsum fruclum vinee ipsam domum hedificent et serviant
sancto Petro omnique tempore. Isli liedificatores et alii bedificatores
qui post ipsos veniunt in ipsa conventione fiunt sicut supra dictum
est. Sane si quis, etc.
Facta donatio ista unense julii, feria m, lima xxvmi, régnante Domino
nostro.
Signum Lautoardus qui banc donationem scribere fecerunt et testes
firmare rogaverunt. Vualdrada testis. Pontio, filio Gauzfredo , teste. Cus-
..... do teste. Pontio Nortaldo teste. Pontius Bermunnûs testis. lsnardo
teste. Jaufredo teste. Teutbertus testis. Aldo testis. Durando presbiter
testis. Guarnaldo teste. Girando teste. Poncius clericus scripsit.
399.
Alia.
Divina inspirante clementia et ejus benignissima opitulante sufra- Cire. 1013-
gia, etc. Ego Waldrada nomine, de salute anime mee sollicita, * faciat '" 9i-
donationem omnipotenti Domino et sancta Maria, que est in ipso Castro
que nuncupatur Bruniola, unum molino,ab ipsa paragine, et una
modiata de vinea de Planteris, et ad sanctum Petrum, condamina que
est in Pertica, ipsa tota, et ipsa parte que remanet de Planteriis ad
sancto Victore, et ipsa condamina que est superius, usque ad fontem
Auranno. Et qui ista donatione disrumpere voluerit, anathema bat et
cum Juda traditore participationem babeat.
400.
Alia.
In Dei nomine omnipotentis. Ego Vualdrada', pro remedio anime ClTC- ,02b-
mee seu parentum meorum , patri vel matri , et pro beredibus meis ,
I. 51
402 CHARTULAR1ÏJM
eitlem Domino Deo et sancto apostolorum principi Petro, et aliorum
apostolorum , ejnsque ecclesia que est in Bruniola fundata , donavi et
confirmavi média eondamina de Pertega, et tota ferragine que est ad
pont, et molinum Roderio una medietate, etmodiatam vinee que est in
clauso Gualdrada , que fuit Aicardo fabre , et habet consortes , ex una
parte, vinee Pontii de Guarda, et alia parte, vinea Pétri de Maz. Et
dono una semodiata vinee, que fuit Gairardo fabre; ex una parte est
vinea que donavit Aldo ad sanctum Petrum, et alia parte via puplica. Do-
navit et donando concedi mea sponte, boc est mea bona hac beneplacita
voluntate, ecclesiam supradictam, videlicet sancti Pétri, apostolorum
principis, cum omnibus que ibidem babeo; ut apertius igitur dieam ac
plenius , predictam ecclesiam sancti Pétri , que est fundata ac constructa
in comilalu Aqueuse, in villa supra scripta. Quam generalem donatio-
nem, si qua potestas donavit, domnus Gosfredus et uxor sua Scocia
donaverunt, et manu firmaverunt fdii sui. Ugo firmavit. Guilelmus
firmavit. Gosfiedus firmavit. Guigo firmavit. Pontius firmavit. Guit-
bertus firmavit. Pontius de Garda firmavit. Pontius Bermundus firma-
vit. Aldegerius firmavit. Pontius Coxardus firmavit. Teutbertus Héros
firmavit. Nizezius firmat.
401.
Alia.
Cire. 1020. Divina inspirante clemencia et ejus benignissima opitulante sufra-
gia , etc. Ego Gauzfredus et uxor mea Scotia et fiiii nostri Yilelmus et
Pontius, de salute animarum nostrarum solliciti, facimus donatio-
nem omnipotenti Domino et sancto Petro aposlolo, sanctoque martyri
Victori, ejusque monasterio, non longe a civitate Massilia fundato, et
abbati ac monacbis perpetim inibi militantibus, de alode nostro que
habemus in comitatu Aquense , in territorio de villa Bruniola , in loco
que dicitur Cannnis; et est ipsa terra que fuit de manso Cbristofori. Et
babet consortes, de uno fronte , fontem Moxeto que decurrit ad palu-
dem; de alio latus, terra sancti Victoris; et, de alio latus, palude.
Hec omnia supra scripta, terra culta et inculta, sine ulla diminutione
donamus , pro redemptione animarum nostrarum , etc.
SANCT1 VICTORIS. 403
Ego Gauzfredus et uxor mea Scotia et filii nostri Wilelmus et Pontius
manus nostras donaraus et firmamus. Guaklrada firmavit. Pontius
Coxardus et filii sui Pontius et Carbonellus firmaverunt. Pontius Ber-
mundus firmavit. Bertrannus, filius Ugoni, firmavit. Guilelmus Ainar-
dus firmavit. Gualfredus monacus scripsit.
402.
Alia.
In nomine Dei omnipotentis et in honore sancte Marie semper vir- Cire. 1060.
ginis, sanctique Victoris martyris Massiliensis , ego Nieecius et uxor
mea Àrsens, cum filiis vel filiabus nostris, .... donamus Deo et sancte
Marie, sanctoque Victori martyri, monasterio Massiliensi, et abbati
ejus ac monacbis , tam presentibus quam et futuris , unam peciam de
terra, in territorio de Bruniola ; et est ipsa terra in valle quam vocant
Camis. Et habet consortes , de uno latus , terra de Laufre Gari ; de alio
latus, terra de Isnard Varos, et de alia parte, terra de Aicard Magangau,
et, de una parte, terminatur a pelra que est in terra de Carbonel Coxard.
Si quis autem, etc.
* Signum Nizeci et uxori ejus Arsenz et filiorum ejus Pontius et Lan- v°-
fredus ipsi firmaverunt, et testes firmare rogaverunt. Vilelmus Ste-
blira firmavit. Pontius Jauzfredus firmavit. Carbonellus Coxardus fir-
mavit.
403.
Brève de memoratione de iscambiis que fecit Raimundus TIgo cum Cire. 1060.
Gauzfredo Garino, de terra que est ad sanetum Petrum, latus orto, in
tali convenientia que Laufredus et uxor sua gaudeant ad vitam illorum ,
et post obitum eorum , quantum babent in ipsa parrane remaneat ad
sanetum Victorem.
Brève de memoratione de terra que consentivit Raimundus Ugo ad
\ illelmo Ainardo : clauso que fuit douma Guaklrada, et de vinea
quartarata i,in tali convenientia que Guilelmus gaudeat in vita sua,
et, post obitum suum , remaneas ad sanetum Victorem; nec uxor sua
nec ullus infans suus nullam rem non babeat.
404 CHARTULARIUM
Brève de dono quem fecit Carbonellus Coxardus ad sanctum Victo-
rein, de decimum de palude de Camps, de sa domenega dura, va
mansiun de Raimundum Ugonem.
Brève de dono quem fecit Guilelmus Estebleira et Pontius , frater
suus, et Carbonellus Coxardus ad sancti Victoris , del rivum de
Camps , de bedal de molinum vetulum usque ad boscum de Camps ,
dedevensu, de pisces, de arboribus.
404.
Cartas de ecclesia sancti Pétri de Bruniola, de terras vel vineas.
Saecui. XI. Habemus unum mausum integrum , quem excoluit liomo nomine
Post 1060. Girarditus. Habet ipsam terrain que donavit Durantus Costa et babet
vineas, juxta ipsam terram, que iuerunt de manso Pontio Ingilvino.
Et babent consortes ipsam terram vel vineas : via pupliea que ducit ad
Carnis; de alio lalus, claustra sancti Pétri, et de aJio latus, vinea de
Jnguilbertus Narigoso,et de uno fronte, planterio de Petro Aimino.
Et babemus ortum et terram infra claustro et terrain episcopalem ; et
babet consortes via que ducit ad ecclesiam. Et, prope de ipso loco,
babet terra inler duas vias , una que ducit ad ecclesiam que compara-
vimus de infantes episcopi1; de uno fronte, rivo currente, et de alio
fronte, terra Lautoardo; et in alio loco, terra juxta ipsam terram
Lauloardo , que fuit de Bonofacio ; et babet consortes , de uno latus ,
terra Lautoardo , et de alio latus, vinea de Guarnaldo. Et, prope de ipsa
terra, terra que fuit de Benedicto; et babet consortes, de uno fronte,
camino, et de alio fronte, vinea Guarnaldo. Et habemus, in alio loco,
de vinea quartarada , que donavit Pontius Ingilvinus ; et babet consor-
tes , de uno latus , vinea de Pegatus , et de alio latus , vinea de Aimeira.
Et habemus vineam que donavit Buxonetus , pro se et pro uxore sua
Aldiarda; et habet consortes , de uno latus , planterio Petro Aimino,
et de alio latus, de Aldo. Et, prope de ipso loco, habemus vineam que
dédit Leutilde femina , soror Sancgille ; et habet consortes , vinea de
Juliano Buxone, et de alio fronte, via que vadit ad Tumbarello. Et, in
1 Ingelranni, episcopi Cavellicensis , de quo jam eigmus, nn. 339, 341, 351 et sqq.
SANCTI MCTORIS. 405
ipso excontro, vinea que dédit Arnulfus presbiter; etbabet consortes,
de uno fronte, vinea Curello, et de alio fronte, vinea de Garante Et
habemns in alioloco, ad ponte Petrino, quartaradam de vinea que dédit
Jatbertus Petitus ; et babet consortes, de uno lato, vinea de Pbiliberga,
et de alio, vinea de Guinierio. Et in ipso excontro, vinea que dédit
Bluarda, millier Rodulfo Excommunicato , de vinea quaitarada i; et
liabet consortes1. . . Et in alio loco que dicitur \ abre , cartarada 1 de
vinea, que dédit Pontius Coxard ; et babet, dealiolatus, vinea de
Marti Maligno. Et prope de ipsa vinea de Deusde presbitero, de vinea
média cartarada, que dédit Teubertus Fredoara; et babet consortes
de uno latus plantario de Deusde, de alio latus vinea de muliere
Folcherio Calvo. Et in ipso loco , vinea que dédit Garnerius presbiter,
que fuit de Merleto, cartarada i; et babet consortes, de uno latus,
vinea sancti Victoris , et de alio latus, vinea de Sigeranno Cauterello.
Et in ipso loco, quarladrada de vinea , que dédit BerangeriusMancus ; et
habet consortes de uno latus vinea de Bertmundo Javirno, de alio
latus de ipso donatore. Et in ipso excontro, ultra Caramia, cartarada
de vinea, que dédit Aribertus; et babet consortes, de uno latus,
Caramia, et de alio latus, vinea de Paliol. Et liabet in alio loco, in
clauso Nortaldo, cartarada i de vinea, que dédit Arnulfus presbiter;
et babet consortes de uno latus vinea de sancta Maria que dédit
Curellus, de alio latus vinea Vilelmi Nortaldi. Et babemus in ipso
loco, de vinea semodiata, que dédit Garibertus ad sanctum Victorem;
et liabet consortes de uno latus vinea de Jatberto Hero, de alio latus
vinea de Nicecio. Et in alio loco, média cartarada, que dédit Guigo
Ravanella; et liabet consortes de uno latus vinea de Guitardo Balbo,
de alio latus vinea Poncio de Guarda. Maiafredus presbiter de vinea
quaitarada i ; et babet consortes de uno fronte vinea de Auranno ,
de alio fronte vinea de fratre suo Firmino.
Aldo et uxor * sua Ingilberga vel filii mei donamus una vinea de alode f» 95.
nostro, ipsam quam babemus pro emendatione de Benedicto Guar-
dino, ad ecclesiam sancti Pétri. Et babet consortes : de una fronte,
1 Locus vacuus in Cod.
406 CHARTULARIUM
via puplica; de alio fronte, vinea que domna Gualdrada donavit ad
sanetum Petrum. Aldiardis et Petrus, filius suus, donavit, de alode
suo , ad ecclesiam sancti Pétri apostoli , de vinea quartarada. Et hahet
consortes , de uno fronte, via puplica; de alio fronte, vinea de Nor-
taldo. Garibertus donat de vinea una quartarada. Et habet con-
sortes, de uno fronte, terra de sancti Jobanni, et de alio fronte, vinea
de Pontione. Donavit Petrus de Mace de vinea quartarada i ad sane-
tum Petrum et sanetum Victorem. Et babet consortes, de uno lato,
rivo Tombarello , et de alio lato, fisco. Et in ipso clauso de Pontio
Gualterio , semodiata de vinea que dédit Durannus Venellus ; et ha-
bet consortes de uno fronte vinea de ipso Pontio, de alio fronte
via puplica. Et in alio loco, cartarada de vinea que dédit Bonus Pars,
frater Bernardo presbitero; et babet consortes de uno latere vinea
de Aicard escuderio, de alio latus via puplica que ducit a Mala Valle.
Et babemus in alio loco, semodiata de vinea, que dédit Aldo caballa-
rius ; et habet consortes , vinea de Audallo , et de alio fronte , eamino
de Aurella; de uno latus, vinea sancti Victoris, que dédit Gualdrada ;
de alio latus, vinea de Ugone Cornaldo. Et habemus in alio loco vinea
que dédit Pontius, fdius Grimaldi, in loco qui dicitur Rota Vidpes; et
habet consortes : de uno fronte , vinea sancti Victoris ; de alio fronte ,
vinea de Isnardo escutario ; de alio latus, vinea de Jadbert Fredoara. Et
in alio loco, in clauso Auran Gabida, cartarada de vinea que dédit ipse
Aurannus Gabida, juxtaperario antiquo deServo Dei ; et habet consortes,
de uno latus, vinea de Dudoni, et de alio latus, de ipso Dudoni.
Et habemus in ipso excontro sancti Johannis , quartarada de vinea
quai» excambiavimus ad Ingilran Lezenia; et habet consortes : de uno
latus, vinea Bernardo Gordo, et de alio latus, vinea de Salamon, et
de uno fronte, vinea sancti Johannis. Et prope de ipso loco, média
quartarada ; et habet consortes, de uno fronte, vinea Sancti Joannis,
et de alio latus, vinea Jatbert Ero. Et habemus ultra Caramia, juxta
clausum Ingilranni Daddo , et de cartarada vinee que dédit Y idalis et
Garinus; et habet consortes, de uno latere, vinea de Ingilran Dado ,
et de alio fronte, vinea deVilelmo Nortaldo. Et, alio loco qui dicitur
Malaval, cartarada de vinea que dédit Maiamfredus presbiter ; et habet
SANCTI V1CTORIS. 407
consortes, de uno latus, vinea de Nicezio, et de alio, vinea de Fir-
mino. Et habemus in alio loeo , in elauso Auran, vinea que dédit ipse
Aurannus, média quartarada meliorosa; et habet consortes vinea
sancti Johannis, de alio vinea de Durante Pelato.El in alio loco, vinea
que dédit Doniinica , mulier Auranno, ad ipsa fonte Cervello, média
quartarada; et habet consortes de uno latus vinea de sancta Maria,
de alio vinea sancti Johannis. Et in alio loco, vinea qua dédit Garnal-
dus, i cartarata ; et habet consortes, de uno latus, vinea de lngilranno
Dado, et de alio, vinea Christofori. Habemus in alio loco quartarada
de vinea, que dédit Tasil faber. Et habet consortes : de uno latus,
vinea sancti Christofori; de alio latus, via puplica; de uno fronte,
terra de Nizez. Et ad pontem Petrine , quartarada de vinea , que dédit
Gairardus et uxor sua Lautildis ; et habet consortes de uno latus
vinea de Pontio de Guarda, de alio latus vinea sancti Pétri. Habemus
in alio loco , de vinea quartairada, que dédit nobis Kodulfus Excommu-
uicatus , pro se et uxoresua. Et habet consortes : de uno fronte, vinea
de Coxard et alia de Guinier, et de alio fronte, via puplica; de alio,
vinea de Geraldo1, nlio episcopi; et de alio latus, de ipso Geiraldo.
Habernus in alio loco, un a quartarada que dédit nobis Laudoinus,
filius Laurentie , prope ecclesia sancti Johannis. Et habet consortes :
de uno fronte, terra sancti Johannis, et de alio, vinea de Malfre, et
de alio, vinea Aldelfe fabre, et alio latus, vinea de Bermun Carion
et vinea de alio Bermon, de Sparrone. Habemus, in alio loco, de
vinea uua semodiala, ad elauso Gonfredis, in loco que nominatur Jon-
cheria. Et habet consortes : viuea de Ebrardo Barrarelîo, et de alio
fronte, vinea de Adroherio, et de uno latus, vinea Gozfredi, et de alio
latus, fossado. Et donat ipse Johannes ab ista vinea vasculum de mo-
diis vi. Et habemus ad pontem Petrino una quartarada et amplius,
que dédit Pontius Escofers ; et habet consortes, de uno fronte, via
puplica, et de alio fronte, vinea de Pelro Benedicta, et de alio latus,
vinea de Bonaldinchis , et de alio latus, rivo de Monte Petrino. Et ha-
bemus in alio loco, ultra Caramia , de vinea quartarada una, que de-
' Geraldus dictus Episcopalis. Vit], sup. n. 341.
408 CHARTULARIUM
dit Vidalis, filins Stephani Acoa; et habet consortes , de uno latus,
vinea Vilelm Nortald, et de alio latus , via puplica, et de uno fronte,
vinea Inguilberto SNarigoso, et de alio fronte, vinea lngilran Dado. Et
habemus ad Mala Valle, de \inea quartarada una, que dédit Adalfre-
dus et millier sua Guidborga ; et habet consortes , de uno latus , via
puplica que pergit in Mala Valde , et de alio latus , vinea Isnardo Va-
roso, et de una fronte, vinea Nicezio, et de alio fronte, vinea Petro
Russo. Et habemus in Rota Vulpis , * que dédit Heliseus, vinea quar-
tarada i et amplius; et habet consortes de ambos latus vinea Isnard
Merlo , de uno fronte vinea Aldo. Et habemus in alio loco, una car-
tarada que dédit Matfredus Lubisento ; et habet consortes, de uno
fronte, vinea Durant Guerso, et de alio fronte, vinea Jaudoini.
Ebrardus et uxor sua Pontia douant m quartaradas de vineis. Et est
una quartarada juxta vineam Isnardi Varosi , ultra aquam Caramiam ,
hoc est in ripa ejus ; alia quartarada in Petra Foco, juxta vineam Jat-
bert Grimoara ; alia in capite de vineis Eldonis qui fuit condam ; insu-
per et partem suam de mansionibus suis, lngilrannus et uxor sua
Billirus douant de vinea semodiata i, quam plantaverunt Ricardus Ar-
chimbaldus et Durandus, frater ejus, in territorio de villa Rruniola, in
loco qui dicitur Avolennazo, qui est infra terminium Sancte Perpétue,
in terra que fuit de manso Petro de Maz. Et donavit omnem terram
quam habebat hic , juxta ipsas vineas , ab integro. Ipsa semodiata de
vinea et terra nominata donavit pro filio suo Aicardo , pro psalmis ,
hymnis, canticis et epistolas dominicales et de sanctorum. Deusde et
Pontia , femina sua , donant in Rruniola i semodiata de vinea. Et
habet consortes : de uno latus , vinea de Pontio de Guarda ; de alio
latus, vinea de Petro Merlo , filii Leutuardo ; de uno fronte, flumen Ca-
ramia ; de alio fronte , vinea de Cautarella. Rladinus et Stephanus et
Pontius donant ad alod de vinea culta una quartarada, in loco qui
dicitur Loco Clausum de Guinigerio. Et habet consortes : de uno latus,
vinea de Guinigerio; de alio latus, vinea fiscalis; de alio fronte, terra
de Petro Animio; de alio fronte, terra de Guinigerio. Laugis et uxor
sua, nomine Alitrud, donant Deo una quartarada de vinea meliorada.
Et habet terminationes : de uno latere, vinea Madazani ; de alio, ipso
SANCTI VICT0R1S. 409
prato comitate; de tercio, Ainakli; de quarto, vinca Nevôlongi et vinea
Aimini. Has terras et vineas supra scriptas , Deo auctore, nos doua-
tores prescripti Deo omnipotenti et sancte Marie et sancto Victori et
monacbis Massilie , tam présentions quam fuluris, ad proprium alo-
dem perpetuo habendum : pro animabus uostris, damus et donationem
firmamus.
405.
Carto sancti Mauricii de Reilana.
Dum antiquissima incolomis sinceraque viebat simplicitas , nec- 1030.
dumque humana crassabatur malignitas, subnixe fidei custodiebatur
sublimitas , sine literis donationis fixe durabat firmitas ; quod mutavit
paternitas succedensque modernitas , scilicet omne datum , gestis non
alligatum, testibus roboratum, prédicat annulât um. Quapropter ego,
Raimbaldus noinine voeitatus, Dei permissu Aralalensis archiepiscopus
ordinatus, territus de peccatis que miser feci, satis inclictis et in factis,
in prétends actis et in omnibus pactis, literis alligatum, testibus con-
lirmatum, aliquid ex paterna, vila pro sempiterna, in Dei karitate,
dono bereditate ; boc est dono Massiliensi monasterio , sito gallicis ex-
tremis in oris, in honore Dei martyris precellentissimi Victoris, eccle-
siam sancti Mauricii, quibusdam a religiosis antiquitus fundamenta-
tam, nunc vero quodam a presbitero , Poncio nomine, prorsus reso-
lidatam. Scilicet, eodem Poncio precante et valde supplicante , eternam
propter vitam , ecclesiam predictam dem dicto monasterio , pro sancto
ministerio, cum vineis et campis non cultis et aratis, cum ortis et cum
pratis , garricis et oglatis, arboribus et cunctis illis cum terris junctis
sibi vel adjacentibus, cunctisve pertinentibus ; et ego Haiambaldus,
cum magna karitate vel pro fraternitate , nunc, cum integritate quod
liabet aut babebit habereque valebit, vel per donationem seu compa-
rationem aut comutationem vel ullam rationem, per titulationem facio
daticnem monasterio ipsi jam martiris predicti. Quam si quis voluerit
frangere aut contra malum tangere , auri libri inullatus, sit excommu-
nicatus, et, cum Juda dampnatus, ad infernum portatùs. Et in comi-
410 CHARTUIARIL'M
tatu Aqueuse ista, juxta Montein Justinum, opaca ipsius montis in
parte si ta.
Anno ab incarnatione Domiui nostri Jesu Christi millesimo hec est
c
facta carta xxx, et certa ratione xm indicione.
Ego vero Raiambaldus , qui hanc donationem facere curavi , mani-
bus eam propriis firmavi, alios autem firmare rogavi. Boso et fiatres
ejus firmaverunt , scilicet Bonifacius, Fulco et Leodegarius1. Et Johan-
nesfirmavit, et filius ejus Ugo Bermondus, de Lambeseo, firmavit.
Gonbertus et ceteri conmilites firmaverunt.
406.
6 aug. 1035.
f° 96. Summo dispositori2, etc.... * Igitur ego Raimbaldus', honore presu-
latus a Deo decoratus, amore Dei captus,do aliquid donum alodis
mei bonum ad sancti Victoris domum , hoc est unum mansum inter
meos expansum, cum rébus atque omnibus ad ipsum pertinentibus,
cultis, rupibus et incultis arboribus cunctis, pro anime mee redem-
ptione eternaque remuneracione , parentumque meorum remissione.
Situsque est ipse alodis in comitatu Aquensi, in territorio Montis Jus-
tini, et, ut ipse mansus designetur apertius, cultor ejus vocitatus est
Petrus. Si quis autem hoc nisus fuerit destruere aut in aliquo minuere,
omnipotentis Dei et sanctorum ejus puniatur maledictione et futura
omnium bonorum horrenda separatione, nisi cito emendaverit cum
satisfactione.
Acta donatio hec anno dominice incarnationis millesimo xxxv , et
passionis millesimo m, v indicione in subputacione , vin idus augusti.
Signum Raimbaldi , qui hanc donationem , manu roboratam , sub-
scriptis testibus obtulit firmatam. Bonifacius firmavit. Poncius Milo
firmavit. Aldegerius firmavit. Umbertus fii'mavit. Atenulfus firmavit.
Wilelmus firmavit. Alius Wilelmus firmavit. Ebrardus firmavit. Ugo
firmavit. Rostagnus firmavit.
' Hi quatuor erant fraties Raimbaldi filii- * Utsup. n. 293 et 295, paucis tautummodu
que Bonifacii de Relliana. immutatis.
1 Raimbaldus arcbiipiscopus Arelatensis.
SANCTI VICTORIS. 4M
407.
Summo dispositori omnis machinamenti , 3 j«J.»
Et insolubilis bonitatis Deo omnipotenti, cire. 1040.
Cui cuncta creatura jure est deservire,
Ad quem ut adjutorem necesse est venire,
Quo sine nichil constat ut ad modicum posse,
Quem vivere est quemquam vel in aliquo nosse ,
Omnia sunt reddenda
Que sunt bona eredenda ;
Quique versât et orbis
Dédit condita nobis ;
Sed mirabile babendum
Et babitum mirandum ,
Cum visere dignatur
Quod a terrenis datur,
In quo divinitatis
Atque joeunditatis
Habitat magnitudo
Et omnis plenitudo.
Apostolus boc dixit
Et dictum ipse seripsit :
Quod est per Cbristum gratia
A Deo nobis dedita
Ad sibi serviendum
Atque obedienduni,
Non ficta karitate,
Sed eordis bonitate
Et vite puritate.
Quod dédit nobis gratis
Hic, in suis mandatis,
Ex omnibus creatis
Jubet inferre gratis
Ex quibus abundamus ,
412 CHARTULiVRIUM
Lit sibi oftxramus.
Tune ipsi damus mumis
Cuni pauper capit unus,
Qui spiritu est pauper,
Hoc excepte- non alter.
De nostris que habemus
Ecclesiis donemus,
Quas, dum istic manemus,
Velut matres tenenius ;
Ex tributis dotemus
Et Deo serviemus.
Christus est nobis pater,
Sed ipse factus frater,
Et ecclesia mater.
Nain ipse donat primus :
Datis cur non servimus ?
Qua dabimus mensura ,
Hec , per secla futura
Sine fine mansura ,
Sic erit adventura
Ut hac remeciatur
Quod ad presens donatur.
Non longius trabamus
Quod in mente portamus ;
Est justum ut cedamus
Quibus hic victitamus ,
Et paginis scribamus
Quod durandum optamus,
Ne deleat surreplor
Malivolus assertor
Et sibimel deceptor.
Igitur ego Raimbaldus1 cupiens esse particeps bonitatis Dei, creato-
1 Archii-piscopus Arelatensis.
SANCTI VICTORIS. 413
ris mei, et misericordie bonum operantibus ab inicio débite, per-
pendi quod ferrem aliquod donum ad Domini domum. Dono aliquid
alodisniei, qui mibi ex projenie parentum nieorum provenit, omni-
potenti Deo et ecclesie sancti Mauricii, Christi martyris, pro redem-
ptione et requie animarum mei et meoruin genitorum. Et est ipse alo-
dis in cotuitatu Aqueuse, in territorio Montis Justiui , hoc est peeia de
terra culta , que est inter consortes, ex uno latere, via an tiqua ; ex alio
latere, vinea Raimberti; ex alio latere, terra quam Bonifacius dédit
ipsi ecclesie, ex alio front e, terra Pontii Milonis. In alio loco dono vi-
neain, que est inter consortes, ex una parte, vinea Giboni ; ex alia ,
ecclesia sancti Mauricii, et ex alio, vinea Raimundi; ex alio, ego ipse
donator. In alio loco, terra que est inter consortes, ex una parte,
terra Andrée ; ex alia , terra Azoni et Leuterici ; ex alia , terra Erme-
naldi ; ex alio , ego ipse donator. Si quis autem umquatn hoc donum
evellere voluerit, non queat, sed victus dupplo componat et insu-
per, etc.
Acta donatio hec v nouas juli, régnante Domino nostro in secula.
Signum Raimbaldus, qui banc donationem scribi fecit, et testibus
firmam manu sua roboravit. Boso firmavit. Bonifacius firmavit. Pontius
Milo firmavit. Aldoardus firmavit. Pontius Grimaldus firmavit. Upaldùs
firmavit. Autericus firmavit. Bonifacius firmavit. Isnardus firmavit.
408.
* Ego Raimbaldus1, vineam quam plantavit Arualdus, amore mei 1030 — I0S9.
redemptoris ut misereri dignetur mei genitoris, et nomine maxime pec-
catoris, dono ecclesie site in honore sancte Crucis et ipsius Salva-
toris, et ipsam ecclesiam, cura eadem vinea et ceteris sibi pertinen-
tibus monasterio sancti Victoris. Et ipsa vinea in loco quem vulgo
dicunt Pereto est sita , et ex omnibus partibus consortafa est ita : ex
parte meridiaua , xinea Azonis , cellarii ipsius donaloris ; ex occi-
dente, via de monte descendente; e\ settentrione, aqua que dicitur
Bella Visla défi uen te; et Aldoardi vinea, ex oriente. Ego Raimbaldus,
1 Raimbaldas archiepiscopus Arelatensis.
414 CHARTULARIUM
qui hanc donationem feci, manibus meis firmavi, et testes firmare
rogavi. Boso, frater ipsius Raimbaldi, firmavit. Pontius Milo firmavil.
Oddo de Gresals firmavit. Pontius presbiter firmavit. Si quis igilur, etc.
Giraldus presbiter seripsit.
409.
l januar., Auctoritas elenim jubet ecclesiastica et lex precipit humana , etc.
1060 — )064. Quapropter ego Autricus et millier mea, Bilieldis nomine, et filii
nostri Vilelmus , Feraldus , Ricavus , Arbertus atque Boso , donamus
atque vendimus aliquid de honore nostra , que est in comitatu
Aquensis , in villa quam nominant Montem Justini , id est quartam
partem, omnem decimationem in omni re, exceptis carnem et vini ,
Domino Deo et sancti Arictoris, monasterii Massiliensis , in manu
domni Durand abbatis , atque Pétri monacbi , seu camerarios ejusdem
monasterii Benedicti atque Ariberti, seu omnis congregatio supra-
dicti monasterii, ad proprium alodum. Et habet terminationem : ab
oriente, sicut via que venit de Monte Furone, per valle Reliana , et
descendit per vallem Aquilonigas , usque in aqua que nominant
Ancrema, et descendit usque in Trolianicos, que est ab occidente,
et pergit per verticem montis, et descendit usque in Aqua Bella, usque
in defensum Montis Furonis, id est apud meridiem. Et per supra
scriptum decimum ego Autricus et mulier mea et infantes nostri acce-
pimus in precium de Petro monacho et de aliis monacbis sancti Vic-
toris valente solidatas cxx. Sane si quis, etc.
Facta carta ista kalendis januarii.
Signum Autricus et mulier sua et infantes sui, qui hanc cartam
scribere jusserunt, manibus suis firmaverunt et testes firmare rogave-
runt. Almaricus, nepos ejus, firmavit. Autricus, frater ejus, firmavit.
Vilelmus Raimundus, Autricus Strema firmavit. Desiderius presbiter
seripsit.
410.
Cire. 1060. Brève memoriale de acaptes que Teubertus fecit ad Sancto Mau-
ricio. Accaptavit vineas de Malo Embrengo , quas plantavit Guido, de
infantes ipsi Guidoni , ad proprium alodem. Dédit in precium Ros-
S.VINCTI VICTORIS. 415
tagno, filio Guidoni, de denarios solidos m et porcus i ; ad Galterio,
fratre suo , dédit de denariis solidos m. Et ipsi dederunt de bona vo-
lunlateipsas vineas cum terra atqse arboribus, frutectis seu infrutectis ,
Deo et sancto Mauricio atque sancti Yictoiïs , ad proprium alodem , in
presentia Pontio Clavello, avunculo ipsorum , et Ismidoni. Et Petrus
Lambertus dedil quartarada média de vinea, que est ad Alperico, Deo
et sancto Vicions et sancti Mauricii, ad proprium alodem, pro re-
demptione anime sue, in manu Teutberti monacbi.
Brève memoriale de acaptes que fecit ïeubertus monachus ad
Sancta Cruce. Àcaptavit terrain suptus ecclesiam sancte Crucis , et
est in exitu viarum ipsarum ecclesia ; et àcaptavit eam de Desiderio ,
filio Upaldi, ipsa terra et scambios que in antea babebat pro ipsa
terra , hoc est de vinea quartarada una ; et est ipsa vinea a Rocha
Guidoni, et fuit de Ugone presbitero. Et dédit in precio Teubertus
monacbus ad Desiderium supradictum porcbos n et denarios vi; et
ipse Desiderius dédit et mulier sua et infantes sui ipsam terrain et
ipsos escambios Deo et sancti Victoris , monasterii Massiliensis , atque
ad ecclesiam sancte Crucis, ad proprium alodum.
411'.
In nomine Domini. Ego Raimbaldus2 arcbiepiscopus, cupiens esse 5 mai.,
particeps bonitatis Dei, creatoris mei, et misericordie bonum ope- 1033 — 1048.
rantibus ab initio débite , perpendi quod ferrem aliquid donum ad
Domini domum. Dono aliquid alodis mei, * qui mibi e\ progenie pa- f» 97.
rentorum meorum obvenit, omnipotenti Deo et ecclesie sancti Mau-
ricii , Cbristi martyris, pro redemptione et requie animarum mei et
meorum genitorum. Et est ipse alodis in comitatu Aquensi, in terri-
torio Montis Justini, boc est petia de terra culta , que est in ter con-
sortes, de uno fronte, via publica; ex uno latere, carreria antiqua;
de superiore fronte, vinea de Bona Fuisset, et tenet usque in angulo
de ipsas vineas que sunt subtus ecclesia sancti Romani , de ipsos
1 Haec cliarta iterum deseripta tst f. \o2 ■ Raimlialdus archiepiscopuâ Arelatcnsis.
nostri Cotl.
41 6 CHARTULAR1UM
aloderios de Reliana, de Christiano et de alios heredes; et ex alio
latere , «rterra Raimundi et terra Eldini, Quantum infra istas termi-
nationes intus esse videtur, totum et integrum illi dono. Àdicimus in-
super ad supradictum donum quod pertinet ad Dei domum , quartam
scilicet partem decimi de omni territorio Montis Justini.
Et ego Bonifacius ', filius Bonifacii , dono ipsam deeimacionem per
lirmam rationem , de mea dominacione, sine ulla deceptione , quam
Pontius presbyter de pâtre meo tenebat. Et Pontius Milo et Aicardus
et nepus ejus Bertrannus donant ipsum decimum de supradicta con-
damina ad supradictam ecclesiam sancti Mauricii , pro amore Dei et
omnibus sanctis et pro remedium anime sue, et domno seniore
Bonifacio , et pro remedium anime filiorum meorum Aicardi et
Pétri.
Et ego Bonifacius, filius Atanulfi2, et uxor mea Guandalmus, et filii
mei Bonifacius et Rostagnus et Petrus et Guido et Atanulfus et
Wilelmus, donamus et reddimus Domino Deo et sancto Yictori, pro
animabus nostris , predictam decimationem , scilicet de meo clauso
totam , et ipsa condamina que nominant Lauserias medietatem , et de
ipsa de sancto Genesio, et de duabus que sunt subtus villam, et de
alia que nominant Penclineta. Si quis autem, etc.
Acta donacio bec ni nonas maii , régnante Domino nostro in
secula. Signuin Raimbaldus , donmus arcbiepiscopus , hanc dona-
tionem scribi jussit , et testibus firmare firmam manus sua roboravit.
Donmus Boso firmavit. Bonifacius firmavit. Fulcho 3 firmavit. Pontius
Milo firmavit. Domina Matilde firmavit. Wilelmus Acio firmavit. Vol-
verade firmavit. Pontius presbyter firmavit. Aicardus firmavit. Ber-
îrannus , nepus ejus, firmavit. Rodulfus firmavit. Aloardus firmavit.
Aicardus Milo firmavit. Petrus Milo firmavit. Domnus Àmalricus fir-
mavit. Domnus Petrus, civitate Aqueuse arcbiepiscopus, donat et
firmat. Domnus Fulco [de] Villa Mûris firmavit. Fulco Aicardus fir-
1 Bonifacius de Relliana, frater archiepis- s Boso, Bonifacius et Fulco de Relliana, fra-
copi Raimbaldi. très archiepiscopi Raimbaldi.
2 Atanulphus de Relliana, frater Bonifacii et
Raimbaldi.
SANCTI VICTORIS. 417
mavit. Wilelmus Girinus firmavit. Isnardus Maurellus firmavit. Petrus
Acio presbyter firmavit. Desiderius presbyter firmavit. Aicardus
presbvter firmavit. Desiderius Acio firmavit. Petrus Norpertus fir-
mavit.
Rostagnus ', archiepiscopus Aquensis, firmavit.
412.
Alta providentia subtilique intuitu filii uniee Dei ecclesie, que, se- Apr.,
cundum Salomonem, ornata mimilibus et decorata gémis, pulcbra mu- cire, îoso.
nilibus, spetiosa forma ac plena karitate, in Canticis Canticorum, vel
ordinata dicitur, ut acies castorum mirantur, quod bec eadem, sub
sponse voce languens, sponsi amore querit se fulciri floribus et stipari
pomis , ac de diificultate illius inventionis conquesta in lectulo suo
dilectum quesise, et pre dolore dilationis ingeminat quesise per plateas
et non invenisse, et, cum post paululum se dicit pertransisse, (|iiem
diligit se fatur invenisse. Sancta quippe ecclesia in lectulo presentis
vite querit dilectum , quando ejus filii ad celestem suum anbelant
sponsum; sed, si se dilataverit inquisitio, diu non disfertur inventio.
Sed qui pleut > intellectu a brutis animalibus separatur et plene sacris
usus scripturis illarum interpretationis memoratur, videt quod regnum
celorum est ecclesia justorum; et ecclesia justorum dicitur congregatio
hominum bonorum, sicut e contrario Psalmista : « Odivi^ incpiid,
ecclesiafm] malignorum2; » et fatur se non isse in consilio impiorum et
non stetisse in via peccatorum3. Nam si ecclesia est congregatio bonorum
et illi semper inest rex angelorum, ut bine eam elevet ad régna polo-
rum, dicente se : « Ubi duo vel très in nomine meo, ibi sum in medio
eorum1, » propbecto constat quia ecclesia electorum est membrum régis
celorum , quia ipse Cliristus suorum capud manet membrorum , de
quo ipsa letatur, quia exaltatum est super capud inimicorum suorum.
Et quia boc premisimus tjuod ad amorem sponsi sponsa suspirat,
1 Rostagnus I, stdein Aquensrin obtinuit ; Pi. I, 1.
anno 1060 vel cireikr. * Ma»., XVII, 20.
4 Ps. XXV, 3.
I. 53
418 , CHARTUL^RIUM
quia sancta ecclesia Dei semper visionein desiderat , restât ut qui tem-
plum hoc Deo hedificant, decoratum gémis seu monilibus , id est, s
posse fuerit, vacantes orationibus plene clericos perfitiant, et dotali
titulo de suis rébus firment , quatenus Deo servientes in ipsa domo
pascant, ut , pascendo illos in terris, pasci se post repascant in celis.
Quapropter ego Bonifacius et uxor et fdii mei , buic ecclesie , in honore
sancti Mauricii consecrate, donamus vinee modiatam unam; et Pontius
presbyter, vinee modiatam i, pro remissione nostrorum peccatorum
et pro indulgentia parentum nostrorum. Vere si quislibet, nos aut ulla
opposita persona , qui buic ecclesie de hoc diminuere voluerit quod-
ibet, non liceat , sed suis titulationibus firmum per nostram donacio-
nem subsistât.
Scriptam dotem istius donationis in mense aprili , in commitatu
Aquense, régnante Domino nostro Jhesu Christo,qui cum Pâtre et
Spiritu Sancto vivit et régnât Deus in secula seculorum. Amen.
413.
20 Man. 1054. Auctoritas etenim jubet , etc. Quapropter ego Girinus et mulier mea ,
t°. * Arnica nomine, et infantes mei Wilelmus, Matilda atque Bilielda,
donamus atque vindimus aliquid de honore nostra sancti Victoris ,
monasterii Massiliensis, in manu Pétri abbatis, atque Pétri monachi,
seu omnis congregatio monachorum supradicti monasterii, ad proprium
alodem ; he sunt vinee plantate , et sunt in comitatu Aquense , in terri-
lorioMontis Justini, inter ecclesias sancte Crucis et sancti Mauricii, in
"te '
verticem montis, sicut Desiderius presbyter tenet, aut homines, qui
illas hedificaverunt, per manu Desiderii. Et habent ipsas vineas con-
sortes et terminationes : de uno fronte que est ab oriente, terra Autrici
et Rainardi; de illo vero fronte que est ab occidente, crux que est sita
in confinio viarum pergentium Monti Justini ; de uno latus que est ad
meridiem , via puplica que pergit per verticem montis ; de illo vero
latus que est ad septentrione , via puplica que pergit ad ecclesiam
sancti Romani. Et in alio loco, in territorio Reliana , in loco que no-
mmant Bedexanicus, modiata i de vinea, que fuit de Jorii. Et est ita
SANCTI YICTORIS. 419
consortata : de oriente, vineas infantibus Airulfi; de occidente, simi-
liter ; ad meridiem , terra que tenet Wadaldus per Girinum et terra
infantibus Ermengari; ad septentrione, vineas Mainerii. Et accepi ego
Girinus in preeiuni unum missalem obtimum, valentem solidoscentum.
Et ipsum librum ego Girinus et mulier mea Arnica et infantes mei
Wilelmus, Matikla atque Belielda, donamus atque reddimus Deo sanc-
tique Victoris ad ecclesiam sancti Sepulcbri et ad ecclesiam sancti
Mitrii, pro redemptione animarum nostrarum, genitoribus et génitrices
nostras parentumque nostrorum, ut Deus omnipotens deleat iniquitates
nostras et collocet nos in sinu Abrabe, per oraliones eongregatio mo-
naeborum supradicti monasterii sancti Victoris , seu illas qui in illum
missalem facte erunt. Sane si quis, etc. ; permaneat omnique tem-
pore, cum stipulât ione subnixa.
Facta bec carta in mense marcii, vu kalendas aprilis, anno ab in-
carnatione Domini m uni, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo, cui
est honor et imperium per infînita secula seculorum, amen.
Signum Girinus et mulier sna Arnica et infantes sui Wilelmus, Ma-
tikla atque Belielda, qui banc cartam scribi fecerunt, manibus suis
firmaverunt, et testes firmare rogaverunt. Signum Desiderius presby-
ter, cui supra scriptas vineas sunt, volens banc cartam scripsit, et dédit
et fîrmavit, et fratres suos Andréa et Petro firmare fecit, pro redemp-
tione anime sue parentumque suorum. Signum archiepiscopus B.1
firmavit. Bonifacius fîrmavit. Fulco* firmavit. Bonifaciùs [de] Cicereste
firmavit. Boso frater firmavit. Bostagnus [de] Sisterone firmavit. Petrus
Milo firmavit. llgo episcopus firmavit.
414.
Summo factOri totius créature, Januar.,
Qui régit totum cujuscumque nature, cire. 1025.
Quem tripartitum sua laudal factura,
Viventi cuncta per secula futura,
1 RaimbaJdus arrhicpùropus Arelatensis. * Bonifacius et Fulco de Relliana, fratres
archiepiscopi Raimbakli.
420 CHARTUIARIUM
Hic consecratur ecclesia mansura,
In qua fidèles sibi sunt servituri
Et in eternum cum eo regnaturi ;
Altaria nec non affolent tria
Que mine dicantur Jhesu , nato Maria.
Nam médium altare Salvatoris,
Quo finiantur vicia peccatoris-
Et deleantur crimina oratoris;
Lacrime nefas diluant ploratoris,
Ut non frustentur gemitus rogatoris.
Aliud quoque altare sancte Crueis,
Quod frequentetur micatione lucis,
Qua repellantur ténèbre mali ducis.
Tercium autem sancti sepulchri Dei,
In quo sepultum obsederunt Judei :
Hoc facienles cogitabant quod rei
Unquam ne vita reverteretur ei.
Hec nam que tria sunt in templo sacra to,
Sint bériedicta Omnipotentis nato ,
Ut que fidèles veninnt petituri
Cito gaudentes illa sint adepturi.
Quapropter nos qui templum boc dicamus
Illud de rébus nostris dote ditamus.
Idcirco ego Bonifatius1 donamus lmic ecclesie, cum uxore et filiis
meis, nnani modiatam de terra culta, in sponsalicio, atque cedimus ;
Desiderius autem duas modiatas , pro sponsalicio , in guadia de vineis
cultis, eo tenore ut, dum Desiderius idem unum campum babentem
modiatas vi habuerit hedificatas, ipsas duas modiatas recuperet. Est
autem ipsa modiata, quam ego Bonifacius dono, in ipso campo quem
Desiderius vult edificare et de ipso suuni laborem buic ecclesie Deo.
Habet ipse campus consortes : de subteriore fronte, \iam puplicam;
de australi parte, longitudinem rupis; de superiore, Pontii Milonis
Bonifacius, ut coujiiimus, domimis rie Rclliana, pater Raimbaldi archiepiscopi Arela-
tensis.
SANCÏI VICTORIS. 4'21
terram; de parte aquilonis, nie dunatorem. Hoc autem jacet in
Pedreto.
Factum dotalicium sive sponsalicium istud in eomitatn Aquense,in
mense januarii , régnante Rodulfo, rege Alamandorum sive Provintie.
Signum Bonifacii et uxoris sue et filiis et Desiderii qui hoc scribere
fecerunt, manus illoruni firmat, et milites firmaverurit. Bonifaciua
firmavit. Constantia firmavil. Raiambaldus firmavit. Boso firmavit.
Pontius Milo firmavit. Rodulfus firmavit.
415.
Ego namque Isnardus et fratres mei, in Domine Domini, donamus 17 oct. 1059.
ipsam vineam que est infra defenso, et terrain que tenet ad ipsam vineam,
ad proprium alodem , ad ecclesiani sancti Sepulchri , pro redemptione
animarum suarum sive parentorum suorum. Et insuper Wuilelnius
Girinus douât illam vineam que fuit Jorio, pro redemptione anime
sue et patris vel matris sue. Et Petrus presbyter donat medietatem de
ipsa vinea, quam edificavit Clemens in loco qui dicitur Ignés. Et Boni-
facius et mulier sua firmant istas donaciones , pro redemptione anima-
bus illoruni, patris vel matris. Et Caucenna, mulier Rotbaldi, donat
cartairata de vinea in loco qui dicitur Nefolas, pro redemptione anime
sue vel viro suo Rotbaldo.
c
Anno incarnati Verbi m°l° vim°, mensis octobris, x°vi° kalendarum
novimbrium.
416. f°98.
In nomine sancte et imlividue Trinitatis. Ego Desiderius et mulier uMu-t.,
mea Aldeburga et filii et filie mee donamus Domino Deo et sancto cire. I0o5.
Salvatori et sancte Cruci et sancto Sepulchri et sancto Yictori de
Massilia et habitatoribus ejusdem monasterii, scilicet ipsum mansum
quem domnus Raimbaldus archiepiscopus' dédit niichi ad proprium
alodem, in Monte Justino2, ea videlicet ratiooe ut, quandiu vixero,
teneani illuni; post mortem autem meam, mulier mea leneat meara
1 Arelatensis. * Vitl. infr., n. 417
17 Mart.,
cire. 1022.
422 CHARTULAR1UM
partem de ipso mansio; et, post mortem mulieris niée, ipsa niea pars
et pars mulieris mee sit de sancto Victore jam dicto; et qualiscumque
de filiis meis moriatnr sine legali conjugio, id est ut non habeat filiiim
de suo corpore, pars eorum similiter sit de sancto Yictore et sancta
Cruce. Ego jam dictus Desiderius et millier mea Àdelburga et filii
nostri fecimus banc donationem sepe nominate sancte Cruci et sancto
Victori, Massiliensis monasterii, et monacbis presentibus et futuris, et
hoc ex consensu domni Raimbaldi , jam dicti arebiepiscopi , quatinus
ipsi precentnr Deum pro animabus nostris. Si quis autem temptaverit
annullare istam donationem , non valeat vindicare quod voluerit ; sed
cogatur persolvere jam dicto sancto Victori et advocaloribus ejus auri
purissimi libras m , et însuper dampnabitur in inferno cum Yuda tra-
ditore , nisi digna satisfactione emendaverit.
Facta est descriptio hec u idus marcii, régnante Enrico rege.
Ego Desiderius dono et millier mea Adelburga et fîliï nostri Poncius,
Adalaldus, Stephanus, Michaelis, Laurentius et Bonefacius, Desiderius,
Maifredus , hane cartam fieri rogavimus et manibus nostris firmavimus,
et super altare sancti Salvatoris per nosmetipsos posuimus. Ego Raim-
baldus dono et firmo. Poncius Milo firmat. Jobannes de Reliana firmat.
Poncius presbyter. Upaldus presbyter. Autricus firmat. Bonifacius
firmat. Lambertus firmat. Rostagnus firmat. Àicardus firmat. Atanulfus
firmat. Ugo firmat.
417
Temporibus igitur priscis , neglectis omnibus providenlie industriis
atque floccipenso suspicamiue future adversitatis, quoniam necduni bu-
manis curis dilectio discessisse videbatur , bumane peticionis matberies
taliter creditur fore lustrata, adeo ut quicquid aut precio aut dono ali-
cui ab aliquo impertiretur, solo imperlitoris sermone ita solidarelur,
ut, procul omni dubietate remota, legali possessore possideretur. Sed,
cum jamerebrescente zelo atque tepescente fervore opimelegis, mundus
humanis concupiscenciis exarsit, probis institutionibus precedentium
patrum est constitulum, ut, si quis aliquid sue possessionis aut dono
aut precio cuilibet dederit, non solum suo ore, sed etiam advocatis as-
SANCTI VICTORIS. 423
sertoribus et conscriptis membrauulis congruis atque stabiliratione do-
num sue constitulionis confirmet.Quapropter Raimbaldus1, intellegens
scripturarum , propter transacta servicia que tu, Desideri, fecisti patri
meo et miehi et in presenti miehi facis , sive quod facturas es , illum man-
sum, qui est in territorio Monlis Justini , quem pater tuus tenuit et tu
tenes, cura omni cultu ad ipsum raansum pertinenli, sive in campis
sive in vineis vel in ortis, que pater tuus tenuit, et lu in presenti tenes,
dono tibi ad propriura alodem, ut ex eu babeas potestatem faciendi
quicquid facere volueris. Et si quis liominum , aut ego aut quispiam
nostrorum parentura, aut quislibet homo vel femina, banc dopatio-
neni fallere voluerit , nulle, modo valeat implere suum optatum, et, si
in hoc perseverare voluerit ut fundilus donalio violetur, dispositione
Doraini, sit particeps iniquissimi Arrii scendentis suslantiam Patris et
Filii, qui, digestis visceribus, in imma mérita corruit.
Acta sunt bec mense marcio, xvi kalendas aprilis, régnante Enrico
imperatore.
Raimbaldus lirmavil et firmare rogavit. Domna Constantia9 firinavit.
Bouifacius, filius ejus, firmavit. Fulco3, filius ejus, firmavit. Poncius
Milo firmavit. Waldrada firinavit. Poncius presbyter firmavit, Autricus
firmavit. Bouifacius firmat. Rostaguus firmat. Aicardus filius Poncii.
.lohannes firmat. Ugo firmat. Lambertus firmat. Atenulfus, nepos Jo-
hannis, firmat.
418.
Brève memorabile ad noticiam futurorum, scilicet de decimo feni Cire. 102S
pratorumque sunt in villa que dicitur Reliana, in commilatu Aquense,
pratorum videlicet omnium que sunt in dominioatura potestatis, quod
decimum domna Constantia et filius suus Bouifacius, cui ipsa villa ex
successione patris procedit, donaverunt monasterio sancti Victorïs,
pro redemptione et liberatione anime Bonifacii ipsius patris Bonifacii
minoris. Et post eum domnus Raimbaldus' et domnus Doso, filii ejus-
1 Raimbaldus de Rilliana, postea archie- 5 Honifacius et Fulco , filii Bonifacii de Rel-
piscopus Arelatensis. liana majoris.
2 Constantia, secunda uxor Bonifacii de Rel- ' Idem qui superiùs.
liana majoris.
424 CHARTULÀRIUM
demBonifaciimajoris, tenentes ipsam villam cura puero in tutelam, et
donaverunt et firmaverunt. Item supradicta domna et domnus Raim-
baldo , cum ceteris fratribus , pro eadem ratione, in Castro qnod dicitur
Villa Murs, donaverunt unum campum eidem monasterio, ita consor-
tatum : ex parte meridiana, Poncii presbyteri terrain; ex aliis, ipsius
castri incolarum terris. Item, domnus Boso vineam que est juxta ec-
clesiam sancli Genesii, quam Drozia, quadam femina, diu excoluit, et
quam domna Constantia et fdius suus Bonifacius eidem monasterio
dederunt, dum predictam tutelam tenebat, donavit. Ita hec donatio
facta est, ut omni tempore monachi sancti Victoris teneant et libère
possideant, et pro pâtre nostro nobisque donatoribus Deo preces fun-
dant. Quam si quis nostrorum, vel beres vel aliorum quacumque per-
sona, frangere vel eciam ullo modo inquietare voluerit, et qui fecerit
et qui ulla ratione consenserit, ab omnibus sanctis excommunicetur, a
Deo funditus abbominetur, et cum Yuda traditore in inferno dampne-
tur, nisi ad emendationem veniens satisfecerit ; tamen bec donatio
inconvulsa permaneat , et, si talis malorum inventor repertus fuerit,
auri libram componat. Ipsi donatores Raimbaldus , Boso , Bonifatius
firmaverunt et alios firmare rogaverunt. Domnus Wilelmus vice-
comes' firmavit. Rostagnus de Villa Murs firmavit, et ceteri astantes
milites firmaverunt.
Item domna Guisla et filius suus Petrus reddiderunt ipsum decimum
v". * supradictum feni pratorum ad supradictum monasterium sancli Victo-
ris quam tulit Poncius Auctricus, maritus ejus. Et propter boc ut Do-
minus dimittat illi et nobis culpas nostras et det nobis requiem sempi-
ternam , donamus ego Guisla et filius meus Petrus ipsius monasterium
sancti Victoris, unum pratum in ipsius territorio, in loco qui dicitur
Monte Aurio, et fuit de Poncio presbytero ; quandiu ego Guisla vixero,
teneant et libère possideant, et pro nobis donatoribus Deo preces fun-
dant. Quam si quis, etc.
419.
<:irc. 1025. Brève de convenientia que fecit Poncius, monachus monasterii
1 Guillelmus II, \icecomes Massiliœ.
SANCTI VICTORIS. 425
sancti Victoris, que fuit de Castro Mûris, cum Poncio Rahnundo
Montis Justini.
Poncius Raimundus dédit ad monasterium sancti Victoris et ad ec-
clesiam sancti Mauricii, in manu supradicti Poncii monachi , pecia i
de terra, que est supra clausum vineas sancti Mauricii, ad pro-
prium alodem omnique tempore, ita ut nec mater nec fratres nec
sorores nec ullus propinquus nec ulla amissa persona requisitionem
faciat. Et Poncius, monachus supra memoratus, dédit illi petias u de
vineas. Et est petia ia a Roca Vuidonis , et fuit de dominico de Puteo ;
et estalia pecia in montis vertice Garbilio, in fronte vineas suas domi-
nicas; et habet infra istas n pecias semodiata meliorata de vinea. Et
tiédit ipse Poncius monachus in tali convenientia ipsas vineas ad Pon-
cium Raimundum, ut, quandiu ipse Poncius Raimundus vivit, teneat
et possideat ; postquam flatum vite sue1, revertantur ipsas vineas su-
pra nominatas ad monasterium sancti Victoris Massiliensis et ad supra
memoratam ecclesiam sancti Mauricii , sine ulla minoratione , pro
anime sue parentumque suorum.
420.
Brève de convenientia que fecit ipse Poncius monachus cum Deside- Cire. 1025.
rio Upaldo et Lamberlo, fratre suo, et Poncia, matre ipsorum. Dede-
runt ipsi supra memorati Desiderius et Lambertus et matre eorum
Pontia ad sanctum monasterium quod est beati Victoris , et ad eccle-
siam sancte Crucis, imam petiam de terra, ad proprium alodem, pro
animabus suis parentumque suorum , et miserunt se in orationibus
monacborum supra nominati monasterii. Et est ipsa terra subtus eccle-
siam sancte Crucis. Et Poncius monachus dédit illis duas petias de vi-
neas. Et est una pecia a Roca Vuigonis, et fuit de Lgone presbytero;
et alia pecia est ultra Aqua Bella , et fuit de Andréa, pâtre Bertranno ;
et potest babere infra ipsas duas pecias semodiata meliorata de vinea.
Et dédit eis ipsas vineas in tali convenientia, ut, quandiu vivunt,
teneant et possideant, et in qualicumque mors primum evenerit, aut
* Sujipl. : exhalaverit,
I. 54
426 CHARTULARIUM
in maire aut in filiis, pars defuncti revertat ad ecclesiam sancte Cru-
cis ; et de unoquoque ut obierit sic f'aciat , ut sua pars ad ecclesiam
supra nominatam revertat.
421.
Cire. 1040. Ego, in Dei nomine, Lambertus, unacum consensu filii mei Autulfi,
fatio donationem de rébus meis omnipotenti Deo et sancto Victori,
martyri glorioso , ejusque monasterio , apud Massiliam fundato , vide-
licet terras sitas in comitatu Aquense , in villa que vocatur Monte Fu-
rone , in loco qui vocatur Faia , duas modiatas de terra arabili ; et
habet consortes de uni) latus terra Lamberti, filio Vuadaldi , et una
semodiata de vinea que est in contrata que dicitur Valle. Et babet
consortes : de uno latus, terra de sancta Cruce, et de alio latus, vinea
de Ricardo, et de alio, vinea de Calperto. Sane si quis, etc.
422.
Cire. 1025. Omni auctoritate sancitum et vakle romana babetur stabilitate, qua-
tenus ulla non valeat donatio , quam non confirmât litteralis titulatio.
Quocirca ego Raimbaldus1, meorum meique patris memor peccato-
rum, quin etiam parentum ceterorum, et propter amorem perpétue
lucis , dono ecclesie sancte Crucis ortum quem excoluit Constanti-
nus; quem ita terminatum cunctis volonotatum, scilicet, quantum
habitatores ipsius ecclesie , propter opus orti , ibi facere poterunl ; cum
omni integritate , et sine ulla diminutione leneant et possideant. Si
quis igitur, etc.
Ego Raimbaldus, qui banc donationem facio, ipsam manibus meis
firmo, et alios lirmarerogo.
423.
1048—1061. Brève de convenientia que fuit facta interPetrum, saucti Victoris
monasterii abbatem , et monacbos ipsius monasterii, et Petrum et
filios ejus. Fecerunt convenientiam inter se, ut quantumeumque Pe-
* Raimbaldus de Relliana.
SANCTI V1CT0RIS. 427
trus et filii ejus acaptaverunt vel acaptaturi sunt , per alodem vel ad
elodem per suum averum , una justa medietas sit ad proprium alodem
sancti Victoris martyris Massiliensis ; alia vero medietas equalis sit ad
proprium alodem. Pétri et filiorum ejus. Quod si Petrus et fdii sui et
filii filiorum mortui fuerint sine legali herede , revertatur ad predictum
monasterium sancti Victoris, ad proprium alodem , sine ulla contra-
rietate ; vendendi aut donandi aut commutandi non liabeant potes-
tatem, nisi hères ad lieredem aut ad predictum monasterium. Quod
si monaclii ipsius monasterii emere noluerint, faciant quicquid facere
voluerint ; et si monacbi ipsius monasterii tantum vel parum nimis vo-
luerint illi dare quantum alii hommes, faciant et possideant. Insuper,
pro fidelilate et servicio , quod Petrus et filii sui faciant sancto Yictori
et abbatibus et monacbis ipsius monasterii sancti Victoris, dederunt
predictus Petrus abbas et monacbi sancti Victoris predicto Petro et
filiis suis capellaniam sancti Mitrii et sancti Sepulcri ad beneficium,
sicut supra dictum est, propter servicium et fidelitatem omni tempore.
Et ipse capellanus , qui missam celebraturus erit in ipsis ecclesiis pre-
dictis, caste vivat, sine conjugio femine vel alicujus lurpitudine
luxurie. Et habeat Petrus et filii sui, propter capellaniam et propter
fidelitatem et servicium, sine enganno, de quanto est donatum vel
erit ecclesie sancti Mitrii et sancti Sepulcri ad elodem , terciam partent
ad fevum. De aliis vero omnibus rébus, exeeptis midis et equis et
pera, habeat Petrus et filii sui similiter terciam partem, propter servi-
cium et fidelitatem, si non o forfan. Et, si o forfan , emëndent o mer-
cennaliter aut juste ; et, si o fan ', ipse qui facere * noluerit, perdat suam f° 99.
partem. Et bec omnia fiant ex utraque parte sine deceptione et en-
ganno.
424.
Brève memorabile ad noticiam futurorum , scilicet de scambios quos 10B2-
fecit Poncius Leutricus cum mônachis sancti Victoris Petro et Poncio,
monasteri Massiliensis. Douât Poncius Leutricus , in presentia supra-
1 I<1 est : Si non hoc forisfaciant. Et , si hoc forisfaciant , emëndent hoc mercennaliter aut juste .
Et n hoc faciant
428 CHARTL1LÂRIUM
dictis monachis, in territorio Montis Justini, subtus ecclesiam sancti
Mauricii , de suo campo dominico , de superiore fronte tenente apud
terram sancti Mauricii, una pecia, de oriente usque in occidenteni,
quantum tenet ipse campus supra scriptus, Deo et sancti Victoris,
propter vineam que est juxta ecclesiam sancti Genesii, quam Drozia,
quadam femina, diu excoluit, quam domina Constantia et filii sui de-
derunt Deo et sancti Victoris, Boso et Bonifatius1. Et habet in ipsa
terra supra scripta quantum tantum in ipsa \inea cum terra ipsa perti-
nentia habet , hoc sunt sestairatas vin. Ita bec donatio facta est , ut
omni tempore monachi sancti Victoris teneant et possideant; nec
Poncius Leutricus, nec millier nec infantes sui, nec ullus hères ultra
illam requirant; et qui facere voluerit, qualiscumque persona sit, du-
plo componat, et maledictionem Dei inveniat, etcumYuda in inferno
penam sustineat. Pontius Leutricus et millier sua Enguilrada et
filius suus Wilelmus dederunt,et scribi fecerunt.
Anno ab incarnatione Uomini millesimo quinquagesimo n.
i° 100. DE OBEDIENTIIS SANCTI VICTORIS IN EPISCOPATU CABILLONE.
425.
Cartas sancti Micahelis de Balma.
30 nov. 1031, Quae mundi hujus sunt omni modo reicienda sunt , et que Dei sunt,
Tel 1032. quoniam proficiunt, omni modo amplectenda. Quocirca ego Willehnus
et uxor mea Adalaicis et filii nostri et filie , dum presenti fruor vita ,
querens in aliquo bonorum Dei fieri particeps , quibus ab inimici telo
tegatur , facio banc donacionem ex aliquo alodis me[i] , qui mihi ex
parentum successione obvenit, omnipotenti Deo et ecclesie sancti
Victoris, Massiliensis monasterii. Et est ipse alodis in comitatu Cabi-
lonensi, hoc est ecclesia sancti Michahelis que est sita in valle Liminica,
in latere montis quem vocant Castellar, cum territorio sibi deter-
minato, sub Castro Agoldi. Et est terminus, a parte aquilonis, de
1 Vide sup , n. 418.
SANCTI VICTORIS. 429
Rocca Àccuta usque in Liminicus, et sicut Liminicus curril usque in
Causalone; et de Causalone, sicut via puplica est, usque in fonte de
Aimarico; et de ipso fonte usque in bertemo, sicut aqua vergit, usque
in strictum ; et transit flumen Causalone , et vadit in directum per
ipsam vallem et rétro Castellare , usque in Balma Nigra ; et de Balma
Nigra usque in Rocca Accuta. Et in alio loco , sub castro Gordone,
donamus vineas dominicas , in loco que Dominant valle Auria. Ter-
mini de ipsas vineas : de uno latere, via puplica que tendit ad Crosa ;
de alio fronte, Teutbaldi vinea ; de duabus frontibus, nos ipsos dona-
tores. Et in loco que nominant Roccam Ventrosam, dominicas conda-
minas usque ad pontem. Donamus in sponcilicium ecclesie partem de
defenso de ipso molendino qui est in caput defensi, sicut carraria
antiqua currit , usque in fontem Gairardi , usque in Liminicus, sicut
descendit via puplica de castro. Et in villa quam nominant Sorgam
piscaturas dominicas et medietatem parrocbie ipsius ville. Et in comi-
tatu Aptensi , in territorio Agoldi , dono aliam ecclesiam sancti
Domnini, cum terris et vineis ibi pertinentibus; et in alio loco ipsius
castelli , ecclesiam aliam sancti Michaelis , que est in loco cpii vocatur
Rossetus Podius, cum medietate ipsius ville et de terris omnibus ibi
pertinentibus, tam cultis quam incultis , nec non et vineis. Et in coni-
mitatu supradicto , aliam ecclesiam sancte Marie , que est in Amarone
monte, cum lanta quantitate terrarum, que quattuor queant sufficere
mansis ad très sationes. Hec omnia supra scripta ego Wilelmus et
uxor mea Adalaizis et filii nostri Rostasnus et Wilelmus et filie Inauris
et Constancia donamus supra scripto cenobio perpetualiter,per omnia
secula. Si quis autem voluerit nostram frangere donacionem aut
minuere aut aliquo modo contraire , iram Dei omnipotentis incurrat el
omnium sanctorum , nisi cum satisfactione emendaverit , et insuper
haec donacio firnia stabilisque permaneat per secula cuncta.
Âcta bec donacio in castro Simiana, pridie kalendas decembrias,
régnante Rodulfo rege'.
Signum Wilelmi et uxoris ejus, qui hanc cartam fieri et firmare jus-
1 Rodolphus III.
430 CHARTULARIUM
seront. Filii eorum et filie firmaverunt. Inauris , mater W'ilelmi
firmavit. Guarnaldus firinavit. Petrus, filius ejus, firmavit. Guan-
telmus firmavit. Umbertus ,, filius ejus, firmavit. Rannulfus firma-
vit. Pondus, liater ejus, firmavit. Alius Umbertus firmavit. Pou-
tius firmavit. Girmundus firmavit. Helyas firmavit. Arduinus
firmavit. Rodulfus firmavit. Baltardus firmavit. Ugo firmavit. Rai-
naldus firmavit. Poncius firmavit. Domnus episcopus Clemens
Cabilonensis ' firmavit. Ivo eanonicus firmavit. Eudo firmavit. Ste-
plianus sacristanus firmavit. Aiuardus firmavit. Odilo eanonicus fir-
mavit. Girunclus firmavit. .Iulianus firmavit.
426.
De ecclesia sanctae Maria? Belveder.
27 mart., Quia, gratia Dei omnipotentis largiente, omne quod bonum esse
cire. 1055. potest ab illo accepimus, si bonum dici fas est quod in presenti pos-
sidemus, etc. Quocirca ego Rifredus Verdellon et uxorsua Arembertaet
filiis suis Isnardus, Bermundus, Rostagnus, Petrus, et uxores illorum,
et filiorum et filiarum, et Poncius Borrianus, dum presenti fruor vita,
querens in aliquo bonorum Dei fieri particeps, quibus ab inimicis telo
animas nostras tegantur, facimus hanc donacionem ex. aliquo alodis
nostri, qui nobis ex parentorum nostrorum successione obveniunt,
omnipotenti Deo et ecclesie sancti Victoris Massiliensis monasterii. Et
est ipse alodis in comitatu Alhense , hoc est ad ecclesie sancte Marie
Belveder. Et est ipse alodis subtus Castro que vocatur Murs , et babet
terminos : de uno latus, de erede nostro Rostagno; de alio latus, de
.focas; de alio, sicut via puplica usque in vallo que pergit a Combas et
usque in Crosas. Haec omnia supradicta ego Isnardus, Bermundus,
Rostagnus, Petrus, et uxores illorum, et filiorum et filiarum, et
Pontius Borrianus et filii sui , donamus pro redemptione animarum
nostrarum. Si quis vero extiterit volens frangere hoc donum, non
possit; sed res in duplum emendet, etc.
' Clemtns non ante a. 1031 Cavellicensem cathedrani obtinnit, Rodulfus autern mortuus est
... 1032; ideo ad a. 1031 vel 1032 referenda est charta.
SANCÏ1 V1CTORIS. 431
* Acta est bec dunacio in Castro que dicitur Jocas vi kalendas aprilis, v.
régnante Domino nostro rege omnium seculorum per secula.
Signa hujus donacionis : Isnardus, Bernmndus, Rostagnus, Petrus,
Poncius Borrianus , et uxores illorum , et filii eoruni et filiarum , qui
banc cartam scribere et ûrmare jusserunt.
Ego Rostagnus et uxor mea Adalaicis et filii et filie nostre donamus
de hereditate nostra , in territorio de Murs, sicut via puplica que vadit
a Jocas, et sicut aqua vergit usque in Crosas, donamus a sancto Yic-
tori, martyris Massiliensi, et ad ecclesia sancta Maria de Belveder.
Istas donaciones que supra soupta sunt donamus atque transfun-
dimus. Si homo aut femina, etc.
427.
Carta de Agolt.
In Dei omnipotentis nomine. Ego Rostagnus et uxor mea Guisla et 22 sept.,
filii nostri Umbertus, Raiambaldns, Raimundus, Laugerius,YVilIelmus, clIC 105t>-
Rostagnus, celerique et filie nostre, facimus donacionem ex aliquo
alodis nostri, qui mihi Rostagno ex parentum successioue obvenit,
omnipoteuti Deo et ecclesie sancte Marie sanctissimique Yictoris, Mas-
siliensis monasterii. Et est ipse alodis in comitatu Cabilonensi, in ter-
ritorio castri qui dicitur Agoldi : balmam scilicet super pontem qui
vocatur olim Paduleds, cum lausa, sicut ascendit usque in très ibi
naturales petras positas, et de ipsis pétris sicut descenditur in flumine
qui dicitur Gausalons; et ex alio latere, ex ipsis supra nominalis pétris,
sicut viam pergitur usque in podium quem nominant Aimonem , et de
lioc podio dicto Aimone usque in fontem Ville Nove, sicut aqua vergit
usque in Romuleum. Quicquid ego Rostagnus et uxor mea et filii
nostri et filie infra istis jam diclis terminis abere videmur , et bomo
vel femina per nos, cultum vel incultum, omnia donamus, cedimus
atque transfundimus, sicut diximus, Domino Deo et monasterio Mas-
siliensi et abbatibus hac monacbis ibi perpetualiter manentibus, pro
remissione nostrorum peccaminum et parentum nostrorum , vivorum
et defunctorum. Et pro hoc dono accepimus e\ babere sancti Yietovis
432 CHARTULARIUM
c solidos. Si quis igitur extiterit volens frangere hoc clonum quod in
manu Stephani, olim abbatis Soricinensis, et monachi Isnardi
facimus, non possit, sed res sancto Victori et monachis ejus in
duplum emendet, etc.
Facta est bec donacio in civitate Aptensi, die festivitatis sancti Mau-
ricii, régnante Domino nostro rege omnium seculorum per secida.
Signa bujus donacionis : Rostagnus et uxor ejus et eorum proies,
qui liane scribi et firmari jusserunt. Rostagnus firmavit. Guisla fir-
mavit. Umbertus firmavit. Raiambaldus firmavit. Guarnaldus fir-
mavit. Rostagnus firmavit. Rotlannus de Raima firmavit. Rermundus
Nevolongus firmavit. Guillelmus firmavit. Feraldus de Casa Nova fir-
mavit. Lanbertus firmavit. Pondus Radulfus firmavit. Pondus Da-
mianus firmavit. Brunus firmavit. Guido firmavit. Rostagnus, frater
ejus, firmavit. Pondus firmavit.
428.
Alia.
iidecembr., In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Willelmus et uxor
cire. 1033. mea Adalaicis et filii nostri et filie, dum presenti fruor vita, querens
in aliquo bonorum Dei fieri particebs, quibus ab inimici telo anima
mea tegatur, facio banc donacionem ex aliquo alodis mei, qui mibi
ex parentum meorum successione obvenit, omnipotenti Deo et ec-
clesie sancti Victoris, Massiliensis monasterii. Et est ipse alodis in
comitatu Cabilonensi, boc est ecclesia sancti Micbabelis in Laus; et est
ipse alodis subtus castro Agoldo. Et est terminus de via sancti Pan-
talii, sicut aqua Liminicus currit usque in molendino , et vadit ter-
minus per devenso per viam anticam usque in fonte Gairardo, et pergit
per viam usque in Liminico , et de Liminico usque in Causalone,et
de Causalone dricta linea usque in fonte Aimarico , in hertemo , sicut
aqua vergit usque in fonte Romevia ; et de fonte Romevia , sicut aqua
vergit in spelunca Insoblida et regirat usque in strictum, et de strictum
pergit usque in vallum de Bexone , et per mediam vallem usque subtus
Balma ?>)igra, sicut vadit remtale antico usque in Roca Accuta, per
SANCTI VICT0R1S. 433
vallone, usque in via pergit a Lirainico. Et in alioloco, que nominant
Roca Ventrosa, condaminas indominicatas usque in poritem. Et in
comitatu Attensi, in territorio Agoldi, dono aliam ecclesiam sancti
Domnini, cum terris et vineis ibi pertinentibus. Et in alio loeo, in
territorio ejusdem castelli , aliam ecclesiam sancti Micbabelis , que est
in loco qui vocatur Rossetus Podius, mediam villam cum campis et
vineis, tam cnltis quam incultis. Et in comitatu Cabilonensis , mediam
partem de parrocbia Sorgia et piscaturias indominicatas. Et in comi-
tatu Attensi , aliam ecclesiam sancte Marie, que est in monte Ama-
rone, cum quantum terrarum que quattuor queant sufficere mausis.
Hec omnia supra scripta ego Willelmus et uxor mea Adalaicis et filii
nostri Rostagnus et Willelmus et filie Inauris et Constancia donamus,
pro redemptione animarum nostrarum. Si quis vero extiterit volens
frangere boc donum , non possit; sed res in duplum emendet , et in-
super maledictionem Dei onmipotenlis et omnium sanctorum in-
currat *, et iram et indignacionem, mentisque confusionem et omnium t° 101.
exprobracionem , nisi venerit ad emendacionem.
Acta est bec donacio in castro Agoldo, vmi kalendas janoarii, ré-
gnante Domino nostro rege omnium seculorum per secula.
Signa lmjus donacionis : Willelmus et uxor ejus et eorum proies ,
qui banc scribi fecerunt et firmari. Gantelmus firmavit. Umbertus ,
filius ejus, firmavit. Garnaldus firmavit. Petrus et frater ejus Gar-
naldus firmaverunt. Rainulfus firmavit. Poncius firmavit. Germundus
firmavit. Helyas firmavit. Arduinus firmavit. Richaus filius firmavit.
Silvester firmavit. Rostagnus filius firmavit. Petrus Ronilis firmavit.
Faraldus frater firmavit. Alfantus frater firmavit. Rodulfus firmavit.
Lanbertus firmavit. Raltardus firmavit. Aicardus de Casa Nova fir-
mavit. Poncius Blancus firmavit. Damianus firmavit.
Egoquoque, in Dei nomme, Rostagnus, supradicti Willelmi filius,
et uxor mea Guisla et filii nostri et filie donamus condaminam imam
de terra culta eidem sancto Victori et sancto Michabeli, in comitatu
Cabilonensi, in loco quem nominant Para Lupus, in via publica, que
pergit ad Sanclum Faustinum, et per totum locuni que terminata est.
Et in alio loco subtus castro Agoldo, in loco sublus fonte Racone, de
434 CHARTULARIUM
uno fronte, via publica que pergit a Gorda, et de alio latus, Poncius
et Rostagnus, filii Morene.
Ego Morena et filii mei et filie , dum présent! fruor vita , querens in
alico bonorum Dei fieri parlicebs, quibus ab inimici telo tegatur
anima mea, facio donationem ex alico alodis mei, qui mibi ex pa-
rentum successione obvenit, omnipotent! Deo et sancto Victori, Mas-
siliensi monasterio. Et est ipse alodis in comitatu Attensis, in territorio
Laurinzanicus. Ibi donamus condaminam unam ego Morena et filii
mei Poncius et Rostaeuus et filie mee eidem cenobio et sancto Mika-
O te
beli, cum omnibus arborions, per omnia secla. Si quis autem extiterit,
lr-ge superius. Signum Morene, filiorumque suorum et filiarum , qui
hanc kartam fieri et firmari jusserunt. Poncius, filius Morene, fir-
mavit. Rostagnus firmavit. Balda firmavit. Ugosinna firmavit. Acce-
lena firmavit. Datil firmavit. Isarnus Aldigerius firmavit. Damianus
firmavit. Lambertus firmavit. Ricbaus firmavit. Guilabertus firmavit.
Raiualdus firmavit. Stepbanus presbyter firmavit.
Ego Willelmus, filius supradicli Willelmi, frater Rostagni, dono de
meo alode sancto Victori et sancto Micabeli. Et est ipse alodis in co-
mitatu Cabilonensi, in territorio Agoldi ; et est ipsa terra ad instric-
tum usque in bertemo, sicut aqua vergit usque in fonte Romevia et
usque in bal ma Ifubilita. A Roca Columbera alia terra, sicut via pergit
usque in terra de Damiano. Si quis vero extiterit boc donum frangere
volens, non possil; sed res in duplum emendet, etc.
Signum Willelmi , qui banc kartam scribi et firmare mandavit , manus
ejus firmat, Rostagnus firmat. Lambertus firmat. Poncius Rodolfus
firmat. Poncius Blancus firmat. Damianus firmavit.
429.
De ecclesia sancti Joliannis in Campanias.
Nov. vel dec. Ego Dodo et uxor mea Walburgis et filii nostri et filie facimus hanc
rire. 1060. donationem ex aliquo alodis nostri, qui nobis ex parentum successione
obvenit, omnipotenti Deo et ad ecclesiam sancti Victoris, Massiliensis
monasterii. Et est ipse alodis in comitatu Aptensi, hoc est ecclesia sancti
SANCTI VICTORIS. 435
Johannis in Campanias, subtus monte Rialo, in circuitu ecclesie sancti
Johannis. Donamns terras noslras, et sunt consorle : desuper, \ia que
pergit a Gargatio , et de alio latus , terra Esdra usque in viam de sub-
tus via, usque in terram Amado; de uno fronte, terra deUgone; et de
alio fronte, via publica que pergit ad molinum. Et in alio loco, terram
Caramagencia. Et in alio loco , donat Poncius et uxor sua Donmadias
et fdii sui et filie de terra una eonnamina, de Garnario. Donamus de
vineis , in cravis Amalglanguis ; a la Sala , alia vinea ; alia a Sancto
Martino; modiata una a la Garriga ; vinea Martino Baveca, una semo-
diata, et est in comitatu Aguensi; a Vorgeto, unum mansum de
Maxima, cum campis et vineis, cultis et incultis, totum que ad man-
sum pertinendum est. Ego Constancius dono de vinea ad sanctum
V^ietorem una modiata et unam mansionem et torcular unum et unum
vexellum et unam tinam. Ego Dodo et uxor mea Walbtirgis et filii
nostri et filie donamus alodios supradictos , pro redemptione anima-
rum nostrarum. Si quis vero extiterit volens frangere boc donum
supradictum, in duplum emendet, etc.
Acta est bec donatio Sancti Saturnini, id. kl.1 decembris, régnante
Domino nostro Jbesu Cbristo.
Signum biijus donationis : Dodi et uxoris.ejus et eorum pi'oles, qui
banc scribi et firmari jusserunt. Signum Poncius firmat. Ugo episcopus
firmat. Ronefacius firmat. Arbaldus firmat. Petrus firmat. Dodo Pal-
verellus firmat. Petrus firmat. Rostagnus firmat. Poncius firmat. Ami-
deus firmat. Dodo Ailbernus firmat. Rostagnus Esdras et frater suus
Rodulfus firmant. Rostagnus Bonus Filius firmat. Stepbanus Gola fir-
mat. Raimonnus firmat. Poncius Focilis firmat. Donmadia firmat.
Et ego Guarac et uxor mea Dilecta et filii mei et filie facimus banc 9 aPr. 10G9.
donationem ex aliquo alodis nostri , qui nobis jure parentum succes-
sione obvenit, omnipotenti Deo et sancle Marie ac sancti Victoris,
Massiliensis monasterii, et monacbis presentibus et futuris, ibidem
comorantibus ; est ipse alodis in comitatu Aptensi, hoc est ecclesie
sancti Donati, subtus castro quod nommant Sagnone, cum omnia sibi
' Fort, propriété /ml.
436 CHARTULARIUM
pertinencia , hoc est eu m campis et vineis, eultis et incultis , et ortis et
pratis. Hec omnia ego Guarac et uxor mea et filii nostri et filie dona-
mus, sicut supra dicta sunt, Domino Deo et sancto Victori, pro re-
demptione animarum nostrarum. Si quis vero extiterit volens infrin-
gere hoc donum , iram omnipoteutis Dei et omnium sanctorum incurrat,
et maledictionem et indignacionem , nisi venerit ad emendalionem ,
v°. componatque* in vinculo auri libras xx.
Vidusaprilis,lunaxm,anno abincarnacioneDomini millésime lwhii,
régnante Domino nostro Jhesu Christo.
430.
Carta de Valle Clusa.
7 febr. 1034. In Dei omnipoteutis nomine. Ego, gratia Dei, presul Cabilionensis ,
nomine Clemens, cura consencientibus canonicis nostre sedis, ex auc-
toritate sanctorum canonuin , monasterium sancte Marie et sancti Ye-
rani antiquitus constitutum, quod modernis temporibus cernimus des-
tructum, pro sainte animarum nostrarum atque parentum nostrorum,
simidque pro remedio pontificum atque cauonicorum, predecessorum
nostrorum neenon et successorum , cupientes illud reedificare, elegi-
mus illum locum vel illud monasterium cura omnibus rébus que ad
ipsum locum pertinent, libris videlicet, vestimentis, signis vel ceteris
ornamentis, in manu domni abbatis Isarni sancti Victoris Massiliensis,
et monachorum ejus, tam presencium quam futurorum, tradi in per-
petuum, et totam parochiam de ipso Castro vel de ipsa villa, que vn-
eatur Vallis Clusa, et medietatem decimi ex omnibus rébus de ipsis
hominibus, ubicumque laboraverint , et de omnibus hominibus, qui-
cumque venerint ad habitandum in ipso loco, totam medietatem, ad
((uicquid voluerinl monachi faciendum. Damus eliam molendinum
quod situm est prope ecclesiam , quod vulgo Baiardum dicitur, et
quartam partern de alio molendino quod vocant Terricinum. Adici-
mus insuper ad hoc donum vi moaiatas vinearum cura tribus conda-
minis indominicalis , pratum optimum, defensum quoque de aqua,
ad piscandum de superiori eslello usque in illum estellum qui est
SANCTI VICTORIS. 437
prope gurgitem quem vocant Pantenam. Et dono ex l'onte majori sicut
decurrit aqua, et terminatur via usque ad paranas dominicales sancti
Verani. Hec omnia supra dicta pro salute nostra et pro remedio ani-
marum nostrarum rcddimus et concedimus ecclesie sancte Marie, que
sita est prope castellum quod vocant Vallem Glusam, ubi corpus sancti
Vrerani requievit, et ipsam ecclesiam cum omnibus supra nominatis
Domino Deo omnipotenti et sancto Victori, ejus martyri Massiliensi ,
monachis quoque, tam presqntibus quam et futuris, in perpetuum.
Sane si quis , etc.
Facla hec descriptio anno incarnationis dominice miJlesimo mi1, in-
dicione n, vu idus februarii, in sede Cabilionensi,
Signum Johannes canonicus firmat. Gudo firmat : Arlaldus firmat.
Poncius Baldricus firmat. Petrus Abelonius firmat. Homo Dei firmat.
Girunclus canonicus firmat. Stephanus sacreslanus firmat. Odilus
firmat. lvo firmat. Garvinus firmat. Ejus frater Julianus firmat.
Odilus firmat subdiaconus. Adalbertus firmat. Guinimaris firmat. Im-
bertus firmat. Leufredus firmat. Vilelmus, frater ejus, firmat. Amelius,
frater ejus, firmat. Rainaldus firmat. Bellaldus firmat. ligo firmat.
Guikirannus firmat. Poncius Ansemonnus firmat. Rostagnus firmat.
Guarnerius firmat. Gonciolenus firmat. Rodulfus Amalvinus firmat.
Geraldus canonicus firmat.
Facta bec carta, mandante domno episcopo Clémente, et ejus manu
propria firmata , qui etiam donavit ad capellam sancti Verani , in largi-
tate sponsalicii, modiatam unam de terra arabifli]. Martinus, indignus
monacbus, scripsit , domno abbate iussus.
431.
Carta de Agoklo.
Dura in hoc seculo miserrimo sumus, unusquisque homo de se Siée. XL
cogitaie débet. Propterea ego Airaldus et uxor mea recognoscimus
casus fragilitatis nostre. Ideo,pro remedio anime nostre et parentum
1 Corr. millesimo XXXIÙl. Tempore démentis episcopi Isarnique alibatis alius nullus praetei
403i annus in ladictionem seeundam concurrit.
438 CHARTULARIUM
nostrorum , ut Deus omnipotens absolvat nos animasque nostras a pénis
inferni, donamus monasterio sancti Victoris et sancto Miehaheli de
Balma, modiatam imam de vinea culta, que est in comitatu Cavellieo,
in loco ubi vocant Monte Alvernico, super ecclesiam sancti Pétri. Ci in-
sortes : de uno latere , vinea fiscalis quam tenet Milo ; de alio, idem
ipse Airaldus. Sane si ego , etc.
432.
Cire. 1055. Ego Rostagnus et uxor mea Guisla et fîlii nostri et filie, dum presenti
fruor vita, dono sancto Victori et sancto Domnino, de meo hereditario
jure atque alode. Et est ipsa alodis et benefieium in comitatu Cabellico,
in territorio Agoldi, circa ipsam ecclesiam sancti Domnini, totum in
circuitu, usque in via que pergit in Podio Rosseto. Consortes, de uno
latus, Stepbanus Bercus et Bonefacius, et de alio latus, vallone Ola-
rias. Omnia bec que tu, Stéphane presbiter, rector ipsius ecclesie,
tenes, vel quantum invenire potueris, omnia dono,sicut dixi, sancto
Victori, Massiliensis monasterii et sancto Domnino.
Signum Rostagnus et uxor sua Guisla et filiorum suorum, qui kar-
tam et donationem istam scribere fecerunt, manus illorum firmat.
Lanbertus firmat. Poncius Rodulfus firmat. Rostagnus firmat. Damia-
nus firmat. Garinus firmat. Guislabertus firmat. Vermundus firmat.
433.
27 apnl.
Carta de Castellione.
1010 — 1044.
t° 102 v°. * Ego Rostagnus facio donationem ex aliquo alodis mee omnipotentis
Deo et ecclesie Salvatoris, que est in territorio castelli Castellionis ; et
est ipsa alodis in comitatu Àptensi , in territorio castelli quod dicitur
Boniletas, hoc est unus mansus, cujus possesor fuit Almeradus. Illum
mansum dono totum , cum illis terris et cura vineis que ad meam fra-
ternitatem advenit, in illa die qua ego hune mansum cum fratribus
meis equavi, et in meam fraternitatem excepi. Et in Castellione, Castro
videlicet qui est in ipso comitatu, dono predicte ecclesie quoddam mo-
SANCTI VICTORIS. 439
lendinum, quod est super aquam que Boiam vocamus; ex ipso moleu-
dino dono terciam partem , et in alio loco , in ipso territorio , dono
predicte ecclesie modiatam unara de vinea. Et ego Constancia, uxor
Rostagni supra scripti, dono alicpiid ex meo alode, quod obvenit mihi
ex projenie meorum parentum, omnipotenti Domino Deo et ecclesie
predicte sancti Salvatoris; et est ipse alodis in comitatu Yendacensi,
in territorio ville que dicitur in Salto , hoc est ununi cainpum qui dici-
tur Campus Lassus. Et, in ipso territorio , dono ego unara cabannariam
que fuit posessoris cujusdam, nomine Abraham, cum omnibus terris
i 11 i perlinentibus. Hanc donationem facimus ego Roslagnus et uxor
mea Constantia de terris predictis. Ego Rostagnus dono predictum
mansum, cum omni servitio quod facere débet , et cum decimo et thasca
solvenda predicte ecclesie sancti Salvatoris, annuente Stephano, epis-
copo Aptensi. Si quis inquietare voluerit ex nostris heredibus, aua-
thema sit.
Actum est hoc Alensi civitate, v kalendas madi, régnante Domino
nostro Jhesu Chrislo.
Rostagnus, filius Wilelmi, firmal. Guillelmus, frater ejus, firmat.
Guidrannus firmat. Pontius firmat. Bermundus firmat. Helias firmat.
Arnulfus firmat. Humbertus firmat. Isnardus firmat. Walterius nepos
firmat. Ramnulfus firmat, et Guillelmus firmat. Filii Constantie firmant.
Super hoc ego Rostagnus et uxor mea Constancia donamus gadiura
nostrum ex omnibus laboribus nostris et ex omnibus aquisitionibus
nostris, ut, post finem vite nostre presentis, terciam partem donamus
predicte ecclesie sancti Salvatoris. Rodulfus presbiter scripsit.
434.
De Bonils.
Notum sit cunctis quaque versum degeutibus matris ecclesie filiis, H03 — t'Ui.
quod Leodegarius1, Apte urbis episcopus, pro Dei amore et remedio
sue anime ac omnium suorum parentum sive suorum clericorum, cum
1 Leodegarius II , Aptensis episcopus 1 103 — 1113.
440 CHARTULARIUM
assensu et astipulatione Puntii prepositi et Rodulfi sacriste et Ariberti ,
ceterorumque clericorum suorum, donaverit Deo et sancte Marie et
sancto Petro et sancto Victori, atque Ricardo abbati, et omni ejus
congregationi, eclesiam sancti Salvatoris et eclesiam sancti Gervasii,
cum parecbia castri quotl nuncupatur Bonils, et cum omnibus adjacen-
tibus eidem parœchie, et prefatis duabus eclesiis; hoc tamen servato
pacto, ut unoquoque anno, in sollempnitate sancti Castoris1, una cere
libra reddatur clericis. Ut autem bec donatio vel conscriptio incon-
vulsa permaneat, paulo superius memoratus Leodegarius presul manu
propria corroboravit , et testibus idoneis inferius adno[ta]tis corrobo-
rare jussit. Si quis vero banc donationem vel inscriptionem infringere
presumpserit , pereat cum Juda Scarihot, traditore Domini , et cum
Datan et Abiron sustineat penas Averni.
Signum Leogarii presulis. Signum Pontii prepositi. Signum Rodulfi
sacriste. Signum Heriberti. Signum Veraldi. Signum Rotberti. Signum
Pétri Garcini. Signum Pétri de Barrito. Signum Pontii Richard!. Si-
gnum Pontii Sancte Crucis. Signum Alfandi. Signum Riperti de Bonils.
Signum Pétri, nepotis Riperti. Signum Rostagni Amalguini.
435.
Sancti Symphoriani.
Sœcul. XII. Pateat cunctis quod domnus G.2, abbas Massiliensis et prepositus ,
asensu tccius conventus constituit , ut prior sancti Symphoriani , pro
débita pensione , annuatim refectorio persolvat ciatos vitreos xx" uiior,
servitio fratrum profuturos.
436.
Carta Guillelmi Gaufredi.
25 sept. 1089. Notitia sive recordacio testamenti , quod fecit Wilelmus Gausfredi ,
in presentia sue matris Fulcoare, et in presentia aliorum, videlicet
1 Die septembris 20. vel Guillelmus qui monasterio Massiliensi prœ-
2 Vel Gauselinus quia. H29obiisse dicitur, fuit ab a. 1149 ad a. 1163.
SANCT1 VICTORIS. 441
Pandulfi, Fulconis, Atenulfi, Wilelmi Flodi, Poncii clerici. Idem nam-
que Wilelmus, pro sainte anime sue et parentum suorum, donavit
Deo et béate Marie et sancto Victori martyri, et monasterio Massiliensi,
et domno Richardo abbati , et suceessoribus ejus et monachis Massi-
liensibus, tam presentibus quam futuris, quicquid ex jure bereditario
babebat vel babere debebat , seilicet duos manssos in villa Sancti Ste-
pbani, et medietatem castri quod dicitur Brusa et tocius teritorii ejus.
Dédit etiam atque concessit supradicto monasterio unum manssum
quem babebat in dominicatura in castro de Cadaraia et viam partem
ipsius castri ex integro. Iusuper donavit omnino quicquid ex jure pa-
terno vel materno alicubi obvenerat vel obvenire debebat. Hec omnia
que prescripta sunt , ob remissionem peccatorum suorum et ob salutem
consequendam œlernam , dédit , concessit, cum sana mente et memoria
intégra, ut monachi Massilienses haberent, tenerent et possiderent in
perpetuum, sine ulla inquietudine beredum vel parentum illius.
Anno ab incarnatione Domini m lxxx" viiii0, mensse septebrio , die
xxv ejusdem mensis.
Hoc etiam testamentum postea firmavit idem Wilelmus, in presencia
Guaucelmi monacbi et Atenulfi.
437. f io3.
Carta de Atense.
18 febr.
Ego Rodulfus arcbidiaconus et frater meus Guarnerius, et conso- îoio — lois,
brini nostri Artaldus el Dido, et nepotes nostri Rostagnus, Alfantus et
Petrus , fratres ; necnon Isnardus et Poncius Guilaberlus, cum consilio
nostrorum filiorum, una per voluntatem et cooperationem domini
Stepbani, Aptensis episcopi, et ipsius clericalis collegii, facimus dona-
tionem Domino Deo omnipotenti et sancto Victori , martyri Massilien-
sis , ex aliqua parte alodis nostre, sive ex beneficio nobis per paren-
lum nostrorum successione collato. Et est ipsa alodis et beneficium in
comitatu Aptensis civitatis, ex parte in territorio civitatis, et quedam
latifundia in territorio Ville Urbane, site ad occidentem ipsius civitatis,
fere duobus milibus ; boc est ex vineis, uno in loco, semodiata; alio
I. .Mi
442 CHARTULARIUM
loco, quartariate très; alibi, semodiata, ad uieridiem civitatis préfixe.
Circa ecclesias vero sancti Genesii et sancti Jokannis et sancti Pauli,
terras ciiltas, in ortis et parragines, ad nos pertinentes per parentum
successionem, damus, illas videlicet quasin presenti monstramus pos-
sessoribus sancti Yictoris, monasterii Massiliensis , monachis videlicet
ibi depulatis. Suntnamque alibi terre , sicut prediximus, in territorio
Ville Urbane, aratro et tritico apte , quantum par bovum arare polerit
in duas saciones. Vinearum autem consortes sunt, ex omnibus parti-
bus, terra sancte Marie et nostra. In alio loco vicino civitali, damus
terram cultam, que est inter viam que tendit in domam novam et ri-
vum Margaritam , quantum ibi videmur possidere ; ex alia parte, ad
occidentem ecclesie sancti Genesii, quicquid in ripa nostri juris esse
probatur, que eminet ecclesie. Ego autem Stepbanus, episcopus sedis
Aptensis, ut hoc donum perficeretur, animos ad hoc, prout posse fuit,
donatores istarum rerum instigavi, et, quod ad me pertinet, accomodo
ad votum mee donationis effectum, id est, tascam loci dati et quod
competit nostro juri. Si quisvero extiterit volens frangerehoc donum,
non possit, sed res in duplum emendet, etc.
Acta est bec donalio in Apta civitate, xn kalendas marlii. régnante
Domino Deo per omnia secula.
Stepbanus episcopus firmat. Rodulfus firmat. Guarnerius firmat.
Runingus firmat. Artaklus firmat. Dido firmat. Rostagnus firmat.
Arfantus firmat. Petrus firmat. Poncius firmat. îsnardus firmat. Ro-
dulfus alter firmat. Guarnerius alter firmat. Rodulfus grainmaticus
firmat.
438
Alia.
1027. In Dei nomine. Ego Ugo facio donationem omnipotenti Deo et
sancto Yictori, suo martvri, ejusque monasterio, non longe a civitate
Massilia fundato , etabbatibus ac monachis ibidem famulantibus, de
modiata una de vinea quam adquisivi. Et est ipsa vinea in comitatu
Aptense , et hahet terminationes : de una parte , currit aqua quam vo-
cant Remos ; de alia parte , Peirolas que quondam extitit villa ; de alia
SANCTI VICTORIS. 443
parte, heredem habet ipsius alodis ; similiter, de alia parte. Hanc au-
tem vineam dono supradicto monasterio, propter redemptionem
anime mee, et propter fraternitatem quam, per inisericordiam Domini
et mercedeni domni abbatis ac fratrum qui in eodeni monasterio con-
versantur, cum illis habeo, quia consortem suorum orationum me vo-
luerunt fieri. Si quis autem banc meam donationem voluerit impedire,
cogatur emendare tantnm el alind tantum snpradicto monasterio ; et
de cetero bec mea donatio stabilis et inconvnlsa permaneat.
Facta donatio bec anno incarnalionis doniinice inillesimo xxvn, re-
G C *
gnante Rodulfo , rege Alamanorum seu Provincie.
Ego Ugo banc donationem propria manu firmavi, et iestibus firmare
rogavi.
439.
Carta sancti Symphoriani.
Saluberriinns antique rectitudinis jure deposcit ordo, post primi pa- 28 febr 1033.
rentis lapsum e paradiso, ut quicunque vult redire illo, studeat neces-
sarium est querere et querendo exercere , quomodo placeat omnipo-
tenti Deo , quem se meminit post prevaricata graviter offendisse legalia
evangelicaque precepta. Ergo, dum tempus est querendi et inveniendi
clementissimum Deum , et dum prope est in veritate invocantibus eum
procuret, opère precium est de pulvereo censu mercari celestia, et de
labentibus et fallacibus certa diuque permanencia , ac de mamona ini-
quitatis impertire sludeat Christi servis, quatinus, eorum fultus oratio-
nibus, mereatur eternis perfrui tabernaculis , ipso Domino promittente
propbeticis oraculis : « Date, inquit, elemosinam, et omnia munda
sunt vobis1. » Denique, bujus tante promissionis compuncti corde,
Poncius et Ripertus, germani fratres, decreverunt aliquid de suo pro-
prio alodio offerre Domino Deo sanetorumque Massiliensium mar-
tyrum , Victoris scilicet et sociorum ejus, cœnobio, pro suarum
animarum parentumque suorum remedio. Dederunt quidem Domino
Deo et predictis martiribus ecclesiam sancti Symphoriani martyris,
1 Luc, XI, 41.
444 CHARTULARIUM
cura omnibus que pater eorum Petrus ubicunque dederat predicte
ecclesie sancti Sympboriani et sancti Pétri , et omnes bomines habitan-
tes in eodem loco, cum suis tenementis. Insuper, pro anima sue geni-
tricis, dederunt duas optimas condaminas, que sunt site juxta locum,
qui vocatur Casellas : * de 11110 fronte, caminum Sancti Pétri ; de aliis
vero partibus, terra supradictorum donatorum. Insuper dederunt uter-
que frater omne decimum eorum, sicut pater eorum dederat de om-
nibus suis. Et ut bec donatio eorum omnibus innotesceret et firma et
stabilis omni tempore permaneret, jusserunt per atramentum et cartam
describi bujuscemodi memoriam , cum qua bec omnia dederunt pre-
dicto cœnobio sancti Victoris , ita dicentes : INos quidem fratres Pon-
dus et Ripertus donamus ecclesiam sanctorum Pétri et Sympboriani }
cum omnibus supra dictis, Domino Deo omnipotenti et sanctis ejus
martyribus, Victoris videlicet et sociorum ejus, et monacbis tam pre-
sentibus quamque futuris, ut habeant in perpetuum et possideant.
Facta carta bujus donationis u kalendas martii , anno dominice in-
carnationis millesimo lui, anno1 régnante Henrico rege.
Signum Pontii et Riperti , qui banc donationem fecerunt et firmave-
runt, et firmare fecerunt, dicentes: Nos libentissime fumantes banc do-
nationem precipimus, ut si quis, aut nos aut ullus de beredibus nostris,
aut qualiscumque persona venerit ad irrumpendum hujusmodidonum,
non valeat vendicare quod temptaverit , verum genus omnium male-
dictiomun ; immo componat auri optimi libras xx j insuper bec dona-
tio firma et stabilis permaneat in secula seculorum. Amen.
Bertrannus firmat. Agarnus firmat. Ademarus firmat. Poncius Car-
penellus firmat.
Ipsum vero alodem quem avia eorum Ingilrada dédit predicle eccle-
sie sancti Symplioriani , qui est juxta castrum Clari Montis, donamus
cum eadem ecclesia sanclo Victori et monacbis ejus, ad proprium alo-
dem in perpetuum possidendum : et est ipse alodis unus mansus et
una appennaria. Poncius scripsit.
1 Abest numerus.
SANCTI VICTORIS. 445
440.
Carta de Boxeto.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Poncius, pro salute 1029.
anime mee parentumque meorum sollicitus, et providens mihi in fu-
turum, ut. cum defecero de hac vita, retribuatur mihi merces eterna,
dono atque offero eidem omnipotenti Deo ejusque martiri sanctissimo
Victori ae sociis ejus, aliquid de proprio jure hereditatis mee, quod
est in comitatu Aptense, in Castro quod vocatur Boxetum; id est,man-
sum unum optimum, quem excoluit homo nomine Tbeutbertus, cum
omnibus omnino rébus ad eundem raansum pertinentibus, videlicet
terris cullis etincultis, vineis, pratis, ortis, garricis, arboribus; ea ra-
tione, ut servi Dei in perpetuum teneant et possideant, et quicquid ex
eo facere voluerint libérant potestatem babeant. Quod si quis contra
banc donationem insurgere temptaverit , non valeat ; sed cogatur in
vinculo solvere auri optimi libras n, et insuper iram omnipotentis Dei
incurrat, et denuo bec donatio stabilis permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvim0,
indicione xi , régnante Rodulfo rege.
Ego Poncius, banc donationem scribere rogans, manu propria fir-
mavi ac firmare rogavi. Pontius firmavit. Durandus scripsit.
441.
Carta sancti Romani.
In Dei nomine omnipotentis. Ego Poncius et fraler meus Galde- A r;i 1048.
marus donamus Domino Deo omnipotenti et sancti Pétri , apostoli
urbis Rome, aliquid juris nostri, ut pius Dominas, per intercessionem
sancti Pétri et sanctorum omnium reliquorum , largire dignetur nobis
veniam peccatorum. Sunt ipse res in comitatu Vendascensi, videlicet,
ecclesiam sancti Romani et sancti Jobannis, cum ipsa oblatione et ci-
miterio et decimo, que ad eandem ecclesiam ])ertinere videtur, et cum
ipsa terra, in qua sita ecclesia ipsa videtur, et orto et arboribus pomi-
446 CHARTULARIUM
feris et infructuosis , et ibidem adhérente quinque modiatas de terra
arabile , et juxta ipsam ecelesiam quatuor modiatas de vineis eultis et
dimidia, et, in alio loco qui dicitur Boregolas , duas modiatas de
planterio. At vero, postquam donuni istud fuit faetum, reverentis-
simus abbas Ysarnus cœnobii sancti Victoris rogavit sibi donari et
monasterio suo ecelesiam jam nominatam eum sibi omnia pertinen-
cia; cujus petitionibus annuentes, Poncius et Galdemarus kartam
se faeere et firmare dixerunt ; et antequam fieret , abbas et Galde-
marus diem clauserunt extremum. Successit vero in monasterio
sancti Victoris abba Petrus, qui, consilio fratrum fretus, ad eundem
Poncium, qui fratri superstes relictus erat , adiens , ecelesiam sancti
Romani requisivit cum supra omnia scripta. Cujus petitionibus idem
Pontius annuit, et sicut abbas et monacbi optaverant fecit, tali
tenore , ut in tribus annis duas libras cere fideliter in censum Ro-
mane eccïesie deservirent; dans eis potestatem cedendi, vindendi,
dandi vel comutandi, seu quolibet aliud faciendi, ad opus jam
nominatorum sanctorum, et fratrum Deo servientium in cœnobio
sancti Victoris. Sane si quis, ego aut alius qualiscunque bomo , qui
hoc donuni quolibet modo nisus fuerit rumpere , sibi non vindicet
quod injuste querit, sed in vinculo cui litem intulerit sciât se libram
auri multandum, etc.
Facta karta ista in mense aprilis, anno dominice incarnationis mil-
lesimo xlviii, indicione m.
Signum Poncii et uxori sue Altrtidi, qui hoc donum fecerunt et
(' 104. testes firmare rogaverunt; manus * illorum firmaverunt. Signum Poncii,
filii Galdemariet Constancie, matris ejus, fumant. Poncius, filius Poncii,
firmat. Isnardus fîrmat. Galdemarus fumât. Willelmus firmat, et cuncte
Poncii filie firmaverunt. Faraldus firmat. Aldebertus firmat. Rem
\ldebertus , frater Poncii , firmat. Borrianus firmat. Chrislophorus fir-
mat. Stephanus firmat. Willelmus firmat. Rostagnus firmat Eldebertus
firmat. Poncius firmat. Bermundus presbyter firmat. Poncius Tet-
bertus testis. Aicardus testis. Udolenus testis. Amalvinus testis. Michael
teslis. Poncius, imperitissimus omnium monachorum sancti Andrée,
rogitus scripsit.
SANCTI VICTORIS. 447
442.
Carta de ecclesia de liovo.
Humane salulis remedii effectuai , unde melius atque salubriiis sui ioG7.
juris quam a misericordia sumeret primordiumi, quam videlicet mise-
ricordiam, alio proprio nomine largicionem eleraosinarum appellatam,
constat esse procul dùbio divini muneris comerciura atque tocius vïr-
tutis singulare privilegium. Cujus executores atque imitatores lanlo
anotantur gloriosiores quanto merenturbeari ab ortbodoxorum patrum
preconiis, immo eciam dominicis verbis : « Beati, inquid Dominas,
miséricordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur1 ; » et Spiritus
Sanctus, per Psalmistam : u Dispersit , dédit pauperibus, justicia ejus
manet in secula, et ipse féliciter floret in gloria8; » et alibi Dominus, per
propbetam : « Date elemosinam, et omnia munda sunt vobis. 3 » Igitur,
cuin elemosina que fit ex propriis peccuniis, et, quod maximum est,
ex terrenis prediis, Deo et sanctorum martirum ecclesiis sit tam preci-
puumauxilium contra peccatorum cumulum, ut eciam supplere valeat
totum quod deest bomini aliarum ad proprium meritum, nonnulli
adhérentes et fidem acomodantes huic testimonio veritatis, certatim
donant Deo et sanclis ecclesiis de suis terrenis et temporalibus bonis,
ut mereanlur perfrui eteruis et celestibus gaudiis. De quorum numéro
extat quidam miles, nomine Poncius Galdeinarus, tali compunctus
promissione, et mater mea Constancia, et uxor mea Major, et Poncius
lmperator et millier sua, et Isnardus et Galdeinarus et mater illorum,
omnes isti compuncti tali promissione, ut possint in eternum cum
Cbristo regnare, pariter unanimes uno consilio dederunt ecclesiam
sancti Pétri, cum parroquia et cum decimis et primiciis et cum om-
nibus que ad ipsam ecclesiam pertinent, Domino Deo et sancto Victori,
inartyris Massiliensis, et sancti Romani inarlyris, ad proprium alodem,
ut ab hodierno die et deinceps babeant et possideant monachi sancti
\ ictoris, et quicquid facere voluerint faciant. Et ipsa ecclesia est fun-
1 Malt., V, 7. ■- Luc., XI, 41.
2 Ps., CXI, 9.
448 CHARTULARITJM
data in castrum qui vocatur Rochaka, in valle Sancti Romani. Sane si
quis, nos aut ulla persona , venerit ad irrumpendum , componat in vin-
culo auri optimi libras xx ; insuper bec donatio omnium hominum
supra dictorum firma et inconvulsa permaneat in secula seculorum.
Signum Poncii Galdemari et mater ejus et uxor ejus, et Poncii Im-
peratoris, et Isnardi et Galdemari et mater eorum Altrude, qui hanc
kartam fieri voluerunt et manibus propriis firmaverunt et firmari fece-
runt. Nomina autem supra dictorum donatorum, qui hanc donationem
fecerunt et firmaverunt, hii sunt : Poncius Galdemarus et mater ejus
et uxor ejus, et Borrianus et Poncius Imperator et Isnardus et Galde-
marus et mater eorum, et Galterius de Sex Virgas et Amalvinus et
Faraldus et Galdemarus. Rursus nomina horum hominum, quibus
Poncius Galdemarus et consobrini sui fecerunt firmare hanc kartam ,
hii sunt : Borrianus firmat. Faraldus firmat. Galterius de Sex Virgas
firmat. Amalvinus firmat. Galdemarus firmat. Michael firmat.
Facta carta hujus donationis anno dominice incarnationis mille-
simo lxvii.
443.
Carta de Gallicanto.
Src XI. In nomine Dei Patris omnipotentis. Ego Willelmus facio hanc do-
nationem omnipotenti Deo et sancto Victori martyri , id est de omni
alode qui venit mihi de hereditate patris mei ac matris omnem partem
meam, id est una semodiata et dimidia quarterada de vinea; et est
ipsa vinea in loco qui vocatur Gallicans ; et de uno viridario meam
partem , et de mansionibus quartam partem , et de uno furno similiter
(juartam partem. Igitur ego Willelmus hanc kartam feci scribere et
manu mea firmavi et firmare rogavi. Sane si quis contra hanc dona-
tionem venire voluerit, iram omnipotentis Dei incurrat, et sit exco-
municatus et abhominatus, si non cum satisfactione emendaverit ;
insuper in vinculis cogatur reddere auri optimi libras v. Ego Willel-
mus hanc donationem, ut supra dixi, fieri jussi et firmare rogavi. Si-
gnum Isarnus monachus scripsit.
SANGTI Vicie-Ris. 449
444.
Caita de Senatio.
In sancte et individue Trinitatis nomine. Ego Ranulfus de Senatio et Sie0- Xl-
mulier mea, nomine Laujarda, filiique mei Hunibertus, Gantelmus,
Ugoque, . . . donamus altari sancti Yictoris Massiliensis monasterii et
habitatoribus ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris, unam
videlicet ecclesiam , in honore sancte Dei genitricis Marie dedicatam ,
in territorio de Mejauis , cum quinque modiatis de terra , quas nos do-
navimus ipsi ecclesie in sponsalicium, in territorio quod vocalnr Cata-
raeta; et in ipso territorio de Mejanis, nbi, sicut dictum est, fundata
videtur eadem ecclesia, donamus tertiam partent * de toto decimo de v**
omnibus rébus. Ego jam dictus Ranulfus et mulier mea Laujarda et
filii mei prenominati predicta omnia donavimus jam dicto sancto
Victori servitoribusque ejus, tam presentibus quamque futuris, lit
ipsi habeant, teneant et possideant in perpetuum sine ulla inquie-
ludine.
Poncius (pioque Blancus , de jam dicto Senatio , donat prescripto
sancto Victori et monachis Massiliensis monasterii, qui jam dictam
sancte Marie ecclesiam habent et habuerint in custodiam, unam sci-
licet terciam partem de lasca, quam videtur habere in tota terra quam
î 111 laboraverint, in campis et in vineis et arboribus et pratis et ortis,
in sepe dicto territorio de Mejanis. Douant eciam Golfardus et jam
dictus Poncius Blancus et alii omnes heredes totam custodiam de vi-
neis que sunt et erunt in ipso territorio de Mejanis.
Domnus Àldebertus1, episcopus Avinionensis, dédit altare jam dicte
ecclesie sancte Marie, et firmavit Ranulfus et mulier sua Laujarda, et
lilii ejus dederunt et firmaverunt. Pandulfus firmavit. Poncius Blancus
firmavit. Gulfardus firmavit. Leotaldus firmavit.
1 Ekkbcrtus episcopus 1006 — 1033, velfort. Albirtus 1081 — 1094.
450 . CHARTULÂRIUM
445
25 Jan. îioi. Jn nomine sancte et indivklue Trinitatis. Ego Poncius , gracia Dei,
Barbastrensis ecclesie episcopus , pro remissione peccatorurn meorum ,
et ut Deus ecclesiam meam, noviter de manu atque potestate paga-
noruni, per gladium serenissimi régis domni Pétri Sanctii2, liberatam,
ad honorem suum conservare atque gubernare , per orationes sancto-
rum suorum et virorum religiosorum , dignetur, dono bono animo et
bona voluntate, cum consensu et voluntate jam dicti régis, ut sit par-
ticeps elemosine , omnipolenti Deo , et ejus genitrici béate Marie , et
beato Victori, Christi martyri, et venerabili Ricardo abbati et cui
preest Massiliensi monasterio , et ipsius monasterii monacbis presen-
tibus et futuris, omnes ecclesias que sunt in castro quod dicitur Albalat
et in ejusdem castri territorio, cum omnibus ab integro honoribus
suis, sicut modo babeo, et, cum per Dei graciam de manu paganorum
libérât e fuerint, melius babere potero vel babere debeo et debuero,
cum toto jure earundem ecclesiarum, scilicet, cum capellis suis, cum
decimis totis, cum oblationibus et elemosinis, cum sepulturis et bere-
ditalibus suis : sic dono et concedo omnes ecclesias, que sunt et que
erunt omni tempore in eodem castro et in ejusdem castri territorio,
salva reverentia episcopali et obedientia. Si quis igitur, in aliquo tem-
pore, contra banc donationem veniens, quelibet persona fuerit, sive
episcopalis sive clericalis vel laic[al]is , et hanc kartam et per kartam
donationem factam infringere voluerit , non prevaleat, set a consortio
sanctorum alienus existât , et mea donatio stabilis in eternum maneat.
Hac autem donatione cum voluntate clericorum meorum facta atque
confirmala, in eodem castro solas décimas trium bonorum rusticorum,
de manu jam dicti abbalis Massiliensis tenendas, micbi retineo; cetera,
sicut superius sunt scripta, dono et confirmo.
Facta est igitur bec karta anno ab incarnatione Domini m0 c° i°,
era m3 c" xxx" viiii" , inditione vnn", octavo kalendas februarii, feria vr,
* Hujus chartœ duo exemplaria oceurruiU in 2 Petrus I, cognomiue Sauclius, rex Ara-
Cod. goniœ.
SANCTI VICTORIS. 451
in urbe Barbastrensi , régnante Jhesu Cbristo in celo et in terra, et
Petro Santii rege in Panpilone et in Aragone.
Ego Pontius, Barbastrensis episcopus, firme manu propria, scri-
bens tali tenore, ut monacbi sancti Victoris anniversarium obitus mei
faciant. Ego Petrus Re\. Stepbanus, Oscensis episcopus, firmat. Pi-
pinus Ascenart firmat. Miro Rogerii firmat. Bernardus Lauietii firmat.
Petrus Jobannis firmat. Eneco firmat. Wido firmat. Hi omnes cano-
nici. lsti milites firmaverunt : Exemo Garzet, Garsias Simeon , Fortu-
nio dat. Senior Calvet firmat. Hi omnes testes et firmatores sunt :
Raimundus arcliidiaconus; Oto episcopus; Bernardus, abbas sancle
Marie [de] Alao. Gibilinus, arebiepiscopus Arelatensis, firmat.
446.
De Sex Furnis.
(Edidd. Ruffi, Hht. de Mars., I, 487; Guesnay, V\ta s. Cass., 584.)
Quoniam religionis seu peregrinationis iter agredi nullatenus expedit, 1 1 10.
nisi primum quis maie quesitis et illicite detentis renunciaverit, ideirco
nolum sit bominibus presentihus et futuris, quod ego Ugo Gaufredi et
uxor mea Dulcelina, ut, divina miserante gracia, nostrorum mereamur
consequi veniam peccatorum, .Jberusolimam ituri, Massiliensis monas-
terii capitulum cum quibusdam militibus nostris et amicis intravimus,
et terciam partem de vi Furnis, quam, contra disposicionem paternam
euntes, peccatis nostris exigentibus, per aliquantulum temporis in-
juste detinueramus , Domino Deo et sancte Marie et sancto V'ictori
martyr! , et monacbis ibi Deo servienlibus presentibus et futuris, sine
retentione aliqua, reddidimus, cum suis pertinentiis omnibus; quam
videlicet terciam partem prenominati castri seu ville, Gaufiedus, pater
meus, cum duobus filiis suis Fulcone et Petro, pro salute anime sue,
eidem venerabili loco jam pridem donaverat. Huic itaque paterne dis-
1 Has voces arabicas v. Doctissiimis Rtiiuuid iutcrpretatur sic : signum PclrijUii iumu.
452 CHARTULARIUM
positioni, sicut prediximus, ulterius contra ire nolentes, jam dictam
castelli portionem in integrum restituimus, videlicet quicquid ibi te-
nuimus in campis, vineis, cultis et incultis, ortis, pratis, montibus,
garricis, uglatis, mari, insulis, falconibus, portibus, stagnis, salinis et
omnibus accessibus, ingressibus et regressibus, defensis et quecumque
continentur ejusdem territorii locis. Cujus rei testes sunt : Rainaldus
de Albania et Berengarius frater ejus, Petrus Alani, Aicardus Iterii,
Poncius de Albania, prior de Massilia, Willelmus de Brinonia, Rai-
mundus de Bleus, Raimundus de Moisac et Aldebrandus.
Anno ab incarnatione Domini m°c°x, indicione tertia.
DE EPISCOPATU TOLONENSE.
447.
De Sex Furnos.
(Ed. Kuffi, Dissert, sur les comtes de Provence, 26.)
1038. In Dei omnipotentis nomine, inspirante ejus clementia, Ego Josfre-
f* ios. dus, cornes Provintie, pro benivolentia et amiticia, dono, trado, cedo
fideli meo Fulcboni, vicecomiti Massilie, et uxori sue Odile, aliquid
de alode meo, qui est in comitalu Tolonense; hoc est totum hoc quod
tenent ad feus per me in Sex Furnos dono eis ad proprium alodem ,
cura omnibus appendiciis suis, qui pertinent ad eundem castrum et
ad villam supra scriptam Sex Furnos, hoc est in campis, in vineis, in
terris cultis et incultis, in garricis, in molendinis, in pratis, in portu
et in salinis, et in omnibus que pertinent ad ipsam villam que jam
diximus, ut habeant potestatem quicquid voluerint facere, tenendi,
potssidendi, vendendi, donandi. Et rursum dono ad fidelem meum
Fulchonem et ad uxorem suam Odilani totum hoc quod tenent ad feus
per me in castro Solario, dono eis ad proprium alodem, cura omnibus
appendiciis qui pertinent ad eundem castrum et ad villam suprascriptam
Solarium, boc est in campis, in vineis, in terris cultis et incultis, in gar-
ricis, in molendinis, in pratis, in ortis, in aquis earumque decursibus,
in arboribus pomifei is et impomiferis, et in omnibus que pertinent ad
SANCTI V1CT0RIS. 453
ipsam fillani Solarium, ut habeant potestatem quodcunque voluerinl
facere, tenendi, possidendi, vendendi, donandi. Hec omnia douo fide-
libus meis supradictis, Fulclioni scilicet atque Odile, ut partem et s<>-
cietatem in elemosina babeam quam faciunt pro animabus suis, de
ipso alode, et douant omnipolenti Deo et sancto Victori, ejusmartyri,
et sancto Petro de Paradiso. Sane si aliquis parentorum meorum bo-
minumve exterorum aut aliqua obposita persona rumpere voluerft
banc meain donationem, quam dono fideli meo, Fulconi et uxori sue
Odile, cunctis maledictionibus repleatur, et cum Dalban et Abiion as-
societur, et cum Juda traditore dampnetur, et (quod pejus est) iram
Dei omnipotentis iucurrat, et in vinculo coactus emendet x\ libras auri.
Ego Josfredus , cornes Provintie, banc cartam scribere feci et manibus
meis firmavi.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xxxviu,
t G
régnante Cona imperatore.
Ego Josfredus, cornes Provintie, banc cartam fieri jussi et manibus
meis firmavi, et testibus firmare rogavi. Vilelmus , vicecomes Massilie,
et uxor sua Stepbana, cum fdiis suis, Stepbano atque...1, firmave-
runt. Pontius' episcopùs firmat. Wilebnus Juvenis firmat. Frater ejus
Aicardus' firmat; et Josfredus*, frater ejus, firmat. Dodons de Castro
Rainardo firmat. Lamberlus Vienciensis firmat. Guido de Fosis firmat.
Aldebertus episcopùs firmat. Vol veradus firmat. Agarimus firmat. Gui-
cbirannus canonicus firmat. Pontius de Guarda firmat. Bermundus de
Miroil firmat. Teotbertus de Roca firmat. Autrannus firmat. Umbertus
firmat. Germundus de Guardana firmat. Guitberlus de Porta Aldosa
firmat. Isnardus atque Bermundus clericus, frater ejus, firmat. Bar-
nardus Ramarda firmat. Pontius Arveus firmat.
1 Lacnna in Cod. * Josfredus, postea vicecomes Massilia:, uua
* Pontius II , episcopùs Massiliœ. cum supradicto fratre Guillelmo III.
1 Aicardus, vicecomes Arelatis.
454 CHARTliLARIUM
448.
1038. Cliarta qua Berirandus , cornes Provincial, donationem partis villaruru Sex Furnorum
necnon Solarii , Fulconi , vicecomiti Massilise , ejusque uxori Odilae a comité Gaufrido
i'actam , quantum ad se pertinet , confirmât.
y. Ego Berlrannus , * cornes Provincie , hanc cartam fieri jussi et ma-
nibus meis firmavi et testibus firmare rogavi. Guilelmus major1 firmat.
Pontius8 episcopus, filius ejus, firmat. Stephana3 firmat. Guilelmus,
Aicardus, Gofredus, Bertrannus, filii Guilelmi majoris, firmant. Pon-
tius, seeretaiïus sancti Stephani, firmat. Pontius Alfantis firmat. Teu-
bertus de Roca firmat. Willelmus de Capitolio firmat. Pontius de
Garda et filii sui firmant. Agarnus et filii sui firmant. Fulcho de Petra
Foco firmat. Guiquirannus canonicus firmat. Isarnus de Rosito firmat.
449.
Carta Gozfredi vicecomitis de Sex Fumos.
1079. In nomine Domini. Ego Gozfredus, vicecomes Massiliensis, divina
gratia inspiratus , precepti memor dominici , dicenlis : « Date helemo-
sinam, et ecce omnia munda sunt vobîs*; » donationem facio de ipsa
parte quam babeo in castro vel villa que vocatur Sex Furnis, vel in ejus
territorio , cum consensu et voluntate uxoris mee Rixendis et filiorum
meornm, quorum nomina bec sunt : Gaudfredus, Aicardi5 et Ugonis,
Raimundis, Pontius, Fulcbo et Petrus, omnipotenti Deo et monaste-
rio Massiliensi, quod est constructum prope ipsam civitatem, in ho-
nore sancte Dei genitricis Marie et sancti Victoris, cujus martirio et
presentia insigne bac coelebre babetur. Dono itaque ipsam partem
supra nominati castri vel ville et quantum in ejus terminio babeo,
teneo vel possideo, vel alii hominisper me, in omnibus omnino locis,
i
1 Guillt'lmus II , vicecomes Massilise. 4 Luc., XI, 41.
s Pontius II, episcopus Massiliensis. 5 Aicardus , archiepiscopus Arelatensis.
3 Stephana, secundo vicecomitis Guillelmi II
u .or
SANCTI V1CT0RIS. 455
videlicet in campis et vineis, cultis et incultis, ortis, pratis, montibus,
garricis et uglatis, mari, insulis, falconihus, portibus, stagnis, salinis
et omnibus accessis sive exivis, ingressibus et regressibus, defensis et
quecumque eontinenlur ejusdem terrilorii locis, totum ex iutegro, sine
enganno et absque ulla reservatione , pro sainte anime mee et pareri-
tum meorum et uxoris mee ac filiorum meorum. Hec autem donalio
facta est jure bereditario, pro duobus filiis meis Fulcone et Petro.,
quos omnipotenti Deo offero, ut ei in professione et babilu monaslico
regulariter serviant in supra dicto cenobio. Quecumque ergo superius
scripta sunt ego Gauzfredus et uxor mea Rixendis et filii mei supra
nominati de nostro jure bac polestate tradimus atque transfundinuis ,
et in perpetuum possidenda donamus omnipotenti Deo et sancti Vic-
ions martyris prefato monasterio et abbatibus ejusdem loci bac mu-
nacbis, presentibus atque futuris, ut jure bereditario habeant, teneant
et omni tempore possideant. Cartam autem donationis istius scribi
precipimus, firmamus et alios firmare rogamus, Quod si ego aul uxor
mea aut filii mei aut aliquis propinquorum meorum vel successorum
meorum, aut aliqua subrogata persona , banc donationem annullare
vel minuare vel in aliquo infringere voluerimus vel voluerit, nequa-
quam possit a nobis vendicari vel obtineri quod inique temptalur, sed
solvatur ab illo in vinculo centum libras auri prefato cenobio , insuper
bac donatione perpeluo firma tenente.
Facta est autem donalio hec anno ab incarnatione Domini mille-
simo lxxviiii, indicione i, régnante Filipo rege, cenobium vero pre-
dictum Massiliense Bernardo abbate régente.
450.
Brève de Scx Furnos. _ vr
oxc XI
Brève de Sex Furnos quod donavit Fidco vicecomes ad sancluui exeunte.
Victorem .
Arcbimbert Arma Longa, porc et multo. Maurenc, porc et multo.
Guillelmus Laujarda porc et multo. Pontius Ema, porc et multo. Pierus
Tassia, porc et multo. Jobannes Marti, porc et multo. Ugo Cleopbas,
456 CHARTULARIUM
porc et multo. Archimbert de Tolo, porc et multo. Noe , porc et muJto.
Radulfusde Laval, porc et multo et receut. Et mansum de Richard Boso.
Et mansum de Johan Corla Gondella. Et bracerias v de Barner. Et
mansum de Manubel. Et braceria de Pontio Butrig. Et braceria de
Leupard. Et braceria de Radulf cellarer. Et braceria de Richard
Varos. Et mansum sancti Pétri. Et mansum de Lambert Arsenna. Et
mansum de Àrbert de Julians. Et braceria de Constantio Bucena. Et
duas partes de salins, hoc tenet Garnal. Et mansum de Pontio Filiol.
Et mansum de Beranger. Et mansum de Aldesenna. Et braceria de
Cena Deu. Et braceria de Georg.
Brève de Olivolas.
Mansum de Marti Gaschet. Braceria de Baldui. Braceria de Lautard
Carbonel , et alia de Pontio Ortola , quas tenet Guillelm. Cabaneria de
Guillehn. Et medietatem de parochia. Cabaneria de Arnulfo. Et ha-
bent monachi cambia de vino et orto i, quos tenet AsdraSalico. Petrus
Folcra, spatula i et emina de civida et pano. Pontius Nafra Cauls, quarto
de vino. Ermembert, quart de vino. Braceria de Johan Macacans, hoc
tenet ministralissa. Braceria de Gicard. Braceria de Pontio de Valo.
Braceria de Flodoi.
451.
Caria Guichiranni de uno manso.
i s<pt. 1035. Quamdiu sumus in hoc seculo vel vivimus de eterna retributione,
i. 106. considerare debemus, etc. * Et, propter hoc quod superius scriptum
est, ut Deus et Dominas noster Jhesus Christus remitlat nobis omnia
peccata nostra, et propter dulcissimum servicium quod nobis habet
factum Vuichirannus, donamus aliquit de hereditate nostra ego
Fulcho ' et uxor mea Odila ad ipsum Vuichirannum super scriptum,
alodum, ad proprium alodem, et quicquid facere volueris facias, id
est habendi, dandi, comutandi, vendendi, in omnibus et in omnia
liabeas potestatem. Et est ipsa donatio unus mansus in villa que no-
minatur Sex Furnos, ille mansus de Barnerio, que modo tenet ipse
1 Fulco , viceeomes Massilise.
SANCTI MCTORiS. 457
Vuichirannus superscriptus, in campis, in vinèis, in cultis et incullis,
in pratis, in arboribus et in omni re quecumque noininare potest , et
que ad ipsum mansum pertinet, et in usum babuit vel modo babet.
Et ego Vuichirannus, sicut supra dictus meus senior Fulco et domna
Odula mibi donaverunt, ita dono et trado atque transfundo omnipo-
tenti Deo et sanclo \ ictori, ejus martyri, monaebis quoque, tam pre-
sentibus quamque futuris, pro redemptione omnium peceatorum meo-
îum, et ut Deus omnipotens faciat mecum misericordiam et hic et in
futuro seeulo, et pro remedio anime patris matrisque mee. Sane si
quis, nos aut beredes nostri, aut ulla obposita persona, qui contra
banc donationem ire, inquietare, agere vel inrumpere voluerit, non
valeat Miidicare quod repetit, sed componat in vinculo auri obtimi
libras x, et postea donatio ista firma et stabilis permaneat omnique
tempore.
Facta donatio ista in Massilia civitate, in kalendis septembris, anno
millesimo xxxv ab incârnatione Domni, régnante Conra rege.
Signum domnus Fulco et uxor sua Odila qui banc donationem
facïunt, manus illorum firmanl. Willelmus1 vicecomes et filii ejus fîr-
maverunt.
452.
Carta de Solarjis.
Ego, in Dei nomine, Fulco, vicecomes civitatis Massilie, uvoique Cire. lObO.
mea domna Odula donationem quam olim dederamus, pro ahimabus
nostris, Domino Deo et cenobio sancte Marie sanclissimique Victoris2,
quam eciam Petras Saumada, meus nepos, diu maie retinuit, medie-
tatem scilicet caslri quod dicitur Solarium suique territorii, nunc inilii
Fulconi dictus Petrus reddens, consilio et voluntate ipsius patri, atque
Jazfredi, mei nepotis, seu Fulconis, Willelmi ceterorumque noslrmum
militum , reddo donans et dono reddens monaslerio jam dicto sancte
Marie sanctique Victoris et abbalibus atque congregalioni ibi [terpe-
lualiter manenli, tali convenimento, vel si ullus ex meis nepotibus, vel
' Guillelmus II, vicecomes Massiliae. * Videsup. n. -i-i".
I. Ji8
458 CHARTULARIUM
aliquis ex meis beredibus, hoc donum aliquo modo destruere, mino-
rare vel irrilum facere voluerit, si ego ei quicquid mee hereditatis
dedi, illud non habeat. Et rogo precipiens et precipio rogans meos
omnes heredes, ut auferant boc meum donum. deterioranti quod ei
ex bereditate raea dedi sancto Victori , id meum donum firma ratione
perpetualiter possidenli , mea roboralione firmati et subscriptorum
testium affirmatione roborati.
Ego Fulco,hanc redditionem seu donationem faciens, manu propria
firmo. Gauzfredus de Massilia firmat. Petrus Saumada firmat. Fuleo
Villelmi firmat. Pondus Fulco firmat. Jauzfredus Piletus. Garnaldus
de Monte Celeg firmat. Pontius Jatberti firmat. Willelmus de Albania
firmat. Lambertus de Melna firmat. Pontius de Gonfanone firmat.
Xatbertus de Lasa firmat.
453.
De Corius.
1032. Omnipotentis Dei opitulante clementia et ejus benignissima an-
nuente gracia, Ego Aicardus1, pro remedio anime mee et patris ac
matris atque fratrum meorum,... facio donationem de ea que, gratuita
sua miseratione , Deus mihi contulit, eidera omnipotenti Domino ac
saucto Victori, martyri gloriosisimo , ejusque monasterio, haud procul
a Massilia fundato , et abbatibus ac monachis presentibus et futuris ,
Christo Domino inibi militantibus, de uno manso qui est situs in Castro
quod vocatur Corius, quem excolit bomo Garnerius nomine. Omnia ex
integro, quantum ad ipsum mansum pertinet, in terris cullis et ineul-
tis, vineis, pratis, pascuis, ortis, oglatis, arboribus pomiferis vel inpo-
miferis , dono omnipotenti Deo sanctoque Victori , martyri suo , pro
iedemptione anime mee et patris ac malris mee fratrumque meorum.
Sane si quis contra banc donationem obsistere voluerit, obtinere istud
non valeat, sed cogatur in vinculo exsolvere auri obtimi libras m, etc.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xxxir, in-
v". dicione i, * régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provintia?.
' Aicardus, vicecomes Arelatis, filius Guillelmi II, vicecomitis Massilia!.
SANCTI VICTORIS. 450
Ego Âicardus hanc donationem feci et manu propria firmavi, et testes
firmare rogavi. Wilelmus, paler ipsius, firmavit. Fratres ipsius, firma-
verunt. Domnus Pontius1 episcopus firmavit. Willelmus, Fulco, Goz-
fredus. Fulcbo2 vicecomes firmavit.
454.
Alia de Curs. — Carta de aecclesia sancti Martini de Coreis.
In Dei eterni nomine, miseratoris et ])ii. Ego Gaudfredus, vicecomes !06*— i070.
Massiliensis, et uxor mea Rixendis datores sumus Domino Deo et sancte
genitrici ejus Marie sanctoque Yietori, Cbristi martyri, necnon et ab-
bâti Bemardo et siiccessoribus ejus, omnique congregationi monastice
cenobii Massiliensis. Donamus denique illis ecclesiam sancti Martini,
cum omnibus rébus et pertinentiis suis, que est fundata in territorio
de Curs, quam hedificaverunt Guillelmus clericus et Bermundus Reno-
varius, pariter cum manso uno, sito in eodem territorio, quem appel-
lant mansum Benedicti, cum omnibus que ad ipsum mansum ullo modo
pertinent. Hec omnia jam dicta , ecclesiam scilicet cum universis que
sui jurissunt vel erunt, et mansum prelibatum cum omnibus que ad
illum pertinere possunt vel poterunt, omnia ab integro nos prefati Gauz-
fredus et Rixendis libère et solide et sine ullo retentu donamus sancto
Victori, et abbatibus ejus ac monacbis Massiliensibus, ut ab hac die et
deinceps et in perpeluum , quiète et secure semper illam possideant,
propter servitium quod Arbertus, aurifex et monacus Massiliensis, nobis
fecit, et remedium animarum parcntum nostrorum Et, utbecdona-
tionis nostre scripturam plenam omni tempore optineat firmitatem,
in conspectu jam dicti Arberti et aliorum monacborum sancti Victoris
eam firmamus, et filiis nostris firmare facimus, et testibus aliis suffi-
cientibus firmari rogamus, eamque de nostro jure in predictorum mo-
nacborum tradimus dominium et potestatem , cum omnibus que ibi-
dem scripta sunt, sine termino possidenda. Si quis autem vivenlium
l^quod Deus avertat) bec que nostre donationis scriptura continet, aut
1 Pontius II, episcopus MassilieDsis. * Fulco, frattr Guillclmi II, vicucoincs Mas-
îilisr.
460 CHÂRTULARIUM
aliquit ex eis auferre temptaverit, non hoc valeat vindicare quod maie
concupiérit, setl primum omnipolentis Dei, nisi satisfecerit , iram in-
currat, et beatum Victorem adversarium sibi sentiat, et cum Chai-
pha ac traditore Domini Juda diaboloque et ejus angelis, in igné
inextineuibili sine fine ardeat.
455.
Carta de duo manssos.
Aug. 108». Agitnr aune more legis romane, ut, siquis quippiamvult transfun-
dere donando vel comutando, per paginam litterarum hoc corroboret ;
antiquitus enim sine litterarum corroboratione vigebat. Nos autem ,
secuti potiorem usum, donamus vel cedimus his literis roboratum ali-
quit de nostro. Ego quipe Berlrandus, miseratione Dei omnipotentis,
cornes vel gubernator Provintie regionis, dono duos mansos sancti
Victoris, almi martyris, et monasteiii Massiliensis, propter malum
quod ego feci cum meo hosle, in obedientia sancti Victoris que est
juxtani villam Marignane. Idcirco consului meos fidèles , quid facere
debuimus de hoc malo quod intulimus sancto Victori, et dederunt
michi consilium, ex parte meliori, ut in presenti, per abbatem vel
cunctam congregationem, seu in extremo judicio, hoc sit per oraliones
eorum dimissum. Secundum consilium eorum, dilfinitum est ut de-
mus duos mansos in remendatione supradicte celle exterminatione;
sicque factum est ut prior monasterii adesset, et, sicut diclum est, in
vice abbatis vel cuncte congregationis omnem ministrationem cellule
dimisit. Est unus mansus in villa Petra Eoco vocata, quem excolit qui-
dam homo, nomine Rigofredus; est alius mansus in villa Foro Calehe-
rio nominata, quem excolit alius quidam homo, nomine Marcellinus ;
que scilicet ville sunt in comitatu Tolonense. Hos vero mansos dono
atque cedo monasterio sancti Victoris, quod est Massilie, pro remen-
datione, sicut supra dictum jam est, cum campis, vineis, orlis, oglatis,
fontibus, rivis aquarum, cum decursibus intra terminos eorum, silvis,
garricis, lignis pomiferis et infructuosis, cum censibus et apenditiis ad
ipsos masos pertinentibus, nichilque mihi reservans. Habeant quoque
SANCTI VICTORIS. 461
servi Dei, ibidem servientes, bine victuni et vestimentum, quo liberius
vaccent orationietleclioni, precanlesque pro meis etjpro omnium fide-
lium peccatis. Vere si quis contra hanc remendationem , hères aut
exterius, irruptor aut calumpniator existere voluerit, conviclus nodis
harum littéral uni, erubescens tôt tesles in bac carta scriptos, vacuus
jaceat et non valeat Ûsurpare quod provocat; sed vincuio legis com-
ponat libras auri optimi libras vi, et, se volente aut nolenle, boc quod
scribilur firmum et inviolatum permaneat pro omni firmitate, curu
interposita stipulatione subligata.
Scripla est bec carta in Massiliensi* monasterio sancti Victoris, in f° i0~
niense augusto, sub die sabbati, anno ab incarnatione Domini mille-
simo xxxx, indicione xim, régnante Rodulfo, rege Alamannorum sive
Provincie, precipiente Bertranno comité.
Beitrannus cornes, qui banc cartam scribere mandavit et testes fir-
mare rogavit propria manu firmat. Feraldus1 episcopus testis. Beren-
guerius testis. Amicus, frater suus, testis. lsnardus Regensis testis.
Guigo testis. Rostagnus, filius Laugerio, testis. Faraldus de Lazar testis.
Rostagnus de Sestaro testis. Raimbaldus2 archiepiscopus testis. Boso,
frater ejus, testis. Wilelmus de Cucurone testis. Frodo testis. Berinus
testis.
456.
Carta de uno manso in Forchalcl.erio.
Jbesu Cbristi Domini nostri opitulante clementia ejusque benigna 1025.
suffragante jirvamina, Ego Vilelmus, de anime mee salute sollicite
mecum pertractans,.... propter remedium anime mee, facio hanc car-
tam helimosinariam omnipotenti Domino et sancto Victori martyri ,
ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus quiescit, et abbati et mo-
nachis ibidem servientibus, de uno manso qui est in comitatu Tolo-
nense , in caslro quod vocant Forcalcherium , quem excolit homo ,
noinine Lauterius, presbiter. Ipsum mansum ab integro, cuni camjjis
cullis et incultis, cum vineis, oïlis, et omnia quicquit ad ipsum man-
1 Faraldiis episcopus Vapinccnsis. * Raimbaldus archiepiscopus Arelatensis.
462 CHARTULARIUM
sum perlinet, sicut jam diximus, totum donamus omnipotenli Deo et
sancto Victori. Sane si quis, ego aut ullus de successoribus meis, vel
ulla apposita persona , qui contra donationem istam agere , ire vel
inqiiietare voluerit, non valeat vindicare quod repetit, sed componat
in vineulo auri libras n, et insuper iram Dei omnipotentis incurrat, et
in antea donatio ista firma ac stabilis permaneat omni tempore.
Facta donatio anno incarnationis dominiee millesimo xxv, régnante
Rodulfo rege.
Ego Guilelmus, qui banc donationem fieri jussi, et testibus firmare
rogavi. Pontius , episcopns Massilie , firmavit. Vilielmus vicecomes
firmavit. Vilehnus, filius Arnulfi, firmavit. Pontius, frater ejus, firma-
vit. Guarnaldus firmavit. Ricardus firmavit. Giraldus firmavit. Pontius
firmavit. Bernardus de Sancto Marcello firmavit.
457.
Carta de Carnolas, Arberti.
1037. Omnipotens factor cunctorum Deus mortalibus largiri dignatus est
gratanter quod eidem , pro sui suorumque sainte , debeat impertiri
libenter. Quapropter ego Arbertus et uxor mea Adalgarda, Dei auxilio
freti, et licet variis facinoribus simus infecti nulloque munere virtu-
tum inserti , intrinsecus summi numinis nutu sumus tandem respecti ,
unde permanemus leti. De nostra hereditate , que nobis obvenit ex
parenlum affinitate, scelerum nostrorum immanitate, Deo Patri, ma-
nenti in Filii Sanctique Spiritus unitate , atque monasterio sancti
Victoris, haud procul fundato a Massilia civitate, necne cunctis abba-
tibus et monacbis sibi famulantibus in comunitate , cujusdam ville
quarta pars a nobis datur, quatenus scelus nostrum filiorumque nostro-
rum funditus deleatur, et vita nostra vel honor precatu fratrum
tuealur. Que villa vulgo Carnolas nominatur et in comitatu Tolonense
a scientibus nequaquam esse ignoratur. Insuper per totum nostrum
honorera, ne perdamus sublimiorem, quem scimus celsiorem esse et
beatiorem , donamus singulos mansos Deo démenti , omni se petenti
misericorditer subvenienti, ejusque martyri Victori, testimonium sibi
SANCTI V1CTORIS. 463
ferenti, atque universo gregi ibidem subsistenti suaque colla jugo Do-
mini subicienli, ut interveniant pro nostra salute, ue nudi simus Dei
virtute. Hec omnia superius notata sciatur penitus nobis data, scilicet
in campis cultis et incultis, in vineis, in arboribus pomiferis et impu-
ni i fer is , in ortis, in exitibus , in oglatis , in molendinis et in omnibus
pertinentibus ad eandem quartam partem ville vel ad eosdem mansos.
De reliquo, si quislibet heredum parentorumque noslrorum bomi-
numve exterorum nisus fuerit annulare boc munus, quod traditur
manibus eorum monacboriini , maledicatur a rege celorum et exclu-
datur a consortio omnium sanctorum. De bis vinculis oportet illum »••
violatorem * vinculari; inde si vult ulcumque fidejussoribus sublevari,
non rennuat libras c dari auri preclari.
Facta est bec scriptio anno incarnationis dominice millesimo xxxvu.
Ego Arbertus et uxor mea Adalgarda, una cum fdiis nostris Pontio,
Bertranno, Aldeberto, Fulcbo , Josfredo, hoc munus damus et mani-
bus nostris firmamus.
458.
Karta Rainai Ji de Carnolas.
Ego Rainaldus et filius meus Wilelmus , pro remedio animarum Mart. 1044
nostrarum parentumque nostrorum, facimus donationem onmipotenti
Deo et sancto Victori , martyri glorioso , ejusque mouasterio apud
Massiliam fundato , videlicet mansum unum qui est silus in comitatu
ïolonense, in villa que vocatur Carnolas, cum campis et vineis et
prariset ortis et terris cultis et incultis, et cum omnibus que pertinent
ad eundem mansum, ut servi Dei, in predicto manentes mouasterio,
omni tempore pro nobis apud Deum intercessores existant ; quem
mansum excoluit homo nomine Mercorinus. Sane si quis contra banc
donationem ire temptaverit, Dei omnipotentis iram incurrat, et omni-
bus maledictionibus Dei in inferno sepeliatur dampnatus.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xliiii, in-
dicione xir, mense marcio, feria v, aput monasterium sancti Vicloris,
Massilie.
Ego Rainaldus et filius meus Vilelmus banc donationem scribere
464 CHARTULARIUM
rogavimus, manu propria fumantes, régnante Heienricbo rege, qui
eciam firmare rogavimus. Arduinus monachus scripsit, domno abbate
Isarno mandante.
459.
!030. Charta qua Durandus ejusque uxor et filii monachis sancti Victoris tlonant mansum
itnum in villa Carnolis, in coniitatu Tclonensi situm, et a Godianno quodam ex-
cul tuni.
Facla donatio ista anno incarnationis Domini millesimo xxx, ré-
gnante Rodulfo rege.
Signutn Durandus et uxor sua et filii qui banc donationem fecerunt
et testibus firmare rogaverunt. Signum domnus Petrus arcbiepisco-
pns1. Signum Wilelmus, frater ejus, firmavit. Otbertus, fîlius Du-
randi, firmavit. Wilelmus Rofredus firmavit. Geraldus monacbus fir-
mavit. Wicbirannus, fîlius Guimgerie, firmavit. Leudoinus firmavit.
Alfantis firmavit. Geraldus monacbus scripsit.
460.
Karta de quatuor raansos in Carnolas.
(000 — 1001. in sancle Trinitalis Domine. Ego Ugo Fulconis, de Turri de Aquis,
videns omnia ad occasum tendere, el sciens post morlem nulli honii-
num parcere, bominem quoque defunctum nicbil secum, riisi aut
virtutes aut peccata so!a, portare: audiens eciam Dominum per sacram
Scripturam dicentem : « Date belemosinam, et ecce omnia munda sunt
vobis2; » et: « Sicut aqua extinguit ignem, ita belemosina extinguit
peccalimi3; » pro remedio anime mee proque remedio animabus pa-
rentum meorum, dono ad proprium alodem altari quod est consecra-
tum in bonore sancte Marie, semper virginis, Dei genitricis, sanctique
Victoris, martyris Cbristi, in monasterio Massiliense, et abbati Durando
ejusdem loci successoribusque ejus, omnibus simul eciam tam pre-
sentibus jam dicti monasterii monacbis quamque futuris , quatuor
1 Pctrus I , Aquensis archiepiscopus, qui, si 2 Luc, XI, 41.
Gall. christ, fides adhibeatur, uon antea. 1032 » Ecclesi , III, 33.
sedem Aquensem ascendant.
SANCTI VICTORIS. 465
videlicet mansos in villa que nominatur Carnulis. Ego predictus Ugo
ad vitam meam et post mortem , sine omni reteneménto , do-
navi et guirpivi ipsos rai mansos, ad proprium alodem, jam dicto
altari,* in honore sanete Marie et sancli Victoris consecrato, in mo- (" 108.
nasterio Massiliensi , et habitatoribus ejusdem loei , tara présentions
quamque futnris, ea scilicet ralione, ut ipsi eosdem mansos teneant
et sine ulla conlrapellatione et inqnielndine in perpetuum possideant.
Hancautem donationem huic cartnle inscribi precepimns.
461.
Karta Apollomari île uno manso in Cainolas.
Quoniam sponsam omnibus notum est vocari ecclesiam Christi, et abs- 1030.
(pie doto non posse cuiquam sponsam dotari , iccirco ego Apollomaris et
filius meus, nomine Ugo, pro remedio animarum nostrarum omnium-
que peecatorum nostrorum remissione , donamus in dotalitio ecclesie
Christi, in honore sancti Victoris coustrucle, unum mansnm optimum,
quem excoluit homo, nomine Mercoi inus , in villa que vocatur Carnu-
las in comitatu Tholonensi. Hanc igilur helemosinariam donationem ,
(pie nobis ex parentum stieeessione jure hereditario pax obvenit,
offerimus omnipotenti Deo Sane si quis (quod minime evenire
eredimus), contra hanc donationem obsliterit, vel minuere aùt contra
ire voluerit, non valeat vindicare quod expetit, sed constrictus in vin-
culis cogatur reddere auri optimi libram unam, et insuper iram orani-
potentis Dei et omnium sanctornm ejus incurrat.
Teslis Fulconis monachi. Testis Aichardi. Testis Durandi. 'l'estis
Massilius. Item Bermundus. Deodatus1 episcopus testis. Signum Dodo-
nis. Item Bonifacins. Item Stephanus. Item G. Lofre. Ego igitur Apollo-
maris et filius meus Ugo hanc cartam firmamus et firmare rogavinms.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesiino wxvi, in-
dicione nu. Heldebeitus presbiter scripsit.
1 Deodatus, episcopus Telonensis.
466 CHARTULAK1UM
462.
Karfa c'e caméra. — De Berra .
iogj — 1079. Ego Petrus Isnardus et conjux mea et filii nostri reddimus Deo et
sancte Marie et sancto Yictori , Massiliensis monasterii venerabili mar-
tyri, honorem quem dédit 111 i in Berra avunculus noster Aicardus Iso,
pro salute anime sue; cognoscimus enim quod, peccatis nostris facien-
tibus, injuste possedimus predietum honorem, post mortem avunculi
Aicardi. linde ego Petrus Isnardus, penitentia duclus, melius mihi
providens, cum filiis meis et conjuge, reddo Domino Deo et supra me-
moratis sanctis, in manu domni Bernardi abbatis, non sohnn honorem
avunculi mei Aicardi, sed eciam omnem honorem quem ibidem in
Berra habeo vel haltère debeo, ut emendationem congruam Deo facere
valeam. Domnus vero Bernardus abbas, nesciens a pietate deficere,
reddit mihi omnem honorem, prêter medietatem honoris Aicardi,
hac ratione ut, post mortem filiorum meorum, si sine heredibus mortui
fuerint, revertatur omnis honor ad predietum monasterium. Hanc
oartam ego Petrus Isnardus et filii mei facere fecimus.
463.
Saecul, XI. In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Nos duo cosini Bertrannus de
Ramadset Isnardus Vilelmus, pénitentes de direptione et de omni malo
quod fecimus in honore sancti Victoris Massiliensis, in villa que vocatur
Carnolas, guirpemus et promittimus Domino Deo et sancto Victori,
predicto martvri, quod nos, neque aliquis homo per nos, deinceps in
omni honore sancti Victoris, que est in ipsa villa Carnolas, non quera-
mus nec demandemus ullo modo aliquam rem, nisi quod monachi vel
eorum ministrales nobis bono animo servierint. Et si evenerit quod
nos, vel aliquis per nos, aliquid sine voluntate illorum quereremus,
ipse qui hoc presumeret infra octo dies intègre monachis emendet;
quod si emendare noluerit ipse qui hoc fregerit , centum solidos alteri
donet. Et ut bec guirpitio cum promissione stabilis permaneat omni
tempore, dono ego Bertrannus fidejussorem cosino meo Isnardo
SANCTI VICTORIS. 467
Aldebertum de Bersa, et lsnardus mihi Gauceran , fratrem ipsius AMe-
berti.
Ego Aicardus necnon et frater meus Pontias reddimus Deo et sanete
Marie et sancto ^ ictori Massiliensi monasterii venerabili martyri , de-
cimum condamine quem dédit Goirannus, pater noster, pro saiute
anime sue. Cognoscimus enim quia , peccatis nostris facientibus , in-
juste possedimus decimum condamine de Gunfano. Et ego Pontius
dono de très ferragines decimum omne quod ad me pertinet de ipsa
terra, et de omnibus terris, que adcrescere poluero, omne decimum
Deo omnipotenti et sancto \ ictori do; et pro hoc xv solidos recipio.
464.
De caméra.
Memoria sive notifia de rébus sive de honore camere, in diversis Sec- XI.
partibns sive regionibus terrarum ultra citraque positis. Igitur ha-
betur sive continetur in clauso Sancti Juliani vinea una, que fuit de
Rodulfo , quam comparavimus xvi denariis, de muliere et filiis ejus.
Habetur inibi terra, que est in condamina , quam comparavimus xx
denarios, de Rodulfo, fratre Uolhbaldi monachi. In Relana, subtus
castrum, habemus omne decimum de condamina, quem dédit Boni-
facius Peregrinus ad sanctum Victorem ; in Carloco , medietatem de-
cimi de condamina, quam excolunt* monachi; in claustro contra cas- v\
trum, medietatem omnem decimi. De bis itaque omnibus donationem
fecimus Domino Deo et sancto A ictori denominatus Bonifacius. Post
obitum denique ipsius, insurrexit Bonefacius, nepos ejus, et bec omnia
tulit sancto Victori. Quod videntes, camerarii, Raimundus scilicet et
Ugo, manum miserunt, et comparaverunt sive redemeruntet dederunt
unam mulam per xl solidos et xx solidos optime monete , et reddidit,
videntibus testibusque et ûrmantibus, ipse et fiiii ejus et uxor ejus.
In Carnolas habet caméra octavam partem in tota villa, quam
dédit Ugo , filius Fulconi, quondam monachi. Lgo Guilelmus camera-
rius acaptavit unum mansum et terciam partem de terris cullis, que
non erant partite, de Rainaldo Paracols; et dédit unum caballum pro
468 CHÀRTULAR1UM
hoc. Et acaptavit medietatem fevi de Barone de Blanca Forti et fratri-
bus ejus, deditque ipsi et fratribus ejus vu solidos. De filiis Bellaroni
acaptavit , de tota octava parte , medietatem de fevo, et dédit mi so-
iidos pro hoc. Inibi dédit Guirannus imum mansum de Cambalera
Domino Deo et sancto Victori ; et pro hoc manso , et per decimum de
condamina Sancli Romani, dederimt unam optimam mulam Raimun-
dus et Ugo.
465.
Karta Guiquiianni.
Cire. 1033. In nomine Domini nostri Jhesu Christi. Ego Vuichirannns dono
Deo omnipotenti et sancte Marie et sancto Victori martyri, in monas-
terio Massilie, decimum de cartone, quem jure teneo in villam quaiu
Dominant Carnulas; recipiens a Barnerio monacho solidos quinque.
Ipsi quoque monachi sancti Victoris in perpetuum teneant, possideant
im proprium alodum. Ego nempe lui jus donationis auclor exislens des-
criptionem fieri rogavi.
4GG.
Cire. 1 060 '. Geraldus Niger dédit Domino Deo et sancto Victori , post obitum
suum, in Valle Longa, terrain omnem quod habuit, cultam et incul-
tam , et terrain que est in circuitu spelunce , omne quod habet ; unam
quartaradam de vinea , in Olmeta, cum supra nominata terra, et alia
quartarada, per gadium, post mortem ejus. Pro lus omnibus dedimus
ii solidos et médium et unam asinam et nu sestarios de annona. In
ipsa valle dédit Leutardus unam petiam de terrain quod habebai.
Terrain que est ad Crucem dédit femina, nomine Simphonia, pro ani-
ma mariti sui et suam. Ad Cadaneira habemus uiiuni ortum et vi-
neam , que dédit Guilelmus Bernardus et Ugo, frater ejus. Gausbertus,
post obitum suum , dédit unam quartaradam de \inea , ad plancam
super Vuelna. Bona Filie , soror Helie, dédit unam quartaradam in Tre-
bontio. Inibi mater Laurentii de Massilia dédit unam quaiiaradam. Habe-
mus de Guinimagno unam semodiatam, quain comparavimus nu soli-
datas, et dédit ipse et fllii ejus, cum consilio et solutione Fulconis de
Auriol. Inibi habetur una quartarada, quam dédit Udalbertus, pro
SANCTI VICTOR1S. 469
anima sua, sancto Victori. In valleSancti Juliani habemus unam quar-
taradam, quam reliquit Marina ad cameram. In territorio Rianz, acap-
tavit Rainiundus mansiones sive domos , que fuerunt de Pontio Roth-
lando ef ejus niatre, de Pontio Jausfredo, quas dédit Domino Deo et
sancto Victori, ad proprium aJodem, sine ullo retinemento. Similiter
LJgo Ginardus et mulier ejus dant et relincunt ipsas domos et terras
camposque et vineas, quas lenebat ipse Pondus Rothlannus materque
ejus de Ugo Ginardo. Et pro hoc ipso perdonavit Rainiundus xv soli-
dos quos ei debebat predictus Ugo Guinardus, et dédit ei alios x soli-
dos. In ipso Rianz, dat sive conceditWilelmus Stebleira et mulier ejus,
Pontius Jauzfridi et mulier ejus, orauera cambiam de vino de caméra,
ut non babeat velitum nec ullam contrariant de ullo bomine. In Valle
Longua , acaptavit Rainiundus de Vilelmo omnem terram et alodem
quam habebat, deditque Domino Deo et sancto Victori, ad proprium
alodem, sine ulla contrapellatione; et dcdit ei Rainiundus u solidos. In
valle Sancti Juliani, acaptaverunt Rainiundus et Ugo quandam vineam et
oranes terras quas habebat Laubertus Pellicearius, et pro hoc dederunt
ei quatuor solidos et médium. In ipsa valle, acaptavit Rainiundus de
Pontio Jatberto, de Fossis , ad hedificium domorum de caméra, in
opéra sancti Victoris, omnem terram quam habebat, scilicet imam
quartaradam et quod majus videtur habere; deditque ei de puro
vino, in Rersa, xn collaredos. In civitate Arelatensi, quidam nomina-
tus Petrus Nivi dat Domino Deo et sancto Victori, in manu Raimundi,
tolum alodem quem habet inibi et circa positis castris et villis, scilicet
in campis et vineis, pratis et ortis, viridariis, arboribus fructiferis et
infructiferis , terris cullis et incultis, ubicumque eas videtur habere.
Hoc itaqne agit in tali convenientia, cum consilio teslium, firmantibus
et roboranlibus simulque laudantibus Petro Bastoni, Guiquiranno,
Signoreto Artaldi , Guzoleno , ut , quamdiu supra nominatus Petrus
vixerit, det ei x solidos omni anno , videlicet quinque in natali
Domni et alios quinque média quadragesima. Quamdiu itaque Rai-
niundus Arelalo * steterit , ipse cum eo maneat , et ad obituni ejus eu- f» 109.
ram ei impendat, et que opus afuerint ad sepulturam prebeat, et
diligenler eura sepeliat.
V70 CHARTILARWM
467.
Karta de duabus modiatis vineartun in villa de Saletas.
ciro. 1070. In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris videlicet et Filii
et Spiritus Sancli, unius omnipotentis nomine. Ego Aldegarins atque
Amelius , una cum uxoribus nostris , Astrudis videlicet et Ugusenda ,
cogitantes de salute animarum nostrarum et de spe future retributio-
nis,.... donamus atque offerimus eidem omnipotenti Deo sanctissimo-
que ejus martiri Victori glorioso aliquid de proprio jure hereditatis
nostre quod est in comitatu Tolonense , in territorio quod pertinet ad
villam quam nominant Saleta, videlicet de terra culta modiatas duas;
et est ista terra juxta montem quem vocant Quintianum. Igitur ea ra-
tione donamus hanc donationem ad sanctum Victorem , ut servi Dei
teneant et possideant in perpetuum , et pro peccatis nostris existant
intercessores , nulliusque hordinis persona abstrahere présumât ean-
dem nostram donationem. Nempe si nos aut nostri beredes aut aliqua
persona contra hanc donationem insurgere temptaverit, vendicare
istut non valeat; sed cogatur exsolvere auri oplimi uncias v, et de
reliquo iram Dei omnipotentis incurrat et sanctorum ejus.
Ego Aldierius atque Amelius et uxores nostre predicte sive filii .)os-
fredus atque Guilelmus banc cartam scribere fecimus, et manibus
nostris firmamus, et firmai'e rogamus. Guibertus firmat. Aldebrannus.
Rodulfus firmat. Petrus firmat. Rostagnus firmat.
468.
Karte de Belgenceig.
10G6. In nomine sancte et individue Trinitalis. Ego Petrus1, Willelmi
vicecomitis filius, dono omnipotenti Deo et sancle Dei genitrici sem-
perque virgini Mariœ sanctoque Victori, gloriosissimo martiri, et abbali
Bernardo et monacbis in monasterio Massiliensi Deo servientibus , tara
presentibus quam fuluris, medietatem ville que vocatur Belgenceig,
1 Petrus dictus Saumada.
SANCTI VICTORIS. 471
que milii bereditario jure a parentibus obvenit (et est alia medietas
ipsius monasterii sancti Victoris alodus) , cum omnibus que ibi ad
me pertinent, cum omni territorio ville ipsius, videlicet cum terris
cultis et inoultis, pratis et pascuis, silvis, arboribus pomiferis et inpo-
miferis, aquis aquarumque decursibus, rupibus et vallibus, montibus
et collibus, et omnibus omnino rébus. Hec omnia, sicut supra scripta
sunt, donamus ego Petrus et uxor mea Oddoara et filii niei omnipo-
tenti Deo et sancte Dei genitrici Marie et sancti Victoris martiris et
abbati ac monachis Massiliensis monasterii , sine ullo retinemento ,
totum et ab integro , pro animabus nostris et omnium parentum nos-
trorum, vivorum et defunctorum. Et ut bec nostra donatio firmior
stabiliorque permaneat omni tempore, accipimus de rébus sancti Vic-
toris ducentas solidatas. Si quis de heredibus nostris aut ullus bomo
vel femina vel aliqua potestas vel persona vel nos ipsi, inmutata volun-
tate , donationem istam inrumpere vel inquietare temptaverit, non ei
liceat vendicare ; sed componat in duplo bec omnia suprascripta , do-
natione presenti permanente firma et stabili , sciatque se iram Dei in-
carcère, nisi resipuerit et omnipotentem judicem digna satisfaclione
placaverit.
Facta ista carta donationis hujus anno incarnationis Christi mille-
simo lxvi, indicione nu.
Signum Petrus Saumada. Signum Oddoara et Guilelmus et Ugo et
Fulcbo et Iratus et Bertrannus, nos qui banc donationem facimus et
firmamus, et firmare testes rogamus. Wilelmus, episcopus Tolonensis.
donavit et firmavit. Lambertus de Melna firmavit. Pontius Amelius
firmavit. Rainaldus de Massilia firmavit. Stepbanus Arambertus firma-
vit. Giraldus Altemannus firmavit.
Ego eciam Lambertus de Melna et u\or mea et filii, et ego Guar-
nerius et uxor mea et filii mei, et Guisenna et filii mei, donamus bona
voluntate Deo et sancte Maria? et sancto Viclori, et abbati monasterii
sancti Victoris et monacbis ejus presentibus et futuris, quantum nus
babemus, aut aliquis homo per nos. in castro vel villa Belgenciaco et
in toto termino ejus.
472 CHARTCLARIUM
4G9.
Alia.
(Fragm. aj>. Gnesnay, Vita S. Cass., o79; Ruffi, But. de Mars., I, 485; Duchesne, Hist.
des card. franc., Il, 36.)
ijan. lOGii. In nomine sancte et individue Trinitalis. Ego Pelrus1, filius Vilelmi
vicecomitis , et uxor mea Oddoara , et filii mei Guilelmus et Ugo et
Fulco et Iratus et Bertrannus , donamus omnipotent! Deo et sancte
Marie et sancto Victori martiri, et abbati Bernardo et monacbis in
monasterio Massiliensi Deo servientibus, tam presentibus quam futuris,
propter redemptionem ahimàrum nostrarnm et parentnm nostrorura ,
in villa que vocatur Belgeneiacus, totum quod ibi ad nos pertinet, cum
omni territorio ipsius castelli vel ville que dudum voeata est Balmetas,
v". cum terris cullis et incultis, aquis aqnarumque*decursibus,pratis, pas-
cuis, silvis, garricis, arboribus pomiferis et inpomiferis, monlibus et
collibus, rupibus et vallibus et omnibus oninino rébus. Hec omnia ,
sicut supra scriptum est et sicut ad nos pertinere videnlur, unam vide-
licet mediçtatem que nobis bereditario jure a parentibus advenit, do-
namus totam et ab integro ; alteram vero , que donatione avunculi mei
Fulconi eidem monasterio collata est, astipulatione nostra firmamus,
totum scilicet quantum in bis omnibus nos babemus , vel aliqui borni-
nes per nos, bono animo et bona voluntate sancti Yictoris monasterio
douantes, sicuti conterminantur supra scriptum territorium cum ter-
ritorio de Solers, de Melna et de Corios et de Illa Torna, ut monacbi
sancti Victoris présentes babeant et possideant et teneant, et futuri
omni tempore sine inquieludine et impedimento alicujus bominis. Quod
si quisquam horao aut femina banc donalionem inrumpere voluerit ,
sciât se iram Dei omnipotentis et sancte Marie et omnium sanctorum
incurrere," et componat auri optimi libras x, et donatio ista firma per-
maneat omni tempore. Accepimus aulem nos supra scripti, propter
hanc donationem, de bonis sancti Victoris solidatas ducentas.
Facta donatione ista kalendis januari , anno ab incarnatione Domini
millesiuio lxvi.
1 Petrus Saumada.
SANCTI VICT0R1S. 473
Signum Petrus, signum Oddoara et Guilelmuset Fgo etFulco et Ira-
tus et Bertrannus, nos qui liane dôhationem facimus et firmamus , et
firmare testes rogamus. Guilelmns , episcopus Tolonensis , donavi et
fîrmavi. Lambertus de Melna, Ponlius Amelii, Rainaldus de Mansella,
Stephanus, Arambertus, Gueraldus Allemann.
470.
Caria de Petra Foco.
In déifiée Trinitatis Domine. Ego Guido, Fulcoare quondàm filius,
sciens sicut umbram corpus lioininem mortem sequi, et volens anime in-
teritum evadere et ad vitameternampervenire, pro anime mee remedio
et pro animabus patris mei et matris mee, dono ad proprium alodum
Domino Deo et altari quod est consecratum in honore sancte Marie et
sancti Victoris, in monasterio Massiliensi, et babitatoribus ejnsdem
loci, tam presentibus quamque futuris, videlicet partem meani quam
babeo in vi ecclesiis et in territpriis earum , et aliam partem quam ex-
cambiavi a fratre meo Giranno in eisdem ecclesiis earumque tenuris :
boe est, in ecclcsia sancle Marie de Descensa et in sancto Sidonio et
saneto Laurentio et sancto Martino ad Gateiras et sancto Johanne (que
omnes sunt in territorio de Poieto et de Petra Foco), et in sancta
Maria de Colobreria , cum suo tenemento. Et si ipse Girannus non fir-
maverit banc donationem aut filii ejus et noluerint istam cambiatio-
nem firmiter permanere , ego dono jam dicto altari sancte Marie et
sancti Victoris, Massiliensis mpnasterii, et babitatoribus ejusdem loci,
tain presentibus quamque futuris, ad proprium alodem, ex integro,
omnem bereditatetn meam que me contingitex parte patris et ex parte
matris, in Petra Foco, tanta quanta illum Girannum; in Colobreira,
simililer; in Poieto, similiter; in Gardana, similiter; in Massilia, simi-
liter. Hec omnia, sicut dicta sunt, donavi supra scripto lenore sepe
nominato altari sancte Marie et sancti Victoris monasterii Massiliensis,
c c
monachisque ejusdem loci presentibus et futuris, ad proprium alodem
in perpetuum babenda. Ex quibus omnibus, ut firma inconcussaque
permaneant , banc donationis carlulam sciibi precepi, et scriptam
i. co
1060.
474 CHARTULAR1UM
manu propria firmavi, aliosque firmare rogavi. Si quisautem donatio-
nem liane annulare vel decurtare temptaverit, non valeat vendicare
quod voluit, sed cogatur solvere supra nominatis monachis xxx puris-
simi auri libras; insuper dampnetur in inferno inferiore, cum Datan et
Abiron et Juda traditore, nisi emendaverit digna satisfactione.
Facta est autem anno incarnationis dominice millésime» lx.
Pontius de Vi[ci]nis, frater ejus, firmavit. Isnardus Gelini firmavit.
Glautardus firmavit. Wilelmus firmavit. Petrus, filius ejus, firmavit. Ala-
mannus firmavit. Lambertus ele Petra Foco. Wilelmus Gadaldis firmavit.
Fulcherius firmavit.
471.
Carta de Poncio de Vicinis, de Descensa.
1060. la nomiue sancte et individueTrinitatis. Esro Pontius ele Vicinis Castro,
c c O '
Ave qnonelam filius, videns boc[seculum fugitivum esse et infidèle, nulli-
que servare fielem , non seni neque juveni, non diviti neque pauperi, sed
prorsus oranes decipere ; quem eri erat forlis,robustus, liodie nunciatur
gravi egretudinedetentus, et qui liodie amplos latosque honores videtur
habere, vix cras de tolius terre spatio très ulnas habebit ; etcujus faciès
modo rubet ut rosa, cras nunciatur in feretro suelario obvelata; et
aueliens Dominum dicentem : « Yenite ad me omnes qui laboratis et
honerati estis, et ego vos reficiam1; » et alibi: « Date helemosinam,
et omnia munda sunt vobis2; » et illud : « Sicut aqua extinguit ignem,
ita helemosina extinguit peccatum3; » pro anime mee remedio, et pro
animabus patris mei et matiïs mee parentumque meorum, dono Deo
et altari epiod est consecratum in honore sancte Marie et sancti Victo-
ris, in monasterio Massiliensi , aliepiid ele meo honore, ad proprium
aloelum , videlicet ipsam partem ejue mihi obvenit in hereelitatem in
sancla Maria de Descensa et in toto ejus territorio ; et meam partem
de sancto Martino de Gateria , cum manso de Keitberto Montenerio ;
et meam hereditatem quam habeo in sancto Johanne (sunt autem ipse
i î io. * ccclesie, id est sancti Johannis et sancti Martini, in territorio de castro
»
1 Matt., XI, 28. » Eccli., III, 33.
i Luc, XI, 41.
SANCTI VICTORIS. 475
de Petra Foco) ; et unum de melioribus mansis quos habeo eum fratri-
bus meis in Colubreira; et partem quam babeo in sancta Maria, que
est in territorio ejusdem castri Colubrerie; et 1 de melioribus mansis
quos babeo cum fratre meo Vilielmo in Pojeto, alterum in castro
Vicinis, et sextam partem de Molna. Ego jam dictus Pontius supra
nominata omnia donavi ad proprium alodium, prescripto altari sancte
Marie et sancti Victoris Massiliensis monasterii , et monacbis ejusdem
loci , tam presentibus quamque futuris, ut in perpetuum eadem habeant
et sine ulla contrapellatione possideant. Ut autem bec donatio incon-
cussa permaneat, eam huic cartule inscribi precepi, et manibus pro-
priis firmavi, et alios firmare rogavi . Si quis autem liane donationem
annulare vel decurtare voluerit , non valeat vendicare quod voluit , sed
cogatur supra nominatis monacbis xx libras auri purissimi persolvere ;
insuper dampnetur cum Juda traditore in inferno inferiori, nisi resi-
puerit digna satisfactione.
Hacta est autem anno incarnationis dominice millesimo lx.
Pontius dédit et firmavit. Vido, frater ejus, firmavit. Isnardus Gelini
firmavit. Glaulardus firmavit. Wilelmus firmavit. Petrus filius ejus,
Alamannus firmaverunt. Lambertus de Petra Foco firmavit. Vilelmus
Gadaldis firmavit. Fulcherius firmavit.
472.
De Petraloc.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gofredus', cornes Are- CJrc. îoso.
latensis, dono de alode meo aliquid que est in territorio ecclesie sancti
Jobannis, que est sita in territorio castri que nominatur Petrafug, in
terris, in ortis, in aquis, in molendinis. Dono, pro redemptione anime
mee parentumque meorum, ad proprium alode, Domino Deo sancti-
que Victoris martyris Massiliensis, et monacbis ejusdem monasterii
martyris, ut teneant et possideant sine ulla inquietudine boniinum.
Et post multum tempus venit comitissa cum filio suo et dederunt
1 Hune Gofredum non alium esse censemus quam Gaufridum I, comitem Piwinciie, Guil-
li-lmi II iillUIJI.
476 CHARTULAR1UM
paiïter et firmaverunt donum quod fecerat cornes in manu Guidonis,
monachi sancti Victoris, et monachis ejusdem loci, ut habeant et pos-
sideant semper. Et pro hoc dono dédit Guido monachus ad comitis-
sam et ad filium suum octo solidos ottonnicorum monete.
Hoc donum firmavit cornes et suis fidelibus firmare rogavit. Guido fir-
mavit. Amelius firmavit. Humbertus Grossus firmavit. Pontia, ùxor sua,
firmavit. Fulco, filius suus, firmavit. Comitissa similiter cum filio suo hoc
donum firmavit, et suis ut firmarent mandavit. Bertfannus Guitbertus
firmavit. Ugo de Fonte firmavit. Poncius G uilelmus firmavit. Arnulfus,
filius Pontie, firmavit. Ricardus presby ter firmavit. Inguilfredus firmavit.
Hac itaque donatione, quam facimus ego Gofridus cornes etuxormea
et filius meus, est in territorio superius nominato Sancti Johannis, et
quicquid habemus donamus, quicquid censui vel usni nobis debemus1
funditus relinquimus , et hoc ut nullus , qui nobis succédât , requirere
présumât interdicimus, vetamus , proibimus.
473
Cire. 1062. Ego Girannus, que fuit condam hereditarius castri que nominalur
Petrafug, dono omnipotenti Deo sanctique Victoris Massiliensis unum
mansum in Colobreria, que Fuit de Lautardo Parauler, et in Petrafug
unum mansum, que fuit de Rigofre.
Similiter ego Pontius Guiranni dono sancti Victoris et monachis
ejusdem martyris unum médium mansum in Colobreira, que fuit de
Paulo; et in Petrafug, unum mansum de Teutberto Montaner; et in
Pojeto, unum mansum de Rainardo; similiter et in Vizins, unum
mansum optimum.
Pontius Fulco , neposeorum, videlicet Guiranni et Pontii, donat,
pro remedio anime sue , Domino Deo sanctique Victoris martyris
unum mansum in Colobreira, de Boniello. Donat eciam unum homi-
nem , nomine Guiriam , cum omnia que per ipsum tenet. Similiter
donat mansiones de Aguler, cum tenemenlo que tenebat per ipsum. Et
in Pojeto, donat Brimam cum tenemento suo. Dédit quoque a la
' Corr. débet ur.
SANCTI V1CT0RIS. 477
Vorzeda una condamina, et super ecclesiam sancti Sidonii unum
campum.
Arnulfus namque, frater Giranni, donat omnipotenti Deo et sancti
Victoris martyris unum médium mansum in Pojeto, de Lautuardo,
et Fuolcbert Carota, cum tenemento suo; et in Petrafug babebit una
semodiata de vinea de sua dominicitura.
Guido eciam monaclms, frater ejus, donat unum mansum in Pojeto,
de Martino Guavaldano.
474.
Item , alia do ecclesiis.
JNotitia qualiter Guido monaclms acquisivit Domino Deo et sancti Cire. 1062.
Victoris martyris œcclesias que sunt site inlra terminos castrorum
que vocantur Petrafug, Poget, Colobreira, id est ecclesiam sancte
Marie cum tenemento suo, sancti Jobannis cum tenemento suo, sancti
Martini cum tenemento suo, sancti Sedonii cum tenemento suo,
sancti Laurentii cum tenemento suo, sancte Mariœ de Colobreira.
Per bas itaque ecclesias superius nominatas dédit Guido monaclms
ad Girannum, fratrem suum, partem suam que ei hereditatis jure
successerat; quem Girannus accipiens, dédit omnem partem suam
quem babebat in ecclesias superius nominatas Domino Deo et sancti >
Victoris martyris, in manu domni abbatis Durandi. Pontius quo-
que, frater Giranni, dédit similiter permia ', que babebat in eccle-
sias, pro anima sua, sancti Victoris, in manu ipsius abbatis2. Wilelmus,
frater suus, firmayit et dédit. Petrus Guilebnus abuit in precio unum
mulum optimum, donavit et firmavit. Pontius Fulcbo, xxsolidos a Gui-
done * accipiens, donavit que babebat in ecclesias , et firmavit. Alaman- v°-
nus, frater Guido, babuit unum caballum, et dédit et firmavit. Petrus
Raficots et fratres ejus abuerunt xx solidos de denariis, dederunt et
firmaverunt. Donat eciam Petrus Guilielmus ecclesiam sancti Pontii et
parochiam ejusdem ecclesie, quantum ad ipsum pertinet et in antea
pertinere débet in toto territorio de caslro Colobreira, et decimum de
sua dominicatura, omnipotenti Deo et sancto Viclori martyri, ad pro-
1 Sic. * Viil. chartam superiorem.
478 CHARTULARIUM
priura alodem ; et pro hoc habuit unum bovem optimum et una vacea.
Donat eciam Fulcho Sebencus partem suam, et habuit x solidos.
Ego Rostagnus1 archiepiscopus et fratres mei Amilius et Guido do-
namus omnipotenti Deo et sancto Yictori martiri ecclesiam sancti Mi-
chahelis et omnia que ibi adjacet, et tenet ipsa ecclesia; ex parte me-
ridii , consoi's fons que vocant Aima Narra ; et est ipsa ecclesia ante
castrum quem vulgo nominant Heras. Ego Rostagnus archiepiscopus
dono et firmo , et fratres mei Amelius et Guido a
Similiter et ecclesiam sancti Georgii, cum omnibus que ibi adjacet, et
tenet ipsa ecclesia: ex parte meridii, consors ab ipsa ecclesia usque in
Garda de Verron ; ab oriente , sicut aqua dimergit in mare usque in
caminum de Borma; ab occidente, terminum Garonna, Arena mala,
Aborma major.
Donat Pontius lsnardus , de Flajosco , et conjux sua et fdii sui ter-
ciam partem ecclesie sancti Poncii , cum omnibus que ad eam perti-
net, Domino Deo, sancti Victoris martiris, et partem quem habet
infra cimiterii terminatum, et una moiada de terra optima, de manso
qui fuit de Rebello, et de dominicatura sua una quartarada de vinea
optima. Donat eciam una brazaria de Rothbal Colares, et decimum de
pane et vino et carne , de Borma et de Bormeta , et decimum de salinis
que habet, et hommes tenent per illum. Raimundus quoque, frater
ejus, donat similiter partem decimi que ipse habet. Pro ipso tamen
dono quod fecerunt Pontius lsnardus et muliersua, habuerunt inpre-
cium una equa et unum porcum et quatuor solidis de denariis que
dédit Guido monachus.
Ego Petrus Guilielmus dono Deo sanctique Victoris martyris et ad
sancti Johannis, vel ad monachos qui ibidem habitant, terrain quam
tenuit Guntardus Filiolus, pro xxv solidos quos debebam ipsis mona-
chis sancti Johannis, ut habeant et possideant semper. Termini vero
terre istius sunt isti : a meridie, sicut cruces de cimiterio stant usque
in fluvium Colobrarie; ab oriente, sicut rivulus Martini comiscitur
fluvio Colobreira. Comparavit eciam Guido monachus terram de Go-
1 Rostagnus archiepiscopus Aquensis. 2 Locus abrasus.
SANCTI VICTORIS. 479
fredo1 vicecomite, que est prope ecelesiam sancti Johannis que fuit
de Pétrone Bernuirid, et dédit in precio uuum mulum optimum.
Et est terminus ejusdem terre : ab oriente, rivulus Martini; a meridie,
fluvius Colobrerie. Hanc terrani donavit et vendidit Gofredus et uxor
sua et fîlïi sui Domino Deo sauctique Yictoris martyris et monaebis ejus-
dem loci , tam presentibus quam futuris. Dédit eciam mulieri Gofredi
quinque solidos de denariis Guida monacbus pro ipsa terra superius
nominata. Donat eciam Alamannus, frater Giranni, una modiata de
terra optima, que est juxta fontem Sancti Martini, sancti Victoris; et
est terminus ejusdem terre ab ipsa fonte usque in camin carrai; et
pro ipsa terra dédit Guida monachus, octo solidos ottonincorum mo-
nete Alamanno. Similiter Petrus Raficot et fratres sui vendiderunt ter-
ram que est prope ipsam ecelesiam sancti Jobannis Guidoni monacho;
et dédit eis unura caballum et duos solidos; et fuit terra ipsa de Gui-
lielmo Madalbert. Vendidit eciam Fuleo Sebencus a la Volta de Paçeset
quantum illi pertinuit ad Pontelar; et pro boc dédit ei Guido mona-
cbus v solidos. Donavit eciam Girannus terras que fuerunt de manso
Atanulfo (et sunt super via que vadit ad Pingnas, a las Plantadas),
Domino et sancto Yictori; et Umbertus Atanulfus et mulier sua et filii
sui donaverunt et firmaverunt; et pro boc dédit eis Guido unum asinum
optimum et médium modium de annona. Umbertus vero Boscarla
dédit medietatem decimi de terra que fuit de bernuirid, que est juxta
ecelesiam sancti Jobannis; dédit ipse et mater sua et frater suus, et pro
boc dédit eis Guido monacbus xn denarios. Terra autem que est ad
guadum de Colobreira, que fuit de manso de Lautard de la Colla,
dédit Pontius Fulco Domino Deo et sancto Yictori , pro remedio
anime sue. Gontardus eciam Férus donavit et guirpivit terciam
partem deeimi de manso que fuit de Boniel Domino Deo et sancto
Yictori; et pro boc dédit ei Guido monacbus quatuor solidos de
denariis. Gontardus similiter major et mulier sua dederunt, de
suo proprio alode , decimum quem babebanl de terras de Poio
Jaudal et ad Spradinal Domino Deo et sancto Yictori; et pro boc
1 Gaufredus, vicecomes Massiliensis.
480 CHARTULARIUM
postea dédit Guido monacbus ad Raficoth et raulieri ejus unani
vacam.
475.
iooo. Divina inspirante clementia et ejus benignissima opitulante clemen-
f°m. lia, etc. Ego Arnulfus et uxor mea Fulcoara, * una cura fiais nostris
Wilelmo, Pontio , Fulcone, Raficoth, de salute animarum nostraruni
solliciti , et immanitatem scelerum nostrorura pertimescentes ,
facimus donationem omnipotenti Deo et sancto Victori, suo martyri,
ejusque monaslerio, haud procul a eivitate Massilia fundato, et abba-
tibus ac monacbis perpetim ibi manentibus, de alode nostro quem
habemus in comitatu Tolonense, juxta terminos de Castro que vocant
Petra Foco ; id est, eeclesiam que fundata est in honore sancti Johan-
nis Baptiste, cum apendiciis suis, et, de rivo Martino usque ad Car-
noles, ipsum meum directum, et medietalem de ipsius mulino Udaloni
usque in terminum de Carnoles; et ipsam condaminam meam, ab in-
tegro, et meam partem de Silva Cana. Sane si quis ex nobis aut ex he-
redibus nostris aliquis banc donationem, quam pro animarum nostra-
rum redemptione omnipotenti Domino ofTerimus, divellere conetur,
istud facere nequeat, sed cogatur in vinculo exsolvere auri optimi l li-
bras, et denuo scriptura ista inconvulsa manead.
Facta tionatio ista anno incarnationis dominice millesimo, régnante
Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Arnulfus et uxor mea, nomme Fulcoara, neenon fil i i mei supra-
dicti, banc donationem corde perfecto et animo voluntario omni-
potenti Domino et sancto Viclori, suo martyri, dedimus, et manibus
nostris firmamus, teslibusque subler adnexis firmare rogavimus. Wi-
lelmus firmat. Pontius firmat. Fulco firmat. Raficoth firmat. Umbertus
firmat.
476.
Caria de çcclesiis quas dederunt filii Arnulphi de Petrafog.
Clic 1070. In nomirie sancte et individue Trinitatis. Ego Petrus, condam filins
Aicelene, et uxor mea, Domine India, dônamus omnipotenti Deo,
SANCTI VICTORiS. 481
sancteque semper virgini Marie et sancto Victori martyri, el monacbis
degentibusibi, tam présent ibus quam futnris, aliquid hereditatis mee,
pro redemptione anime mee et parentum meorum, et pro mulo optimo
quem accepi in precio, videlicet ecclesiam sancte Marie et aliis ecclesiis
que ibi surit, cum omnibus omnino rébus eisdem ecclesiis pertinen-
tibus , que sunt site in loco qui vocatur ad Dexessa , et cum aliis
ecclesiis que sunt in lerritorio sancti Sidonii , bec est ecclesia sancti
Laurentii et îpsius sancti Sidonii, cum omnibus omnino rébus eisdem
pertinentibus; similiter ecclesiis que sunt site in territorio de castro
quod vocatur Petra Foco, videlicet ecclesiam sancti Jobannis et sancti
Martini, et ecclesiam sancte Marie in castro de Colobrario , cum
7 c te ?
omnibus rébus eisdem ecclesiis omnino pertinentibus. Hec omnia
supra scripta dono ad proprium alodem Domino Deo et sancto Victori
et monacbis ibi degentibus, presentibus atque futuris , cum onmi
honore, sine ullo malo usu, sine ulla retinentia, ut quiquid monacbi
voluerint facere faciant ad servitium Dei et opus monasterii. Et ego
supradictus Petrus facio guirpitionem et firmo omne donum quod
donavit avunculus meus Pontius1 sancto Victori et monacbis ejus,
et facio guirpicionem et donum de prato et de vinea que dédit Fulco ,
vicecomes Massilie, sancto Petro de Paradiso, et guirpitionem de
condamina, que sunt sita in territorio de valle Katedre.
477 et 478.
De Petra Foco.
Saluberrimam atque pre omnibus fulgenlissinia karitas , quam Cire. 1050.
omnes fidèles ebristiani in omnibus cogitare debent. Ita et ego Ar-
lulfus et filii mei , quorum Domina bec sunt : Willellmus neenon et
Pontius et Fulco, Rostagnus, Girannus, Arlulfus, Alaniannus, Guido,
et filie mee, cogitamus casus anime noslre, ut Deus onmipotens
dimittere dignetur omnia delicta uostra; damus atque transfundimus,
ad honorem Dei genitricis Marie, ut ipsa interpellans sit et intercédai
pro nobis ad Dominum de omnia delicta nostra , aliquit de bereditate
' Vide sup. n. 472.
I. 61
*.
182 CHARTULARIUM
nostra que est in comitatu Tolonense, que est in territorio de PetraFoco,
inter montem Broncio et montem Tyinaro , de terra culta et egresta
modiatas duodecim, et in sponsalicium cartaratas n. Et ego Wilelmus
et Ponlius, frater meus, et Fulco et Rostagnus et fratres nostri damas
ad ipsam ecclesiam semodiatam de terra uuam. Hec intenti animo
et prompta voluntate et amorem karitatis, ut hereditatem eupimus
habere in sanctorum societate , transfundimus atque firmamus, sine
interpellatione de homine viventi. Et qui hoc contra iere voluerit,
non babeat licentiam neque potestatem, sed babeat societatem cum
luda traditore et cum Anania et Sapbira, et permaneat maledictus
atque analematizatus, sicut anatbema maranatban , quod est perditio
ejus ; et qui hoc contra ire voluerit , non babeat licencia neque potes-
tate, sed componat in vinculo auri optimo libras c, et postea donatio
ista firma et stabilis permaneat omnique tempore.
y. * Absolutio quod domnus Deodatus ! episcopus , cum universis
clericis sufs, fecit in hoc loco, tam viris quam mulieribus, de
omnibus peccatis suis, tam de majoribus quam de minoribus, unde
penitentiam egerunt vel agere cupiunt : de minoribus unam medie-
tatem; de majoribus dimittimus qui in très dies est unum, et qui in
duobus, dimittimus unum, extra quadragesimam et adeventum, ad
eos qui ibidem fideliter venerint vel vigilaveriut , aut de possesionem
suam valente unum denarium, per unumquemque anno, hic adju-
torium dederit.
Signum Willelmus per se et per suum fratrem firmavit. Rostagnus
firmavit. Arlulfo firmavit. Humbertus firmavit. Alius Humberlus fir-
mavit. Autrigus firmavit. Laitus firmavit. Pontius rogatus scripsit.
479.
Carta de salinas et stagno de Heiras.
5jul. 1075. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Rostagnus, Aquensis
archiepiscopus , et Amelius , frater meus , donamus in helemosinam
omnipotenti Deo et sancte Dei genitrici semperque virgini Marie,
1 Deodatus. episcopus Telonensis.
SANCTI V1CTOR1S. 483
sanctoque Victori martiri , et abbati Bernardo , el monacbis in mo-
nasterio Massiliensi Deo servienlibus, quam presentibus quam l'u-
turis, in territorio castelli quod appellatur Eiras, in stagno quod
vocatur Fabricatum , umisquisque nostrum unas salinas, ego scilicel
illas qnas iucolit bomo nomine Pontius Àuger , et predictus Amelius
iJlas quas tenel bomo Andréas nomine; atqne , super bec omnia,
licentiam comparandi intoto stagno predicto, videlicet ulematsemper
ille qui prepositus fuerit in hoc a monacbis sancti Vicions, ad opus
monasterii predicti, pertotum illum stagnum, quantumcumque volue-
rint. Ita, sicut superius seriptum est, donamus nos predicti donatores
omnipotenti Deo el sancte Marie sanctoque Victori et monacbis
Massiliensis monasterii , pro redemptione animarum nostrarum el
omnium parentum nostrorum, tam vivorum quam defunctorum, ut
habeant et possideant, sine ullius contrapellalione, cum omni quiète
et pace, omni tempore. Si quis aulem banc nostram donationem
inquietare voluerit , non valeat vindicare quod voluit ; sed , nisi resi-
puerit , in duplum cogatur exsolvere , donatione isla firma et stabili
permanente. Hoc autem sciendum, quia, si cultores infidèles fuerint,
sive ad impotentiam vel necessitatem redacli fuerint, monacbi délient
ibi cultores cum consilio nostro mutare.
Facta est donatio bec in nonas julii , anno ab incarnatione Domini
millesimo lxxv, apud cellam sancti Benedicti , in territorio ipsius
castri, presentibus religiosis ac nobilibus, monaclùs sive laicis, ac pu-
plice ab omnibus confirmata.
Rostagnus archiepiscopus firmavit. Amelius, frater ejus, firmavit.
Ceteri firmaverunt. Ugo de ïorreves firmavit. Garsias, uxor Amelii
supradicti, firmavit. Pontius, filius Amilii, firmavit, et omnes filii
ejus firmaverunt. Guido, frater ejus, firmavit.
480.
Carta Willelmi episcopi, de Petrafog.
lu nomine Patris et Filii et Spiritu Sancti. Ego W. ', gratia Dei, Cire. 1079.
1 Guitlelraus I.
484 CHARTULARIUM
Tolonensis episcopus, nostris assentientibus canonicis , concedimus
atque donamus ecclesiam sancte Marie et ceteras ecclesias que sunt
in Castro de Petrafoc, cum omnibus que ad ipsas ecclesias pertinent,
parrocbiam videlicet ipsius caslri et quecunque ad ipsam parrochiarn
pertinent, Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori glorioso
martiri , et domno abbati Ricardo , et successoribus suis futuris , et
presenli congregationi et future, salva in omnibus nostra subjectione
et nostre sedis atque canonicis nostrisque successoribus atque futuris
canonicis : scilicet , ut , si excommunicatio in ipso Castro secundum
rationem facta fuerit , per omnia obediant atque teneant ; si donum
custodiant, in omnibus rébus que ad sedem pertinent, fidèles et
amici semper consistant. Hanc donationem firmam atque stabilem
volumus, ut semper Deus gloiificetur et ecclesiasticus ordo in omnibus
clarificetur.
Ego W. episcopus et nostri canonici banc cartam fieri jussimus et
manu propria firmamus. Ugo Gaufredus firmat. Niellus firmat. Fulco
Raficotb firmat. Umbertus Rabugaina firmat. Pontius et Umbertus
firmant. Petrus Umbertus firmat.
481.
Quarta de Almis.
U5S. In nomine Domini. Ego Raimundus Cabrol et ego Petrus Carbonelli
et ego Girannus, et ego Majols, qui fuimus filii Wilelmi Cabrol et
Adalgarde femine, bono animo et gratuita voluntate, dimittimus et
guirpimus Deo et sancte Marie et beato Victori, et tibi Wilelmo,
abbati Massiliensi , et monacbis ejusdem monasterii , presentibus alque
futuris, totum quod babemus vel habere videbamur in villa de Almis
et in suis terminis, videlicet in albergis, in questis, in fornagis, in
tascbis, in decimis, in corroadis boum, in astis, in leddis, in gar-
diis , in terris cultis et incultis , in vineis , in pratis , in arboribus fruc-
tiferis et sine fruclu, et in omnibus omnino rébus, quas babebamus
vel babere videbamur, nos vel aliquis per nos, in supradicta villa de
Almis et in suo territorio, sine oroni enganno et sine omni retinemento'
SANCTI YTCT0R1S. 485
ut neque nos neque aliquis per nos, ab hac die et deinceps, aliquid
habere vel requirere ibi possit; in tali vero convenientia, ut tu preno-
minatusGuilelmus, abbas Massilienssis , et monacbi ipsius monasterii,
recipiatis Guilelmum, fratrem nostrum, ad monacbandum. Et propter
boc nos supradicti fratres, scilicet ego Raimundus Cabfol et ego Petrus
Carbonelli et ego Girannus et ego Majols accipimus a te, Bonefacio
de Gardana, priore de Almis, l solidos melgoiïensses. Sicut superius
scriptum est, sic laudamus et firmamus nos supradicti nnor fratres,
et ita nos observatores promitimus , et promitendo supra sancta Dei
niior evangelia juramus.
Testes sunt : Guillelmus Ricardi , Petrus Maianfre, DalmacioCastla,
GaufredoGrenone,*Berengarius de Gardana, Petrus, Andréas Genesla, '" "2.
Petrus Aicardi.
Anno ab incarnaeione Domini m0c°t°v".
482.
In nomine Domini. Ego Pontius Faraldi dono Domino Deo et ad iû;î.
monasterium sancte Marie et sancto Petro et sancto Victori et ad
c c
ecclesiam sancti Sympboriani et monacbis ibidem habitantibus omnem
bereditatem meam, quam liabeo m ipso territorio predicti monasterii
sancti Sympboriani, in "villa et in bortis et molendinis, aquis aquarum
et in cursibus earum , terra culta et inculta, vineis ac pratis, arboribus
fructiferis et infructiferis , pétris ac montibus, et in omni dominatu.Et
hoc territorium sic delerminalur, de Cantadux usque ad passum de
Biol , et usque a la Bocheta , et usque ad podium de Furcas , et usque
ad podium de Martino. Propterea Inguilbertus , prior bujus monasterii
de sancti Sympboriani, dédit Pontio Faraldi unam mulam librarum nnor
nummorum appreciatam. Et in territorio Clarmontis, subtus fontem
Sancti Laurentii, donavit predictus Pontius unum hortum, et inde
babuit x solidos. Sane si quis, nos aut ullus de beredibus vel de pro-
pinquis parentibus, aut ulla opposita persona, vel ullus bomo, qui
contra banc donationem agere aut inquietare voluerit, iram Dei omni-
potentis incurat et sanctorum mérita, et cura Juda Scarioht particeps
fiât , amen.
486 CHARTULARIUM
Signuui Ripertus de Bonils. Signum Petrus de Bonils. Signum
Raimundus Aicardus et (iaufredus, frater ejus. Signum Lanbertus
de Biol.
Facta carta hujus donalionis anno millesimo xl° iii°, vivente Lau-
gerio, Aptensi episcopo.
483'.
Carta sancti Savini.
(Edd. Ducliesne, But. des cardinaux français, II, 39; D. Martene, AmpL coll., I, SOI.)
l april. 1080. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Centullus2 cornes et
uxor mea Beatrix, et mater ejus Stephania3, pro remedio animarum
noslrarum et parentum nostrorum, monasterium saneti Savini, abbatis
et confessoris , in valle Levitanensi situm , in episcopatu Tarbensi , in
comilatu Bigorritano , a monastica religione jam pêne lapsum , omni-
potenti Deo et béate virgini Marie et sancto Victori Massiliensi mar-
tiri, et abbati Ricardo et successoribus ejus, monachis quoque Mas-
siliensibus, presentibus et futuris, donamus, concedimus atque relin-
quimus in perpetuum babendum ; tali tenore ut abbates Massilienses
abbatem in predicto monasterio constituant benedicendum, secundum
regulam sancti Benedicti et consuetudinem monasterii Massiliensis, et
monacbos maie viventes et inobedientes inde auferant, et bonos mit-
tant qui monasterium ordinent secundum consuetudines Massiliensis
monasterii. Quod si abbas sancti Savini contra regulam sancti Bene-
dicti et consuetudines Massiliensis monasterii vixerit, et cornes et
episcopus hoc tercio abbati Massiliensi, per fidèles et certos nuncios,
notificaverint , et securitatem et potestatem corrigendi illum in tota
terra sua dederint, et abbatem ad obediendum constrinxerint et ipse
neglexerit, babeant potestatem cornes et episcopus Bigorritanensis
corrigendi abbatem, secundum regulam sancti Benedicti. Donamus
igitur ab integro Massiliensi monasterio et ibi Deo servientibus quic-
1 Extat et in Chartul. Min., fol. 4. J Stephana, secuuda uxor Beraardi I, co-
2 Centullus IV, vicecomes Benarnensis, uso- mitis Bigorritani.
rem duxit Beatricem I, comitissam Bigorrita-
nam.
SANCTI VICTORiS. 487
quid in predicto monasterio Bigorritanenses comités actenus habuerunt
vel visi surit habere, prêter eam legem quant de proclamationibus
et sedicionibus secularium hominum in monasterio sancti Licerii et
in aliis Bigorre monasteviis babet, salva tamen auctoritale Tarbensis
eeclesie.
Jussu ergo et consilio Pontii, Tarbensis episcopi, faeta est bec carta
sive hujus monasterii adquisitio anno ab incarnalo Dei filio millésime
octuagesimo , kalendis aprilis.
Et ut hoc donum firmum et stabile in perpetuum maneat, ego
cornes Centulltis, sine omni malo ingenio et retinemento, banc cartam
manu mea firmo, et uxori mee Beatrici , et matri ejus Stepbanie, et
principibus meis firmare precipio. Signum Bernardi ' episcopi. Signum
Odonis9 abbatis. Signa Sanctionis, Virgilii , Benedicti, Garsie, ejus-
dem loci monacborum. Signa Ogerii vicecomitis , Tubaldi, Stepbani,
Arsenii. Signa Dodonis Benacensis, Guillem Arramon , de Ossu; Arnalt
Guillem, deBarbaza; Guilemezde Baregda. Signa Bernardi de Castello
Baiac , et Arnalt Guillem de Angulis.
484 \
Carta sancti Severi.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Centullus cornes et 12 mai. 1087.
uxor mea Beatrix , pro remedio animarum noslrarum et parentnm
nostrorum, monasterium sancti Severi confessons, in valle Rosta-
nensi, in loco Abiciaco situm, in episcopatu Tarbensi, in comilatu
Bigorritano, a monastica religione jam pêne lapsum, omnipotenli Deo
et béate \irgini Marie et sancto Victori Massiliensi martiri, et abbali
Ricardo et successoribus ejus, mouachis quoque 3Iassiliensibus , pre-
sentibus et futuris, donamus , concedimus atque relincprinius in per-
petuum babendum, tali tenore, ut abbates Massilienses abbatem in
predicto monasterio constituant benedicendum secundum regulam
* VerisimiliterBernardusI episcopus Aquen- 3 Extat et in Chartnl. Min., fol. i, iteruni-
sis, cire. 1068 — cire. 1090. que fol. 5.
* Odo, abbas S. Savini Levitani.
M19.
488 CHABTULARIUM
sancti Benedicti et consuetudinem monasterii Massiliensis, et monachos
niale viventes et inobedientes inde auferant, et bonos mittant qui
monasterium ordinent secundum consuetudines Massiliensis monas-
terii. Quod si abbas sancti Severi contra regulam sancti Benedicti et
consuetudines Massiliensis monasterii \ixerit, et cornes et episcopus
boc tercio abbati Massiliensi per fidèles et certos nuncios notificave-
rint, et securitatem et potestatem corrigendi illum in tota terra sua
dederint, et abbalem ad obediendum constrinxerit et ipse neglexerit,
babeat potestatem cornes et episcopus Bigorritanus corrigendi abba-
tem, secundum regulam sancti Benedicti. Donamus ergo ab integro
Massiliensi monasterio et ibi Deo servientibus quicquid in predicto
monasterio Bigorritanenses comités actenus babuerunt vel visi sunt
babere . prêter eam legem quam de proclamationibus et sedicionibus
secularium hominum in monasterio sancti Licerii et in aliis Bigorre
monasteriis babet, salva tamen auctoritate Tarbensis'ecclesie.
Jussu ergo et consilio Dodonis, Tarbensis episcopi, facta est bec
carta sive bujus monasterii adquisitio anno ab incarnato Dei filio mil-
lesimo ocluagesimo vu, mi idus mai.
Et, ut boc donum firmuni et stabile in perpetuum maneat, ego
cornes Centullus , sine omni malo ingenio et retinimento , banc car-
tam manu mea firmo, et uxori mee Beatrici et principibus meis fir-
mare precipio.
485.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 81.)
*De longa querimonia, que inter episcopum et clericos Forojulienses
et abbatem et monacbos fuerat , hec definicio facta est. Berengarius,
Forojuliensis episcopus, et clerici reddiderunt monacbis Massiliensibus
ecclesiam de Grimallo , ecclesias de Cellans et ecclesiam de Luco et
ecclesiam de Calars et ecclesiam de Arcbs et ecclesiam de Cabacia ,
quas abslulerant : tali tenore, ut omni anno predicti monacbi per-
solverent predicto episcopo de ecclesia Grimalli duos modios annone
et unum de sisralis ; intra ecclesiam de Arcubus et ecclesiam de Caba-
cia, unum modium annone et alterum ordei; de ecclesia de Luco, si
SANCTI VICTORIS. 489
lotum poteruot monaclii habere, persolvant episcopo très modios, si
autem non poternnt habere nisi medietatem, persolvant episcopo
modium et dimidium annone et medietatem ordei; de ecclesia de
Salerais, unum modium, medietatem annone et medietatem ordei.
De parrocliiis autem que pertinent ad canonicos, statutum est ut deci-
mis quas hodie liabent vel in antea quoquo modo adquirere polerunl,
sive clerici sive monachi, babeant monaclii très partes et canonici
quartam, videlicet de parocbia de Mota et de Calais et de Bargemone
et de Cellans. Monasteria autem omnia ejusdem Massiliensis monasterii,
cpie in episcopatu Forojuliensi sunt, libéra et quieta deinceps existant
ab omni infestacione Forojuliensis episcopi et clericorum, ut riichil ibi
requirant, neque ab eis aliquid usualiter exigant, salva tamen episco-
pali reverencia. In supradictis autem ecclesiis, pertinentibus ad epi-
scopum sive ad clericos, quas monacbis demiserunt, quiquid monaclii
deinceps adquirere potuerint totum babeant, sine cujusquam contra-
dictione, cum supra scripta convenientia , nec ab aliquo episcopo aut
clerico census augeatur vel convenientia mutetur, excepta parte mor-
tuorum, sicut mos est in episcopatu Forojuliensi, et receptis que per-
solvantur episcopo. Excipiant tamen ecclesia de Cabatia, in qua nichil
requiral episcopus vel clerici, nisi quod superius dictum est.
Facta est bec carta vel definicio in manu Radulfi abbatis, anno in-
camationis Domini c° xvim post millesimum , presentibus monacbis
Arberto de Ponteves, Wilielmo Poncii, Geraldo elemosinario , Beren-
gario, priorede Grimai, Atdeberto de Cellans et aliis multis.
Ego predictus Berengarius, Forojuliensis episcopus, banc cartam
vel definicionem seu convenientiam fieri jussi, et clericis meis firmare
precepi. Ego Maiamfredus, Antipolitanus episcopus, qui huic defini-
cioni interfui, et in quantum potui adjuvavi. Berengarius, Forojuliensis
episcopus, firmat. Maiamfredus, Antipolitanus episcopus, firmat.
Amalricus, prepositus Forojuliensis, firmat. Berlrannus , ejusdem ee-
clesiearcliidiaconus, firmat. Bertrannus de Favenza canonicus firmat.
Bermundus de Sparrone canonicus firmat. Stepbanus de Villa Piscis
canonicus firmat. Augerius canonicus firmat. Wilielmus sacrista firmat.
Umbertus canonicus firmat. Wilielmus de ForoJulii firmat. Raimundus
"' 62
490 CHARTULARIUM
de Sclanz canonicus firmat. Wilielmus de Cellans miles firmat. Dgo de
Bruniola miles firmat. Ugo Faraldi de Grimai miles firmat.
CARTAS DE EPISCOPATU F0R0JULIENSE.
m». 486.
De Villa Crosa.
100" Anno inearnationis dominice millesimo vu, indicione v, facta est
donatio bec a viro illustrissime), nomine Atlianulfo.
Manifestum est et universis qui eum noverint liquet , quia idem ,
ad limina sanctorum apostolorum Pétri et Pauli Rome pergens , dum
reverteret eodem itinere, obiit, Sed, priusquam ab hac vita discederet,
integro sensu ac plena memoria , omuia sua ordinans atque disponens,
de salute animç sue sollicilus, in ter ea que bene ordinavit atque dis-
posuit, delegavitetprecepit dare aliqua de suo omnipoteuti Domino et
sancto Victori, suo martyri, ejusque inonasterio, apud Massiliam civi-
tatem fundato , abbatibus quoque ac monacbis ibidem perpetim famu-
lantibus : id est in pago Forojidiense , intra terminos de Castro quod
vocant Salerna, villare quod vocatur Sancli Jobannis, quantum ille
ibi habebat et ad diem obitus sui tenebat, et in ecclesia sancte
' c
Marie, que in eadem valle que super adjacet fundala est, suam por-
cionem. Quia idem vir, priusquam Romam pergeret, mittens fecit
ad se venire abbatem ejusdem monaslerii, Wifredum nomine, ac fra-
tres, et commendans se eorum oracionibus, dixit se velle eandem
ecclesiam reedificare et sancti Victori monasterio quantum ad se per-
tinebat dari; propterea, et quia juxla est \ illare Sancti Jobannis, que-
cumque habuit dédit, propter redemptionem anime sue, ut abbates ac
monacbi,tam présentes quam secuturi, sine interpellacione alicujus
bomhùs, teneant et possideant, et pro erepeione anime sue ac pro
peccatis suis assidui apud Dominum intercessores existant.
Nunc igitur ego Bellelrus, mater ejus, et ego Judela, uxor ejus, et
ego Petrus filius et ego Jonam et ego Isnardus et ego Pandulfus et eg<>
Bonefacius et ego Wifredus, nos omnes qui sumus fratres et coberedes
ejus, banc donacionem et banc elemosinam , quam propter remedium
SANCTI V1CT0R1S. 491
anime sue ille vivens instituit, nos omnes, post monterai ejus, bono
animo et bona voluntate ac propriis manibus firmamus, ut, cooperato-
res bujus boni ©péris ac mercedis existentes, ejusdem remuneracionis
et servorum Dei oracionibus participes esse mereamur. Amen. Ergo si
aliquando (quod absit), etc.
Kacta donacio bec tempore prescripto , régnante l\odulfo , rege Ala-
inannorum seu Provincie.
Uhanulfus banc donacionem dédit et ore proprio firmavit. Bernar-
dus ex ore ejus audivil, et ab eo rogatus manu sua firmavit. Belletru-
dis, mater ejus, firmavit. Judeta, uxor ejus, firmavit. Petrus filius firma-
vit. Bonefacius et uxor ejus firmaverunt. Jonam, frater ejus, firmavit.
Pandulfus, frater ejus, firmavit. Wifredus, frater ejus, firmavit. Ar-
bertus firmavit. Aldebertus firmavit. Ingilrannus firmavit. Archimber-
tus firmavit. Fulcberius de Pujeto firmavit. Ripertus firmavit. Teudi-
nus firmavit. Manasses firmavit.
487.
De Sancto Johanne.
In Dei Domine. Ego Belletrudis, propter remedium anime mee et 5dec. 1010.
senioris mei Jonam et filios ac filiabus nostris, tam vivis quam et
defunctis, ut et vivi proficiant ad salutem et mortui ad premium eterne
vite, facio banc donacionem omnipotenti Deo et sancto Victori mar-
l\ri ac monacbis ibidem liabitantibus, tam presentibus quam futuris,
id est de villa quam vocant Sancto Jobanne. Dono ego supradicta
Belletrudis quantum ibidem abeo, id est in campis, in vineis, in pratis,
in ortis, in aquis, in terris cultis et incultis, ad supradictum martyrem
sanctum Victorem vel abbatibus ac monacbis, sine ulla interpella-
cione , id est, quarlam partem que ibidem abeo. Et est ipsa villa in
comitatu Forojuliense, in territorio de castro Salernas. Sane si quis,
nos aut successores nostri, aut idla opposita persona, qui contra banc
cartulam elemosinariam ire, agere aut inrumpere voluerit, etc.; neque
in hoc seculo neque in futuro veniam nullam accipiat, usque ad
emendacionem et satisfactionem veniat , et insuper componat in vin-
492 CHARTULARÏUM
culo auri libras ce, et in antea donacio ista firma et stabilis permaneat
omnique tempore.
Facta carta donacio ista in villa que vocatur Archos, anno incarna-
nacionis dominice millésime- x, nonis decembris, régnante Rodulfo
rege.
Ego Belletrudis, qui banc donacionem firmavi et manu mea robo-
ravi. Pandulfus firmavit. Ripertus firmavi t. Girmundus firma t. Raiam-
bertus firmavit. Teuthbertus firmavit.
488.
1012. In Dei omnipotentis nomine. Ego Eldebertus et uxor mea, nomine
Mathelde , futurum judicium perlimescentes , facimus dona-
v. cionem* omnipotenti Deo et suo gloriosissimo martiri Victori, ejusque
monasterio, non longe a civitate Massilia fundato, et abbatibus ac
monachis continue inibi obsequentibus , de alode nostro quem babe-
mus in comitatu Forojuliensi, intra terminos de Castro quem vocant
Sallernas, de ipso quartone et de ipsa villa Sancli Jobannis. Donamus
itaque ipsum quartonem, cum omni integritate et absque ulla dimi-
nucione, et ipsos agricultores et ipsam quam excolunt terrain, tam
veterem quam novam, antiquam et novellam, sicuti nos donatores
nunc usque tenuimus et possedimus, eademque ralione ut servi Dei
teneant et possideant , et pro peccatis nostris filiorumque nostrofum
assidui intercessores existant; nulliusque ordinis persona aliquando
eandem nostram donacionem vel elemosinam ab eadem congregatio-
nem abstrabere présumât, vel ab eadem comunia alienare ; quod si
presumpserit, liberam beredes nostri babeant potestatem resumendi
ac recuperandi . Habet autem predicta villa consortes et terminaciones :
de una parte, territorium de Sallernas; de alia parte, territorium de
villa Sancti Domnini; de tercia vero, territorium de villa Levedone ;
de quarta autem, territorium de Inter Castellos. Nenipe si nos aut nostri
beredes aut alia aliqua persona contra banc donacionem insurgere
temptaverit, vindicare istud non valeat, sed cogatur solvere in vinculo
auri optimi libras m, etc.
SANCTI VICTOR1S. 493
Facta donacio hec [anno] incarnationis dominice millesimo xii, in-
dicione v, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provintie.
Ego Eldebertus et uxor mea, nomine Mathelde, manu propria fir-
mavimus; testibus firmare rogavimus. Wilelmus, filius noster, firma-
vit. Poncius firmavit. Fulco firmavit. Aco firmavit. Leutardus firmavit.
Aicardus firmavit. Ellebrandus firmavit. Donatdeus firmavit. Wilelmus
firmavit. Fulco firmavit. Arbertus firmavit. Isnardus firmavit. Fram-
bertus, vocitatus Monachus, subscripsit, imperante abbate Guifredo1.
489.
Charta qua Arbertus uxorque ejus Adalgarda monasterio sancti Victoris largiuntin 1012.
alodem suum, in comitatu Forojuliensi, in territorio castri Salernaruni situm, id est
« quartonem de villa Sancti Johannis. »
Facta donacio hec anno incarnationis dominice millesimo xii , indi-
cione v, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Arbertus et uxor mea, nomine Adalarga, manu propria firma-
vimus, testibus firmare rogavimus. Poncius, filius noster, firmavit. Rai-
noardus firmavit. Ademars firmavit. Folcherius firmavit. Ingilrannus
firmavit.
490.
De Salernas.
Divina auctoritate sanctitum est, ut onmi tempore sancta mater Cire. îoii.
ecclesia honorari ex suis debeat rébus, maxime quoque in consecra-
cionis ejus primordiis. Idcirco ego Arbertus et uxor mea Adalgarda
cedimus et donamus sancte matri ecclesie , Domini videlicet Dei , et
sacro sanctoque altari quod est in honore consecratum sancte Dei
genitricis Marie, aliquid de alode nostro , quod est in comitatu Foro-
julense, in villa que vocatur Salernis, scilicet una pecia de terra culia
et inculta. Et habet hos terminos : ab oriente de Helia, ab occidente
de lsnardo et de heredibus suis, ab aquilone terra sancte Marie et
sancti Yictoris, a meridie terra ipsius donatoris. * Sane si quis contra i ut-
hanc donacionem venire voluerit, etc. ; insuper reddere cogatur libras
1 I li lin.i $ul>scriptio reccntissima manu adjecta est.
494 CHARTULAR1UM
auri quinque, et de reliquo donacio ista fuma stabilisque perma-
neat.
Ego Arbertus et uxor mea Adalgarda hanc cartam fieri jussimus, et
testibus firmare rogavimus, et manibus propriis firmavimus. Albinus
firmavit. Aicardus firmavit. Arnulfus firmavit. Atbanulfus firmavit.
Dodo firmavit. Guigo firmavit. Petrus firmavit.
491.
Item alia de ecclesiis de Salerais.
Mart. 1069. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gaufredus, filius quou-
dam Arberti, dono Domino Deo et sancte Marie, perpétue virgini, et
sancto Victori , precioso martiri , Massiliensis monasterii , pro remedio
anime mee et parentum meorum, aliquid de honore meo, videlicet in
omnibus ecclesiis que sunt in tota valle Salarnensis territorii medieta-
tem, in perpetuum habendum. Nomina vero harum ecclesiarum hec
sunt : ecclesia sancti Mikabelis et sancti Pétri et sancti Andrée et
c c
sancti Tropbimi et sancti Martini et sancti Romani. Hanc ergo dona-
cionem facio in presentia domni Bernardi abbatis,sine ulla pecunia
terrena vel precio, solam omnipotentis Domini retribucionem et mise-
ricordiam ab illo invenire desiderans. Sane si quis, etc.
Facta est bec carta anno ab incarnacione Domini millesimo sexage-
simo vmi, mense marcio, feria vu, régnante imperatore Henricho.
Signum Gaufredi, qui supra scriptam donacionem feci, et manibus
meis firmavi. Ego Augerius, frater ejus, firmo.
492.
Item alia.
29 Mart. 1043. In nomine Domini. Ego Bertrannus, urbis Regensis episcopus, et
ego Fulco, frater ejus, et uxor mea Accelena, donatores sumus Domino
Deo et sancti Victoris martiris , monasterii Massiliensis , et abbatibus et
monacbis, tam presentibus quam et futuris, aliquid de proprietate
nostra que nobis advenit de genitorum nostrorum ; hec est ecclesiam
sancti Romani sive sancti Martini , cum illorum terminis vel affrontacio-
SANCTI VICTORIS. 495
nibus. Et est hec omniain comitatu Forojuliensi, infra terminum de cas-
trum que vocant Salernas ; et affrontât, de parte orientis sive de meridie,
sicut discurrit aqua que vocant Peduculum Curtum ; de occiduo vero ,
de Ponto que vocant Longum, sicut discurrit aqua que vocant Pengo-
naria usque in Peduculum Curtuni; de parte vero aquilonis, de Ponto
Longs in ipsa serra, subtus poium que vocant Salernas Velulas, et
sic vadit per ipsa serra in transversum, sicut aqua vergitur a meridie
sive ad orientem usque in Peduculum Curtum. Quantum infra istas
c[uattuor affrontaciones includunt vel termini ambiunt, quod nos abe-
raus vel abere debernus, sive aliquis utriusque sexus per nos, videlicet
ecclesias, solos et superpositos, et quicquid ad ecclesias vel altariis
pertinere noscuntur, lam in rébus humânis quam ecclesiasticis , et quod
vivit , movetur et crescit , et infra supra nominatos babitare poterit , et
quicquid dici vel nominari in omnia et in omnibus possit , totum do-
namus et offerimus, et solidamus Domino Deo et sancti Victoris, et
abbatibuset monacbis, tain presentibus quam et fuluris, propter Deum
et remedium animarum nostrarum , ut , ab odierno die et deincebs ,
plenissimam et firmissimam polestatem abeatis quecumque facere vo-
Iueritis, ad servicium sancti Victoris, sine ullo opramio et sine ulla
inquietudine.
Facla est carta donacionis mi kalendas aprilis, anno ab incarnacione
Domini millesimo xliij , anno mi régnante Pbilippo rege.
Signum Rerlrannus episcopus. Signum Fulco , frater ejus. Signum
Accelena. Signum Rostagno. Signum Ricbeldis. Nos qui ista carta do-
nacionis fieri jussimus et manibus nostris firmavimus , et testes firmare
rogavimus. Signum Petrus. Signum Dodonis. Signum Pontius.
493.
Alia.
In Dei onmipotentis Domine, ejus inspirante dulcissima gracia et cire. 1055.
suifragante benigna clementia. Ego Ego, providens discussionem fu-
turi judicii,... pro remedio anime mee parentumque meoniin, cl pro
aliquantulo precio, scilicet xx" solidorum., dono atque cedo aJiquid de
496 CHARTHLAR1UM
alode meo Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori, el mona-
chis presentibus et futuris. Et est ipse alodis in comilatu Forojuliensi,
in territorio castri Salernas, id est condamina mea dominica, cujus
consortes ita habentur : ab oriente terra sancti Romani , ab occi-
dente aquam que vocatur Pons Longus, a septentrione via publica.
Hanc supradictam terram ex integro dono , trado atque transfundo Deo
omnipotenti , et supradicto ejusmartiri, et monachis sibi servientibus
futuris et presentibus , et babeant integram licenciam quicquid facere
v°" voluerint, dandi, -vendendi, comutandi. Si vero ego aut aliquis*meo-
rum beredum, aut aliqua persona contra banc donacionem aliquid
agere voluerit , vel eam inrumpere temptaverit , in primis sit maledie-
tus et excommunicatus, deinde boc vendicare non valeat; insuper in
vinculis auri optimi libras x reddat.
Ego Ugo cartam banc scribere feci, et manu propria fîrmo et tes-
tibus firmare rogo. Ugo, filius Isnardi, firmat. Pontius Marsilisius
firmat. Ismido firmat. Aimunnus firmat. Poncius Mairastra firmat.
Aldeberlus firmat.
494.
1056. Charta qua Hugo, filius Arberti et Adalgard», monasterio sancti Victoris donat inan-
sum, in comitatu Forojuliensi, in territorio castri Salernarura situm, a quodam
Ermengaudo excultum , quem post ipsius Hugonis obitum monachi possidebunt.
Facta donacio bec anno incarnacionis Domini millesimo lvi, indi-
cione vm.
Archimbertus Maiolus firmavit. Poncius Adalbertus et frater ejus
Heldebertus et Petrus firmaverunt. Willelmus Aimoinus firmavit.
Hugolenus firmavit. Pontius Amaldus firmavit. Rostagnus presbiter
firmavit. Poncius, monacbus sancti Victoris, cognomento Sescalcus,
dédit, pro boc manso, ad Ugonem, consobrinum suum, caballum
unum , valentem l solidos.
Ego Ugo , in mea memoria , dono Domino Deo et sancte Marie , et
sancto Victori marliri, monasterii Massiliensis, et ad monacbos ejus,
tam presentibus quam et futuris, medietatem de mea substancia et de
meo honore in perpetuum babendam.
SANCTI V1CTOR1S. 497
495.
Alia.
In nomine sancte et individue Trinilali , Patri nenipe ac Filii el Cive. ioî>5.
Spiritu Sancti. Ego Ugo , filius Hisnardi, dono omnipotent! Deo et saneta
Maria sanetoque Viçtori martiri, pro remedio anime mee pareil tumque
meorum, et pro aliquantulum precio , valente scilicet duodecim soli-
dorum , aliquid de meo alode , id est in terris cultis el inenltis ; que-
terre sunt infra terminia suprâdicte sancte Marie, in valle Saiernis. Et
estima pecia jnxta rivum Curtum Peducnlum, et tenet usqne in cam-
pnm Duranni et usque in vineas Andrée, sicut rivus fonds decurrit ;
alia pecia, ultra supradictum rivum, juxta ripas ejusdem rivi; alia
petia , a rivo Carleti usque ad supradictum rivum. Et habet termjpos
terra supradicta saneta Maria et terrain Pontii Mairastra. Has supradic-
tas terras dono sancte Marie et sancto Victori , et monachis hibidem
servientibus, futuris et presentibus , ut babeant et possideant, et in
eternum gaudeant.
Ego Ugo, qui banc cartam fierijussi, manu propria firmo et lestes
firmarerogo. Si vero aliquis, etc.
Pontius Massiiius firmat. Guntardus firmat. Ugo firmat.
496.
Charla qua Bilieldis , Gauceianni vidua, Atlianulphi uxor aliusque Athanulplii filia, 1030.
monachis sancli Victoris largitur, non ante suam raortera possidendum , mansum i° 115.
unum, in comitatu Forojuliensi , in villa Saiernis situin , a quodani Alcheiio olim
excultum.
Domnus Attanulfus, vir meus, et donat et firmat. Wilelmus, filius
meus, firmat. Wilielmus de Areas firmat. Ismido firmat. Fulcbo, filius
Dodoni, firmat. Fulcbo, filius Arberti, firmat.
Facta donacio bec anno millesimo l Domini nostri .Ibesu Cbristi .
régnante Enrico imperatore.
63
498 CHARTULARWM
497.
Item alia.
Cire. 1050. In Dei omnipotentis nomine. Ego Arbertus el frater meus domnus
Poncius, pro remedio animariun nostrarum et matris nostre Matildis,
a cujus jure hereditario nobis obvenit , donamus aliquid terre nostre
hereditatis omnipotenti Deo et sancte Marie et sancto Victori, et mo-
nachis ibidem servientibus. Et est ipsa terra in comitatu Forojuliensi ,
in valle Sallernis, juxta ecclesiam sancte Marie. Que babet bos termi-
nos : ab oriente, condaminam dominicain ejusdem sancte Marie; a
meridie , terras sancte Marie et sancti Victoris que fuerunt de Isnard de
Flaiosc; ab occidente, rivulum de Poio Asinario usque in campum
Gontardi, et secus ipsum campum usque in vineas sancte Marie et us-
que in condaminam. Et in alioloco, subtus fontem Adalberti, quasi
semodiatam inter condaminam et terram Gontardi. Et in alio loco,
justa fluvium Peduculi Curti, terram Joviniani. Hec omnia supra scri-
pta nos predicti donatores donamus sancte Marie et manibus propriis
firmamus , et testibus firmare rogarnus. Pontius Arbertus firmat. Ugo,
frater ejus, firmat. Fulco, frater ejus, firmat. Isnardus firmat. Rainoar-
dus de Tarascone firmat. Poncius Cbarcia firmat. Josfredus de Gravi-
son firmat. Pontius Nutritus firmat. Dodonus firmat. Arbertus firmat.
Bertrannus de Roca Brina firmat. Wilelmus Ardencius firmat. Johan-
nes, frater ejus, firmat. Ego Andréas Carteira et mulier mea Blijarda,
et filii nostri oranes , voluntarie et bono animo , manibus nostris fir-
mamus.
498.
Alia.
Sac XI. ïn Dei omnipotentis nomine. Ego Isnardus et uxor mea Ingililseuna,
una cimi filiis nostris, videlicet Poncio, Raimundo, Petro, Guido, Ugo,
donamus sancto Victori et sancte Marie , in valle Salernis , aliquid
nostre hereditatis , pro remedio animai uni nostrarum et parent uni
nostrorum , id est : in valle Salernis , mansos duos , quos excoluit
SANCTI VICTORIS. 499
homo nomine Atbertus , alium Andréas et frater ejus Adalrannus ;
kabannariam Arnaldus Pelliciarius ; in Flaiosco, mansum Jnliani et ka-
bannariam Rodulfi Rnfi ; in Musciaco, mansum Rogerii et Constantin! ;
in Cumbis, mansum Gualdranni; in Grudignone, mansum Rikildis.
Hos mansos supradiclos, cum omnibus sihi pertinentibus, donamus
sancto Victori et sancte Marie, cum omni integritate. Si quis vero hoc
donum violare voluerit, iram Dei omnipoteutis incurrat, et cum Juda
Scarioth eternas penas sustineal.
Isnardus fîrmat. Raimundus firmat.
499.
Alia.
Brève de conveniencia vel donum que fecit domnus abba Bernardus 106i— 1079.
Massiliensis , et Ugo , prior de Vila Crosa , et ceteri fratres cum Rosta-
gno Eldebrando, de manso Ermengaudo, de Salernis; hoc enim in
tali convencione, ut teneat eum in vita sua, et, post mortem ejus, re-
vertat ad sancta Maria in supradictum locum , cum quantum me-
lioratus fuerit, sine ulla retinencia. Ego vero Rostagnus supradictus,
pro ista conveniencia et pro remedium anime rnee et u\ore mea et
fdiis, dono alium mansum cum ipso predicto de Guillelmo Juviniano,
ad sanctum Victorem , sicut jam dictum est.
500.
Alia.
Carta de ipsa terra que vendidit Mathildis , in tali convencione et cire. 1050.
racione, ad fideli suo Vitale, propter precium unius caballi, ut ipse
Vitalis, post suum obitum, relinqueret ipsam terram ad sanctum Vic-
torem martirem Massiliensem et ad monachos ejus". Igitur ego Vitalis v».
conjuxque mea, nomine Dominica, pro redemplione animarum nos-
trarum et pro ablucione omnium facinorum nostiorum , donamus
Domino Deo et ejus gonitrici somperque virgini Marie, sanctoque Vic-
lori gloriosissimo marliri mouasterii Massiliensi , sibique in eodem
500 CHARTULÂRIUM
loco servientibus, presentibus cunctis et futuris, ipsam terratn jain
dictam, qaam acaptavimus de dominants nostram, adproprium alodem.
Et est ipsa terra in comitatu Forojuliense, in territorio de castello
Salernas, et babet lios consortes : ab oriente, terra de Poncio Mairastra
et de Poncio Feraldo; a meridie, terra que fuit de manso de Conran ;
ab aquilone, terra de Bernardo Gignana; ab occidente, terra de manso
de Silvestro.
Signum Vitalis, qui banc ca'rtam fieri jussit, manu sua firmat. Uxor
ejus Dominica firmat. Domina ejus Matbildis firmat. Dodonus firmat.
Pontius, frater ejus, firmat, Wilelmus firmat. Isti très fratres cura
domna Matbilde , eorum matre, firmant. Pontius Aldebrannus firmat.
Guigo de Roca Bruna firmat. Alcheritis firmat. Bermundus de Novas
firmat. Rotbaldus de Lonegues firmat. Aldebrannus clericus firmat.
501.
Item alia.
Cire. 1000. Eg° Petrus, presbiter de Salerais, dono Domino Deo et sancte
Marie et sancto Victori decimun de condamina, que est ad Robur,
et de vineis, que surit ad Firigulas, et dimitto usum quem faciebant
monacbi pro synodo, pro remedio anime mee.
Isnardus, filius Guntardi, firmat. Aldebertus firmat. Petrus Coisar-
dus firmat.
502.
105*.
In Dei omnipotentis nomine. Ego Atenulfus et millier mea nomine
Raina, et filii mei Alcberius et Aldebertus, pro remedio animarum
nostrarum vel parentum nostrorum , vel etiam et pro precio quod ac-
cepimus a monacbis sancti Victoris vel sancte Marie , donamus aliquid
terre nostre bereditatis seu alodis omnipotenti Deo et sancte Marie et
sancto Victori, martiri Massiliensi, et monacbis ibidem Deo servien-
tibus. Et est terra ipsa in comitatu Forojuliensi, in castro Salerais,
prope eundem castrum, in ripa rivuli quem vocant Brescon. Abet
autem bos terminos : de oriente, via publica; de alio latere, terra
SANCT1 VICTORIS. 501
domni Ugonis; ex alia parte, vineam Poncii Traugna. Hanc terram
supradietam nos predicti donatores vel venditores donarnus sancte
Dei geuitricis Marie et sancto Victori marliris, et fnanus propriis fir-
mamus, et testes firmare rogamus.
Athenulfus firmat. Bellieldis firmat. Ugo, filius Rannolfi, firmat.
Ponciiis Mairaslra firmat. Rainerius firmat. Allineus firmat. Wilelmus
firmat. Aldegerius firmat. Andréas firmat. Aldebertus filius. Athanulfo
firmat.
Facta donacio hec anno millésime uni ab incamatione Domini
c
nostri .Ihesu Christi, indicione vu.
503.
Item Alia.
Omni homini, dum lieet et in hac vita subsistit, de eterna retribu- - ,„,,..
tione débet cogitare, dicente Scriptura : « Quantum potest manus tua cire 1050.
facere, instanter operare'» et alibi : « Date elemosinam , et- ecce
omnia munda sunt vobis2. » Quapropter ego Bellieldis dono aliquid
de bereditate mea, que mibi obvenit ex pâtre meo, omnipotenti Deo
et sancte Marie sanchque Victoris , pro salutem qûam reddidit mihi
Deus ex magna passione, et pro redemptionem anime mee et viri mei
Gauceranni, et filiis nostris Eldeberti et Wilelmi. Et sunt duo campi
ipsa bereditas , que fuerunt de manso Maiamfredo, in comitatu Foro-
juliense, in territorio de villa que vocatur Salernas. Et sunt con-
sortes de unum campum, ex uno fronte, via publica, et tenet usque
ad locum que vocatur Pinum Karolum; et ex alio latus, rivulus, et
tenet usque in vertice montis. Et de alio campo sunt consortes, ex
uno fronte, palulis, et tenet usque ad terram Arnulfi fabro; ex alio
latus, rivulus. Et quicquid de ipsa terra exierit, et tasca et decimum
et omni re, omnia dono atque transfundo.
Facta carta ista vu idus novimbris , in monasterio (pie vocatur
sancte Marie.
c c
Sane si quis, etc.
' Ecclic, IX, 10. " T.iic, XI, 41.
502 CHARTLLARIUM
504.
Alia.
Grc. 103.' I" Dei nomine. Ego Deodatus, propter vite elerne premium et
anime mee remedium, facio hanc donacionem omnipotenti Deo et
sancto Vietori ae monaehis ibidem habitantibus , tam presentibus
quam futuris, id est de uno manso, quod senior meus Gisfredus dédit
mibi ad proprium alodem, omneni medietatem, ex integro, de ipso
manso dono ad sanctum Victorem, queque rigua vel irrigua, pascua
et uberrima, déserta sive excolla, ad ipsum mansum perlinencia;
totam medietatem de bis que diximus teneant et possideant monacbi
supradicti martiris sancti Victoris , sine interpellacione. Et est ipse
mansus in eomitatu Forojuliense, in villa que vocatur Vallis. Sane si
quis contra banc donacionem aliquid agere voluerit, non prevaleat,
sed compellatur in vinculis reddere auri optimi libras v ; insuper iram
incurrat omnipolentis Dei, et maledictionem cum Jude Scariotben in
inferno inferiori percipiat, et insuper maledictionem quam Psalmista
pronunciat , dicens : « Omnes principes eorum qui dixerunt , beredi-
tatem possideamus sanctuarium Dei, Deus meus, pone illos ut rotam,
et sicut stipulam ante [faciem] venti , sicut [ignis] qui comburit silvam,
et sicut flama comburens montes, ita persequeris illos1. » El carta ista
permaneat firma.
l* 116. * Ego Deodatus manu mea firmavi et firmare rogavi.Wifredus firma-
vit. Domnus Amalricus2 arcbiepiscopus , cum canonicis suis, firmavit,
id sunt : David, Pondus, Amalricus, Desiderius, Durancius, fraler
ejus, firmaverunt.
505.
Item alia.
Grc. 1055. bi nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Gontardus et uxor
mea Martba et fdii nostri donamus omnipotenti Deo et saucla Maria
sanctoque Vietori martiri, pro remedio animarum nostrarum, et pro
' Ps., LXXXII , 13. t Amalricus II , arcliiepiscojras Aqnensis.
SANCII VICTOR1S. 503
aliquanto precio, scilicet clecem solidorum, aliquid de nustro alode,
id est duas pecias de terra culta et incuba; que terre suiit infra termi-
nia supradicte sancte Marie, in valle Sallernis. Una pecia liabet os ter-
minos : ab oriente, via pnblica; a meridie, terra sancta Maria, que
fuit Ariberti; ab occidenle, usque in terra que fuit Adalaldi; ab aqui-
lone, terra sancta Maria, que fuit Poncii Mairastra. In alio loco, Poio
Asinario, ego etfrater meus Vitalis donainus sancte Marie unain peciain
terra culta et inculla. Et babet hos terminos : via publica; in alio
latere, sicut rivus decurrit , usque in terra Ariberti. As supradictas
terras donamus sancte Marie et sancto Victori et monacbis ibidem
c c
Deo servientibus, futuris et presentibus, ut habeant et possideant et in
eternum gaudeant. Ego Gontardus et heredes mei, qui banc kartam
fieri jussimus, manibus propriis firinamns, et testibus firmare roganuis.
Si vero aliquis, etc.
Raimundus, filins Gontardi, firmat. Pontius, frater ejus, firmal.
Isnardus , frater ejus, firmat. Poncius Adalbertus firmat. Atanulfus
firmat. Vitalis et uxor sua donal et firmat. Ado firmat. Wilelmus, fra-
ter ejus, firmat. Poncius, frater ejus, firmat. Bernardus, frater ejus,
firmat. Ugo, fraler Ponlii Isnardi, firmat.
506.
Alia.
In nomme sancte et individue Trimtati, Patri nempe ac Filii et Spiritus cire. t035.
Sancti. Ego Gontardus et uxor mea Marta et filii nostri donamus Oumi-
potenti Deo et sancta Maria sanctoque Victori martiri , pro remedio
animarum nostrarum vel parentum nostrorum, donamus unam peciam
de terra, que est infra condaminas. Et babet hos terminos: de uno
latere, terram de Pontio Mairastra ; de alio fronte, rivuli; de occidente,
terram sancte Maria1 ; de alio latere , a iam que descendit de sancta
Maria usque in rivulumde Pedolio Curto. Has supradictas terras dona-
mus sancte Marie et sancto Victori , et monacbis ibidem Deo servien-
tibus, futuris et presentibus, ut babeant et possideant et in eter-
num gaudeant. Ego Gontardus et uxor mea Marta et filii mei Rai-
504 CHARTULARIUM
mundus et Poiicius et lsnardus, qui liane kartani fieri jussimus, et
manibus propriis fîrmamus et testibus firmare rogamus. Si vero ali-
quis , etc.
Adalbertus firmat. Petrus faber firmat. Galterius firmat. Dodo pre-
sbiter firmat. Pondus Argumerius firmat. Constancius firmat.
507. •
Alia.
In nomine omuipotentis Dei, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Ego
Poneius Mairastra, et frater meus Gaucerannus, et frater meus Fulco,
sed et filiùs meus Bertrannus, pro redemptione animarum nostrarum,
et ut Deus omnipotens det nobis remissionem omnium peccatorum
nostrorum, simul eciam ut .Ibesus Cbristus, Salvator, Deus et Dominus
noster, custodire et conservare dignetur dominam nostram Belibeld,
et omnia ejus peccata clementer dimittat, donamus omnipotenti Deo,
ad proprium alodem , et ejus genitrieis sancte Marie , vel eciam glorioso
martyri Victori, non longe quiescenti apud Massiliensis cenobium,
unam peciam de jterra , in territorio castri quod vocant Salernas , in loco
quemvocantCornereta, que nobis advenit ex potestate et jure domine
Bilibeldis jam supradicte. Consortes autem de isla terra quam dicimus
suut ita : contra solis ortum , vineas sancte Marie ; ex meridie , terras
Poncii Aribeld; de occidente , terras mansi Ebraldi. Ego igitur Pon-
eius Mairastra et frater meus Gaucerannus et frater meus Fulco et filius
meus Bertrannus donamus, cedimus et transfundimus boc quod supra
diximtis in jure et potestate sancte Marie et sancti Victoris et monacbis
ibidem Deo servientibus , et excommuni[cati]onem et maledictionem
damus, ut sit excommunicatus et a Deo extraneus qui boc inrumpere
voluerit, vel delere aut extrabere inde voluerit, et non valeat quod
appétit, sed componat, coactus in vinculo, auri optimi libras n. Nos
autem jam supradicti|donatores manibus nostris firmamus, et testes
firmare rogamus.
Poneius Mairastra firmat. Gaucerannus, frater ejus, firmat. Fulco,
frater ejus, firmat. Bertrannus., filius ejus, itl est Poncii, firmat.
SANCTl VICIORIS. 505
Ingubertus firraat. Otto, filins Inguberti, firmat. Petrus faber firmat.
Valterius firmat.
508.
Alia.
In sancte et individue Trinitatis noraine. Ego Ugo, filins domni Ar- 1018 — îotn .
berti, dono Domino Deo et sancte semperque virginis Marie sanctoque
Victori, martiri Massiliensis , et monachis ejus dono medietatem deci-
mi de terra, quam dédit Mathildis et filius ejus Arbertus sancta Maria
et sancto Victori ad proprium alodem. Simililer et ego Ugo dono
supradictum decimum sancta Maria et sancto Victori, et uuamvineani
ad fontem Marthe, ad proprium alodem, et quicquid pertinet decimi
ad octavam partem que fuit Pandulfi. Similiter dono sancta Maria et
sancto Victori , ad proprium alodem , et omnia que aut per direclum
aut per tortum in hoc loco contrapellabam, * amore Dei omnipotentis et v„
sancte Marie sanctoque Victori perdono et exsolvo , in presenlia Pétri ,
abbatis MassUiensium, et monachorum ejus , videlicet Poncii senescal-
chi et Pontii Nutriti aliique Poncii de Porcilis et Altradi et Pétri came-
rarii et Dodonis et Wilelmi Venelli et Isnardi et Gunterii et Johanni
Tolosani , et aliorum bonorum hominum consencientium et consilian-
tium, videlicet Poncii Isnardi et Lamberti Alaude et Poncii Amelii
et Carbonelli de Nantis aliorumque multorum, quorum nominalongum
est comprehendere. Nempe in presentia supradictorum omnium ego
Ugo dono hec omnia supra scripta Domino Deo et sancte Marie sancto-
que Victori et monachis ejus, tam presentibus quamque futuris , ut
ab bac die ad proprium alodem babeant et possideant in secula secu-
lorum, et manu mea firmo.
Pontius Isnardus firmat. Lambertus Alauda firmat. Pontius Amelius
firmat. Carbonellus de Nantis firmat. Gontardus firmat. Vitalis fir-
mat, Pontius Adalbertus fnmat. Aldebertus firmat. Petrus Zul'ardus
firmat.
6i
506 CHARTULARIUM
509.
Item alia.
(arc. 1055. Ego Pontius , cognomento Massilius, propter vite eterne premium
et propter redemptionem anime mee uxorisque mee bac filiis meis,
dono Domino Deo et ejus genitrici beatissime virginis Marie sanctoque
Victori, gloriosissimo martiri, et omnibus ejus servis, tam presentibus
quam et futuris, videlicet mansum umim, quem tenuit Aribertus et
uxor ejus nomine Bonafos. Ipsum mansum, cum omni tenore suo,
dono Domino Deo sanctoque Victori, martiri Massiliensi, et omnibus
in eodem loco Christo servientibus , et ut babeant sine fine in secula
seculorum. Ego quoque Poncius, qui hoc donum dedi, manu mea
propria firmo, et ut alii firment rogo. Uxor ejus domna Richildis fir-
mat. Poncius, filius ejus, firmat. Fulco firmat.
510.
Alia.
Cirr. 1055. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precipit romana, ut qui-
cumque rem suam in qualicunque potestate transfundere voluerit, per
paginam testamentieam transfundat, ut futuris temporibus inconvulsa
permaneat. Quapropter ego Ugo, filius Isnardi, et frater meus Poncius
vendimus, donamus omnipotent! Deo et sancte Marie, sanctoque
Victori et monacbis sibi servientibus , futuris et presentibus, aliquid
nostri alodis qui ex paterni juris nobis obvenit, acceptoin precio unum
equum. Et est ipse alodis in comitatu Forojuliensi , in valle Salernis.
Terminos vero babet bos : ab oriente, terra sancte Marie; a meridie
usque in occidente , sicut rivus decurrit de Poio Asinario usque ad
Pinum Garletum; ab aquilone, terrain Durandi et sancte Marie. In
alio loco, ad fontem Marthe, vineam quam excolit Arnaldus, cum
quantum ad eam pertinet. Et est ipsa vinea a supradicto fonte et via
pupblica usque in montem ; et ab occidente , vineam Rahimbaldi et
sancte Marie; ab oriente, vinea Eldeberti. In alio loco que vulgo dici-
tur Solium, petia terre culte, quam excoluit Poncius faber. Et habet,
SANCTI V1CT0RIS. 507
ex uno latere, terrant Arberti. Vere si aliquis heredum nostrorum hanc
donationem inquietare aut inrumpere voluerit, non valeat quod in-
juste quesierit, sed coactus eomponat ami oplimi libram i, et insuper
maledictioni omnipotentis Dei inclinât et omnium sanctorum suorum,
et deincebs bec donatio in perpetuo maneat. Nos supradicli fratres,
qui banc carlam fieri jussimus, manibus propiïis firmamus et testibus
firmare rogamus. Ugo, filius Arberti , firmat. Pontius Massiliusfirmat.
Isnardus firmat. Gontardus firmat. Vitalis firmat. Amicus firmat.
Adalberlus firmat. Vincencius firmat. David presbiter firmat.
511.
Alia.
In nomine sancte et individne Trinitatis. Ego Athanulfus et eso Bili- 105S.
beldis, cum filiis tueis Heldeberto ' episcopo et Wilelmo Gauceranno ,
donamus omnipotenli Deo et sancle Marie sanctoque Viclori marliri,
et monacbis sibi servienlibus, prescnlibus et futuris , aliquid noslri
alodis , id est imam vineam , quam Alduinus plantavit et fiiii sui. Et est
ipsa vinea in comitalu Forojuliense, in caslro Salernas , in valle qui
vocant Comba Vital. ïermini ejus sunl ita : ex uno latere Ugone se-
niore, ex alio vineam Basseli , ex alio vero ïeubaldo. Vere si aliquis
beredum nostrorum hanc donacionem inquietare vel inrumpere vo-
luerit, non valeat quod injuste appétit, sed eomponat in vinculo auri
oplimi libram i, et insuper maledictionem Dei incurrat. Igilur ego
Bilibeldis, cum domno meo Alhanulfo , et cum filiis meis jam supra-
dictis , manibus nostris firmavimus et testes firmare rogamus. Atba-
nulfus firmat. Biliheldis firmat. Poncius Mairastra firmat. Petrus de
Taradel firmat.
Igitur nos monacbi sancte virginis Marie Iterius, Isnardus, Bei-
trannus, Aldras, facimus commutacionem de ista vinea ad Poncium
Mairastram et filium ejus Bertrannum. Donamus ei vineam istam,
adjicientes ei aliquid, id est nu sestarios triticiel vi cuppas vini, propter
îiniiiu peciam lerrç, que esl sila in condamina, in tali leimie ul abeul
Cfijus secios \iu- lia.
(' 117.
508 CHARTULARIUM
ad possidendum ipse et filius ejus in perpetuura. Et ego Pontius Mai-
rastra et filius meus Bertrannus facimus similiter commutaeionem de
terra istajam supradicta, que sita est in condamina, ad sanctam Ma-
riam et monachos, id est Iterio, Isnardo, Bertranno, Aldra, ut abeatis
in perpetnum firmissimam et inconvulsam commutaeionem ut * trans-
fusam donacionem , propter ipsam vineam quam nobis transfunditis ,
et sestarios mi triciti et vi cuppas vini. Sit autem bec commutacio ex
ambobus partibus transfusa donacio, ut non possit unusquisque repe-
tere quod suum fuit.
Anno incarnacionis Domini millesimo lv, indicione vin , régnante
Henrico imperatore.
512.
Item alia de eodem.
Cire. 1055. In Dei omnipotentis nomine. Ego Gaucerannus et uxor mea Bilibel-
dis nomine facimus donacionem Domino Deo et sancte Marie sancto-
c c
que Victori , martiri Massiliensi, ejusque babitatoribus, aliquid nostri
alodis , id est de una petia de terra quam excoluit homo nomine Lau-
gerius. Et est ipsa terra sita in comitatu Forojuliensi , in territorio ville
Salernis. Et babet hos consortes : ab oriente terra de Lanberto Botet,
a meridie terra de Rosset, ab occidente terra de Andreai Gignana,
a septentrione Laudunus aqua. Hanc terram supradictam ego Gauce-
rannus et uxor mea Biliildis, pro remedio animarum nostrarum,
donamus Christo Domino et ejus genitrici sanctoque Victori
martiri, sibique ibi servientibus loci presentibus cunctis et rutuiïs ,
ut babeant in perpetuum.
Signa : Ego Gaucerannus conjuxque mea Biliildis, qui banc cartam
fieri et scribere jussimus , manibus propriis firmamus et testes ut Ar-
ment rogamus. Rostagnus, frater ejus, firmat. Vilelmus, filius ejus,
firmat. Rostagnus, filius ejus, firmat. Rainerius firmat. Mirbaldus fir-
mat. Rainoardus de Rovoreto firmat.
Hanc terram supradictam nos monacbi sancti Victoris , videlicet
Pontius Nutritus et ceteri fratres , facimus comutationem et cambia-
cionem ad Poncium Mairastram , propter aliquid terre, que babebat
SANCTI V1CT0RIS. 509
ipse in nostram condaminam , in ipsam que est sita ad orientem , de
uno Iatus, terra sancte Marie, et de alio, terra de Duranto Cucu-
late; de alio latus, terra de Atberto; de alio latus, rivum Curtum.
Hanc comutacionem facimus inter nos, et sit firma stabiiisque omni
tempore.
513.
Alia.
In nomine sancte et individueTrinitatis, Patri nempe ac Filii et Spi- Cire. \o:>:>.
ritus Sancti. Ego Adalbertus, cum consilio et voluntate uxoris mee et
filiis meis, dono omnipotenti Deo, qui mihi dédit omnia que babeo,
et sancte genitrici ejus Marie sanctoque Victori, martiri, pro re-
medio animarum nostrarum , dono atque concedo in tali racione de
terra culta et inculta, ut, dum uxor mea vixerit, eam possideat et
gaudeat, et, post obitum ejus, ad sanctum Vietorem et ad monachos
ejus remaneat. Et ego Adaltrus, pro salute viri mei karissimi, simul-
que mea ac filiorum meorum, ut Deus nostri misereatur, ipsani terrain
supradictam dono omnipoleuti Deo et sancte ejus genitrici Marie,
sanctoque Victori martiri, et ibidem loci servientibus Deo, in vita
mea, una cum filiis meis, Poncio videlicet et Aldeberto et Petro. Et
est ipsa terra in comitatu Forojuliense, in terminio et territorio castro
vel ville Salernis, ad ecclesiam sancti Johannis Babtisle. Et babet lios
consortes : ab oriente fous Romana , a meridie via publica, ab aqui-
lone cigua de Borias, ad occidentem terram de Adam. Hanc terram
supradictam ego ancilla Domini mei Jhesu Christi dono ad ipsum
Dominum et ad ejus genitricem sanctoque Victori et monacbis in
eodem loco Cliristo servientibus, presentibus cunctis et futuris.
Ego Adaltrus et filii mei suprascripti, qui banc cartam fieri jussimus,
et manibus propriis firmamus, et testes ut firment rogamus. Pondus
Adalbertus firmat. Uxor ejus fîrmat. Filii sui Ugoet Gontardus firmant.
Poncius Massilius firmat. Durandus Clapperius firmat. Ermengaus fir-
mat. Wilelmus .Tovinianus firmat. Senioretus firmat. Gontardus firmat.
510 CHARTULARIUM
514.
Alia.
Cire. îobo. Ego Vitalis et conjux mea Susanna et fîlii mei , Wilelmus scilicet et
Poncius et Bernarduset Ado, donamus Domino Deoet sancte perpétue
virgini Marie, aliquid de nostro alode, pro i-emedio animarum nostra-
rum , duos videlicet campos, quorum unus est ad Olmedam, alter
dicitur Campus Longus. Terminantur, ab oriente, cum terra Pétri
Cufardi et fratris ejus Aldeberti; a meridie, cum terra Isimbardi fabri;
cum terra ipsius sancte Marie terminatur ab aquilone; ab occidente
cum terra Isnardi Malbechi. Si quis vero de nostris beredibus boc
donum, post nostram mortem, irrumpere voluerit, non valeat con-
sequi quod maie appétit, et, nisi satisfecerit, perpétue excommunica-
tionis jaculo feriatur.
Vitalis firmat. Willelmus firmat. Poncins firmat. Bernardus firmat.
Ado firmat. Petrus Raimbaldus firmat. Aldebertus Rembrotidus firmat.
Atanulfus firmat. Rostagnus firmat. Ebrardus firmat.
515.
Alia.
Cire. 1085. In Dei nomme omnipotentis. Ego Jaucerannuset uxor mea Billieldis
facimus donacionem ad Lautardum Mairastra de terra Campo Lauge-
rio , propter amorem et bono servicio , et propter inulum quem ei
dédit Lautardns. Et est ipsa terra in villa que nominant Sallernas.
Habet consortes : de una parte via de Sancto Johanne , de alia parte
ciga Sancti Domnini, de alia parte terra de Duranto Boca Morena. Fa-
cimus donacionem ad Lautardum et filiis suis et tilias, ad proprium
alodem, id est habendi, tenendi, vendendi, dandi vel comutandi
suisque heredibus derelinquendi.
Rostagnus Longus firmat. Rostagnus Sebenco firmat. Rainoardus
Mala Aura firmat. Poncius Campo Laclad firmat. Beraldo de Mugino
firmat. Jnnianus Sebencus firmat. Billieldis firmat. Rainerius de la Roca
v firmat. Mirbaldus firmat. * Poncius Auri Belli linnal. Truannus firmat.
SANCTI VICTORIS. 511
Istam kartam et terram que in ea scripta est donavit et vendidit
Poncius Mairastra et filii ejus Bertrannus et Isnardus, Rollannus, Oli-
vers, ab integro, ad sanclam Mariam sanctumque Victorem et ad mo-
nachos ejus. Dédit eis in precioWillelmus, prior qui fuit de Belveder,
unum semodium de annona et uniim feltrum, et ipsi dederunt omnia
que in ea terra sunt, que modo sunt vinee, decimum, gardia, obedi-
roentum.
Poncius Massilius firmat. Poncius, Feraldus , Disderius, Geraldus,
firmaverunt, et Ugo firmat, et ipsi firmaverunt et firmant.
516.
Item alia.
Facta sectindum legem comutatio vel comparatio vim optinet hère- Cire. toab.
ditatis. Quapropter ego Poncius Mairastra terram hereditalis mee que
estsita juxta ecclesiam vel cellam sancte Marie de Villa Crosa scambio
Je ce
ad monachos ejusdem sancte Marie et sancti Victoris , in loco qui
dicitur ad Lauronem, quam excolit homo nomine Poncius Miellus ;
et accipio, pro ipsa terra, a monachis supra dicte celle, terram que est
sita juxta podium Sallernas, quam excoluit homo nomine Gualterius;
et hoc facio in tali convencione, ut, post niortem meam, utraque terra
permaneat et sit omni tempore de sancta Maria et de monachis qui
Deo servierint in eodemloco.
Ego Poncius Mairastra manu propria firmo et testes firmare rogo.
Gaucerannus, frater ejus, firmavit. Venerandus firmavit. Micahel firma-
vit. Petrus firmavit.
Et ego Gaucerannus, frater Poncii, facio cambiacionem et compa-
rationem de terra sancte Marie, cum monachis ipsius loci, Durando
videlicet et aliis. Dono itaque Gaucerannus in commutacione terram
que est sita juxta ecclesiam sancti Johannis, subtus viam publicam;
et habet lerminaciones, a meridie terrain de Andréa Basseto, et de alio
rivumde Lauduno. Et ego recipio a Durando et aliis monachis terram
que fuit de Athauulfo, que est sita super viam et vocatur ad Poma-
rium, sicut descendit ipsum fossatum de plantata de Pontio Mairastra.
512 CHARTl ÎARIUM
Ego Durandus et alii moriacbi finmmus , et lestes firmare rogamus.
Et ego Gaueerannus firmo et testes firmare rogo, in tali conveniencia
ut, post mortern meam, ambe ipse terre revertantur ad supra dictum
locum et ad monachos in eodem loco Deo servientes , sicut et frater
meus Poncius fecit.
517.
Alia.
Seul. xi. In Dei omnipotenlis nomine. Ego Alineus et uxor mea, ob reme-
dium animarum nostrarum, donamus Domino Deo ejusque genitrici
sancloque Victori martiri, ac monacbis ejus, aliquid de bonore nostro,
\idelicet de manso Ermengaudo omne decimum, et fraxeneda que est
in territorio castrum quod vocatur Salernas.
518.
Alia.
Saecul. XI. Brève de manso qui venit ad partitum Ricbao et Francbone. Habet
namque in territorio que vocatur ad Collam unum campum , alium
\ero ad Cutes, alium vero ad Puteum, et inter campum Àsterii et
Raiamberti unum médium campum, alium vero médium in loco que
vocatur Petrosa, alium in loco que dicilur mior Canes, et unum mé-
dium supra ripam Brisci , et medietatem ferraginis que sunt in villa
vetere, et médium campum que est in octana que est Tidiburgis, et
medietatem campi que est in territorio Salernis.
Rreve de manso lsnardi qui venit ad partitam Ricao et Franchone.
Habet namque in territorio, que vocatur Crucem, unum campum,
alium autem ad Elzem, alium autem ad Rocbam que vocatur Olivam,
et inter campum Asterii et Raiamberti unum médium campum, alium
autem médium in loco que vocatur Petrosa, alium in loco ubi nomi-
natur Merdarig , et medietatem ferraginis que sunt in villa vetere , et
médium campum qui est in octana que est Tidiburgis , et medietatem
campi qui est in territorio Salernis.
SANCTI VICTORIS. 513
519.
Alia.
Domnus Atanulfus donavit Domino Deo et saneta Maria et sancto Cire îoeo.
Victori martiri Massiliensi , unum mansum tle Baiamballo mestrale,
et ipsum de Akleberto Grola, et braciarias istas : Stephanus Tanta
Filia, i; Petrus faber, i; Berildis, i. Domna Belletrudis dédit braciarias
istas: Aimo, Teubert, Buixol,Triapedia, Girardus Cambutus. Isnardus
de Flaioseo dédit braciarias istas : Asterius, Poncius Atberlus , Arnal-
dus pillicerius, Udalbergua. Domnus Arbertus dédit braciarias istas:
Savinus, Lanbertus Bernardus, Poncius Bolguarellus , Bertelaigus.
Domna Matildis braciariam i: Gualterius.
520.
Alia.
Ego Poncius, cognomento Isnardus, et frater meus Ugo donamus Cire. 105S.
omnipotenti Deo et sancte ecclesie Dei genitricis Marie, que est in ler-
ritorio Salernis ville, aliquid nostre bereditatis, videlicet terre culte et
inculte. Et est ipsa terra in territorio ville Salernis, data in precio
unius caballi. Que babet hos terminos : ab oriente , terra ejusdem
sancte Marie, que quondam fuit Maiamfredi; a meridie et occasu ,
rivulum Pini Carleti usque ad vîam sub Poio Asinario; ab aquilone,
terrain sancte Marie, que olim fuit Durandi CuciUale. Et in alio loco,
sub Poio Atberti , pecia terre , que Poncius faber excoluit. Et in alio
loco , ad fontem Marte , super viam , usque in montem , vineam quam
edificavit Arnaldus pelliceus. Et in alio loco, nos et noster fidelis Gon-
tardus donamus supradicte ecclesie *Dei genitricis Marie terre culte r° lis.
quasi modiatas duas, que habent terminos, ex tribus partibus, terram
ejusdem sancte Marie; ex quarta parte, terram alii Gontardi et Lam-
berti pagensibus. Hec omnia sancte Marie donamus et testibus firmare
rogamus. Gontardus firmat. Vitalis firmat. Isnardus deFabricas firmat.
Amicus firmat. Poncius Massilius firmat1.
1 Conf., m. 510.
I. 63
344 CHARTULARIUM
521.
Alia.
Januar., Dilecto atque amabile fidelem nostrum, nomine Poncius Mairastra,
cire îoss. Ego, in Dei nomine, Rainoardus et uxor mea Beliildis, cum filiis nostris,
tibi cedimus. Est quidem consuetudo vetusla , legum sanexit aucto-
ritas, ut intercessionibus vere debeat sufficere volunlas bona. Hanc
nos auctoritatemseculi, pro amore et dulcedine vel benivolencie tue,
et per tuum servicium quod tu nobis bene fecisti, proplerea cedimus
tibi, de rébus propriis nostris, qui est in pagoFrigiolense1, in villa que
nominant Salernas, ibique donamus tibi manso qui fuit Gontardo,
cum omnibus apenniciis etapertinenciis suis. Consortes de tolis parti-
bus nos donatores et beredes nostros , vel si quis alii sunt consortes.
Et facias tu, fidelis noster, de ipsis rébus quicquid facere volueiis, id
est habendi, vendendi, cedendi, dandi vel comutandi liberam banc
firmissimam, in Dei nomine, in omnibus habeas potestatem, ad facien-
dum quecunque volueiis. Sane si quis , nos aut ullus homo de pro-
pinquis parentibus noslris , qui contra te vel heredes tuos inquietare
vel irrumpere voluerit, componat in vinculo auriuncias v, et in antea
ista donacio omnique tempore fuma et stabilis permaneat.
Facta donalione isla in Advenione civitate , in mense januario , anno
Domini nostri Jbesu Christi !, indicione mi.
Signum Rainoardus et uxor sua Beliildis, qui banc donacionem
scribere fecerunt, et testes firmare rogaverunt, manus illorum firmant.
Petrus, qui est avocarius , firmat. Cbristofalus firmat. Lautardus, qui
est avocarius, firmat. Eldeberlo atque Willelmo seu Atanulfo firmant.
Ego Poncius Mairastra et ego Bertrannus, filins ejus, donamus, pro
redemptione animarum nostrarum, istam cartam, cum quantum in
ipsa scriplum est, ad sanctam Mariam et ad sanctum Victorem, in
manu Willelmo priore, et fratribus ejus, tantum ut in vita nostra ten-
eamus et qualiscunque prior finierit , postea campum ad Pontum
Fractum possideant monacbi. Et ego Bertrannus supradictus dono
' Forojuliensi. * Numerus dettt.
SANCTI VICT0R1S. 515
anima mea et corpus meum Domino Deo et sancte Marie sanctoque
Victori martiri, in manu supradicti prioris.
522.
Alia.
Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, ut qui- AP"
cunqne voluerit rem suam in aliqua qualicunque persona transfun- circ ,nss-
dere, per paginam testamenti eam infundat, ut prolixis teniporibus
quieta et secura permaneat. Quapropter ego Isnardus et uxor mea
Ingilsenna, et fîlii nostri Poncius, Raimundus, Petrus, Guido, Ugo,
donamus ad Gaucelmum presbiterum pecia terre culte , pro anima
fdii nostri, jam defuncti, ut precer ' Deum pro eo, et propter servi-
cium quod nobis fecit. Et est ipsa terra in comitatu Forojuliensi , in
territorio castelli qui vocatur Sallcrnas. Habet namque bos lerminos :
ab oriente terra Gontardi, ab occidente vinea Bertelaigui, a meridie
■via publica, ab aquilone usque in montem. Hanc supradiclam terram
donamus tibi ad proprium alodem, ut babeas licenciam integram et
poteslatem ad faciendum quicquid facere volueris, id est babendi ,
tenendi, vendendi, dandi et comutandi beredibusque derelinquendi.
Sane si nos aut aliquis de beredibus nostris aut quecumque persona
qui banc donacionem in.quietare vel irrumpere voluerit , non valeat
vindicare quod injuste appétit, sed coaclus in vinculo componat auri
optimi iibram i, et deinde donatio bec firma stabilisque permaneat.
Facta carta ista in comitatu Forojuliensi, mense aprili, régnante
Cbristo.
Signum Isnardi et uxoris sue et filiorum suorum, qui hanc cartam
fieri jusserunt, et testibus firmare rogaverunt, ac manus illorum fir-
mat. Amicus firmat. Ricardus firmat. Arnulfus firmat. Poncius firmat.
Vitalis firmat. Guniardus firmat. Isnardus firmat. Alcberius firmat.
Durancius firmat. Eudo firmat.
Ego Gaucelmus dono banc cartam cum omnia infra scripta sanctç
1 Pro precetur.
516 CHARTULARIUM
Marie et sibi servientibus et sancto Victori , ut babeant et possideant
omni tempore, pro acceplo precio uniim equum valentem xxv solidos
denariorum.
523.
Alia.
31 mai.,
cire. 1053. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et lex precepit romana, etc.
Quapropter ego Isnardus et uxor mea Ingilsenna, et filii nostri Pon-
cius, Raimundus, Petrus, Guido, Belletus, Amalrigus , donamus a
Wilelmo Juviniano peciam unam terre culte. Et est ipsa terra in
comitatu Forojuliensi, in territorio castelli qui vocatur Salernas. Habet
namque hos terminos : ab oriente, que vocatur aqua Curtum; ab occi-
dente , fontem Ragnulfum ; a meridie , terra culta de Lambertus ; ab
aquilone, vinea monachis beata virgo Maria et sancti Victoris. Hanc
supradictam terram donamus vobis ad proprium alodem , ut babeas
licenciam integram et potestatem ad faciendum quicquid facere \olu-
eris, id est, babendi, tenendi, vendendi, dandi et comutandi beredi-
busque derelinquendi. Poncius Marseileso firmat. Guntardus firmat.
Guadallus firmat. Sane si nos aut aliquis de heredibus nostris, aut
qualiscunque persona , qui banc donacionem inquietare vel irrumpere
v«. voluerit, non valeat vindicare quod injuste * apetit, sed coaclus in
vinculo componat auri optimi libram i , et deinde donacio bec firma
stabilisque permaneat.
Facta carta ista in comitatu Forojuliensi, n kalendas junii, régnante
Cbristo.
Signum Isnardi et uxoris sue et filiorum suorum , qui banc cartam
fieri jusserunt, et testibus firmare rogaverunt, ac manus illorum fir-
mat. Lautardus tirmat. Petrus firmat. Amicus firmat. Fulcus firmat.
Poncius Franco firmat. Petrus filius presbiter firmat. Rodoardus
firmat.
Et ego Wilielmus dono banc cartam cum ipso alode sancte Marie
et sancti Victoris, et firmo una cum uxore mea et filiis meis omnibus.
SAiNCTI VlCl'ORIS. 517
524.
Carta de Silans.
Omnes sub bac humana condicione constituti , de incerto huniane Sic. M.
fragilitatis casu solliciti, et ad ultimam exitus nostri horam semper
debemus esse parati, evangelica preceptione ammoniti, que ait: « Vi-
gilate, quia nescitis diem neque horam finis extremi1. » Idcireo ego
Richaus, de fine meo incertus, una cum uxore mea Accelena et filiis
meis, Atberto scilicet et Wilelmo sive Poncio, dono omnipotenti Deo,
qui mibi dédit omnia que habeo , et ejus genitrici , beatissime virgini
Marie sanetoque Victori , martiri Massiliensi, sibique in eodem loco
Jhesu Christo Domino servientibus atque famulantibus , presentibus
cunctis et futuris, videlicet unam medietatem alodis mei, et hoc facio
in vita mea et in memoria mea , et aliam medietatem post obitum
meum. Et sit ipsa medietas, que in presenti donationem Domino Deo et
ejus genitrici sanetoque Victori martiri facio, in villa Silans quicquid
in ipsa villa de alode habeo, totam terciam partem de ipso alode
dono Domino Deo et ejus genitrici sanetoque Victori, martiri Massi-
liensi; et hoc facio invita mea et in memoria mea. Et insuper quicquid
habeo alodis in castello seu in territorio de Roca, totam terciam par-
tem de ipso alode dono, post obitum meum, Domino Deo et sancte
Marie sanetoque Victori et omnibus ejus servis.
Similiter et ego Francho2 dono memetipsum et ipsam partem alo-
dis mei, totam que mihi procedit ex jure paterno, in villa Silans et in
castello et in territorio de Rocha, dono bec omnia supradicta et insu-
per memetipsum Domino Deo et sancte Marie sanetoque Victori , mar-
tiri Massiliensi, et omnibus in ipso cenobio consistentibus, presenti-
bus cunctis et futuris.
Similiter et ego Poncius, cognomento Willelmus, nepos supra dic-
torum fratrum , dono totam terciam partem meam , quicquid habeo
alodis in villa et in territorio de Silans, a Domino Deo sanctissimeque
ejus genitrici et ad sanctum Victorem, martirem Massiliensem. Hec
' Malt., XXIV, 42. » Frater Richai supra dicti. Conf., n. bi8.
518 CHARTULARIUM
omnia suprascripta nos supradieti donatores donamus bec omnia
Domino Jhesu Christo et ejus matre sanctoque Yictore martyre, et
omnibus ejus servis, pro remissione omnium peccatorum nostrorum
et fratrum nostrorum, et ut omnipolens Deus faciat nobiscum miseri-
cordiam, et bie et in futnro seculo, et ut servi Dei orent pro salute
noslra parentorumque nostrorum omni tempore, die ac nocte.
Insuper et ego Atbertus, frater Poncii Willelmi, confrater sancti Vic-
toris , dono gadium meum, in presencia Deo et coram altario sancte
genitricis ejus Marie, presentibus monacbis ejusdem loci , videlicet
Isnardo atque Willelmo, et insuper Isimbardo de Silans, in tali ra-
lione, ut memetipsum et substancia mea de aver et totam partem
meam de ipso bonore, qui mibi procedit ex parte alodis, in Silans
villa, dono ad sanctum Viclorem et ad monacbos ejus.
Si quis ergo hanc donationem, nos aut aliquis ex nostris propinquis
el de nostris beredibus, aut nulla ecclesiastica vel secularis persona ,
sive aliquis vel aliqua beredum aut successorum nostrorum, irrumpere
vel inquietare voluerit, non valeat implere, sed eogatur in vinculo
solvere auri optimi libras x, et insuper, omnibus Dei maledictionibus
donalus , cura Juda Scariotb cumque Cayphan atque Pilato sepeliatur
in inferno dampnatus, amen, amen, amen. Nos supraclieti donatores
banc donationem manibus nostris propriis firmamus, et testes ut fir-
ment rogamus.
(• H». 525.
Carta de Levenone.
îofti — 1079. In Dei omnipotentis nomine sanctissimeque ejus dispositionis ordi-
natione, Ego Poncius Isnardus et Raimundus, frater meus, uxores
nostras, filii filieque nostre, pro salute animarum nostrarum parento-
rumque nostrorum redemptione, ... offerimus atque donamus omni-
potenti Deo, qui nobis dédit omnia que babemus, de ipsis suis donis,
in presenti, secundum possibilitates nostras, ad proprium alodem,
sanctoque Victori, ejus marlyri, et abbati presenti, videlicet domno
Bernardo, omnibusque monacbis, tam presentibus quam et fut U ris, ut
intercessores sint jugiter apud Deum pro omnibus peccatis nostris,
SANCTI VICTORIS. 519
hoc est medietatem , sicat ad nostram partem venit, de villa que no-
minatur Levenone, in comitatu Forojuliense, cum omnibus sibi acci-
denlibus, hoc est in ecclesiis, in campis, vineis, pratis, pascuis, gar-
ricis, mcntibus, arboribus pcmiferis seu inpomiferis, aquis eorumque
decursibus, molendinis, accessisque omnibus, et cum ititroitu vel exitu
suo , in omnibus totam medietatem donamus sancte Marie sanctique
Victoris martiris, sicut David presbiter tenet de illis. Sane si ali-
quis, etc.
Ego Poncius Isnardus et Raimundus, frater meus, uxores nostras,
filii filieque nostre, Domino Deo, ejusque genitrici et sancto Victori
martyri donamus, et manus nostras firmamus, et subter anexis testibus
firmare rogamus. Poncius Isnardus firmat. Raimundus firmat. Fulcho
Staminia firmat. Stabilius firmat. Benedictus presbiter firmat. Ipse
David firmat.
526.
Carta sancti Antonini.
Summa industria ac subtili indagine providendum est, nos secula- Not. 1038,
riter viventes, de nostris facultatibus , de omnibus supellectilibus filiis
unice Dei ecclesie, que, decorata gémis seu monilibus qualenus suo
unicoque placeat, qui ei dicat : « Quam pulchra es arnica mea ! Quam
pulchra es!1, » et cetera; ut dixi, providendum qualiter pro nobis
orantes non sit necesse , relicta vacatione in Deo nostro, dispersi opère
mundano insudent, quibus a Domino precipitur : « Vacate et videte
quoniam ego sum2, » et cetera. Sedquia ipse est, est, débet id quod sem-
per non est, quamdiu est, ad id est quod semper est tendere et plus
vacare. Quapropter, quia monacbos in Deo putamus vacantes et comu-
niter pro omnibus oiantes , impleatur in illis quod eam Cantica pro-
munt : « Adjuro vos, filie Jberusalem , si invenierilis dilectam meam,
ne suscitelis eam3; » ideo, ut servi Dei quieli fruantur Deo suo, hic et
in futuro, dandum illis est. Idcirco , ego Rahimbertus et filii mei et
uxor mea, et ego Poncius et uxor mea Domidia, et ego Archimbertus
» Cant., IV, i. » Cant., VIII, 5.
» Ps., XLV, U.
520 CHARTULARIUM
et uxor niea Gualburgis et filius meus nomine Fulcho , donamus ali-
quid de hereditate nostra, in comitatu Forojuliensi, in territorio castri
Inter Castellos, que nobis venit ex progenie pareil tum. Et sunt con-
sortes : de uno latere, terra de Besalluno et de Lonegos, et super ipsos
montes; de alio fronte, super ecclesiam sancte Fidis, via publica que
pergit usque in rivulum ; et ex alio latere , sicut descendit rivulus
usque in ipsam terram supradictam de Besalduno et Lonegos. Et ipsarn
ecclesiam sancte Fidis, que est infra istos terminos, et aliam eccle-
siam sancti Antonini, in conterminium ipsius terre, donamus omni-
potenti Deo et ad monasterium sancti Victoris, pro amore ipsius
Domini et pro redemptione animarum nostrarum et parentum nostro-
rum, utDominus suam misericordiam dignetur nobis impendere, qua-
tenus dicat nobis, post resurrectionem : « Venite, benedicti patris
mei, percipite regnum quod vobis paratum est1, » Sane si quis, nos
aut ullus de propinquis nostris, qui contra liane donationem ire, in-
quietare vel irrumpere volueiit, non valeat vindicare quod repetit,
sed componat in vinculo de auro optimo libras mi, et in anlea firma
et stabilis permaneat, cum stipulatione interposita pro omni firmitate
subnixa; contradictores, si non quiescent, cum Datan et Abiran in-
ferno detineantur, etc. Ego Poncius firmo.
Facta carta istius donationis, in mense novembris, anno millesimo
ab incarnatione Domini et xxxvm, inditione vi, in monasterio sancti
Victoris, nullo nobis alio rege solo Christo Domino in perpetuum*.
Ego Raiambertus firmo. Ego Arcbimbertus firmo. Gualburgis firmat.
Domidia firmat. Micors, uxor Raiamberti, firmat; Teodatus, Raiamber-
tus, Willelmus, Poncius, Eldebertus, Arbertus, Teohtfredus, filii eorum,
firmant. Poncius presbiter firmat. Aimoinus firmat. Ugo firmat, et
Pandulfus, frater ejus, firmat. Ivo firmat. Arcbimbertus Maiolus et
iratri suo Petro firmat. Bertrannus presbiter cum filiis suis [firmat].
Poncius Aboneli firmat. Umbertus firmat. Alius Raiambertus firmat.
Adalgarda et filii ejus firmant. Matillis, filia sua, firmat.
1 Matt., XXV, 34. tor cum Odone, Campaniœ comité, de regno
" Mortuo Roclulpbo III, Conradtis impera- Burgundiae contendit.
SANCTI VICTORIS. i,21
527.
Carta sancti Antonini et sancte Fiilis.
Summa industria ac subtili indagine providendum, etc. ldcirco, Mai. 1074.
ego Heldebertus dorto aliquid de liereditate mea , in comitatu * Foro- »*•
juliensi, in territorio castri Inter Castellos, que mihi venit ex progenie
parentum. Et sunt consortes : de uno latere, terra de Besalduno et de
Lonegos , et super ipsos montes ; de alio fronte , super ecclesiam
sancte Fidis, via publica que pergit usque in rivulum, et ex alio latere,
sicut descendit rivulus usque in ipsam terram supradictam de Besalluno
et Lonegos. Et ipsam ecclesiam sancte Fidis, que est infra istos termi-
nos, et aliam ecclesiam sancti Antonini, in conterminium ipsius terre,
dono omnipotenti Deo et ad monasterium sancti Victoris, pro amore
ipsius Domini et pro redemptione anima mea et parentum meo-
rum, etc. Sane si quis, nos aut ullus de propinquis nostris, qui contra
banc donationem ire, inquietare vel irrumpere voluerit, non valeat
vindicare quod repetit, sed componat in vinculo de auro optimo li-
bras v, et in antea firma et stabilis permaneat , cum stipulalione intet-
posita pro omni firmitate subnixa. Contradictores , si non quiescenl ,
cum Datan et Abiron in inferno detineantur, et cum Juda traditore et
Pharao et Caypba similiter damnentur, simulque cum omnibus repro-
bis clausus detineatur.
Facta carta istius donationis in mense maio, anno millesimo ab
incarnatione Domini et lxx° iiii°, indicione xu, in monasterio sancti
Victoris, nullo nobis alio rege solo Cbristo Domino in perpeluuni.
Arcbibertus Maiolus firmat. Petrus Maiolus firmat. Rostagnus Alde-
brannus firmat. Heldebertus Micors firmat, et Bertrannus, frater ejus,
firmat. Aimoinus firmat. Willelmus Aimoinus firmat. Petrus Bausanus
firmat. Dodo monacbus dédit pro ipsa terra quadraginta solidos vel
solidatas.
528.
Alia.
Memoria et noticia de rébus et causis, quas adquisivit Dodo, mona- < >« hits.
'• 66
522 CHARTULAR1UM
chus sancti Victoris monasterii Massiliensis , in loco sive in cella
sancti Antonini , que est sita in territorio castelli quod vocatur Inter
Castellos, in comitatu Forojuliense , cum consensu domne Micors et
filiorum ejus.
Bertrannus presbiter dédit terciam partem de deeimo de omnibus
rébus, que pertinebant ad eum, ad sanctum Antoninum et ad sanctum
Victorem,sicut sunttermini vel sicut fuit tenninatum, de omnibus que
dédit Raiambertus et uxor ejus et filii ejus et beredes ipsorum , et fir-
maverunt Poncius etRostagnus, filii ipsius Bertranni. Ergo supradietus
Dodo monacbus dédit solidos vel solidatas vin ad Deusde Blancone,
pro alia tereia parte decimi de omnibus terris et rébus que dédit Raiam-
bertus ad sanctum Victorem; et hoc firmaverunt uxor ipsius et filii ejus
et seniores ejus. Dédit eciam idem Dodo, pro medietate ipsius orti qui
est inter ipsum rivum el ecclesiam supradictam, vin solidos vel solida-
tas ad Arcbimberluni Maiol et ad fratrem ejus, nomine Petrum ; nam
ipsi possidebant eandem terram in bereditatem. Fnsuper dederunt ipsi
fratres Arcbimbertus et Petrus, pro anima fratris sui Poncii, ipsam fer-
raginern que est supra nominatum ortum, inter ipsam rivulum et viam
que ducit ad austrum ecclesie sancti Antonini, ut monachi, qui in eodem
loco habitaverint, orent Deum pro anima ipsius defuncti et pro suis
animabus, ut deleat Deus omnia peccata eorum et faciat eos pervenire
ad régna celorum. Bertrannus eciam, presbiter supra scriptus, et filii
ejus, et Deusde cum uxore et filiis suis, eodem tenore fecerunt, ut
faciat eis Deus misericordiam , et donet eis remissionem peccatoruin,
faciatque pervenire eos ad régna celorum. Si quis autem ad ea que
pertinent ad sancti Antonini locum et ad sancti Victoris monasteriuin
conturbator vel subversor surrexerit, deleat eum Deus de libro vite,
et cum Juda Scariobt danmatus pereat in inferno sepultus. Amen, amen,
amen .
Igitur ego Archimbertus , cognomento Maiolus , mortis niée timoré
sollicitus, et ut mibi misereatur Deus, dono ipsi Deo et ejus genitriei
Marie, sanctoque Victori marliri Massiliensi, et omnibus in eodem loco
Christo Domino servientibus, lam presentibus quamqne futuris, in
comitaluForojuliensi et in territorio caslri que vocatur Inter Castellos,
S.4NCÏ1 V1CT0R1S. 523
videlicet ad ecclesiam sancti martiris Antonini , subtus ortum ipsius
ecclesie, ipsuni pratum et junquerâm, et in alio loco de terra serao-
diata i, que est sita in niedio eoudamiiie dominicali.
Ego namque Petrus, suprascripli Archimberti Maioli frater, similitti
dono de hisjamdictis terris partem meam. Et tamen reeipimus solida-
tas vin a Dodone monacho.
Ego quoque Micors, uxor quondam donmi Raiamberti, una cura con-
silio et voluntate filiorum meorum , pro anima filii mei jam defuncti,
noinine Wilelmus , dono Domino Deo necnon et ecclesie beati Anto-
J ce
nini, glorioso ejus martiri, terrain ipsam que vocant piano de Martino.
fpsam terrain donamus Deo sanctoque Victori, martiri Massiliensi , et
omnibus ejus monacbis, pro remedio anime parentis nostri jam dicti et
pro salute omnium parentorum nostrorum , vivorum et defuncloruni,
amen. Vineas namque que sunt extra terminos ad locum Mentonas,
ipsam partem que habebat in ipsas vineas de decimo Deusde Blancbu
ad feu, cum consilio meo necnon et filiorum meorum, ipsam partem
inonachus Dodo accaptavit , et ipse similiter vendidit cum nostro con-
silio, et accepit Deusde per istam emptionem asinum unuin in precio,
consenciente hoc et consiliante Aimuino milite et Yvone. Istam emp-
tionem seu comparationem ego domna Micors et fdii mei sancto Vio-
lon et ad monachos ejus roboramus et firmamus.
529.
Alia.
In Dei omnipotentis nomine. Ego Raiambertus, tilius Duiandi cog- (are. 1040.
nomento Blanchi, et uxor niea, nomine Micol, et filii mei Ugo, Pan-
dull'us, Theodatus, Raiambertus, Willelmus, Poncius, Ueldeberlus,
\rberlus, Theotfredus, facimus donationem omnipotenti Deo et sancto
Nictori, pro animabus uostiis vel parentum nosti'orum, de alode nos-
tro, ecclesiam sancti Antonini, unum scilicet mansum, quem excoluit
liomo, nomine Hermentaiius, sub ouini integritate, videlicet cum cani-
pis, \ineis, ortie, pratis, terris cultis et incultis, et cum omnibus om-
nino rébus ad eandem ecclesiam vel ad ipsum mansum pertinentibus.
524 CHARTULARIUM
<* Itt. 530.
Caria <!e Belmonte.
103ï. In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, et in honore sancti apos-
toli Pétri Rome. Ego Raliimbertus, cum uxore mea Michol et filiis
ineis ; et ego Benedicta , cum nepotibus meis Pontio et alio Pontio
necue Archimberto atque Amalrico et aliis nepotibus, sicut meus senior
Archimbertus donavit sancto Petro Rome, ita et ego, cum supra dictis
nepotibus meis, in honore ejusdem apostoli Pétri, donamus atque in
perpetuum tradimus sancto Victori, martiriMassiliensi, et habitatoribus
ejus, pro redemptione animarum nostrarum parentumque nostrorum;
et ego Teucia , cum filio meo Lamberto, similiter ; omnes igitur nos
supradicti heredes ecclesias constructas in honore sancte Dei genitricis
Marie sanctique Johannis Baptiste atque sancti Pétri apostoli, sancti
quoque Benedicti, cum terris cultis atque incultis determinatis , cedi-
mus atque jure perpetuo tradimus supradicto martiri Victori et abba-
tibus ac monachis ejus, ut orent omnes pro salute animarum parentum-
que nostrorum ; in tali conveniencia, ut per singulos annos duarum
eere librarum quantitatem transmittant sancto Petro Rome. Et est ipsa
donatio in comitatu Forojuliensi, in terminibus castri quod vocant
Inter Castellos, inloco qui vocatur Belmons. Termini verohujus dona-
tionis sunt talis dispositionis : ab oriente, ipse rivus quem vocant Mapas ;
ab occidente , ipsum rivum de Cornoreda ; a meridie , flumen qui vo-
catur Argencius ; ab aquilone , sicut ipse mous qui est supra ecclesiam
sancti Pétri vergit ad meridiem, de ipso rivo quem vocant Mapas usque
in rivum de Cornoreda. In ista donatione sunt duo mansi, extra istam
terminationem, qui sunt in supradicto castro, cum omnibus rébus sibi
pertinentibus. Si quis etc.
Raliimbertus firmat. Filii ejus firmant. Poncius firmat. Alius Pon-
cius firmat. Archimbertus firmat. Rahimbertus firmat. Radaldus
firmat.
Facla carta ista donacionis anno ab incarnatione Domini millesimo
tricesimo tercio , régnante Domino nostro Jhesu Christo.
SANCTI VICTORIS. 525
531.
De Castro ïorretas.
Post felicitatis primo quiolem colono eterne privationem, que in- «**».
stinctu lividi subrogata drachonis est, salubre nostri redemptoris actum
nobis est remedium largitione, qui in ipsa condempnationem radiée
damnata ausimus utriusque substantie, quam sanguis ipsius non solum
abolevit summi Patris Nati fusus, verum quoque nostras, quas in bap-
tismatis abniieramus lavacro, ofTensiones , ejusdem insolentissimi rei-
teratas astu, penitendo propriaque largiendo spopondit nobis se daturas,
inquiens : « Date elemosinam, et omnia munda sunt vobis1. » Quid
igitur suavius, quam ut ex vilissimistransitoriisque et adtempus credi-
tis mercemur inextricabilia bona agellis? aut quid facilius, ut ex visibi-
libus et instantissimis rébus mutuemus sydereas eternasque mansiones
in celisPStolidissime enim quis récusât sua pro Domino tribuere, que
procul dubio novit sibi in celo , si quidem largiter exibuerit pro ejus
amore sanctis vel pauperibus, cencies cumulata reservari? Ob hoc
ergo, nos Agellii Lautildis scilicet femina et filius meus Giraldus non
difterimus huic nostro qui se et largitorem hereditatis utriusque Domino
exibet et heredem nostre fdiationis , terrene videlicet, sanctisque ejus
lestibus, videlicet Victori et sociis ejus, quorum monasterialis ecclesia
corpora se gaudet retentare almifica Massiliensis , dare aliquantuhun
nostri patrimonii; quod et facimus. Cedimus quippe vel condonamus
predicto nostro redemptori ejusque aime genitricis memorie, que sa-
crata consistit in eadem ecclesia , qua creduntur cubare venerabiliter
lieatissimorum predictorum artus martirum Victoris et comitum ejus,
quibus nec non consignamus octavam partem quam videmur potiri in
villa que nominatur Torretas , que est in episcopatu Frigorensi , id est
Forojuliensis, quod, ab hodierno et post bac die, libère et inconvulso
possideatur ab incolentibus ejusdem predicte basilice, excepta medie-
tate unius mansi, quam predicta Lautildis dedi filie mee, et unam
vineam quam dedi sancto Andrée, cujus ecclesia dicata consistit in
! Luc, XI, li.
5fé CHARTLLAR1LM
eadem villa. Si qua vero (quod omnino absit) persona insûrrexerit ,
volens hoc aiinulare legitimum jureque transfusum in sancte ecclesie
dominium doniim, minime valeat vindicare sibi quod injuste appecie-
; rit , verum , nisi resipiendo ita ut invenerit siverit , cognoscat resistere
validam sibi mauum, que restitit olim mirabiliter Egypli principi , per-
tiixaeissimo Pbaraoni.
Acta tbomus indaginis hujus, anno trabeationis dominice xliii post
miliesimum, indicione x, era millesima lxxxi, régnante Chono impe-
ratore Romano.
Noticia roborationis Lautiklis, supradicte donatricis, et filii sui Gi-
raldi , qui hoc corrobora ver un t opus, et idoneis testibus, quorum no-
mina subneetasunt, (irmare fecerunt. Josfredus, fdius predicli Giraldi,
iîrmavit. Rostagnus presbiter firmavit. Rainoardus Mauronus firmavit.
Jsnardus presbiter firmavit. Lauterius firmavit. Petrus celJarius fir-
mavit.
532.
Carta Monasterii Barjamone.
)0 apr. 1073. Cum omnipotentis Dei mestimabilis misericordia unicum filiutn
suum, Dominum nostrum Jhesum Christum, de celo in terrain misit,
ut proprium sanguinem fundens redimeret genus humanum , et dili-
gentibus se bona invisibilia preparavit, cordibus eorum gracia Sancli
sui Spiritus et sanctificatione infundens sui amoris effectum, super
T«. omnia et in omnibus eum diligentes * affuerunt sine nimiero, evangelicç
predicationi ita obedientes, et, dum adviverint, prophetarum et aposto-
loium ceterorumque doctorum preceptis sic obtempérantes, ut quos
in soliditate" sue dilectionis instituerai, dum ab hoc seculo abirent,
promissiones ejus que omne desiderium superant consequi mererentur,
cum eodem, sicut promisit, ineternummanentes. Que omnia cum per-
spiceret callidissimus ille serpens qui dudum primum hoininem dece-
perat, ipsius bona invidens, nefanda sua invidia et iniquis suis suasio-
nibus et callidis argumentationibus, ita cœpit suis deceptionibus prave
mentis decipere homines, ut a veri Dei cultu et cognitione recedentes,
SANCTI V1CTORIS. 52?
et quod falsum est m veritatem convertere volentes et veritatem in
mendatio r sicut ipse mendax est , pessimis illis commutantes , sinl in
inferni baratrum cum eo perpetualiter peuas luentes. Quapropter , ut
ab ipsius antiqui hostis insidiis et potestate eripiat qui milites in con-
valle hujus seculi lacr imosa nos esse voluit , et quos longe a sue legis
doctriua et ab ea predicatione, qua per beatum Johannem baptistam
nobispredicavitjdicens: « Contenu estote stipendiis vestris, et neminem
concuciatis, neque calumniam faciatis',» abesse cognoscit; me scilicel
Ricbaum et fratrem meum Lgonem, ut ab inimicorum nostrorum in
presenti seculo deffendat insidiis et in futuro gaudere faciat in celesti-
bus regnis , donationem , pro animabus nostris et redditioneni ei
facimus ex possessionibus quas idem nobis dédit terrenis ; quam dictai i
sumus in subsequentibus verbis. Extatlocus quem vocantMonasteriuni,
in territoiïo nostri castri quod nommant Barjamonem. Quem locum,
per aliquod lemporis spatium, monacbi sancti Andrée Avinionensis
possidentes sic deterioraverunt, ut in eo non ecclesia, non mansio,
non claustrum inveniretur , in quo se protegere valerent pluviam de-
clinare volente. Et quia, quod omnis vicinia eorum cognoscit et viva
voce dicit, virorum scilicet et feminarum immensus numerus, militum
et pagensium cœtus, nos, in quorum potestate idem locus esse videtur,
ferre et celare non \ aleraus, ut deterioratione quam ab eis sumpsit idem
locus melioretur ; et, ut cognoscatis apcrte, futuri et présentes, lesta-
mentum quod de eo facere volumus, omniljus cognoscere volentibus
annunciamus manifestantes. Coenobium Massiliense, priscorum tempo-
ribus, sic sub regulari dominauone viguit, Deo volente, [ut] quinque
mibum monacborum numerus ibi reperiretur, in sancti Cassiani tem-
pore, et, pro loci illius veneratione, multi multa dederunt illi mouaste-
rio , ex sua possessione , inter quos bomines nostre patrie , ut vere re-
perimus in auctoritatibus ejus et cartis pervetustis, loca in temfcorio
nostri denominati castri Barjamonis posita , et dicti monaslirii nostri
contigua sibique adjacentia , et eciam id de quo loquimur Monaste-
rium , sicut aliquid Massilienses monacbi probaverunt sacramento et
1 Luc, III. 14
528 CHARTULAR1UM
aque frigide vel calide probatione. Amatoris igitur omnium benignis-
simi dilectione et sancte ejus genitricis Marie amore, in cujus dicti loci
ecclesia est bonore, ut ab bostium nostrorum bic et in eternum nos
deffendat obsidione, quia cenobium Massiliense , sicut diximus, viguit
antiquo tempore et moderno, Deo concedente, viget in regulari distric-
tione , pro auctoritatum suarum testificatione , et quia , sicut cognovi-
mus veteris et novi Testamenti traditione, sanctam ecclesiam, sponsam
scilicet suam , Cbristus non babentem maculam et rugam sibi servien-
tibus fidelibus suis commisit, eisque propria auctoritate concessit eam,
qui caste et sobrie cum omni diligencia tractaverint illam ; ego Ricbaus
et uxor mea Àimerus, et filii mei Wilelmus, Ricbaus, Ugo, Poncius,
Fulcbo; ego quoque Ugo, et conjux mea Stepbana, filiique mei Willel-
mus, Bertrannus, Ugo, Raimonnus, cum consilio nepotum nostrorum
Guilelmi, Aichardi et fratrum suorum, matrisque sue sororis nostre
Unie , et consilio omnium nostrorum militum et pagensium , prefatum
locum Monasterii Domino Deo omnipotenti et altare sancte Dei geni-
tricis Marie gloriosisimique martiris Victoris, quod est consecratum
in cripta et confessione cœnobii Massiliensis , domnoque abbati Ber-
nardo, ac monacbis ejusdem monasterii, presentibus et futuris, dona-
mus reddendo et reddimus donando , transfundimus cedendo et cedi-
mus concedendo, cum mansis et mansionibus, campis et vineis, pratis
et viridiariis , possessionibus ejus universis et facultatibus cuncti9$
omnibusque bonoribus quos bodie ipse locus babere videtur, et ab
hodierno die , cum nostra voluutate , ex nostro bonore omniumque
hominum , ad fklelitatem monasterii sanctissime Marie sanctissimique
Victoris suorumque, nostris diebus et in eternum, acaptare potuerit,
ut Deus omnipotens , quem colimus et adoramus , meritis et interces-
sionibus gloriosissime virginis Marie beatissimique Victoris et omnium
sanctorum suorum, ac monacborum in cœnobio Massiliensi babitan-
cium, concédât nobis et parentibus atque consanguineis nostris, vivis
et defunctis, peccatorum nostrorum remissionem et eterne sue glorie
participationem. Hanc ergo kartam nos donatores Ricbaus et Ugo cum
uxoribus nostris et fdiis , monacbis Massiliensibus ut scribere facerent
mandavimus, quam et nos omnimoda voluntate testificamur atque
SANCTI VICTORIS. 529
viva voce firmamus, et ut nostri consanguinei et vicini nostreque po-
testatis homines firment mandamus. Si quis igitur hominum nostre
eonsanguinitalis, vel aliqua persona ullius ordinis aut potestatis, un-
quam extiterit , qui hujusmodi testamenti donationem , redditionem,
concessionem annulare, deteriorare vel aliquo modo inqiiietare aut
manière voliieril, non valeat implere quod nisus fuerit satagere, sed,
bibens de fiala ire Dei, maledicatur suum velle et posse, victusque in
vinculo componat auri optimi lx" librarum pondère , et maledicatur
omnis veteris et novi Testamenti maledictionibus, nisi penituerit, duin
advixerit, satisfaciens congrua satisfaetione, firma et stabili permanente
hujus donationis reddilione.
Facta est * hec caria hujusmodi donationis secunda ebdomoda domi- f° '-'•
nice resurrectionis, anno ab incarnatione ejusdem Domini nostri Jhesu
Christi millesimo, adjuncto eciam septuagesimo, et non de eodem nu-
méro quarto ablato, quarta feria, in monasteiii Petre Castellane corn-
jjosita in cimiterio, a Guillelmo presbitero scripta, dictata ab Isnardo,
non digne vocitato monacho, lune vicesime octave computo, et epacte
none in terminio , concurrente primo, indicionis undicime numéro1,
régnante per cuncta secula nescia finis creatore omnium omnipotente
Domino Deo, amen. Nos hujusmodi karte donatores Richaus et Ugo,
ciim uxoribus nostris et filiis, propriis eam manibus donamus et firma-
mus, et ut alii, sicut divimus, firment mandamus. Willelmus \ichardi,
cum fratribus suis et matre sua, firmaverunt et donaverunt. Folco,
\ldebertus, Ugo, Bertrannus.
533.
Carlam cotnrautationis de Bargemo.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Hec est karia memorialis 23oct. 107:;.
ce c
et descriptio definitionis, ipie facta est inler abbatem sancli Victoris
monasterii Massiliensis , et abbatem monasteiii sancli Andrée quod est
sitâm juxta Àvinionem, in ulteriore parte fluminis, et utriusque loci
congregationem, eo modo sicut inferius scriptmn est. Conquerebatur
' Omuos i-lx notœ in annum 1073 quadran'.
1. fi-
530 CHARTILARIUM
enim abbas et monachi sancti Andrée super ecelesia sancte Marie
que est in valle Vergemonis, quam scilicet tempore longo possederant,
eo quod banc illis monaebi sancti Victoiis violenter abslulerint. Quo
contra , Massiliensis abbas et ceteri fratres descriptionem grandem de
villa Vergemonis et de omni fere territorio in kartis antiquissimis osten-
debant, simulque astruebant numquam ibi sancti Andrée nionacbos,
absque Massiliensium fratrum querimonia, vel anno integro quievisse,
ita ut vice alia prefati Massilienses , Avinioneusibus inde recedentibus,
predictam ecclesiam in jus suum receperint. Quid plura? tandem
abbas Massiliensis, cum congregatione Deo amabili participato consilio,
licet aliquibus id nolentibus fratribus, eo quod satis justiciam sibi ad
boc suffiagari confiderent, verumtamen propter pacis et karitatis intui-
tum, quatinus ad religiosi ordiuis bomines propter damna demundia-
libus judiciis malicia non subriperet secularis, obedientiam quandam,
que est in episcopatu Aquensi, in territorio castri quod vocatur Cbate-
netum, et appellatum sanclaMariam ad Veirunas, de jure sancti Victorrs,
cum omni substancia et supelleclili que ibi erat, que a ce ferme solidos
a preciatoribus Massiliensibus estimata est, domno abbati sancti An-
drée, eo quod banc ille nominatim expeciit , atque omnibus succes-
soribus ejus, grato animo et bona voluntate, laigitus est, et unum
campura <[ui erat in contentione cum Dodo de Luzmari, exceplis rébus
aliis que non sunt in ista douatione , scilicet Pielianeta, et quecumque
ad eam pertinent, et ea que sunt in territorio de Très Eminas ; hec
retinuérunt abbas et monaebi sancti Victoris. Hanc ergo obedienciam,
cum bis que ad ipsam pertinent, que sunt infra territorium predicti
castelli de Calbeneto, babeant alibates et monaebi sancti Andrée sem-
per et quiète possideant, atque abbatibus sancti \ictoris et congrega-
tioni amici semper et fidèles existant.
Deinde predictus abbas Poncius monasterii sancti Andrée cum fratri-
bus, vice omnis congregationis sue, obedienciam illam vel ecclesiam
sancte Marie, que est in valle Vergemonis, in episcopatu Forojuliensi,
et ecclesiam sancte Marie de Favars, et ecclesiam sancti Pétri de Reanna,
que est in episcopatu Guapincensi, cum omnibus que ad eas pertinent,
sancto Victori et Bernardo abbati et omnibus successoribus ejus et
SAJNCT1 ViCTORLS. r>3 1
onuii congrégations Massiliensis monasteru' guirpivit et dofinivit; et, si
quod jus vel si quas voces ibi appellare videbantur, vel si quid ibi mo-
nacbi sancti Andrée aequisierint quod de jure sancti Vieloris non fue-
rit, totum,. in manu predieti abbalis Massiliensis, saneto Yietori et ejus
congregalioni donavit , ut quiète semper babeant, teneanl et possi-
deanl, et abbatibus sancti Andrée vel congregationi amki cl fidèles
existant. Celerum universe querinionie, quas, ex utrisque partibus,
usque ad id temporis, prescripte congregationes ad invicem babue-
runt, sive juste sive injuste fuerint, in eternum finite sint et perpétua
oblivione sepulle, finna semper inler ulrumque Dei gregem coneordia
vel pace régnante, prestanle Domino nostro Jliesu Christo. Sane scien-
dum quod ecclesiam sancti Sepulcri, que est apud Forncalcberium
castrum, quara scilicet monacbi sancti Andrée perdiderant, si quo
modo poluerint sibi predicli sancti Victoris monacbi vindicare, non
debent illis proinde prefali monacbi sancti Andrée calunmiam ullam
vel injustam contrarietatem inferre.
l'acta est definitio guarpicionis et donationis seu comutationis islius
apud cellam sancti Sympboriaui, in valle Speculi, presentibus religio-
sis ac nobilibus monacbis sive laicis , atque hoc ipsum comuni voto
confirmantibus et laudantibus universis, anno ab incarnatione Domini
millesimo lxx° v° , yiii kaleudas novembris, inditione xi, régnante
Domino nostro .Ibesu Christo.
Si quis autem contra banc pacis et concordie pactionem ire vel iu-
quietare voluerit, nulla idvaleat ex malivolencia explere quod appelil,
sed, donec resipuerit, condempnalus et anathemalizalus, omnibusque
maledictionibus, que veteiï vel novo Testamento scripte suut, obnoxius
in perpeluum sit; sed, et si quid damni intulerit, injuditio duplicalum
cogatur exsolvere.
534.
De ecclesia sancti Auxilii.
Constat lege romana et jubetur auctoritate ecclesiaslica ut, si quis Oct.,
aliipiid dare vel commutare voluerit, litteratim paginulis pro obfirma- 1030 — 1039.
tione inseratur; antiquitus enim valebat datum nec tanien incartatum;
532 CHARTULARIUM
modérais temporibus obscriptionem facimus, cum aliquid donamus.
Quapropter ego Willelmus, qui vocor Juvenis1, * et uxor mea Adalar-
gardis et filii niei donamus ad ecclesiam sancti Auxilii, de alode nostro
qui nobis legibus obvenit, très mansos : unum, in Calars, Constantini ;
alium, in FigaNigra, quem Carnallus tenet; alterura in Mota Lamberti,
sicut diximus, cum adfirmatione litterarum. Hos mansos donamus et
cedimus ad jam diclam ecclesiam , quam domnus episcopus Gaucel-
mus2 donat in subjugalione monaslerii Massiliensis sancti Victoris,
martiris Christi ; donamus cum campis et vineis, ortis, pratis, silvis,
garricis, oglatis, fontibus aquarum, piscatoriis, domibus integris et
dirulis, curtis et exigis. Adbuc autem, cum meis beredibus, donamus
ad supradictam ecclesiam unam contratam que vocatur Crixonosam.
Sunt ipsi beredes : domna lngilsindis, cum filiis suis, Poncius de Bra-
cio, Poncius Adalmannus, Inguisrannus. Ipsa matrona Inguilsindis,
unum mansum in ipso loco Calars; Poncius et Silvester, unam modia-
tam de vinea; et ipse ego Willelmus dono meum ortum dominicum.
Et damus talem largitatem de ipsa nostra terra, ut quantum potuerint
rumpere, aut ipsi aratores aut aliquis per illos, omne sit ipsius jam
dicte ecclesie. Ademarus pro anima sua donavit unum campum prope
ipsam ecclesiam. Damus boc omnes supraùicti pro amore Domini, pro
redemptione animarum nostrarum, pro incolomitate, pro salute red-
dimus nostra \otaDeo. Sunt ipse res in comitatu Forojuliense, in Castro
nuncupato Calars. Sane si quis, nos suprascripti aut abus quispiam,
qui contra bec dona ire, irrumpere, calumniare voluerit, non valeat
usurpare quod appétit, sed componat de auro optimo libras v, et in-
super bee donationes firme et stabiles permaneant omni tempore, pro
omni firmitate , cum slipulatione interposita.
Nos supradicti donatores donamus et firmamus. Episcopus Jaucel-
mus firmat. Lambertus Àdalbertus firmat. Petrus firmat. Aldeberlus
firmat. Ugo presbiter firmat. Ricaus firmat. Arnulfus gramaticus
firmat.
1 Guillelmus III, filius Guillelmi II, vice- * Episcopus Fcrojulitnsis, cire. 1030 —cire,
eomitis Massiliensis. 1044.
SANCl'I VICTORIS. 533
l'acta carta istarum donalionum in mense octubrio, in ipso monasle-
rio Massilie, régnante Cona imperatore.
535.
De ecclesia sancte Trinitatis in Calars.
Ego Ugo Adalberlus et uxor mea et filii mei, pro sainte et ereptione Circ- ,03°-
animarum nostrarum, et ut a pio judice Domino impetrare possimus
nostrorum veniam peccaminum, ideo, ipsi Deo et ejus martiri sanctis-
simo beato Victori Massiliensi , ejusque monasterio, omnibusque in
eodem loco servientibusDeo, presentibus et futuris, donaruuseeclesiam
«pie in veneratione et honore constructa et dedicata est sancte et indi-
vidue Trinitatis, cum terris et vineis et ortis. Est autem ipsa ecclesia
in comitatu Forojuliensi, in territorio castri et ville que nominatur
Calars. Ego Bertrannus, ecclesia Forojuliensi episcopus, hanc dona-
tionem firmo, et ut alii firment rogo et jubeo. Hee terre sunt istius
ecclesiœ : ab oriente, incipit in ipsa grada, et sicut stat campus Poncii
Gaucelmi, et ferit in aliam gràdam; a meridie, sicut pergit revolutio
alia grade, per sumitatem ipsius niontis, sicut aqua vergitel respicit ad
ecclesiam, et ferit ad viam de Boxa; a septentrionali parte, consortatur
grada ipsa usque ad ipsam viam de Boxa; ab occidente, via ipsa. Igitur
ego Ugo Adalbertus conjunxque mea Bellendis et filii nostri, quantum
infra hos terminos videtur haberi, donamus ab integro Domino Deo et
ejus ecclesie supradicte, sancteque ejus genilrici necnon et beato Vic-
tori, martiri Massiliensi.
536.
De ecclesia sancti Martini in Cesalio.
aojui.,
Omni homini, dum licet et in hac vita subsistit, de eterna retribu- I02t — 1044.
tione cogitare débet, dicente Scriptura : «Quantum potest manus tua
facere , instanter operare, quia nec opus, nec ratio, nec scientia est
apud inferos, quo tu properas ' ; » et Dominus dicit in evangelio : « Date
1 Eccl., IX, 10.
'V-iA CHARTULARIUM
elemosinam, el ecce omnia munda sunt vobis1, » quia,« sicut aqua extin-
guit ignem, ita elemosina extinguit peccatum'- » • et ut audire mereamur
piam Domini vocem, in die judicii sui, dicentem : « Venite, benedicti
patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi3» .
Propterea ego Poncius de castello Bracio et uxor mea et filii mei, et
ego Inguilsenna , quae fui olim uxor domrii Isnardi de Flaiosco ; uos
aulem fratres Ripertus de Figa Nera et Ugo, frater meus, filii militis ob-
limi nomine Silvii; insuper et nos fratres filii condam Aurie femine,
Inguilrannus videlicet etGuitbertus et Ugo et Fulco; nos omnes supra-
dieti viri et femine, pro redemptione animarum nostrarum et propter
vite eterne premium , donamus Jbesu Cbristo Domino , sancteque ejus
genitrici ac beatissime virgini Marie , sanetoque Vrictori , ejus preciosis-
simo martiri Massiliensi , ejusque monasterio omnibusque in eodem
loco famulantibus Deo , lam presentibus quam et fiituris, ecclesiani
scilieet sancti Martini, in loco et in valle que vocatur Cesalio. Est
autem ipsa ecclesia in eomitatu Forojuliensi , in territorio castri vel
ville Pennafort. Quantum unusquisque ex nobis ipsis videtur in ipso
loco habere, cedimus et donamus ab integro , ut, auxilio sanctorum
suorum martirum, Dominus nostri misereri dignetur. Consortatur
autein locus ipse ita : ab oriente , incipit in ipso cacumine montis
Rodep, in podio ipso accuto que est proximus de Castello Diabolo et
que est super exartum de Pontio Toardo, de Mels ; postea descendit ita
per ipsum serrai et per deflexum vallis subtus Castrum Diabolum , et
incedit recte sic per ipsum vallonem usque ad fluvium aque de Endola;
a meridie incobat alius terminus n°s in ipso primo podio a quo est
f» i-2-i prima * terminatio, et sic per ipsum verticem montis Rodep pergit in
directum, sicut aqua vergit, et respicit ad Cesalium usque ad Filiam de
Isnardo, et descendit usque ad aquam Endolam; a septemtrione, lertia
terminatio surgit in ipso loco , in quo aque a se invicem influunt et co-
pulantur Agarronus et Indola, et Mesta vocatur et alio vulgari nomine
Follia de Isnardo dicilur ; ibi incipit, et sic iter suum peragit, sicut
aqua incedit, et ferit in podium ipsum, que est supra Petra Focho et
1 U.c., XI, 41. » Matt., XXV, 34.
« Eccllc.,111, 33.
SANCTI VICTORIS. 535
super pontem fluminis Agarroni, etpcrgit per médium montis verticem,
sicut faciès ipsius podii respicit ad Cesalium , usque ad ipsam cumbam
cpie est subtus campum Stephani caballarii , et ferit ita per revolu-
tionem vallis usque ad eum locum in quo comba ipsa exercetur a
Pétrone ortolano et a Bliis suis, et de bine revertitur ad Apreliensionem
Arnaldi; ab occidente, quartus terminus incipit a flumine Endola, in
eo loco ubi secunda terminatio finit; ibi ista incohat et ferit per verti-
cem montis que vocatur Podius Niger , et vadit usque ad illum locum
que dicitur Apprebensio Arnaldi. Nos suprascripti donalores, quantum
infra bos terminos videlur esse et nos ibi babemus, absque ulla reten-
tione et sine ulla fraude, donamus Domino Deo et altari sancte Dei
genitricis Marie , gloriosisimique martiris Victoris, quod est consecra-
tum in cripta et confessione cenobii Massiliensis domno abbati Isarno,
ac monacbis ejusdem monaslerii presentibus et futuris. Si quis autem
liane donationem inrumpere aut minuere temptaverit, non \aleal hoc
invenire quod inique repetit, sed cogatur coactus pro conatu itriquo
solvere libras xl, de auro optimo; insuper eciam, bac donatione firraa
stabilique in perpetuum manente, ipse omnipotentis Dei iram ineuwat,
atque, a cetu sanctorum omnium alienus, cum Juda traditore pereal
in inferno dampnatus, nisi penitueril , dum advixerit, satisfaciendo.
Hanc ergo cartam nos jam dicti donatores, cum uxoribus nostris et
filiis , Massiliensibus monacbis ut scribere facerenl mandavimus,
quam et nos omnimoda voluntate testificamur atque firmamus, et ut
consanguinei nostri et vicini nostreque potestatis bomines firment man-
danius et precamur.
l'acta est liée caria bujusmodidonationismensejulio, die eodem quo
agitur a fidelibus vigilia beatissimi ac patris nostri Victoris martyris,
anno ab incainationeDomini nostri Jbesu Christi millesimo1, régnante
per cuncta secula creatore omnium omnipotente Domino Deo, amen.
Nos bujusmodi carte donatores omnes, jam sepius nominatif cum
uxoribus et filiis nostris, propriis eam manibus donamus et firmamus.
et ut alii, sicut jam diximus, firment rogamus.
' Ca'iiiÈ imineri ilesunt.
536 CHARTULARIUM
537.
De Calars,
Ciic io;>5. Ego Bertrannus, gracia Dei aunuente, Forojuliensi eeclesie indignus
episcopus, pro sainte anime mee, dono Domino meo et ejus perpétue
ae beatissime genitrici sanctoque Viclori martiri Massiliensi , ejusque
rnonaslerio necnon et omnibus ibidem servientibus Deo monaehis,
presentibus et futuris, in episcôpatu meo, in Castro que vocatur Calars,
presbiteratum sive parrocbiam ab integro, cum omnia que ad eccle-
siam sunt pertinéncia, id est cum omnibus ecclesiis, primiciis, vigiliis,
oblationibus , et de ipso castro jam tlicto terciam partem decimi de
omnibus rébus1. Et ego Ricavius, médius episcopus8, hune donum
firmo.
Ego namque Wilelmus, cognomento Juvenis8, quicquid in ipsa par-
rochia visus sum habere trado et condono Jhesu Cbristo Domino et
ejus martiri sancto, ecclesiam scilicet sancte Marie, cum omnibus ortis
in ipso podio ad me pertinentibus. Domna Adalgardis et omnes ejus filii
donum boc laudant, et corroborant ac firmant'.
Ego aulem Raimundus Baldanâ, si aliquid babeo in hac donatione
quod ad me pertineat vel raeum sit, similiter dono et hanc donationeni
firmo. Si quis igitur bominum nostre consanguinitatis , vel aliqua per-
sona ullius ordinis aut potestatis unquam extiterit , qui hujusmodi
testamenti donationeni annulare , inquietare, deteriorare vel aliquo
modo minuere voluerit, non valeat implere quod nisus f'uerit satagere,
sed maledicatur suum velle et posse, victusque in vinculo componat
auri optimi lx librarum pondère, et maledicatur omnis veleris et novi
Testamenti maledictione, nisi, dum vixeril, satisfaciens penituerit con-
grua satisfactione.
Ego igitur Bertrannus, concedente gratiaDei, Forojuliensi episcopus,
qui hujusmodi carte donator sum et qui eam scribere jussi, manibus
' Vid. sup. n. 535. J Guillelmus III , Massiliensis vicecom-s.
- D. Carpentier interpretatur, fuium épia- * Vid. sup. n. 524.
SANCTl VICÏOR1S. 537
propriis eam dono et firmo. Domnus Wilelmus Juvenis , vicecomes
Massilie, firmat. Domna Adalgardis, ejus conjunx, firmat, una cum suis
filiis. Raimundus Baldana, similiter. Richaus Episcopalis', similiter.
Nos (juoque fratres, Poncius2 videlicet , Adalmaunus et Inguelrannus,
vïcarii ejusdem castri Calais, una cum uxoribus nostris et filiis, hanc
cartam firmamus, et ut propinqui et vicini nostri firment laudamus.
Aldricus firmat, et onines hujus castri viri prudentes firmant.
538.
Ci ai tu qua Auria, soror Silvii de Pennafort, et ejus filii monasterio sancti Vie- Cire. 1035.
toris largiuntur manstim unum, in castello Penna Forti situm, a Girardo quodam
excultum.
539.
[ De Penna Forti. ]
Ego Atbertus, qui vocor a Lepora Punclus, accensus divino amore, Sœc. XI.
et cupiens videre salvatoris mei Jliesu Christi Domini pretiosissimum
ejus sepulchrum , ut clementissima ejus bonitas hoc mihi concedere
dignetur, et ut ab ipso misericordiam quam dignus non suniconse qui in-
veniam, dono eidem Domino et sancto ejus Vietori, martiriMassiliensi,
et ejus monasterio omnibusque fràtribus in eodem loco manenlilms,
ut intercessores sint pro me ad Dominum, in manu Poncii Venelli
monachi, mansum unum optimum, quem excoluit quidam homo,
Domine Aldebertus Cavallitanus. Et est ipse mansus in comitatu b'oro-
juliensi , in territorio castri et ville Pennafort. Et inde accepi ab ipso
domno Pontio, in adjutôrium itineris mei, asinum unum.
540
Alia.
Ego Laut'redus, frater Stepbani de Castello Duplo, unus ex. dominis, Ssec. XI.
pro redemptione anime mee, dono Domino Deo et sancto Vietori,
' Uni» qui snpiTius médius episcopus. * Poutiin de Bracio.
[. 68
538 CHARTUIARIUM
inartiri Massiliensi, ejusque monasterioomnibnsque fratribus in eodem
loco agregatis, quartam partem unius mansi in castro Figa ÏSera , et
uiHim integrum mansum in Baldrone, nt servi Dei sint memores mei
apud Dominnm. Nam ipsam partem, post mortem Laufredi, frater
ejus supradictus Steplianus rapnit eam et abstnlit. Ego frater Poncius
Venellus redemi mansnm ipsum de Baldrone solidos vi, quem mansum
excoluit homo nomine Matfredus, nepos Pauli.
541,
Alia.
1032. In nomine sancte et individue Trinilatis. Ego Raimundus , condam
filius Ingilsendis, et uxormea, nomine Percipia, donamus Domino
Deo et sancto Victori, martiri Massiliensi, et monachis ejus, unam bra-
cbiriam in villa Calars , quem excolit homo Adalmannus nomine , cum
vineis et campis , garricis et uglatis et cum omnia que ad ipsam bra-
cbiariam pertinent, ut monaehi sancti Victoris hominem superscriptum
vel brachiariam in potestatem habeant donandi, vendendi, mutandi,
sine idla contrarietate mea vel beredibus meis. Et ego Amalricus vica-
rius quicquid ad me pertinet in ipsa bracbiaria Domino Deo et sancto
Victori martiri suprascripto cedo , dono et in perpetuum trado.
Sane etc.
Data millesimo lu.
Fulco, filius Wilelmi vicecomiti',firmavit.Fulco de Bagnolis, Poncius,
Adalmannus, Ingilrannus , frater suus, Poncius Airildis , Isnardus de
Moxiaco, Poncius, Silvius, Alamannus de Petra Foco, Autrannus de
Gardana, Bonefacius de Garda, Franco presbiter, omnes isti supra-
scripti firmaverunt.
542.
Alia.
Hee sunt vinee sancti Auxilii.
c c
Ssecul. XI. I" 'Ps0 podio , cartairatas vi : de Petro ortolano , cartairatas m ; de
1 Guillelmus III, vicecomcs Massilije.
SANCTI V1CT0R1S. 539
filiis suis, cartairalas h; Ausakla, carlairata i. In ipso podio, de ipsa
que plantavit Umbertus, n cartairatas; de Laurencio, i cartairala ;
i de lnguelranno vieario; u cartaraitas, [de] Dodela ; alia vinea longa,
n cartairatas ; de Guidone raedico , i cartairala; de ïrocaldo , unam
média quartairata. Ipsa de villa vetera, u cartairatas. De Ausaldo, unam
média carlairata, que est super Toronum. Ipsa que fuit de Poncio
Aigua, i carlairata. De Arberlo, una cartarata. Ad Ollam, una cartarata,
de Rainaldo. DeTrocaldo, ultra Blancone, i cartarata. Ad Noguario,
i semodiata. Alia que fuit de Beruardo Fabre, de castro Clavens, i car-
taraita, que fuit de Gisberno Fabre. De Aldebraimo, i carlairata. Ad
Pratos, cartairatas vmi. Vineam de Borganel, i carlairata. Vineam que
fuit de Wilelmo Caraisol, i cartaraita. De Stéphane. Musanca, i carlai-
rata. Vineam de Bénédicte-" i semodiata. De Stéphane- Avomanza, i car-
tairata. Vinea de Caiuro, i semodiata. Rangis, i semodiata. Vinea quç
fuit de Ver'-anno, fratre Umberto Fabre. Vinea que fuit de Umberto
Fabre, ultra Blanconem.
543.
Alia [de Ciliano]. f° 123.
Viginti et duo mansi suut de Ciliano, villa sancli Victoris, Massilien- S;ec. XI.
sis monasterii, hoc est : mansus de Petro Barba Bella, quem tenet mi-
nistralis ejusdem ville ad fevum; allerum mansum tenet ad fevum par-
cellarium Aicardus et suus frater. Ceteri omnes, hoc est viginti, sunt
de censu, id est : mansus quem tenet Ermenberca cum filiis suis, et
donat censum, pro porco m denarios, pro multone duos, unam spal-
lam de porco, que valeat m denarios. Alterum mansum Julianus tenet,
et douât similiter ni denarios pro porco, u pro multone, spallam i bo-
nam, que valeat bene m denarios. Tercium mansum tenet Ildricus, et
donat censum, m denarios pro porco, n pro multone, spallam i de
porco bonam, que bene valeat m denarios. Johannes Remberga lenet
quartum mansum, et donat talem censum qualem censum donat unus-
quisque de supra nominatis. Bartholomeus teuet quintum mansum,
et donat similem censum. Poncius Guitro sextum mansum tenet, pro
simili censu. Giraldus Infangads tenet septimum mansum, pro simili
540 CHARTULARIUM
censu. Asterius Busardus tenet octavum mansum, pro simili censu.
Roslagnus Gunella tenet nonurn mansum, pro simili censu. Amaldus
Tenreri tenet decimum mansum, pro simili censu. Lambertus Mainada
tenet undecimum mansum, pro simili censu. Poncius Castonis tenet
duodecimum mansum, pro simili censu. Guilabertus tenet mansum
tercium decimum, pro simili censu. Amalricus tenet mansum quatuor
decenum, et donat pro censu duas bonas spallas de porco, et mior de-
narios pro porcbeto et ni pro multone. Abellonio presbiter tenet quin-
decenum mansum , et donat talem censum qualem donat Guilabertus
et alii qui supra ipsum sunt scripti. Cbetbaldus Gunberca tenet man-
sum sedecenum, et donat talem censum qualem supra dicti. Aicardus
tenet septimum decimum mansum, et donat eundem censum, Vitalis
et Guerno tenent octavum decimum mansum, et infra se duos h bonas
spallas douant pro censu , et m denarios pro porcello et duos pro mul-
tone. Poncia Pela Fol tenet unam mansionem, et donat unam spallam
bonam de porco.
544.
Carta de Sancto Juliano.
1037. Ego Vuilielmus de la Rocca et Amalricus, fratermeus, fdii Cbetberti
Aramberteque, pro remedio animarum nostrarum et parentum nostro-
rum, donamus Domino Deo et altari, quod est consecratum in bonore
sancte Marie virginis , Dei videlicet genitricis, sanctique Victoria,
Christi martiris, in monasterio Massiliensi et Petro, abbati ejusdem
monasterii , successoribusque ipsius, omnibus cunctis eciam monachis
ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris, scilicet ad proprium
alodem, totam illam partem que nobis contingit in villa de Sancto
.luliano, que est in comitatu Forojuliensi , boc est in ipsis ecclesiis, in
campis et vineis , vallibus et montibus , pratis et silvis , arboribusque
fructiferis et infructiferis, fontibus et garriciis, terris cultis et incultis,
cum suis ingressibus et regressibus. Et ego Aldebertus, jam dictorum
virorum Vuilielmi et Amalrici avinculus, similiter dono ad proprium
alodem prescripto altari , sancte Marie in bonore sanctique Victoris
consecrato, totam meam partem quam babeo in jam dicta villa Sancti
SANCTI VICTORIS. 541
Juliani, id est, in ipsis ecclesiis, etc. Tamen recipio pro hac donatione
a Bertranno et Bernardo Ruffo, nionachis, inter annonam et denarios
ottonenses * xl solidatas. Ego, etc. v.
Aeta est autem hec donatio anno incarnationis dominice millésime)
c c
lvii, epacta prima, indicione vu, régnante Henrico, Allemannorum rege.
Wilelmus donavit et firmavit. Amalricus, presbiter de Affluel, firma-
vit. Guillelmus Vincentii firmavit. Borrellus de Pino firmavit. Guiliel-
mus de Pino firmavit. Aimericus de Bolcodene firmavit.
545.
Oliarta qua Guillelmus de Rocha, filius Clietberti (al. Teudberti) et Arambertae, mo- H»:. 7.
nasterio sancti Victoris largitur quicquid juris habet in villa Sanrti Juliani, in conii-
tatu Foinjuliensi sita1.
Acta est donatio hec anno incarnationis Domini nostri .Ihesu Christi
c
millesimo lvii, epacta 1, indicione vim, régnante Henrico, rege Lango-
bardorum et Burgundionum.
Testes antem et firmatores hûjus donationis lui sunt : Amalricus, pres-
biter de Affuelo, firmat. Wilelmus Vincencius firmat. Borrellus de Pino
firmat. Wilelmus de Pino firmat. Aimericus de Bolcodene firmat. Gui-
lielmus dator firmat, et uxor ejlis Gualburgis firmat, et fraler ejus
Amalricus firmat, et avunculus ejus Eldebertus firmat. Teutfredus*
vicecomes firmat.
546.
Carta sancti Pétri de Vallis, in comitatu Forojuliensi.
Ego Wilelmus, Mathilde quondam filius, uxorque mea Bellieldis, et 1062.
filii mei Isnardus , Rainoardus , Raimundus ; ego quoque Dodonus,
Vilielmi frater, et conjunx mea Aina, filiique mei Aldeberlus, *Fulco, i° 124.
Bertrannus , Wilielmus atque Rainoardus , recolentes nos secunda gene-
ratione ad vitamrenatosperpetuam, multa, utpote seculares secularium
mores parentum imilatos, hue usque contra salutem nostram gessisse
1 Duu hnjus chartse rxemplaria liabcnliir ! Josfredus , ut videtur, vicecomes Maosi-
in Cod. liensis.
542 CHARTULARIUM
et gerere , mortem autem non ignorantes nulii parcere ; decrevimus,
dum Iicet, nosmetipsos rébus nostris debere redimere. Quo circa ,
pro redemptione animarum nostrarum, reddhnus Deo et donamus ad
proprium alodem altari in Domini Jhesu Christi nomine et in honore
sancte Marie semper virginis, ejus genitricis, sanclique Victoris mar-
tiris, in Massiliensi monasterio consecrato, et abbati Durando succes-
soribusque ejus, nec non et congregationi ejusdem loci , tam presenti
quamque future , videlicet ecclesiam sancti Pelri , in comilatu Foro-
juliensi et in territorio ville vel castri quod vocant Rocca Bruna sitam,
cum terris cultis et incultis, et cura omnibus rébus quas babet, et omni
tempore in poslerum babitura est. Ego Guilielmus et ego Dodonus,
sicut germaui fraires , mulieresque nostre et filii nostri , bono animo
parique consensu, hanc elemosinariam fecimus donationem jam dicto
altari sanele Marie sanctique Victoris , monasterii Massiliensis , abbati
quoque Durando ejusque omnibus successoribus et monacbis ejusdem
loci, presentibus per omniaque tempora futuris ibidem, ita scilicet qua-
tenus prescriptam ecclesiam sancti Pétri , cnm omnibus que babet
habituraque in reliquum est, ipsi teneant et sine ulla inquietudine pos-
sideant. Ut autem firmior esse ipsa donatio in perpetuum debeat, eam
huic cartule inscribi precepimus , et inscriptam manibus propriis ro-
Ijoravimus, aliorumque manibus firmari rogavimus. Si quisefc.
Acta est autem annoincarnationis dominice millesimo lxii, indicione
xini, epacla vero xxu.
Igitur nos duos fratres Guilielmus et Dodonus, qui hanc donationem
supra scriptam fecimus et huic cartule inscribi precepimus , propriis
manibus firmavimus et alios firmare rogavimus. Bellieldis , uxor Gui-
lielmi, firmavit. Raimundus, filius ejus, et frater ipsius Ugo firmaverunt.
Berlrannus, filius Dodonis, firmavit. Dodonus et Silvester, frater
iliius, firmaverunt. Alius Dodonus et Berlrannus, frater ejus, firmave-
runt.
547.
Carta de Vallès.
102*. In Dei omnipotentis sublimis individueque Trinilatis , Patris nempe
SANCTI YICTORIS. 543
ac I'ilii Spirilus quoque Sancti, nomine, inque sanctorum martirum
Victovis sociorum necne ejus arcisterio Massilicnsi quiescencium honore.
Ego Jonam et uxor mea nomine Bellieldis, pro animarum nostrarum
proque genitorum filiorumque nostrorum remedio, alodein .
quem jure hereditario aprojenitoribus nol)is relictum actenus tenuimus
et possedimns, octavam seilicet partent in loco qui dicilur Yallis, que
sita est in comitatu Forojuliensi , super fluvium Argencium, habens
terminos, de duabus partibus supradictum fluvium, de fcercia parte
montem qui vocatur Ninnus, de quarta parte mare ; quantum infra hos
terminos ad nos pertinere \idetur, cum terris cultis et incultis, arbori-
bus fructiferisetinfructiferis, rivis rivorumque deductibus, omnipotenli
Domino ac prefatis sanclis, a presenli die, donamus, instituimus ac
deliberamus tradendum, atque ut a monachis, in supradicto degenlibus
cœnobio, perpetim possideatur ex integro, a filiis atque nostris fide-
libus firmari rogavimus, quatinus etc. Si quis igitur contra hanc
donationem, heredum vel parentum nostrorum, uilave potens quam-
vis persona, ire temptaverit, omnipotentis Dei sanctorumque omniui 1
iram incurrat, cumque Juda Scariotb ignis perpetui poenas lual, in-
super et auri optimi libras x pro boc conatu persolvat, ac-deinceps
donatio bec inconvulsa perbenniter stabilisque permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxun.
inditione vi, régnante Rodulfo, rege Alamanorum seu Provincie.
Ego Jonam et * uxor mea, nomine Bellieldis, firmavimus ac maàibus ,•.
nostris testibus roborandam tradidimus. Poncius et Eldebertus atque
Attanulfus, filii eorum , firmaverunt. Armandus firmavil. Mdoardus
fnmavit. Umbertus firmavit.
548.
Carta de maso de Vallis.
In Dei nomine. Ego Deodatus, propter vite eterne premium et24J«i. m 10.
anime mee remedium, facio banc donationem omnipolenti Deo et
sancto Victori, abbatibus ac monachis ibidem babitantibus, tam pre-
sentibus quam futuris, id est de uno maso quod senior meus Gisfredus
544 CHARTULARIUM
dédit niibi, ad proprium alodem, filius Jonam et filins Belletrudis.
Omnem medietatem ex integro de ipso maso dono ad sanctum Vic-
torem eivitatis Massilie. Et est ipse masus in comitatu Forojuliensi, in
villa que vocatur Vallis. Queque rigua vel inrigua, pascua et uber-
rima, déserta sive excolta, ad ipsuni masum pertinencia, totam me-
dietatem de his que diximus, teneant et j)Ossideant monaehi supra-
dicti martyris sancti Yictoris, sine ulla interpellatione. Sane si quis
contra banc donationem aliquid agere conlrarietatis voluerit, non
prevaleat, sed compellatur in vinculo reddere auri libras v, iramque
incurrat et maledictionem omnipotentis Dei et sanctorum ejus, tam
tjiii fecerint quam qui consenserint, ac de reîiquo carta ista firma per-
maneat.
Facta donatio bec anno millesimo x incarnationis dominice ,
vim kalendas augusti, apud civitatem Massiliam, régnante Rodulfo,
rege Alamannorum seu Proventie.
Ego Deodatus banc donationem feci , et testibus subter adnexis fir-
niare rogavi. Gisfredus firmavit. Domnus arcbiepiscopus Amalricus1,
cuin canonicis suis, audierunt ac manibus suis firmaverunt, quorum
liée sunt nomina : David, Poncius, Amalricus, Desiderius et reliqui.
lielletrudis firmavit. Bonefacius firmavit. Isnardus firmavit.
549.
De villa Cabacia.
1036. In .ibesu Cbristi Domini clementia inspirante et ejus benignissinm
suffragio opitulante, Ego Aicardus2 et frater meus Josfredus3, de sa-
inte animarum nostrarum solliciti , et immanitatem nostrorum scele-
riini pertimescentes , ut a pio Domino veniam peccaminum et ablu-
tionem possimus nostrorum consequi reatuum, facimus donationem
oiiinipotenti Deo ac sancti Yictoris martyris monasterio, baud procul
a Massilia fundato, et monacbis ibidem Deo servientibus, tam presen-
tihus quam et futuris, aliquid videlicet bereditatis quod nobis advenil
' Amalricus, arcbiepiscopus Aquinsis. '" Josfredus vicecomes Massiliensis.
- Aicardus, vicecomes Arelatensis.
SANCTI VICTORIS. 545
proprio jure matris. Terciam itaque parlera de -villa que dicitur Caba-
cia donamus Deo omnipotenti ac sanctissimo martyri supradicto et
quicquid ad eandem terciara parlera pertinere videtur, ab integro,
exceptis duobus raansis quos jam dederamus cuidani fideli nostro,
nomine lterio. Donamus eciam terciam parlera ipsius parroebie,
quemadmodum ipsi ville videlur pertinere. Et est ipsa villa in comi-
tatu Forojuliense sita, super fluvium Niciola. Faciraus igiturhanc dona-
tionem tali tenore, ut quandiu vixerimus teneamus et possidearaus ,
post obitum vero nostrum, absque diminutione ulla et absque ulla
contrarietate , transeat in dicionem et potestatem atque elernam pos-
sessionem sancti Victoris martyris ejusque sociorum, necnon sui
coenobii monachorum. Insuper ego Josfredus dono Domino Deo et
monasterio supradicto omnem terciam partem de meo alode, ubicum-
que aliquid babuero , si sine legali herede de meo corpore defunctus
fuero. Si quis vero, nos aut aliquis nostrorum beredum vel quelibet
persona, banc donationem violare conatus fuerit, non valeat implere,
sed cogatur in vinculo solvere auri optimi libras xl, deincebs dona-
tione bac firma ac stabili permanente.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxxvi, in-
dicione v.
Ego Aicardus et frater meus Josfredus banc donationem scribere
rogavimus, manibus propriis firmantes firmarique rogantes. Poncius,
episcopus Massiliensis , ipsoriun frater, firmat. Richaudus frater. Gi-
runculi firmat. Iterius, filius Arnuîfi, firmat. Wilielmus firmat. Josfre-
dus de Gignaco firmat.
550.
Alia.
In nomine Dei omnipotentis, sancle et individue Trinitatis. Ego 1060 — 1004.
Alfantus, condam Riperti patris et Odoare filius, pro remedio anime
mee et patris mei et matris, dono eidem omnipotenti Deo et sancte
Marie et sancti Victoris Massiliensi monasterio , atque abbati Durando
et ejus successoribus, ipsiusque loci congregationi, presenti et future,
quiddam bereditatis atque substantie, que mibi advenerunt paterne
i. 69
546 CHARTUJARITJM
hereclitatis jure, videlicet duos mansos in villa Cabacia, que sita est in
comitatu Forojuliensi , quem excoluit homo nomine Longobardus, et
alium quem excolit homo nomine Aurlenus , cum casis et casaliciis,
et omnibus omnino rébus ad eosdem mansos pertineuîibus, et cum
ipsa tasca et decimo. Dono eciam omnem terciam parlem de cuncta
substancia mea, quem in eadem villa habeo, et insuper dono in villa
et in territorio1
551.
f" 1-2:;. Caria de Cabacia.
(Ed. in Gall. christ., I, instr., 114.)
1069. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Poncius , Wilielmi
vicecomitis2 filius , de incerto vocationis mee die sollicitas, subito enim
supervenil repentinus interilus, propter quod ipse Dominus vigilare
nos ammonet ; nescimus enim quando tempus sit; nam si forte ali-
quid boni agere cogitantes defferimus in illa die , peribunt omnes co-
gitationes nostre ; volo ergo vivens et sanus Domino confiteri et volun-
tatem meam per scripturam firmare, ut, si me preoccupaverit subitanea
mors , non valeant posteri noslri meam animam hereditatis sue priva-
tione dampnare. Nihil enim tune inveniunt omnes viri divi'ciarum in
manibus suis, nisi quia si quid omnipotenti Deo viventes et volentes
obtulerint. « Amen dico vobis, ait Dominus, non perdent mercedem
suam3. » Propterea ergo vivens et sanus, in mea recta memoria, pre-
sens teslamentum facio , non taie quale solet esse gadium quod potest
denuo commutari, sed ut sit bec karta donatio firma et stabilis, quam
nec ego ipse neque ulla persona possit deincebs destruere, sive agere
contra illam ; per quam dono ego Poncius omnipotenti Deo et sancte
Dei genitrici Marie et sancto Victori, gloriosissimo martiri, et monacbis
in monasterio Massiliensi Deo servientibus , presentibus qui me super-
vixerint et futuris, in manu abbatis Bernardi , omnem honorem meum,
quantumeumque nunc habeo vel ad diem mortis mee habuero , si abs-
que herede legali de corpore meo mortuus fuero. Si autem iterum
• CœUra desiderantur, duobas, i.t videtur, » Guillilmus III, vicecomes MassiHœ.
foliis avulsis. * Marc, IX, 10.
SANCT1 VICTORIS. 547
filii mei absque filiis mortui fuerint, similiter honor illorum, qui num
meus est, sancto Victori remaneat. Et ita volo, projenie raea déficiente,
monasterium sancti Victoris semper nobis in hereditalem succedere,
quatenus fidelium Dei servorum congregatio pro animabus nostris Dei
misericordiam debeant exoi'are. Villam antem Cabaciam absolute sanct( i
Victori post morteni meam relinquo, etiam si heredes babuero, et in
manu abbatis ac monacborum dono ac firmo ; similiter omnia que-
cumque Josfredus, frater meus, in Fraxeneto, sancti Victori, post
mortemsuam, dederit sive reliquerit, id est caslellum Grimald cuni
omnibus que ad eum pertinent , et Miramars similiter castellum ciun
omni territorio suo, et revestum quod vocalur Illa Mora cum omnibus
pertinenciis suis. Hec omnia et totum quantum supradictus frater
meus in Fraxeneto sancto Victori dederit, ego dono et firmo Deo et
sancte Marie sanctoque Victori et monacbis Massiliensibus, presenti-
bus et futuris, in manu abbatis Bernardi , per banc scripturam.
Ego Poncius supradictam donationem per banc kartam firmavi , et
testes firmare rogavi. Fulcbo vicecomes , frater ejus, firmavit. Aieardus,
frater ejus, firmavit.
Anno ab incarnationis Domini millesimo lx° viiii01.
552.
Carta de Mota.
Dum anliquissima incolomis sinceraque vigebatsimplicitas, necdum- t04i,
que buniana crassabatur malignilas, subnixe fidei custodiebatur sublimi-
tas, sine litteris donationis fixe durabat firmitas ; quod mutavit paternitas
succedensque modernitas , scilicet omne datum , gestis non alligatum ,
testibus roboratum, prédicat anullatum. Quapropter ego Willelmus*
et uxor mea Adalgarda nomine vocitati, territi de peccatis, que miseri
facimus satis, in dictis et in faclis, in preteritis actis et in omnibus
paclis, litteris alligatum, testibus confirmalum, aliquid, ex paterna
vita pro sempiterna, in Dei karitate, lotam medietatem , ab omni in-
1 Ed. .VI..W/I f perperam. * Guillelmus Juvenis, filius Guillelmi II, \\-
cecomltis Massilise.
548 CHARTULARIUM
tegritate, de villa vel de castro que nuncupant Mota, hoc est donamus
Massiliensi monasterio, sito gallicis extremis in horis, Dei martiris
precellentissimi Victoris, eternam propter vitam. Villam jam supra
dictam donamus dicto monasterio, sancto pro ministerio, cum vineis
et campis non cultis et aratis, cum ortis et cum pratis, defensibus
et piscatis, garricis et oglatis, arboribus et cunctis illis cum terris junc-
tis sibi vel adjacentibus, cunctisve pertinentibus. Nam et ego Wilel-
mus , uxor mea et filii mei , cum magna caritate vel pro fraternitate ,
nunc cum integritate per titulationem facimus dationem monasterio
ipsi jam martiris predicti. Est in comitatu Forojuliense , juxta fluvium
concurrente , Nartobia vocante. Quam si quis voluerit frangere aut
contra malum tangere, auri libras multatus, sit excommunicatus et
cum Juda dampnatus, ad infernum portatus.
Anno ab incarnatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo hec est
facta carta xliiii, et, certa ratiohe, indilione1.
Ego vero Wilielmus et uxor mea Adalgarda et filii mei Wilielmus ,
Fulcho, Josfredus, Poncius, Aicardus, qui banc donationem curavi-
mus , manibus eam propriis firmavimus , alios autem firmare rogavi-
mus. Richaus et Ugo, frater ejus, firmaverunt. Aklebertus Férus firma-
vit. Autberlus firmavit. Bonefacius, frater ejus, firmavit. Bertrannus'
episcopus firmavit. Aklebertus, frater ejus, firmavit. Ugo Adalbertus
firmavit. Rodulfus firmavit, et Aklebertus , frater ejus , firmavit. Ugo
presbiter firmavit. Poncius Tiernus et filius ejus Petrus firmaverunt.
▼•• 553.
Sponsaliciuru de la Mota.
18 nov. 1052. Jhesus Ghristus Dominus , filius perpétue virginis et auctor virginita-
tis , eligens sibi immaculatam sponsam , videlicet sanctam ecclesiam,
undecumque et ex omnibus gentibus congregatam,utroqueTestamento
decrevil bedificari sibi domum , ut pote ad suum nomen invocandum
suumque verbum audiendum, ac precipue sacrari aram conficiendi
1 Numerus abest. * Bertrandus I, episcopus Forojuliensis.
SANCTI VICTORIS. 549
sanctam eucharistiam ; quamque denique donum olim voluit, lieet
figuraliter , per os patriarche Jacob , vocitari deificam aulam , celi
quamque portam, spondens in veritate ut quicumque in eam fideiiter in-
grederetur, quicquid in sui nomine peteret, secundum sue peticionis
fidem , procul dubio acciperet. Cujus rei preconium et incomparabile
premium audiens, quidam vir nobilitatis Wilielmus1 Domine, et uxor
ejus Adalgarda, pro remedio animarum suarum suorumque parentum
et absolutione suorum peccaminum, decreverunt hedificare ecclesiam,
in loco qui vocatur Mota, in honore sancti Victoris martiris sancteque
Marie virginis , ut eorum intercessione mereantur fieri regni celorum
possessores, per infinita secula. Cui videlicet domui, die consecratio-
nis sue, largiti sunt quandam ecclesiam, in honore sancti Juliani mar-
tiris consecratam, et cum ea ecclesia duas modiatas de optima terra.
Igitur, ut eis majus premium maneat in eternum , dederunt predictam
ecclesiam sancti Victoris et sancte Marie, ipsi et omnes filii eorum, e(
omnia que visi sunt habere et possidere, in terminio loci qui vocatur
Mota , coenobio sancti Victoris martiris Massiliensis, ad alodem pro-
prium, omnia quidem in omnibus et per omnia et ex omnibus, sicul
supradictum est. Dédit predictus Wilelmus et uxor sua Adalgarda et
filii Wilelmus et Fulco et Josfredus et Poncius et Aicardus, monasterio
sancti Victoris martiris et monachis ejus, ad proprium alodem, ut
ab hodierno die habeant et possideant prorsus per seculorum secula.
Hanc quoque donationem, consentientibus his omnibus donatoribus,
sub pessimo anathemate et mortifero mucrone constrinexerunt et eon-
stringendo et excommunicando firmaverunt, domnus videlicet Are-
latensium archipresul Raiambaldus, et domnus Bertrannus, Foroju-
liensium episcopus, cum innumerabili kalervaclerichorum et monacho-
rum et fidelium laichorum, ut quicumque sexus, conditio , ordo vel
persona , banc predictam donationem temptaverit inrunipei'e , non
valeat quod nisus fuerit efficere; insuper senciat se omnium maledic-
tionum novi ac veteris Testamenti morbo dampnatum. Preterea pre-
dicti episcopi decreverunt ut quicumque, confessus et penitens suorum
1 GuilKlmus Juvenis, vicecomes Massiliensis.
550 CHARTULARIUM
peccaminum, venerit ad hanc domum, eamque de suis bonis ditaverit
et lionoraverit, inlercessione sanctorum martirum, quorum nomine
saerala consistit, suorumque auctoritate, veniam hinc ab omnipotenti
Deo1 promereri et omnium benefactorum et orationum fidelium ser-
vorum Dei, in coenobio sancti Victoris degencium, partem habere in
secula seculorum amen.
Facta carta ista anno ab incarnatione Domini millesimo lu, indi-
tione v, xmi kalendas decembris.
Willelmus et Fulcbo et Josfredus et Poncius et Aicardus firmaverunt.
Durandus et Gantelmus firmaverunt. Petrus Poncius firmavit. Rodul-
fus firmavit. Geilenus firmavit. Bonefacius firmavit. Rodulfus canoni-
cus firmavit.
554.
Carta de Palaione.
Cire. 1053 'n Dei nomine. Ego Bertrannus, Forojuliensis episcopus, dono Do-
mino Deo et monasterio sancti Victoris Massiliensis, ecclesiam quan-
dam, in villam Burnis, que in honore sancti Salvaloris edificata est,
pro remedio peccatorum patris mei et matris et pro redemptione
anime mee. Quam ecclesiam dono prefato monasterio ejusque obe-
diencie sancte Marie de Palaione, cum terciam partem decimi de pane
et vino et carne et de labore que in ipso territorio factus fuerit , ut
habeant et possideant eam monachi ibi degentibus usque in finem seculi,
jure hereditario et sine ulla querimonia. Hanc vero cartam ego inde
facere precepi, et propriis manibus firmavi, et omnino corroboravi.
Dédit autem Marcellinus monachus pro hac donalione unum equm
per xxxv solidos. Si quis autem hanc cartam infirmare voluerit, vel
ipsam ecclesiam a predicto monasterio auferre temptaverit, non ha-
beat licenciam, sed reddat in vinculo auri libras xx.
Item memoratio de mansibus de villa Burnis : Gisburga, Rainoar-
dus, Adalbaldus, Gisbernus, Poncius Enezent, Richau, Goirannus
Medieta, Sargant.
1 Suppl., sciai se.
SÀNCTI VICTORIS. 551
555.
Alia.
2febr. 1034.
Dum in presenti vita, etc. Igitur ego Willelmus * et uxor mea Aime- t. '•*>■
rus donamus aliquit de hereditate nostra, unum carapum. Et est ipsa
terra nostra dominica, et est comparata xl solidos. Et ipsa terra do-
namus nos supradicti ad ecclesiam sancte Dei genitricis Marie atque
sancti Johannis Babtiste, ad cellam sancti Victoris, martyris Massi-
liensis. Et est ipsa cella sita in comilatu Forojuliense, sub castrum que
nuncupant Palaionem, juxta fluvium Argenciura. Et ista terra donamus
pro remedio animarum nostrarum, ut Deus omnipotens, per interees-
sionem sancte Marie \irginis atque omnium sanctorum, et orationes
monachorum, absolvere dignetur peccaminum nostrorum. Sane, etc.
Facta karta ista mi nonas februarii , anno ab incarnatione Domini
nostri Jbesu Christi millesimo uni.
Signum Willelmus et uxor sua Aimerus, qui banc cartam scribere
i'ecitet testes firmare rogavit, manu propria firmavit. Poncius Beraldus
firmavit. Poncius Rostagnus firmavit. Garibrannus firmaMt. Wilehnus
Aribertus firmavit.
556.
Alia.
Omni bomini , dum licet, etc. Propterea ego Lanbertus et uxor mea y j„„ 103b.
Astrus et filii nostri damus aliquid de hereditate nostra, in comitatu
Forojuliense, subtus castrum quod nominant Palaione, pro redemp-
tione animarum nostrarum, ut Deus omnipotens, per intercessioneni
sancte Marie virginis atque omnium sanctorum, et orationes mona-
chorum, absolvere dignetur peccatoruin nostrorum. Et sunt consorlcs
de ipsa hereditate : ex uno latus, fluvius Àrgencius, de molia de Burga
usque in fmem de terra que fuit Guidbakli; et pergit sursum, e\ alio
fronte, usque in area decimaria et usque in via subtus Crota, et giral
se per viam us([ue ad vineam sancte Marie, et postea flexit se desuper
per Crecium, et donat usque in viam que venit de Frejurio, et re-
552 CHARTULARIUM.
vertit per ipsam viam usque ad vallatum que fecit aqua super molia
Burga, et descendit usque in ipsa. Et quantum infra istos terminos
habet, cultum vel incultum, omnia donamus Deo et sancle Marie
vel sancti Johannis Babtiste atque sancti Victoris martyris Massilien-
sis. Sane si quis , nos aut ullus homo aut ulla opposita persona, qui
contra banc donationem ire, agere vel inquietare voluerit, non valeat
vindicare cpiod repetit , sed componat in vinculo auri optimi
libras xv , et postea ista carta firma et stabilis permaneat omnique
tempore.
Facta carta ista vel donatio vi idus junii, régnante Cona imperatore,
anno ab incamatione Domini nostri Jhesu Christi millesimo xxxv, in-
ditione in.
Signum ego Lambertus et uxor mea et filii mei, qui banc cariant
scribere fecimus et testes firmare rogavimus, manus nostras proprias
firmamus. Ato firmat. Poncius et Bertrannus , fratres ejus, firma-
verunt. Willelmus ArlulAis firmat. Garibrannus firmat. Lambertus
de la Pinna firmat. Silvius firmat.
557.
Alia.
1062. Ego Aldebertus, Aicledis quondam filius, uxorque mea Ermengarda
et filii mei Petrus, Ugo, Willelmus, donamus Domino Deo et sancte
Marie semper virginis sanctoque Victori , martiri Massiliensi , xn sex-
tairadas de terra, cum tasca et decimo, que erat de Bertranno. Do-
namus vero banc terram propter unum caballum , quem dédit nobis
abbas Durandns. Et est ipsa terra in territorio Palaione, super ripam
fluminis quem vocant Argencium. Fuit vero ipsa terra de manso cu-
jusdam bominis, quem vocabant Senaldum. Nos igitur supra dicti do-
natores donamus banc terram, sicut superius diximus, Domino Deo et
sancle Marie sanctoque Victori martiri, monasterii Massiliensi, et ab-
bati Durando, successoribusque ejus, necnon et congregationi ejusdem
loci, tam presenti quamque future. Et autem firmior esse ipsa donatio
in perpetuum debeat, eam buic cartule inscribi precipimus, et inscrip-
sancti victoris. 553
tam manibus propriis firniavimus alioru nique manibus firmari ro^a-
vimus. Si quis, etc.
* Acta est autem anno incarnationis dominice niillesimo lxii, ihdi- »*■
cione xmi, epaeta vero xxn.
558.
Dum in présent) vita, etc. Igitur ego Lamberlus et uxor mea dpmiu ?i n«v- |ll;l
Àustrus et filii nostri Fulcho et Wilelmus, donamus aliquid de heredi-
tale nostra , n bracerias, nnani que fuit Rodultb, et alia que fuit
Aldingo. Et istas bracerias donamus cum apendiciis suis, cum terra
culta et inculta, cum pratis et pascuis et vineis, cum silvis et garricis.
Et istas bracerias donamus ad ecclesiam sancle Dei eenitricis Marie
C C O t.
at(|ue sancti Johannis Babtiste, ad cellam sancti Victoris, martiris
Massiliensis. Et est ipsa cella sita in çomitatu Forojuliense, subcastrum
quod nominant Palaionem, juxta fluvium Àrgentium'. Et ista terra
donamus propler remedium animarum nostrarum, etc.
Acta caria ista xi kalendas decembris, anno ab incarnatione Domini
nostri Jbesu Christi millesimo xxxun.
Signum Lamberlus et uxor sua Austrus et filii eorum , qui hanc
cartam scribere feceiunt et testes firmare rogaverunt, nianus proprias
finnaveiunt. Fulco et Guilelmus, filii ipsorum, firmaverunt. (îuilel-
mus de Gâteras firmavit. Lambertus firmavit..Ato firmavit. Poncius
clericus firmavit. Ramerius filins firmavit. Arnardus firmavit. Poncius
Beraldus firmavit. Bertrannus, frater suus, firmavit.
559.
Omnipotens factor omnium Deus homini largiri dignatus est gra- 1051.
lanter quod eidem , pro sui suorumque salute, debeat impertiri liben-
ter. Quapropter ego, in Dei nomine, Guillelmus et uxor mea Domine
A datais, nostrorum terrili inianitate scelenmi, premiorum eciam lacti
amore eternorum, donamus aliquid nostre bereditatis, quod nobisobye-
1 \ride sup. u. 5o6.
I. » 70
54 CHARTULAR1UM
.).)'!
nit jure hereditario palris, omnipolenti Domino, almique Victoris mar-
lirissociorumqueejus monasterio, non longe ab urbe Massilia fundalo,
et béate Dei genitricis semperque virginis Marie et sancti Jobannis
Babtiste, que est fundala in comitatu Forojuliense, in territorio Pa-
laione castro; seilicet medietatem ex uno manso decirai, pro redemp-
tione anime patris mei vel matris; et aliam partem supradictum man-
sum deeimi vendidi iliis xxv solidos, seilicet monacbis, tam presen-
tibus quam et futuris. Igilur ego Guillelmus onmipotenti Domino ac
supradicto monasterio neenon et abbati Petro, omnibus monacbis
eodem monasterio Cbristo Domino servientibus, presentibus et futuris,
dono ita, sicut jam supradictum est, ut servi Dei omiù tempore te-
neant et possideant, ac pro peccatis meis mullis apud Dominum in-
tercessores existant. Ergo si quis, ego aut ullus aliquis parentum vei
extraneorum, irrumpere temptaverit boc donum, nequeat implere
quod conalur injuste; cogatur tamen pro conatu iniquo solvere libras x
de oblimo auro , etc.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo li, indi-
tione nu, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
Ego Villelmus banc donationem scribere rogavi et manu propria
firmavi, ac testes firmare rogavi. Adalais, uxor mea, firmavit. Poncius
Guilelmusfirmavit. Mansus vero supradictus, de quo decimum sancto
Yictori vendidi, est in territorio caslri qui vocatur Roca Brima. Â.mi-
cus firmavit. Guillelmus, frater ejus , firmavit. Girardus, cognatus
eorum , firmavit. Raiambertus firmavit.
5G0.
Cire. 1055.
p 127. Omni bomini, dum licet et in bac vita subsislit, etc. * Quapropler
ego ^Elias et filii mei Aldebertus, Guillelmus, Bertrannus, Ugo, damus
aliquid de bereditate nostra, in comitatu Forojuliense, in territorio de
castro quod nuncupant Palaione, sancte Marie vel sancti Jobannis
Babtiste atque sancti Victoris, martiris Massiliensis, pro redemptione
animarum nostrarum vel genitorum noslrorum, ut Deus omnipotens.
per inlercessionem béate Marie semper virginis atque omnium sancto-
SANCTI VICTORIS. 555
ruai et orationes monacborum, absolvere dignetur peecatoruni nos-
trorum. Et est ipsa hereditas unus ager super vinea sancte Marie, et
alius juxta fluvium Argeneii; et molant niouacbi ibidem babitantes ad
niolendinos nostros sine multura, excepto prevenda triticum suorum,
omni tempore. Sane si quis, nos aut ullus bomo, qui contra banc
donationem istani irç aut agere \el inquietare voluerit, non valeal
yindicare quod repetit, sed eomponal tantum et alium taulum, et sit
anatbema maranata, et postea carta elemosinaria ista firma et stabilis
permaneat onmique tempore.
Signum ego .Elias et fdii mei, qui banc cartam scribere fecimus el
lestes firmare rogavimus, manus noslras proprias firmamus. Signum
Rainaldi tirmat. Signum Ebrardi firmat. Signum Tetbaldi firmat. Sig-
num Pétri firmat. Signum Airulfi firmat. Signum Mercorini firmat.
561.
Charta qua Ainicus, uxor ejus Ermengarda, eorumque iilii Petrus et Guillehnus, nio- -21 nov. 10-8.
nasterio sanctas Maria; et sancti Johannis, in comitatu Forojuliensi , prope Palaio-
nem castrum sito, lafgiuntur « peciam de terra arabile ad triticum seminandum,
modiafa i. »
Facta ista carta v kalendas decembris, anno ab incarnatione Domini
millésime» xxvm.
Signum Amicus et uxor sua Ermengarda, qui banc cartulam scri-
bere fecerunt et testes firmare rogaverunt, manu propria finnaverunt.
Donnareîlus finnavit. Poncius firmavit. Laurencius firmavit. Andréas
firmavit. Teubertus firmavit. Wilelmus firmavit. Silvione firmavit. Pe-
trus firmavit. Durandus firmavit. Wilelmus firmavit. Bonus Filius fir-
mavit. Aguarnus firmavit. Belaldus firmavit. Bertrannus testis. Ber-
mundus testis. Guanterius et Amalricus aquisitores fuerunt.
562.
In Dei nomme. Ego Poncius Wilelmi et uxor mea Aizivella et filius s . XI.
meus Fulco donamus Domino Deo et sancto Victori , martiri Massi-
liensis, et ad cellam ejus sancta Maria de Palaione sanctique Jobar.nis
55b CHARTULARWM
Baptiste, unum campum. Consortes veto ejusdem canipi : ex uno la-
tere, condamina sancta Maria; ex alio latere, condamina de Pontio
Tierno, atque, ex alio latere, terra de Stephano Laurentii. Est autem
ipsa terra comparata solidos quinquaginla. Sane si quis, etc.
Signum Poncius Guilelmi et uxoris sue Aizivella et filio suo Fulco,
qui liane cartam scribere fecerunt, et testes firmare rogavérunl eî
m'anus proprias firmaverunt.
563.
Sx . .\1
Post ». 1048. Dum in presenti vita et àdhucin isto seculo sumus, etc. Igitur ego
Guilelmus*, cognomento Revellus,et uxor mea donamus Domino Deo
et sancte Marie sanctoque Vietori, martiri Massiliensis, unum pratum
quod habemus juxta alios pratos de Palaione, pro Dei amore et pro
v. redemptione* animarum nostrarum, et pro unocaballoquemdederunt
nobis in precio Marcellinus monacbus et alii monachi qui cum eo
stabant ad cellain sancte Marie1. Consortes vero ejusdem prati : ex
uno fronte, via publica, et, ex alio fronte, pratus de Aldeberlo Ga-
ranlo: in medio autem meseleus situs est. Donamus vero boc pratum
tali interposito tenore, ut monacbi ad ecelesiam sancte Marie stantes
teneant et possideant. Sane si quis, etc.
Signum Guilelmus et uxori sue , qui liane cartam scribere fecil eî
lestes firmare rogavit, et manus propria firmavit, et eam super altare
posuit. Aldebeilus Palliôlus et filins ejus Guilelmus firmaverunt. Do-
donus de Roca Brima firmavit. Silvester firmavit. Girardus firmavit.
(iuiielmus Donarellus et frater ejus Amiens firmaverunt.
564.
Caria de Rurnis.
(Ed. in Hist. de Frêjus, I, 273.)
1036. Omnipotens factor omnium Deus bomini largiri dignatus est gra-
' Marcellinus in Palaionensem cellani ab abbate Petro (1048 — 1061) (ransniissus est
V. inf. h. E)6o.
S\NCT1 V1CT0R1S. 557
tanter quod eidem, pro sui siiorniiique sainte, debeat impertiri liben-
ter. Quapropter Ego, in Dei nomme, Franco, meoruni lerrilns imma-
nitate scelernni, premiorum eciam tactus amore eternorum, dono
aliquid mee bereditatis, quod mihi obvenit jure beredilario patris,
omnipotenti Domino , almique Yictoris martiris sociorumque ejus
nionasterio, non longe ab urbe Massilia fundato, scilice! medielalem
%iile que dicitur Burnus, que sita est in comitatu Forojnliense, super
fluviuoi \rgencium, cum onmi integritate, cuin ipsa ecclesia ipsiusque
presbileratus medietale. Igitur ego Franco omnipotenti Deo ac supra-
dicto monasterio necnon et abbati Ysarno omnibusqne monacbis
eodem monasterio Cbristo Domino servientibus, presentibuset futnris,
dono medietatem jam supradiele ville, cum omnibus omnino rébus
que ad eandem villam pertinere videntur , campis videlicet , vineis ,
orlis, etc. Dono eciam insuper, in villa que dicitur Snleta, unum man-
sum obtimum, de melioribus unum, quem excolit liomo Bonaklus;
que eciam villa sita est in comitatu Forojnliense. Itaque dono ipsum
mansum Deo omnipotenti sanctoque Victori gloriosissimo martiri,
ejusque monasterio, neene Deo ibidem servientibus monacbis, presen-
ttbiis ac futuris, ut auxilio eorum precum veniam merear meoruni
*peccamiiium. Ergo si quis, ego aut aliquisparentum vel extraneorum,
in umpere temptaverit boc donuni , nequeat implere quod conatur
injuste; cogatur tamen pro conatu iniquo solvere iibras x de oplimo
auro: insu[)er eciam, bac donatione firma slabilique in perpetuum
manente, ipse omnipolentis Dei sanctorumque omnium iram incurrat,
atque, a cetu sanclorum aliénas, cum Juda Scariobt pereat in inferno
danipnatus.
l'acta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxwi, in-
(iilione vi, régnante Domino nostro Jhesu Cbristo.
Ego Franco banc donationem scribere rogavi et manu propria fir-
mavi, ac testes firmare rogavi. Franco firma vit. Fulco firmavit. Rai-
nerius firmavit. Rainoardus firmavit. Poncius firmavit. Durandus
vicarius firmavit. .\rnaldus presbiter firmavit. (iuido presbiter firma-
vit. Saramandus firmavit. Barnaras firniavi^. Poncius firmavit. Aicar-
dus firmavit.
t liM
558 OHARTFIARilJM
565. '
Carta de Burnis.
Cit. lObs. Brève memoratoriiun de villa Burnis, que est sita in comitatu Foro-
juliense , quam olim Signofredus atque Heurileuba dederant sancto
Victori monasterii Massiliensis. Sed, quia ipsum monasterium, a pa-
ganis destructuni, non solum sua, sed eciam seipsum, in solitudine
redactum, amiserat, bone memorie domnus Ysarnus, supradicti mo-
nasterii abbas, ut eaudem villam recuperaret, dédit Franconi, filio
Franconis, vicecomitis Forojuliensi, pro medietate ipsius ville, cabal-
lum unum pro precio quinquaginta sobdorum , et l solidos monete
Otbtonis, ipso Francone cartam cuni donatioue et guerpitione facienle,
et, in presencia eongregationis , super altare sancte Marie et sancti
Victoris ponente, et testes ut finnarent rogante1. Intervenientibus ergo
quibusdam causis, aliquot annis bec donatio poene annullata ad par-
vuoi profectum est redacta . Post bec , veniens Marcellinus , monacbus
sancti Victoris, missus ab abbate Petro, ad cellam sancte Marie et
7 7 ce
sancti Johannis, que est sita in territorio de castello vel villa Palaione,
sollicita indagatione requisivit donationem supradiclam vel eompara-
tionein, et, prout ei Deus concessit, quedain, ut potuit, ad jus mo-
nasterii Massiliensis restituit. Dédit ergo Marcellinus, pro medietate
supradicte redditionis vel compai'ationis, Wilelmi vicecomitis Foro-
juliensi, xx solidos pro stabilitate, ut confirmarel et slabilem faceret
supradictam donationem, sicut et fecit. Durandus vero, vicarius de
Pojeto, accepit ab Arduvino, monacbo sancti Victoris, xvi solidos, u!
faceret pacem de bis quibus coutrarius erat, quod et publice fecit.
Posteavero, sua inicpiitate subveisus, voluit interficere supradiclum
Marcellinum monacbum, infra tregua Dei et infra ciniiterio, et pro
Marcellino monacbo vulneravit Poncium Tbiernum. Cognoscens vero
cuîpara suam, legatis precatores adjuncxit, et tamdiu veniam rogavit
(juousque Marcellinus monacbus ei omnia perdonavit. Ft ipse Duran-
dus guerpitionem palam fecit, et fideijussorem Poncium Amelir.m
1 Vide chartam superiorem.
SÀNCTI Y1CTOR1S. 559
dédit, ut, si ipse Durandus, aut homo aul feminaper illum aut propter
illtim, in ipsa villa Burnis, in quantum ipse habebat, vel homo vel
femina propter eum , et in territorio ipsius ville, quantum ad ipsam
villani pertinet , aliquid tulerit aut apréhenderit, ipse Poncius de suo
proprio emendet, aul monacbi sancti Vicions de dominio ipsius
Poncii Amelii appréhendant, quamdiu ipse Poncius vixeril.
566.
Alla.
Brève memoratorium quem Durandus vicarius i'acit ad sanctum Nie- Cire 1036
torein de villa Burnis.
Terciam parlem de prespileratu , id est tereia pars de decimo de
pane et carne et vino; de duabus partibus que supra rémanent, que
tenet de Aldeberto, alia tereia pars de pane et carne et de omni re.
Et postea mansum quem tenebat ad beneficium de Francone, de fe-
mina Widburga. Et de manso de Saleta donavit vinum, de manso
de Bonaldo.
567.
Alia.
(Edidd. Guesnay, Vita S. Cass., 580; Ruffl, Hitt. iU Mars., I, 486; Duchesne, U'ut.
des card. franc., I, 37.)
In Dei omnipotentis nomine. Ego Willelmus, cognomenlo .luvenis1, io:s7.
et uxor mea, nomine Adalgarda, et filii mei Fulco, Gaufredus, Pon-
cius, Aicardus, donavimus et reddidimus Domino Deo et saucto Vic-
tori, martiri Massiliensi, et monachis ejus, tam presentibus quamque
futuris, quartam parlem villule que voealur Burnis, eum omnibus
omnino rébus et adjacentiis que pertinent ad ipsam quartam parlent
villule predicte, sicut omnino conîinetur in eadem carta quam soro-
rius meus Franco jussit fîeri sanctu Victori et firmavit*. Ita, sicul ipse
1 Guillelmus III, filius Guillelmi II, >iccco- * Vide sup. a. 504.
mitis Massiliensis.
560 CHARTULARIUM
donavit et firmavit, sic ego et uxor mea et filii mei supradieti dona-
viraus et reddidinius et firmavimus omnes propriis manibus nostris,
et multo melius cjuam volumus et firniando roboramus * banc donatio-
nem perpetualiter, ut, ab bac die et deincebs, neque nos neque ullus
nostrorum beredum valeat annullare banc donationem neque disrum-
pere, sed componat auri optimi libras vi pro sua interpellatione; in-
super bec donatio firma et stabilis permaneat omni tempore.
Facta est bec descriptio donationis anno incarnationis dominice
millesimo iaii1, indilione xi, epacta xxih, régnante Henrico , rege
puero, anno tercio.
Signum Willelmi et uxoris ejus Adalgarde et filiorura ejus, qui banc
Cartam fieri jusserunt et propriis manibus firmaverunt.
Simililer et ego Rostagnus Raiambaldus et uxor mea, nomine Acce-
lena, et filii mei Franco, quantum babemus in istam supradictam vil-
lam donamus alque reddimus Domino Deo et saneto Victori , martiri
Massiliensis, et mouacbis ejus, lam presentibus quam et futuris , ut
habeaut et possideant usque in finem.
Sunt autem testes donationis luijus ipse Rostagnus et uxor ejus et
filii ejus supra nominati, et Poncius Guillelmus de Gateiras , et Ugo
Mane Cavalcad.
568.
K» jiui 1035. Charta qua Franco, assentientibus uxore et iîîiis, monasterio sancti Victoris iargitur
mansum unum, in comitatu Forojuliensi , in villa Burnis situm, olim a Rican ,
mine a Guilardo excultum.
Facla carta ista vel donatio un idus junii, anno ab incarnatione Do-
mini nostri Jbesu Cbristi millesimo xxxv , inditione m , régnante
Cbona imperatore.
Signum ego Franco et uxor mea et filii mei, qui banc cartam scri-
> bere fecimus et testes firmare rogavimus, manus nostras proprias fir-
mamus.
1 Eckl. haï), ut I0G7.
SANCTI VICTORIS. 561
569.
Carta sancti Cassiani de Sala Laudimii.
(Ed. in Gall. christ., I, 427 et instr. , 83.)
[".go Bertrannus. Forojuliensis episcopus, cum maire mea Aclva et (;,u- lfm-
f'ratre meo Akleberto et uxoreejuset nepotibus mois, dedimus Domino
Deo et monasterio sancti Victoris Massiliensis , obedienciam quandam
que in honore sancti Cassiani edificata est, cum terris et apendiciis
ipsius ecclesie, pro remedio peccatorum patris nostri qui ibi sepultus
est, et pro redemptione animarum uoslrarum. Sed quia in ipsis termi-
nibus ejusdem obedientie erat quedam terra que ad nostrum jus non
pertinebat, cujusdam videlicet militis nomine Dodonis, de castro Roca
Bruna, placitavimus cum eo de ipsa terra et eam in nostro jure trans-
duximus, douante illam nobis ipso predicto Dodone, et uxore ipsius
et filiis illorum ; nosque illis pro testimonio dedimus solidos xx", et
sine ulla interpellatione in nostram possessionem firmavimus. Quani
terram, pro eadem mercede,ut supra diximus, largimus et concedimus
prefato monasterio et predicte obedientie , ut habeant et possideant
eam monachi ibi degentibus usque m finem seculi, jure hereditario et
sine ulla querimonia. Hanc vero cartam nos inde facere precepimus,
et propriis manibus firmavimus et omnino corroboravimus. Si quis
autem eam infirmare voluerit vel ipsam terram a predicto monasterio
auferre temptaverit, non habeat licenciam , sed reddat in vinculo
libras auri xx1'. Firmatores autem hujus carte subscripti habentur.
Ego Ardebertus et uxor mea Ermengarcla et filii mei donamus Do-
mino Deo et sancta Maria et sancti Victoris et sancti Cassiani, mansuni
de Ingilranno totum ah integro, in campis et vineis, cultis et incultis,
pomiferis et inpomiferis , pro redemptione animarum nostrarum.
129.
570.
Carta de Sala Laudimia.
(Relatura in But. de S. Rossoline , 131 .)
Quoniam terrenis rébus celestia comparantur, etc. Idcirco, ego Hel- s/el». 1039.
ï 71
562 CHARTULARIUM
deberlus et mater niea Ayclias et fratres mei Wilelmus et Bertranuus '
atque Ugo, donamus aliquid de alode nostro, quod est situm in comi-
tatu Forojuliense, in Castro quod vocatur Marsens, in loco qui vocatur
Sala Laudimii, hoc sunt terras cultas et incultas, cum arboribus pomi-
tèris atque inpomiferis, pratis, paludibus, atque omnia que infra
lerminos determinatos fuerint donamus, cedimus, transfundimus
omnipotenli Deo et monasterio sancti Victoris , abbatibus quoque
etmonachis, tam presentibus quam et futuris, jure perpetuo, pro
anima patris nostri et pro redemptione animarum nostrarum paren-
tumque nostrorum. Termini vero istius alodis sunt isti : ex nna parte,
de nna petra, quam vocant Stantem Antiquum, in directum usque in
viam publicam, quevenit de monasterio quod vocant Salam Rodbaldo,
usque ad pontum de la Mota ; et de ipso ponte , sicut fluvius Nartho-
bie discunït, usque in illo loco ubi rivus de Sala Laudimii cadit in
Nar&obiam; et de ipso loco, sicut ipse rivus tenet, usque in Salam
Laudimii , et sicut ipsa paludis est in directo usque in supra dictam
stantem. Et ego Ricaus, filins Lautaldi, quantum infra istos terminos
habeo, totum dono omnipoteuti Deo et sancto Victori, pro redemp-
tione anime mee, et pro anima patris mei parentumque meorum. Si
quis igitur, etc.
Tgitur nos supradicli donatores banc cartam manibus nostris firma-
vimus et testes firmare rogavimus. Poncius Amelius firmavit. Poncius
Ysnardus firmavit. Armannus firmavit. Ugo de Fabricas firmavit. Vuit-
bertus firmavit. Mataronus firmavit. Elisiars firmavit. Petrus firmavit.
Wilelmus de Palude firmavit. Rostagnus firmavit. Gisbernus fir-
mavit.
Facta bec donatio anno incarnationis dominice millesimo xwviu,
nonis februarii, feria u, in castro Marsensi.
Frotberlus presbyter scripsit , rogantibus supradictis donatoribus*.
' Bertrannus, postea episcopus Forojulien- - Subsciiptio Frotbt iti manu recentiore ad-
sis. jecta est.
SANCTI'VICTORIS. 563
571.
Mia.
(Etl. in Call. christ., I, inslr., 83.)
Omni bomini, dum licet, etc. Propterea ego Aldebertus, et frater '058.
meus Bertrannus episcopus1, et mater nostra Àiclvas, et uxor mea
Ermengarda, et filii mei Petrus, Ugo et Guilelmus, filiique mei onmes
ac filie, donamus aliquid de bereditate nostra, in comitalu Fproju-
liense, in terrilorio castri quod vocalur Marsendis, videlicet super flu-
vium aque Indole localem aptum ad faciendum molendinum , cum
omni ripa et cum omni aqua, et quantum necesse est ad ipsum ino-
lendinum de ipsa aqua et de ipsa ripa, sine ullo malo ingenio, Do-
mino Deo oninipotenti sanctoque Victori, gloriosissimo martiri, ejus-
(jue monasterio necne Deo ibidem servienlibus monacbis, presenti!)iis
et futuris, ut auxilio eorum precum veniam mereamur nostrorum pec-
caminum. Verumtamen inde aecepimus in precium solidatas lx. Ergo
si quis, ego aut ullus de parentibus meis vel extraneis, irrumpere
temptaverit boc donum, nequeat implere quod conatur injuste; co-
gatur tamen pro conatu iniquo solvere libras x de optimo auro; in-
super eciam, hac donalione fuma slabilique in perpetuum manenle,
ipse omnipotentis Dei sanctorumque omnium iram incurrat, âtque, a
coetu sanctorum alienus et cum Juda Scarioth, pereat in inferno damp-
natus.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo lviu, in-
c c *
dicione xi, epacla xxm, régnante Domino nostro Jbesu Cliristo.
Ego Aldebertus et frater meus Bertrannus episcopus et mater nos-
tra * Aiclyas et uxor mea et fdii mei omnes ac filie banc donalioncni ,0"
scribere jussimus et maniljus propriis firmavimus, ac testes firmare
rogavimus. Bertrannus episcopus firmavit. Arbertus de Montaniaco
firmavit. Atpjerius firmavit. Rastagnus, frater suus, firmavit. Aicardus
Morena firmavit. Ricaus firmavit.
1 Berlrandus I, episcopus Forojuliensis.
564 CHARTULARIUM
572.
Alia.
22 febr. Auctorilas jubet ecclesiastica et lex precipil romana, ut quicumque
cire. 1063. rem suam in qualicumque transfundere voluerit potestatem, per pagi-
nam testamenti eam infundat, ut prolixis temporibus secura et quieia
permaneat. Quapropter ego, in Dei nomme, Lanbertus, Guilelmus,
Rostagnus, nos vinditores sumus sancti Victoris Massiliensis abbatibus
quoque et monachis, tam presentibus quam et futuris, terris, vineis,
pratis, paseuis, aquis , aquarum vie ductibus vel reductibus earum , et
molinis, cuni ipsis caput modulis et cum ipsis piscatoriis. Et sunt bec
omnia in loco qui vocatur ad Aventuras et infra terminos Sancti Cas-
siani. Sic vindimus nos vobis bec omnia supra scripta, totum ab in-
tegro, sine ulla reservatione, quantum habemus vel habere debemus
sicut superius scriptum est. Et recipit Lanbertus de precio solidos xi
et médium, et Guilelmus, frater ejus, solidos v, et Rostagnus, alius
frater, solidos vmi. Si quis igitur, etc.
Facta ista carta venditionis vin kalendas martii.
Signum Lanbertus, Guilelmus et Rostagnus, qui ista carta scribere
fecerunt et testes firmare rogaverunt. Signum Bertrannus1 episcopus
firmavit. Signum Aldebertus et uxor sua et infantes sui. Signum Do-
done Nifirrum. Signum Aicardus. Signum Fulco. Sisnum Ricau.
Et ego Lanbertus et uxor mea Guiuburga et filii mei et filie vendi-
mus aliquid de alode nostro quod babemus infra pontes, ad Modium ,
totum et ab integrum Domino Deo et sancto Victori, martiri Massi-
liensis, et sancti Cassiani, abbatibus quoque et monacbis , tam pre-
sentibus quam et futuris. Et recipit Lanbertus de precio solidos \ el
médium.
573.
Alia.
)9 oh. 1083. In nomine Domini. Ego Lanbertus venditor sum ad sanclum ^ icto-
1 Bertrandus I, episcopus Forojuliensis.
SANCTI YICTORIS. 565
rem, martirem Massiliensis, abbatibus quoque et monachis, tam pre-
sentibus quam et futuris, ipsos molendinos qui sunt ad Aventuras,
cum ipsis caput modulis vel eu m ipsis piscatoriis, et eum ipsis adja-
centiis earuni quantum babeo vel babere debeo. Sic vindo bec omnia
supra scripta ad monasterium sancti Victoris, et abbatibus quoque
et monachis, totum ab integro, sine ulla reservatione et cum absolu-
tione fratri meo Pontio Landrico. El est precium solidos vi. Si quis
igitur, etc.
Facta ista carta venditionis xiui kalendas novembris, anno incar-
nationis dominice millesimo lxxxv.
c
Signum Lanbertus, qui ista carta venditionis scribere fecit et firma-
vit, et testes firmare rogavit. Signum Bertrannus episcopus1 firmavit.
Signum Aldibertus et Guillelmus, frater ejus, similiter fecit; et fuit
precium de ista venditione solidi un. Palliolus et uxor sua et filii sui.
Signum Dodone INigrum. Aicardus firmavit. Fulco firmavit. Poncio
Landrico firmavit. Wilelmus firmavit. Rostagnus firmavit.
574.
Alia.
Omni bomini, dum licet, etc. Ego, in Dei Domine, Aldebertus et cire. [060.
uxor mea Ermensenna donamus beredilatem nostram que habemus
vel babere debemus in castro quod nominant Marsens, ad sanctum
\ictorem, martirem Massiliensem, et ad sanctum Cassianum, celle
ejus, pro redemptione animarum nosfraruni et parentum nostrorum,
ut Deus omnipotens, per intercessionem béate Marie, semper virginis,
atque omnium sanctorum et orationes monacborum , absolvere di-
gnetur a vinculis peccatorum nostrorum. Hanc autem bereditatem
quam nominamus post finem dierum nostrorum sancto Victori dona-
mus; ipsas autem terras, que circa ipsius ecclesie sancti Cassiani sunt,
in vita nostra eas relinquimus atque donamus. Donantque* nobis mo- f° 130
nacbi ipsius ecclesie sancti Cassiani in precio solidos x, in lali conve-
1 Idem qui jam a. 1041 Forojuliensi ecclesiœ pia-erat.
566 CHARTl LARIUM
nienlia, ut donatio supra scripta stabilis permaneat omnique tempore.
Si quis igitur, etc.
Signum Aldebertus et uxor mea Ermensenna qui hanc kartam scri-
bere fecimus et testes firmare rogavimus, manus nostras proprias fir-
mamus. Guantelmus firmat. Petrus firmat. Guilelmus firmat.
575.
Carta sancti Dalmacii.
1065. Omui bomiue, dum licet, etc. Propterea ego Dodonus et fraler
meus Wilelmus, uxoresque nostre ac filii nostri et filie, et frater noster
Poncius archiepiscopus ', donamus ecclesiam sancti Dalmatii, que est
sita in comitatu Forojuliense, videlicet medietatem que nobis contin-
git cura aliquid de terra que juxla est. Et ego Dodonus dono eidem
ecclesie in sponsalium tan tu m de terra ut unam semodiatam habeat
vinee. Est autem bac terra in loco que vocant al Gros, juxta vineam
de liomine quem vocant Ansigius.
Ego quoque Dodonus, Guigonis condain filius, uxorque mea et filii
mei ac filie, et ego Adelbertus et uxor mea neposque meus Guantel-
mus et fratres ejus minores materque eorum, similiter donamus aliam
medietatem de ecclesia que nobis contingit, et donamus eidem ec-
clesie in sponsalicium unam modialam de terra, in comune nos
omnes. Est autem bec terra inter duos locos. Hec autem omnia
que supra nominavimus, videlicet ecclesiam sancti Dalmatii cum
omnia que supra ei donata sunt, ego Dodonus et frater meus Wilel-
mus, uxoresque nostre ac filii nostri et filie, el frater noster Pon-
cius arcbiepiscopus; et ego Dodonus, Guigonis condam filius, et uxor
mea ac filii mei et filie; ego quoque Aldebertus, et uxor mea nepos-
que meus Guantelmus, et fratres ejus materque eorum, donamus Do-
mino Deo omnipotenti et sancte Marie semper virginis sanctoque Vic-
tori, gloriosissimo martirï, ejusque monasterio, necne Deo ibidem
servientibus monacbis, presentibus ac futuris, ut auxilio eorum precum
1 Poutins, archiepiscopus Aquensis. Ipsc tamen jam a. 10G2 liuic ecc!tsi;c prœesse desierot.
SANCTI VICÏOR1S. 5G7
veniam mereamur nostrorum peccaminum. Ergo si quis de nos aut
ullus de parentibus nostris vel exlraneis irrumpere temptaverit hoc
donum, nequeal implere quod conalur injuste; cogatuv tamen pro
conatu iniquo solvere libras c de optimo auro, etc.
Facta isla car ta donatio hec anno incarnalinnis domiuice mille-
simo lxy, régnante Domino noslro Jhesu Christo.
576.
Lonicos .
In nomine sancte et individu e Trinitatis. Ego Wilielmus, (|uondam Grc- 107l)
Damiane filius, sciens perpetuam vitam post liane momentaneam esse
in celis preparatam sanclis, et audiens Dominuin in Evangelio dicen-
tem : « Quicunque vel calicem arpie frigide in nomine meo alicui de-
derit, mercedem inde accipiet1; » ut participalionem in ipsa eterna
beatitudine possimus [habere], ego jam dictus Guilelmus et mulier mea
Marsinna, filia Guillelmi Pallioli, in nostra vita damus unum mansum,
in Lonegos. sancto Victoiù Massiliensis coenobii; post obitum aulem
meum, alterum mansum, in Pinna Forte, et totam meam partem de
substancia mobili que mibi continget. Similiter eciam et mulier mea
jam predicla, videlicet Marsinna, post mortem suam, dabit prenomi-
nato sancto Yictori partem suam de substancia mobili.
577.
Carta de Chala Marcio.
Onmipotens mittissimorum2 beredes fiant inter cives sanctonnn is Cire* tO'o.
qui largitor est elemosinarum, pro peccalo suorum, ne inimicus tradat
animas in manu damnatorum, sed ut eripiat eas Cbristus de manu
zabulorum, qui potens est abstergere facinora delictorum ad eos qui
préparant sibi domum, eternorum ut gloriam pereij)iant justorum;
cujusque bonitas eo usque precellit, ut omnes bomines vult salvari et
intra sinum bealitudinis* collocari, et qui per propbetam suum loqui- v%
i , X, \2. » Sic.
568 * CHARTULARIUM
lur, dicens : « Volp bomines salvari, sed magis ad poenitentiam con-
verlantur et non pereanl'; Date et dabilur vobis*, quia qui mihi
ostendit parvuni ego et dimitto grave peccatum, quia, sicut aqua
extinguit flama, ita et elemosina resistit sibi multa vicia, ne pereant
sibi apud impios in suplieia'. Quapropter ego Bona Filia, per scripture
liujus auetoritatem, facimus donationem omnipotenli Domino etsanete
Marie, matri Domini, ut possit interpellans pro nobis, atque aliorum
sanctorum qui in boc loeo sunt, eorumque abbatibus atque monachis
adstanlibus, vel pro scelere nostro ad Doniinum supplicantibus, dono
de alode meo quem bal)eo in comitatu Friolense, in terminio de Castro
quod nominant Calemarzo, quai lam parlera de villa vetera que nomi-
nant Lonicus, apud eeclesias, et uno manso optimo de terra arabile,
et insuper una condaniina et un a modiata de vinea in clusum suum ;
et, post obitutn suum, totum istum clausum. Sane siquis, etc. Ego
Bona Filia, que ista donatione scribere feci et testes firmare rogavi, et
manibus meis propriis firmavi. Domnus Carbonellus voluit et consensit.
Willelmus firmavit. Marsinna firmavit. Josfredus firmavit. Ermesinna
firmavit. EVicaus firmavit. Ameinus firmavit. Autrannus firmavit. Emma
firmavit. Geraldus firmavit. Isnardus firmavit.
578.
Villa Alta.
Mw-t. I0o«. Per evangelica auctoritatis et divina sunt precepta pro terrenis ce-
lestia, pro transitoriis eterna debere adquiri, veritate adtestante qui
ait : « Facite vobis amicos de mamona iniquitatis, ut, cum defeceritis,
recipiant vos in eterna tabernacula 4 ; » et item : « Tbesaurizate vobis
tbesauros in celo, ubi nec erugo, nec tinea demolitur, et ubi fures non
effodiunt nec furantur b ; » et item : « Date elemosinam, et ecce omnia
munda sunt vobis6. » Quapropter, ego Wido Truannus et uxor mea
Cisla et filii nostri Poncius, F go, Petrus, Wilelmus; et ego llsiars et
• Ezech., XXXIII, H. ' Luc, XVI, 9.
» Luc, VI, 38. s Malt., VI, 20.
J Ecclie., III, 33. ' Luc, XI, 41.
SANCTI VICTORIS. b69
uxor mea Widburga; et ego Poneius de Vegnis et uxor mea Arantrudis
et filins nosler Gualterius; et ego Rannulfus Ascherius et uxor mea
Beatricis , pro redemtione animarum nostrarum et genitorum ac ge-
nitricium omniumque parentum nostrorum, et ut omnipotens Deus
tlet nobis remissionem omnium peccatorum nostrorum, donamus ali-
quid de alode nostro omnipotenti Deo et sancli Victoris martiris ino-
nasterio Massiliensi, monachis quoque ibidem Deo servientibus, tain
presentibus quam et l'uturis, ecclesiam scilicet in honore sancti Vic-
toris martiris dicatam , que est sita in loco qui antiquitus vocalur
Villa Alta, cimi terris cultis et incullis, cumpratis et pascuis, cum exiis
et regressiis , cum stagnis et fontilms, cum arboribus fructiferis et
infructiferis, cumque locis delerminatis, et omnia que in presenti su-
pradicta ecclesia babet et quicquid in fuluro acquirere poluerit, omnia
tradimus, cedimus atcpie transfundimus jure perpetuo. Et est ipse
alodisin comitatu Forojuliensi, in territorio de Castro que vocatur Em-
puris. Et sunt termini bujus donationis : ab oriente, sicut currit aqua
que exiit de Olmeta usque in viam que venit de Empuris per Vallem
Securam; ex meridiana parte, juxta pratum Gualafredi presbiteri, sicut
vadit in directum ad vallonem in campum Aimarici, et pergit in di-
rectum usque in cacumen montis super stagnum , et pergit per ipsum
montem in directum usque ad radicem de Poio Rotundo; ab occidente,
descendit per vallonem et pergit ad Pontem Fractum ; a septentrione,
pergit per viam publicam et vadit per claperios que sunt inter cam-
pum de sancta Maria et terrain sancli Victoris, et vadit in directum
juxta planiciem de Terra Rubia et pergit in viam que supra diximus
de Valle Secura. Hec igitur omnia, sicut supra scriptum est, nos supra-
dicti donatores , propter célestes promissiones et peccatorum nostro-
rum remissiones, et ut monacln sint apud Deum pro nobis intercessores,
donamus, cedimus alque funditus, perpetualiter, subnixa firmitate,
roboramus in liberam potestatem supradictorum monacliorum , ad
servicium Dei omnipotentis et omnium sanclorum, precipueque sancti
Victoris ejusque sociorum. Ego cpuxpie Wido Truannus et uxor mea
Gisla, cum filiis et filiubus nostris, necnon ego Elsiars, et ego Poneius
de Vegnis, et ego Rannulfus Ascberius , cum uxoiibus et filiis et
I. 72
570 CHARTULARIUM
f° 131. filiabus nostris, * omnia que infra supradictos terminos babere vide-
mur, tam in fevo quam in alode, simililer donamus omnipolenti Deo
et sancto Victori, ejus martiri glorioso, monachis quoque ejus, tam
presentibus quam et futuris, ut orent omnes pro salute nostra paren-
tumque nostrorum, tam vivorum quam et defunctorum. Igitur ego
Wido Truannus, cum uxore et filiis et filiabus meis, dono foris ista
terminia, de mea bereditate, de terra berma quantum bomines supra-
dicte ecclesie potuerint laborare, et de ipso labore, pro remedio anime
mee, decimum et tascbam dono supradicte ecclesie. Sane si quis contra
banc donationem belemosinariam in causam nisus fuerit insurgere
contrariam, non valeat vindicare quod appétit, sed constrictus in vin-
culis cogatur auri optimi libras solvere xx, et insuper cum Juda tradi-
tore et cum Pilato , Christi crucifixore , poenas luat eternas , nisi cum
satisfactione resipiscat ad emendationem.
Nos ergo supradicti donatores banc cartam fieri jussimus , manuque
propria firmavimus atque testes idoneos firmare rogavimus. Signum
Widonis et filiorum ejus qui firmaverunt. Ugo Àmelius firmavit. Dai-
donatus firmavit. Miro firmavit. Poncius Trocbetus firmavit.
Facta carta ista ab incarnatione Douiini anno millesimo lviii, indi-
tione xi, epacta xxm, in mense marcio.
579.
Cire. 1060. Ego Guido de Impurs1, bono animo et sincerissimo recognosco et
firmo donum , quod ego et alii hommes vel femine fecimus Domino
Deo et sancto Victori, martiri Massiliensis monasterii, de Vila Alta, et
omnes carte que scripte sunt de ipsa donatione. Insuper dono Domino
Deo et sancto Victori, Massiliensis monasterii, de omnibus aliis meis
terris orane decimum , et tascam de illa laboratione quam bomines
fecerint, qui per monacbos monasterii Massiliensis ibi laboraverint.
Similiter dono Domino Deo et sancto Victori , jam dicti monasterii ,
oraue paseberium de ovibus illorum hominum , quos monacbi Massi-
liensis monasterii ibi venire fecerint, et promitto ipsis bominibus, cum
1 Idem, procul dubio, qui Guido Truannus in cliarta superiore dicitur.
SANCTI VICTORIS. 571
omnibus rébus suis, propter amorem Dei et sancti Victoris, securita-
tem et salvationem de me et omnibus hominibus et adjutorium in
necessitatibns suis. Hoc totum quod recognosco, firmo et dono, facio
absque ullo inganno. Propter hanc recognitionem , firmationem, do-
nationem, accepit predictus Guido ununi eaballum, quem dédit ei
Udalricus, Massiliensis monachus.
580.
Sponsalicium de Villa Alta.
Jhesus ipse, \irginis films , in maternis visceribus bumanam sumens i(H8.— 1061.
naturam, sanctam sibi sociavit ecclesiam. Quam fidei anulo subarrans,
sic propriam veste nupciali vestivit sponsam , eamque eo dilexit qua-
tenus pro ejus amore mortem subire non recusaverit. Unde faetum
est ut, victor mortis effectus, per universum orbem nupcias, et in
quibus fieri deberent domos, parari jusserit, que domus ob frequenciam
fideliumque convenienciam ecclesiarum vocabulum sortite sunt. Do-
miniee itaque jussionis non surdus auditor effectus, domni Pétri, ab-
batis sancti Victoris, monasterii Massiliensis, jussionibus parens, qui-
dam frater, nomine Aimaricus , predicti coenobii monacbus , hanc
ecclesiam construxit, et domnus Wido Truannus eam in bonore sancti
Victoris martiris Massiliensis, domnum Bertrannum, episcopum Foro-
juliensem, dedicare rogavit1. Donat itaque domnus Wido Truannus et
uxor ejus domna Guisla et filii ejus Poncius, Ugo, Petrus, Wilelmus,
in sponsalicio et in hereditate, ad istam ecclesiam, terram de Olmetà,
totum quantum ad ipsum pertinet. Ipse hec domnus Elisars et uxor
sua Gidburga unam modiatam de terra donant, in loco qui dicitur
Pastu Cedda , ipsamque ecclesiam donat cum omnibus ad se pertinen-
tibus sancto Victori, Massiliensi monasterio, et abbatibus ac monacbis,
presentibus et futuris, eodem loco Deo servientibus. Igitur ego Bertran-
nus, gracia Dei, Forojidiensis episcopus, amore et dilectione tactus Dei
et gloriosisimi Victoris martiris, et abbatibus ac monachorum ipsius
1 I. c. Ecclesia Villa; Alta;, in territorio castri Empuris sita , do qua supra, n. îi"8.
572 CHARTULAR1UM
monasterii bono atque amicahili animo , liane ecclesiam consecro , el
hoc decerno et constitue- et eciam, ex parte omnipotentis Dei et mea,
excomnnico, ut infra terminos istius ecclesie vel cimiterio nullus un-
quam hominum neque ulla feminarum , cujuscumque dignitatis , ullo
unquam tempore, vim inferre audeat aut predam facere, sed , propter
honorem gloriosisimi martiris, iste locus et qui liabitaverint in eo
cum pace et quiele et securitale in perpetuum maneant. Amen, amen,
amen. Fiat, fiât, fiât.
581.
Sancti Pétri Archus.
Cire. 1055. In sancte et individue Trinitatis nomine. Ego Fulco , de castello
quod nominant Archus, et fratres mei Bonifacius et Ismido , Otbertus
v°. et Atanulfus, et Lanbertus Pandulfus et Lanbertus Barbeta,*nos
oranes , mulieres nostre et filii nostri filieque nostre , pro animabus
nostris parentumque nostrorum, donamus Deo et altari quod est con-
secralum in honore sancte Marie, genitricis Dei, sanctique Victoris
martiris, et monachis ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris,
ad proprium alodem, videlicet ecclesiam sancti Pétri, sitam in comi-
tatu Forojuliensi et in territorio supra scripti castri Archus. Donamus
eciam totam illam terrarn, cultam et incultam, quam habemus velali-
quis tenet per nos infra istos terminos quos dicemus : hoc est de
balma, sicut vadit via ad Sanctum Petrum , et sunt claperii et balma
ad fontem Guinigerii, et sicut vadit via publicausque in flumen Argen-
ciam, et sicut est crista de Tubero et tendit in Podium Rotundum,
et sicut est fossatum de fonte Liliosa et tendit in jam dictum flumen
Argenciam. Omnia, sicut jam diximus, que liabemus vel aliquis per
nos habere videtur infra istos terminos, donavimus cum ipsa ecclesia
sancti Pétri, ad proprium alodem, prescripto altari sancte Marie et
sancti Victoris , Massiliensis monasterii , et monachis ejusdem loci ,
presentibus et futuris, ea scilicet ratione ut ipsi eadem in perpetuum
habeaut, teueant et sine ulla inquietudine possideant. Hanc donationis
cartulam fieri precepimus, et manibus nostris firmavimus et alios fir-
mare rogavimus. Sane si quis eam annullare sive in aliquo decurtare
SANCTI VICTORIS. 573
temptaverit, non valeat vendicare quod voluit, sed damnabitur in
inferno inferiore cum Juda traditore, nisi emendaverit digna salisfac-
tione.
Fnlco donavit et firmavit. Bonifacius donavit et firmavit. Ismido
donavit et firmavit. Otberlus donavit et firmavit. Atanulfus firmavit et
donavit. Lanbertus Pandnlfns donavit et firmavit. Lanbertus Barbeta
donavit et firmavit. Cbristoforus firmavit. Arnulfns firmavit. Jatbertus
firmavit. Poncius Tiernis firmavit. Aimoynus firmavit.
582.
Alia.
Omni bomini, dum licet, etc. Propterea ego Atenolfus et uxor 105".
mea Bellieldis donamns aliquid de bereditate nostra , post obitum
nostrnm, in comitatu Forojuliense, in villa que nuncupant castrum
Arcbis vel in territorio, unutn mansum quem excolit Natalis Barba-
rinus, eampis videlicet, vineis, ortis, pralis, palndis, pascuis, pisca-
tionibus, molendinis, garricis, montibus, uglatis, silvis, arboribus
pomiferis et impomiferis, aquis aquarumve decursibus, accessisque
omnibus, eumque introilu et exitu suo, absque ulla diminutione, ut
servi Dei omni tempore teneant et possideant, ac pro peecatis noslris
apud Dominum intercessores existant. Anno incarnationis Domini mille-
simo lvii, indicione xi. Itaque donamus bec omnia supra scripta Deo
omnipotenti et sancti Pétri apostoli sanctoque Victori gloriosimo
martiri, ejusque monasterio, necne Deo ibidem servientibus monacbis,
presentibus ac futuris , ut auxilio eorum precum veniam mereamur
nostrorum peccaminum. Ergo si quis, nos aut aliquis parentum vel
extraneorum , irrumpere temptaverit hoc donum , nequeat implere
quod conatur injuste; cogatur tanien pro conatu iniquo solvere libras x
de optimo auro, etc. Ego Atenolfus et uxor mea Bellieldis banc do-
nationem scribere rogavimus et manu propria (irmavimus ac testes
firmar. rogavimus.
Et ego Ismido et uxor mea Dalia et filii filieque nostre, pro anima-
bus nostris parentumque noslroium , donamus Deo et allari quod est
f° 132
574 CHARTULARIUM
consecratum in honore sancte Marie, genitricis Dei, sanctiqne Victoris,
et monachis ejusdem loci, tam presentibus quamque futuris, et sancti
Pétri de Archus, donamus illum nostrum decimum de una condamina,
juxta fliivium Argencium; de alia parte via publiea, et de alia parte,
Perareda, et de alia parte terra de Aldeberto Paliolo. Et accepit Ismido
supradictum, propter istam donacionem, unnm verrum obtimnm a
Rigaldo, monacho nostre congregationis. Valete.
583.
Alia.
Cire. 1065. In nomine Domini et salvatoris nostri Jhesn Christi. Ego Petrus et
frater mens Fnlco, et uxores nostre et filii nostri Fnlco et Wilelmus,
nos simnl donamus Domino Deo et sancte Marie, matris ejus, sancti-
que Victoris, coenobii Massiliensis, et sancti Pétri de Archis, omne
decimum domus nostre, et duas partes de décima de condamina de
Ponto Àurela et omne decimum de Parrana et de Campo Rotundo.
Hec omnia supra scripta damus Domino Deo, propter remedium pa-
rentum nostrorum, ut Deus omnipotens eis misereatur et nobis. Ber-
nardus interea et Petrus, monachi, in eo loco habitantes, dederunt
nobis solidos m. Si autem ego Petrus et frater meus Fulco, aut uxores
nostre autfdii, vel aliquis de parentibus aut deheredibus nostris, banc
donationem irrumpere voluerit, in primis iram Dei incurrat, et cum
Dathan et Abiron infernum possideat , et segregatus a consortio sancte
ecclesie existât. Amen.
c c
Signum Athanulfus. Signum Wilelmus David. Signum Poncius Gos-
bert. Signum Petrus Enguilbert.
584.
Alia.
Cire. 1060. Omni homini, dum licet, etc. Propterea, ego Richeldis et filii mei
Athanulfus et Wilelmus David et filia mea Johanna cum filiis suis,
et Ismido et uxor mea et filii mei, et Atbertus et uxor mea et filii mei,
SANCTI VICT0R1S. 575
et Alhanulfus frater Ismido et uxor mea , et Petrus Fulco et Fulco
frater ejus, et Atbertus Calvet et uxor ejus, et Berlrannus et Àicardus
frater ejus, et Gontardus et uxor mea, eum filiis nostris, donamus et
firmamus Domino Deo et sancto Victori duas ecclesias, quarum una
est consecrata in honore sancte Marie, semper virginis, alia in honore
sancti Martini. Itaque donamus ecclesias supra scriptas Domino Deo
omnipotenti sanctoque Victori, gloriosimo martiri, ejusque monaste-
rio, necne Deo ibidem servientibus monachis, tam presentibus quam
futuris, cum omnibus que ad easdem ecclesias pertinent id est cum
primitiis, offerendis, mortalagium , mansiones que ibidem sunt, cum
suis exitibus, ut auxilio eorum precum veniam mereamur nostrorum
peccaminum. Amen.
585.
De manso de castro Vitç Albano.
In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus 1014.
Sancti, unius veri Dei omnipotentis. Nos fratres, ex uno pâtre et ex
eadem matre progeniti, videlicet Wilelmus alque Fulco1, una cum
uxoribus nostris, Accelena scilicet atque Odila, simulque cum liberis
nostris Guilelmo, Poncio , Aicardo atque Fulcone , providentes siqui-
dem in presentiarum quod nobis expédiât in futuro et cogitantes de
salute animarum nostrarum, dum in hoc fragili constituti sumus cor-
pore, offerimus, donamus atque perpetuo tradimus aliquid de alode
nostro, qui jure nobis hereditarius ex parentibus nostris contingit,
omnipotenti Deo sanctoque martiri ejus Victori, monasterii Massilien-
sis, ipsius congregationi , tam presenti quam et future, et abbati pre-
senti, pro remedio animarum nostrarum velparentum nostrorum, tam
vivorum quam et defunctorum, id est unum mansum quem possidet
homo nomine Bosen , cum omni integritate et cum omnibus que ad
ipsum mansum pertinere videntur, tam cultis quam incultis. Et est
ipse masus in castro nomine Vite Albano, in comitatu Forojuliense.
Sane si aliquis ex nobis vel alia quelibet persona contra hanc dona-
1 Guillelmus II et Fulco, vicecomites Massiliœ, filii Guilleluii I.
576 CHARTULAR1UM
lionem nostram voluerit aliquid agere, hoc non valeat \indicari, immo
iram Dei omnipotentis incurrat, si non emendaverit, et in vinculis
reddere cogatur auri obtimi libras ini°r, et insuper donatio ista stabilis
firmaque perraaneat absque ullo contradictore.
Fada donatio ista anno ab incarnatione Domini millesimo xmi, in-
ditione xu, régnante Radulfo, rege Alamanuorura.
586.
Carta de Richeldis uxore Gireni de Confanone.
Ssecnl. X. Quoniam, secundum Domini nostri evangelicam promissionem, pro
lerrenis, nt credimus, rébus celestia adquiruntur, et Scriptura alibi
asserente rédemption em anime viri propriam substanciam esse, idcirco
ego Ricbillis nomine, uxor quondam Girenni, principis Regencis, pro
remedio anime ejusdem senioris mei, et pro redemptione anime mee
et filiorum meorum, Isnardi scilicet, Wilelmi et Pétri et Raimundi,
dono aliquid de alode nostro in elemosina monasterio sancti Yictoris,
martiris Massiliensis , ut omnes servi Dei ibidem habitantes , tam futuri
quam présentes, pro peccatorum nostrorum remissione sint apud Do-
mini misericordiam perpetuo intercessores. Et est hoc donum in co-
milatu Forojuliensi, in territorio castri Contofanonis; hoc sunt très
v». modiate de vineis ; * unam dono in presenti , et duas post obitum
meum. Termini autem hujus donationis sunt isti : a meridie, aqua que
vocatur Aia; a septentrione, via publica; ab oriente et occidente, no|S
ipsos donalores. Andréas presbiter , Tructallus, Raiembertus, llarus,
Johannes, Riculfus, Johannes Sabadella, Albaricus.
587.
Caria de Gonfanono.
Srccul. XI. Litterarum bac descriptione denotatur donatio quam fecit Goirandus
de Gonfanono , pro peccatorum suorum remedio , sancte Dei ecclesie
monasterii sancti Victoris Massiliensis, suprême quoque retributionis
adquisicione regni celestis. Dédit enim predicti monasterii pauperibus
sancti victoris. 577
illic Deo servientibus , ut vir catlidlicus apud T)oïïiinum hujusmodi
s'ciens orationibus se posse juvari, jam menioratus Goirandus omne
decimum sue labôrationis , quod intérim, dum vixit, amplo animo
diligentissime tribuit. Sed, post mortem ejus, Aicardus et Poncius,
filii sui , cujiisdam condamine cupiditate seducli, ob ubërrimam vinea-
rum babundanciani , patris sui diripienles elemosinam, per aliquod
temporis spatium sibi vendicavei uni injuste quod ipse prebuerat juste.
Tandem vero cémentes deeretale oninino irrumpi non deberè paternum,
maximeque iliud ecclesiasticum judicando filiis patrum elemosine po-
fius augeri quam minui, penilentia ducti, quod violenter abstulerunt
intègre restiluerunt, Poncio tamen exigente xv solidos. Qui Poncius,
pro sainte anime sue, dédit sancto Victori prefati monasterii, scilicet
Massiliensis, de tribus ferraginis que sunt subtus Gonfanono castello,
quas sibi Iaborat in proprio , cum amajoramento eciam utcunque illis
facere potuerit ex eircuinstantibus terris, duas partes de decimo.
588.
Karta de Ganneto.
In Dei nomîne ornnipotentis. summe individueque Trinitalis, et in sac. XI.
honore sanclissimi martiris Victoris, sociorumque ejus non longe a
Massilia quiescencium, ego Wilelmi'.s et uxor mea Aecelena et filii mei
Raimundus et Guilelmus et Raipulfus donamus Domino Deo onini-
potenti et sancto Victori, martiri Massiliensi, de terra inculla, in ipso
loco qui uominatur Defensus, ipsam partem nostram quam ibidem
babemus et babere debemus. Et est ipsa terra quam donamus subtus
\iani que pergit ad ecclesiam sancti Pétri a Caneto; de alio latus, in
ipsa via; de alio latus, in terra de heredibus nostris; de alia fronte,
infrontat in campo de Ingilberto Ponata. Quantum infra islos termi-
nos babemus et habere debemus donamus Domino Deo et sancto Vic-
tori ,tnartiri Massiliensi, et babitatoribus ejus, tain presentibus quam-
que futùris, in perpetuum habendum et possidendum. Sane si
quis, etc.
Ego Wilelmus et uxor mea Aecelena et filii mei Raimundus et tiui-
!• 73 "
578 CHARTUIARIUM
lelmus et Rainulfus, hanc donationem libenter facimus,et fivmavimus
et fnmare rogavimus. Signum Guilelmi et uxori sue Accelene et filio-
rum eorum, videlicet Raimundi et Guilelmi et Piaiuulfi, qui hanc car-
tam fieri jusserunt et manibus propriis firmaverunt, et firmare roga-
verunt.
589.
Carta de Fraxeneto, de Grimaldo.
5 mai. 1069. In nomine sancte et individue Trinitatis, quod est firmissimum tocius
boni placiti fundameiilum. Hec est memoria sive noticia qualiter Ai-
cardus1, juvenis quidam nobilissimus , divine gracie miseratione re-
spectus, blandimenlis hujus fallacissimi mundi despectis, coenobii
saucli Victoris abbatem expeciit seque monacbum fieri poslulavit, qua-
tenus, post brevem istius mortalitalis excursum, in eterna vita celestis
regni veraciter una cum sanctis omnibus, effici mereatur coheres, non
solum autem , sed eciam Christi , sicut ait àpostolus , t< beredes quidem
Dei, coberedes autem Cbrisli2, » secundum quod piissimus ipse Domi-
nus noster precipiens promit : « Si quis mibi ministrat , me sequatur,
et ubi sum ego, illic et minister meus erit3; » et ilerum : «Vos qui reli-
quistis omnia et sequuti estis me, centuplum accipietis etvitam eternam
possidebitis4. » Et quoniam is qui divine sapiencie consiliis agitur, insi-
pienler aliquid non disponit dum se salvat, noluit ea que babuerat ita
inconsulle perdendo relinquere, ut non eciam eligeret de bis partem
aliquam Deo, cui placere desideravit, efferre, sciens scriptum : « Non
apparebis in conspectu meo vacuus3 » et Dominus , quando precepit
omnia derelinc[uere, substanciam ipsam pocius jussit vendere et pau-
peribus dai^e : non enim ignorât amalor misericordie quia « sicut aqua
extinguit ignem, ita elemosina extinguit peccalum6.... » Proplerea pre-
dictus de quo loquimur juvenis, giatia Dei, aliquid de alode suo, vi-
f° 133. delicet medietatem de castello quod appellatur Vidalban, * supra scripto
•
1 Aicardus , filius Guillelmi Juvenis, vicecu- * Matt.. XIX, 28.
milis Massiliensis. B F.jco., XXIII, 15.
4 Rom., VIII, 7. 6 Ecclic, III, 33.
s Jo.,«XII, 26.
S4NCTI VICTORIS. 579
monasterio sancti ac beatissimi Vicloris martiris, et abbati ac monachis,
donatione sua, pio atnore largitus est. Frater autem ejus, mundialis
ac secularis aniini, Poncius nomine, dicens castrum illud nobilissi-
mum atque ad defensionem sui lionoris aptissimum, una cum Ira-
tribus suis, dorano videlicet Fulchone atque Gaufredo , prescriptum
abbatem sancti Victoris et monachos niaguis precibus expetivit , qua-
tenus illud sibi sua gracia mutai e atque concambiare deberet, olïerens
illis ad boc in vicissiludine Grimaldum, eque castellum, in Fraxeneto
situm, simulque asserens illud valencius monasterio profuturum, seque
deincebs promittens , propter boc , in omnibus quecumque ad profi-
cuum sancti Victoris poterint provenire, benivolentissimum amicum
et fidelissimum adjutorem. Flexi autem predictus abbas et monachi
promissionibus atque precibus seniorum, sicut servosDeisemper decet
esse libérales ac mites , deprecantibus consenserunt et predicto Pontio
medietatem de Yidalban donaverunt. Similiter et Poncius medietatem
suam in castello quod vocatur Grimaldus monasterio sancte Marie
sanctique Victoris, in manu abbatis ac monacborum tradidit, guer-
pivit et donavit, et inde banc conscriptionis kartam ad memoriam
futurorum fieri jussit.
Ego Poncius, Wilelmi1 vicecomitis filius, dono omnipotenti Deo et
sancte Dei genitrici Marie, semper virginis, et sanctis ac bealissimis
apostolis Petro et Paulo, et sancto Victori, gloriosisimo martiri, et so-
ciis ejus sanctis martiribus et confessoribus , in monasterio Massiliensi
quiescentibus, et abbati Iïernardo ejusque successoribus, et monacbis,
presentibus et futuris, in eodem monasterio Deo servientibus, medie-
tatem castelli quod appellatur Griniald , quod est in Fraxeneto , in
comitatu Forojuliensi, quam ibi babeo in castello et in villa, cum om-
nibus que ad eundem castellum pertinent, terris cullis et incultis,
pratis, pascuis, silvis, arboribus pomiferis et iupomifcris, aquis aqua-
rumque decursibus, molendinis, portis, ortis, oglatis, exiis et regresiis,
montibus et collibus, rupibus et vallibus, et omnibus omnino rébus
que ad eundem castellum pertinent , medietatem ab integro , per
' Guillelmus Juvcnis, vicicomes Massiliœ.
580 CHARTl LARIUM
totum territorium prescripti castelli, sicut ibi babeo vel habere debeo,
sive aliquis bomo per me. Hec omuia, sicut supra scriptum est, douo
ego et uxor mea Deo et sancte Marie sanctoque Victori , et abbati et
mouacbis Massiliensibus, et transfundo etguerpio adpropriumalodem,
propter medietateni de Yitalban, et propter animam meam, ut ba-
beant, teneant et possideant, jure perpetuo, et intercédant pro nobis
ad Dominuin, me videlicet Pontio et uxore mea, que mecum supra
scriptam donationem donat, nomine Burgundia.
Facta est bec karta donationis anno ab incarnatione Domini mille-
simo lxviiii, indicione vu, epacta xxv, die mensis mai quinto, vide-
licet teicio nouas mai , et lima x.
Eicbardus firmat. Fulco firmat. Gaufredus firmat. Poncius firmat.
Petrus firmat. Wilelmus firmat. Si quis igitur heredum noslrorum
vel cujuscunque persone bomo, mine vivens vel in futurum naseiiu-
rus, qui contra bujusmodi karlam donationis vel commutationis, quam
nos, ego scilicet Poncius et uxor mea Burgundia nomine, cedimus et
donamus, ire, agere , dissolvere vel qualicunque modo irrumpere ex
ea, vel de ea ullo modo alienare voluerit, per aliquod damnum vel
contrarietatem sancti Vîctoris , non valeat quod nisus fuerit adimplere
neque perficere, sed, bibens de fiala ire Dei, maledicalur maledictione
perbenni, et, nisi ad voluntalem abbatis vel monacborum sancti Vic-
toris emendans quod maie agere deliberavit penitenciain egerit, omîtes
excomunicationes maledictionuin que in veteri et in novo Testamento
scripte sunt decidentes super eum veniant, donatione supra scripte
eomulationis firma et stabili perpetuo jure permanente.
590.
Alia.
U35S. In nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Fulco1, et domnus
Poncius, Massiliensis episcopus, et Guilielmus et Gosfredus, omnes lu
nepotes mei, per consilium et voluntatem Adelradi et lïgonis^ ejus
■ Fulco, vicecomes Massiliœ.
SANCTI VICTOR1S. 581
fratris, qui sunt nostri castellani, pro animarum nostrarum remediô
proque animabus parentum nostrorum, donamus Deo et allari, quod
est in monaslerio Massiliensi consecratum in honore sanete Marie sem-
per virginis, Dei videlicet genitricis, pariterquë in honore sancti Vic-
toris, Cliristi martiris, quandam scilicet partem de noslro alode, cnm
terris cultis et incullis, cuin pratis, pascuis, garricis et campis, cum
casaliciis et casalibus, ortis et ortalibus et fluminibus, et cum ecclesiis
àtque edifieiis que ibi erunt. Est autem ipsa terra in ea parte comitatus
Forojuliensis que vocatur Fraxenetum , in territorio castri nomine
Grimaldi, in loco qui nuncupatur Questa. Terminatur autem ipsa
terra : ab oriente, rivo de Clareto; a meridie, via publica nsque in
riviun Frigidum; ab occidente , ipso rivo Frigido et rivo Raseacio; a
sëptentrione; terminatur monte qui dicitur Littirello. Cum ipsa terra
donamus similiter omnia oliveta que sunt in territorio * de supra nomi-
nato Grimaldo castello. Cuncta que in supràdictis terminis et infra
ijisos terminos eontinentur et erunt, ipsaque omnia territorii eastelli
Grimaldi oliveta ego jam dictus Fuleho et prenominati nepotes niei
donavinius, ad proprium alodium, prescripto altari sanete Marie et
saneti Yictoris, monasterii Massiliensis , et mônachis ejusdem loci ,
tam presenlibus quamque futuris, ut ipsi ea in perpetuum, sine ulla
contrapellatione et inquietudine , possideant , suamque inde volun-
tatem faciant. Arlolfus quoque de Cuculino donavit medietatem de
terra quam habeljat infra ipsos terminos. Si quis autem minorare vel
decurtare hanc donationem presumpserit , non vendicare valeat quod
voluit; sed cogatur jam dictis mônachis solvere xx libras auri puris-
simi. Ego autem sepe nominatus Fulco et jam dicti nepotes mei hanc
donationis cartam fieri precipimus.
Facta est autem anno ab incarnatione Domini millesimo lviii, indi-
tione xi, epacta xxm.
Poncius episcopus firmavit. Fulco, avunculus ejus, firmavit. Wilel-
mus firmavit. Fuleho, filius ejus, firmavit. Ingmlranbus firmavit.
(•unterius firmavit.
582 CHARTULAKIUM
591.
Carta de la Sala de Fraxinito.
1055. In sancte et individue Trinitatis nomine. Ego Petrus ', Wilelmi
eondarn vicecomitis Massiliensis filins, et mater mea domna Stepbana,
et uxor mea, nomine Theucia, cogitantes de divini judicii timoré, pai'i-
terque de pecçaminum nostrorum magnitudine ac nihilhominus de
eterne vite premio, decrevimus, una pro animarum nostrorum paren-
tum, iramo et pro redemptione animarum nostrarum, maximeque
pro redemptione karissimi fratris mei Bertranni, dare Domino Deo et
sancte Dei genitrici semperque virgini Marie, sanctorumque martirum
Massiliensium, Victoris videlicet sociorumque ejus, patrociniis, aliquid
de alode nostro; quod ita et facimus. Donamus igitur, pia mente ac
libente volunlate, pro nobis jam dictis et eodem karissimo nostro Ber-
tranno, quatinus omnipotens et misericors Deus, interventu sancte
Dei genitricis sanctorumque martirum supradictorum , dignelur pro-
piciari nobis ac clementer propiciando dignetur indulgere eidem su-
pradicto Bertranno, in comitatu Forojuliensi, in terrilorio Fraxeneto,
ecclesiam sancte Dei genitricis Marie et sancti Johannis, que est infun-
data in loco qui vocatur antiquitus ad Salam Gontranni , cum omni
i|)SO quartone, qui nobis jure successit bereditario ex patris nostri
Wilelmi, jamdicli, vicecomitis Massilie, recto dono juxtaque bereditate.
Unde , sicut supradictum est, donamus, cedimus sancto Victori et
mon acbis ejus, lam presentibus quamque futuris, perbenniter, pre-
dictam ecclesiam sancte Marie et sancti Jobannis, et omnem quartam
parlem territorii ejusdem ville, que olim fuit videlicet Sale Gontranni,
et in terminio castri quod vocatur Cucullinus totum quod nos ibi circa,
longe vel prope , babemus vel babere debemus, totumque quod bomo
vel bomines , femina vel femine, babent vel tenent per nos, vel pro-
clamant pro nostro et fratri nostri Bertranni qualicumque dono; totum
danms sancto Victori et monachis ejus, sicut supradictum est, ad
proprium alodem, sine ullo malo ingenio, sine ulloque retentaculo.
' Pttrus dictus Saumada.
SANCTI VICTOR1S. 583
Nempe constat hee rationalis et legalis donatio in terris oultis et in-
cultis, in pratis, in pascùis, in aquis aquarum et in deciirsibus earum,
in silvis et in garriciis, in vineis, in arboribus pomiferis et iupomife-
ris, et in ferarum besliarum venationibus et in omnibus omnino cen-
sibus. Quqcirca, si nos bactenus, aul ullus beredibus nostris, aut ulla
qualiscnnque snbrogata persona, qualieumque ingenio, temptaverit
inrumpere banc donationem nostram, non valeat vendieare quod re-
petierit, verum coniponat in vinculo ami optimi libras l; insuper bec
donatio in secula seculormn maneat stabilis et firma.
Facta est autem bec donatio bujus descriptionis anno millesimo
incarnation is lv nostri Salvatoris, inditione vu.
Ego supradictus Petrus et mater mea et uxor mea supradicte banc
donationem fecimus et firmavimus , et testibus firmare rogavimus.
Signum Guitberti de Luco. Signum Carbonelli. Signum Lamberti.
Signum Ugonis. Leodegarius de Lambisco. Hermundus de Roseto.
Bermundus de Rosans. Rostagnus. Rostagnus de Monte Lupario.
Lambertus de Mola. Johannes monacbus scripsit.
592.
Caria de ecclcsia sancti Poncii de Fraxanedo.
Heu ! bonitas Dei omnipotentis, cuncta imma et ardua regens, cum '03S.
intueretur protoplastum virulentissimis suasionibus celidri vulnera-
tum , jussionibus obedientie ligni vetiti violatum , cujus dominatum
disposuerat super amoenissimum pratum, taie consilium cum sua pie-
tate est actum, ut redimeret id quod a se sciebat fore patratum. Igitur
bumiliavit se majestas Deitatis , cui inest conexio individue Trinitatis
inviolabilisque simplicitas unitatis, que est principium omnis bonitatis,
et suffragium tocius necessitatis * alque augmentum unius fidei, spei M34.
et caritatis. Descendons de sinu patris, ingressus est in uterum virginis
matris, accipiens corruptionem nostre bumanitatis ut solveret vincula
tocius pravitatis, îhdicens nobis de mamona iniquitatis adipisci posse
in polo tabernacula eternitatis. Sed olim quam induerel tegumen nostre
mortalitatis, ici ipsùYn ammonuit nos, per verbum propbetalem, quod
584 CHARTULARIUM
ingrederennu in celis jaimam eternalem per clemosinam datain non
habentibns temporalem, et declmaremus domum infernalem, quam
iniqni seraper liabent ibidem memorialem , quia eeu nimbus suffocat
ardenlem piram, sic belemosina Dei omnipotentis iram, quam opta-
raus evadere per genilricis Dei Mariam. Quapropter, nos Wilelmus
atque Fulco1 fràtres, una cum Odila et Stephana, uxoribus nostris,
(juatinus possimus evadere adilum mords et ulere servitio Dei fortis,
quod instigat nobis subripere antiquus hostis, bis et bujusmodi ratio-
nibus intenti, damus, pro redemptione animarum nostrarum filiorum-
que nostrorum, Deo omnipotenti éjùsque raartiri Victori, sibi confî-
tenti, ac cetui monachoium ibidem consistent!*, aliquid ex alode
nostro, ex jure patris nobis advenienti, boc est ecclesiam sancti Pontti
in Fragneto, mari adhèrent!, cum omnibus terris in circuilu adheren-
tibus sibi, cultis et incultis, pratis, pascuis, silvis, garricis, sicut ter-
mini subternexi demonstrabunt. Ejus namque termini ita hahentur,
quos nullatenus a quolibet precipimus violentnr : ab oriente, usque
ad Tamariz; a meridie, litus maris; ab occidente, sicut torrens descen-
dit in aqua putida et sicut aqua pulida descendit usque in mare ; a
septenlrione , roca de Miramars et crepido istius montis usque in Ta-
mariz dependens , et sicut aqua pluvialis descendit usque in mare.
Hec ecclesia in comitatu Forojuliense babetur, et sicut2 litus maris Tore
conslructa ab iterantibus intuetur. Sane si quîspiam parentum nostm-
rum aut hominum exlerorum (<juod absit) inrumpeie nisus fuerit hoc
munus martirum sanctorum, id est Victoris ejusque sociorum, quod
tradimus in manibus monachorum , ut interveniant pro nobis judiceni
universorum, quem credimus regnare absque meta seculi seculorum ,
in ergastulo carceris nexis ferreis vinculatus pondus decem librarum
auri optimi solvat coactus, debinc a cunctis sit in derisu factus, et in
baratro cum Juda traditore, variis crucialibus multatus, et cum Caipha
associatus, et cum Datan et Abiron omnibus poenis accumulatus, et
rursum in flammis inextinguibilibus anima illius urat, quia Lucifer,
1 Guillelniiis. II <t Fulco, vicicomites Mas- * Pro secut.
silienseSi
SANCTI VICTORIS. 585
ejus minister, de talibus non curât, et, quod pejus est, iram Dei om-
nipotentis et omnium sanctorum ejus incurrat.
Hec seriptio anno millesimo xxxv incarnationis Domini est facta,
régnante Cona împeratore, et a nonnullis roborata, que sit sine evi
meta intacta.
Ego Vilelmus et Fulco, una cum uxoribus nostris, banc cartam fieri
jussimus, et testibus subter nexis firmare suasimus. Signum Vilelmi
et Fulconis. Poncius, episcopus Massiliensis, et fratres ejus firmave-
runt. Dodonus, filius Mateldi, firmavit. Rostagnus de Sistaro finnavil.
Wilelmus Runcarellus firmavit. Item Dodonus castellanus firmavit.
593.
Caria de Ramatuclla.
(Edidd. Ruffi, Hist. de Mars., I, 485; Guesnay, VitaS. Cass., 576.)
In Dei omnipolentis nomine, inspirante ejus dulcissima gracia, Ego 1056.
Petrus ' et uxor mea ïeuca, et filii mei Wilelmus, Jaufredus, et alii
duo qui non sunt regenerati ex aqua et Spiritu Sancto, providenles
futuri judicii discussionem et Domini nostri fidelissimam promissio-
nem, etc. Pro remedio animarum noslrarum, donamus atque vindi-
camus aliquid de alode nostro Domino Deo et sancti Andrée, monas-
terii sancti Victoris, martiris Massiliensis, et domno abbato D.2, et
totam congregationem , donamus ipsas vineas, tam presentibus quam
et futuris. El est ipse alodis in comitatu Forojuliensi, in territorio vel
castri quod vocitant Ramatuella. Domnus abbas D. et totam congre-
gationem, et Poncius Guodinus, prior sancta Maria, et alii monachi
mandamus, propter obedienciam. Frater Poncius de Muro propter
istas vineas dédit a domno Petio Saumata et mulier sua Teuca unam
vaccam et unum cabfocum. Sunt de vineis quartairadas ni. Una semo-
diata fuit de beneficio Jobanne Gastallo. El sunt cônsortes : de uno
l'ronte, infantes Duranna; de alio fronte, id ipsum subtus; de alio
fronte, rivuli; de alio fronte, Adalberto Merlo. Alia quartarada* fuit >°-
' Petrus Saumada. * Petrus tune prteerat Massiliensi monaste-
rio.
I. 74
586 CHARTULAR1UM
bénéficie» Poncius Trespas , et est solida in garricis1. Habet consortes
Sancti Andrée. Sane si aliquis ex nobis donationibus ant alia aliqua
persona contra banc donationem aliquid agere voluerit vel eam in-
rumpere temptaverit, inprimis maledictus et excoaianicatus sit. Ego
Petrus et uxor mea Teuca banc cartam scribere fecimus et manus
nostre firma venait.
c
Facta donatio bec elemosinaria anno incarnationis dominice mil-
c
lesimoLvi, inditione vu.
594.
Carta de Ysmidone.
Saec. XI. In Dei nomine. Ego Ismido, propter vite eterne premiam et anime
mee remedium, facio banc donationem omnipotenti Deo et sancto
Victori martiri, ac monacbis ibidem babitantibas, tam presentibns
qaam et fataris, id est de ano manso et de sao claaso de vinea, qae
dédit Ysmido, ad propriam alodem, omnem totam ex integro de ipso
manso dono ad sanctam Victorein; qaeqae rigaa vel irrigaa, pascua
et uberrima, déserta sive excolta, qae ad ipsam mansam pertinencia
saut, de bis qae diximns teneant et possideant monacbi sapradicti
marliris sancti Victoris, sine alla interpellatione. Et est ipse mansas in
comitata Forojnliense, in villa qi'e nominant Ramatnella, quem ex-
colit bomo qaem nominant Martinam Feram. Sane si quis contra
banc donationem aliquid agere volaerit , non prevaleat, sed componat
in vincalis reddere auri optiaii libras xv ; insaper iram incurrat omni-
potentis Dei, et maledictionem cam Jada Scariotben in inferno infe-
riori percipiat, et insaper maledictionem qaam Psalmista pronanciat,
dicens : « Omnes principes eoram qai dixerant bereditatem possidea-
mas sanctaarium Dei , Deas mens , pone illos at rotbam et sicat sti-
pulant ante faciem venti, sicat ignis qai comburit silvam, et sicut
flamma combinat montes, ita persequeris illos in tempestate taa2, »
accipiat ; et carta ista permaneat firma.
Ego Ysmido mana mea firmo et firmare rogavi. Ysmido nrmavit.
1 Jamsup., n. 53, -vineae semodiatam imam 4 Ps., LXXXII, 13.
(luabus quartalratis constaiitem vidimus.
SANCTI V1CT0RIS. 587
595.
Carta sancti Torpetis.
Constat antiquitus legali dispositione sanclitum anleriorumque in- 1056.
dustria patrum legali jure decretum, ut, si quispiam suas res voluerit
alicui dare, vel commutare aut vendere, per deseriptionis paginant id
studeat agere, qualiter ipse res stabiles et inconvulse valeant perhen-
uiter permanere. Non solum enira hujuscemodi deseriptionis tabula
viventibus et aequirentibus aliorum possessiones beredum est profu-
tura, verum eciam , futuris longoque posl tempore succedentibus,
ad eognitionem talium possessionum et ad lutionem earum contra
adversantes valde idonea. Quapropter, ego Fulco, vicecomes Massi-
liensis, et uxor mea Odila, pro animabus nostris et parentum nos-
troriun, donamus Domino Deo sancteque Marie, Dei genitricis, altari
quod est consecratum in cripta sancti Victoris Massiliensis monasterii,
et eideni sancto Victori martiri sociisque ejus, ac monacbis ibidem
manentibus , tam presentibus quanqne futuris, scilicet ecclesiam sancti
Torpetis martiris, que est sita in comitatu Forojuliense , in territorio
quod vocatur Fraxinito, juxta mare, et totum quod babemus vel ba-
bere debemus in territorio et in terminio ejusdem sancti Torpetis
usque ad mare; et ipsum mare simditer donamus cum omnibus que
ibi babemus , sicut ripa ejusdem Sancti Torpetis vadit et homo in
pelagus navigare potest, ad proprium alodeni. Terminatur siquidem
ipsa terra et ipse alodis : ab orientali parte , a loco qui vocatur Lando-
narias, qui situs est in ripa maris, et pergil per média caeumina mon-
cium, sicut aqua vergit et dividit terram, et terminât terminos de
Ramatuella, et ferit per antiquum murum qui est intra Gualdixart et
Pampalonam, et usque in Garonnam decurrenlcm usque in mare; ab
occidentali parte, et dividit banc terrain Sancti Torpetis et castri Bor-
riani; ab aquilonali parte, babet terminum ipsum mare. Hec omnia
supradicta et quecumque conlinentur infra prescriptos terminos et in
ipsis lerminis, videlicet terris cultis et ineultis, pratis, pascuis, silvis,
garricis, cum suis venationibus, suisque piscationibus, aquis, aquarum-
588 CHARTULARIUM
que decursibus , cum ipsis portis et salinis, omnia in omnibus quicquid
liabemus vel babere debemus, vel homines per nos, totum ab integro
donamus jam nominalo altari sancte Marie, Massiliensis cœnobii ,
sanctoque Vietori, ejusdem loci, et monacbis ibidem manentibus atque
mansuris. Donamus insuper eisdem sanctis jam sepe nominatis et ser-
vitoribus eorum, tam presentibus quanque futuris, in perpetuum,
cum supradictis rébus, ad legalem et proprium alodem, ut ab bodierno
die et deincebs ij)si babeant et possideant, sine ulla contrapellatione
et cum omni pace et quietudine. Hanc cartulam donalionis fieri pre-
f° 135. cepimus et manibus nostris firmavimus, * aliosque firmare rogavimus.
Si quis autem ex nobis aut ulla aliqua persona venerit aut insurrexerit
ad inrumpendum bec, non valeat vendicarequodpresumpserit, verum
iram Dei omnipotentis incu.rat, et cum maledictis omnibus niale-
dictionibus maledicatur, nisi poenisus fuerit; insuper componai in
vinculo eidem sancte Marie et sancto Vietori, servitoribusque eorum ,
monacbis scilicet, optimi auri libras centum.
Facta est autem bec donatio atque descriptio anno millesimo
dominice incarnationis lvi, indicione ym, régnante Heinrico rege; cum
litteris scriptis super xn lineam féliciter.
Domnus Fulco \icecomes et Odila, uxor ejus , dederunt et firma-
verunt. Poncius, episcopus Massiliensis, firmavit. Wuilelmus ' et filii
ejus Fulco et alii firmaverunt. Josfredus , frater Wuilelmi, firmavit.
Rostagnusde Cateneto firmavit. Ranulfus tle Senatio firmavit. Autran-
nus firmavit. Aicardus firmavit. Stepbanus canonicus firmavit. Josfre-
dus Peletus et uxor sua, et frater suus Fulco, et mater eorum Austria.
firmaverunt. Rertrannus et Iterius, frater suus, firmaverunt. Rostagnus
Constancius firmavit. Adalradus firmavit.
596.
Carta sancii Torpetis.
,035. Constat antiquitus légal i , elc. Quapropter , ego Poncius, Massi-
' Guillelmus Juvenis, frater Pontii episcopi, vlcccumes Missiliensis , una cum fratre Josfrodc»
infra nominato.
SANCTI VICTORIS. 589
liensis urbis episcopus, fratresque mei, domnus videlicet Guilielmus
et domnus Gosfredus', Aicelene quondam filii , donamus sancte
Marie, Dei genitricis, altari , quod est consecratum in ecclesia sancti
Victoris, Christi martiris, et eidcm sancto Victori martiri, sociisque
ejus, ac monachis ibidem manenlibus, tam presentibus quamque fu-
turis, in eternum, pro remedio animarum nostrarum nostrorumque
parentum, scilicet ecclesiam sancti Torpetis martiris, que est sita in
comitatu Forojuliensi , in lerritorio quod vocalur Fraxinito, ju\ta mare,
et totum quodbabemus vel habere debemus in terrilorio et in termino
ejusdem sancti Torpetis usque ad mare, et ipsum mare. Ipsum quoque
quod domnus Fulco, nostcr avunculus, ibi babet, donamus similiter, in
sua vita et post suam mortem, ad proprium alodem. Terminatur siqui-
dem ipsa terra et ipse alodus : al) orientali parte, a loco qui vocalur
Landonarias, qui situs est in ripa maris, et pergit per média cacumina
moncium, sicut aqua vergit et dividit terrain, et terminal terminos de
Ramatuella, et feril per antiquum murum qui est inter Gualdixart el
Pampalonam , et usqvie in Garonnam decurrentem usque in mare , ab
occidenlali parle, et dividit banc terram sancti Torpetis et castri Bor-
riani: ab aquilonali parte terminum ipsum mare. Hec omnia supra-
dicta et queque continentur infra islos terminos et in ipsis tenninis,
videlicet terris cultis et incultis, etc., omnia in omnibus, quicquid
babemus vel habere debemus, nunc et in futurum, vel post obitum
avunculi nostri domni Fulconis, jam dicti vicecomitis, totum ab in-
tegro donamus jam nominato altari sancte Marie, Massiliensis cœnobii ,
sanctoque Victori martiri ejusdem cœnobii, et monacbis ibidem ma-
nentibus, tam presentibus quanque futuris, in eternum, sicut supra-
dictum esl, ad legalem et proprium alodem, etc.
Facta est aulem bec donatio atque discriptio anno millesimo do-
minice incarnationis l°\°, indicione. . ., anno. . .2, régnante Hein-
rico rege.
Poncius, episcopus Massiliensis, firmavil. Gosfredus, frater ejus, fir-
mavit. Wilielmus, episcopus Tolonensis, firmavit. Domnus \\ ilielmus ',
' Guillelmus Juvtnis t't Gaufredus, poste;» 2 Numeri iil'suiil
vicecomites Massilis. 5 Guillelmus III
1055.
590 CHARTllLARIUM
vicecomes Massilie, dédit et firmavit, et alios firmare fecit. Fulco
fîlius ejus, firmavit. Domnus Fulco1 vicecomes firmavit. Rostagnus de
Cateneto firmavit. Ranulfus de Senatio firmavit. Autrannus firmavit.
Ugo Malcavalca firmavit. Adalradus firmavit. Aicardus firmavit.
597.
v°- Charta qua Petrus, Guillelmi quondam vicecomitis filins, Theucia, uxor ejus, Guil-
lelmusque, filius eorum, quidquid juris in ecclesia sancti Torpetis habebant vel post
obi t um avunculi sui, Fulconis vicecomitis, habituri erant, concedente Stephana,
matre dicti Pétri, monasterio sancti Victorîs dimittunt; acceptis in recompensatio-
nem a monacbis solidis ce, scilicet duobus optimis equis valentibus centum et no-
naginta solidos, atque decem solidis in denariis mimmorum.
Facta est autem bec donatio alque discriptio amio millesimo do-
miniee incarnationis l°v°, inditione vu , anno s ... régnante Henrico
rege.
Signum Pétri donatoris, et uxoris ejns Tbencie, et filii ejus Wilelmi,
qui hanc donationem fecerunt et propriis manibus firmaverunt, et
testes firmare rogaverunl. Signum Guitberti de Luco. Signum Lam-
berti de Melna. Signum Leodgario. Signum Bermundus. Signum Ros-
tagnus de Lupario, Bermundus de Rosans, Rostagnus de Massilia,
Lambertus de Mola. Adalradus firmavit. Aicardus firmavit.
598.
Carta de Ugone Blavia.
Ajjril. 970. Dilecto atque amabile nobis, Ugone Blavia. Ego, in Dei nomine,
Wilelmus3, cornes Provincie, et conjux mea Arsinna*, cessores atque
donatores , una pro bono amore et benevolencie vestre , que circa vos
liabemus, et qnod semper bene bumiliter nobis servistis , propterea,
cedimus vel donamus vobis aliquid de proprietate mea , Wilelmo
abvenit, in comitatu Forojuliense, in loco denominato Ravanerias,
et ultra rivulo Martino, et desta ultra usque in Lamaura, imam œe-
' Fulco, fralcr Guillelmi II. ' Guillelmus I.
2 Numerus abest. * Arsinda, prima Guillelmi uxor.
SANCTI V1CT0R1S. 591
dietatem tibi donamus, de fundum possessionis, de vestilnm et de
hermo , et in antea de quantum vestitum erit unam medielatem
habeas; illa que ego debeo babere; et Bonaldus débet ipsa terra
vestire et edificare. Et, in comitatu Sisterico, in villa Marzosco , do-
namus vobis quantum nobis pax obvenit; et, in villa Fonte Jana ,
donamus vobis quantum nobis pax obvenit; eo actenus tenore
ipsas duas villas Marzosco et villa Fonte Jana, quandiu Gualterius
vixerit, teneat et possideat usum et fructum; post obitum vero , ipse
Ugo recipiat vel beres su! , de fundum possessionis; hoc sunt vineis,
terris cultis et incultis, casariciis, ortis, oglatis, pratis, pascuis, silvis,
garricis, pomiferis vel impomiferis, aquis aquarum vel decursibus
earum ; et faciatis de predicta donatione quicquid facere aut * vindicare f- 130.
volueritis, habendi, vendendi, dandi vel comutandi, veslrisque bere-
dibus derelinquendi , in Dei nomine, babeatis integram licenciam et
potestatem. Sane si quis, nos aut heredes nostri vel ullus bomo,
contra donationem istam ire, agere vel inquietare voluerit, non valeat
vendicare quod repetit, sed eomponat in vinculo auri optimi libras n,
et in antea donatio ista fuma et stabilis permaneat omnique tempore,
cum stipulatione interposita pro omni firmitate subnexa.
Facta donatio ista in Arelate civitate, publiée, in mense aprelis,
anno xxxm régnante Conrado1 rege.
Signum domnus Wilelmus commes, et uxor sua Arsinna, qui banc
cartula scribere et firmare rogaverunt, manus illorum firma. Signum
domnus Rotbaldus2 commes, voluit et eonsensit et firmavit. Signum
Dodonus firmavit. Signum Aicardus firmavit. Signum Amalricus fir-
mavit. Signum Poncius firmavit. Signum Raimberlus firmavit. Signum
Wilelmus firmavit. Signum Daidonatus firmavit.
Et ego Ugo, cognomento Blavia, hanc donationem, sicut senior
meus Guilelmus et domna mea Arsinna mihi donaverunt , ila et ego
dono domno meo sancto Victori martiri et ejus congregationi, in pei-
petuum babendam.
1 Conradus Pacificus, rex Artlatensis. J Rotbaldus, frater Guilleliiii I.
592 CHARTULAR1UM
599.
De Mala Veila.
2febr. 1030. Auctoritas etenim jubet ecclesiastica et sic le.v consistit romana, etc.
Quapropter, ego Guozcelmus, permitlendi gracia Dei , episcopus
Forojuliense , dono ad monasterium sancti Victoris Massiliense , et a
domno abbato , nomine Isarno , et a monachis , tam présentas quam
adfuturis, ecclesia que nominant sancto Martino, in comitatu Foro-
juliense, in valleAviniolense, in monte que nominant Mala Veila, cnin
territorio que ibi pertinet, que mibi advenit.
Similiter ego Guilelmus Jaucerannus , et uxor mea Fides , et filii
mei que babeo et habere cupio, donamus a sancto Viclore, in ij>so
loco , quantum habuimus.
Similiter ego Lambertus, et uxor mea nomine Austrus, et filii
noslri Fulco et Yilielmus et Ugo , donamus quantum babemus in ipso
loco, terris cultis -vel incultis, cura arboribus pomiferis \el impomi-
feris, in aquis aquarum vel decursibus earum. De oriente, terminum
colla aclusa inlrante Malaucba ; de occidente, colla de pogio Bosone;
contra meridie, usque in mare; de orientalis1, clusa de Verneda,
sursum per pogio, usque in Pennas : lermini verosuntbec. Quantum
infra scriptis terminibus concluditur, totum et ab integrum donamus
nos ipsi donatores suprascripti. Sane si quis , nos donatores aut ullus
homo de propinquis parentibus nostris, ire, agere vel itmimpere vo-
luerit, non valeat vindicare quod reppetit, sed componat in vinculo
tantum et alium tantum, et postea donatio ista finna et stabilis per-
maneat omnique tempore, cura stipulatione interposita pro omni fir-
milate subnexa.
Facta donatio ista un nouas februari, anno millesimo xxx, indicione
octava , régnante Deo noslro qui celi sedet solio.
Signum Gotcelmus episcopus et Wilelmus Jaucerannus e Lam-
bertus, qui banc donatio ista scribere fecerunt, manus suas firma-
verunt. Signum Martinus presbiter fîrmavit. Signum Ugo et Alde-
• Fort, corrig., dt septentrione.
SANCTl VICTORIS. 593
bertus, filius episcopus, firmaverunt. Signum Durandus Guisadus. Sii;-
num Adalardus firmavit. Signum Teulbaldus firmavit. Signum Petrus
Pombarus firmavit. Aldebertus Paliolus firmavit. Heldebertus Pontifex.
Wido firmavit. Rostagnus firmavit. Rotblannus firmavit. Wilelmus et
Pontius firmaverunt. Jobannes firmavit. Lambertus firmavit. Amatus
firmavit. Comparatus presbiter scripsit et firmavit.
600.
Carta Bertranni, episcopi Forojuliensis.
In Christi nomine. Nolum sit omnibus sancte ecclesie filiis, tam 1083-
presentibus quant et fuluris, quod ego Bertrannus, Forojuliensis eccle-
sie pontifex, curii ejusdem ecclesie clericis, post multas querimonias
abbatum et monachorum Massiliensium, quas sepius de ecclesiis sancte
Marie de Pignas et sancte Marie que dicitur Deaurata et sancte Marie
de Barjolis, que juris ecclesie Massiliensis erant, fecerunt, reddo, dono
atque concedo lias predictas Deo et sancte Marie et sancto Viclori et
monacbis Massiliensibus, cum omnibus ecclesiis, rébus atque posses-
sionibus, ad easdem ecclesias vel ad clericos actenus inibi commo-
rantes pertinentibus. Similiter reddo, dono atque concedo ecclesiam
sancte Marie de Speluca et ceteras ecclesias, que sunt in valle que
dicitur Carceris. Hec onmia, quia cognovimus jure et racionabiliter
ad Massiliensem ecclesiam pertinere, et supradictas ecclesias ab inre-
ligiosis clericis seculariter detineri, statuentes ad bonorem Dei religio-
nem ibi statuere, omnipotenti Deo et sancte Marie et sancto Victori
marliri et monasterio Massiliensi et abbati Ricardo et monacbis,
tam presentibus quam et fuluris, in predicto monasterio commanen-
tibus, reddo, dono atque concedo, ut ipsi in perpetuum babeant, te-
neant et possideant. Si quis vero contra donationem istam , quam
consilio clericorum noslrorum fecimus, venire temptaverit, non valeat
implere quod cupierit, sed insuper, nisi ammonitus resipuerit , iram
omnipotentis Dei incurrat, et a gremio sancte matris ecclesie separatus
anatema * fiât. v.
I- 75
594 CHARTULARIUM
Facta carta hujus donationis anno ab incarnatione Domini millé-
sime» lxxx0 v°, inditione vin.
Ego Bertrannus episcopus hanc cartam fieri jussi, et hoc donum in
manu prescripti Massiliensis abbatis manu propria firmavi, presentibus
et laudantibus valentioribus clericis meis , "videlicet Amalrico, pre-
posito sedis mee, et Bosone cannonico et Rotberto de Barjols.
601.
Caria Berengavii, episoopi Forojuliensis.
1099. [n nomiue sancte et individue ïrinitatis. Notum sit omnibus liomi-
nibus, tam futuris quam presentibus, quod ego Berengarius, gracia
Dei, ecclesie Forojuliensis episcopus, post mullas querimonias, quas
abbates et monachi Massiliensis monasterii sepius in antecessorum
nostrorum fuderunt auribus et nostris, pro illis honoribus et ecclesiis
quas in episcopio mihi commisso babebant et quas antiquitus adqui-
sierant, sed ab diversis personis et a diversis temporibus injuste perdi-
derant, eorum justis motus querimoniis, eas quas perdideraut ecclesias,
cum suis rébus omnibus et honoribus, ab integro eis reddidi, et quas
tenebant a quibuscumque personis, ut in perpetuum , cum bis quas a
me recuperabant , sine ulla contradictione cujuscumque persone lene-
rent , presenti carta firmavi. Reddidi enim eis ecclesiam sancte Marie de
Pignans et ecclesiam sancte Marie de Bargolis et omnes ecclesias quesunt
in valle Carceris, et ecclesiam sancte Marie que dicitur Deaurata, et
omnes ecclesias de Luco, et omnes ecclesias de Cabaza, et omnes eccle-
sias de Arcbs, excepta ecclesia sancte Cecilie, et ecclesiam de Grimald
et ecclesias de Cillanz. Has omnes ecclesias, quia cognovi juris esse
Massiliensis monasterii, cupiensmultumque desiderans in eisdem eccle-
siis Dei servitium fieri, reddo, dono atque concedo, cum consilio cleri-
corum meorum , omnipotenti Deo et sancte Marie et sancto Victori mar-
tiri, et monasterio Massiliensi, et abbati Richardo, et mouachis omnibus,
tam presentibus quam futuris, in predicto monasterio commanenti-
bus, cum omnibus ecclesiis ad easdem ecclesias pertineutibus, cum
earum decimis etprimiciis, cum sepulturis et offertoriis, cum omnibus
SAM/II VICTORIS. 595
rébus atque possessionibus suis, et cum omni dignitate sua, salva
tamen in omnibus episcopali reverentia, ut ipsi monachi in perpetuum
habeant, teneant et possideant, cuin omni])us ecclesiis et capellis in
earum terminis bedificatis et bedificandis. Dono eciam et concedo eis
quicquid babent et tenent et possident et adquirere poterint in epis-
copio meo. Si quis vero contra banc mee donationis cartam, quani,
cum consilio clericorum meoruni, fieri precipi, venire temptaverit,
non valeat implere quod maie cupierit, sed insuper, nisi ammonitus
resipuerit, iram omnipotentis Dei incurrat, et a gremio sancte matris
ecclesie segregatus anatbema fiât.
Facta est bec carta anno dominice incarnationis millesimo xc0vini.
c
Signum Raimundi prepositi. Signum Rainoardi canonici. Signum
Bermundi canonici. Signum Pétri Llotiredi canonici.
602.
Carta de Barjols.
Jbesu Christi Domini clementia inspirante et ejus benignissimo suf- 1021.
Iragio opitulante, Ego Arbertus et uxor mea nomine Adalgarda, ego
etiam Albinus et fratres mei, necne ego Pontius Aliassans filiusque
meus Isnardus et uxor ejus, una cum filiis nostris, de salute animarum
nostrarum solliciti et immanitalem nostrorum scelerum pertimescentes,
ut a pio Domino veniam peccaminum et ablutionem possimus conse-
qui criminum, facimus donationem omnipotenti Deo sanctique Vic-
toris martiris monasterio , aut proeul a Massilia fundato, et monacbis
ibidem Deo servientibus, ta m presentibus quam et futuris, locum vi-
delicet Barjols cognominatum, in bonore sancte Dei genitricis ac sancti
Jobannis seu aliorum sanctorum consecratum, in comitatu Foroju-
liensi terrilorioque caslelli quod dicitur Ponteves situm. Qui locus
babet lerminos buic cartule inserlos : ab oriente et meridie, aquam
que dicitur Ponteves; ab aquilone, sicut aqua decurrit usque ad bal-
main , et de balma transversim par montem usque in fluvium quem
nominant Beva , et sicut Beva descendit usque in supradictam aquam
que dicitur Ponteves. Igitur ego Arbertus et uxor mea Adalgarda lie-
596 CHARTLLARIUM
redesque nostri supradicti quicquid infra hos terminos esse videtur,
cutn campis, vineis, ortis, pratis, monlibus, silvis, arboribus, pascuis,
molendinis, aquis earumve decursibus, omnia omnino ex integro
donamus Deo ac sancto Vietori , martiri glorioso , et boc rogatu et
consensu domni abbatis Arcbinricbi1, qui bactenus possessor extitit
ejusdem loci. Si quis vero, nos aut aliquis nostrorum heredum, vel
quelibet persona banc donalionem violare temptaverit, non valeat,
sed cogatur solvere anri optimi libras lx, ac deinceps, etc.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxi, in-
ditione nu, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provintie.
Ego Arbertus et uxor mea Adalgarcla heredesque nostri banc dona-
tionem scribi rogavimus ac testibus firmare rogavimus, insuper etiam
manu propria firmavimus. Pontius, fdius Arberti, firmavit. Bertrannus
filius firmavit. Albinus firmavit. Fratres ejus firmaverunt. Pontius
Aliassau firmavit. Isnardus, filius ejus, et uxor ejus firmaverunt.
Isnardus firmavit. Uxor ejus firmavit. Attanulfus et Malchus firmave-
runt. Alius Attanulfus firmavit. Dodo firmavit. Natalis firmavit. Lu-
nensis firmavit. Raiambertus firmavit. Pontius presbiter firmavit. Ros-
tagnus monacbus scripsit, jubente domno abbate Ysarno.
p 137. 603.
C.iila de Aquina.
s Mai. 1038. Omnipotentem Deum cum ineffabili providentia suo velle liqueal
créasse cuncta , extat bomini datam ad possidendum terram simulque
subsistentia in ea vel ex ea. Quocirca ego Eldebertus, et uxor mea
Leotbguarda, et filii mei Pontius, Isnardus, Wilelmus, Rostagnus,
Helefantus, Gauciolenus, considérantes peccatorum nostrorum discus-
sionem in die judicii, et terrorem judicis formidantes, donamus ali-
quit de alode nostro in elemosinam omnipotenti Deo et sancti Victoris
martiris monasterio , prope Massiliam fundato , et abbatibus ac mona-
cbis, tain presentibus quam et futuris, ibidem Deo servientibus, pro
* Archinricus, abbas Montis Majoris.
SANCTI VICTOR1S. 597
redemptione animarum nostrarum et seniorum nostrorum , qui ipsum
alodem nobis dederunt. Et est ipse alodis in comilatu Regense, in
loco cpii vocatur Aquina sive Saleta. Ipsam villam totam cum terminis
suis, quantum hic ego liabeo vel alius per me, exceptis quinque man-
sibus, et de istis quinque mansibus, de du obus tasca et decimuni, et
de tribus qui rémanent totum decimum. Termini vero supradicte ville
hii sunt : ab oriente, sicut est via de guado Maurisco usque ad confi-
nium montis qui vocatur Viriz; ab occidente , fons qui vocatur Galu-
bio, et sicut est ipsum (lumen qui vocatur Verdunus usque ad supia-
dictum guadum. Igilur nos donatores donamus, sicut supra, dictant
villam cum omnibus que ad ipsam pertinent, jure perpetuo, tra-
dimus, transfundimus , ad omnia quecumque facere voluerint. Sane
si quis, nos aut heredes nostri vel alia opposita subrogata persona,
qui contra donationem istam ire, aliquit irrumpere et inquietare vo-
luerit, primitus iram omnipotenlis Dei sive omnium sanctorum incur-
rant , et cum Datban et Abiron vel cum Juda traditore participetur in
infernum et postea in vinculo quod inrumpere temptaverit componal
tan tu m et alium tantum , quantum ipsas res melioratas acquirere po-
tuerint.
Signum Heldebertus et uxore sua Leotbguarda et filiis Pontione,
Isnardo, AYilelnio, Rostagno, Helefante, Gaucioleno, qui banc carlani
donationis seribi jusserunt, et testes firmare rogaverunt, et manu pro-
pria ipsi firmaverunt.
Facta carta sive donatio bec m nonas mai, feria vi, anni Domini
millesimo xxxvm, indicionevi, régnante Cono imperatore.
Garantus firmavit. Boso firmavit. Airoardus firmavit. Isnardus fir-
mavit. Raimbaldus firmavit. Wiaburga firmavit et filius suus Petrus
firmavit. Rerardus firmavit. Wilelmus et uxore sua Elena firmaverunt.
Raimundus firmavit. Ponlius Arbertus firmavit. Tassilis firmavit. Ri-
colfus presbiter firmavit. Pontius Rotbbaldus, Pontius Pelatus firma-
verunt. Pontius Ramerius firmavit. Aldeberlus Aldemarus firniavit.
Petrus presbiter firmavit. Venerandus presbiter firmavit. Renaldus
monacbus scripsit, domno abbate Ysarno mandante.
598 CHARTILARIUM
604.
Carte de Aquina.
1021 — 1044. Conditor Deus omnium et rector subsistentium, honore sui nominis
et gloria decoris, conditis jam celestibus angeloruni agminibus, jam-
que eorum primo ab arce poli lapso , in in fera um dimerso , large
benignilatis pia provisione creans Adam ex limo terre , Evam ejus
latere fincxit, eamque illi juncxit, in Paradiso posuit. Qui, culpis
exigentibus , pulsi beatis sedibus , miserrime inde abjecti , in banc
terram projecti, multis pénis multati et mortibus addicti, banc vallem
lacrimarum subierunt exilium. Cui tamen Ade Creatoris clementia pro-
misit adfuturum Deum hominem verum ex Setb sancta projenie
nasciturum, virgine matre, qui hominem redimeret, scelus quoque
ablueret, totque homines daret celi régna concendere quot angelos
béate contingit remansise. Quique veniens Christus ut olim preconi-
zatus, a Johanne baptizatus, in terris conversatus, morti adjudicatus,
pro hominibus passus , suo sacro baptismate sanctaque passione fide-
lium ecclesiam, sua morte redemptam, ipsam sibi amicam et omnino
dilectam gaudens habere sponsam eandem sibi matrem dicit esse ac
fratrem. Is celum ascensurus , nobiscum permansurus , reliquit in
mandatis : « Hec mando vobis satis, ut invicem diligatis, ut dilexi vos
gratis. Alterutrum portate in summa karitate ; ut fratres vos amate.
Hanc vobis hic relinquo et perpetim comitto ; hanc dignam esse
vestem scitote nuptialem; banc quisque non indutus, ad nuptias in-
gressus, metuat atque paveat, mirante rege ad nupcias, quando mit-
titur foras, manibus conligetur, in tenebris mitatur, in inferno damp-
netur ploratione perpete ac dentium stridore. » Christi ergo amore
atque dilectione, ut mereamur ingredi aulam celestis regni atque socii
esse polorum régis mense, ego frater lsnardus, Massiliensis monachus,
obediens preceptis Ysarni, sancti patris, restauravi ecclesiam, fide-
lium consilio promptoque adjutorio , in loco sive villa que vocatur
Aiguina, vel nominatur Sala. Hanc vero cupientes et omnino volentes
Domino consecrari ejusque genitricis in onore Mari;e, celorum atque
SANCTI VICTORIS. 599
terre domine et regine, hoc literis firmamus et postera mandamus
quia bec est dilecta celestis régis sponsa. Huic quisque servierit et
libens frequentaverit, crebris (irationibus atque tordis gemitibus, sciai
se intraturum * ad nuptias beatas Cbristi, régis celorum, ac perpetini
raaiisuium cum cetibus sanctorum, amen.
Igiturego, in Dei nomme, Heldeberlus, mia cum filiis meis, qui
hune locuin monasterio sancti Victoris donavimus, huic sancte eccle-
sie, que est constructa in loco vel villa que dieitur Aquina, in die con-
sécrations ejusdem ecclesie, modiatas n de terra arabili, pro redemp-
tione anime mee vel parenlum meorum , mulieris ac filiorum , dono ,
ut monachi sancti Victoris, eodem loco manentes, omni tempore te-
neant, a presenti die et deinceps, absque ulla conlrarietate alicujus
persone hominum. Similiter, ego eciam, die quo supra, ego Isnardus
de Aquina facio donationem supradicte ecclesie vel monasterio quia-
que modiatas de terra arabili; ad locum vel in loco qui dieitur Mora-
ria 1111 modiatas, quintam vero modiatam ad Carumbum et ad Amiç-
dalarios, supra dicto tenore.
Et nos fratres Pondus atque Bermiindus, filii Accedlene, donamus
totum decimum de istas quinque modiatas, tenore supradicto. Simi-
liter quoque ego Accelena et filii mei Pontius atque Bermundus, eodem
die consecrationis, pro redemptione animarum nostrarum sive paren-
lum nostrorum , donamus unam modiatam de terra arabili , in loco
qui dieitur ad Peracetam. Ego eciam Ilisiars de Bul dono ecclesie
c c
supradicte, sive loco et monasterio sancti Victoris martiris, monasteiïi
Massiliensis , clausum vinee dono quem planto, in loco qui dieitur
Cataliosco, eodem tenore quo superiora sunt data, excepto quod
diebus vite mee retineo usus fructus, et post mortem meam accipiant
eum habitatores supradicti loci ; omnem vero decimum dono in pre-
senti de eadem vinea. Ego Raimundus, eodem die consecrationis, in
sponsalicium supradicte ecclesie, dono modiatam 1 de terra arabili,
que fuit de manso de Flavio, ad Crucem, juxta vineam de Holhbaldo,
eodem tenore quo et alia superius sunt data. Si quis vero hoc spon-
salicium inquielare presumpserit, omnibus Dei maledictionibus sub-
jaceat et in inferno sepultus, eternarum flamaruin perpétuas penas
600 CHARTLJLÀR1UM
luat, et in presenti coactus in vinculo decenas auri libras solvat, pre-
senti donatione inviolabiliter permanente.
Similiter, in alia restauratione , post combnstionem , Rostagnns,
Pondus, Alfantus dedernnt ipsius ecclesie sancte Mariae peciam i de
(erra, juxta vineam de Ponlio Mannasen.
Arduinus monaclms scripsit, preseriptis donatoribus rogantibus.
605.
Item alia.
Cire. 1090. Evtat carta scripta apud monasterium Massiliense, cpialiler béate
memorie domnus Ysarnus abbas' aeaptavit honorem Saleté, que est
in territorio castri qnod dicitur Aquina, de Aldeberto Sancli Georgii
et filiis ejus. Quam cartam, posl clarissimum ejns obitum, ipsius donini
Ysarni diversis altercationibus atque contentionibus, et infra determi-
nationes jam dicte carie, terrarum snbreptionibus, cum idem Adel-
bertus et filii ejus falsare niterentur, placitum constitutum est in eadem
Sala; quod babuit domnus Bernardus', ejusdem monasterii abbas, in
quo eciam afluerunt milites ipsius terre, domnus scilicet Wilelmus,
senior monasterii , cum uxore sua Elena, et nepos ejus Raimundus
et Pontins Arberti et Pontius Malfactus et Tassilo et Riculfus atque
Pontius Rotbbaldus cauonici, multique alii. In quo placito, in pre-
sentia dictorum militum, in manu jam dicti abbatis, sepe dictam
cartam, sicut scripta est et clericus eam légère potest, sine ullo reti-
nemento , insuper et terras atque vineas maie invasas atque defen-
sorium et molendinos dederunt, reddiderunt atque omnimodis firma-
verunt, et eciam asenarias et boarias et alberguarias, extra voluntate
monacborum , et omnes malos usos quos ibi apprebendebant , in pré-
senta domni abbatis suorumque monacborum et militum qui, sicut
diximus, ibi aderant, dereliquerunt , Aldebertus scilicet, Rostagnus
et Helefans, filii ejus; insuper et claustram atque mansionum ecclesie
sancti Jobannis, et onorem omnem ipsius ecclesie atque decimum,
1 Isarnus abbas 1021 — 1044. * Bernardus de Ruthenis, abbas 1040 —
1079.
SANCT1 VICTOÎUS. 601
sîcutVenerandus présbiter per Aldebertum et filiosejus abebal vel per
eos acaptaverat ; omnia in manu ipsius abbatis dederunt atque oninino
lirmaverunl, et, quia boc fecerunt, dédit domnus abba Aldeberto
l)oveni unum optimum, et Rostagno mulam optimam.
Similiter Pontius Aldebertus, in manu donmi abbatis Ricbardi',
firmavit; et dédit ei x solidos.
Ego Jlelefans precepi scribere Hujusmodi noticia literarum, ad co-
gnitionem presentium et futurorum, et facio donationem atque guir-
pitionem de claustro ecclesie saneti Johannis , atque de orlo et de
omni bonore sponsalieii ipsius ecclesie , in manus scilicet Rainoardi
atque Aicardi ; et, accipiens ab eis precium xn solidorum, quantum
ad me pertinet , dono , sicut dixi, sancte Marie et sancto Victori et mo
naebis ejus, ut babeant et possideant semper sine ulla mea inter-
pellatione cunctorumque viventium. Et quantum infra determinatio-
nibus karte , quam dedimus et fîrmavimus sancle Marie et sanclo
Victori, ego mibi retinere videbam vel horao per me, si dicere potue-
rint monacbi quod sanctus Victor vel sui melius babere debeant quam
ego , pro hoc ego eis relinquo.
60G.
Item alia.
Omnipotentem Deum cura ineffabili providentia suo velle liqueal 27 et 28 apr.
créasse cuncta , extat bomini dalam ad possidendum terrain simul- 1051.
que subsislencia in ea vel ex ea. Quocirca, ego Piainnmdus' episcopus
considero peccatis meis discussionem in die judicii, et terrorem
judicis l'ormido, dono sive vendo aliquit de alode meo * in belemo- i° 138.
sinam omnipolenti Deo , et sancto Jobanne Baptista et sancto Petro
aposlolo (et in bonore eorum sunt altarii fundati in villa qui vocatur
Aquina sive Saleta), et ad domnum \ enerandum sacerdolem et ad suis
clericis, tant presentibus quam et fuluris, ibidem Deo servientibus,
1 Ricai-ilus cardinalis. auctorïbus Gall. christ., qui tain, u argumenta
2 D. Estiennot conjecit hune Kaiininiduni minus probabilia in conirariuin attulèrunt.
ecclesise Regensi piœfuisse. Haud ita visum est
I. 7G
602 CHARTULAR1UM
pro redemptione animç mee, et pro pâtre meo ac matre, fratribus sive
sororibus raeis, et avuuculo meo domno Wilelmo, et seniore meo
comité, qui ipsum alodem mibi dédit; item, ipse alodus ipsius niau-
sus, de domno Venerando presbitero, in castro que nominant Monas-
terio, ut nullum servicium exinde faciat ipse Venerandus presbiter
et clerici ejus, tam presenti quam et futuri, atque filii ejus, id est Isnar-
dus , Petrus atque nepus suus Petrus , nisi ingratis eorum animis.
Igitur ego domnus Raimundus episcopus donator dono supradictum
mansum cum omnibus que ad ipsum pertinent, id est in vineis et
pratis, garucis et aratis, in planis et in montibus, in rivulis et fontibus
etmolinis, arboribus pomiferis et inpomiferis, quantum bic scriptum
est et scriptum erit. Sane si quis, ego aut beredes mei vel alia oppo-
sita subrogata persona, qui contra donatione ista ire, aliquit inrum-
pere vel inquietare voluerit, primitus iram omnipotentis Dei, et sancto
Jobanne Baptisla et sancto Petro apostolo sive omnium sanctorum
incurrat, et cum Dathan et Abiron vel cum Juda traditore participetur
in infernum, et postea vinculo quod inrumpere temptaverit componat
tantum et alium tantum , quantum ipsas res melioratas adquirere
potuerit.
Signum domnus Raimundus episcopus, qui banc cartam donationis
scribi jussit et testes firmare rogavit, manu propria ipse firmavit.
Facta karta ista v kalendas mai et donatio bec mi kalendas ipsius
mensis, in die dominico, anno Domini millesimo li, indicione mi et
luna iriix, régnante Cbristo Domino qui celi sedet solio '.
Iste donator atque firmatores, laudatores vel amatores donationem
istam, sint benedicti et absoluti de peccatis eorum, de Deuni omnipo-
tentem, qui de semetipso dixit : « Ego sum A et n, primus et novissi-
mus, inicium et finis2; » et de sancto Jobanne Babtista et de sancto
Petro apostolo, ad quorum donatio facta est, et de omnibus sanctis
vel sanctas Dei, et babeant partem in psalmis et in sacrificiis, in jeju-
niis, in vigiliis, in orationibus, in elemosinis atque in operibus bonis,
que in eodem loco facte sunt aut facturi erunt, amen.
1 Id est auarta décima. s Apoc, XXII, 13.
SANCTI VICTORIS. 003
Gofredus ' cornes firmat. Ermens firmat. Ugo Tenctus firmat. Alde-
bertus Férus firmat. Willelmus firmat. Aldegerius Dalen firmat. Evi-
dus de Laurata firmat. Tassil us, filius Terdel, firmat. Pondus Géra
firmat.
607.
Alia.
Yuetoritas etenim jubet ecclesiastica et le\ consistit romana , ut April. 1043.
quicumque rem suam in qualicumque potestate transfundere voluerit,
per paginam testamenti eam infundat, ut prolixis temporibus et quieta
solula permaneat. Quapropter, ego Uainuindus2 episcopus, auctorita-
tem secutus, tibi dono, fidèle meuni, nomine Venranno presbitero, pro
amore et dulcedine vel benevolentie tue que circa te babeo, et pro
tuiim servitium que tu milii bene fecisti et in antea cupis facere, et
ideo per volumptatem Dei seu parentum nostrorum, pro ipso amore,
dono tibi aliquit de hereditate mea, qui mihi legibus obvenit, tuo maso,
ad alodem, cum campis et vineis, cum ortis et molinis, cum ermo et
culto. Et est iste masus in comitatu Regense, in caslrum que nommant
Monasteri. Et in ipso manso, quantum pertinet et in antea pertinere
débet, totum et ab integrum tibi dono, cum omnibus apendiciis ejus;
et facias tu quicquid facere voluerit, id esthabendi, vendendi, cedendi,
dandi, comutandi tuisque beredibus derelinque[ndi]. Sane si quis, ego
aut ullus bomo de eredibus meis, qui contra banc cartulam dona-
toris ire, inquietare vel inrumpere voluerit, non valeat exvindicare
quod repetit, sed componat tibi in vinculo de auro puro libras ini, et
postea donationis iste firma et stabilis permaneat omnique tempore,
cum stipulatione interposila quoque pro omni firmitate subnexa.
Facta cartula donationis iste in mense aprilis, anno ab incarnatione
Domini nostri Jhesu Cbristi millesimo XL m.
Raimundus episcopus, qui banc donationem fieri et testes fir-
mare rogavit, manu sua firma[vit]. Signum Teutbaldus. Signumïautfre-
dus. Gofridus testis. Ysnardus testis. Alius Teutbaldus testis. Ingui-
1 Gaiifredus I, cornes Provinciœ. » Idem ([ni supra, p.
601.
604 CHARTULARIUM
bertus testis. Beringarius presbiter testis. Ricolfus testis. Vincentius
presbiter testis. Petrus presbiter testis.
608.
Alia.
April. J053. Auctoritas jubet ecclesiastica , et lex precipit romana, etc. Qua-
propter ego Gozfredus et Isoardus et Wilehnus et uxor raea Aitrudis
donamus aliquid de terra nostra, ad opus vineam, in helemosinam
omnipotenti Deo et sancto Jobanne Baptista de Aquina, pro redenip-
tione animarum nostrarum sive parentum nostrorum, ut Deus omni-
potens eripiat animas nostra de pena inferni et de potestate diaboli.
Et est ipsa terra in loco qui vocatur Fraixineda ; et faciant ipsi clerici ,
qui ecclesiam sancti Jobannis regunt, quicquid facere voluerint. Ego
Gosfredus et uxor mea Aitrudis et filii mei donamus totum decimum
v». nostrum de alode nostro, in terri torio de Aquina, * de nobis et de
hommes nostros, ad ipsam ecclesiam sancti Jobannis, pro redemptione
animarum nostrarum et de parentibus nostris. Sane si quis, nos aud
heredes nostri, qui contra donationem istam ire, inquietare vel in-
rumpere voluerit, non valeat vindicare quod repetit, sed componat in
vinculo auri optimi libras m et postea fuma et stabilis permaneat om-
nique tempore.
Facta carta ista in mense aprilis, régnante Elmrico, rege sive impe-
ratore, anno ab incarnationeDomini nostri Jhesu Christi millesimo lui,
indicione vi.
Gofredus et Isnardus et Wilehnus et Aitrudis, qui banc donationem
scribi fecerunt et testes firmare rogaverunt, manibus eorum ipsi firma-
verunt. Ysnardus firmavit. Jofredus firmavit. Wilelmus de Aquina fir-
mavit. Pontius Framaricus firmavit.
609.
Alia.
Dec. tOJ3. Dum liorao vixerit in hoc seculo , cogitare débet de eterne vitœ
SANCTI YICTORIS. 605
retributionis. Ego Eldeberlus et nxor mea Laujarda el filii niei sic
cogitavimus, pro peccatis nostris,pro remedio animas et casum bu-
mane fragilitatis, ut Deus omnipotens eripiat animas nostras de clau-
stra inferni et de temptatione tliaboli , et in transitu nostro succurrat
nobis arcbangelus Micbabel, et a peccatorum nostrorum Dominus
absolvere digneris; pro ipsa amore vel proplcr ipsam retribulionem,
donamus et vendimus ad ipsa sancta ecclesia, que est fundata vel de-
dicata in bonore sancti Jobannis Babtiste, in ipsa villa que nominant
Saleta, una modiata de terra, ad opus vineam,orto i de Rolanno,
quartam partem de toto decimo et de alio quartone medielate ; el , ad
opus claustra, de uno angulo ecclesie a sancli Jobannis Babtiste usque
in alterum angulum et usque in cacumen de ipsa mansione que ibi
facta est ; et laciant ipsi canonici vel ipsi presbiteri , qui super ipsum
altare missas canunt vel canere debent, et ad opus ecclesie, quiquid
facere voluerint. Habemus conventione de receptis, in octobri, vi mi-
lites, a pane et vino et carne et civada; in mense madio, alios vi mi-
lites, a pane et vir.o et carne et erba. Ego Venerannus presbiter el
Rainoardus donamus per ipsam bonorem x et vmi solidos. Sane
si quis, nos aut ullus de propinquis parentibus nostris, qui contra
donationem islam ire, inquietare vel inrunipere voluerit, iram Dei
omnipotentis incurrat super eum, et maledictio Patris et Filii alque
Spiritus Sancti, et postea componat in vinculo de auro oplimo libras x,
et postea donatio ista firma et stabilis [permaneal] omnique tempore,
eum stipulalione quoque pro omni firmitate subnixa.
Facta donatio ista in mense decembris, anno millesimo necnou el
quinquagesimo tercio.
Heldeberlus et uxor mea Laujarda, necnon et filii mei Pontius,
Willelmus , Rostagnus , Alfanlus , Jauzolenus , Aicardus, qui banc
donacione fieri jusserunt et testes firmare rogaverunt, manibus ipsoi uni
firmaverunt. Pontius Garanto firmavit. Ysnardus Ros firmavil. Cun-
terius firmavit. Etenulfus firmavit. Bonest firmavit.
606 CHARTULARIUM
610.
Alia.
Febr. 1059. Conditor Deus omnium et rector subsistencium , honorem sui nomi-
nis et gloria decoris conditis jam celestibus angelorum agminibus1, etc.
Ego Heldebertus et filii mei donamus n modiatas de terra ad ecclesiam
sancli Jobannis, Ego Isnardus Ricbelmus et frater meus donamus de
nostra bereditate ad ipsam ecclesiam i modiatam. Et ego Bermundus
et Pontius et Haldeberlus et Ricardus donamus ad ipsam ecclesiam
quantum nobis atinet in illo deliscario. Et ego Venerandus presbiter
dono i modiatam de terra que fuit de manso de Colomba, et alia
modiala que fuit de manso Anastasii.
Faclum sponsalicium istum in mense februarii, feria m,luna v,
anno ab incarnatione Domini millesimo lviiii2.
His litteris firmamus et posteris mandamus quia bec est dilecta
eelestis régis sponsa; huic quisquis servierit et libens frequentaverit
f 139. crebris orationibus atque cordis gemitibus, sciât se intraturum * ad
nuptias Christi, régis celorum, ac perpetim mansurum cura cetibus
sanctorum, amen. Domnus Raimbaldus3 archiepiscopus firmat. Rai-
mundus' episcopus firmat. Heldebertus firmat. Ysnardus Richelmus et
Pontius Verdelonus firmant. Berengarius presbyter firmat. Ricolfus
presbyter firmat. Pontius Robaldus firmat. Vincentius firmat. Pontius
Manases firmat. Bellaronus firmat. Atelmus Obertus firmat. Pontius
Accelena et Bermundus firmant. Pontius presbiter scripsit.
611.
Carte Venerandi.
1048—1001. Notifia descriptionis , quam Venerandus et Rainoardus fecerunt
presbiteri cum monacbis sancti Victoris. Dederunt enim se cum
1 Ut sup. n. 604. J Raimbaldus arcblepiscopus Arelatensis.
» A. 1059 luna 5 obtigit 21 feb. feria 1; a. * Idem fort, cujus duas chartas edidimus,
autem 1060, 10 feb. feria 5. Inde conjiciendum sup. n. 606 et 607.
est errorem in notas cbronologicas irrepsisse.
SANCTI VICTORIS. G07
ecclesia sancti Johannis, que est sita in loco qui voeatur Aquina et
ecclesia sancti Pétri, que est sita in territorio Almis castri, quod est in
Forojuliensi, cum omnibus que ibi adquisierunt et adquisiluri sunt, et.
cum omni sua substancia, mobili vel immobili, que babent et babituri
sunt. Hec omnia dereliquerunt pro remedio aniniarum suarum et
pro redemptione suorum peccatorum , et ut babeant parlem per omnia
in benefaeto et dicto islius monasterii in vila sua, et, post mortem,
in manu et polestale Pétri abbatis, in loco monacbi, in presentia omnis
conventus. Ipse vero predictus abbas commendavit eis bec omnia,
loco obedientie, sicut alicui ex suis monacbis. Hanc donationem Ve-
nerandus presbiter et Rainoardus presbiter propriis manibus firnia-
verunt.
G12.
Brève de guirpitione quam fecerunt Venerandus presbiter de ecclesia Cire. d(K>9.
sancte Mariai et sancti Victoris de Aquina, et de octava parte de decimo
de tota villa , quam villa ipsa mandat , et de planta quam factam babe-
banl monacbi sancti Victoris et eorum homines in sponsalicio sancti
Johannis. Fecit eciam guirpitionem idem presbiter de una modiata de
terra, que est de mauso Johannis fabri et de septem mansionibus circa
ecclesiam ipsam existentibus. Et positum est vinculum quod si ipse,
aut homo aut femina aliquàndo per illum, contrapellationem fecerit de
bis omnibus supradictis , ut ille jam dictus Venerandus solvat xn solidos
denariorum monacbis sancti Victoris; insuper ipsa guirpilio firma in
perpetuum pennaneat.
G13.
Carte de Lagnenas.
Omnipotentem Deum cum ineffabili providentia suo velle liqueat Orc. i(MS.
créasse cunta,extal homini datam ad possidendum terrain simulque
subsistencia in ea vel ex ea. Quocirca ego Gerenus, frater eciam meus
nomine Heldebertus, cum uxoribus nostris Richilde et Stephana, una
quoque cum filiis nostris Isnardo , ^ilelmo, Petro, Raimundo, Gui-
gone, Gereno, Ysnardo, énorme scelus noslruin considérantes pluri-
608 CHA.RTULARIUM
inum, necnon discussionem futuri peccatorum judicii , territique inma-
nium flammaruni gehennalium, queque illis est pena qui hic nolunt
commissa a se deflere peccata, quo est vita perpétua mors omnis morlis
pessinia, perhennis ibi fletus, fine nullo metandus, ignium eternalium,
vérmium1, vermium immortalium atque stridoris dentium ; illic omnia
mala que, nec occulis visa, auribus inaudita, corde non comprehensa,
discriminium feralium, ultricium peccaminum nostrorummultiplicium,
reatus sive criniinum, ac tumerent precordia trementia pericula incur-
rere jam dicta, Domini tamen Cbristi dulcis nobis promissi oportet re-
minisci. His denique pro nobis passus postmodum cunctis, ut a nobis
comissis niisereatur malts, prius tamen peracta penitentia digna , Luce
in evangelio, quodam inquit in loco : u Gaudium est in celis, coram
angelis sanctis , sub uno peccatore in sese pénitente , cum agnoverit
parum vel eciam ad niuîtum quid déviasse gressum2. » Olim et propbeta,
elemosinam gratam suis pro se donatam eo se acceplurum, ut impleat
promissùm : « Ut ignem delet aqua, peccatum elemosina3; » itemque,
sic propbeta : « O tu, absque te, Deus, perpexit nullus visus que sunt
a te preparala tuis amicis bona ; quis omnis bonor gratior possit faiï
quam promptior lingua , quam cogitare cor*. » Igitur borum memo:es,
terroremjudicisformidantes,credentiaredemptorisamplectentes,teirain
nostre potestatis nostreque dicionis, que olim fertur juris esse sancti
Victoris cenobii Massiliensis, ejusque sociorum eo requiescentium ,
omnipotenti Deo, predicto monasterio statuimus donandum simulque
reddendam, videlicet vallem que dicitur Lagnenas, item vallem Ova-
linani, ut nullus post banc nostrum, parentum, filiorum, ingeriui vel
servi, aliquam ibi partem querant aut potestatem nec dominalionem ,
sed contra invasores, fuies atque rapaces, sint semper defensores
atque vindicatores , ut servi Dei omnes illic una manentes , futuri ac
présentes, oient pro nobis ad Deum, ut deleat delicta que comisimus
nmlta ne mergamur in tartarum, sed precantibus illis vocemur ad
regnum. Terra ergo vel vallis supradicte in comitalu sunt Regense.
Ego igitur Gerenus, frater eciam meus nomine Heklebertus, cum uxo-
1 Videtnr delendum. 5 Ecclic, III, 33.
4 Luc, XV, 10. * Cor., 11,9.
SANCTI VICTORIS. C09
ribus nostris et filiis,hanc cartam manibus propriis firmavimus, et
testes firmare rogavimus.
Rainoardus de Buldog firmavit. Ysnardus, filins ejus, firmavit. Pon-
tius de Fonte Morosa firmavit. I'ontins Terdeg firmavit. Ilgirannus de
Ragar firmavit. Pontins de Bras firmavit. Lamberlns, f'rater ejtis, fir-
mavit. Guitbertus de Monte Azac firmavit. Domnus Almeradus'episco-
pus firmavit, simulque et ecclesiam sancli Juliani Deo omnipotenti
sanetoqne vietori martiri donavit.
G14.
Quoniam Dominus noster Jbesus Cbrislns sponsam ecclesiam snam Cire. [030.
vocare dignatus est, et, apostolis ejns idipsnm asserens, inquiet :
« Dispondi vos uni viro virginem castam exibere Cbristo5; » ideirco,
ejusdem ecclesie corporis membra, Stepbanus presbiter, cognomine
Peregrinus, et Dalmatius, de Castro quod vocatur Monteniacus , ad
dicandam ecclesie, cujus corporis membra sunt, domum, dotalicium
aliquod devota offer mit mente, pro redemptione animarum suarum
parenlumque suorum. Priants siquidem in comitatu Regensi , in terri-
torio castri quod vocatur Romulas, in loco qui vocatur Sihiliana, unam
modiatam de terra culla; alius vero in eodem comitatu, in loco qui
vocatur Genisteo, unam semodiatam de vinea. Hec omnia ego Stepha-
nus et ego Dalmatius [donamus] omnipotenti Deo et sancto Vietori, ad
illuminandum anle altare sancti Juliani martiris , jure perpétue Si quis
autem boc sponsalitium sive dotalicium sancte ecclesie nisus fuerit
contra ire aut minuere, non valeat, sed componat in vinculo auri
optimi libram unam, et insuper boc dotalitium stabile firmumque
permaneat jure perpétue Nos donalores manu propria firmamus, et
testes firmare rogavimus. Umbertus firmavit. Yincentius firmavit.
Ysnardus firmavit. Gentius firmavit.
' Almeradus, episcopus Regensis, cire. 990 s 2 Cor., XI, 2.
— cire. 1030.
77
610 CHARTULARIUM
615.
Cire. 1020. Ut unusquisque presulum, de una qualicumque volueritepiscopii sui
parechia, construendi monasterium licentiam habeat, sancte sinodi Ni-
cenetrecentorum episcoporum traditione,aiictoritas sanctorum precipit
canonura. Quocirca ego Almiradus, sancte sedis presul Regensis, et
fralres nostri canonici , aliquid ex jure episcojrii nostri, pro redemp-
lione animarum nostrarum , presulumque omnium seu canonico-
rum, anlecessorum nostrorum successorumque cunctorum futurorum,
offerimus atque cedimus omnipotenti Deo et sancto Victori martiri ac
monachis ejus, tam presentibus quam et futuris, ut semper orent
omnes omnipotentem Deum pro salute nostra et omnium supradicto-
rura episcoporum seu canonicorum : id est altare sancti Juliani mar-
tiris, quod in eorum villa quam Lagninas voeatur situm est, quodque
nostro subjaeet episcopio, ab omni censu episcopali liberum reddimus,
ita ut post bac nullus successorum nostrorum valeat vel présumât
destruere quod ad nobis bene vel religiose gestum est. Sane si quis
hoc episcopale preceptum sive belemosinarium donum contra ire vel
annullare temptaverit, nostre subjaceat excommunicationi et omni-
potentis Dei maledictioni.
Ego Almiradus episcopus et fratres nostri canonici manibus nostris
firmavimus et testes firmare rogavimus. Umbertus canonicus firmavit.
Stepbanus canonicus firmavit. Vincentius firmavit. Ysnardus cano.nicus
firmavit. Dalmatius firmavit. Gentius firmavit. Pontius firmat.
616.
Carta de Monasterio, in comitatu Regensi.
1002. In sancte et individuœ Trinitatis nomine. Ego Petrus, Ermengardis ,
agnomine Blanche, quondam filius, tactus amore divine clementie,
qui hucusque de me se non voluit vindicare , cum multa contra eura
fecerim perverse ; quin potius hortatur memetipsum de bis quas mini
rébus comisit redimere, dicens : « Date helemosinam, et omnia munda
SANCTI MCTORIS. 611
sunt vobis1; » et : « Sicut aqua extinguit ignem, ita elemosina extinguit
peccatum-; » pro redemptiune anime mee proque meorum parentum
animabus, vivens et in intégra memoria sensuque vigens, dono, ad
proprium alodem in perpetiuim habendum, altari quod est consecra-
tnm in onore sancte Mariœ , semper Virginia , sanetiqne Vicloris, Christi
marliris, in monasterio Massiliensi, in manu Durandi, ejusdem loci
presentialiter abbalis, et in manu omnium abbatum qui post eum in
eodem monasterio Massiliensi existeriul , simulque monacborum ibi
presenlium et in relique lemporis semper futurorum , -videlicet octavam
partem de Castello Novo, quod est conslruclum in loco qui dicilur
Vallis Longa, in comitatu Regense, scilicet in ipso bastimento et in
villa, et in toto ejusdem castelli territorio. In eodem quoque comitatu,
in villa que Monasterium vocatur, dono simililer omnia que ad me
pertinent in ipsa \illa ejusque territorio, ad proprium alodem, in
omnibus omnino locis jam dicte ville queque reperta meijuris fuerint,
in terris cultis et incultis, et plantationibus presentibus futurisque,
sive modica sint sive magna. Nicbiluminus eciam, in alio loco ejusdem
comitatus qui dicitur Regengna, ad Sanctum Stepbanum, dono simili-
ter octavam partem ipsius loci, que meum alodium est, in terris cultis
et incultis, plantatis et plantandis. Hec omnia superius comprebensa,
que sine dubio ex bereditate mibi parentum meorum obvenere ad
alodem proprium, sicut ego predictus Petrus ad alodem proprium ex
paterno jure accepi , sic eciam donavi ad proprium alodem in perpe-
tuum babenda, sine ulla inquietudine, prenominato altari sancte Marie
sanctique Victoris domnoque Durando, ejusdem sancti Vicloris raona-
sterii abbati , futurisque in eodem loco abbatibus , omnibus simul eciam
monacbis qui ibi videntur videbunturque omni tempore morari; ea
tamen ratione ut mulier mea, quandiu vixerit, Constantia medietatem
omnium predictorum teneat etpossideat , non tamen alienare vel mino-
rare eorum aliquid prevaleat; post mortem autem ejus, ipsa medietas
reintegretur cum alia medietate et transfundatur in alodem proprium,
sicut supradiclum est, jam nominati altaris sancte Marie sanctique Vic-
1 Luc, XI, 41. * Ecctio., 111,33.
612 CHARTULARIUM
loris. Hanc autem donationem, ut in perpeluum inçonvulsa et lirma
f. no. persistère debeat, * huic cartule inscribi precepi, et inscripta manibus
propriis firmavi, alioscpie firmare rogavi. Si quis vero eam in aliquo
inquietare vel decurtare temptaveiit, non valeat. vendicare quod voluit,
sed iram Dei omnipotentis incurrat et dampnationem Jude traditoris
subeat, nisi digna emendatione satisfeeerit.
Facla sive scripta est liée donatio anno ab incarnatione Domini
niillesimo lxji, indicione xv, epacta vu, féliciter.
Scripsit autem fraler Sirus eam , Petro rogante, et domno Durando
abbate precipiente.
617.
Carta Guillelmi, de Monasterio.
1064 —1079. In Jbesu Cliristi nomine. Guilelmus, princeps terre Regensis, dono
Domino Deo et sancte Marie semper virgini , sanctoque Victori martiri,
monasteriiMassiliensis, et domno abbati Bernardo1, et omnibus mona-
cbis, tam presentibus quam futuris, ecclesiam sancti Johannis , que est
fundata in comitatu Regensi et in territorio castri vel ville que vocalur
Monasterium, cum terra in qua sedet ipsa ecclesia et adjacet ei, quan-
tum ego ibi babeo vel babere debeo. Et ego Raimundus, nepos jam
dicli Guillelmi, pro remedio anime mee vel parentum nostronun,
dono similiter jam dictam ecclesiam, cum predicta terra, totam meam
partem quod ibi abeo vel abere debeo. Et affrontât bec terra : de una
parte, in prato qui fuit de Pontio Guerra , et de alia parte, in terra de
Inard de Entra Peires , et vadit usque ad terminum anlicum vel vêtus;
et de alia parte , affrontât in prato de Pontio Manasse vel de me Rai-
mundo , donatore; et de alia parte , vadit usque in jam dictum pratum,
qui fuit de Pontio Guerra ; et quantum iste nu affrontationes includunt.
sic donamus ego Guillelmus'et nepos meus Raimundus jam dicto mo-
nasterio et monacbis, ad proprium alodem. Insuper ego Guillelmus
jam dictus dono pratum veterem meum dominicum, qui dividit cum
mea dominica condamina, et dividit, de alia parte, cum prato de
1 Bernardus de Butlienis, 10G4 — 1079
SANCTI VICT0R1S. 613
Inard, filio Pontio Tiirtlel. Dono eciam vineam unam, in locum quem
vocant Roca Budellera, sicut vadit via, et dono terra inculta que est
circa vinea, quantum pertinet ad ipsa vinea. Dono insuper ortum quod
tenuil Pontius Manasse, cum campo qui est inter duas vias, quem ha-
bebam cum Pontio Framarig; et condamina de Campanils et aliam
condaminam in Merlet, qui dividit cum Marnard Riclielm. Dono eciam
terrain qui est in Agachera, qui fuit de Inard de Balma et de Pontio,
fratre suo, que dividit cum terra de Alambert,et dividit cum vinea
de Comhert, et dividit cum terra Raimundo, meo nepote vel herede.
Dono eciam piscationem aque, ab ecclesia sancti Quirici usque ad
viditium vel molendinum qui est juxlra viditium, cum molendino quem
vocant Baiard , quantum ibi babeo vel abere debeo. Dono denique
ego et uxor mea et fïlii mei licentiam omnibus militibus qui habitant
in caslro Monasterii, ut fevum quod tenent per nos in vila sua, si vo-
lueriut Deo donare ad alodem, faciant cum consilio nostro vel senio-
rum qui fuerint in nostro honore; ad mortem autem, douant cum
consii'io heredum suorum. Ego Petrus Richaus etTassilis, frater meus,
cum uxoribus nostris et filiis, donamus molendinum cum capite aqua
Domino Deo et sancto Yictori. Et est fundatus juxta ipsam ecclesiam
sancti Johannis. Et ego jam dictus Tassilis dono cavallum unum, cum
capistro et freno et sella et sublus sellias et esperos ad monaclmm qui
ibi mansurus est, in omni vita mea, et relinquo in mandatum omni-
bus filiis et nepotibus meis et omni posteritati mee, qui de meo semine
exierit, ut ipsi faciant similiter , quandiu possibililatem abuerint de
onor aut aver, tali scilicet ratione, ut, post mortem cavalli quod ego
dono, infra novem dies ego alium reslituam ei, similiter et omnis
posteritas mea. Ego Guilelmus Tethbaldus et uxor mea Estelena dona-
mus unam semodiatam de terra in Carbonera, que dividit cum terra
de Pontio presbitero et cum illa de Petro de Per. Ego Pontius, lilius
qui fui de Inauard Novellet, et fratres mei Lozmar et Ugoli, donamus
terrain ubi fundata est ecclesia sancti Johannis, quantum ibi abemus
vel abere debemus. Ego Rodulfus Aster et uxor mea Matcll et filii mei
Guilelmus, Petrus Ysnardus, donamus unam semodiatam de terra in
Campanils, et dividit cum jam dicta terra domni Guilelmi, quam dédit
614 CHARTULARIUM
sancto Victoii. Et ego jam dictus Guilelmus Tetbal dono terram meara
que est in Campanils, que dividit cum terra de Rodulfus Aster et cum
illa de Guilelmo, seniori meo, que dédit sancto Victori. Ego Petrus
Arnali et uxor mea Martina donamus vin0 sesteratas de terra, ultra flu-
vium de Verdo, et dividit eum terra de Isnard Artall. Ego Verdello et
filius meus Maurel donamus modiata una de terra, in Merlet, ad Amig-
dalos, et dividit cum terra de domno Guilelmo, seniore meo, que
donavit ad sancturn Victorem. Ego Guillelmus donator et uxor mea
Balda et filii mei Petrus et Isnardus et Guilelmus et Rostagnus et Pe-
trus , et filia mea Helena , qui hanc cartam donationis scribere fecimus,
firmamus et testes firmare rogamus.
Ego Raimundus donator firmo et laudo et leslibus firmare rogo.
Ego Tassilis firmo. Raimundus firmat. Poncius firmat. Rodulfus Aster
firmat. Petrus Isnard firmat. Petrus Ricaus firmat. Tassilis, frater ejus,
v°. firmat. Tassilis, filius de Pontio Tardel, firmat; *et Isnardus et Petrus,
fratres illius, firmant. Bertrannus firmat. Petrus de Per firmat. Pontius
de Montenag [firmat]. Fredol firmat. Guilelmus Tedbal firmat. Petrus
Jozmar firmat. Ysnard, filius Raimundi, firmat. Bonifilius firmat. Ver-
del firmat. Jobannes, cellararins dotnni Guilelmi , firmat. Petrus Bonot
firmat. Petrus Isnard firmat. Pontius Isnard firmat.
618.
Sponsalieium ecclesie de Mouasterio.
Cire. 1090. bi nomine sancte et individue Trinitatis. Ego Guilelmus , filius
Vilehni senioris, una cum fratribus meis, videlicet Rostagno, Pelro,
Isnardo, Petro, locum illum qui dicitur Mons Sancti Jobannis, quem
pater noster dédit béate Marie semper virgini, et beato Victori martiri
Massiliensis monasterii, et monaebis ejus ibidem Deo servientibus ,
donamus atque firmamus, ad alodium, qui ibi babemus vel abere
debemus. Donamus eciam ecclesie illi , que in supradicto loco bedi-
ficaturasupradictisMassiliensibusmonachis, in die consecrationis sue,
aliquid de onore nostro, tali tenore, in sponsalieium, ut monacbi
sancti Victoris semper abeant et possideant. Quod si forte ( quod
SANCTI VICTORIS. 615
absit) alicujus persone violentia aliquando ecclesia monachis aufer-
retur, quicquid pater noster vel nos donatores1, domnus abbas sancti
Victoris et monachis ejiis aberent in alodinm et possiderent, sine
aliqua inquietud'me vel retinemento. Hec est antem terra quam do-
namns : campus ille qui est inter Plancbam de Perhencle usque in
terra de Pontio Montanerio, et terra quam habet cum Isnardo Ri-
chelmo, juxta rivum Albonenges, et terrain de Aramberto, que est in
Melanes, juxta .terram sancti Victori, et terra de Roseir, de Dadilo,
que est juxta illam de Alcherio, et terram a Podium Pelad, de Pontio
de Aquina, et condamina, et de nostra dominicatura ad viam de
Monlanag.
Similiter, eodem tenore quo supra, ego Raimundus et filii mei
quicquid juxta ipsam ecclesiam abeo , quantum cimeterium in circuitu
ecclesie désignait! m est, dono supradicte ecclesie et monachis similiter,
eodem tenore quo supra.
Ego Tassilo et frater meus Isnardus donamus prato de Albino
nostras partes ipsi ecclesie.
Et nos supradicti donatores filii Guilelmi senioris de Monasterio,
quia pater noster ita donavit et observare mandavit, donamus quicquid
monachi sancti Victoris in ipso castro vel in territorio ejus adquirere
potuerint, sive dono sive precio, ab ominibus nostris, in alodum, et
ipsis hominibus nostris absolvimus atque donamus in alodium quicquid
sanclo Victori et monachis ejus , ab hodierno die et deinceps , de-
derint. Similiter ego Raimundus et filii mei donamus. Sic omnes nos
Domino Deo et sancte Marie et sancto Victori Massiliensi martiri et
G U
abbati Ricardo et monachis ejus, tain presentibus quam futuris, sine
malo injenio et sine aliquo retinemento, donamus atque firmamus.
G19.
Carta de Tavemas.
In nomine sancte et individue Trinitatis. INotum sit omnibus homi- 18 jim, 109".
Suppl. : habuimus vel Ita&emus.
G1G CHARTULARIUM
nibus, tam presentibus quam fiituris , quod ego Àugerius, Regensis
ecclesie episcopus, dono Domino Deo et sancte Marie et sancto Vic-
tori et abbati Ricbardo , et monaebis presentibus et futuris , in mo-
nasterio Massiliensi commanentibus, eeclesiam saneti Cassiani , que
est in villa que dicitur Tavernas, cum omni honore suo qui ad eam
pertinet, videlicet terris, vineis, offertoriis, sepulturis et omnibus que
fidèles, ab bac vita recessuri, sani et infirmi, ipsi ecclesie pro ani-
mabus suis donare voluerint , et medietatem tocius decimi ; alteram
medietatem relineo mihi et xx denarios qui debentur pro sinodo.
Reliqua omnia, sicut superius sunt scripta , dono, vel, ut melius
dicam , quia juris beati Victoris ab antiquo fuit , reddo et derelinquo ,
ut supradicta monachi habeant et in perpetuum possideant. Hujus do-
nationis vel redditionis cartam ego Augerius, Regensis ecclesie epis-
copus, cum consilio et voluntate clericorum ejusdem, laudo et firmo.
Petrus prepositus firmat. Marcus canonicus firmat. Richelmus cano-
nicus firmat. Similiter et céleri canonici firinaverunt. Aurosa firmavit.
Pontius de Alanzo et Fulco, frater ejus, firmaverunt. Ugo de Fors et
frater ejus Guillehnus fiimaverunt. Augerius de Reges firmat. Fulco
Isnardi firmat.
Facta est bec carta anno ab incarnatione millesimo xcvn, mense
julio, xiiii kalendas ipsius mensis , die sabbati1.
G20.
Carta de Triganlia.
1069. Omnipotens factor cunctorum Deus mortalibus largiri dignatus est
gratanter quod eidem, pro sui suorumquse salute, debeat imperliri
libenter. lgitur ego Goncelenus, meorum territus immanitate scelerum,
premiorum etiam taclus amore eternorum, dono aliquid mee eredi-
tatis, que mihi obvenit jure ereditario , monasterio martiris sanctissimi
Victoris, haud longe fundato a mûris Massiliensis civitatis, ibidemque
Christo famulantibus monaebis , quartam partem ville Trigantie , in
comitatu Regense, eademque ratione ul quicquid mei videtur esse
1 Dies 18 jun. 1097 in feriam quintam incklebat.
SÀNCTI V1CT0R1S, 617
juris, incampis, vineis, pratis, pascuis, garricis, moutibus, arbo-
ribus pomiferis seu impomiferis , aquis earumve decursibus, molen-
dinis accessisque omnibus, cumque introitu velexitu suo, vel quicquid
est ([uocl eidem ville pertinere videtur, in omnibus qùartam partem
Irado predicto cenobio, ut servi Dei eodera eomorantes apud judieem
Deum, pro meorum abolitione peccaminum genitoruinque meorimi,
perpetuo sint intercessores. Sane si quis, etc. Ego Goncolenus, hatic-
tor bnjus donalionis, banc inscripcione fieri jussit et manu meam
roboratam testibus firmare rogavit.
Faeta donatio bec auno incarnalionis dominice millesimo xxxï,
indicione xmi, régnante Rodulfo, rege Alamannoruni sive Provincie.
Signum Mattildis firmavit. Dodonus, filins ejus, fumavit. Adalgarda
firinavit. Ugo et Aldeberlus, fralres hujus donatoris, firmaverunt. Odo
firmavit. Carl)onellus firmavit. Amiens, fraler ejus, firinavit. Do-
donus firmavit. Marlinus scribsit.
021.
In Dei omnipotentis nomine sanctLssimeque ejus disposicionis ordi- 1037.
nacione, Ego Adalgardis, pro sainte anime mee filiorumque meorum
redemptione. . . ., providens quoque mibi, dum bic satis fragilis cir-
cumdata degeo carne, quid prodesse in futuro ac valere possit mibi,
oi'fero atque dono omnipotenti Deo, qui mibi dédit omnia «pie babeo,
de ipsis suis donis, in presenti, secundum possibilitalem ineam,ad
proprium alodem , sancto Victori, ejus martiri , et abbati presenti
doinno Isarno omnibusqiie monacbis, quam presentibus quam futuris,
ut intercessores sint jugiter apud Deum, pro omnibus peccatis meis,
hoc est quartam partem castri vel ville Trigantie , in comitatu Regense,
cum omnibus sibi adjacentibus. . . ., eadein seilicet ratione, ut leneam
in vita mea, et post obitum meum revertatur ad sanctum Victorem.
Sane si quis (quod evenire minime credo) contra banc donationem
meam venire vel obtinere voluerit, oblinere istud non valeat, sed liai
excommunicatus et cetu sancte Dei ecclesie exclusus, et in vinculo
C G L '
actus solvat auri obtimi libras x. Ego Adalgardis, (pie olim fui uxor
I. 78
618 CHARTULAR1UM
domiui mei Arberti de Alantione, Domino, ejus martiri Victori dono,
et manu mea firmo et subter annexis testibus firmare rogo, pro re-
demptione scilicet anime mee et mei mariti filiorumque meoriun.
Facta donatio bec anno millesimo xxxvn Domini nostri Jliesu Ghristï,
régnante Cono imperatore.
Rothlandus scripsit. Pontius, imperante matre, firmavit. Berlrandus
clericus firmavit. Folco firmavit. Poncius firmavit.
622.
18 jnl. Alia.
vel 12 dec.
1056. Omnipotentem Deum cum ineffabili disposicione constet mirabiliter
cuncta condidisse, patet liquido bumum bomini tradidisse et in ea vel
ex ea subsistentia queque. Quapropter, ego Arbaldus, cupiens terrenis
celestia comparare , cum consilio fratrum et nepotum meorum, sive
aliorum Dei meiqûe fidelium, hominuin plurimorum, facio donationem
eidem Deo omnipotenti îpsiusque monasterio, non longe ab urbe Mas-
silia,in bonore Domini nostri Jhesu Cbristi, ejusque genitricis seu
sancti Victoris , gloriosissimi martiris , ejusque sotiorum fundato, que
videlicet donatio sive redditio est sita in territorio eastelli et ville que
vocatur Trigantia, et est in comitatu Regense. Dono igitur inprimis
ecclesias sancte Mariae et sancti Juliani, cum omnibus que ad easdem
f m . ecclesias pertinent, * scilicet terris, campis, vineis, pratis, et cum omni-
bus oblationibus sive primitiis , et omnibus omnino rébus, que ad
easdem ecclesias date et oblate sint vel fuerint, cum terris podii ipsius,
sicut terminale suntusque in rivuni Agabronem. Dono eciam in eodem
loco mansum unum obtimum, quem excoluit bomo nomine Rifre,
cum omni servitio et decimo et omnibus rébus ad eundem mansum
pertinentibus , sed et decimum de ipsis terris, quas superius dedi,
dono ab intègre, consentiente fideli meo Pontio.
Et ego Pontius Trigantia, cum uxore mea et filiis nostris , dono medie-
tatem de ipsa condamina, que est ultra rivum Agabronem, contra ipsas
ecclesias, cum ipso decimo , et unam semodiatam de vinea. Et ego Lam-
bertus , una cum uxore mea et filiis nostris , similiter sicut Arbaldus,
SANCTI VICTORIS. 619
donamus quecumque in supradictas ecclesias babebamus, ab integro,
volunlario animo. Donamus eciam medietatem aliam de ipsa conda-
mina , quam Pontius Trigantia douât , cum ipso decimo quod ad nos-
tram medietatem pertinet, et unam peciam de vinea.
Et ego Arbaldus, qui supra, cumconsilio fratrumetnepotuin meorum,
et aliorum meorum fidelium, dono omnipotenti Deo ejusque monas-
terio, jam superhis dicto, ecclesiam sancti Maximi, que est sita in co-
mitatu Regense, in territorio ville vel castelli quod vocatur Rouago-
nus, cum terris sibi adjacentibus, usque in sumitatem montis, ad
meridiem; ab oriente vero, sicut sunt termini constituti usque in
rupem, que est ad aquilonem adjacens ipsi ecclesie; ab occidente
vero , sicut est ipsa clusella. Et ego Pondus Fuscardus dono quicquit
infra supradictos lerminos babeo vel habere debeo. Igitur ego Arbaldus
bec omnia, que superhis dedi, et alii donatores, eo tenore damus, ut
monacbi supranoininati monasterii sive abbates , futuri et présentes ,
omni tempore ad Deum sintpronobis intercessores, ut nostrorum me-
reamur consequi peccatorum veniam et sanctorum societatem in eterna
gloria. Si quis ergo banc donationem , ego aut alii donatores, aut aliqua
umquàm eeclesiaslica vel seccularis persona, sive aliquis vel aliqua
eredum aut successorum nostrorum, irrnmpere vel inquietare voluerit,
non valeat implere, sed cogatur in vinculo solvere auri optimi libras x,
et insuper, omnibus Dei maledictionibus donatus, cum Juda Scariobt
cumque Caipba alque Pilato sepeliatur in inferno dampnatus. Amen ,
amen, amen. Ego Arbaldus banc donationem manu propria firmavi et
testes firmare rogavi.
Hugo'episcopus, frater Arbaldi , firmavit. Pontius Pulverellus, frater
ejus, firmavit. Et ego Lambertus et uxor mea.
Facta donatio bec annn iucarnationis dominice millesimo lvi, indi-
c *
cione viui, lima i, feria v.
Heterius monachus, ad vicem Durandi mouachi, scripsit.
1 Hugo episcopus Regensis.
620 CHARTULARIUM
623.
Karte de Archincoscho.
1042. Ego Guntardus et frater meus ITgo Tinctus, pro anima palris nostri
et matris nosti e et pro anima fratris nostri Lamberti , et pro remedio
animarum nostrarum , donamus ad proprium alodem altari quod est
consecratum in honore sancti Victoris, in monasterio Massiliensi , vide-
licet sancti Martini ecclesiam de Brumce, cura toto suo territorio.
Terminatur autem ipsum territorium sancti Martini : a meridie, sicut
currit (lumen Calostica ; ab oriente , sicut jacet vallonus de Gramineria
et ferit in serrum, in ipsam derupinam, et ferit sicut vadit via val'is
Pineti, et ferit in vallonum, ad campum de Deda, et ferit sursum in
serrum, et per summum serrum in Bel Vilare ; a solis occasu, per
médium serrum usque ad fontem Viliosum, et ferit in flumen Calosli-
cam. Ego Guntardus et jam dictus frater meus Ugo totum quod habe-
bamus infra istud terminum, et bomines per nos, donavimus sancto
Viclori , Massiliensis monasterii, et monacbis ejusdem loci, tam pre-
sentibus quamque futuris, in perpeluum alodem, ea videlicet ratione
ut ipsi inde tolam suam faciant voluntatem, sine ulla conlrapellatione.
Quam donationem fecimus per consilium bominum nostrorum. Hanc
cartulam donationis fieri precepimus et manibus nostris firmavimus,
et alios firmare rogavimus. Si quis autem, etc.
Facta est autem anno ab incamatione Domini millesimo xtn.
Gontardus et Ugo, frater ejus, donaverunt et firinaverunt. El tamen,
pro bac donatione , acceperunt caballum fratris sui Lamberti et omnia
illius arma. Pelengarda donavit totum quod babebat infra supradictos
termines, pro anima mariti sui Germundi, sancto Victori, et donatum
finnavit. Ingelrannus firmavit. Lambertus Âdelberli firmavit. Pelrus,
ministralis de Arcbincosco, firmavit. Pandulfus firmavit. Ricaus firma-
vit. Pontius Pellitus firmavit. Arnaldus firmavit. Gandelmarus firma-
vit. Rostagnus firmavit. Manasse firmavit.
S\IS"CTI VICTORIS. 621
624.
Apr.,
Temporibus igitur neglectis omnibus providentie industriis àtque floc- cire. 1020.
cipenso suspicamine future adversilalis, quoniam needum ab umanis
curis dilectio discessise videbatur, buniane peticionis nialberies laliter
creditur fore lustrata, adeo ut quiquid , aut preeio aul clono, alicui ab
aliquoi impertiretur,* solo impertitoris sermone ita solidaretur, ut, pro- t».
cul omni dubielate reniota, legali possesore possidelur. Sed, cum jani
crebescentibus zelo alque lepescente fervore optime legis , mundanis
bumanis concupiscentiis exarsit, probis institutionibus precedentium
patruni est conslitutum, ulj si quis aliquid sue possesionis, aut dono
aut preeio, cuilibet dederit, non soin m suo ore, sed eciam, advocatis
assertoribus et conscriptis membranulis, congrua atque stabile ratione
donum sue rationis iconfirmet. Quapropter ego Pandulfus et uxor mea
Leutgarda et filii nostri Lambertus , Atbanulfus, Gontardus, Ugo , in-
telligens scripturarum , propter peccata, damus ad alode aliquid de
ereditale noslra, domino sanetissimo Petro, ut sit nobis absolutor
omnium peccatorum nostrorum. Et est ipsa terra in valle quem vocant
omnes Àrcbanliosco, in uno locoque dicunt omnes Fonte Natalis; sunt
due modiate de terra colta. In alio loco sunt vmi sextaratas, et in alio
loco una semodiata de vinea. Et si quis bominum, aut ego aut <juis-
piam nostrorum parentum aut quislibet bomo vel femina, liane dona-
tionem fallere voluerit, nullo modo valeat implere suum optatum, et si
boc perseverare voluerit ut funditus donatio violetur, dispositione Do-
mini sit parliceps iniquissimi Àrrii, scindentis subslantiam Patris ae
Filii, qui, disgestis visceribus, in îmma mérita corruit.
Acta sunt bec mense aprilis , régnante Rodulfo rege , féliciter.
Signuin constabilitatis Pandulfus et uxor sua Leutgarda, seu Lam-
bertus, Atbanulfus, Gontardus, Hugo, qui banc donalionem donave-
runt,et testibus firmare rogaveiunt, et, dubietate repuisa, douando
firmaverunt. Dado firmavit. Ugo firmavit. Godrannus firmavit. Iugil-
rannus firmavit. Petrns firmavit. Aldoardus scripsit.
622 CHARTULARIUM
625.
Alia.
i2jun. 1038. Omni pêne mnndo ad liquidum notet legum romanarum esse auc-
toritate sancitum, nullam debere fîeri donationem, nisi litterari pre-
titulatione muniatur, ne in posterum donatio detrimentum paciatur
et dantis meritum frustretur. Quocirca ego Lambertus et fratres mei
Gontardus et Ugo , per presentem conscriptionem et per consilium
homines nostri, propter mala facta que fecimus ad Garnulfum mo-
naçhum, de fralre suo, et pro redemptione animarum nostrarum,
donanms unum mansum qui fuit de Durante» Composto, cura omnibus
terris ibi pertinentibus , cum campis et vineis , cura pratis et molendi-
nis,et cum omnibus appendiciis ubicunque jacentibus. Hoc cedimus
et transfundimus , cum omni integritate , in perpetuum , et predictum
mansum donamus Guarnulfo monachoet sancto Petro monasterio sancti
Victoris marliris,et monacbis sibi servientibus , ut orent omnes pro
salute noslra et pro animabus parentum nostrorunv, et insuper modia-
tas très de vineis. Est autem ipse raansus in comitatu Regense,in ter-
ritorio castri quod Archincosc vocatur. Consortes sunt in totis parti-
bus ego et fratres mei et beredes mei, terras vicinabiles et terras
sanctuarias, vel si quis alii sunt consortes. Si quis sane deinceps per-
fringere temptaverit hanc donationem, nullo modo valeat, sed hoc in
duplum componat, et insuper Dei omnipotentis et omnium sanctorum
incurrat maledictionem, nisi se correxerit.
Acta est hec donatio in Castro Arcincosco, pridie idusjuni, feria un,
anno dominice incarnationis miilesimo xxxviii , régnante Domino nos-
tro Jbesu Christo in secula seculorum , amen.
Signum Lambertus, Gontardus, Hugo, qui hoc donum scribi fe-
cerunt et suis manibus firmaverunt. lngilrannus firmavit. Pandulfus
firmavit. Ricaudus firmavit. Franco firmavit. Lambertus Adalbertus
firmavit. Petrus Leutgarda firmavit. Vassarotus firmavit. Ripertus firma-
vit. Dado firmavit. Bencelenus firmavit. Andréas firmavit. Pelinguarda
firmavit. Guarnulfus scripsit.
SANCTI V1CT0RIS. 623
626.
Alia.
In nomine sancte et individue Trinitatis, unius summi Dei. Eco Cire. 1030.
Dodonus, Pontia Moleris cognomento, Elisiarus, filins Dodoni, et
Pandulfus, et Aldebertus, et Gandalmarus et sa moleris Gaucina, et
Ricaudis,et Petrus, et Roslagnus, et Ugo, et Josfredus, et Pontius,
et filius Guandalmarus, lotus quid a et que aura, pro sainte nostra et
remissione peccalorum nostrorum , facimus hanc elemosinarium do-
nationem omnipotenti Deo et saneto Victori et sancto Petro, omnibus-
que monacliis, tam presentibus quatn et futuris, in monasteiio, apud
Massiliam fundato,Deo servientibus, id est ecclesiam sancti Pétri, cura
omnibus rébus ad ipsam ecclesiam pertinentibus ; et dona Dodonus et
suus filius de terra in Laurias a la Font dal Cercervis, dissum seri
usque in altribus messi, con lit terra terminada , fui scil drig que Do-
donus es a sancto Victori.
Gandolmarus firmat. Petrus firmat. Rainaldus Sirinaius firmat.
Beraldus firmat. Ugo firmat. Rainaldus firmat. Laurentius presbiter
firmat. Saioaldus firmat. Alfantus firmat. Bermundus firmat. Pontius
Ptilverel firmat. Gosfredus firmat.
627. fl«.
Alia.
Carta commemorationis et recordationis ecclesiarum, que site lia- Cire. 1065.
bentur in valle que dicitur Arcbincoscb , id est sancte Marie et sancti
Pétri et sancti Jobannis atque sancti Martini , earumque possesionum
terrarum, ex quibus omnibus donatio facta est monasterio sancti Yic-
toris Massiliensis, jure bereditario, in perpetuam tradicionem. Igitur
Pondus Arbertus et filii ejus Rostagnus el Aldebertus et Pontius de
Brac dederunt in sponsalicio ecclesie sancti Jobannis et ecclesie sancti
Pétri imam modiatam de terra ad panem et alteram ad vinum, in ter-
624 CHARTULAKIUM
rilorio sancti Martini; que habent terminos : in meridie, viam publi-
cam; in oriente, vallum de vinea Albellonii ; in septenlrione , usque in
serrum ; in occidente , sicut jacet vinea Pontii Plura. Et ista terra ,
quando fuit donata ab illis , berema erat ; sed postea plantata est de
vineis. Ecclesie vero sancti Martini dédit idem Pontius Arbertus, cutn
filiis suis et cum Pontio de Braz , in sponsalicium , imam modiatam ad
vinum, in terra Ricardi, et in ipso territorio Sancti Martini. Donatores
autem arum donationum fuerunt eciam firmatores , id est predictus
Poncius Àrberti et filii ipsius Rostagnus et Aldebertus et Poncius de
Brac, et filii ejus Logtal et Vilielmus et Fulco. Et alics rogaverunt ut
firmarent, quorum hecsunt nomina : Rainaldus Cirignan, qui firmavit
et corroboravit, et Beraldus, frater ejus, et Flavia et filii ipsius Rai-
naldus et Pontius Gurdun, et Arbertus de Senanun, et Franna, uxor
Cbebardi ; que Franna femina dédit , in eodem sponsalitio sancti
Pétri quartaradam de vinea, in vinea Aldini Budiga. Ugo Tinc-
tus vero dédit in sponsalitio ecclesie sancti .lobannis, juxta ipsam
criptam ejusdem ecclesie , unam modiatam de terra ad panem ; et
Arbertus de Grisul aliam modiatam ad panem , ante regiam ejusdem
ecclesie sancti Jobannis. Predictus quoque Ugo Tinctus dédit in spon-
salitio ecclesie sancti Pétri unam modiatam ad panem, et ecclesie
te l'eu
sancti Martini aliam modiatam, similiter ad panem. Et sunt ambe
iste modiate in valle Aligera; et abent, in meridie, terminum campum
de Dea; et in oriente, est terminus via que vadit ad valem Soliam ; et
in septentrione, sicut jacet campus de Petro ministrali; et, in occi-
dentem, usque serrum. Petrus ministralis hoc donum, cjiiemadmodum
Ugo detlit, et ipse dédit et firmavit, cum filiis suis Bonifacio et Poncio
et Rainaldo.
628.
Alia île Bromezes.
1064 — 1079. ^go Petms> ministral de Arcbincosco, facio guirpitionem sancto
Victori et abbati B.1 et monacbis presentibus et futuris monasterii
' Bernardus de Ruthcnis.
SANCTI VICT0R1S. 625
Massiliensis, de omnibus que ego requirebam in obedientia sançli
Martini de Bromezes , cuj us ecclesia est in territorio de Archincosço,
boc est tasca et medietatem de bis boniinibus quos ego ibi atraxero,
et medietatem de defenso, et ribera de aqua, et partem quam requi-
rebam in deeimo, et cuncta omnia que requirebam in illo loco et dice-
bam donata mibi fuisse a domno abbate Isarno, et boc facio bono
animo , propter remedium anime mee et prppter fralernitatem quam
dederunt mibi.
629.
Alia de Archincoscho.
In nomine sancte et individuse Trinitatis , unius summi Dei. Ego 1 6 sept. I03i.
Pontius, cognomento Arbertus, et mater mea nomine Adalgarda, sed
et fratres mei Bertrannus, Allebertus, Fulco, Josfredus, Arberlus, Hugo,
Witgerius, pro salute nostra et remissione peccatorum nostrorum, fa-
cimus banc elemosinariam donationem omnipotenti Deo et sancto Vic-
tori, martiri ejus Massiliensi, omnibusque monacbis, tam presentibus
quam et futuris, in monasterio apud Massiliam fundalo Deo servien-
tibus, id est ecclesiam sancti Pétri, cum omnibus ad ipsam ecclesiam
pertinentibus, insuper et duos mansos, quos pater nosler Arbertus et
mater nostra Adalgarda dederunt fideli suo Garnulfo. Hec omnia su-
pradicta donamus monasterio sancti Victoris et monacbis sibi servien-
tibus, ut orent omnes pro salute nostra et pro animabus parentum
nostrorum. Est autem bec donalio in territorio castri quod vocant
Arcbincosc, in comitatu Regense. Termini vero in circuitu ecclesie
quam donamus sunt isti : ab oriente, via que venit de Valanzola ad
crucem ; de meridie, via puplica usque ad nocarium de Adalulfo ; ab
occidente, terra culta et vinea usque ad vallicula de Rainaldo Scalato;
de septentrione, vinee et terra agresla ubi cuniculi nutriunt. Sane si
quis elemosinariam donationem nostram minorare vel contra ire
temptaverit, iram omnipotentis Dei incurral, nisi cito se recognoscens
congruam gesseril emendationem. Nos igitur supradicti donatores
banc cartam scribere manda vimus, et manibus nostris firmantes testes
eciam firmare rogavimus.
I. 79
626 CHARTUIARIUM
Arbertus, filius Odoni, firmavit. Pontius firmavit. Umbertus firma-
vit. Mariasses firmavit. Seinoretus firmavit.
v". * Facta hec donatio aimo incarnationis dominice millesimo xxxiiii ,
indicione n.
fiertrannus clericus voluit et firmavit. Pontius firmavit. Eldebertus
firmavit. Fulco firmavit. Poncius de Braz firmavit. Aileneus firmavit.
Teubaldus, filius Sigirannus, Giraldus firmaverunt. Poncius, mona-
chus et sacerdos, precepto donancium, scripsit, feria n, xvi calendas
octobris.
630.
Alia.
(Edidd. Louvet, Hist. de Provence, I, 58; Guesnay, VitaS. Cass., 568.)
lois. Omnipotentis Dei opitulante elementia, Ego Adalax', illustrissima
comitissa , mater Villelmi -, quondam Provintie comitis, et ego Geri-
berga3, eque comitissa, ejusdem principis olim uxor, una cum con-
sensu filiorum optimatumque nostrorum, pro remedio anime ejusdem
principis omniumque nostrorum, facimus donationem de ea que gra-
tuita sua miseratione ipse nobis contulit , eidem omnipotenti Domino
et sancto Victori , martiri glorio[si]ssimo , ejusque monasterio, baud
proculacivitate Massilia fundato, et al)batibus ac monachis presentibus
et futuris , Cbristo Domino militantibus , de villa quadam que vocatur
Seplem Fontes , que sita est iu pago Provincie , in comitatu Regense ,
secus fluviuin Duientie. Terminatur autem eadem villa bis terminalio-
nibus : a solis ortu , sicut est terminus terra de Valenliola; ab occi-
dente , sicut terminatur terra de Àlbarno et de Mirabello ; a meridie ,
sicut est terminus de Gresols; a septentrione , terminatur flumine
Durentie. Verum si contisrerit ut banc donationem quis frustrare
nitatur, sciât se excommunicatum a Pâtre et Filio Spirituque Sancto et
a liminibus sancte ecclesie catbolice extraneum , et cum Juda Scario-
1 Adelaïs seu Blancha, fllia Gaufridi comi- * Guillelmus II.
tis Andegavensis, vidua Guillelmi I comitis 5 Gerberga, Ottonis-Guilltlmi, comitis Bur-
Provinciœ. gundiœ, filia.
SANCTI VICT0R1S. 627
then atque cum Simone mago Arriove et Sabellio , in inferno inferiori
dampnandum.
Facta est autein donatio hec anno inearnationis dominice mille-
u c
simo xvih, indicione i, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu
Provincie.
c
Ego \dalax et ego Girberga, una cum fiiiis et nepotibus nostris,
prefatam villam, cum omni integritate, predicto mouasterio dedimus
manibusque nostris fîrmavimus, et testibus subter annexis hanc scrip-
turam roborandam tradidimus. Wilelmus, filius Vilelmi comitis, fir-
mat. Fulco, frater ejus, firmat. Gosfredus firmat. Ego Girfredus',
licet indigne vocitatus abba, scripsi.
631.
Carte de Tavernas.
Summi opificis moderatione subsistentia creata, terreacunctabomi- 1033.
nibus data, reatu cujus, malum propagalum in omnes sévit tetre necis
jugum. Quocirca ego Bellildis, uxor quondam Jonam , viri nobilis,
una cum meis fiKis Pontio, Heldeberto atque Athanull'o, Deo omni-
potenti ac martiri Victori, qui quiescit haut longe a Massilia urbe,
quiddam bereditatis, constat quod olim satis sui fuisse juris, decer-
nimus donandum simul et transfundendum. Quod donuin vel créditas
est in villa Tavernas, qui preterea locus est Regensis comitatus, Cbristo
olim sacratam Cassianoque dicatam, in se continens aulam. Hujus
ergo jam dicte territorii ville quartam omnino partem ad sese perti-
nentem, cum casis stantibus vel dirutis, montibus ac silvis, vineis ac
pratis et garricis et uglatis, arboribus et ortis, ac puplieis exuviis,
hec omnia, nostrorum timoré peccatorum simul et eternoium amore
premiorum, venerabili loco, celui fratrum sancto tradimus possidenda,
habenda vel tenenda, et quicquid faciendi l'uerit voluntati. Ullus vero
nostrorum parentum , filiorum, quarumque personarum, si babuerit
velle hoc donum annullare, non valeat implere, sed componat in
1 Wifredos, abbas S. Victoris.
628 CÊARTULARIUMé
vincla lx iibras ex auto , iraque summi Dei se faciat absummi , penas
perhennes pati et in infernum trudi, et deinceps hoc donum perma-
neat in evum.
Facla donatio liée anno incarnationis dominice millesimo xxxui,
indicione y, régnante Rodnlfo, rege Alamannornm seu Proventie.
Ego Belliildis et filii mei liane cartam scribere fecimus et firmare
rogavimus. Beliildis firmavit. Pontius, Heldebertns atqne Athanulfus,
filii ejus, firmaverunt. Lambertus Beletns firmavit. Gantelmus fir-
mavit. Generus Beliildis firmavit. Silvester firmavit. Dodonus firmavit.
Gandemarns, filiusejns, firmavit. Silvius firmavit. Poncius Aldoardns
firmavit. Arduinus monachus rogatus scripsit, domno et venerahili
Isarno1 mandante.
632.
ibjun. 1053. Jus antiquse institutionis ac ordo legalis descripeionis decernit, ut
quisquis juste vel injuste possessa evacuare vel derelinquere, vel in
alterius maluerit transferre potestatem , studeat id fieri per paginam
firmissime denotationis. Quapropter ego Athanulfus, filius Bilieldis,
quartonem , hoc est quartam parlem, ville que vocatvrrTavernas, quam
ego et mater mea et fratres mei Pontius et Heldebertns dedimus et
reddidimus Domino Deo et sancto Victori martiri Massiliensis2, quam-
que ego hue usque maie usurpavi , nuiic penitens me tanli mali
tanteque injusticie, libentius reddo , dono, derelinquo et in potes-
tatem ipsius martiris , videlicet sancti Victoris, et monachorum ejus,
i' 143. per omnia transfero * et transfundo, non solum bec, verum eciam
omnem bailiam et omnes malos usus et quicquid nequiler milii exi-
gebam aut requirebam , omnia in omnibus et per omnia, sicul
dictum est , prorsus derelinquo et ab eorum omnibus usibus me
evacuo, et impolentem me libenter reddo; ita ut ab hac die faciant
monachi sancti Yictoris ex bis omnibus, que ad ipsam quartam partent
ville videlicet Tavernas pertinent, sicut pater meus et mater mea et
nos lenuimus, quicquid facere voluerint. Denique exigit ratio tante
1 Isarnus, abbas S. Victoris. ' Vid. cliartam superiorem.
SANCTI VICTORIS. G29
iniquitatis facte a me sancto Victori et monachis ejus, in tollendo
ipsum quartonem , ut innotescat legentibus audientibusve quoniam
bec quarta pars ville predicte, consentientibus et partientibus fratribus
meis Pontio el Heldeberlo, et retinentibus contra banc et per liane
suas proprias partes, mibi, quamvis injuste illis tribuenlibus , bec
cessit in sortem. Scripta igitur sunt bec ad corroborationem et con-
firmationem hujus carie, qua paleat omnibus quoniam neque ego ne-
que fratres mei, mederelinquenleetabsolvente cui obvenit in propriam
partitionem, post banc nullam partem nullamque bailiam neque
omnino quicquam habemus, neque ullus bomo per nos, in ipso pre-
dicto quartone neque in omnibus pertinentibus ad eundem quartonem.
Denique si quis, ego aut ullus ex beredibus meis aut ulla persona,
vénerit ad irrumpendum bec, non valeat vindicare quod appétit, sed
cum omnibus persecutoribus sancte ecclesie, boc est cum Juda tra-
ditore et cum Arrio beresiarebo et cum Sabellio et cum Datban,
Clîbre et Abiron, quos terra vivos absorbuit, noverit se excomuni-
candum et anatbemalizandum, et in perpetuum infernalem penam in
perpetuum dampnandum, illisque dampnatis, bec carta firma et
stabilis permaneat omni tempore.
Ego Atanulfus banc guirpitionem feci, et propriis manibus banc
cartam firmavi, et testibus firmare rogavi. Pontius, frater ejus, fir-
mavit. Petrûs Garinus firmavit. Poncius Occulus de Regina firmavit.
Facta carta bec anno millesimo lui incarnationi dominice, régnante
Henrico rege, indicione vi. Poncius monacbus scribsit, xvu kalendas
juli , feria m.
033.
Carta de onore sancti Victoris Massiliensis , de quarlam partein de Cire. [060.
villa Tavernis, de terris cultis et incultis et silvis, et pralis et pasc\iis,
boc est : Bonefacio cum suo tenemento, et manso de Guilafre, et
nianso de Jobanne Pedegeir. et manso de Dominico Pelgros, el
manso de Gandulfo, et cabannaria de Stephano Cadani, et cabannaria
il'Aguer, et cabannaria de Jobanne Barbarin, cabannaria de Ricard
Vêtu, la cabannaria de Durant Linolet, el cabannaria de Andréa
630 CHARTULVRIUM
presbitero , et in ipsa mansionem de Monacho , et mansionem de Leu-
pranno, et mansionem de Poncio Electo, et ipsas de Constantio Pere-
grino , et mansionem Guidoni , et alia nostram dominicain , et alia de
Bonald : hoc totum perdimus pro potestate Fulcone.
634.
Cire. 10G0. Omnes sub hac humana conditione constituti , de incerto humane
fragilitatis casu solliciti , et ad ultimam exitns nostri oram semper
debemus esse parati, evangelica preceptione ammoniti, que ait:
« Vigilate, quia nescitis diem neque oram finis extremi1.» Idcirco,
ego Lambertus, de fine meo incertus, una cum uxore mea Aimerude
et fratribus meis Atbanulfo , Gontardo et Ugone , dono omnipotenti
Deo et monasterio sancti Victoris martiris omnem medietatem de-
cimi , in villa Tavernas , de omnibus , et ipsam ecclesiam cum omnibus
ad ipsam ecclesiam pertinentibus, pro remissione omnium peccatorum
meorum , et ut omnipotens Deus faciat nobiscum misericordiam , et
hic et in futuro seculo, et ut servi Dei orent pro salute nostra paren-
tumque nostrorum, omni tempore die ac nocte; et, post obitum
nostrum , totam quartam partem de ipsa villa , si deliberare potuero ,
et, si non potuero , aliut tantum in alio loco , dono omnipotenti Deo et
supradicto monasterio, pro remissione omnium peccatorum nostrorum.
Sane si quis hoc dono contra ire aut minuere voluerit, iram omnipo-
tentis Dei incurrat, si non cum satisfactione emendaverit.
Ego Lambertus , qui banc cartam fieri jussi et manu propria fir-
mavi, et testibus firmare rogavi. Manasses firmavit. Ricaus firmavil.
Tassilius firmavit. Lgo de Cataracla. Galdemarus firmavit. Goderannus
firmavit. Lambertus Relinna firmavii.
635.
Carta de Pontivis.
I0b7. In sancte et individue Trinitatis nomine. Ego Fulcbo, filins Arberti,
' Matt., XXV, 13
SANCTI Y1CT0RIS. 631
et uxor mea Liena, necnon et filii npstri, componctus timoré Dei
memorque peccatortim nieorum, quorum memoria timidus, de Dei
tamen misericordia cunfisus, quatiuus ni mihi indulgeat Dominus;
donannis , pariter ego Petrus Arbaldus, Rostagnus, frater Albiui , et
Petrus Balzanus, necnon Eldebertus Lunes et filii ejus Teubertus et
Guilelmus, Gozfredus et frater ejus, Atenulfus et Ripertus, ecclesïam
sancte Marie, que sita est in territorio Ponlivis, cum terris eircum-
jacentibus, cum aquarum meatibus et arboribus fructiferis et infruc-
liferis, cum terris cultis et incullis, infra ista termina positis: ab
oriente, abens terminum Berselonum ; ab occidente, sicut vadit aque
meatus, nomine Fraxeneta; a septentrione , sicut vadit via puplica.
Ego itaque supradictus Petrus Balzanus dono terrain extra istos ter-
minos positam, cultam et incultam , cum pratis et omnibus infra
positis et a me perlinentibus, infra ipsa terra que vocatur de Spina
constitutis. Ego igitur predictus Fulco et uxor mea Aiena necnon et
filii nostri et nos omnes supradicti donatores donamus omnipotenti
Deo et sancte Dei genitrici Mariœ , et sancto Victori martiri et sociis
ejus, et monacbis, tam presentibus quam et futuris, pro remédie
animarum nostrarum parentumque nostrorum, ut mereamur parlem
babere in régna celorum cum sanctis omnibus, ut ipsi servi Dei
pro nobis jugiter exorent Dominum, et ut veniam accipere mereamur
nostrorum delictorum, quatinus jungi mereamur sanctorum eboris in
evum. Si quis autem quelibet persona , servilis aut injenua, aliqua
compulsus , * banc nostram donationem evacuare aut annullare vo- t°.
luerit, non valeat vindicare aut implere quod cupit, sed primum
onmipotentis Dei iram incurrat, et cum Juda traditore dampnatus per-
maneat,et insuper auri optimi, pro presumptione sua, libras v compo-
nat; post bec autem , donatio nostra fuma et stabilis in perpetuum per-
maneat. Nos itaque supradicti donatores banc caitam scribere fecimus
et testibus firmare rogavimus. Petrus Arballus firmat. Rostagnus fir-
mavit. Heldebertus iirmavit. Luneus fîrmavit. Gozfredus firmarit. Ale-
nulfus firmavit.
Facta bec donatio ab incarnatione Domini anno millesimo lvii, in-
dicione x, concurrente i, régnante Domino nostro Jbesu Cbristo.
632 CBARTUIARIU M
i» m. 636.
(Edit. in Jntiq. Je Végl. Je Marseille, I, 173.)
i mai. 1134. Anastasius1, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fralri IV,
Massiliensi episcopo, salutem et apostolicara benedictionem. Vir pru-
dens et sapiens traditum sibi studet ministerium honorare et comissum
ei pontificale ita officium gerere, ut irreprebensibilis ab omnibus
habeatur. Tu vero, nuper a sede apostolica rediens, dilectorum filiorum
nostrorum fratrum Massiliensis monasterii ecclesias, gracia hospi-
tandi , minium aggravasti , quoniam non sicut episcopus tuas studuisti
oves requirere, sed sicut miles, mulla militum et aliorum caterva
stipatus , ipsorum decrevisti ecclesias circuire , magis eos cupiens one-
rare quam de comissis tibi ovibus lucrum animarum expetere. Ende
factum est quod quidam ipsorum, aliorum gravamina intuentes, pec-
cuniam tibi non modicam sunt coacti exsolvere et suas ecclesias ag-
gravare, ut a luis possent gravaminibus liberari. Addunt etiam supra-
dicti monasterii fratres quod, cum libéra sit eidem monasterio a sede
apostolica sepultura indulta, tu sacerdotibus luis, ausu temerario,
interdicis ut nulli eucbaristiam prebeant, nisi prius prestito juramcnto
vel fidei jussore firmaverint se in Massiliensi monasterio nullatemis
sepeliri. Que an sint pontificis opéra, lu ipse sanctorum patrum
statuta considéra, majoresque tuos interroga etab eis poteris edoceri;
de quibus, sicut rei exitus evidenter oslendit, minime videris in-
structus. Ne igitur predictum monasterium magis odio quam justitia
persequi videaris et de illis negligentius cogitare que ad jus beati Pelri
specialiter pertinere noscunlur, per presenlia tibi scripta mandamus ,
quatinus supradictorum fratrum ecclesias nequaquam aggravare pré-
sumas, seu ab bis qui eisdem ecclesiis presunt, supra hoc quod ab
antiquis ration abiliter stalutum esse dinoscitur, pecuniam aliquam
extorquere; illis eciam , qui in eorum monasterio se deliberaverint
sepelire, nequaquam prohibeas, vel a tuis sacerdotibus facias aut
proiberi permittas. Sollicite attendens quoniam, si ulterius predicli
1 Anastasius papa IV. * Petrus I.
SANCTI VICTORIS. 633
fratres super bis fuerint coacli renovare querelam , nos et apostolice
sedis injuriant , auctore Domino, vindicare studebhuus et supradicti
monasterii jura ita illibata servare, quod tibi non patebit aditus ad-
versus ipsuni , sine pena gravissima , malignandi.
Di'n Laterani, kalendis madii.
637.
Anastasius, episcopus, servus servoruin Uei, venerabili fratri P.1, imai. liS-i
Aquensi arebiepiscopo , saluleni et apostolieam benedictionem. Quam
specialiter Massiliense monasterium ad jus beati Pétri pertineat, tua,
ut credimus, fraternitas non ignorât, et ideo a sede apostoliea , inter
cetera que ipsi concessit, meruit obtinere, ut fratres ipsius loci a
quocumque mallent episcopo graciam consecrationis reciperent.
Verum, quoniam predicti fratres a tua fraternitate boe precipue desi-
derant obtinere, per presentia tibi scripta mandamus, quatinus, çum
ab eisdein fratribus propter boc fueris invitatus, per te et per aliquem
de tuis suffraganeis, Spiritus Sancti gratia preeunle, munus conse-
crationis et ordinationis impendas.
Data Laterani, kalendis madii.
038.
A astasius ,, episcopus , servus servorum Dei, venerabili fratri A.9, '■ i
Mimatensi episcopo, saluleni et apostolieam benedictionena. Sepe tuo
predecessori3 est ab apostoliea sede transmissum, ut dilectis filiis
stris fratribus Massiliensis monasterii ecclesiam de Mairoil resti-
tueret, et ab eorum infestatione cessaret. Predecessor etiam nosler
ssnete memorie E.' papa, sua ipsi scripta niandavit, ut ecclesiam
Kiriacensis castri, quam G., presbiler de Croisa, mémoràtis Fratribus
per violenciam , sicut dicitur, abstulit, faceret sine dilatione restitui.
Ipse vero apostolice sedis iteratiun mandalum cbntempnere et surdis
1 Pontins III. i Cuilklmus III.
- Aldc-htrlus III. * Eiigonius III.
i. 80
(334 CHARTULARIUM
non est veritus auribus pertransire quocl debuerat devolione débita
venerari. Sane , licet idem predecessor tuus rébus sit bumanis exemp-
tus, predicti fratres a sua querimonia non desistunt , quoniam suam
nondum sunt justiciam assecuti. Nos igitur, quia predictis fratri-
bus , utpote illis qui ad jus beati Pétri proprie spectare noscun-
tur, in sua justicia preeipue debitores existimus, per presentia tibi
scripta mandarnus quatinus predictas ecclesias fratribus Massiliensibus
restitui faeias. Si vero, infra xx dierum spatium postquam scripta
nostra susceperis , exsecutione operis , quod supradiximus , non fuerit
adimpletum , in ecclesiis supradietis divina probibemus officia cele-
brari .
Data Laterani , kalendis madii.
639.
i mai. llbi. Anastasius , episcopus , servus servorum Dei, venerabili fratri W.\
Tolonensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Si aliquis
in te kaiïtatis igniculus remansisset, et monastice professionis regu-
lam non esses oblitus, fratres tuos monacbos Massilienses diligeres,
et nullain ipsis studeres injuriam irrogare. Ecce, sicut ex ipsorum
narratione didicimus , décimas ecclesiœ sancti Jobannis de Petra Foci
eis contra justiciam aufers, atque etiarn super ecclesia sancti Pontii de
Colubreira injuriam eis non modicam non vereris inferre, et, cum
liberam babeant sepulturam, in eorum ecclesiis qui se délibérant
sepelire ausu temerario contradicis. Quia ergo a fraterne karitatis
unione déclinasse \ideris, quoniam illos persequi non desistis, quos de-
beres ab aliis pro posse defendere , per apostolica tibi scripta man-
darnus, quatinus, si verum est quod predicti fratres nostris auribus sug-
gesserunt , de cetero predictis fratribus , in memoratis ecclesiis , non
présumas injuriam vel aliquam molestiam irrogare, seu illos qui se-
pulturam apud eos elegerint quomodo libet probibere; alioquin, scire
te volumus quia nos , pro eorum defensione tamquam pro illis qui
1 GuiHelmus II.
SANCTI VICT0R1S. 6âS
ad jus beali Pétri proprie spectare noscunlur , contra illos qui eos
presumpserint infestare muriim nos tutissinium obponemus.
Data Laterani, kalendis madii.
G40.
Anaslasius, episcopus, servus servorum Dei, dilectis liliis P.1 abbati ' '"■" " >4
et monachis Vabrensis monasteril, salutern et apostolicam bene-
diclionem. Apparet quod monastice professionis a vobis regulam ahje-
eislis, quoniam vestro prelato débitant recusatis obedientiam exibere :
sic enim in beat i Benedicti régula scriptum, ut credimus , invenitur:
obedieirtia sine mora. Vos autein dilecto filio nostro W.!, Massiliensi
abbati, contradicitis obedire, cum non obedire sit repugnare, et quia
scelus ydolatrie nolle acquiescere. In quo facto patenter obedientibus
dalur intelligi, quod monaslicum a vestris precordiishabitum repulistis.
quoniam vestro prelato contradicitis obedire , cum sitis super hoc a
sede apostolica excitati. licce siquidem predecessor noster sancte nie-
niorie papa Eugenius ' apostolicis litteris vos ad obedientiam excita\it,
ut videlicet dilecto filio nostro G.', Massiliensi abbati, debitam studeatis
obedientiam exibere; sed vos ad voeem incanlanlis aures vestras
obturare minime formidaslis. Unde in quosdam v«strum excomunica-
tionis senteniiam juste utique promulgavit ; quani et nos apustolice
sedis auctoritate firmantes, per presentia scripia universilati vestre
mandamus, qualinus ad ipsius filii nostri obediemiam reddeatis, et in
omnibus secundum Dominum ipsi studeatis fideliter obedire ; illos
\ero, quos idem filins noster, propter suos excessus, sententia exco-
municationis notavit, sicut excomunicatos vitetis, et ab omni di-
vino officio et aminislralione veslri mouasterii et obedientiarum ,
donec condignam satisfactionem exibeanl, faciatis * firmiter abstinere. v.
Alioquin, scire vos volumus quod nos ita, Domino auclore, tain
vestram quam illorum inobedientiam puniemus, quod ad aures quo-
rum pena pervenerit, a consimili opère retroheant, et sententiam,
1 Piinis I. 5 Eugenius III.
s Guillelmus I Pétri. ' Goillelmus Pétri, supra uomlnatus.
636 CHÂRTULARIUM
quam idem filius noster in quemlibet vestrum propter hoc canonice
promulgaveril, nos ratam habebimus. Nos enim, etsi velimus quod
eidem filio nostro Massiliensi abbati debitam obedientiam et reveren-
tiani deferatis, nolumus tamen quod vestrum monasterium présumât
indebitis exactionibus aggravare.
Data Laterani, kalendis madii.
641.
i mai. i Jo4 . Anastasius , episcopus, servus servorum Dei, diiectis filiis canonicis
Agatensis ecclesie, salutem et apostolieam benedictionem. Dileclonmi
filiorum nostrorum fratrum Massiliensium adversum vos querelani
nuper accepimus. Gonqueruntur siquidem quod monasterium sancli
Andrée, quod ad jus ipsorum proprie spectare dinoscitur, et (raines
inibi comorantes contra justiciam infestetis. Sane predecessor noster
bone memorie Gelasius ' papa , sicut ex literis ipsius perpendimus ,
vestris predecessoribus super eadem ecclesia et possessionibus ejus si-
lentium dinoscitur indixisse. Vos autem, aposlolice sedis reverenlia
lemeraria presumplione postposita , cum ad nostram vos presentiam
appeilassent , supradictos fratres infestare minime formidatis. Quare
ergo Massiliense monasterium ad jus beati Pétri proprie speciat et sul>
apostolice sedis ac nostra protectione consistit, per presentia vobis
scripta mandamus, quatinus memoratis fralribus de illatis injuriis con-
nam satisfactionem exibeatis , et nullam de cetero, pro supra-
dicta ecclesia, memoratis fratribus vel possessionibus ejus injuriani
presumatis seu molesliam irrogare. Quod si aliquam in ipsa ecclesia
justiciam vel possessionibus ejus vos habere confiditis , in nostra pre-
sentia quod justum fuerit poteritis experiri.
Data Laterani, kalendis madii.
1 Geiashis papa II , 1118— HI9.
SANCTI V1CT0RIS. 637
642.
(Fragm. in Antlq. rie Marseille, I, f 73.)
Anastasius, episcopus, servus servorum Dei , venerahilibus fratri- linii ll:><-
bus G.1 Tholonensi, P.' Massiliensi episcopis, salutem et apostoli-
cam benedictionem. Si quam districtam in extremo examine sublilis-
simo judici debetis reddere rationem diligenter studeretis inspicere ,
dilecti filii nostri fratres Massiliensis monasterii adversum vos non
cogerentur bujusmo'1! querimoniam explicare. Conqueruntur siquidem
quod éorum interdicatis ecclesias, et fratres qui in ipsis ecclesiis com-
raorantur ad vestras synodos venire cogalis, cura suos sacerdotes, qui
divina populo sumministrant , ad vos transmittere studeant, et parati
sinl voliis jusliciam exibere. Sane, si predicli fratres vestrain volunt
vobis conservare jusliciam, sententiam non debent dampnationis reci-
pere, nec eorum ecclesie penam interdicti portare. Quare ergo injustum
est ut qui parati sint jusliciam exibere contra jusliciam aggraventur,
per presenlia vobis scripla mandamus, quatinus , quousque vobis vo-
luerint justiciam facere vel presbiteros suos ad vocationem vestram
transmiltere, ipsorum nequaquam interdicatis ecclesias et eorum mo-
nacbos ad vestra concilia venire cogalis.
Data Laterani, kalendis madii.
643.
Adrianus3, episcopus, servus servorum Dei, venerabili fralri P. '30man. n
episcopo et dilectis filiis canonicis Massiliensis ecclesie, salutem et v,i ns:
aposlolicam benedictionem. Illam , que intcr vos et dilectos filios vel 1 1 ris.
nostros fratres Massiliensis monasterii, super violenta cujusdam cor-
poris ablatione, controversia ventilatur, venerabili fratri nostro Pon-
tio, Aquensi arcbiepiscopo , comisimus audiendara; ideoque per pre-
senlia vobis scripta mandamus, quatinus, cura ab eodem fratre nostro
1 GuillelmiU II. "' Adrianus papa IV.
a petnu I. * Pelru» I, episcopus Massiliensis.
638 CHARTLLAR1UM
archiepiscopo propter hoc fueritis evocati, ejus presentiam adeatis, et
quod ijise inter vos judicaverit suscipiatis firmiter et observetis.
Data Laterani , m kalendas aprilis.
644.
30 mart. 1155 Adriaiius , episcopus, servus servorum Dei, canonicis Agatensis
▼et 1157 ecclesie, salutem et apostolieam benediclionem. Mandavit vobis pre-
-vel 1158. decessor noster, bone memorie papa Anastasius ', quia fratribus Mas-
sil'ensis monasterii nullam presumeretis injuriam seu molestiani irro-
gaie2. Mandalo tamen ipsius contempto, prout nobis asseritur, pejora
prioribusaddere minime timuistis, quoniam, posl receplionem litterarum
apostoliee sedis, quedameorumdem filiorum nostrorum edificia presum-
sistis destruere et quasdam décimas atque possessiones eis non timuis-
tis auferre. Sane, si bec ita se abent, quam gravi sint pena mulctandi
qui spiritum discretionis abent, utique recognoscunt. Et ideo per pre-
sentia vobis scripta mandamus, quatinus, si querela ipsorum veritati
innititur, décimas et possessiones quas eis abstidistis sine diminucione
aliqua restituatis, et de illatis damnis atque injuriis condignam ipsis
satisfaccionem non differatis ullatenus exibere ; scientes quia , si ulte-
rius propter hoc ad sedem apostolieam fuerint clamare coaeti, nos ita,
Domino auctore, vestram presu[m]tionem punire studebimus, quod
in pena vobis illata timor incucietur ceteris hujusmodi atentandi.
Data Laterani, m kalendas aprilis.
645.
De sancto Stephano de Brusa.
1075. In nomine Domini nostri Jhesu Chrisli. Ego Wilielmus Rainuli'us
dono corpus et animam meam Domino Deo et sancte Mariae et sancto
Mctori et abbati Bernardo, et monachis presentibus et futuris, in
monasterio Massiliensi manentibus, et, ex hereditate paterna que michi
jure obvenit, castellum de Brusa , totum et ali integro , cura omni lio-
' Anastasius IV. s Vide sup , n. 641.
SANCTI YICTORIS. 639
nore ad eundem castellum pertinentem, in presentia Aldeberti et Aus-
torgii, fratris ejus, monachorum , et Isnardi Aldeberti, eonsanguinei
mei, et Aldeberti, fratris ejus, qui similiter donant corpus et animant
suam eidein sancto Victori , cum tota ecclesia sancti Stepbani, in valle
castelli supradicti de Brusa, et cum omnibus que ad ipsain ecclesiam
pertinent. Preterea supradicti fratres Isnardus et Aldeberlus, fraler ejus,
non solum donant supradictam ecclesiam sancti Stepbani cum omni-
bus que ad eam pertinent, cum omnibus decimis et primitiis el ceteris
que ad eam pertinent, sed insuper donat Isnardus Aldeberlus quartam
partem totius ville Sancti Stepbani, id est in campis, vineis, in pratis,
pascuis, in paludibus , in aquis, in piscaluris et in ceteris omnibus.
Iterum ego Wilelmus Rainulfus supradictus, moriens cum confessione
et penilencia, per misericordiam Dei et cbristiana fide, dono et laudo
supradictum castrum de Brusa , cum omnibus ad eum pertinentibus ,
Domino Deo et sancte Marie sanctoque Victori martiri, testibus presen-
tibus : Fulcone Pelito et Isnardo Aldeberto, Aldeberto, fratre ejus, et
Lautallo , et Auriaso , et Wilelmo , fratre ejus , et Gerallo Capite Ispano,
et Pontio, et Jaudado de Sillone, et multis aliis.
Kactum est donum bujus elemosine anno incarnationis dominice
millesimo lxxv.
646. »° »<3.
Karte de Manoasca.
(Ed. Mabillon, Ann, ord. S. Ben., IV, 233.)
In Dei omnipotentis nomine, sanctissime ejus dispositionis ordina- 1013.
tione totius, Ego Wilelmus1, cornes Provincie, conjuxque mea Girberga,
una cum filio nostro nomine Wilelmo, pro nostrarum omnium ani-
marum redemptione, simulque pro sanctissima omnipotentis Dei pro-
missione. . . . , providentes siquidem nobis, dum hic satis fragili cir-
cumdati degemus carne, (juod prodesse in futuro ac valere possit
nobis, offerimus atque donanuis omnipotenli Deo, qui nobis d<'(Ut
omnia que abemus, de ipsis suis donis aliquid in helemosina, ad
1 Guillelmus II.
640 CHARTULARICM
proprium alodem, sanctoque Victori, ejiis martiri, et abbati presenti
donmo Vifrelo, omnibusque monachis, tam presentibus quam et futu-
ris, qui secundiim regulam saneli Benedicti ibidem vivere studuerint,
ut orent omnes pro salute nostra , tam corporis quam animarum nos-
trarum, et intercessores jugiter sint apud Deum pro percipiendis
omnium peccatorum nostrorum remediis. Est autem predicta donatio
in comitatu Sislerico, inlra terminos de villa que dicïtur Manuasea ,
id est ecclesia sancti Martini, que sita est non longe a fluvio Durentia.
Donamus itaque ipsam ecclesiam et quantum ad eandem pertinet , id
est que ad presens habere videtur et que in futuro acquisierit ; sed et
terrain delegamus eidem ecclesie, id est ipsam paludem que adjacet,
et, de palude usque in Durentiam fluvium, totam silvam illam et quic-
quid eultum vel incultum , fructiferum vel infructiferum, babemus veî
babere debemus, vel quantum ad nos pertinet; omnia ex integro
donamus, sicut jam diximus, pro animarum nostrarum redemptione.
Sunt autem bujus terre termini : ex parte orientali, sicut jacet terra
de Avinione et pervenit usque ad fontem , quam vocat Stelella, et sic
in direclum usque in Durentia; ex parte meridiana, ipsum fluvium
Durentie; ex parte occidentali, a prefato fluvio in directum usque ad
molendinum Silvestri et ad fontem Cbristofori. Sane si aliquis (quod
evenire minime credimus) contra hanc donationem nostram venire
vel obsistere voluerit, obtinere istud non valeat, sed cogatur in vin-
culo exsolvere auri optimi libras x, et, quod bis majus est, sciant se
esse excumunicalos et analbematizatos et a cetu sancte ecclesie ex-
c ce c
clusos, et cum Arrio, Sabellio ac Simone mago ceterisque, qui eccle-
siam Chrisli conati sunt destruere , in inferno inferiori penas suppli-
ciorum suorum luendos et imemediabiliter cruciandos.
Facta donatio hec anno incarnationis dominice millesimo xni , in-
dicione xi.
Ego Wilelmus , cornes Provincie , annuente Domino , banc donatio-
nem dedi et manu mea firmavi , et subtus annexis testibus firmare ro-
gavi. Domna Guirberga, inclita comitissa, finnavit. Domnus Wilelmus1,
1 Guillelmus, filius Guillelmi II comitis Provinciœ et Gerbergje.
SANCTI VICTORIS. 641
eorum preclara soboles, firmavit. Guillelmes vicecomes firmavit. Fulco,
(rater ejus, firmavit. Accelena et Odila1 firroàVerunt. Vïllelmus2, filius
Villelmi, firmavit. Heldebertus firmavit. Guanlelmus firmavit. Renoar-
dus firmavit. Domnus Vifretus abbas, rogantibus stipraseriptis posses-
soribus, scripsi.
647.
Charta qua Guillelmus et Fulco, eorumque uxores Accelena et Odila, monasterio
sancti Victoris largiuntur, ad proprium alodem , ecclesiam sancti Martini , in coroi-
tatu Sistarico, in villa Manuasca sitam, cuni omnibus terris ad ipsam ecclesiam
pertinentibus, sicut jam dederat, anno 1013, Guillelmus II, cornes Provinciaè.
* Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xv, indi-
cione xim.
Ego Wilelmus et ego Fulcho, una cum uxoribus nostris Accelena
et Odtda, annuente Domino, banc donationem dedimus et manibus
nostris firmaraus, et subtus anexis testibus firmare rogavimus. Roth-
lannus levita scripsit.
648.
Charta qua Adelaïs, comitissa Provincia>, Guillelmi I vidua, monachis sancti Victoris
concedit partent] quam obtinebat in ecclesia sancti Martini de Manuasca.
Facta donatio hec anno incarnationis dominicç millesimo xv, indi-
cione xmt.
Ego comitissa Adalaiz, annuente Domino, banc donationem dedi et
manu mea firmavi, et subtus adnexis testibus firmare rogavi. Wilel-
mus3 vicecomes firmavit, et uxor sua Accelena. Rotlannus levita scripsit.
649.
Alia.
(Edidd. Louvet, Hist. de Prov., I, 58 et Guesnay, Vita S. Cas*., 569.)
Jliesu Christi Domini opitulante clementia ejusque benigna sutlra-
' Accelena et Odila , uxores Guillelmi II et ' Guillelmus Juvenis, filins Guillelmi II.
1 nlcoiiis, ricecomitum Massiliœ. vicecomitifl Massiliœ.
3 Guillelmus II, vicecomes Massiliœ.
i. 81
loi:.
1015
G42 CHARTULAR1UM
gante juvamina, EgoGeriberga1 comitissa, una cum conseusu tîliorum
nptimatumque nostrorum , de anime mee salute filiorumque meoruin
sollicite mecuni pertractans, ac de immanilate scelerum nostrorum
valde formidaus, necnon et discussionem atque sententiam superni
judicis valde pertimescenles , qua , in judicio veniens, impios a sancto-
rum collegio secernens reprobaturus erit. . . . Ideo, propter remedium
anime senioris mei Guilelmi, comilis Provincie , et mee filiorumque
nostrorum, quorum bec sunt nomina : Wilelmus, Fulcho, Jozfredus,
facio hanc carlam belemosinariam omnipotenti Domino et sancto Vic-
tori, suo martiri, ejusque monasterio, ubi sacrum corpus ejus requies-
cit , et abbafibus ac monacbis ibidem servientibus, de duobus tuan-
sibus, qui sunt in comitatu Sisterico, in villa quam vocant Manoascba,
quros excolunt bomines, unum nomine Udolerius Montanarius ; *alium
f» i .{«. mansum excolitbomo nomine Stepbanus, gêner de Edral. Ipsos mansos
ab inlegro, cum campis cultis et incultis , cum vineis, ortis, pratis
vel omnia quicquid ad ipsos mansos pertinet, sicut jam diximus, totum
dono omnipotenti Deo et sancto Victori. Sane si quis contra donatio-
nem istam ire, agere vel inquietare volnerit, non valeat vindicare
quod repetit, sed componat in vinculo auri libras vi, et insupra iram
Dei omnipotentis incurral et sancti Victoris et sociorum ejus, et in
antea donatio isla firina et slabilis pernianeat omni tempore.
Facta donatio ista anno incarnationis dominice millesimo xviiii3,
indicione n, régnante Rodulfo, rege Alamannorum seu Provincie.
Ego Girbeiga, una cum filiis meis, prefalos mansos, cum omni
integritate, predicto monasterio dedi et manu mea firmavi, et lestibus
subtus adnexis banc scripturam roborandam tradidi. Wilielmus, fdius
comitis Vilielmi, firmavit. I^ulcu, frater ejus, firmavit. Josfredus frater
firmavit. Holblannus, sacerdos et monacbus, domiKj alîbate Vifreto
precipiente, scripsit.
' Gerberga de Burgundia, Guillelmi II co- 2 Edd. habent 1018.
initis ProTÏncia" vidua.
SANCTI VICTORIS. 643
650.
Alia.
Dum rei totius herus obtutum aniinalis risibilis, palientis atque 1025.
mmortalis, minime lerenlis, mallet redivivo mundum Iramile, sugges-
tionibus petulcis obrutum ac virulentissimis telis saucium, restaurare,
fautiumque hiatus obsorbentium animas obstruera , iuiit cum sua
pielate taie velle, quatinus eo modo Zabuli astuliam prosterneret, quo
protoplastum subjugarat. Veniens enim clementissimus creator redi-
mere quod perierat , suasit quantotius superfluos conatus ac no\i«.s
abicere , ac dein castitatis olentes flosculos avide appetere , genitorem
genitricemque diligere, proximumque tanquam seipsum, etiam, quod
majus est, inimicos; non sic vero Deum, non sic, sed ex lotis vinbus
jussitque esse diligendum. Quapropter ego Fulcbo1 et u\or mea Odila,
sollicite considérantes bec omnia et is similia, bimmanitatemque tor-
mentorum preparatam contemptoribus et dulcedinem glorie summi
numinis promissam vicloribus, et tandem preclaram vocem ejusdem
Domini, dicenlis : « Conferte stipitem non babentil)iis, et ecce cuncta
sunt vobis munda2; » et : « Quasi ignis ab aqua extinguitur, ita delic-
tum ab belemosina3; » devovimus quiddam offerre ei ejusque preciosi-
simo martiri Victori, sociisque illius , necne abbati monacbisque
presentibus et i'uturis, secundum normam patris Benetiicti ibidem
excubantibus, ex bis que ille contulit nobis; scilicet, propter remedium
animarum nostrarum vel parentum nostrorum , facimus banc carlam
supradicto martiri de uno manso qui est in comitatu Sisterico,
in villa quam vocaut Manoascba. Ipsum vero mansum excolit homo
nomine Lunaris et uxor sua Raina. Ipsum mansum ab integro damus
sancto Victori, cum campis cultis et incultis, cum vineis, ortis, vel
omnia quiquid ad ipsuin mansum perlinet, sicut jam diximus, dona-
uius. Sane si quis, nos aut ullus de successoribus nostris aut ulla
apposita persona, contra donationem islam ire, agere vel inquietare
' Fulco, vicicoiu"s Massiliensis. * Ecc/ic, III, 33
» Luc, XI, 11.
644 CHARTULARIUM
voluerit, non valeat vindicare quod repetit, sed componat in vinculo
auri libras m , et postremo iram Dei omnipotentis incurrat, et in antea
donatio ista firma permaneat omni tempore.
Facta donatio anno incarnationis dominice millesimo xxv, régnante
Rodulfo, rege Alamannorum seu Provintiae.
Ego Fulco et uxor mea Odula liane cartam firmamus et firmare
rogavimus. Volveradis firmavit. Iterius firmavit. Bonus Pars firmavit.
Lambertns, frater suus, firmavit. Fulco de Aquis firmavit. Ainaldus
firmavit. Aicardus et Gauzfredus, filii Vilielmi vieecomitis1, firma-
verurit. Aicardus, Iso filins , firmat.
651.
1012. Cliaita qua Fulco ejusque uxor Odila monachis sancti Victoiis largiuntur mansum
imum, in comitatu Sistarieensi , in villa Manoasca situm , ab Arnul])ho quodani
excultum.
* Facta donatio ista anno incarnationis millesimo xn, régnante Ro-
dulfo rege.
Signum ego Fulco et uxor mea Odula, qui hanc cartam fieri jussi-
nms et testibns firmare rogamus. Signum Bonus Pars. Signum Boso.
filius Ismidus. Signum Hubertus et signum Pontius. Frambertus .
presbiter et monaclms, scripsit.
65'2.
Karta Guillelmi , comitis Tolose, de uno manso in Manoasca.
(Edid. Louvet, Hist. de Prov., I, 50.)
tuu. Jesu Christi Domini nostri opitulante clementia, Ego Wilelmus2,
cornes Tolosanus , et uxor mea Erna3, de animarum nostrarum salute
sollicite nobiscum pertrâctantes, aede immanitate scelerum nostrorum
valde formidantes. . . ., pro remedio animarum nostrarum, filiorum
1 Aicardus, postea vicecomes Arelatum , 2 Guillelmus III diclus Taillefer.
Gaufredusque , filii Guillelmi II, vieecomitis r' Emma, filia Rotboldi. comitis Prov incise,
Massiliae. secuuda Guillelmi uxor.
S\NCTI VFCTORIS. 645
Kiiarumque ac parèntum nostrorum, fàcimus banc donationem omni-
potent! Deo et sancto Victori, suo martiri, ejusque monasterio, et
abbatibus ac monachis ibidem servientibus , de uno manso, (|ni
est in comitalu Sisterico, in villa quam vocant Manoasca, quem excolil
bomo nomine Gratianus. Ipsum mansum, ab integro, cum eampis
eultis et incultis, cum vineis, ortis, pratis vel omnia quicquid ad
ipsuin mansum pertinet, totum donamus omnipotenti Deo et sancto
Victori. Sane si quis, nos ant ullus de successoribus nostris, vel ulia
opposita persona, qui contra donationem istam ire, agere vel inquie-
tare voluerit, non valeat vindicare quod repetit , sed componat in
vinculo auri libras nu, et in antea donatio ista firma et stabilis per-
maneat omni tempore.
Kacta donalio ista anno incarnationis Domini millesimo xxiin, in-
dicione vu, régnante Rodulfo rege.
Signum ego Vilelmus cornes et uxor mea Ema, qui banc cartani
fieri jussimus et testibus firmare rogavimus; manus nostra firmat.
Rostagnus scripsit.
G53.
Karta Adalaiz coraitisse, de uno manso in Manoasca.
Ante bujus rudis institntionem legis, qua moderni nos utimur que- I00G
Jibel sine conglutinatione litterarum donatio vigebat. Nunc autem,
quia conditio a posterioribus nobis imposita dominatur , ipsa videlicel
donatio vigere non permittitur, nisi fuerit nodulis litterarum colligata.
Quare Adalaiz1 comitissa donamus atque cedimus cuidam monasterio,
sibique in honore Dei et sancti Victoris inservientibus, pro timoré el
amore ejusdem Domini Dei nostri et redemplione anima rum nostra-
rum, unirai mansum, in villa que dicitur Manoasca, cum eampis,
viueis, pratis, ortis etoglatis, fontes aquaruminquedecursibus earum,
omnibusque sibi pertinentibus, ad scilicet monaslerium nomine sancti
A ictoris. Ea igitur causa islius donationis, quod, sicut plerisque conli-
git, dura unum offendunt dominum oftensôs sibi pluies hommes reco-
' Adolaïs , vidtia C.nillelmi I, comiiis ProvinciaB, mater Guillelini II.
646 CHÂRTULA.RIUM
enoscant , bec eciam nos probantes , dum studiose ei placere cupien-
tibus nobis resistere cupiebamus, forte in bujus causas monasteni
impegimus, quod nolenles volentesque grave sibi daronum intulimus.
Quid multis dicam. Stipendiosa sue messis duorum annorum posui-
mus in pabulis jumentorum nostrorum. Hoc itaque fiât donum, fiât
remissio nostrorum peccatorum. Est igitur iste mansus in villa Ma-
noasca, ut diximus, quem colit Lambertus, in comitatu Sisterico.
Verum si quislibet, nos aut ulla opposita persona, qui contra hoc sci-
licet donum ire, inquietare vel inrumpere voluerit, non valeat vindi-
care quod repetit, sed iram et maledictionem incurrat omnipotentis
Dei , et cum Juda traditore in inferno dampnetur, atque componat in
vinculo auri optimi libras quinque, * et postea donatio ista firma et
stabilis permaneat.
fc U7. Facta carta donationis hujus, in mense octubris, régnante Rodulfo,
rege Alamannorum sive Provincie, indicione im.
Signum Adalaiz comitissa, qui banc donaverunt et testes firmare
rogaverunt, manibus illorum firmavit. Emma ' comitissa firmavit. Lan-
drigus Bompars firmavit. Galterius firmavit. Silvester firmavit. Ingil-
radus firmavit. Marinus firmavit. Wilelmus2 vicecomes firmavit. Wilel-
mus3 cornes firmavit. Àrbertus firmavit. Teubertus firmavit.
654.
Guirpicio de Camaricas.
(Ed. Ruffî, Dissert, sur les comtes de Provence, 15.)
Notitia diffinitionis vel guirpitionis , in quorum presentie in placito
! jaii.
978 vel 984. générale, Wilielmo4 comité, in Manoasca. Venit episcopus Ponlius
sancte sedis Massiliensis ecclesie, et abbas saucti Victoris martiris
Alardus; reclamaverunt se de Rodulfo5 episcopo et de Imone vel de
ipsos beredes , qui ipsam terram tenent Camaricas. Fuit Heldebertus
' Emma, uxor Guillelmi III, comitis Tolo- s Guillelmus II, filius Adelaïdis, cornes Pi o-
sani. TÎncÙE.
* Guillelmus II, vicecomes Massilise. 4 Guillelmus I, cornes Province.
* Rodulphus I, episcopus Sistaricensis.
SANCTI VICTORIS. 647
judices, Garbedus judices, in ipso placito, quia ipse Rodull'us el ipsi
heredes ipsam terram malo ordine tenebant contra ipsam ecclesie
sancti Vicloris. Venir episcopus Pontius et Adalardus abbas; voluerimt
jurare et prol)are cum testibus suis, quorum nomina bec sunt : Arberto
presbitero et Bernardo nionacbo. Venerunt ante altare sancte Marie ,
quod, si Deus illis adjuvasset, voluerunt jurare de illa villa Camaricas
totam terciam partem , et ipsas colonicas très absas, melius débet esse
sancto Victori quam Rodulfo episcopo et'Imone vel ipsos heredes qui
ipsam terram tenebant contra legem. Postea recognoverunt se ipse
Rodulfus et Imo vel ipsi heredes, guirpiverunt et in terra jactaverunt,
et stipulaverunt in manu Pontioni episcopi , et in manu Adalrado
abbato, in presentia Guilelmo comité et Heldeberto judice et Garbido
judiceet Aicardo et Guilelmo et Pontione et .lonam et Amico et Tassilo
et Leugerio et Leufredo et Pontione et Castone et aliis pluies bonis
hominibus, tam satellites quam pagenses, quiquid in presentibns par-
tibus fuerit hordinatum, babebit plenissimam firmitatem nec poterit
immutaari. Si quia ante principe per judicium judicis fuerit deiinitum,
nec poterit immutari, sed postea temptare voluerit, x libras auri esse
dampnandum.
Aldebertus presbiler. Warbidus presbiter.
Facta nolilia ista in die mercoris , in villa Manoasca , ante ecclesie
sancte Marie, nu nonas januari, anno xliiii régnante Conrado, rege
Alamannorum sive Provincie. Einoni firmavit. Nortaldus' episcopus
firmavit. Radaldus2 episcopus firma\it.
655.
Karta Willelmi et Atalaiz de Espezel.
In Dei omnipotenlis bomine. Ego Wilelmus et uxor mea Adalaiz, 1026.
luturum judicium perlimescentes et peccatorum noslrorum imanitatem
ft)rmidantes, fâcimus donalionem omnipotent] Domino
et gloriosissimo martiri Victori , et monasterio , non longe a civitate
1 Nortaldus episcopus Aptensis. * Hujus episcopi sedes nou liqmt.
648 CHARTLLARIIM
Massilia fundato, et abbatibus ac monacbis, continue inibi servieu-
tibus, de alode nostro quem habemus in comitatu Sisterico, juxta
villani que dieitur Manoasca, supra ipsum castrum Bosonem vocitatum,
mansum Espezellum nuncupatum, cum omni integritate, absque ulia
diminulione, ipsosque agricultures et ipsam quam excolunt terram,
cum vineis et campis, cum ortis et oglatis, cum'arboribus pomiferis et
inpomiferis, et terris omnibus, patenter terminâtes, ab oriente, ab
occidente, a meridie, a septentrione, terram babentem comitalem et
vicecomitalem. Donamus itaque ipsum mansum omnipotenti Deo
ejusque supradicto martiri Viclori glorioso, sicut nos donatores mine
usque tenuimus et posseditnus, ea ratione ut servi Dei teneant et pos-
sideanl, et pro peceatis nostris ac pareutum filiorumque nostroruni
assidui apud Deum intercessores existant. Nempe, si nos aut nostri be-
redes autaliqua persona insurgere contra hancdonationemtemptaveriî,
istud vindicare non valeat, sed cogatur solvere auri optimi Iibras nu,
et, quod his majus est, irain omnipotentis Dei ac sanctoruin ejus in-
currat, sitque abbominatus et maledictus a Deo omnipotenti, nisi re-
sipuerit, penituerit vel emendaverit , et deinceps donatio ista firma
stabilisque in perpetuo maneat.
Facla donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xxvi,
régnante Rodulf'o, rege Alamannorum seu Provintie.
Ego Guilelmus et uxor mea Adalaiz nomine propria manu firmamus
et testibus firmare rogavimus. Wilelmus firmavit. Adalais firmavil.
Humbertus, frater suus, firmavit. Abus Humbertus, filins Wanteimi,
firmavit, Feraldus, filins Rostagni, firmavit, et ceteri circum adstantes
milites firmaverunt. Reabaldus firmavit. Boso firmavit. Wilelmus1
vicecomes firmavit. Stepbana2 firmavit. Guadallus firmavit. Rosta-
gnus firmavit. Volveradus firmavit. Bonefilius, sacerdos et monacbus,
scripsit.
1 Guillelmus 11, vicecomes Massilhe. s Stephana, uxor Gnillelmi vicecomitis.
SANCTI V1CTOIUS. 649
656.
De Manuasca, de Paleria.
In nomine Domini et Salvatoris nostri Jhesu Christi. Ego Rainaldus, 1029.
Guarnerius, Durandus, Ebrardus, Contenus, Daniel, Austrigus, Ge-
raldus, Lanfredus, Steplianus, Venieldis femina, Bona Filia * feniina, y".
Laudbertus, Endefredus, Wilelmus, Rostagnus, Johannes Maria, nos
oinnes heredes atque parentes de projenie Martini, cognomento Blan-
chi, venientes et cogitantes de sainte animarum nostrarum , facimus
donationem lielemosinariam omnipotenti Deo et sancto Viclori Massi-
liensi, pro remedio animarum nostrarum vel parentum nostrorum ,
hoc est medietatem de alode nostro quem vocant Paleria. Et est ipse
locus alodis in comitatu Sisterico , in territorio de Manoascha. In tali
conventu, ut, quamdiu vixerimus, tenebimus aliam medietatem; post
obitum vero nostrum, tota tercia pars de illa medietale quam retine-
mus maneat ad sanctum Victorem. Et, si aliquis de nobis de ipsa here-
ditate quam retinemus aliquid voluerit in cautionem mitere aut ven-
dere aut aliud agere, non valeat sine licencia abbatis sancti Victoris.
Sane si quis de nobis, aut ullus de successoribus nostris vel ulla ap-
posita persona, qui contra donationem istam ire, agere vel inquietare
voluerit, non valeat vindicare (juod repetit, sed componat in vinculo
auri libras h, et insuper iram Dei incurrat, et in antea donatio ista
firma et stabilis permaneat omni tempore.
Facta donatio ista anno incarnationis Domini millesimo xxviin ,
régnante Rodulfo rege.
Nos supra nominati, qui hanc donationem fieri jussimus et testibus
firmare rogavimus : Lanfredus firmavit. Stephanus firmavit. Giraldus
firmavit. Aldebertus, Athanulfus firmaverunt. Ebrardus firmavit. Dodo
presbiter firmavit. Stephanus clericus firmavit. Aicapitus firmavit.
Amalrigus firmavit. Pontius Barangerius firmavit. Petrus Giraldo fir-
mavit. AliusPetrus firmavit. Danihel firmavit. Martinus scripsit.
82
650 CHARTULARIUM
657.
Carta de Fuzilis.
1043. In Dei omnipotentis omnipotentissima moderatione cuncta dispo-
nentis nomine, et in sanctorum martirum Victoris ac soliorum ejus
honore. Ego Adalaxis, fdia condam Bonefatii de Reilana, — facio do-
nationem eidem omnipotenti Deo ac supradictorum martirum monas-
terio , non longe fundato ab urbe Massiliensi , de alode meo proprio,
quem advenit mibi ex genitorîbus meis, scilicet medietatem ville quem
vocant Fuzilis , cum medietate ecclesie , sive decimis seu primitiis ,
campis , vineis , garricis , oglatis , pascuis , pratis vel adapendiciis
omnibus suis, exeiis vel regressibus ejus, totum ab integro, quod est
mihi jure bereditario adtributo. Et est in comilatu Sisterico bec omnia
Je t
supradicta, etc. Si quis igitur beredum et parentum meorum, ullave
potens quamvis persona, que contra hanc donationem ire temptaverit,
omnipotentis Dei sanctorumque omnium iram incurrat et cum Juda
Scariotb ignis perpetui luat; insuper et auri optimi libras xx pro hoc
conatu absohat, ac deinceps donatio beeprompta, inconvulsa per-
henniter et stabilis permaneat.
Facta donatio bec anno incarnationis dominice millesimo xlv, in-
dicione xni, epacta nulla, régnante Anrigo ', imperatore Alamannorum
et Romanorum Burgundionumque atque Provincialium.
Signum Adalaxis, que hec donatio scribere fecit et firmare rogavit.
Signum Raiambaldi, filius Leodegari. Signum Enaurs, filius Adalexis.
Signum Airulfi de Lardario. Signum de Ventorolo. Domnus Raiam-
baldus2 arebiepiscopus firmavit. Fulco, frater ejus, firmavit Augerius
presbiter firmavit. Pontius Arveus firmavit. Aialrigus levita firmavit.
Asterius presbiter scripsit.
' Henricus III. * Raimbaldus archiepiscopus Arclatensis.
SANCTI V1CT0K1S. 651
658.
Donacio Ermengarde.
Brève de donatione que feeit Ermengarda , millier Venerando, ad Cire 1050.
sanctam Mariant et ad sancto Victore, et ad monachos qui ibi habi-
tant, de mansiones et de molando et de alode, de vineas que ad illam
pertinent, et de parranes medietatem , et de prato medietatem. Ad
Arenas de Planterio, modiata una; de vinea de Rainaldo Aibranno,
semodiata ij in alio loco, a Rocha, sentodiata una et média; in Ergu-
lito, média semodiata; in Avis, una semodiata; ad planterio super
Sanctum Albanum, semodiata una; suptus mansione sua, semodiata i;
subtus Sancto Sepulcro, a Sorberio, i semodiata. De ista donatione
de isto alode fecerunt ntonachi convenientia apud Castellanum et mil-
lier sua Johanna a sua vita : quantum vivet Castellanus, teneat et
possideat, in loco de beneficio et de servitio quod facit ad monachos
sancto Victore, extra vinea Rainaldi Aibranni, et post obilum Castel-
lani ad sancto Victore revertat et ad monachos qui ibi habitant.
Castellanus et millier sua Johanna firmaverunl. Durandus de Espe-
zello et ("rater suus Pontius firmaverunt. Barangerius Balbus, Aicapitus
presbiter, firmaverunt. Ermenardus, filio Pontione presbilero, firmavit.
Milo firmavit. Pontius Aramberga firmavit. Wïlelmus ', filius Guilelmo
vicecomite, firmavit. Gozfredus, frater suus, firmavit. Pontius de Bra-
tio firmavit. Autrannus de Gardana firmavit. Robaldus de Albania
firmavit. Petrus Maria firmavit. Gueraldus Alamannus firmavit. Giral-
dus Bona Filia firmavit. Pontius Barangerius firmavit.
, ' Guillelmus Juvenis, filius Guillelmi II, vicecomitis Massiliœ.
FINIS TOMI PHIMI.
TYPOGRAPHIE DE CH. LAHURE
Imprimeur du Sénat et de la Cour de Cassation
rue de Vaugirard, »
/
Ô
**<2*%
■***
•***
•****
CAF ^?°'
******** C*$B ,
*%$?,'■«*
de
s.
*ot~
-seille. Sain+ Victor
2615 (Abbe
M3A3 laire de l'Abbaye hp
1857 Saint-Victor